ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΚΡΟΚΙΔΗ

1

ΣΚΟΠΟΣ Με το βιβλίο αυτό θα ήθελα να βάλω ένα μικρό λιθαράκι στην επιστήμη που ονομάζεται Οικιακή Οικονομία . Θα ήθελα να βοηθήσω όσο μπορώ μέσα από την θέση της Σχολικής Συμβούλου που έχω και από την εμπειρία που απόκτησα τα τελευταία 22 χρόνια που διδάσκω και υπηρετώ το μάθημα αυτό .Θα προσπαθήσω να προσθέσω βιωματικά σημεία μια και μέσα από το μάθημα της Οικιακής Οικονομίας δεν επιτυγχάνεται μόνο η βελτίωση της ποιότητας της ζωής αλλά και η αναβάθμιση της συναισθηματικής νοημοσύνης των μαθητών και των οικογενειών τους.

Οι νέες παιδαγωγικές μέθοδοι αναφέρονται και στην συναισθηματική νοημοσύνη ταυτόχρονα με την εξυπνάδα των μαθητών που είναι απαραίτητο να αναπτύσσεται μέσα από τα μαθήματα των αναλυτικών προγραμμάτων του σχολείου.

Έχουμε καθήκον ως καθηγητές που διδάσκουμε Οικιακή Οικονομία, μαζί με τις σημαντικές γνώσεις που προσφέρουμε στους μαθητές μας, να τους αναπτύξουμε και την μεγαλύτερη συναισθηματική νοημοσύνη που μπορούμε προκειμένου να τους δείξουμε ότι η αγάπη για το περιβάλλον, η αειφορία αλλά και η σωστή χρήση των ανθρώπινων και υλικών πόρων για να γίνει η ζωή όλων καλύτερη και ομορφότερη χωρίς δυσάρεστες επιπτώσεις, μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την ουσιαστικότερη έκφραση συναισθημάτων και την δύναμη που αυτά που μπορεί να έχουν στην καθημερινή πράξη της επιστήμης της Οικιακής Οικονομίας την οποία υπηρετούμε.

Ελπίζω αυτό το εγχειρίδιο να γίνει ένα χρήσιμο βοήθημα κάθε καθηγητή Οικιακής Οικονομίας όπως επίσης να βοηθήσει στην ανάπτυξη της εκπαιδευτικής προσωπικότητας όποιου δάσκαλου το μελετήσει.

Ευαγγελία Κροκίδη Σχολική Σύμβουλος ΠΕ15, Καθηγητών Οικιακής Οικονομίας

2

Η ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Η ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ Το εκπαιδευτικό σύστημα, σήμερα περισσότερο από ποτέ, οφείλει να αποτελεί βασικό στοιχείο διαμόρφωσης της προσωπικότητας του ατόμου αλλά και της αρμονικής του ένταξης στην κοινωνία. Ταυτόχρονα, και με την ραγδαία αύξηση των γνώσεων και των πληροφοριών που παρέχονται, υπάρχει η ανάγκη ανάπτυξης της αντιληπτικής ικανότητας των μαθητών. Αυτό αφορά στη δόμηση της γνώσης μέσα από το πρίσμα της ολιστικής προσέγγισης και της διασύνδεσης με την καθημερινή ζωή. Στην πράξη αυτό μπορεί να συμβεί με την αποδοχή της αναγκαιότητας της διασύνδεσης των μαθημάτων που διδάσκονται σε κάθε τάξη μέσα από την επισήμανση διαθεματικών ζητημάτων, καταστάσεων και προβλημάτων. Έτσι, η ενασχόληση με ένα συγκεκριμένο θέμα , που περιλαμβάνεται στο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών και τη διδακτέα ύλη ενός μαθήματος μπορεί να συνδεθεί και με άλλα σχετικά θέματα που αποτελούν αντικείμενο άλλων μαθημάτων αλλά και με καταστάσεις της καθημερινής ζωής. Η Οικιακή Οικονομία είναι από τη φύση του μάθημα διεπιστημονικότητας. Είναι επομένως το καλύτερο παράδειγμα διαθεματικότητας αφού τα περισσότερα θέματα του αναλυτικού προγράμματος σπουδών του μπορούν να επεξεργαστούν μέσα από τα πλαίσια των αρχών της διαθεματικότητας. Οι βασικές έννοιες της διαθεματικότητας , το σύστημα, η αλληλεπίδραση, το σύνολο, η μονάδα , ο πολιτισμός βρίσκουν πλαίσια ανάπτυξης και σύνδεσης του μαθήματος της Οικιακής Οικονομίας με όλα τα υπόλοιπα μαθήματα του Γυμνασίου. Ταυτόχρονα, είναι αναγκαία η κατανόηση της διαθεματικότητας και της σύνδεσης των άλλων μαθημάτων με το μάθημα της Οικιακής Οικονομίας ώστε να επιτευχθούν με επιτυχία οι στόχοι της πολιτείας που αφορούν στην ολιστική θεώρηση της γνώσης μέσω της διαθεματικότητας.

Η ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΩΣ ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ

«ΓΙΑ ΕΝΑ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ».

Για να γίνει περισσότερο κατανοητή η έννοια της διαθεματικότητας πάνω στην οποία γράφτηκαν και τα νέα σχολικά διδακτικά πακέτα (ΦΕΚ 303 & 304 - 13-3-03, ΦΕΚ 1196 . 26-8-03, Ιστοσελίδα Π.Ι.) πρέπει να γίνει μια αναφορά στο εισαγωγικό κείμενο του Σ. Αλαχιώτη που διετέλεσε εκείνο το διάστημα πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Μέσα από αυτό , φαίνονται καθαρά οι στόχοι της έννοιας της διαθεματικότητας και πως μπορεί να βοηθήσει στην δημιουργία ενός καλύτερου σχολείου.

3

Γράφει λοιπόν ο κ. Σ. Αλαχιώτης μεταξύ άλλων στο εισαγωγικό σημείωμα:

«Το γενικό πλαίσιο χαρακτηρίζεται από δύο κυρίως παραµέτρους. Την ισόρροπη κάθετη κατανοµή της διδακτέας ύλης από τάξη σε τάξη, ένα νέο δηλαδή ενιαίο πλαίσιο προγραµµάτων σπουδών χωρίς άχρηστες επικαλύψεις και πρωθύστερα, και την εφικτή οριζόντια διασύνδεση των Αναλυτικών Προγραµµάτων Σπουδών (Α.Π.Σ.) των επιµέρους γνωστικών αντικειµένων, παράµετρος που τιτλοδοτήθηκε ως «διαθεµατική προσέγγιση». Πρέπει να υπογραµµισθεί ότι στην περίπτωση της εν λόγω διαθεµατικής προσέγγισης δεν καταργείται η αυτονοµία των µαθηµάτων (πλην της περίπτωσης της Ευέλικτης Ζώνης), τα οποία ωστόσο δικτυώνονται µε βασικές διαθεµατικές έννοιες και δραστηριότητες µε τέτοιο τρόπο ώστε να προβάλλεται η «παράµετρος της διαθεµατικότητας» στη σχολική πράξη (Π.Ι., 2003α, Αλαχιώτης 2002δ, Ματσαγγούρας 2002β, Καρατζιά . Σταυλιώτη, 2002, Θεοφιλίδης, 1997).»…

… «Με τη διαθεµατικότητα λοιπόν αναπροσαρµόζονται στόχοι και µέθοδοι διδασκαλίας, ενώ δοµείται ανάλογα και το περιεχόµενο των µαθηµάτων στη βάση µιας ισόρροπης κάθετης και οριζόντιας κατανοµής της διδασκόµενης ύλης. Η διαδικασία αυτή ενισχύει την επιδιωκόµενη ουσιαστική γενική παιδεία και την ποιότητα της εκπαίδευσης, την ενιαία οργάνωση του περιεχοµένου των γνωστικών αντικειµένων και τις διερευνητικές προσεγγίσεις διδασκαλίας. Και τούτο διότι η προσπάθεια της ολιστικής προσέγγισης της γνώσης προκαλεί το ενδιαφέρον και, ταυτόχρονα, ανταποκρίνεται στην πολύπλευρη κοινωνική πραγµατικότητα, στις συµπεριφορές και στις εµπειρίες του µαθητή (CIDREE, 1999, Frey, 1998). Για να επιτευχθεί ο στόχος της διαθεµατικής προσέγγισης της γνώσης θεωρείται απαραίτητη µια µετατόπιση του «επίκεντρου» των Α.Π.Σ. και της διδασκαλίας από τη διδασκαλία του θέµατος (η χρήση θεµάτων προκειµένου οι σχετικές δραστηριότητες να µην είναι επιφανειακές ) για να προσεγγίζεται βαθύτερα η εννοιολογική κατανόηση, στο βαθµό που είναι εφικτό για κάθε θεµατική ενότητα των αυτοτελών µαθηµάτων (Erickson, 1998). Η Διαθεµατική Προσέγγιση, δηλαδή, η ολιστική κατάκτηση της γνώσης δίνει τη δυνατότητα στο µαθητή να συγκροτήσει ένα ενιαίο σύνολο γνώσεων και δεξιοτήτων που θα του επιτρέπει να αναπτύσσει προσωπική άποψη για θέµατα που σχετίζονται µεταξύ τους, µε ζητήµατα της καθηµερινής ζωής και να διαµορφώσει το δικό του κοσµοείδωλο, τη δική του κοσµοθεωρία και κοσµοαντίληψη (Αλαχιώτης, 2002δ, Lawton et al, 2000)»… Και συνεχίζει…

«Η διαθεµατική προσέγγιση δεν µπορεί παρά να υποστηρίζεται από µεθόδους ενεργητικής απόκτησης της γνώσης, οι οποίες εφαρµόζονται κατά τη διδασκαλία κάθε γνωστικού αντικειµένου και εξειδικεύονται στις διαθεµατικές δραστηριότητες και σχέδια εργασίας, στο τέλος κάθε θεµατικής ενότητας.

Η επιλογή µιας διαθεµατικής δραστηριότητας και η εκτίλυξη µιας συζήτησης κατά τη διδασκαλία µε συστηµατοποιηµένες προεκτάσεις σε άλλα θέµατα (µαθήµατα) διευκολύνεται από τη διάχυση της διαθεµατικότητας στο κείµενο του βιβλίου (όπου είναι εφικτό) µέσα από τις λεγόµενες θεµελιώδεις διαθεµατικές έννοιες. Ένα σύνολο από διαθεµατικές έννοιες διευκολύνει την επικαιροποιηµένη γνώση καθώς οι µαθητές

4

µπορούν να αντλήσουν από τη βάση γεγονότων και να αντιληφθούν καλύτερα τα διάφορα µοντέλα και τις σχέσεις των επιστηµών και των θεµάτων. Οι µαθητές λ.χ. αρχίζουν να κατανοούν συγκεκριµένα θέµατα όχι ως ένα σύνολο γεγονότων προς αποµνηµόνευση αλλά ως αντιπροσωπευτικά δείγµατα µιας µεγαλύτερης και πιο αφηρηµένης ιδέας, µιας διαθεµατικής έννοιας (Erickson, 1998).

Τέτοιες θεµελιώδεις διαθεµατικές έννοιες, κοινές σε πολλές επιστήµες, υπάρχουν πολλές (π.χ. σύστηµα, µεταβολή, αλληλεπίδραση, οµοιότητα-διαφορά κ.ά.). Αυτές οι έννοιες χρησιµοποιούνται τόσο µέσα στο κείµενο του βιβλίου όσο και στις δραστηριότητες και τα σχέδια εργασίας για να γίνουν ευκολότερα οι απαιτούµενες προεκτάσεις του διδασκόµενου κάθε φορά µαθήµατος . θέµατος (Αλαχιώτης, 2002δ, Erickson, 1998). Λειτουργούν δηλαδή σαν ένα συνεκτικό δίκτυ πάνω στο οποίο δοµείται η ολιστική γνώση.»… Σημ. Ο κ. Σταµάτης Αλαχιώτης ήταν Πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, Καθηγητής Γενετικής και πρώην Πρύτανης του Πανεπιστημίου Πατρών .

5

6

ΣΤΟΧΟΙ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (Σύμφωνα με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο)

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ(ΑΠΣ) - ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟ ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΔΕΠΠΣ) ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Σκοπός της διδασκαλίας του μαθήματος Γενικός σκοπός διδασκαλίας της Οικιακής Οικονομίας είναι η ανάπτυξη του ανθρώπου στο οικιακό περιβάλλον, την οικογένεια και την κοινότητα, δηλαδή προσφέρει γνώση για τη δημιουργία ενός φυσικού, κοινωνικού, οικονομικού, πολιτισμικού αλλά και αισθητικού περιβάλλοντος για την οικογένεια και το άτομο, με απώτερο σκοπό την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής και την ευημερία ατόμων, οικογενειών και κοινωνίας. Με άλλα λόγια, συμβάλλει στην ολόπλευρη, αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών, ώστε, ανεξάρτητα από φύλο και καταγωγή, να έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες και να ζήσουν δημιουργικά. Γενικοί στόχοι ΓΥΜΝΑΣΙΟ Τάξη Α Η οικογένεια και ο κοινωνικός περίγυρος Να κατανοήσουν το θεσμό της οικογένειας και τη σημασία του για τη δημοκρατία, την κοινωνία και το κράτος. Να γνωρίσουν τις ιδιαιτερότητες και τα χαρακτηριστικά της ελληνικής οικογένειας. Να κατανοήσουν το ρόλο της οικογενειακής ανατροφής και διαπαιδαγώγησης και ακόμα να αναπτύξουν κοινωνικότητα, ικανότητα για συνεργασία και συλλογική προσπάθεια. Οικονομικά της οικογένειας Να αντιληφθούν τη σημασία των οικονομικών πόρων και τον οικονομικό ρόλο της οικογένειας. Διατροφή Να συνειδητοποιήσουν την σπουδαιότητα της διατροφής για επιβίωση, ανάπτυξη, υγεία και απόδοση στην εργασία. Να μάθουν για ποιους λόγους τρέφεται ο άνθρωπος και να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις σχετικά με τα τρόφιμα, την ομαδοποίησή τους και τις σωστές επιλογές τροφίμων για την καθημερινή τους διατροφή. Αγωγή Υγείας Να γνωρίσουν τον εαυτό τους και να προσπαθήσουν να τον βελτιώσουν με την ανάλογη φροντίδα και καθαριότητα. Να αποκτήσουν καθημερινές συνήθειες υγιεινής. Να αναπτύξουν αυτοπεποίθηση και αυτοέλεγχο με σκοπό τη σωστή λήψη αποφάσεων. Πρόληψη Ατυχημάτων Να αποκτήσουν ειδικές επιστημονικές γνώσεις απαραίτητες για την αποφυγή, πρόληψη και αντιμετώπιση ατυχημάτων που μπορεί να συμβούν στο σπίτι, σε χώρους παιχνιδιού, εργασίας, στο δρόμο και αλλού. Να ασκηθούν στην κυκλοφοριακή αγωγή και να μάθουν να αποφεύγουν τη βία.

7

Κατοικία Να συνειδητοποιήσουν τη σημασία της κατοικίας για τον άνθρωπο. Να κατανοήσουν την αξία της παράδοσης στον τομέα της κατοικίας και να καλλιεργήσουν την καλαισθησία τους. Να αποκτήσουν γενικές γνώσεις σχετικά με τους κύριους τύπους και μορφές κατοικίας, τη λειτουργικότητα και την αισθητική του χώρου, καθώς και τον εξοπλισμό και την υγιεινή της κατοικίας.

Ενδυμασία Να αποκτήσουν γενικές γνώσεις για την ενδυμασία, την ιστορική της εξέλιξη, για την ελληνική παραδοσιακή ενδυμασία, τους τύπους ενδυμασίας, τις πρώτες ύλες, καθώς και για τα κριτήρια επιλογής και την υγιεινή της ενδυμασίας. ΤΑΞΗ Β Οικιακή Οικονομία και Ελληνικός Πολιτισμός Να γνωρίσουν τον τρόπο ζωής των προγόνων μας. Να κατανοήσουν τη σημασία της Οικιακής Οικονομίας ως παράγοντα του Ελληνικού Πολιτισμού. Οργάνωση της Οικογενειακής ζωής Να αντιληφθούν τη σημασία της οργάνωσης για την ποιότητα ζωής του κάθε ανθρώπου και να κατανοήσουν ότι οικογένεια που δεν έχει οργανωτική δομή εμφανίζει ποικίλα προβλήματα (απώλεια χρόνου, χρήματος, άγχος, κ.ά.).

Οικονομικά της Οικογένειας Να αντιληφθούν τα χαρακτηριστικά των τριών οικονομικών μονάδων (καταναλωτής, επιχείρηση, κράτος) και την οικονομική τους συμπεριφορά σε μια οικονομία. Να κατανοήσουν επίσης, τη λειτουργία της ελεύθερης αγοράς αγαθών και υπηρεσιών. Διατροφή και Διαιτολογία Να αποκτήσουν συνήθειες που θα βοηθήσουν να βελτιωθεί η υγεία, η ανάπτυξη και γενικά η ευημερία τους. Να αντιληφθούν πώς είναι δυνατό να γίνει πρόληψη σοβαρών προβλημάτων υγείας, που προκαλούν νοσηρότητα και θνησιμότητα στον πληθυσμό

Οικολογία και Κατοικία Να κατανοήσουν τις βασικές έννοιες του ανθρώπινου περιβάλλοντος και να συνειδητοποιήσουν την αλλοίωση που υφίσταται το περιβάλλον από τον άνθρωπο. Σύγχρονη Οικοτεχνολογία Να κατανοήσουν τη σημασία της σύγχρονης οικοτεχνολογίας για την ελληνική οικογένεια και να διακρίνουν τις θετικές και αρνητικές της επιπτώσεις. Οικιακή Οικονομία - Αγωγή υγείας Να ενημερωθούν σχετικά με τα αίτια και τους τρόπους μετάδοσης και πρόληψης των συνηθέστερων νοσημάτων και ασθενειών. Να διαμορφώσουν θετικές στάσεις και συμπεριφορές προς τους πάσχοντες και τους ανθρώπους με ειδικές ανάγκες. Πρώτες βοήθειες Να αποκτήσουν γνώσεις απαραίτητες σχετικά με τα φάρμακα, τη σπουδαιότητά τους, αλλά και τις επιβλαβείς συνέπειές τους. Να αποκτήσουν γνώσεις και επιδεξιότητα για την άμεση αντιμετώπιση μερικών ατυχημάτων και την παροχή πρώτων βοηθειών.

Προετοιμασία για το μέλλον

8

Να κατανοήσουν τη σημασία του θεσμού της οικογένειας, την ευθύνη και το ρόλο του κάθε ατόμου σε αυτή.

Ειδικοί σκοποί Με τη διδασκαλία της Οικιακής Οικονομίας στο Γυμνάσιο επιδιώκονται οι παρακάτω επιμέρους ειδικοί σκοποί: Να κατανοήσουν οι μαθητές το θεσμό της οικογένειας, το ρόλο και τη σημασία του για το άτομο, τη δημοκρατία, την κοινωνία και το κράτος. Να ενημερωθούν και να κατανοήσουν το ρόλο των οικονομικών πόρων στην οικογένεια και να ευαισθητοποιηθούν για θέματα διατροφής και κατανάλωσης. Να γνωρίσουν τα χαρακτηριστικά των βασικών οικονομικών παραγόντων (καταναλωτής, παραγωγός, κράτος) και να μάθουν για την οικονομική τους συμπεριφορά σε μια οικονομία. Να κατανοήσουν τη λειτουργία της ελεύθερης αγοράς σήμερα. Να αναπτύξουν αυτογνωσία, αυτοπεποίθηση και αυτοέλεγχο με σκοπό την ορθή λήψη αποφάσεων αναφορικά με την προσωπική τους υγεία και την προστασία του εαυτού τους γενικότερα. Να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις για τα τρόφιμα, τη σωστή διατροφή, καθώς και τη σύνταξη απλών διαιτολογίων. Να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις για την αποφυγή, πρόληψη και αντιμετώπιση ατυχημάτων που μπορεί να συμβούν στο σπίτι, σε χώρους παιχνιδιού, εργασίας, στο δρόμο και αλλού. Να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις για την ενδυμασία και την ιστορική της εξέλιξη, με σκοπό την καλλιέργεια της προσωπικότητάς τους και τη διαμόρφωση σωστής καταναλωτικής συμπεριφοράς. Να γνωρίσουν τον τρόπο ζωής των προγόνων μας και να συνειδητοποιήσουν το ρόλο της οικιακής οικονομίας ως παράγοντα του Ελληνικού πολιτισμού. Να γνωρίσουν θέματα οικολογίας και να ευαισθητοποιηθούν στα προβλήματα υπερεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων και καταστροφής του περιβάλλοντος. Να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις για τη σύγχρονη οικοτεχνολογία και να διαμορφώσουν θετικές στάσεις για τη χρήση της στη ζωή. Να αποκτήσουν γνώσεις και δεξιότητες για την άμεση αντιμετώπιση μερικών ατυχημάτων και την παροχή πρώτων βοηθειών. Να γνωρίσουν τα βασικά χαρακτηριστικά του Ελληνικού Οικογενειακού δικαίου και να το συσχετίσουν με τις διάφορες μορφές ανθρωπίνων δικαιωμάτων (δικαιώματα του παιδιού, της γυναίκας κ.ο.κ.). Να αποκτήσουν γνώσεις για την ατομική υγιεινή και την αποφυγή χρήσης εθιστικών ουσιών. Να πάρουν στοιχεία οικογενειακού προγραμματισμού για ένα επιτυχημένο μέλλον.

Προτεινόμενα διαθεματικά σχέδια εργασίας

Θέμα: Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Οργάνωση ατομικών και ομαδικών εργασιών με καθήκοντα τη συγκέντρωση θεμάτων από την τηλεόραση, το ραδιόφωνο, τις εφημερίδες και τα περιοδικά, με σκοπό τη δημιουργία διαφημιστικών ‘σποτ’. Γίνονται συγκρίσεις μεταξύ νέων και παλιών θεμάτων, σύνθεση κειμένων, σκηνικών και ερμηνειών. Θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες: Διάσταση, Επικοινωνία, Αλληλεπίδραση, Ομοιότητα-Διαφορά, Μεταβολή κ.λπ.

9

Προεκτάσεις στην Αισθητική αγωγή, Γλώσσα, Τεχνολογία, Πληροφορική, Ξένες Γλώσσες, Φυσική Αγωγή. Θέμα: Ομάδες Τροφίμων. Εκπόνηση ατομικών και ομαδικών εργασιών με καθήκοντα τη συγκέντρωση πληροφοριών για κάθε τρόφιμο, συλλογές εικόνων από αρχαία αγγεία, συλλογές κειμένων από αρχαίους συγγραφείς, σύνθεση κατάλληλων σκηνικών και κοστουμιών, με σκοπό τη δημιουργία μιας θεατρικής παράστασης που να παρουσιάζει τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των ομάδων τροφίμων. Θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες: Διάσταση, Αλληλεπίδραση, Ομοιότητα-Διαφορά, Μεταβολή, Μονάδα-Σύνολο, κ.λπ. Προεκτάσεις στην Αισθητική Αγωγή, Τεχνολογία, Γλώσσα, Βιολογία, Χημεία. Θέμα: Ιστορική εξέλιξη της κατοικίας. Ανάληψη ατομικών και ομαδικών εργασιών με καθήκοντα τη συγκέντρωση πληροφοριών από περιοδικά και βιβλία, συλλογή εικόνων, κατασκευές, συγκριτική παρουσίαση και ερμηνεία. Θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες: Διάσταση, Ομοιότητα-Διαφορά, Μεταβολή, Μονάδα-Σύνολο, Πολιτισμός κ.λπ. Προεκτάσεις στην Αισθητική Αγωγή, Ιστορία, Γλώσσα, Γεωγραφία, Τεχνολογία. Θέμα: Ιστορική εξέλιξη της ενδυμασίας. Οργάνωση ατομικών και ομαδικών εργασιών με καθήκοντα τη συγκέντρωση στοιχείων από περιοδικά και βιβλία, συλλογή εικόνων από αρχαία αγγεία ή ανάγλυφα, συλλογή σύγχρονων φωτογραφιών από τοπικές ενδυμασίες, με σκοπό τη δημιουργία ανάλογης έκθεσης στο χώρο του σχολείου. Θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες: Διάσταση, Επικοινωνία, Ομοιότητα-Διαφορά, Μεταβολή, Μονάδα-Σύνολο, Πολιτισμός κ.λπ. Προεκτάσεις στην Αισθητική Αγωγή, Ιστορία, Γλώσσα, Γεωγραφία. Προτεινόμενα διαθεματικά σχέδια εργασίας Θέμα: Ελληνική παραδοσιακή διατροφή – Ήθη, έθιμα, παραδόσεις του Ελληνικού λαού: Οργάνωση ατομικών και ομαδικών εργασιών με καθήκοντα τη συγκέντρωση στοιχείων και εικόνων από περιοδικά και βιβλία, από αρχαία κείμενα, από προφορικές αφηγήσεις γεροντότερων, με σκοπό τη δημιουργία έκθεσης με τοπικά εδέσματα και τοπικά έθιμα και παραδόσεις. Θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες: Διάσταση, Αλληλεπίδραση, Επικοινωνία, Ομοιότητα-Διαφορά, Μεταβολή, Μονάδα-Σύνολο, Πολιτισμός κ.λπ. Προεκτάσεις στην Αισθητική Αγωγή, Φυσική Αγωγή, Ιστορία, Γλώσσα, Γεωγραφία, Θρησκευτικά. Θέμα: Η επιβάρυνση του περιβάλλοντος: Ανάληψη ατομικών και ομαδικών εργασιών με καθήκοντα την καταγραφή της σημερινής κατάστασης του περιβάλλοντος, συλλογή εικόνων από περιοδικά, βιβλία, και εφημερίδες για το περιβάλλον πριν και μετά την έκρηξη της βιομηχανικής επανάστασης, συγκριτική παρουσίαση, συλλογή στοιχείων από Δημόσιους και Διεθνείς Οργανισμούς, προσωπικές μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής, μέτρα προστασίας. Θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες: Διάσταση, Αλληλεπίδραση, Ομοιότητα-Διαφορά, Μεταβολή, Πολιτισμός, Σύστημα κ.λπ. Προεκτάσεις στην Αισθητική Αγωγή, Φυσική, Χημεία, Γλώσσα, Γεωγραφία, Τεχνολογία, Περιβαλλοντική Αγωγή, Πληροφορική.

10

Θέμα: Ανακύκλωση: Εκπόνηση ατομικών και ομαδικών εργασιών με καθήκοντα την κατασκευή αφισών, τη συγκέντρωση στοιχείων και εικόνων από περιοδικά, βιβλία και εφημερίδες για τη χρησιμότητα και τις τεχνικές ανακύκλησης, τα υλικά που ανακυκλώνονται, τη διάθεση ανακυκλωμένων προϊόντων, με σκοπό την καλύτερη διάθεση των αποβλήτων της οικογένειας και των ίδιων των μαθητών στο σχολείο. Π.χ., κατασκευή κάδου περισυλλογής άδειων κουτιών αλουμινίου από αναψυκτικά, κάδου περισυλλογής άδειων μπαταριών κ.λπ. Θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες: Διάσταση, Αλληλεπίδραση, Ομοιότητα-Διαφορά, Μονάδα-Σύνολο, Μεταβολή, Πολιτισμός, Σύστημα κ.λπ. Προεκτάσεις στην Αισθητική Αγωγή, Φυσική, Χημεία, Τεχνολογία, Περιβαλλοντική Αγωγή. Θέμα: Φαρμακείο σχολείου: Οργάνωση ατομικών και ομαδικών εργασιών με καθήκοντα την κατασκευή αφισών, συγκέντρωση στοιχείων για τη χρησιμότητα των φαρμάκων και τη σωστή χρήση τους σε χρόνιες ή επείγουσες καταστάσεις, με σκοπό τη δημιουργία φαρμακείου στο σχολείο με τα απαραίτητα πράγματα για παροχή πρώτων βοηθειών. Θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες: Αλληλεπίδραση, Μεταβολή, Μονάδα-Σύνολο, Σύστημα κ.λπ. Προεκτάσεις στην Αισθητική Αγωγή, Χημεία, Φυσική Αγωγή, Αγωγή Υγείας.

