10

Βασικοί στόχοι του παρόντος άρθρου, που αποτελεί συνο-πτική παρουσίαση σχετικής μελέτης, είναι η αποσαφήνιση των απειλών που προέρχονται από τη διασπορά χημικών και βιολο-γικών παραγόντων και η απόδοση ενός ολοκληρωμένου οδηγού δράσεων των Ο.Τ.Α. δεδομένου ότι μέχρι σήμερα δεν υφίσταται επιχειρησιακός σχεδιασμός αντιμετώπισης Χ.Β.Ρ.Π. απειλών σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η ανάπτυξη επιχειρησιακού σχεδιασμού από τους Ο.Τ.Α δύναται να συμβάλει στην επίτευξη υψηλού βαθμού διαλειτουργικότητας καθώς συμπληρωματικά με τον κεντρικό σχεδιασμό, μπορούν να αναπτυχθούν δράσεις όπως η λήψη πρακτικών μέτρων υποστήριξης των Ομάδων Άμεσης Απόκρισης, η άμεση διανομή εξοπλισμού ατομικής προ-στασίας και αγαθών πρώτης ανάγκης στους πληγέντες, καθώς και ο συντονισμός του έργου των εθελοντικών οργανώσεων. Πολύ περισσότερο, δεδομένης και της κατανόησης του επιχει-ρησιακού τους ρόλου, οι Ο.Τ.Α. θα πρέπει να έχουν οργανώσει την πρότερη ενημέρωση του προσωπικού σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας σε συνθήκες αντιμετώπισης Χ.Β. απειλών, να έχουν δρομολογήσει προγράμματα κατάρτισης του εμπλεκόμενου προσωπικού και να έχουν προβεί σε αντίστοιχες ασκήσεις ετοιμότητας.

ΕΙΣΑΓΩΓΗΤα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 και οι επακόλουθες

επιθέσεις με άνθρακα στις Η.Π.Α., καθώς και περιστατικά όπως η χρήση χημικών πολεμικών ουσιών που παραλύουν το Κ.Ν.Σ. (αερίων νεύρων, π.χ. Σαρίν) κατά των κουρδικών χωριών τη δεκαετία του ’80, η χρήση αερίων μουστάρδας κατά τον πόλεμο Ιράν-Ιράκ το 1988, καθώς και η τρομοκρατική επίθεση με Σα-ρίν στο μετρό του Τόκυο το 1995, με 12 νεκρούς και χιλιάδες εκτεθειμένους, συνέβαλαν στο να συνειδητοποιήσουν οι αρχές, τόσο της δημόσιας υγείας όσο και της πολιτικής προστασίας σε παγκόσμιο επίπεδο, ότι η προετοιμασία για την αντιμετώπιση ηθελημένης απελευθέρωσης ενός βιολογικού ή χημικού παράγο-ντα, είναι ένα θέμα που εμπίπτει πλέον στον γενικό σχεδιασμό πολιτικής πάνω σε θέματα προστασίας του πληθυσμού, σε ενδεχόμενα τέτοια συμβάντα[1]. Πρέπει πλέον να θεωρείται δε-δομένο ότι τόσο οι Δημόσιες Αρχές, όσο και οι φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας, πρέπει να είναι έτοιμοι για την αντιμετώπιση μεγάλου αριθμού ασθενών και ανθρώπινων απωλειών μετά από έκθεση σε εσκεμμένη πράξη απελευθέρωσης.

Για κάθε βιολογικό συμβάν που ενδέχεται να απειλήσει μια περιοχή, μια πόλη ή ακόμα χειρότερα και μια χώρα, απαιτείται εξ’ορισμού η ύπαρξη ενός ή περισσοτέρων βιολογικών παραγό-ντων. Ομοίως και για την περίπτωση των χημικών συμβάντων,

απαιτείται η παρουσία χημικών παραγόντων. Στον όρο Χημικά Συμβάντα περιλαμβάνονται τόσο η εσκεμμένη απελευθέρωση χημικών παραγόντων (χημική τρομοκρατία) όσο και η διαφυγή τοξικών χημικών ουσιών λόγω ατυχήματος (βιομηχανικό ατύχη-μα).

