Γενετική ποικιλότητα, βιοποικιλότητα και διαχείριση...

Γενετική ποικιλότητα, βιοποικιλότητα και διαχείριση δασικών

οικοσυστημάτων

Ορεστιάδα 2004

Αριστοτέλης Χ. ΠαπαγεωργίουΑριστοτέλης Χ. ΠαπαγεωργίουΔημήτριος ΚασιμιάδηςΔημήτριος Κασιμιάδης

Γαρύφαλλος ΑραμπατζήςΓαρύφαλλος ΑραμπατζήςΣτυλιανός ΤαμπάκηςΣτυλιανός Ταμπάκης

Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων

Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

7-9 Μαίου 2004 Ορεστιάδα 2

Πλάνο παρουσίασης

Η γενετική παράμετρος της βιοποικιλότηταςΗ δυναμική της γενετικής ποικιλότηταςΑνθρωπογενείς επιδράσεις Αειφορία & γενετική ποικιλότηταΕρευνητικές κατευθύνσεις


Η έννοια της βιοποικιλότητας

Βιοποικιλότητα δεν είναι μόνο ο αριθμός ειδών / ha – περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία που εξασφαλίζουν τις δυναμικές διαδικασίες του οικοσυστήματοςΠροστασία βιοποικιλότητας: α) προστασία στοιχείων, β) αειφορική χρήση πόρων, γ) δίκαια κατανομή ωφελειών στην κοινωνία.Κύριες ιδιότητες: Η πολυπλοκότητα σε όλα τα επίπεδα Η ποικιλία των αντιλήψεων της έννοιας αυτής Ο δυναμικός (χρονικά & χωρικά) χαρακτήρας


Γενετική ποικιλότητα«Φτωχός συγγενής» της βιοποικιλότητας.Έμφαση δίνεται στην προστασία «χρήσιμων» γονιδίων ή στατικών δομών (ex situ)Κλειδί της προσαρμογής στο χρόνο και στο χώρο –μόνος παράγοντας σύνδεσης μεταξύ των γενεώνΣυνήθως μετράται σε χαρακτήρες αδιάφορους για τη δασοπονία (π.χ. δείκτες DNA)Η προστασία της συνδέεται με την «απογραφή» της (εργαστηριακά)


Γενετικό σύστημα πληθυσμούH

atte

mer &

Gille

t 20

00

1 2

3

4


Εναλλαγή των γενεών


Άνθρωπος & γενετική ποικιλότητα

Επιδράσεις σε μεγάλη κλίμακα Ρύπανση Φαινόμενο θερμοκηπίου Αναπτυξιακές πολιτικές

Τοπικές επιδράσεις Αποδάσωση Κατακερματισμός Διαχειριστικές πρακτικές

Εισαγωγή νέων ειδών & πληθυσμών Δασοκομικοί χειρισμοί φυσικών δασών Άλλες μορφές διαχείρισης (π.χ. βοσκή, ρητίνευση)


Αποδάσωση & κατακερματισμός

Αποδάσωση Εξαφάνιση ειδών με μικρή εξάπλωση (π.χ.

Abies nebrodensis, Quercus euboica, Cedrus brevifolia)

Απώλεια πληθυσμών (προσαρμοσμένοι – διαφοροποιημένοι)

Κατακερματισμός (διαμερισματοποίηση) Μείωση γενετικά ενεργών ατόμων – εκτροπή –

γενετική στένωση Αυξημένη πιθανότητα απώλειας πληθυσμών

λόγω τυχαίων γεγονότων


Δασώσεις - αναδασώσειςΔεν εξασφαλίζεται η προσαρμογή στη θέση εγκατάστασης Προσαρμογή στις συνθήκες προέλευσης Προσαρμογή στα φυτώρια

Αλλοίωση γενετικής ποικιλότητας Σπόροι από λίγα δέντρα Υλικό αγνώστου προέλευσης

Επίδραση σε γύρω φυσικά δάση (ροή γονιδίων)Δημιουργία νέων τοπικών φυλών


Φυσική αναγέννηση

Εξασφάλιση εξελικτικής συνέχειας μεταξύ γενεώνΠόσα άτομα συμβάλλουν στην επόμενη γενιά; Φυσικά φαινόμενα (σπάνιο) Μη δασοπονικές δραστηριότητες (π.χ. βόσκηση) Δασοπονικές δραστηριότητες

Μικρή δυνατότητα αλλαγής γενετικών δομών Τυχόν «λάθη» στο χειρισμό της ενήλικης γενιάς

περνά στους απογόνους.