11

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Διδακτική μεθοδολογία (ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ) Σε γενικές γραμμές η μαθητοκεντρική διδασκαλία επιβάλλεται κατά τη διδασκαλία των διδακτικών ενοτήτων του γνωστικού αντικειμένου της Οικιακής Οικονομίας. Καλά θα είναι να συμμετέχουν οι μαθητές και οι μαθήτριες ενεργά. Η τάξη ανάλογα με τη διδακτική ενότητα μπορεί να χωρίζεται σε ομάδες εργασίας. Οι μαθητές μπορούν να καταγράφουν τις προσωπικές τους εμπειρίες και να ανταλλάσσονται απόψεις. Έτσι θα παροτρύνονται να μαθαίνουν από αυτές. Με παραδείγματα που αναφέρονται από τους ίδιους τους μαθητές είναι δυνατό να εντοπίζονται διάφορα προβλήματα και να προτείνονται λύσεις. Καλά θα είναι να γίνεται περιγραφή ρόλων και να εντοπίζονται λανθασμένες πρακτικές, τάσεις και συμπεριφορές. Με μικροέρευνες από μαθητές είναι δυνατό να βγουν συμπεράσματα και από αυτά να ξεκινήσει ή να διεξαχθεί η διδασκαλία μιας ή περισσοτέρων ενοτήτων. Οι μαθητές είναι δυνατό να ερμηνεύσουν ή και να υποδυθούν ρόλους. Έτσι μαθαίνουν ιδιότητες, χαρακτηριστικά, εκφράζουν τάσεις και δίνουν μηνύματα. Από την άλλη πλευρά καταγράφουν και φέρνουν προς κρίση μηνύματα από τα διάφορα Μ.Μ.Ε. Με τον τρόπο αυτό είναι δυνατό να βρεθούν τρόποι ελέγχου των επιθυμιών, λήψης αποφάσεων, ανάπτυξης κριτικής και δημιουργικής σκέψης, ανάπτυξης πρωτοβουλιών κ.ά. Με μικρές δημιουργικές – συνθετικές εργασίες, ομαδικές ή ατομικές αναπτύσσεται η προσωπικότητα των μαθητών (παρουσίαση στην τάξη) καθώς και η συνεργασία και άμιλλα μεταξύ τους. Ασκούνται με ειδικά λογισμικά πακέτα. Συμμετέχουν στις διάφορες δραστηριότητες του σχολείου και μαθαίνουν διαμέσου αυτών όπως π.χ. με την Αγωγή Υγείας, την Προστασία περιβάλλοντος, την ανακύκλωση, Προληπτικές ασκήσεις (ατυχημάτων, πυρκαγιάς, πλημμύρας, σεισμού κ.ά.) Ύστερα από συνεννόηση με το Διευθυντή του σχολείου και τις απαραίτητες ενέργειες και εφόσον οι συνθήκες το επιτρέπουν, είναι δυνατό να γίνονται επισκέψεις (σε παιδικούς σταθμούς, λαϊκή ή κεντρική αγορά, εργοστάσια, συνεταιρισμούς εργαστήρια, μουσεία, τοπικές βιοτεχνίες και αλλού). Επίσης είναι δυνατό να προσκληθούν ειδικοί επιστήμονες όπως π.χ. Οδοντίατρος, Νοσηλευτής κ.ά. Τέλος συνιστάται να χρησιμοποιούνται ερωτήσεις κρίσης και με τις εφαρμογές κατά μάθημα, τις σχετικές κατασκευές και παρασκευές θα επιτυγχάνονται οι επί μέρους στόχοι του γνωστικού αντικειμένου ευχάριστα και αποτελεσματικά.

12

ΣΧΕΔΙΟ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Η πρόταση που ακολουθεί ως βοηθητικό υλικό για την επεξεργασία του μαθήματος της Οικιακής Οικονομίας αποτελεί μόνο το έναυσμα για περαιτέρω σκέψη και επεξεργασία. Η διδασκαλία ενός μαθήματος τόσο «ζωντανού» όσο η Οικ. Οικ. δεν μπορεί να έχει «συνταγές» παρά μόνο προτάσεις, τις οποίες ο νοήμων εκπαιδευτικός θα μελετήσει , θα αξιολογήσει και θα εφαρμόσει με όποιο τρόπο ο ίδιος κρίνει ως πιο χρήσιμο για την δική του τάξη. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να προετοιμάζει τη ενότητα την οποία θα διδάξει προκειμένου να την προσαρμόζει στις εκάστοτε εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών του υπολογίζοντας τις ειδικές εκπαιδευτικές και κοινωνικές συνθήκες στις οποίες βρίσκονται και οι μαθητές αλλά και η σχολική κοινότητα.

Σε κάθε περίπτωση κάθε μια διδακτική ώρα είναι τελείως διαφορετική από την προηγούμενη ακόμη κι αν πρόκειται για την ίδια διδακτική ενότητα. Ένα γενικό πλάνο προετοιμασίας και επεξεργασίας ενός μαθήματος είναι το παρακάτω:

1. Τίτλος μαθήματος. Προσδιορίζει το θέμα διδασκαλίας και δίνει την πρώτη ιδέα για το μάθημα που θα ακολουθήσει.

2. Γενικοί στόχοι- ειδικοί στόχοι. Είναι απαραίτητοι προκειμένου να προσδιορισθεί η μεθοδολογία που θα ακολουθηθεί. Οι γενικοί στόχοι είναι εκείνοι που αναφέρονται στο Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών . Εκτός όμως από αυτούς, και σε κάθε περίπτωση εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι σκόπιμο να θέτονται και ειδικότεροι εκπαιδευτικοί στόχοι οι οποίοι καθορίζονται από τις διαφορετικές απαιτήσεις της κάθε τάξης και του ανθρώπινου υλικού που υπάρχει εκεί, αλλά και από πολλούς άλλους παράγοντες που γενικά επηρεάζουν την εκπαιδευτική διαδικασία. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πάντα ότι έχουμε μια νέα τάξη κάθε φορά να διαχειριστούμε, νέους μαθητές- προσωπικότητες οι οποίοι έχουν πάντα διαφορετικές προσλαμβάνουσες από την προηγούμενη τάξη που είχαμε διδάξει για τελευταία φορά αυτό το μάθημα. Ακόμη και σε μια τάξη που έχει όμως διαφορετικά τμήματα το ανθρώπινο υλικό είναι διαφορετικό σε κάθε περίπτωση και σε κάθε χρονική στιγμή. Έτσι, έχει πολύ μεγάλη σημασία η μελέτη των γενικών στόχων που ήδη υπάρχουν γραμμένοι στο βιβλίο του μαθητή και στο βιβλίο του καθηγητή αλλά και ο προσδιορισμός των δικών μας ειδικότερων στόχων ανάλογα την τάξη, τις ειδικές ανάγκες των μαθητών και του σχολείου ή όποιων άλλων ειδικών συνθηκών διαγνωστούν. Είναι σκόπιμο να θυμόμαστε πάντα ότι « ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΕΜΨΥΧΟ ΥΛΙΚΟ, ΕΙΝΑΙ ΨΥΧΕΣ και περιμένουνε από μας το καλύτερο για την αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής τους, της ζωής των οικογενειών τους και της κοινότητας στην οποία ζουν, μεγαλώνουν και αναπτύσσονται.

Σε καμιά πάντως περίπτωση δεν επιτρέπεται να ξεκινάει ο εκπαιδευτικός το μάθημα χωρίς να έχει θέσει από πριν τους στόχους του. 3. Αφορμή επεξεργασίας. Η αφορμή για το νέο εκπαιδευτικό υλικό είναι πολύ σημαντική μια και είναι το σημείο που θα δώσει στον εκπαιδευτικό την ευκαιρία να κεντρίσει το ενδιαφέρον των μαθητών και εκείνοι με την σειρά τους να τον ακολουθήσουν στο εκπαιδευτικό «ταξίδι» της γνώσης που θα του προσφέρει. Η αφορμή μπορεί να είναι μια φωτογραφία, μια φράση, ένα ποίημα ή ένα άρθρο , μια τηλεοπτική εκπομπή, ένα θέμα που ενδιαφέρει την σχολική κοινότητα ή ότι άλλο

13

θεωρεί ο καθηγητής Οικιακής Οικονομίας ότι είναι χρήσιμο για το ξεκίνημα του μαθήματος. Ακόμη και οι λέξεις κλειδιά που υπάρχουν στα νέα διδακτικά εγχειρίδια μπορεί να αποτελέσουν αφορμές επεξεργασίας του μαθήματος.

Να σημειωθεί ότι ο καθηγητής ΔΕΝ σταματάει να είναι καθηγητής όταν φεύγει από την τάξη. Αντίθετα, πρέπει να έχει τις αισθήσεις του σε ετοιμότητα προκειμένου να εντοπίζει πάντα εκείνα που θα του είναι χρήσιμα στην εκπαιδευτική διαδικασία.

4. Μεθοδολογία. Η μεθοδολογία είναι ο τρόπος με τον οποίο ο καθηγητής Οικ. Οικ θα αναπτύξει και θα επεξεργαστεί το μάθημα. Τα εποπτικά μέσα εδώ είναι πολύ χρήσιμα και επιβάλλονται. Το πιο απλό είναι ο πίνακας, που με την χρήση χρωματιστών κιμωλιών μπορεί να μετατραπεί σε πολύ σημαντικό εποπτικό μέσο. Με πολύπλοκα σχέδια, σχήματα, βελάκια, πολύχρωμα ανθρωπάκια ή ότι άλλο φανταστεί ο καθηγητής το μάθημα αποκτάει ενδιαφέρον για τους μαθητές και γίνεται ευκολότερη η κατανόηση και η απορρόφηση του.

Έχοντας βέβαια υπόψη την ανάπτυξη της τεχνολογίας πρέπει να αναφερθούν ως απαραίτητες η προβολή ταινιών ή ντοκιμαντέρ, η χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή με την χρήση διαφανειών, παρουσιάσεων και του διαδικτύου ως συμπληρωματικές ενισχυτικές ενέργειες σε όποια μεθοδολογία αποφασιστεί να ακολουθηθεί.

Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει πάντα σαφής στόχος ειδικά όταν χρησιμοποιηθεί κάτι από τα παραπάνω. Σε αυτές τις περιπτώσεις επιβάλλεται να υπάρχει φύλλο εργασίας προκειμένου η εργασία που θα πραγματοποιηθεί να είναι ενεργητική και όχι μια παθητική παρακολούθηση στην οποία οι μαθητές θα βαρεθούν και δεν θα δραστηριοποιηθούν ουσιαστικά.

Φυσικά υπάρχουν πολλές μεθοδολογίες που ένας εκπαιδευτικός μπορεί να χρησιμοποιήσει , για το μάθημα όμως της Οικιακής Οικονομίας προτείνεται ως γενικότερη μορφή μεθοδολογίας η βιωματική μέθοδος, στην οποία περικλείονται και η μέθοδος Project ή σχεδίων εργασίας και η ομαδοσυνεργατική μέθοδος.

5. Συνεχής αξιολόγηση- έλεγχος-αυτοαξιολόγηση- πιθανές διορθωτικές κινήσεις. Σε όλη την διάρκεια του μαθήματος ο καθηγητής οφείλει να ελέγχει αν οι μαθητές κατανοούν το εκπαιδευτικό υλικό που επεξεργάζονται, να αξιολογεί την διαδικασία και κατά συνέπεια να κάνει και αυτοαξιολόγηση. Έτσι θα μπορέσει να κάνει τις διορθωτικές κινήσεις που ίσως είναι σκόπιμες να γίνουν αν οι μαθητές δυσκολεύονται να απορροφήσουν το προσφερόμενο υλικό, αλλάζοντας μεθοδολογία ή απλοποιώντας το λόγο και τις ερωτήσεις του προς τους μαθητές.

6. Ανακεφαλαίωση. Είναι απαραίτητη προκειμένου να δοθεί μια τελική ολοκληρωμένη εικόνα του προσφερόμενου διδακτικού υλικού.

14

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ ΣΤΗΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Η Οικιακή Οικονομία είναι ένα από τα μαθήματα από εκείνα που θεωρούνται

«δευτερεύοντα» στο Γυμνάσιο. Παρόλα αυτά είναι ένα μάθημα που προσφέρει πολλά στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών και που αν διδαχθεί με βιωματικό τρόπο σίγουρα έχει περισσότερο ουσιαστικά αποτελέσματα.

Η Οικιακή Οικονομία είναι ένα από τα μαθήματα που διδάσκονται στην Πρώτη και Δευτέρα τάξη του Γυμνασίου.

Ας θυμηθούμε τι είναι η Οικιακή Οικονομία. Ο ορισμός που ακολουθεί είναι εκείνος που συντάχθηκε από την Διεθνή

Ομοσπονδία Οικιακής Οικονομίας στην Ιρλανδία , το 1973. Όμως, η πρώτες παρουσίες της επιστήμης της Οικιακής Οικονομίας βρίσκονται στην Αρχαία Ελλάδα. Έτσι, το βιβλίο του Ξενοφώντα «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ» αναφέρεται στις αρχές της επιστήμης της Οικιακής Οικονομίας, μέσα από τις συμβουλές που δίνει ο Σωκράτης στον Ισχόμαχο για την διαπαιδαγώγηση της συζύγου του στο ξεκίνημα του γάμου τους. Μπορεί λοιπόν ο «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ» να θεωρηθεί το «ευαγγέλιο» της Οικιακής Οικονομίας κάνοντας και πάλι εμάς τους Έλληνες περήφανους για την καταγωγή μας.

Η Οικιακή Οικονομία είναι η επιστήμη που αξιοποιεί, αναπτύσσει και οργανώνει τις ανθρώπινες ικανότητες και τα υλικά αγαθά για την παρούσα και την μελλοντική ευημερία του ατόμου, της οικογένειας της κοινότητας και των κοινωνικών ιδρυμάτων.

Είναι φανερό ότι η Οικιακή Οικονομία στοχεύει στην καλύτερη αξιοποίηση των διαθέσιμων σε κάθε περίπτωση πόρων, είτε υλικοί είτε ανθρώπινοι αυτοί είναι , ώστε να υπάρχει η δυνατότητα αναβάθμισης της ποιότητας της καθημερινής ζωής του ανθρώπου. Η σύγχρονη καταναλωτική καθημερινότητα έχει οδηγήσει τους ανθρώπους σε υπερβολή όσο αφορά στην συμπεριφορά τους και κατά συνέπεια στους γνωστούς προβληματισμούς για το μέλλον και τη στάση του ανθρώπου και των κοινωνιών στην πιθανότητα ανεπάρκειας και στέρησης νέων πόρων.

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι ένας από τους σύγχρονους κλάδους της επιστήμης της Οικιακής Οικονομίας αναφέρεται με τον όρο Ανθρωποοικολογία, ένας όρος που σαφώς εμπεριέχει όλους τους προβληματισμούς για το μέλλον του ανθρώπου. Με το ίδιο ακριβώς σκεπτικό, η επιστήμη της Οικιακής Οικονομίας ενδιαφέρεται ιδιαίτερα με τον τομέα των οικονομικών και σε επίπεδο μικροοικονομίας αλλά και σε επίπεδο μακροοικονομίας στοχεύοντας έτσι στην καλύτερη διαχείριση των οικονομικών του καταναλωτή ατομικά , αλλά και της οικογένειας σε ομαδικό επίπεδο.

Η διδασκαλία επομένως του μαθήματος της Οικιακής Οικονομίας στοχεύει στην εκμάθηση όλων εκείνων των μεθόδων που οδηγούν στην βελτίωση της ποιότητας της καθημερινής ζωής των μαθητών αλλά και των οικογενειών τους ώστε να ελαχιστοποιηθούν τα προβλήματα που μπορεί να παρουσιαστούν στο άμεσο ή και έμμεσο μέλλον από την απουσία ή έλλειψη πόρων , αναγκαίων για την επιβίωση του ανθρώπου και της οικογένειας σε αποδεκτό και σαφώς υψηλό επίπεδο.

Τα θέματα με τα οποία ασχολείται το μάθημα της Οικιακής Οικονομίας και στις δυο τάξεις του Γυμνασίου είναι η διατροφή, τα οικονομικά καταναλωτή αλλά και της οικογένειας, οι κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις , η κατοικία γενικά αλλά

15

και το περιβάλλον και η προστασία του. Υπάρχουν ακόμη θέματα Αγωγής Υγείας , υγιεινής και πρώτων βοηθειών αλλά και σεξουαλικής αγωγής.

Είναι φανερό ότι όλα αυτά είναι θέματα που άπτονται της καθημερινής ζωής των μαθητών-εφήβων και μελλοντικών ενηλίκων και προσπαθούν κάθε λεπτό διδασκαλίας να προσδώσουν στους μαθητές όλα εκείνα τα εφόδια και τις γνώσεις για να μπορέσουν εκείνοι να βοηθηθούν και να κάνουν τις σωστές επιλογές.

Ένας από τους βασικούς στόχους της διδασκαλίας της Οικιακής Οικονομίας είναι η ενίσχυση της προσωπικότητας των μαθητών και η αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών ώστε οι ίδιοι οι μαθητές να μπορούν να επιλέγουν και να αποφασίζουν.

Ακριβώς γι αυτό το λόγο είναι σκόπιμο η διδασκαλία του μαθήματος να γίνεται με βιωματικό τρόπο στοχεύοντας στην άμεση ανάμειξη του συναισθήματος στην όλη διαδικασία. Έχει αποδειχθεί ότι μόνο όταν οι μαθητές εμπλέκονται άμεσα οι ίδιοι στην εκπαιδευτική διαδικασία και με συνεχείς αυτενέργειες τους στα θέματα που διδάσκονται μπορεί να υπάρχει η μεγαλύτερη δυνατότητα απόκτησης των γνώσεων που διδάσκονται.

Το συγκεκριμένο μάθημα θεωρείται από τους μαθητές «εύκολο». Ο λόγος είναι ότι ασχολείται με θέματα στα οποία οι μαθητές έχουν πρόσβαση στην καθημερινότητα τους και δεν εμπεριέχουν δύσκολους όρους και ασάφειες. Έτσι, είναι ευκολότερο να εντρυφήσει ο διδάσκων με βιωματικές μεθόδους προσπαθώντας να εμπλέξει τους μαθητές του σε συζητήσεις.

Η μεθοδολογία που μπορεί να χρησιμοποιηθεί περιλαμβάνει :

Χωρισμό σε υποομάδες εργασίας Αυτό μπορεί να γίνει σε μεγάλες ενότητες αλλά και στο καθημερινό μάθημα. Να δοθούν απλά στοιχεία και οι ομάδες εργασίας που θα δημιουργηθούν να ασχοληθούν με ένα επιμέρους θέμα. Ένα παράδειγμα είναι η σύνταξη διαιτολογίου. Σε κάθε υποομάδα μπορεί να δοθεί μια διαφορετική ομάδα ηλικιών για την οποία οι μαθητές θα συντάξουν ένα απλό διαιτολόγιο.

Συζήτηση Θεωρείται ο βασικότερος τρόπος βιωματικής διδασκαλίας. Ο διδάσκων εμπλέκει τους μαθητές σε συζητήσεις ξεκινώντας από τα βιώματα που οι ίδιοι έχουν στα θέματα που ασχολούνται κάθε φορά. Μια τέτοια βιωματικού τρόπου συζήτηση μπορεί να είναι η αφορμή για το ξεκίνημα μιας νέας διδακτικής ενότητας αλλά και η σύνδεση με τα προηγούμενα μαθήματα που έχουν διδαχθεί. Επίσης, μπορεί να αποτελεί και την αξιολόγηση και τον έλεγχο της αλλαγής στάσης και συμπεριφοράς που έχει επιτευχθεί κατά την διάρκεια της διδασκαλίας του μαθήματος της Οικιακής Οικονομίας.

Καταιγισμό εννοιών Όλες οι έννοιες από εκείνες που είναι απαραίτητο να διδαχθούν μπορεί να οριοθετηθούν και να αποδοθούν από τους ίδιους τους μαθητές με τον καταιγισμό. Ο καταιγισμός βοηθά τους μαθητές στην άμεση απόδοση της σκέψης τους, στην κατηγοριοποίηση των εννοιών και τελικά στην δυνατότητα όλων να συμμετάσχουν στην συζήτηση. Επιτυγχάνεται έτσι η αύξηση αυτοεκτίμησης μια και ο καταιγισμός εννοιών δεν απαιτεί από τους μαθητές το μέγιστο της απόδοσης τους αλλά απλά την συμμετοχή τους στη διαδικασία. Ο διδάσκων είναι εκείνος που θα αναλάβει να

16

βοηθήσει τους μαθητές να ξεχωρίσουν τις έννοιες και να εξάγουν μόνοι τους τους σωστότερους ορισμούς.

Έρευνες- καταγραφή στοιχείων και συνηθειών Είναι πολύ σημαντικό και ουσιαστικό να γίνεται μόνο από τους μαθητές και για ολόκληρη την τάξη. Η καταγραφή στοιχείων και συνηθειών βοηθά στην αναγνώριση αξιών, αρχών και ιδεών της ελληνικής κοινωνίας. Βοηθά πολύ έτσι, στην συνειδητοποίηση της ατομικότητας αλλά και των ιδιαίτερων στοιχείων που αναγνωρίζονται και αποτελούν ειδικά στοιχεία της κάθε οικογένεια και της κάθε ελληνική κοινότητα.

Συνεντεύξεις Αυτή η διαδικασία μπορεί να γίνει σε ατομικό αλλά και σε ομαδικό επίπεδο. Συντελεί στην προσπάθεια συνειδητοποίησης των βασικών αρχών της ελληνικής παράδοσης όταν συνδυάζεται με συνεντεύξεις των ηλικιωμένων ατόμων των οικογενειών και ερευνάται με αυτό τον τρόπο η αλληλεπίδραση των γενεών στους τομείς που εξετάζει η Οικιακή Οικονομία. Είναι πολύ ευκολότερο να διαπιστωθούν με αυτό τον τρόπο οι αλληλεπιδράσεις στην κοινωνία και στους χώρους που οι άνθρωποι κινούνται αλλά και να διαπιστωθούν ευκολότερα οι αλλαγές που μπορεί να επέλθουν στις στάσεις και στις συμπεριφορές. Γενικότερα αποκτάει μεγαλύτερη αξία η έννοια της παράδοσης και της διατήρησης ενώ γίνεται η όλη διαδικασία πολύ διασκεδαστική για τους μαθητές.

Προσωπική εμπλοκή με συζήτηση όλων των μερών διδασκαλίας Σε όλες τις μεθόδους βιωματικής μάθησης είναι απαραίτητη η προσωπική εμπλοκή όλων των μερών διδασκαλίας. Κρίνεται σκόπιμο ο διδάσκων να είναι ο πρώτος που θα εμπλακεί παρασύροντας έτσι και τους μαθητές του στην πορεία της συζήτησης και της καταγραφής βιωματικών καταστάσεων και αφηγήσεων.

Καταγραφή προσωπικών συναισθημάτων Είναι πολύ σημαντικό για όλα τα μέρη της διδασκαλίας να υπάρξει θετικό συναίσθημα. Μόνο έτσι η διδασκαλία θα έχει την καλύτερη επιτυχία των στόχων της και είναι σίγουρο ότι θα επιτευχθεί η καλύτερη δυνατή επικοινωνία. Εξάλλου, η αύξηση της συναισθηματικής νοημοσύνης οδηγεί σε αποδεδειγμένα αύξηση της νοημοσύνης των μαθητών. Η προσωπική συναισθηματική εμπλοκή, η διήγηση προσωπικών καταστάσεων και βιωμάτων που οδηγούν σε αύξηση του θετικού συναισθήματος είναι σκόπιμη και αναγκαία.

Καταγραφή συμπεριφορών και στάσεων Η συνεχής καταγραφή συνηθειών, συμπεριφορών και στάσεων σε όλους τους τομείς που αναφέρονται τα θέματα της Οικιακής Οικονομίας αποτελεί βασικό σημείο απόκτησης γνώσεων και προσδοκίας αλλαγής λανθασμένων συνηθειών. Σε συνδυασμένο με τη λήψη του γνωστικού αντικειμένου είναι περισσότερο πιθανό να υπάρξουν οι επιθυμητές και προσδοκώμενες αλλαγές.

Χρήση διαδικτύου- ηλεκτρονικών υπολογιστών Οι νέες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν στην διδασκαλία και χρησιμοποιούνται με τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή και του διαδικτύου αποκτάει ιδιαίτερη σημασία ειδικά όταν το κοινό του εκπαιδευτικού είναι έφηβοι που έχουν μεγάλη σχέση και οικειότητα με την σύγχρονη τεχνολογία. Μέσα από το

17

διαδίκτυο μπορεί να αναπτυχθεί περισσότερο ο χώρος της επιστήμης και να ερευνηθούν τα παγκόσμια δεδομένα σε θέματα που απασχολούν τους μαθητές μέσα από το μάθημα. Επίσης υπάρχει η δυνατότητα ανταλλαγής γνώσεων και απόψεων με άλλους εφήβους στην χώρα ή και στο εξωτερικό με αντίστοιχα Ευρωπαϊκά Προγράμματα όπως π.χ. το e-twinning. Ενισχύεται έτσι η ιδιαιτερότητα των ελληνικών συνηθειών και μπορεί για άλλη μια φορά να συνειδητοποιηθεί η αξία τους και η αναγκαιότητα τους για την ελληνική κοινωνία.

Χρήση διαφανειών –παρουσιάσεων (power point)– φωτογραφιών-dvd- video

Αποτελεί έναν απλό τρόπο αφορμής εισαγωγής σε θεματική ενότητα διδασκαλίας. Αποκτάει ακόμη μεγαλύτερη σημασία όταν αποτελεί προσωπικό αρχείο κάποιου από τους εμπλεκόμενους στη διαδικασία της διδασκαλίας και αν επίσης συνδυάζεται με κάποια ιστορία βιωματικού επιπέδου που αναφέρεται σε ενίσχυση συναισθηματικού βιώματος με σκοπό την αύξηση των γνώσεων και της πιθανής αλλαγής στάσης ή συμπεριφοράς. Οι διαφάνειες αποτελούν αντικατάσταση του μαυροπίνακα και βοηθούν στην καλύτερη συγκέντρωση και αφοσίωση των μαθητών στο μάθημα ειδικά αν είναι σχεδιασμένες με χιούμορ και με κίνηση.

Καταγραφή διαφημίσεων και σχετικών καταχωρήσεων από τα ΜΜΕ

Αποτελεί σύνδεση του μαθήματος με την καθημερινότητα και την επικαιρότητα. Μπορεί να αποτελέσει αφορμή για διάλογο με σημαντικά αποτελέσματα. Μπορεί να χρησιμοποιηθούν αρνητικές ή θετικές καταχωρήσεις ή διαφημίσεις και είναι εύκολο κάποτε να υπάρξουν και πάλι συναισθηματική εμπλοκή ή και συνειδητοποίηση αλλαγής συνηθειών. Η γνώση στην περίπτωση αυτή μπορεί να συναντήσει την πραγματικότητα που υπάρχει γύρω και αυτό αποτελεί συνειδητοποίηση της προσέγγισης της Οικιακής Οικονομίας στην καθημερινή ζωή των εφήβων και των πολιτών γενικά.

Με όλους αυτούς τους τρόπους η διδασκαλία του μαθήματος μπορεί να γίνει περισσότερο ελκυστική στους μαθητές αλλά και πιο κατανοητή. Οι μαθητές μπορούν να εκφραστούν με μεγαλύτερη ευκολία , να ξεπεράσουν πιθανά αισθήματα ντροπής και μειονεξίας, να συνδεθούν συναισθηματικά μεταξύ τους αλλά και με τους καθηγητές , να νιώσουν την ιδιαιτερότητα τους και να αυξηθεί η αυτοεκτίμηση τους αλλά και η συναισθηματική τους νοημοσύνη.

Η βιωματική μάθηση στην διδασκαλία του μαθήματος της Οικιακής Οικονομίας είναι ο ιδανικός τρόπος διδασκαλίας του συγκεκριμένου μαθήματος.

Οι στόχοι του μαθήματος επιτυγχάνονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και η απόκτηση γνώσεων γίνεται με μεγαλύτερη ευκολία. Ταυτόχρονα όμως βελτιώνονται οι αλλαγή στάσεων και συμπεριφοράς βασικός επίσης σκοπός του μαθήματος. Τελικά, η αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής των ανθρώπων και ειδικά των μελλοντικών ενηλίκων μπορεί να αναπτυχθεί μέσα από το μάθημα της Οικιακής Οικονομίας.