Η χρήση Βιολογικών και Χημικών παραγόντων από τρομοκρα-τικές οργανώσεις, θεωρείται από τις δυτικές και όχι μόνο χώρες, ως εν δυνάμει απειλή, με αυξάνουσα σημασία στο εγγύς μέλλον, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η παρασκευή ή η εξεύρεση ορισμένων βιολογικών και χημικών ουσιών είναι σχετικά εύκο-λη, σε αντίθεση με την απόκτηση ή παρασκευή ραδιολογικών ουσιών [1].

Ο ρόλος που καλούνται να διαδραματίσουν οι εμπλεκόμενοι φορείς είναι κρίσιμος, αναφορικά με τον προσδιορισμό των παραγόντων που υπάρχουν ή τυχόν διαχέονται στα διάφορα περιβαλλοντικά σύνολα, συμπεριλαμβανομένων των οικιστικών υποσυστημάτων όπως οι κατοικίες, των υπογείων μεταφορών και των υποδομών αυτών, του ατμοσφαιρικού αέρα καθώς και της αλυσίδας εφοδιασμού με τρόφιμα και νερό [2].

Σκοπός της μελέτης, λαμβάνοντας υπόψη το ενδεχόμενο ενός βιολογικού ή χημικού συμβάντος στην Ελλάδα και δεδομένου ότι μέχρι σήμερα δεν υφίσταται επίσημος επιχειρησιακός σχεδια-σμός σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι να καταδείξει τις δυνατότητες εμπλοκής συμμετοχής των Ο.Τ.Α. στα πλαίσια προστασίας της Δημόσιας Υγείας, με τη διαχείριση μαζικών απωλειών ζωής και υγείας καθώς και ψυχικών απωλειών υγεί-ας και εν συνεχεία να αποδώσει ένα ενιαίο πλάνο διαχείρισης ενδεχόμενων κρίσεων.

Επίσης, στόχος της παρούσας μελέτης, είναι να αποδώσει ένα πλάνο δράσεων των ΟΤΑ, για την καλύτερη δυνατή αντιμετώπι-ση οξέων συμβάντων με μαζικές απώλειες και με γνώμονα την επίτευξη του μέγιστου βαθμού διαλειτουργικότητας μεταξύ των τοπικών αρχών και των άλλων εμπλεκομένων φορέων.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΑναφορικά με τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν κατά την εκ-

πόνηση της παρούσας μελέτης πρέπει να επισημανθεί η χρήση επιλεγμένης βιβλιογραφίας, τόσο ελληνικής όσο και ξένης, με αναφορές σε επίσημες πηγές (ελληνική, κοινοτική και διεθνής νομοθεσία), επιστημονικά βιβλία, άρθρα από επιστημονικά περιοδικά, ανακοινώσεις από επίσημους οργανισμούς, αποτελέ-σματα έγκυρων ερευνών, καθώς και σε εκπαιδευτικά εγχειρίδια του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης & Αυτοδιοίκησης (Ε.Κ.Δ.Δ.Α.) του ΥΠ.ΕΣ. Επίσης, σημαντική ήταν η συμβολή επαφών και συνεντεύξεων με φορείς του Υπ.Υγείας & Κοινωνι-

ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ Ο.Τ.Α. ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΗ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΜΑΖΙΚΩΝ ΑΠΩΛΕΙΩΝτης Ελευθεριάδου Κυριακής 1 και του Πυραγού Δρ. Χάλαρη Μιχάλη 2

11

ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ

κής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.ΕΠ.Υ), της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, του Π.Σ., του Γενικού Χημείου του Κράτους, της Ελ-ληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας (Ε.Ε.Α.Ε.), του Ε.ΚΕ.Φ.Ε. «Δημόκριτος» και παραγόντων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με τη χρήση ερωτηματολογίων πάνω σε ζητήματα σχεδιασμού και αντι-μετώπισης συμβάντων ηθελημένης απελευθέρωσης χημικών και βιολογικών παραγόντων. Επιπλέον, έγινε χρήση διαδικτυακών τόπων όπως αυτών της Interpol, του Ν.Α.Τ.Ο., του W.H.O.,του Health Protection Agency – U.K., κ.α.

