ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 5

5,90 €Τ Ο Μ Ο Σ

1 9 3 9 1945

Ι Ο Υ Λ Ι Ο Σ - Δ Ε Κ Ε Μ Β Ρ Ι Ο Σ 1 9 4 1Ol ΓΕΡ Μ Α Ν ΟΙ Ε Π Ε Λ Α Υ Ν Ο Υ Ν ΣΤΗ Ν Ε Σ Σ Α · A E N IN T K P A N T - Α Ρ Χ ΙΖ Ε Ι H Π Ο Λ ΙΟ Ρ Κ ΙΑ ΤΠΝ 900 ΗΜ ΕΡΠ Ν · TO ϊ Ε Σ Π Α Σ Μ Α TOY « Τ Υ Φ Π Ν Α » · Ol Ε Ι Ε Λ Ι Ι Ε Ι Σ Σ ΤΟ Ν NOTO · « Τ Ρ ΙΚ Υ Μ ΙΑ » Σ Τ ΙΣ Σ Χ Ε Σ Ε Ι Σ ΗΠ Α - Γ Ε Ρ Μ Α Ν ΙΑ Σ · O « Χ Α Ρ Τ Η Σ TOY Α Τ Λ Α Ν Τ Ι Κ Ο Υ » · ΑΓΓΛΟ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ Ε Ι Σ Β Ο Α Η ΣΤΟ IP A N · Ol Β ΡΕΤ ΑΝ Ο Ι

ΣΤΗΝ Ε Π ΙΘ Ε Σ Η - Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η Σ Η « C R U S A D E R » · H Μ Ε Σ Ο Γ Ε ΙΟ Σ Φ ΛΕΓΕΤΑΙ · Π Ε Ρ Λ Χ Λ Ρ Μ Π Ο Ρ O « Α Ν Α Τ Ε Α Α Ο Ν Η Λ ΙΟ Σ » ΕΠ ΙΤΙΘ ΕΤ Α Ι · H ΠΤΠΣΗ ΤΗΣ ΓΑ Λ Α ΙΚ Η Σ ΙΝ Δ Ο Κ ΙΝ Α Σ Σ Τ Α X E P IA TRN !Α ΠΟΝΩΝ KAI H Β Υ Θ ΙΣΗ TON « R E P U L S E » KA I « P R IN C E OF W ALES»

Περιεχόμενα3 Oi Γερμανοί επελαύνουν στην ΕΣΣΔ

Ενα θερμό καλοκαίριΛενινγκραντ- Αρχίζει η πολιορκία των 900 ημερών Τοξέσπασματου«Τυφώνα»Oi εξελίξεις οτον Νότο

28 «Τρικυμία» στις σχέσεις ΗΠΑ-ΓερμανίαςO «Χάρτης του Ατλαντικού» και τα επεισόδια των αντιτορπιλικών

«Greer», «Kearny» και «ReubenJames»Αγγλο-σοβιετική εισβολή στο Ιράν

38 Oi Βρετανοί στην επίθεσηΕπιχείρηση «Crusader»H Μεσόγειος φλέγεται

52 Περλ ΧάρμπορO «Ανατέλλων Ηλιος» επιτίθεται0 δρόμος προς τον πόλεμο Προετοιμασίες για την επιδρομή01 αμερικανικές δυνάμεις στο Περλ Χάρμπορ «Τορά, Τορά, Τορά!»ΑποτελέσματαH πτώση της Γαλλικής Ινδοκίνας στα χέρια των Ιαπώνων

και η βύθιση των «Repulse» και «Prince of Wales»

82 Χρονολόγιο

ΕΞΩΦΥΛΛΟTa αντιτορπιλ ικά

«Dow nes», «Cassin» και το 9ω ρ η κτό

«Pennsylvania» μ ε τά την επ ιδρομή των Ιαπώνων

στο Π ερλ Χάρμπορ.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣO συγγ ρ α φ έα ς ευ χ α ρ ισ τε ί την κυρία Π αρασκευή Δημο π ούλου για την αρωγή τη ς στο υλικό σ ε ρωσική γλώσσα.

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣΓεώργιος Κουφογιώργος

ΕΚΔΟΤΗΣΣταύρος Πανέλης

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΕΣΒασίλης Καμπάνης Στέλιος Δεμηράς

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΕΣΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣRichard Caruana Vincenzo Auletta Δημήτρης Χαδούλας Malcolm McGregor Pierre Turner

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΓεωργία Λουκά

ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΧΑΡΤΩΝΘωμάς Νούσιας

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΧαράλαμπος Δημόπουλος Ειρήνη Τζελέπη

ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΚική Μιχαλοπούλου Λίνα Κατσαρού Βίκυ Βασιλοπούλου

Πρώτη έκδοση: Ιούνιος 2008 Copyright ©: Εκδόσεις “ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ”

ISSN: 1791-2784 ISBN: 978-960-6740-41-1

Απαγορεύεται η με οποιονδήποτε τρόπο αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή μέρους ή όλου του βιβλίου χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη

ΓΡΑΦΕΙΑΓ Σεφέρη 8,17234, Δάφνη, Αθήνα Τηλ. Κέντρο: 210.92.73,620 fax: 210.92.73.622 e-mail: [email protected] www.perlscopio.gr

ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΕκδόσεις “ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ"T.0.3951,10210, Αθήνα

ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ - ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜ Φ Ω Ν ΑΜ ΕΤΟ Ν Ν Ο Μ ΟΣταύρος Πανέλης

ΕΚΤΥΠΩΣΗI. Ξυνός -1. Ευστράτογλου 0.E.

ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑB. Ευταξιάδης -1. Ιωσηφίδης 0.E.

mailto:[email protected]

http://www.perlscopio.gr

Oi Γερμανοί επελαύνουν σιην ΕΣΣΔ

Ενα θερμό καλοκαίριΣτον βορρά και στα υπόλοιπα μέτωπα, οι Σο

βιετικοί είχαν συνειδητοποιήσει, το καλοκαίρι του 1941, ότι είχαν αποδεκατιστεί οι μονάδες που είχαν παρατάξει στην πρώτη γραμμή, ενώ επιπλέον, απειλούντο σημαντικές πόλεις, όπως το Λένιν- γκραντ, η δεύτερη σε μέγεθος πόλη της ΕΣΣΔ. Παντού εμπλέκονταν στη μάχη νέες στρατιές. Σε διάστημα τριών μόλις μηνών κατόρθωσαν να σχηματίσουν 37 νέες στρατιές, έστω κι αν οι μεραρχίες που τις απάρτιζαν δεν είχαν, συχνά, την προ- βλεπόμενη επάνδρωση και εξοπλισμό. Παράλληλα δημιουργήθηκαν οι στρατηγικές διευθύνσεις, οι οποίες ήταν επιτελικοί σχηματισμοί - προεκτάσεις της Stavka με επικεφαλής έναν στρατάρχη. Στην περίπτωση του Βορείου και του Βορειοδυτικού Μετώπου, τη Στρατηγική Διεύθυνση της περιοχής ανέλαβε ο στρατάρχης Κλημέντι Βοροσί- λοφ. O Βοροσίλοφ δεν διακρινόταν για τις ικανό- τητές του, όπως αποδείχθηκε κατά τη διάρκεια του - αποτυχημένου για τους Σοβιετικούς - «Χει

μερινού Πολέμου» με τη Φινλανδία, αλλά για τη στενή του σχέση με τον Στάλιν.

Στα σύνορα με τη Φινλανδία, κοντά στον αρκτικό κύκλο, οι εξελίξεις δεν ήταν θετικές για τον στρατηγό Νικόλαους φον Φάλκενχορστ, διοικητή του Βόρειου Τομέα. Oi επιχειρήσεις δεν εξελίσσονταν καλά, ο Χίτλερ πειθόταν με δυσκολία - όταν πειθόταν - να παραχωρήσει ενισχύσεις, η υπεροπλία του Royal Navy και του Σοβιετικού Ερυθρού Ναυτικού στην περιοχή ήταν καταθλιπτική και εμπόδιζε - ή κατέστρεφε - τις ενισχύσεις από τη θάλασσα, ενώ οι αεροπορικές δυνάμεις των Γερμανών δεν μπορούσαν να κάμψουν την αντίσταση των Σοβιετικών αντιπάλων τους, κυρίως λόγω έλλειψης επαρκών μέσων. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο υποστράτηγος Αλεξάντρ Κουζνέτσοφ, τοπικός διοικητής της Ερυθρής Αεροπορίας, διέθετε 139 μαχητικά έναντι δέκα γερμανικών. Στα βομβαρδιστικά κάθε είδους η αναλογία δυνάμεων ήταν πιο ισορροπημένη. Oi επιχειρήσεις «Silberfuchs» (=Ασημένια Αλεπού) και «Polarfuchs» (=Πολική Αλεπού), κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ση-

Τέλη Ο κτω βρίου και ο «σ τρ α τη γ ό ς χειμώ νας» π ρ α γμα τοπ ο ιε ί την εμφάνισή του.To πυροβόλο StuG Il l που διακρίνετα ι, ενώ προσπα&εί να διασχίσει ένα υδάτινο κώλυμα, και το ψ ορ τηγό B uss ingN A G G-31, ανήκουν στη 2η Σ τρ α τ ιά Π ά ν τσ ερ του Γκουντέριαν, όπως μ α ρ τυ ρ ε ί και το «ά » στο «φ τερ ό » το υ φ ορ τη γού .

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 3

Γερμανικό δ ιθ έσ ιο βομβαρδιστικό κ ά θ ε τ η ς εφ ό ρ μ η σ η ς Junkers Ju 87B -2 Stuka τη ς 7ης Μ ο ίρ ας τη ς I l l Σμηναρχίας τη ς 77ης Π τέρ υ γ α ς , όπως επ ιχειρούσε στη Σ ο β ιε τ ικ ή Ενωση το 1941. Φ έρει την κλασική παραλλαγή splinter, α π οτελούμ ενη από RLM 70 schw arzgrun (FS 34052), RLM 71 dunkelgrun (FS 34079) και RLM 65 hellblau (FS 35526). Κ ατά τις πρώ τες φ άσεις της ε ισβ ολής στη Σ ο β ιετ ικ ή Ενωση, η Γερμανική Α εροπορία δ ιέ θ ε τ ε π ερ ισσότερα από 200 Stuka. To Ju 87B -2 δ ιέ θ ε τ ε έναν κ ινητήρα Junkers Jumo 2 1 1Da των 1.200 hp, nou το υ έδ ινε μ έ γ ισ τη τα χ ύ τη τα 383 km/h (με τη βόμβα μειω νόταν στα 350 km/h). Μ π ορούσε να φ έ ρ ε ι φ ορ τίο 500 kg. Είχε εκ π έτασ μ α 13,8 m, μ ήκος 11,1 m και ύψος 4,01 m. O μόνιμος οπλισμός του α π ο τελ ε ίτο από δύο πολυβόλα M G 17 των 7,92 mm στις π τέρ υ γ ες και ένα ακόμη στο πίσω μ έρ ο ς τη ς α τρ ά κ το υ (το οποίο χ ε ιρ ιζό τα ν ο π α ρ α τη ρ η τή ς /π ο λ υ β ο λ η τή ς ) . Ω ς τον Σ επ τέμβ ρ ιο του 1944 είχαν κ α τα σ κ ευ α σ τε ί 5.700 Ju 87. Τα S tu k a χρησιμοπ ο ιήθηκαν ευ ρ ύ τα τα και από τ ις υπόλοιπες δυνάμεις του Α ξονα: Ιταλία , Ο υγγαρία , Ρουμανία, Σλοβακία και Βουλγαρία (ε ικονογράφηση για τ ις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : V in c en zo A u le tta /ε π ιμ έ λ ε ια ιστορικών στοιχείω ν: Σ τέ λ ιο ς Δ ε μη ρ ά ς).

Σ ο β ιετ ικ ό ελ α φ ρ ύ άρμα μάχης Τ-26 (M odel 1937 )άγνω στης μονάδας, όπως επ ιχειρούσε στη Σ ο β ιετ ικ ή Ενωση τον Ιούλιο του 1941.O οπλισμός του α π ο τελ ε ίτο από ένα πυροβόλο των 45 mm και δύο πολυβόλα των 7,62 mm. Δ ι έ θ ε τ ε οκτακύλινδρο π ετρ ελα ιοκ ινητήρ α GA2, που έδ ινε μ έ γ ισ τη τα χ ύ τη τα 28 km/h. To πλήρωμα ήτα ν τρ ιμ ελ ές . To Τ-26 α π οτελούσ ε εύκολη λε ία για τα γερμανικά ά ρμα τα , επ ειδή υ σ τερ ο ύ σ ε σε θω ράκιση , ισχύ πυρός και τα χ ύ τη τα . To εικονιζόμενο φ έρ ε ι α ρ κ ετά ιδ ιόμορφ η παραλλαγή, όπως α π ο δ ε ίχθ η κε α ρ γ ό τερ α όχι ιδ ια ίτερα π ετυχημένη , μ ε βασικό χρώμα το dark green 4 B 0 . Πάνω σε α υ τό έχουν β α φ ε ί δ ιαγώ νιες, σ χετικά λε π τές κ υ μ α τ ισ τές λω ρ ίδες σε sand, μ ε π ερίγραμμα red brown. Κ α τασ κευάσ τηκα ν περίπου 4.500 μο ν ά δ ες του τύπου πριν ε κ ρ α γ ε ί ο B ’ ΠΠ (ε ικονογράφηση για τ ις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ :Δ η μ ή τρ η ς Χαδούλας / ισ τ ο ρ ικ ή έ ρ ε υ ν α :Σ τ έ λ ιο ς Δ εμη ρ ά ς).

4 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

O Γερμανός σ τρ α τη γ ό ς Χέρ μαν Χ ο τ, δ ιο ικητής τη ς 3ης Ο μάδας Π άντσερ , Ανατολικό Μ έτω π ο, καλοκαίρι 1941. Φ οράει το νέου τύπου δίκοχο για τους α ξ ιω ματικούς που υ ιο 9 ε τ ή 9 η κ ε το 1938. Σ το κολάρο δ ιακρίνετα ι ο Σ τα υ ρ ό ς των Ιπποτών του Σ ιδ η ρ ο ύ Σ τα υ ρ ο ύ . Οπως ίσχυε σε όλους τους βα θ μ ο ύ ς στον Γερμανικό Σ τρ α τό , σ το δίκοχο δ ιακρίνονται ο α ε τό ς και ο εθνόσ ημο (σε μαύρο και κόκκινο χρ ώ μα ) τη ς Γερμανίας. Ta χρυσά π αρ α ρρ ά μμα τα και ο χρ υσός α ετό ς δηλώνουν τον β α θ μ ό το υ σ τρ α τη γο ύ . Ta επ ιρ ρά μματα στα π έτα είναι τα κλασικά χρυσά σε κόκκινο φόντο (scarlet). Oi επω μίδες, οι οποίες έχουν τρ ία κορδόνια (δύο χρυσά και ένα α ργυρό), και τα χρυσά κουμπιά δηλώνουν επ ίσης τον βα θ μό του σ τρ α τη γο ύ . To χιτώνιο είναι παλαιού τύπ ου (Reichswehr), μ ε π λευρ ικές λ ο ξέ ς τσ έπ ες μ ε κ αλύμματα , και το παντελόνι ιππασίας έχε ι π λευρικά κόκκινες λω ρίδες . Oi ψηλές μ α ύ ρ ες μ π ό τες το 1943 είχαν αρχίσει να α ντικ α θ ίσ τα ν τα ι μ ε α ρ β ύ λες βρ ετα ν ικού τύπου (κοντές μ ε γ κ έ τες ) . O Χ ο τ ή τα ν ένας από τους κορυφ αίους δ ιο ικη τές τεθω ρα κισμένω ν σχηματισμών τη ς Γερμανίας. Π ολέμησ ε μ ε ιπποτισμό και γεννα ιότητα αλλά δεν μπ ό ρεσ ε να απεγκλω βίσει την 6η Σ τρ α τ ιά στο Στά λ ινγ κρ α ντ, το 1942, ο ύ τε να νικήσει σ το Κούρσκ το 1943 (εικονογράφ ηση: Pierre Turner/εν δ υ μ α το λ ο γ ικ ή περιγραφή και επ ιμ έλε ια ιστορικών στοιχείω ν: Σ τέ λ ιο ς Δ ε μ η ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιε ύ ε τα ι μ ε την άδεια της De Agostini UK Ltd κ α τ ’ α π ο κ λε ισ τ ικ ό τη τα για την Ελλάδα - color im age copyright: De Agostini UK Ltd).

μείωσαν κάπσια πρόοδο, χάρη στις προσπάθειες των Φινλανδών και του 36ου Σώματος του αντι- στρατήγου α’ τάξης Χανς Φάιγκε. Oi Οδηγίες αρ. 36 και αρ. 37, που εκδόθηκαν το φθινόπωρο από τον Χίτλερ, ανέκοψαν τις περαιτέρω επιθετικές ενέργειες.

Στον βόρειο τομέα η Stavka αποφάσισε να συγκροτήσει μια αμυντική γραμμή μήκους 400 χλμ., κατά μήκος του ποταμού Λούγκα, από τη Νάρβα έως τη λίμνη Ιλμέν. Πίσω από τη γραμμή αυτή θα εκτείνονταν άλλες δύο, πριν την ίδια την πόλη του Λένινγκραντ. H Stavka ανέθεσε στις 2 Ιουλίου την ευθύνη της άμυνας στην Επιχειρησιακή Ομάδα Λούγκα. Επικεφαλής αυτής ανέλαβε ο εισηγητής της νέας αμυντικής διάταξης, αντιστράτηγος Κονσταντίν Πά6λο6ιτς Πιάντισεφ, υπαρχηγός του αντιστρατήγου Μαρκιάν Μιχαήλο6ιτς Ποπώφ, ο οποίος ήταν γενικός διοικητής του Βορείου Μετώπου και παλαιός συνταγματάρχης του τσαρικού στρατού. Στις 9 Ιουλίου ο Πιάντισεφ ανέλαβε τα καθήκοντά του, έχοντας αρχικά στη διάθεσή του δύο μεραρχίες τυφεκιοφόρων και τρεις νεοσύστατες μεραρχίες εθνοφυλακής. Σταδιακά ενι- σχύθηκε με τέσσερις ακόμη μεραρχίες τυφεκιοφόρων και δύο μεραρχίες τεθωρακισμένων (21η και 24η).

Τα προβλήματα υγείας του Χίτλερ επέτρεψαν στους επιτελικούς διοικητές του να αναλάβουν περισσότερες πρωτοβουλίες, οι οποίες είναι βέβαιο ότι σε αρκετές περιπτώσεις δεν ήταν κοινής αποδοχής. Προς το παρόν τα τεθωρακισμένα της 4η Ομάδας Πάντσερ, υπό τις διαταγές του στρατηγού Εριχ Χαίπνερ, προήλαυναν. Στις 2 Ιουλίου το 41ο Μηχανοκίνητο Σώμα Στρατού (MK ΣΣ), του αντιστρατήγου α' τάξης Ράινχαρντ, προωθείτο χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, φθάνοντας 50 περίπου χιλιόμετρα από το Οστρόφ, το οποίο κατέλαβε δύο ημέρες αργότερα, ενώ το 56ο MK Σώμα, του αντιστρατήγου α’ τάξης φον Μανστάιν, συνάντησε αρκετά μεγαλύτερη αντίσταση και δεν σημείωσε την ίδια πρόοδο. O Ράινχαρντ δεν πραγμα

τοποίησε περίπατο. H σοβιετική 27η Στρατιά, του υποστρατήγου Νικολάι Εράστοβιτς Μπερζάριν, α- ντεπιτέθηκε στις 5, στις 8 και στις 11 Ιουλίου με την υποστήριξη ισχυρών δυνάμεων αεροπορίας και τεθωρακισμένων. Διεξήχθησαν πολύ σκληρές μάχες για να απωθηθούν οι Σοβιετικοί. Αρκεί να αναφερθεί ότι η Luftwaffe συμπλήρωσε 1.200 εξόδους, καταστρέφοντας 140 άρματα και 112 αεροσκάφη του εχθρού. Oi απώλειες της Σοβιετικής Ερυθράς Αεροπορίας ήταν τεράστιες, αγγίζοντας το 92 % της αρχικής της δύναμης στην περιοχή. Τελικά η 27η Στρατιά υποχώρησε προς την Οπότσκα, με τον Μανστάιν να την καταδιώκει.

Καθώς τα τεθωρακισμένα προσπερνούσαν τις οχυρώσεις που δέσποζαν στην παλαιά μεθόριο Λιθουανίας-ΕΣΣΔ, το πεζικό ακολουθούσε. Oi μονάδες του στρατηγού Ερνστ Μπούς, ο οποίος διοικούσε τη 16η Στρατιά, προωθούντο μαχόμενες εναντίον της νεοσύστατης σοβιετικής 22ης Στρατιάς, έχοντας να καλύψουν τεράστια έκταση, κάτι που επηρέαζε αρνητικά τη συνοχή, τον εφοδιασμό και τις μεταξύ τους επικοινωνίες. H 18η Στρατιά του στρατηγού Μπούς μαχόταν δυτικά της λίμνης Πέιπους, σε μια τοποθεσία που προκαλού- σε αρνητικές σκέψεις στο μυαλό των Γερμανών, λόγω της πανωλεθρίας των Τευτόνων ιπποτών που συνέβη εκείτον 13ο αιώνα. To 1941, όμως, τεθωρακισμένοι γερμανικοί σχηματισμοί, οι μονάδες του Χαίπνερ, απειλούσαν το πλευρό των Σοβιετικών μαχητών.

Στο μεταξύ οι Γερμανοί επιτελείς συζητούσαν - χωρίς να συμφωνούν τις περισσότερες φορές - για την πορεία που έπρεπε να ακολουθήσει η Ομάδα Στρατιών «Βορράς» του στρατάρχη Βίλ-

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΓΙΟΛΕΜΟΥ 5

χελμ φον Λέεμπ. Στο επίκεντρο των συζητήσεων ήταν πάντα η αναμενόμενη επίθεση εναντίον του Λένινγκραντ, μιας πόλης που έπρεπε να καταληφθεί με κάθε θυσία για μια σειρά από λόγους, πολιτικούς και στρατιωτικούς. O ανεφοδιασμός των μονάδων, ειδικά των ταχυκίνητων, αποδείχθηκε εφιαλτική διαδικασία. Σε αρκετές περιπτώσεις το έργο αυτό μπορούσε να το φέρει σε πέρας μόνο η Luftwaffe.

Παρά τις δυσκολίες η προέλαση συνεχιζόταν. Oi Γερμανοί κατόρθωσαν να εξασφαλίσουν προγεφυρώματα στον ποταμό Λούγκα, μέχρι τα μέσα Ιουλίου. Oi άνδρες του Ράινχαρντ και σι «Brandenburgers» του συνταγματάρχη Ερχαρντ Ράους εξασφάλισαν γέφυρες και περάσματα στο Ι6άνσκογιε και στο Σαμπσκ. Μέσα σε έναν μήνα το 41ο MK Σώμα διέσχισε περισσότερα από 1.000 χλμ. και Βρισκόταν πλέον σε απόσταση 150 περίπου χιλιομέτρων από το Λένινγκραντ. O Μανστάιν βρισκόταν 100 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Ράινχαρντ, ενώ το πεζικό ακολουθούσε πολύ πιο πίσω. To οδικό δίκτυο δεν 6οηθούσε καθόλου τους σχηματισμούς του Γερμανικού Στρατού και η προέλαση των μονάδων του σύντομα σταμάτη

σε. Μπορεί το Λένινγκραντ να φαινόταν κοντά αλλά η κατάσταση είχε δυσκολέψει, καθώς οι σοβιε- τικές δυνάμεις, υπό την πίεση των γεγονότων και της Stavka, σκήραιναν την αντίστασή τους. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι η εμπροσθοφυλακή του Μανστάιν, η 8η Μεραρχία Πάντσερ του υποστρατήγου Εριχ Μπραντενμπούργκερ, έχασε τα μισά της επιχειρησιακά άρματα όταν έπεσε στην παγίδα που της έστησε η 11η Σοβιετική Στρατιά κοντά στο Σόλτσι, σε μια περιοχή που δεν προ- σφερόταν για ελιγμούς. Σε πολλές περιπτώσεις οι αμυνόμενοι απωθούντο με την ξιφολόγχη, με τα φλογοβόλα και με το ανελέητο σφυροκόπημα της Luftwaffe.

H Stavka, ωστόσο, δεν είχε μείνει ικανοποιημένη από το έργο του Πιάντισεφ, όπως διεμήνυσε στον επικεφαλής του Βορειοδυτικού Μετώπου, στρατηγό Φεντόρ Ισιντόροβιτς Κουζνέτσοφ. O Πιάντισεφ συνελήφθη και η αποστολή της υπεράσπισης της αμυντικής γραμμής Λούγκα ανατέθηκε σε τρεις υποστρατήγους, τους Βαλεντίν Βλα- ντισάβοβιτς Σεμάσκο, Αντρέι Νικίτοβιτς Αστάνιν και Φιλίπ Νικανόροβιτς Σταρικόφ, οι οποίοι ανέλα- βαν από έναν τομέα της γραμμής. O Μανστάιν στα

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ

• Στις 3 Ιουλίου 1941 ο Στάλιν απηύθυνε μήνυμα προς τον λαό της ΕΣΣΔ, διατάσοοντας την πολιτική της «καμένης γης», προκει- μένου να δυσχερανθεί το έργο των Γερμανών εισβολέων: «Σύντροφοι, πολίτες, αδέλφια κι αδελφές, άνδρες του Στρατού και του Ναυτικού! Φίλοι μου, απευθύνομαι σε σας. Μια σοβαρή απειλή βρίσκεται πάνω από τη χώρα μας. Μπορεί να δ ιαλυθεί μόνο με τις συνδυασμένες προσπάθειες της στρατιωτικής και της βιομηχανικής ισχύος του έθνους. Δ εν υπάρχει χώρος για τους δειλούς και τους φοβισμένους, για λιποτάκτες και γΓ αυτούς που σπέρνουν τον πανικό. Ανελέητος αγώνας πρέπει να δ ιεξα χθεί εναντίον τέτο ιου είδους ανθρώπων.,.Ο εχθρός δεν πρέπει να βρει ού τε ένα σιδηροδρομικό βαγόνι, ού τε ένα κάρο, ού τε μισό κιλό ψωμί, ού τε ένα ποτήρι με πετρέλαιο.-.Οτιδήποτε είναι χρήσιμο αλλά δεν μπορεί να σταλεί στα μετόπισθεν, πρέπει να καταστραφεί». H τακτική αυτή απέδωσε πολύ καλά, εάν λάβουμε υπόψη ότι η γερμανική επίθεση εναντίον του Λένινγκραντ χρειάστηκε να αναβληθεί επτά φορές λόγω αδυναμίας του ανεφοδιαστικού μηχανισμού να υποστηρίξει επ ιθετικές ενέργειες μεγάλης κλίμακας.• Oi σχέσεις του Κλούγκε με τους Γκουντέριαν και Χοτ ήταν τόσο ταραγμένες ώστε ο πρώτος εξέφ ρασε την επιθυμία να τους περά- σει από στρατοδικείο με την κατηγορία της συνωμοσίας. Σύμφωνα με τον Γκουντέριαν, λόγω λανθασμένης διαβίβασης εντολών μέρος της 17ης Μεραρχίας Πάντσερ αναχώρησε για το Μπορίσοφ, διακυβεύοντας την περικύκλωση των Σοβιετικών στο Μπιαλιστόκ, μολονότι ο Κλούγκε είχε απαγορεύσει μια τέτοια κίνηση. Κάτι αντίστοιχο είχε συμβεί και σε μονάδα του Χοτ, καθιστώντας τον Κλούγκε καχύποπτο. Εχουμε στη διάθεσή μας την άποψη μόνο της μίας πλευράς και δεν γνωρίζουμε αν ο Κλούγκε υπερέβαλλε.• H έλλειψη όπλων για τους νεοσύλλεκτους Σοβιετικούς ήταν τ έ τοια, ώστε ένα τάγμα 657 ανδρών δ ιέ θ ε τ ε μόλις 259 τυφέκια, 145 πιστόλια, 120 χειροβομβίδες, εννέα πολυβόλα και 2.000 βόμβες «Μολότοφ».

• O Αντονυ Ηντεν περιέγραψε τη συνάντησή του με μερικούς Γερμανούς αιχμαλώτους, όταν επ ισκέφθηκε το μέτωπο, κατά τη διάρκεια της παρουσίας του στην ΕΣΣΔ για επαφές με τον Στάλιν: «Ηταν ίσως το πιο οικτρό θέαμ α που είχα δει, διότι έκανε κρύο και κανένας τους δεν είχε ένα πανωφόρι της προκοπής, ού τε καν κάποιου είδους πουλόβερ. Κατέβαζαν τα μανίκια του χιτωνίου τους μέχρι τις παλάμες προσπαθώντας να ζεστάνουν τα χέρια τους. Νόμισαν ότι ήμουν Ρώσος αξιωματούχος ή πολιτικός και άρχισαν να μου παραπονούνται, όχι απροσδόκητα, για το κρύο. Λίγα μπορούσα να κάνω γΓ αυτούς, αλλά το γεγονός ότι έβλεπα αυτούς τους νεαρούς - οι περισσότεροι πρέπει να προέρχονταν από τη Σουδητία - εκεί υπό α υτές τις συνθήκες, με έκανε να συνειδητοποιήσω πόσο απροετοίμαστη ήταν για χειμερινό πόλεμο στη Ρωσία η αποκαλούμενη τέλεια μηχανή του Χίτλερ».• Κατά την κοινή επίσκεψη των Χίτλερ και Μουσολίνι στο Ανατολικό Μέτωπο κατά τα τέλη Αυγούστου του 1941 συνέβη ένα κωμικό γεγονός. Oi δύο άνδρες προσγειώθηκαν κοντά στο Ουμάν και κατευθύνθηκαν με την ακολουθία τους σε μια διασταύρωση, όπου αναμενόταν να παρελάσει προς τιμήν τους μια ιταλική μεραρχία μελανοχιτώνων. Επειδή η μεραρχία καθυστερούσε, προχώρησαν στον δρόμο για να τη συναντήσουν. Οταν διασταυρώθηκαν, δεν έγιναν αμέσως αντιληπτοί και η φάλαγγα τους προσπέρασε, επειδή οι αξιωματικοί της μεραρχίας περίμεναν ότι οι επίσημοι θα βρίσκονταν πιο κάτω. Σ ε λίγο έγιναν αντιληπτοί από τους στρατιώτες, οι οποίοι άρχισαν να τους επευφημούν. H φάλαγγα σταμάτησε και ο επικεφαλής έτρ ε ξε ασθμαίνων έως το αυτοκίνητο των δύο ηγετών. Οταν έφ θασ ε εκεί, δεν γνώριζε σε ποιον έπρεπε να ανα φ ερ θεί και για λίγες στιγμές επικράτησε αμηχανία, έως ότου ο Χίτλερ υπέδειξε τον Μουσολίνι με μια κοφτή χειρονομία. Είναι περιττό να ανα φ ερθεί το πώς σχολιάστηκε το επεισόδιο, ειδικά από τους Γερμανούς.


τέλη Ιουλίου εκινείτο από τα ανατολικά με σκοπό να επιτεθεί στην πόλη Λούγκα. Ηταν σε θέση να εξαπολύσει την επίθεση αυτή στις 2 Αυγούστου. H πρόοδος του 56ου MK ΣΣ δεν επιτεύχθηκε χωρίς θυσίες και ανεμπόδιστα. Oi απώλειες του πεζικού ήταν επίσης σημαντικές. Oi μάχες κοντά στη λίμνη Ιλμέν κόστισαν ακριβά στη 16η Στρατιά του στρατηγού Μπούς. H 121 Μεραρχία Πεζικού του υποστρατήγου Οττο Λάντσελε και στην 30ή Μεραρχία Πεζικού του αντιστρατήγου 6' τάξης Κούρτ φον Τίπελσκιρχ, παρά την εντατική προπαρασκευή της επίθεσης από το πυροβολικό και την αρωγή του 7ou Αεροπορικού Σώματος του πτεράρχου Ριχτχό- φεν, υπέστησαν μέσα σε λίγες ημέρες απώλειες που δεν είχαν υποστεί ως τότε, αν καιπολεμούσαν επί ολόκληρες εβδομάδες. H μαχητικότητα των Σοβιετικών και η επιμέλεια της αμυντικής τους προετοιμασίας είχαν βελτιωθείπολύ.

H 18η Στρατιά προχωρούσε επίσης αποδυναμωμένη. To 26ο Σώμα Στρατού, του αντιστρατή- Αντιαεροπορικό πυροβόλο α νεπ τυ γμ έν ο εμπ ρός από το 9 έ α τ ρ ο το υ Ερυ9ρ ού γου α’ τάξης Αλμπερτ Βόντριχ, κατόρθωσε να αιχ- Σ τρ α το ύ στη Μόσχα. μαλωτίσει 9.000 Σοβιετικούς στη λίμνη Πέιπους, στα τέλη Ιουλίου, ενώ την πρώτη εβδομάδα του Αυγούστου έφθασε στις ακτές του κόλπου της Φινλανδίας. Επόμενος στόχος της 18ης Στρατιάς ήταν το Ταλίν, στο οποίο επιτέθηκαν στις 20 Αυγούστου τρεις μεραρχίες πεζικού (61η, 217, 254), με την υποστήριξη πυροβολικού. Την πόλη υπεράσπισαν 40.000 πολίτες και στρατιώτες, υπό τις εντολές δύο ανώτατων αξιωματικών, του ναυάρχου Τριμπούτς, ο οποίος διοικούσε τον Στόλο του Ερυθρού Λαβάρου στη Βαλτική και του υποστρατήγου I.M. Νικολάεφ, διοικητή του 10ου Σώματος Στρατού. Oi Γερμανοί εισήλθαν στην πόλη στις 28 Αυγούστου. Χιλιάδες ανθρώπινες ζωές χάθηκαν κατά την προοπάθεια εκκένωσής της από τους υπερασπιστές της. Δεκάδες πλοία κάθε είδους που μετέφεραν φυγάδες, απολέσθηκαν από νάρκες και από τη δράση της Luftwaffe.

To καλοκαίρι τελείωνε και κανένας δεν είχε λόγο να είναι ευχαριστημένος. Oi Γερμανοί προωθούντο αλλά κάθε μέρα δυσκολεύονταν όλο και πιο πολύ, ενώ ο γρίφος της λογιστικής υποστήριξης παρέμενε άλυτος. Oi Σοβιετικοί είχαν βελτιώσει την εικόνα των πρώτων ημερών, όμως δεν είχαν απομακρύνει τον κίνδυνο (ίσχυε μάλλον το αντίθετο). Ενας λόγος για τον οποίο μπορούσαν να είναι αισιόδοξοι, ήταν ότι στον διαφαινόμενο πόλεμο φθοράς η κατά πολύ μικρότερη Γερμανία δεν θα έβρισκε τα μέσα για να αντέξει, ενώ ο σοβιετικός γίγαντας ήδη μετακινούσε τις παραγωγικές του μονάδες ανατολικά, μακριά από τη Luftwaffe. Στη Μόσχα γνώριζαν ότι όσο ο χρόνος κυλούσε χωρίς κάποια αποφασιστική γερμανική νίκη, κυλούσε υπέρ τους.

Oi Γερμανοί προσπαθούσαν να κλείσουν τον κλοιό γύρω από το Λένινγκραντ και να ενωθούν Ο μοχειρ ία σοβ ιετ ικού α ντια ρ ματικού πυροβόλου των 45 mm.


με τις φίλιες δυνάμεις οι οποίες επιχειρούσαν στην περιοχή της Καρελίας. Εκτός από το μόνιμο πρόβλημα της διοικητικής μέριμνας, ο καιρός δεν ευνοούσε την έναρξη της πολυαναμενόμενης μεγάλης επίθεσης που ετοίμαζε η Ομάδα Στρατιών του φον Λέεμπ. Oi πρώτες επιτυχίες είχαν προκα- λέσει ενθουσιασμό, ωστόσο αυτός σταδιακά έδινε τη θέση του στον σκεπτικισμό. Στα τέλη Ιουλίου ο Χίτλερ επισκέφθηκε το αρχηγείο του Λέεμπ και ακολούθησαν πολλές επισκέψεις ανώτατων επιτελών, όπως ο φον Πάουλους, που φανερώνουν τη σημασία της σχεδιαζόμενης επίθεσης, αλλά

και τις αντικρουόμενες απόψεις που επικρατούσαν περί της πορείας των επιχει

ρήσεων. O Λέεμπ ζητούσε περισσότερες μεραρχίες και ο Χίτλερ εξέδωσε

γραπτή Οδηγία (αρ. 33) στις 19 Ιουλίου και ένα συμπληρωματικό κείμενο στις 23 Ιουλίου, με τα οποία διέθετε την 3η Ομάδα Πάντσερ, του στρατηγού Χέρμαν Χοτ, για τις ανάγκες του Λέεμπ, απο- σπώντας την από την Ομάδα Στρατιών «Κέντρο». Τα πράγματα, όμως, δεν ήταν τόσο

εύκολα, διότι οι δυνάμεις του Χοτ δεν ήταν διαθέσιμες στο επιθυμητό χρονικό διάστημα.

O σχεδιασμός έπρεπε να τροποποιηθεί και οι αλλαγές θα επη

ρέαζαν επίσης την επιχείρηση κατάληψης της Μόσχας, επειδή η κατάληψη του Λέ-

νινγκραντ ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για μια τέτοια επιχείρηση. Αυτή την προϋπόθεση τόνιζε νέα Οδηγία του Χίτλερ (αρ. 34) και το συμπλήρωμά της, που εκ- δόθηκαν στις 23 Ιουλίου και στις 12 Αυγούστου αντίστοιχα. Τονιζόταν επίσης ότι ο φον Λέεμπ έπρεπε να ενώσει τις δυνάμεις

Π ροπαγανδιστική αψίσα που φ ιλοτέχνησαν οι N. Ζούκοφ και B. Κλψάσιν. To σύν&ημα α να φ έρ ε ι: «Υπερασπιζόμαστε τη Μόσχα!».

του με τους Φινλανδούς, χωρίς να διευθετείται το ζήτημα της υποστήριξης του τελευταίου από μονάδες της Ομάδας Στρατιών «Κέντρο». H κρίση διετηρείτο στα ανώτερα κλιμάκια της ηγεσίας της Wehrmacht, ειδικά κατά τη διάρκεια της ασθένειας του Χίτλερ, όταν οι Γιόντλ, Κάιτελ, Χάλντερ και Μπράουχιτς είχαν έντονες τριβές πάνω σε ζητήματα διοίκησης και κατεύθυνσης των επιχειρήσεων.

H επίθεση εναντίον της αμυντικής γραμμής στη Λούγκα ξεκίνησε στις 8 Αυγούστου, μόλις το επέτρεψαν οι καιρικές συνθήκες. Χρειάστηκαν τέσσερις ημέρες για να διασπασθεί η σοβιετική άμυνα, αφού πρώτα τα δύο μηχανοκίνητα σώματα στρατού του Χαίπνερ έχασαν 2.500 άνδρες. Ka-

Σ ο β ιε τ ικ ό ς δεκ αν έα ς μερ α ρ χ ία ς πεζικού του Ερυ&ρού Σ τ ρ α τ ο ύ , Ουκρανία, Ανατολικό Μ έτω π ο, Ιούλιος 1941. Φ ο ρ ά ε ιχ λ α ίν η χ ρ ώ μ α το ς σκούρου γκρι (σε μ ερ ικ ές περιπτώ σεις ήτα ν κ α φ έ )μ ε στα υρ ω τό κούμπωμα. Σ τα π έτα του γιακά υπάρχουν τα επ ιρ ρά μματα τα οποία δηλώνουν το Οπλο και τον βα&μό του φ έρ ο ν το ς . O άνδρας εδώ φ έ ρ ε ι αντια σφ υξιογό νο προσωπίδα (αναρτημένη σε 9 ή κ η α ρ ιστερ ά), πτυοσκάπανο δ εξ ιά και φ υ σ ιγ γ ιο θ ή κ ες π ερα σ μ ένες στη

δ ερ μάτ ινη ζώνη. Είναι οπλισμένος μ ε η μ ια υ τό μ α το τυ φ έκ ιο TokarevM 1940 των 7,62 mm (ε ικονογράφ ηση: Malco lm M c G re g o r /εν δ υ μ α το λ ο γ ικ ή π εριγραφ ή: Σ τέ λ ιο ς Δ ε μ η ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιεύ ε τα ι μ ε την ά δε ια τη ς De A gostin i UK L td K a r ’ α π ο κ λε ισ τ ικ ό τη τα για την Ελλάδα - color im age

copyright: De Agostini UK Ltd).


OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Γερμανός λοχαγός σ υ ντά γ μ α το ς αρμάτω ν , Α νατολ ικό Μέτωπο, Ιούλιος 1941. Φ οράει την τυπική μαύρ η στολή των πληρωμάτων των κλειστών τεθω ρα κισμένω ν οχημάτω ν και των αρμάτω ν μάχης. Π ρ ό κε ιτα ι για βετερ ά ν ο του Ισπανικού Εμφυλίου. Σ το ν γιακά, στην τρύπα το υ κουμπιού, δ ια κρίνετα ι η ταινία του Σ ιδηρού Στα υ ρ ο ύ B ’ Τάξης και δίπλα τη ς το διάσημο ά ρ μ α το ς μάχης της Λεγεώ νας «Κόνδωρ», ο Σ ιδ η ρ ο ύ ς Σ τα υ ρ ό ς A 1 Τάξης και το διάσημο τρ α υμα τισ μ ού . Ta ρ ο ζ π αρ α ρρ ά μμα τα δηλώνουν το Οπλο των Τεθωρακισμένων και τις μ ο νά δ ες αντιαρματικών. Σ το δίκοχο διακρίνετα ι ο α ε τό ς και από κάτω το εθ νό σ η μ ο τη ς Γερμανίας. Ta μαύρα επ ιρ ρά μ ματα στα π έτα (με ρ ο ζ π α ρ α ρ ρ ά μ μ α τα )μ ε τη νεκρ οκεφ α λή και τα δ ια σ τα υρ ούμ ενα οστά , δηλώνουν μονάδα πάντσερ (ε ικονογράφ ηση: Pierre Turner/ε ν δ υ μ α το λ ο γ ικ ή π εριγραφ ή: Σ τέ λ ιο ς Δ ε μ η ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιε ύ ε τα ι μ ε την άδεια τη ς De Agostini UK Ltd κ α τ ’ α π ο κ λε ισ τ ικ ό τη τα για την Ελλάδα ■ color im age copyright: De Agostini UK Ltd).

Γερμανικό μονοκινητήρ ιο μο νο θέσ ιο μ αχητικό M e s s e rs c h m it tB f 109E-4B της ZG 1, στο Ανατολικό Μ έτω π ο το φθινόπωρο το υ 1941. Oi άνω επ ιφ άνειες έχουν β α φ ε ί μ ε R LM 02 grau (FS 36307) πάνω στο βασικό R LM 65 hellblau (FS 26329) και «σβήνουν» μ έσ α από mottling (κηλίδες) στις π λευ ρ ές της α τρ ά κ το υ . To κάτω μ έρ ο ς το υ ρ ύγχους και η λω ρίδα στο πίσω μ έρ ο ς της α τρ ά κ το υ είναι σε R LM 2 7 gelb (FS 33637), ενώ ο κώνος τη ς έλ ικα ς σε RLM 25 hellgrun (FS 24108), όπως και το γράμμα «C» το υ κωδικού. Ολα τα υπόλοιπα διακριτικά είναι μαύρα . Π ρ ο σ έ ξτε τον μηχανισμό ανάρτησης τη ς βόμβας SC 250 και τη βόμβα στο κάτω μ έρ ο ς τη ς α τρ ά κ το υ . H καρ ικατούρα μ ε τη σφήκα υπάρχει και σ τις δύο π λευρ ές . To B f 109E-4 δ ιέ θ ε τ ε 12κύλινδρο υδρόψ υκτο κινητήρα Daim ler-Benz DB 601A ισχύος 1.175 hp, που το υ επ έτρ επ ε να αναπτύσσει τα χ ύ τη τα 560 km/h. Είχε εκ π έτασ μ α 9,87 m, μ ήκος 8,65 m και ύψος 2,5 m. O οπλισμός το υ α π ο τελ ε ίτο από δύο πολυβόλα M C 17 των 7,92 mm στο ρ ύγχος και δύο π υροβόλα M G FF των 20 mm στις π τέρ υ γ ες . H έκδοση E -4M έ φ ε ρ ε και μία βόμβα 250 kg κάτω από την ά τρ α κ το . Για την επ ίθεσ η στη Σ ο β ιετ ικ ή Ενωση η Lu ftw affe δ ιέ θ ε τ ε 830 αερο σκά φ η, λ ιγ ό τερ α από όσα κ ατά την έναρ ξη των επ ιχειρήσεω ν σ την ηπειρωτική Ευρώπη (ε ικονογράφηση για τ ις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : R ich ardJ . C a ru a n a / επ ιμέλεια ιστορικών στοιχείω ν: Σ τέ λ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς).

Εκ εί όπου η «ρασπουτίτσα» και το κρύο α π α γόρ ευα ν την κίνηση στα μηχανοκίνητα μέσα , τον / ό / ο είχαν τα ιππήλατα μέσα.

θώς οι δυνάμεις των Μανστάιν και Ράινχαρντ συ- νέκλιναν για να ολοκληρώσουν τον κλοιό, ο αντιστράτηγος Βατούτιν εξαπέλυσε μια σημαντική αντεπίθεση, για να επιτρέψει στους άνδρες του να συνέλθουν κάπως από την πίεση της γερμανικής επιθετικής ενέργειας. O Λέεμπ ενίσχυσε το εκτεθειμένο του δεξί πλευρό εκ των ενόντων και έως την 23η Αυγούστου οι Γερμανοί είχαν αποκατα- στήσει το μέτωπο στη γραμμή Λοβάτ, συλλαμβά- νοντας 18.000 αιχμαλώτους και κυριεύοντας σημαντικό πολεμικό υλικό. Μεταξύ των λαφύρων ήταν και οι πρώτοι εκτοξευτές Katyusha που έπεφταν σε γερμανικά χέρια. Την ίδια ημέρα το 57ο MK Σώμα, του αντιστρατήγου α’ τάξης Αντολφ Κούντσεν, επιτέθηκε προς την κατεύθυνση του Βέλικιε Λούκι, όπου μετά από τρεις ημέρες είχαν εγκλωβιστεί 30.000 αιχμάλωτοι.

Από τις 12 Σεπτεμβρίου το 2o και το 10ο Σώμα Στρατού, μαζί με τα 56ο και 57ο MK Σώματα κα-

M iG-3 τον χειμώ να του 1941-1942. Μ έ χ ρ ι τον

Ν ο έμβρ ιο το υ 1941 είχαν π αραχΒ εί π ερισσότερα

από 3.300 τέ το ια αεροπλάνα.

τευθύνθηκαν προς το Ντεμυάνσκ, στο οποίο έ- φθασαν έπειτα από τέσσερις ημέρες. Oi Σοβιετικοί εξακολουθούσαν να χάνουν χιλιάδες άνδρες και υλικό: μέσα σε τρεις εβδομάδες του Αυγούστου τρεις σοβιετικές στρατιές (11η, 27η και 34η) είχαν χάσει τα 9/10 από τα άρματά τους και το 30% των ανδρών τους.

Tov Σεπτέμβριο η 18η Στρατιά, του στρατηγού φον Κύχλερ, έστρεψε την προσοχή της στην κατάληψη των νησιών της Βαλτικής, τα οποία υπερασπίζονταν 24.000 άνδρες του υποστρατήγου Αλεξέι Μπορίσοβτς Ελισέγιεφ. To μεγαλύτερο σε έκταση από αυτά τα νησιά, δυτικά των ακτών της Εσθονίας, ονομαζόταν Σααρέμαα και είχε έκταση 2.670 τ.χλμ. Tov Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο Γερμανοί και Φινλανδοί πραγματοποίησαν επιχειρήσεις («Siegfried», «Siidwind» κλπ.) για να τα καταλάβουν, συνδυάζοντας τη δράοη μονάδων επι- φανείας, όπως τα καταδρομικά «Emden», «Leipzig» και «ΚόΙπ», καταδρομέων Μπραντενμπούργκερ, συνταγμάτων πεζικού και αεροσκαφών (βομβαρδιστικών και μαχητικών) από τις πτέρυγες KG 77 και ZG 26.

Ενα σημαντικό θέατρο επιχειρήσεων στο Βόρειο Μέτωπο ήταν η μεθόριος ΕΣΣΔ-Φινλανδίας. Εκεί βρίσκονταν τα λιμάνια του Αρχαγγέλου (Αρχαγγέλσκ) και του Μουρμάνσκ, που αντιπροσώπευαν για τους Σοβιετικούς μια ζωτικής σημασίας αρτηρία τροφοδοσίας από το εξωτερικό, ειδικά πριν από το άνοιγμα του «Περσικού Διαδρόμου». To 1/4 του πολεμικού υλικού και των εφοδίων που διοχετεύθηκαν στην ΕΣΣΔ από τις ΗΠΑ και τη Βρετανία κατά τη διάρκεια του πολέμου, προήλθε από εκεί. Oi Σοβιετικοί χρωστούσαν πολλά στα πολεμικά και στα εμπορικά πλοία που ξεκινούσαν από την Ισλανδία και τη Σκωτία για να φθάσουν στη βορειοδυτική εσχατιά της ΕΣΣΔ, στον Αρκτικό Κύκλο, αφού διέσχιζαν τη θάλασσα


Σ τρ α τ ιώ τε ς επανδρώνουν α μυντική & έση κοντά σ το Λέν ινγκραντ, το 1941.

του Μπάρεντς και τα παγωμένα νερά της βόρειας Νορβηγίας. Καταιγίδες, θαλασσοταραχή, χιονοθύελλες και εχθρικά υποβρύχια που καραδοκούσαν ήταν η «συντροφιά» τους, αλλά χάρη στις προσπάθειές τους οι Σοβιετικοί εφοδιάζονταν συνεχώς με κάθε είδους υλικό που θα βοηθούσε την πολεμική τους προσπάθεια, από απλά ανταλλακτικά μέχρι ολόκληρα άρματα και αεροσκάφη.

Oi Γερμανοί και οι σύμμαχοί τους γνώριζαν τη σπουδαιότητα της περιοχής, γι’ αυτό πραγματοποίησαν δύο επιχειρήσεις προκειμένου να την ελέγξουν. Από τα τέλη Ιουνίου μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου του 1941 εκτυλίχθηκε η επιχείρηση «Silberfuchs» με αντικειμενικό σκοπό το Moup- μάνσκ, ενώ τον Ιούλιο του ίδιου έτους η επιχείρηση «Polarfuchs» στόχευσε στην κατάληψη της μεθοριακής περιοχής Σάλα, νοτιοδυτικά από τα παράλια του Μουρμάνσκ. Αμφότερες οι επιχειρήσεις απέτυχαν λόγω κακού συντονισμού και συνεννόησης μεταξύ Γερμανών και Φινλανδών, με δεδομένη και την ύπαρξη διαφορετικών συμφερόντων στις σχέσεις των δύο συμμάχων. H διάθεση ανεπαρκών μονάδων για την επιτυχία των επιχειρήσεων αυτών, αποκαλύπτει ότι οι Γερμανοί έπεσαν και στην παγίδα της υποτίμησης του αντιπάλου. Oi δυσκολίες λόγω του καιρού απλώς συμπλήρωσαν το γκρίζο σκηνικό της αποτυχίας. Οσο για τη συμμετοχή της Φινλανδίας στην επίθεση εναντίον του Λένινγκραντ, οι δύο ισχυροί άνδρες της χώρας, ο στρατηγός Μάνερχαϊμ και ο πρόεδρος Ρίστο Ρίτι, διαφωνούσαν, διότι θεωρούσαν αυτή την επιχείρηση αποκλειστικά γερμανική υπόθεση. Σε αυτούς αρκούσε η επανάκτηση φιν- λανδικών εδαφών που είχαν καταληφθεί από

τους Σοβιετικούς κατά τον «Χειμερινό Πόλεμο». Για παράδειγμα το Βίμποργκ (Βίπουρι) καταλήφθηκε στις 29 Αυγούστου από το 4o Φινλανδικό Σώμα. Την επόμενη ημέρα στο κεντρικό μέτωπο έγινε συνάντηση με το 36ο Γερμανικό Σώμα, όμως οι Γερμανοί δεν έπρεπε να περιμένουν μεγάλη βοήθεια από τους Φινλανδούς συμμάχους τους κατά την προσπάθεια για την κατάληψη του Λέ- νινγκραντ.

Λένινγκραντ-Αρχίζει η πολιορκία των 900 ημερών

Καθώς η πολεμική μηχανή της Wehrmacht προχωρούσε και έκλεινε τον κλοιό, το Λένινγκρα- ντ προετοιμαζόταν. O χρόνος που έχαναν οι Γερ-

Π ο λ ίτες τη ς Οδησσού κ ατα σ κευάζουν οχυρω ματικά έρ γα και οδ ο φ ρ ά γμ α τα κ α τά το δύσκολο καλοκαίρ ι το υ 1941.


Α ερ οσ κά φ ος B f 109F-2 τη ς ll l /JG 53

π ερικυκλω μένο από ό γ κο υ ς χ ιον ιού κάπου

στη Ρωσία, κ ατά τη διάρκεια του χειμώνα

το υ 1941-42.

Σ ο β ιε τ ικ ό ς λοχίας β ’ τεθ ω ρ α κ ισ μ ένο υ σ υ ντά γ μ α το ς του Ε ρ υθρ ού Σ τρ α το ύ , Κριμαία, Ανατολικό Μ έτω π ο, Ιούλ ιος 1941. Φ οράει το ειδ ικό καπέλο για τον ήλιο, το οποίο υ ιο θ ε τή θ η κ ε τον Μ ά ρ τ ιο το υ 1938 για το σ τρ α τιω τικό προσωπικό που υ π η ρ ετο ύ σ ε σ την κεντρ ική Ασία, στον Καύκασο και στην Κριμαία. To χιτώνιο έχ ε ι αναδιπλούμενο κολάρο και εν ισχύσεις σ τους α γκώ νες και στα γόνατα. Ta επ ιρ ρά μματα στο κολάρο φανερώ νουν το Οπλο του φ έρ ο ν το ς . Δ ια κ ρ ίν ετα ι και ένα έμβ λ ημα μ ε μ ικρό άρμα (τα τεθω ρα κ ισ μένα και το πυροβολικό ε ίχαν τα ίδια χρ ώ μ α τα για τα επ ιρ ρά μματα : μαύρο μ ε κόκκινα π αραρράμματα). To κόκκινο τρίγωνο δηλώνει τον βα θ μό (ε ικονογράφ ηση: M alco lm M c G re g o r /εν δ υ μ α το λ ο γ ικ ή π ερ ιγρ αφ ή: Σ τέ λ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιε ύ ε τα ι μ ε την άδεια τη ς De A gostini UK Ltd κ α τ ' α π ο κ λε ισ τ ικ ό τη τα για την Ελλάδα - color im age copyright: D e Agostini UK Ltd).

τιωτική Περιοχή Λένινγκραντ, έναν στρατηγικό - επιχειρησιακό σχηματισμό που με την έναρξη του πολέμου αποτέλεσε το Βόρειο Μέτωπο, με την αποστολή να εφαρμόσει στην πράξη τα σχέδια της Stavka στην περιοχή. O 39χρονος αντιστράτηγος Μαρκιάν Μιχαήλοβιτς Ποπώφ ήταν ο στρατιωτικός διοικητής του εν λόγω σχηματισμού, με επιτελάρχη τον - κατά πέντε χρόνια γηραιότερο - υποστράτηγο Ντιμίτρι Νικίτιτς Νικίσεφ και πολιτικό προϊστάμενο τον κομισάριο Κλεμέντιεφ. To Μέτωπο αυτό βρισκόταν σε φάση αναδιοργάνωσης και επανεξοπλισμού όταν ξέσπασε ο πόλεμος με τη Γερμανία. Εκείνη την περίοδο δημιουργήθηκε και ο βόρειος κλάδος της Protivo-Vozdushnaya Oborona/PVO (Αντιαεροπορική Αμυνα).

