Τα ναυάγια

ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣΒrsquo ΛΥΚΕΙΟΥ

Panos filologos

Μόλις ἀράξαμε στὴ Στένη ὁ καπετὰν Ξυρίχης πῆρε τὴ βάρκα κι ἔτρεξε στὸ τηλεγραφεῖο Δυὸ ἡμέρες τώρα δὲν ἤβρεσκε ἡσυχία Τριάντα μίλια ἔξω ἀπὸ τὸ Μπουγάζι ἀντάμωσε τὸν laquoἈρχάγγελοraquo τὸ μπάρκο του ποὺ ἦταν μέσα κυβερνήτης καὶ γραμματικὸς τὰ δυό του ἀδέρφια Δὲν πρόφτασαν νὰ καλοχαιρετηθοῦν νὰ εἰποῦν γιὰ τὸ φορτίο καὶ τὸ ναῦλο τους καὶ τοὺς χώρισε ὁ χιονιᾶς Κατόρθωσε τέλος νὰ ὀρθοπλωρίσει τὸ δικό μας καὶ ὁλάκερο ἡμερονύχτι θαλασσοδαρθήκαμε στ᾿ ἀνοιχτά Μὰ ὅταν μπῆκε στὸ Βόσπορο ρώτησε ὅλους τοὺς βαρκάρηδες τοὺς πιλότους ἀκόμη τοὺς κουμπάρους καὶ τὶς κουμπάρες ἀλλὰ τίποτε δὲν ἔμαθε γιὰ τὸν laquoἈρχάγγελοraquo Τί νὰ ἔγινε Φυλάχτηκε πουθενά Πρόφτασε νὰ ὀρθοπλωρίσει κι ἐκεῖνος ἢ ἔπεσε ἀπάνω στοὺς βράχους Κι ἂν τσακίστηκε τὸ μπάρκο σώθηκαν τουλάχιστον τ᾿ ἀδέρφια του Ὅλο τέτοια συλλογίζεται κι ἔχει συγνεφωμένο τὸ μέτωπο τρέμουλο ἔχει στὴν καρδιάὍταν ἔφτασε στὸ τηλεγραφεῖο ξέχασε μία στιγμὴ τὸν πόνο του ἐμπρὸς στὸν πόνο τῶν ἀλλωνῶν Κάτω στὴν αὐλή ἀπάνω στὶς σαρακωμένες σκάλες καὶ παραπάνω στ᾿ ἀσάρωτα πατώματα κόσμος σὰν αὐτὸν ἀνήσυχος γυναῖκες ἄντρες παιδιὰ πρόσμεναν νὰ μάθουν ἀπὸ τὸ σύρμα τὴν τύχη τῶν δικῶν τους Κι ἐκεῖνο σώριαζε μὲ τὴν ταρναριστὴ φωνή του ἀκατάπαυστα θλίψη Ὀνόμαζε πνιγμούς μετροῦσε θανάτους ἔλεγε ναυάγια περιουσίας χαμούς συνέπαιρνε χαρὲς κι ἐλπίδες σὰν δρόλαπας Καὶ κάθε λίγο ἀπάνω στὰ πατώματα στὶς σκάλες κάτω καὶ παρακάτω στὴν αὐλὴ θρῆνοι ἀκούονταν κορμιὰ ἔπεφταν λιπόθυμα φωτιὰ κυλοῦσε τὸ δάκρυὉ καπετὰν Ξυρίχης δὲ μποροῦσε νὰ ὑποφέρει περισσότερο τὸ βάσανο Βιαζότανε νὰ μάθει καὶ τὴ δική του μοῖρα Ἔσπρωξε τὸν κόσμο ζερβόδεξα ἀνέβηκε δυὸ δυὸ τὰ σκαλιά ἔφτασε μὲ κόπο στὴ θυρίδα καὶ ρώτησε μὲ ὁλότρεμη φωνή- Γιὰ τὸν laquoἈρχάγγελοraquo τὸ μπάρκο μὴν ἀκούσατε τίποτα- Τίποτα τοῦ ἁπαντὰ ξερὰ ὁ τηλεγραφητής- Τίποτα πῶς εἶναι δυνατόν ξαναρωτάει laquoἈρχάγγελοraquo τὸ λὲν ἔχει φιγούρα δέλφινα ἔχει στὸ μεσανὸ κατάρτι κόφα Σπετσιώτικο χτίσιμοΚαὶ κολλάει περίεργα τὰ μάτια στοῦ ὑπαλλήλου τὸ πρόσωπο αὐτιάζεται τοὺς κρότους ποὺ βγάζει ξερούς συγκρατητούς σὰν δοντοχτύπημα κρυωμένου ἡ μηχανή Τὰ σωθικά του λαχταροῦν φεύγουν τὰ σανίδια ἀπὸ τὰ πόδια του- ἕτοιμος νὰ λιποθυμήσει Μὰ δὲν τὴν παρατᾷ τὴ θέση του Τέλος σηκώνει ἐκεῖνος τὰ μάτια τὸν καλοκοιτάζει μία στιγμὴ καὶ λέει μὲ φωνὴ ἀδιάφορη- Ναὶ laquoἈρχάγγελοςraquo Χάθηκε στὸ τάδε μέρος τῆς Ρούμελης Κόπηκε στὰ δυό ἡ πρύμνη του ρίχτηκε στοὺς βράχους μὲ δυὸ παιδιὰ μέσα Τὰ παιδιὰ εἶναι ζωντανά- Ζωντανά Ἀναστυλώνεται ὁ καπετάνιος στὰ πόδια του- Τὰ ὀνόματα λέει μὲ φωνὴ σὰν χάδι δὲν μποροῦμε τάχα νὰ μάθουμε τὰ ὀνόματα- Πέτρος καὶ Γιάννης