Η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε αποτελεί συνδυασμό βιβλιογραφικής επισκόπησης και feed-forward analysis για τη διερεύνηση των δυνατοτήτων επιχειρησιακού σχεδιασμού των Ο.Τ.Α (συμπληρωματικές / αθροιστικές δράσεις)

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣΑνάλυση παρούσας κατάστασης αναφορικά με τοβαθμό ετοιμότητας των Ο.Τ.Α. Αναφορικά με τις δυνατότητες ανάπτυξης επιχειρησιακών δρά-

σεων από τους Ο.Τ.Α για την αντιμετώπιση ΧΒΡΠ απειλών - θα πρέπει να σημειωθεί, ότι η τοπική αυτοδιοίκηση στο σύνολό της δεν έχει αναπτύξει ιδιαίτερες δράσεις για τη βελτίωση των δεδο-μένων απόκρισης σε ενδεχόμενο χημικό ή βιολογικό συμβάν.

Η κατάσταση αυτή συνεπικουρείται από το γεγονός, ότι το νομικό πλαίσιο που διέπει την εμπλοκή των Ο.Τ.Α Α΄ και Β΄ βαθμού στη διαχείριση χημικών ή βιολογικών απειλών κρίνεται ανεπαρκές, δεδομένου οι δεν αποσαφηνίζονται οι κατάλληλες δράσεις που πρέπει να αναλάβουν οι Ο.Τ.Α για την ολιστική αντιμετώπιση του προβλήματος.

Ο ρόλος και οι αρμοδιότητες των Ο.Τ.Α (Νομαρχίες & Δήμοι) στα πλαίσια της αντιμετώπισης ενδεχόμενων φυσικών, τεχνο-λογικών και λοιπών καταστροφών διαμορφώνονται στο Γενικό Σχέδιο της Πολιτικής Προστασίας (Γ.Σ.Π.Π) «Ξενοκράτης» (Υ.Α 1299/Β’423/10.04.2003) οι σημαντικότερες εκ των οποίων παρα-τίθενται παρακάτω:

ΝΟΜΑΡΧΙΕΣ• Συντονίζουν και επιβλέπουν το έργο της Π.Π. για την πρόλη-

ψη, ετοιμότητα, αντιμετώπιση και αποκατάσταση των καταστρο-φών στη ζώνη ευθύνης τους και διαθέτουν για το σκοπό αυτό το απαραίτητο δυναμικό και μέσα

• Συγκροτούν Συντονιστικό Νομαρχιακό Όργανο (Σ.Ν.Ο.)• Μεριμνούν για την οργάνωση στη Ν.Α. Κέντρου Επιχειρήσε-

ων, εξοπλισμένο με τα απαραίτητα μέσα• Μεριμνούν σε περίπτωση εκδηλώσεως καταστροφικών φαι-

νομένων για τη διατήρηση και λειτουργία των ιδρυμάτων και υπηρεσιών που παρέχουν κοινωφελείς υπηρεσίες.

ΔΗΜΟΙ • Μεριμνούν για την εξασφάλιση της αναγκαίας οργάνωσης

και υποδομής των υπηρεσιών τους, προκειμένου να είναι ικανές για τη λήψη αποτελεσματικών μέτρων πολιτικής προστασίας και συντάσσουν προς τούτο σχετικά μνημόνια ενεργειών

• Διαθέτουν το απαραίτητο δυναμικό και μέσα για την αντι-μετώπιση των καταστροφικών φαινομένων και συντονίζουν τη δράση αυτών

• Συνιστούν συντονιστικό τοπικό όργανο στην έδρα τους

• Καθορίζουν χώρους υποδοχής πληγέντων και μεριμνούν για την ανάπτυξη υποδομών στους χώρους αυτούς ικανών για τη διαβίωση των εκεί διαμενόντων

Αναγκαιότητα άμεσης διαχείρισης Μαζικών Απωλειών Κατά την περίπτωση εκδήλωσης Βιολογικού ή Χημικού συμ-

βάντος, λόγω των επιδράσεων που θα υποστεί ο πληθυσμός υπάρχει σημαντική πιθανότητα μεγάλου αριθμού ανθρώπινων απωλειών, γεγονός που καθιστά αναγκαία την πλήρη και α-ποτελεσματική αντιμετώπιση της κατάστασης [3]. Η Διαχείριση των Μαζικών Απωλειών μετά από ένα τέτοιο συμβάν, πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της συνολικής διαχείρισης της κατάστασης από τις Αρχές δεδομένου ότι η αναγνώριση των θυμάτων, η απομάκρυνση τους από το σημείο του συμβάντος και η μεταφορά τους σε κατάλληλους χώρους θα διευκολύνει το έργο των Αρχών (παροχή ιατρικής βοήθειας σε ζώντες, ανακρίσεις, απολύμανση του περιβάλλοντα χώρου κ.α)[4].

