ναυμαχία της σαλαμίνας

21
Ναυμαχία της Σαλαμίνας Η ναυμαχία που καθόρισε το μέλλον της Ελλάδας και της Ευρώπης.

Transcript of ναυμαχία της σαλαμίνας

Page 1: ναυμαχία της σαλαμίνας

Ναυμαχία της Σαλαμίνας

Η ναυμαχία που καθόρισε το μέλλον της Ελλάδας και της Ευρώπης.

Page 2: ναυμαχία της σαλαμίνας

Ναυμαχία της Σαλαμίνας

• Η Ναυμαχία της Σαλαμίνας (α-ε. Ναυμαχία τῆς Σαλαμῖνος) διεξήχθη στις 22 Σεπτεμβρίου[2]

[3] του 480 π.Χ, στα Στενά της Σαλαμίνας (στον Σαρωνικό Κόλπο, κοντά στην Αθήνα) μεταξύ των αρχαίων ελληνικών πόλεων-κρατών και της Περσικής Αυτοκρατορίας. Η ναυμαχία της Σαλαμίνας αποτέλεσε σημαντική μάχη της δεύτερης περσικής εισβολής στην Ελλάδα, η οποία άρχισε το 480 π.Χ.

Page 3: ναυμαχία της σαλαμίνας

Δυνάμεις : Ελληνικός στόλος

• Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι ο συμμαχικός στόλος είχε 378 τριήρεις, και αναφέρει τον αριθμό των πλοίων που έστειλε κάθε πόλη-κράτος.Από αυτά,τα περισσότερα προήλθαν από την Αθήνα,η οποία πρόσφερε 200 νέες τριήρεις και περίπου 60 παλαιότερα πλοία.Οι Κορίνθιοι έστειλαν 40 πλοία και οι Αιγινίτες 30.Οι υπόλοιπες πόλεις έστειλαν μικρότερο αριθμό πλοίων η καθεμία,όμως ακόμα και η στρατιωτική Σπάρτη κατόρθωσε να παράσχει 16.Από εκεί και πέρα υπάρχουν αντιπαραθέσεις ανάμεσα στους ιστοριογράφους για τον αριθμό της δυναμης του ελληνικού στόλου.

Page 4: ναυμαχία της σαλαμίνας

Περσικός στόλος

• Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο περσικός στόλος είχε 1.207 τριήρεις.[56] Ωστόσο, από τον υπολογισμό του χάθηκαν περίπου το 1/3 του στόλου τους σε καταιγίδα στις ακτές της Μαγνησίας,[57] 200 περισσότερα σε καταιγίδα στις ακτές της Εύβοιας,[58] και τουλάχιστον 50 πλοία στη ναυμαχία του Αρτεμισίου.[58][59] Ο Ηρόδοτος ισχυρίζεται ότι αυτές οι απώλειες αντικαταστάθηκαν στο σύνολο τους,[60] αλλά αναφέρει μόνο 120 πλοία από τους Έλληνες της Θράκης (και κοντινών νησιών) ως ενισχύσεις.[61] Ο Αισχύλος, επίσης θεωρεί ότι αντιμετώπισε 1.207 πολεμικά πλοία, από τα οποία 207 ήταν «γρήγορα πλοία».

Page 5: ναυμαχία της σαλαμίνας

Στρατηγική και τακτικήτων Περσών

Η στρατηγική των Περσών για την εισβολή του 480 π.Χ ήταν να συντρίψει τους Έλληνες με μαζική εκστρατευτική δύναμη, και να ολοκληρώσει την κατάληψη της Ελλάδας σε μόνο μια εκστρατευτική χρονιά.

Page 6: ναυμαχία της σαλαμίνας

Στρατηγική και τακτικήτων Ελλήνων

• [77] Αντίθετα, οι Έλληνες προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν σωστά τους αριθμούς τους υπερασπίζοντας την Ελλάδα σε στενούς χώρους, όπου θα κρατούσαν για αρκετό καιρό τους Πέρσες. Μιλώντας τακτικά τότε, μια μάχη σε ανοικτή θάλασσα, όπου η ανώτερη ναυτική τέχνη και αριθμοί θα είχαν μεγάλη σημασία θα ήταν προτιμότερη για τους Πέρσες. Για τους Έλληνες, η μόνη ρεαλιστική ελπίδα για αποφασιστική νίκη ήταν να φέρουν τους Πέρσες σε στενή περιοχή, όπου οι αριθμητική τους υπεροχή θα ήταν ασήμαντη.[