1


Panos filologosΔόξα σοι ὁ θεός Πέτρος καὶ Γιάννης εἶναι τ᾿ ἀδέρφια του Ζωντανὰ λοιπὸν καὶ τὰ δυό Ζωντανὰ ἐκεῖνα θρύμματα τὸ ὁλοκαίνουργο σκαφίδι Πάλι δόξα σοι ὁ θεός Φτιάνουν ἄλλο μεγαλύτερο καὶ ὀμορφότερο Φιλεύει ἀνοιχτόκαρδος πέντε ποῦρα τὸν ὑπάλληλο δίνει ἕνα μετζίτι κέρασμα στὸν ὑπηρέτη παρηγορεῖ γλυκομίλητος τὰ θλιμμένα πρόσωπα - Δὲν εἶναι τίποτα ὅλοι καλὰ εἶναι ὅλα καλά- Ποιᾶς ἡλικίας τάχα νὰ εἶναι τὰ παιδιά ρωτάει πάλιὉ ὑπάλληλος σκουντουφλιάζει μὰ τὸν παρασκότισε Γύρω ἀκούονται φωνές ἀνυπόμονες σπρώχνει ὁ ἕνας τὸν ἄλλον θέλουν νὰ τὸν βγάλουν ἀπὸ τὴ θυρίδα Ἔμαθε πῶς ζοῦν τ᾿ ἀδέρφια του δὲν τοῦ φτάνει Εἶναι κι ἄλλοι ποὺ λαχταροῦν γιὰ τοὺς δικούς τους Ἂς μάθουν κι ἐκεῖνοι κατιτί Μὰ ἐκεῖνος δὲν ἀφήνει τὴ θέση του- Ποιᾶς ἡλικίας τάχα ξαναρωτᾷ- Δέκα δώδεκα χρονῶνΠάλι ἀπελπισία Τ᾿ ἀδέρφια του δὲν εἶναι τόσο μικρά Εἶναι ἀπὸ εἴκοσι πέντε κι ἀπάνω Σκουντούφλης κατεβαίνει τὶς σκάλες βγαίνει ἀπὸ τὴν αὐλή παίρνει τὸ βαποράκι καὶ φτάνει στὰ Θεραπειά Ἀπὸ κεῖ μ᾿ ἕν᾿ ἄλογο φτάνει στὸν Ἅϊ-Γιώργη παίρνει τὴν ἀκρογιαλιά Τὰ μάτια του ὀμπρίζουν Ὁ ἥλιος παιγνιδίζει ἀκόμη σὲ ζαφειρένιο οὐρανό Ἡ θάλασσα λίμνη ἁπλώνεται ὡς τὰ οὐρανοθέμελα Ἡ γῆ ἀνθοσπαρμένη μοσχοβολᾷ Μὰ - ἡ ἀκρογιαλιὰ μοιάζει μὲ νεκροταφεῖο Κάθε βράχος καὶ νεκροκρέββατο Καράβια κομματιασμένα βαρκοῦλες μισοσπασμένες σχοινιά κατάρτια φιγοῦρες πανιά εἰκονίσματα παδέλες πιάτα λιβανιστήρια πυξίδες χρυσόξυλα Καὶ μαζὶ χέρια πόδια κορμιά δίχως κεφάλια κεφάλια δίχως κορμιά ἄδεια καύκαλα τρίχες χωμένες στὶς σκισμάδες μυαλὰ στουπιασμένα στὴν πέτρα Ἕνα τρεχαντηράκι ὀμορφοφτιασμένο ἄγγελος πρόβαινε μὲ πανιὰ καὶ ξάρτια λὲς κι ἀρμένιζε ἀνάερα Καὶ ὅμως ἦταν καρφωμένο στὸ βράχο σφιλιασμένο τόσο καλὰ στὴν πέτρα ποὺ οὐδὲ νερὸ οὐδ᾿ ἄνεμος μποροῦσε νὰ περάσει Κι ἕνα σκυλὶ στὴν πρύμνη δεμένο γύριζε μάτια φωτιές δάγκωνε τὴν ἁλυσίδα του καὶ τὸ νερὸ κοιτάζοντας ἀλύχταγε κι ἀλύχταγε σὰν νὰ τὸ ἔβριζε ποὺ χάλασε τ᾿ ὀμορφοκάραβοἜκαμε ἀκόμη μερικὰ βήματα ὁ καπετὰν Ξυρίχης καὶ ἄξαφνα βρέθηκε μπρὸς στὸ μπάρκο του Ἔπρεπε νὰ εἶναι δικό του ξύλο γιὰ νὰ τὸ γνωρίσει Οὔτε κατάρτια οὔτε πανιὰ οὔτε σκαφίδι ἀπόμενε πλιά Μονάχα ἡ πρύμνη του κι ἐκείνη ξεσκλισμένη κρατιότανε σὲ δυὸ χάλαρα Καὶ γύρωθέ της πικρὴ νεκροπομπή ἄλλα ξύλα σκορπισμένα κουπιὰ καὶ ἄρμενα ἄλλες καρῖνες φαγωμένες ἄλλα ποδόσταμα καὶ σωτρόπια καὶ σταύρωσες Κι ἀκόμη γύρωθέ της ἄλλη πικρότερη συνοδεία Βλέπει τὸ ναύκληρο νεκρὸ στὸ πλάγι βλέπει τοὺς ναῦτες πέρα δῶθε σκορπισμένους ἄλλους κολλιτσίδα ἀπάνω στὰ κοτρόνια ἄλλους μισοσκεπασμένους μὲ τὸν ἄμμο ἄλλους παιχνίδι τοῦ νεροῦ δαρμὸς καὶ φτύμα του Κι ἀπάνω στὰ τουμπανιασμένα κουφάρια στὰ πρόσωπα τὰ χασκογέλαστα τὰ ὄρνια καλοκαθισμένα βύθιζαν τὸ ράμφος στὴ νεκρὴ σάρκα καὶ στὸν κρότο του πέταξαν κράζοντας σὰν νὰ διαμαρτύρονταν ποὺ τὰ ἐνοχλοῦσε στὸ πλούσιο φαγοπότιἈρχίζει τώρα φριχτότερο τοῦ καπετάνιου τὸ βάσανο Ἐκεῖνα τὰ κουφάρια δείχνουν πὼς κοντὰ βρίσκονται καὶ τὰ δικά του Θέλει νὰ δράμεινὰ ψάξει ὁλοῦθε μὰ δὲν τολμᾷ Κάτι μέσα του τὸν κρατεῖ τὰ πόδια του καρφώνει στ᾿ ἀχνάρια τους Τέλος πάει καὶ ψαχουλεύει Βρίσκει ἀσούσουμα καὶ τ᾿ ἀδέρφια του Τὸ ἕνα κείτεται μὲ τὸ κεφάλι συψαλιασμένο τὸ ἄλλο ἔχει καὶ τὰ δυὸ πόδια κομμένα στὰ γόνατα Ἂν δὲν τοῦ τό ῾λεγε ἡ ψυχή βέβαια δὲ θὰ τὰ γνώριζαν τὰ μάτια του ὅπως καὶ τὸ μπάρκο Ἀλλὰ τοῦ τὸ εἶπε καὶ τὰ καλογνώρισε Καὶ τότε τὰ μάτια του στέρεψαν οὔτε δάκρυα βγάζουν οὔτε σπαρταροῦν Τὴ θάλασσα μόνον κοιτάζουν πεισμωμένα

2


Panos filologosἌξαφνα ὁ γρόθος σηκώνεται νὰ πέφτει μὲ ὁρμή ποὺ λὲς τρόμαξε καὶ πισωπάτησε ἐκείνη φοβισμένηἜπειτα σκύφτει καὶ γλυκοφιλεῖ τ᾿ ἀδέρφια του Χαϊδεύει τους τὰ χτυπημένα κορμιὰ ἀνάλαφρα σὰν νὰ φοβᾶται μὴν τὰ ξυπνήσει κάτι τοὺς ψιθυρίζει μυστικὰ στ᾿ αὐτί θὲς παρηγοριά θὲς μακρινὴν ὑπόσχεση Ἔπειτα μὲ τὸ λάζο ἀρχίζει καὶ σκάφτει τὸν τάφο τους Παιδεύτηκε κάπου μιὰ ὥρα στὸν ἄμμο Τὸν ἄνοιξε καλὰ ἀπίθωσε πρῶτα τ᾿ ἀδέρφια ἔπειτα τὸ ναύκληρο κατόπιν τοὺς ναῦτες κύλησε ἐπάνω πέτρες καὶ χάλαρα Ἔπειτα ἔπιασε πάλι τὴ στράτα του κι ἔφτασε στὰ Θεραπειά Βρίσκει τὸ βαπόρι ἔφτασε πάλι στὸ μπάρκο του- Ἕτοιμα ρωτᾷ τὸ γραμματικό- Ἕτοιμα- Βίρα ἄγκουραὉ καπετὰν Ξυρίχης ἀμίλητος ἔπιασε τὴ θέση του στὸ κάσαρο κι ἐξακολουθήσαμε τὸ ταξίδι