18

Καινοτόμες Δράσεις και Οικιακή Οικονομία Αυτές οι δράσεις υλοποιούνται στο σχολείο με εθελοντική βάση και περιέχουν μια σειρά από προγράμματα στα οποία ειδικά ο εκπαιδευτικός Οικιακής Οικονομίας μπορεί να βρει το έδαφος και το χρόνο που του είναι απαραίτητος προκειμένου να μπορέσει να επεξεργαστεί κάποια θέματα του μαθήματος με μεγαλύτερη χρονική άνεση. Το μάθημα της Οικιακής Οικονομίας ως διαθεματικό και διεπιστημονικό μπορεί να έχει πρόσβαση σε όλα σχεδόν τα θέματα αυτών των δράσεων. Οι Δράσεις αυτές είναι:

• Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Είναι φανερό ότι το μάθημα της Οικιακής Οικονομίας μπορεί να είναι συμπληρωματικό της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης μια και στο Αναλυτικό μας πρόγραμμα περιέχεται Θεματική ενότητα με θέμα την Οικολογία και την Προστασία του περιβάλλοντος. Έτσι ο καθηγητής Οικιακής Οικονομίας που θα ασχοληθεί με μια ομάδα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης θα μπορέσει να προωθήσει και τα οικολογικά θέματα που αναφέρονται στο γνωστικό αντικείμενο της Οικιακής Οικονομίας με μεγαλύτερη άνεση. Φυσικά , σε αυτές τις δράσεις περιέχονται και θέματα όπως της Ισότητας των δυο φύλων που και πάλι περιέχονται σε θεματικές ενότητες της Οικιακής Οικονομίας.

• Η Αγωγή Υγείας. Τα θέματα της Αγωγής Υγείας είναι συνήθως τα θέματα

της διατροφής, της Αγωγής Καταναλωτή και άλλα. Είναι αυτονόητο ότι και πάλι οι πρωτοπόροι καθηγητές που θα πρέπει να ηγούνται αυτών των προγραμμάτων οφείλουν να είναι εκείνοι της Οικιακής Οικονομίας. Είναι κρίμα, να αναλαμβάνουν αυτά τα προγράμματα καθηγητές άλλων ειδικοτήτων που δεν έχουν καμιά σχέση με το γνωστικό αντικείμενο της διατροφής και να χάνεται η ευκαιρία από τους καθηγητές Οικιακής Οικονομίας οι οποίοι και τις γνώσεις έχουν αλλά και την δυνατότητα που τους δίνεται να αναδείξουν και να αναβαθμίσουν ακόμη περισσότερο το μάθημα της Οικιακής Οικονομίας.

• Τα Πολιτιστικά Προγράμματα. Και εδώ οι καθηγητές Οικιακής Οικονομίας

μπορούν να αναπτύξουν πρωτοβουλίες και να αναδείξουν μέσα από σχετικές δράσεις το μάθημά τους. Ένα παράδειγμα μπορεί να είναι το θέμα της Τοπικής Ιστορίας το οποίο μπορεί να συμπληρώσει με θέματα τοπικής παράδοσης, παραδοσιακής τοπικής διατροφής, κατοικίας και περιβάλλοντος τα θέματα της ιστορίας και της τοπικής ταυτότητας που μπορεί να είναι οι βασικοί στόχοι μιας τέτοιας δράσης.

• Ευρωπαϊκά Προγράμματα. Εδώ ανήκουν προγράμματα όπως το Σωκράτης-

Comenius, το E-twinning και άλλα τα οποία μπορούν επίσης να βοηθήσουν πολύ το μάθημα της Οικιακής Οικονομίας. Είναι χρήσιμο να αναφερθεί ότι σε αυτές τις δράσεις εμπλέκονται και άλλοι φορείς όπως η τοπική κοινωνία, οι σύλλογοι γονέων, η τοπική αυτοδιοίκηση κ.λ.π. Είναι λοιπόν, η καλύτερη ευκαιρία για τον καθηγητή της Οικιακής Οικονομίας να βοηθήσει και να αναβαθμίσει το μάθημα του μέσα από την γνωριμία του που θα επιτευχθεί στην κοινωνία.

19

• Άλλες δράσεις. Σε πολλές περιπτώσεις υπάρχουν και άλλες δράσεις που

αναπτύσσονται τοπικά ή και περιφερειακά και οι οποίες έχουν στόχους σχετικούς με εκείνους του μαθήματος της Οικιακής Οικονομίας. Τέτοιο παράδειγμα είναι η οργάνωση «ΦΑΟΣ» που δραστηριοποιείται στην Δ. Ελλάδα με θέμα την ασφάλεια στο χώρο του σχολείου. Στοχεύουν δηλαδή στην βελτίωση της ποιότητας της καθημερινής ζωής των ανθρώπων. Είναι λοιπόν, καθήκον μας , ως εκπαιδευτικοί Οικιακής Οικονομίας να είμαστε οι πρωτοπόροι αυτών των δράσεων.

Ας μην ξεχνάμε ότι ο μοναδικός τρόπος να αναδείξουμε και να αναβαθμίσουμε το μάθημά μας, είναι να το κάνουμε γνωστό, να μάθουν οι οικογένειες των μαθητών μας και η κοινωνία ποιοι είναι οι σκοποί του ώστε να επιτύχουμε την γενική αποδοχή που έχει παρατηρηθεί να επιτυγχάνεται σε παρόμοιες καταστάσεις.

20

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ

Στην συνέχεια ακολουθεί μια σειρά από σχέδια μαθημάτων. Το κάθε ένα από αυτά αντιπροσωπεύει μια διδακτική ενότητα, και μπορεί να προσαρμοστεί και σε οποιαδήποτε άλλη ενότητα ανταποκρίνεται στο κεφάλαιο αυτό.

Στόχος κάθε σχεδίου είναι να δώσει στους καθηγητές Οικιακής Οικονομίας όλες εκείνες τις πληροφορίες που είναι απαραίτητες ώστε να σχεδιάσει ο ίδιος το δικό του μάθημα με τις ειδικές συνθήκες που αντιμετωπίζει και να θέσει έτσι τους ιδιαίτερους ειδικούς στόχους του.

Αναφέρονται οι γενικοί και ειδικοί στόχοι, προσφέρονται μεθοδολογικές ιδέες, ενδεικτικές δραστηριότητες, τρόποι επεξεργασίας του μαθήματος, διαθεματικές προσεγγίσεις, και γενικά σχόλια που σκοπεύουν να χρησιμεύσουν στην δημιουργία ιδεών και πλάνων επεξεργασίας του μαθήματος προκειμένου να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις του ΑΠΣ και του ΔΕΠΠΣ. Επίσης υπάρχουν μια σειρά από βοηθητικές ερωτήσεις οι οποίες μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε σε φύλλο εργασίας.

Είναι χρήσιμο να αναφερθεί ότι οι διαθεματικές έννοιες μπορούν να αποτελέσουν για το καθηγητή Οικιακής Οικονομίας χρήσιμο υλικό για την στοχοθεσία αλλά και για την επεξεργασία του μαθήματος . Ας μην ξεχνάμε ότι το μάθημα της Οικιακής Οικονομίας ήταν και είναι κατεξοχήν διαθεματικό- διεπιστημονικό.

Έτσι η διαθεματικότητα δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως κάτι νέο αλλά ως φορέας που μπορεί να μας βοηθήσει ακόμη περισσότερο στην επεξεργασία του και στην καλύτερη πρόσληψη από τους μαθητές.

21

Λίγα λόγια για την Α΄ Τάξη του Γυμνασίου και τις ειδικές συνθήκες των μαθητών της.

Πριν ξεκινήσουμε με την επεξεργασία του υλικού της Α΄ Τάξης και του σχεδιασμού των διδακτικών ενοτήτων θα θέλαμε να εκφράσουμε μερικές σκέψεις. Οι μαθητές μας της Α΄ τάξης του Γυμνασίου έρχονται από το Δημοτικό και αντιμετωπίζουν το μάθημα της Οικιακής Οικονομίας για πρώτη φορά. Ίσως να μην το έχουν ακούσει ξανά. Επομένως το κεφάλαιο της Οικογένειας , η πρώτη διδακτική ενότητα είναι και το ξεκίνημα του μαθήματος της Οικιακής Οικονομίας. Είναι πολύ σημαντικό ως αρχή και πολύ καλό για να γίνει η πρώτη γνωριμία των μαθητών μας με το μάθημα που θα διδαχθούν από μας. Έχουν όμως μια εικόνα από το μάθημα της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής που διδάσκονταν στο Δημοτικό. Φυσικά πριν από αυτό θα ήθελα να επισημάνω την μεγάλη ανάγκη της γνωριμίας μας μαζί τους. Είναι σημαντικό να τους κάνουμε να νιώσουν ασφάλεια και σιγουριά μια και ο χώρος είναι καινούριος για τα παιδικά τους μάτια. Μην ξεχνάμε ποτέ, το δικό μας μάθημα και ειδικά ο τίτλος που βλέπουν μπροστά τους και αναφέρεται στην οικογένεια είναι το πρώτο ερέθισμα που θα τους κάνει να νιώσουν οικεία με μας και με το μάθημα. Δώστε τους χρόνο να σας γνωρίσουν αλλά και να συζητήσουν για τους εαυτούς τους. Τα ονόματα τους, ο τόπος καταγωγής των γονιών τους αλλά και τα ονόματα των αδελφών τους είναι σημαντικά στοιχεία γνωριμίας τους μαζί σας. Εννοείται ότι το ίδιο θα κάνετε και σεις. Έτσι το πρώτο βήμα πριν περάσουμε στο γνωστικό αντικείμενο έχει γίνει. Η οικογένεια δεν βρίσκεται μόνο στο σπίτι τους αλλά και στο χώρο που θα περνούν πολύ χρόνο της ζωής τους. Ολόκληρο αυτό το πρώτο κεφάλαιο είναι πολύ σημαντικό και αποτελεί την γνωριμία σας μαζί τους. Εξάλλου ξέρουμε όλοι πολύ καλά πόσο δύσκολο είναι να γνωρίσουμε αρκετά τους μαθητές μας με διδασκαλία μόνο μιας διδακτικής ώρας. Παρόλα αυτά, η συναισθηματική ασφάλεια στο χώρο του σχολείου και ειδικά την ώρα του δικού μας μαθήματος είναι τελικά ο στόχος αυτού του πρώτου κεφαλαίου.

22

ΣΧΕΔΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ- ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Επικοινωνία και προβλήματα-Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: «Οικογένεια» ΤΑΞΗ: Α΄ Γυμνασίου ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 διδακτική ώρα ( ίσως χρειαστεί και δεύτερη διδακτική ώρα) Διδακτικοί ΣτόχοιΜε τη διδασκαλία της συγκεκριμένης θεματικής ενότητας επιδιώκεται οι μαθητές: • Να αντιληφθούν την αξία της επικοινωνίας στις διαπροσωπικές σχέσεις • Να αναγνωρίσουν ότι ο διάλογος μπορεί να λύσει όλα τα προβλήματα και να

ασκηθούν σ’ αυτόν • Να γνωρίσουν τα ΜΜΕ και να αναγνωρίσουν την θετική και αρνητική επίδραση

που έχουν στο κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον • Να αναγνωρίσουν την επίδραση της διαφήμισης και να αποκτήσουν την

δεξιότητα να κρίνουν τις καταναλωτικές τους ανάγκες ανεπηρέαστοι . • Να αποκτήσουν κριτική σκέψη. Επιμέρους – Ειδικοί Διδακτικοί Στόχοι Ο τόπος στον οποίο ζουν οι μαθητές που πρόκειται να επεξεργαστούν αυτή τη διδακτική ενότητα παίζει πολύ σημαντική ρόλο στους ειδικούς στόχους που θα μπουν. Ειδικά όσο αφορά στην κατανάλωση και στον επηρεασμό από τις διαφημίσεις αλλά και από τον τρόπο που αντιμετωπίζουν τα ΜΜΕ στις αγροτικές ή απομακρυσμένες περιοχές της χώρας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την διαφορετικότητα στην ειδικότερη στοχοθεσία και πρέπει να ληφθεί υπόψη στην μεθοδολογία της επεξεργασίας του μαθήματος. Προαπαιτούμενες γνώσεις

Οι μαθητές χρησιμοποιούν τις καθημερινές τους εμπειρίες. Είναι σημαντικό να γίνουν πλήρως κατανοητές οι λέξεις- κλειδιά του μαθήματος, που ίσως να είναι δύσκολο να κατανοηθούν.

Καθορισμός κύριων θεμάτων ενότητας Κύρια θέματα της ενότητας είναι: επικοινωνία- διάλογος- τρόποι επικοινωνίας- ΜΜΕ-πλεονεκτήματα και μειονεκτήματά τους- διαφήμιση και επίδρασή της στην οικογενειακή ζωή. Μεθοδολογία Στην συγκεκριμένη ενότητα είναι σκόπιμο να χρησιμοποιηθούν άφθονα εποπτικά μέσα ταυτόχρονα με την χρήση συζήτησης και αφήγησης εμπειριών και συναισθηματικών καταστάσεων στις οποίες έχουν βρεθεί οι μαθητές. Είναι πολύ σημαντικό ο καθηγητής να είναι πλήρως ενημερωμένος για όλες τις μορφές επικοινωνίας που παρουσιάζονται σήμερα και φυσικά εκείνες που αναπτύσσονται στο διαδίκτυο ή στην κινητή τηλεφωνία, όπως π.χ. η χρήση

23

γραμμάτων ή σημείων στίξης ως έκφραση συναισθημάτων. Είναι επίσης σημαντικό να γίνει ιστορική αναδρομή στις μορφές έκφρασης προκειμένου να γίνει πλήρως κατανοητή η πρόοδος που έχει υπάρξει. Μεγάλη σημασία και έμφαση πρέπει επίσης να δοθεί στο θέμα της διαφήμισης και ο τρόπος με τον οποίο επηρεάζει τις επιθυμίες και τροποποιεί τις ανάγκες του καταναλωτή. Είναι σκόπιμο να υπάρξουν αναφορές με συγκεκριμένα παραδείγματα στοιχείων marketing που χρησιμοποιούν οι διαφημιστές προκειμένου οι μαθητές να καταλάβουν τον τρόπο επηρεασμού τους στην καταναλωτική συμπεριφορά, στην προσωπικότητά τους γενικότερα και μέσα από αυτό να αποκτήσουν ή να ασκηθούν στην απόκτηση κριτικής σκέψης και συνειδητοποιημένης απόφασης. Είναι επίσης πολύ σημαντικό να καταλάβουν τον τρόπο και τον λόγο επικοινωνίας των ανθρώπων και να βιώσουν την αξία του διαλόγου ως επίλυση προβλημάτων. Αν αποφασιστεί η διδασκαλία του μαθήματος σε δυο διδακτικές ενότητες μπορεί να γίνει χωρισμός σε δυο μέρη και να δοθεί έμφαση πρώτα στο θέμα της επικοινωνίας και του διαλόγου και στην συνέχεια στα ΜΜΕ και στη διαφήμιση που προκύπτουν ως αποτέλεσμα και χρήσης των τρόπων επικοινωνίας για άλλους σκοπούς. Πορεία διδασκαλίας

Προτεινόμενες διδακτικές ενέργειες Α. Καταιγισμός ιδεών με την χρήση των λέξεων κλειδιών μπορεί να φανεί χρήσιμος στην επεξεργασία του μαθήματος. Β. Μια περιήγηση στο διαδίκτυο που αφορά στα ΜΜΕ ή και στην διαφήμιση ή αποθήκευση τέτοιας περιήγησης σε ένα Η.Υ. μπορεί να προσφέρει την βασική υπόθεση για συζήτηση. Στην περίπτωση αυτή είναι απαραίτητο φύλλο εργασίας για τους μαθητές. Το ίδιο θα γίνει και στην περίπτωση που προβληθούν μια σειρά από τηλεοπτικές διαφημίσεις ώστε να γίνει πιο δημιουργικό και παραγωγικό το προσφερόμενο υλικό. Γ. Φωτογραφίες με πολεμικές σκηνές μπορούν να ξεκινήσουν συζήτηση για το ρόλο του διαλόγου στην αποφυγή προβλημάτων που παράγονται από την έλλειψη του στην επίλυση προβλημάτων. Οι ειρηνευτικοί οργανισμοί (ΟΗΕ κ.λ.π.) και η ιστορία τους είναι να αποτελέσουν εκπαιδευτικό υλικό παρουσίασης παγκόσμιου διαλόγου για την επίλυση προβλημάτων. Δ. Δραματοποιήσεις ή παίξιμο ρόλων μπορούν να βοηθήσουν στην κατανόηση της επικοινωνίας και του διαλόγου ως επίλυσης προβλημάτων στην καθημερινή ζωή. Ε. Θα μπορούσε επίσης να υπάρξει μια ακρόαση από ένα ραδιοφωνικό παραμύθι ή θεατρικό έργο . Επίσης θα μπορούσε να υπάρξει ύστερα από την ραδιοφωνική παρουσίαση μια αντίστοιχη τηλεοπτική παρουσίαση του ίδιου θέματος. Ένα φύλλο εργασίας μπορεί να βοηθήσει την συνειδητοποίηση της αξίας του ραδιόφωνου ως ΜΜΕ και σε πιθανές αλλαγές στάσης.

Ερωτήσεις που μπορεί να χρησιμοποιηθούν στην επεξεργασία του μαθήματος

αλλά και σε φύλλο εργασίας.

• Ποιος είναι ο ρόλος της επικοινωνίας την ζωή μας; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες.

• Ποια είναι τα συναισθήματα που νιώθετε όταν επικοινωνείτε με κάποιον; Όταν λέτε κάτι που σας βασανίζει; Όταν λύνετε μια διαφωνία με συζήτηση και διάλογο; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες.

• Πότε δυσκολεύεσθε να κάνετε διάλογο; Γιατί; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες.

24

• Ποιο ΜΜΕ προτιμάτε για την ενημέρωση σας; Για ποιο λόγο; Ποιο είναι το πιο δημοφιλές; Γιατί; Πως σας κάνει να νιώθετε η ακρόαση ενός ραδιοφωνικού θεατρικού έργου ή παραμυθιού; Ποια η διαφορά μεταξύ ακρόασης και παρακολούθησης; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες.

• Μπορεί να γίνει χωρισμός σε ομάδες και η κάθε μια από αυτές να ασχοληθεί με συλλογή στοιχείων και πληροφοριών για ένα τύπο ΜΜΕ, ηλεκτρονική ή έντυπο. Να βρεθούν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα σε κάθε περίπτωση και να συζητηθούν από τους μαθητές. Θα μπορούσε να υπάρξει και ένα σχετικό debate (επιχειρηματολογία) για το θέμα.

• Ποιοι είναι οι τρόποι με τους οποίους μας επηρεάζουν οι διαφημίσεις; Ποια είναι τα χρώματα ή η τα μουσικά κομμάτια που χρησιμοποιούν; Τι τα χαρακτηρίζουν; Πως νιώθετε όταν αγοράζετε προϊόντα επηρεασμένοι από τις διαφημίσεις τους; Υπάρχουν μικρά κειμενάκια που τα χαρακτηρίζει η εύκολη απορρόφηση προκειμένου να τα θυμάται ο καταναλωτής την ώρα που ψωνίζει; Αναφέρατε παραδείγματα.

Παρατηρήσεις. 1. Είναι αναγκαίο να παρατηρηθούν οι ανάγκες και οι επιθυμίες που

διαφαίνονται από τους μαθητές, προκειμένου να ληφθούν συμπληρωματικές ενέργειες που θα τους βοηθήσουν να αποκτήσουν κριτική στάση και ολοκληρωμένη άποψη για το διάλογο και το ρόλο που παίζουν τα ΜΜΕ στην ζωή τους.

2. Είναι αναγκαία η συναισθηματική καταγραφή των ενεργειών των μαθητών σε κάθε περίπτωση προκειμένου να ενισχυθεί η προσωπικότητα τους και να κατανοηθεί η ανάγκη αναγνώρισης των αναγκών ανεξάρτητα από τον επηρεασμό των διαφημίσεων .

3. Είναι σκόπιμο να καταλάβουν την αξία της επικοινωνίας σε κάθε περίπτωση και να αναγνωρίσουν ότι με την δυνατότητα της επικοινωνίας μπορούν να νιώθουν πιο όμορφα εκφράζοντας τα συναισθήματα , τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους και να αναπτύσσουν έτσι διαπροσωπικές σχέσεις με ποιότητα και διάρκεια.

4. Είναι που σημαντικό να καταλάβουν ότι η αυτογνωσία επιτυγχάνεται και μέσα από την έκφραση και την επικοινωνία με τους άλλους ανθρώπους .

Διαθεματικές προσεγγίσεις

Νεοελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Ξένες Γλώσσες: Με τη βοήθεια αυτών των μαθημάτων μπορούν να δοθούν τα απαραίτητα γλωσσικά εργαλεία προκειμένου να δοθεί έμφαση στην έκφραση των ιδεών και των συναισθημάτων που είναι απαραίτητες για την επικοινωνία και τον διάλογο. Επίσης, να καταλάβουν ότι η γλώσσα ακόμη και στις πιο απλές μορφές της μπορεί να αποτελέσει εργαλείο της διαφήμισης για τον επηρεασμό των καταναλωτών. (επικοινωνία- σύστημα- μονάδα- σύνολο.)

Θρησκευτικά: Με τη βοήθεια του μαθήματος των θρησκευτικών γίνεται κατανοητό ότι το θέμα της επικοινωνίας αποτελούσε πάντα σημαντικό στοιχείο για την μετάδοση θρησκευτικών ιδεών. Σημαντικό παράδειγμα εδώ μπορεί να αποτελέσει η γιορτή της Πεντηκοστής, αλλά και η Αγία Γραφή ή το Κοράνι ως μέσο διάδοσης ιδεών. Επίσης το κύρηγμα των κληρικών ως μορφή διαλόγου και επικοινωνίας.(σύστημα-επικοινωνία-μονάδα-ομάδα-χώρος-χρόνος-πολιτισμός)

25

Αισθητική Αγωγή: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Μουσικής ή των Καλλιτεχνικών μπορεί να διαφανεί η αξία της έκφρασης και μη λεκτικής επικοινωνίας. Μπορούν να αναγνωρισθούν τα μεγάλα καλλιτεχνικά και μουσικά αριστουργήματα ως μορφές επικοινωνίας και έκφρασης συναισθημάτων. (πολιτισμός-επικοινωνία-εξέλιξη-μεταβολή-χρόνος)

Τεχνολογία- πληροφορική: Με την βοήθεια της τεχνολογίας και της πληροφορικής μπορεί να διαφανεί η εξέλιξη που είχαν τα ΜΜΕ και οι μορφές επικοινωνίας μέσα στο χρόνο και η ταχεία ανάπτυξη τους τα τελευταία χρόνια. (πολιτισμός-εξέλιξη-μεταβολή-χώρος- χρόνος).

Περιβαλλοντική εκπαίδευση: Με την βοήθεια της περιβαλλοντικής ομάδας του σχολείου και με την προβολή κάποιας ταινίας περιβαλλοντικού περιεχομένου μπορεί να διαφανεί η αξία της επικοινωνίας και της μετάδοσης περιβαλλοντικών μηνυμάτων με την χρήση τέτοιας μεθόδου.(πολιτισμός-εξέλιξη-μεταβολή-χώρος- χρόνος-επικοινωνία-σύστημα).

Αγωγή υγείας: με την βοήθεια της ομάδας Αγωγής Υγείας μπορεί να αναγνωρισθεί η αξία της ψυχικής και συναισθηματικής υγείας όπως αυτή μπορεί να επιτευχθεί με την έκφραση συναισθημάτων και διαλόγου στις διαπροσωπικές σχέσεις και στα προβλήματα που παρουσιάζονται στην εξέλιξή τους. (μονάδα-σύστημα-εξέλιξη-επικοινωνία).

Προτεινόμενες δραστηριότητες − εργαστηριακές ασκήσεις 1η Δραστηριότητα

Παρουσίαση μια σειράς από γραπτούς και μη τρόπους επικοινωνίας μπορεί να αποτελέσει την αφορμή της επεξεργασίας του μαθήματος. Ή μια σειρά από γραπτά μηνύματα σε κινητά τηλέφωνα, με την χρήση σημείων στίξης ως μορφές έκφρασης συναισθημάτων μπορεί να ξεκινήσει την συζήτηση που θα φέρει έκφραση συναισθημάτων από τους μαθητές που με την βοήθεια του καθηγητή- καθοδηγητή θα οδηγήσουν στην επεξεργασία του μαθήματος και στην εξαγωγή συμπερασμάτων από τους ίδιους τους μαθητές. 2η Δραστηριότητα Δραματοποίηση, επιχειρηματολογία, κατασκευή αφίσας ή κολλάζ με διαφημίσεις, ή ακόμη και η παρουσίαση ενός σκετς ή μονόπρακτου, ή δημιουργία μιας ιστορίας μετά από συλλογή γραπτών μηνυμάτων από κινητά τηλέφωνα. 3η Δραστηριότητα Με περιήγηση στο διαδίκτυο θα μπορούσε να υπάρξει μια συλλογή και καταγραφή τέτοιων στοιχείων αλλά και μια ιστορική αναδρομή σε αντίστοιχα στοιχεία. Υπάρχουν εταιρείες που έχουν στις ιστοσελίδες τους όλες τις διαφημίσεις τους από τότε που ιδρύθηκαν ως σήμερα που μπορούν να φανούν πολύ χρήσιμες. (Π.χ. η ιστοσελίδα της Ελαίς έχει χαρακτηριστικά παραδείγματα.)

Όλες οι προτεινόμενες διδακτικές ενέργειες μπορεί να αποτελέσουν και προτεινόμενες δραστηριότητες. Μπορεί να έχει υπάρξει προετοιμασία από τους μαθητές σε κάποιο από αυτά που προαναφέρθηκαν ή αν έχει αποφασιστεί η επεξεργασία της ενότητας σε δυο διδακτικές ώρες, να παρουσιαστούν στην δεύτερη φάση της επεξεργασίας.

26

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: σε όλες τις ενδεικτικές ενέργειες και δραστηριότητες απαιτείται η ελευθερία έκφρασης και συμμετοχής , η διακριτική συμμετοχή του εκπαιδευτικού με συντονιστικό και αρχηγικό ρόλο, ο σεβασμός από όλα τα μέρη , η αποδοχή και η συμμετοχή όλων των μαθητών , με την προσωπική απόφαση συμμετοχής πλήρως σεβαστή και κατανοητή. Απαιτούμενο εποπτικό υλικό

Να χρησιμοποιηθεί το υλικό από τον τύπο έντυπο και ηλεκτρονικό και από το προσωπικό αρχείο των Καθηγητών Οικιακής Οικονομίας. Έχει μεγάλη σημασία η έρευνα στο διαδίκτυο το οποίο και αποτελεί σοβαρή πηγή πληροφόρησης για αυτή τη διδακτική ενότητα. Αξιολόγηση Η αξιολόγηση του μαθήματος θα φανεί πολύ εύκολα στην επόμενη περίπτωση που θα χρειαστεί να λυθεί κάποιο πρόβλημα με την χρήση διαλόγου. Επίσης σε μια συνέλευση της τάξης , όπου θα πρέπει να φανεί η χρήση των βασικών προϋποθέσεων για ένα σωστό διάλογο για την επίτευξη επικοινωνίας. Ακόμη και οι ίδιοι οι μαθητές στο επόμενο μάθημα μπορεί να αναφέρουν τις αλλαγές στην στάση και στη συμπεριφορά τους στην επιλογή καταναλωτικών αγαθών που έγινε με περισσότερη κριτική σκέψη και αναγνώριση αναγκών λιγότερο επηρεασμένων από τις διαφημίσεις.