O τομέας ευθύνης του παραπάνω Μετώπου εκτεινόταν από το Μουρμάνσκ μέχρι το Λένινγκρα- ντ και περιελάμβανε επίσης τα εδάφη της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Καρελίας, δηλαδή τις περιοχές που είχαν αποκτήσει οι Σοβιετικοί μετά τον «Χειμερινό Πόλεμο». Oi εκεί στρατιωτικές δυνάμεις παρέτασσαν τρεις στρατιές (7η, 14η και

μανοί προσπαθώντας να λύσουν προβλήματα λογιστικής υποστήριξης καιτακτικής, αποδείχθηκε πολύτιμος. Με μια επική προσπάθεια, 200.000 κάτοικοι της πόλης προετοίμασαν 15.000 θέσεις μάχης, έσκαψαν χιλιόμετρα χαρακωμάτων και αντιαρματικών τάφρων και έστησαν άπειρα κωλύματα πάσης φύσε- ως, για να βοηθήσουν το έργο των Ενόπλων Δυνάμεων. Μέρος του πληθυσμού εκκένωσε

την πόλη προληπτικά. Οσοι έμειναν πίσω, αντιμετώπισαν το σκληρό φάσμα της πείνας. Μόνο τον Δεκεμβριο του 1941 υπολογίζεται

ότι πέθαιναν καθημερινά από τις ασθένειες και από την ασιτία 3.000 άν

θρωποι.H προστασία της πόλης και των

2.544.000 κατοίκων της ανήκε στη Στρα-

OI ΦΑΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Σ ο β ιετ ικό μονο&έσιο μαχητικό Yakovlev Yak-1 το υ 20ού Σ υ ν τά γ μ α το ς Μ αχητικώ ν μ ε χε ιρ ισ τή τον τα γμ α τά ρ χη Κόνιεφ, όπως επ ιχειρούσε το καλοκαίρι του 1941. Φ έρει τρίχρω μη παραλλαγή από dark green A 24 M και black green Α Μ Τ/2 σ τις άνω επ ιφ ά νειες και underside blue A M T3 στις κάτω. O κώνος τη ς έλ ικα ς είναι μαύρ ος. Σ τ ις άνω επ ιφ ά νειες των πτερύγω ν δεν υπάρχουν κόκκινα α σ τέρ ια . To Yak-1 ή τα ν το πρώτο από μια σειρά μικρών και ευ έλ ικτω ν μαχητικώ ν, μ ε α ρ κ ετά «πρωτόγονη» σχεδ ίαση, εύκολο σ την κα τα σ κ ευ ή και σ τη συντήρηση. Σ ε μικρά ύψη είχε καλές επ ιδόσεις. O κ ινητήρας Μ -1 05 Ρ Ρ τω ν 1.260 hp το υ επ έτρ επ ε να αναπτύσσει τα χ ύ τη τα 585 km/h. O οπλισμός το υ α π ο τελ ε ίτο από ένα πυροβόλο ShVAK των 20 mm και ένα πολυβόλο των 12,7m m . Είχε εκ π έτασ μ α 10,25 m, μήκος 8 ,47 m και ύψος 1,70 m. To πρώτο εξάμηνο το υ 1941 είχαν π α ρ α δ ο 9 ε ί 355 τέ το ια α εροσκάφ η στα σ υ ντά γ μ α τα μαχητικών της VVS (ε ικονογράφηση για τις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : V in c en zo A u le tta /ε π ιμ έ λ ε ια ιστορικών στοιχείων: Σ τέ λ ιο ς Δ εμη ρ ά ς).

23η), τρία σώματα τυφεκιοφόρων (29o, 42ο και 50ό) και δύο μηχανοκίνητα σώματα (1 ο και 5o), συνολικά 404.470 άνδρες, 7.901 πυροβόλα και 1.543 επιχειρησιακά άρματα. Παράλληλα ήταν διαθέσιμα και 1.816 επιχειρησιακά αεροσκάφη, περίπου 600 από τα οποία ανήκαν στον Στόλο του Ερυθρού Λαβάρου της Βαλτικής. Σε γενικές γραμμές οι τρεις στρατιές διατέθηκαν ως εξής: α) Στον βορρά η 14η Στρατιά προφύλασσε τις διαβάσεις προς το Μουρμάνσκ. 6) Στον κεντρικό τομέα, μεταξύ των λιμνών Λαντόγκα και Ονέγκα, παρατασσόταν η 7η Στρατιά, γ) H 23η Στρατιά υπεράσπιζε τον ισθμό της Καρελίας. Oi δυτικές προσβάσεις προς το Λένινγκραντ από τις Βαλτικές χώρες, ήταν τομέας ευθύνης του Βορειοδυτικού Μετώπου, με αποτέλεσμα να μη δοθεί η απαραίτητη

προσοχή στην προετοιμασία του τομέα που βρισκόταν νοτίως του Λένιν- γκραντ.

H αεροπορική κάλυψη της ευρύτερης περιοχής του Λένινγκραντ είχε ανατεθεί στο 7o Αεροπορικό Σώμα Μαχητικών και στο 2o Σώμα της PVO, το οποίο διοικούσε ο υποστράτηγος Μιχαήλ Μαξίμο- βιτς Προτσβέτκιν. Κύρια προβλήματα ήταν η έλλειψη αεροδρομίων και μέσων εναέριας παρατήρησης και έγκαιρης προειδοποίησης. To δεύτερο λύθηκε σε μεγάλο βαθμό με

Σ ο β ιετ ικ ό ς πιλότος τη ς Αεροπορίας Ν αυτικο ύ , Α ρ κτικός ω κεανός, Α ύγουστος 1941. Γενικά οι πιλότοι το υ Σ ο β ιε τ ικ ο ύ Ν αυτ ικο ύ φορούσαν σ το λ ές το υ Ν αυ τ ικο ύ μ ε δ ιάφορα εξα ρ τή μ α τα για τις ανά γκες της πτήσης. Χρησιμοποιούσαν ολόσωμη φόρμα πτήσης χρ ώ μα τος μπ λε, μ ε τα διακριτ ικά βα&μού στα μανίκια. Oi πιλότοι και οι ιπτάμενοι μηχανικοί έφ ερ α ν τα ίδια δ ιακριτικά με το υ ς ομ ολόγους τους το υ Σ τρ α το ύ , στο πάνω τμήμα το υ α ρ ισ τερ ού μανικ ιού (στα μπλε τζά κ ετ) . Oi κάσκες συνήθω ς ήτα ν κ α τα σ κ ευ α σ μ έν ες από κ α φ έ δ έρ μα . To βαρύ ντύσιμο του εικονιζόμενου υποδηλώνει ιπ τάμενο αξιω ματικό του Σ τό λο υ της Α ρκτικής . To 1941 η Α εροπορία το υ Σ ο β ιετ ικ ο ύ Ν αυτ ικο ύ δ ιέ θ ε τ ε 2.600 περίπου αεροπλάνα, το 90% των οποίων ήταν απαρχαιωμένο. Τέσσερις ο μ ά δ ες της Αεροπορίας του Ν αυ τ ικο ύ αντιστοιχούσαν στους σ τόλους τη ς Β α λ τικ ή ς , τη ς Β ό ρ ε ια ς και τη ς Μ α ύ ρ η ς Θάλασσας και σ ε α υτόν του Ειρηνικού.To Ν αυτικό δ ιέ θ ε τ ε και περισσότερα από 1.600 υδροπλάνα B eriev B-2, Chetverikov MDR-6 και Consolidated Catatina (ε ικονογράφ ηση: Malco lm M c G re g o r /εν δ υ μ α το λ ο γ ικ ή π εριγραφ ή & επ ιμ έλε ια ιστορικών στοιχείων: Σ τέ λ ιο ς Δ ε μ η ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιεύ ετα ι μ ε την ά δεια τη ς De Agostini UK Ltd κ α τ ’ α π οκ λε ισ τικ ότητα για την Ελλάδα ■ color im age copyright: D e Agostini UK Ltd).


Κ ατασ κευή οδοφ ρα γμ ά τω ν

στο Λέν ινγκραντ.

τη συμμετοχή χιλιάδων πολιτών, ανδρών και γυναικών.

O Στόλος του Ερυθρού Λαβάρου στη Βαλτική βρισκόταν υπό τις διαταγές του 41χρονου αντιναυάρχου Βλαντιμίρ Φιλίποβιτς Τριμπούτς και ναυλοχούσε σε τέσσερις βάσεις: Κρονστάνδη, Χάνγκο, Ταλίν και Λιμπάου (κοντά στη Ρίγα). Παρέτασσε 225 μονάδες, από τις οποίες δύο ήταν θωρηκτά, δύο καταδρομικά, 21 αντιτορπιλικά και αρχηγίδες στολίσκων και 68 υποβρύχια. O Tpi- μπούτς είχε στη διάθεσή του περίπου 120.000 άν- δρες. Μια από τις αποστολές που κλήθηκαν να ε- κτελέσουν οι ναυτικές δυνάμεις, αφορούσε την ενίσχυση της αντιαεροπορικής προστασίας της περιοχής, τόσο με τα πυροβόλα και τα πολυβόλα των πλοίων, όσο και με τα αντιαεροπορικά όπλα που αναπτύχθηκαν ακόμη και σε φορτηγίδες. Οπως οι χερσαίες δυνάμεις, έτσι και αυτές του Στόλου του Ερυθρού Λαβάρου στη Βαλτική, είχαν προσανατολιστεί προς τη δύση και τον βορρά, αφήνοντας την προστασία των νότιων προσβάσεων στο Βορειοδυτικό Μέτωπο. Αυτή η επιλογή θα κόστιζε πολύ.

Καθώς η φθινοπωρινή δροσιά έπαιρνε τη θέση του θερινού καύσωνα, οι προτεραιότητες του Χίτλερ στρέφονταν προς τη Μόσχα. O στρατάρχης φον Λέεμπ έπρεπε να καταλάβει το Λένιν- γκραντ χωρίς τη βοήθεια της 4ης Ομάδας Πάντσερ του στρατηγού Χαίπνερ, η οποία περιήλθε από τον Σεπτέμβριο στη δικαιοδοσία της Ομάδας Στρατιών «Κέντρο» του στρατάρχη φον Μποκ. Στις αρχές Οκτωβρίου ο φον Λέεμπ είχε στη διάθεσή του 53 μεραρχίες (δύο από αυτές μηχανοκίνητες και δύο πάντσερ) και επτά ταξιαρχίες. Oi μι- σές από τις δυνάμεις του δραστηριοποιούντο

στην περιοχή του Λένινγκραντ. Προβληματισμένος σχετικά με τις δυνατότητες που είχαν οι μονάδες του για μεγάλες επιθετικές επιχειρήσεις, λόγω ανεπαρκούς επάνδρωσης και απωλειών, πρότεινε μια μικρής εμβέλειας ενέργεια προς το Βολκόφ προκειμένου να εξαλείψει την αντίσταση της 15ης Σοβιετικής Στρατιάς. H επιχείρηση θα ξεκινούσε την πρώτη εβδομάδα του Οκτωβρίου με «αιχμή του δόρατος» το 39ο Μηχανοκίνητο Σώμα του στρατηγού Ρούντολφ Σμιντ. O Χίτλερ διαφώνησε και ζήτησε να καταληφθεί το Βολκόφ, που διέθετε σταθμό παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος και εργοστάσιο παραγωγής αλουμινίου, και να καταστραφεί η 54η Στρατιά, ώστε να διακοπεί η σιδηροδρομική επικοινωνία με τη λίμνη Λαντό- γκα. Αυτό που δεν υπολόγισε ήταν ότι ο φον Λέεμπ δεν είχε στη διάθεσή του επαρκείς δυνάμεις για επιχείρηση τέτοιου βεληνεκούς.

Σε μια προσπάθεια να αναχαιτίσει τις επιθετικές ενέργειες των Γερμανών που ήδη προχωρούσαν και προς τη Μόσχα, ο Στάλιν ανακάλεσε, στις αρχές Οκτωβρίου, τον Ζούκοφ από το Λένινγκρα- ντ, στο οποίο βρισκόταν από τον προηγούμενο μήνα. Προείχαν οι εξελίξεις στο Δυτικό Μέτωπο και ο Ζούκοφ πέταξε για τη Μόσχα αφήνοντας στη θέση του τον Ιβάν Ιβάνοβιτς Φεντιουνίνσκι. O Στάλιν έστειλε επίσης στην περιοχή τον επικεφαλής της PVO και αναπληρωτή λαϊκό επίτροπο για την Αμυνα, στρατηγό Βορονόφ. Oi Σοβιετικοί αντιμετώπιζαν το ίδιο πρόβλημα με τους Γερμανούς: ανεπαρκείς δυνάμεις για μια αποφασιστική επιθετική ενέργεια. Παρόλα αυτά αποφάσισαν να επιχειρήσουν μια φιλόδοξη επιθετική ενέργεια. Στις 20 Οκτωβρίου θα ξεκινούσε μια συνδυασμένη ενέργεια με δύο αιχμές. H λεγόμενη Επιχειρη


σιακή Ομάδα του Ανατολικού Τομέα, με 6άση την 55η Στρατιά του αντιστρατήγου Ι6άν Γκαβρίλο- 6ιτς Ααζάρεφ και υποστήριξη από την Επιχειρησιακή Ομάδα «Νέ6α», θα εκινείτο από τα δυτικά προς τα ανατολικά περνώντας τον ποταμό Νέ6α, για να συναντηθεί με τις δυνάμεις της 54ης Στρατιάς που θα εφορμούσε από τα ανατολικά. Αντικειμενικός σκοπός ήταν η ανάκτηση της επαφής με το Λένινγκραντ και η απώθηση των Γερμανών από την περιοχή του Σλίσελμπουργκ. Συνολικά οι Σοβιετικοί ενέπλεξαν 70.000 άνδρες, 97 άρματα, 475 πυροβόλα και εκτοξευτές, με την υποστήριξη αεροσκαφών, για να κάμψουν την αντίσταση54.000 Γερμανών που διέθεταν 450 πυροβόλα αλλά καθόλου άρματα.

Oi Γερμανοί επιτέθηκαν πρώτοι, όπως είχαν σχεδιάσει. H Stavka ακολούθησε και αυτή τον σχεδιασμό της, ωστόσο μετά από οκτώ ημέρες μαχών οι αντικειμενικοί σκοποί δεν επιτεύχθηκαν, παρά την προσωπική εμπλοκή του Φεντιου- νίνσκι στη διαχείριση των μαχόμενων σχηματισμών. H κατάσταση ήταν πλέον πολύ κρίσιμη. Εάν οι Γερμανοί κατελάμβαναν το Τιχβίν και το Βολ- κόφ, το Λένινγκραντ θα αποκλειόταν πλήρως. Στις 20 Οκτωβρίου οι αμυντικές γραμμές της 4ης Σοβιετικής Στρατιάς κοντά στον ποταμό Βολκόφ είχαν ήδη διασπαστεί από τους Γερμανούς. Μέσα στις επόμενες ημέρες οι γερμανικές μεραρχίες (12η Πάντσερ, 20ή Μηχανοκίνητη, 21η και 126 Πεζικού) άρχισαν να ξεχύνονται από τα ρήγματα της σοβιετικής διάταξης προς κάθε κατεύθυνση. Oi Σοβιετικοί υποχωρούσαν και η Stavka αναγκάστηκε να στείλει ενισχύσεις στην 4η και στην 52η Στρατιά. H σοβιετική αντίσταση σκλήρυνε και από

τις 26-27 Οκτωβρίου η γερμανική επίθεση εκφυλίστηκε. O φον Λέεμπ επιθυμούσε βοήθεια από την Ομάδα Στρατιών «Κέντρο», υπό τη μορφή επιθέσεων που θα καθήλωναν σοβιετικές δυνάμεις οι οποίες του έκλειναν τον δρόμο, όμως αυτό δεν ήταν δυνατό.

Oi σοβιετικές αντεπιθέσεις στις αρχές Νοεμβρίου απέτυχαν αλλά σταδιακά ο παράγοντας «χειμώνας» άρχισε να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις εχθροπραξίες. Με τη θερμοκρασία αρκετούς βαθμούς υπό το μηδέν, οι αντιμαχόμενες παρατάξεις δοκιμάζονταν σκληρά, ειδικά οι Γερμανοί, των οποίων οι γραμμές ανεφοδιασμού ήταν αρκετά εκτεταμένες. Τα κρυοπαγήματα άρχισαν να αποδεκατίζουν τους άνδρες και τα εφόδια έφθαναν με δυσκολία. Στις 8 Νοεμβρίου η επιθετική ενέργεια του φον Λέεμπ σταμάτησε. Ως τότε το Τιχβίν είχε καταληφθεί, όμως δεν είχε επιτευχθεί επαφή με τους Φινλανδούς, ούτε είχε συ- ντριβεί η εχθρική αντίσταση.

O φον Λέεμπ στράφηκε προς το Βολκόφ και τη Νοβάγια Λαντόγκα, για να αποκόψει την τροφοδοσία του Λένινγκραντ από τη λίμνη Λαντόγκα, την οποία διέσχιζαν φάλαγγες οχημάτων, όταν το στρώμα πάγου που την κάλυπτε ήταν αρκετά παχύ για να σχηματίσει αυτό το οποίο οι Σοβιετικοί ονόμασαν «ο δρόμος της ζωής». Την αποστολή ανέλαβε η «Ομάδα φον Μπέκμαν», που βασιζόταν στην 11η Μεραρχία Πεζικού και στοιχεία της 21ης Μεραρχίας Πεζικού. O επικεφαλής του σχηματισμού, αντιστράτηγος Χέρμπερτ Μπέκμαν, θα είχε σε αυτή την επίθεση την αρωγή της 254 Μεραρχίας Πεζικού και αργότερα θα τον ενί- σχυαν στοιχεία της 8ης Μεραρχίας Πάντσερ. H

Π υροβόλα εφ ό δ ο υ StuG Ill σ τα περίχωρα το υ Λ έν ινγκρ αντ τον Σ επ τέμ β ρ ιο το υ 1941.


© VINCENZOAULETTA

Σ ο β ιετ ικ ό μο νο θέσ ιο μ αχητικό Polikarpov 1-16 Type 24 τη ς 45ης Μ ερ α ρ χ ία ς Μ αχητικώ ν, όπως επ ιχειρούσε στην Οδησσό το καλοκαίρ ι το υ 1941. To σ υγκ εκ ρ ιμένο α ερο σ κά φ ος έπ εσ ε στα χέρ ια των Γερμανών ό τα ν η μονάδα υποχώρησε β ιαστικά . Φ έρει δίχρωμη παραλλαγή από dark olive green (FS 34096) και light blue g rey (FS 35414). To 1-16 Type 24 δ ιέ θ ε τ ε α σ τερ ο ε ιδ ή κ ινητήρα Svetsov Μ -6 2 των 1.000 hp που του έδ ινε τα χ ύ τη τα 490 km/h (στα 3.000 m). Είχε εκ π έτασ μα 8,88 m, μήκος 6,04 m και ύφ ος 2,41 m. O οπλισμός του α π ο τελ ε ίτο από τέσ σ ερ α πολυβόλα των 7,62 mm με αναχορηγία 650 φ.α.ο. (δύο στο ρ ύγχος και δύο σ τις π τέ ρ υ γ ε ς ) ή δύο πολυβόλα στο ρ ύγχος και δύο πυροβόλα των 20 mm σ τις π τέρ υ γ ες (με 180 β.α.ο.) ή δύο πολυβόλα των 7,62 mm και ένα των 12 ,7m m στο ρ ύγχος , φ ορ τίο βομβών 100 kg ή έ ξ ι ρ ο υ κ έ τε ς . Κ α τά τ ις πρώ τες φ ά σ εις τη ς γερμανικής ε ισβ ολής στη Σ ο β ιετ ικ ή Ενωση η Lu ftw affe είχε απόλυτη υπεροχή στους α ιθ έ ρ ε ς . Μ ε τά την πρώτη ημ έρ α τη ς επ ιχείρησης «B arbarossa» οι Σ ο β ιε τ ικ ο ί π αρ α δέχθηκα ν την απώλεια 1.200αεροσκαφώ ν, 800α π ό τα οποία κατα σ τρ ά φ η κ α ν σ το έδ α φ ο ς (εικονογράφ ηση για τις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : V in c en zo A u le tta /ε π ιμ έ λ ε ια ιστορικών σ το ιχ ε ίω ν .Σ τέλ ιο ς Δ εμη ρ ά ς).

Σ ο β ιε τ ικ ό βαρύ άρμα μάχης K V -2 M o d e l 1941, περιοχή Λβοφ, Ο υκρανία, καλοκαίρι 1941. O οπλισμός το υ α π ο τελ ε ίτο από πυροβόλο των 152 mm μ ε αναχορηγία 36 βλημάτω ν και δύο πολυβόλα 7,62 mm. H θω ράκισή του έ φ θ α ν ε τα 110 m m και η τα χ ύ τη τα τα 26 km/h. Είχε πλήρωμα έ ξ ι ανδρών. Η τα ν το πιο εντυπω σιακό άρμα που ε ίχε να επ ιδ ε ίξε ι η σοβιετ ική πολεμική μηχανή το καλοκαίρ ι το υ 1941. To μόνο γερμανικό πυροβόλο που μπορούσε να το αντιμετω π ίσει, ήτα ν εκε ίνο των 88 mm. Εάν το τε λ ε υ τα ίο δεν ήτα ν δ ια θέσ ιμο , έπ ρεπ ε να ε κ τελ ο ύ ν τα ι βολές πολυβόλου στις θ υ ρ ίδ ε ς π αρατήρησης και σ τον δα κτύλ ιο το υ πύργου ή να ε κ το ξε ύ ο ν τα ι εναντίον το υ φ λ εγό μ εν α κάνιστρα καυσίμου. To συγκεκρ ιμένο άρμα φ έ ρ ε ι μονόχρω μη παραλλαγή d a rk g re e n 4 B 0 . Μ έ χ ρ ι το τέλ ο ς το υ π ολέμου είχαν κ α τα σ κ ευ α σ τε ί 2 3 2 μ ο νά δ ες (ε ικονογράφ ηση για τις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : Δ η μ ή τρ η ς Χαδούλας / ισ τ ο ρ ικ ή έρ ευ να : Σ τέ λ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς).


ΥΠΟΜΝΗΜΑ

^Σοβιετικοί I I Γερμονοί

ΟΣ: Ομάδα Στρατιών Στ.: Στρατιά

ΟΠα.: Ομάδα Πάντσερ

0 100 200 300Illll I ... I IΧλμ.

XXXXX

Φ Ι Ν Λ Α Ν Δ Ι Α

ΦινλανδικόςΣιραιός

Ελσίνκι

//

/ · D*aΒίιπουρι 23ηΣχ.

Βόρειο ΛΨν1 Μέίωπο

Ονέγκα

7ηΣτ.

K d A n o c Φ ι ν λ α ν δ ί α ς Λένινγκρα^Λίμνη

Άαντόγκα j ^

Θ

^ lv ΝάρβαΕ Σ Θ Ο Ν ΙΑ ·

Βολκόφ

ΜέιωττοΒολκόφ

55η Σχ.

ς/>/Κ

XXXX

S i____ AodYKC54Hzt18η Στ. Α Π ά π ο υ ς »α χ ΑΛΚμέν

r χχχχ

Τιχβίν52η Στ.

Ρίγα· Q jΛ Ι Θ Ο Υ Α Ν Ι Α «Βορράς»

S l ΙΙη,22ηΣχ. ____^ Σ τ . * °οτρόφ 27ηΣτ.

κτ~?ι Βελίκιε Λούκι

Ντεμυάνσκ ^ ^ |

4ηΣτ.

Ιιοδυτικό έιωπο

^ Λ flo r.

Καλίνιν• Μέιωπο KoAfvw

Α Ν Α Τ Ο Λ ΙΚ ΗΠ ΡΩ ΣΙΑ

Βαρσοβία■

Π Ο Λ Ω Ν Ι Α(Υπό γερμανική κατοχή)

Ο Υ Γ Γ Α Ρ Ι Α

Σ Ο Β Ι Ε Τ Ι Κ Η

Ε Ν Ω Σ Η

Ρ Ο Υ Μ Α Ν Ι Α

Πο^ούνα^ί

Οδησσός

____ 9ηΣτ.HQ Σχ. Περεκόπ

\ ΚριμαίαΣεβασυούπολη

Κερτς

Stavka αντέδρασε κινητοποιώντας ακόμη και τον φυλακισμένο στρατηγό Κιρίλ Αφανάσεβιτς Μερε- τσκόφ, πρώην αρχηγό του Επιτελείου. O Μερε- τσκόφ, ο οποίος φυλακίστηκε και βασανίστηκε από τη NKVD τον Σεπτέμβριο του 1941, κατηγορούμενος - ψευδώς - για προδοσία, ανέλαβε τη δι

οίκηση της 4ης Στρατιάς.H στιγμή ήταν κατάλληλη για αντεπίθεση, διό

τι οι Γερμανοί κάλυπταν ένα τεράστιο μέτωπο εξαντλημένοι και με τα εφόδιά τους να λιγοστεύουν επικίνδυνα. Μερικές μονάδες διέθεταν τη μι- σή από την προβλεπόμενη επάνδρωση. O Μερε-

H επέλαση των Γερμανών στη Ρωσία.

Ol ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 17

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Θω

μάς

Νού

σια

ς/Εκ

δόσε

ις

ΠΕΡ

ΙΣΚ

ΟΠΙ

Ο

2008

To γηραιό ΰω ρηκτό «M arat» φ λ έγ ετα ι , έπ ε ιτα από τα πυρά που δέχ& ηκε κ ατά τον βομβαρδισμό του ναυστά&μου της Κ ροστάνδης, τον Σ επ τέμ β ρ ιο του 1941. Σ ε α υ το ύ ς τους βομβαρδισμούς και ειδ ικά στη βύ&ιση του «M arat»π ρω ταγω νίστησε ο διάσημος χε ιρ ισ τής των Stuka, Χανς Ο ύλριχ Ρούντελ.

τσκόφ προχώρησε σε αναδιάταξη των δυνάμεών του, οι οποίες αποτελούντο από έξι μεραρχίες πεζικού, μία μεραρχία ιππικού, μια τεθωρακισμένη μεραρχία, μια τεθωρακισμένη ταξιαρχία και τρεις ανεξάρτητες επιλαρχίες αρμάτων. Σχημάτισε τρεις ομάδες εφόδου και τους ανέθεσε συγκεκριμένες αποστολές. Στην προσπάθειά του θα είχε την υποστήριξη άλλων δύο στρατιών, της 54ης και της 52ης. Oi επιθέσεις θα εκτελούντο κλιμακωτά, από τις 12 Νοεμβρίου μέχρι τις 3 Δεκεμβρίου1941.

Αρχικά οι επιθέσεις αποκρούστηκαν. O φον Λέεμπ γνώριζε ότι οι μονάδες του είχαν επεκτα- θεί σε πολύ μεγάλο μέτωπο και ζήτησε ενισχύσεις. Αυτές έφθασαν ακόμη και από τη Γαλλία, όπως η 215 Μεραρχία Πεζικού. Οταν κλιμακώθηκαν οι σοβιετικές επιθέσεις, οι Γερμανοί αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. To Τιχβίν ανακαταλήφθηκε από τους Σοβιετικούς στις 8 Δεκεμβρίου, έναν

μήνα μετά την είσοδο των Γερμανών στην πόλη. Μέχρι τις 17 Δεκεμβρίου οι Γερμανοί υποχωρούσαν και στην περιοχή του ποταμού Βολκόφ το γερμανικόΙοΣώμα Στρατού κινδύνευε με περικύκλωση. Από τις 11 Δεκεμβρίου η Stavka ενεργοποίησε επίσημα το Μέτωπο Βολκόφ με διοικητή τον Μερετσκόφ. Μερικές ημέρες αργότερα εξέδωσε οδηγία με την οποία διέτασσε το Μέτωπο Βολκόφ να συντρίψει τους πολιορκητές του Λέ- νινγκραντ, σε συνεργασία με τις σοβιετικές δυνάμεις στην περιοχή της χειμαζόμενης πόλης.

H προέλαση προς το Λένινγκραντ δεν ήταν όσο γρήγορη θα επιθυμούσε η Stavka, ούτε μπόρεσε να υλοποιήσει τους πολύ φιλόδοξους στόχους της, ωστόσο απώθησε τους Γερμανούς ως την αφετηρία της επιθετικής ενέργειας που είχαν πραγματοποιήσει στις 16 Οκτωβρίου. Oi Γερμανοί δεν ήταν, λοιπόν, ανίκητοι. H επίδραση των γεγονότων αυτών στην αποτυχία της επιχείρησης για την κατάληψη της Μόσχας ήταν σημαντική. Oi απώλειες και των δύο πλευρών ήταν μεγάλες:140.000 περίπου για τους Σοβιετικούς και 40.000 για τους Γερμανούς. Καθώς ο «στρατηγός χειμώνας» παρέτασσε τις δυνάμεις του, οι αντιμαχόμε- voi ετοιμάζονταν για τον νέο χρόνο. H ημερήσια διαταγή του Λέεμπ που εκδόθηκε τα Χριστούγεν- νατου 1941, ανέφερε ότιη Ομάδα Στρατιών «Βορράς» είχε συλλάβει περίπου 439.000 αιχμαλώτους και είχε εξουδετερώσει 3.847 άρματα και 4.590 πυροβόλα του εχθρού. O στρατάρχης εξέφραζε την πεποίθηση ότι ο νέος χρόνος θα αποδεικνυόταν ευοίωνος. Για τον ίδιο δεν μπορεί να ειπωθεί κάτι τέτοιο: στα μέσα Ιανουαρίου αντικαταστάθηκε από τον επικεφαλής της 18ης Στρατιάς, στρατηγό Γκέοργκ Καρλ Φρίντριχ Βίλχελμ φον Κύχλερ, και αποστρατεύθηκε.

Γερμανός στρ α τιώ της επανδρώνει ένα

πολυβόλο M G 34 κάπου στη βόρεια Φινλανδία το

καλοκαίρι το υ 1941. To δ ίχτυ στο κράνος του

π ροσ φ έρ ει προστασία από τα κουνούπια.

9 * ¾ ^ ¾ί$Β| W**J.A.i+ & z & * 3® ' w*. . #*Jm$.


To ξέσπασμα του «Τυφώνα»

Μέχρι τον Ιούλιο η Ομάδα Στρατιών «Κέντρο» του στρατάρχη Μποκ προχωρούσε ακάθεκτη, σε τέτοιο 6αθμό ώστε η συνοχή μεταξύ των μονάδων να χάνεται καθώς αυτές απλώνονταν στις αχανείς εκτάσεις της ΕΣΣΔ, έχοντας ως στόχο τη Μόσχα. Oi Γερμανοί επιτελείς δεν είχαν την πρόθεση να αφήσουν τον στρατάρχη Τιμοσένκο να α- .ασυγκροτήσει τις δυνάμεις του Δυτικού Μετώπου το οποίο ήταν υπό την εποπτεία του. ΓΓ αυτό το 39ο MK Σώμα του αντιστρατήγου α’ τάξης Ρού- ντολφ Σμιντ και άλλες μονάδες κατεδίωκαν τους υποχωρούντες Σοβιετικούς απηνώς, εκθέτοντας τα πλευρά της γερμανικής παράταξης, αν και οι Σοβιετικοί δεν βρίσκονταν σε κατάσταση κατά την οποία θα μπορούσαν να εκμεταλλευθούν την ευκαιρία. Αφού ξεπεράστηκε η γραμμή στον ποταμό Μπερεζίνα, τα επόμενα υδάτινα κωλύματα ήταν οι ποταμοί Ντβίνα και Δνείπερος.

H Stavka έστειλε ανοργάνωτα τις εφεδρείες της να εμπλακούν με τους εισβολείς, οι οποίοι τώρα έπρεπε να κρίνουν ποιος ήταν ο καλύτερος τρόπος να εκμεταλλευθούν την επιτυχία που σημείωσε η πρώτη φάση της επιχείρησης =Barbarossa». H OKH υπέδειξε στον Μποκ να κινηθεί προς το Σμολένσκ αλλά ο επικεφαλής της 4ης Στρατιάς, στρατάρχης φον Κλούγκε, είχε προβλήματα συνεννόησης και συνεργασίας με τους Χοτ και Γκουντέριαν, που τον κατηγορούσαν ότι δεν γνώριζε την ορθή χρήση των τεθωρακισμένων δυνάμεων, απαιτώντας μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων. O Κλούγκε είχε επιδείξει, πράγματι, αρκετά επιφυλακτική στάση, χαρακτηριστικό που δεν συνάδει πάντα με το Οπλο των Τεθωρακισμένων.

Μέσα σε όλα αυτά, η 3η Μεραρχία Πάντσερ του αντιστρατήγου 6’ τάξης Βάλτερ Μόντελ κατόρθωσε να δημιουργήσει ένα προγεφύρωμα στον ποταμό Δνείπερο, κοντά στο Ρογκάτσεφ, την 4η Ιουλίου. Τέσσερις ημέρες μετά αποκτήθηκε προγεφύρωμα και στον ποταμό Ντβίνα, χάρη στις -^οσπάθειες της 20ής Μεραρχίας Πάντσερ του υποστρατήγου Χορστ Στούμπφ. Μέχρι τα μέσα Iou- 'iou το Σμολένσκ απομονώθηκε, μετά την πτώση της πόλης Γιάρτσεβο. Πριν ακόμη συμβεί αυτό, η 3tavka διέταξε τον Τιμοσένκο να αντεπιτεθεί και “ αράλληλα να συγκρατήσει τον εχθρό στο Mo- ■ κίλεφ (σημερινό Μαχίλοφ της Λευκορωσίας). Oi στρατιώτες της γερμανικής 29ης Μηχανοκίνητης Μεραρχίας εισήλθαν στο Σμολένσκ στις 16 Ιουλίου και κατάτιςεπόμενες 10-11 ημέρες μαινότανη -άχη για το Μογκίλεφ, πριν το καταλάβουν οι Γερ- _avoL Στις 20 Ιουλίου έπεσε και η Γιέλνια στα χέ- oia της 10ης Μεραρχίας Πάντσερτου αντιστρατή-

γου 6' τάξης Φέρντιναντ Σάαλ. Εως τις 5 Αυγούστου είχε ολοκληρωθεί η μάχη για το Σμολένσκ, με βαρύ απολογισμό για τους Σοβιετικούς: πάνω από 300.000 είχαν πέσει αιχμάλωτοι στα χέρια των Γερμανών, οι οποίοι κυρίευσαν επιπλέον 3.205 άρματα, 3.120 πυροβόλα και 1.100 περίπου αεροσκάφη. O Χίτλερ έσπευσε στο αρχηγείο της Ομάδας Στρατιών «Κέντρο» για να συγχαρεί αυτοπροσώπως τον στρατάρχη του.

Oi αναμενόμενες αντεπιθέσεις του Τιμοσένκο εκδηλώθηκαν στα τέλη Ιουλίου και στις αρχές Αυγούστου, με τις ομάδες των αντιστρατήγων Βασί- λιΓιακόβλεβιτς Κατσάλοφ, Ιβάν Ιβάνοβιτς Μασλέ-

νικοφ και Οκα Ιβάνοβιτς Γκοροντοβίκοφ, γενικού επιθεωρητή Ιππικού, αλλά καιτων υποστρατήγων ΣτεπάνΑντριάνοβιτς Καλίνιν και ΒασίλιΑφανάσε- βιτς Κομένκο. H Γιέλνια ανακαταλήφθηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου, όμως ήδη οι Γερμανοί είχαν καταλάβει το Γκομέλ και είχαν περικυκλώσει το Po- σλάβλ. To νέο των ημερών ήταν η Οδηγία ap. 35 που εξέδωσε ο Χίτλερ στις 6 Σεπτεμβρίου. H εισαγωγή της ήταν χαρακτηριστική των σκέψεών του: οι δυνάμεις του Τιμοσένκο που βρίσκονταν μεταξύ της Μόσχας και της Ομάδας Στρατιών «Κέντρο» έπρεπε να εξοντωθούν, πριν από την έναρξη της χειμερινής κακοκαιρίας. Oi εξελίξεις στον βορρά επέτρεπαν μια τέτοια μεγάλη επιθετική ενέργεια, γΓ αυτό έπρεπε να παραχωρηθούν στην Ομάδα Στρατιών «Κέντρο» όλες οι δυνάμεις που μπορούσαν να διατεθούν από τις άλλες δύο Ομάδες στα πλευρά της γερμανικής παράταξης. O στόχος δεν ήταν ακριβώς η Μόσχα, αλλά η Οδηγία αναφερόταν σε επιχειρήσεις στον άξονα της Μόσχας και συντριβή των δυνάμεων του Τιμοσένκο.

O αρχηγός του Γερμανικού Στρατού, στρατάρχης Βάλτερ φον Μπράουχιτς, συγκάλεσε σύσκεψη στις 15Σεπτεμβρίου στο αρχηγείο του φον Μποκ, με σκοπό να ενημερώσει τους εμπλεκόμενους διοικητές σχηματισμών για την επικείμενη επιχείρηση που ονομάστηκε «Taifun» (=Τυφώνας).

Α ρ μα τα Τ-34 στην Κόκκινη Π λ α τε ία στις 7 Ν ο εμ β ρ ίο υ 1941, κ ατά τη διάρκεια π αρέλασης για την ε π έτε ιο της Ο κτωβριανής Επανάστασης.H συγκεκρ ιμένη παρέλαση ε ίχε μ εγά λη β α ρ ύ τη τα για το η&ικό του πλη&υσμού. To προσωπικό και τα μέσα που έλαβα ν μ έρ ο ς στη συνέχεια αναχώρησαν, στη συντριπτική π λειοψ ηφία τους , για το μέτω πο.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ίΙΟΛΕΜΟΥ 19

Ο ύ γγ ρ ο ς λοχίας τη ς Σ τρ α τ ιω τ ικ ή ς Α στυνομίας, Α νατολ ικό Μ έτω π ο, Ιούλ ιος 1941.H Βασιλική Σ τρ α τ ιω τ ικ ή Αστυνομία ήτα ν επ ίλεκ τη μονάδα, τα μ έλ η τη ς οποίας φορούσαν μαύρ ο καστόρινο καπέλο μ ε λοφίο από φ τερ ά κόκορα. Α υτό κ ατά τη δ ιάρκεια του πολέμου σ τη Σ ο β ιετ ικ ή Ενωση α ν τ ικ α τα σ τά & η κ ε από δίκοχο το οποίο έ φ ε ρ ε το λοφίο αρ ισ τερ ά του (όπως στην εικονογράφ ηση). Ta δ ιακριτ ικά β α θμ ο ύ φαίνοντα ι στα επ ιρ ρά μ ματα του κολάρου. To χρώ μα το υ φ όντου δηλώνει το Οπλο του φ έρ ο ν το ς . Ως σύμμαχος τη ς Γερμανίας σ το ν Α ξο ν α , η Ο υγγαρ ία έ σ τε ιλ ε στο Ανατολικό Μ έτω π ο αρχικά 46 .00 0ά νδ ρ ες του Επ ίλεκτου Ταχυκίνητου Σώ μα τος , μ α ζ ί μ ε 16 0ουγγρ ικά και ιταλικά ά ρ μ α τα μάχης. To Σώμα α υτό π ολέμησε μ αζ ί μ ε τη γερμανική 17η Σ τρ α τ ιά και έλ α β ε μ έρ ο ς στη μάχη το υ Ουμάν. Σ το τέλ ο ς τη ς εκ σ τρ α τε ία ς ε ίχε χά σ ει 26.000 άνδρες , το 90% των α ρμάτω ν και 1.000 ακόμη οχήμ α τά του . Ε π έσ τρ εψ ε στη Β ουδα π έστη στις 6 Δ ε κ εμ β ρ ίο υ 1941 (ε ικονογράφ ηση: Pierre Turner/εν δ υ μ α το λ ο γ ικ ή π εριγραφ ή & επ ιμέλε ια ιστορικών στοιχείω ν: Σ τέ λ ιο ς Δ ε μ η ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιεύ ε τα ι μ ε την ά δε ια τη ς De A gostin i UK Ltd κ α τ ’ α π ο κ λε ισ τ ικ ό τη τα για την Ελλάδα - color im age copyright: De A gostin i UK Ltd).

H επιθετική προσπάθεια θα διεξαγόταν σε δύο φάσεις, που έπρεπε να ολοκληρωθούν ως τον No- έμβριο. Κατά την πρώτη φάση θα είχαν τον λόγο τα τεθωρακισμένα, που θα επιτίθεντο από τρεις διευθύνσεις: από τα Βόρεια ο στρατηγός Χέρμαν Χοτ με την 3η Ομάδα Πάντσερ (41o MK Σώμα, 56ο Μηχανοκίνητο Σώμα, 5o και 6o Σώμα Πεζικού, με μία μηχανοκίνητη ταξιαρχία ως εφεδρεία), από το κέντρο ο στρατηγός Εριχ Χαίπνερ με την 4η Ομάδα Πάντσερ (57o MK Σώμα, 40ό και 46ο Μηχανοκίνητο Σώμα και 12ο Σώμα Πεζικού) και από τα νό

τια η 2η Ομάδα Πάντσερ - η πιο ισχυρή από όλες - του στρατηγού Χάιντς Γκουντέριαν

(24o, 47ο και 48ο MK Σώμα, 34ο και 35ο Σώμα Πεζικού) με αντικειμενικό σκοπό το

Ορέλ. 0α επιχειρείτο διάσπαση των σοβιετικών γραμμών και περικύκλωση των εχθρικών δυνάμεων σε δύο θύλακες, στο Μπριάνσκ και

στη Βιάζμα. Κατά τη δεύτερη φάση το πεζικό θα εκδήλωνε μετωπική επίθεση εναντίον της

Μόσχας, με τα τεθωρακισμένα να καλύπτουν τα πλευρά του. Για την ε

πιχείρηση «Taifun» υπήρχαν διαθέσιμες τρεις στρατιές: η 2η του στρατηγού βαρώνου Μαξιμίλιαν φον Βάιχς τσού Γκλον, η 4η του στρατάρχη φον Κλούγκε και η 9η του στρατηγού Αντολφ Στράους. Αυτές συγκέντρωναν εννέα σώματα στρατού.

P Την αεροπορική υποστήριξη ανέλαβε ο 2ος Αεροπορικός Στόλος του αρχιπτεράρχου Κέσελρινγκ. Oi Γερμανοί ενέπλεξαν συνολικά 1.000.000 περίπου άνδρες, 1.700 άρματα,

14.000 πυροβόλα και 549 αεροσκάφη. Απέναντί τους οι Σοβιε

τικοί διέθεσαν 1.250.000 άνδρες με 1.000 άρματα. 7.600 πυ

ροβόλα και 545 επιχειρησιακά αεροσκάφη.

Στις 30 Σεπτεμβρίου οι δυνάμεις του Γκουντέριαν επιτέθηκαν ενα

ντίον του Μετώπου του Μπριάνσκ, το οποίο μέχρι τις 13 Οκτωβρίου διοικούσε ο αντιστράτηγος Αντρέι Ιβάνοβιτς Γιερεμένκο και στη συνέχεια a- νέλαβε ο υποστράτηγος Γκεόργκι Φεντόροδιτς Ζαχάροφ. Μέσα στις δύο επόμενες ημέρες ακολούθησαν και οι άλλες δύο ομάδες πάντσερ. H πόλη του Ορέλ κυριεύθηκε από τον Γκουντέριαν στις 3 Οκτωβρίου, παρά τις προσπάθειες της Stavka, η οποία έστειλε εσπευσμένα στην περιοχή το 5o Αερομεταφερόμενο Σώμα. H 3η Ομάδα Πάντσερ κατέλαβε μια γέφυρα επί του ποταμού Δνείπερου στο Χολμ αλλά έχασε τον διοικητή της.O στρατηγός Χοτ παρέδωσε στις 5 Οκτωβρίου τη διοίκηση της 3ης Ομάδας Πάντσερ στον στρατηγό Χανς-Γκέοργκ Ράινχαρντ και ανέλαβε τη διοίκηση της 17ης Στρατιάς, αντικαθιστώντας τον στρατηγό Καρλ-Χάινριχ φον Στουλπνάγκελ. Επιπλέον, από την ημέρα εκείνη οι ομάδες πάντσερ μετονομάστηκαν σε στρατιές πάντσερ (panzer- armeen).

Στο μεταξύ ο φον Κλούγκε ανέτρεψε τη σοβιετική αντίσταση στη Γιέλνια, αναγκάζοντας το Δυτικό Μέτωπο να υποχωρήσει προς τη Βιάζμα. Στις 6 Οκτωβρίου οι Σοβιετικοί αντεπιτέθηκαν, όμως οι Γερμανοί κατέλαβαν τη Βιάζμα και το Μπριάνσκ έως τις 7 Οκτωβρίου. Αυτό σήμαινε ότι εκεί είχαν παγιδευθεί τρεις σοβιετικές στρατιές. H ζωή του διοικητή του Δυτικού Μετώπου, στρατηγού Ιβάν Στεπάνοβιτς Κόνιεφ, κρεμόταν από μια κλωστή.

Καθώς η κατάσταση για τους Σοβιετικούς γινόταν πολύ κρίσιμη, έφθασε η ώρα του Γκεόργκι Κονσταντίνοβιτς Ζούκοφ. O 45χρονος Ζούκοφ έσωσε τον Κόνιεφ από το εκτελεστικό απόσπασμα.O τελευταίος στις 17 Οκτωβρίου ανέλαβε τη διοίκηση του Μετώπου Καλίνιν. O Ζούκοφ από την άλλη πλευρά, ανέλαβε τα καθήκοντα του Κόνιεφ στις 10 Οκτωβρίου. Νωρίτερα, περί τα τέλη Ιουλίου, είχε διαφωνήσει με τους χειρισμούς τους Στά- λιν και η «ανταμοιβή» του ήταν η απομάκρυνσή του, τον Αύγουστο, από τη θέση του επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου και η ανάληψη της διοίκησης του Εφεδρικού Μετώπου. Tov Οκτώβριο ήταν η τρίτη φορά που το Κρεμλίνο του ανέθετε «πυ-


VINCENZO AULETTA

Γερμανικό μο νο 9έσ ιο μ αχητικό M esserschm itt B f 109F-2 της 9ης Μ ο ίρ ας τη ς 52ης Π τέρ υ γ α ς Δ ίω ξης , όπως επ ιχειρούσε στη Βίλνα της Λ ι9ουαν ίας τον Ιούνιο-Ιούλιο το υ 1941 μ ε χ ε ιρ ισ τ ή τον υποσμηναγό Χανς Εκεχαρ ντ Μπομπ (60 επ ιβεβ α ιω μένες καταρρίψ εις ). Οερει τρίχρωμη π αραλλαγή από RLM 02 grun (FS 34079), RLM 71 dunkelgrun (FS 34079) και RLM 65 hellblau (FS 35526). H Γερμανική Αεροπορία κ ατά την έναρ ξη τη ς ε ισβ ολής στη Σ ο β ιετ ικ ή Ενωση δ ιέ & ε τε 830 B f 109 (E και F). To B f 109F-2 δ ιέ & ε τ ε κ ινητήρα DB 601N των 1.200 hp, που το υ έδ ινε τα χ ύ τη τα 578 km/h. Είχε εκ π έτασ μα 9,92 m, μήκος 8,9 m και ύψος 2,60 m. O οπλισμός του α π ο τελ ε ίτο από δυο πολυβόλα M G 17τω ν 7,92 m m στο ρ ύγχος και ένα πολυβόλο M G 151/15 των 15 m m στον κώνο τη ς έλ ικας (ε ικονογράφηση για τις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : V in c en zo A u le tta /ε π ιμ έ λ ε ια ιστορικών σ το ιχ ε ίω ν ιΣ τέλ ιο ς Δ εμη ρ ά ς).

Γερμανικό αυτοκ ινούμενο α ντια ρ ματικό πυροβόλο P an ze rjaeg er l τη ς 41ης Επιλαρχίας Κυνηγών Αρμάτω ν το υ 11ου Σ υ ν τά γ μ α το ς Αρμάτων της 6ης Μ ερ α ρ χ ία ς Π άντσ ερ , όπως επ ιχειρούσε το 1941 νότια το υ Ο στρώφ. O κύριος οπλισμός το υ α π ο τελ ε ίτο από ένα πυροβόλο Pak (t) U 43 ,4 των 47 mm. O κ ινητήρας M aybach NL 38TR έδ ινε τα χ ύ τη τα 40 km/h. To πλήρωμα ήτα ν τρ ιμ ελ ές και το βάρος 6.4 t. H δω ράκιση έφ 9 α ν ε τα 14,5 mm. Τα Panzerjaeger I ήτα ν συνδυασμός το υ σκάφ ους του Panzer I και του ε ξα ίρ ε το υ (για εκείνη την περίοδο) τσ εχ ικού α ντια ρ ματικού πυροβόλου των 4 7 mm. Μ ε την εμφάνιση των σοβιετικώ ν α ρμάτω ν Τ-34 και KV-1, στα τέλ η του καλοκαιριού το υ 1941, κ α τέ σ τη ανεπ αρκές. Εδώ φ έρ ε ι μονόχρω μη παραλλαγή p a n ze r grey (dunkelgrau RAL 7021). Δ ιακρ ίνοντα ι τα δύο κίτρινα «X», το έμβ λ ημα τη ς 6ης Μ ερα ρ χ ία ς Π άντσ ερ (εικονογράφ ηση για τις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ :Δ η μ ή τρ η ς Χ α δ ο ύ λ α ς / ιστορική έ ρ ε υ ν α :Σ τ έ λ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς).

)I ΦΛΟΓΕΣ TOY ΓΙΟΛΕΜΟΥ 21

O επ ικεφ αλής του Ιτα λ ικού Ε κ σ τρ α τευ τ ικ ο ύ

Σ ώ μ α το ς σ την ΕΣΣΔ, σ τρ α τη γ ό ς Τζοβάνι

Μ έ σ ε , επ ι9 εω ρ ε ί άνδρες τη ς 52ης Μ ερα ρ χ ία ς

Π εζικο ύ «Torino» στην Ουκρανία, το ν Α ύ γ ο υ σ το

το υ 1941.

ροσβεστικά» καθήκοντα μέσα σε λίγους μήνες: τον Σεπτέμβριο κατόρθωσε να επανακτήσει τη Γιέλνια, με μεγάλες απώλειες, ενώ στις ΙΟΣεπτεμ- 6piou μετατέθηκε στο Λένινγκραντ για να οργανώσει την άμυνα της πόλης. Χωρίς να πρόκειται για τον ανίκητο στρατηγό, όπως τον παρουσίαζε η σοβιετική προπαγάνδα, ήταν ορμητικός, ως διοικητής και ως χαρακτήρας.

Τα νέα για τον Ζούκοφ δεν ήταν ευχάριστα, καθώς οι θύλακες αντίστασης στο Μπριάνσκ εξουδετερώθηκαν και οι Γερμανοί κατέλαβαν το Μτενσκ, περιοχή όπου οι Σοβιετικοί είχαν εκδηλώσει αντεπιθέσεις. Δύο ημέρες μετά το 13ο Σώμα του αντιστρατήγου α' τάξης Χανς - Γκούσταβ Φέλμπερ κατέλαβε την Καλούγκα, ενώ στις 13 Οκτωβρίου έπεσε το Ρζεφ. Συμπτωματικά η Ρωσία (ΕΣΣΔ) έδωσε και πάλι μια κρίσιμη μάχη στο Μπο- ροντίνο, από τις 13 έως τις 18 Οκτωβρίου, όπως τον Σεπτέμβριο του 1812. Αυτή τη φοράτο πάτριο έδαφος το υπεράσπιζαν οι άνδρες της 32ης και της 82ης Μεραρχίας Τυφεκιοφόρων και τα δύο συντάγματα μοτοσικλετιστών και αντιαρματικών. Απέναντί τους είχαν τα γερμανικά τεθωρακισμένα του 40ού Μηχανοκίνητου Σώματος, που διοικούσε ο αντιστράτηγος α’ τάξης Γκέοργκ Στούμε, αλλά και τους άνδρες της «Das Reich». H ιστορία επαναλήφθηκε. O εισβολέας νίκησε και η ήττα των Σοβιετικών έφερε στη Μόσχα μνήμες από την κατάληψη της πόλης από τους Γάλλους. Στην πρωτεύουσα άρχισαν ενέργειες για την εκκένωσή της, την ώρα που οι Γερμανοί κατελάμβαναν το Μοζαϊσκ στις 18 Οκτωβρίου. Μέχρι τις 19 Οκτωβρίου η εκκαθάριση των θυλάκων στη Βιάζμα και στο Μπριάνσκ απέδωσε πάνω από 700.000 αιχμαλώτους, 1.000 άρματα και 4.000 πυροβόλα.

ΣΤΡΑΤΑΡΧΗΣ ΓΚΕΟΡΓΚΙ ΚΟΝΣΤΑΝΤΙΝΟΒΙΤΣ ΖΟΥΚΟΦ

Γεννήθηκε ατις 19 Νοεμβρίου 1896 στη Στρελκόβκα, κοντά στην Καλούγκα. To 1915 κατατάχθηκε στο Αυτοκρα- τορικό Ιππικό. Κατά τον A1 Παγκόσμιο Πόλεμο υπηρέτησε ως υπαξιωματικός στο 10ο Σύνταγμα Δραγώνων του Νό- βγκοροντ. O πόλεμος του άφησε έναν σοδαρό τραυματισμό. Μ ε την έναρξη του Εμφυλίου κατατάχθηκε στον Ερυθρ ό Στρατό. To τέλος του Εμφυλίου τον βρήκε διοικητή του 39ου Συντάγματος Ιππικού «Μπουζουλάκ», σε ηλικία 26 ετών. Παρά τη βαθμολογική του εξέλ ιξη δεν δ ιέ θ ε τε θ ε ωρητική κατάρτιση, γΓ αυτό παρακολούθησε μαθήματα στο Λένινγκραντ πάνω στο αντικείμενο της διοίκησης μονάδων ιππικού, με συμμαθητή τον Ροκοσόφσκι. Αφού διοίκησε μια ταξιαρχία, ανέλαβε καθήκοντα αναπληρωτή Επιθεω ρητή του Ιππικού το 1930. Εργάστηκε σκληρά για να προσαρμόσει τον εαυτό του και τους υφισταμένους του στην «ανατέλλουσα» εποχή της μηχανοκίνησης, προσπαθώ ντας να εμπεδώσει καλά τα νέα δόγματα. To 1937 ήταν σωματάρχης και το 1939 του α να τέθηκε η πιο δύσκολη - ως τό τε - αποστολή: να εξουδετερώ σει την ιαπωνική απειλή στη Μογγολία. Μ ετά τον θρίαμβο στο Χαλχίν Γκολ κέρδισε τον βαθμό του στρατηγού και τη διοίκηση της Στρατιωτικής Περιοχής του Κιέβου. H επιτυχής παρουσία του στα πολεμικά παίγνια πριν από τη γερμανική εισβολή και οι αλλαγές στην ηγεσία τον ενόπλων δυνάμεων, έπεισαν τον Στάλιν να του αναθέσ ει καθήκοντα αρχηγού του Επιτελείου του Ερυθρού Στρατού. Oi διαφωνίες των δύο ανδρών α- πομάκρυναν τον Ζούκοφ από τη θέση αυτή τον Αύγουστο του 1941. H διαρκώς επ ιδεινούμενη κατάσταση για την

ΕΣΣΔ μ ετέτρ εψ ε τον Ζούκοφ σε «πυροσβέστη» του Στάλιν, πρώτα στη Γιέλνια, μετά στο Λένινγκραντ και, πριν κλείσει το 1941, στις πύλες της Μόσχας. H προπαγάνδα φυσικά τόνιζε τα προτερήματά του και «εξομάλυνε» τα ελαττώματά του. Αναμφισβήτητα ο Ζούκοφ αναδείχθηκε σε δεσπόζουσα μορφή του «Μ εγάλου Πατριωτικού Πολέμου». O τραχύς με τους υφισταμένους του στρατηγός, που έπαιζε ακορντεόν για να ηρεμήσει πριν από τις κρίσιμες συγκρούσεις, είχε μπροστά του πολλές ακόμη μάχες.

O στρατηγός Γκεόργκι

Κονσταντίνοβιτς Ζούκοφ.