Διαχείριση Μαζικών Απωλειών από τουςαρμόδιους φορείς στην ΕλλάδαΣτην Ελλάδα οι κυριότεροι φορείς που εμπλέκονται είτε άμεσα

είτε έμμεσα με τη διαχείριση των συμβάντων με μαζικές απώ-λειες είναι η Αστυνομία, η Πυροσβεστική, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, το Υ.Υ.Κ.Α (Εθνικό Κέντρο Επιχειρήσε-ων Υγείας και Γενική Δ/νση Δημόσιας Υγείας, το Ε.Κ.Α.Β, το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ., Ομάδες Ειδικευμένων Ιατρών), η Ιατροδικαστική Υπηρεσία, οι Τοπικές Αρχές (Νομαρχία – Δήμος), ο Στρατός, οι Δικαστικές Υπηρεσίες, οι Εθελοντικές Οργανώσεις και οι Ομάδες Υποστήριξης Οικογενειών (Ψυχολόγοι – Κοινωνικοί Λειτουργοί).

Στο παρακάτω Σχήμα (Σχήμα 1) παρουσιάζονται οι Διοικητι-κές Δομές Διαχείρισης Μαζικών Απωλειών (από την παρούσα μελέτη), σύμφωνα με τον W.H.O.(Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας), όπως αυτές προτείνεται να εξειδικευτούν στην ελληνική πραγμα-τικότητα.

Ο κατάλληλος επιχειρησιακός σχεδιασμός των Ο.Τ.Α σε πε-ρίπτωση ανάγκης, δύναται να παρέχει την πρόβλεψη για την έγκαιρη προμήθεια και την άμεση διανομή εξοπλισμού ατομικής προστασίας και αγαθών πρώτης ανάγκης στους πληγέντες.

Σχήμα 1- Διοικητικές Δομές ΔιαχείρισηςΜαζικών Απωλειών(W.H.O - Department for Health Actionin Crisis, 2004)

12

Παράλληλα, οι Ο.Τ.Α θα κληθούν σε κάθε περίπτωση να συ-ντονίσουν το έργο των εθελοντικών οργανώσεων. Στα πλαίσια των συμπληρωματικών δράσεων που θα κληθούν να επιτελέσουν οι Ο.Τ.Α., είναι και η προσφορά υποστήριξης στους φορείς παρο-χής Υπηρεσιών Υγείας. Πολύ περισσότερο, θεωρείται βέβαιο το αίτημα για την παροχή ιατροφαρμακευτικού υλικού σε περιοχές ευθύνης των Ο.Τ.Α. που θεωρούνται σχετικά απομακρυσμένες και αποκομμένες, όπως είναι τυχόν κοινότητες και καταυλισμοί στις παρυφές των πόλεων [5]. Ειδικά σε περίπτωση ηθελημένης απελευθέρωσης χημικού ή βιολογικού παράγοντα, τα ζητήματα που σχετίζονται με την υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων είναι υψηλής προτεραιότητας.

Τα καθήκοντα των εμπλεκόμενων στη διαχείριση των Μαζικών Απωλειών Υγείας περιλαμβάνουν[6]:

• Σωστή εκπαίδευση• Εμπειρία• Υπευθυνότητα• Προκαθορισμένο σχέδιο δράσης• Εκτέλεση συντονισμένων και καθορισμένων ενεργειών• Γρήγορη άφιξη• Εκτίμηση των αναγκών• Επικοινωνία με άριστα οργανωμένο συντονιστικό κέντρο• Ενεργοποίηση εφεδρικών δυνάμεων όπως είναι αυτές των

Ο.Τ.Α και των εθελοντών Δράσεις στo πλαίσιο της απορρύπανσης/απομόλυνσηςτου πληθυσμούΠαράλληλα όμως με τις διαδικασίες διαχείρισης των απωλειών,