27

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Οικονομικοί Πόροι ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: «Οικονομικά της Οικογένειας» ΤΑΞΗ: Α΄ Γυμνασίου ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 διδακτική ώρα Διδακτικοί ΣτόχοιΜε τη διδασκαλία της συγκεκριμένης θεματικής ενότητας επιδιώκεται οι μαθητές: • Να κατανοήσουν τα είδη των οικονομικών πόρων και τη σημασία τους στην

ανάπτυξη της οικονομίας. • Να συνειδητοποιήσουν το πρόβλημα των περιορισμένων οικονομικών πόρων. • Να κατανοήσουν την έννοια της παραγωγής και της οικιακής παραγωγής

ειδικότερα και να την αξιολογήσουν. Προαπαιτούμενες γνώσειςΟι γνώσεις που οι μαθητές στην συγκεκριμένη ενότητα έχουν ίσως είναι πολύ περιορισμένες. Ταυτόχρονα είναι και η πρώτη φορά που οι μαθητές της Α΄ Γυμνασίου έρχονται σε επαφή με οικονομικούς όρους κάθε μορφής. Είναι επομένως πολύ σημαντικό να προσπαθήσουμε να τους δείξουμε τις έννοιες που υπάρχουν σ’ αυτή την ενότητα με τρόπο που θα αντιστοιχίσει σε δικές τους εμπειρίες και σε όρους που ίσως έχουν ακούσει αλλά δεν έχουν καταλάβει ή συνειδητοποιήσει. Καθορισμός κύριων θεμάτων ενότητας Τα κύρια θέματα της ενότητας αφορούν και στις λέξεις κλειδιά και είναι όλοι οι οικονομικοί πόροι που ο άνθρωπος έχει ανάγκη προκειμένου να ικανοποιήσει τις ανάγκες του. Επίσης η παραγωγή γενικότερα και η οικιακή παραγωγή αλλά και το οικονομικό πρόβλημα είναι τα σημαντικότερα σημεία επεξεργασίας της ενότητας. Επιμέρους- Ειδικοί διδακτικοί στόχοι Είναι πολύ χρήσιμο να τονιστεί ότι για την ενότητα αυτή θα τεθούν διαφορετικοί ειδικοί στόχοι και θα διδαχθεί με διαφορετικό τρόπο σε μαθητές που βρίσκονται σε αγροτική περιοχή που εκεί οι έννοιες οικιακή παραγωγή ή και ο οικονομικός πόρος «έδαφος» λαμβάνει άλλες διαστάσεις και έχει άλλο νόημα σε σχέση με μαθητές μια μεγαλούπολης που ίσως δεν έχουν έρθει ποτέ σε επαφή με αυτές τις έννοιες. Είναι επίσης σημαντικό στην πρώτη περίπτωση των μαθητών από αγροτικές περιοχές να δοθεί μεγάλη σημασία στα συναισθήματα και στο δέσιμο που δημιουργείται με την ενασχόληση με αγροτικές ή οικιακές παραγωγές. Επίσης είναι διαφορετική η προσέγγιση που θα γίνει σε μαθητές από διαφορετικά οικονομικά περιβάλλοντα και τα παραδείγματα που σε κάθε περίπτωση χρησιμοποιούνται πρέπει να ανταποκρίνονται στο οικονομικό περιβάλλον που οι μαθητές και οι οικογένειές τους αντιμετωπίζουν. ΜεθοδολογίαΗ βιωματική είναι η μέθοδος η ενδεικνυόμενη στην ενότητα αυτή. Περισσότερο ίσως από κάθε άλλη ενότητα αυτή που αναφέρεται στα οικονομικά είναι εκείνη που έχει ανάγκη να διδαχθεί με βιωματικό τρόπο αν θέλουμε να γίνει κατανοητή και να λάβουμε τα προσδοκόμενα αποτελέσματα. Οι μαθητές είναι σκόπιμο να μιλήσουν για τους εαυτούς τους, για τις εμπειρίες τους σχετικά με τα τις ανάγκες τους και τις επιθυμίες τους, τον τρόπο που πολλές φορές αυτές συγκρούονται λόγω του οικονομικού προβλήματος που υπάρχει. Επίσης είναι σημαντικό να μιλήσουν για την οικιακή παραγωγή, να ανασύρουν μνήμες από γιαγιάδες ή θείες,( αν αυτό δεν υπάρχει

28

στα σπίτια τους) που αναφέρονται στον τρόπο που δημιουργούνται οικιακή παραγωγή και πως συνδέονται αυτή με τους περιορισμένους ίσως πόρους που εκείνες οι οικογένειες είχαν. Πορεία διδασκαλίας

Προτεινόμενες διδακτικές ενέργειες Α.Καταιγισμός ιδεών ( ιδεοθύελλα ή brainstorming) με τις έννοιες που αναφέρονται στην ενότητα ή σε κάποιες από αυτές. Π.χ. θα μπορούσε να υπάρξει ένας καταιγισμός και μόνο με τις λέξεις παραγωγή και οικιακή παραγωγή και στην συνέχεια να υπάρξει η επεξεργασία του μαθήματος με βάση την κατανόηση αυτών των ενεργειών. Β.Η χρήση νέων τεχνολογιών όχι μόνο ως απόδειξη χρήσης τους ως οικονομικού πόρου αλλά και ως μέσο προβολής υλικού για την επεξεργασία του μαθήματος. Μια ταινία, ένα ντοκιμαντέρ, ή μια παρουσίαση με φωτεινά τρανταχτά παραδείγματα είναι σκόπιμα για την κατανόηση των εννοιών του μαθήματος. Γ. Παραδείγματα από τη καθημερινή τους ζωή ή ακόμη από την σχολική ζωή και την έλλειψη των οικονομικών πόρων και των προβλημάτων που αυτή φέρνει αποτελούν σημεία που οι μαθητές μπορούν να καταλάβουν ώστε να γίνει η επεξεργασία των εννοιών του μαθήματος ευκολότερη. Είναι σημαντικό οι ίδιοι οι μαθητές να οδηγηθούν σε συμπεράσματα και να προτείνουν σε κάθε περίπτωση λύσεις και προτάσεις για την επίλυση του προβλήματος. Δ. Θα μπορούσαν επίσης να υπάρξουν δραματοποιήσεις και παιχνίδι ρόλων που αφορούν στα προβλήματα που προέρχονται από την έλλειψη ή ανεπάρκεια οικονομικών πόρων και στην αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος. Ε. Η παρουσίαση και ανάγνωση κάποιου οικονομικού άρθρου ή ακόμη και των οικονομικών φύλλων μιας εφημερίδας μπορεί να αποτελέσουν το έναυσμα για την επεξεργασία του μαθήματος. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να υπάρξει προσωπική εμπλοκή του καθηγητή Οικιακής Οικονομίας ώστε οι μαθητές να μην νιώσουν μειονεκτικά στην αίσθηση κάποιας οικονομικής δυσκολίας ή ανεπάρκειας που πιθανά αντιμετωπίζουν αλλά και να κατανοήσουν ότι το οικονομικό πρόβλημα είναι κάτι που το υφίσταται όλες οι κοινωνίες σήμερα. Τα συναισθήματα τους είναι σκόπιμο να ακουστούν και να γίνουν σεβαστά από όλους. Ερωτήσεις που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και σε φύλλο εργασίας.

• Ποιες είναι οι ανάγκες σας και ποιες οι επιθυμίες σας αυτή την εποχή; Συγκρούονται αυτές; Σε ποια σημεία και γιατί; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες.

• Ποιες νομίζετε ότι μπορεί να είναι η λύση σ’ αυτή την σύγκρουση; Κάντε μια πρόταση που σας ικανοποιεί και είναι εφικτή. Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες, συναισθήματα.

• Ποια μπορεί να είναι η προσφορά της οικιακής παραγωγής στην σύγχρονη κοινωνία; Ποια είναι η γνώμη σας; Κάνετε κάτι γι’ αυτό; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες, συναισθήματα.

Διαθεματικές προσεγγίσεις

Ιστορία: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Ιστορίας μπορεί να φανεί η σημασία που δινόταν στην οικιακή παραγωγή σε ιστορικές εποχές, π.χ. στην εποχή της τουρκοκρατίας , και στο ρόλο της οικιακής παραγωγής στην διατήρηση της

29

ελληνικής οικογένειας και παράδοσης. (εξέλιξη, σύνολο, χώρος, χρόνος, σύστημα, πολιτισμός)

Τεχνολογία: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Τεχνολογίας γίνεται αντιληπτό ότι η πρόοδος της τεχνολογίας έφερε μεγάλες αλλαγές και στην παροχή ενός νέου οικονομικού πόρου και επίσης μπορεί να εξεταστεί αυτός σε σχέση με την παραγωγή και την οικιακή παραγωγή αλλά και σε σχέση με το οικονομικό πρόβλημα γενικότερα. (μεταβολή - εξέλιξη - ανάπτυξη)

Θρησκευτικά: Με τη βοήθεια του μαθήματος των Θρησκευτικών γίνεται κατανοητό ότι οι απόψεις της θρησκείας για την θέση της γυναίκας και τον ρόλο της στην κοινωνία επηρέασε σημαντικά την οικιακή παραγωγή. Επίσης οι ιδέες του χριστιανισμού για την δίκαιη κατανομή των υλικών αγαθών είχε σημαντικό ρόλο στις πρώτες χριστιανικές κοινωνίες και στην αντιμετώπιση οικονομικών προβλημάτων.(σύστημα-επικοινωνία-χώρος- χρόνος-μεταβολή- εξέλιξη)

Φυσική Αγωγή: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής γίνεται κατανοητή η διαφορά και η εξέλιξη που παρατηρείται στα διάφορα αθλήματα και στους εξοπλισμούς που χρησιμοποιούν και που αυτή εξαρτάται από τους οικονομικούς πόρους που υπήρχαν σε κάθε περίπτωση. (μονάδα – σύνολο-εξέλιξη)

Αισθητική Αγωγή: Με τη βοήθεια των μαθημάτων της Αισθητικής Αγωγής δίνεται έμφαση στην τέχνη και στις μορφές με την οποία αυτή παρουσιάστηκε(λαϊκή τέχνη) και δημιουργήθηκε κατά την οικιακή παραγωγή, αλλά και την εξέλιξη της στην κοινωνία. Επίσης, ο τρόπος με τον οποίο δημιουργήθηκαν μουσικά όργανα από απλά καθημερινά υλικά λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων. Μάλιστα οι μαθητές μπορούν να δημιουργήσουν τέτοια μουσικά όργανα με την βοήθεια του καθηγητή τους της μουσικής.(πολιτισμός-μονάδα-εξέλιξη-μεταβολή)

Προτεινόμενες δραστηριότητες − εργαστηριακές ασκήσεις 1η Δραστηριότητα Μπορεί να γίνει προσωπική καταγραφή των αναγκών και των επιθυμιών του κάθε μαθητή για μια χρονική περίοδο. Να ακολουθήσει συζήτηση και να δοθούν απαντήσεις και προτάσεις από τους ίδιους τους μαθητές για τον τρόπο που θα μπορούσαν να εξασφαλιστούν οι οικονομικοί αυτοί πόροι προκειμένου να ικανοποιηθούν οι ανάγκες και οι επιθυμίες τους. Το ίδιο μπορεί να γίνει και με ένα πρόβλημα αναγκών που πρέπει να ικανοποιηθούν και αφορούν στην σχολική κοινότητα. Αυτό θα μπορούσε να είναι η πραγματοποίηση ενός πάρτυ, μιας γιορτής, μιας εκδρομής ή κάτι άλλου σχετικού. Πάνω σ’ αυτά τα καθημερινά προβλήματα των μαθητών θα μπορεί ο καθηγητής Οικιακής Οικονομίας να βασίσει την επεξεργασία της συγκεκριμένης ενότητας και να γίνει πλήρως κατανοητό από τους μαθητές. Θεωρείται πάντα πολύ σημαντική η συναισθηματική εμπλοκή όλων των μερών της εκπαιδευτικής διαδικασίας. 2η Δραστηριότητα Θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί η υπόθεση σεναρίου και να δοθούν ρόλοι στους μαθητές που θα αντιστοιχούν στη κυβέρνηση μιας χώρας που αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα ή και μιας οικογένειας που αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα. Οι μαθητές θα προσπαθήσουν οι ίδιοι να βρουν λύσεις ή και να χωριστούν σε ομάδες οι οποίες ύστερα από τις προτεινόμενες λύσεις θα κρίνουν και θα συζητήσουν τα τεκταινόμενα. Ο καθηγητής μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα τέτοιο

30

παράδειγμα οδηγώντας τους μαθητές στην πραγματικότητα που καθημερινά αντιμετωπίζεται γύρω τους. 3η Δραστηριότητα Θα μπορούσαν να δοθούν από το καθηγητή τα οικονομικά φύλλα μιας κυριακάτικης εφημερίδας ή και οικονομικές εφημερίδες γενικότερα και οι μαθητές, χωρισμένοι σε υποομάδες να βρουν μέσα από τις σελίδες των οικονομικών εφημερίδων τα οικονομικά προβλήματα και πως αυτά γίνεται προσπάθεια να αντιμετωπισθούν. Σημ. Σε όλες τις περιπτώσεις είναι απαραίτητο να δοθεί σημασία στην περίπτωση που υπάρχουν μαθητές που ανήκουν σε πολύ χαμηλά οικονομικά στρώματα και φυσικά να αντιμετωπισθούν με ιδιαίτερη λεπτότητα και ευαισθησία. Το ίδιο πρέπει να συμβεί και στην περίπτωση που το σχολείο βρίσκεται σε υποβαθμισμένη οικονομικά περιοχή. Απαιτούμενο εποπτικό υλικό Οποιοδήποτε άρθρο σε εφημερίδα ή ταινία ότι άλλο μπορεί να αφορά στα οικονομικά προβλήματα, ακόμη και στις διαφορετικές οικονομικές καταστάσεις που βρίσκονται οι ανεπτυγμένες και οι υπό ανάπτυξη χώρες μπορεί να αποτελέσει εποπτικό υλικό. Φυσικά και τα οικονομικά έντυπα, τα οποία πολλές φορές χαρακτηρίζονται και με διαφορετικό χρώμα μέσα στα έντυπα που βρίσκονται. Φυσικά, ότι άλλο υλικό μπορεί να έχει στο αρχείο του ο καθηγητής Οικ Οικ. ή και ο Σχολικός Σύμβουλος. Αξιολόγηση Η αξιολόγηση μπορεί να έχει ως άξονες την ορολογία που έχει παρουσιαστεί σε αυτή την ενότητα αλλά μπορεί να επιτευχθεί με την χρήση ενός παραδείγματος- προβλήματος της καθημερινής ζωής που ο εκπαιδευτικός θα θέσει προκειμένου να βρεθεί η λύση από τους ίδιους τους μαθητές και να αξιολογηθεί έτσι όχι μόνο ο μαθητής αλλά και ο ίδιος ο εκπαιδευτικός. Πιθανά να αποδειχθεί ύστερα από αυτό ότι πρέπει να υπάρξουν διορθωτικές κινήσεις στην διδασκαλία της επόμενης ενότητας ή και επανάληψη κάποιων εννοιών που θεωρείται ότι είναι σημαντικές να αφομοιωθούν.

31

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Τροφή και τρόφιμα ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: «Διατροφή» ΤΑΞΗ: Α΄ Γυμνασίου ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 διδακτική ώρα (μπορεί να χρειαστεί και περισσότερες ώρες. Ο εκπαιδευτικός θα είναι εκείνος που θα κρίνει ανάλογα με το επίπεδο των μαθητών της τάξης και τις ειδικές ανάγκες.) Διδακτικοί ΣτόχοιΜε τη διδασκαλία της συγκεκριμένης θεματικής ενότητας επιδιώκεται οι μαθητές: • Να συνειδητοποιήσουν την αναγκαιότητα της διατροφής για την επιβίωση, την

ανάπτυξη και την υγεία. • Να κατανοήσουν τον στόχο της υγιεινής διατροφής και τι σημαίνει υγιεινή

διατροφή. • Να αναγνωρίσουν τις ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες και τα αποτελέσματα

που αυτές μπορεί να έχουν στην υγεία τους. Επιμέρους- Ειδικοί διδακτικοί στόχοι Είναι πιθανόν να τεθούν και άλλοι περισσότεροι ειδικοί στόχοι στην ενότητα αυτή. Αυτό θα το κρίνει ο εκπαιδευτικός αφού μελετήσει τις ειδικές ανάγκες του σχολείου και των μαθητών του. Π.χ. ίσως να είναι ανάγκη να τεθεί ειδικός στόχος αναγνώρισης κάποιας διατροφικής διαταραχής αν ίσως έχει παρουσιαστεί κάποιο τέτοιο κρούσμα το οποίο έχει γίνει γνωστό και έχει προκαλέσει μεγάλες συζητήσεις στους μαθητές του σχολείου. Φυσικά σε τέτοια περίπτωση είναι ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ η διακριτική και προσεκτική επεξεργασία του θέματος. Προαπαιτούμενες γνώσειςΕίναι πιθανόν οι μαθητές να έχουν κάποιες γνώσεις που προέρχονται από τα ΜΜΕ και από τον έντυπο ή ηλεκτρονικό τύπο. Πιθανά θα μπορούσε αυτό να αποτελέσει και μια καλή αφορμή για την διδασκαλία της συγκεκριμένης ενότητας. Ας μην ξεχνάμε ότι οι μαθητές πολλές φορές ασχολούνται ιδιαίτερα με την διατροφή τους και πολλές φορές όχι με θετικό τρόπο. Είναι πολύ σημαντικό για το μάθημά μας να κατανοήσουν ότι μπορούν να πάρουν γνώσεις με εγκυρότητα οι οποίες θα τους βοηθήσουν όχι μόνο στο στήσιμο του καθημερινού τους διαιτολογίου αλλά και στην αντιμετώπιση διατροφικών προβλημάτων που ίσως αντιμετωπίζουν αυτοί ή και κάποιο μέλος της οικογένειας τους. Καθορισμός κύριων θεμάτων ενότητας Τα κύρια θέματα της ενότητας αφορούν και στις λέξεις κλειδιά και είναι όλες εκείνες οι λέξεις- έννοιες που παραπέμπουν στην διατροφή και στις διαταραχές που μπορεί να υπάρξουν ως αποτέλεσμα μη υγιεινής διατροφής. Τα επίπεδα στα οποία πρέπει να κινηθεί στην επεξεργασία του ο εκπαιδευτικός είναι εκείνα του ρόλου της υγιεινής διατροφής και εκείνο των παραγόντων που διαμορφώνουν και προσδιορίζουν τον όρο υγιεινή διατροφή. Μεθοδολογία Η βιωματική και η συνεργατική είναι οι μέθοδοι που είναι ενδεικνυόμενες στην ενότητα αυτή. Η διατροφή αποτελεί κάτι που οι μαθητές το βιώνουν καθημερινά ακόμη και όταν δεν έχουν συνειδητοποιήσει την σημασία που αυτή έχει στην καθημερινή ζωή τους και στην ποιότητά της. Είναι σημαντικό οι έννοιες της διατροφής και της υγιεινής διατροφής να διδαχθούν και να επεξεργαστούν από τους

32

ίδιους τους μαθητές ώστε να είναι περισσότερο σίγουρο ότι θα κατανοηθούν και θα υπάρξουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Σημαντικός σκόπελος που στην περίπτωση αυτή μπορεί να παρουσιαστεί και να πρέπει να αντιμετωπιστεί κατάλληλα είναι το γεγονός της άρνησης των μαθητών σε θέματα που αφορούν την υγεία τους. Συνήθως πιστεύουν ότι αυτά τα θέματα δεν τους αφορούν μια και τα «κακά» αποτελέσματα είναι συνήθως μακροπρόθεσμα θέμα που στην ηλικία που βρίσκονται δεν τους ενδιαφέρει καθόλου. Είναι λοιπόν, πολύ σημαντικό να δουν άμεσα αποτελέσματα στο θέμα της διατροφής για να κατανοήσουν ότι η διατροφή αφορά όλους σε όποια ηλικία κι αν βρίσκονται. Πορεία διδασκαλίας

Προτεινόμενες διδακτικές ενέργειες Α. Καταιγισμός ιδεών ( ιδεοθύελλα ή brainstorming) με την έννοια της διατροφής γενικότερα και της υγιεινής διατροφής ειδικότερα μπορούν να οδηγήσουν σε κάποια πρώτα συμπεράσματα που στην συνέχεια αυτά θα οδηγήσουν στην επεξεργασία του μαθήματος από τους ίδιους τους μαθητές. Η διατροφή είναι θέμα που δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο στην επεξεργασία του από την άποψη της χρήσης που έχει στην καθημερινή ζωή όλων μας. Β. Χωρισμός σε υποομάδες οι οποίες θα επεξεργαστούν συζητώντας σημεία που αφορούν σε συγκεκριμένες λέξεις- κλειδιά του θέματος. Τα αποτελέσματα και πάλι μπορεί να αποτελέσουν την επεξεργασία του μαθήματος. Γ. Μια μικρή έρευνα που μπορεί να έχει προηγηθεί από τους μαθητές. Θα μπορούσε επίσης να γίνει μεταξύ δυο διδακτικών ωρών στις οποίες θα γίνει η επεξεργασία του μαθήματος. Έτσι οι ίδιοι οι μαθητές θα μπορούσαν να εντοπίσουν τα σημεία που προσδιορίζουν την υγιεινή διατροφή, τις επιπτώσεις από έλλειψη υγιεινής διατροφής και τις σύγχρονες ασθένειες φθοράς. Δ. Ένα πρόσφατο παράδειγμα από τα ΜΜΕ που να αναφέρεται σε πρόβλημα φθοράς ή σημαντικό περιστατικό διατροφικού προβλήματος μπορεί να αποτελέσει την αφορμή για την επεξεργασία του μαθήματος. Ε. Καταγραφή διατροφικών συνηθειών ή και διατροφής σε κάποια γιορτή ή με την ευκαιρία κάποιας εορταστικής ημέρας μπορεί να είναι η αφορμή ώστε το μάθημα να βασιστεί στις εμπειρίες των ίδιων των μαθητών αλλά και στα συναισθήματα που τους δημιουργούνται. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να υπάρξει πολύ προσοχή όσο αφορά στην επεξεργασία του μαθήματος ειδικά αν στην τάξη υπάρχουν μαθητές που μπορεί να είναι παχύσαρκοι ή και υπέρβαροι. Σε αυτή την περίπτωση η μέθοδος που θα χρησιμοποιηθεί θα πρέπει να επιλεγεί με πολύ σκέψη προκειμένου να μην υπάρξουν προβλήματα στις σχέσεις των μαθητών μεταξύ τους. Επίσης, χρήσιμη είναι και η προσωπική εμπλοκή του καθηγητή Οικιακής Οικονομίας ώστε οι μαθητές να νιώσουν ότι σε όποια ηλικία κι αν είναι ο άνθρωπος η διατροφή του παίζει πολύ σπουδαίο ρόλο και ότι δεν πρέπει να απασχολεί μόνο ως δρόμος για την ομορφιά, όπως σε πολλές περιπτώσεις αντιμετωπίζεται από τις νεαρές έφηβες. Σ αυτό το σημείο, και αν παρατηρηθούν τέτοιες απόψεις, που σαφώς προέρχονται από επηρεασμούς από τα ΜΜΕ και την μόδα, είναι απαραίτητη μια μεγάλη συζήτηση, σε πνεύμα ανάγκης αυτογνωσίας, διατροφικής συνείδησης και έκφρασης συναισθημάτων που οδηγούν στην πρόσληψη ή και αποφυγή τροφής. Τα συναισθήματα τους είναι σκόπιμο να ακουστούν και να γίνουν σεβαστά από όλους.

33

Ερωτήσεις που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και σε φύλλο εργασίας. • Ποιες είναι οι ανάγκες που σας οδηγούν σε τροφή; Μπορεί να τρώμε και

χωρίς να πεινάμε; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες. • Ποιοι νομίζετε ότι μπορεί να είναι οι παράγοντες που μας επηρεάζουν στην

καθημερινή μας διατροφή με θετικό ή και αρνητικό τρόπο; Υπάρχει τρόπος να τους αντιμετωπίσουμε; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες, συναισθήματα.

• Έχετε «συλλάβει» τον εαυτό σας να τρώει κάτι από αυτά που θεωρούνται ανθυγιεινά για κάποιο συγκεκριμένο λόγο; Τι θα μπορούσατε να είχατε κάνει σε αυτή την περίπτωση; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες, συναισθήματα.

• Ποιες θα μπορούσαν να είναι οι διατροφικές σας επιλογές από το κυλικείο του σχολείου σας, από το κυλικείο του κινηματογράφου ή όπου αλλού βρεθείτε; Συζητείστε το και καταγράψατε τις σκέψεις σας προκειμένου να τις ξαναεξετάσετε όταν ολοκληρώσετε την ενότητα της διατροφής.

Διαθεματικές προσεγγίσεις

Ιστορία: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Ιστορίας μπορεί να φανεί η σημασία που δινόταν στην διατροφή στα ομηρικά χρόνια ή και σε άλλες ιστορικές εποχές, π.χ. στην εποχή της τουρκοκρατίας ή στην εποχή της ελληνικής επανάστασης. Μπορούν επίσης να διαφανούν σημερινές διατροφικές συνήθειες που έχουν τις ρίζες τους σε προηγούμενες ιστορικές εποχές.(εξέλιξη, σύνολο, χώρος, χρόνος, σύστημα, πολιτισμός)

Τεχνολογία: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Τεχνολογίας γίνεται αντιληπτό ότι η πρόοδος της τεχνολογίας έφερε μεγάλες αλλαγές στον τρόπο προετοιμασίας του φαγητού σήμερα αλλά και στην συντήρησή του, με διάφορες συνέπειες. (μεταβολή - εξέλιξη - ανάπτυξη)

Θρησκευτικά: Με τη βοήθεια του μαθήματος των Θρησκευτικών γίνεται κατανοητό ότι η διατροφή των ανθρώπων επηρεάζεται άμεσα από τις διατροφικές τους αντιλήψεις. Το θέμα της νηστείας και τρόφιμα που άνθρωποι με άλλες θρησκείες δεν επιτρέπεται να καταναλώσουν είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα της σχέσης της θρησκείας με την διατροφή.(σύστημα-επικοινωνία-χώρος- χρόνος-μεταβολή- εξέλιξη)

Φυσική Αγωγή: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής γίνεται κατανοητή η σχέση της διατροφής με την άσκηση και το σημαντικό αποτέλεσμα στη καλή υγεία που έχουν όταν συνδυάζονται. (μονάδα-μεταβολή – σύνολο-εξέλιξη)

Εικαστικά: Με τη βοήθεια του μαθήματος των Εικαστικών γίνεται φανερή η επιρροή που είχε σε όλες τις μορφές της τέχνης η διατροφή του ανθρώπου. Η νεκρή φύση στους πίνακες ζωγραφικής, η απεικόνιση δείπνων αλλά και ο επηρεασμός που έχει η μοντέρνα τέχνη στα νέα άτομα με την μορφή της τέχνης μέσα από την μόδα ή τον κινηματογράφο είναι σημαντικά στοιχεία που δείχνουν την σχέση τέχνης και διατροφής.(πολιτισμός-μονάδα-εξέλιξη-μεταβολή)

Μουσική: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Μουσικής γίνεται φανερή η επίδραση της μουσικής στην διατροφή του ανθρώπου σε όλες τις εποχές. Όλες οι γιορτές από την αρχαιότητα ακόμη συνδύαζαν τροφή και μουσική. Ακόμη και σήμερα η διατροφή είναι πλήρως συνδυασμένη με την διατροφή του ανθρώπου με πολλούς τρόπους. (πολιτισμός-σύστημα- χώρος- χρόνος-μονάδα-εξέλιξη-μεταβολή)

Γεωγραφία: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Γεωγραφίας γίνεται κατανοητό το γεγονός των διαφορετικών διατροφικών συνηθειών που έχουν οι άνθρωποι σε

34

διαφορετικές χώρες και που εξαρτάται από τα προϊόντα που παράγουν.(πολιτισμός- χώρος- σύνολο- αλληλεπίδραση)

Αγωγή Υγείας: Το θέμα της διατροφής μπορεί από μόνο του να αποτελέσει πρόγραμμα Α.Υ. το οποίο θα μπορεί να δουλευτεί από τον καθηγητή Οικιακής Οικονομίας και μέσα στην τάξη. Αν πάντως στο σχολείο υπάρχει τέτοιο πρόγραμμα , αυτό μπορεί να προσφέρει διαθεματική προσέγγιση σε συνδυασμό με το μάθημα της Οικ. Οικ. (μονάδα- σύστημα- αλληλεπίδραση-μεταβολή- χώρος- χρόνος-πολιτισμός)