Page 7: ναυμαχία της σαλαμίνας

Η υπεροχή των Περσών

• Οι Πέρσες είχαν μεγάλη τακτική υπεροχή, αφού είχαν περισσότερες δυνάμεις από ότι οι Σύμμαχοι, καθώς επίσης και «καλύτερα αξιόπλοα» πλοία.[84] Τα «καλύτερα αξιόπλοα» που αναφέρει ο Ηρόδοτος πιθανώς οφείλονται στην ανώτερη ναυτοσύνη των πληρωμάτων[84] - τα περισσότερα αθηναϊκά πλοία (και κατ' επέκταση το μεγαλύτερο μέρος του στόλου) είχαν δημιουργηθεί πρόσφατα, και είχαν άπειρα πληρώματα.[85] Η πιο κοινή θαλάσσια τακτική στην περιοχή της Μεσογείου αυτό τον καιρό ήταν η επιγόμωση (οι τριήρεις εξοπλισμένες με ένα έμβολο), ή η επιβίβαση με πεζοναύτες (η οποία μετατράπηκε σε ναυμαχία στη γη).

Page 8: ναυμαχία της σαλαμίνας

Ο Συμμαχικός στόλος

• Υπήρξε μεγάλη συζήτηση ως προς τη φύση του συμμαχικού στόλου σε σύγκριση με τον περσικό στόλο. Πολλά από αυτά τα κέντρα γύρω από την πρόταση, από τον Ηρόδοτο, ότι τα συμμαχικά πλοία ήταν πιο βαριά, και κατ' επέκταση λιγότερα ευέλικτα.[87] Η πηγή αυτής της βαρύτητας είναι αβέβαια - πιθανώς τα συμμαχικά πλοία ήταν ακόμα υπό κατασκευή, ή ήταν πλημμυρισμένα καθώς δεν είχαν στεγνώσει τον χειμώνα (αν και δεν υπάρχει πραγματική απόδειξη για εκάτερη πρόταση).[86] Άλλη πρόταση είναι ότι η βαρύτητα οφείλεται στο βάρος των θωρακισμένων οπλιτών (πεζοναύτες) (20 απόλυτα θωρακισμένοι οπλίτες είχαν βάρος 2 τόνους).

Page 9: ναυμαχία της σαλαμίνας

Πρώτη Φάση• Ανεξάρτητα από τη στιγμή που εισήλθαν στα στενά, οι Πέρσες δεν κινήθηκαν για να

επιτεθούν στους Συμμάχους μέχρι την ανατολή του ήλιου. Οι Σύμμαχοι, δεδομένου ότι δεν σχεδίαζαν να διαφύγουν, μπορούσαν να προετοιμαστούν τη νύχτα. Μετά από έναν λόγο του Θεμιστοκλή, οι ναύτες επιβιβάστηκαν και τα πλοία ήταν έτοιμα να πλεύσουν[100]

. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, την αυγή, οι Σύμμαχοι «έβαλαν τους βάρβαρους στη θάλασσα και τους επιτέθηκαν αμέσως»[100][101]. Αν οι Πέρσες εισήλθαν στα στενά τα ξημερώματα, τότε οι Σύμμαχοι θα είχαν τον χρόνο να πάρουν τις θέσεις τους με πιο τακτικό τρόπο[96].

• Προσεγγίζοντας τον συμμαχικό στόλο στα κατάμεστα Στενά της Σαλαμίνας, οι Πέρσες φαίνεται να αποδιοργανώθηκαν[92][96]. Επιπλέον, θα είχε γίνει φανερό πως ο ελληνικός στόλος παρατάχθηκε έτοιμος για να επιτεθεί[93][96]. Ωστόσο, αντί να επιτεθούν αμέσως, οι Σύμμαχοι αρχικά φαίνεται πως υποχωρούσαν, σαν από φόβο[101]. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, αυτό έγινε για να παραταχθούν σε καλύτερη θέση και για να κερδίσουν χρόνο[103]. Ο Ηρόδοτος εξιστορεί τον θρύλο ότι καθώς ο στόλος υποχωρούσε προς τα πίσω, είχαν δει μια γυναίκα, η οποία τους είπε «Τρελοί, πόσο μακριά σκοπεύετε να πάτε με τα πλοία σας;»[104].

• Ο Ευρυβιάδης έδωσε με τη σάλπιγγα το σήμα για την επίθεση. Ένα πλοίο με ένα απλό χτύπημα προς τα εμπρός διέλυσε το πιο κοντινό περσικό πλοίο.