22 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΓΙΟΑΕΜΟΥ

H απάντηση των Σοβιετικών ήταν αντεπιθέσεις που έγιναν από το Μέτωπο του Καλίνιν, ενώ στη Μόσχα χιλιάδες άνθρωποι κάθε ηλικίας και φύλου εργάζονταν σκληρά για να κατασκευάσουν αντιαρματικές τάφρους και χαρακώματα, μετακινώντας 3.000.000 κυβικά μέτρα χώματος με τα χέρια τους. Χιλιάδες πολίτες επιστρατεύθηκαν εσπευσμένα και υπέστησαν στρατιωτική εκπαίδευση μερικών δεκάδων ωρών για να αντιμετωπίσουν τον εχθρό, πολλές φορές χωρίς να έχουν ατομικό οπλισμό. Μεγάλος σύμμαχος των Σοβιετικών ήταν η βροχή. Από τα μέσα Οκτωβρίου εμφανίστηκε η διαβόητη «ρασπουτίτσα», η λάσπη της στέπας, που κατέστησε την παραμικρή μετακίνηση εφιαλτική και έδωσε χρόνο στους αμυνόμενους για προετοιμασία. Av και απείχαν μόλις 92 χιλιόμετρα από τη Μόσχα και ο Ερυθρός Στρατός βρισκόταν αεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, οι Γερμανοί δεν μπορούσαν να προχωρήσουν. Ακόμη κι αν το ε- "ερχόμενο ψύχος καθιστούσε το έδαφος σκληρό και βατό, η προοπτική της παραμονής, μέσα στον χειμώνα, μπροστά από τη Μόσχα δεν ενθουσίαζε τους Γερμανούς. Πάντως μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου είχε καταληφθεί και η νευραλγική τοποθεσία του Βολοκολάμσκ, όχι όμως και η ανάλογα σημαντική στην Τούλα.

Oi Σοβιετικοί από τις αρχές Νοεμβρίου επιτέθηκαν στο δεξί πλευρό του Γκουντέριαν. Στις 7 Νοεμβρίου ο Στάλιν εκφώνησε ένα εμψυχωτικό λόγο στην Κόκκινη Πλατεία, με την ευκαιρία της επετείου της Οκτωβριανής Επανάστασης, προ- βλέποντας την ήττα του ναζισμού. Τα σοβιετικά στρατεύματα που έλαβαν μέρος στην παρέλαση, βάδισαν αμέσως μετά για το μέτωπο.

Σε συνάντησή του με τους επιτελάρχες των τριών ομάδων στρατιών, στις 13 Νοεμβρίου, ο επικεφαλής του επιτελείου της OKH, στρατηγός Φραντς Χάλντερ, προώθησε τη συνέχιση της επιθετικής ενέργειας, ενώ η θερμοκρασία στο μέτωπο έπεφτε στους 20 βαθμούς κάτω από το μηδέν, τα μηχανήματα και τα οπλικά συστήματα δυσκολεύονταν να λειτουργήσουν, ο φόρος αίματος από τα κρυοπαγήματα ήταν βαρύς και ο ανεφοδιασμός - ειδικά με χειμερινό εξοπλισμό - ήταν τουλάχιστον προβληματικός.

Παρόλα αυτά, η δεύτερη φάση άρχισε με την κατάληψη των πόλεων Κλιν και Ιστρα, στις 23 και στις 27 Νοεμβρίου. Ηταν φανερό ότι η επίθεση των Γερμανών κατανάλωνε τα τελευταία υπολείμματα της ενεργητικότητάς τους, όταν η 3η Στρατιά Πάντσερ διέσχιζε το κανάλι των ποταμών Βόλγα - Μόσκβα, η 4η Στρατιά Πάντσερ κατελάμβανε την Κράσναγια Πολιάνα, στις 30 Νοεμβρίου, και η 2η Στρατιά Πάντσερ προσπαθούσε να ανατρέψει τη σοβιετική αντίσταση στην Τούλα. Oi προσπάθειες της 4ης Στρατιάς να προχωρήσει πέρα από τον ποταμό Νέβα στέφθηκαν από επιτυχία. Στις 4-

5 Δεκεμβρίου ο καιρός χειροτέρεψε και η θερμοκρασία έπεσε στους -37 βαθμούς. O «Τυφώνας» κόπασε. H επιθετική ενέργεια σταμάτησε, ενώ τα γερμανικά τεθωρακισμένα απείχαν 30 χιλιόμετρα από την Κόκκινη Πλατεία και οπλισμένες περίπολοι είχαν διεισδύσει στα προάστια της Μόσχας.

Oi σοβιετικές στρατιές των Ζούκοφ, Τιμοσέν- κο και Κόνιεφ, ενισχυμένες με τα στρατεύματα που κατέφθαναν από τη Σιβηρία, εξαπέλυσαν μεγάλης κλίμακας αντεπιθέσεις, από τις 5 Δεκεμ-

O υπ οσ τρ άτηγος Μ π έλα Μ ίκλος (τρ ίτος από δεξ ιά ), δ ιο ικητής το υ Ο υγγρικού Ταχυκίνητου Σώ μα τος Σ τρ α το ύ , μ ε άνδρες του επ ιτελ ε ίο υ το υ το καλοκαίρι το υ 1941.

Σ ο β ιε τ ικ ο ί α ιχμάλω τοι, μερ ικ ο ί από τις ε κ α το ν τά δ ε ς χ ιλ ιά δ ες που εγκλω βίσ τηκαν σ το υ ς & ύλα κες τη ς Β ιάζμα και το υ Μπριάνσκ.


ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «TAIFUN»ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1941

ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΣΟΒΙΕΤΙΚΟΙΠΕΖΙΚΟ 1.000.000 άνδρες σε 22 σώματα

(πεζικού και μηχανοκίνητα) Εφεδρείες: δύο μεραρχίες,

μία ταξιαρχία

1.250.000 (σε 17 στρατιές και την Επιχειρησιακή Ομάδα Ερμακόφ)

Εφεδρείες: έξι μεραρχίες, δύο ταξιαρχίες

APMATA 1.700 1.000ΠΥΡΟΒΟΛΑ 14.000 7.600ΑΕΡΟΣΚΑΦΗ 549 σε δύο αεροπορικά

σώματα (2o, 8o)545 σε 37 αεροπορικά συντάγματα δίωξης, βομβαρδισμού και

επιθέσεων εδάφους

6piou, όταν η γερμανική επιθετική ενέργεια εκφυλίστηκε. Μέχρι τις 15 Δεκεμβρίου οι πόλεις Ιστρα, Καλίνιν και Κλιν επανακτήθηκαν και οι Γερμανοί υποχωρούσαν περισσότερο από όσο είχαν σχεδιάσει με τη λήξη της επίθεσης, αφήνοντας κι αυτοί με τη σειρά τους πολύτιμο υλικό στα χέρια του εχθρού. Στις 18 Δεκεμβρίου δημιουργήθηκε το Μέτωπο Μπριάνσκ, με σκοπό να συνδέσει το Δυτικό με το Νοτιοδυτικό Μέτωπο.

H αποτυχία στοίχισε στους Μποκ και Μπράου- χιτς τις θέσεις τους. O δεύτερος μάλιστα υπέστη και καρδιακή προσβολή. Αμφότεροι αντικαταστά- θηκαν στις 19Δεκεμβρίου,οπρώτος από τον φον

Κλούγκε και ο δεύτερος από τον ίδιο τον Χίτλερ, ο οποίος καταρχάς απαγόρευσε κάθε μορφή υποχώρησης στις γερμανικές δυνάμεις, που απείχαν πλέον 160 χιλιόμετρα από τη Μόσχα. Οσο για τον Γκουντέριαν, αυτός έλαβε ως «δώρο» Χριστουγέννων την απόλυσή του, έπειτα από αναφορά του «φίλου» του, στρατάρχη φον Κλούγκε, για ανυπακοή, πληρώνοντας κατά βάθος το «θράσος» του να διαφωνήσει με τις στρατηγικές επιλογές της Καγκελαρίας.

Oi εξελίξεις στον ΝότοOi δυνάμεις του Αξονα προέλαυναν και στον

νότο το καλοκαίρι του 1941. Τα τεθωρακισμένα της 1ης Ομάδας Πάντσερ, που διοικούσε ο στρατηγός Εβαλντ φον Κλάιστ, κατέλαβαν το Μπέρντι- τσεφ και το Ζίτομιρ, δυτικά του Κιέβου. Μάλιστα στις 10 Ιουλίου η 13η Μεραρχία Πάντσερ, του α- ντιστρατήγου 6’ τάξης Βάλτερ Ντίβερτ, απείχε μόλις 16 χιλιόμετρα από το Κίεβο, ακολουθούμενη από τις άλλες μονάδες του 3ou Μηχανοκίνητου Σώματος που διοικούσε ο αντιστράτηγος α’ τάξης Εμπερχαρντ φον Μάκενσεν. H αντίδραση της Stavka ήταν να δημιουργήσει τη Νοτιοδυτική Στρατηγική Διεύθυνση, που περιελάμβανε το Νότιο (στρατηγός Ιβάν Τυιλένεφ) και το Νοτιοδυτικό

Γερμανικό μέσ ο άρμα μάχης P a n ze rK a m p fw a g e n II IA u s fH (Sd.K fz .141)rov Ιούλιο το υ 1941 βόρεια από το Λ έτο β ο . Φ έρει πυροβόλο των 50 m m KwK Li42 και δύο πολυβόλα των 7,92 mm. O κ ινητήρας M aybach HL 120 TRM έδ ινε μ έγ ισ τη τα χ ύ τη τα 40 km/h. To βάρος ή τα ν 21 ,8 tK a i το πλήρωμα π εντα μ ελές . Από τον Οκτώβριο του 1940έω ς το ν Α π ρ ίλ ιο του 1941 κ α τα σ κ ευάσ τηκα ν 308 μονά δες . H &ωράκιση σ το ασπίδιο του πυροβόλου έψ 9 α ν ε τα 37 mm. To εικονιζόμενο άρμα ανήκε στον λοχαγό Φρομ, δ ιο ικητή το υ 1ου Ο υλαμού τη ς 7ης Ιλης, ο οποίος κ α τέ σ τρ ε ψ ε εν νέα εχΘρικά ά ρ μ α τα (μερικά από α υ τά β α ρ έα )α π ό πολύ κοντινή απόσταση. Φ έρει μονόχρω μη π αραλλαγή p a n ze rg re y (d u n ke lg rau RAL 7 0 2 1 ) - (ε ικονογράφ ηση για τις Εκδόσεις Περισκόπιο: Δ η μ ή τρ η ς Χαδούλας / ισ τ ο ρ ικ ή έ ρ ε υ ν α :Σ τ έ λ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς).


O επ ισμηναγός Β έρ νερ Μ έ λ ν τερ ς τη ς 51ης Π τέρ υ γ α ς Δ ίω ξης (JG 51), Ο μάδα Σ τρ ατιώ ν «Κ έντρο», Ανατολικό Μ έτω π ο (δυτικά τη ς Μόσχας), Δ εκ έμ β ρ ιο ς 1941. Επ ρόκειτο για έναν από τους κορυφ αίους Γερμανούς άσσους, ο οποίος το ν Σ ε π τέ μ β ρ ιο το υ 1940ε ίχε ήδη α π οκτήσει τα

Φύλλα Δ ρ υ ό ς στον Σ τα υ ρ ό των Ιπποτών το υ Σ ιδηρ ού Σ τα υ ρ ο ύ . Εδώ εμ φ α ν ίζ ετα ι ως δ ιο ικητής της Jagdgeschw ader 51. Φορά δίκοχο και ένα δερ μάτ ινο τ ζ ά κ ε τ πτήσης (εκτός κανονισμού). Πάνω

από α υ τό φ έ ρ ε ι το ειδ ικό σωσίβιο (το οποίο φούσκω νε α υ τό μ α τα και το φορούσαν όλα τα πληρώ ματα μονο&έσιων αεροσκαφώ ν). Σ τα τέλ η το υ 1941 η ίυ Η ν /β ί ί ε ε ίχ ε αρχίσει να α ντιμ ετω π ίζε ι σ ημα ντικές δυσκολίες σ το Ανατολ ικό Μ έτω π ο. Oi Σ ο β ιετ ικ ο ί, παρά τις

μ ε γ ά λ ε ς το υ ς απώ λειες σ την αρχή τη ς ε ισβολής, συνέχιζαν να π ολεμούν π εισματικά , ενώ τα αερο σ κά φ η τη ς L u ftw affe είχαν μειω μένη δ ια θ εσ ιμ ό τη τα και υπήρχαν ελ λ ε ίψ ε ις σε α ντα λλακ τικ ά . Μ έχρ ι τον Δ ε κ έμ β ρ ιο το υ 1941 η L u ftw affe ε ίχε χά σ ει 2 .092 αερο σκά φ η,

ενώ 1.361 α κόμα είχαν υπ οσ τε ί ζη μ ιές (ε ικονογράφ ηση: Pierre Turner/ε ν δ υ μ α τ ο λ ο γική π εριγραφ ή και επ ιμ έλε ια ιστορικών στοιχείω ν: Σ τέ λ ιο ς Δ ε μ η ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιεύ ε τα ι μ ε την ά δεια τη ς De Agostini UK Ltd κ α τ ’ απ ο κ λε ισ τικ ό τη τα για την Ελλάδα ■ color image copyright: De Agostini UK Ltd).

Γ ΐρ μανός υπ οδεκανέας το υ Σ υ ν τά γ μ α το ς Αρμάτω ν Lehr, Ανατολικό Μ έτω π ο, Ιούλιος 1941. Φ οράει την κλασική μαύρ η σ τολή των τεθω ρα κισμένω ν μ ε δίκοχο και μαύρη δερ μάτινη ζώνη πλάτους 45 mm. Oi υπαξιω ματικοί φορούσαν γάντια μόνο κ ατά την υπηρεσία. Τα ρ ο ζ π αρ α ρρ ά μμα τα στο δίκοχο, στα π έτα του γιακά και γύρω από τα επ ιρ ρά μ ματα δηλώνουν το Οπλο (ε ικονογράφ ηση: Pierre Turner/ε ν δ υ μ α τ ο λ ο γ ικ ή π ε ρ ιγ ρ α φ ή :Σ τέ λ ιο ς Δ εμη ρ ά ς. Δ η μ ο σ ιε ύ ε τα ι μ ε τη ν ά δ ε ια τη ς D e A g o s tin i UK L td K a r ' α π οκλε ισ τ ικότητα για την Ελλάδα - color im age copyright: De A gostini UK Ltd).


O «άν9ρωπος- μεραρχία», διάσημος χε ιρ ισ τής τη ς Luftw affe , Χανς Ούλριχ Ρούντελ.

Μέτωπο, και να αναθέσει τη διοίκηση του σχηματισμού αυτού στον στρατάρχη Σεμιόν Μπουντιέ- vu. Παράλληλα ο διοικητής του Νοτιοδυτικού Μετώπου, αντιστράτηγος Μιχαήλ Πέτροβιτς Κίρπο- νος, εξαπέλυσε αντεπίθεση εναντίον της γερμανικής εξέχουσας στο Ζίτομιρ, στις 13 Ιουλίου. Επειτα από δύο ημέρες εκδηλώθηκε αντεπίθεση από την 26η Στρατιά του αντιστρατήγου Φεντόρ Γιακόβλεβιτς Κοστένκο, υποδιοικητή του Νοτιοδυτικού Μετώπου, στα νώτα της 1ης Ομάδας Πάντσερ. Στις 17 του μήνα το 11ο Σώμα Στρατού, με επικεφαλής τον αντιστράτηγο α’ τάξης Γιόακιμ φον Κόρτσφλαϊς, διέσχισε τον ποταμό Δνείστερο. To ίδιο έπραξαν μερικές ημέρες αργότερα δυνάμεις της 4ης Ρουμανικής Στρατιάς. Ενα άλλο μηχανοκίνητο σώμα της 1ης Ομάδας Πάντσερ, το 48ο του αντιστρατήγου α’ τάξης Βέρνερ Κεμπφ, πλησίαζε στο Ουμάν, στο μέσο του νοητού άξονα που ενώνει το Κίε6ο με την Οδησσό, στις 23 Ιουλίου. Τέσσερις ημέρες μετά δέχθηκε σοβιετική αντεπίθεση στην περιοχή του Μοναστίριστσε.

Στο μεταξύ η 17η Στρατιά του στρατηγού Καρλ-Χάινριχ φον Στουλπνάγκελ διέσπασε τη γραμμή «Στάλιν» και κινήθηκε βόρεια για να συναντηθεί με την 1η Ομάδα Πάντσερ. Αυτό συνέβη στις 3 Αυγούστου, κοντά στον θύλακα που σχηματιζόταν στο Ουμάν και περιείχε δύο σοβιετικές στρατιές, την 6η και τη 12η. H 16η Μεραρχία Πάντσερ του υποστρατήγου Χανς Βαλεντίν Χούμπε και το Ουγγρικό Μηχανοκίνητο Σώμα «Gyorshadtest» έσφιξαν ακόμη περισσότερο τον κλοιό στο Ουμάν. Οταν τελείωσε η εκκαθάριση στις 8 Αυγούστου, μόνον οι αιχμάλωτοι που είχαν εγκλωβιστεί στον θύλακα υπολογίστηκαν σε 100.000. O δρόμος για το Κίεβο άνοιγε, ενώ ο Μπουντιένυ είχε την ψευδαίσθηση ότι ήλεγχε την κατάσταση. Στις 30 Ιουλίου η 6η Στρατιά, του στρατάρχη Βάλτερ φον Ράιχεναου, ξεκίνησε την επίθεση για την κατάληψη του Κιέβου. Oi Ρουμάνοι προσέγγισαν την Οδησσό στις αρχές Αυγούστου. Oi Σοβιετικοί υποχώρησαν πίσω από την αμυντική γραμμή στον Δνείπερο, καθώς η «Leibstandarte SS Adolf Hitler» κατέλαβε τη Χερσώ- να στις 19Αυγούστου και η 17η Στρατιά απέκτησε προγεφύρωμα στον ποταμό την επόμενη ημέρα.

H προώθηση της 6ης Στρατιάς του Ράιχεναου προς την Ντέσνα προκάλεσε την αποκοπή της από τις φίλιες δυνάμεις μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου. Αυτό δεν ήταν αρκετό για να σώσει την καρέκλα του διοικητή του Νοτίου Μετώπου, στρατηγού Τυιλένεφ, ο οποίος αντικαταστάθηκε στις 26 Αυγούστου από τον αντιστράτηγο Ντμίτρι Ιβάνο- βιτς Ρυάμπισεφ. Ηδη σχηματιζόταν κι άλλος θύλακας κοντά στο Κίεβο, γι’ αυτό ο Κίρπονος ζήτησε άδεια να αποσυρθεί από την αμυντική γραμμή στην Ντέσνα. Ελαβε την έγκριση του Στάλιν στις 9 Σεπτεμβρίου. H προοπτική της περικύκλωσης με

γάλων δυνάμεων του εχθρού κοντά στο Κίεβο δεν πέρασε απαρατήρητη από την OKH, η οποία αποφάσισε, γι' αυτό τον σκοπό, να ενισχύσει την Ομάδα Στρατιών «Νότος» με σχηματισμούς από την Ομάδα Στρατιών «Κέντρο» και συγκεκριμένα τον κύριο όγκο της 2ης Στρατιάς και της 2ης Ομάδας Πάντσερ. H απόφαση αυτή δεν ελήφθη χωρίς σοβαρές αντιρρήσεις από ορισμένους κύκλους της OKH και κόστισε καθυστέρηση ενός μήνα στην επιχείρηση «Taifun». Οπως αποφασίσθηκε από την OKH, η 6η Στρατιά του Ράιχεναου και η 2η Στρατιά του Βάιχς απέκτησαν επαφή στις 10 Σεπτεμβρίου. Μια ημέρα πριν η 11η Στρατιά, του στρατηγού Σόμπερτ, εφορμούσε στη χερσόνησο της Κριμαίας. O διοικητής της σκοτώθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου, όταν το αεροσκάφος του προσγειώθηκε σε ναρκοπέδιο. Αντικαταστάτης του ορίστηκε ο στρατηγός Εριχ φον Μανστάιν, Δώδεκα ημέρες αργότερα οι Γερμανοί επιτέθηκαν στη νευραλγικής σημασίας γέφυρα στο Περεκόπ, η οποία οδηγούσε στην Κριμαία. Oi προσπάθειες του Μανστάιν αποτελματώθηκαν στα τέλη Σεπτεμβρίου. Νέες επιθέσεις έναν μήνα μετά επέφεραν την πτώση της Συμφερούπολης την 1η Νοεμβρίου, της Γιάλτας στις 9 Νοεμβρίου και του Κερτς στις 16 Νοεμβρίου. Ωστόσο η πολιορκία της Σεβαστούπολης δεν είχε αποδώσει καρπούς. Μάλιστα οι Σοβιετικοί επεχείρησαν απόβαση στη χερσόνησο του Κερτς και στη Φεοντοσίγια, στο νότιο τμήμα της Κριμαϊκής χερσονήσου (26-29 Δεκεμβρίου) για να άρουν την πολιορκία. Oi Γερμανοί εκδιώ- χθηκαν από το Κερτς αλλά η πολιορκία θα συνεχιζόταν το 1942.

Αλλαγές έγιναν εκείνη την εποχή (11-13 Σεπτεμβρίου) και στη σοβιετική ηγεσία, όταν ο πληθωρικός αλλά ανεπαρκής Μπουντιένυ αντικατα- στάθηκε από τον Τιμοσένκο, πληρώνοντας την απώλεια πέντε στρατιών στο Κίεβο. H φιλία του Μπουντιένυ με τον Στάλιν δεν μπορούσε να αντισταθμίσει το γεγονός ότι η ΕΣΣΔ έχασε στον θύλακα κοντά στο Κίεβο 600.000 - 660.000 άνδρες- αιχμαλώτους, 2.500 άρματα και 1.000 πυροβόλα, όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν τη Λοχβίτσα και η 3η Μεραρχία Πάντσερ (2η Ομάδα Πάντσερ) καιη 16η Μεραρχία Πάντσερ (1η Ομάδα Πάντσερ) έκλεισαν εκεί τις σιαγόνες της ηλάγρας γύρω από το Κίεβο. Στις 19 Σεπτεμβρίου έπεσε και η πόλη του Κιέβου στα χέρια των Γερμανών του 29ου Σώματος Στρατού, του αντιστρατήγου α’ τάξης Χανς φον Ομπστφέλντερ. Κατά τη διάρκεια της εκκένωσης της πόλης ο διοικητής του Νοτιοδυτικού Μετώπου, αντιστράτηγος Κίρπονος, σκοτώθηκε πολεμώντας στις 20 Σεπτεμβρίου. O Τιμοσένκο ανέλαβε και τα δικά του καθήκοντα. Ανήσυχοι οι Σύμμαχοι υπέγραψαν στη Μόσχα, στις αρχές Οκτωβρίου, πρωτόκολλο, συμφωνώντας να προσφέρουν άμεσα στην ΕΣΣΔ 400 αεροσκάφη και 500 κάθε


F * " ^ T i t f M A (T A F H flflw i w

StTCHC' 0 B & * JS Z Z S S w S t * * * ' C < S Z * ^ f i Z S * * * < * 3 L

u . ■ Λ " - + ^ * J * J * S * % * * * 6 $ 0 f i

**» ^ z z Z S- « * * s r . * ^ * ^ ; ; T * u - *

' ** i A d ^ W 1* _ «η* 8 ® ® l. ^ ' , £ . . Λ « » » · " *^ *·

a e W ^ p 1* 1 ' 5 - -*· §^Af:W S ' —^aasW*tf MRiil ^

BK EIE C m T W H HPSCMUH #PJ*KH . . N M f M W C B Q f f l ΦΠΟΤΒ " # J ^ ^ LMMjm (ifljb jaw CBBtia r#pofu roron

BPflr EYflET CTEPT C HMUft 3ΕΜΓΒ

Π ατρ ιω τικά μηνύμα τα σ το υ ς το ίχους της Ο δησσού. Σ τη ν κάτω πινακίδα το κείμενο α να φ έρ ε ι: «H Ο δησσός ήταν, ε ίναι και &a είναι σοβιετική . Μ α ζ ί μ ε τα τμ ή μ α τα του Ερυ&ρού Σ τρ α το ύ και του Ε ρ υ9ρ ού Ν αυτ ικο ύ Sa ρ ιχ το ύ μ ε στη μάχη για κ ά θ ε κ ο μ μά τι της γ ε ν έ τε ιρ ά ς μας.Oi εχ& ρ ο ί &a εξαφανισ& ούν από το πρόσωπο τη ς γης».

μήνα μέχρι το καλοκαίρι του 1942, εκτός από τα άλλα εφόδια και τις πρώτες ύλες (καουτσούκ, φάρμακα κλπ.). O Στάλιν επέτρεψε τη επαναλειτουργία των εκκλησιών, προς εξύψωση του ηθικού.

H Ομάδα Στρατιών «Νότος» μετά το Κίε6ο στράφηκε προς το Κούρσκ και το Χάρκοβο, ενώ ο φον Κλάιστ και τα τεθωρακισμένα του αντίκρισαν τη θάλασσα του Αζόφ στις 5 Οκτωβρίου. Ως τις 10 Οκτωβρίου οι Γερμανοί είχαν συλλάβει 100.000 αιχμαλώτους. Μια εβδομάδα μετά εισήλθαν στο Τανγκαρόκ, ενώ οι Ρουμάνοι κατέλαβαν την Οδησσό στις 16 Οκτωβρίου, με τίμημα 98.000 νεαρούς. Oi Σοβιετικοί είχαν ήδη εκκενώσει την πόλη. O δρόμος άνοιξε για να κυριευθεί η βιομηχα- . ική ζώνη της λεκάνης που σχηματίζει ο ποταμός Ντόνετς. Μέσα σε έναν μήνα, μέχρι τις 22 Νοεμ- θρίου, είχαν υποκύψει το Χάρκοβο, το Μπιέλγκο- ροντ, το Κούρσκ και το Ροστόβ επί του ποταμού Ντον. H γερμανική προέλαση στα νότια έφθασε το 1941 μέχρι τον ποταμό Ντον, μερικά χιλιόμετρα ανατολικά του Ροστόβ. Σύντομα όμως η έλλειψη εφοδίων επέβαλε υποχώρηση σε απόσταση 50 χιλιομέτρων προς τα δυτικά και τον ποταμό Μίους, με δεδομένη και την αντεπίθεση των Σοβιετικών. H ενέργεια αυτή εγκρίθηκε από τον διοικητή της Ομάδας Στρατιών «Κέντρο», στρατάρχη Γκερντ φον Ρούντστεντ, στις 30 Νοεμβρίου, ο οποίος πα- ραιτήθηκε την επόμενη ημέρα και αντικαταστά- θηκε από τον φον Ράιχεναου. Με αυτό τον τρόπο όλες οι ομάδες στρατιών είχαν αλλάξει διοικητή αέχρι τον Ιανουάριο το 1942.0 χειμώνας, οι ασθέ

νειες και οι αντεπιθέσεις του Τιμοσένκο και του Ζούκοφ απειλούσαν τη γερμανική παράταξη, που αναγκάστηκε να υποχωρήσει σε αρκετά σημεία του μετώπου.

Με την κατάληψη των σοβιετικών εδαφών από τους Γερμανούς, άνοιξε ένα ακόμη σκοτεινό κεφάλαιο του «Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου», οι ωμότητες σε βάρος αιχμαλώτων και αμάχων, χωρίς οι τελευταίοι να ανήκουν απαραίτητα σε κάποια μειονότητα. Από τον Ιούλιο του 1941 στην Ουκρανία και ειδικά στο Λβοφ (σημερινό Λβιβ) οργανώθηκαν μεγάλες διώξεις σε βάρος των Εβραίων, με τη συμμετοχή των Einsatzgruppen καιγηγε- νών Ουκρανών συνεργατών των Γερμανών. Είχε προηγηθεί ανάλογη ενέργεια από την NKVD σε βάρος πολιτικών αντιπάλων του σταλινικού καθεστώτος, Εβραίων και διανοουμένων. Αλλες 30.000 Εβραίοι εκτελέστηκαν στο Μπάμπι Γιάρ της Ουκρανίας στα τέλη Σεπτεμβρίου.

Σε πολλές περιπτώσεις οι ωμότητες δεν ήταν αποτέλεσμα της δράσης μονάδων ειδικευμένων σε τέτοιες αποτρόπαιες πράξεις αλλά κανονικών μονάδων του Στρατού. Oi αμέτρητες βιαιότητες σε βάρος του αμάχου πληθυσμού στιγματίστηκαν ακόμη και σε γερμανικές αναφορές. H τακτική των διώξεων δεν ήταν άσχετη με την «Τελική Λύση» (Die Endl6sung) που προωθείτο από τους ανώτερους κύκλους του Βερολίνου και άρχισε να υλοποιείται τον Νοέμβριο του 1941, οπότε άρχισαν να σχεδιάζονται τα πρώτα στρατόπεδα συγκέντρωσης στις κατεχόμενες από τους Γερμανούς σοβιετικές περιοχές.


« Τρικυμία» στις σχέσεις ΗΠΑ - Γερμανίας

To «Prince . h 1 ofW ales» ^ k

TOV κόλπο j j B l ·στον τη ς Π λα κεντία ς.

•■'":·'·χ5:·;·Η ίώ«· .;

O υποπλοίαρχος Εριχ Ton κυβερνούσε το υποβρύχιο U-552, το οποίο στα τέλ η Ο κτω βρίου 1941 βύ θ ισ ε τοαντιτορπιλ ικό « Beuben James» (DD 245).

O «Χάρτης του Ατλαντικού» και τα επεισόδια των αντιτορπιλικών «Greer», «Kearny» και «ReubenJames»

H πρώτη συνάντηση Ρούζβελτ - Τσώρτσιλ κατά τη διάρκεια του πολέμου, προγραμματιζόταν από την άνοιξη του 1941. Εκείνος, φυσικά, που πε- ρίμενε με αδημονία τη συνάντηση ήταν ο Τσώρτσιλ, ο οποίος γνώριζε καλά τι θα σήμαινε για την έκβαση του πολέμου η επίσημη εμπλοκή των ΗΠΑ, έχοντας στον νού του και το προηγούμενο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, Δυστυχώς γι’ αυτόν, ο Ρούζβελτ και οι ΗΠΑ δεν ήταν έτοιμοι για το μεγάλο βήμα.

H συνδιάσκεψη των δύο ανδρών, γνωστή με την κωδική ονομασία «Riviera», πραγματοποιήθη- κε υπό συνθήκες άκρας μυστικότητας στον κόλπο της Πλακεντίας, στο Νιουφάουντλαντ του Καναδά, κοντά στον οικισμό Αρζέντια. O Τσώρτσιλ κατέφθασε πάνω στο θωρηκτό «Prince of Wales», μαζί με τον ειδικό απεσταλμένο του Ρούζβελτ Χά- ρυ Χόπκινς, σύνδεσμο του Αμερικανού προέδρου με τους Τσώρτσιλ - Στάλιν. Oi συναντήσεις έγιναν πάνω στο «Prince of Wales» και στο αμερικανικό βαρύ καταδρομικό «Augusta» (CA 31), από τις 9 έως τις 12 Αυγούστου 1941. Παρόντες, εκτός των δύο ηγετών, ήταν σημαντικοί πολιτικοί και στρατιωτικοί παράγοντες. Από την πλευρά των Βρετανών παρευρέθησαν, μεταξύ άλλων, ο πτέραρχος Ουίλφρεντ Φρήμαν, αναπληρωτής διοικητής του

Επιτελείου Αεροπορίας, ο στρατάρχης σερ Τζων Ντιλ, επικεφαλής του Αυτοκρατορικού Γενικού Επιτελείου, ο ναύαρχος σερ Ντάντλεϋ Πάουντ, πρώτος λόρδος της Θάλασσας (αρχηγός Ναυτικού) και ο υφυπουργός Εξωτερικών, σερ Αλεξά- ντερ Κάντογκαν. Από την πλευρά των Αμερικανών ξεχώριζε η παρουσία του αρχηγού του Αμερικανικού Ναυτικού, ναυάρχου Ερνεστ Τζόζεφ Κινγκ, του αρχηγού του Στρατού των ΗΠΑ, στρατηγού Τζωρτζ Κάτλετ Μάρσαλ, και του υφυπουργού Εξωτερικών, Σάμνερ Ουέλες.

Oi συζητήσεις επεκτάθηκαν σε πολλά ζητήματα, όπως η κατάσταση στην ΕΣΣΔ, σι εξελίξεις στον Ειρηνικό και, φυσικά, η μεταπολεμική τάξη πραγμάτων. Κατέληξαν στη σύνταξη του «Χάρτη του Ατλαντικού» (Atlantic Charter), ένα κείμενο που αποτύπωνε, σε οκτώ βασικά σημεία, τα οράματα των δύο ηγετών για τον μεταπολεμικό κόσμο: εδαφικές διευθετήσεις με τη σύμφωνη γνώμη των ενδιαφερομένων κρατών, σεβασμό του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης των λαών, ενθάρρυνση του ελεύθερου εμπορίου και οικονομική συνεργασία σε παγκόσμιο επίπεδο, προώθηση της κοινωνικής πρόνοιας, ελεύθερη διέλευση στους θαλάσσιους δρόμους, καταπολέμηση των διαθέσεων επεκτατισμού που επεδείκνυαν ορισμένα κράτη, αμοιβαίο αφοπλισμό κλπ.

Μολονότι οι συζητήσεις έγιναν στον Ατλαντικό, κυρίαρχο θέμα συζήτησης ήταν οι εξελίξεις στον Ειρηνικό και ο ιαπωνικός επεκτατισμός. O Τσώρτσιλ πίεσε τον Ρούζβελτ να ακολουθήσει σκληρότερη πολιτική αλλά ο τελευταίος δεν δεσμεύτηκε απόλυτα. Πάντως ο Αμερικανός προέ- δρος συμφώνησε ότι έπρεπε να καταληφθούν οι Αζόρες, όπως συνέβη με την Ισλανδία, σε περί


O Β ρ ετανός υποπλοίαρχος Κίμινς το υ Βασιλικού Ν αυτ ικο ύ στο Β όρ ειο ακρω τήριο της Σκανδιναβίας, Α ύγουστος 1941. Φ οράει τη σ τολή που φ ορ ούσ ε και στη Ν ορ βηγ ία το 1940, δηλαδή την τυπική στολή μάχης του Ν αυτ ικο ύ , πάνω από το χιτώνιο ένα δερ μάτινο γιλέκο και το κλασικό βρ ετα ν ικό κράνος. H ε ξά ρ τυ σ η και ο εξοπλισμός το υ είναι υπ οδείγμα τος 1937. Σ τα μανίκια δ ιακρίνονται τα δ ιακριτ ικά το υ υποπλοιάρχου: δύο χρυσά επ ιρραμμένα σ ε ιρ ήτια πάχους 14 m m και σ το μέσο ένα λ ε π τό τε ρ ο πάχους 6,5 mm. Ακριβώς από πάνω υπάρχουν οι π τέρ υ γ ες του π ιλότου το υ F le e tA irA rm . To Β ρ εταν ικό Βασιλικό Ν αυτ ικό εκ τό ς των κα&ηκόντω ν το υ στον Α τλα ντ ικό ω κεανό (συνοδεία και προστασία νηοπομπών, εντοπ ισμός και κ α τα σ τρ ο φ ή εχ&ρικών πλοίων και υποβρυχίων) είχε αναλάβει και τη συνοδεία και προστασία νηοπομπών σ τον Αρκτικό ω κεανό, για τον εφοδιασμό τη ς Σ ο β ιε τ ικ ή ς Ενωσης. Π αραδόξω ς, παρά τη γερμανική υπεροχή το 1941, οι νηοπομπές σ την Α ρ κτική συνάντησαν μ ικ ρ ές δυσκολίες . Oi έ ξ ι νηοπομπές που έπ λευσαν προς τη Σ ο β ιετ ικ ή Ενωση το φ&ινόπωρο το υ 1941, παρέδωσαν 120.000 τόννους εφοδίων και είχαν μ ικ ρ ές απώ λειες. Tov επ όμενο χρ όνο οι απώ λειες ή τα ν τ ε ρ ά σ τ ιες , μ ε τη μ εγ α λ ύ τερ η στη νηοπομπή PQ 17. H PQ 1 7 μ ε τ έ φ ε ρ ε 250.000 τόννους αλλά απώ λεσε τους 100.000 τόννους (ε ικονογράφ ηση: M alco lm M c G re g o r /εν δ υ μ α το λ ο γ ικ ή περιγραφή και επ ιμέλεια ιστορικών στοιχείω ν: Σ τέ λ ιο ς Δ ε μ η ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιεύ ε τα ι μ ε την ά δε ια τη ς De Agostini UK Ltd κ α τ ’ α π ο κ λε ισ τ ικ ό τη τα για την Ελλάδα - color im age copyright: De Agostini UK Ltd).

πτωση που οι Γερμανοί πατούσαν το πόδι τους στο Γιβραλτάρ. Για να συμβεί κάτι τέτοιο, έπρεπε να συναινέσει η ουδέτερη Πορτογαλία. Αυτή η προοπτική δεν προωθήθηκε, διότι τα γερμανικά σχέδιαγια το Γιβραλτάρ δεν ευοδώθηκαν. Επιπλέον ο Ρούζβελτ συμφώνηοε να προωθήσει το θέμα της συνοδείας των πλοίων κάθε εθνικότητας έως την Ισλανδία από αμερικανικά πολεμικά σκάφη. 0 Τσώρτσιλ έμεινε ικανοποιημένος από αυτή τη δέσμευση, γνωρίζοντας ότι ήταν το πρώτο βήμα για να περάσουν οι ΗΠΑ σε μια φάση «ακήρυκτου πολέμου», πριν - νομοτελειακά - εισέλθουν και επίσημα σε αυτόν. Βέβαια, για να τηρηθεί η δέσμευση του Ρούζβελτ, έπρεπε να καμφθεί η αντίσταση του Κογκρέσου και των οπαδών του απομονωτισμού και, παράλληλα, να υπερπηδηθούν μεγάλα τεχνικά εμπόδια που αφορούσαν κυρίως τον συντονισμό ενός τέτοιου εγχειρήματος.

Σε γενικές γραμμές δεν ελήφθησαν καταλυτικές αποφάσεις κατά τη διάρκεια της συνδιάσκε- ϋης. To τελικό κείμενο δημοσιεύτηκε στις 14 Au- γούστου και, μεταξύ των άλλων, διεμήνυε ότι οι δύο χώρες δεν απέβλεπαν σε εδαφικές προσαρτήσεις. O «Χάρτης του Ατλαντικού» είχε αντίκτυπο κυρίως σε προπαγανδιστικό επίπεδο. Ωστόσο έθεσε τις βάσεις για παρόμοια κείμενα που uio- θετήθηκαν μεταπολεμικά από οργανισμούς όπως ο OHE. Δεν υπάρχει, πάντως, αμφιβολία ότι διατράνωσε την αποφασιστικότητα των δύο ηγετών να συνεργαστούν και να θεμελιώσουν τις διμερείς σχέσεις σε γερές βάσεις, αλλά και να συσφί- ξουν τις προσωπικές τους σχέσεις. H αποφασιστικότητα εκφράστηκε συμβολικά κατά τη διάρκεια ενός κοινού εκκλησιασμού πάνω στο «Prince of Wales», την Κυριακή 10 Αυγούστου 1941. Επιπρόσθετα είχε μεγάλη αξία - πρακτική και συμβολική - το κοινό μήνυμα των δύο ηγετών προς τον Στά- Mv, στις 12Αυγούστου, με το οποίο πρότειναν μια αελλοντική συνάντηση όλων των πλευρών στη Μόσχα.

O αρχικός ενθουσιασμός σύντομα εξανεμίστηκε, όταν οι Βρετανοί αντιλήφθηκαν ότι οι ΗΠΑ δεν σκόπευαν να εμπλακούν σύντομα στον πόλεμο. 0 Τσώρτσιλ ενημέρωσε τον Ρούζβελτ, στα τέλη Αυγούστου, ότι η Βρετανία δεν θα άντεχε να πολεμά μόνη της τον Χίτλερ για πολύ ακόμη. Στις ΗΠΑ μερίδα του Τύπου αντιμετώπισε με καχυποψία τη συνδιάσκεψη και τη «μυστηριώδη κρουαζιέρα» του Ρούζβελτ, απαιτώντας να δημοσιευ- θούν όλες οι λεπτομέρειες που σχετίζονταν με αυτή. H ζοφερή ατμόσφαιρα απογοήτευσης στο Λονδίνο έμελλε να μεταβληθεί από μια σειρά γεγο· νότων στον Ατλαντικό, τα οποία οδήγησαν τις ΗΠΑ πιο κοντά από ποτέ στην πολεμική εμπλοκή.

Τοαντιτορπιλικό «Greer» (DD145) ανέλαβε υπηρεσία το 1918. Είχε μήκος 96 m, εκτόπισμα 1.165 t και ανώτατη ταχύτητα 35 kts, χάρη στους 26.000 hp που απέδιδαν οι κινητήρες του.Ανήκε στην κλάση «Wickers» και ο βασικός του οπλισμός ήταν τέσσερα πυροβόλα των 102 mm/50 διαμετρημάτων, ένα πυροβόλο των 76 mm και 12 τορπιλοσωλήνες των 533 mm. To πλοίο είχε λάβει το όνομά του από τον υποναύαρχο Τζέ- ημς Γκρηρ, έναν αξιωματικό που είχε δράσει κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο με την πλευρά των Βορείων. Από τον Σεπτέμβριο του 1939 είχε επανέλθει στην ενεργό δράση καιπεριπολούσε στον Ατλαντι

)I ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 29

Oi Τσώρτσιλ και Ρ ο ύ ζ β ελ τ κ ατά τ ις συναντήσεις τους το ν Α ύ γ ο υ σ το το υ 1941.

To αμερικανικό αντιτορπιλ ικό «M cDougaI» (DD 54) δίπλα στον επ ιβλητικό ό γκο του «Prince o f Wales». Τα δύο πλοία έχουν «δέσει» μ α ζ ί, κ α τά τη διά ρ κε ια μ ιας από τις επ α φ ές που είχαν Β ρ ετα ν ο ί και Α μερικα νοί αξιω ματούχοι στον κόλπο της Π λα κ εν τ ία ς , στο Ν ιουφ ά ουν τλα ντ του Καναδά.

To αντιτορπιλ ικό «Greer» (DD 145) ή τα ν το πρώτο πλοίο των ΗΠΑ που έβ α λ ε εναντίον γερμανικού σκάφους.

κό ωκεανό, πότε στα ζεστά νερά της Καραϊβικής και πότε στον παγωμένο Βορρά. Κυβερνήτης του ήταν ο αντιπλοίαρχος Μαχόνεϋ. H ιστορία του θα ήταν παρόμοια με εκείνη δεκάδων παρόμοιων πλοίων, εάν δεν γινόταν το πρώτο πλοίο των ΗΠΑ που έβαλε εναντίον γερμανικού σκάφους.

Τρεις μήνες πριν από το Περλ Χάρμπορ, στις 4Σεπτεμ6ρίου 1941, το «Greer» ταξίδευεπρος την Ισλανδία μεταφέροντας ταχυδρομείο και μερικούς στρατιωτικούς, όταν ειδοποιήθηκε από βρετανικό αεροσκάφος για την παρουσία γερμανικού υποβρυχίου, 265 km νότια του νησιού. Αργότερα αποδείχθηκε ότι επρόκειτο για το U-652 (Typ VIIC),


• Οταν οι Τσώρτσιλ και Ρσύζδελτ συναντήθηκαν για πρώτη φορά πάνω στο «Augusta», ο Τσώρτσιλ έσπασε πρώτος τη σιωπή: «Επιτέλους, κύριε πρόεδρε», είπε εννοώντας ότι α νέμ ενε από καιρό αυτή τη συνάντηση. O Ρούζβελτ αρκέστηκε να απαντήσει: «Χαίρομαι που σας έχουμε στο πλοίο, κύριε πρόεδρε». Γενικά το κλίμα ήταν εγκάρδιο, ειδικότερα στις ανεπίσημες συναντήσεις, και οι αμοιβαίες φιλοφρονήσεις δεν έλειψαν. O κοινός εκκλησιασμός συ- γκίνησε και τους δύο ηγέτες, όπως ομολόγησαν, ενώ κατά τη διάρκεια της τ ε λετής ψ άλθηκαν ύμνοι που είχε επιλέξει ο Τσώρτσιλ.

το οποίο κυβερνούσε ο ανθυποπλοίαρχος Γκέορ- γκ-Βέρνερ Φράατς. To «Greer» απέκτησε ακουστική επαφή με το υποβρύχιο λίγο πριν από τις 09.30 και άρχισε να το παρακολουθεί, διαβιβάζοντας, παράλληλα, στοιχεία στο βρετανικό αεροσκάφος. Αυτό επιτέθηκε με βόμβες βυθού στο υποβρύχιο και περί τις 10.30 απεχώρησε για τη βάση του. To «Greer» διατήρησε επαφή με τον στόχο για τις επόμενες δύο ώρες. Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν είχε δικαίωμα να επιτεθεί στο U-652, παρά μόνο να αναφέρει τη θέση του. Μετά τις 12.30 το υποβρύχιο επιδόθηκε σε απότομους ελιγμούς. Λίγο αργότερα εξαπέλυσε τορπίλη εναντίον του αμερικανικού πλοίου, το οποίο την απέφυγε με ελιγμούς. H απάντηση των Αμερικανών ήταν οκτώ βόμβες βυθού. Ακολούθησε δεύτερη προσπάθεια τορπι- λισμού από το υποβρύχιο, άστοχη. Λόγω των ελιγμών αποφυγής, το «Greer» έχασε την επαφή με τον αόρατο αντίπαλό του. Ερευνώντας πεισματικά την περιοχή, βρήκε πάλι τα ίχνη του. Εκεί δρούσε πλέον και ένα βρετανικό αντιτορπιλικό, το οποίο επίσης πόντισε βόμβα βυθού εναντίον του υποβρυχίου. Μια νέα σειρά από 11 βόμβες βυθού εκτοξεύθηκε εναντίον του υποβρυχίου από το «Greer», χωρίς αποτέλεσμα, τουλάχιστον στο ε-


πιχειρησιακό πεδίο, διότι το υποβρύχιο διέφυγε. Αργά το απόγευμα το αμερικανικό σκάφος τερμάτισε την καταδίωξη.

Τα αποτελέσματα στο πολιτικό πεδίο ήταν σημαντικά. Με αφορμή το επεισόδιο, οι ΗΠΑ δήλωσαν ότι στο εξής θα έβαλλαν πρώτες εναντίον κάθε γερμανικού υποβρυχίου ή άλλου πλοίου το οποίο θα απειλούσε μονάδες του Ναυτικού τους ή εμπορικά πλοία στον χώρο που οι ΗΠΑ αναγνώριζαν ως ζώνη ασφαλείας στον Ατλαντικό. O ίδιος ο πρόεδρος Ρούζβελτ σε συνέντευξη Τύπου στις 5 Σεπτεμβρίου τόνισε ότιη επίθεση ήταν απρόκλητη και ηθελημένη. Ωστόσο κάτι τέτοιο δεν προκύπτει, εάν εξετασθεί προσεκτικά η επίμονη και εριστική στάση του αμερικανικού αντιτορπιλικού, μάλιστα στα όρια της ζώνης ασφαλείας που αναγνώριζαν οι ΗΠΑ στον Ατλαντικό. Τρεις ολόκληρους μήνες πριν από την επίσημη κήρυξη του πολέμου, οι εχθροπραξίες στον Ατλαντικό είχαν αρχίσει με έναν «ακήρυκτο πόλεμο», όπως ονομάστηκε. Ηταν φανερό ότι οι οπαδοί της εισόδου των ΗΠΑ στον πόλεμο ανέμεναν ένα τέτοιο επεισόδιο για να δικαιώσουν τη θέση τους. O Ρούζβελτ, έπειτα από μερικές ημέρες χαρακτήρισε τη στάση του γερμανικού υποβρυχίου ως «πειρατεία», λέγοντας ότι το «Greer» δρούσε νόμιμα και το γερμανικό σκάφος γνώριζε την ταυτότητά του, αν και κάτι τέτοιο αμφισβητείται. Χρησιμοποιώντας μια μεταφορά, αποκάλεσε τα πολεμικά των Γερμανών στον Ατλαντικό «κροταλίες του Ατλαντικού» και είπε με νόημα ότι δεν περιμένεις να σου επιτεθεί ο κροταλίας για να τον σκοτώσεις.

H παραπάνω δηκτική δήλωση ήταν «καρφί» εναντίον των οπαδών του απομονωτισμού στις ΗΠΑ. H πλειοψηφία της κοινής γνώμης (περί το

62%) υποστήριξε τις θέσεις του Ρούζβελτ, όπως αποδείχθηκε και από τις σφυγμομετρήσεις. Από τις 16 Σεπτεμβρίου το Αμερικανικό Ναυτικό συνόδευε, πλέον, τις νηοπομπές προς την Ευρώπη. Oi υποστηρικτές του απομονωτισμού κατηγόρησαν την κυβέρνηση ότι χρησιμοποίησε το επεισόδιο για να εμπλέξει τη χώρα στον πόλεμο. H αλήθεια είναι ότι η συμπεριφορά του «Greer» προκάλεσε σε μεγάλο βαθμό την αντίδραση του U-652. Σε κάθε περίπτωση, η πολιτική αντιπαράθεση μεταξύ των απομονωτιστών και των αντιπάλων τους κο- ρυφώθηκε μετά τον Σεπτέμβριο του 1941.

H ροή των γεγονότων επιτάχυνε τις εξελίξεις. To φθινόπωρο του 1941 πολλά πλοία με σημαία Παναμά αλλά αμερικανικής ιδιοκτησίας, δέχθη-

Oi Ρ ο ύ ζ β ελ τ και Τσώρτσιλ κ ατά τον κοινό εκκλησιασμό επ ί του «Prince o f Wales».

Στ ιγ μ ιό τυ π ο από τον εκκλησιασμό που έγ ιν ε επ ί το υ «Prince o f Wales» την Κυριακή , ΙΟ Α υ γο ύ σ το υ 1941.Σ το κ έντρ ο κά& ονται οι Ρ ο ύ ζ β ελ τ και Τσώρτσιλ και στο β ά θος δια κρ ίνετα ι το αμερικανικό 9ω ρ η κτό «Arkansas» (BB33).


Π ρόχειρη μ ορφ ή το υ «Χάρτη του Α τλα ντ ικο ύ» , μ ε συμπληρώσεις και διορ θώ σε ις του Τσώρτσιλ.

H επίσημη μορ φ ή του «Χάρτη του Α τλα ντ ικο ύ» .

To αντιτορπιλ ικό «Kearny» (DD 432) επ λήγη από γερμανική τορπίλη ενώ σ υνό δευε νηοπομπή, αλλά δεν β υ θ ίσ τη κ ε . H φ ω τογρα φ ία έχε ι λ η φ θ ε ί στο Ρέικ ιαβ ικ τη ς Ισλανδίας. Δ ια κ ρ ίν ε τα ι κ αθαρ ά η οπή που ά νο ιξε η τορπίλη. Δ ίπλα στο «Kearny» έχε ι α γκυ ρ ο β ο λή σ ε ι το αντιτορπιλ ικό «Monssen» (DD 436).

καν επίθεση από μονάδες του Kriegsmarine. Αναπόφευκτα, επανήλθε το ζήτημα του εξοπλισμού των εμπορικών πλοίων, κάτι που απαγορευόταν από τον Νόμο περί Ουδετερότητας του 1939. Στις 16/17 Οκτωβρίου ένα ακόμη αμερικανικό αντιτορ- πιλικό, το «Kearny» (DD 432), ενεπλάκη σε μία επίθεση «λύκων» του Νταίνιτς εναντίον μιας νηοπομπής την οποία συνόδευαν καναδικά πολεμικά πλοία. To «Kearny» ανήκε στην κλάση «Benson/Gleaves» και είχε καθελκυσθεί τον Μάρτιο του 1940. Είχε μήκος 104 m, εκτόπισμα περί 1.8001 και μέγιστη ταχύτητα 35-37 kts. O κύριος οπλισμός του αποτελείτο από πέντε πυροβόλα των

127 mm/38 διαμετρημάτων. Είχε αναλάβει επίσημα τα καθήκοντά του μόλις έναν μήνα πριν, με κυβερνήτη τον αντιπλοίαρχο Αντονι Ντέινις.

Κατά τη διάρκεια της εμπλοκής το «Kearny» επλήγη από τορπίλη που εξαπέλυσε το γερμανικό υποβρύχιο U-568 (Typ VIIC) του υποπλοιάρχου Γιό- ακιμ Πρόυς. Δεν βυθίστηκε, όμως 11 μέλη του πληρώματος έχασαν τη ζωή τους και 24 τραυματίστηκαν. O Ρούζβελτ στιγμάτισε το επεισόδιο με έναν πύρινο λόγο στις 27 Οκτωβρίου: «Επιθυμούσαμε να αποφύγουμε τη μάχη. Ωστόσο η μάχη άρχισε. Και η Ιστορία έχει καταγράψει ποιος έριξε τηνπρώτη βολή».

Oi απομονωτιστές δέχθηκαν και άλλο πλήγμα μέσα στον ίδιο μήνα. Ενα πλοίο παρόμοιο με το «Greer», το αντιτορπιλικό «Reuben James» (DD 245), ενεπλάκη σε μια άλλη «πρωτιά» για το Αμερικανικό Ναυτικό (US Navy). To «Reuben James», κλάσης «Clemson», είχε καθελκυσθεί το 1919 και είχε περίπου τα ίδια τεχνικά χαρακτηριστικά με το «Greer». Οφειλε το όνομά του σε έναν παλαιό Αμερικανό ναυτικό, τον Ρούμπεν Τζέημς. O Τζέ- ημς είχε υπηρετήσει ως ναύκληρος στο Ναυτικό κατά τον 19ο αιώνα και ανδραγάθησε πολεμώντας εναντίον των πειρατών της βόρειας Αφρικής, καθώς και σε άλλες συγκρούσεις.

To «Reuben James» συμμετείχε, όπως και το «Greer», από την αρχή του πολέμου στην «Περίπολο Ουδετερότητας» (Neutrality Patrol) στον Ατλαντικό ωκεανό. H «Περίπολος Ουδετερότητας» ήταν ένα μέτρο της κυβέρνησης των ΗΠΑ για να προστατεύσει τα συμφέροντά της στον δυτικό Ατλαντικό από τη δράση των εμπολέμων χωρών και ειδικά της Γερμανίας. Tov Μάρτιο του 1941 το «Reuben James» ανέλαβε καθήκοντα συνοδού νηοπομπών, ενώ τον Απρίλιο καθήκοντα

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ• H αίσθηση που προκάλεσε η απώλεια του «Reuben James», ενέπνευσε και τον μεγάλο Αμερικανό συνθέτη - τραγουδιστή Γούντι Γκάθρι να γράψει ένα τραγούδι για τα θύματα του πλοίου. Αρχικά υπήρχε η σκέψη να συμπεριληφθούν στους στίχους τα ονόματα όλων των νεκρών του πληρώματος, αλλά απορρίφθηκε ως μη πρακτική. To τραγούδι ηχογραφήθηκε από τον Γκάθρι και το συγκρότημα «The Almanac Singers» πάνω στη μελωδία ενός άλλου τραγουδιού, του «W ildwood Flower», συμπεριλήφθηκε στον δίσκο «Dear Mr. President» και κυκλοφόρησε από την εταιρία Keystone το 1942.

«Εχεις ακούσει για ένα πλοίο που το ονομάζουν το καλό «Reuben James», το οποίο επανδρώνουν τιμημένοι και ένδοξοι άνδρες που μάχονται σκληρά;

Ανέμιζε την Αστερόεσσα της γης των ελεύθερω ν αλλά απόψε βρίσκεται στον τάφο του στον πάτο της θάλασσας

Πες μου ποιά ήταν τα ονόματά τους, πες μου ποιά ήταν τα ονό- ματά τους είχες κάποιον φίλο πάνω στο καλό «Reuben James»

Στίχο ι από το τραγούδ ι που σ υ ν έθ εσ ε ο μ εγάλο ς Α μ ερ ικανός σ υ ν θ έ τη ς Γούντι Γκάθρι για τα θύμ ατα το υ «Reuben James»

• O διάσημος Αμερικανός χειριστής Τσαρλς Λίντμπεργκ ο νεώτε- ρος, ο πρώτος αεροπόρος που διέσχισε μόνος του τον Ατλαντικό χωρίς στάση, ήταν ένθερ μ ο ς οπαδός του απομονωτισμού. Είχε ε- πισκεφθεί επανειλημμένα τη Γερμανία, όπου έτυ χε θ ερ μ ή ς υποδοχής από το εθνικοσοσιαλιστικό καθεστώς και εντυπωσιάσθηκε από τις δυνατότητες της Lu ftw affe . Οταν εξερράγη ο πόλεμος, το 1939, παραιτήθηκε από το Αεροπορικό Σώμα του Αμερικανικού Στρατού και αφοσιώθηκε στην εκστρατεία υπέρ του απομονωτισμού. Εκμεταλλευόμενος τη φήμη του, εκφωνούσε συχνά ομιλίες εναντίον της εμπλοκής των ΗΠΑ στον πόλεμο και συνεργάσθηκε με την Επιτροπή «Πρώτα η Αμερική». Στις 11 Σεπτεμβρίου 1941, κατά τη διάρκεια ομιλίας του στην πόλη Ν τε Μόιν, ανέφ ερε ότι οι τρεις πιο σημαντικές ομάδες που ωθούσαν τις ΗΠΑ προς τον πόλεμο είναι οι Βρετανοί, οι Εβραίοι και η κυβέρνηση του Ρούζβελτ.Oi επικρίσεις που άκουσε ήταν πολλές, κατηγορήθηκε ότι ήταν ε- θνικοσοσιαλιστής και το FBI άρχισε να «ασχολείται» μαζί του. Οταν έγινε η επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, ο Λ ίντμπεργκπροσφέρθηκε να καταταγεί πάλι στο Αεροπορικό Σώμα. H αίτησή του απορρίφθηκε. Τελικά πέταξε σε αποστολές στον Ειρηνικό, ως πολίτης.