Προτεινόμενες δραστηριότητες − εργαστηριακές ασκήσεις 1η Δραστηριότητα Καταγράψτε στον πίνακα φαγητά ή γενικά τροφές που έρχονται στο μυαλό των μαθητών. Ζητήστε τους να τα βάλουν σε κατηγορίες με τον τίτλο υγιεινή και μη υγιεινή διατροφή. Ρωτήστε τους γιατί νομίζουν ότι κάποια δεν είναι υγιεινά και ξεκινήστε μαζί τους την επεξεργασία του μαθήματος όπου οι ίδιοι οι μαθητές θα βοηθήσουν με τις γνώσεις που οι ίδιοι έχουν. Προσπαθήστε να τους βοηθήσετε να αναπτύξουν κριτική ικανότητα στις διατροφικές τους επιλογές. Επαινέστε εκείνους που αγαπούν τα φρούτα , τα λαχανικά. Αν στην τάξη υπάρχουν μαθητές από άλλες χώρες ή και από άλλες περιοχές ρωτήστε τους για τις διατροφικές τους συνήθειες, ειδικά φαγητά που εκείνοι τρώνε και ζητείστε τους να φέρουν συνταγές για αυτά. Θεωρείται πάντα πολύ σημαντική η συναισθηματική εμπλοκή όλων των μερών της εκπαιδευτικής διαδικασίας ειδικά στο θέμα της διατροφής και στα ειδικά διατροφικά στοιχεία που κάποιοι μπορεί να έχουν στοχεύοντας έτσι στην διατήρηση παραδοσιακών διατροφικών συνηθειών. 2η Δραστηριότητα Χωρίστε τους μαθητές σε υποομάδες και ζητήστε τους να οργανώσουν το φαγητό για ένα πάρτυ ή μια γιορτή που ετοιμάζουν. Συζητήστε μαζί τους την πιθανότητα να αλλάξουν κάποια από τα τρόφιμα που έχουν επιλέξει με άλλα πιο υγιεινά. Προσπαθήστε να τους κάνετε να καταλάβουν ότι κάποια από αυτά τους τα επιβάλλουν άλλοι παράγοντες και προσπαθήστε να κάνετε συνδυασμούς που θα είναι και γευστικοί και θα καλύπτουν τις « ανάγκες» τους. 3η Δραστηριότητα Δώστε τους το διατροφικό προφίλ που υπάρχει παρακάτω και ζητήστε τους να το συμπληρώσουν. Βοηθήστε τους να καταγράψουν τις καθημερινές διατροφικές τους συνήθειες και επικεντρωθείτε στο γεγονός της πρόληψης τροφής χωρίς να υπάρχει ουσιαστική πείνα. Προσπαθήστε να τους δείξετε μέσα από αυτό τους παράγοντες οι οποίοι πολλές φορές επηρεάζουν αποφασιστικά την διατροφή μας. Καταγράψτε όποια συναισθήματα παρατηρηθούν εδώ και συζητήστε τα μαζί τους. 4η Δραστηριότητα Ζητήστε τους να κάνουν μια πλήρη καταγραφή των διατροφικών τους συνηθειών για μια εβδομάδα. Είναι σκόπιμο να αναφέρουν τις περιπτώσεις που απόλαυσαν το φαγητό τους και το αντίθετο, τις περιπτώσεις που έφαγαν περισσότερο ή λιγότερο και τα συναισθήματα, σωματικά και ψυχικά που αυτό μπορεί να τους προξένησε. Επίσης είναι σημαντικό να περιγράψουν τις περιπτώσεις που ενώ πείναγαν έφαγαν γλυκό ή πατατάκια ή κάτι τέτοιο . Στο τέλος, ζητήστε τους να κάνουν μια προσωπική αυτοκριτική και όσοι θέλουν μπορούν να μιλήσουν για αυτό. Συζητήστε πολύ μαζί τους, προσπαθώντας να τους βοηθήσετε σε μια προσπάθεια απόκτησης διατροφικής συνείδησης. 5η Δραστηριότητα

35

Κάντε, με την βοήθεια των μαθητών, μια συλλογή από παραδοσιακές συνταγές. Αν είναι εφικτό, συνδυάστε το με μια μικρή έρευνα που θα πραγματοποιηθεί από ομάδες μαθητών και θα οδηγήσει στην σύνδεση της ελληνικής παραδοσιακής διατροφής και στην πρόληψη από ασθένειες όπως οι καρδιόπαθειες και ο καρκίνος. 6η Δραστηριότητα Δείξτε τους μια ταινία που αναφέρεται στις διατροφικές συνήθεις διαφόρων λαών και στις αρρώστιες που αυτοί μπορεί να αντιμετωπίζουν λόγω αυτών των συνηθειών. Μια άλλη εκδοχή είναι μια ταινία που μπορεί να αναφέρεται στις σύγχρονες διατροφικές διαταραχές που παρουσιάζονται και στους λόγους που τις δημιουργούν. Τέτοιες ταινίες προβάλλονται συχνά από τα κρατικά κανάλια, υπάρχουν στις κυριακάτικες εφημερίδες ή σε επιλεγμένα τηλεοπτικά κανάλια και ανήκουν σε παραγωγές του National Geographic ή του BBC. ( Σημ. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να είναι πάντα σε επαγρύπνηση για να βρει αυτές τις ευκαιρίες που του προσφέρουν εκπαιδευτικό υλικό.) Σε αυτή την περίπτωση η ταινία- ντοκιμαντέρ θα πρέπει να συνοδεύεται από φύλλο εργασίας και να έχει τεθεί στοχοθεσία. Σημ. Σε όλες τις περιπτώσεις είναι απαραίτητο να δοθεί σημασία στην ελληνικά παραδοσιακή διατροφή και στις διατροφικές συνήθειες που είχαν οι Έλληνες πριν από λίγες δεκαετίες και που βοηθούσαν στην πρόληψη από διατροφικές νόσους φθοράς. Είναι σημαντικό να τονιστούν αυτές οι συνήθειες όπου υπάρχουν ακόμη, καθώς και ελληνικά προϊόντα όπως το ελαιόλαδο που τις ενισχύουν. Απαιτούμενο εποπτικό υλικό Εποπτικό υλικό που αφορά στην διατροφή υπάρχει άφθονο στο διαδίκτυο, στα γραφεία Αγωγής Υγείας και στον έντυπο τύπο. Φυσικά, ότι άλλο υλικό μπορεί να έχει στο αρχείο του ο καθηγητής Οικ Οικ. η και ο σχολικός σύμβουλος. Αξιολόγηση Η αξιολόγηση στο θέμα της διατροφής γενικότερα είναι πολύ δύσκολο να μετρηθεί. Αποτελέσματα μπορούν να υπάρξουν μόνο μακροπρόθεσμα και μπορούν να διαπιστωθούν παρατηρώντας την διατροφική συμπεριφορά των μαθητών μας και τις πιθανές αλλαγές που φαίνονται στην περίπτωση μιας εκδρομής, σε μια εκδήλωση του σχολείου ή ακόμη και σε παρεμβάσεις που μπορεί να υπάρξουν στο κυλικείο του σχολείου από τους ίδιους τους μαθητές. Σε αυτές τις περιπτώσεις, σκόπιμο είναι να παραινέσουμε τους μαθητές μας για την διατροφή τους με τον πιο όμορφο και συναισθηματικό τρόπο που μπορούμε να έχουμε. Πάντως, οι πραγματικές αλλαγές θα γίνουν πολύ αργότερα. Αρκεί να προσπαθήσουμε να κάνουμε το καλύτερο στην διδασκαλία μας και να αφήσουμε το μέλλον και την ωριμότητα των μαθητών μας να κάνουν τα υπόλοιπα. Έχει όμως μεγάλη σημασία να μην είμαστε διδακτικοί και προστακτικοί στην διδασκαλία της διατροφής γιατί τότε είναι σίγουρο ότι θα έχουμε τα αντίθετα αποτελέσματα. Επίσης έχει σημασία να τονίσουμε την αξία του μέτρου και φυσικά όχι της απαγόρευσης που δεν φέρνει ποτέ αποτελέσματα. Σημαντικό επίσης είναι το παράδειγμα μας σε κάθε περίπτωση μια και από εμάς οι μαθητές μας περιμένουν να δώσουμε το καλό παράδειγμα με εφαρμογή όσων τους διδάσκουμε.

36

Η διατροφή ως πρόγραμμα Αγωγής Υγείας. ΒΙΩΜΑΤΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ

Ενδείκνυνται για την Β΄ Γυμνασίου και σε επίπεδο επανάληψης αλλά μπορεί και να παρθούν ιδέες για το καθημερινό μάθημα όταν διδάσκεται το κεφάλαιο διατροφής. Με τον ίδιο τρόπο μπορεί να υπάρξουν μετατροπές και σε άλλα γνωστικά κεφάλαια του μαθήματος.

ΣΤΟΧΟΙ Μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση των μαθητών Μεγαλύτερη συμμετοχή των μαθητών στη διαδικασία του μαθήματος Σύνδεση της διατροφής με την καθημερινή ζωή και συνειδητοποίηση της αξίας της

Συνειδητοποίηση της σχέσης της διατροφής με την αυτογνωσία και την ψυχολογία του ατόμου

Συνειδητοποίηση ανάγκης αλλαγής στάσεων και διατροφικής συμπεριφοράς. Αναβάθμιση του μαθήματος της Οικιακής Οικονομίας και σύνδεση του μαθήματος με την οικογένεια και την κοινότητα

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ 1ο Στάδιο: στόχος: σπάσιμο πάγου, γνωριμία, λύσιμο, δημιουργία συναισθηματικής ασφάλειας

Γνωριμία των μαθητών μεταξύ τους με παιχνίδια σχετικά με τη διατροφή.(έμβλημα- μπαλάκι)

Κυκλικές ερωτήσεις

2ο Στάδιο: στόχος: διερεύνηση διατροφικών συνθηκών χθες και σήμερα σε οικογενειακό και ατομικό επίπεδο. Συνειδητοποίηση των διατροφικών καταστάσεων στη σημερινή κοινωνία

Συζήτηση σχετικά με τις αλλαγές διατροφικών συνηθειών στο χθες και στο σήμερα. Παρατηρήσεις των μαθητών.

Καταιγισμός «υγιεινών» τροφών και «σκουπιδοτροφών» Διατροφικό προφίλ. Σχέση διατροφής και συναισθημάτων. Συζήτηση- επιπτώσεις

( διατροφικές διαταραχές) Μεσογειακή διατροφή- προτάσεις

3ο Στάδιο: Στόχος: εφαρμογή με πρακτικούς τρόπους-εμπλοκή γνωστικού αντικειμένου και προσλαμβανομένων γνώσεων- εμπέδωση αυτού του υλικού- προσπάθεια συνειδητοποίησης αλλαγής στάσεων και διατροφικής συμπεριφοράς- προτάσεις.

Χωρισμός σε υποομάδες Δημιουργία αφίσας- διαφήμισης- ιστορίας- δραματοποίησης- αντιδιαφήμισης- διαφήμισης προϊόντων κυλικείου

Παρουσίαση στην ολομέλεια της κάθε υποομάδας

4ο Στάδιο: Αξιολόγηση

37

Είναι σκόπιμο να υπάρξει ερωτηματολόγιο πριν την διαδικασία και στο τέλος προκειμένου να υπάρξει αξιολόγηση του βιωματικού αλλά και της εμπέδωσης του γνωστικού μέρους του μαθήματος.

Η ΠΥΡΑΜΙΔΑ MASLOWΟΣΟ ΑΦΟΡΑ ΤΙΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ Αυτοπραγμάτωση- Ανακάλυψη του εσωτερικού δυναμικού Αυτοεκτίμηση Αγάπη, αίσθηση του «ανήκειν».στοργή Ασφάλεια, συναισθηματική και ψυχολογική Φυσιολογική ασφάλεια

ΣΤΑΔΙΟ 5

ΣΤΑΔΙΟ 4

ΣΤΑΔΙΟ 3

ΣΤΑΔΙΟ 2

ΣΤΑΔΙΟ 1

Στάδιο 1. Η Ομάδα κάθεται σε κύκλο. Έτσι, η συμμετοχή στην ομάδα επιτρέπει στους συμμετέχοντες να έχουν οπτική επαφή με όλα τα μέλη της. Ο δάσκαλος- εμψυχωτής έχει την δυνατότητα να εντοπίσει αμέσως σημάδια δυσκολίας , έλλειψης προσαρμογής, ή ότι άλλο μπορεί να συμβαίνει σε κάποιο μέλος της ομάδας. Π.χ. να είναι κουρασμένο. Αυτό μπορεί να είναι και λόγος συγκεκριμένης εμπλοκής και καθοδήγησης της ομάδας από τον εμψυχωτή. Στάδιο 2.Οι κανόνες της ομάδας και ο τρόπος λειτουργίας της βοηθούν τα μέλη της να αποκτήσουν εμπιστοσύνη στην ομάδα. Η εμπιστοσύνη αυτή κτίζεται όταν οι κανόνες της ομάδας διατηρούνται ανέπαφοι για μεγάλα χρονικά διαστήματα και όταν η λειτουργία της ομάδας δεν έχει σκαμπανεβάσματα στη ροή και στη δυναμική της. Στάδιο 3. Η αίσθηση του «ανήκειν» που αποκτούν τα μέλη μιας ομάδας βοηθούν στην ανάπτυξη συναισθημάτων μοιράσματος και ενδιαφέροντος για τα υπόλοιπα μέλη αλλά και στοργής μεταξύ των μελών. Τα παιχνίδια εμπιστοσύνης βοηθούν τα μέλη να ανοιχθούν και να αποκτήσουν εμπιστοσύνη χωρίς αυτή να απειλείται.

38

Στάδιο 4. Η συνειδητοποίηση και η αύξηση της προσωπικής αξίας των μελών αυξάνουν την αυτοεκτίμηση τους, τους βοηθούν να θέσουν προσωπικούς στόχους και να γιορτάσουν την επίτευξή τους. Δίνονται ευκαιρίες στους εκπαιδευτικούς να παρακολουθούν συνεχώς την συμπεριφορά και τις ικανότητες που αναπτύσσουν τα μέλη της ομάδας. Στάδιο 5. Η βιωματική εργασία σε επίπεδο ομάδας προσφέρει στα μέλη της την δυνατότητα να βρουν δημιουργικές ιδέες και τους ενθαρρύνει να συνειδητοποιήσουν την προσωπική δυναμική τους σε ασφαλές περιβάλλον. Αυτή η θετική προσέγγιση τους βοηθά να βρουν το κουράγιο και την δύναμη να κάνουν τις ίδιες προσεγγίσεις και στην καθημερινή τους ζωή.

39

ΤΟ ∆ΙΑΤΡΟΦΙΚΟ ΜΟΥ ΠΡΟΦΙΛ

Πότε φάγατε για τελευταία φορά;……………………………………………………………………………………………..

Πόσο συχνά τρώτε με άλλους ανθρώπους;…………………………………………………………………………………

Πόσο συχνά τρώτε μόνοι σας;………………………………………………………………………………………………

Τρώτε ανάμεσα από τα γεύματα σας; (τσιμπολογάτε)……………………………………………………………………………..

Αν ναι, τι τρώτε;………………………………………………………………………….. Πεινάγατε την τελευταία φορά που φάγατε;………………………………………………………………………………………….

Κάνατε κάτι άλλο την ώρα που τρώγατε;(βλέπατε τηλεόραση ή κάτι άλλο)………………………………………………………………………………….

Βιαζόσαστε όταν τρώγατε;………………………………………………………………………..................

Προτιμάτε μεγάλα κανονικά γεύματα ή προτιμάτε να τσιμπολογάτε;………………………………………………………………………………

Κοιτάξτε τις απαντήσεις σας. Θεωρείτε ότι υπάρχουν συνήθειες που πρέπει να αλλάξουν;………………………………………………………………………………………

Αν ναι, ποιες είναι αυτές;…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

40

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Ατυχήματα στο σπίτι και σε δημόσιους χώρους ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: «Αγωγή Υγείας» ΤΑΞΗ: Α΄ Γυμνασίου ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 διδακτική ώρα (μπορεί να χρειαστεί και περισσότερες ώρες. Ο εκπαιδευτικός θα είναι εκείνος που θα κρίνει ανάλογα με το επίπεδο των μαθητών της τάξης και τις ειδικές ανάγκες. Επίσης, μπορεί να υπάρξει ταυτόχρονη συνεργασία με πιθανό πρόγραμμα Α.Υ. που ίσως υπάρχει στο σχολείο με παρόμοιο θέμα) Διδακτικοί ΣτόχοιΜε τη διδασκαλία της συγκεκριμένης θεματικής ενότητας επιδιώκεται οι μαθητές: • Να ενημερωθούν σε θέματα πρόληψης και αντιμετώπισης ατυχημάτων. • Να μάθουν να αναγνωρίζουν πιθανούς κινδύνους που υπάρχουν γύρω τους, να

αποκτήσουν κρίση για αυτούς και πως θα τους αποφεύγουν, και να συνειδητοποιήσουν τρόπους προστασίας.

Επιμέρους -Ειδικοί Διδακτικοί στόχοιΟι ειδικοί στόχοι τίθενται σύμφωνα με τις ειδικές ανάγκες των μαθητών και του σχολείου ή και της τοπικής κοινότητας. Αν για παράδειγμα στην περιοχή που βρίσκεται το σχολείο έχει παρατηρηθεί ότι γίνονται πολλά ατυχήματα στο δρόμο, τότε οι ειδικοί στόχοι που θα τεθούν θα αφορούν στο θέμα αυτό το οποίο θα εξετασθεί με μεγαλύτερη λεπτομέρεια και προσοχή. Προαπαιτούμενες γνώσειςΔεν υπάρχει ανάγκη προαπαιτουμένων γνώσεων μια και αυτό το θέμα είναι κάτι που όλοι οι μαθητές αναγνωρίζουν και κατανοούν πλήρως αφού είναι κάτι συνηθισμένο και γνώριμο στην ζωή τους. Καθορισμός κύριων θεμάτων ενότητας Οι λέξεις κλειδιά του μαθήματος μπορούν να αποτελέσουν και τα κύρια θέματα της ενότητας με τα οποία θα εργαστούμε διδακτικά. Μεθοδολογία Η βιωματική και η συνεργατική είναι οι μέθοδοι που είναι ενδεικνυόμενες στην ενότητα αυτή. Η συμμετοχή των μαθητών με τις εμπειρίες που σίγουρα έχουν για αυτό το θέμα είναι αρκετή ώστε το μάθημα και η επεξεργασία του να μετατραπεί σε παραγωγική συζήτηση όπου όλοι οι μαθητές, ανεξαιρέτως επιπέδου θα μπορούν να ακολουθήσουν και να έχουν γνώμη. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να κατανοήσουν ότι είναι θέμα που απασχολεί την καθημερινή τους ζωή και την ασφάλειά τους και ότι και οι ίδιοι είναι υπεύθυνοι για αυτή. Οι μαθητές στην Α΄ Γυμνασίου νιώθουν ήδη πολύ περήφανοι που είναι «μεγάλοι» και βρίσκονται στο Γυμνάσιο, και αυτό είναι κάτι που μπορούμε να εκμεταλλευτούμε για να βοηθήσουμε να γίνουν περισσότερο υπεύθυνοι για τους κινδύνους ατυχημάτων που υπάρχουν γύρω τους. Πορεία διδασκαλίας

Προτεινόμενες διδακτικές ενέργειες Α. Ο καταιγισμός ιδεών ( ιδεοθύελλα ή brainstorming) με τις λέξεις κλειδιά της ενότητας και όποιες άλλες εμείς θεωρούμε ως απαραίτητες μπορεί να αποτελέσουν βασικό κορμό επεξεργασίας του μαθήματος. Β. Χωρισμός σε υποομάδες οι οποίες θα επεξεργαστούν συζητώντας συγκεκριμένα σημεία που αφορούν σε θεματικές ενότητες του μαθήματος. Έτσι θα μπορούσαν να

41

ασχοληθούν ομαδικά με τις δηλητηριάσεις, ή τα ατυχήματα στο σπίτι, ή τα ατυχήματα στο σχολείο κ.λ.π. Με αυτό τον τρόπο το μάθημα αποκτάει βασικό μαθητοκεντρικό προσανατολισμό οδηγώντας τους ίδιους τους μαθητές σε συμπεράσματα. Γ. Δραματοποιήσεις μπορεί να βοηθήσουν πολύ στην εξέλιξη του μαθήματος κάνοντας το μάθημα ιδιαίτερα ζωντανό και βιωματικό. Δ. Ένα πρόσφατο παράδειγμα από τα ΜΜΕ που να αναφέρεται σε ατύχημα που συνέβη σε σπίτι ή στο σχολείο και που είχε σημαντικές επιδράσεις στην ζωή των μαθητών. Ε. Κατασκευή σεναρίου που θα αναφέρεται σε ατυχήματα, ή ότι άλλο σχετικό με το μάθημα. Το σενάριο θα έχει εξέλιξη βοηθώντας έτσι τους μαθητές να μάθουν να αντιμετωπίζουν και να κρίνουν τέτοιες καταστάσεις πιο εύκολα. ΣΤ. Έρευνα και καταγραφή επικίνδυνων σημείων στο σπίτι ή στο σχολείο και προτάσεις για την αντιμετώπιση ή την διόρθωσή τους . Σε όλες τις περιπτώσεις και σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό να ενθαρρυνθούν όλοι οι μαθητές να συμμετέχουν μια και είναι θέμα το οποίο μπορεί να φανεί εύκολο στα μάτια των μαθητών μας. Έτσι είναι μια καλή ευκαιρία και για το μάθημα της Οικιακής Οικονομίας να «περάσει» στις οικογένειες των μαθητών μας ως άκρως χρήσιμο για την ζωή τους. Ερωτήσεις που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και σε φύλλο εργασίας.

• Ποιος είναι συνήθως ο λόγος για τον οποίο συμβαίνουν ατυχήματα; Τι πρέπει να προσέχουμε για να τα αποφεύγουμε; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες.

• Πως νιώσατε την τελευταία φορά που σας συνέβη ένα ατύχημα;( κάθε είδους) Ή κάτι που σας έκανε να νιώσετε κίνδυνο της ζωής σας; Τι θα μπορούσατε να είχατε κάνει για να το αποφύγετε; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες, συναισθήματα.

• Υπάρχουν σημεία στο σπίτι ή στο σχολείο που θα μπορούσαν να είναι επικίνδυνα για την ασφάλειά σας; Θα μπορούσε να γίνει κάτι για να διορθωθεί η κατάσταση; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες, συναισθήματα.

Διαθεματικές προσεγγίσεις

Τεχνολογία: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Τεχνολογίας γίνεται αντιληπτό ότι η πρόοδος της τεχνολογίας μπορεί να βοηθήσει στην αποφυγή ατυχημάτων και στην μεγαλύτερη ασφάλεια στους χώρους που κινούνται και ζουν οι άνθρωποι καθημερινά. (μεταβολή - εξέλιξη - ανάπτυξη)

Γλώσσα: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Γλώσσας κατανοητό ότι η γλωσσική έκφραση και τα γραπτά μηνύματα μπορούν να βοηθήσουν στην αποφυγή ατυχημάτων. Καταγραφή προειδοποιητικών ταμπελών κατανοητών και μη είναι ένα καλό παράδειγμα.(σύστημα-επικοινωνία-χώρος- χρόνος-μεταβολή- εξέλιξη)

Φυσική Αγωγή: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής γίνεται κατανοητή η ανάγκη μέτρων προστασίας προκειμένου να αποφευχθούν ατυχήματα που μπορούν να συμβούν στην διάρκεια της σωματικής άσκησης.(μονάδα-μεταβολή – σύνολο- χώρος- χρόνος)

Γεωγραφία: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Γεωγραφίας μπορεί να γίνει μια αντισεισμική άσκηση ώστε οι μαθητές να αποκτήσουν συνείδηση στην προστασία τους στους σεισμούς.( χώρος- σύνολο- αλληλεπίδραση)

42

Προτεινόμενες δραστηριότητες − εργαστηριακές ασκήσεις 1η Δραστηριότητα Αναθέστε σε ομάδες μαθητών να γίνουν δημοσιογράφοι χωρίζοντας τους σε μικρές ομάδες . Μια ομάδα θα κάνει ρεπορτάζ καταγράφοντας τα επικίνδυνα σημεία στο χώρο του σχολείου. Μια άλλη ομάδα θα μπορούσε να πάρει συνεντεύξεις από τον διευθυντή του σχολείου ή από τον επιστάτη σχετικά με την ασφάλεια στους χώρους του σχολείου . Μια τρίτη ομάδα θα μπορούσε να μελετήσει τους δρόμους γύρω από το σχολείο και να δώσει στοιχεία για την οδική ασφάλεια εκεί γύρω. Τέλος όλες οι ομάδες γυρίζοντας στην τάξη θα μπορούσαν να φτιάξουν μια εφημερίδα τοίχου, ή να παραθέσουν τα στοιχεία τους στην τάξη, προτείνοντας και λύσεις για την αντιμετώπιση των κινδύνων. Επίσης οι προτάσεις αυτές, με την βοήθεια του καθηγητή Οικιακής Οικονομίας θα μπορούσαν να προωθηθούν στον σύλλογο Γονέων ή όπου αλλού θεωρηθεί σκόπιμο, ζητώντας άμεσες λύσεις των προβλημάτων που παρατηρήθηκαν. Αυτή η δραστηριότητα θα μπορούσε να αποτελέσει και ολόκληρο πρόγραμμα ασφάλειας στο σχολείο με το οποίο η ομάδα των μαθητών με την καθοδήγηση των καθηγητών συντονιστών θα ασχοληθούν εκτεταμένα ολόκληρη την σχολική χρονιά. 2η Δραστηριότητα Ζητήστε από τους μαθητές να βρουν και να καταγράψουν τα επικίνδυνα σημεία στο σπίτι τους και να προτείνουν λύσεις για την αντιμετώπισή τους. Συζητήστε το εκτενώς και δώστε τους την ευκαιρία να εκφράσουν τα συναισθήματα τους ώστε με την συναισθηματική εμπλοκή να υπάρξουν μονιμότερα αποτελέσματα. 3η Δραστηριότητα Ζητήστε τους να παρακολουθήσουν τους χώρους στους οποίους κινούνται καθημερινά, π.χ. γυμναστήριο, κινηματογράφος, φροντιστήριο, παιδικές χαρές και να καταγράψουν επικίνδυνα σημεία. Ζητήστε τους επίσης να δουν αν υπάρχουν έξοδοι κινδύνου, αν είναι εύκολη η διαφυγή σε περίπτωση σεισμού και να κάνουν τις απαραίτητες προτάσεις. 4η Δραστηριότητα Φέρτε στο σχολείο άδειες και καλά πλυμένες συσκευασίες από απορρυπαντικά που είναι πολύ συνηθισμένα στα ελληνικά σπίτια(Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή να μην υπάρξουν ατυχήματα σ’ αυτή την περίπτωση.) Μελετήστε προσεκτικά τις ετικέτες τους βρείτε το τηλέφωνο για το κέντρο δηλητηριάσεων και ότι άλλο είναι απαραίτητο προκειμένου να καταλάβουν πόσο σημαντικό είναι να είναι καλά φυλαγμένα και προστατευμένα για την ελαχιστοποίηση της επικινδυνότητας τους. Συζητήστε μαζί τους ατυχήματα που έχουν συμβεί και όλες τις παραμέτρους καθώς και τις συνέπειες που αυτά έχουν στην υγεία αυτών που τους συνέβησαν. Το συγκεκριμένο θέμα της ασφάλειας και των ατυχημάτων θα μπορούσε να επεκταθεί και σε άλλους τομείς. Θα μπορούσε π.χ. να συνδυαστεί με το θέμα διατροφής και να εξεταστεί από την πλευρά ασφάλειας στα τρόφιμα. Εκεί υπάρχει ένα τεράστιο πεδίο στο οποίο θα μπορούσε ο εκπαιδευτικός να επεκταθεί και να συζητήσει. Φυσικά εδώ τίθεται και το θέμα παρέμβασης των ίδιων των μαθητών στο κυλικείο και στην ασφάλεια στα τρόφιμα που τους προσφέρει. Απαιτούμενο εποπτικό υλικό Εποπτικό υλικό μπορεί να βρεθεί στο διαδίκτυο, σε φυλλάδια του Υπουργείου Υγείας, στις υπηρεσίες προστασίας από εργατικά ατυχήματα (Κέντρο Επαγγελματικών Κινδύνων, ΚΕΠΕΚ) αλλά και σε βιομηχανίες που έχουν φτιάξει παρόμοια φυλλάδια. Επίσης, στα γραφεία Α.Υ. και από τον Σχολικό Σύμβουλο. Θα μπορούσατε επίσης να συνεργαστείτε με την οργάνωση ΦΑΟΣ που ασχολείται με

43

αυτό το θέμα και δραστηριοποιείται στην Πάτρα, στην Θεσσαλονίκη, στα Ιωάννινα. Η ιστοσελίδα της είναι: www.faos.org Αξιολόγηση Η αξιολόγηση στο θέμα των ατυχημάτων είναι θέμα που δεν μπορεί να μετρηθεί παρά πολύ αργότερα όταν θα αποδειχθεί ότι η εκπαίδευση βοήθησε στην αποφυγή ατυχημάτων. Βέβαια, ένα ερωτηματολόγιο που θα δοθεί στην αρχή και στο τέλος της επεξεργασίας του μαθήματος και θα αναφέρεται σε βασικές γνώσεις αποφυγής ατυχημάτων μπορεί να δείξει αν οι μαθητές κατανόησαν και απορρόφησαν βασικές ενέργειες που οφείλουν να λαμβάνουν για την ασφάλειά τους.

