ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ Υπάρχουν διάφορα είδη προτάσεων: Ανάλογα με τα συστατικά τους: Πρόταση

Απλή Σύνθετη Επαυξημένη Ελλειπτική

1. Απλή. Ονομάζεται η πρόταση που αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους, τους οποίους δεν μπορούμε να αφαιρέσουμε, δηλαδή από:α) Υποκείμενο και ρήμα (Υ+Ρ). Τα παιδιά έπαιζαν. Οι νέοι διασκεδάζουν. Απαγορεύεται το κάπνισμα. Ο καθηγητής απουσιάζει. Ο ήλιος λάμπει. Εσύ κοιμόσουν. β) Υποκείμενο, ρήμα και αντικείμενο (Υ+Ρ+Α). Εσύ έχεις το λόγο. Ο Κώστας αγόρασε αυτοκίνητο. Οι γεωργοί οργώνουν το χωράφι. Η υπηρέτρια καθάρισε την κουζίνα.γ) Υποκείμενο, ρήμα και 2 αντικείμενα (Υ+Ρ+Α+Α). Το πρώτο αντικείμενο απαντά στην ερώτηση τι; και το άλλο στην ερώτηση σε ποιον-α-ο ή από ποιον-α-ο; Οι πρόσκοποι τους έδωσαν χρήματα. Ο Πέτρος μου έστειλε γράμμα. Η Αυγή μου έδειξε κάτι. Η γιαγιά χάρισε στη Μαρία ένα δαχτυλίδι. Ο καθηγητής εξετάζει το Γιώργο μαθηματικά. Εγώ του ζήτησα χρήματα. Η τράπεζα του πήρε τα πάντα.δ) Υποκείμενο, ρήμα και κατηγορούμενο (Υ+Ρ+Κ). Η γη είναι σφαιρική. Ο Αλέξανδρος ήταν φιλότιμος. Ο Αριστείδης έγινε στρατηγός. Ο Κώστας υπηρετεί στρατιώτης. Ο Στεφανίδης εκλέχτηκε βουλευτής. Ο Παύλος φαίνεται καλός. Ο ουρανός ήταν καταγάλανος.ε) Υποκείμενο, ρήμα, αντικείμενο και κατηγορούμενο (Υ+Ρ+Α+Κ). Εμείς θα ορίσουμε εσένα διευθυντή. Οι πολίτες έχουν εκλέξει τον Κώστα δήμαρχο. Εγώ θεωρώ το γείτονα συμφεροντολόγο.

2. Σύνθετη. Ονομάζεται η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα, αντικείμενα ή κατηγορούμενα.

α) Υποκείμενα. Ο πατέρας, η μητέρα, ο παππούς και η γιαγιά ξύπνησαν. Οι μαθητές και οι μαθήτριες τραγουδούσαν. Ο Αριστείδης και ο Παύλος είναι δίκαιοι. Ο διευθυντής και ο υποδιευθυντής βράβευσαν τους μαθητές.

β) Αντικείμενα. Οι πρόσκοποι πρόσφεραν χρήματα, τρόφιμα και ρούχα. Ο καθηγητής εξετάζει το Γιώργο μαθηματικά και φυσική. Η υπηρέτρια καθάρισε την κουζίνα, το σαλόνι και την κρεβατοκάμαρα.

γ) Κατηγορούμενα. Ο Αριστείδης ήταν άφοβος, τίμιος και δίκαιος. Το βουνό είναι ψηλό και απόκρημνο. Εγώ θεωρώ το γείτονα συμφεροντολόγο και εγωιστή.

3. Επαυξημένη. Ονομάζεται η πρόταση στην οποία οι κύριοι όροι της (δηλ. το Υ, το Ρ, το Α και το Κ) συνοδεύονται από προσδιορισμούς, δηλαδή από συμπληρωματικές λέξεις.

Τα παιδιά παίζουν → Τα μικρά παιδιά παίζουν πολύ στην αυλή. Ο διευθυντής είναι οικονομολόγος → Ο διευθυντής του εργοστασίου είναι έξοχος οικονομολόγος. Ο Σταύρος είναι ο υπεύθυνος → Ο Σταύρος, ο φίλος του Γιώργου, είναι ο υπεύθυνος για τη

σύγκρουση των αυτοκινήτων. Ο μαθητής καθόταν ανήσυχος → Ο αδιάβαστος μαθητής καθόταν ανήσυχος στο θρανίο του.4. Ελλειπτική. Ονομάζεται η πρόταση στην οποία είναι δυνατόν να απουσιάζει κάποιος ή κάποιοι

από τους κύριους όρους της (συνήθως το Υ, το Ρ ή το Α), επειδή εννοούνται εύκολα χωρίς η απουσία τους να επηρεάζει το νόημά της.