Page 10: ναυμαχία της σαλαμίνας

Κύρια Μάχη

• Στο πεδίο της μάχης, καθώς η πρώτη γραμμή των περσικών πλοίων απωθήθηκε από τους Έλληνες, μπλόκαρε την προώθηση της δεύτερης και της τρίτης γραμμής των περσικών πλοίων[107]. Εν τω μεταξύ ο Θεμιστοκλής κατόρθωσε να χωρίσει στα δύο το δεξιό και ισχυρότερο μέρος από την παράταξη των Φοινίκων. Ο Πέρσης ναύαρχος Αριαβίγνης (αδερφός του Ξέρξη[107]) σκοτώθηκε στην αρχή της μάχης[96]. Στο κέντρο, μια σφήνα των ελληνικών πλοίων είχε ωθηθεί στις περσικές γραμμές, χωρίζοντας τον περσικό στόλο στα δύο[96].

• Επακολούθησε η καταδίωξη και η καταστροφή του περσικού στόλου, που ο Ξέρξης την παρακολουθούσε εξαγριωμένος και αγανακτισμένος. Ο περσικός στόλος άρχισε να υποχωρεί στο Φάληρο, αλλά σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι Αιγινήτες τούς έστησαν ενέδρα καθώς προσπαθούσαν να βγούν από τα Στενά[112]

. Τα υπόλοιπα περσικά πλοία κατευθύνθηκαν στο λιμάνι της Φάληρου, όπου βρισκόταν το καταφύγιο του περσικού στρατού[113]. Τότε ο Αθηναίος στρατηγός Αριστείδης πήρε ένα σώμα απέναντι στη Ψυττάλεια για να σφάξει τη φρουρά που άφησε εκεί ο Ξέρξης[114].

Page 11: ναυμαχία της σαλαμίνας

Απώλειες

• Οι Έλληνες έχασαν μόνο 40 τριήρεις ενώ υπολογίζεται ότι καταστράφηκαν 200 περσικά πλοία. Οι ακριβείς περσικές απώλειες δεν αναφέρονται από τον Ηρόδοτο. Ωστόσο, θεωρεί ότι τον επόμενο χρόνο ο περσικός στόλος είχε 300 τριήρεις[115]. Ο αριθμός των απωλειών εξαρτάται τότε από τον αριθμό των πλοίων που είχαν οι Πέρσες στην αρχή της μάχης και γι' αυτό οι απώλειες υπολογίζονται σε 200-300 πλοία. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι Πέρσες είχαν υποστεί μεγαλύτερες απώλειες από ότι οι Έλληνες επειδή οι περισσότεροι Πέρσες δεν ήξεραν να κολυμπούν

Page 12: ναυμαχία της σαλαμίνας

Αποτελέσματα

• Αμέσως μετά τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, ο Ξέρξης προσπάθησε να χτίσει μία γέφυρα απέναντι από τα στενά ώστε ο στρατός του να επιτεθεί στους Αθηναίους - ωστόσο ο ελληνικός στόλος φρουρούσε τα στενά και απέδειξε μάταια αυτή την προσπάθεια

• Φοβούμενος ότι οι Έλληνες μπορούν να επιτεθούν στις γέφυρες του Ελλησπόντου και να παγιδεύσουν τον στρατό του στην Ευρώπη, ο Ξέρξης αποφάσισε να υποχωρήσει με το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του[117]. Ο Μαρδόνιος επέλεξε τα σώματα που θα έμεναν μαζί του στην Ελλάδα, διαλέγοντας τα επίλεκτα σώματα πεζικού και ιππικού, για να ολοκληρώσει την κατάληψη της Ελλάδας[78]. Όλες οι περσικές δυνάμεις εγκατέλειψαν την Αττική και με τον Μαρδόνιο να περνά τον χειμώνα στη Βοιωτία και στη Θεσσαλία, οι Αθηναίοι μπορούσαν πλέον να επιστρέψουν στην καμμένη τους πόλη και να περάσουν τον χειμώνα[78].