44

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Λειτουργικότητα, αισθητική και υγιεινή των χώρων της κατοικίας ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: «Κατοικία» ΤΑΞΗ: Α΄ Γυμνασίου ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 διδακτική ώρα Διδακτικοί ΣτόχοιΜε τη διδασκαλία της συγκεκριμένης θεματικής ενότητας επιδιώκεται οι μαθητές: • Να ενημερωθούν σχετικά με τη λειτουργικότητα της κατοικίας, την αισθητική της

αλλά και την υγιεινή της. • Να κατανοήσουν τον ρόλο της λειτουργικότητας της κατοικίας για την ποιότητα

της καθημερινής ζωής του ανθρώπου. • Να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη υγιεινής της κατοικίας και την ανάγκη

προσαρμογής στο περιβάλλον για την ποιότητα της ζωής. Επιμέρους -Ειδικοί Διδακτικοί στόχοι Οι ειδικές ανάγκες του σχολείου, των μαθητών και ίσως και της τοπικής κοινότητας είναι εκείνοι οι παράγοντες που θα προσδιορίσουν στον καθηγητή Οικιακής Οικονομίας τους ειδικούς στόχους που θα πρέπει να θέσει για την συγκεκριμένη ενότητα και την καλύτερη και αποτελεσματικότερη επεξεργασία της. Προαπαιτούμενες γνώσειςΣημαντικές είναι οι γνώσεις που θα έχουν οι μαθητές από τις προηγούμενες ενότητες στο κεφάλαιο της κατοικίας και ειδικά εκείνες που αφορούν στην παραδοσιακή κατοικία. Καθορισμός κύριων θεμάτων ενότητας Τα κύρια θέματα της ενότητας αφορούν στις λέξεις κλειδιά και είναι εκείνες που θα προσδιορίσουν την επεξεργασία του μαθήματος βοηθώντας έτσι στην επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί. Πολύ σημαντικό κρίνεται το θέμα της προσωπικότητας του ιδιοκτήτη που αντικατροπτίζεται στο σπίτι καθώς επίσης και της υγιεινής που είναι απαραίτητη για την ποιότητα της ζωής των ανθρώπων που ζουν σ’ ένα σπίτι. Μεθοδολογία Η βιωματική είναι η μέθοδος που προτείνεται για στην ενότητα αυτή. Φυσικά θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και η διάλεξη από τον εκπαιδευτικό, όμως καλύτερα αποτελέσματα θα υπάρξουν όταν οι ίδιοι οι μαθητές ασχοληθούν με το θέμα, αναπτύσσοντας τις έννοιες στο δικό τους σπίτι. Ταυτόχρονα με τις προσφερόμενες έννοιες τις οποίες φιλοδοξείται να κατανοήσουν ύστερα από την επεξεργασία του μαθήματος, χρήσιμο θα είναι να οδηγηθούν οι μαθητές σε σκέψεις που πρακτικά μπορεί να οδηγήσουν στην έκφραση τους σχετικά με το σπίτι των ονείρων της. Πορεία διδασκαλίας

Προτεινόμενες διδακτικές ενέργειες Α. Καταγραφές κατοικιών προκειμένου να ελεγχθούν τα σημεία συζήτησης του μαθήματος. Έτσι οι μαθητές οι ίδιοι θα μπορέσουν να καταλάβουν και να συνειδητοποιήσουν τις έννοιες που αναφέρονται στο μάθημα και να οδηγήσουν στην καλύτερη επεξεργασία της ενότητας. Β. Μια έρευνα που μπορεί να έχει προηγηθεί από τους μαθητές. Η έρευνα αυτή θα μπορούσε να αφορά σε διάφορες κατοικίες αλλά και θα μπορούσε ταυτόχρονα να

45

αποτελεί επανάληψη και εμπέδωση της ύλης που ήδη έχει διδαχθεί. Έτσι θα μπορούσαν να αναγνωρισθούν οι αρχές της λειτουργικότητας, της υγιεινής και της αισθητικής που παρατηρούνται στα παραδοσιακά σπίτια. Το ίδιο θα μπορούσε να ερευνηθεί και όσο αφορά στις κατοικίες που βρίσκονται σε πολυκατοικίες και στις μονοκατοικίες. Ακόμη στην αγροτική κατοικία ή στην αστική κατοικία. Είναι προφανές ότι αυτό θα μπορούσε να επιλεγεί από τον εκπαιδευτικό ανάλογα με την γεωγραφική θέση του σχολείου και επίσης τον τόπο κατοικίας των μαθητών. Έτσι θα μπορούσε να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στις αγροτικές κατοικίες προκειμένου οι μαθητές να κατοικούν σε τέτοιες, να τονώσουν την αυτοεκτίμησή τους και να αναγνωρίσουν την αξία της ελληνικής παραδοσιακής κατοικίας. Είναι πολύ σημαντικό για τους μαθητές να αναγνωρίσουν τα συναισθήματα που μπορεί να νιώθουν στο σπίτι τους, να συνειδητοποιήσουν την οικογενειακή θαλπωρή αλλά και να βρουν τρόπους για βελτιώσεις στην κατοικία τους. Επίσης, μεγάλη σημασία έχει το γεγονός ότι η κατοικία μπορεί να αποτελεί τρόπο προσωπικής έκφρασης και δημιουργίας μέσω της διακόσμησης που είναι απαραίτητη σε μια κατοικία ή και στον προσωπικό χώρο καθενός από τους κατοίκους της. Ερωτήσεις που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και σε φύλλο εργασίας.

• Ποιες είναι οι ανάγκες που οδήγησαν τους ανθρώπους να φτιάξουν τα σπίτια τους; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες.

• Ποια πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα σε μια υγιεινή κατοικία; Τι μπορούμε να κάνουμε ώστε α διορθώσουμε τυχόν ατέλειες; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες, συναισθήματα.

• Πως πρέπει να νιώθει κάποιος όταν βρίσκεται στο σπίτι του για να καλύπτει όλες τις ανάγκες του; Συζητήστε το, εκφράστε τις απόψεις σας και τα συναισθήματα σας στην περίπτωση έλλειψης των απαραίτητων για την ικανοποίηση αυτών των αναγκών.

Διαθεματικές προσεγγίσεις

Ιστορία: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Ιστορίας μπορεί να διαφανεί η σημασία που είχε η κατοικία στην ιστορία του ανθρώπου γενικά αλλά και σε συγκεκριμένες εποχές ειδικότερα. Επίσης, η διαφορά των κατοικιών ως στοιχείο διαχωρισμού των τάξεων που πολλές φορές οδήγησε σε εξελίξεις.(εξέλιξη, σύνολο, χώρος, χρόνος, πολιτισμός)

Λογοτεχνία: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Λογοτεχνίας μπορούν να μελετηθούν τα λογοτεχνικά έργα που αναφέρονται στην κατοικία και στην αξία που έχει αυτή για την ζωή του ανθρώπου.(μονάδα, πολιτισμός, σύστημα, χώρος, αλληλεπίδραση)

Τεχνολογία: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Τεχνολογίας μπορούν να γίνουν κατανοητές οι τεχνολογικές αλλαγές που άλλαξαν πολύ τις σύγχρονες κατοικίες και κατά συνέπεια την ζωή του ανθρώπου μέσα σ’ αυτές. (μεταβολή - εξέλιξη - ανάπτυξη)

Θρησκευτικά: Με τη βοήθεια του μαθήματος των Θρησκευτικών μπορούν να μελετηθούν τα διαφορετικά είδη κατοικίας που αναφέρονται στην Αγία Γραφή και που αφορούν στα βιβλικά και όχι μόνο χρόνια. Ταυτόχρονα, μπορεί να μελετηθεί ο τρόπος που οι άλλες θρησκείες μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο κατασκευής της κατοικίας των πιστών τους. Π.χ. ο γυναικωνίτης ή ο ειδικός χώρος για τις γυναίκες που επιβάλλει ο ισλαμισμός.(σύστημα-επικοινωνία-χώρος-χρόνος-μεταβολή- εξέλιξη)

46

Εικαστικά: Με τη βοήθεια του μαθήματος των Εικαστικών γίνεται φανερή η επιρροή που είχε σε όλες τις μορφές της τέχνης η κατοικία και ο τρόπος ζωής μέσα σ’ αυτή, των ανθρώπων σε όλες τις εποχές.(πολιτισμός-μονάδα-εξέλιξη-μεταβολή)

Μουσική: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Μουσικής μελετάται η σύνδεση της μουσικής με την κατοικία του ανθρώπου και καταγράφονται τα μουσικά κομμάτια στα οποία αναφέρονται η κατοικία και τα συναισθήματα που νιώθουν οι άνθρωποι όταν βρίσκονται και ζουν στα σπίτια τους. (πολιτισμός-σύστημα- χώρος- χρόνος-μονάδα-εξέλιξη-μεταβολή)

Γεωγραφία: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Γεωγραφίας γίνονται φανεροί οι τρόποι που οι άνθρωποι έκτιζαν τα σπίτια τους και που αυτό εξαρτιόταν πάντα από το γεωγραφικό σημείο που βρισκόταν ο υπό δημιουργία οικισμός. (πολιτισμός- χώρος- σύνολο- αλληλεπίδραση)

Αγωγή Υγείας: Σε συνδυασμό με κάποιο πρόγραμμα Αγωγής Υγείας μπορεί να γίνει πιο εύκολα κατανοητή η σύνδεση της κατοικίας με την υγεία και την πρόληψη και στον συναισθηματικό τομέα. (μονάδα- σύστημα- αλληλεπίδραση-μεταβολή- χώρος- χρόνος-πολιτισμός)

Περιβαλλοντική Αγωγή: Μέσα από την σύνδεση της ενότητας και κάποιου αντίστοιχου περιβαλλοντικού προγράμματος μπορεί να διαφανεί η αξία της παραδοσιακής κατοικίας και στο θέμα της προστασίας του περιβάλλοντος καθώς και οι επιδράσεις που υπάρχουν σήμερα στο περιβάλλον και οφείλονται στους σύγχρονους τρόπους κατασκευής των κατοικιών. Ταυτόχρονα, μπορούν να μελετηθούν οι νέοι τρόποι που συζητούνται και που αφορούν στην λειτουργικότητα και στην υγιεινή της κατοικίας σε συνδυασμό με την προστασία του περιβάλλοντος. (μονάδα- σύστημα- αλληλεπίδραση-μεταβολή- χώρος- πολιτισμός)

Προτεινόμενες δραστηριότητες − εργαστηριακές ασκήσεις 1η Δραστηριότητα Ζητήστε από τους μαθητές να ζωγραφίσουν τις κατοικίες τους και τον προσανατολισμό που αυτές έχουν. Αν δεν είναι ο σωστός, συζητήστε το μαζί τους και πείτε τους να βελτιώσουν ότι μπορούν. Π.χ. ίσως θα μπορούσαν να αλλάξουν θεωρητικά πάντα την θέση του καθιστικού προκειμένου να βρεθεί εκείνο σε πιο λειτουργικό και υγιεινό σημείο του σπιτιού. Πείτε τους να σας περιγράψουν τον αγαπημένο τους χώρο και τα συναισθήματα που αυτός τους δημιουργεί. 2η Δραστηριότητα Πείτε τους να παίξουν τον αρχιτέκτονα ή τον διακοσμητή και δίνοντας τους εσείς τα σχέδιο ή την κάτοψη ενός σπιτιού ζητήστε να το σχεδιάσουν ή και να το διακοσμήσουν. Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να γίνει και με χωρισμός σε υποομάδες, όπου η κάθε ομάδα θα αναλάβει το ρόλο του σχεδιαστή, του κτίστη, του υδραυλικού , του ηλεκτρολόγου κ.λ.π. Αυτή η δραστηριότητα θα μπορούσε να γίνει και σε συνδυασμό με το μάθημα των εικαστικών σε συνεργασία με τον καθηγητή εικαστικών ή με το μάθημα της τεχνολογίας. 3η Δραστηριότητα Ζητήστε τους να φέρουν φωτογραφίες από διάσημα σπίτια ή από σπίτια ανθρώπων που θαυμάζουν και συζητήστε μαζί τους. Για τον ίδιο λόγο ίσως θα μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε το σπίτι τηλεοπτικών ηρώων, Ελλήνων ή ξένων που οι μαθητές αγαπούν.

47

Πείτε τους να σας πουν πως θα ένιωθαν οι ίδιοι μέσα σ’ αυτά τα σπίτια. Αφήστε τους να μιλήσουν και να εκφράσουν τις επιθυμίες και τα όνειρα τους. Στο τέλος θα μπορούσαν να ζωγραφίσουν το σπίτι των ονείρων τους και την πιθανή μελλοντική ζωή τους μέσα σ’ αυτό. 4η Δραστηριότητα Φέρτε τους φωτογραφίες γνωστών κατοικιών που έγιναν διάσημες για κάποιο λόγο. Ή δώστε τους την ευκαιρία να το κάνουν τα ίδια με μια μικρή έρευνα στο διαδίκτυο. Ζητήστε τους, αν κάνουν εκείνα την έρευνα , να μάθουν τις ιστορίες αυτών των κατοικιών και τον λόγο για τον οποίο έμειναν στην ιστορία. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το Ταζ Μαχαλ στην Ινδία και η ιστορία αγάπης που το συνοδεύει. Ρωτήστε τους και ζητήστε τους να βρουν αντίστοιχα σπίτια στην περιοχή τους. Ίσως να υπάρχουν και στοιχειωμένα σπίτια για τα οποία υπάρχουν πολλές ιστορίες. Να σημειωθεί ότι οι μαθητές αυτής της ηλικίας αρέσκονται πολύ σε τέτοιες ιστορίες αν και πάλι πρέπει να δοθεί μεγάλη προσοχή σε περίπτωση που υπάρξουν μαθητές που φοβούνται. Σημασία έχει να καταλάβουν ότι η κατοικία στεγάζει τους ιδιοκτήτες της με θετικό ή και αρνητικό τρόπο και ότι οι ιστορίες τους μπορεί να φτιάχνουν ιστορία και θρύλους σε ένα τόπο. 5η Δραστηριότητα Πείτε τους να ζωγραφίσουν τον προσωπικό τους χώρο και ύστερα ζητήστε τους να τον διακοσμήσουν διαφορετικά όπως ίσως θα τον ήθελαν. Αρχικά ζητήστε τους να σας περιγράψουν πως νιώθουν όταν βρίσκονται στον προσωπικό τους χώρο και πως νομίζουν ότι θα ένιωθαν με την νέα διακόσμηση. Ίσως αυτό να μπορούσε και να αποτελεί το σενάριο μιας πιθανής εκπομπής αλλαγής διακόσμησης ή σπιτιού όπου ο καθένας, ή και σε ομάδες , θα είναι αυτοί οι ήρωες. Απαιτούμενο εποπτικό υλικό Πολλές φωτογραφίες κατοικιών μπορούν να βρεθούν στο διαδίκτυο αλλά πάντα μπορούν να χρησιμοποιηθούν τηλεοπτικά προγράμματα, αποκόμματα εφημερίδων και ότι άλλο ο εκπαιδευτικός μπορέσει να βρει από την καθημερινή του παρακολούθηση από τα ΜΜΕ και να το χρησιμοποιήσει ως εκπαιδευτικό υλικό. Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί υλικό από περιβαλλοντικά προγράμματα ή από το προσωπικό αρχείο του καθηγητή. Αξιολόγηση Η αξιολόγηση μπορεί να γίνει με κατάλληλες επαναληπτικές ερωτήσεις ειδικά αν το συγκεκριμένο μάθημα χρησιμοποιηθεί και ως συμπλήρωμα σε επανάληψη των προηγουμένων ενοτήτων. Σε κάθε περίπτωση οι μαθητές πρέπει να εξεταστούν στις έννοιες που θα τους βοηθήσουν να κατανοήσουν ένα λειτουργικό και υγιεινό σπίτι. Φυσικά αυτό μπορεί να γίνει ευκολότερα αν συνδυασθεί με μια από τις προηγούμενες δραστηριότητες στην οποία ο μαθητής θα πρέπει να φτιάξει ή να δημιουργήσει βασισμένος στις αρχές της ενότητας. Μεγάλη σημασία πρέπει σίγουρα να δοθεί στην αξία της παραδοσιακής κατοικίας και στην προσπάθεια διατήρησης των σημαντικών σημείων που την διακρίνει.

48

Β΄ Γυμνασίου ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Ήθη , έθιμα και παραδόσεις του ελληνικού λαού- Η σημασία της ελληνικής λαϊκής παράδοσης ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: «Οικιακή Οικονομία και Ελληνικός πολιτισμός » ΤΑΞΗ: Β΄ Γυμνασίου ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 διδακτική ώρα Διδακτικοί ΣτόχοιΜε τη διδασκαλία της συγκεκριμένης θεματικής ενότητας επιδιώκεται οι μαθητές: • Να αποκτήσουν βασικές γνώσεις για τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις του

ελληνικού λαού. • Να κατανοήσουν τη σημασία της ελληνικής λαϊκής παράδοσης και τις

δυνατότητες αξιοποίησης της στην εποχή μας • Να συνειδητοποιήσουν την αξία των ηθών και των εθίμων στην εθνική συνείδηση

και στην διατήρηση του πολιτισμού και των τοπικών πολιτιστικών στοιχείων. • Να συνειδητοποιήσουν τον ρόλο της Οικιακής Οικονομίας στην δημιουργία των

ηθών και των εθίμων αλλά και στην διατήρησή τους, καθώς και στο ρόλο τους στην αναβάθμιση της ποιότητας της καθημερινής ζωής.

Επιμέρους – Ειδικοί Διδακτικοί Στόχοι Οι ειδικοί στόχοι που θα τεθούν αφορούν στις ειδικές ανάγκες που υπάρχουν στα διαφορετικά σχολεία και ειδικά σε εκείνα που βρίσκονται στην ελληνική επαρχία όπου ακόμη τα ήθη και τα έθιμα είναι σε εξέλιξη. Με τον ίδιο τρόπο, είναι σημαντικοί οι ειδικοί στόχοι που θα τεθούν και στα σχολεία που βρίσκονται στις μεγάλες πόλεις και που η πολιτισμικότητα είναι κυρίαρχο στοιχείο. Προαπαιτούμενες γνώσεις

Οι μαθητές έχουν πολλές γνώσεις για αυτό το θέμα μια και είναι κάτι που ανήκει στην καθημερινότητά τους. Είναι σημαντικό για τον εκπαιδευτικό να τις χρησιμοποιήσει και να προσπαθήσει να ενισχύσει με αυτές την επεξεργασία της ενότητας.

Καθορισμός κύριων θεμάτων ενότητας Οι λέξεις κλειδιά της ενότητας είναι τα βασικά στοιχεία που πρέπει να αναπτυχθούν στην ενότητα αυτή. Είναι επίσης χρήσιμο να διακριθούν τα ήθη και τα έθιμα σύμφωνα με τον κύκλο της ζωής των ανθρώπων αλλά και σύμφωνα με τις ειδικές ιδιαιτερότητες που παρουσιάζονται σε κάθε τόπο. Σημαντικό επίσης είναι να διακριθεί το μέρος που συνδέεται με την εξέλιξη και τις δυνατότητες αξιοποίησης στην σημερινή ζωή. ΜεθοδολογίαΗ βιωματική μέθοδος και η διαλεκτική είναι οι μέθοδοι που θα χρησιμοποιηθούν στην ενότητα αυτή. Οι μαθητές με τις εμπειρίες τους είναι εκείνοι που με την βοήθεια και την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού θα οδηγήσουν στην πλήρη κατανόηση της ενότητας και στη καλύτερη επεξεργασία της. Είναι επίσης χρήσιμη η συναισθηματική εμπλοκή όλων των μερών προκειμένου να προσδιορισθεί πλήρως η χρησιμότητα της καταγραφής και μελέτης των ηθών και των εθίμων αλλά και η σύνδεσή τους με τα αντίστοιχα σημερινά στοιχεία της καθημερινής ζωής.

49

Πορεία διδασκαλίας Προτεινόμενες διδακτικές ενέργειες

Α. Καταγραφή ηθών και εθίμων , σύνδεση τους με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Β. Καταγραφή ηθών και εθίμων στους κύκλους της ζωής, στις διαφορετικές χώρες από τις οποίες ίσως να προέρχονται οι μαθητές . Συναισθηματικές καταγραφές. Γ. Συνεντεύξεις, ύστερα από κοινή σύνταξη ερωτηματολογίου, από γεροντότερους κατοίκους της περιοχής σχετικές με τα θέματα της ενότητας.

Ερωτήσεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε φύλλα εργασίας. • Ποια έθιμα μπορείτε να καταγράψετε ή να ονομάσετε στον τόπο σας; Στην

γέννηση, στο γάμο στο θάνατο; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες. • Πως θα μπορούσαν να συνεχιστούν; Πως νιώθετε όταν τα βιώνετε; Τι θα

μπορούσατε να κάνετε εσείς για να τα ενισχύσετε; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες.

• Πως θα μπορούσαν να συνδεθούν με την σύγχρονη ζωή και τις λειτουργίες της; Πως θα μπορούσαν επίσης να συνδεθούν με την Οικιακή Οικονομία; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες.

Είναι πολύ σημαντικό να συνδεθούν οι βασικές έννοιες της ενότητας με συναισθηματικές καταγραφές προκειμένου να ενισχυθούν οι στόχοι του μαθήματος. Είναι απαραίτητη και η εμπλοκή του καθηγητή Οικιακής Οικονομίας ώστε οι μαθητές να μπορέσουν να αναφερθούν με μεγαλύτερη ευκολία στις εμπειρίες και στις συναισθηματικές τους καταγραφές. Φυσικά σε κάθε περίπτωση απαιτείται η ελευθερία και ο σεβασμός σε όλες τις απόψεις, και μεγαλύτερη προσοχή χρειάζεται όταν στην τάξη υπάρχουν μαθητές άλλων εθνικοτήτων. Διαθεματικές προσεγγίσεις

Νεοελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Λογοτεχνικά κείμενα. Με τη βοήθεια αυτών των μαθημάτων και των ενοτήτων οι οποίες συνδέονται με την συγκεκριμένη ενότητα της Οικιακής Οικονομίας μπορεί να επιτευχθούν οι στόχοι της ολιστικής μάθησης αρκεί να υπάρξει συνεργασία των αντίστοιχων καθηγητών και προγραμματισμός της διδασκαλίας των αντίστοιχων ενοτήτων. (επικοινωνία-πολιτισμός- σύνολο- αλληλεπίδραση).

Ξένες Γλώσσες: Με τη βοήθεια αυτών των μαθημάτων μπορεί να φανεί η διαφορετικότητα των ηθών και των εθίμων στις χώρες των οποίων οι γλώσσες διδάσκονται ( αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά) και η σύγκρισή τους με τα ελληνικά ήθη και έθιμα. Επίσης, μπορεί να γίνει σαφής ο επηρεασμός που έχουν δεχθεί τα ελληνικά ήθη και έθιμα από ξένες χώρες.(επικοινωνία- μονάδα- σύνολο- εξέλιξη- πολιτισμός).

Θρησκευτικά: Με τη βοήθεια του μαθήματος των θρησκευτικών γίνεται κατανοητή η σύνδεση των ηθών και των εθίμων με τις διάφορες φάσεις της ζωής του ανθρώπου και τα θρησκευτικά γεγονότα που τις καθορίζουν. Επίσης, η σύνδεση των ηθών και των εθίμων με όλα τα θρησκευτικά γεγονότα, η διαφορετικότητα των εθίμων σε σχέση με τις άλλες θρησκείες αλλά και ο επηρεασμός των πολιτιστικών στοιχείων των λαών ανάλογα με την θρησκεία τους.(σύστημα-επικοινωνία-μονάδα-ομάδα-χώρος-χρόνος-μεταβολή- εξέλιξη- πολιτισμός)

Ιστορία: Με την βοήθεια της ιστορίας μπορεί να φανεί η σύνδεση των ηθών και των εθίμων με την Οικιακή Οικονομία και με τους παράγοντες που διαμόρφωσαν

50

την κοινωνική και πολιτιστική ζωή στις διαφορετικές ιστορικές περιόδους της ιστορίας. Επίσης, γίνεται φανερό πόσο τα ιστορικά γεγονότα μπορούν να επηρεάσουν και τα ήθη και τα έθιμα μιας κοινωνίας. (πολιτισμός-μονάδα-εξέλιξη-μεταβολή-χώρος- χρόνος)

Μουσική: Με την βοήθεια της μουσικής μπορεί να διαφανεί η σύνδεση της μουσικής παράδοσης με τα ήθη και έθιμα σε όλες τις εκδηλώσεις του κύκλου της ζωής αλλά και ο τρόπος με τον οποίο η μουσική και τα ήθη και έθιμα γενικότερα επηρέασαν την πολιτιστική εξέλιξη της χώρας μας. (πολιτισμός-αλληλεπίδραση-εξέλιξη-μεταβολή-χώρος- χρόνος)

Εικαστικά: Με την βοήθεια του καθηγητή των εικαστικών μπορεί να γίνει κατανοητή η αξία της λαϊκής τέχνης και η επίδραση που αυτή είχε και που μπορεί να έχει στην σύγχρονη έκφραση τέχνης. Επίσης μπορεί να γίνει φανερή η μεγάλη επίδραση που είχε η Οικιακή Οικονομία στην δημιουργία ειδικών στοιχείων λαϊκής τέχνης όπως π.χ. η αργυροχρυσοχοία, η υφαντική τέχνη, το κέντημα κ.λ.π.

(πολιτισμός-αλληλεπίδραση-εξέλιξη-μεταβολή-χώρος- χρόνος).

Προτεινόμενες δραστηριότητες − εργαστηριακές ασκήσεις 1η Δραστηριότητα Οι μαθητές θα μιλήσουν για τα ήθη και τα έθιμα στις ιδιαίτερες πατρίδες ή τα χωριά τους, θα καταγράψουν τις συνήθειες που υπάρχουν εκεί στις γιορτές ή στον κύκλο της ζωής των κατοίκων. Μπορεί να υπάρξουν και αναφορές σε θέματα που είναι χαρακτηριστικά του τόπου όπως συγκεκριμένα υφαντικά σχέδια ή άλλα. Μέσα από αυτά και με την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού μπορεί να γίνει κατανοητός ο ρόλος της Οικιακής Οικονομίας στην δημιουργία τους και να συνδεθεί το μάθημα και με τις προηγούμενες ενότητες ειδικά αν υπάρχουν τέτοιες ειδικές προϋποθέσεις. 2η Δραστηριότητα Θα μπορούσε να γίνει μια έρευνα με την μορφή συνεντεύξεων από τους μαθητές οι οποίοι θα προσπαθήσουν να εντοπίσουν στοιχεία που αναφέρονται στα ειδικά θέματα της ενότητας. Πιθανά θα μπορούσαν να καταγράψουν ιστορίες, θρύλους ή παραμύθια που αναφέρονται στα ήθη και στα έθιμα της περιοχής ή αποτελούν οι ίδιες έθιμο ή παράδοση. Αυτό θα μπορούσε να συμπληρωθεί και από τοπικά παραδοσιακά τραγούδια που συνδυάζονται με τις εκδηλώσεις αυτές. Π.χ. τραγούδια γάμου ή μοιρολόγια ή τραγούδια γιορτών και πανηγυριών. 3η Δραστηριότητα Μετά από μια απλή καταγραφή στον πίνακα των παραδοσιακών ηθών και εθίμων θα μπορούσε να δημιουργηθεί μια αντιστοιχία με ενέργειες σχετικές που θα οδηγούν σε σύνδεση των παραδοσιακών συνηθειών με την σύγχρονη ζωή και ταυτόχρονα να διαφανεί ο ρόλος της Οικιακής Οικονομίας στον πολιτιστικό χαρακτήρα της περιοχής. Το ίδιο θα μπορούσε να γίνει και με μια κατάταξη τριών εποχών, χθες, σήμερα και αύριο όπου οι μαθητές θα τοποθετήσουν τις αντίστοιχες εκδηλώσεις σε κάποιο συγκεκριμένο εορτασμό που γίνεται στην περιοχή τους. 4η Δραστηριότητα Φωτογραφίες από παραδοσιακά ήθη και έθιμα που ο καθηγητής θα φέρει στο σχολείο μπορεί να οδηγήσουν τους μαθητές σε κατηγοριοποιήσεις που θα βοηθήσουν στην επεξεργασία του μαθήματος. Στο σημείο αυτό θα μπορούσαν να εμπλακούν και παραδοσιακοί χοροί και η χρησιμότητά τους, παραδοσιακές στολές και τα κεντήματά που έχουν ή τα παραδοσιακά τραγούδια και φαγητά της περιοχής.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: σε όλες τις ενδεικτικές ενέργειες και δραστηριότητες απαιτείται η ελευθερία έκφρασης και συμμετοχής , η διακριτική συμμετοχή του εκπαιδευτικού με

51

συντονιστικό και αρχηγικό ρόλο, ο σεβασμός από όλα τα μέρη , η αποδοχή και η συμμετοχή όλων των μαθητών , με την προσωπική απόφαση συμμετοχής πλήρως σεβαστή και κατανοητή. Είναι σημαντικό να γίνει πλήρως κατανοητό ότι ο καλύτερος τρόπος για την σωστή και πληρέστερη επεξεργασία της ενότητας είναι η συμμετοχή των μαθητών με όσα εκείνοι μπορούν να προσφέρουν. Δεν πρέπει να υποτιμηθεί η σημαντική προσφορά που μπορεί να κάνουν μαθητές από άλλες χώρες οι οποίοι βρίσκονται και φοιτούν στα ελληνικά σχολεία όλης της Ελλάδας και ο οποίοι μπορούν να βοηθήσουν στην αναγνώριση των στοιχείων της ελληνικής παράδοσης. Απαιτούμενο εποπτικό υλικό Εποπτικό υλικό μπορεί να αντληθεί εκτός από το διαδίκτυο και από μουσεία λαϊκής τέχνης αλλά και από σχετικά βιβλία καταγραφής ηθών και εθίμων . Ακόμη και από παλαιότερα προγράμματα τοπικής ιστορίας που μπορεί να έχουν υλοποιηθεί στο σχολείο και μπορεί να είναι καταπληκτική πηγή ηθών και εθίμων. Φυσικά, αν ο καθηγητής Οικιακής Οικονομίας συνδυάσει το μάθημά του με την υλοποίηση ενός τέτοιου προγράμματος θα του φανεί ιδιαίτερα χρήσιμο στην επίτευξη των στόχων του. Αξιολόγηση Η αξιολόγηση της ενότητας θα μπορούσε να γίνει αν οι μαθητές ανταποκριθούν σε ένα ενδεχόμενο σενάριο στο οποίο βρίσκονται στο μέλλον στην χώρα τους και προσπαθούν να δουν τα ήθη και τα έθιμα που θα υπάρχουν τότε. Γενικά, η ενότητα προσφέρεται περισσότερο σαν συζήτηση αλλά θα μπορούσε και να χρησιμοποιηθεί ως επαναληπτική της πρώτης θεματικής ενότητας. Σε αυτή την περίπτωση το προηγούμενο σενάριο θα μπορούσε να τροποποιηθεί σε συνδυασμό με τα προηγούμενα μαθήματα και ίσως να έχει την μορφή σεναρίου μιας καθημερινής ημέρας μιας ελληνικής οικογένειας στο μέλλον.