A tta n tk C lia r te i

32 Ol ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

«Greer»

B PET AtsI IA

Ι Ρ Λ Α Ν Δ Ι Α

ΙΣ Π Α Ν

ΌΓΑΛΙΑ

ο i λ α v δ ί α

Γερμανική ζώνη αποκλεισμού

CMοcEοHQlUjd

■α33CD

H εμπλοκή των ΗΠΑ στον Ατλαντικό .

κυβερνήτη του ανέλαβε ο πλωτάρχης Χέιγουντ Λέιν Εντουαρντς. Στις 23 Οκτωβρίου 1941 αναχώρησε από τη ναυτική βάση Αρζέντια, στο Νιουφά- ουντλαντ του Καναδά, μαζί με άλλα τέσσερα αντι- τορπιλικά, ως συνοδεία της νηοπομπής HX-156. Αποστολή των αντιτορπιλικών, σύμφωνα με τη συνήθη πρακτική, ήταν να συνοδεύσουν τη νηοπομπή έως την Ισλανδία, όπου τα καθήκοντα της συνοδείας θα ανελάμβανε το Royal Navy. Τα ξημερώματα της 31ης Οκτωβρίου το «Reuben James» τορ- πΛίστηκε 965 km δυτικά της Ισλανδίας από το υποβρύχιο U-552 (επίσης Typ VIIC) του Kriegsmarine, το οποίο κυβερνούσε ο άσσος των υποβρυχίων, υποπλοίαρχος Εριχ Τοπ. Δέχθηκε πλήγμα στο πρωραίο τμήμα, με αποτέλεσμα να εκραγούν τα πυρο- μαχικά μιας αποθήκης. Μέσα σε πέντε λεπτά το πλοίο είχε βυθισθεί. Υπήρξαν 44-45 επιζώντες. Για τον αριθμό των νεκρών οι εκτιμήσεις ποικίλλουν: άλλες αναφέρουν 86 και άλλες ανεβάζουν τον αριθμό των απωλειών στις 115.

To επεισόδιο αυτό ήταν πολύ σοβαρότερο από τα δύο προηγούμενα. O Ρούζβελτ γνώριζε καλά ότι η χώρα του δεν ήταν ακόμη έτοιμη να ανα- λάβει επιθετικές ενέργειες, τόσο στον Ατλαντικό όσο και στον Ειρηνικό. Δεν λησμονούοε ότι η κατάσταση ήταν τεταμένη και στις αμερικανο-ιαπω- νικές σχέσεις. Οσον αφορά την πολεμική παραγωγή και προετοιμασία, οι ΗΠΑ δυσκολεύονταν εκείνη την εποχή να επωμισθούν το βάρος ενός δι- μέτωπου αγώνα στους δύο ωκεανούς. Επιπλέον οι οπαδοί του απομονωτισμού είχαν μεν υποστεί πλήγματα στο επίπεδο της επιχειρηματολογίας, μετά τα αλλεπάλληλα επεισόδια, όμως δεν είχαν μειώσει τους τόνους της αντιπαράθεσης. Tov Σε

πτέμβριο του 1940 φοιτητές (μεταξύ αυτών και ο μελλοντικός πρόεδρος των ΗΠΑ Τζέραλντ Φορ- ντ), επιχειρηματίες και πολιτικοί είχαν ιδρύσει την «America First Committee (AFC), με σκοπό να υποστηρίξουν τον απομονωτισμό. Σύντομα τα μέλη αυτού του συνδέσμου πλησίασαν τις 800.000. To Κομμουνιστικό Κόμμα των ΗΠΑ συναινούσε, επίσης, στην πολιτική του απομονωτισμού, αλλά ήρε την υποστήριξή του μετά τη γερμανική εισβολή στην ΕΣΣΔ. To σύνθημα που επικρατούσε ήταν «Οι Γιάνκηδες δεν έρχονται!».

H κοινή γνώμη αποδεχόταν πλέον την προοπτική του πολέμου, έστω και ως αναγκαίου κακού. To Κογκρέσο όμως δεν θα πειθόταν εύκολα να ε- γκρίνειτις τροποποιήσεις που επιθυμούσε ο Ρούζβελτ στον Νόμο περί Ουδετερότητας. Oi εν λόγω τροποποιήσεις που αφορούσαν κυρίως τη δυνατότητα εξοπλισμού των εμπορικών πλοίων και την α-

To αμερικανικό βαρύ κατα δρ ομ ικό «Augusta» (CA 31), έναν μήνα μ ε τά τ ις συναντήσεις Ρ ο ύ ζ β ελ τ ■ Τσώρτσιλ σ τον κόλπο της Π λα κεντία ς.

ISOI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΓΙΟΛΕΜΟΥ 33

To «Reuben James» (DD 245) σ τον π οταμό Χάντσον, τον Απρίλιο

το υ 1939.

To « Reuben James» παγόρευση της διέλευσης των αμερικανικών πλοί- (D D 245 ). ων από εμπόλεμες ζώνες, πέρασαν με δυσκολία

από τη δοκιμασία της ψηφοφορίας στη Γερουσία και στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Ειδικά στη Βουλή των Αντιπροσώπων, το αποτέλεσμα ήταν 212 ψήφοι υπέρ των μεταβολών - προσθηκών και 194 κατά. Από τα αποτελέσματα εξαγόταν αβίαστα το συμπέρασμα ότι ο Ρούζβελτ θα αποτύγχανε, εάν δοκίμαζε να ζητήσει την έγκριση του Κογκρέσου για την είσοδο των ΗΠΑ στον πόλεμο, πριν - φυσικά - από τις 7 Δεκεμβρίου 1941. Από την άλλη πλευρά, δεν υπήρχε λόγος για βιασύνη. O Ρούζβελτ συνέχιζε τον «ακήρυκτο πόλεμο», δίδοντας τον χρόνο στην αμερικανική πολεμική μηχανή να συγκροτήσει σωστά τις δυνάμεις της και προσφέ- ροντας στους συμμάχους του πολύτιμα για εκείνους μέσα, τα οποία θα ήταν υποχρεωμένος να δεσμεύσει σε μια δύσκολη γι’ αυτούς περίοδο εφό- σον οι εχθροπραξίες άρχιζαν νωρίτερα. Αλλωστε οι εξελίξεις στον Ειρηνικό θα αποδεικνύονταν πολύ πιο δραματικές από εκείνες στον Ατλαντικό.

Αγγλο-σοβιετική εισ6ολή στο Ιράν

H Βρετανία και η ΕΣΣΔ συμμάχησαν μετά τη γερμανική εισβολή στη δεύτερη και αναπόφευκτα άλλαξαν οι συσχετισμοί δυνάμεων, τόσο στην Ευρώπη όσο και στις χώρες που ανήκαν στη σφαίρα επιρροής ή στον κύκλο ενδιαφερόντων αυτών των δύο χωρών. To Ιράν αποτελούσε - όπως και το Ιράκ - «μήλο της Εριδος» για τον Αξονα και τους Συμμάχους. Oi λόγοι ήταν απλοί: το Ιράν και το Ιράκ ήλεγχαν στρατηγικής σημασίας περάσματα και είχαν την τύχη να φιλοξενούν στο υπέδαφός τους τεράστια κοιτάσματα πετρελαίου.

O β4χρονος ηγέτης του Ιράν, σάχης Ρεζά Πα- χλεβί, γνωρίζοντας αυτά τα δεδομένα, προσπάθησε να κρατήσει τη χώρα του μακριά από την πα-

Εκδήλωση τη ς Επιτροπής «Π ρώ τα η Α μ ερ ική »,


λ^ Ο Ο ΗSTRiCTlyNow where’s that bug that was snug in the Perstan mg?

Γελοιογραφία που σ α τιρ ίζε ι τη συγκαλυμμένα ψιλογερμανική πολιτική του Ιράν. O Χ ίτλ ερ κ ρύβ ετα ι σε ένα χ α λ ί δ ιακοσμημένο μ ε σ βάστικες μέσα σε ένα κ α τά σ τη μ α που - σύμφωνα μ ε την επ ιγραφή - πουλά προϊόντα «α υστηρ ά περσικά». H λεζά ντα α να φ έρ ε ι, μ ε ο μο ιοκα ταληξία , στα α γγλ ικά : «Μ α πού είναι τώρα α υ τό το ζωύφιο που κ ρ ύ φ τη κ ε μ έσ α στο περσικό χαλί;».

γκόσμια διαμάχη. Ωστόσο η ουδετερότητα που πρέσβευε δεν ήταν απόλυτη. Είχε μια ροπή προς τη Γερμανία, χωρίς, όμως, να λαμβάνει σαφή θέση. Oi Βρετανοί και οι Σοβιετικοί είχαν λόγους να ανησυχούν. H ΕΣΣΔ πιεζόταν αφόρητα από τους Γερμανούς και χρειαζόταν επειγόντως εναλλακτικές οδούς μεταφοράς εφοδίων από τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, εκτός από τον βόρειο δρόμο, μέσω του Αρκτικού Κύκλου. To Ιράν ήταν η ιδανική «γέφυρα» μεταξύ του Περσικού κόλπου και της Ka- σπίας θάλασσας, διαθέτοντας μάλιστα και την απαραίτητη σιδηροδρομική υποδομή για να αποτε- λέσει διάδρομο εφοδιασμού, τον λεγόμενο «Περσικό Διάδρομο». Από την άλλη πλευρά οι Βρετανοί - και όχι μόνο - δεν θα χαίρονταν ιδιαίτερα εάν ο Αξονας «έβαζε στο χέρι» τα διυλιστήρια του Αμπαντάν, στο νοτιοδυτικό Ιράν, τα οποία εκμεταλλευόταν η Αγγλο - Ιρανική Εταιρεία Πετρελαίου, που είχε ιδρυθεί το 1908. Ta διυλιστήρια αυτά ολοκληρώθηκαν το 1912-13 και η συνολική παραγωγή τους το 1940 ήταν οκτώ εκατομμύρια τόννοι πετρελαίου.

H κατοχή μερικών από τα πλουσιότερα κοιτάσματα πετρελαίου παγκοσμίως δεν άφηνε ασυγκίνητες τις εμπόλεμες χώρες. Oi Σύμμαχοι πρότει- vav στον σάχη να θέσουν ειρηνικά υπό τον έλεγχό τους τις σημαντικές αυτές πετρελαιοφόρες ζώνες, όμως εκείνος δεν ήθελε να προκαλέσει α

ντιδράσεις εναντίον του καθεστώτος του ούτε στο εσωτερικό, από την αντιπολίτευση, ούτε στο εξωτερικό, από την πλευρά του Αξονα.

Οταν εξαντλήθηκαν τα ειρηνικά μέσα, οι Σύμμαχοι ενεργοποίησαν τη δύναμη της βίας. Στις 22 Ιουλίου 1941 ο στρατηγός Ουέηβελ, επικεφαλής - πλέον - των βρετανικών δυνάμεων στην Ινδία, έδωσε εντολή στον αντιστράτηγο σερ ντουαρντ Πέλιου Κουίναν να προετοιμάσει επιχείρηση εισβολής στο Ιράν. Oi Βρετανοί θα εισέβαλλαν με τον σχηματισμό Paiforce - Persia and Iraq Command που διοικούσε ο αντιστράτηγος Κουίναν. Ουσιαστικά επρόκειτο για την πρώην «Iraqforce» και πε- ριελάμβανε δύο ινδικές μεραρχίες (την 8η του υποστρατήγου Τσαρλς Οφλεϋ Χάρβεϋ και τη 10η του υποστρατήγου Ουίλιαμ «Μπιλ» Τζόζεφ Σλιμ), τη Hazelforce του ταξιάρχου Τζων Αλνταμ Αϊζλγου- ντ και, από την 11η Σεπτεμβρίου, την 6η Μεραρχία Πεζικού του υποστρατήγου Τζέ- ημς Νόελ Τόμσον. Oi Σοβιετικοί διέθεσαν το Υπερκαυκάσιο Μέτωπο του αντιστρατήγου Ντμίτρι Τιμοφέβιτς Κοζλόφ, με συνολική δύναμη τριών στρατιών (44η, 47η και53η). O Κοζλόφ θα εισέβαλλε από τον βορρά την ώρα που οι Βρετανοί θα εισέβαλλαν από το Ιράκ, στο πλαίσιο της επιχείρησης που ονομάστηκε «Countenance».

H επιχείρηση ξεκίνησε τη νύκτα της 24ης προς την 25η Αυγούστου1941, όταν μια σοβιετική μηχανοκίνητη φάλαγγα εισέβαλε από το Αζερμπαϊτζάν και κατέλαβε το Μακού και το Κόι, κοντά στα σύνορα με την Τουρκία. Στη συνέχεια κατέλαβε τη σημαντική πόλη Ταμπρίζ, βορειοανατολικά της λίμνης Ούρμια, και προχώρησε προς την κατεύθυνση της Αρντεμπίλ, αφού άφησε μερικά αποσπά- σματα για να επιτηρούν το νότιο Κουρδιστάν. Μια άλλη φάλαγγα εισέβαλε 320 χιλιόμετρα ανατολι- κότερα, από τη δυτική πλευρά της Κασπίας θάλασσας, και προχώρησε προς το Καζβίν, 160 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Τεχεράνης, αφού πρώτα κατέλαβε το λιμάνι Μπαντάρ Παχλεβί. Μια τρίτη δύναμη εισέβαλε από την ανατολική πλευρά της Κασπίας θάλασσας και κατέλαβε το λιμάνι Μπαντάρ Σαχ, σταθμό του Υπεριρανικού σιδηροδρόμου. Στη συνέχεια κινήθηκε νότια και αργότερα δυτικά, για να καταλάβει άλλους δύο σημαντικούς σιδηροδρομικούς σταθμούς, στο Σαχρούντ και στο Σαμνάν.

Παράλληλα οι Σοβιετικοί βομβάρδισαν στις25 Αυγούστου από αέρος στόχους στην Ταμπρίζ και στο Καζβίν. Την επομένη είχαν σειρά τα προάστια της Τεχεράνης. To κέντρο της τελευταίας «βομβαρδίστηκε» μόνο με προκηρύξεις που κα- λούσαν τον πληθυσμό να ανατρέψει τον σάχη. Τα

O 22χρονος διάδοχος το υ ιρανικού 9p ovo u , Μ ο χ ά μ εν τ Ρεζά Σ αχ Π αχλεβί, α νέλαβε κα $ ή κο ν τα τον Σ επ τέμ β ρ ιο το υ 1941, μ ε τά την απομάκρυνση το υ π ατέρα του , Ρεζά Σ α χ Π αχλεβί.

O η γ έ τη ς του Ιράν, σάχης Ρεζά Π αχλεβί.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΙΙΟΛΕΜΟΥ 35

Φάλαγγα αμερικανικών φορ τη γώ νττο υ

μ ε τα φ έ ρ ε ι εφ ό δ ια σ τη ν ΕΣΣΔ το 1943.

Α εροσκάφ η Superm arine Spitfire Vb έ το ιμ α για παράδοση σ την ΕΣ ΣΔ μ ε σ οβ ιετικά εΘνόσημα στο Αμπαντάν, το 1943.

θύματα ήταν πολλά στις περιοχές που έπληξαν τα σοβιετικά 6ομ6αρδιστικά. Oi Βρετανοί επεδίωκαν να θέσουν υπό τον έλεγχό τους τα κοιτάσματα στο Αμπαντάν και στο Αχ6άζ, αλλά και σημαντικούς σιδηροδρομικούς κόμβους, όπως το Μπα- ντάρ Σαχπούρ, προκειμένου να ελεγχθεί, από κοινού με τους Σοβιετικούς, όλο το δίκτυο που συνέδεε τον Περσικό κόλπο με την ΕΣΣΔ και αποτε- λούσε τον ζωτικής σημασίας «Περσικό Διάδρομο», 0 υποστράτηγος Χάρβεϋ θα εισέβαλλε από τη Βασόρα και θα διέσχιζε το Σατ Ελ Αράμπ, ενώ ο υποστράτηγος Σλιμ θα εκινείτο προς τη λοφώδη επαρχία Λουριστάν, για να ελέγξει τις πετρελαιοφόρες περιοχές Χανακίν και Νάφτ ι Σαχ.

Oi βρετανικές δυνάμεις επιτέθηκαν από τη Βασόρα την αυγή της 25ης Αυγούστου. Παρά τα προβλήματα που αντιμετώπισαν κατά την απόβαση των ανδρών, δύο τάγματα της 24ης Ινδικής Ταξιαρχίας, που ανήκε στην 8η Ινδική Μεραρχία, κα

τέλαβαν το Αμπαντάν. Κατά τη διάρκεια της απόβασης το βρετανικό πολεμικό πλοίο «Shoreham» βύθισε το ιρανικό «Palang>>, ενώ την ίδια τύχη είχαν κι άλλα πλοία που ναυλοχούσαν στην περιοχή. Στο μεταξύ δύο λόχοι με επικεφαλής τον ταγματάρχη Μάξγουελ, αποβιβάστηκαν από το αυστραλιανό εξοπλισμένο επιβατηγό«Kanimbla» ανατολικά του Αμπαντάν, στο λιμάνι Μπαντάρ ε Σαχπούρ, με σκοπό να ελέγξουν τις εγκαταστάσεις που βρίσκονταν εκεί, H RAF, όπως και η Σοβιετική Ερυθρά Αεροπορία, έπληξε ζωτικούς στόχους, π.χ. αεροδρόμια και εγκαταστάσεις επικοινωνιών. Μέχρι την 28η Αυγούστου οι Βρετανοί είχαν φθά- σει στο Αχβάζ, βορειότερα του Αμπαντάν. Ακόμη πιο βόρεια, οι μονάδες του υποστρατήγου Σλιμ προωθήθηκαν από τη Χανακίν στις πετρελαιοπηγές στη Νάφτ ι Σαχ και από εκεί κατευθύνθηκαν στο πέρασμα Πάι Τακ, το οποίο κατελήφθη στις 27 Αυγούστου. Καθώς η ιρανική αντίσταση έφθινε, οι Βρετανοί κινήθηκαν βορειοανατολικά πάνω στον άξονα Κερμανσάχ - Χαμαντάν, η προέκταση του οποίου οδηγούσε στην Τεχεράνη.

Oi Ιρανοί κινητοποίησαν συνολικά εννέα μεραρχίες, χωρίς να μπορέσουν να προβάλουν ουσιαστική αντίσταση στους εισβολείς. O σάχης απευθύνθηκε στον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ρούζβελτ, ζητώντας του να μεσολαβήσει προκειμένου να τερματισθεί η εισβολή. O Ρούζβελτ απάντησε διπλωματικά. Από τη μία πλευρά υπενθύμισε στον σάχη ότι οι κυβερνήσεις της Βρετανίας και της ΕΣΣΔ είχαν δηλώσει επίσημα ότι δεν είχαν πρόθεση να απειλήσουν την εδαφική ακεραιότητα ή την ανεξαρτησία του Ιράν. Από την άλλη πλευρά στην απάντησή του τόνισε ότι χρέος των ελεύθερων κρατών ήταν να σταματήσουν τις επεκτατικές

36 OJ ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Τ Ο Υ Ρ Κ Ι ΑMnavrap

Σαχ

Τεχεράνη

Πάι Τακ Χαμανχάν

Χανακίν'Κερμανσάχ

MnavrapΣαχπούρ

iavrav

ΕΣΣΔΚΑΣΠΙΑΘΑΛΑΣΣΑ

I PAN

PAK ΥΠ Ο Μ Ν Η Μ Α

φ · Bp. επιχειρήσεις

^ H Σοβ. επιχειρήσεις

+H+ Σιδηρόδρομοι

= Οδοί

^ Πετρελαιοπηγές

ΜΠ: Μεραρχία Πεζικού

0 Χλμ. 160

8η wM n

Σ Α Ο Υ Δ Ι Κ Ή A P A B I A ^

H ε ισβ ολή Βρετανώ ν και Σ οβ ιετ ικώ ν στο Ιράν.

βλέψεις του Χίτλερ, είτε εμπλακούν οτον πόλεμο είτε όχι, όπως οι ΗΠΑ, μια χώρα που επισήμως ήταν ουδέτερη και δεν βρισκόταν ακόμη σε εμπόλεμη κατάσταση με τη Γερμανία αλλά ενίσχυε τις προσπάθειες των Συμμάχων. H τελευταία αυτή παρατήρηση αποτελούσε υπαινιγμό για τα φιλο- γερμανικά αισθήματα του σάχη.

Στις 30 και στις 31 Αυγούστου η ιρανική αντίσταση τερματίστηκε. Oi Βρετανοί και οι Σοβιετικοί συναντήθηκαν στη Σένα, 160 χιλιόμετρα δυτικά της Χαμαντάν, και στο Καζβίν, 160 χιλιόμετρα νότια της Τεχεράνης. H κατάσταση στα υψηλά κλιμάκια των Ενόπλων Δυνάμεων και της κυβέρνησης ήταν τεταμένη και παρατηρήθηκε έντονη διχογνωμία. Oi απαιτήσεις των Συμμάχων δυσχέραι- vav τη λήψη αποφάσεων: οι Γερμανοί επιτετραμμένοι στην Τεχεράνη έπρεπε να εγκαταλείψουν τη χώρα, οι διπλωματικές αντιπροσωπείες των χωρών που ανήκαν στον Αξονα όφειλαν να κλείσουν και οι πολίτες των χωρών αυτών έπρεπε να αναχωρήσουν από το Ιράν μέσα σε 48 ώρες. To αδιέξοδο των διαπραγματεύσεων με την ιρανική κυβέρνηση, αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ο ίδιος ο Ουέηβελ κατέφθασε τον Σεπτέμβριο στην Τεχεράνη για συζητήσεις με τους Σοβιετικούς και τους Ιρανούς αξιωματούχους. Καθώς η ιρανική

κυβέρνηση δεν ικανοποιούσε πλήρως τους συμμαχικούς όρους, στις 16 Σεπτεμβρίου ο σάχης αναγκάστηκε να αφήσει τον θρόνο στα χέρια του 22χρονου διαδόχου του, Μοχάμεντ Ρεζά Σαχ Πα- χλεβί, και να εξοριστεί στη Νότια Αφρική. Oi βρετανικές και οι σοβιετικές δυνάμεις εισήλθαν στην Τεχεράνη την επόμενη ημέρα και παρέμειναν εκεί επί έναν μήνα.

Oi Σύμμαχοι είχαν μόλις 62 νεκρούς, δείγμα του ότι συνάντησαν συμβολική αντίσταση, ενώ οι απώλειές τους σε πολεμικό υλικό ήταν αμελητέες. Oi απώλειες για τους Ιρανούς σε άνδρες και πολεμικό υλικό δεν ήταν πολύ σοβαρές: 1.000 νεκροί (200 περίπου από αυτούς πολίτες), δύο κανονιοφόροι στον βυθό και τέσσερις με ζημιές και έξι αεροσκάφη. H μεγάλη απώλεια για τη χώρα ήταν το ότι ουσιαστικά τέθηκε υπό τη διακυβέρνηση των Συμμάχων, χάνοντας την αυτοδιάθεσή της. Tov Ιανουάριο του 1942 ο νέος σάχης υπέγραψε συνθήκη με τους Συμμάχους, συναινώντας στην παροχή μη στρατιωτικής βοήθειας σε αυτούς, ενώ τον επόμενο χρόνο το Ιράν κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Γερμανίας. Οσον αφορά τον Περσικό Διάδρομο, κατά τη διάρκεια του πολέμου πέ- ρασαν από αυτόν 5 εκατομμύρια τόννοι πολεμικού υλικού με αποδέκτη την ΕΣΣΔ.


Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Θω

μάς

Νού

σια

ς/Εκ

δόσε

ις

ΠΕΡ

ΙΣΚ

ΟΠ

ΙΟ

2008

Oi Βρετανοί στην επίθεση

O δ ιο ικητής τη ς 8ης Σ τρ α τ ιά ς , α ντ ισ τρ ά τη γ ο ς Αλαν Κάνινγκαμ.

Επιχείρηση «Crusader»Στην έρημο οι τύχες των δύο αντιπάλων διοι

κητών, του Ρόμμελ και του Ουέηβελ, βάδιζαν σε αντίθετες κατευθύνσεις τον Ιούλιο του 1941. O Γερμανός διοικητής προήχθη στον βαθμό του α- ντιστρατήγου α’ τάξης, την ώρα που ο αντίπαλός του παραχωρούσε τα καθήκοντά του στον στρατηγό σερ Κλωντ Τζων Εϋρ Ωκινλεκ και αναχωρούσε για την Ασία, όπου θα ανελάμβανε τα νέα του καθήκοντα ως ανώτατος διοικητής του Στρατού της Ινδίας.

O Ρόμμελ εκτιμούσε τον Ουέηβελ αλλά αυτό δεν σήμαινε τίποτα. Εκείνο που σίγουρα σήμαινε πολλά για τους Βρετανούς επιτελείς, ήταν η μεγάλη φήμη την οποία είχε αποκτήσει ο Γερμανός ηγήτορας στη συμμαχική παράταξη, σε τέτοιο σημείο ώστε ο Ωκινλεκ να απαγορεύσει να διαδίδονται φήμες που τόνωναν την εικόνα του Ρόμμελ. Ηδη η γερμανική προπαγάνδα τον αποθέωνε και η δράση του καταγραφόταν από φωτογράφους και κινηματογραφικά συνεργεία.

O υπολοχαγός Αλφρεντ Μπερντ, μέλος του επιτελείου του, συντηρούσε επιμελώς τον μύθο του Ρόμμελ. Εκείνος όμως είχε διαφορετικές ανησυχίες. Διοικητής πλέον και μέρους των ιταλικών δυνάμεων, είχε να αντιμετωπίσει τις αντιδράσεις των Ιταλών ανώτατων αξιωματικών σχετικά με τη θέση του ανώτατου διοικητή όλων των δυνάμεων του Αξονα στην Αφρική. H τάση του Ρόμμελ να αγνοεί τον τυπικά προϊστάμενό του Ιταλό ανώτατο διοικητή και να ενεργεί κατά την κρίση του, προ- καλούσε δυσφορία στους Ιταλούς, τη στιγμή, μάλιστα, που βρισκόταν στην Αφρική για να τους ε- νισχύσει και όχι για να τους διοικήσει. H «Αλεπού της Ερήμου» είχε, φυσικά, άλλα σχέδια κατά νού.

H πρώτη αποστολή της Panzergruppe Afrika (Ομάδα Πάντσερ «Αφρική»), όπως ονομαζόταν πια ο σχηματισμός του Ρόμμελ, αφορούσε την επιχείρηση «Sommernachtstraum» («Ονειρο θερινής Νύκτας», από το ομώνυμο έργο του Σαίξπηρ). Αυτή θα πραγματοποιείτο τον Σεπτέμβριο. Επρόκει- το για μια περιορισμένης κλίμακας επιθετική ενέργεια, με σκοπό να καταληφθούν οι βρετανικές αποθήκες καυσίμων και εφοδίων στο Μπιρ Χιρεϊ- γκάτ, 24 χιλιόμετρα μέσα στην Αίγυπτο. Για τον Ρόμμελ θεωρήθηκε ως «πρελούδιο» για μια νέα επίθεση εναντίον του Τομπρούκ. Ομως τα πράγματα δεν πήγαν όπως περίμενε. H επιδρομή απέ- τυχε, διότι οι Βρετανοί αντιλήφθηκαν τις προθέ

σεις του αντιπάλου τους και αποσύρθηκαν. O ίδιος ο Ρόμμελ κινδύνευσε σοβαρά, όταν το όχημά του ακινητοποιήθηκε από έλλειψη καυσίμων και επλήγη από τα πυρά νοτιοαφρικανικού αεροσκάφους. O οδηγός του τραυματίστηκε και ο Γερμανός αντιστράτηγος βρέθηκε αναγκαστικά στο τιμόνι.

0 Ωκινλεκ, γνωστός και με τη σύντμηση του ονόματός του σε «Ωκ» (Auk), αποδείχθηκε ακόμη πιο προσεκτικός στη σχεδίαση των κινήσεών του από τον Ουέηβελ, συνεπώς πιο εκνευριστικός για τον Τσώρτσιλ. Oi δυνάμεις που συγκέντρωνε υπομονετικά και μεθοδικά ο Ωκινλεκ σχημάτισαν τη θρυλική 8η Στρατιά, υπό τις εντολές του αντι- στρατήγου Αλαν Κάνινγκαμ, ο οποίος είχε διαπρέ- ψει εναντίον των Ιταλών στην Ανατολική Αφρική αλλά ήταν άσχετος με τη διαχείριση τεθωρακισμένων δυνάμεων. Μέσα στο 1941 είχαν φθάσει στην Αίγυπτο 240.000 άνδρες, το 40% των οποίων προερχόταν από χώρες της Βρετανικής Κοινοπολιτείας όπως η Ινδία, η Αυστραλία, η Νότια Αφρική και η Νέα Ζηλανδία. O Κάνινγκαμ θα διοικούσε επτά μεραρχίες και 770 άρματα, από τα οποία τα 300 ήταν μέσα τύπου Cruiser Mk IV Crusader (A15), οπλισμένα με πυροβόλο των 2 pdr (40 mm), 170 βαρέα τύπου Infrantry (Matilda και Valentine) και 300 νεοαφιχθέντα αμερικανικά ταχυκίνητα ελαφρά άρματα M3 Stuart, τα οποία είχαν «βαπτισθεί» από τα πληρώματα με το όνομα Honey. Oi μεταφορές είχαν ανατεθεί σε 34.000 φορτηγά, ενώ το πυροβολικό παρέτασσε επίσης εντυπωσιακούς αριθμούς: 600 πυροβόλα, 240 αντιαεροπορικά πυροβόλα, 200 αντιαρματικά πυροβόλα και 900 όλμους. H αεροπορική υποστήριξη βασιζόταν σε 700 περίπου αεροπλάνα.

01 αποκρυπτογραφήσεις των βρετανικών μηνυμάτων, μαζί με κάποια έγγραφα που περιήλθαν στην κατοχή των Γερμανών μετά την επιχείρηση «Sommernachtstraum», δεν έδειξαν ότι ετοιμαζόταν κάποια μεγάλη βρετανική επιχείρηση. Ομως αυτό μπορούσε να είναι μια ακόμη παγίδα. Αλλωστε η συγκέντρωση δυνάμεων στην Αίγυπτο δεν πέρασε απαρατήρητη από το δίκτυο πρακτόρων των Γερμανών. O Ρόμμελ μετέβη στη Ρώμη και έδωσε σκληρή μάχη για να πείσει τους Ιταλούς ότι, εάν το Τομπρούκ παρέμενε σε εχθρικά χέρια, η θέση των δυνάμεων του Αξονα θα ήταν ακόμη πιο δυσμενής σε περίπτωση συμμαχικής επίθεσης. Τελικά προγραμματίσθηκε επίθεση εναντίον του Τομπρούκ στις 23 Νοεμβρίου, ενώ η 21η Μεραρχία


Πάντσερ θα ανελάμβανε να συγκρατήσει τους Βρετανούς. Oi άνδρες του Ράμμελ εκπαιδεύονταν εντατικά για την επίθεση αυτή.

Καθώς ο Ρόμμελ γιόρταζε τα 50ά του γενέθλια στις 15 Νοεμ6ρίου, οι Βρετανοί προετοίμαζαν μια σειρά από καταδρομικές ενέργειες πίσω από τις εχθρικές γραμμές, ως εισαγωγή στην επιχείρηση «Crusader» (σταυροφόρος). Oi επιδρομές αυτές ονομάστηκαν επιχείρηση «Flipper». H πιο τολμηρή φιλοδοξούσε να εξοντώσει τον ίδιο τον Ρόμμελ στο αρχηγείο του, στην Μπέντα Λιτόρια. Επικεφαλής της επικίνδυνης αποστολής τέθηκε ο πιο νεαρός αντισυνταγματάρχης του Βρετανικού Στρατού, ο 24χρονος Τζέφρυ Τσαρλς Τάσκερ Κηζ. Τη νύκτα της 17ης προς τη 18η Νοεμβρίου ο Κίις και οι 30 άνδρες του απο6ι6άστηκαν από υποβρύχιο πίσω από τις εχθρικές γραμμές. Από νωρίς η επιχείρηση εξελίχθηκε δυσμενώς, καθώς ορισμένοι άνδρες πνίγηκαν ενώ προσπαθούσαν να βγουν με τις βάρκες τους στην ακτή. Τις επόμενες ημέρες οι εναπομείναντες κομάντος αντιμετώπισαν προβλήματα με τον καιρό και τον Αραβα οδηγό τους, αλλά κατόρθωσαν να φθάσουν στον προορισμό τους. Μετά τις νέες απώλειες (μερικοί χάθηκαν μέσα στην έρημο) είχαν απομείνει επτά. Τελικά σκότωσαν μερικούς Γερμανούς αλλά όχι τον Ρόμμελ, ο οποίος δεν βρισκόταν στον χώρο την ώρα της επιδρομής, έχοντας αλλάξει τον χώρο του αρχηγείου 15 ημέρες πριν, επειδή ήθελε να βρίσκεται εγγύτερα στο μέτωπο. Oi ελλιπείς πληροφορίες έδωσαν τη χαριστική βολή στην επιχείρηση. Μπορεί οι πινακίδες που είχαν απομείνει

στις πόρτες να υπεδείκνυαν ότι επρόκειτο για το αρχηγείο του Ρόμμελ, στην πραγματικότητα όμως εκεί έδρευαν αξιωματικοί του εφοδιασμού, οι οποίοι μάλιστα νοσηλεύονταν στην Απολλωνία την ώρα της επιδρομής.

0 Κηζ σκοτώθηκε κατά την επιδρομή και ετά- φη από τους Γερμανούς με στρατιωτικές τιμές. Μετά θάνατον του απονεμήθηκε ο Σταυρός της Βικτωρίας. Μόνο τρεις άνδρες κατόρθωσαν να διαφύγουν και να επιστρέψουν στις βρετανικές γραμμές. Av και δεν πέτυχε τον σκοπό της, η επιδρομή του Κηζ ανησύχησε τους Γερμανούς, που είδαν τον εχθρό να επιχειρεί σε τέτοιο βάθος μέσα στις γραμμές τους.

01 Βρετανοί επιθυμούσαν με την επιχείρηση «Crusader» να καταστρέψουν όσο το δυνατόν πε-

Oi σ τρ α τη γ ο ί Ω κινλεκ (α ρ ισ τερ ά )κ α ι Ο υέηβελ , To καλοκαίρι το υ 1941 α ντά λλαξαν δ ιο ικήσεις, μ ε τον Ο υ έη β ελ να ο δ εύ ε ι προς την Ινδία. Ο ύ τε ο Ω κινλεκ έ μ ε λ λ ε να π αγιω &εί στην «η λεκ τρ ική καρέκλα» το υ γενικού σ τρ α τιω τικού δ ιο ικητή Μ έσ η ς Ανατολής.

O α ντισ τρ ά τη γ ο ς σ ερ Νιλ Μ έ το υ ε ν Ρίτσι εν μέσω αξιωματικών.


β Τομπρούκxx

Μπάρντια

Υ Π Ο Μ Ν Η Μ ΑDAK: Γερμανικό Σώμα Αφρικής ΜΠα: Μεραρχία Πάντσερ li: ΙταλικήΣΣ: Σώμα Στρατού ΤΘΜ: Τεθωρακισμένη Μεραρχία Bp: ΒρετανικήΤΘΤ: Τεωρακισμένη Ταξιαρχία TA: Ταξιαρχία Αρμάτων NZ: ΝεοζηλανδικήΜΠ: Μεραρχία Πεζικού NA: Νοτιοαφρικανική lv: Ινδική

0U-

Χλμ. 30

8η Bp Σχρσπά

• Μανταλένα

Επιχείρηση «Crusader»: H επ ίθεσ η των Βρετανών.

ρισσότερα από τα επίφοβα τεθωρακισμένα του της Χαλφάγια και παράλληλα θα προσπαθούσε Ρόμμελ. To περίεργο είναι ότι η αποστολή αυτή α- να τις υπερκεράσει προς την κατεύθυνση του o- νατέθηκε σε έναν αξιωματικό που δεν είχε εμπει- χυρού Καπούζο. To 30ό Σώμα θα εκινείτο προς νό- ρίες από επιχειρήσεις τεθωρακισμένων. To γενικό το, μεταξύ του Μπιρ Σεφερτζέν και του οχυρού

Α ερ οσ κά φ ος σχέδιο προέβλεπε ότι το 13ο Σώμα Στρατού (ΣΣ) Μανταλένα, και μετάθα στρεφόταν βορειοδυτικάB f 109E τη ς JG 27. θα καθήλωνε τις εχθρικές δυνάμεις στο πέρασμα προς την κατεύθυνση του Γκαμπρ Σαλέχ, για να ε

πιτεθεί στα εχθρικά τεθωρακισμένα και να άρει την πολιορκία του Τομπρούκ.

H 8η Στρατιά του Κάνινγκαμ απαρτιζόταν από το 30ό Σώμα του αντιστρατήγου Τσαρλς Ουίλομπι Μόουκ Νόρυ και το 13ο Σώμα του αντιστρατήγου Αλφρεντ Ρηντ Γκόντγουιν - Ωστεν. To 30ό Σώμα περιελάμβανε τη βρετανική 7η Τεθωρακισμένη Μεραρχία (ΤΘΜ) του υποστρατήγου Ουίλιαμ Χέν- pu Γιούαρτ «Στράφερ» Γκοτ, τη νοτιοαφρικανική 1η Μεραρχία Πεζικού (ΜΠ) του υποστρατήγου Τζωρτζ Μπρινκ και την 22η Ταξιαρχία Φρουρών του ταξιάρχου ΤζωνΤσαρλς Οουκς Μάριοτ. To13o Σώμα διέθετε την ινδική 4η Μεραρχία Πεζικού του υποστρατήγου Φρανκ Ουόλτερ Μέσερβι, τη νεοζηλανδική 2η Μεραρχία Πεζικού του υποστρα-


Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Θω

μάς

Νού

σια

ς/Εκ

δόσε

ις

ΠΕΡ

ΙΣΚΟ

ΠΙΟ

20

08

Γερμανικό δ ικ ινητήριο π εντα θ έσ ιο μέσο βομβαρδιστικό H e in ke IH e 111P-4 του K orpskette (σμήνος δ ιο ίκ η σ η ς)Χ Fliegerkorps (αεροπορικό σώμα) στη βόρεια Αφρική το 1941. Oi άνω επ ιφ ά νειες είναι βα μ μ ένες μ ε sandgelb RLM 79 (FS 33434) και dunkelgrun RLM 71 (FS 34079) και οι κάτω μ ε hellblau RLM 65 (FS 26329). O κωδικός, το κάτω μ έρ ο ς των α κροπ τερυγίω ν και η λω ρίδα τη ς α τρ ά κ το υ είναι λευκά . Oi κωδικοί «Ε» και «S» έχουν μαύρ ο π ερίγραμμα, για να δ ιακρίνονται πάνω σ τη λε υ κ ή λωρίδα. To Heinkel He 111P-4 δ ιέ θ ε τ ε δύο κ ινη τή ρ ες Daim ler-Benz DB 601A ισχύος 1.150 hp που του επ έτρ επ α ν να αναπτύσσει μ έ γ ισ τη τα χ ύ τη τα 390 km/h. Είχε εκ π έτασ μα 22,6 m, μήκος 16,4 m και ύψος 4 m. O α μυντικός οπλισμός του α π ο τελ ε ίτο από έξ ι πολυβόλα M G 15 των 7,92 mm και ένα M G 17τω ν 7,92 mm. Π αράλληλα μπορούσε να φ έρ ε ι φ ορ τίο βομβών 1.500 kg (εικονογράφ ηση για τις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : Richard J. C a ru a n a /ε π ιμ έ λ ε ια ιστορικών σ το ιχ ε ίω ν :Σ τέλ ιο ς Δ εμη ρ ά ς).

τήγου Μπέρναρνι Σύριλ Φράυμπεργκ και την 1η Ταξιαρχία Αρμάτων. Εφεδρεία της 8ης Στρατιάς ήταν η νοτιοαφρικανική 2η Μεραρχία Πεζικού του υποστρατήγου Αϊζακ Πιέρ Ντε Βιγιέρ. Στις δυνάμεις της 8ης Στρατιάς πρέπει να συνυπολογιστούν και οι υπερασπιστές του Τομπρούκ. Oi καταπονημένοι άνδρες της αυστραλιανής 9ης Μεραρχίας του υποστρατήγου Λέσλι Τζέημς Μόρ- σχεντ είχαν αντικατασταθεί από στρατεύματα που κατέφθασαν μέσω θαλάσσης από τα τέλη Αυγούστου έως τον Οκτώβριο. Στο Τομπρούκ βρίσκονταν πλέον η βρετανική 70ή Μεραρχία Πεζικού του υποστρατήγου Ρόναλντ Μακένζυ Σκόμπυ, η 32η Ταξιαρχία Αρμάτων του ταξιάρχου Ουίλσον και η πολωνική Ορεινή Ταξιαρχία Καρπαθίων του ταξιάρχου Στανισλάβ Κοπάνσκι.

Απέναντί τους παρατάσσονταν 260 άρματα της 15ης Μεραρχίας Πάντσερ του αντιστρατήγου 6’ τάξης Βάλτερ Νόυμαν-Σίλκοβ και της 21ης Μεραρχίας Πάντσερ του αντιστρατήγου 6’ τάξης Γιό- χαν φον Ράβενσταϊν. Υπήρχε ακόμη η Μεραρχία «Afrika», που στις 27 Νοεμβρίου θα ονομαζόταν 90ή Ελαφρά Μεραρχία Πεζικού, υπό τις διαταγές του υποστρατήγου Μαξ Σύμερμαν. Από ιταλικής πλευράς ήταν διαθέσιμες η έμπειρη 132 Τεθωρακισμένη Μεραρχία «Ariete», η 55η Μεραρχία Πεζι-

Β ρ εταν ικό πυροβόλο των 2 p d r (40 mm ) σε δ ιαμόρφωση ρυμούλκησης. Είχε βάρος π ερ ί τα 840 kg, μ ήκος 2,0815 m και δ ι έ θ ε τ ε η μ ια υ τό μ α το κλείστρο κ α θ έτω ς ολ ισ θα ίνοντο ς κορμού. Μ ε τη χρησιμοποίηση αντια ρ μ ατικού β λ ήματος AP M a k 10T, βάρους 908 gr, επ ιτύγχανε αρχική τα χ ύ τη τα 805 m/sec και μπορούσε να δ ια τη ρ ή σ ε ι ομοιογενή χαλύβδινη θω ράκιση 42 m m σε απόσταση 914 m. Σ υ νήθω ς ρ υ μ ο υ λ κ ε ίτο από μικρά φ ο ρ τη γά ή Jeep. To 1941 η

α ύξηση τη ς θω ράκισης των αντιπάλων το κ α τέ σ τη σ ε ανεπ αρκές.Χρ ησ ιμοπ οιήθηκε κυρίως ως α ντια ρ ματικό από μ ο νά δ ες πεζικού και

μ ε τά το 1941 κ ατά βάση στην Απω Ανατολή. Φ έρει μονόχρωμη παραλλαγή από d a rk g re e n (εικονογράφ ηση για τις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : Δ η μ ή τρ η ς Χαδούλα ς /ισ τ ο ρ ικ ή έρ ευ να : Σ τέλ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς).


O διο ικητής το υ DAK, α ντ ισ τρ ά τη γ ο ς β ’ τά ξη ς Αούντβ ιχ Κ ρύβελ.

Β ρ εταν ικό ά ρμ α Ο ΓυεΘ ά β Γ κα τεσ τρ α μ μ ένο απ ό ε χ θ ρ ικ ά π υρά .

Α μερικανικά ά ρ μ α τα M3 S tu a rt τη ς 4ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας ασκούντα ι στην έρ ημ ο . Oi Β ρ ετα ν ο ί α ρ μ α τ ισ τέ ς είχαν ε κ φ ρ α σ τε ί θ ε τ ικ ά για τ ις δ υ ν α τό τη τέ ς τους .

κού «Savona», τρεις μερικώς μηχανοκίνητες μεραρχίες πεζικού (η 17η «Pavia», η 27η «Brescia» και η 25η «Bologna»), καθώς και δύο μηχανοκίνητες μεραρχίες: η 102 Μηχανοκίνητη «Trento» και η 101 Μηχανοκίνητη «Trieste» του αντιστρατήγου Αλεσάντρο Πιατσόνι. Συνολικά οι Ιταλοί διέθεταν 154 τεθωρακισμένα. Γερμανοί και Ιταλοί παρέτασ- σαν 320 αεροσκάφη. Σημαντικό πλεονέκτημα έδιναν στους Γερμανούς τα αντιαρματικά πυροβόλα των 50 mm, τα οποία αποδείχθηκαν πολύτιμα εναντίον των πολυπληθών βρετανικών αρμάτων. Οσον αφορά τη διάταξη των δυνάμεων, από το

Σολούμ, στην ακτή κοντά στα σύνορα Λιβύης-Αι- γύπτου, έως τα δυτικά της αιγυπτιακής ενδοχώ- ρας, ο Ρόμμελ παρέταξε την 21η Μεραρχία Πάντσερ και την 55η Μεραρχία Πεζικού «Savona».

H επιχείρηση ξεκίνησε στις 18 Νοεμβρίου, με την 7η Τεθωρακισμένη Μεραρχία να φθάνει υπό την κάλυψη σφοδρής βροχόπτωσης έως το Γκα- μπρ Σαλέχ, χωρίς να την αντιληφθούν οι Γερμανοί και χωρίς να συναντήσει αντίσταση. Με σύμμαχο την κακοκαιρία οι Βρετανοί της 7ης TOT μπορούσαν να προχωρήσουν έως το Σίντι Ρεζέγκ, όπου κατέλαβαν ένα πεδίο προσγείωσης που απείχε 19


Β ρ εταν ικό άρμα τύπου Cruiser M k IV Crusader (Α 15).

χιλιόμετρα από το Τομπρούκ. Στα πλευρά της συμμαχικής παράταξης σημειώθηκε αντίδραση από τις δυνάμεις του Αξονα στις 19 Νοεμβρίου. Στο αριστερό πλευρό, όπου εκινούντο η νοτιοα- φρικανική 1η Μεραρχία Πεζικού και η 22η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία, οι Ιταλοί της Τεθωρακισμένης Μεραρχίας «Ariete» προέβαλαν αντίσταση στο Μπιρ ελΓκούμπι, ενώστο δεξίπλευρό, βορειοδυτικά του Σίντι Ομάρ, οι Σύμμαχοι προσέκρου- σαν σε δυνάμεις της 21ης Μεραρχίας Πάντσερ. Στο Σίντι Ρεζέγκ η 7η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία επιτέθηκε εναντίον προετοιμασμένων αμυντικών θέσεων, οπλισμένων με αντιαρματικά όπλα, χωρίς επαρκή υποστήριξη από το πυροβολικό και το πεζικό, με αποτέλεσμα να υποστεί απώλειες, μεταξύ των οποίων ήταν και μερικά από τα μόλις αφιχθέ- ντα άρματα Cruiser Mk IV Crusader.

H 21η Μεραρχία Πάντσερ αντιδρώντας επιτέθηκε στις 19 και 20 Νοεμβρίου προς την κατεύθυνση του Γκαμπρ Σαλέχ, όπου προκάλεσε βαριές απώλειες στην 4η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία της 7ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας. Στις 21 Νοεμβρίου, ενώ η 7η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία, μονάδα και αυτή της 7ης ΤΘΜ, κατευθυνόταν προς το Τομπρούκ για να βοηθήσει στην άρση της πολιορκίας, σε συνδυασμό με επιθετική ενέργεια της φρουράς, ο Ρόμμελ διέταξε επίθεση στα πλευρά της. Αναγκαστικά η 7η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία στράφηκε για να αντιμετωπίσει την απειλή. Κατά τη μάχη που ακολούθησε την επόμενη ημέρα, απώλεσε τα 2/3 των αρμάτων της. Παρόλα αυτά, η 2η Νεοζηλανδική Μεραρχία κατόρθωσε να φθάσει στο Σίντι Αζεϊζ, 20 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Μπάρντια, με σκοπό να προσεγγίσει το Τομπρούκ.

Ενώ συνεχίζονταν οι μάχες, η 15η Μεραρχία Πάντσερ έφθασε για να ενισχύσει τους συντρόφους της 21ης Μεραρχίας Πάντσερ. H ήδη κατα

πονημένη 4η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία βρέθηκε στον δρόμο της και υπέστη κι άλλες απώλειες. Στις 23 Νοεμβρίου, ημέρα Κυριακή, ήταν η επέτειος της μνήμης των πεσόντων κατά τον A' Παγκόσμιο Πόλεμο για τους Γερμανούς, η «Totensonntag» (Κυριακή των Νεκρών), όπως την ονόμαζαν. Oi απώλειες και των δύο πλευρών ήταν ανάλογες της επετείου.

O Ρόμμελ έλαβε τότε μια τολμηρή απόφαση. Αγνοώντας τις γνώμες των επιτελών του και τις παραινέσεις τους για σύνεση, αποφάσισε να εκμε- ταλλευθεί τις μεγάλες ως τότε απώλειες των Βρετανών με μια μαζική προέλαση του DAK, που διοικούσε ο αντιστράτηγος 6’ τάξης Λούντβιχ Κρύβελ, προς τα σύνορα Λιβύης-Αιγύπτου, προ- κειμένου να αποκόψει και να παγιδεύσει όσο το δυνατόν περισσότερες δυνάμεις της 8ης Στρατιάς. H προώθηση των Νεοζηλανδών από την Μπάρντια προς το Τομπρούκ δεν έδειξε να τον ανησυχεί. Επικεφαλής μιας φάλαγγας που πλησία-

E v a P z K p fw lV φ λ έ γ ε τ α ι υπό τα β λ έμ μ α τα του π ληρώ ματος ενός βρ ετα ν ικού ά ρ μ α το ς Cruiser M k IV Crusader.


ΣΕΡ ΚΛΩΝΤ ΤΖΩΝ EYP ΩΚΙΝΛΕΚ

Γεννήθηκε στο Αλντερσοτ στις 21 Ιουνίου 1884. O πατέρας του ήταν συνταγματάρχης του Βασιλικού Πυροβολικού. Αποφοίτησε αττό το κολέγιο Ο υέλινγκτον και από τη Βασιλική Στρατιωτική Ακαδημία στο Σάντχερστ, 45ος στην τάξη του. Υπηρέτησε στον Ινδικό Στρατό κατά τη διάρκεια του A' Παγκοσμίου Πολέμου και κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Κατόρθωσε να φθόσει στη θέση του αναπληρωτή επιτελάρχη του Ινδικού Στρατού, ενώ από το 1938 έως το 1940 διοίκησε την περιοχή Μιρούτ. Ο ταν άρχισε ο πόλεμος επ έστρεψε στη Βρετανία, τον Ιανουάριο του 1940, για να αναλάβει τη διοίκηση του 4ou Σώματος, με τον βαθμό του αντιστρατήγου. H πρώτη του αποστολή κατά τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο σημειώθηκε κατά την εκστρατεία των Συμμάχων στη Νορβηγία. Τότε διοίκησε τα στρατεύματα στο βόρειο τμήμα της χώρας. Επέστρεψε στη Βρετανία τον Ιούνιο και διοίκησε το 5o Σώμα, πριν αναχωρήσει πάλι για την Ινδία τον Νοέμβριο, ως ανώτατος στρατιωτικός διοικητής της χώρας, με τον

βαθμό του στρατηγού. Στην ουσία «πλήρωσε» την περιπέτεια της Νορβηγίας, διότι η υπηρεσία στον Ινδικό Στρατό δεν θεω ρείτο πρώτης γραμμής. H συμβολή του στην επικράτηση των Βρετανών στο Ιράκ, μετά το πραξικόπημα του 1941, έπεισε τον Τσώρτσιλ να του δώσει μια ακόμη ευκαιρία. Tov Ιούλιο του 1941 αντάλλαξε καθήκοντα με τον σερ Αρτσιμπαλντ Ο υέηβελ, ανώτατο διοικητή στην Αφρική, ο οποίος τοπ οθετήθηκε - δυσμενώς - στη θέσ η του επικεφαλής του Ινδικού Στρατού.

O στρατηγός σερ Κλωντ Τζων Eup Ωκινλεκ, με χαρακτηριστική κάσκα για θερμά κλίματα.

Β ρ ετα ν ικ ό άρμα μάχης πεζικού M atilda Mkll τη ς Επιλαρχίας Αμυνας Μ ά λτα ς , το 1941-1942. O οπλισμός το υ α π ο τελ ε ίτο από ένα πυροβόλο των 2 p d r και ένα πολυβόλο των 0,303 in. Δ ι έ θ ε τ ε δύο κ ινητήρες A EC των 87 hp ο κ α θ ένα ς και μ έ γ ισ τη τα χ ύ τη τα 24 km/h. Ζ ύ γ ιζε 2 6 ,5 1 και ε ίχε πλήρωμα τεσσάρω ν ανδρών.H θω ράκισή το υ έ φ θ α ν ε τα 78 mm. Εδώ φ έρ ε ι ιδ ιόμορφ η παραλλαγή για την αλλοίωση των γραμμών το υ ά ρ μ α το ς μ ε φόντο το π ετρ ώ δες έδ α φ ο ς της Μ ά λ τα ς , μ ε βασικό χρώ μα sandKai κ α φ έ γρ α μ μές (εικονογράφ ηση για τις Εκδόσεις Π ερ ισ κ ό π ιο :Δ η μ ή τρ η ς Χ α δ ο ύ λ α ς /ισ το ρ ικ ή έ ρ ε υ ν α :Σ τ έ λ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς).

ζε σε μήκος τα 64 χιλιόμετρα, προωθήθηκε δυτικά, αφήνοντας τους επιτελείς του να διαχειριστούν τη μάχη στο Σίντι Ρεζέγκ· H προέλασή του αιφνιδίασε τον αντίπαλο και άφησε άναυδους και τους δικούς του επιτελείς, αφού ο Ρόμμελ χάθηκε μετά από 6λά6η του αυτοκινήτου του και δεν απαντούσε στις κλήσεις από τον ασύρματο. Την ίδια τύχη είχε και ο Κρύβελ, οπότε δημιουργήθηκε έκρυθμη κατάσταση στο γερμανικό αρχηγείο, καθώς αγνοούντο τόσο ο διοικητής του DAK όσο και ο διοικητής της Ομάδας Πάντσερ «Afrika». Επειτα από μια νύκτα στην έρημο, οι Κρύβελ και Ρόμμελ βρήκαν πάλι τον δρόμο προς το αρχηγείο του πρώτου.