Στένη λιμάνι στο Νότιο ΒόσποροΜπουγάζι στενό θαλασσινό πέρασμα - δίαυλοςδρόλαπας άνεμος με δυνατή βροχήκόφα η θωράκιση του πλοίου στο κεντρικό κατάρτιΡούμελη η Ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρουμετζίτι τουρκικό νόμισμασωτρόπια σκληρά ξύλινα κομμάτια στο εσωτερικό της καρίνας του πλοίουασούσουμος αγνώριστος

3 Νοηματική απόδοσηΟ καπετάν Ξυρίχης κατευθύνεται στο τηλεγραφείο της Στένης για να ενημερωθεί γιατην τύχη του laquoΑρχάγγελουraquo του πλοίου στο οποίο βρίσκονταν και τα δυο του αδέρφια Η καταιγίδα τους εμπόδισε να συνεχίσουν μαζί το ταξίδι στη θάλασσα και ο ίδιος μόλις που κατόρθωσε να αράξει το δικό του καράβι στο λιμάνι της Στένης Στο δρόμο δεν μπορούσε να μη σκέφτεται πως κάτι κακό ίσως ναrsquo χε συμβεί Γεμάτος αγωνία φτάνει στο τηλεγραφείο και παραμερίζει τον κόσμο που είχε συγκεντρωθεί έξω από μια θυρίδα για να μάθει για τον laquoΑρχάγγελοraquo Ο τηλεγραφητής τον πληροφόρησε πως το καράβι βούλιαξε και πως έχουν πνιγεί όλοι εκτός από δυο παιδιά Τα ονόματά τους ταιριάζουν με αυτά των αδερφών του αλλά όπως αποδεικνύεται σύντομα δεν είναι αυτά Έτσι με έντονη την ανησυχία στα μάτια ο καπετάν-Ξυρίχης φεύγει από το τηλεγραφείο και φτάνει στον Αϊ-Γιώργη Η φύση έχει

3


Panos filologosηρεμήσει από την καταιγίδα Η ψυχή όμως του καπετάνιου είναι γεμάτη απελπισία Παντού γύρω του βλέπει κομμάτια από ξύλο σπασμένες βαρκούλες λιβανιστήρια και άλλα απομεινάρια που δημιουργούν μια τραγική εικόνα Όλα είναι κομμάτια από τον laquoΑρχάγγελοraquo Ανάμεσά τους τα κουφάρια των ναυτών και των αδερφών του αγνώριστα πια από το δαρμό της θάλασσας Με πείσμα ζωής φιλεί τα αδέρφια του σκάβει κοινό τάφο γιrsquo αυτά και τους συντρόφους τους και τους θάβει

4 Ενότητες-πλαγιότιτλοι

1η ενότητα laquoΜόλις αράξαμε στη Στένη Δέκα - δώδεκα χρόνωνraquo Ο καπετάν Ξυρίχης σπεύδει στο τηλεγραφείο για να ενημερωθεί για την τύχη των αδερφών του 2η ενότητα laquoΠάλι απελπισία κι εξακολουθήσαμε το ταξίδιraquo Η ταφή των ναυαγών

5 Οι δύο αντίθετοι χαρακτήρες Το βασικό πρόσωπο του διηγήματος ς ο καπετάν Ξυρίχης διακρίνεται για τα

αγνά αδελφικά και συντροφικά του αισθήματα για την ανθρωπιά του Είναι ένας έμπειρος ναυτικός σκληροτράχηλος χωρίς laquoστεριανούςraquo τρόπους συμπεριφοράς αποφασιστικός γεμάτος πείσμα και θάρρος αντιμετωπίζει με ψυχραιμία ακόμη και τον θάνατο

Αντίθετα ο τηλεγραφητής είναι ο στεριανός που αντιμετωπίζει τα πάντα ως καθημερινή ρουτίνα δειλός και απρόσωπος απαντάει με υπηρεσιακή ψυχρότητα στις ερωτήσεις των συγγενών των αγνοούμενων

6 Η τεχνική του διηγήματοςγλώσσα δημοτική με ναυτικούς όρουςτόπος το τηλεγραφείο στη στένη η παραλία του Αι Νικόλαύφος λιτό σύντομες προτάσεις πολλά ρήματααφήγηση χρονικήαφηγητής Ξεκινά με αrsquo πρόσωπο και στη συνέχεια θέλοντας να αποστασιοποιηθεί για να φανεί ο καπετάν ξυρίχης συνεχίζει με γrsquo πρόσωποχρόνος παρελθοντικός κυριαρχεί ιστορικός ενεστώταςΕκφραστικά σχήματα πλούσιο σε εικόνες μεταφορές παρομοιώσεις κα1 Εικόνες Ο συγγραφέας καταφέρνει να αποδώσει τις δυσκολίες της ζωής των Ελλήνωνναυτικών και να σκιαγραφήσει το χαρακτήρα του ήρωά του Για να το πετύχειχρησιμοποιεί ιδιαίτερα παραστατικές εικόνες όπως η εικόνα του καπετάν Ξυρίχηπου πηγαίνει όλος αγωνία στο τηλεγραφείο η εικόνα της γαλήνιας φύσηςη εικόνα με τα συντρίμμια του καραβιού και τα ανθρώπινα κουφάρια2 Προσωποποιήσεις laquoσυγνεφιασμένο το μέτωποraquo laquoτους χώρισε ο χιονιάςraquo3 Μεταφορές laquoνα μάθουν από το σύρμαraquo laquoμετρούσε θανάτουςraquo laquoφωτιά κυλούσετο δάκρυraquo4 Παρομοιώσεις laquoσυνέπαιρνε χαρές κι ελπίδες σαν δρόλαπαςraquo laquoσαν οδοντοχτύπημακρυωμένουraquo laquoλέει με φωνή σα χάδιraquo5 Περιφράσεις laquoμετρούσε θανάτουςraquo6 Χαρακτηριστικά επίθετα laquoσυγνεφιασμένο μέτωποraquo

4


Panos filologos

7 Η ΗθογραφίαΜε τον όρο ηθογραφία αναφερόμαστε στην γενικότερη τάση που επικρατούσε στην νεοελληνική λογοτεχνία της περιόδου 1880-1930 Ο όρος σήμερα θεωρείται προβληματικός καθώς άρχισε να χρησιμοποιείται χωρίς να έχει οριστεί με ακρίβεια με αποτέλεσμα να υπάρχουν αντιφάσεις και διαφωνίες ως προς το ποια έργα χαρακτηρίζονται ηθογραφικά Επιπλέον από τις αρχές του 20ου αι ο όρος απέκτησε αρνητική σημασία και χρησιμοποιήθηκε συχνά ως απαξιωτικός χαρακτηρισμός