Καλημέρα → Εγώ εύχομαι σε σένα καλημέρα. Το θεωρείς σωστό;→ Εσύ το θεωρείς σωστό; Για πού;→ Για πού πηγαίνεις; Προσοχή κίνδυνος →Προσοχή υπάρχει κίνδυνος. Εκπτώσεις 50%→ Εδώ γίνονται εκπτώσεις 50%. Ψώνισες;→ Εσύ ψώνισες τα προϊόντα;

Προσοχή! Μία πρόταση μπορεί να είναι συνδυασμός των παραπάνω: π.χ Ο πατέρας, η μητέρα, ο παππούς και η γιαγιά ξύπνησαν ξαφνικά από το θόρυβο (Σύνθετη και επαυξημένη). Πήραμε καινούργια βιβλία και τετράδια (Ελλειπτική επειδή λείπει το εμείς, σύνθετη γιατί έχει δύο αντικείμενα και επαυξημένη επειδή έχει τον προσδιορισμό καινούργια).

Ανάλογα με τη σημασία τους: Πρόταση

Αποφαντική Προστακτική Ερωτηματική Επιφωνηματική

1. Αποφαντικές (κρίσεως). Τις χρησιμοποιούμε για να δώσουμε μια πληροφορία, για να διατυπώσουμε μια γνώμη ή για να κρίνουμε κάτι. Σ’ αυτές τις προτάσεις βάζουμε τελεία.Αύριο φεύγουμε για ταξίδι. Θα πάμε στην Κρήτη. Οι άλλες σου φωτογραφίες ήταν πολύ ωραίες. Διάβασες πολύ καλά το μάθημά σου. Το ταξίδι με το καράβι είναι κουραστικό.

2. Προστακτικές (επιθυμίας). Τις χρησιμοποιούμε για να ζητήσουμε από κάποιον κάτι, για να τον παρακαλέσουμε ή να τον προστάξουμε να κάνει κάτι και για να εκφράσουμε μια ευχή. Και σ’ αυτές τις προτάσεις βάζουμε τελεία.Πάρε και τη φωτογραφική μηχανή σου. Δώσε μου λίγο από το κρασί σου. Έλα μαζί μας στο ταξίδι. Να φέρεις τα ρούχα από το καθαριστήριο. Κλείσε σε παρακαλώ την πόρτα. Μπείτε γρήγορα στο αμάξι. Μακάρι να ήμουν είκοσι χρόνια μικρότερος.

3. Ερωτηματικές Τις χρησιμοποιούμε για να ζητήσουμε μια πληροφορία για κάτι που δεν ξέρουμε. Σ’ αυτές τις προτάσεις βάζουμε ερωτηματικό.Τι ώρα είναι; Θα πάτε και στην Κνωσό; Πήγες στο βιβλιοπωλείο; Έκανες τα μαθήματά σου;

4. Επιφωνηματικές Τις χρησιμοποιούμε για να εκφράσουμε ένα έντονο συναίσθημα (συνήθως έκπληξη) και γι’ αυτό στον προφορικό λόγο διακρίνονται από τον ανεβασμένο τόνο της φωνής μας. Στο γραπτό λόγο συνοδεύονται πάντα από θαυμαστικό.Θα επισκεφτούν όλους τους αρχαιολογικούς χώρους! Αυτό είναι υπέροχο! Τι όμορφη κοπέλα! Πήρε είκοσι σε όλα τα μαθήματα! Τρέχει πιο γρήγορα και από τον άνεμο! Άρχισε ο αγώνας!

Ανάλογα με το αν έχουν άρνηση ή όχι: Πρόταση

Καταφατική Αρνητική

1. Καταφατικές . Είναι οι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση. Θα πάμε στην Κρήτη. Πάρε και τη φωτογραφική μηχανή σου. Να φέρεις τα ρούχα από το

καθαριστήριο. Θα πάτε και στην Κνωσό; Άρχισε ο αγώνας! 2. Αρνητικές. Είναι οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση δε(ν) ή μη(ν). Άρνηση μη(ν) έχουν μόνο

οι προτάσεις επιθυμίας. Όλες οι άλλες έχουν άρνηση δε(ν). Δε θα πάμε στην Κρήτη. Μην παίρνεις τη φωτογραφική μηχανή σου. Να μη φέρεις τα ρούχα από το καθαριστήριο. Δε θα πάτε και στην Κνωσό; Δεν άρχισε ο αγώνας!

Ανάλογα με τη μεταξύ τους σχέση: Πρόταση

Κύρια Δευτερεύουσα

1. Κύρια. Μια πρόταση που μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο λέγεται κύρια ή ανεξάρτητη. Ήρθαμε χθες βράδυ. Προσπάθησα πολύ στις εξετάσεις. Δεν κατάλαβα τίποτα.2. Δευτερεύουσα. Μια πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο, αλλά χρειάζεται

μια άλλη πρόταση για να το πετύχει, λέγεται δευτερεύουσα ή εξαρτημένη. Δεν πήγε σχολείο, γιατί ήταν άρρωστος. Πρόβαλε ένας άντρας, που φορούσε σκούφο. Όταν

ζούσε ο πατέρας, ζούσαμε ευτυχισμένοι. Οι προτάσεις με τα σκούρα γράμματα είναι δευτε-ρεύουσες, γιατί δεν μπορούν να σταθούν μόνες τους στο λόγο.

Επιμέλεια: Νικολάου Γεώργιος