ιδιαίτερη σημασία δίδεται και στις διαδικασίες απορρύπανσης (στην περίπτωση χημικού συμβάντος) και απομόλυνσης (στην περίπτωση βιολογικού συμβάντος) των ανθρώπων που επιβίω-σαν από το συμβάν και χρήζουν επείγουσας παρακολούθησης και ιατρικής φροντίδας από εξειδικευμένο προσωπικό

Όπως όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς έτσι και οι Ο.Τ.Α είναι αναγκαίο να έχουν στη διάθεση τους έτοιμα Σχέδια Απορρύπαν-σης/Απομόλυνσης και Εκκένωσης με σκοπό την άμεση εφαρμογή τους σε περίπτωση συμβάντων όπως [5]:

• Ύπαρξη προηγούμενης προειδοποίησης για επικείμενη ηθε-λημένη απελευθέρωση χημικών ή βιολογικών παραγόντων

• Εύρεση συσκευής ύποπτης για χημικές ή βιολογικές ουσίες • Ενεργοποίηση συσκευής που περιέχει χημική ή βιολογική

ουσία• Απελευθέρωση επικίνδυνων ουσιών λόγω ατυχήματος

Διαχείριση των Ψυχικών Απωλειών Υγείας (Ψ.Α.Υ)μετά από Χ.Β. συμβάνταΓενικά, ψυχικές απώλειες υγείας, θεωρούνται εκείνες οι α-

πώλειες υγείας, που σχετίζονται με την ψυχολογική κατάσταση των ατόμων και χαρακτηρίζονται συνήθως από έντονο άγχος (stress), νευροψυχική κόπωση και μετατραυματικά σύνδρομα (P.T.S.D.)[6]. Η διασπορά βιολογικών ή χημικών παραγόντων είτε πρόκειται για ατύχημα είτε για τρομοκρατική ενέργεια λειτουργεί αναμφισβήτητα (πέραν των άλλων επιδράσεων) και ως ένας σημαντικός παράγοντας δημιουργίας παρόμοιων καταστάσεων.

Μερικοί από τους παράγοντες που αυξάνουν το άγχος και τα

ατυχήματα που προκαλεί, δηλαδή παράγοντες που οδηγούν στη γένεση ψυχικών απωλειών υγείας, περιλαμβάνουν:

• Απειρία του προσωπικού (πρώτη φορά σε συμβάν μαζικών απωλειών)

• Υπερβολικά μεγάλος αριθμός νεκρών ή/και ασθενών• Έλλειψη εμπιστοσύνης στους επικεφαλής, ελλείψεις σε κα-

τάλληλα εφόδια και σε αποτελεσματική υποστήριξη• Έλλειψη ύπνου• Κακή φυσική κατάσταση (αφυδάτωση, κακή διατροφή)• Ανεπαρκής πληροφόρηση για το δρώμενο• Ανεπαρκής αίσθηση του καθήκοντος και του σκοπούΗ μείωση της πιθανότητας μετατραυματικού συνδρόμου

(P.T.S.D) μετά από συμβάν απελευθέρωσης χημικών ή βιολογι-κών παραγόντων, μπορεί να γίνει με τη χρήση ενός δραστικού προγράμματος πρόληψης κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά από το ιδιαίτερα τραυματικό γεγονός καθώς και με την παρα-κολούθηση του προσωπικού για υπόνοιες ή/και συμπτώματα συγκαλυμμένου μετατραυματικού συνδρόμου P.T.S.D.

Ομάδες ψυχολογικής υποστήριξης και αντιμετώπισης του προβλήματος των Ψ.Α.Υ. ανάλογες με αυτές των φορέων του Υπουργείου Υ.Κ.Α. θα πρέπει να συγκροτούνται σε επίπεδο Ο.Τ.Α (Α’ και Β’ βαθμού) και κυρίως σε περιπτώσεις που το συμβάν χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα σοβαρό, οπότε οι ανάγκες για ψυχολογική υποστήριξη είναι πολύ αυξημένες και δεδομένου ότι ο αντίκτυπος του συμβάντος δύναται να επηρεάζει από μια μικρή πόλη έως το σύνολο της επικράτειας. Σε κάθε περίπτωση, οι το-πικές οργανώσεις μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο μέσω συμβουλευτικών – υποστηρικτικών μηχανισμών [7].