Κατά τη διάρκεια της απουσίας τους ο συνταγματάρχης Ζίγκφριντ Βέστφαλ, διευθυντής ε- πιχειρήσεωντης Ομάδας Πάντσερ «Afrika», έλαβε την πρωτοβουλία να ανακαλέσει την 21η Μεραρχία Πάντσερ, αφού δεν μπορούσε να έλθει σε επαφή με τους προϊσταμένους του. O Ρόμμελ το πληροφορήθηκε όταν επέστρεψε και αναγνώρισε ότι ήταν επιβεβλημένο, μολονότι δεν τον ικανοποιούσε. H παράτολμη ενέργεια του Ρόμμελ ανησύχησε τον Κάνινγκαμ, ο οποίος είχε την πρόθεση να αποσύρει τα στρατεύματά του, εάν δεν του το απαγόρευε ο Ωκινλεκ με γραπτές οδηγίες που θύμιζαν ότι υπήρχε η εντολή «Επίθεση και Καταδίωξη». O Ωκινλεκ πέταξε έως τις προωθημένες βρετανικές θέσεις και απαίτησε συνέχιση της επιθετικής ενέργειας. Στις 26 Νοεμβρίου αντικατέστησε τον Κάνινγκαμ με τον άρτι προαχθέντα σε

αντιστράτηγο σερ Νιλ Μέτουεν Ρίτσι, ο οποίος μέχρι τότε ασκούσε καθήκοντα αναπληρωτή επιτελάρχη της Διοίκησης Μέσης Ανατολής. Την ίδια ώρα οι μάχες συνέχιζαν να μαίνονται γύρω από το Σίντι Ρεζέγκ, κατά τα τέλη Νοεμβρίου. O διοικητής της 21ης Μεραρχίας Πάντσερ συνε-


Β ρ ετα ν ό ς πιλότος τη ς 1 1 2Μ ο ίρ α ς τη ς RAF, βόρ ε ια Αφρική, Μ ε σ ό γ ε ιο ς , Ν ο έμ β ρ ιο ς 1941. Φορά ολόσωμη φόρμα ιπ ταμένου μ α ζ ί μ ε το α λεξ ίπ τω το ειδ ικού τύπου για π ιλότους μονο θέσ ιω ν μαχητικών. Δ ια κ ρ ίν ετα ι στο σ τή θ ο ς ο μ ε τα λ λ ικ ό ς δίσκος για τη γρήγορη απασφάλιση των ιμάντων πρόσδεσης του α λεξ ιπ τώ του . Κάτω από το α ρ ισ τερ ό το υ χ έρ ι βρ ίσ κετα ι η χε ιρ ολαβ ή για το άνο ιγμα του α λεξ ιπ τώ του . H δερ μ ά τ ινη κάσκα είναι η τυπική τη ς R A F B ’ τύπου, μ ε π ρόβλεψη για εξω τερ ικ ή καλωδίωση. Ta παπούτσια είναι πολιτικά, εκ τό ς κανονισμού. H 1 1 2 M o ip a α ν α σ υ γ κ ρ ο τή θ η κ ε σ τις 16Ma'iou 1939και εφ ο δ ιά σ τη κ ε μ ε διπλάνα Gloster Gladiator. Μ ε τ α φ έ ρ θ η κ ε σ την Α ίγυπ το ως τμ ή μ α της Δύναμ ης τη ς Δ ιώ ρ υ γα ς του Σ ο υ έζ . Μ ε την έκ ρη ξη το υ B ’ Π Π α νέλ α β ε περιπολίες στη δυτική Ερημο. Μ ε την έναρξη το υ Ελληνο ϊταλικού π ολέμου μ ε τ α φ έ ρ θ η κ ε στην Ελλάδα μ ε α π οστολές που π εριελάμβαναν κ α θ ή κ ο ντα α ερά μυνα ς τη ς Α θή να ς και κάλυψης της υποχώρησης των βρετανικώ ν δυνάμεω ν από την Ελλάδα. Σ τη συνέχεια α νέλαβε πάλι κ α θ ή κ ο ντα στην Α ίγυπ το και εξο π λ ίσ τη κ ε μ ε μαχητικά Curtiss Tomahawk. Α υτά μ ειο ν εκτο ύ σ α ν σ ε σχέση μ ε τα σύγχρονά τους γερμανικά μαχ ητικά αλλά ή τα ν ιδανικά για ε γ γ ύ ς υπ οστήριξη των χερσαίω ν δυνάμεω ν κ ατά τ ις μά χ ες εναντίον το υ Afrika Korps (ε ικονογράφ ηση: Malco lm M c G re g o r /εν δ υ μ α το λ ο γ ικ ή π εριγραφ ή και επ ιμ έλεια ιστορικών στοιχείω ν: Σ τέ λ ιο ς Δ ε μ η ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιε ύ ε τα ι μ ε την ά δε ια τη ς D e Agostini UK Ltd κ α τ ’ α π οκ λε ισ τ ικ ότητα για την Ελλάδα ■ color im age copyright: D e Agostini UK).

Ανδρες του Afrika ΚοΓρεχειρ ίζοντα ι ένα πολυβόλο M G 34.

λήφθη από Νεοζηλανδούς και αντικαταστάθηκε (για μια ημέρα) από τον αντισυνταγματάρχη Γκού- οτα6-Γκέοργκ Κνάμπε και στη συνέχεια από τον αντιστράτηγο 6’ τάξης Καρλ Μπέτχερ.

Oi Βρετανοί, κινητοποιώντας και τις εφεδρείες τους, πέρασαν πάλι στην επίθεση, ειδικά στον τομέα του Ελ Ντούντα, όπου γινόταν έντονη προσπάθεια να ενώσουν τις δυνάμεις τους με τη φρουρά του Τομπρούκ. Oi Γερμανοί είχαν αναδει- χθεί νικητές ως τότε, αλλά η έλλειψη εφοδίων φαινόταν να τους οδηγεί σε αναγκαστική υποχώρηση, αν και υπήρχαν δύο μεγάλες βρετανικές αποθήκες εφοδίων κοντά στο Γκαμπρ Σαλέχ, τις οποίες δεν είχαν αντιληφθεί. O Ρόμμελ λάμβανε το 1/3 των αναμενόμενων εφοδίων, κυρίως λόγω των απωλειών που προκαλούσε στις εφοδιοπομπές η

δράση των Συμμάχων, και δεν υπήρχε ελπίδα να λάβει ενισχύσεις πριν από τον Ιανουάριο του1942, όπως του γνωστοποίησαν οι ανώτεροί του. Διαθέτοντας μόλις 70 άρματα, ιταλικά και γερμανικά, θέλησε να καταβάλει μια προαπάθεια, γνωρίζοντας ότι ο αντίπαλος αιμορραγούσε πολύ.

Σχεδίαζε να στείλει δύο ομάδες μάχης, καθε- μία με δύναμη ενός τάγματος και υποστήριξη από αντιαρματικά όπλα και πυροβολικό, με σκοπό να μειώσει την πίεση στις συνοριακές φρουρές (Σίντι Ομάρ,Μπάρντια κλπ.). H πρώτη θα ακολουθούσε την παραλιακή Βία Μπάλμπια και η άλλη θα κατευθυ- νόταν προς το οχυρό Καπούζο. H πρώτη καταστράφηκε σχεδόν ολο- σχερώς κοντά στην Μπάρντια και η άλλη αναγκάστηκε να υποχωρήσει μετά από σκληρή μάχη που έδωσε με την ινδική 4η Μεραρχία. H κατάσταση δεν εξελισσόταν καλά για τον Ρόμμελ. Oi ενισχύσεις από την πλευρά του Ιταλικού Μηχανοκίνητου Σώματος, του στρατηγού Γκα- στόνε Γκαμπάρα, δεν έφθαναν και στις 7 Δεκεμβρίου σκοτώθηκε ο διοικητής της 15ης Μεραρχίας Πάντσερ, αντιστράτηγος 6' τάξης Νόυμαν-Σίλκοφ. 0 τελευταίος α- ντικαταστάθηκε από τον αντιστράτηγο 6’ τάξης Ep6iv Μένυ. To χειρότερο ήταν ότι η φρουρά του Τομπρούκ ήλθε σε επαφή με τη 2η Νεοζηλανδική Μεραρχία στις 27 Νοεμβρίου και στις 8 Δεκεμβρίου η πολιορκία ήρθη επίσημα. H προοπτική της υποχώρησης φαινόταν μονόδρομος.

Ανάμεσα σε τόσες δυσχέρειες, υ·


Α ερ οσ κά φ ος B f 109F-4 Trop «Λ ευ κ ό 12» της JG 27, σ τα χέρ ια των Β ρ ετανώ ν στην Γκαζάλα, τον Δ ε κ έμ β ρ ιο του 1941.

Ενας 9α νάσ ιμος αντίπαλος για τους Σ υ μμά χους: το φημισμένο πυροβόλο FIaK 88 έδρ α σε α π ο τελεσ μ α τ ικ ά και στην έρ ημο.

πήρχε και η πάγια αντιπαράθεση με την ιταλική ανώτατη διοίκηση. 0 ανώτατος διοικητής των αξονικών δυνάμεων, στρατάρχης Ετόρε Μπάστικο (κατά τον Ρόμμελ «Μπομπάστικο»), απαγόρευσε στον Ρόμμελ τη σύμπτυξη αλλά η υποχώρηση ξεκίνησε κανονικά στις 7/8 Δεκεμβρίου, με τον Ρόμμελ να κατηγορεί τους Ιταλούς για αδράνεια. Στις 11 Δεκεμβρίου είχε μείνει μόνο με 40 επιχειρησιακά άρματα. H υποχώρηση εκτυλίχθηκε ομαλά, καθώς οι Βρετανοί, εξαντλημένοι κι αυτοί, δεν είχαν τα εφόδια και το θάρρος να καταδιώξουν δυναμικά έναν εχθρό ο οποίος μπορούσε ακόμη να τους προκαλέσει προβλήματα. Αυτό φάνηκε όταν η προσπάθεια των Βρετανών να πλευροκοπήσουν

τη γερμανική αμυντική γραμμή στην Γκαζάλα, α- πωθήθηκε με ευκολία από τη 15η Μεραρχία Πάντσερ. Επίσης στις 28 και στις 30 Δεκεμβρίου η 15η Μεραρχία Πάντσερ προκάλεσε απώλειες 60 αρμάτων στην 22η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία στην Ελ Αγκέιλα. Oi συνοριακές φρουρές άντεξαν πολεμώντας ηρωικά έως τα μέσα Ιανουαρίου του1942. H Μπάρντια παραδόθηκε στις 2 Ιανουαρίου και η φρουρά στο πέρασμα Χαλφάγια στις 17 του μήνα. O Ρόμμελ επαίνεσε ιδιαίτερα τις προσπάθειες των ανδρών που υπηρετούσαν στις μικτές γερμανοϊταλικές φρουρές της μεθορίου, υπό ιταλική διοίκηση.

Oi απώλειες των Βρετανών σε άρματα ήταν μεγαλύτερες από τις εχθρικές αλλά μπορούσαν να αναπληρωθούν ευκολότερα και πιο γρήγορα, χάρη στην αμερικανική βοήθεια. 0 Αξονας δύσκολα θα αναπλήρωνε τα 386 χαμένα άρματά του. Γερμανοί και Ιταλοί μετρούσαν 24.500 νεκρούς και τραυματίες και 33-36.000 αιχμαλώτους, την ώρα που οι Σύμμαχοι είχαν απολέσει 18.600 άνδρες. H επιτυχία ήταν πιο σημαντική στο επίπεδο του ηθικού. H «Αλεπού της Ερήμου» αναγκάστηκε να ε- πιστρέψει στα εδάφη από τα οποία είχε ξεκινήσει τον Μάρτιο του 1941. Ομως κανένας δεν γνώριζε αν είχε πει ακόμη την τελευταία λέξη

H Μεσόγειος φλέγεται

Ευρισκόμενη στο κέντρο της Μεσογείου, η Μάλτα ανέκαθεν αποτελούσε πολύτιμο «προμαχώνα» για τους κυρίους της και «αγκάθι» για τους εχθρούς της. Από την αρχή του B ’ Παγκοσμίου


%^»<*» *** neMMP m wm Λ

/

Μ α χη τ ικό B f 109 εφ ο δ ιασ μένο μ ε ε ξω τερ ικ ή απορριπτόμενη δ εξα μ εν ή καυσίμου, π ροκειμένου να καλύψει τη μεγά λη απόσταση από την Ευρώπη σ την Αφρική.

■ SStt ^'^^*

Α ερ οσ κά φ ος H aw kerH urricane ε κ τ ε λ ε ί πολυβολισμό εναντίον εχ θ ρ ικ ο ύ ά ρμ α τος .

Α ρμα διοίκησης PzKpfw Ill μ ε ομοίωμα πυροβόλου.


Α ρ μ α τ ισ τές τη ς 4ης Επιλαρχίας του

Βασιλικού Σ υ ν τά γ μ α το ς Α ρμάτω ν και του

Ν οτιοαφ ρικανικού Σ υ ν τά γ μ α το ς

Τεθωρακισμένων Ο χημάτω ν συναντώνται σ το Ελ Ν το ύ ν τα , κοντά

σ τη ν π ερ ίμε τρ ο του Τομπρούκ.

To έμβλημα τη ς X MAS.

Πολέμου, έγινε στόχος των αεροναυτικών δυνάμεων του Αξονα. H δυνατότητα της RAF να παρε- νοχλεί τις εχθρικές νηοπομπές ή τις δυνάμεις των Γερμανών και των Ιταλών στην Αφρική, επιχειρώντας από το νησί, δεν ήταν κάτι που στη Ρώμη και στο Βερολίνο ήταν διατεθειμένοι να δεχθούν.


• To προσωνύμιο «Honey» οφείλεται στο γεγονός ότι οι Βρετανοί χειριστές ε ίχαν εκτιμήσει την αξιοπιστία και την καλή κατασκευή αυτών των ελαφρών α μερικανικών αρμάτων. Τα Honey ήταν τα πιο γρήγορα άρματα στην έρημο την ε ποχή της επιχείρησης «Crusader», όμως με το πυροβόλο των 37 mm μάλλον έ διναν «γλυκά» κτυπήματα στα εχθρικά τεθω ρακισμένα από μέση και μεγάλη απόσταση.• O τρόπος με τον οποίο διαχειρίσθηκαν τα τεθωρακισμένα τους οι Βρετανοί, σχολιάστηκε από τον Ρόμμελ με αρκετή δόση ειρωνείας. H «Αλεπού της Ερήμου», συζητώντας με αιχμάλωτο Βρετανό αξιωματικό, αναρω τήθηκε ποια σημασία έχει η υπεροχή των Βρετανών σε άρματα, σε αναλογία 2 προς 1, όταν τα διασκορπίζουν και τα στέλνουν εναντίον του αποσπασματικά, δίνοντάς του την ευκαιρία να τα καταστρέφει ένα προς ένα.• To σύνθημα που χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί για να ειδοποιήσουν σε περίπτωση συμμαχικής επίθεσης ήταν η λέξη «Hochwasser» (=πλημμύρα) και ταίριαζε απόλυτα με τις καταρρακτώδεις βροχές που σημάδεψαν την έναρξη της επιχείρησης «Crusader».

H κατάληψη της Κρήτης προσέφερε πλεονέκτημα στον Αξονα και τα πράγματα δυσκόλεψαν για τις συμμαχικές νηοπομπές. Την άνοιξη του 1941 σχηματίστηκαν στο νησί της Μάλτας οι πρώτες μονάδες με Bristol Blenheim και Bristol Beaufighter, ενώ κατέφθασαν και νέα Hawker Hurricane Mk II. Την 1η Ιουνίου ο υποπτέραρχος Φόρστερ Μέυναρντ αντικαταστάθηκε στα καθήκοντα του Ανώτατου Αεροπορικού Διοικητή Μάλτας από τον ταξίαρχο Χιού Λόυντ. H γερμανική εισβολή στην ΕΣΣΔ έδωσε ανάσες στη Μάλτα, καθώς η προσοχή της Luftwaffe στράφηκε στις ρωσικές στέπες. Μόλις τον Δεκέμβριο του 1941 ανανεώθηκε το γερμανικό «ενδιαφέρον» για το νησί. Μέχρι τότε - και μέσα σε 18 μήνες αερομαχιών - οι Βρετανοί διεκδικούσαν 191 καταρρίψεις και παραδέχονταν την απώλεια 94 μαχητικών.

H επιχείρηση «Substance» ολοκληρώθηκε με επιτυχία τον Ιούλιο του 1941, παρά τις προσπάθειες της Regia Aeronautica. To ίδιο συνέβη και με τη νηοπομπή με εφόδια και ενισχύσεις στο πλαίσιο της επιχείρησης «Style», τον επόμενο μήνα. Tov Σεπτέμβριο έγινε η μεταφορά 50 Hurricane από τα αεροπλανοφόρα «Ark Royal» και «Furious». Ακο-


λούθησε η επιχείρηση «Halberd». Εννέα μεταφορικά πλοία ξεκίνησαν από το Γιβραλτάρ με τη συνοδεία του «Ark Royal» και άλλων μεγάλων μονάδων επιφανείας και οκτώ από αυτά κατόρθωσαν να φθάσουν στη Μάλτα. Tov Οκτώβριο σχηματίστηκε η «Δύναμη K», από τα καταδρομικά «Aurora» και «Penelope» και τα αντιτορπιλικά «Lance» και «Lively», με σκοπό να πλήξει τις θαλάσσιες μεταφορές του Αξονα. H μοίρα αυτή κατόρθωσε από τον Νοέμβριο να σημειώσει επιτυχία, βυθίζοντας επτά ιταλικά μεταφορικά πλοία και δύο αντιτορπιλικά που τα συνόδευαν στο ακρωτήριο Σπαρτιβέντο.

Ομως ο Νοέμβριος δεν περιείχε μόνο επιτυχίες για το Royal Navy. Στις 10-12 του μήνα, τα αεροπλανοφόρα «Argus» και «Ark Royal» (Δύναμη «H») μετέφεραν κι άλλα Hurricane στη Μάλτα, στο πλαίσιο της επιχείρησης «Perpetual». Στις 13 Νοεμβρίου το «Ark Royal» δέχθηκε πλήγμα από τορπίλη που εκτόξευσε εναντίον του το γερμανικό υποβρύχιο U-81 (Typ VIIC), με κυβερνήτη τον υποπλοίαρχο Φρίντριχ Γκούγκενμπεργκερ. H τορπίλη προκάλεσε μεγάλο ρήγμα στο κύτος του πλοίου, το οποίο άρχισε να παίρνει κλίση που έφθασε τις 18 μοίρες μέσα σε 20 λεπτά. Παρά τις προσπάθειες διάσωσης και ρυμούλκησής του, η εισροή υδά- των φαινόταν ανεξέλεγκτη. O κυβερνήτης του «Ark Royal», πλοίαρχος Λόμπεν Μοντ, έδωσε εντολή εγκατάλειψης. Μέσα σε 12 ώρες διασώθηκε το πλήρωμα, ενώ η κλίση του σκάφους είχε φθάσει τις 35 μοίρες. Τελικά το αεροπλανοφόρο ανατράπηκε και βυθίσθηκε στις 06.19 της 14ης Νοεμβρίου 1941. O πλοίαρχος Μοντ πέρασε από ναυτοδικείο κατηγορούμενος για αμέλεια και παραβλέψεις. Υπέρ του καταλογίσθηκε ο ζήλος του για την ασφάλεια του πληρώματος. To ναυάγιο του «Ark Royal» ανακαλύφθηκε το 2002 από κινηματογραφικό συνεργείο σε απόσταση 55 χιλιομέτρων ανατολικά του Γιβραλτάρ.

H παραπάνω δεν ήταν η μόνη επιτυχία του Αξονα κατά το 6’ εξάμηνο του 1941. Ενας μεγάλος κίνδυνος για τα συμμαχικά πλοία ήταν και οι βατραχάνθρωποι της Regia Marina, που επάνδρωναν τον 10ο Στολίσκο Μέσων Επίθεσης, γνωστό και με τις ονομασίες «La Decima» ή «X MAS» (Decima Fiottiglia Mezzi d' Assalto). Oi άνδρες που υπηρετούσαν σε αυτή τη μονάδα, υπό τις διαταγές του αντιπλοιάρχου Βιτόριο Μοκαγκάτα, βασίζονταν σε δύο όπλα: τα ταχύπλοα MTM (Motoscafo da Turismo Modificato - Τροποποιημένο Ταχύπλοο Τουρισμού), γνωστά και ως «barchini» (=βαρκάκια) και τις περιβόητες «ανθρώπινες τορπίλες». Τα τελευταία επισήμως ονομάζονταν Siluri a Lenta Corsa/SLC (τορπίλες μικρής ταχύτητας), αλλά έμειναν γνωστά με τα όνομα «maiale» (=γουρούνι).Oi Ιταλοί είχαν τροποποιήσει το υποβρύχιο «Scire» για να μεταφέρει τις «ανθρώπινες τορπί

λες» κοντά στον στόχο τους, ενώ οι άνδρες του X MAS χρησιμοποιούσαν συχνά και νάρκες που κολλούσαν στα ύφαλα του πλοίου-στόχου. 0 χειρισμός αυτών των μέσων απαιτούσε από τους Ιταλούς υποβρύχιους καταστροφείς μεγάλοθάρρος. Χρειάζονται γερά νεύρα όταν κάποιος τοποθετεί μια νάρκη στα ύφαλα ενός μεγάλου πολεμικού πλοίου, όταν οδηγεί ένα MTM που μεταφέρει 300

Μ ε τα φ ο ρ ά P zK p fw II I στην Αφρική. H π αραλλαγή των αρμάτω ν αυτώ ν έχε ι π ροσα ρ μοστε ί στις α νά γκ ες το υ αγώνα σ την έρ ημο.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «CRUSADER»ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1941

ΒΡΕΤΑΝΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ - ΙΤΑΛΟΙΠΕΖΙΚΟ Δύο σώματα στρατού

Τέσσερις μεραρχίες πεζικού Δύο ταξιαρχίες πεζικού

Μια τεθωρακισμένη μεραρχία Δύο τεθωρακισμένες ταξιαρχίες

Τρία σώματα στρατού (με το Afrika Korps)

Τρεις τεθωρακισμένες μεραρχίες Τρεις μηχανοκίνητες μεραρχίες

Τέσσερις μεραρχίες πεζικούAPMATA 770 414ΠΥΡΟΒΟΛΑ 1.000+ πυροβόλα κάθε τύπου, 900 όλμοι 500ΑΕΡΟΣΚΑΦΗ 1.000 περίπου __ 800+ (αρχικά 320)___


To θ ω ρ η κ τό «Q ueen Elizabeth», θ ύ μ α των Ιταλών βατραχανθρώπων.

O υποπλοίαρχος ΦρίντριχΓκο ύ γκενμπ ερ γκερ, κυ β ερ νή τη ς του γερμανικού υποβρυχίου U-81 fTyp VIIC) που β ύ θ ισ ε το «Ark Royal».

Τα αεροπλανοφόρο «A rk Royal» χ ά θ η κ ε σ τις 14 Ν ο εμ β ρ ίο υ 1941.

kg εκρηκτικών προς crrov στόχο και πρέπει να πη- δήξει στη θάλασσα την κατάλληλη στιγμή ή όταν οδηγεί ένα αργό (μέγιστη ταχύτητα 4,5 kts, υπηρεσιακή 2,3 kts) και δύσκολο στονχειρισμό «γουρούνι» προς τον στόχο, «ιππεύοντας» στην ουσία σε δύο υποτυπώδεις θέσεις μία τορπίλη μήκους 6,7 m και διαμέτρου 533 mm που μεταφέρει 220-250 kg εκρηκτικών.

Μέσα στο 1941 σι άνδρες του X MAS είχαν προκαλέσει αρκετή ανησυχία στο Royal Navy με τις τολμηρές τους επιχειρήσεις. Tov Μάρτιο του 1941 έξι MTM βύθισαν ένα δεξαμενόπλοιο και ένα ατμόπλοιο και προκάλεσαν σοβαρές ζημιές σε ένα ακόμη δεξαμενόπλοιο και στο βαρύ καταδρομικό «York». Και οι έξι κυβερνήτες των ταχυπλόων συνελήφθησαν. Δύο μήνες μετά επιχειρήθηκε επιδρομή στο Γιβραλτάρ, χωρίς αποτελέσματα, λόγω τεχνικών προβλημάτων και απουσίας των κύριων μονάδων επιφανείας του Royal Navy από εκεί. Στις26 Ιουλίου έγινε στόχος το λιμάνι της Βαλέτα, στη Μάλτα. Αυτή τη φορά οι Βρετανοί είχαν εντοπίσει τους επιδρομείς από νωρίς. H επιδρομή αποδεί-

Ανδρες τη ς X MAS.

χθηκε καταστροφική για τους Ιταλούς. Σκοτώθηκαν 15 άνδρες της μονάδας, περιλαμβανομένου και του διοικητή της, αντιπλοιάρχου Μοκαγκάτα, και απωλέσθηκαν όλα σχεδόν τα μέσα που χρησι- μοποιήθηκαν κατά την επιχείρηση. Μια «ανθρώπινη τορπίλη» έπεσε στα χέρια των Βρετανών και α- ξιολογήθηκε από τους ειδήμονες του Royal Navy.

H καταστροφή στη Μάλτα σήμανε και αλλαγές στην ηγεσία της μονάδας. Νέος διοικητής ανέλαβε ο αντιπλοίαρχος Γιούνιο Βαλέριο Μπορ- γκέζε.Τον Σεπτέμβριο του 1941 η X MAS «πήρετο αίμα της πίσω» με μια επιτυχημένη αποστολή στο Γιβραλτάρ. Τρεις «ανθρώπινες τορπίλες» βύθισαν δύο δεξαμενόπλοια και ένα μεταφορικό πλοίο. O Μποργκέζε προήχθη σε πλοίαρχο και σι άνδρες


του παρασημοφορήθηκαν. Στις 19 Δεκεμβρίου ήλθε η μεγαλύτερη επιτυχία. Τρεις «ανθρώπινες τορπίλες» και τα πληρώματά τους βύθισαν στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας τα θωρηκτά «Valiant» και «Queen Elizabeth», το αντιτορπιλικό «Jarvis» καιτο δεξαμενόπλοιο «Sagona». Τα θωρηκτά σώθηκαν επειδή τα νερά ήταν ρηχά, όμως έμειναν έναν χρόνο εκτός υπηρεσίας. Χαρακτηριστικό του θάρρους των Ιταλών βατραχανθρώπων είναι ότι ο υποπλοίαρχος Λουίτζι Ντουράντ ντε λα Πένε και ο Εμίλιο Μπιάνκι, ο δεύτερος επιβαίνων στην τορπίλη του ντε λα Πένε, συνελήφθησαν και φυλακί- σθηκαν στο «Valiant» πριν από την έκρηξη αλλά αρνήθηκαν να δώσουν πληροφορίες, μολονότι κινδύνευε η ζωή τους. Ενημέρωσαν τον κυβερνήτη του «Valiant» λίγο πριν από τις εκρήξεις στα ύ- φαλα του πλοίου. Εκείνο το βράδυ συνελήφθησαν και οι έξι συμμετασχόντες στην επιχείρηση, ωστόσο ο στόχος τους είχε επιτευχθεί.

To 1941 έκλεισε με μια ακόμη σύγκρουση μεταξύ του Royal Navy και της Regia Marina, στα νερά του κόλπου της Σύρτης, στη Λιβύη. Είχαν προηγηθεί αψιμαχίες μεταξύ Βρετανών και Ιταλών για την προστασία των νηοπομπών τους από εχθρική επιβουλή. Oi ναυτικές μοίρες των δύο πλευρών αντάλλασσαν συχνά πυρά όταν συνα- ντώντο στα νερά της νότιας Μεσογείου, αλλά η λήξη του 1941 βρήκε τις δύο πλευρές ικανοποιημένες διότι κατόρθωσαν σε μεγάλο βαθμό να παραδώσουν τις ενισχύσεις και τα εφόδια που επιθυμούσαν στη Μάλτα (Βρετανοί), στην Τρίπολη και στη Βεγγάζη (Ιταλοί). H πρώτη ναυμαχία της Σύρτης έληξε χωρίς ουσιαστικό νικητή και με αμελητέες φθορές για τις δύο πλευρές.

Αποψη του πρωραίου τμ ή μ α το ς το υ Οωρηκτού « Queen Elizabeth».

«Ανθρώπινη τορπίλη» ε το ιμ ά ζ ε τα ι για χρήση.


Περλ ΧάρμπορO «Ανατέλλων Ηλιος» επιτίθεται

Δ ε κ α ν έα ς του 9ou Σ υ ν τά γ μ α το ς Τυφεκιοψόρων Γκούρκας, 11η Ινδική Μ ερα ρ χ ία , Μ αλαισ ία , Δ ε κ έμ β ρ ιο ς 1941. Φ οράει πουκάμισο και κοντό παντελόνι (το γνωστό «B o m b a y B lo o m e rs » )χ p ώ μ a τo ς khaki drill μ ε κ ο ντές γ κ έ τε ς και φ έ ρ ε ι εξοπλισμό υπ ο δ ε ίγ μα το ς 1937. Δ ιακρ ίνοντα ι οι φ υ σ ιγγ ιο& ή κες ε ιδ ικού τύπου για τους γεμ ισ τή ρ ες το υ υποπολυβόλου Thompson και η Θήκη για τα κιάλια. To μαχαίρι κούκρι και το καπέλο (με το επ ίρραμμα χ ρ ώ μ α το ς πρασίνου) ή τα ν τα κύρια χα ρ α κ τη ρ ισ τικ ά ενός Γκούργκα. Oi Γκούργκας ή τα ν γνω στοί ως α τρ ό μ η το ι π ολεμ ισ τές , ε ιδ ικά σε μ ά χ ες σώμα μ ε σώμα, και π ροέρχονταν από μία π ολεμική φυλή το υ Ν επάλ. Α π οτελούσαν τμήμ α του Β ρ ετα ν ικ ο ύ Σ τρ α το ύ από τον 19ο αιώνα και πολέμησαν σε δ ιά φ ο ρ ες συγκρούσεις . Δ ιακρ ί& ηκα ν ιδ ια ίτερα στη βόρεια Αφρική, κατά τη δ ιάρκεια τη ς ιτα λ ική ς εκ σ τρ α τε ία ς (ιδ ια ίτερα στο Μ ό ν τε Κασίνο) και μ α ζ ί μ ε τους Τσίντιτς στη Βιρμανία (εικονογράφ ηση: M alco lm M c G re g o r /εν δ υ μ α το λ ο γ ικ ή π εριγραφ ή & επ ιμ έλε ια ιστορικώ ν στοιχείων: Σ τέ λ ιο ς Δ ε μ η ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιεύ ε τα ι μ ε την ά δε ια της De Agostini UK Ltd κ α τ ’ α π ο κ λεισ τ ικ ό τη τα για την Ελλάδα - co lor im age copyright: De Agostini UK Ltd).

πρόσβαση σε πολύτιμους φυσικούς πόρους. Προσηλωμένοι σε αυτή την κατεύθυνση, οι Ιάπωνες είχαν υπογράψει με τους Σοβιετικούς στη Μόσχα, τον Απρίλιο του 1941, ένα Σύμφωνο Ουδετερότητας. Με τα νέα δεδομένα που έθεσε η επιχείρηση «Barbarossa», το συγκεκριμένο επεκτατικό σχέδιο των Ιαπώνων έπρεπε να μεταβληθεί ή ακόμη και να ματαιωθεί. Κάθε μεταβολή, ούτως ή άλλως δύσκολη από τη φύση της, δυσχεραινόταν ακόμη πιο πολύ από τη διχογνωμία που επικρατούσε στα ανώτατα κλιμάκια της ιαπωνικής ηγεσίας.

Oi στρατιωτικοί και οι πολιτικοί κύκλοι στην Αυτοκρατορία του Ανατέλλοντος Ηλίου ταλαντεύονταν μεταξύ του «Βορείου» και του «Νοτίου Σχεδίου». Με βάση το πρώτο σχέδιο, η Ιαπωνία έπρεπε να αδράξει την ευκαιρία που της προσέφε- ρε η Γερμανία, καθηλώνοντας σημαντικές δυνάμεις των Σοβιετικών στη Δύση, προκειμένου να πλήξει την ΕΣΣΔ από τα ανατολικά. Κάτι τέτοιο δεν σήμαινε αναγκαστικά τη ματαίωση αλλά την προσωρινή αναβολή του «Νοτίου Σχεδίου», δηλαδή της ιαπωνικής επέκτασης στην Ινδοκίνα, στην υπόλοιπη Ασία και στον Ειρηνικό. Αλλωστε ακόμη και ο βασικός υποστηρικτής του «Βορείου Σχεδίου», υπουργός Εξωτερικών Γιοσούκε Ματσουό- κα, αρχικά υποστήριζε το άλλο σχέδιο. Oi ιδέες του Ματσουόκα έβρισκαν «ευήκοον ούς» στους κύκλους της ηγεσίας του Ιαπωνικού Στρατού αλλά δεν είχαν κερδίσει την εμπιστοσύνη της πλειο- ψηφίας των ανώτατων αξιωματικών. Oi τελευταίοι αντιμετώπιζαν με σκεπτικισμό όσους θεωρούσαν βέβαιη την επικράτηση των Γερμανών επί της ΕΣΣΔ και δεν είχαν ευχάριστες αναμνήσεις από

O δρόμος προς τον πόλεμο

H γερμανική επίθεση εναντίον της ΕΣΣΔ, τον Ιούνιο του 1941, αιφ- νιδίασε την Αυτοκρατορία της Ιαπωνίας. Oi Ιάπωνες ήλπιζαν να δημιουργήσουν τη λεγόμενη «Σφαίρα Αμοιβαίας Ευημερίας στη Μεί- ζονα Ανατολική Ασία» με τη συνεργασία των συμμάχων τους

στον Αξονα και της ΕΣΣΔ, με σκοπό την απώθηση των Δυτικών αποικιοκρατικών δυνάμεων (Βρετανία, Γαλλία,

Ολλανδία) από την περιοχή. H υλοποίηση του σκοπού αυτού θα ευνοούσε τον ιαπωνικό επεκτατισμό και θα εξασφάλιζε στη χώρα εδάφη και

«Ε ά ν ., .εμ π λα κού μ ε σε μ α κ ρ ο χ ρ ό ν ιο πόλεμο χ ω ρίς μ ία α π ο φ α σ ι

σ τική μάχη, θα β ρ ε θ ο ύ μ ε σ ε δ υ σ χ ε ρ ή θ έ σ η , ε ιδ ικ ά ό τα ν ε ξ α ν τ λ η θ ο ύ ν τα α

π ο θέμ α τα τω ν ε φ ο δ ίω ν μας. Ε άν δ ε ν μπορ έσ ο υ μ ε να ε ξα σ φ α λ ίσ ο υ μ ε α υ το ύ ς το υ ς π όρους, θ α ε ίνα ι α δ ύ να το να συνεχ ίσ ουμ ε έ ν α ν μ α κρ ο χ ρ ό ν ιο πόλεμο».

Δήλωση του ναυάρχου Οσάμι Ναγκάνο κατά τη συνεδρίαση

της ιαπωνικής ηγεσίας της 3ης Σεπτεμβρίου 1941


Ιαπωνικό δ ιθέσ ιο ή τρ ιθ έσ ιο τορπιλοπλάνο/βομβαρδιστικό N akajim a B 5N 2 «Kate» τη ς 5ης Μ ο ίρ α ς Αεροπλανοφόρω ν, το οποίο απονηώ θηκε από το α εροπλανοφόρο « Shokaku» τον Δ ε κ έμ β ρ ιο το υ 1941. Πάνω στο βασικό γκρι τη ς π αραλλαγής έχουν β α φ ε ί σ κ ούρες πράσινες κ ηλ ίδες ακανόνιστου σ χήματος στο άνω μ έρ ο ς τη ς α τρ ά κ το υ , στις άνω επ ιφ ά νειες των π τερ ύγω ν και στο ουραίο π τέρω μα. Υπάρχουν λ ε υ κ ές λω ρ ίδες σ τη ν ά τρ α κ το , ενώ ο α ρ ιθμ ό ς το υ α ερο σ κά φ ους στο ουραίο πτέρω μα και σ το πηδάλιο είναι γραμμένος μ ε μαύρ α γρ ά μμα τα . O κ ινητήρας N akajim a NKIB Sakae 11 των 1.000 hp έδ ιν ε τα χ ύ τη τα 369 km/h. O οπλισμός του αεροπλάνου α π ο τελ ε ίτο από ένα πολυβόλο των 7,7 m m και δύο β όμ β ες των 250 kg ή μ ία βόμβα των 250 kg και έ ξ ι των 60 kg ή μία τορπίλη των 800 kg. To εκ π έτασ μα ή τα ν 15,52 m, το μ ήκος 10,3 m και το ύψος 3 ,7 m . H επ ίθ εσ η σ το Π ερ λ Χάρμπορ έγ ιν ε κυρίως μ ε τα τορπιλοπλάνα B 5 N 2 «Kate», α φ ού για τους Ιάπωνες η τορπίλη ήτα ν το κύριο όπλο εναντίον σκαφών επ ιφανείας . To π ρόβλημα του μικρού β ά θ ο υ ς σ τα νερό το υ λιμανιού λ ύ θ η κ ε μ ε τη μ ε τα τρ ο π ή των τορπιλών Type 91 (εικονογράφ ηση για τ ις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : R ichard J. C aru a n a /ε π ιμ έ λ ε ια ιστορικών στοιχείω ν: Σ τέ λ ιο ς Δ εμη ρ ά ς).

Τα α π ο τελέσ μ α τα τη ς ιαπωνικής επ ιδρομής σ το Π ερ λ Χάρμπορ.


O Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Κορντέλ Χαλ.

τη σύγκρουση ιη ς χώρας τους με την ΕΣΣΔ, το

καλοκαίρι του 1939, κατά τη διάρκεια των γεγονό

των που έμειναν γνωστά με το όνομα «Επεισόδιο

του Νομονχάν». Συνεπώς ευνοούσαν το «Νότιο

Σχέδιο», το οποίο υποστήριζε και το Ιαπωνικό

Ναυτικό.

Με δεδομένη τη μεγάλη επιρροή των Ενό

πλων Δυνάμεων στη διαμόρφωση της πολιτικής

στην Ιαπωνία, ένα σχέδιο που δεν θα είχε την υ

ποστήριξη των στρατιωτικών θα ήταν θνησιγενές.

Αναπόφευκτα, λοιπόν, ο Ματσουόκα απομονώθη

κε και εξωθήθηκε σε παραίτηση στα μέσα Ιουλίου

του 1941 και το «Βόρειο Σχέδιο» παραπέμφθηκε

στις καλένδες. Καθήκοντα υπουργού Εξωτερικών ανέλαβε ο ναύαρχος Τεϊχίρο Τογιόντα και το «Νό

τιο Σχέδιο» προωθήθηκε άμεσα. Στις 28 Ιουλίου

40.000 Ιάπωνες στρατιώτες κατέλαβαν τη Γαλλική

Ινδοκίνα, αναλαμβάνοντας τον έλεγχο της περιοχής από τους Γάλλους του Βισύ. H Ιαπωνία μπο

ρούσε πλέον να κόψει μια πολύτιμη αρτηρία ανεφοδιασμού των Κινέζων του Τσιάνγκ Κάι Σεκ και

να επεκτείνει τις βλέψεις της στις πετρελαιοπα

ραγωγές περιοχές των Ολλανδικών Δυτικών

Ινδιών.

Σε αυτό το σημαντικό για την Ιαπωνία χρονικό

σημείο, οι ΗΠΑ αποφάσισαν να τηρήσουν πιο δυ

ναμική στάση, διαπιστώνοντας τις διαθέσεις των

Ιαπώνων. Στα τέλη Ιουλίου «πάγωσαν» όλες οι δι

πλωματικές επαφές μεταξύ της Ιαπωνίας και των

ΗΠΑ. Επιπλέον, τα περιουσιακά στοιχεία της Ια

πωνίας στις ΗΠΑ δεσμεύτηκαν. Αυτή την κίνηση

μιμήθηκαν αμέσως και άλλες χώρες, μεταξύ των οποίων ήταν η Βρετανία, η Ολλανδία και ο Κανα

δάς. To πιο σημαντικό, όμως, περιοριστικό μέτρο

που έλαβαν οι ΗΠΑ ήταν το εμπάργκο στην πώλη

ση πετρελαίου στην Ιαπωνία. Διαθέτοντας αποθέ

ματα πετρελαίου μόνο για δύο χρόνια, η Ιαπωνία

βρέθηκε «με την πλάτη στον τοίχο». To πλήγμα

για την πολεμική μηχανή και τη βιομηχανία της ή

ταν μεγάλο. To δίλημμα που αντιμετώπιζε η ιαπωνική ηγεσία ήταν πολύ κρίσιμο: συμβιβασμός μέ

σω της διπλωματίας και ματαίωση των επεκτατι

κών σχεδίων ή δυναμική λύση μέσω της σύγκρου

σης με τον εχθρό; Στην πρώτη περίπτωση το ζή

τημα ήταν τι είδους υποχωρήσεις έπρεπε να γίνουν και κατά πόσον αυτές θα ήταν ανεκτές από

την Ιαπωνία. Στη δεύτερη περίπτωση έπρεπε, ε

κτός των άλλων, να ληφθεί σοβαρά υπόψη η αδυ

ναμία της Ιαπωνίας να διεξαγάγει μακροχρόνιο

πόλεμο.

Παρόλο που η στρατιωτική ηγεσία και ο υ

πουργός Πολέμου, στρατηγός Χιντέκι Τόγιο, ήταν

αναφανδόν υπέρ του πολέμου, αρκετοί πολιτικοί ηγέτες, όπως ο πρωθυπουργός, πρίγκηπας Φουμι-

μάρο Κονόε, και ο υπουργός Εξωτερικών, Τογιό- ντα, προσπαθούσαν να επιλύσουν τη διαφορά με

ειρηνικά μέσα. O αυτοκράτορας Χιροχίτο ήταν επίσης εναντίον της προοπτικής του πολέμου, αλ

λά η επιρροή που μπορούσε να ασκήσει, ως ανώ

τατος άρχων, στους στρατιωτικούς δεν ήταν με

γάλη. Tov Αύγουστο του 1941 ο Κονόε πρότεινε

στις ΗΠΑ μια συνάντηση κορυφής μεταξύ του ιδί-

ou και του προέδρου των ΗΠΑ, Φράνκλιν Ντελάνο

Ρούζβελτ, στη Χαβάη ή κάπου αλλού στον Ειρηνι

κό. O Χιροχίτο υποστήριζε την προοπτική μιας τέ-

τοιας συνάντησης, ωστόσο ο Κονόε γνώριζε ότι,

για να καρποφορήσει οποιαδήποτε τέτοια συνά

ντηση, έπρεπε να γίνουν αμοιβαίες παραχωρή

σεις. O Ιάπωνας πρωθυπουργός έπρεπε να βρει

τη χρυσή τομή: οι παραχωρήσεις του έπρεπε να i-

XINTEKI ΤΟΓΙΟ

O διάδοχος του Κονόε στην πρωθυπουργία της Ιαπωνίας, στρατηγός Χιντέκι Τόγιο,

Γεννήθηκε τον Δεκέμ6ριο του 1884 στην περιοχή Κογιμάτοι, κοντά στο Τόκιο. Γιός αντι- στρατήγου του Αυτοκρατορικού Στρατού, φοίτησε κσι ο ίδιος στην Αυτοκρατορική Στρατιωτική Ακαδημία, από την οποία αποφοίτησε το 1905 με μέτριες επιδόσεις. Βελτιώθηκε στο Κολέγιο του Στρατιωτικού Επιτελείου, από το οποίο αποφοίτησε το 1915. Μετά από σύντομη θητεία στην Αυτοκρατορική Φρουρά ταξίδεψε στην Ελβετία, ως στρατιωτικός ακόλουθος, και στη Γερμανία, πριν επιστρέψει στο Κολέγιο του Στρατιωτικού Επιτελείου, αυτή τη φορά ως εκπαιδευτής. Ανεβαίνοντας τα σκαλοπάτια της ιεραρχίας ο υποστράτηγος (πλέον) Τόγιο κατέλαβε αρχικά τη θέση του επικεφαλής στο Τμήμα Προσωπικού του Υπουργείου Στρατιωτικών, το 1933, ενώ στη συνέχεια, το 1934, διοίκησε την 24η Ταξιαρχία Πεζικού. Τρία χρόνια μετά, ως αντιστράτηγος, προήχθη σε αρχηγό του επιτε

λείου της Στρατιάς του Κβαντούνγκ. Στους στρατιωτικούς κύκλους ήταν γνωστός ως «Καμισόρι» (=Ξυράφι), λόγω της οξυδέρκειάς του. To 1938 ανέλαβε καθήκοντα υφυπουργού Πολέμου στην κυβέρνηση του πρίγκηπα Φουμιμάρο Κονόε, ενώ τη διετία 1938-40 υπηρέτησε και ως γενικός επιθεωρητής της Αεροπορίας Στρατού. Tov Ιούλιο του 1940 ο Τόγιο ανήλθε στο αξίωμα του υπουργού Πολέμου και από αυτή τη θέση προώθησε τη στενή συνεργασία της χώρας του με την Ιταλία και τη Γερμανία, μια συνεργασία η οποία επισημοποιήθηκε με το Τριμερές Σύμφωνο του1940. Παράλληλα δεν έπαψε να προπαγανδίζει τον ιαπωνικό επεκτατισμό στην Κίνα, στον Ειρηνικό ωκεανό και, γενικά, σε όλες τις περιοχές που εκτιμούσε ότι ανήκαν στη σφαίρα των ιαπωνικών συμφερόντων. H αποτυχία του Κονόε να προωθήσει την ειρηνική διευθέτηση των προβλημάτων στις σχέσεις ΗΠΑ-Ιαπωνίας, οδήγησε τον ίδιο σε παραίτηση και δικαίωσε όσους υποστήριζαν την επίλυση της κρίσης μέσα από μια δυναμική αναμέτρηση με τους Αμερικανούς. 0 Τόγιο ήταν ένας από τους τελευταίους και από τη νέα του θέση, ως πρωθυπουργός από τον Οκτώβριο του 1941, ανέλαβε να πραγματοποιήσει αυτό το σχέδιο.


Αεροφωτογραφία του Περλ Χάρμπορ η οποία ελήφθη από ιαπωνικό αεροσκάφος.

κανοποιούν τις ΗΠΑ και να μη θίγουν τα ιαπωνικά

συμφέροντα, ούτε να προκαλέσουν τη μήνη των

στρατιωτικών και της κοινής γνώμης. Oi πιθανό

τητες επιτυχίας που είχε ήταν ελάχιστες.

Oi στρατιωτικοί, από την πλευρά τους, θεω

ρούσαν μάταιες τις προσπάθειες του Κονόε και

πίστευαν ότι χανόταν πολύτιμος χρόνος. Τόσο ο ε

πικεφαλής του Γενικού Επιτελείου Στρατού,

στρατηγός Χατζίμε Σουγκιγιάμα, όσο και ο ομό

λογός του στο Ναυτικό, ναύαρχος Οσάμι Ναγκά-

vo, διακήρυσσαν ότι ο Κονόε ματαιοπονούσε. Σε

κάθε περίπτωση η Ιαπωνία έπρεπε να ξεκινήσει ά

μεσα τις επιχειρήσεις, μόλις αποτύγχαναν οι δι

πλωματικές επαφές, ώστε να μη χαθούν ο παρά

γοντας του αιφνιδιασμού και η πρωτοΘουλία των

κινήσεων.O Κονόε δεν είχε πολύ χρόνο στη διάθεσή

του. Στις 7 Αυγούστου έδωσε εντολή στον πρε

σβευτή της Ιαπωνίας στην Ουάσινγκτον, Κιτσισα-

μπούρο Νομούρα, να προωθήσει το ζήτημα της

συνάντησης Κονόε-Ρούζβελτ. Oi Αμερικανοί δεν

ήταν διατεθειμένοι να συναινέσουν σε μια τέτοια

συνάντηση, εάν οι Ιάπωνες δεν απεδείκνυαν έ

μπρακτα τις καλές τους προθέσεις, σταματώντας

τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Ασία.Εκείνη την εποχή οι Ρούζβελτ και Τσώρτσιλ

συναντήθηκαν επί του αμερικανικού καταδρομι

κού «Augusta» στον κόλπο της Πλακεντίας, στην περιοχή Νιουφάουντλαντ του Καναδά. Καρπός

των επαφών αυτών, που διήρκεσαν από τις 9 έως

τις 12 Αυγούστου, ήταν ο «Χάρτης του Ατλαντι

κού». Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων ο Τσώρ

τσιλ ζήτησε από τον Ρούζβελτ να κρατήσει σκλη

ρή στάση απέναντι στους Ιάπωνες. O Αμερικανός

πρόεδρος απάντησε ότι προτιμούσε να κερδίσει

χρόνο. Για τον λόγο αυτό, όταν συναντήθηκε στις

17Αυγούστου με τον πρεσβευτή Νομούρα, του ε-

πεφύλαξε ένα «σκωτσέζικο ντούς». Ανέφερε εγ-

γράφως ότι οι ΗΠΑ θα αντιμετώπιζαν με αντίμε

τρα κάθε μελλοντική προσπάθεια των Ιαπώνων να

επεκταθούν στον Ειρηνικό και παράλληλα με ένα

άλλο έγγραφο υποσχόταν αναθέρμανση των επα

φών μεταξύ των δύο χωρών, εφόσον η Ιαπωνία

τερμάτιζε την επεκτατική της πολιτική. O Τζόζεφ

Γκριού, πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Ιαπωνία και έ

μπειρος γνώστης των πολιτικών πραγμάτων στη

χώρα, τασσόταν ασυζητητί υπέρ της ειρηνικής λύ

σης, γενικά όμως οι οπαδοί της ειρήνης στις ΗΠΑ

δυσκολεύονταν να βρουν υποστηρικτές των από-

ψεών τους.Ενώ οι ειρηνόφιλοι έδιναν μάχη με τον χρόνο,

οι Ιάπωνες επιτελείς επεξεργάζονταν από τις 16

Αυγούστου ένα σχέδιο υπό τον αόριστο τίτλο

«Σχέδιο για την υλοποίηση των πολιτικών της Αυ

τοκρατορίας». Στρατός και Ναυτικό συμφωνού

σαν - σε γενικές γραμμές - ότι το χρονοδιάγραμμα

των πολεμικών προετοιμασιών έπρεπε να ολοκλη

ρωθεί έως τα μέσα Οκτωβρίου, οπότε θα έληγε η

προθεσμία που είχαν οι πολιτικοί για να βρουν ει

ρηνική λύση. Σκοπός ήταν η Ιαπωνία να είναι ετοι

μοπόλεμη σε περίπτωση που αποτύγχαναν οιπολι-

τικοί, κάτι το οποίο οι στρατιωτικοί θεωρούσαν δε

δομένο, εκτός πολύ συγκλονιστικού απρόοπτου. H τελική μορφή του παραπάνω σχεδίου ήταν έτοι

μη στις 30 Αυγούστου και τιτλοφορήθηκε «Ουσιώ

δη για την υλοποίηση των πολιτικών της Αυτοκρα

τορίας». Βασική πρόταση του σχεδίου ήταν η άμε

ση εμπλοκή σε πόλεμο με την Ολλανδία, τη Βρε

τανία και, φυσικά, τις ΗΠΑ, από τη στιγμή που οι δι

πλωματικές επαφές θα έφθαναν σε αδιέξοδο.

O πρίγκηπας Φουμιμάρο Κονόε, πρω9υπουργός της Ιαπωνίας μέχρι τις 16 Οκτωβρίου 1941.


Αμερικανός υποπλοίαρχος της Αεροπορίας του Ναυτικού, του αεροπλανοφόρου USS «Enterprise», Ειρηνικός ωκεανός, Δεκέμβριος 1941. Φοράει την τυπική στολή υπηρεσίας των πιλότων της Αεροπορίας του Ναυτικού, χρώματος πρασίνου, πουκάμισο χρώματος khaki drill, το οποίο σύμφωνα με τον κανονισμό ήταν κουμπωμένο μέχρι τον λαιμό, και μαύρη γραβάτα. Oi μπάρες στα πέτα του γιακά του πουκαμίσου και οι δύο μαύρες λωρίδες στα μανίκια του χιτωνίου φανερώνουν τον βαθμό. Αριστερά, στο ύψος του στή9ους, διακρίνονται οι πτέρυγες ιπταμένου του Ναυτικού. To έμβλημα αυτό υιο&ετή&ηκε το 1919 και φερόταν από τους πιλότους του Ναυτικού, των Πεζοναυτών και της Ακτοφυλακής.To πηλήκιο με το γείσο έχει το ίδιο χρώμα με την υπόλοιπη στολή (τυπική πρακτική του Ναυτικού). Εξαίρεση αποτελούσε το λευκό κάλυμμα το οποίο φερόταν με τη λευκή ή την μπλε στολή. Διακρίνεται η μαύρη λωρίδα, η οποία έχει το ίδιο χρώμα με το φόντο του εμβλήματος (εικονογράφηση: Malcolm M cGregor/ενδυματολογική περιγραφή: Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της De Agostini UK Ltd κατ’ αποκλειστικότητα για την Ελλάδα ■ color image copyright: De Agostini UK).

Υπό τόσο μεγάλη πίεση, πιο φυσιολογική εξέ

λιξη θα ήταν η αποτυχία των διαπραγματεύσεων,

από τη στιγμή που οι στρατιωτικοί θεωρούσαν μη

διαπραγματεύσιμες κάποιες αρχές και περιόριζαν

πολύ τον χρονικό ορίζοντα των διαπραγματεύσεων. Κατά τη διάρκεια προγραμματισμένης κοινής

σύσκεψης με τους στρατιωτικούς ηγέτες στις 3

Σεπτεμβρίου, ο υποχωρητικός και διστακτι-

κός Κονόε προειδοποιήθηκε από τους

Ναγκάνο και Σουγκιγιάμα ότι δεν ήταν διαπραγματεύσιμη η στρατιωτική πα

ρουσία της Ιαπωνίας στην Κίνα, ούτε η

συμμαχία με τις χώρες του Αξονα, ούτε

και ο περιορισμός του σχεδίου για τη

«Σφαίρα Αμοιβαίας Ευημερίας στη Μείζο-

να Ανατολική Ασία». Επιπλέον οι στρατιωτι

κοί ξεκαθάρισαν ότι δεν έπρεπε να χα

θεί καθόλου χρόνος: οι πολεμικές

προετοιμασίες έπρεπε να ολοκληρωθούν σύμφωνα με τα «Ουσιώδη

για την υλοποίηση των πολιτικών

της Αυτοκρατορίας». Εάν η διπλω

ματία αποτύγχανε έως τη 15η

Οκτωβρίου, τον λόγο θα είχε ο

πόλεμος. 0 Κονόε δεν μπόρεσε

να φέρει αντιρρήσεις.

Στις 6 Σεπτεμβρίου θα πραγ

ματοποιείτο στα ανάκτορα η

κρίσιμη αυτοκρατορική συνδιάσκεψη, παρουσία του Χιροχίτο.

To αποτέλεσμα αυτής είχε κομ-

βική οημασία για τις εξελίξεις.

Οταν ο Χιροχίτο ενημερώθηκε

από τον Κονόε στις 5 Σεπτεμ

βρίου για τα γεγονότα της 3ης

Σεπτεμβρίου, εξέφρασε την α

νησυχία του ότι οι προσπάθειες ε

ξεύρεσης ειρηνικής λύσης υπονομεύονταν. Λίγο αργότερα τον επισκέφθηκαν

οι Ναγκάνο και Σουγκιγιάμα και τους ε-

πέπληξε για τη βιασύνη τους. Γνώριζε,

όμως, ότι η σύγκρουση με τη στρατο-

κρατική κάστα μπορεί να σήμαινε ακό

μη και την καταοτροφή του, τη στιγμή μάλιστα

που η πλειοψηφία της κοινής γνώμης κυριαρχείτο

από αντιαμερικανικό πνεύμα και υιοθετούσε την

άποψη των στρατιωτικών. Στην αυτοκρατορική

συνδιάσκεψη οι Ενοπλες Δυνάμεις τήρησαν κοινή

στάση. Απέφυγαν διπλωματικά να αποκλείσουν το

ενδεχόμενο διευθέτησης της κρίσης με ειρηνικά

μέσα αλλά επανέλαβαν ότι ο χρόνος και τα ταχέ

ως εξαντλούμενα αποθέματα της χώρας υπεδεί-

κνυαν ως λύση τον πόλεμο. Σε αντίθεση με τον Στρατό, στους κύκλους του Ναυτικού δεν επικρα

τούσε μεγάλος ενθουσιασμός απέναντι στην προ

οπτική πολέμου με τις ΗΠΑ. O επικεφαλής του

Γραφείου Επιχειρήσεων, υποναύαρχος Σιγκέρου

Φουκουντόμε, και ο υπουργός Ναυτικών, ναύαρ

χος Κοσίρο Οϊκάβα, ήταν ανάμεσα στους σκεπτι

κιστές και η ανησυχία τους επιβεβαιωνόταν και

από τα αποτελέσματα πολεμικών παιγνίων που

διεξήγαγε ο Ιαπωνικός Στόλος. Οιπολιτικοί, με τη σειρά τους, επέμειναν ότι ο πόλεμος δεν ήταν η

ενδεδειγμένη λύση. Πριν ολοκληρωθεί η συνδιά

σκεψη και εγκριθούν επίσημα και από τον αυτο-

κράτορα οι αποφάσεις της 3ης Σεπτεμβρίου, ο

προεδρεύων του Ανακτοβουλίου, Γιοσιμίτσι Χάρα,

ζήτησε την πλήρη υποστήριξη των Ενόπλων Δυνά

μεων στην προσπάθεια των στρατιωτικών για ε

ξεύρεση ειρηνικής λύσης. Δεν ακούστηκε κανένα

σχόλιο και συνέβη κάτι απροσδόκητο. Av και το

πρωτόκολλο προέβλεπε ότι ο αυτοκράτορας α- κουγόταν μόνο μέσω των ερωτήσεων του προε-

δρεύοντα του Ανακτοβουλίου, ο Χιροχίτο ρώτησε

απευθείας τους στρατιωτικούς γιατί δεν απα

ντούσαν στην παραίνεση του Χάρα. Αμήχανοι από

την πρωτοφανή ενέργεια του αυτοκράτορά τους,

οι στρατιωτικοί δήλωσαν απολογητικά ότι οι δια

πραγματεύσεις για ειρήνη είχαν προτεραιότητα

και η συνδιάσκεψη έληξε.