Ως ηθογραφία ορίζεται η πιστή απεικόνιση της ζωής των ηθών και των εθίμων μιας συγκεκριμένης ομάδας Κάποιοι μελετητές περιορίζουν τον όρο μόνο για την απεικόνιση της ζωής του αγροτικού πληθυσμού και τα έργα που απεικονίζουν με αντίστοιχο τρόπο τη ζωή στα αστικά κέντρα τα χαρακτηρίζουν laquoαστικάraquo Για παράδειγμα ο Απόστολος Σαχίνης στην μελέτη του για το νεοελληνικό μυθιστόρημα του 19ου και του 20ου αιώνα αναφέρει laquohellipτο ηθογραφικό μυθιστόρημα στα τελευταία χρόνια του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα και με την είσοδο του νέου αιώνα το αστικό μυθιστόρημαraquo [1] και laquoτο νεοελληνικό μυθιστόρημα κράτησε από τη γέννησή του ως το 1930 την ακόλουθη πορεία ήταν πρώτα ιστορικό έπειτα ηθογραφικό τέλος αστικόraquo [2] Κατrsquo άλλους όμως ο όρος ηθογραφία θα έπρεπε να επεκταθεί και να χρησιμοποιείται και για τα έργα που διαδραματίζονται στα αστικά κέντρα Ο Mario Vitti αναφέρει ότι laquoκαι η αστικού περιβάλλοντος θεματολογία μπορεί δικαιωματικά να περιληφθείraquo [3] ενώ ο Παντελής Βουτουρής προτείνει την διάκριση της ηθογραφίας σε laquoαστικήraquo και laquoαγροτικήraquo [48

Νατουραλισμός

Ονομάζεται στη λογοτεχνία ένα ρεύμα που αναπτύχθηκε στη Γαλλία στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα κυρίως με τα έργα του Εμίλ Ζολά Η νατουραλιστική πεζογραφία είναι εξέλιξη της ρεαλιστικής και έχει πολλά κοινά σημεία με αυτήν αφού ξεκινά όπως και η ρεαλιστική από την επιθυμία της απεικόνισης της πραγματικότητας με ακρίβεια και χωρίς ωραιοποίηση αλλά διαφέρει ως προς το φιλοσοφικό υπόβαθρο που διακρίνεται πίσω από τα νατουραλιστικά έργα Οι νατουραλιστές συγγραφείς πιστεύουν ότι η συμπεριφορά του ανθρώπου ρυθμίζεται από τους παράγοντες της κληρονομικότητας του περιβάλλοντος και τις πιέσεις της στιγμής με αποτέλεσμα οι ήρωες των έργων τους να παρουσιάζονται ως άτομα που δρουν με βάση τα εσωτερικά τους ένστικτα (κυρίως την πείνα και την σεξουαλική επιθυμία) και υπό την επίδραση των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών Τα νατουραλιστικά έργα ξεχωρίζουν επίσης για την υπερβολικά

5


Panos filologosλεπτομερή απόδοση της πραγματικότητας ακόμα και σε σκηνές ιδιαίτερα βίαιες και συχνά για το τραγικό τέλος στο οποίο ο ήρωας συνήθως οδηγείται στην καταστροφή Άλλο εμφάνες χαρακτηριστικό στα έργα των νατουραλιστών είναι η απόδοση των λόγων των ηρώων σε ελεύθερο πλάγιο λόγο

Στην Ελλάδα ο νατουραλισμός κάνει την πρώτη του εμφάνιση με τη μετάφραση της Νανά του ΕΖολά από τον Ιωάννη Καμπούρογλου το 1880 Είναι η πιο ακραία εκδοχή του ρεαλισμού Καταγγέλει την κοινωνική εξαθλίωση και γενικά τις απαράδεκτες συνθήκες ζωής Οι νατουραλιστές συγγραφείς επιλέγουν ιδιαίτερα προκλητικά θέματα από το περιθώριο της κοινωνικής ζωής Οι ήρωες είναι οι απόκληροι και τα θύματα της κοινωνίας οι καταπιεσμένοι οι αδικημένοι άτομα του υπόκοσμου Στη νεοελληνική πεζογραφία νατουραλιστικά στοιχεία συναντάμε σε πολλά πεζά κείμενα του 19ου αι και αρχές του 20ου αι με κυριότερο το Ζητίανο του Καρκαβίτσα (βικιπαιδεία)

9 Καρκαβίτσας Ανδρέας Βιογραφικό

Γεννήθηκε στα Λεχαινά Ηλείας το 1866 κι ήταν το μεγαλύτερο από τα 11 παιδιά της οικογένειας Φοίτησε στο γυμνάσιο της Πάτρας και το 1882 γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή Αθήνας Αρχικά δοκίμασε να ασχοληθεί με την ποίηση και το 1884 σχεδίαζε να εκδώσει μια ποιητική συλλογή με τίτλο Απαρχαί Από το 1885 άρχισε τακτική συνεργασία μ εφημερίδες και περιοδικά της εποχής Δημοσίευε κείμενα ποικίλου περιεχομένου διηγήματα και νουβέλες ταξιδιωτικές εντυπώσεις λαογραφικά κείμενα άρθρα γλωσσικά πολιτικοκοινωνικά κα Συχνά χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο Πέτρος Αβράμης Οι πρώτες πεζογραφικές απόπειρές του ήταν μυθιστορήματα ερωτικής ή ιστορικής έμπνευσης εμπνευσμένα από το κλίμα του φθίνοντος τότε ρομαντισμού στην πεζογραφία Στο αρχείο του βρέθηκαν πολλά προσχέδια τέτοιων έργων Αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο το 1888 Το 1890 δημοσιεύεται το πρώτο εκτενές μετά τα διηγήματά του έργο η νουβέλα Η ΛυγερήΤο κεντρικό της θέμα είναι η ζωή των γυναικών στην αγροτική κοινωνία Στα 1892-94 εργάστηκε σα γιατρός σε πλοίο και ταξίδεψε πολύ Ύστερα κατατάχθηκε στο στρατό ως μόνιμος ανθυπίατρος Έτσι γνώρισε από κοντά την επαρχία Ηπειρο Θεσσαλία Κυκλάδες κτλ Το επόμενο εκτενές έργο του είναι Ο Ζητιάνος (ΕΣΤΙΑ 1896) εξαιρετικό δείγμα νατουραλισμού που αναφέρεται στις συνθήκες εξαθλίωσης της ζωής των χωρικών Το 1897 συμμετείχε στη Κρητική Επανάσταση ως εθελοντής γιατρός Το τελευταίο μυθιστόρημά του Αρχαιολόγος (1904) θεωρείται λιγότερο επιτυχημένο Εκφράζει με συμβολικό τρόπο τις απόψεις του για τη πορεία που πρέπει ν ακολουθήσει η χώρα Το 1909 συμμετείχε στο κίνημα στο Γουδί μέλος του Στρατιωτικού Συνδέσμου Τα δυο αυτά ιστορικά γεγονότα επηρεάσανε τη συνείδηση και κατά συνέπεια τη λογοτεχνική δημιουργία του καθώς κι ολόκληρου του τότε λογοτεχνικού κόσμου Ήταν οπαδός της Μεγάλης Ιδέας συμμετείχε στην Εθνική Εταιρεία το 1910 μαζί μ άλλες προσωπικότητες του πνευματικού κόσμου (Γληνό Δελμούζο Τριανταφυλλίδη Καζαντζάκη κά) μάλιστα συνέβαλε στην ίδρυση του Εκπαιδευτικού Ομίλου που ο βασικός του στόχος ήταν ο αγώνας για την επικράτηση της δημοτικής γλώσσας Σταμάτησε τη συγγραφική παραγωγή λογοτεχνικών έργων το 1910 Έπειτα εκτός από δημοσιεύσεις παλαιότερων έργων ασχολήθηκε με συγγραφή αναγνωσμάτων για σχολικά εγχειρίδια Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-13) ως