Page 13: ναυμαχία της σαλαμίνας

Σημασία

• Η ναυμαχία της Σαλαμίνας αποτελεί σημείο κάμπης στους Ελληνο-Περσικούς Πόλεμους[80]. Μετά τη Σαλαμίνα, η Πελοπόννησος, και κατ' επέκταση η Ελλάδα ως οντότητα, έμεινε ασφαλής από την κατάληψη - οι Πέρσες υπέστησαν ένα μεγάλο πλήγμα για το γόητρο και το ηθικό τους (καθώς και σοβαρές υλικές ζημιές).[119] Στις μάχες των Πλαταιών και της Μυκάλης, η απειλή για την κατάληψη της Ελλάδας εξαφανίστηκε, και οι Σύμμαχοι ήταν ικανοί να αρχίσουν την αντεπίθεση.[

• Όπως οι μάχες στον Μαραθώνα και στις Θερμοπύλες, η Σαλαμίνα έλαβε τον τίτλο «θρυλική μάχη» (σε αντίθεση, για παράδειγμα, με την πιο αποφασιστική μάχη των Πλαταιών), ίσως λόγω της απελπιστικής κατάστασης των Ελλήνων και των εξαιρετικά δύσκολων συνθηκών[6]

Page 14: ναυμαχία της σαλαμίνας

ΝΑΥΜΑΧΊΑ ΣΤΟΥΣ ΑΙΓΌΣ ΠΟΤΑΜΟΎΣ

Η μάχη που καθόρισε το νικητή του Πελοποννησιακού πολέμου

Page 15: ναυμαχία της σαλαμίνας

Πρόλογος

Ο περσικός-Σπαρτιατικός συνασπισμός τελικά μπορούσε να κατακτήσει την Αθήνα, αλλά η πόλη δεν είχε ηττηθεί ακόμα. Η Αθήνα είχε αντιμετωπίσει μια παρόμοια συμμαχία το 461-448 τότε, είχε επιτύχει αξιοσημείωτα αποτελέσματα. Ωστόσο, μετά τη σικελική καταστροφή, αυτό δεν ήταν πλέον δυνατό. Όμως, οι Αθηναίοι ανταποκρίθηκαν στην πρόκληση και ίδρυσαν μια βάση στο νησί της Σάμου. Άρχισαν να πολιορκούν τη Χίο και αποβιβάστηκαν στη Μίλητο, όπου ηττηθεί τους εχθρούς τους σε μια ανοιχτή μάχη. Δυστυχώς, ο άπειρος διοικητής τους Φρύνειχος δίστασε να εκμεταλλευτεί τη νίκη του, οι Σπαρτιάτες απάντησαν με τη κατάκτηση της νήσου Ρόδος.

Page 16: ναυμαχία της σαλαμίνας

Ο θάνατος των έμπειρων ναυάρχων της Αθήνας

Στην πραγματικότητα, η Αθήνα ήταν πλέον καταδικασμένη. Το 406, ήταν σε θέση να νικήσουν τους Σπαρτιάτες για τελευταία φορά σε μια μεγάλη ναυμαχία στις Αργινούσσες, αλλά μια καταιγίδα εμπόδισε τους νικηφόρους ναυάρχους από να πάρουν τους επιζώντες και τους νεκρούς από το νερό. Πίσω στην Αθήνα, καταδικάστηκαν σε θάνατο.

Page 17: ναυμαχία της σαλαμίνας

Προετοιμασία της μάχης

Ο Κόνωνας, αφού επιτέθηκε στην αποστάτρια Χίο, κατευθύνθηκε προς ενίσχυση της Λαμψάκου, αλλά φτάνοντας στην πόλη Ελαιούντα, στην είσοδο του Ελλησπόντου, πληροφορήθηκε την κατάληψή της. Έτσι, οι Αθηναίοι, αφού ανεφοδιάστηκαν στη Σηστό στρατοπέδευσαν ακριβώς απέναντι από την κατειλημμένη πόλη, στους Αιγός Ποταμούς της θρακικής Χερρονήσου. Το αραξοβόλι του αθηναϊκού στόλου4 άλλοι ερευνητές το τοποθετούν στην εκβολή του ρεύματος Karakova Dere και άλλοι μεταξύ του σημερινού χωριού Sütlüce (παλιό ελληνικό χωριό Γαλατά) και της εκβολής των Büyük Dere και Kozlu Dere. Η δεύτερη αυτή άποψη φαίνεται πιο ορθή, όχι μόνο γιατί η θέση βρίσκεται ακριβώς απέναντι από τη Λάμψακο και συνεπώς δε θα χρειάζονταν οι Αθηναίοι να παλέψουν με το αντίθετο ρεύμα του Ελλησπόντου, κάτι που θα έπρεπε να πράξουν στην πρώτη περίπτωση, αλλά και γιατί τα ρεύματα Büyük Dere και Kozlu Dere ενώνονται λίγο πριν από την εκβολή τους στη θάλασσα, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα σχήμα παρόμοιο με των κεράτων της αιγός (κατσίκα).5