Βέβαια η εξωπραγματική, για τους τυπολά

τρες Ιάπωνες, ενέργεια του Χιροχίτο δεν διέσωζε

την κατάσταση. Oi στρατιωτικοί δεν σκόπευαν

στην πραγματικότητα να αλλάξουν πολιτική και οι

πολιτικοί θα χρειάζονταν ένα θαύμα για να πετύ-

χουν τον σκοπό τους. O Κονόε συναντήθηκε μυ-


© RICHARD J. CARUANA

Αμερικανικό διθέσιο αναγνωριστικό/βομβαρδιστικό κάθετης εφόρμησης Douglas SBD-1 Dauntless, VMSB-232, Σώμα Πεζοναυτών, στο αεροδρόμιο Ιουα (Χαβάη) τονΔεκέμβριο του 1941. Φέρει μονόχρωμη παραλλαγή ανοικτού γκρι και τα κλασικά εθνόσημα υπάρχουν σε έξι θέσεις. O αριθμός είναι γραμμένος με λευκά γράμματα. O κώνος της έλικας είναι βαμμένος με σκούρο μπλε και φέρει μια λευκή λωρίδα. O κινητήρας ήταν Wright R-1820-32 των 1.000 hp. To εκπέτασμα ήταν 12,6 m, το μήκος 9,7m και το ύψος 4,1 m. O μόνιμος οπλισμός αποτελείτο από δύο πολυβόλα των 12,7mm (0,50 in) στο ρύγχος και ένα πολυβόλο των 7,62mm (0,30 in) στο πίσω κόκπιτ. Μπορούσε να μεταφερθεί φορτίο βομβών 1.000 kgκάτω από την άτρακτο και δύο βόμβες των 45 kg στις πτέρυγες. Κατά την ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ υπήρχαν 20 SBD-1, τα περισσότερα από τα οποία καταστράφηκαν (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Richard J. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).


Ιαπωνικό μονοθέσιο μαχητικό MitsubishiA6M2 «Zero» της 2ης Μοίρας Αεροπλανοφόρων του 1ου Αεροπορικού Στόλου, επί του αεροπλανοφόρου « Hiryu» τον Δεκέμβριο του 1941. Είναι βαμμένο με ένα θαμπό γκρι αλουμινίου και φέρει τα εθνόσημα σε βαθύ κόκκινο χρώμα. To κάλυμμα του κινητήρα είναι μαύρο και οι λωρίδες αναγνώρισης μπλε. To A6M2Zero-Sen Zeke διέθετε κινητήρα Nakajima NK1C Sakae 12 των 925 hp, που του έδινε μέγιστη ταχύτητα 509 km/h. Είχε εκπέτασμα 12 m, μήκος 9,06 m και ύψος 3 m.0 μόνιμος οπλισμός του αποτελείτο από δύο πολυβόλα των 7,7 mm στο ρύγχος (με 500 φ.α.ο.) και δύο πυροβόλα των 20 mm (με 60 β.α.ο.) στις πτέρυγες. Μπορούσε να μεταφερθεί φορτίο δύο βομβών των 60 kg. Πάνω από το Περλ Χάρμπορ τα ιαπωνικά αεροσκάφη επιτέθηκαν σε δύο κύματα,με τα A6M2va τα καλύπτουν. Κατέρριψαν 12αντιπάλους και κατέστρεψαν 30ακόμη στο έδαφος.01 απώλειές τους ήταν έξι αεροσκάφη σε αερομαχίες και δύο από αντιαεροπορικά πυρά (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: RichardJ. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).

στικά με τον Αμερικανό πρεσβευτή και παρουσιά

στηκε έτοιμος για υποχωρήσεις. 0 Γκριού προ

σπάθησε να πείσει τους προϊσταμένους του να συνεργαστούν αλλά η αμερικανική πολιτική ηγε

σία και ειδικά ο υπουργός Εξωτερικών, Κορντέλ

Χαλ, δεν έδειξαν ιδιαίτερο ενθουσιασμό. Αντίθε

τα, η στάση τους έγινε πιο άκαμπτη και παρελκυστική. Χωρίς κάποια δραματική εξέλιξη στον δι

πλωματικό ορίζοντα, οι στρατιωτικοί έθεσαν στον

Κονόετελεσιγραφικά τη 15η Οκτωβρίου ως ημέρα ολοκλήρωσης των διαπραγματεύσεων.

Στις 12 Οκτωβρίου ο Κονόε συναντήθηκε

στην οικία του με τους υπουργούς Εξωτερικών,

Στρατιωτικών και Ναυτικών, H συνάντηση δεν α

πέδωσε κάτι θετικό για την ειρήνη, To Ναυτικό

δεν εξέφρασε ανοικτά τους ενδοιασμούς του και

οι θέσεις του Τόγιο δεν αποκρούστηκαν, όμως

δεν έλαβαν και ανοικτή υποστήριξη. Σε κάθε πε

ρίπτωση το γεγονός ότι και αυτή η συνάντηση α- πέτυχε να δρομολογήσει νέες εξελίξεις, ενίσχυσε

τη θέση όσων υποστήριζαν τον πόλεμο και θεω

ρούσαν τις διαπραγματεύσεις απώλεια χρόνου.

Oi σχέσεις Κονόε-Τόγιο επιδεινώθηκαν στις 14 Οκτωβρίου, όταν ο πρώτος, κατά τη διάρκεια ιδι

αίτερης συνάντησης με τον δεύτερο, ζήτησε - έ

στω προσωρινά - την απόσυρση ιαπωνικών στρα


O ναύαρχος Ισορόκου Γιαμαμότο, επικεφαλής του Ιαπωνικού Αυτοκρατορικού Στόλου.

Πέντε υποβρύχια « τσέπης» χρησιμοποιή&ηκαν εναντίον του Περλ Χάρμπορ. Ta τέσσερα βυθίσθηκαν και το πέμπτο, του σημαιοφόρου Καζούο Σακαμάκι, εξώκειλε.

τευμάτων από την Κίνα, προκειμένου να διευκο

λυνθεί η διαπραγματευτική διαδικασία με τις

ΗΠΑ. O Τόγιο αρνήθηκε κατηγορηματικά, κατηγο

ρώντας τον Κονόε για ενδοτικότητα. Κατά το υ

πουργικό συμβούλιο που ακολούθησε, μίλησε με πύρινα λόγια εναντίον μιας τέτοιας προοπτικής,

διότιθεωρούσε ότ ιθα διακυβεύονταν όλα όσα εί

χε κατορθώσει η Ιαπωνία επί σειρά ετών στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. Oi Ενοπλες Δυνά

μεις και η κοινή γνώμη δεν θα επέτρεπαν τέτοια

υποχώρηση. Χωρίς αντίλογο στα λόγια του Τόγιο

και δεσμευμένος από τις αποφάσεις της 3ης Σε

πτεμβρίου, ο Κονόε παραιτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου.

0 Τόγιο κλήθηκε από τον αυτοκράτορα να

σχηματίσει κυβέρνηση. Παράλληλα έλαβε την ε

ντολή να συνεργαστεί στενά με τον ναύαρχο Οϊ-

κάβα, σε μια προσπάθεια να βρεθεί η χρυσή τομή

στην κρίση με τις ΗΠΑ, χωρίς αγκυλώσεις και δε

σμεύσεις από προηγούμενες συμφωνίες όπως αυ

τή της βης Σεπτεμβρίου. 0 Τόγιο επέλεξε να κα-

λύψειτη νευραλγική θέση του υπουργού Εξωτερι

κών με τον έμπειρο διπλωμάτη Σιγκενόρι Τόγκο, ο

οποίος ήταν υπέρ των διαπραγματεύσεων με τις

ΗΠΑ. Αυτή η επιλογή έδειξε ότι ευθυγραμμιζόταν

με τις εντολές του Χιροχίτο, χωρίς, όμως, να προ-

μηνύει και σοβαρές αλλαγές στην πολιτική πο

ρεία που είχε χαράξει. Αλλωστε οι ηγέτες των

Ενόπλων Δυνάμεων δεν είχαν διάθεση για παρα

χωρήσεις και δεν εμπιστεύονταν την αποτελε-

σματικότητα των διαπραγματεύσεων, συνεπώς ε

πικροτούσαν την τήρηση σκληρής γραμμής. Αυτό

έγινε φανερό στο υπουργικό συμβούλιο της 18ης

Οκτωβρίου. To μόνο σοβαρό εμπόδιο για τους

στρατιωτικούς ήταν η έλλειψη καυσίμων και εφο

δίων, η οποία νομοτελειακά θα αποδεικνυόταν

καταστροφική για τις επιχειρήσεις, εφόσον ο πό

λεμος παρατεινόταν. Καθώς οι στρατιωτικοί δεν

μπορούσαν να δώσουν πειστικές απαντήσεις στο

κρίσιμο ερώτημα, ο χρόνος κυλούσε και το αδιέξοδο εντεινόταν.

Oi ΗΠΑ δεν ενθουσιάστηκαν με τον διορισμό του Τόγιο. To ρεύμα υπέρ του πολέμου ήταν υ

παρκτό και στην Αμερική, όμως αρκετές ήταν και

οι φωνές που υπενθύμιζαν ότι ένας πόλεμος με

την Ιαπωνία δεν θα ήταν κάτι από το οποίο οι ΗΠΑ

θα εξέρχονταν «αβρόχοις ποσί». Oi περισσότεροι

κυβερνητικοί παράγοντες και αναλυτές συμφω

νούσαν σε ένα πράγμα: δεν εμπιστεύονταν τους

Ιάπωνες, από τη στιγμή μάλιστα που οι υπηρεσίες

πληροφοριών είχαν αντιληφθεί τις ιαπωνικές πο

λεμικές προετοιμασίες.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η ειρήνη δεν είχε

πολλές ελπίδες. H φορτισμένη και πολύωρη συν

διάσκεψη της 1ης Νοεμβρίου επιβεβαίωσε το αυ

τονόητο: η Ιαπωνία βάδιζε στο μονοπάτι του πο

λέμου. Τα ξημερώματα της 2ας Νοεμβρίου οι Ιά

πωνες αποφάσισαν να ξεκινήσουν οι επιχειρήσεις

την 1η Δεκεμβρίου, εκτός εάν την ύστατη στιγμή

οι διαπραγματεύσεις αποδεικνύονταν επιτυχείς.

To απόγευμα της ίδιας ημέρας ο Τόγκο και ο υ

πουργός Οικονομικών, Οκινόρι Κάγια, οι οποίοι εί

χαν ζητήσει μια μικρή διορία για να αποφασίσουν,

συμφώνησαν με την απόφαση της συνδιάσκεψης.

H αυτοκρατορική συνδιάσκεψη της 5ης Νοεμβρί

ου απλώς επιβεβαίωσε την ειλημμένη απόφαση.

Αυτή τη φορά ο Χιροχίτο παρέμεινε σιωπηλός και

ο προεδρεύων του Ανακτοβουλίου, Χάρα, περιο

ρίστηκε σε χλιαρά διατυπωμένες αμφιβολίες, που

σίγουρα απηχούσαν τις απόψεις του αυτοκράτο

ρα αλλά δεν ήταν αρκετές για να σταματήσουν

την πορεία προς τον πόλεμο. Ακόμη και ο υπουρ

γός Εξωτερικών, Τόγκο, παραδεχόταν ότι υπήρχε

ελάχιστος χώρος για διπλωματικούς ελιγμούς.

O επικεφαλής των δυνάμεων που επιτέθηκαν στο Περλ Χάρμπορ, ναύαρχος Τσουίτσι Ναγκούμο.


Αεροφωτογραφία του λιμανιού του Περλ Χάρμπορ 40περίττου ημέρες πριν από την επίθεση. Στο μέσο διακρίνεται το νησί Φορντ.

Προετοιμασίες για την επιδρομή

To στρατηγικό σχέδιο των Ιαπώνων περιελάμ-

6ανε επιθέσεις στη Μαλαισία, στις Φιλιππίνες και

στις Ολλανδικές Δυτικές Ινδίες. Παράλληλα έπρεπε να εξουδετερωθεί η μαχητική ικανότητα των

Αμερικανών στον Ειρηνικό, ενώ η Ιαπωνία θα κα

τακτούσε εδάφη και εφόδια που θα της επέτρε

παν να επιβιώσει σε έναν μακροχρόνιο πόλεμο με

τις ΗΠΑ. Σε πρώτη φάση έπρεπε να πληγούν με α

ποβάσεις και αεροναυτικές επιθέσεις οι στόχοι

στο Περλ Χάρμπορ, στην Ινδοκίνα, στις Φιλιππί

νες, στις Ολλανδικές Δυτικές Ινδίες και σε άλλα

νησιά του Ειρηνικού. 0 α ακολουθούσε μια φάση

κατά την οποία οι Ιάπωνες θα ενδυνάμωναν την

παρουσία τους στις κατακτηθείσες περιοχές με

προσωπικό, εφόδια και αμυντικά έργα. H τρίτη

φάση προέβλεπε την υπεράσπιση των κτήσεων αυτών με κάθε κόστος.

O ναύαρχος Ισορόκου Γιαμαμότο, επικεφαλής του Ιαπωνικού Αυτοκρατορικού Στόλου και «φί

λος» του Τόγιο, είχε προτείνει από τον Μάιο του

1941 μια επιδρομή στην καρδιά του αμερικανικού Στόλου του Ειρηνικού, στο Περλ Χάρμπορ της Χα

βάης. Για ένα τέτοιο ριψοκίνδυνο σχέδιο, οι συμβατικές ιδέες δεν επαρκούσαν. H εκπόνηση του

σχεδίου ανατέθηκε στον υποναύαρχο Τακιντζίρο

Ονίσι και στον αντιπλοίαρχο Μινόρου Γκέντα.

Αμφότεροι θεωρούντο ειδήμονες σε ζητήματα α

εροπορικών τακτικών. To σενάριο της επίθεσης

δοκιμάστηκε κατά τη διάρκεια πολεμικών παι- γνίων, τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, αλλά τα α

ποτελέσματα ήταν αποθαρρυντικά και προβλημά

τισαν τους ιθύνοντες. O Γιαμαμότο αναγκάστηκε

να απειλήσει ακόμη και με παραίτηση, προκειμέ-

vou να εξαλείψει τις αμφιβολίες που εξέφραζαν οι

σκεπτικιστές στο Επιτελείο του Ναυτικού. O 1ος Αεροπορικός Στόλος, υπό την επίβλεψη του πλω

τάρχη Μιτσούο Φουτσίντα, συγκεντρώθηκε στη

βάση Καγκοσίμα, στη νήσο Χονσού, και εκπαιδευ

όταν εντατικά σε μια περιοχή που έμοιαζε αρκετά

με το Περλ Χάρμπορ. Εξυπακούεται ότι όλα γίνο

νταν υπό συνθήκες άκρας μυστικότητας, αν και

ελάχιστοι γνώριζαν τι σχεδίαζαν οι Ονίσι, Φουτσί

ντα και Γκέντα. Μια τεράστια μακέτα του Περλ

Χάρμπορ στο αεροπλανοφόρο «Akagi» βοήθησε

στην πληρέστερη μελέτη της επίθεσης.

Στις 3 Νοεμβρίου ο Γιαμαμότο ενέκρινε την α

πόρρητη διαταγή για τις επιχειρήσεις και άρχισε η

αντίστροφη μέτρηση. Την ίδια ώρα οι Αμερικανοί

προσπαθούσαν να κερδίσουν χρόνο για να ενι-

σχύσουν την άμυνά τους στον Ειρηνικό και ειδικά

στις Φιλιππίνες. Oi ιαπωνικές προτάσεις είχαν α-

O επικεφαλής του ιαπωνικού Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, ναύαρχος Οσάμι Ναγκάνο.

O πλωτάρχης Μιτσούο Φουτσίντα οδήγησε το πρώτο κύμα της επίθεσης εναντίον του Περλ Χάρμπορ.

Ol ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 59

O διοικητής του Στόλου του Ειρηνικού (CICPAC - Commander-in-Chief Pacific), ναύαρχος Χάομπαντ Εντουαρντ Κίμελ.

πορριφθεί σχεδόν ολοκληρωτικά αλλά επισήμως

συνεχίζονταν οι επαφές με τους Ιάπωνες δια

πραγματευτές Σαμπούρο Κουρούσου, ειδικό απε

σταλμένο, και Κιτσισαμπούρο Νομούρα, πρεσβευ

τή της Ιαπωνίας στην Ουάσινγκτον. Στις 26 Νοεμ

βρίου ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Kop-

ντέλ Χαλ, παρέδωσε στους Ιάπωνες ένα κείμενο

με δέκα βασικές θέσεις το οποίο θα άνοιγε τον

δρόμο για την έναρξη ευρύτερων διμερών επα

φών, εφόσον η ιαπωνική πλευρά το αποδεχόταν.

To κείμενο δεν απομακρυνόταν από τις προηγού

μενες αμερικανικές προτάσεις (π.χ. επέμενε στο

ζήτημα της απόσυρσης των Ιαπώνων από την Κί

να), δικαίωσε εκείνους που απέρριπταν ως άσκο

πες τις διαπραγματεύσεις και δεν προσέφερε ε

ρείσματα στους οπαδούς της ειρηνικής λύσης.

Ορισμένοι αξιωματούχοι στην Ιαπωνία θεώρησαν το περιεχόμενό του προσβλητικό. O Τόγκο στις 29

Νοεμβρίου παραδέχθηκε ότι η διπλωματία είχε ε

ξαντλήσει τις δυνατότητές της.Από τις 22 Νοεμβρίου 1941 ο Ιαπωνικός Στό

λος είχε αρχίσει να σηκώνει άγκυρες. Τα πλοία α

ναχωρούσαν σε μικρές ομάδες, για να μην τραβή

ξουν την προσοχή. Ως σημείο συγκέντρωσης είχε

οριστεί ο κόλπος Τανκάν, στις Κουρίλες νήσους.

Από εκεί προβλεπόταν να αποχωρήσουν στις 26 Νοεμβρίου, ακολουθώντας τη βόρεια διαδρομή,

προκειμένου να αποφύγουν όσο το δυνατόν πε

ρισσότερα αδιάκριτα μάτια. Μια ομάδα αντιτορπι-

λικών θα είχε τον ρόλο της εμπροσθοφυλακής,

με τη διαταγή να εμποδίσει κάθε είδους σκάφος

να αποκαλύψει τις κινήσεις του Στόλου, έστω κι

αν χρειαζόταν να βυθίσει τα πλοία που θα συνα

ντούσε, για να μείνει μυστική η επιχείρηση. Οταν

ο Ναγκούμο έλαβε, την 1η Δεκεμβρίου, το αναμε

νόμενο μήνυμα από τον Γιαμαμότο («Ανεβείτε

στο όρος Νιιτάκα»), η επιχείρηση μπορούσε να ξε

κινήσει. Μέχρι εκείνη τη στιγμή ελάχιστοι γνώρι

ζαν τον προορισμό της αρμάδας.

O Χιροχίτο πληροφορήθηκε την αναχώρηση

του Στόλου στις 30 Νοεμβρίου και την επόμενη η

μέρα, κατά τη διάρκεια της αυτοκρατορικής συν

διάσκεψης, ενέκρινε την έναρξη των εχθροπρα

ξιών. Στις 2 Δεκεμβρίου άκουσε τις λεπτομέρειες

για τη σχεδιαζόμενη επίθεση στο Περλ Χάρμπορ

και ενέκρινε τα σχέδια των επιτελών. Πάντως η

αυτοκρατορική σφραγίδα τέθηκε στο κείμενο της

επίσημης κήρυξης του πολέμου αφού ολοκληρώ

θηκε η επιδρομή στο Περλ Χάρμπορ. To απόγευ

μα της ίδιας ημέρας ο Ναγκούμο άνοιξε τον φά

κελο που είχε στα χέρια του με την ένδειξη

«Ακρως απόρρητο» και διάβασε την εντολή η ο

ποία αφορούσε την έναρξη του πολέμου με τις

Δυτικές δυνάμεις. Ως ημερομηνία έναρξης είχε ο

ριστεί η 8η Δεκεμβρίου (στο Περλ Χάρμπορ 7 Δε

κεμβρίου, ημέρα Κυριακή).

To σχέδιο της επίθεσης προέβλεπε τη χρήση

τορπώοπλάνων, αεροσκαφών κάθετης εφόρμη

σης και συμβατικών βομβαρδιστικών. Oi χειριστές

υποβλήθηκαν σε εντατικές δοκιμές για να βελ

τιώσουν τη σκόπευσή τους και, κατά συνέπεια,

την αποτελεσματικότητα των επιθέσεών τους. O

αντιπλοίαρχος Γκέντα, βασικός σχεδιαστής της επίθεσης, προσπαθούσε να αντιμετωπίσει ένα δυ

σεπίλυτο πρόβλημα: τα ρηχά νερά του λιμανιού

του Περλ Χάρμπορ δεν ευνοούσαν το έργο των

τορπώοπλάνων. To πιθανότερο ήταν οι ιαπωνικές

τορπίλες να σφηνωθούν στον λασπώδη βυθό και

να αχρηστευθούν. To θετικό για τους Ιάπωνες ή

ταν ότι ένας λόγος για τον οποίο οι Αμερικανοί

δεν είχαν αναπτύξει στο λιμάνι δίκτυα για την

πρόληψη τορπιλικής επίθεσης, ήταν και τα αβαθή

νερά του.

O Γκέντα είχε διατελέσει βοηθός ναυτικού α

κολούθου στην ιαπωνική πρεσβεία στο Λονδίνο

και μαζί με τον ομόλογό του στην ιαπωνική πρεσβεία στο Βερολίνο, πλωτάρχη Τακέσι Ναϊτο, εί

χαν μελετήσει τα αποτελέσματα της βρετανικής

επιδρομής στο λιμάνι του Τάραντα στις 11 Νοεμ

βρίου 1940. Μαζί με τον πλωτάρχη Μιτσούο Φου-

τσίντα, ο οποίος έμελλε να οδηγήσει το πρώτο αεροπορικό κύμα εναντίον του Περλ Χάρμπορ, και

τον πλωτάρχη Σιγκεχάρου Μουράτα, που πρωτα

γωνίστησε με τα τορπιλοπλάνα του στο πρώτο κύ

μα, ήταν οι σχεδιαστές της επίθεσης. H λύση που

προωθήθηκε τελικά ήταν η προσθήκη ξύλινων

πτερυγίων στις τορπίλες, προκειμένου να απο

κτήσουν μεγαλύτερη άνωση. Ετσι εξαλειφόταν το

ενδεχόμενο να σφηνωθούν οι τορπίλες στον βυ

θό. Oi δοκιμές απέδειξαν ότι η ευστοχία των χει

ριστών αυξήθηκε σημαντικά, μετά τις προσθήκες

των ξύλινων πτερυγίων. Επιπλέον οβίδες των 14in

(355,6 mm) μετατράπηκαν σε αεροπορικές βόμ

βες, με σκοπό να εξασφαλισθεί η διάτρηση του

θώρακα των αμερικανικών θωρηκτών.

To λιμάνι του Περλ Χάρμπορ είχε χωρισθεί σε

πέντε τομείς από τους Ιάπωνες, για επιχειρησια

κούς λόγους: A (μεταξύ του νησιού Φορντ και του

ναυστάθμου), B (η βορειοδυτική περιοχή του νη

σιού Φορντ), Γ (ανατολικός τομέας), Δ (κεντρικός

τομέας) και E (δυτικός τομέας). O τομέας «Α» u-

ποδιαιρέθηκε σε πέντε υποτομείς διότι είχε το

μεγαλύτερο ενδιαφέρον, καθώς φιλοξενούσε τις

προβλήτες ελλιμενισμού των μεγάλων μονάδων

επιφανείας και άλλα ενδιαφέροντα σημεία. Στις 7

Δεκεμβρίου υπήρχαν στο λιμάνι οκτώ θωρηκτά (η

ναυαρχίδα του Στόλου, «Pennsylvania», στη δεξα

μενή No 1, και τα «Arizona», «Nevada»,

«Oklahoma», «Tennessee», «California», «Maryland»

και «West Virginia»), οκτώ καταδρομικά («New

Orleans», «San Francisco», «Raleigh», «Detroit»,

«Phoenix», «Honolulu», «Saint Louis» και «Helena»),

30 αντιτορπιλικά, τέσσερα υποβρύχια και δεκά

δες άλλα σκάφη (ναρκαλιευτικά, ναρκοθέτιδες,



To μονοθέσιο μαχητικό Curtiss P-36A του ανθυπολοχαγού Χάρυ Μπράουν της 47ης Μοίρας Δίωξης, στο Περλ Χάρμπορ, τον Δεκέμβριο του 1941. O Μπράουν ήταν ένας από τους πρώτους πιλότους nou απογειώθηκαν για να αναχαιτίσουν την ιαπωνική επιδρομή. To αεροπλάνο φέρει δίχρωμη παραλλαγή από olive drab (FS30118)ar^ άνω επιφάνειες και neutral grey (FS 36173) στις κάτω. O 14-κύλινδρος αστεροειδής κινητήρας R-1830-13 Twin Wasp των 900 hp του έδινε ταχύτητα 474 km/h στα 3.050 m. To εκπέτασμα ήταν 11,38 m, το μήκος 8,69 m και το ύψος 2,90 m. O οπλισμός αποτελείτο από ένα πολυβόλο των 0,50 in και ένα των 0,30 in στο ρύγχος. H f l4 F ro re επέλεγε οκτώ πολυβόλα για τον οπλισμό των αεροσκαφών της, ενώ το USAAC περιέργως θεωρούσε ότι δύο πολυβόλα ήταν επαρκής οπλισμός για μια αερομαχία. Tov Δεκέμβριο του 1941 τα περισσότερα P-36A χρησιμοποιούντο πλέον ως εκπαιδευτικά. Στη Χαβάη οι Μοίρες 46η και 47η της 15ης Σμηναρχίας Καταδιωκτικών, με βάση το Χουήλερ Φηλντ, διέθεταν 30-40 αεροσκάφη του τύπου. Τα P-36A κατέρριψαν τουλάχιστον τέσσερα ιαπωνικά αεροσκάφη κατά την επιδρομή στο Περλ Χάρμπορ και έτσι σημείωσαν τις πρώτες καταρρίψεις του USAAC στο μέτωπο του Ειρηνικού. To μεγαλύτερο ποσοστό των αεροσκαφών της 15ης Σμηναρχίας καταστράφηκε στο έδαφος με το πρώτο κύμα των επιθέσεων (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: RichardJ. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).

©RICHARDJ. CARUANA

Αμερικανικό μονοθέσιο μαχητικό Curtiss P-40C της Αεροπορίας Στρατού στο αεροδρόμιο Μ πέλοουζ τονΔεκέμβριο του 1941. Φέρει δίχρωμη παραλλαγή από olive drab (FS 30118)στις άνω επιφάνειες και neutralgrey (FS 36173) στις κάτω. To P-40C διέθετε κινητήρα V-1710-33 των 1.040 hp, που του επέτρεπε να αναπτύσσει μέγιστη ταχύτητα 555 km/h. Είχε εκπέτασμα 11,38 m, μήκος 9,66 m και ύψος 3,22 m. O οπλισμός του αποτελείτο από δύο πολυβόλα των 0,50 in (12,7 mm) (με 380 φ.α.ο.) στο ρύγχος και τέσσερα των 0,30 in (7,62 mm) (με 490 φ.α.ο.) στις πτέρυγες. Τα Ρ-40 δεν μπόρεσαν ποτέ να ξεπεράσουν τις επιδόσεις των καταδιωκτικών nou αντιμετώπισαν. Ηταν όμως ευέλικτα και είχαν ανθεκτική κατασκευή. Στα μικρά ύψη, όπου επιχειρούσαν συνήθως εναντίον στόχων εδάφους, ήταν αξιόλογοι αντίπαλοι. Χρησιμοποιήθηκαν από τις USAAC/USAAFKai RAAF, καθώς και από άλλες 21 αεροπορίες (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: RichardJ. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στο ιχε ίων:Στέλιος Δεμηράς).

τορπιλάκατοι, κανονιοφόροι, πετρελαιοφόρα, άλ

λα δοηθητικά κλπ.). Oi ρυθμοί του λιμανιού δεν ή

ταν σε καμιά περίπτωση πολεμικοί: το προσωπικό

ελάμδανε κανονικά εξόδους, αερόστατα φραγ

μού δεν είχαν υψωθεί, μέτρα συσκότισης δεν ε

φαρμόζονταν και, όπως ήδη ειπώθηκε, δεν είχαν

τοποθετηθεί δίκτυα για την πρόληψη τορπιλικής

επίθεσης.

Oi αμερικανικές δυνάμεις σχο Περλ Χάρμπορ

Από το 1912 το Αμερικανικό Ναυτικό (US

Navy) χρησιμοποιούσε το Περλ Χάρμπορ, στο νη

σί Οάχου του νησιωτικού συμπλέγματος της Xa-

6άης, ως προωθημένη δάση αλλά χρειάστηκε να

περάσουν 27 χρόνια για να εγκαταστήσει εκεί κύ-


O α ντισ τρ ά τη γ ο ς Ο υώ λ τερ Κάμπελ Σ ο ρ τ , δ ιο ικητής των δυνάμεω ν του Α μερικανικού Σ τρ α το ύ στη Χαβάη.

Α ερ οσ κά φ ος Mitsubishi A 6M 2 Zero «Zeke» που κατερρ ίφ Θ η πάνω από το Π ερ λ Χάρμπορ. Χ ε ιρ ισ τής του ήτα ν ο κ ελ ευ σ τή ς Τακέσι Χιράνο.

ριες μονάδες επιφανείας. To 1939 το Περλ Χάρμπορ φιλοξένησε ένα αεροπλανοφόρο, οκτώ καταδρομικά και 16αντιτορπιλικά. To εξαίρετο φυσικό λιμάνι του είχε ως είσοδο ένα στόμιο πλάτους 350 μέτρων, το οποίο οδηγούσε στον εσωτερικό όρμο, όπου δέσποζε στο κέντρο το μικρό νησί Φορντ. Στο νότιο μέρος του όρμου ξεχώριζε το α- γκυροβόλιο των μεγάλων μονάδων επιφανείας, γνωστό ως «Σειρά των Θωρηκτών» (Battleship Row).

Μέχρι τον Μάιο του 1940 οι βάσεις του Στόλου του Ειρηνικού βρίσκονταν σε λιμάνια τα δυτικής ακτής των ΗΠΑ και κυρίως σε αυτό του Σαν Ντιέγκο, στη νότια Καλιφόρνια. Από αυτό τον μήνα και έπειτα ο Στόλος ναυλοχούσε στο Περλ Χάρμπορ, με προεδρική απόφαση, προκειμένου να λειτουργήσει ως δύναμη αποτροπής απέναντι στον ιαπωνικό επεκτατισμό στον Ειρηνικό. Ομως οι λιμενικές εγκαταστάσεις του Περλ Χάρμπορ δεν ήταν επαρκείς για τις ανάγκες ενός τόσο μεγάλου σχηματισμού και έπρεπε να γίνουν αρκετές εργασίες επέκτασης και βελτίωσης. Επιπλέον, όταν ο διοικητής του Στόλου του Ειρηνικού (CICPAC Commander-in-Chief Pacific), ναύαρχος Χά- σμπαντ Εντουαρντ Κίμελ, ζήτησε από την Ουάσιν- γκτον ενίσχυση του Στόλου του Ειρηνικού, είδε

τις προτάσεις του να απορρίπτονται, διότι οι προϊστάμενοί του έκριναν ότι η κύρια προσπάθεια του Αμερικανικού Ναυτικού διεξαγόταν στον Ατλαντικό. Αντί να ενισχυθεί, ο Στόλος του Ειρηνικού αποδυναμώθηκε, παραχωρώντας το 25% της δύναμής του στους σχηματισμούς που δρούσαν στον Ατλαντικό. Συνολικά αποσπάσθηκαν στον Ατλαντικό το αεροπλανοφόρο «Yorktown», τα θωρηκτά «New Mexico», «Idaho» και «Mississippi», τέσσερα καταδρομικά, 17 αντιτορπιλικά και ορισμένα βοηθητικά πλοία. Tov Δεκέμβριο του 1941 στη δύναμη του Στόλου του Ειρηνικού ανήκαν τρία αεροπλανοφόρα («Enterprise», «Lexington» και «Hornet»), εννέα θωρηκτά, 22 καταδρομικά, 53 α- ντιτορπιλικά, 69 υποβρύχια και 71 - 78 αεράκατοι Consolidated PBY Catalina. Ενα αεροπλανοφόρο, το «Saratoga», και ένα θωρηκτό βρίσκονταν στις ΗΠΑγια επισκευές.

Κύρια αποστολή του Στόλου του Ειρηνικού ήταν η αποτροπή οποιασδήποτε εχθρικής ενέργειας στον Ειρηνικό. Πληρώματα και πλοία ασκούντο τακτικά στην ανοικτή θάλασσα. Οταν τα σκάφη αγκυροβολούσαν στο Περλ Χάρμπορ, λάμβαναν τα βασικά μέτρα ασφαλείας, διότι την ευθύνη για την άμυνα του λιμανιού είχε η 14η Ναυτική Περιοχή, υπό τις διαταγές του υποναυάρχου Κλοντ


Τσαρλς Μπλοκ. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα μέσα που είχε στη διάθεσή του ο Μπλοκ ήταν περιορισμένα.

0 Αμερικανικός Στρατός (US Army) διέθετε στην περιοχή το Απόσπασμα Χα6άης, με δύναμη περίπου 43.000 ανδρών, υπό τις διαταγές του α- ντιστρατήγου Ουόλτερ Κάμπελ Σορτ. Oi κυριότε- ρες εγκαταστάσεις βρίσκονταν στο στρατόπεδο Σκόφιλντ, στο Φορτ Σάφτερ και στο Φορτ Ντε Ρά- συ. O Σορτ είχε υπό τις διαταγές του την 24η Μεραρχία Πεζικού του ταξιάρχου Ντάργουορντ Σώ- ντερς Ουίλσον και την 25η Μεραρχία Πεζικού του υποστρατήγου Μάξγουελ Μάρεϋ. Αποστολή του Αποσπάσματος Χαβάης ήταν η άμυνα της βάσης του Περλ Χάρμπορ, της πρωτεύουσας Χονολου- λού και του λιμανιού της και ενός αριθμού άλλων εγκαταστάσεων. Αρωγός στην αποστολή αυτή ήταν το Σώμα των Πεζοναυτών (US Marines Corps), με ένα απόσπασμα 652 πεζοναυτών που υπηρετούσε στη βάση και άλλα αποσπάσματα τα οποία επέβαιναν σε 16πλοία του Στόλου. H Εθνοφρουρά ήταν παρούσα με δύο συντάγματα Πεζικού (298 και 299). H Διοίκηση Επάκτιου Πυροβολικού Χαβάης, με διοικητή τον υποστράτηγο Χένρυ Τό- κιτους Μπούργκιν, ήταν καλά εξοπλισμένη, επαρ- κώς εφοδιασμένη με πυροβόλα και πυρομαχικά και επανδρωμένη με εκπαιδευμένο προσωπικό. Στην ευρύτερη περιφέρεια της Χαβάης έδρευε το 34ο Σύνταγμα Μηχανικού. To 34ο Σύνταγμα Πεζικού βρισκόταν εν πλω προς τη Χαβάη.

01 δυνάμεις που διέθετε το Αεροπορικό Σώμα του Στρατού (US Army Air Corps) στη Χαβάη, τελούσαν υπό τις διαταγές του υποστρατήγου Φρέ- ντερικ Ληρόυ Μάρτιν. H 14η Πτέρυγα Δίωξης του ταξιάρχου Χάουαρντ Καλχούν Ντέηβιντσον και η 18η Πτέρυγα Βομβαρδισμού του ταξιάρχου Ρού- ντολφ παρέτασσαν 152 μαχητικά και 70 βομβαρδιστικά στα αεροδρόμια του νησιού (Κανεόχε, Ιουα, Χουήλερ, Χίκαμ και Μπέλοους). Στις τάξεις των μαχητικών συνυπηρετούσαν κυρίως οι τύποι Curtiss Ρ-40 Warhawk και Curtiss Ρ-36 Hawk, σε δύο σμηναρχίες (15η και 18η), ενώ τα βομβαρδιστικά ανήκαν στους τύπους Boeing Β-17 Flying Fortress, Douglas Α-20 Havoc και Douglas Β-18 Bolo. 0 τελευταίος τύπος ήταν και ο πιο πολυάριθμος. Oi αεροπορικές δυνάμεις του Ναυτικού βασίζονταν στην αεράκατο Consolidated PBY Catalina, η οποία εξόπλιζε δύο σμηναρχίες ναυτικής συνεργασίας, την 1η και τη 2η. H 1η Σμηναρχία Ναυτικής Συνεργασίας επιχειρούσε από τη βάση Κανεόχε, ενώ η 2η από τη βάση στο νησί Φορντ. H Διοίκηση της Δύναμης Βάσης (Task Force 15) ήλεγχε τις τρεις επικουρικές μοίρες του Ναυτικού (VJ-1, VJ-2, VJ-3) που πετούσαν με πανσπερμία τύπων. To Σώμα των Πεζοναυτών συνεισέφερε τα μαχητικά F4F-3 Wildcat της 211 Μοίρας Δίωξης (VMF-211), τα βομβαρδιστικά Vought SB2U-3 και Douglas SBD-1

O ναύαρχος Χάσμπαντ EvrouapvT Κ ίμελ μ ε τα ξ ύ των επ ιτελώ ν του.

Dauntless της 231 και της 232 Μοίρας Αναγνώρι- σης-Βομβαρδισμού (VMSB-231, VMSB-232) και τα υπόλοιπα αεροσκάφη της 252 Επικουρικής Μοίρας (VMJ-252). Ολα τα αεροσκάφη των Πεζοναυτών ανήκαν στην 21η Σμηναρχία Πεζοναυτών (Marine AirGroup21), που είχε τη βάση της στο αεροδρόμιο της Ιουα, αν και κάποια είχαν αποσπα- σθεί στο νησί Ουέικ ή βρίσκονταν επί των θωρη- κτών και επί των καταδρομικών τα οποία αγκυροβολούσαν στο λιμάνι.

Ενα πρόβλημα που αντιμετώπιζαν οι αεροπορικές δυνάμεις στη Χαβάη ήταν ότι τα πυρομαχικά δεν ήταν άμεσα διαθέσιμα για τον εξοπλισμό των αεροσκαφών. Αυτό θα κόστιζε ακριβά κατά την επιδρομή. Πάντως η Ουάσινγκτον είχε προ- βλέψει το ενδεχόμενο αεροπορικής επιδρομής στη Χαβάη και σταδιακά πύκνωσε τα μέτρα προστασίας εγκαθιστώντας περισσότερα αεροσκάφη και αντιαεροπορικά όπλα στο νησί, πριν από τον πόλεμο. Επίσης ανέπτυξε ένα δίκτυο έγκαιρης προειδοποίησης που βασιζόταν σε έξι σταθερούς και έξι κινητούς σταθμούς ραντάρ SCR-270B (Οπάνα, Φορτ Σάφτερ, Καουαιλόα, Κααάβα, κρα-

Oi δυνάμεις που δ ιέ & ε τ ε τοΑ εροπορικό Σώ μα του Α μερικανικού Σ τρ α το ύ (US A rm y A ir Corps) στη Χαβάη, τελούσαν υπό τις δ ια τα γ ές του υπ οσ τρ ατήγου Φ ρ έντερ ικ Ληρόυ Μάρτιν. O Μ ά ρ τιν εικ ο ν ίζετα ι εδώ μ ε την οικ ογένε ιά το υ στο Σ ιά τλ , το 1924.

OI ΦΛΟΙΈΣ TOY ΙΊΟΛΕΜΟΥ 63

H ιαπωνική επίΘεση σ το Π ερ λ Χάρμπορ.

τήρας Κόκο, Ουαϊανάε). Την ημέρα της επίθεσης στο νησί Οάχου λειτουργούσαν οι πέντε από τους έξι κινητούς σταθμούς.

Καθώς οι σχέσεις με την Ιαπωνία επιδεινώνονταν σταδιακά, τα μέτρα ασφαλείας αυξήθηκαν στο νησί, διότι υπήρχαν φό6οι για δολιοφθορές ή θαλάσσια επιδρομή. Μερικές φορές τα μέτρα είχαν το αντίθετο από το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Για παράδειγμα ο Σορτ, μεταξύ των άλλων, διέταξε να φυλάσσονται προσεκτικά τα πυρομαχι- κά και τα αεροσκάφη να σταθμεύουν συγκεντρωμένα ώστε η επιτήρησή τους να είναι ευκολότερη. Τέτοια μέτρα θα υποβοηθούσαν, φυσικά, το έργο

των Ιαπώνων επιδρομέων. Παράλληλα ο ναύαρχος Κίμελ διέταξε να εναλλάσσονται τα αεροπλανοφόρα του σε περιπολίες έξω από το λιμάνι και ταυτόχρονα πύκνωσε όλες τις άλλες περιπολίες, εναέριες και θαλάσσιες. Ομως εξαιτίας της έλλειψης επαρκούς αριθμού αεροσκαφών και πληρωμάτων, οι περιπολίες στους ουρανούς της Xa- 6άης δεν ήταν τόσο συχνές όσο χρειαζόταν. O Στρατός είχε σπάσειτον ιαπωνικό «Πορφυρό» κώδικα, αλλά λόγω έλλειψης διακλαδικής συνεργασίας δεν είχε αξιοποιήσει σωστά την επιτυχία του, από κοινού με το Ναυτικό. Υπήρχαν ανησυχητικές ενδείξεις, όπως η απρόσμενη αλλαγή των κωδί


Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Θω

μάς

Νού

σιας

/Ε

κδόσ

εις

ΠΕΡ

ΙΣΚΟ

ΠΙΟ

20

08


Ιαπωνικό δ ιθέσ ιο ελ α φ ρ ύ βομβαρδιστικό Aichi Type 99 D3A1 M o dell 1 1 « Vall» τη ς 1ης Μ ο ίρ α ς Αεροπλανοφόρω ν επ ί του α εροπλανοφόρου «Akagi», τον Δ ε κ έ μ β ρ ιο το υ 1941. Φ έρ ει μονόχρω μη παραλλαγή α νο ικτού γκρι. Β α θ ύ κόκκινο χρώμα έχουν τα H inom aru (εθνόσ ημα ) σ τις έ ξ ι κλασικές θ έ σ ε ις . To κάλυμμα το υ κ ινητήρα και το εμπ ρόσθ ιο τμ ή μ α το υ ρύ γχο υ ς είναι μαύρα . To Aichi D 3A 1« Val>> δ ιέ θ ε τ ε κ ινητήρα Mitsubishi Kinsei 43 των 1.000 hp ή Kinsei 44 των 1.075 hp, που το υ επ έτρ επ ε να αναπτύσσει τα χ ύ τη τα 387 km/h. Είχε εκ π έτα σ μ α 14,36 m, μ ήκος 10,2 m και ύψος 3,35 m. O μόνιμος οπλισμός του α π ο τελ ε ίτο από δύο σ τα θ ε ρ ά πολυβόλα των 7 ,7m m σ τις π τέρ υ γ ες και ένα κ ινητό των 7,7 mm στο πίσω τμήμα του . Μ π ορούσε να μ ε τ α φ έ ρ ε ι φ ορ τίο βομβών (μια των 250 kg και δύο των 60 kg). Σ τα χ έρ ια έμπειρων πιλότων α π οτελούσ ε ένα πολύ α π ο τελεσ μ α τικ ό όπλο, μ ε επ ιτυχία πάνω από 80%. Χωρίς το φ ορ τίο των βομβών ή τα ν α ρ κ ετά ε υ έλ ικ το και μπορούσε να α ντιμετω π ίζει τα εχ θ ρ ικ ά μ αχ ητικά (εικονογράφ ηση για τ ις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : Richard J. C a ru a n a /ε π ιμ έ λ ε ια ιστορικών στοιχείων: Σ τέ λ ιο ς Δ ε μη ρ ά ς).

κων του Ιαπωνικού Ναυτικού έναν μήνα πριν από την επιδρομή και η «εξαφάνιση» των ιαπωνικών αεροπλανοφόρων, από τα οποία οι Αμερικανοί δεν ελάμΘαναν πλέον σήματα από τα μέσα Νοεμβρίου του 1941.

H ατμόσφαιρα στη Χαβάη δεν θύμιζε πόλεμο.O Κίμελ ανέμενε εχθρική ενέργεια αλλά όχι στη Χαβάη. Τα πληρώματα του Στόλου ασκούντο κατά τη διάρκεια της εβδομάδας, ενώ τα Σαββατοκύριακα υπήρχε γι’ αυτά η ελκυστική προοπτική της εξόδου στη Χονολουλού και σε άλλες εξωτικές τοποθεσίες. Εκεί τίποτα δεν προμήνυε την επερ- χόμενη καταιγίδα. Ωστόσο η ιαπωνική πολεμική μηχανή είχε ήδη τεθεί σε συναγερμό. Αλλωστε δεν ήταν δύσκολο να μάθει λεπτομέρειες για το Περλ Χάρμπορ. To λιμάνι ήταν σε κοινή θέα και η αποστολή των Ιαπώνων πρακτόρων εύκολη. H Χαβάη ήταν από τότε δημοφιλής προορισμός διακοπών KaL η παρουσία τουριστών που φωτογράφιζαν το λιμάνι ή το θαύμαζαν από ψηλά, χάρη στις προ- σφερόμενες εναέριες περιηγήσεις, δεν προκα- λούσε ιδιαίτερες υπόνοιες. Στα νησιά υπήρχε μια κοινότητα ιαπωνικής καταγωγής που υπερέβαινε τις 150.000, συνεπώς οι πράκτορες που παρατηρούσαν τις αμερικανικές εγκαταστάσεις είχαν ακόμη ευκολότερο έργο. Πράκτορες, όπως ο σημαιοφόρος Ταντάσι Μοριμούρα, δρούσαν υπό τη διπλωματική κάλυψη του ιαπωνικού προξενείου στη Χονολουλού.

O αξιωματικός αντικατασκοπείας του αντι- στρατήγου Σορτ, αντισυνταγματάρχης Τζωρτζ Μπίκνελ, είχε διαπιστώσει την ύποπτη συμπερι

φορά ορισμένων μελών της ιαπωνικής παροικίας. Για παράδειγμα, στις 6 Δεκεμβρίου ο αντιστράτηγος Σορτ ενημερώθηκε για μια περίεργη τηλεφωνική συνδιάλεξη που υπέκλεψε το FBI, μεταξύ του Ιάπωνα οδοντίατρου Μοτοκάζου Μόρι και της εφημερίδας του Τόκιο «Yomiuri Shinbun>>. Εκτός από μερικές αναφορές που έγιναν στο τηλεφώνημα

Π ρω τοσέλιδο εφ η μ ερ ίδ α ς της Χαβάης μ ε την ε ίδηση τη ς επ ίθ εσ η ς.


To αεροπ λανοφ όρο για τον καιρό και το ναυτικό προσωπικό που 6pi- «Akagi». σκόταν στην περιοχή, οι δύο άνδρες συνομιλού

σαν για.,.λουλούδια. Αυτός ο διάλογος δεν δικαιολογούσε 6έ6αια ένα τέτοιο υπεραστικό τηλεφώνημα. Ομως η πληροφορία δεν αξιολογήθηκε σωστά.

O όγκος των πληροφοριών που είχαν στη διάθεσή τους οι σχεδιαστές της ιαπωνικής επιχείρησης, ήταν σημαντικός. Oi Αμερικανοί ανησυχούσαν περισσότερο για τη δράση δολιοφθορέων, παράγιαπιθανή αεροπορική επιδρομή. Ακόμη και η καύση εγγράφων στο ιαπωνικό προξενείο στη Χονολουλού,- δεν αξιολογήθηκε ως προμήνυμα πολέμου.

«Τορά, Τορά, Τορά!»H αεροναυτική δύναμη που έπλεε προς το

Περλ Χάρμπορ ήταν, αν μη τι άλλο, επιβλητική. O επικεφαλής του σχηματισμού που ονομάστηκε Δύναμη Αεροπορικής Επίθεσης (Kido Butai), ναύαρχος Τσουίτσι Ναγκούμο, είχε υπό τις διαταγές του μια πολεμική μηχανή που προκαλούσε δέος. Αρχηγός του επιτελείου του Ναγκούμο ανέλαβε ο έμπειρος σε αεροπορικά θέματα υποναύαρχος Ρυονοσούκε Κουσάκα. «Αιχμή του δόρατος» ήταν τα αεροπλανοφόρα με τα αεροσκάφη τους. O Na- γκούμο ύψωσε τη σημαία του στο αεροπλανοφόρο «Akagi» (όνομα ηφαιστείου που σημαίνει μετα

φορικά «Κόκκινο Κάστρο»), το οποίο μαζί με το «Kaga» (όνομα περιοχής που μεταφράζεται ως «ε- ντεινόμενη χαρά») αποτελούσαν την 1η Μοίρα Αεροπλανοφόρων. H 2η Μοίρα Αεροπλανοφόρων διέθετε τα «Hiryu» (=Ιπτάμενος Δράκος) και «Soryu» (=Κυανός Δράκος), ενώ η 5η Μοίρα Αεροπλανοφόρων παρέτασσε τα «Sokaku» (=Ιπτάμενος Γερανός) και «Zuikaku» (=Τυχερός Γερανός). Τα πλοία αυτά εκτόπιζαν από 20.000 μέχρι 42.5001 και το μήκος τους κυμαινόταν από τα 227 έως τα 261 m. H μέγιστη ταχύτητά τους υπερέβαινε τους 30 kts. Τα περισσότερα είχαν ολοκληρωθεί στα τέλη της δεκαετίας του 1930. To «Akagi» ήταν παλαιό- τερο, ενώ τα «Sokaku» και «Zuikaku» ήταν καινούργια. Κάθε αεροπλανοφόρο μετέφερε μια πτέρυγα (hikokitai), αποτελούμενη από τρεις σμηναρχίες (hikotai): μια δίωξης, μία κάθετης εφόρμησης και μια τορπιλοπλάνων-6ομ6αρδιστικών. Oi σμηναρχίες των μεγαλύτερων αεροπλανοφόρων διαιρούντο σε δύο μοίρες (hikobuntai). O μικρότερος δυνατός σχηματισμός μιας μοίρας (daitai) πε- ριελάμβανε τρία αεροσκάφη και ονομαζόταν shotai, ενώ η επιχειρησιακή ομάδα chutai περιε- λάμβανε κατά 6άση εννέα αεροσκάφη (ορισμένες φορές έξι, εφόσον επρόκειτο για βομβαρδιστικά). Κάθε αεροπλανοφόρο, ανάλογα με τις δυνατότη- τές του, μπορούσε να μεταφέρει από 71 έως 90 αεροσκάφη. Συνολικά τα έξι αεροπλανοφόρα του Ναγκούμο μετέφεραν για την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ 383 αεροσκάφη. Τα νεότευκτα «Sokaku» και «Zuikaku» ήταν πιο μεγάλα και μετέφεραν από 72 αεροσκάφη (27 «Val», 27 «Kate» και 18 «Zero»). Τα «Akagi» και «Kaga» μετέφεραν από 63 (18 «Val», 27 «Kate» και 18 «Zero»), ενώ τα μικρότερα «Hiryu» και «Soryu» διέθεταν από 54 (18 «Val», 18 «Kate» και 18 «Zero»).

To τριθέσιο τορπιλοπλάνο - βομβαρδιστικό Nakajima B5N2 «Kate» ήταν ο τύπος που θα σήκωνε το βάρος της κύριας ενέργειας εναντίον του Περλ Χάρμπορ. Διαθέτοντας έναν αστεροειδή κινητήρα NakajimaSakae21 των 1.100 hp, μπορούσε να αναπτύξει ταχύτητα 367 km/h και να μεταφέρει μία τορπίλη Type 91 διαμέτρου 450 mm. Εναλλακτικά το φορτίο του μπορούσε να περιλαμβάνει τρεις βόμβες των 250 kg ή έξι των 60 kg ή μια των 800 kg, διασκευασμένη από οβίδα πυροβόλου των 355,6 mm. Στην περίπτωση του Περλ Χάρμπορ, οι τορπίλες έφεραν τα προαναφερθέντα ειδικά ξύλινα πτερύγια και η άφεσή τους θα γινόταν 500 μέτρα από τον στόχο. Ορισμένα «Kate» του πρώτου κύματος θα οπλίζονταν με τις διασκευασμένες βόμβες.

Ενα πολυβόλο των 7,7 mm που έβαλλε από το οπίσθιο πιλοτήριο, ήταν το μέσο αυτοπροστασίας των «Kate». H αποστολή της κάθετης εφόρμησης ανατέθηκε στα αεροσκάφη Aichi D3A1 «Val». To διθέσιο «Val» διέτεθε κινητήρα Mitsubishi Kinsel 44,


To α εροπλανοφόρο «Hiryu».

1.070 hp και ανώτατη ταχύτητα 389 km/h. H μεταφορική του ικανότητα περιοριζόταν σε μία βόμβα των 250 kg ή δύο των 60 kg, κάτι που σήμαινε ότι έ- πρεπε να αναλάβει τους λιγότερο «σκληρούς» στόχους. Δύο πολυβόλα των 7,7 mm στις πτέρυγες και ένα ακόμη στο οπίσθιο πιλοτήριο εξασφάλιζαν την αυτοπροστασία του. H προστασία των αργοκίνητων και ευπρόσβλητων βομβαρδιστικών - τορπιλοπλάνων ανατέθηκε στα μαχητικά Mitsubishi A6M2 Zero «Zeke», που έμελλαν να γράψουν Ιστορία στο μέτωπο της Ασίας καιτου Ειρηνικού. Τα μονοθέσια A6M2 διέθεταν κινητήρα Nakajima NK1C Sakae 12 των 925-950 hp και μπορούσαν να αναπτύξουν ταχύτητα 530 km/h. O μόνιμος οπλισμός τους ήταν δύο πολυβόλα Type 97 των 7,7 mm στο ρύγχος και δύο πυροβόλα Type 99 των 20 mm στις πτέρυγες. Παράλληλα είχαν τη δυνατότητα να μεταφέρουν και βόμβες. O πλωτάρχης Μιτσούο Φουτσίντα διοικούσε τα ιπτάμενα μέσα του 1ου Αεροπορικού Στόλου (Koku Kantai), δηλαδή τα αεροσκάφη που επιχειρούσαν από τα αεροπλανοφόρα.

Τα κύρια σκάφη συνοδείας του Ναγκούμο OU- γκροτούσαν την 3η Μοίρα Θωρηκτών του αντιναυάρχου Γκουνίτσι Μικάουα, με τα θωρηκτά «Hiei» και«Kirishima», και την 8η Μοίρα Καταδρομικών, με τα καταδρομικά «Chikuma» και «Tone», η οποία επίσης τελούσε υπό τις διαταγές του Μικάουα. O 1ος Στολίσκος Αντιτορπιλικών, του υποναυάρχου Σεντάρο Ομόρι, ο οποίος επέβαινε στο εΑαφρό καταδρομικό «Abukuma», αποτελείτο απότα αντιτορπιλικά «Urakaze», «Isokaze», «Tanikaze» και «Hamakaze» της 17ης Μοίρας Αντιτορπιλικών και τα αντιτορπιλικά «Kagero», «Arare», «Kasumi», «Akigumo» και «Shiranuhi» της 18ης Μοίρας Αντι- τορπιλικών. Τα επιταγμένα εμπορικά που συνόδευαν τον στόλο ως βοηθητικά, σχημάτιζαν δύο στολίσκους, την 1η Μονάδα Εφοδιασμού, με τα «Akebono Maru», «Kenyo Maru», «Kokuyo Maru», «Shinkiku Maru» και «Kyokuto Maru», και τη 2η Μονάδα Εφοδιασμού, με τα «Toho Maru», «Toei Maru» και «Nippon Maru».

Αρκετά υποβρύχια κάθε τύπου (A1, B1, Cl, KD6A, KD6B, J1, J2, J3) συνόδευαν την αρμάδα

To α εροπλανοφόρο <<Soryu>>.