Δασοκομικοί χειρισμοί

Δημιουργία αραιών πληθυσμώνΠιθανή μείωση ροής γονιδίων Λίγοι σπορείς Υψηλή αυτογονιμοποίηση – χαμηλή

φυτρωτικότητα Ομομεικτική κατάπτωση

Πρόβλημα για διάσπαρτα δασικά είδη Σε ιδιαίτερα μεικτά δάση (Ilex aquifolium) Με ιδιαίτερο αναπαραγωγικό σύστημα

(Taxus baccata)


Προστασία γενετικής ποικιλότητας

Διατάραξη συστήματος άνθρωπος - φύση Στόχος: Αποκατάσταση δυναμικών συστημάτωνΣτόχος: Παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών στο διηνεκές


Διαχειριστικές πρακτικές Συνήθως εισάγονται από τα βόρειαΕστιάζονται στην παραγωγή ξυλείαςΑδυνατούν να συμπεριλάβουν την πολυπλοκότητα των οικοσυστημάτωνΧωρική τους διάσταση η συστάδα – ακόμα και το δέντρο (φυτείες) – και όχι το τοπίο (πιο σύνθετο)


Δασική προστασία (conservation)

Έννοιες προερχόμενες από το βορρά Διαχωρισμός ανθρώπου - φύσηςΠροστασία μονάδων της βιοποικιλότηταςΕστιάζονται σε προστατευόμενες περιοχές και δίκτυα (το πολύ 5%)Το μεγαλύτερο μέρος της φύσης μένει απροστάτευτο


Σημαντικό κενόΗ προσέγγιση διαχείριση / προστασία Αφήνει ακάλυπτα τα μισά χερσαία

οικοσυστήματα της χώρας Δεν έχει δυναμικό χαρακτήρα

Η προστασία γενετικών πόρων δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ανεξάρτητα από τη διαχείριση και τη χρήσηΓενετικές απογραφές κοστίζουν και θέλουν χρόνο και εξοπλισμό – σπανίως γίνονται


Η διατήρηση επαρκούς γενετικής ποικιλότητας σε δασικά (και άλλα) είδη – εξασφαλίζοντας την προσαρμοστικότητα των πληθυσμώνΟι δυναμικές διαδικασίες πρέπει να διατηρήσουν τον κεντρικό τους ρόλο για τη διατήρηση της παραγωγικότητας σε αγαθά και υπηρεσίεςΗ γενετική ποικιλότητα δεν είναι στόχος της αειφορικής δασικής διαχείρισης, αλλά προϋπόθεσή της

Η πρόκληση


Η πρόκληση

Χρειαζόμαστε διαχειριστικές τεχνικές που θα αποτρέπουν

διαταραχές σε σημαντικές οικολογικές και εξελικτικές

διαδικασίες


Προστασία της βιοποικιλότητας μέσω σχεδιασμού και διαχείρισης των δασών, που θα ακολουθούν γενικούς κανόνες, χωρίς εργαστηριακές αναλύσεις (good practice)Διεξαγωγή γενετικών ερευνών για τον προσδιορισμό, παρακολούθηση και έλεγχο των διαχειριστικών κανόνων.

Αειφορική δασική διαχείριση


Ανάπτυξη συστημάτων απογραφής δασών σε σχέση με τη διατήρηση της γενετικής ποικιλότητας Είδος, μείξη, πυκνότητα Αναπαραγωγικό σύστημα Δημογραφικοί και χωρικοί παράγοντες Έλεγχος συστήματος με γενετικές αναλύσεις Χρήση βιβλιογραφίας Μοντέλα, προσομοιώσεις

Κατευθύνσεις της έρευνας


Ανάπτυξη κριτηρίων & δεικτών για την αειφορική δασική διαχείριση Δείκτες που απαιτούν στοιχεία υπαίθρου &

τηλεπισκόπισης, αλλά όχι εργαστηρίου Συμβατοί με τις διεθνείς προσπάθειες καθιέρωσης

δεικτών και συστημάτων πιστοποίησης Τα γενετικά στοιχεία να εντάσσονται στους

γενικούς δείκτες, χωρίς να είναι χωριστά Ορισμός ορίων (penalty functions)

Π.χ. ελάχιστη επιτρεπόμενη πυκνότητα συστάδας Π.χ. ελάχιστος αριθμός σπορέων Π.χ. ελάχιστη πυκνότητα μεταξύ συστάδων

Κατευθύνσεις της έρευνας


Η καλύτερη προστασία είναι η διαχείριση

Η καλύτερη διαχείριση είναι η προστασία

Γενετική ποικιλότητα, βιοποικιλότητα και διαχείριση...

Education

Transcript of Γενετική ποικιλότητα, βιοποικιλότητα και διαχείριση...