6


Panos filologosστρατιωτικός γιατρός και το 1916 αντιτάχθηκε στο κίνημα της Εθνικής Αμύνης Αυτό είχεν αποτέλεσμα τον περιορισμό και την εκτόπισή του στη Μυτιλήνη κι αργότερα και την αποστράτευσή του Το 1918 νοσηλεύτηκε σε σανατόριο στο Μαρούσι με κλονισμένην υγεία Το 1920 επανήλθε στο στρατό αλλά 2 χρόνια μετά μ αίτησή του αποστρατεύτηκε για λόγους υγείας Πέθανε στις 24 Οκτώβρη 1922 στο Μαρούσι ενώ είχε αποστρατευτεί κι ήταν άρρωστος από φυματίωση σ ηλικία 56 ετών Θεωρείται από τους πρωτοπόρους πεζογράφους της γενιάς του κι από τους πρώτους Έλληνες ρεαλιστές πεζογράφους Ρεαλιστής γιατί στα έργα του περιγράφει τις πραγματικές σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους και με το περιβάλλον τους χωρίς να τις ωραιοποιεί Στις μετακινήσεις του σαν στρατιωτικός γιατρός γνώρισε από κοντά τον κόσμο της επαρχίας έναν κόσμο γνήσιο μεν αλλά καθυστερημένο Με ζωηρές περιγραφές παρουσιάζεται η ψυχική και πνευματική κατάπτωση ενός κόσμου που τον πλήττει η αμάθεια οι δεισιδαιμονίες η προκατάληψη και συνακόλουθα η κακία Η επιδίωξη του συγγραφέα δεν είναι να δυσφημήσει αλλά να πει τα πράγματα με τ όνομά τους γιατί έτσι μόνο θα βοηθήσει να διορθωθούν ν αλλάξουν Στην αρχή ξεκίνησε γράφοντας στη καθαρεύουσα αλλά το 1892 προλογίζοντας το βιβλίο του Διηγήματα γράφει για τη καθαρεύουσα laquoΕίναι γλώσσα μπαλσαμωμένη που σου παγώνει τον ενθουσιασμό σου πλαστογραφεί την ιδέα σου κόβει τη δύναμη σου αλλάζει το αίσθημαraquo

10 Ανάλυση

Τα laquoΝαυάγιαraquo του Καρκαβίτσα είναι ένα μικρό διήγημα αλλά μπορεί να πάρει διαστάσεις μυθιστορήματος ή τραγωδίας Ο συγγραφέας συγκεντρώνει όλη τη δράση σε δύο εικόνες σε δύο σκηνές και σrsquo ένα πρόσωπο τον καπετάν Ξυρίχη Όλα τα άλλα τα παραλείπει Τrsquo αφήνει στον αναγνώστη του Πιάνει την υπόθεση από το δραματικό αποκορύφωμά της Tι προηγήθηκε δεν μας πληροφορεί ούτε μας λέει ποιος ήταν αυτός ο καπετάν Ξυρίχης και τι ζητούσε στο τηλεγραφείο laquoΜόλις αράξαμε στη Στενή ο καπετάν Ξυρίχης πήρε τη βάρκα κι έτρεξε στο τηλεγραφείοraquo Εκεί μαθαίνει με αγωνία πως το καράβι με τα δυό αδέρφια του δεν γλίτωσε απrsquo τη φουρτούνα laquoΣκουντούφλης ο καπετάν Ξυρίχης κατεβαίνει τις σκάλες βγαίνει από την αυλή παίρνει το βαποράκι και φτάνει στα Θεραπειάraquo στον τόπο του ναυαγίου Εκεί μέσα στους σωρούς των συντριμμιών βρίσκει τrsquo απομεινάρια του καραβιού βρίσκει παρακάτω και τα αδέρφια του laquoασούσουμαraquo δηλαδή παραμορφωμένα Τrsquo αναγνώρισε από διαίσθηση Ο συγγραφέας δεν σταματά

7


Panos filologosστη δραματική αυτή αποκάλυψη και αναγνώριση Περιορίζεται σε λίγες γραμμές αλλά τι γραμμές laquoΚαι τότε τα μάτια του Ξυρίχη στέρεψαν [ ο συγγραφέας δεν μας είπε ότι πρωτύτερα έκλαιγε] Ούτε δάκρυα βγάζουν ούτε σπαρταρούν Τη θάλασσα μόνο κοιτάζουν πεισμωμένα Άξαφνα ο γρόθος σηκώνεται και πέφτει με ορμή που την τρόμαξε και πισωπάτησε εκείνη φοβισμένη [ με τη φοβερή και τόσο παραστατική αυτή εικόνα σε μια φράση ο συγγραφέας αποκορυφώνει δραματικά την αφήγησή του] Ακολουθεί η λύση laquoμετά φόβου περαίνουσα την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσινraquo όπως θάλεγε ο Αριστοτέλης Είναι η αδελφική αγάπη laquoη παρηγοριά η μακρινή υπόσχεσηraquo το μεγάλο μυστικό που ψιθυρίζει στrsquo αυτί των ναυαγών ο θαλασσόλυκος Ποιο ήταν το μυστικό αυτό δεν μας το λέει ο συγγραφέας ούτε τι ήταν αυτή η μακρινή υπόσχεση αυτή η παρηγοριά laquoΈπειτα σκύφτει και γλυκοφιλεί τrsquo αδέρφια του Χαϊδεύει τους τα χτυπημένα κορμιά ανάλαφρα σα να φοβάται μην τα ξυπνήσει τους ψιθυρίζει κάτι μυστικά στrsquo αυτί θες παρηγοριά θες μακρυνήν υπόσχεσηraquo Έπειτα με το λάζο αρχίζει να σκάφτει τον τάφο τους Παιδεύτηκε κάπου μιαν ώρα στον άμμο Τον άνοιξε καλά Απίθωσε πρώτα τrsquo αδέρφια έπειτα τον ναύκληρο κατόπιν τους ναύτες κύλησε επάνω πέτρες και χάλαρα Έπειτα έπιασε πάλι τη στράτα του κι έφτασε στα Θεραπειά Βρίσκει το βαπόρι έφτασε πάλι στο μπάρκο του [ αυτό το laquoπάλιraquo λέει πολλά] - Έτοιμα ρωτά το γραμματικό- Έτοιμα - Βίρα άγκουραraquo Ο καπετάν Ξυρίχης αμίλητος έπιασε τη θέση του στο κάσαρο και εξακολουθήσαμε το ταξίδι [ Αυτό το laquoεξακολουθήσαμεraquo συνδέει το διήγημα με την αρχή του laquoμόλις αράξαμεraquo μας δείχνει πως αφηγητής δεν είναι ο συγγραφέας αλλά κάποιος ναυτικός απrsquo το πλήρωμα του καραβιού και το απομνημονευτικό αυτό προσωπικό στοιχείο κάνει τη διήγηση υποβλητικότερη πιο πειστική πιο αληθινή πιο πονεμένη Ο αναγνώστης που έζησε τη φρικιαστική εικόνα της περιγραφής του ναυαγίου και είδε το Ξυρίχη να βρίσκει και να θάφτει τrsquo αδέρφια του κι ύστερα να φεύγει αμίλητος για να συνεχίσει την πάλη του με τη ζωή και με το φοβερό στοιχείο που του έφαγε τrsquo αδέρφια και παρrsquo ολίγον νάτρωγε κι αυτόν ο αναγνώστης που έζησε την αγωνία του Ξυρίχη στο τηλεγραφείο την ηρωική αναζήτηση στον μακάβριο τόπο του ναυαγίου την ανεύρεση των δύο ναυαγών απrsquo τον αδελφό τους Ο αναγνώστης που είδε την θάλασσα να τρομάζει και να πισωπλατά μπροστά στο γρόθο της βουβής οργής του θαλασσόλυκου και ένοιωσε την τρυφερότητα της αδελφικής ψυχής του και τον αγώνα του να τους εξασφαλίσει τάφο στην άξενη γή σκάφτοντας με το λάζο του το χώμα και τέλος τον είδε να σκύφτει και να μιλά στrsquo αδέρφια του λόγια laquoπαρηγοριάς και μακρυνής υπόσχεσηςraquo κι ύστερα να φεύγει αμίλητος και να συνεχίζει τη σκληρή του μοίρα με εκείνο το φοβερό laquoέπιασε τη θέση του στο κάσαρο κι εξακολουθήσαμε το ταξίδιraquo βυθίζεται σε πολλές σκέψεις κάνει πολλούς συνδυασμούς μέσα του αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα κι ερωτήματα χωρίς τη συμπαράσταση του συγγραφέα Το πρώτο που αγωνίζεται να συλλάβει είναι από που αρχίζει πραγματικά το διήγημα και που τελειώνει Αρχίζει απrsquo τη μορφή μιας μάνας ενός χωριού μιας φτώχειας που έκανε τα τρία αδέρφια να πάρουν το δρόμο της