Page 18: ναυμαχία της σαλαμίνας

Η μάχη Επί τέσσερις μέρες ο Λύσανδρος έδινε εντολή σε κυβερνήτες και ναύτες

να παίρνουν τις θέσεις τους στις τριήρεις από τα χαράματα σαν να επρόκειτο να ναυμαχήσουν, και το πεζικό να παραμένει συντεταγμένο δίπλα στη θάλασσα. Οι Αθηναίοι μόλις ανέτελλε ο ήλιος παρατάσσονταν απέναντι από τους Σπαρτιάτες και τους προκαλούσαν, αλλά ο Λύσανδρος δεν έδινε εντολή στο στόλο του να βγει από το λιμάνι και να αρχίσει η ναυμαχία, τακτική που ολοένα αύξανε τον εκνευρισμό των Αθηναίων. Μόλις ξημέρωσε η πέμπτη ημέρα, οι Αθηναίοι, σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, παρατάχθηκαν για μια ακόμη φορά απέναντι από τα σπαρτιατικά πλοία, τα οποία για μία ακόμη φορά δεν ενεπλάκησαν. Ο Λύσανδρος, ωστόσο, είχε δώσει εντολή στα πλοία που κατασκόπευαν τις κινήσεις των Αθηναίων, μόλις οι τελευταίοι κατεβάσουν πανιά, ξεμπαρκάρουν και διασκορπιστούν στις σκηνές τους για το δείπνο και για να κοιμηθούν, να επιστρέψουν γρήγορα και στη μέση της απόστασης να σηκώσουν ασπίδα, σημάδι για τον υπόλοιπο στόλο. Μόλις ο Λύσανδρος είδε την ασπίδα διέταξε να αποπλεύσει ο στόλος και με όλη την ταχύτητα να πέσει πάνω στους Αθηναίους, οι οποίοι δεν κατάφεραν παρά τις φωνές του Κόνωνα να επανδρώσουν πλήρως τις τριήρεις, με αποτέλεσμα σε άλλες να βρίσκονται δύο σειρές κωπηλάτες και σε άλλες μία. Οι Σπαρτιάτες κατόρθωσαν να καταλάβουν όλα τα πλοία εκτός από μία μοίρα 8 πλοίων με επικεφαλής τον Κόνωνα –ο οποίος κατέφυγε στον Ευαγόρα, ηγεμόνα της Κύπρου, προκειμένου να αποφύγει την τιμωρία των συμπατριωτών του– και την Πάραλο, η οποία μετέφερε τα άσχημα νέα στην Αθήνα.9

Page 19: ναυμαχία της σαλαμίνας

Συνέπειες

Η ήττα αυτή οδήγησε στην άνευ όρων παράδοση της Αθήνας και λίγους μήνες μετά στο τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου που σήμανε το τέλος της αθηναϊκής ηγεμονίας και την αρχή της ηγεμονίας της Σπάρτης.

Οι νικητές θα διακηρύξουν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας, η επιβουλή της όμως από τους Πέρσες σατράπες θα αναγκάσει τους Σπαρτιάτες να εγκαταστήσουν φρουρές στις πόλεις και να κηρύξουν τον πόλεμο εναντίον τους.

Page 20: ναυμαχία της σαλαμίνας

ΣΎΓΚΡΙΣΗΝαυμαχία της Σαλαμίνας-

Ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς

Page 21: ναυμαχία της σαλαμίνας

Και στις δύο ναυμαχίες λαμβάνει μέρος η Αθήνα. Σε κάθε περίπτωση όμως υπάρχει διαφορετική κατάληξη. Στη ναυμαχία της Σαλαμίνας αντίπαλος των Αθηναίων ήταν οι Πέρσες. Χάρη στην ευστροφία των αρχηγών της Αθήνας, οι Έλληνες πέτυχαν τον σκοπό τους. Σε αντίθεση με αυτή την επιτυχία της Αθήνας, στη μάχη στους Αιγός ποταμούς με αντίπαλο τη Σπάρτη η καταστροφή είναι ολοφάνερη. Η κακή στρατηγική και ο εγωισμός των αρχηγών να μη δεχτούν βοήθεια ήταν οι λόγοι που είχαν ως αποτέλεσμα την ήττα των Αθηναίων.