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣΟι αρμοδιότητες των Ο.Τ.Α Α΄ και Β΄ βαθμού σε θέματα συ-

ντονισμού των δράσεων των εμπλεκόμενων φορέων σε τοπικό επίπεδο, είναι πολλές και ιδιαίτερα υψηλής σημασίας για την επίτευξη της καλύτερης και ταχύτερης δυνατής απόκρισης. Η έννοια του συντονισμού εμπεριέχει το σωστό διαχωρισμό αρ-μοδιοτήτων, την άριστη γνώση του χώρου ευθύνης, την άμεση διάθεση υλικοτεχνικού εξοπλισμού και την γενικότερη υποστήριξη των δράσεων των συνεργαζόμενων φορέων. Απαιτείται, λοιπόν η δημιουργία του κατάλληλου νομικού πλαισίου, με σαφή καθο-ρισμό ρόλων και αρμοδιοτήτων, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η ανάπτυξη επιχειρησιακού σχεδιασμού υψηλού επιπέδου σε

13

ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ

κάθε περίπτωση. Για τη σωστή και ολοκληρωμένη διαχείριση μιας τέτοιας κρί-

σης, απαιτείται πρωτίστως αναβάθμιση του ρόλου των Ο.Τ.Α και ισχυροποίηση της θέσης τους αναφορικά με την ανάπτυξη των κατάλληλων δράσεων, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη, ότι η αντιμετώπιση των συνεπειών σε κάθε περίπτωση, πρέπει να εξειδικεύεται στις ιδιαίτερες ανάγκες που προκύπτουν σε τοπικό επίπεδο.

Όλοι οι φορείς που εμπλέκονται στη διαχείριση μαζικών απωλειών – επομένως και οι Ο.Τ.Α - πρέπει να φροντίζουν για την εκπαίδευση του προσωπικού τους πάνω σε θέματα όπως, οι τεχνικές εύρεσης και αποκατάστασης των θυμάτων, η δημόσια υγιεινή του πληθυσμού, καθώς και κοινωνικά – θρησκευτικά – πολιτισμικά - νομικά χαρακτηριστικά της κοινότητας [7].

Παρακάτω παρατίθενται μερικές από τις προτάσεις μας ανα-φορικά με δράσεις που δύνανται να υλοποιήσουν οι Ο.Τ.Α μετά από ενδεχόμενο χημικό ή βιολογικό συμβάν:

- Προτεινόμενες δράσεις για Ο.Τ.Α Α’ βαθμού – Δήμους,Κοινότητες • Μεριμνούν για τη διάθεση των νεκροταφείων και των συνα-

φών χώρων που εποπτεύουν, προκειμένου να διατεθούν κατάλ-ληλοι χώροι προσωρινής παραμονής ή/και ταφής των πιθανών θυμάτων ενός Χ.Β. συμβάντος.

• Συνεργάζονται με το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε τη Γ.Γ. Περιβάλλοντος την Ε.Ν.Α.Ε. και την Κ.Ε.Δ.Κ.Ε, για την εξασφάλιση υψηλού επιπέ-δου προστασίας του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας σε περίπτωση που απαιτηθεί η αποτέφρωση ή η ταφή μολυσμένων με Χ.Β.Ρ.Π. ουσίες.

• Μεριμνούν για την διάθεση των κέντρων Ψυχικής Υγείας και επιλεγμένου προσωπικού ακολουθώντας τις οδηγίες του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Κ.Α.) για την υποστήριξη των συγγενών των θυμάτων που θα αφιχθούν στην περιοχή τους, όταν απαιτηθεί.

• Μεριμνούν για την εξασφάλιση της απαραίτητης οργάνωσης και υποδομής των υπηρεσιών τους, προκειμένου να καταστούν ικανές να ανταπεξέλθουν σε κατάσταση κρίσης με μαζικές α-πώλειες.

• Μεριμνούν για τη διερεύνηση των δυνατοτήτων εναλλακτικής χρήσης μεγάλων δημόσιων χώρων (π.χ. σχολεία, γήπεδα, μεγά-λοι κλιματιζόμενοι χώροι )

• Μεριμνούν για την σύσταση τοπικού συντονιστικού οργάνου στην έδρα τους με σκοπό την δημιουργία κέντρου πληροφόρησης συγγενικών προσώπων των αγνοουμένων τόσο με έντυπα όσο και με ηλεκτρονικά μέσα.