του Ναγκούμο, κατανεμημένα σε δύο σχηματισμούς: τον 2o Στολίσκο Υποβρυχίων του πλοιάρχου Κιτζίρο Ιμαϊζούμι και τον 6o Στόλο Υποβρυχίων του αντιναυάρχου Μιτσούμι Σιμίζου. O βος Στόλος περιελάμβανε: α) Την 1η Μοίρα Υποβρυχίων του υποναυάρχου Τσουτόμου Σάτο (υποβρύχια l-9,1-15,1-17, l-25). 6) Τη 2η Μοίρα Υποβρυχίων του υποναυάρχου Σιγκεάκι Γιαμαζάκι (υποβρύχια 1-1, l-2, l-3, l-4, l-5,1-β, l-7). γ) Την 3η Μοίρα Υποβρυχίων του υποναυάρχου Σιγκεόσι Μίουα (υποβρύχια l-8, l-68, l-69, l-70, 1-71, l-72, l-73, l-74, l-75). δ) Την Ειδική Μονάδα Επίθεσης του πλοιάρχου Χάν- κου Σασάκι, η οποία περιελάμβανε υποβρύχια «τσέπης» κλάσης «Ko-hyoteki» (I-16A, l-18A, l-20A,l-22A, l-24A), με επικεφαλής τον υποπλοίαρχο Iou- άσα Ναότζι, και τα αντίστοιχα «μητρικά» τους υποβρύχια (1-16, 1-18, l-20, l-22, l-24). ε) Τη Μοίρα Αναγνώρισης του αντιπλοιάρχου Γιασουτσίκα Ka- σιχάρα, με τα υποβρύχια 1-10 και l-26.

Ta αεροπλανοφόρα του Ναγκούμο έπλεαν σε δύο στοίχους και εμπρός τους έπλεαν τα θωρηκτά. Ta αντιτορπιλικά σχημάτιζαν προστατευτικές ζώνες γύρω από τα θωρηκτά και τα αεροπλανοφόρα, ενώ τα τρία καταδρομικά αποτελούσαν την αιχμή της εμπροσθοφυλακής, με το «Abukuma» στην κεφαλή και τα «Chikuma» και «Tone» στις πλευρές. Τα υποβρύχια σχημάτιζαν την οπισθοφυλακή.

H 7η Δεκεμβρίου βρήκε τον Ιαπωνικό Στόλο να πλέει προς τους στόχους του και τον Ιάπωνα πρεσβευτή στην Ουάσινγκτον, Κιτσισαμπούρο Νομούρα, να περιμένει τη μετάφραση και τη δακτυλογράφηση ενός μακροσκελούς μηνύματος προς τον Κορντέλ Χαλ. Τα νέα της επίθεσης θα έφθαναν πριν από το μήνυμα.

Λίγο πριν από τις 04.00 της 7ης Δεκεμβρίου το αντιτορπιλικό «Ward» (DD 139), που περιπολούσε


To ιαπωνικό α εροπλανοφόρο «Shokaku». Αρχισε να κ α τα σ κ ευ ά ζ ετα ι στις 1 2 Δ εκ εμ β ρ ίο υ 1937, ως μ έρ ο ς του 3ου ιαπωνικού Σ υμπ ληρω ματικού Π ρ ογρ άμμ α τος , και ή τα ν α δελφ ό πλοίο μ ε το «Zuikaku», μ ε εκτόπ ισμα 2 5 .6 7 5 1 (3 2 .0 0 0 1 πλήρες φορτίου). H υπηρεσία του άρχισε τον Αύγουστο το υ 1941. Ελαβε μ έρ ο ς σ την ιαπωνική επ ιδρομή στο Π ερλ Χάρμπορ. Oi πιλότοι του δεν δ ιέ θ ε τα ν την απαιτούμενη εμπ ειρ ία και έ τσ ι περιορ ίστηκαν σ τον βομβαρδισμό των αεροδρομίω ν στο Οάχου. To εν λόγω σκάφος ε ίχε μήκος 257,5 m, πλάτος 26 m και βύθ ισμα 8,9 m. H τα χ ύ τη τά το υ έ φ θ α ν ε το υ ς 34,2 k ts και η θω ράκιση του κα τα σ τρ ώ μ α το ς τα 170 mm. 0 οπλισμός το υ α π ο τελ ε ίτο από οκτώ διπλά π υροβόλα των 127 mm και δώ δεκα τριπλά α ντιαεροπ ορικά π υροβόλα των 2 5 mm. Μ π ορούσε να μ ε τα φ έ ρ ε ι 2 7 μ α χ η τ ικ ά , 2 7 βομβαρδιστικά κ ά θ ε τη ς εφ ό ρμησ ης και 18 τορπιλοπλάνα/βομβαρδιστικά. Δ ι έ θ ε τ ε πλήρωμα 1.660 ανδρών. Εδώ φ έρ ε ι μονόχρω μη γκρι παραλλαγή, μ ε το κατάστρω μα προσνήωσης/απονήωσης σε deck tan (σε συνδυασμό με πράσινο και γ κ ρ ι ) - (ε ικονογράφ ηση για τ ις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : Γιάννης Α ποστολογιάννης /ε π ιμ έ λ ε ια ιστορικών στοιχείων: Σ τέ λ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς).

στην είσοδο του λιμανιού του Περλ Χάρμπορ, ει- δοποιήθηκε από τα ναρκαλιευτικά «Condor» και «Crossbill» ότι είχε εντοπισθεί περισκόπιο αγνώστου υποβρυχίου. O κυβερνήτης του «Ward», υποπλοίαρχος Ουίλιαμ Αουτερμπριτζ, σήμανε πολεμική έγερση και έσπευσε να ερευνήσει την πε- ρισχή, χωρίς αποτέλεσμα. To ανθυποβρυχιακό δίχτυ που έφρασσε την είσοδο του λιμανιού, άνοιξε περί τις 05.00 για να εισέλθουν τα ναρκαλιευτικά και δεν έκλεισε πάλι. To «Ward» ειδοποιήθηκε στις 06.30 από το βοηθητικό πλοίο «Antares» ότι είχε εντοπισθείπάλι άγνωστο υποβρύχιο. Αυτή τη φορά το τελευταίο ήταν πιο άτυχο, επειδή εντοπίστηκε και από μια αεράκατο Consolidated PBY Catalina. To «Ward» πλησίασε το άγνωστο σκάφος και άνοιξε πυρ εναντίον του με το πυροβόλο και βόμβες βυθού, συνεπικουρούμενο από το πλήρωμα της αερακάτου. 0 εισβολέας δεν έδειξε σημεία ζωής και το «Ward» ειδοποίησε το αρχηγείο της 14ης Ναυτικής Περιοχής για το επεισόδιο. H αεράκατος και το αντιτορπιλικό είχαν ρίξει τις πρώτες βολές της μάχης χωρίς να το γνωρίζουν και είχαν πλήξει ένα από τα υποβρύχια «τσέπης» της Ειδικής Μονάδας Επίθεσης του πλοιάρχου Σασάκι. Στο αρχηγείο του Ναυτικού στο Περλ Χάρμπορ, ο πλωτάρχης Χάρολντ Καμίνσκι άρχισε να ειδοποιεί τους παραλήπτες σύμφωνα με την προβλεπόμενη διαδικασία. Τα ανακλαστικά της αμερικανικής διοικητικής μηχανής αποδεικνύο- νταν αργά. Oi ανώτεροι του Καμίνσκι δεν έδειξαν να θορυβούνται, θεωρώντας την αναφορά του Αουτερμπριτζ λανθασμένη - όπως είχαν αποδει- χθεί πολλές άλλες το προηγούμενο διάστημα - ή ελάσσονος σημασίας στην περίπτωση που επιβεβαιωνόταν.

Καθώς ο ήλιος ανέβαινε στον ορίζοντα, αρκετά αμερικανικά αεροσκάφη στην περιοχή εκτε-

λούσαν πτήσεις ρουτίνας. Υδροπλάνα είχαν απο- νηωθεί από πλοία και περιπολούσαν γύρω από τολιμάνι. Στις 06.20 δεκαοκτώ αεροσκάφη Douglas SBD-1 Dauntless από το αεροπλανοφόρο «Enterprise» κατευθύνονταν προς το νησί Φορντ. To ίδιο το «Enterprise» βρισκόταν 370 χλμ. δυτικά του νησιού Οάχου τη στιγμή που ο Ιαπωνικός Στόλος ετοιμαζόταν να εξαπολύσει το πρώτο κύμα εναντίον του Περλ Χάρμπορ, 400 km Θόρεια του Οάχου.

Τα αεροπλανοφόρα των Ιαπώνων έστρεψαν την πρύμνη τους βορειοανατολικά, προς τον άνεμο, στις 05.30. Περί τις 06.00 απονηώθηκαν τα αεροσκάφη του πρώτου κύματος της επίθεσης, σχεδόν ταυτόχρονα με αυτά του «Enterprise». Επνεε ισχυρός άνεμος και υπήρχε έντονος κυματισμός. Στον ιστό του «Akagi» κυμάτιζε συμβολικά η σημαία που είχε υψώσει ο ναύαρχος Τόγκο όταν καταναυμάχησε τον ρωσικό στόλο στην Τσουσίμα το 1905. Στις 06.30 η απονήωση ολοκληρώθηκε, παρά τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, χωρίς προβλήματα. Τα αεροσκάφη, των οποίων ηγείτο ο πλωτάρχης Μιτσούο Φουτσίντα, κατευθύνθηκαν προς το Περλ Χάρμπορ σε σχηματισμό «V». To πρώτο κύμα αποτελούσαν 43 μαχητικά «Zero» (πλωτάρχης Σιγκέρο Ιτάγια), σε ρόλο κάλυψης, 48 «Kate» (επικεφαλής ο ίδιος ο Φουτσίντα) οπλισμένα με μια βόμβα των 800 kg, 51 «Val» (πλωτάρχης Κακουίτσι Τακαχάσι) με βόμβες των 250 και των 60 kg και 40 «Kate» (πλωτάρχης Σιγκεχάρου Μουράτα) με τορπίλες Type 91 (συνολικά 182 αεροπλάνα). Δύο ακόμη «Zero», δύο «Kate» και τρία «Val» που περιλαμβάνονταν στο πρώτο κύμα, αναγκάστηκαν να ε- γκαταλείψουν την αποστολή.

Πριν συμπληρωθεί μια ώρα από την αναχώρηση του πρώτου κύματος, απονηώθηκε και το δεύτερο κύμα, με επικεφαλής τον πλωτάρχη Σιγκεκά-


|

To αμερικανικό ΰ ω ρ η κ τό USS «Tennessee» (BB 43). Η τα ν το πρώτο τη ς κλάσης «California». Κ α 9 ελ κ ύ σ τη κ ε σ τις 30 AnpiAiou 1919και ε ίχ ε εκτόπ ισμα 3 2 .3 0 0 1. Κ ατά την ιαπωνική επ ίθεσ η στο Π ερλ Χάρμπορ ή τα ν δ εμ έν ο σ τη σειρά αγκυροβολίω ν των ΰω ρηκτώ ν, εσ ω τερ ικά το υ « West Virginia». Κ τυ π ή θη κε από δύο β ό μ β ες , επ ισ κευ ά σ τη κε και επ έσ τρ εψ ε στην εν ερ γ ό δράση τον Φ εβρουάριο το υ 1942. Είχε μ ήκ ος 190,2 m, μ έ γ ισ το πλάτος 29,7 m και η τα χ ύ τη τά το υ έ φ θ α ν ε τους 21 kts. O οπλισμός το υ α π ο τελ ε ίτο από 12πυροβόλα των 14 in, 2 2 π υ ρ ο β ό λα των 5 in, 4π υρ οβόλα των 3 in και δύο τορπιλοσω λήνες των 21 in. Δ ι έ θ ε τ ε πλήρωμα 1.083 ανδρών (εικονογράφ ηση για τις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : Γιάννης Αποστολογιάννης /ε π ιμ έ λ ε ια ιστορικώ ν στοιχείω ν: Σ τέλ ιο ς Δ εμη ρά ς).

ζου Σιμαζάκι. To αποτελούσαν 171 αεροσκάφη: 36 «Zero» (υποπλοίαρχος Σαμπούρο Σίντο) σε ρόλο κάλυψης, 54 «Kate» (επικεφαλής ο ίδιος ο Σιμαζά- κι) με βόμβες των 250 και των 60 kg και 81 «Val» (πλωτάρχης Τακασίγκε Εγκούσα) που μετέφεραν από μία 8όμ8α των 250 kg. Αυτή τη φορά τρία «Val» αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την αποστολή. Τριάντα «Zero» έμειναν πίσω για να καλύπτουν τον Στόλο.

0 αμερικανικός ραδιοφωνικός σταθμός KGBM που μετέδιδε μουσική από τη Χαβάη, χρη- σίμευσε για τη διόρθωση της πορείας των αεροσκαφών του Φουτσίντα και πληροφόρησε τους Ιάπωνες για τον καιρό. To πλεονέκτημα της έγκαιρης προειδοποίησης που έδιναν στους Αμερικανούς οι κινητοί σταθμοί ραντάρ, χάθηκε με διαταγή του Σορτ τον Νοέμβριο του 1941, όταν το ωράριο λειτουργίας των σταθμών μεταβλήθηκε. Μέχρι τότε λειτουργούσαν από τις 06.00 έως τις11.30, ενώ στη συνέχεια από τις 04.00 έως τις 07.00, ειδικά τις Κυριακές. Παρόλα αυτά οι χειριστές του σταθμού στην Οπάνα, στρατιώτες Τζωρ- τζ Ελιοτ και Τζόζεφ Λόκαρντ, είχαν το πρωινό της 7ης Δεκεμβρίου την τύχη με το μέρος τους. O σταθμός τους βρισκόταν σε υψόμετρο 162 m, στα βουνά Καχούκου. Κανονικά έπρεπε να τον θέσουν εκτός λειτουργίας στις 07.00, αλλά αποφάσισαν να τον κρατήσουν ανοικτό για να εκπαιδευτεί καλύτερα ο αρχάριος Ελιοτ, διότι το φορτηγό που έπρεπε να τους μεταφέρει στη βάση τους είχε καθυστερήσει. Ετσι είχαν την ευκαιρία να εντοπίσουν το τεράστιο ίχνος που σχημάτιζαν τα επερ- χόμενα ιαπωνικά αεροσκάφη. Οταν, μετά από προβλήματα και αμφιβολίες, επικοινώνησαν με το Φορτ Σάφτερ, η πληροφορία τους δεν έδειξε να συγκινεί τον υπολοχαγό του Αεροπορικού Σώματος του Στρατού Κέρμιτ Τάιλερ, ο οποίος - έχο

ντας πείρα χειριστή - διέγνωσε ότι επρόκειτο για έξι αμερικανικά αεροσκάφη Β-17 που αναμένονταν από το αεροδρόμιο Χάμιλτον της Καλιφόρ- νια ή για αεροσκάφη αμερικανικού αεροπλανοφόρου. O Λόκαρντ, θορυβημένος από το μέγεθος του ίχνους, επικοινώνησε πάλι με τον Τάιλερ ανα- φέροντας ότι το ίχνος απείχε πλέον 113 km και ε- κινείτο γρήγορα προς το νησί. Εκείνος τον καθησύχασε και του συνέστησε να μην ανησυχεί. O Τάιλερ βρισκόταν μόλις για δεύτερη ημέρα στο Κέντρο Πληροφοριών. Oi Ελιοτ και Λόκαρντ είχαν τα ιαπωνικά αεροσκάφη στην οθόνη του ραντάρ τους μέχρι τις 07.39, αλλά η ευκαιρία είχε χαθεί.

Στη Χαβάη η ώρα ήταν 07.33, όταν στην Ουά- σινγκτον οι κρυπταναλυτές κατόρθωσαν να απο- κρυπτογραφήσουν ένα ιαπωνικό μήνυμα που ενημέρωνε τους Ιάπωνες διαπραγματευτές για το τέλος των διαπραγματεύσεων. Αμέσως ενημερώθηκαν ο πρόεδρος Ρούζβελτ και ο στρατηγός Τζωρ- τζ Μάρσαλ, αρχηγός του Στρατού των ΗΠΑ. Ομως το μήνυμα έφθασε στη Χαβάη ένα τέταρτο πριν από τις 12.00 (τοπική ώρα), λόγω τεχνικών προβλημάτων στη λήψη.

Oi Ιάπωνες προσέγγισαν το λιμάνι από τη νότια πλευρά, προκειμένου να διευκολυνθεί το έργο των τορπιλοπλάνων. O Φουτσίντα έδωσε την εντολή «Tenkai», που σήμαινε ότι τα αεροσκάφη έπρεπε να λάβουν σχηματισμό επίθεσης. To θέαμα που παρουσίαζε ο στόχος ήταν ελκυστικό για τους επιδρομείς: 100 περίπου πλοία σε επτά τετραγωνικά χιλιόμετρα. Πολλοί άνδρες αναπαύονταν από τη βραδινή τους έξοδο του Σαββάτου. Av και υπήρχαν περισσότερα από 1.000 διαθέσιμα αντιαεροπορικά όπλα, μόνο το 25% ήταν επανδρωμένο, σύμφωνα με τις ισχύουσες διαταγές. O ίδιος ο Φουτσίντα διηγήθηκε αργότερα: «Κάτω από εμάς βρισκόταν ο Αμερικανικός Στόλος του


Α ερ οσ κά φ η έτο ιμ α προς απονήωση από το

κατάστρω μα του α εροπλανοφόρου

«Shokaku».

Ειρηνικού, σε έναν σχηματισμό που δεν θα τολμούσα να δω ούτε στα πιο αισιόδοξα όνειρά μου. Είχα δει τον Γερμανικό Στόλο στο Κίελο. Είχα επίσης δει τον Γαλλικό Στόλο στη Βρέστη. Είχα, τέλος, δει συχνά τα δικά μας πολεμικά πλοία συγκεντρωμένα για να επιθεωρηθούν από τον αυτοκρά- τορα, όμως ποτέ δεν είχα δει πλοία, ούτε και στην πιο ειρηνική περίοδο, να αγκυροβολούν το ένα από το άλλο σε απόσταση μικρότερη των 500-1000 μέτρων».

O Φουτσίντα έριξε μια πράσινη φωτοβολίδα, δίδοντας σήμα στα βραδυκίνητα τορπιλοπλάνα να επιτεθούν πρώτα, καθώς είχε επιτευχθεί απόλυτος αιφνιδιασμός. To επόμενο μήνυμα του Φουτσίντα δόθηκε στις 07.49: «To, To, To!» (Totsugeskiseyo= επίθεση). Μερικά λεπτά αργότερα, στις 07.53, έστειλε στο «Akagi» το ιστορικό σήμα «Tora! Tora! Tora!>>. «Tora» στα ιαπωνικά σημαίνει «τίγρης», αλλά σε αυτή την περίπτωση επρό- κειτο για αρκτικόλεξο των όρων «totsugeki» ^επιτίθεμαι) και «raigeki» (=επίθεση με τορπίλες). H τριπλή εκφώνηση της λέξης ενημέρωνε τους α- γωνιούντες ανωτέρους του για το ότι ο εχθρός αιφνιδιάστηκε πλήρως.

Ερμηνεύοντας λανθασμένα το σήμα του Φουτσίντα, τα βομβαρδιστικά «Val» επιτέθηκαν πρώτα. Στόχοι τους ήταν τα αεροδρόμια Χίκαμ και Χουήλερ και οι εγκαταστάσεις του Ναυτικού στο νησί Φορντ. Τα θωρηκτά «West Virginia», «Oklahoma», «Nevada» και «Arizona» ήταν από τα πρώτα πλοία που επλήγησαν από τις τορπίλες των «Kate», μαζί με τα καταδρομικά «Helena» και «Raleigh». Ακολούθησαν περισσότερα πλήγματα σε βάρος των θωρηκτών, με βόμβες που βρήκαν τον στόχο τους στα «Arizona», «Tennessee», «California», «Maryland» και «West Virginia», αλλά και στο πλοίο επισκευών «Vestal». Τα «Zero» ενε- πλάκησαν με τα Douglas SBD-1 Dauntless από το αεροπλανοφόρο «Enterprise», τα οποία έφθαναν για να προσγειωθούν μετά την προγραμματισμένη πτήση τους. Εκείνη την ώρα έφθαναν και τα B- 17 που αναμένονταν από την Καλιφόρνια και έγι- ναν επίσης στόχος των «Zero». Τα ιαπωνικά μαχητικά δεν περιορίστηκαν στα καθήκοντα αναχαίτισης αλλά «γάζωσαν» στην κυριολεξία όλα τα αεροδρόμια. Από τα πυροβόλα και τις βόμβες των

Ιαπώνων καταστράφηκαν στο έδαφος πολλά αμερικανικά αεροσκάφη. Σταδιακά οι ναύτες και οι στρατιώτες έ8γαιναν από τον «λήθαργο» του κυριακάτικου πρωινού και έτρεχαν να λάβουν θέσεις μάχης, με τα μεγάφωνα να ουρλιάζουν: «Αεροπορική επιδρομή στο Περλ Χάρμπορ: Δεν πρόκειται για άσκηση!». Παρά την ειδοποίηση, ο αιφνιδιασμός ήταν πλήρης. Oi δυσλειτουργίες του συστήματος προκαλούσαν καθυστερήσεις στην επάνδρωση και στη λειτουργία των αντιαεροπορικών όπλων και των αεροσκαφών. Μια από τις βόμβες των 800 kg που μετέφεραν τα «Kate» έπληξε το «Arizona», προκαλώντας την ανατίναξη της εμπρόσθιας αποθήκης πυρομαχικών του πλοίου. O κολοσσός των 31.400 t συγκλονίστηκε από την έκρηξη. To θωρηκτό «Nevada» ήταν ένα από τα λίγα πλοία που μπορούσαν να αντιδράσουν διότι ήταν αγκυροβολημένο μόνο του. To πλήρωμα προσπάθησε να το οδηγήσει έξω από το λιμάνι, ενώ δεχόταν συνεχώς πλήγματα. Τελικά προσάραξε ηθελημένα στο Χόσπιταλ Πόιντ για να μην κλείσει την έξοδο προς τη θάλασσα. To «Oklahoma» ανα-τράπηκε μετά από τα πλήγματα τεσσάρων τορπιλών, παγιδεύοντας μέρος του πληρώματος στο κύτος του, το «Utah» ανατράπηκε επίσης, το «California» εγκαταλείφθηκε από το πλήρωμά jQg, ενώ το «West Virginia» κάθησε στον πυθμένα του λιμανιού, κτυπημένο από έξι ή επτά τορπίλες. Μέσα σε 19λεπτά οι απώλειες των Αμερικανών ήταν πολύ μεγάλες. To πρώτο κύμα της επιδρομής ολοκλήρωνε την αποστολή του με απώλεια μόλις εννέα αεροσκαφών, πέντε «Kate», τριών «Zero» και ενός «Val».

To δεύτερο κύμα, που έφθασε πάνω από το Περλ Χάρμπορ περί τις 08.55, συνάντησε μεγαλύτερη αντίσταση, καθώς ο παράγοντας του αιφνιδιασμού έπαψε να υφίσταται. Αεροσκάφη Curtiss Ρ-36 και Ρ-40 είχαν κατορθώσει να απογειωθούν και το αντιαεροπορικό πυ ρ έγινε πυ κνότερο και αποτελεσματικό. Αυτό το κύμα δεν διέθετε τορπιλοπλάνα ή αεροπλάνα με βόμβες των 800 kg αλλά πέτυχε καίρια πλήγματα στα θωρηκτά «Pennsylvania» και «Nevada», στα καταδρομικά «Raleigh» και «Honolulu», στο πλοίο υποστήριξης υδροπλάνων «Curtiss» και στα αντιτορπιλικά «Cassin», «Shaw» και «Downes». Oi απώλειες των Ιαπώνων ήταν αισθητά μεγαλύτερες: συνολικά 20 αεροσκάφη, έξι «Zero» και δεκατέσσερα «Val».

Τρίτο κύμα δεν υπήρξε, παρά την πίεση που άσκησε ο Γκέντα στον Ναγκούμο. O Ναγκούμο έκρινε ότι οι κύριοι στόχοι είχαν πληγεί και δεν υπήρχε λόγος να ριψοκινδυνεύσει, τη στιγμή που οι Αμερικανοί ήταν καλύτερα προετοιμασμένοι, όπως απέδειξαν και οι απώλειες του δεύτερου κύματος. Παράλληλα η αρμάδα του Ναγκούμο κινδύνευε να εξαντλήσει τα αποθέματα καυσίμων που διέθετε ή να αιφνιδιασθεί με τη σειρά της

70 OI ΦΛΟΓΕΣ TO Y ΠΟΛΕΜΟΥ

Α ερ οσ κά φ ος Nakajim a B5N 2 «Kate» υπ ερίπ τατα ι το υ α ερο δρο μίου Χίκαμ.

ΦΡΑΝΚΛΙΝ ΝΤΕΛΑΝΟ ΡΟΥΖΒΕΛΤαπό τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα, τα οποία δεν γνώριζε πού βρίσκονταν. Εξάλλου, το τρίτο κύμα απαιτούσε αρκετό χρόνο προετοιμασίας, συνεπώς κάποια αεροσκάφη πιθανώς θα αναγκάζονταν να προσνηωθούν με μειωμένο φως, κάτι πολύ επικίνδυνο για τα δεδομένα της εποχής.

Μετά την επιδρομή η εικόνα του άλλοτε «Μαργαριταρένιου Λιμανιού» ήταν εφιαλτική: φωτιές μαίνονταν παντού, η θάλασσα έβραζε από το καιγόμενο πετρέλαιο, οι τραυματίες και οι πα- νιδευμένοιστο κύτος του «Oklahoma» κραύγαζαν, συνεργεία έτρεχαν πανικόβλητα για να σβήσουν τις φωτιές και να περισυλλέξουν τους τραυματίες. Επικρατούσε κατάσταση αλλοφροσύνης. Oi απώλειες των Αμερικανών ήταν μεγάλες: 2.403 νεκροί, 68 από αυτούς πολίτες, και 1.280 τραυματίες. Συνολικά βυθίσθηκαν 20 πλοία, καταστρά- φηκαν 188 αεροσκάφη και άλλα 155 υπέστησαν ζημιές. Oi Ιάπωνες πέτυχαν μια μεγάλη νίκη με ελάχιστες ανθρώπινες απώλειες: 64 νεκρούς, από τους οποίους οι εννέα υπηρετούσαν στα υποβρύχια «τσέπης». Παράλληλα έχασαν 29 αεροσκάφη, τα 2/3 των οποίων ανήκαν στο δεύτερο κύμα. Κανένα από τα υποβρύχια «τσέπης» δεν επέστρεψε, καθώς τα τέσσερα βυθίσθηκαν και το πέμπτο ε- ξώκειλε. O σημαιοφόρος Καζούο Σακαμάκι ήταν ο μόνος επιζών από τους δέκα άνδρες που επάνδρωναν αυτά τα σκάφη και ο μοναδικός αιχμάλωτος των Αμερικανών στο Περλ Χάρμπορ. Ηταν μέ- λος του διμελούς πληρώματος που επάνδρωνε τοπέμπτο υποβρύχιο «τσέπης» και απετέλεσε τον πρώτο αιχμάλωτο του πολέμου ΗΠΑ-Ιαπωνίας.

Γόνος παλαιάς και εύπορης οικογένειας. Γεννήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 1882 στην Πολιτεία της Ν έας Υόρκης. Ηταν μακρινός συγγενής του προέδρου Θεόδωρου Ρούζ0ελτ. Σπούδασε νομικά στο Χάρβαρντ και στη Νομική Σχολή Κολούμπια.To 1905 νυ μφ εύθηκε την Ελέανορ Ρούζβελτ, που ήταν μακρι

νή συγγενής του και με την οποία απέκτησαν έξι παιδιά. To 1911 άρχισε η πολιτική του σταδιοδρομία με το κόμμα των Δημοκρατικών, στην Πολιτεία της Ν έας Υόρκης. Κατά τη διάρκεια του A' Παγκοσμίου Πολέμου άσκησε τα καθήκοντα υφυπουργού Ναυτικών. Διατήρησε αυτό το αξίωμα έως το 1920, οπότε αποφάσισε να θέσ ει υποψηφιότητα ως αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, με υποψήφιο πρόεδρο τον Τζέημς Κοξ. Μ ετά την ήττα του συνδυασμού στις εκλογές του 1920, τον περίμενε ένα σκληρό κτύπημα της μοίρας, τον Αύγουστο του 1921. Εμεινε παράλυτος από τη μέση και κάτω. Αγωνίσθηκε σκληρά για να αντιμετωπίσει αυτή την απροσδόκητη εξέλιξη και ποτέ δεν αποδέχθηκε παθητικά την κατάστασή του. Από το 1928 έως το 1932 δ ιετέλεσ ε κυβερνήτης της Πολιτείας της Ν έας Υόρκης.To 1932 εξελέγη για πρώτη φορά πρόεδρος των ΗΠΑ. H αντιμετώπιση των σοβαρότατων οικονομικών προβλημάτων που συσσώρευσε η κρίση του 1929 με τη «Νέα Συμφωνία» (New Deal), χαιρετίστηκε με ενθουσιασμό και του χάρισε μια δ εύ τε ρη θη τεία (1937-1941). Από τη στιγμή που ξέσπασε ο πόλεμος δεν σταμάτησε να υποστηρίζει ηθικά και υλικά τις Δ υτικές δυνάμεις, ακροβατώντας στα όρια της ουδετερότητας. Π ίστευε ότι οι ΗΠΑ έπρεπε να σχηματίσουν, σε συνεργασία με τις Δυτικές δυνάμεις, το λεγόμενο «Οπλοστάσιο της Δημοκρατίας». Ιδιαίτερα στενή ήταν η σχέση του με τον Ουίνστον Τσώρτσιλ. To 1941 ανέλαβε για τρίτη φορά πρόεδρος των ΗΠΑ, κάτι πρωτοφανές στην Ιστορία της χώρας. Ακολούθως ενέτεινε τις προσπάθειες του να ενισχύσει τους μελλοντικούς συμμάχους του με ενέργειες όπως ο νόμος «Περί Δανεισμού και Εκμίσθωσης». Στις 8 Δεκεμβρίου 1941 κήρυξε τον πόλεμο στην Ιαπωνία. Π έθ α ν ε στις 12 Απριλίου 1945, στην αρχή της τέτα ρτης θη τε ία ς του, χωρίς να δει το τέλος του πολέμου.

O πρόεδρος των ΗΠΑ, Ρούζβελτ, υπογράφει το έγγραφο για την κήρυξη του πολέμου εναντίον της Ιαπωνίας.


ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ• Κατά την ιστορική παρέμβασή του στη συνδιάσκεψη της 6ης Σ ε πτεμβρίου ο Ιάπωνας αυτοκράτορας, Χιροχίτο, διάβασε τους παρακάτω στίχους: «Στα πλάτη των τεσσάρων θαλασσών όλοι είμαστε αδέλφια. Σ ε έναν τέτο ιο κόσμο, γιατί λυσσομανούν τα κύματα και ο άνεμος βρυχάται;». To ποίημα αυτό είχε συνθέσει ο παππούς του, αυτοκράτορας Μεϊτζί, όταν άρχιζε ο Ρωσοϊαπωνικός πόλεμος, στις αρχές του 20ού αιώνα. O Χιροχίτο, αφού διάβασε τους στίχους, είπε ότι του θύμιζαν πάντα το ειρηνόφιλο πνεύμα του παππού του. Εμμέσως πλην σαφώς εννοούσε ότι οι στρατιωτικοί υπονόμευαν τις προσπάθειες των πολιτικών για την ειρηνική δ ιευ θ έ τηση της κρίσης με τ ις ΗΠΑ.• O αντιπλοίαρχος Μινόρου Γκέντα, βασικός σχεδιαστής της επίθεσ η ς εναντίον του Περλ Χάρμπορ, περιέγραψε τα προβλήματα που αντιμετώπισε όταν κατέστρωνε τα σχέδιά του: «Υπήρχαν τρία δύσκολα σημεία στην επίθεση εναντίον του Περλ Χάρμπορ. Πρώτον, έπρεπε να παραμείνει κρυφό, διότι οι Αμερικανοί θα έκαναν αμέσως αντεπίθεση εάν ανακάλυπταν ότι ο Ιαπωνικός Στόλος πλησίαζε το Περλ Χάρμπορ. To δεύτερο σημείο ήταν ποια πορεία έ πρεπε να ακολουθήσουμε κατά την προσέγγιση του Περλ Χάρμπορ. Oi πιθανές πορείες περιελάμβαναν μία νότια που περνούσε από το νησί Τρούκ, μια κεντρική η οποία περνούσε από το Mi- ντγουέη και μια τρίτη που περνούσε νότια από τις Α λεούτιες νήσους. To ζήτημα ήταν ποια από τις τρεις να επιλέξουμε. Πολλοί παράγοντες έπρεπε να ληφθούν υπόψη - ο καιρός, το ύψος των κυμάτων, η ορατότητα. To τρίτο σημείο αφορούσε την ίδια την επίθεση: Θα ήταν εφικτό να εκτελέσουμε μια επίθεση με τορπίλες; Αυτό ήταν πολύ μεγάλο πρόβλημα, διότι εάν κάτι τέτο ιο δεν ήταν εφικτό, η επιδρομή δεν ήταν δυνατό να πετύχει. Ο φείλαμε να βρούμε τρόπο για να επ ιτεθούμε με τορπίλες στα ρηχά νερά TOU Περλ Χάρμπορ».• O πλωτάρχης Ταϊσα Μιτσούο Φουτσίντα ηγείτο των αεροσκαφών του πρώτου κύματος, αλλά και μίας Μοίρας που επιχειρούσε με τορπιλοπλάνα Nakajima B5N2 «Kate» από το αεροπλανοφόρο «Akagi», την ημέρα της επίθεσης στο Περλ Χάρμπορ. O ίδιος περιέγραψε τις δραματικές στιγμές της έκρηξης η οποία διέλυσε το «Arizona»: «Καθώς η μοίρα μου πραγματοποιούσε κύκλο πάνω από τη Χονολουλού για μια νέα απόπειρα βομβαρδισμού, άλλες ομάδες άρχιζαν την πορεία τους για τις ρίψεις βομβών και κάποιες κατέβαλαν τρεις προσπάθειες πριν επιτύχουν. Ξαφνικά σημειώθη

κε μια τεράστια έκρηξη στα θωρηκτά που βρίσκονταν παρατεταγ· μένα στη σειρά. Μια πελώρια βαθυκόκκινη στήλη καπνού σηκώθη= κε στα 300 μέτρα και ένα δυνατό ωστικό κύμα έφ θασ ε μέχρι το αεροπλάνο μας. Επέστησα την προσοχή του πιλότου στο θέαμ α και εκείνος παρατήρησε: «Μάλιστα κύριε πλωτάρχα, πρέπει να εξερ- ράγη η αποθήκη πυρομαχικών. Πραγματικά, τρομερό!». H επίθεση διεξαγόταν σε πλήρη ανάπτυξη και ο ουρανός πάνω από το Περλ Χάρμπορ είχε γεμίσει, σε όλη του σχεδόν την έκταση, με καπνό από τις φωτιές και τις εκρήξεις. H μοίρα μου άρχισε πάλι τους βομβαρδισμούς. Εξετάζοντας με τα κιάλια μου τα παρατεταγμένα θω ρηκτά, είδα ότι η μεγάλη έκρηξη είχε πλήξει το «Arizona».• O στρατιώτης Τζόζεφ Μακ Ντόναλντ είχε υπηρεσία στο τηλεφωνικό κέντρο του Κέντρου Πληροφοριών στο Φορτ Σάφτερ, όταν έ- γινε το «μοιραίο» τηλεφώνημα από τον σταθμό ραντάρ της Οπάνα, το πρωινό της 7ης Δεκεμβρίου 1941. Μετά τον πόλεμο οι αναμνήσεις του από εκείνη την ημέρα αποκαλύφθηκαν από τον γιό του, Τζωρτζ Μακ Ντόναλντ. O πατέρας του τελευτα ίου ανέφ ερε ότι ο Λόκαρντ, τον οποίο γνώριζε προσωπικά, του είπε εμφατικά: «Μακ! Υπάρχει ένα τεράστιο σμήνος από αεροπλάνα που πλησιάζουν και η οθόνη έχει γεμίσει!». O Μακ Ντόναλντ απεκάλυψε ότι σκέφθηκε να δράσει αυτοβούλως και να καλέσει το αεροδρόμιο Χουήλερ, όταν ε ίδε τον υπολοχαγό Τάιλερ να μην ανησυχεί για τα επερχόμε- να αεροσκάφη. Φοβούμενος το στρατοδικείο, παρέδωσε κανονικά τα καθήκοντά του στις 07.45, χωρίς να τολμήσει κάτι τέτοιο. Οταν έφ θασ ε στο αντίσκηνό του και ε ίδε τον συνάδελφό του, στρατιώτη Ρίτσαρντ Σίμελ, του είπε: «Σιμ, έρχονται οι Ιάπωνες». Μερικά λεπτά αργότερα ο βόμβος των ιαπωνικών αεροσκαφών επιβεβαίωσε τους φόβους του.• Συγκλονιστικές σκηνές εκτυλίχθηκον βτους χώρους νόσήλέίας των τραυματιών και πάρα πολλά περιστατικά απέδειξαν το μαχητικό πνεύμα και το θάρρος των ανδρών. Στο Ναυτικό Νοσοκομείο ένας ναύτης με σοβαρή πληγή στο στομάχι ζήτησε χυμό πορτοκαλιού, αλλά ο αρμόδιος γιατρός θεώ ρησε ότι ο χυμός βα επιβάρυνε την ήδη αοβαρή κατάστασή του και δ ιέτα ξε να του δώσουν νερό. Οταν ο ναύτης έφ ερ ε αντιρρήσεις, ο γιατρός ψ ιθύρισε στη νοσοκόμα να του φέρει τον χυμό, διότι πιθανότατα ο τραυματίας βα πέ- θα ινε. O ναύτης τό τε είπε: «Γιατρέ σε άκουσα και ακόμη θέλω χυμό». Μια εβδομάδα αργότερα η κατάστασή του είχε βελτιωθεί.

ΑποτελέσματαΟσο κι αν η επιτυχία των Ιαπώνων crro Περλ

Χάρμπορ ήτανεντυπωσιακή, οι συνέπειές της μακροπρόθεσμα αποτέλεσαν «μπούμερανγκ» για τους νικητές. Οπως αποδείχθηκε, η εποχή του θωρηκτού είχε περάσει ανεπιστρεπτί και νέος πρωταγωνιστής ήταν το δίδυμο «αεροσκάφος-αε- ροπλανοφόρο». Κανένα αεροπλανοφόρο των ΗΠΑ δεν βρισκόταν στο Περλ Χάρμπορ στις 7 Δεκεμβρίου. Επιπλέον, μόνο τα θωρηκτά «Arizona» και «Utah» καταστράφηκαν ολοσχερώς. Oi επισκευές στο «Oklahoma» δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ. H απώλεια των αντιτορπιλικών «Cassin» και «Downes» δεν μπορούσε να είναι καταδικαστική για το Αμερικανικό Ναυτικό, που παρέτασσε 171 τέτοια σκάφη. Τα περισσότερα πλοία που επλήγη- σαν ανασύρθηκαν και επισκευάσθηκαν, με μια τε- ράστιαπροσπάθειαπου κατέβαλε πλειάδα ιδιωτικών και στρατιωτικών φορέων. O δισταγμός του

Ναγκούμο να εξαπολύσει ένα τρίτο κύμα που θα έπληττε τις εγκαταστάσεις του Περλ Χάρμπορ και τις πολύτιμες δεξαμενές, οι οποίες περιείχαν 4,5 εκατομμύρια βαρέλια καυσίμων, αποδείχθηκε μοιραίος. Οπως εξελίχθηκε ο πόλεμος, αυτές οι εγκαταστάσεις θα αποδεικνύονταν πολυτιμότερες από τα θωρηκτά.

To χειρότερο για τους Ιάπωνες ήταν ότι η κοινή γνώμη στις ΗΠΑ συσπειρώθηκε, ενώ μέχρι τότε δεν ήταν λίγοι εκείνοι που αμφισβητούσαν τη σκοπιμότητα της εμπλοκής των ΗΠΑ στον πόλεμο. O πρόεδρος ΡούζΒελτ απεκάλεσε την 7η Δεκεμβρίου «ημέρα ατιμίας», κατά την ομιλία του στην κατάμεστη αίθουσα της Βουλής των Αντιπροσώπων στις 8 Δεκεμβρίου. H Γερουσία και το Κογκρέσο ενέκριναν την κήρυξη του πολέμου κατά της Ιαπωνίας. Μοναδική εξαίρεση απετέλεσε η βΙχρονη αντιπρόσωπος της Μοντάνα Ζανέτ Ράν- κιν, η οποία ψήφισε κατά της κήρυξης του πολέμου δηλώνοντας: «Ως γυναίκα δεν μπορώ να πάω


To ιαπωνικό α εροπλανοφόρο «Soryu». Κ α 9 ελ κ ύ σ τη κ ε στις 2 3 Δ ε κ ε μ β ρ ίο υ 1935 και α νέλ α β ε υπηρεσία σ τις 2 9 Δ ε κ ε μ β ρ ίο υ 1937. Μ ε τα χ ύ τη τα 35 kts, ή τα ν το τα χ ύ τερ ο α εροπλανοφόρο εκε ίνη την περίοδο παγκοσμίως. Α π ο τέλεσ ε πρότυπο για όλα σχεδόν τα οποία ναυπηγήΘηκαν α ρ γ ό τερ α . Ta αερο σ κά φ η του κ ατά την επ ιδρομή στο Π ερλ Χάρμπορ έπ ληξαν α ρ κ ετο ύ ς σ τόχους. Μ ε το πρώτο κύμα κτύπησαν τα ΰ ω ρ η κ τά «Nevada», «Tennessee» και «W esf Virginia» μ ε δ ια τρ η τ ικ ές βόμβες, ενώ μ ε τορ π ίλες π ροσέβαλαν τα «Utah», «Helena», « California» και «Raleigh». Επίσης επ ιτέ& ηκαν σε σ τα & μευμένα αερο σ κά φ η στο Μ π άρμπ ερς Πόιντ. Μ ε το δ ε ύ τε ρ ο κύμα τα αερο σ κά φ η το υ π ροσέβαλαν τα « C alifornia», «Raleigh» και «Kaneohe» και εγ κ α τα σ τά σ ε ις το υ ναυπηγείου. To σκάφος α υ τό ε ίχε εκτόπισμα 15.900 t (19.500 πλήρες φορτίου), μ ήκ ος 222 m, μ έγ ισ το πλάτος 21 m και βύ9 ισμα 7,44 m. O οπλισμός το υ α π ο τελ ε ίτο από 1 2 π υ ρ ο β ό λ α τω ν 1 2 7 η ιη ι ,2 6 α ν τ ια ε ρ ο π ο ρ ικ ά π υ ρ ο β ό λ α τω ν 2 5 η ιπ ικ α ι 15 π ο λ υ β ό λ α τω ν 1 3 ,2 mm. Δ ι έ ϋ ε τ ε πλήρωμα 1 .103ανδρ ώ νκα ι μπορούσε να μ ε τ α φ έ ρ ε ι 18 «Zero», 18 « Val» και 18 «Kate» (ε ικονογράφηση για τις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : Γιάννης Αποστολογιάννης / επ ιμ έλε ια ιστορικών στοιχείω ν: Σ τέ λ ιο ς Δ εμη ρ ά ς).

To αμερικανικό & ω ρηκτό USS «A rizona» (BB 39). Κ α & ελκύσ τη κε στις 19 Ιουνίου 1915, ε ίχε εκτόπ ισμα 3 1 .4 0 0 1 και ανήκε στην κλάση «Pennsylvania». Σ το Π ερ λ Χάρμπορ ε ίχε π λευρίσει στο πλοίο επισκευών « Vestat», μπροστά από το «Nevada». Κτυπ ή& ηκε από μια τορπίλη και οκτώ βόμβες, που ανατίναξαν την εμπρόσ&ια απο&ήκη πυρομαχικών, μ ε α π οτέλεσ μα τη βύ&ισή του. Α νάμεσα στα Θ ύματα ήτα ν ο υποναύαρχος Kivτ και ο πλοίαρχος Β αν Β άλκενμπουργκ. To σκάφος ε ίχε μήκος 185,32 m, μ έ γ ισ το πλάτος 29,56 m και βύ9ισμα 8,76 m. H τα χ ύ τη τά το υ έφ θ α ν ε το υ ς 21 k ts και η 9ω ράκιση του κ α τα σ τρ ώ μ α το ς τα 203 mm πάχους. O οπλισμός του οποτελείτο οπό 12 πυροβόλα TiJV 356 mm (14 in), 10 π υροβόλα των 127 mm (5 in), 12 αντιαεροπ ορικά π υροβόλα των 127 mm και οκτώ α ντιαεροπ ορικά πολυβόλα των 12,7 m m (0,5 in). H παραλλαγή το υ ή τα ν M eas u re 1 (D ark Grey System), δηλαδή dark grey (5-D) για τις κ ά 9 ε τ ε ς επ ιφ ά νειες και light grey (5-L) για τους ιστούς. To κουφάρι το υ πλοίου παραμένει ακόμα και σ ήμερα στο σημείο όπου β υ 9 ίσ τη κ ε , ως ε&νικό μνημείο (εικονογράφ ηση για τις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : Γιάννης Α π ο σ το λ ο γ ιά ν ν η ς /επ ιμ έλ ε ια ιστορικών στοιχείω ν: Σ τέ λ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς).

στον πόλεμο και αρνούμαι να στείλω οποιονδήπο- τε άλλο». Oi Κίμελ και Σορτ βρέθηκαν στο «μάτι του κυκλώνα», αντιμετωπίζοντας σοβαρές κατηγορίες για πλημμελή εκτέλεση των καθηκόντων τους. 0 υποστράτηγος Ληρόυ Μάρτιν «έπεσε στα μαλακά» και δεν αντιμετώπισε επίσημα κατηγορίες, μολονότι ανακλήθηκε στις ΗΠΑ μαζί με τους Κίμελ και Σορτ. Μέχρι την αποστράτευσή του, το1944, διοίκησε μονάδες εκπαίδευσης. 0 Σορτ α- ποστρατεύθηκε το 1942 και εργάσθηκε στην εταιρία αυτοκινήτων Ford. Πέθανε το 1949.0 Κίμελ απαλλάχθηκε από τα καθήκοντά του και αποστρα- τεύθηκε το 1942. Μέχρι τον θάνατό του, το 1968, προσπαθούσε να αποκαταστήσει το όνομά του. Μέχρι σήμερα πολλοί ισχυρίζονται ότι αυτός και ο Σορτ ήταν τα «τελευταία θύματα του Περλ Χάρμπορ». H Γερουσία των ΗΠΑ αποκατέστησε το ό- νομά τους με απόφαση που έλαβε τον Μάιο του1999.

H πτώση της Γαλλικής Ινδοκίνας σχα χέρια των Ιαπώνων και η 6ύΘιση των «Repulse» και «Prince of Wales»

Από τον Σεπτέμβριο του 1940 οι Ιάπωνες είχαν αποβιβασθεί στη Γαλλική Ινδοκίνα και είχαν καταλάβει στρατηγικά σημεία (λιμάνια, σιδηροδρομικούς σταθμούς, αεροδρόμια), σε μια προσπάθεια να σταματήσουν τη ροή εφοδίων προς τους Κινέζους που αντιστέκονταν στην ιαπωνική εισβολή στα κινεζικά εδάφη. Την αποστολή είχε φέρει σε πέρας ο Εκστρατευτικός Στρατός Ινδοκίνας, υπό τον υποστράτηγο Τακούμα Νισιμούρα. Παρά τον ευφάνταστο τίτλο του σχηματισμού του, ο Νισι- μούρα είχε ουσιαστικά στη διάθεσή του την 21η Ανεξάρτητη Σύνθετη Ταξιαρχία του υποστρατή


To «Repulse» κ ατά τη δ ιάρκεια

του Μ εσοπ ολέμου .

0 δ ιο ικητής της 14ης Ιαπωνικής Σ τρ α τ ιά ς , α ντισ τρ ά τη γ ο ς Μ ασαχάρου Χόμα.

γου Τακέσι Σακουράντα, το 2o Σύνταγμα Πεζικού της Αυτοκρατορικής Φρουράς, το 14ο Σύνταγμα Αρμάτων και μονάδες υποστήριξης.

Στη 6αθύτερη σκέψη των Ιαπώνων υπήρχε επιπλέον το «Νότιο Σχέδιο», η επέκταση της κυριαρχίας τους στις πλούσιες δυτικές αποικίες της Απω Ανατολής. Oi πρώτες ύλες της περιοχής, κυρίως το πετρέλαιο και το καουτσούκ, είχαν ζωτική σημασίαγιατη λειτουργίατης ιαπωνικής βιομηχανίας αλλά και για την υλοποίηση των ιαπωνικών επεκτατικών βλέψεων στην περιοχή. H ανάμιξη των Ιαπώνων στη διαμάχη Ταϊλανδών και Γάλλων του Βισύ, κατά το πρώτο εξάμηνο του 1941, απέδειξε ότι ήταν αποφασισμένοι να προωθήσουν το σχέδιό τους που έφερε τον άκακο τίτλο «Σφαίρα αμοιβαίας ευημερίας στη Μείζονα Ανατολική Ασία».

Προκειμένου να αναχαιτισθεί η ιαπωνική επιθετικότητα, η οποία δεν απειλούσε μόνο τις αποικίες στην Απω Ανατολή αλλά και την Αυστραλία, οι Βρετανοί απέστειλαν εκεί μια μοίρα του Ναυτικού τους με επικεφαλής δύο μεγάλες μονάδες επιφα- νείας, τα «Repulse» και «Prince of Wales». H αποστολή τους εγκρίθηκε με μεγάλο σκεπτικισμό, διότι οι Βρετανοί είχαν ανοικτά μέτωπα στον Ατλαντικό και στη Μεσόγειο και χρειάζονταν κάθε διαθέσιμη μονάδα. Παρόλα αυτά είχε εγκριθεί και η αποστολή του νεότευκτου αεροπλανοφόρου «Indomitable», όμως αυτό προσάραξε σε ύφαλο κατά το παρθενικό του ταξίδι, έξω από το λιμάνι του Κίνγκστον της Τζαμάικα, στις αρχές Νοεμβρίου 1941, οπότε δεν ήταν διαθέσιμο.

To καταδρομικό μάχης «Repulse» είχε αναλά- βει για πρώτη φορά υπηρεσία τον Αύγουστο του 1916 και είχε υποστεί την τελευταία μείζονα επισκευή στα τέλη της δεκαετίας του 1930. Με πλήρη φόρτο εκτόπιζε περί τους 37.0001 και είχε συνολικό μήκος 240 m. H θωράκισή του στους πύργους των πυροβόλων έφθανε σε πάχος τα 280 mm. To σκάφος αυτό μπορούσε να μεταφέρει μέχρι τέσσερα υδροπλάνα Supermarine Walrus. Oi κινητήρες του απέδιδαν περίπου 120.000 hp και κινούσαν τέσσερις έλικες που έδιναν στο πλοίο μέγι-

στη ταχύτητα 31 kts. O κύριος οπλισμός αποτελεί- το από έξι πυροβόλα Mk I των 15 in (381 mm) 42 διαμετρημάτων, τοποθετημένα σε τρεις διπλούς πύργους. Ακολουθούσαν εννέα πυροβόλα MK IX BL των 4 in (102 mm) 44,3 διαμετρημάτων, σε τρεις τριπλούς πύργους, και οκτώ τορπιλοσωλήνες των 21 in (533 mm). H αντιαεροπορική προστασία εξασφαλιζόταν από οκτώ πυροβόλα των 102 mm, 24 πυροβόλα των 40 mm και αρκετά πολυβόλα. Επικεφαλής των 1.181 ανδρώντου πληρώματος ήταν ο πλοίαρχος Ουίλιαμ Τζωρτζ Τέναντ.

Σε αντίθεση με το παλαιό σκαρί του «Repulse», το «Prince of Wales» ήταν ένα νεότευκτο θωρηκτό της κλάσης «King George V» και είχε καθελκυσθεί τον Μάιο του 1939. Ανέλαβε υπηρεσία στις αρχές του 1941 (η κατασκευή του ολοκληρώθηκε μόλις τον Μάρτιο του 1941), είχε συμ- μετάσχει στην καταδίωξη του «Bismarck» και είχε μεταφέρει τον Τσώρτσιλ στον κόλπο της Πλακε- ντίας, στο Νιουφάουντλαντ, όπου είχε οριστεί να γίνει μυστική συνδιάσκεψη μεταξύ των Ρούζβελτ και Τσώρτσιλ. O πλοίαρχος Τζων Κάτεραλ Αιτς, κυ- βερνήτηςτουσκάφους,διοικούσετα 1.521 μέλη του πληρώματος. To μήκους 227 m πλοίο εκτόπιζε περίπου 44.0001 και μπορούσε να αναπτύξει ταχύτητα 28 kts. H κύρια ζώνη θωράκισής του είχε πάχος 374 mm, ενώ σε άλλα σημεία το πάχος της θω- ράκισης κυμαινόταν από 136 έως 324 mm. Είχε και αυτό τη δυνατότητα να μεταφέρει τέσσερα υδροπλάνα Supermarine Walrus. O κύριος οπλισμός του ήταν δέκα πυροβόλα Mk Vll των 14 in (356 mm) 45 διαμετρημάτων, εγκατεστημένα σε δύο τετραπλούς και έναν διπλό πύργο, και 16πυροβόλα των 5,25 in (133 mm) 50 διαμετρημάτων, σε οκτώ διπλούς πύργους. Περίπου 50 πυροβόλα των 40 mm και άλλα οκτώ των 20 mm εξασφάλιζαν την αντιαεροπορική προστασία του «Prince of Wales».

Τα δύο παραπάνω πλοία θα είχαν ως έδρα την οχυρή ναυτική βάση της Σιγκαπούρης, στη νότια άκρη της χερσονήσου της Μαλαισίας, μεταξύ των δύο μεγάλων νησιών Σουμάτρα και Βόρνεο, τα οποία ανήκαν στις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες. Μαζί με τα τέσσερα αντιτορπιλικά που τα συνό-

74 01 ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

δευαν («Electra», «Encounter», «Express», «Jupiter») σχημάτιζαν τη Δύναμη «G». Στις 2 Δεκεμβρίου του 1941 αφίχθησαν στο λιμάνι της Σιγκαπούρης και μετονομάστηκαν σε Δύναμη «Ζ». H μοίρα αυτή μαζί με τα ελαφρά καταδρομικά «Danae», «Dragon», «Durban» και «Mauritius» και τα αντιτορ- πιλικά «Tenedos», «Stronghold» και «Vampire» σχημάτιζαν τη δύναμη κρούσης του Στόλου Απω Ανατολής του Royal Navy1 τον οποίο διοικούσε, από την 1η Δεκεμβρίου, ο ναύαρχος σερ Τομ Φίλιπς. O Φίλιπς ανέμενε να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο από την άφιξη ενός βαρέος βρετανικού καταδρομικού, ενός ελαφρού ολλανδικού καταδρομικού και δύο βρετανικών και τεσσάρων αμερικανικών αντιτορπιλικών. Μερικές από αυτές τις μονάδες επιφανείας δεν ήταν άμεσα διαθέσιμες, επειδή είχαν ανάγκη από επισκευές, ωστόσο ο Φίλιπς είχε στα χέρια του μια ικανοποιητική αποτρεπτική δύναμη. Εκείνο που ο τελευταίος δεν γνώριζε, ήταν το ότι οι Ιάπωνες είχαν ενημερωθεί για τα βρετανικά σχέδια που αφορούσαν την υπεράσπιση της Σιγκαπούρης από τους συμμάχους τους Γερμανούς.

O Φίλιπς κινήθηκε όταν πληροφορήθηκε ότι οι Ιάπωνες του Νότιου Εκστρατευτικού Στόλου πραγματοποιούσαν αποδάσεις στον ισθμό Κρα, μεταξύ της νότιας Ταϊλάνδης και της Μαλαισίας. To πρωινό της 8ης Δεκεμβρίου η Σιγκαπούρη υπέ- στη ιαπωνική αεροπορική επιδρομή αλλά τα πλοία που ναυλοχούσαν εκεί δεν επλήγησαν. Εκείνη την ημέρα έφθασαν και τα νέα της επιδρομής στο Περλ ΧάρμΠόρ. O Φίλιπς συνειδητοποίησε ότι δεν υπήρχε πλέον ενδεχόμενο να ενισχυθεί από τον αμερικανικό Στόλο του Ειρηνικού. Επρεπε, συνεπώς, να δράσει με όση δύναμη είχε στα χέρια του και χωρίς αεροπορική κάλυψη από τη RAF, καθώς τα αεροδρόμια απειλούντο από την ιαπωνική εισβολή. Πάντως αποφάσισε να προχωρήσει, θεωρώντας ότι οι μονάδες του δεν θα κινδύνευαν τόσο σοβαρά από την ιαπωνική αεροπορική απειλή. Αλλωστε ήταν αδήριτη ανάγκη να πληγούν οι απο- βατικές δυνάμεις των Ιαπώνων στη νότια Σινική θάλασσα.