8


Panos filologosπιο αχάριστης ξενιτειάς και της πιο σκληρής βιοπάλης Και τελειώνει μέσα στην ανεξιλέωτη αναγκαιότητα της ζωής στον αναπόδραστο νόμο της ανθρώπινης μοίρας Και το διήγημα κλείνει ουσιαστικά από εκεί που άρχισε δηλ πάλι στο χωριό όπου ποιος ξέρει πόσες τρυφερές ψυχές πόσες στοργικές μορφές θα δεχτούν τον κεραυνό του πόνου Ο αναγνώστης παρακολουθεί το θλιμμένο αδερφό σκυμμένο στο κάσαρο νrsquo αντιμετωπίζει το χάρο αμίλητος Βλέπει με τα μάτια της ψυχής του το πλοίο να ταξιδεύει σrsquo ένrsquo ατέλειωτο ταξίδι Θυμάται τη φράση- μια φράση που σφάζει laquoΚαι εξακολουθήσαμε το ταξίδιraquo Το πλοίο το ταξίδι ο καπετάνιος αυτό το laquoπάλιraquo γίνονταν μέσα του σύμβολα της μοίρας στην πιο σκληρή της μορφή Ύστερα ο αναγνώστης θυμάταιhellipτι να πρωτοθυμηθεί σrsquo αυτό το διήγημα Τις συνωστισμένες γυναικούλες του τηλεγραφείου που μrsquo αγωνία περιμένουν να μάθουν αν τα παιδιά και τrsquo αδέρφια τους σώθηκαν απrsquo τη φουρτούνα ή τrsquo αδικοχαμένα νιάτα που τα σύντριψε η θάλασσα και τα σώριασε παραμορφωμένα στους βράχους Μια εικόνα φρίκης και καταστροφής ένα μακάβριο μαυσωλείο από πτώματα και συντρίμμια οργής των στοιχείων που ο συγγραφέας μας το ζωντανεύει με ρεαλισμό και τέχνη απαράμιλλη αφήνοντας να ξεσπάσει ο πόνος του ο θρήνος του με τrsquo αλυχτήματα του σκύλου που θρηνούσε σαν άνθρωπος τη συντριβή της ομορφιάς και της νιότης Εκεί όμως που σταματά η ψυχή του αναγνώστη είναι ο μοιραίος σκύλος και το laquoομορφοφκιασμένο άγγελος τρεχαντήρι που πριν πρόβαινε με πανιά και ξάρτια και όμως τώρα ήταν καρφωμένο στο βράχο λες κι αρμένιζεhellip Κι ένα σκυλί στην πρύμνη δεμένο γύριζε μάτια φωτιές δάγκωνε την αλυσίδα του και το νερό κοιτάζοντας αλύχταγε κι αλύχταγε σα να το έβριζε που χάλασε τrsquo ομορφοκάραβοraquo Το τρεχαντήρι αυτό υψώνεται σε σύμβολο της χαμένης ανελέητα νιότης και ομορφιάς και ο σκύλος που αλυχτά ασταμάτητα και απειλητικά είναι η γοερή διαμαρτυρία ενάντια στην αδυσώπητη μοίρα μια διαμαρτυρία όμως ανώφελη που πνίγεται στην ερημιά και είναι καταδικασμένη πολύ γρήγορα να πνιγεί με τον αναπόφευκτο θάνατο του δεσμώτη Πιο συμβολικό περιεχόμενο παρουσιάζει η γροθιά του καπετάνιου Υψώνεται φοβερή αλλά πέφτει γρήγορα με ορμή δείχνοντας την υποταγή στην ανθρώπινη μοίρα Μrsquo όλα αυτά το διήγημα δεν τελειώνει δεν εξαντλείται εδώ Έχει κι άλλες πτυχές κι άλλα μοτίβα όπως μια μηχανή έχει ένα σωρό εξαρτήματα γύρω στον κεντρικό της άξονα Το καθένα δουλεύει με δικό του τρόπο είναι ένας ξεχωριστός κόσμος Κι όλα μαζί δίνουν την κίνηση συντελούν στη λειτουργία της μηχανής Κι αναρωτιέται στο τέλος ο αναγνώστης Ποιο είναι το νόημα η κεντρική ιδέα του κομματιού Τι ήθελε να δείξει ο συγγραφέας Τη φρικιαστική εικόνα των σωριασμένων στην άγρια ακτή ναυαγίων την αδελφική αγάπη που σκάφτει με λάζο τον τάφο των ναυαγισμένων αδερφών ή μήπως τον ηρωισμό του καπετάνιου που ξεπέρασε όλα τα εμπόδια και κατόρθωσε να βρει τα ναυαγισμένα αδέρφια του ΄Η μήπως μrsquo αυτές τις απειλές προς τη θάλασσα και μrsquo εκείνα τα μυστικά στrsquo αυτιά των νεκρών που έμοιαζαν με παρηγοριά και laquoμακρυνήraquo ( αυτό το μακρινή έχει μεγάλο νόημα ) υπόσχεσηraquo ο