• Μεριμνούν για την ενημέρωση του συνόλου των δημοτών σχετικά με τους κινδύνους που έχουν δημιουργηθεί για την δη-μόσια υγεία και ιδιαίτερα τι πρέπει να προσέξουν οι ευπαθείς ομάδες (παιδιά, ηλικιωμένοι)

• Μεριμνούν για την εκπαίδευση του προσωπικού που θα έρθει σε επαφή με μολυσματικούς και τοξικούς παράγοντες

- Προτεινόμενες δράσεις για Ο.Τ.Α Β’ βαθμού - Νομαρχίες• Εφαρμόζουν κατά γράμμα τις ειδικές οδηγίες της Γενικής

Δ/νσης Δημόσιας Υγείας του Υ.Υ.Κ.Α, • Σε συνεργασία με την Πυροσβεστική φροντίζουν για την

μεταφορά των θυμάτων στους χώρους υποδοχής και διαθέτουν όπου χρειάζεται τα αναγκαία μέσα και προσωπικό.

14

• Συνεπικουρούν το έργο της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, παρέχοντας κάθε δυνατή διευκόλυνση όπως αυτό υπαγορεύεται από το ρόλο και την αποστολή τους.

• Μεριμνούν για την οργάνωση στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κέντρου Επιχειρήσεων κατάλληλα εξοπλισμένου, με σκοπό την παροχή υψηλής ποιότητας πληροφοριών στις Κεντρικές Υπηρεσί-ες έτσι ώστε να υπάρχει η βέλτιστη δυνατή εικόνα των δεδομένων της διαχείρισης μαζικών απωλειών και να αποφεύγονται τυχόν λάθη, παραλήψεις και παρερμηνείες.

• Μεριμνούν σε συνεργασία με τους Ο.Τ.Α Α΄ βαθμού για την επιλογή χώρων μαζικού ενταφιασμού σε περίπτωση εξαιρετικά μεγάλου αριθμού θυμάτων.

• Συμβάλλουν στην κατασκευή και λειτουργία μονάδων απο-μίανσης στις περιοχές ευθύνης τους καθώς και για την παροχή οδηγιών προς όλους τους εμπλεκόμενους για θέματα διασφάλι-σης της δημόσιας υγείας.

• Συντονίζουν το έργο των υπηρεσιών του Ε.Κ.Κ.Α.• Συνεργάζονται με τα κλιμάκια του Ε.Φ.Ε.Τ. που είναι ο

αρμόδιος φορέας για τον έλεγχο ποιότητας και ασφάλειας των τροφίμων και του νερού και παρέχουν κάθε δυνατή διευκόλυνση στο έργο του.

• Συντονίζουν το έργο των εθελοντικών οργανώσεων στα πλαίσια της περιοχής ευθύνης τους.

• Φροντίζουν για την διατήρηση των βασικών υποδομών (παροχή νερού, τροφίμων, ηλεκτρικής ενέργειας, επικοινωνιών, μεταφορών κ.λπ).

• Ενημερώνουν την Περιφέρεια και τη Γ.Γ.Π.Π. για τα δεδομένα της αναγνώρισης και τον αριθμό των αγνοούμενων.

Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ο ρόλος των Ο.Τ.Α στη διαδικα-σία απορρύπανσης/ απομόλυνσης του περιβάλλοντος μετά από Χ.Β. συμβάν. Πιο συγκεκριμένα, για το έργο της απορρύπανσης/απομόλυνσης του περιβάλλοντος, απαιτείται η εφαρμογή των παρακάτω βασικών αρχών που ισχύουν για κάθε περίπτωση επαναφοράς του εδάφους και της ατμόσφαιρας στην αρχική κατάσταση:

• Συνεχής παρακολούθηση της κατάστασης του εδάφους με διεξαγωγή ελέγχων και επιθεωρήσεων από εξειδικευμένο προ-σωπικό

• Συνεχής παρακολούθηση της κατάστασης της ποιότητας της ατμόσφαιρας με αναλυτικές μετρήσεις ανά τακτά χρονικά διαστήματα

• Αποφυγή υποβάθμισης των συνεπειών από τη μόλυνση του περιβάλλοντος

• Διαρκής εγρήγορση αναφορικά με τα δεδομένα μεταβολής των καιρικών συνθηκών και τις ενδεχόμενες απειλές που δύνα-ται να προκύψουν (π.χ. η διασπορά στο έδαφος υδροχλωρικού οξέος μετά από ένα βιομηχανικό ατύχημα, δύναται να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα επιβάρυνσης της ατμόσφαιρας με χλώριο εάν συμπέσει με έντονες βροχοπτώσεις)[8].