Με τις σκέψεις αυτές ο Φίλιπς ανεχώρησε το απόγευμα της 8ης Δεκεμβρίου από τη Σιγκαπούρη με τη Δύναμη «Ζ», που είχε στις τάξεις της τα «Repulse» και «Prince of Wales», καθώς και τα αντι- τορπιλικά «Electra», «Express», «Tenedos» και «Vampire». O ναύαρχος ύψωσε τη σημαία του στο νεότευκτο «Prince of Wales». To μεσημέρι της 9ης Δεκεμβρίου, αφού η Δύναμη «Ζ» είχε περάσει τα νησιά Ανάμπα, εντοπίστηκε από το ιαπωνικό υποβρύχιο l-65, το οποίο άρχισε να ακολουθεί τη βρετανική μοίρα χωρίς να γίνει αντιληπτό. Οπως ήταν φυσικό, το υπο6ρύχιο ειδοποίησε το ιαπωνικό αρχηγείο και ο επικεφαλής των δυνάμεων εισβολής, αντιναύαρχος Τζισαμπούρο Οζάουα, έδωσε δια

ταγή τα μεταγωγικά πλοία που επέστρεφαν από τα σημεία εισβολής να συνοδεύονται από πολεμικά σκάφη. Παράλληλα κινητοποιήθηκε ο 22ος Αεροπορικός Στολίσκος, ο οποίος ετοιμαζόταν για αποστολή βομβαρδισμού εναντίον της Σιγκαπούρης και έπρεπε πλέον να επανεξοπλίσει γρήγορα τα αεροσκάφη του με τορπίλες. Αυτή η διαδικασία δεν ήταν εύκολο να ολοκληρωθεί πριν από τη δύση του ηλίου.

H μοίρα του Φίλιπς είχε ήδη εντοπισθεί από τρία υδροπλάνα Aichi E13A «Jake», nou εκτοξεύ- θηκαν από τους καταπέλτες των ιαπωνικών καταδρομικών τα οποία συνόδευαν τα μεταγωγικά. Τα υδροπλάνα είχαν υπό στενή παρακολούθηση τα βρετανικά πλοία μέχρι τη δύση του ηλίου, όταν η ήδη μικρή μοίρα του Φίλιπς έχασε ένα μέλος της, το αντιτορπιλικό «Tenedos», το οποίο αναγκάστηκε να επιστρέψει στη Σιγκαπούρη λόγω έλλειψης καυσίμου.

Oi Ιάπωνες επιχείρησαν να επιτεθούν με τα αεροσκάφη τους κατά τη διάρκεια της νύκτας αλλά οι καιρικές συνθήκες δεν τους το επέτρεψαν. Πά

ντως ένα ιαπωνικό υδροπλάνο λίγο έλειψε να προ- To «Prince o f Wales», καλέσει σύγκρουση μεταξύ των δύο στόλων, όταν 9ω ρ η κτό της κλάσης φώτισε με φωτοβολίδα το φίλιο βαρύ καταδρομι- <<KingGeorge V». κό «Chokai», θεωρώντας ότι επρόκειτο για το «Prince of Wales». Μετά από αυτό το απρόοπτο ο Φίλιπς αποφάσισε να επιστρέψει στη Σιγκαπούρη, εκτιμώντας ότι είχε χάσει το στοιχείο του αιφνιδιασμού. H βρετανική και η ιαπωνική μοίρα (έξι καταδρομικά με συνοδεία αντιτορπιλικών) είχαν διαχωρισμό οκτώ χιλιομέτρων αλλά δεν απέκτησαν επαφή, ούτε το ραντάρ του «Prince of Wales» εντόπισε τον εχθρό. Oi Βρετανοί κινήθηκαν προς νότο και οι Ιάπωνες προς βορρά. Ετσι φάνηκε ότι η σύγκρουση είχε αποφευχθεί. Ομως οι Βρετανοί είχαν την «τύχη» - όπως και κατά την άφιξή τους - να εντοπισθούν από ιαπωνικό υποβρύχιο, χωρίς να το αντιληφθούν. Αυτή τη φορά τους ακολούθησε το l-58, το οποίο μάλιστα ανέφερε στο ιαπωνικό αρχηγείο ότι πυροδότησε πέντε τορπίλες εναντίον των Βρετανών αλλά αστόχησε. Ούτε αυτή τη φορά οι Βρετανοί αντιλήφθηκαν τον κίνδυνο.H αναφορά του υποβρυχίου κινητοποίησε πάλι


Υ Π Ο Μ Ν Η Μ Α

— — Ιαπωνική αμυντική περίμετρος

- □ Ιαπωνικές μονάδες

0I Χλμ. 2500-1 - I I

Ε Σ Σ Δ‘ , \ί \

.:a

Μ Ο Γ Γ Ο Λ Ι Α . ^ A N T Z O Y P vT A ?I V XXXXX

K I N A

f Ομάδα Στραπών ( Κβσντούνγ^..._··'

xxxxx

^*Y"

ΙΝ Δ ΙΑ / - 7' C

i

Ομάδα Ιτρσπών Κίνας

Ι Α Π Ω Ν Ι Α■Τόκιο

# ΦορμόζαΧονγκ Κονγκ

Ε Ι Ρ Η Ν Ι Κ Ο ΣΩ Κ Ε Α Ν Ο Σ

I Τ & ΪΛ Α 'Ν Α Η ^ ¾ Νόπαlxxxx J Γ Α Λ Λ ΙΚ Η . J ^ 1 . Ομάδα Στραπών

1 S f ΙΝ Δ Ο Κ ΙΝ Α Ι4ηΣτρσπάΙ5ηΣχρσπά xxxx Φ Ι Λ Ι Π Π Ι Ν Ε Σ

v _ . ^ , Μ ιντανάο\ -.· 25ηΣτραπά Νήσοι Καρολίνες

\ Μ Α Λ Α ΙΣ ΙΑ

\Νήσοι Μάρσαλ \

Σιγκαπούρη\ ·έ ΐυ μ ά τ ρ α ΒόΡνε0

\ Ο Λ Λ Α Ν Δ Ι Κ Ε Σ Ν Α Ν Α Τ Ο Λ Ι Κ Ε Σ Ι Ν Δ Ι Ε Σ

N _

Ι Ν Δ Ι Κ Ο Σ ~ ~ --------------- ^

Ω Κ Ε Α Ν Ο ΣΑ Υ Σ Τ Ρ Α Λ Ι Α

Νέα ΓουινέαΝήσοι Γκίλμττερτ

Φ

* < ~ ~ ~ ~

Νήσοι Σολομώντα

ί

H επ έκτα σ η της Ιαπωνίας στην α νατολική Ασία και σ τον Ειρηνικό

τον 22ο Αεροπορικό Στολίσκο, ο οποίος στις 07.00 της 10ης Δεκεμβρίου εξαπέλυσε τα αεροσκάφη του για να ερευνήσουν την περιοχή όπου έπρεπε να βρίσκονται τα βρετανικά πλοία, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις. Περίπου 90 αεροσκάφη ενεπλάκη- σαν στην επιχείρηση.

Oi Βρετανοί λίγο πριν είχαν εντοπίσει ένα ύποπτο αεροσκάφος και έστειλαν με τη σειρά τους ένα υδροπλάνο Walrus και το αντιτορπιλικό «Express» για να εκτελέσουν αναγνώριση. Τα πρώτα δυσάρεστα νέα έφθασαν στις 10.05 από το «Tenedos», το οποίο βρισκόταν 224 km νοτιοανατολικά της υπόλοιπης μοίρας, προς τη Σιγκαπούρη, όταν δέχθηκε επίθεση από εννέα δικινητήρια

μέσα βομβαρδιστικά Mitsubishi G3M «Nell», οπλισμένα με βόμβες των 500 kg. H επίθεση απέτυχε αλλά οι Βρετανοί αντελήφθησαν ότι κάτι συνέβαι- νε. Oi φόβοι τους επαληθεύτηκαν όταν τα πλοία τους εντοπίστηκαν και από άλλα ιαπωνικά αεροσκάφη.

Λίγο μετά τις 11.00 ακολούθησε πραγματικό σφυροκόπημα των βρετανικών πλοίων. Αρχικά τους επιτέθηκαν από μεγάλο ύψος 25 βομβαρδιστικά «Nell», οπλισμένα με βόμβες των 225 και των 500 kg, τα οποία πέτυχαν μόνο ένα πλήγμα στο «Repulse». Στις 11.40 ήλθε η σειρά 16 τορπιλοπλάνων «Nell», τα οποία ήταν πιο αποτελεσματικά. Εξι τορπίλες έπληξαντο «Prince ofWales», με


Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Οω

μάς

Νο

ύσ

ιας/

E κδ

όσΒί

ς Π

ΕΡΙΣ

ΚΟ

ΠΙ0

20

08

Σ τρ α τ ιώ τη ς το υ Ιαπωνικού Α υτο κ ρ α το ρ ικ ο ύ Σ τρ α το ύ , Λουζόν, Μ έτω π ο Ειρηνικού, Δ ε κ έμ β ρ ιο ς 1941. O Ιαπωνικός Σ τρ α τό ς υ ιο θ έ τη σ ε το χα κ ί χρώμα μ ε τά τον Α ’ Π Π και προσάρμοσε τ ις σ τολές του στις σ υ ν θ ή κ ες τη ς Απω Ανατολής. Ετσι το 1938 α ν τ ικ α τέσ τη σ ε το μονόπ ετο χ ιτώνιο μ ε το σκληρό ό ρ θ ιο κολάρο μ ε ένα άλλο το οποίο ε ίχε μ α λ α κ ό τερ ο αναδιπλούμενο κολάρο. Kai οι δύο τύποι χιτωνίου είχαν τσ έπ ες στο σ τή θ ο ς και πλευρικά μ ε κ αλύμματα και κουμπιά. To παντελόνι ιδ ίου χρ ώ μα τος φ ορ ιό ταν μ ε γ κ έ τ ε ς σε στα υρ ω τό δέσ ιμο μ ε χα κί ιμ ά ντες . Oi μ π ό τες ήτα ν από κανάβινο ύφασμα μαύρ ου χρ ώ μα τος . H χλαίνη τύπου M 9 0 ήτα ν μονό π ετη μ ε αναδιπλ ούμενο κολάρο, δύο σ ε ιρ ές των έ ξ / κουμπιών και π λευρ ικές τσ έπ ες με κάλυμμα, ενώ ο τύπ ος M 9 8 ήταν μ ε στα υρ ω τό κούμπωμα. To ιαπωνικό πηλήκιο ήτα ν κατα σ κευασ μ ένο από ελ α φ ρ ύ μαλακό ύ φ α σ μ α ,χ α κ ίχ ρ ώ μ α το ς , αποσπώμενο υφασμάτινο επαυχένιο και κ α φ έ δ ερ μ άτ ινο υποσιάγωνο. Σ το εμ π ρόσθ ιο τμήμα του πηληκίου υπήρχε ένα ά στρο μ ε π έντε κ ορυφ ές. O σ τρ α τ ιώ τη ς εδώ είναι οπλισμένος μ ε τυ φ έκ ιο M o del 3 8 A risak a των 6,5 mm, το οποίο φ έρ ε ι την τυπική ξιφολόγχη (εικονογράφηση;· Pisrre Turner/εν δ υ μ α το λ ο γ ικ ή π ερ ιγρ αφ ή: Σ τέλ ιο ς Δ ε μ η ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιεύ ε τα ι μ ε την ά δε ια τη ς D e A g o s tin i UK LtdKOT' α π ο κ λε ισ τ ικ ό τη τα για την Ελλάδα - color im age copyright: D e Agostini UK Ltd).

καταστροφικά αποτελέσματα. Μια και μόνη τορπίλη προκάλεσε ζημιά στον άξονα της εξωτερικής αριστερής έλικας, με αποτέλεσμα να πλημμυρίσουν διάφορα διαμερίσματα του πλοίου. Επιπλέον το θωρηκτό πήρε κλίση δέκα μοιρών προς τα αριστερά, κόπηκε η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος σε ορισμένα τμήματά του και το μηχανοστάσιο μπορούσε πλέον να επιτύχει ταχύτητα 15 kts.Ούτως ή άλλως το σύστημα διεύθυνσης δεν α- νταποκρινόταν και η απώλεια της παροχής ρεύματος σήμαινε ότι πολλοί πύργοι με αντιαεροπορικά όπλα λειτουργούσαν - αν λειτουργούσαν - μόνο χειροκίνητα. Επίσης ο μηχανισμός άντλησης υδάτων δεν ήταν σε θέση να λειτουργήσει ε- παρκώς. To πλοίο ήταν ανυπεράσπιστο απέναντι σε νέες επιθέσεις, ειδικά από την αριστερή πλευρά. Τρία κύματα αεροπορικών επιθέσεων στράφηκαν εναντίον και του «Repulse», το οποίο κατόρθωσε να αποφύγει τα πλήγματα από τα δύο πρώτα πραγματοποιώντας επιδέξιους ελιγμούς. H τρίτη επίθεση απέβη μοιραία, όταν 26 βομβαρδιστικά Mitsubishi G4M «Betty» του 21ου Αεροπορικού Στολίσκου, ο οποίος επιχειρούσε από τη 6άση του κοντά στη Σαϊγκόν, επιτέθηκαν στο «Repulse» οπλισμένα με τορπίλες. H άφεση των όπλων έγινε από δύο κατευθύνσεις, με συνέπειατο «Repulse» να υποστεί πέντε πλήγματα, από τα οποία το ένα μπλόκαρε το πηδάλιο. To «Repulse» έπεσε θύμα της παλαιάς του κατασκευής, καθώς δεν διέθετε ειδικά αντιτορπιλικά εξάρματα στην ίσαλο γραμμή, ούτε κύτος με υδατοστεγή διαμερίσματα και υποτμηματα που θα περιόριζαν την εισροή υδάτων. Ετσι Θυθίστηκε μέσα σε λίγα λεπτά, στις 12.23, αφού πήρε μεγάλη κλίση προς τα αριστερά και ενώ ο κυβερνήτης του, πλοίαρχος Τέναντ, είχε δώσει εντολή για εγκατάλειψη. Τα αντιτορπιλικά «Electra» και «Vampire» έσπευσαν να διασώσουν τους επιζώντες.

Την ίδια ώρα το «Prince of Wales» περνούσε δραματικές στιγμές. Παρά τα προβλήματα, το πλήρωμα αντιστάθηκε όσο μπορούσε σε μια νέα επίθεση από μεγάλο ύψος, στις 12.41. To θωρακισμένο κατάστρωμα άντεξε τον 6ομ6αρδισμό, ό

μως μια 6όμ6α έπληξε έναν σταθμό συγκέντρωσης τραυματιών στο υπόστεγο, προκαλώντας πολλές απώλειες. Αφού δόθηκε το σύνθημα για την εγκατάλειψη του πλοίου, το αντιτορπιλικό «Express» πλησίασε για να περισυλλέξει τραυματίες και επιζώντες. Λίγο μετά τις 13.15, το θωρηκτό ανετράπη και Θυθίστηκε. Τα δέκα Brewster Buffalo της 453 Μοίρας της RAAF (Royal Australian Air Force - Βασιλική Αυστραλιανή Αεροπορία) που έφθασαν στο πεδίο της αεροναυμαχίας για να προσφέρουν αεροπορική κάλυψη, έφθασαν αργά και απλώς παρακολούθησαν τη βύθιση του «Prince of Wales». Τα αυστραλιανά αεροσκάφη που επιχειρούσαν από προκεχωρημένα αεροδρόμια στην Ιπο και στην Κουάλα Λουμπούρ, δεν μπόρεσαν να προλάβουν τα ιαπωνικά βομβαρδιστικά και να μετριάσουν την αποτυχία καταρρίπτο- ντας κάποια από αυτά.

Oi Ιάπωνες πέτυχαν μια περιφανή νίκη με κόστος 18 νεκρούς και τέσσερα βομβαρδιστικά: τρία από αντιαεροπορικά πυρά (ένα «Nell» και δύο «Betty») και ένα από αναγκαστική προσγείωση. Χάθηκαν επίσης δύο αναγνωριστικά αεροσκάφη. Oi Βρετανοί απώλεσαν 840 άνδρες, 513 από το «Repulse» και 327 από το «Prince of Wales». Ανάμεσά τους ήταν ο διοικητής της μοίρας, ναύαρχος Φίλιπς, και ο κυβερνήτης του «Prince of Wales», πλοίαρχος Τζων Κάτεραλ Λιτς. O κυβερνήτης του «Repulse», πλοίαρχος Oui- λιαμ Τζωρτζ Τέναντ, διασώθηκε. Τρία αντι· τορπιλικά διέσωσαν εκατοντάδες ναυαγούς, μερικοί από τους οποίους, αν και τραυματίες, επάνδρωναν μάχιμες θέσεις για να απελευθερώσουν τα μέλη των πληρωμάτων των αντιτορπιλικών ώστε να ασχοληθούν με το έργο της διάσωσης. Κατά τη διάρκεια του θλιβερού ταξιδιού της επιστροφής, τα εναπομείνα- ντα πλοία της μοίρας διασταυρώθηκαν με το αντιτορπιλικό «Stronghold» και άλ


H αντιπρόσωπος τη ς Μ οντάνα , Ζ α νέτ Ράνκιν, ήτα ν το μοναδικό από τα 388 μ έλη του Κ ογκρ έσ ου που ψήφ ισε κ ατά της κήρυξης του π ολέμου, τον Δ ε κ έμ β ρ ιο του 1941.

λα τέσσερα αντιτορπιλικά, τα οποία κατευθύνσ- νταν βόρεια. Av και πληρσφορήθηκαν τα δυσάρεστα, αυτά τα σκάφη κατευθύνθηκαν στον τόπο της σύγκρουσης για να αναζητήσουν κι άλλους ε- πιζώντες, χωρίς αποτέλεσμα.

H ήττα προκάλεσε μεγάλο προβληματισμό και θλίψη στη Βρετανία και στους συμμάχους της. Ηταν μια από τις μεγαλύτερες καταστροφές στην Ιστορία του Royal Navy και σε συνδυασμό με τις απώλειες από την επιδρομή στο Περλ Χάρμπορ, άφηνε τη συμμαχική παράταξη χωρίς μεγάλες μονάδες επιφανείας στον Ειρηνικό. Μέσα σε λίγα 24ωρα το αεροσκάφος αποδείχθηκε ο νέος κυρίαρχος των θαλασσών. Εκτός από την επιδρομή στο Περλ Χάρμπορ (που είχε ανάλογο προηγούμενο, αυτό του Τάραντα), για πρώτη φορά χάθηκαν μεγάλες μονάδες επιφανείας από τη δράση αεροσκαφών και μόνο.

Oi Ιάπωνες κατακτούν την Ανατολή

H κατάσταση των αντιπαρατιθέμενων δυνάμεων στον Ειρηνικό πριν από την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, έδειχνε ξεκάθαρα ότι οι Ιάπωνες είχαν πλεονέκτημα. Γάλλοι, Αμερικανοί, Βρετανοί και Ολλανδοί μπορούσαν να αντιπαρατάξουν 11 θωρηκτά, τρία αεροπλανοφόρα, 36 καταδρομικά, 100 αντιτορπιλικά και 69 υποβρύχια, ενώ οι Ιάπωνες 10 θωρηκτά, δέκα αεροπλανοφόρα, 36 καταδρομικά, 113 αντιτορπιλικά και 63 υποβρύχια. H ιαπωνική υπεροπλία σε αεροπλανοφόρα ήταν ένα κρίσιμο πλεονέκτημα. Oi ένδεκα μεραρχίες που ενέπλεξαν οι Ιάπωνες, από πλευράς χερσαίων δυνάμεων, υπερτερούσαν σε αριθμούς απέναντι στις 340.000 άνδρες τους οποίους μπορούσαν να αντιπαρατάξουν οι Σύμμαχοι μαζί με τα γηγενή στρατεύματα. Ωστόσο το μεγαλύτερο πλεονέκτημα των Ιαπώνων ήταν η εμπειρία και η εκπαίδευση των ανδρών τους σε τακτικές μάχης στη ζούγκλα, καθώς και σε αποβατικές επιχειρήσεις. Στον τομέα των αεροπορικών δυνάμεων, οι Αμερικανοί διέθεταν 307 αεροσκάφη στις Φιλιππίνες. Μεταξύ αυτών ήταν 35 βομβαρδιστικά B-17, αλλά οι υπόλοιποι τύποι στην πλειοψηφία τους ήταν πεπαλαιωμένοι. Oi Βρετανοί προσέθεταν 158 αεροσκάφη στη Μαλαισία και οι Ολλανδοί άλλα 144. Για τα περισσότερα ίσχυε το πρόβλημα της παλαιότητας. Από την άλλη πλευρά, οι Ιάπωνες μπορούσαν να απογειώσουν εκατοντάδες αεροσκάφη από τα νησιά που κατείχαν, τις προωθημένες βάσεις τις οποίες κατελάμβαναν και τα αεροπλανοφόρα. H πληθώρα των μαχητικών «Zero» εξασφάλιζε την αριθμητική και ποιοτική υπεροχή στους αιθέρες, σε αυτή τη φάση του πολέμου.

Σαν να μην ήταν αρκετό το όνειδος από την α

πώλεια των «Repulse» και «Prince of Wales», η βρετανική αντίσταση στη Μαλαισία συσσώρευσε κιάλλη πικρία στο Λονδίνο. Oi Ιάπωνες σχεδίαζαν να επιτεθούν με την 25η Στρατιά του αντιστρατήγου Τομογιούκι Γιαμασίτα, αν και τα θαλάσσια μέσα που διέθεταν για τις αποβατικές τους ενέργειες μπορούσαν να μεταφέρουν περίπου 26.000 άνδρες σε πρώτη φάση. Oi αποβάσεις έγιναν αρχικά στις περιοχές Σινγκόρα και Πατάνι, στις βόρειες και στις ανατολικές ακτές της χερσονήσου της Μαλαισίας, από 5.500 Ιάπωνες, μία ώρα πριν πέσουν οι πρώτες τορπίλες και βόμβες στο Περλ Χάρμπορ. Προηγήθηκε μια παραπλανητική απόβαση στο Κότα Μπαρού, στην ανατολική ακτή της Μαλαισίας. Ανδρες του 3ou Ινδικού Σώματος Στρατού και Βρετανοί συνάδελφοί τους προσπάθησαν να προβάλουν αντίσταση, χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα. Oi 88.000 άνδρες της Κοινοπολιτείας που έδρευαν στην περιοχή, υπό τις εντολές του αντιστρατήγου Αρθουρ Ερνεστ Πέρσιβαλ, δεν διέθεταν τεθωρακισμένα, ενώ οι Ιάπωνες είχαν πάνω από 200. Oi μεραρχίες του Γιαμασίτα, η 5η, η 18η και η Αυτοκρατορική Φρουρά, ήταν επίλεκτες, καλά εξοπλισμένες και εμπειροπόλεμες. Επιπλέον οι Ιάπωνες υποστηρίζονταν από 560 αεροσκάφη, ενώ οι δυνάμεις της Κοινοπολιτείας α- ντιπαρέτασσαν μόλις 158. Τα περισσότερα από τα τελευταία ανήκαν σε πεπαλαιωμένους τύπους, όπως τα Vickers Vildebeest, και καταστράφηκαν στο έδαφος από την πρώτη εβδομάδα. Χρησιμοποιώντας ελαφρά άρματα και ποδήλατα οι Ιάπωνες προωθήθηκαν γρήγορα.

Oi Βρετανοί σχεδίαζαν μια προληπτική επιχείρηση στο έδαφος της Ταϊλάνδης για να αποτρέψουν τα ιαπωνικά σχέδια εισβολής. H επιχείρηση «Matador», όπως ονομάστηκε, δεν εκτελέστηκε ποτέ λόγω διαφωνιών και δισταγμών σχετικών με την παραβίαση της ουδετερότητας της Ταϊλάνδης. Αντί αυτής, πραγματοποιήθηκε μια παρόμοια - αλλά σε μικρογραφία - ενέργεια με το όνομα επιχείρηση «Krohcol», από το όνομα μιας από τις τρεις φάλαγγες οι οποίες συμμετείχαν στην επιχείρηση, από την 8η έως την 11η Δεκεμβρίου. O κακός συντονισμός και η αντίσταση της 5ης Μεραρχίας του Ιάπωνα υποστρατήγου Τακούρο Ma- τσούι, οδήγησαν σε αποτυχία.

Ενώ τα νέα της καταστροφής των «Repulse» και «Prince of Wales» σκόρπιζαν απογοήτευση, έφθασε μια ακόμη δυσάρεστη είδηση, για την ήττα στηνΤζίτρα, μεταξύ της 11ης καιτης 13ης Δεκεμβρίου. Δύο ταξιαρχίες (6η, 15η) της 11ης Ινδικής Μεραρχίας, που διοικούσε ο υποστράτηγος Ντέι- βιντ Μάρεϋ-Λάιον, ανατράπηκαν μέσα σε λίγες ώρες από τις συνδυασμένες επιθέσεις των Ιαπώνων στρατιωτών της Αυτοκρατορικής Φρουράς και της 5ης Μεραρχίας Πεζικού, με την υποστήριξη αρμάτων. Παρά τη γενναία αντίστασή τους οι

78 Oi ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Ινδοί υποχώρησαν. Πολλοί από αυτούς δεν είχαν δει ποτέ άρμα μάχης. O υποστράτηγος Μάρεϋ- Λάιον απαλλάχθηκε από τα καθήκοντά του στις 23 Δεκεμβρίου.

Στο μεταξύ τα αεροσκάφη που παρέμεναν διαθέσιμα λιγόστευαν και χρησιμοποιούντο κυρίως για την προστασία της Σιγκαπούρης, ενώ οι Ιάπωνες βομβάρδιζαν ανενόχλητοι ακόμη και κα- τοικημένες περιοχές, ειδικά στο νησί Πενάνγκ, προκαλώντας εκατοντάδες απώλειες στον άμαχο πληθυσμό. To Πενάνγκ εγκαταλείφθηκε από τους υπερασπιστές του στις 17 Δεκεμβρίου. Οπως και στην περίπτωση της Τζίτρα, αρκετές ποσότητες εφοδίων και όπλων έπεσαν στα χέρια των Ιαπώνων. To ακόμη χειρότερο για τους Βρετανούς ήταν ότι πολλοί γηγενείς στρατιώτες ακολούθησαν το παράδειγμα των Ταϊλανδών και υποστήριζαν πλέον ανοικτά τους Ιάπωνες. Oi Ταϊλανδοί υποστήριζαν πλέον ανοικτά τους Ιάπωνες με αντάλλαγμα εδάφη στη Μαλαισία. Oi δυνάμεις της Κοινοπολιτείας προσπαθούσαν να αναχαιτίσουν με κάθε τρόπο την εισβολή αλλά οι ιαπωνικές δυνάμεις υπερέβαιναν συνεχώς τις βρετανικές αμυντικές γραμμές. O πτέραρχος Ρόμπερτ Μπρούκ - Πό- παμ, Βρετανός ανώτατος διοικητής Απω Ανατολής, είχε την τύχη του υποστρατήγου Μάρεϋ- Λάιον. Αντικαταστάθηκε στα καθήκοντά του από τον αντιστράτηγο σερ Χένρυ Ρόυντς Πόουναλ, στις 27 Δεκεμβρίου.

Τα χειρότερα δεν είχαν φθάσει ακόμα. Oi Ιάπωνες επιτέθηκαν στις 8 και στις 10 Δεκεμβρίου και οτα νησιά Ουέηκ και Γκουάμ, στον νοτιοδυτικό Ειρηνικό. To Γκουάμ υπέκυψε αμέσως. Oi 153 πεζοναύτες και οι υπόλοιποι ελαφρά οπλισμένοι άνδρες μπορούσαν να προβάλουν μόνο συμβολική αντίσταση στα αποσπάσματα που αποβίβασε στο νησί, στις 8 Δεκεμβρίου, το Απόσπασμα των

Νότιων θαλασσών που διοικούσε ο υποστράτηγος Τομιτάρο Χόριι, με την υποστήριξη αεροσκαφών από τον 22ο Αεροπορικό Στολίσκο. Μετά την κατάληψή του το νησί μετονομάστηκε σε Ομίγια Τζίμα (= Νησί του Μεγάλου Βωμού). Στο Ουέηκ η φρουρά των Πεζοναυτών άντεξε μέχρι την 23η Δεκεμβρίου.

Στις 8 Δεκεμβρίου υπέστη επίθεση και το Χονγκ Κονγκ. Για τους Βρετανούς το λιμάνι αυτό έπρεπε να αντισταθεί σε πιθανή απόπειρα εισβολής για αρκετό διάστημα, όμως η φρουρά του α- ποτελείτο από έξι μόλις τάγματα, τέσσερα βρετανικά και δύο καναδικά, τα οποία έφθασαν εκεί στις 27 Οκτωβρίου 1941. Oi επιτελείς της Κοινο-

O επ ικεφ αλήςτων δυνάμεωνεισβ ολήςστη Μ αλαισία,αντιναύαρχοςΤζισαμττούροΟζάουα.


• Σ ε μια από τις σπάνιες στιγμές ιπποτισμού κατά τη διάρκεια του πολέμου, ιαπωνικό αεροσκάφος πέταξε πάνω από το πεδίο της αεροναυμαχίας nou κατέληξε στη βύθιση των «Repulse» και «Prince of Wales», την επόμενη ημέρα, και έρ ιξε δύο στεφάνια στη θάλασσα, ένα για το υς Ιάπωνες και ένα για τους Βρετανούς πεσόντες.• O Τσώρτσιλ πληροφορήθηκε τη βύθιση των «Repulse» και «Prince of Wales» τηλεφωνικά από τον ναύαρχο σερ Ντάντλεϋ Πάουντ, αρχηγό του Royal Navy. To μόνο που κατόρθωσε να ρωτήσει, μάλλον από την έκπληξη, ήταν εάν η είδηση ήταν αληθινή. Οτου β Πββυντ την επιβεβαίωσε, ο Τσώρτσιλ απλά κατέβασε το ακουστικό. Οπως ομολόγησε ο τελευτα ίο ς αργότερα, ήταν η πιο συνταρακτική είδηση που άκουσε ποτέ και του δημιούργησε εφιάλτες, καθώς συνειδητοποιούσε ότι δεν υπήρχαν πλέον ισχυρές ναυτικές μονάδες για να αναχαιτίσουν τον ιαπωνικό «οδο-οτρωτήρα».

• H καταστροφή των αεροσκαφών της Κοινοπολιτείας στο έδαφος κατά τ ις πρώτες ημέρες της εκστρατείας στη Μαλαισία, οφεί- λεται και στην προδοτική δράση του λοχαγού Πάτρικ Στάνλεϋ Bov Χήναν, ο οποίος υπηρετούσε ως αξιωματικός - σύνδεσμος με τη RAF και συνελήφθη να μεταδίδει πληροφορίες στους Ιάπωνες. Oi ζημιές που προκάλεσε η δράση του, στρατολογημένου από τους Ιάπωνες, λοχαγού δεν είναι απολύτως εξακριβωμένες. H μετέπει- τα τύχη του δεν είναι γνωστή με λεπτομέρειες και τα στοιχεία που σχετίζονται με αυτόν είναι συγκεχυμένα. Πιθανότατα καταδικάστηκε σε θάνατο από στρατοδικείο.• O στρατηγός και μετέπειτα πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντουάιτ Ντέιβι- ντ Αϊζενχάουερ, ήταν ένας από τους στρατιωτικούς συμβούλους του Μακ Αρθουρ στις Φιλιππίνες. Oi σχέσεις των δύο ανδρών δεν ήταν καλές. Στο βιβλίο του Στάνλεϋ Γουάιντραουμπ «15Αστέρια», αναφέρεται ότι ο Α ϊζενχάουερ δήλωνε ότι σπούδασε τη δραματική τέχνη υπό τον Μακ Αρθουρ, ενώ ο Μακ Αρθουρ έλ εγε ότι ο Αϊ- ζενχάουερ ήταν ο καλύτερος υπάλληλος που είχε ποτέ.

Δ ρ α μ α τ ικ ό σ τιγμ ιότυπ ο από την καταδίω ξη των «Prince o f Wales» (επάνω δ εξ ιά ) και «Repulse» (κάτω α ρ ισ τερ ά ) από τα ιαπωνικά α εροσκάφ η. Δ ιακρ ίνοντα ι ο ι π ίδακες που προκλή&ηκαν από β ολές των Ιαπώνων κοντά στο «Repulse».


Α νδρες των Ανιχνευτώ ν των Φιλιτπτίνων εκπ α ιδεύοντα ι από Αμ ερ ικα νούς στη χρήση το υ α ντια ρ μ ατικού πυροβόλου των 3 7 mm.

Α ερ οσ κά φ ος Mitsubishi G 3M 2 m o d e l2 1 «Nell», παρόμοιο μ ε αυτά που επ ιτέθ η κ α ν στα «Prince o f Wales» και «Repulse».

O α ντ ισ τρ ά τη γ ο ς Α ρ θ ο υ ρ Ερνεστ Π έρ σ ιβα λ, γενικός διο ικητής τηςΜαλα ισ ίας.

πολιτείας θεωρούσαν τη δύναμη αυτή επαρκή για σχετικώς μακρά αξιοπρεπή άμυνα. Oi Ιάπωνες επιτέθηκαν από την ξηρά, βορείως του λιμανιού, με δώδεκα τάγματα και ως τις 9 Δεκεμβρίου είχαν απωθήσει τους υπερασπιστές της πόλης στη λεγό- μενη γραμμή «Τζιντρίνκερς», στη χερσόνησο Ka- ουλούν. H εν λόγω γραμμή άντεξε μία ημέρα και οι υπερασπιστές υποχώρησαν στο ίδιο το νησί του Χονγκ Κονγκ. Εκεί οι άνδρες της Κοινοπολιτείας σταμάτησαν τους Ιάπωνες για οκτώ περίπου ημέρες, πριν οι τελευταίοι διασπάσουν την αμυντική διάταξη στις 18/19 Δεκεμβρίου. Μέρος της βρετανικής - καναδικής φρουράς άντεξε έως τα Χριστούγεννα, οπότε παραδόθηκε. Oi τελευταίοι υπερασπιστές παραδόθηκαν στις 26 Δεκεμβρίου, μετά από αντίσταση 18 ημερών. Ολόκληρη σχεδόν η φρουρά επαρκούσε για πιο μακροχρόνια αντίσταση. Σχεδόν όλη φρουρά αιχμαλωτίστηκε, ενώ οι ιαπωνικές απώλειες ήταν περίπου 3.000 άνδρες. Tov ίδιο μήνα κατελήφθησαν και οι ατόλες Ταράουα και Μακίν, στο υπό βρετανική κατοχή αρχιπέλαγος Γκίλμπερτ.

Oi Φιλιππίνες ήταν ένας σημαντικός στόχος για το «Νότιο Σχέδιο» των Ιαπώνων. H 14η Στρατιά του αντιστρατήγου Μασαχάρου Χόμα ανέλαβε την ευθύνη της επίθεσης εναντίον τους. Tov κορμό της Στρατιάς αποτελούσαν η 16η και η 48η Μεραρχία, η 65η Ταξιαρχία και δύο συντάγματα τεθωρακισμένων (4o και 7o). To Ιαπωνικό Ναυτικό υποστήριζε τη 14η Στρατιά με στοιχεία του 1ou, του 2ou και του 3ou Στόλου, υπό τις διαταγές του αντιναυάρχου Ιμπο Τακαχάσι, και με τον 11 ο Αεροπορικό Στόλο υπό τον αντιναύαρχο Νισίζο Τσου- καχάρα.

Μετά το 1935 η Κοινοπολιτεία των Φιλιππίνων βρισκόταν υπό ημιαυτόνομο καθεστώς και ο πρόεδρος της χώρας, Μανουέλ Λουίς Κεζόν, κάλεσε το 1937 τον Αμερικανό στρατηγό Ντάγκλας Μακ Αρθουρ να αναλάβει την οργάνωση του στρατού

της. O Μακ Αρθουρ δέχθηκε την πρόταση του Κεζόν και ανέλαβε την αποστολή, με τον βαθμό του στρατάρχη.

Καθώς πύκνωναν τα σύννεφα του πολέμου, ο πρόεδρος Ρούζβελτ κινητοποίησε τον Στρατό των Φιλιππίνων θέτοντάς τον σε ομοσπονδιακή υπηρεσία, στις 26 Ιουλίου 1941, και ο Μακ Αρθουρ ανέλαβε τη διοίκηση του σχηματισμού USAFFE (United States Army Forces in Far East - Δυνάμεις του Αμερικανικού Στρατού στην ΑπωΑνατολή), με τον βαθμό του αντιστρατήγου. Στη διάθεση του ΜακΑρθουρ βρίσκονταν 10.500 άνδρες όλων των κλάδων, 1.700 πεζοναύτες, 12.000 άνδρες των Ανιχνευτών των Φιλιππίνων, μιας μονάδας σε μέγεθος μεραρχίας υπό άμεσο αμερικανικό έλεγχο, και 120.000 άνδρες του Στρατού των Φιλιππίνων. Επίσης στάλθηκαν εκατοντάδες αεροσκάφη και χιλιάδες στρατιώτες για να ενισχύσουν την άμυνα του κόλπου της Μανίλα και γενικά του νησιού Λουζόν, του μεγαλύτερου και βορειότερου νησιού των Φιλιππίνων. Ειδικά στον κόλπο της Μανίλα, ο εξοπλισμός και η επάνδρωση των παράκτιων οχυρώσεων και των αντιαεροπορικών μονάδων ήταν σε καλή κατάσταση. Αλλού δεν συνέβαινε το ίδιο. Οσο κι αν η αμερικανική διοίκηση προσπαθούσε να επισπεύσει τις διαδικασίες, υπήρχαν αξεπέραστες δυσκολίες και έγιναν λάθη. Για παράδειγμα οι σχέσεις με το τοπικό στοιχείο δεν ήταν ιδανικές και δυσχεραίνονταν από πολιτισμικές και άλλες διαφορές. Επιπλέον η διαχείριση των αεροπορικών δυνάμεων που διοικούσε ο υποστράτηγος Λιούις Χάιντ Μπρέρετον, διοικητής της FEAF (Far East Air Forces - Αεροπορική Δύναμη Απω Ανατολής) δεν ήταν η καλύτερη, με αποτέλεσμα πολλά από τα αεροσκάφη να καταστραφούν στο έδαφος ή να μην κατορθώσουν να αναχαιτίσουν τονεισβολέα. Oi αδυναμίες αυτές διαπιστώθηκαν όταν οι Ιάπωνες εισέβαλαν στις Φιλιππίνες.

Oi αεροπορικές επιθέσεις εναντίον της αμερικανικής βάσης Κλαρκ στην Παμπάνγκα ξεκίνησαν λίγες ώρες μετά την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, στις 11.30. Πιο νωρίς, από τις 07.15, οιαερο- πορικές δυνάμεις του Ιαπωνικού Στρατού και του

80 OI ΦΛΟΓΕΣ T O Y ΠΟΛΕΜΟΥ

Ιαπωνικού Ναυτικού «επισκέφθηκαν» στόχους στα νησιά Μιντανάο (νότος) και Λουζόν (Βορράς), επιχειρώντας από βάσεις στο νησί Φορμόζα (σημερινή Ταϊβάν). Τέσσερα ιαπωνικά αποσπάσματα θα αποτελούσαν το πρώτο κύμα των αποβάσεων στο νησί Λουζόν, το οποίο βρισκόταν εγγύτερα στα σημεία συγκέντρωσης των ιαπωνικών δυνάμεων. Στις 8 Δεκεμβρίου ένα απόσπασμα 490 αν- δρών των Ειδικών Ναυτικών Αποβατικών Δυνάμεων κατέλαβε το νησί Μπατάν, στο μέσο της απόστασης μεταξύ Φορμόζας και Λουζόν, προσφέρο- ντας προωθημένους διαδρόμους για τα ιαπωνικά αεροσκάφη. Στις 10 Δεκεμβρίου κατελήφθη το νησί Καμιγκουίν και το βράδυ της ίδιας ημέρας δύο αποσπάσματα των 2.000 ανδρών, το πρώτο υπό τις διαταγές του συνταγματάρχη Τόρου Τανά- κα και το άλλο με επικεφαλής τον αντισυνταγμα- τάρχη Κάνο, αποβιβάσθηκαν στο βόρειο και στο βορειοδυτικό τμήμα του Λουζόν, χωρίς να συναντήσουν αντίσταση. Δύο ημέρες μετά το απόσπασμα Κιμούρα, παρουσία του υποστρατήγου Ναόκι Κιμούρα, ξεκίνησε από τα νησιά Παλάου και αποβιβάσθηκε χωρίς προβλήματα σε μια χερσόνησο στο νοτιοανατολικό τμήμα του Λουζόν. Αργότερα ενώθηκε με τα αποσπάσματα των Τανάκα και Κάνο. Oi αποβάσεις εξασφάλισαν στους Ιάπωνες χειριστές προωθημένες επιχειρησιακές βάσεις, υπονομεύοντας ακόμη περισσότερο την άμυνα των νησιών.

Στον νότο, στο νησί Μιντανάο, οι Ιάπωνες συνάντησαν μικρή αντίσταση. Στις 20 Δεκεμβρίου το απόσπασμα Σακαγκούτσι, που διέθετε 5.000 άν- δρες υπό τον υποστράτηγο Σιζούο Σακαγκούτσι, κατέλαβε μαζί με το απόσπασμα του αντισυνταγ- ματάρχη Τοσίο Μιούρα την πόλη Νταβάο, στον μυχό του ομώνυμου κόλπου στο Μιντανάο. Από εκεί ένα μικρό απόσπασμα στάλθηκε για να εξασφαλίσει το νησί Τζόλο, μεταξύ των νήσων Μιντα- νάο και Βόρνεο, ώστε να προετοιμαστεί το έδαφος για την εισβολή στη Βόρνεο.

H μεγαλύτερη σε μέγεθος δύναμη των Ιαπώνων αποβιβάσθηκε στις 22 Δεκεμβρίου, υπό ισχυρή βροχόπτωση, στον κόλπο Λινγκαγιέν, στο δυτικό Λουζόν. Αποτελείτο κυρίως από μονάδες της 48ης Μεραρχίας, η οποία ολοκλήρωσε την απόβαση σε τρία κύματα, συναντώντας μικρή αντίσταση. Στις 23 Δεκεμβρίου ενώθηκε με το απόσπασμα Τανάκα και βάδισε νότια προς τη Μανίλα. Δύο ημέρες μετά την απόβαση στον κόλπο Λινγκαγιέν αποβιβάσθηκαν και 7.000 άνδρες της 16ης Μεραρχίας στον κόλπο Λαμόν, νοτιοανατολικά της Μανίλα. Oi αποβατικές δυνάμεις της 16ης και της 48ης Μεραρχίας χρησιμοποίησαν πάνω από 100 α- ποβατικά σκάφη και ως σημείο εκκίνησης τα νη- σιά Ρίου Κίου, βορειοανατολικά της Φορμόζας.

To απόσπασμα Κιμούρα ενώθηκε με τις δυνάμεις της 16ης Μεραρχίας στις 25 Δεκεμβρίου και


NOT I AΣ Ι Ν Ι Κ Η

ΘΑΑΑΣΣΑ Τανάκα

ΘΑΛΑΣΣΑΦ Ι Λ Ι Π Π Ι Ν Ω Ν

Καμινγκουίν

Φ Ι Λ Ι Π Π Ι Ν Ε Σ

Λουζόν

Υ Π Ο Μ Ν Η Μ Α

^ -------- Ιαπωνικές αποβάσεις

^ “Άξονες προέλασης Ιαπώνων

_ _ _ _ _ Αμυντικές γραμμέςΑμερικανών

ΜΠ: Μεραρχία Πεζικού

□ Ιάπωνες

O Χλμ. 80

XX

^ j. 16η ΜΠ

έτσι οι Ιάπωνες προέλασαν προς τη Μανίλα από δύο κατευθύνσεις, με τη 16η Μεραρχία από τα νοτιοανατολικά και την 48η Μεραρχία από τα βορειοδυτικά. Οιγηγενείς καιοιαμερικανικές δυνάμεις υποχωρούσαν προς το Μπατάαν, στη δυτική πλευρά του νησιού Λουζόν, πραγματοποιώντας επιβραδυντικό αγώνα και αποφεύγοντας τις προσπάθειες των Ιαπώνων να τις περικυκλώσουν. H Μανίλα κηρύχθηκε ανοχύρωτη πόλη στις 27 Δεκεμβρίου και κατελήφθη από τους Ιάπωνες στις 2 Ιανουαρίου. Μέχρι να ολοκληρωθεί η υποχώρηση των αμερικανικών και των γηγενών δυνάμεων στο Μπατάαν, στις 6 Ιανουαρίου 1942, οι απώλειες από τις μάχες, τις λιποταξίες και τις ασθένειες έφθα- σαν τις 13.000, τη στιγμή που οι Ιάπωνες είχαν μόλις 627 νεκρούς και1.282 τραυματίες.

H απόβαση των Ιαπώνων σ τις Φιλιππίνες.

81

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Θω

μάς

Νού

σια

ς/Εκ

δόσε

ις

ΠΕΡ

ΙΣΚ

ΟΠ

ΙΟ

2008

ΧρονολόγιοΙούλιος-Δεκέμθριος 1941

ΙΟΥΛΙΟΣ1: O στρατηγός Ωκινλεκ αντικαθιστά τον στρατηγό Ουέηβελ στη Μέση Ανατολή.1: Oi Γερμανοί καταλαμβάνουν τη Ρίγα.3: 0 Στάλιν ανακοινώνειτην εφαρμογή της πολιτικής της «καμένης γης».5: Oi Γερμανοί φθάνουν στον ποταμό Δνείπερο.8: Αμυντική συμφωνία Βρετανίας - ΕΣΣΔ.9: Κατάληψη του Βιτέμποκ. Αρχίζει η μάχη για το Σμολέσνκ, βασικό κόμ6ο στον δρόμο προς τη Μόσχα.10: Καταλαμβάνεται το Μινσκ. Συνεχίζεται η γερμανική προέλαση στην Ουκρανία.15: Σοβιετική αντεπίθεση στην περιοχή του Λένινγκραντ.17: Συνεχίζονται οι επιθέσεις εναντίον της Μάλτας.26: Τα ιαπωνικά περιουσιακά στοιχεία στις ΗΠΑ δεσμεύονται από την αμερικανική κυΘέρνηση.28: Oi Ιάπωνες ελέγχουν τη Γαλλική Ινδοκίνα εκτός του Βιετνάμ, το οποίο επέτρεψαν να ελέγχεται από τους Γάλλους.31: Επισημοποιείται ο σχεδιασμός για την «Τελική Λύση».

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ5: Τριακόσιες χιλιάδες Σοβιετικοί εγκλωβίζονται και αιχμαλωτίζονται στον θύλακα του Σμολένσκ από τους Γερμανούς, που καταλαμβάνουν και το Ορέλ.9-12: Συνάντηση Ρούζβελτ-Τσώρτσιλ στα ανοικτά του Νιουφάουντλαντ στον Καναδά. Υπογραφή του «Χάρτη του Ατλαντικού».12: H προέλαση προς τη Μόσχα περνά σε δεύτερη μοίρα, επειδή ο Χίτλερ προτιμά να ενισχύσει τις προσπάθειες εναντίον του Λένινγκραντ καιτης Κριμαίας.25: Εισβολή Σοβιετικών και Βρετανών στο Ιράν.31: H πολιορκία του Λένινγκραντ πλησιάζει.

ΣΕΠ ΤΕ Μ Β ΡΙΟ Σ4: To αμερικανικό αντιτορπιλικό «Greer» γίνεται το πρώτο πολεμικό πλοίο των ΗΠΑ που ανταλλάσσει πυρά με Γερμανούς.5: Oi Γερμανοί καταλαμβάνουν την Εσθονία.8: Αρχίζει η πολιορκία του Λένινγκραντ. Oi γερμανικής καταγωγής κάτοικοι που μένουν κοντά στον ποταμό Βόλγα, εκτοπίζονται στη Σιβηρία.11: O Ρούζβελτ δίνει εντολή στο Αμερικανικό Ναυτικό να βάλλει εναντίον κάθε πλοίου που απειλεί νηοπομπή.16:0 Ρεζά Σαχ Παχλεβί, σάχης του Ιράν, αναγκάζεται από τους Συμμάχους σε παραίτηση από τον θρόνο υπέρ του διαδόχου του, Μοχάμεντ Ρεζά Παχλεβί.19: Κατάληψη του Κιέβου από τους Γερμανούς.28: Oi βουλγαρικές αρχές κατοχής εκτελούν 3.000 ανθρώπους στο Δοξάτο και στην ευρύτερη περιοχή της Δράμας, για να καταστείλουν την εξέγερση που εκδηλώθηκε εκεί. Ηδη μέσα στον Σεπτέμβριο έχουν ιδρυθεί οι αντιστασιακές οργανώσεις ΕΔΕΣ και EAM.

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ2: Αρχίζειη επιχείρηση «Taifun».8: Oi Γερμανοί προωθούνται στην Κριμαία έως τη Μαριούπολη.

10: Oi Γερμανοί περικυκλώνουν 660.000 άνδρες στο Μπριάνσκ και στη Βιάζμα.14: H κακοκαιρία δυσχεραίνει τη γερμανική προώθηση προς τη Μόσχα. 16: O Στάλιν παραμένει στη Μόσχα, ενώ κάποια κυβερνητικά όργανα αποχωρούν. Oi πολίτες της Μόσχας εργάζονται σκληρά για να προετοιμάσουν αμυντικά έργα.17: Τορπιλισμός του αμερικανικού αντιτορπιλικού «Kearney» κοντά στην Ισλανδία.18: Καταφθάνουν ενισχύσεις του Ερυθρού Στρατού από τη Σιβηρία. 18: O στρατηγός ΧιντέκιΤόγιο, πρωθυπουργός της Ιαπωνίας.

21: Oi διπλωματικές επαφές ΗΠΑ-Ιαπωνίας όδηγούνταί σέ αδιέξοδο. 24: Oi Γερμανοί καταλαμβάνουν το σημαντικό βιομηχανικό κέντρο του Χαρκόβου στην Ουκρανία.27: Oi Γερμανοί προσεγγίζουν τη Σεβαστούπολη στην Κριμαία.31: Βύθιση του αμερικανικού αντιτορπιλικού «Reuben James>>.

ΝΟ ΕΜ ΒΡΙΟ Σ

3: Oi Γερμανοί καταλαμβάνουν το Κούρσκ.13: To βρετανικό αεροπλανοφόρο «Ark Royal» τορπιλίζεται από το γερμανικό υποβρύχιο U-81 και βυθίζεται την επόμενη ημέρα.18: Oi Βρετανοί εξαπολύουν στη βόρεια Αφρική την επιχείρηση «Crusader».22: Oi Γερμανοί καταλαμβάνουν το Ροστόβ επί του ποταμού Ντον. 22-24: Σφοδρή αντεπίθεση του Ρόμμελ στη βόρεια Αφρική.27: H Wehrmacht προ των πυλών της Μόσχας.

ΔΕ ΚΕΜ Β ΡΙΟ Σ7: Ιαπωνική επιδρομή στο Περλ Χάρμπορ. Εμπόλεμη κατάσταση ΗΠΑ- Ιαπωνίας.8: Ιαπωνική εισβολή στη Μαλαισία. Βρετανία και ΗΠΑ κηρύσσουν τον πόλεμο στην Ιαπωνία.8: Ιαπωνική εισβολή στα νησιά Γκίλμπερτ. Βομβαρδίζεται η αμερικανική βάση Κλαρκ στις Φιλιππίνες από τους Ιάπωνες.10: To Royal Νβνγχάνειτο καταδρομικό μάχης «Repulse» καιτο θωρηκτό «Prince of Wales» από ιαπωνική αεροπορική επίθεση.11: Γερμανία και Ιταλία κηρύσσουν τον πόλεμο στις ΗΠΑ.11-12: Ιαπωνική εισβολή στη Βιρμανία και στις Φιλιππίνες.15: To Royal Navy χάνει στην Αλεξάνδρεια δύο θωρηκτά, το «Valiant» καιτο «Queen Elizabeth», από τις «ανθρώπινες τορπίλες» των Ιταλών της X MAS.16: Ιαπωνική εισβολή στη Βόρνεο.16: H επιχείρηση «Taifun» παγώνει, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Oi Σοβιετικοί αντεπιτίθενται.17: Αρχίζειη μάχη της Σεβαστούπολης.19: 0 Χίτλερ αναλαμβάνει επίσημα τα ηνία της Wehrmacht.22: Ιαπωνική απόβαση στον κόλπο Λινγκαγιέν των Φιλιππίνων.23: Oi Ιάπωνες καταλαμβάνουν το νησί Ουέηκ.24: Oi Αμερικανοί υποχωρούν στη χερσόνησο Μπατάαν των Φιλιππίνων. 25: Oi Ιάπωνες καταλαμβάνουν το Χονγκ Κονγκ.25: Oi Σύμμαχοι καταλαμβάνουν τη Βεγγάζη στη βόρεια Αφρική.30: Καθελκύεται το «Patrick Henry», το πρώτο εμπορικό πλοίο τύπου «Liberty».

82 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY IIOAEMOY

MH ΧΑΣΕΤΕ TON ΕΠΟΜΕΝΟ TOMO ΤΗΣ ΣΕΙΡΑΣ

Ot Φ ΑΟΓΕΙTOT ΠΟΑΕΜΟΤY P *

Ι Α Ν Ο Υ Α Ρ Ι Ο Σ - Ι Ο Υ Ν Ι Ο Σ 1942• ΑΣΙΑ: Κατάληψη Μαλαισίας, Ινδονησίας, Βιρμανίας και Ιάβας από τους Ιάπωνες. Μάχη στη Ραμπαούλ και στη θάλασσα της ΙάΘας. Oi Ιάπωνες βυθ ίζουν βρετανικά και αυστραλιανά πολεμικά πλοία στην Κεϋλάνη.

• ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΣ: Συνδιάσκεψη «Arcadia» στην Ουάσινγκτον. Μ εγάλες μονάδες επιφανείας του Kriegsm arine καταφεύγουν από τη Βρέστη σε γερμανικά λιμάνια, δια μέσου της Μάγχης. Επιχειρήσεις των γερμανικών υποβρυχίων στα αμερικανικά χωρικά ύδατα.

• ΑΦΡΙΚΗ-ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ: Βομβαρδισμοί στη Μ άλτα. Αντεπίθεση Ρόμμελ στην Ελ Αγκέιλα και στη Βεγγάζη. Ανακατάληψη του Τομπρούκ και της Μάρσα Ματρούχ. Επιχείρηση «Ironclad» στη Μαδαγασκάρη.

CHAD^fouiAS

• ΕΥΡΩΠΗ: Μεγάλη σοβιετική αντεπ ίθεση και γερμανική υποχώρηση σε ολόκληρο το μέτωπο. Επιδρομή στο Σαίν Ναζαίρ. Βομβαρδισμοί πόλεων στη Γερμανία και στη Βρετανία - Επιδρομές «Μπαίντεκερ». Γερμανική επ ιθετική ενέργεια στην Κριμαία. Μάχη στο Χάρκοβο.

Στον 6 o τόμο περιλαμβάνονται επίσης:/ Εγχρωμοι χάρτες των επιχειρήσεων / Πίνακες αντιπάλων δυνάμεων / Βιογραφίες στρατιωτικών και πολιτικών ηγετών / Αγνωστες πτυχές των γεγονότων / Χρονολόγιο των κυριότερων γεγονότων της περιόδου

• Ε ΙΡΗΝΙΚΟΣ: Oi Ιάπωνες καταλαμβάνουν τις Φιλιππίνες - «H Πορεία Θανάτου του Μπατάαν». Εισβολή στα νησιά του Σολομώντος, στο Μπαλί και στο Τιμόρ. Ιαπωνικές αεροπορικές και να υτικές επ ιθέσεις στις α κτές των ΗΠΑ και της Αυστραλίας. Oi πολίτες γερμανικής, ιταλικής και ιαπωνικής καταγωγής που ζουν στις ΗΠΑ περιορίζονται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Επιδρομή του Ν τούλιτλ στο Τόκιο.Αεροναυμαχίες στη θάλασσα των Κοραλίων και στο Μίντγουεϊ.

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 5

Documents

Transcript of ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 5