52

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Λήψη αποφάσεων ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: «Οργάνωση της Οικογενειακής ζωής » ΤΑΞΗ: Β΄ Γυμνασίου ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 διδακτική ώρα Διδακτικοί ΣτόχοιΜε τη διδασκαλία της συγκεκριμένης θεματικής ενότητας επιδιώκεται οι μαθητές: • Να αναγνωρίσουν την ανάγκη της διαδικασίας λήψης απόφασης σε κάθε

αναγκαία περίπτωση • Να κατανοήσουν και να μπορούν να εφαρμόσουν στη ζωή τους τη διαδικασία της

λήψης απόφασης • Να αποκτήσουν δεξιότητες στην λήψη απόφασης • Να βελτιώσουν την ποιότητα της καθημερινής ζωής τους λαμβάνοντας

ευκολότερα και σοφότερα αποφάσεις στα καθημερινά τους προβλήματα Επιμέρους – Ειδικοί Διδακτικοί Στόχοι Οι στόχοι αυτοί αφορούν στις ιδιαιτερότητες που πιθανόν παρουσιάζονται στην κοινότητα στην οποία ζουν οι μαθητές σας και που ίσως έχουν μεγάλη σημασία για τις προτεραιότητες που είναι σκόπιμο να δοθούν. Επίσης, ίσως κάποιο πρόσφατο κοινωνικό ή σχολικό γεγονός να πρέπει να τεθεί υπόψη προκειμένου το συγκεκριμένο μάθημα να αντιμετωπιστεί με πρακτικότερο χαρακτήρα. Προαπαιτούμενες γνώσεις

Οι μαθητές χρησιμοποιούν τις καθημερινές τους εμπειρίες που αφορούν στα θέματα για τα οποία χρειάζεται να αποφασίζουν και αφορούν στην προσωπική, οικογενειακή τους ζωή αλλά και στα θέματα που αντιμετωπίζονται στην σχολική κοινότητα ή στην γειτονιά τους.

Καθορισμός κύριων θεμάτων ενότητας Τα τέσσερα βασικά βήματα , αναγνώριση, εντοπισμός εναλλακτικών λύσεων, επιλογή καλύτερης λύσης, εφαρμογή, και αξιολόγηση, τα οποία φαίνονται με χρωματιστά σχήματα και στο βιβλίο του μαθητή αποτελούν τα κύρια σημεία της ενότητας πάνω στα οποία μπορεί να γίνει η επεξεργασία του μαθήματος.

53

Μεθοδολογία Η βιωματική μέθοδος είναι η ενδεικνυόμενη στην ενότητα αυτή. Οι μαθητές είναι σκόπιμο να μιλήσουν για τις εμπειρίες τους στα θέματα που αφορούν στην λήψη απόφασης και στις δυσκολίες που πιθανά αντιμετωπίζουν. Χρήσιμο θα ήταν να υπάρξει περιγραφή μιας καθημερινής μέρας, από το πρωί στο σχολείο μέχρι το βράδυ, και να αναγνωριστούν τα σημεία που χρειάζεται οι μαθητές να πάρουν απόφαση. Εδώ μπορεί να περιλαμβάνονται πολύ απλές περιπτώσεις, όπως π.χ. τι θα φορέσουν το πρωί στο σχολείο, τι θα ψωνίσουν από το κυλικείο ως και πιο σοβαρά θέματα που αφορούν σε κάποιο σχολικό πρόβλημα προσωπικό ή ομαδικό ή σε απόφαση που πρέπει να ληφθεί και αφορά σε μακροπρόθεσμο στόχο που έχει τεθεί. Η ομαδοσυνεργατική μέθοδος είναι επίσης προτεινόμενη ειδικά στις περιπτώσεις που αφορούν σε λήψη απόφασης ομαδικού προβλήματος. Είναι σκόπιμο να συζητηθούν τα συναισθήματα που αναπτύσσονται και παρουσιάζονται σε κάθε μια από τις φάσεις λήψης απόφασης και να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην ικανοποίηση και ευχαρίστηση που λαμβάνεται μετά την τελική φάση της λήψης απόφασης. Πορεία διδασκαλίας

Προτεινόμενες διδακτικές ενέργειες Α. Παρουσίαση μιας σειράς προβλημάτων που παρουσιάζονται καθημερινά στην ζωή ενός ανθρώπου και που απαιτούν λύσεις ή απλή λήψη απόφασης για την λύση τους. Αυτά τα προβλήματα μπορεί να αφορούν στην λήψη απόφασης για μια αγορά ή στην επιλογή μιας ταινίας ή ενός τηλεοπτικού προγράμματος ή κάτι πιο σοβαρό όπως ή λήψη απόφασης για την πραγματοποίηση ενός πάρτυ ή μιας σχολικής εκδρομής. Είναι σημαντικό να φανεί ότι ένα πρόβλημα πού χρειάζεται λήψη απόφασης για να λυθεί μπορεί να είναι ομαδικό ή ατομικά. Β. Σύνδεση τους με τις λέξεις κλειδιά του μαθήματος αλλά και με τις βασικές έννοιες τις οποίες θέλουμε να συζητήσουμε. Γ. Συζήτηση που αφορά στις απόψεις- εμπειρίες των μαθητών μας γι αυτά τα θέματα. Είναι σκόπιμο να μιλήσουν περιγράφοντας μια κατάσταση προσωπική ή ομαδική στην οποία χρειάστηκε να πάρουν μια απόφαση και την ολοκλήρωσαν με επιτυχία. Αν δυσκολεύτηκαν είναι επίσης σημαντικό να συζητηθεί, με απόλυτο σεβασμό από όλους. Σε κάθε περίπτωση είναι σκόπιμο και απαραίτητο να αναφερθούν τα συναισθήματα που στην κάθε περίπτωση ένιωσαν προκειμένου να ενισχυθεί η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθηση των μαθητών βοηθώντας έτσι και στη ανάπτυξη της δεξιότητας λήψης απόφασης που θα έχουν αποκτήσει μετά το τέλος του μαθήματος αλλά και στη κριτική τους ικανότητα στην αντιμετώπιση προβλημάτων και στην αξιολόγησή τους. Δ. Είναι επίσης πολύ χρήσιμο, ειδικά στην προσπάθεια επεξήγησης από τον καθηγητή Οικιακής Οικονομίας των φάσεων, η προσωπική εμπλοκή με την αναφορά κάποιου σχετικού προβλήματος που ο ίδιος πιθανά αντιμετωπίζει και η προσπάθεια για την λήψη απόφασης που αφορά σ’ αυτό. Φυσικά θα πρέπει να είναι κάτι απλό που δεν θα εκθέτει σε καμιά περίπτωση καταστάσεις ή ανθρώπους και που δεν θα μονοπωλήσει την συζήτηση. Θα δώσει όμως στους μαθητές την αίσθηση ότι ακόμη και οι ενήλικες αντιμετωπίζουν καταστάσεις οι οποίες απαιτούν λήψη απόφασης.

Ερωτήσεις που μπορεί να χρησιμοποιηθούν και σε φύλλο εργασίας. • Ποια είναι τα σημεία που κατά την γνώμη σας βοηθούν περισσότερο στην

λήψη μιας απόφασης; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες. • Ποια είναι τα συναισθήματα που νιώθετε; Όταν έχετε πάρει μια απόφαση;

Όταν δυσκολεύεσθε να την πάρετε; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες.

54

• Είναι εύκολο να αξιολογηθεί κάθε θέμα που χρειάζεται λήψη απόφασης; Τι απαιτείται για να γίνει αυτό; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες.

• Μπορεί να υπάρξουν συγκρούσεις λόγω διαφωνίας στην προσπάθεια επίλυσης ενός ομαδικού προβλήματος που χρειάζεται απόφαση για να λυθεί; Με ποιους; Γιατί νομίζετε ότι συμβαίνει αυτό; Πως νομίζετε ότι θα μπορούσε να λυθεί; Δώστε μια σειρά από ενέργειες που θα μπορούσαν να ακολουθηθούν σε κάποια τέτοια περίπτωση. Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες.

Παρατηρήσεις. 1. Είναι αναγκαίο να παρατηρηθούν οι ανάγκες και οι επιθυμίες που διαφαίνονται από τους μαθητές, προκειμένου να ληφθούν συμπληρωματικές ενέργειες που θα τους βοηθήσουν. 2. Θα μπορούσαν επίσης να υπάρξουν δραματοποιήσεις και παιχνίδι ρόλων που αφορούν στη λήψη απόφασης σε διαφορετικές περιπτώσεις. Π.χ. κάποιος μαθητής θα μπορούσε να παίξει το ρόλο του διευθυντή και κάποιος άλλος τον αντιπρόσωπο των μαθητών σε μια κοινή προσπάθεια να ληφθεί απόφαση για τον προγραμματισμό μιας εκδρομής. 3. Θα μπορούσε επίσης να υπάρξει μια δραματοποίηση στην οποία πέντε διαφορετικοί μαθητές, παίζοντας τους ρόλους κάθε σταδίου που απαιτείται για την λήψη απόφασης, θέτει τα επιχειρήματα της κάθε περίπτωσης και έτσι βοηθά στην λήψη απόφασης ενός υποθετικού προβλήματος που αντιμετωπίζει ένας έκτος μαθητής. Διαθεματικές προσεγγίσεις

Νεοελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Ξένες Γλώσσες: Με τη βοήθεια αυτών των μαθημάτων μπορούν να δοθούν τα απαραίτητα γλωσσικά εργαλεία προκειμένου να δοθεί έμφαση στην έκφραση των ιδεών και των συναισθημάτων που είναι απαραίτητες για την λήψη απόφασης και για την έκφραση των ενεργειών που είναι απαραίτητες να ληφθούν σε κάθε στάδιο λήψης απόφασης. (επικοινωνία-μονάδα- σύνολο- διάσταση- αλληλεπίδραση)

Θρησκευτικά: Με τη βοήθεια του μαθήματος των θρησκευτικών γίνεται κατανοητό ότι το θέμα της λήψης απόφασης ήταν κάτι που αντιμετωπίστηκε σε θέματα που αφορούσαν σε σημαντικά σημεία της ζωής θρησκευτικών ηγετών, αλλά και στην εξέλιξη πολλών λαών και στα θρησκευτικά τους πιστεύω . Π.χ. η ιστορία του Μωυσή και της απελευθέρωσης των Εβραίων από την Αίγυπτο μπορεί να δείξει την αξία και την σημασίας της λήψης απόφασης την σωστή χρονική στιγμή και με τον σωστό τρόπο αλλά και τις επιπτώσεις που αυτή η απόφαση είχε .(σύστημα-επικοινωνία-μονάδα-ομάδα-χώρος-χρόνος-μεταβολή- εξέλιξη- πολιτισμός)

Αισθητική Αγωγή: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Μουσικής ή των Εικαστικών μπορεί να διαφανεί η αξία της λήψης της απόφασης του καλλιτέχνη κάποια χρονική στιγμή και η οποία είχε ένα καταπληκτικό αποτέλεσμα που έμεινε στην ιστορία. (πολιτισμός-μονάδα-εξέλιξη-μεταβολή-χρόνος)

Ιστορία: Με την βοήθεια της ιστορίας μπορεί να διαφανεί η σημασία που είχε για την εξέλιξη του πολιτισμού αλλά και των διαφόρων λαών οι αποφάσεις που ελήφθησαν σε συγκεκριμένες στιγμές από τους ηγέτες τους ή από άλλους και ο ρόλος που αυτές οι αποφάσεις είχαν στην διαμόρφωση του ελληνικού κράτους ή και άλλων κρατών ή εθνών ή ακόμη και στην ανακάλυψη ή και εξαφάνιση λαών και πολιτισμών. (πολιτισμός-μονάδα-εξέλιξη-μεταβολή-χώρος- χρόνος)

55

Προτεινόμενες δραστηριότητες − εργαστηριακές ασκήσεις 1η Δραστηριότητα Μπορούν να παρουσιαστούν από τον καθηγητή μια σειρά από προβλήματα που χρήζουν λήψη απόφασης για να λυθούν ή αυτό να το κάνουν οι μαθητές. Επίσης θα μπορούσε να παρουσιαστεί ένα πρόβλημα της κοινωνίας ή ενός τηλεοπτικού προγράμματος ή ενός δημοφιλούς τηλεοπτικού ήρωα που οι μαθητές παρακολουθούν και αγαπούν ή κάποιο που προέκυψε στην σχολική κοινότητα. Η προβολή ενός ντοκιμαντέρ που αφορά ίσως στην λήψη απόφασης ενός ιστορικού ηγέτη ή κάποιου που είναι επικεφαλής μιας οργάνωσης μπορεί να είναι επίσης χρήσιμο. Οι μαθητές αναγνωρίζουν το πρόβλημα ή την απόφαση που πρέπει να ληφθεί. Περιγράφονται από τον καθηγητή τα στάδια λήψης απόφασης τα οποία θα μπορούσαν να αποτελούν χρωματιστές διαφάνειες, ή χαρτονένιες κάρτες που θα επικολληθούν σταδιακά στον πίνακα της τάξης, αντίστοιχες χρωματικά με εκείνες που χρησιμοποιούνται στο βιβλίο του μαθητή ώστε να είναι εύκολη η απορρόφηση τους από τους μαθητές, και μέσα από το παράδειγμα που θα έχει παρουσιαστεί προτείνονται οι απαιτούμενες ενέργειες για την λήψη της απόφασης. 2η Δραστηριότητα Οι μαθητές κάνουν το ίδιο με μια δική τους περίπτωση που έχει ανάγκη λήψη απόφασης. Θα μπορούσαν να φτιαχτούν ομάδες που θα ασχοληθούν με κάποιο σχετικό πρόβλημα που θα λυθεί με την λήψη απόφασης, ετοιμάζοντας τις προτάσεις τους σύμφωνα με τα στάδια λήψης απόφασης. 3η Δραστηριότητα Οι μαθητές παρουσιάζουν τις προτάσεις τους σύμφωνα με το σχέδιο που έφτιαξαν. Περιγράφουν τις σχετικές δυσκολίες που ίσως παρουσιαστούν, αξιολογούν και προτείνουν όλες τις πιθανές λύσεις αλλά δείχνουν με επιχειρήματα τη τελική λύση. 4η Δραστηριότητα Οι τελικές προτάσεις και ίσως ή πιο πρωτότυπες θα μπορούσαν να γίνουν κολλάζ με τη χρήση φωτογραφιών ή άλλου υλικό που θα ληφθεί από περιοδικά, από το διαδίκτυο. Επίσης θα μπορούσε να φτιαχτεί ένα σύνθημα που αφορά στην ανάγκη λήψης απόφασης και στην διαδικασία που χρειάζεται για να ληφθεί μια σωστή απόφαση.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: σε όλες τις ενδεικτικές ενέργειες και δραστηριότητες απαιτείται η ελευθερία έκφρασης και συμμετοχής , η διακριτική συμμετοχή του εκπαιδευτικού με συντονιστικό και αρχηγικό ρόλο, ο σεβασμός από όλα τα μέρη , η αποδοχή και η συμμετοχή όλων των μαθητών , με την προσωπική απόφαση συμμετοχής πλήρως σεβαστή και κατανοητή. Απαιτούμενο εποπτικό υλικό

Να χρησιμοποιηθεί το υλικό από τον τύπο έντυπο και ηλεκτρονικό και από το προσωπικό αρχείο των Καθηγητών Οικιακής Οικονομίας. Αξιολόγηση Η αξιολόγηση του μαθήματος είναι σκόπιμο να διαφανεί όταν ίσως στο προσεχές ή στο απώτερο μέλλον χρειαστεί η λήψη μιας απόφασης σε θέμα που θα απασχολήσει τους μαθητές που διδάχθηκαν αυτή την ενότητα. Τότε θα ήταν καλό να ζητηθεί από τους ίδιους τους μαθητές, να ανασύρουν τις προσλαμβανόμενες γνώσεις τους και να

56

τις χρησιμοποιήσουν για την λήψη της συγκεκριμένης απόφασης. Ή συνεισφέροντας τις γνώσεις τους σε άλλη σχολική ομάδα που τις έχει ανάγκη εκείνη τη στιγμή.

57

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Συμπεριφορά του καταναλωτή και οικονομική πραγματικότητα ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: «Συμπεριφορά του καταναλωτή » ΤΑΞΗ: Β΄ Γυμνασίου ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 διδακτική ώρα ( ίσως χρειαστεί και παραπάνω χρόνος) Διδακτικοί ΣτόχοιΜε τη διδασκαλία της συγκεκριμένης θεματικής ενότητας επιδιώκεται οι μαθητές: • Να κατανοήσουν ότι ο ρόλος του καταναλωτή ως οικονομική μονάδα είναι

σημαντικός σε μια οικονομία και να συνειδητοποιήσουν την αξία τους ως καταναλωτές.

• Να συνειδητοποιήσουν το σημαντικό ρόλο της διαφήμισης και την επίδρασή της στις αγοραστικές αποφάσεις του καταναλωτή.

• Να αντιληφθούν ότι ο βασικός προσδιοριστικός παράγοντας της συμπεριφοράς των καταναλωτών είναι το εισόδημα και ο χρόνος που διαθέτουν.

• Να κατανοήσουν την δύναμη που έχει ή μπορεί να έχει ο οργανωμένος καταναλωτής στην οικονομία και να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη να είναι οργανωμένοι καταναλωτές.

Επιμέρους – Ειδικοί Διδακτικοί Στόχοι Οι ειδικοί στόχοι θα τεθούν ανάλογα με τις ειδικές ανάγκες που μπορεί να διακρίνει ο εκπαιδευτικός ότι υπάρχουν στο σχολείο του. Είναι σημαντικό να παρατηρηθεί αν οι μαθητές είναι πολύ καταναλωτικοί, αν επηρεάζονται από τις διαφημίσεις και ανάλογα να τεθούν οι ειδικότεροι στόχοι. Αυτοί μπορεί να αποτελέσουν και την αφορμή για την υλοποίηση προγράμματος Αγωγής Καταναλωτή που μπορεί να υλοποιηθεί από τον καθηγητή Οικιακής Οικονομίας ενισχύοντας έτσι και τους στόχους του μαθήματος και δίνοντας την ευκαιρία για περαιτέρω επεξεργασία του θέματος. Προαπαιτούμενες γνώσεις

Οι μαθητές χρησιμοποιούν τις καθημερινές τους εμπειρίες οι οποίες αν διαχειριστούν κατάλληλα από τον καθηγητή θα μπορέσουν να βοηθήσουν στην επεξεργασία του μαθήματος. Επίσης, οι οικονομικές γνώσεις που έχουν προσλάβει από το προηγούμενο κεφάλαιο μπορεί να βοηθήσουν σημαντικά.

Καθορισμός κύριων θεμάτων ενότητας Τα κύρια θέματα της ενότητας αναφέρονται στις έννοιες του καταναλωτή, της συμπεριφορά του καταναλωτή και της διαφήμισης. Επίσης οι λέξεις κλειδιά που αναφέρονται στην ενότητα μπορεί να αποτελέσουν βοηθητικό στοιχείο στα κύρια θέματα της ενότητας. Μεθοδολογία Η βιωματική μέθοδος είναι η πλέον ενδεικνυόμενη στην ενότητα αυτή. Τα θέματα που εξετάζονται αποτελούν στοιχεία της καθημερινής ζωής των μαθητών και όλοι μπορούν να έχουν άποψη και θέση σε αυτά που θα συζητηθούν. Η ομαδοσυνεργατική μέθοδος μπορεί να αξιοποιηθεί επίσης, με την ανάθεση σε μικρές ομάδες εργασιών που θα βοηθήσουν στην ενίσχυση της επεξεργασίας της ενότητας. Αν φυσικά η ενότητα συνδυαστεί με πρόγραμμα Αγωγής Καταναλωτή, η μέθοδος project είναι η ιδανική για την ουσιαστική και αποτελεσματική υλοποίηση των στόχων που έχουν τεθεί.

58

Πορεία διδασκαλίας Προτεινόμενες διδακτικές ενέργειες

Α. Ο χωρισμός των θεματικών κύριων σημείων της ενότητας σε ένα πλάνο στον πίνακα μπορεί να βοηθήσει στην επεξεργασία του μαθήματος. Β. Η περιγραφή μιας καταναλωτικής ημέρας των μαθητών και ο εντοπισμός ειδικών σημείων που θα προσδιορίσει ο καθοδηγητής- καθηγητής. Γ. Η προβολή ενός ντοκιμαντέρ που αναφέρεται στην διαφήμιση και η οποία θα συνοδεύεται από φύλλο εργασίας. Δ. Καταγραφή καταναλωτικών αναγκών και περιγραφή της ικανοποίησής τους με συνδυασμό των επιχειρημάτων γι αυτό. Ερωτήματα που μπορεί να χρησιμοποιηθούν και σε φύλλο εργασίας.

• Τι σκεφτόσαστε πριν ψωνίζετε; Έχετε φτιάξει μια λίστα των αναγκών σας;

Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες. • Πως αισθάνεστε όταν καταναλώνετε προϊόντα που ίσως είναι περιττά; Γιατί

τα ψωνίζετε; Σε ποιες περιπτώσεις; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες. • Έχετε σκεφτεί ποτέ αν σε κάποια αγορά σας έχετε επηρεαστεί από την

σχετική διαφήμιση; Τι θα μπορούσατε να κάνετε για να το αποφύγετε; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες.

• Υπάρχουν περιπτώσεις που έχετε καταναλώσει προϊόντα επηρεασμένοι από την διαφήμισή τους αλλά δεν ήταν άξια της εμπιστοσύνης σας; Πως νιώσατε όταν το καταλάβατε; Τι θα μπορούσατε να κάνετε για να το αποφύγετε; Συζήτηση, παραδείγματα.

• Θα μπορούσε να υπάρξει ιεράρχηση στις καταναλωτικές ανάγκες που θα επηρεάσουν και την καταναλωτική σας συμπεριφορά; Πως θα αισθανόσασταν αν το καταφέρνατε; Τι σκέφτεστε για την αποταμίευση; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες.

Είναι πολύ σημαντική η προσωπική εμπλοκή του εκπαιδευτικού όπως επίσης και η προσπάθεια ανάλυσης των συναισθημάτων σε κάθε περίπτωση. Είναι χρήσιμο να εξετασθούν όλες οι περιπτώσεις και όλες οι δυνατότητες . Να έχετε υπόψη ότι σε θεματικές ενότητες όπως αυτή, οι μαθητές ίσως είναι εκείνοι που οδηγούν την επεξεργασία του μαθήματος και το μόνο που οφείλει να κάνει ο εκπαιδευτικός είναι να συντονίζει και να καθοδηγεί προκειμένου να μην ξεφύγουν από τους στόχους που έχουν τεθεί. Διαθεματικές προσεγγίσεις

Νεοελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Ξένες Γλώσσες: Με τη βοήθεια αυτών των μαθημάτων μπορεί να φανεί η απεριόριστη δύναμη που έχει η γλωσσική έκφραση στην δημιουργία διαφημιστικών μηνυμάτων και ο επηρεασμός που αυτά έχουν στην καταναλωτική συμπεριφορά.(επικοινωνία- διάσταση- μονάδα- σύνολο- πολιτισμός- μεταβολή)

Θρησκευτικά: Με τη βοήθεια του μαθήματος των Θρησκευτικών μπορεί να γίνει μια ιστορική αναδρομή στις καταναλωτικές συνήθειες των ανθρώπων και στον τρόπο που η θρησκεία μπορεί να τις επηρεάσει.(σύστημα-επικοινωνία-μονάδα-ομάδα-χώρος-χρόνος-μεταβολή- εξέλιξη- πολιτισμός)

Ιστορία: Με την βοήθεια του μαθήματος της Ιστορίας μπορεί να φανεί η εξέλιξη που έχουν οι καταναλωτικές συμπεριφορές και ανάγκες στο πέρασμα του χρόνου και ο επηρεασμός που αυτές είχαν από τους διάφορους πολιτισμούς. Επίσης θα

59

μπορούσε να γίνει μια μικρή έρευνα στην εξέλιξη της διαφήμισης στην ιστορία του ανθρώπου.(πολιτισμός-μονάδα-εξέλιξη-μεταβολή-χώρος- χρόνος)

Τεχνολογία: Με την βοήθεια του μαθήματος της Τεχνολογίας θα μπορούσε να γίνει φανερό πόσο η τεχνολογία έχει επηρεάσει την καταναλωτική συμπεριφορά μέσα από την διαφήμιση και τους πολύπλοκους τρόπους που χρησιμοποιούνται για την εξέλιξή της. (πολιτισμός-αλληλεπίδραση-εξέλιξη-μεταβολή-χώρος- χρόνος)

Αισθητική Αγωγή: Με την βοήθεια των αντίστοιχων μαθημάτων μπορεί να γίνει κατανοητή η σημασία που δίνεται στην μουσική των διαφημίσεων και ο ρόλος της τέχνης γενικότερα στον επηρεασμό των καταναλωτικών συμπεριφορών.(πολιτισμός-αλληλεπίδραση-εξέλιξη-διάσταση-χώρος- χρόνος).

Περιβαλλοντική εκπαίδευση: Με την βοήθεια της ομάδας μαθητών και των συντονιστών καθηγητών που θα ασχοληθούν με την περιβαλλοντική εκπαίδευση μπορεί να γίνει κατανοητή η σημασία της καταναλωτικής συμπεριφοράς στην προστασία του περιβάλλοντος και στην αειφορία. (αλληλεπίδραση-εξέλιξη-διάσταση).

Προτεινόμενες δραστηριότητες − εργαστηριακές ασκήσεις 1η Δραστηριότητα Κατασκευή ημερήσιας καταναλωτικής δραστηριότητας των μαθητών. Θα μπορούσε να υπάρξει το πριν ( ή το πραγματικό) και το μετά ( ή το επιθυμητό). Αυτό θα μπορούσε να αποτελεί και στοιχείο αξιολόγησης. 2η Δραστηριότητα Καταγραφή και μελέτη διαφόρων διαφημίσεων και εντοπισμός των στοιχείων που χρησιμοποιούν προκειμένου να παραπλανήσουν τους καταναλωτές. 3η Δραστηριότητα Κατασκευή αντιδιαφημίσεων σε γνωστές διαφημίσεις. Το αποτέλεσμα θα μπορούσε να αποτελέσει στοιχείο παρουσίασης στο σχολείο σε μια ειδική μέρα ( π.χ. ημέρα καταναλωτή) και οι αφίσες που θα έχουν φτιαχτεί να κρεμαστούν σε εμφανή σημεία του σχολείου. 4η Δραστηριότητα Έρευνα των μαθητών για την καταγραφή των καταναλωτικών συνηθειών των προηγούμενων γενιών. Συγκριτικά στοιχεία, εξαγωγή αποτελεσμάτων και προτάσεις για την βελτίωση της καταναλωτικής συμπεριφοράς. 5η Δραστηριότητα Έρευνα για τις καταναλωτικές οργανώσεις και την δραστηριότητά τους, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Συζήτηση για την δύναμη που έχουν αυτές, ή για την δύναμη που θα μπορούσαν να αποκτήσουν και την βοήθεια που θα μπορούσαν να προσφέρουν στους καταναλωτές. Θα μπορούσε να συνδυαστεί με σχετική ομιλία από κάποιον ειδικό στο θέμα ή από κάποιον που είναι υπεύθυνος κάποιας τέτοιας καταναλωτικής οργάνωσης. 6η Δραστηριότητα Κατασκευή σεναρίου για την καταναλωτική συμπεριφορά και του σωστού τρόπου απόφασης για την προμήθεια κάποιου καταναλωτικού αγαθού. Θα ήταν χρήσιμο και ενδιαφέρον αν υπήρξε και δραματοποίηση αυτού του σεναρίου. 7η Δραστηριότητα Παίξιμο ρόλων σε διάφορες καταστάσεις καταναλωτικής ή και διαφημιστικής συμπεριφοράς. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με χωρισμό σε ομάδες και να συνδυαστεί με την έκφραση συναισθήματος.