Η ακολουθία των δράσεων για την απορρύπανσης/απομόλυν-ση του περιβάλλοντος στις οποίες δύναται να μετέχουν και οι Ο.Τ.Α. με ειδικευμένο προσωπικό θα μπορούσε να οριστεί ως εξής:

1. Αξιολόγηση του βαθμού επίδρασης του συμβάντος στο

περιβάλλον2. Δράσεις ενδελεχούς καθαρισμού 3. Συνεχής παρακολούθηση με μετρήσεις για επιβεβαίωση της

πλήρους απομόλυνσης του περιβάλλοντος [8]Πρέπει να τονιστεί, ότι η ευθύνη για την πλήρη αποκατάσταση

των συνεπειών του συμβάντος βαρύνει κατά κύριο λόγο τις Το-πικές Αρχές και αυτό γιατί ο εθνικός επιχειρησιακός σχεδιασμός δεν δύναται να προβλέψει τις ιδιαιτερότητες και τις διαφορετικές ανάγκες κάθε τοπικής κοινωνίας. Οι αρμόδιες υπηρεσίες των Ο.Τ.Α. Α΄ και Β΄ βαθμού θα πρέπει να δημιουργήσουν ικανούς συνδέσμους επικοινωνίας με τους φορείς άμεσης απόκρισης και να συνεργαστούν μαζί τους σε θέματα που άπτονται της αρμοδιότητας του καθενός.

Στα πλαίσια συνεργασίας με τους αρμόδιους φορείς οι Ο.Τ.Α Α΄ και Β΄ βαθμού θα πρέπει να δρομολογήσουν προγράμματα κατάρτισης του εμπλεκόμενου προσωπικού, και να προβούν σε ασκήσεις ετοιμότητας καθώς και σε εκστρατείες πληροφόρησης του πληθυσμού.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ[1] Χάλαρης Μ., “Το Ελληνικό Πρότυπο στην Στρατηγική Αντι-

μετώπισης Χημικών, Βιολογικών, Ραδιολογικών και Πυρηνικών (Χ.Β.Ρ.Π.) Απειλών”, 8Ο Συνέδριο Χημείας Κύπρου – Ελλάδος, πρακτικά σελ.125, Θεσσαλονίκη, 2004 ; Chalaris M., Saini K, “Risk assessment for Technological Catastrophes”, Conference on “International Terrorist Threats of the Olympic Games – The International Counter – Terrorism Academic Community Perspective, 24 & 25/02/2004, Athens, Greece.

[2] Γκούβρας Π., (2004) Ευρωπαϊκή Επιτροπή[3] W.H.O, “Best Practices for communicating with the public

during an outbreak - The special case of outbreaks”, Report of the W.H.O. Expert Consultation on Outbreak Communications held in Singapore, Sept.2004.

[4] Pan American Health Organization, (2006) Management of Dead Bodies after Disasters: “A Field Manual for First Responders», Washington pp. 13-26

[5] Home Office, (2004) Recovery: “An Emergency Management Guide”, U.K. pp.1-24

[6] Ευσταθίου Παν., (2004) “Αντιμετώπιση Μαζικών Απωλειών Υγείας στον ευρύτερο δημόσιο τομέα υγείας,, Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης

[7] Pan American Health Organization, (2004) “Management of Dead Bodies in Disaster Situations”, Washington pp.1-8

[8] Department for Environment, Food and Rural Affairs, (2004) “Strategic National Guidance – The decontamination exposed to chemical, biological, radiological or nuclear (C.B.R.N.) substances or material”, U.K.

1 Υπουργείο Εσωτερικών – Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης & Αυτοδιοίκησης, Πειραιώς 211, 177 78 Ταύρος-Αθήνα, Τηλ.: 2103496374, E-mail: korina_el@yahoo.gr

2 Αρχηγείο Πυροσβεστικού Σώματος /Διεύθυνση Υγιεινής & Ασφάλειας, Πειραιώς 31, 10553 Αθήνα, Τηλ.: 2105287572, Fax.: 2105287422, E-mail: mchalaris@chem.uoa.gr