9


Panos filologosσυγγραφέας βάζει τον ήρωά του να οραματίζεται ένα ανώτερο φωτεινό μέλλον που δεν θrsquo αναγκάζει τους ανθρώπους της θάλασσας να ταξιδεύουν με φουρτούνες και θύελλες και θάχουν τη δυνατότητα νrsquo αντιμετωπίζουν τα αδάμαστα στοιχεία της φύσης με περισσότερες προφυλάξεις ΄Η τέλος μήπως αν σκεφτούμε το περιεχόμενο του τίτλου που τον βάζει μάλιστα χωρίς άρθρο (Ναυάγια όχι Τα ναυάγια) ο συγγραφέας θέλησε να δείξει ότι η ανθρώπινη μοίρα είναι τυφλή και δεν λογαριάζει όπως laquoη λεβεντοπνίχτρα και φαρμακερήraquo του δημοτικού τραγουδιού θάλασσα τα θύματά της αλλά ούτε και υπάρχει τρόπος να την εκδικηθεί κανείς ή να τη σταματήσει στα καταστροφικά της έργα και συνεπώς τα γαυγίσματα του σκύλου όπως και οι απειλές του Ξυρίχη ακόμα και οι οραματισμοί του αποτελούν μια τραγική ειρωνεία της μικρότητας του ανθρώπου μπροστά στη μοίρα του Μπορεί να ευσταθήσει ακόμα ως προς την έννοια του κομματιού και μιαν άλλη εκδοχή αυτή που βγαίνει απrsquo την τελευταία φράση του laquoκαι εξακολουθήσαμε το ταξίδιraquo δηλαδή σα να μην έγινε τίποτα ο ρυθμός της ζωής συνεχίστηκε με τον ίδιο τρόπο όπως και πριν και ο καπετάνιος μrsquo όλα τα χτυπήματα της μοίρας και την εσωτερική επανάσταση που προκάλεσαν μέσα του υποτάχτηκε στη ζωή και ξαναγύρισε στη ρουτίνα της εφαρμόζοντας τον αδυσώπητο νόμο της Οι ζωντανοί με τους ζωντανούς δηλαδή τίποτε δεν μπορεί να σταματήσει το ρυθμό της ζωής Ακόμα μπορεί ο συγγραφέας να ήθελε να δείξει πόσο τυφλή είναι η τύχη που άφησε να πνιγούν όλοι και να σωθεί μόνο ένας ο αδερφός ίσα- ίσα των δυό απrsquo τους αμέτρητους ναυαγούς για να επαληθευθεί η ρύση του ποιητή laquoτους ζωντανούς τα μάτια σου ας θρηνήσουνraquo και να φανεί πως αυτός που σώθηκε ήταν πιο άτυχος απrsquo τους πνιγμένους Είναι λοιπόν- πολυσήμαντο μέσα στην απλότητα και τη μικρή του τριών σελίδων έκταση και δυσκολοκαθόριστο στην κεντρική ιδέα του το μικρό αυτό διήγημα του Καρκαβίτσα κι αυτό προέρχεται απrsquo την τεχνική του που περιορίζεται στις κορυφαίες εικόνες κι αφήνει τα πράγματα κατά τον αφορισμό του Maupassant να μιλήσουν μόνα τους Και επειδή όλα τα πράγματα στον κόσμο πράξεις πρόσωπα περιστατικά αντικείμενα κλπ έχουν πολλές πλευρές η ασχολίαστη η γυμνή παρουσία τους μέσα στη διήγηση και η κατάλληλη τοποθέτησή τους τα κάνει σύμβολα που εκφράζουν πολλές έννοιες απrsquo τις οποίες ο αναγνώστης θα ξεχωρίσει την πιο κυριαρχική χωρίς να παρασιωπήσει και τις άλλες που έχουν κι αυτές σημασία γιατί και την κατανόηση της κεντρικής ιδέας φωτίζουν και ανεξάρτητη θέση έχουν όπως πχ εδώ η αδερφική αγάπη η ξενιτειά η σκληρή βιοπάλη η οργή των στοιχείων η αδυναμία του ανθρώπου η αδικοχαμένη νιότη και ομορφιά η πίκρα της ζωής κλπ Είναι δε κυριαρχική μια κεντρική ιδέα σrsquo ένα οποιοδήποτε έργο τέχνης εκείνη στην οποία συγκλίνουν όλα τα στοιχεία του και ιδίως εκείνη που βγαίνει από ορισμένα μέρη όπου λανθάνει δηλαδή υποκρύπτεται η ιδέα του συγγραφέα αφανέρωτη η μισοειπωμένη σαν υπόδειξη προς τον αναγνώστη για να προχωρήσει βαθύτερα στην κατανόηση του έργου Τέτοια μέρη στο διήγημα που αναλύσαμε είναι δυό

10


Panos filologosΣτην προσωποποίηση του σκύλου που γαυγίζει και τα γαυγίσματά του ο συγγραφέας τα χαρακτηρίζει βρισιές ενάντια laquoστη θάλασσα που χάλασε τrsquo ομορφοκάραβοraquo Και στην οργή του καπετάνιου που αφήνει τα κλάματα και τα βάζει με τη θάλασσα υψώνοντας απειλητικά το γρόθο του αλλά κυρίως τα μυστικά που λέει σκύφτοντας στο αυτί των νεκρών ναυαγών που ο συγγραφέας δεν τα καθορίζει παρά αόριστα και υπονοητικά laquoθες παρηγοριά θες μακρυνήν υπόσχεσηraquo δηλαδή τους παρηγορούσε και τους υποσχόταν ότι δεν θα ξεχάσει ποτέ το τραγικό τους τέλος ή τους ίδιους σαν πολυαγάπητους αδικοχαμένους αδερφούς του Απrsquo αυτά βγαίνει το αναμφισβήτητο συμπέρασμα ότι η κεντρική ιδέα του κομματιού είναι η διαμαρτυρία για τη σκληρότητα της ανθρώπινης μοίρας που πλήττει ανελέητα τα νιάτα την ομορφιά τη χαρά της ζωής τους φτωχούς και ότι η διαμαρτυρία αυτή πέφτει στο κενό όπως τα γαυγίσματα του σκύλου στην ερημιά και δεν μπορεί νrsquo αλλάξει τη σκληρή πραγματικότητα που συνεχίζει όπως ο ήρωας του διηγήματος την πορεία της αδιαφορώντας για τα θύματά της Την άγρια όμως αυτή διαμαρτυρία του ήρωα του ο συγγραφέας με τη φράση του laquoμακρυνή υπόσχεσηraquo τη φωτίζει και την προβάλλει σrsquo ένα απώτερο μέλλον με την αισιόδοξη προοπτική που εξηγήσαμε παραπάνω Είναι μια προοπτική που δίνει στο διήγημα κοινωνικό χαρακτήρα γιατί ανυψώνει τη μορφή του αδερφού σrsquo ένα υψηλότερο επίπεδο ανθρωπιάς και κάνει την αδερφική αγάπη κίνητρο ιδανικών

Anampa culture

11


Panos filologosΔόξα σοι ὁ θεός Πέτρος καὶ Γιάννης εἶναι τ᾿ ἀδέρφια του Ζωντανὰ λοιπὸν καὶ τὰ δυό Ζωντανὰ ἐκεῖνα θρύμματα τὸ ὁλοκαίνουργο σκαφίδι Πάλι δόξα σοι ὁ θεός Φτιάνουν ἄλλο μεγαλύτερο καὶ ὀμορφότερο Φιλεύει ἀνοιχτόκαρδος πέντε ποῦρα τὸν ὑπάλληλο δίνει ἕνα μετζίτι κέρασμα στὸν ὑπηρέτη παρηγορεῖ γλυκομίλητος τὰ θλιμμένα πρόσωπα - Δὲν εἶναι τίποτα ὅλοι καλὰ εἶναι ὅλα καλά- Ποιᾶς ἡλικίας τάχα νὰ εἶναι τὰ παιδιά ρωτάει πάλιὉ ὑπάλληλος σκουντουφλιάζει μὰ τὸν παρασκότισε Γύρω ἀκούονται φωνές ἀνυπόμονες σπρώχνει ὁ ἕνας τὸν ἄλλον θέλουν νὰ τὸν βγάλουν ἀπὸ τὴ θυρίδα Ἔμαθε πῶς ζοῦν τ᾿ ἀδέρφια του δὲν τοῦ φτάνει Εἶναι κι ἄλλοι ποὺ λαχταροῦν γιὰ τοὺς δικούς τους Ἂς μάθουν κι ἐκεῖνοι κατιτί Μὰ ἐκεῖνος δὲν ἀφήνει τὴ θέση του- Ποιᾶς ἡλικίας τάχα ξαναρωτᾷ- Δέκα δώδεκα χρονῶνΠάλι ἀπελπισία Τ᾿ ἀδέρφια του δὲν εἶναι τόσο μικρά Εἶναι ἀπὸ εἴκοσι πέντε κι ἀπάνω Σκουντούφλης κατεβαίνει τὶς σκάλες βγαίνει ἀπὸ τὴν αὐλή παίρνει τὸ βαποράκι καὶ φτάνει στὰ Θεραπειά Ἀπὸ κεῖ μ᾿ ἕν᾿ ἄλογο φτάνει στὸν Ἅϊ-Γιώργη παίρνει τὴν ἀκρογιαλιά Τὰ μάτια του ὀμπρίζουν Ὁ ἥλιος παιγνιδίζει ἀκόμη σὲ ζαφειρένιο οὐρανό Ἡ θάλασσα λίμνη ἁπλώνεται ὡς τὰ οὐρανοθέμελα Ἡ γῆ ἀνθοσπαρμένη μοσχοβολᾷ Μὰ - ἡ ἀκρογιαλιὰ μοιάζει μὲ νεκροταφεῖο Κάθε βράχος καὶ νεκροκρέββατο Καράβια κομματιασμένα βαρκοῦλες μισοσπασμένες σχοινιά κατάρτια φιγοῦρες πανιά εἰκονίσματα παδέλες πιάτα λιβανιστήρια πυξίδες χρυσόξυλα Καὶ μαζὶ χέρια πόδια κορμιά δίχως κεφάλια κεφάλια δίχως κορμιά ἄδεια καύκαλα τρίχες χωμένες στὶς σκισμάδες μυαλὰ στουπιασμένα στὴν πέτρα Ἕνα τρεχαντηράκι ὀμορφοφτιασμένο ἄγγελος πρόβαινε μὲ πανιὰ καὶ ξάρτια λὲς κι ἀρμένιζε ἀνάερα Καὶ ὅμως ἦταν καρφωμένο στὸ βράχο σφιλιασμένο τόσο καλὰ στὴν πέτρα ποὺ οὐδὲ νερὸ οὐδ᾿ ἄνεμος μποροῦσε νὰ περάσει Κι ἕνα σκυλὶ στὴν πρύμνη δεμένο γύριζε μάτια φωτιές δάγκωνε τὴν ἁλυσίδα του καὶ τὸ νερὸ κοιτάζοντας ἀλύχταγε κι ἀλύχταγε σὰν νὰ τὸ ἔβριζε ποὺ χάλασε τ᾿ ὀμορφοκάραβοἜκαμε ἀκόμη μερικὰ βήματα ὁ καπετὰν Ξυρίχης καὶ ἄξαφνα βρέθηκε μπρὸς στὸ μπάρκο του Ἔπρεπε νὰ εἶναι δικό του ξύλο γιὰ νὰ τὸ γνωρίσει Οὔτε κατάρτια οὔτε πανιὰ οὔτε σκαφίδι ἀπόμενε πλιά Μονάχα ἡ πρύμνη του κι ἐκείνη ξεσκλισμένη κρατιότανε σὲ δυὸ χάλαρα Καὶ γύρωθέ της πικρὴ νεκροπομπή ἄλλα ξύλα σκορπισμένα κουπιὰ καὶ ἄρμενα ἄλλες καρῖνες φαγωμένες ἄλλα ποδόσταμα καὶ σωτρόπια καὶ σταύρωσες Κι ἀκόμη γύρωθέ της ἄλλη πικρότερη συνοδεία Βλέπει τὸ ναύκληρο νεκρὸ στὸ πλάγι βλέπει τοὺς ναῦτες πέρα δῶθε σκορπισμένους ἄλλους κολλιτσίδα ἀπάνω στὰ κοτρόνια ἄλλους μισοσκεπασμένους μὲ τὸν ἄμμο ἄλλους παιχνίδι τοῦ νεροῦ δαρμὸς καὶ φτύμα του Κι ἀπάνω στὰ τουμπανιασμένα κουφάρια στὰ πρόσωπα τὰ χασκογέλαστα τὰ ὄρνια καλοκαθισμένα βύθιζαν τὸ ράμφος στὴ νεκρὴ σάρκα καὶ στὸν κρότο του πέταξαν κράζοντας σὰν νὰ διαμαρτύρονταν ποὺ τὰ ἐνοχλοῦσε στὸ πλούσιο φαγοπότιἈρχίζει τώρα φριχτότερο τοῦ καπετάνιου τὸ βάσανο Ἐκεῖνα τὰ κουφάρια δείχνουν πὼς κοντὰ βρίσκονται καὶ τὰ δικά του Θέλει νὰ δράμεινὰ ψάξει ὁλοῦθε μὰ δὲν τολμᾷ Κάτι μέσα του τὸν κρατεῖ τὰ πόδια του καρφώνει στ᾿ ἀχνάρια τους Τέλος πάει καὶ ψαχουλεύει Βρίσκει ἀσούσουμα καὶ τ᾿ ἀδέρφια του Τὸ ἕνα κείτεται μὲ τὸ κεφάλι συψαλιασμένο τὸ ἄλλο ἔχει καὶ τὰ δυὸ πόδια κομμένα στὰ γόνατα Ἂν δὲν τοῦ τό ῾λεγε ἡ ψυχή βέβαια δὲ θὰ τὰ γνώριζαν τὰ μάτια του ὅπως καὶ τὸ μπάρκο Ἀλλὰ τοῦ τὸ εἶπε καὶ τὰ καλογνώρισε Καὶ τότε τὰ μάτια του στέρεψαν οὔτε δάκρυα βγάζουν οὔτε σπαρταροῦν Τὴ θάλασσα μόνον κοιτάζουν πεισμωμένα

2





3









4


Panos filologos





5






6



10 Ανάλυση


7



8



9



10



Anampa culture

11





3









4


Panos filologos





5






6



10 Ανάλυση


7



8



9



10



Anampa culture

11









4


Panos filologos





5






6



10 Ανάλυση


7



8



9



10



Anampa culture

11


Panos filologos





5






6



10 Ανάλυση


7



8



9



10



Anampa culture

11






6



10 Ανάλυση


7



8



9



10



Anampa culture

11



10 Ανάλυση


7



8



9



10



Anampa culture

11



8



9



10



Anampa culture

11



9



10



Anampa culture

11



10



Anampa culture

11



Anampa culture

11

Τα ναυάγια

Documents

Transcript of Τα ναυάγια