60

8η Δραστηριότητα Κατασκευή διαφημιστικών μηνυμάτων ή απλή καταγραφή διαφόρων μηνυμάτων (σλόγκαν) που είναι δημοφιλή. Προσπάθεια εξεύρεσης σημείων παραπλάνησης και συζήτηση για τις επιλογές ή τις εναλλακτικές λύσεις. Δημιουργία αντιδιαφημιστικών μηνυμάτων για τις ίδιες διαφημίσεις.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: σε όλες τις ενδεικτικές ενέργειες και δραστηριότητες απαιτείται η ελευθερία έκφρασης και συμμετοχής , η διακριτική συμμετοχή του εκπαιδευτικού με συντονιστικό και αρχηγικό ρόλο, ο σεβασμός από όλα τα μέρη , η αποδοχή και η συμμετοχή όλων των μαθητών , με την προσωπική απόφαση συμμετοχής πλήρως σεβαστή και κατανοητή. Σημαντικό στοιχείο της επεξεργασίας του μαθήματος με όποιο τρόπο ο εκπαιδευτικός αποφασίσει είναι η παραγωγή συναισθήματος και η αίσθηση του χιούμορ. Απαιτούμενο εποπτικό υλικόΕκτός από το προσωπικό αρχείο του εκπαιδευτικού ή του Σχολικού Συμβούλου θα μπορούσε να αξιοποιηθεί το αντίστοιχο υλικό του γραφείου Αγωγής Υγείας ή όποιας καταναλωτικής οργάνωσης υπάρχει στην περιοχή. Επίσης θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί υλικό που υπάρχει στις ιστοσελίδες αυτών των οργανώσεων αλλά και εικόνες, σκιτσάκια, ταινίες που υπάρχουν πολλά για αυτό το θέμα. Αρκεί ο εκπαιδευτικός να θέσει τους στόχους του και να κάνει την προσωπική του έρευνα ή οποία θα μπορούσε και να συνδυαστεί με αντίστοιχη έρευνα που θα κάνουν και οι μαθητές. Αξιολόγηση Η αξιολόγηση της ενότητας θα μπορούσε να κριθεί με ένα ερωτηματολόγιο καταναλωτικής συμπεριφορά στο πριν ή στο μετά. Η αξιολόγηση της συγκεκριμένης ενότητας αναφέρεται στην απόκτηση δεξιοτήτων και στάσεων καταναλωτικής συμπεριφοράς και καλύτερης αντιμετώπισης των καταναλωτικών αναγκών και μείωσης του επηρεασμού από τις διαφημίσεις.

61

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Σύγχρονη τεχνολογία και τρόφιμα ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: «Διατροφή και διαιτολογία » ΤΑΞΗ: Β΄ Γυμνασίου ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 διδακτική ώρα Διδακτικοί ΣτόχοιΜε τη διδασκαλία της συγκεκριμένης θεματικής ενότητας επιδιώκεται οι μαθητές: • Να γνωρίσουν τις διάφορες μεθόδους συντήρησης τροφίμων • Να κατανοήσουν ότι η συντήρηση τροφίμων είναι απαραίτητη στη σύγχρονη ζωή • Να αποκτήσουν δεξιότητες σχετικά με την επιλογή τροφίμων. Επιμέρους – Ειδικοί Διδακτικοί Στόχοι Ο καθορισμός των ειδικών στόχων θα εξαρτηθεί από την γεωγραφική θέση του σχολείου. Οι μαθητές των σχολείων που βρίσκονται σε αγροτικές περιοχές γνωρίζουν ίσως περισσότερα για την συντήρηση των τροφίμων αφού ίσως οι οικογένειες τους χρησιμοποιούν κάποιους από αυτούς τους τρόπους για τη συντήρηση των τροφίμων της οικιακής τους και αγροτικής τους παραγωγής. Γι αυτό οι ειδικοί στόχοι θα είναι διαφορετικοί από εκείνους που θα τεθούν σε σχολείο που βρίσκεται σε αστική περιοχή. Προαπαιτούμενες γνώσεις

Οι μαθητές χρησιμοποιούν τις καθημερινές τους εμπειρίες αλλά και τις γνώσεις που έχουν ήδη αποκτήσει και που αφορούν στα θρεπτικά στοιχεία που έχουν οι τροφές και στην διατροφή στον κύκλο της ζωής. Για το λόγο αυτό η συγκεκριμένη ενότητα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και ως επαναληπτική της θεματικής ενότητας.

Καθορισμός κύριων θεμάτων ενότητας Οι λέξεις κλειδιά της ενότητας είναι τα βασικά στοιχεία που πρέπει να αναπτυχθούν στην ενότητα αυτή και αποτελούν όλες τις μεθόδους συντήρησης τροφίμων που αναφέρονται και οφείλουν να εξετασθούν. Μεθοδολογία Η βιωματική μέθοδος σε συνδυασμό με την διάλεξη, σε κάποια σημεία του μαθήματος, είναι αυτές που θα χρησιμοποιηθούν στην ενότητα αυτή. Φυσικά, στις περιπτώσεις που οι μαθητές έχουν εμπειρία για την συντήρηση των τροφίμων η συζήτηση και οι προσωπικές εμπειρίες μπορούν να βοηθήσουν αποτελεσματικά στη επεξεργασία του μαθήματος. Σε όλες τις περιπτώσεις η συζήτηση και η ανταλλαγή σκέψεων, εμπειριών, ιδεών και απόψεων είναι χρήσιμη και σημαντική. Πορεία διδασκαλίας

Προτεινόμενες διδακτικές ενέργειες Α. Οι λέξεις κλειδιά με όποια επεξεργασία κι αν ακολουθηθεί, συζήτηση, καταιγισμός εννοιών, κατηγοριοποιήσεις, μπορεί να οδηγήσουν σε πολύ καλή διδακτική ανάλυση της ενότητας. Β. Έρευνα σε αγορές τροφίμων και καταγραφές των μεθόδων συντήρησης. Γ. Προβολή εκπαιδευτικής ταινίας με θέμα την συντήρηση η οποία θα συνοδεύεται από φύλλο εργασίας. Ερωτήματα που μπορεί να χρησιμοποιηθούν και σε φύλλο εργασίας.

62

• Πόσες μεθόδους συντήρησης τροφίμων ξέρετε; Ποια τα πλεονεκτήματα και

ποια τα μειονεκτήματα κάθε μιας; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες. • Τι χρησιμοποιούνται ως πρόσθετα-συντηρητικά στις μεθόδους αυτές;

Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες. • Έχετε βοηθήσει ποτέ κάποιο μέλος της οικογένειας σας να φτιάξει μαρμελάδα

ή γλυκά του κουταλιού; Σας άρεσε; Πως αισθανθήκατε; Συζήτηση, παραδείγματα.

Διαθεματικές προσεγγίσεις

Θρησκευτικά: Με τη βοήθεια του μαθήματος των Θρησκευτικών γίνεται φανερό πόσο η έλλειψη τροφίμων και η αδυναμία συντήρησης επηρέασε θρησκευτικά γεγονότα. Π.χ. το θαύμα των άρτων και των ψαριών στην έρημο. (επικοινωνία-διάσταση-ομάδα-χώρος-χρόνος-μεταβολή- εξέλιξη- πολιτισμός)

Ιστορία: Με την βοήθεια της Ιστορίας μπορεί να φανεί ο επηρεασμός που είχαν διάφοροι λαοί στην εξέλιξη τους και τα ιστορικά γεγονότα που παρατηρήθηκαν λόγω αδυναμίας συντήρησης τροφίμων που οδήγησε σε πείνα ή σε αρρώστιες λόγω έλλειψης θρεπτικών στοιχείων. Π.χ. το σκορβούτο από το οποίο υπέφεραν οι ναυτικοί.(πολιτισμός-μονάδα-εξέλιξη-μεταβολή-χώρος- χρόνος)

Γεωγραφία: Με την βοήθεια του μαθήαμτος της Γεωγραφίας μπορεί να γίνει κατανοητός ο λόγος που διάφοροι λαοί, σε διαφορετικά γεωγραφικά μήκη χρησιμοποιούν διαφορετικές μεθόδους συντήρησης τροφίμων.(πολιτισμός-μονάδα-εξέλιξη-μεταβολή-χώρος- χρόνος)

Βιολογία: Με την βοήθεια του μαθήματος της Βιολογίας γίνεται φανερός ο ρόλος των ενζύμων και των μικροστοιχείων στην αλλοίωση των τροφίμων και πως αυτό αντιμετωπίζεται με τις διάφορες μεθόδους συντήρησής τους.(μονάδα-σύνολο-εξέλιξη-μεταβολή-χώρος- χρόνος)

Χημεία: Με την βοήθεια του μαθήματος της Χημείας γίνεται φανερή η σχέση της χημείας με τις μεθόδους συντήρησης των τροφίμων και της εξέλιξης τους.(διάσταση-εξέλιξη-μεταβολή-αλληλεπίδραση).

Τεχνολογία: Με την βοήθεια του μαθήματος της Τεχνολογίας μπορεί να φανεί η εξέλιξη της τεχνολογίας και ο ρόλος που αυτή έπαιξε στην συντήρηση των τροφίμων.(πολιτισμός-μονάδα-εξέλιξη-μεταβολή-χώρος- χρόνος)

Προτεινόμενες δραστηριότητες − εργαστηριακές ασκήσεις 1η Δραστηριότητα Καταγραφή παραδοσιακών μεθόδων συντήρησης τροφίμων και παρατήρηση για την χρήση τους σήμερα. Χρησιμοποίηση παραδειγμάτων αλλά και σχετική έκθεση στην τάξη από προϊόντα παραδοσιακής συντήρησης που μπορεί να φέρουν οι μαθητές. Π.χ. μαρμελάδες, γλυκά του κουταλιού. Θα μπορούσε να υπάρξει και μια σειρά εύκολων σχετικών συνταγών που οι μαθητές με την βοήθεια των γονιών τους θα μπορούσαν να δοκιμάσουν να φτιάξουν. 2η Δραστηριότητα Θα μπορούσε να γίνει μια σειρά από μικρά πειράματα ώστε οι μαθητές να κατανοήσουν την σημασία της συντήρησης των τροφίμων. Έτσι θα μπορούσε να μείνει γάλα εκτός ψυγείου, ένα φρούτο να ωριμάσει αρκετά κ.ο.κ. 3η Δραστηριότητα Επίσκεψη σε σούπερ- μάρκετ, σε ατομικό ή και ομαδικό επίπεδο προκειμένου να μελετηθούν επιτόπια οι μέθοδοι συντήρησης των τροφίμων. Η επίσκεψη- έρευνα θα

63

μπορούσε να συνοδεύεται και από φύλλο εργασίας το οποίο θα συμπληρώσουν οι μαθητές. 4η Δραστηριότητα Καταγραφή συντηρητικών ουσιών που χρησιμοποιούνται από την βιομηχανία για την συντήρηση των τροφίμων. Ο κατάλογος με τα Ε, ο οποίο μπορεί να βρεθεί σε διάφορες ιστοσελίδες μεταξύ των άλλων και στην ιστοσελίδα της Greenpeace, μπορεί να συζητηθεί για τις επιπτώσεις που αυτά έχουν στην υγεία. Θα μπορούσαν να υπάρξουν προτάσεις αντικατάστασης προϊόντων που τα περιέχουν αφού προηγηθεί έρευνα για τα γνωστά και δημοφιλή προϊόντα που περιέχουν αρκετά από αυτά. Σημ. Είναι σημαντικό να διαφανεί ότι οι παραδοσιακοί τρόποι συντήρησης τροφίμων μπορεί να περικλείουν λιγότερους κινδύνους για την υγεία σε σχέση με τα βιομηχανοποιημένα πρόσθετα που χρησιμοποιούνται. Είναι επίσης χρήσιμο οι μαθητές να παρακινηθούν στην προσωπική τους ενασχόληση με την κατασκευή και συντήρηση τροφίμων. Απαιτούμενο εποπτικό υλικό Το προσωπικό αρχείο του καθηγητή Οικιακής Οικονομίας , εκείνο του Σχολικού Συμβούλου, ταινίες που υπάρχουν στα γραφεία Αγωγής Υγείας μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εποπτικό υλικό με την κατάλληλη επεξεργασία και την συνοδεία φύλλου εργασίας. Επίσης υλικό που υπάρχει στο διαδίκτυο και σε διάφορες σχετικές ιστοσελίδες. Αξιολόγηση Η αξιολόγηση της ενότητας είναι σημαντική ώστε οι μαθητές να διαπιστωθεί ότι έμαθαν αρκετά για την συντήρηση των τροφίμων και απόκτησαν τις δεξιότητες που θα τους βοηθήσουν στην διατροφική τους συμπεριφορά όσο αφορά στην αγορά τροφίμων. Η αξιολόγηση αυτή μπορεί να επιτευχθεί με ένα απλό τεστ με ερωτήσεις κρίσεως και πολλαπλών επιλογών ή σε ένα ερωτηματολόγιο σχετικό με τις έννοιες της ενότητας αυτής που οι μαθητές πρέπει να έχουν αφομοιώσει.

64

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Κατοικία- Ρύπανση- Αντιρρύπανση ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: «Οικολογία και κατοικία » ΤΑΞΗ: Β΄ Γυμνασίου ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 διδακτική ώρα Διδακτικοί ΣτόχοιΜε τη διδασκαλία της συγκεκριμένης θεματικής ενότητας επιδιώκεται οι μαθητές: • Να κατανοήσουν τα προβλήματα που δημιουργεί η ρύπανση των εσωτερικών

χώρων. • Να αναγνωρίσουν τους κυριότερους ρύπους των εσωτερικών χώρων. • Να γνωρίσουν τα κυριότερες επιπτώσεις των ρύπων του εσωτερικού αέρα στους

ανθρώπους. • Να μπορούν να εφαρμόσουν απλά μέτρα προστασίας αντιρρύπανσης και

προστασίας από την ρύπανση των εσωτερικών χώρων. • Να συνειδητοποιήσουν ότι συνηθισμένες ενέργειες ή και αμέλειες μέσα στην

κατοικία μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα την ρύπανση. Επιμέρους – Ειδικοί Διδακτικοί Στόχοι Αυτοί οι στόχοι οφείλουν να καθοριστούν από τον εκπαιδευτικό ανάλογα από τις ειδικές ανάγκες τους σχολείου. Είναι σημαντικό για τον εκπαιδευτικό να γνωρίζει το περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσονται οι μαθητές προκειμένου να τεθούν οι ειδικοί στόχοι ώστε να υπάρξουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Προαπαιτούμενες γνώσεις

Οι μαθητές μπορεί να χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις που έχουν αποκτήσει από τις προηγούμενες ενότητες. Παρόλα αυτά, η συγκεκριμένη ενότητα ίσως αντιμετωπισθεί ως κάτι καινούριο και περίεργο για τους μαθητές. Γι αυτό το νέο υλικό που θα τους προσφερθεί ίσως να τους είναι εντελώς άγνωστο.

Καθορισμός κύριων θεμάτων ενότητας Τα κύρια θέματα της ενότητας οφείλουν να είναι οι κατηγορίες ρύπων των εσωτερικών χώρων. Έτσι, μια κατηγοριοποίηση μπορεί να βοηθήσει με καλύτερο τρόπο την επεξεργασία της ενότητας και να γίνει περισσότερο κατανοητή στους μαθητές. Μεθοδολογία Η συγκεκριμένη ενότητα αρχικά πρέπει να αντιμετωπισθεί με την διάλεξη ειδικά αν ο εκπαιδευτικός αναγνωρίσει ότι οι μαθητές δεν έχουν ακούσει για το θέμα αυτό. Φυσικά, χρήσιμη θα ήταν μια γενική συζήτηση- αναγνώριση για το θέμα. Η αναγνώριση αυτή θα μπορούσε να γίνει και με καταιγισμό ιδεών ή με ένα πρόχειρο ερωτηματολόγιο που θα έχει επιμεληθεί ο καθηγητής προκειμένου να εντοπίσει προσλαμβάνουσες γνώσεις που ίσως έχουν οι μαθητές γι΄ αυτό το θέμα. Στην συνέχεια, και όταν οι μαθητές κατανοήσουν το θέμα που επεξεργάζεται η ενότητα, θα μπορεί να γίνει συζήτηση και η επεξεργασία της ενότητας να ακολουθήσει την βιωματική αλλά και την ομαδοσυνεργατική μέθοδο. Πορεία διδασκαλίας

Προτεινόμενες διδακτικές ενέργειες Α. Καταιγισμός εννοιών που στην συγκεκριμένη περίπτωση θα αποτελούν τους ρύπους ή και γενικά τον όρο τη ρύπανσης στους εσωτερικούς χώρους.

65

Β. Περιγραφές ρύπων που οι μαθητές έχουν αναγνωρίσει ότι υπάρχουν στους εσωτερικούς χώρους στους οποίους ζουν και εργάζονται. Καταγραφές τους και συζήτηση. Γ. Προτάσεις αντιμετώπισης και λήψης μέτρων για το θέμα που εξετάζεται. Δ. Δραματοποιήσεις, παιχνίδι ρόλων, ερωτηματολόγια μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως δραστηριότητες στην επεξεργασία του μαθήματος. Ερωτήματα που μπορεί να χρησιμοποιηθούν και σε φύλλο εργασίας.

• Υπάρχουν υλικά στο σπίτι σας που είναι ρυπογόνα; Συζήτηση, παραδείγματα,

εμπειρίες. • Τι μέτρα μπορούν να ληφθούν για την μικρότερη ρύπανση στο χώρο που

ζείτε; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες. • Πως θα μπορούσαν να είναι κατασκευασμένα τα σύγχρονα σπίτια μας

προκειμένου να έχουμε λιγότερους ρύπους; Πως θα νιώθατε αν μπορούσε να συμβεί αυτό; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες.

Είναι πολύ σημαντική η προσωπική εμπλοκή του εκπαιδευτικού προκειμένου σε κάθε περίπτωση οι μαθητές να βοηθηθούν στην κατανόηση της ενότητας. Διαθεματικές προσεγγίσεις

Νεοελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Ξένες Γλώσσες: Με τη βοήθεια αυτών των μαθημάτων μπορεί να φανεί η δυνατότητα που δίνουν τα μηνύματα στις συσκευασίες των απορρυπαντικών για την σωστή τους χρήση και αποφυγή προβλημάτων.(επικοινωνία-αλληλεπίδραση.)

Τεχνολογία: Με την βοήθεια του μαθήματος της Τεχνολογίας μπορεί να φανεί ο ρόλος της τεχνολογίας στην δημιουργία ρύπανσης εσωτερικών χώρων αλλά και η βοήθεια που μπορεί να δοθεί στην λύση του προβλήματος. (πολιτισμός- μονάδα- σύνολο-διάσταση-αλληλεπίδραση.)

Γεωγραφία: Με την βοήθεια του μαθήματος της Γεωγραφίας μπορεί να γίνει κατανοητός ο λόγος για τον οποίο χώρες της βόρειας Ευρώπης αντιμετωπίζουν περισσότερο από άλλες το φαινόμενο των άρρωστων κτιρίων.(μονάδα- σύνολο- πολιτισμός- χώρος)

Περιβαλλοντική εκπαίδευση: Με την βοήθεια του συντονιστή καθηγητή και της περιβαλλοντικής ομάδας του σχολείου μπορεί να γίνει κατανοητή η σύνδεση που υπάρχει μεταξύ της ρύπανσης των εσωτερικών χώρων και της προστασίας του περιβάλλοντος γενικότερα.(μονάδα- σύνολο- διάσταση- αλληλεπίδραση- επικοινωνία)

Χημεία: Με την βοήθεια του μαθήματος της Χημείας μπορεί να γίνει φανερή η σχέση της χημείας και των στοιχείων της με τα υλικά που μπορεί να δημιουργήσουν ρύπανση στους εσωτερικούς χώρους. (διάσταση- αλληλεπίδραση-σύνολο).

Αγωγής υγείας: Με την βοήθεια του συντονιστή καθηγητή και της ομάδας Αγωγής Υγείας του σχολείου μπορεί να διαφανούν οι επιδράσεις που έχει η ρύπανση εσωτερικών χώρων στην υγεία του ανθρώπου. (αλληλεπίδραση- χώρος- μονάδα- σύνολο-πολιτισμός).

66

Προτεινόμενες δραστηριότητες − εργαστηριακές ασκήσεις 1η Δραστηριότητα Καταγραφή παραδοσιακών κατοικιών και σύγκρισή τους με τις σύγχρονες όσο αφορά στην ρύπανση εσωτερικών χώρων. Θα μπορούσαν επίσης να υπάρξουν προτάσεις συνδυασμού ή και αντικατάστασης υλικών ή μεθόδων προκειμένου να επιτευχθούν τα καλύτερα αποτελέσματα για την ποιότητα της ζωής των κατοίκων των σύγχρονων κατοικιών. 2η Δραστηριότητα Έρευνα που αφορά στα απορρυπαντικά που χρησιμοποιούνται συχνότερα και στις επιδράσεις που μπορεί να έχουν από την κακή χρήση τους. Προτάσεις αντικατάστασής τους από οικολογικούς τρόπους καθαρισμού. Αντίστοιχα η έρευνα μπορεί να αφορά και σε χρήση μπογιάς ή άλλων καλλυντικών προϊόντων που χρησιμοποιούνται πού συχνά. Επίσης, θα μπορούσε να συνδυαστεί με μελέτη των συστατικών που περιέχονται και καταγραφή των μέτρων προφύλαξης ή και σωστής χρήσης. 3η Δραστηριότητα Μια μικρή έρευνα και συνεντεύξεις από τους υπεύθυνους καθηγητές του σχολείου, τον διευθυντή ή τον επιστάτη σχετικά με τα υλικά που έχουν χρησιμοποιηθεί στο σχολείο ή και άλλα στοιχεία που αφορούν στην ρύπανση στους χώρους του σχολείου. Αφού τα στοιχεία αυτά μελετηθούν από τους μαθητές θα μπορούσαν να γίνουν προτάσεις που θα αφορούν στα σχετικά μέτρα προστασίας και αντιρρύπανσης. 4η Δραστηριότητα Καταγραφή από τους μαθητές των κατοικιών τους και των σημείων και λόγων που μπορεί να παρουσιάζουν ρύπανση. Προτάσεις από τους ίδιους για την λύση του προβλήματος. 4η Δραστηριότητα Προβολή σειράς φωτογραφιών ή και σχετικής εκπαιδευτικής ταινίας με σχετικό θέμα ή οποία θα συνοδεύεται από φύλλο εργασίας. 5η Δραστηριότητα Δημιουργία ιστορίας ή και σεναρίου που θα αναφέρεται στο σπίτι του μέλλοντος ή και στην κατοικία των ονείρων όπου δεν θα υπάρχει ίχνος εσωτερικής ρύπανσης με την σωστή χρήση υλικών. Στη συνέχεια θα μπορούσε να υπάρξει δραματοποίηση ή και παιχνίδι ρόλων.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: σε όλες τις ενδεικτικές ενέργειες και δραστηριότητες απαιτείται η ελευθερία έκφρασης και συμμετοχής , η διακριτική συμμετοχή του εκπαιδευτικού με συντονιστικό και αρχηγικό ρόλο, ο σεβασμός από όλα τα μέρη , η αποδοχή και η συμμετοχή όλων των μαθητών , με την προσωπική απόφαση συμμετοχής πλήρως σεβαστή και κατανοητή. Απαιτούμενο εποπτικό υλικό Το προσωπικό αρχείο του καθηγητή Οικιακής Οικονομίας ο οποίος οφείλει να παραμένει εκπαιδευτικός και μετά το τέλος της εκπαιδευτικής διαδικασίας προκειμένου να παρατηρεί και να καταγράφει υλικό που μπορεί να χρησιμοποιήσει ως εκπαιδευτικό υλικό. Επίσης το διαδύκτιο είναι πάντα καλή πηγή εποπτικού υλικού όπου μπορεί να βρει σκιτσάκια ή εικόνες ή και φωτογραφίες που θα αποτελέσουν υλικό επεξεργασίας του μαθήματος. Αξιολόγηση Η αξιολόγηση της ενότητας θα κριθεί με σχετικά ερωτηματολόγια στα οποία θα φανεί η απορρόφηση του εκπαιδευτικού υλικού αλλά και η κριτική στάση που αποκτήθηκε

67

από τους μαθητές όσο αφορά στα μέτρα πρόληψης και στην σωστή χρήση υλικών για την αποφυγή ρύπανσης στους εσωτερικούς χώρους.

68

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Οικογένεια και σύγχρονη οικιακή τεχνολογία. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: «Οικιακή τεχνολογία » ΤΑΞΗ: Β΄ Γυμνασίου ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 διδακτική ώρα( θα μπορούσε να διατεθεί και δεύτερη ώρα αν κριθεί απαραίτητο) Διδακτικοί ΣτόχοιΜε τη διδασκαλία της συγκεκριμένης θεματικής ενότητας επιδιώκεται οι μαθητές: • Να γνωρίσουν τις τέσσερις τομείς κατανάλωσης ενέργειας από ένα νοικοκυριό. • Να εξοικειωθούν με τις αρχές λειτουργίας των διαφόρων ειδών λαμπτήρων,

θερμοσιφώνων και μικρών και μεγάλων ηλεκτρικών συσκευών. • Να κατανοήσουν την σημασία της ορθολογικής χρήσης της ενέργειας. • Να αποκτήσουν κριτική θέση και προσωπική άποψη για όλα τα θέματα που

επεξεργάζεται η ενότητα. Επιμέρους – Ειδικοί Διδακτικοί Στόχοι Αυτοί οι στόχοι οφείλουν να καθοριστούν από τον εκπαιδευτικό ανάλογα από τις ειδικές ανάγκες τους σχολείου. Σε περίπτωση που το σχολείο βρίσκεται σε περιοχή που χρησιμοποιεί φυσικό αέριο ή σε νησιωτική περιοχή όπου μπορεί να είναι περιττή η χρήση κλιματισμού για δροσιά το καλοκαίρι είναι προφανές ότι οι ειδικοί στόχοι που θα τεθούν θα είναι και οι ανάλογοι. Προαπαιτούμενες γνώσεις

Οι μαθητές χρησιμοποιούν τις καθημερινές τους εμπειρίες που αφορούν στην ζωή τους γενικά μέσα στην οικογένεια τους αλλά και τις γνώσεις που έχουν αποκτήσει μέχρι τώρα από τις προηγούμενες ενότητες που έχουν διδαχθεί. Καθορισμός κύριων θεμάτων ενότητας Οι λέξεις κλειδιά της ενότητας αλλά και οι τέσσερις τομείς κατανάλωσης ενέργειας του νοικοκυριού είναι τα βασικά στοιχεία που πρέπει να αναπτυχθούν στην ενότητα αυτή. Μεθοδολογία Η βιωματική μέθοδος είναι η πλέον ενδεικνυόμενη στην ενότητα αυτή. Οι μαθητές διαθέτουν αρκετή εμπειρία από την ζωή τους και την προσωπική χρήση της ενέργειας ώστε να μπορούν να συνεισφέρουν στην επεξεργασία της ενότητας αυτή. Η ομαδοσυνεργατική μέθοδος με μικρές έρευνες που θα πραγματοποιηθούν από ομάδες μαθητών μπορεί επίσης να βοηθήσει αποτελεσματικά στην επίτευξη των στόχων της ενότητας αυτής. Έχει μεγάλη σημασία η προσωπική εμπλοκή των μαθητών με τις έννοιες της ενότητας και η αυτενέργεια που θα οδηγήσει η ίδια στα επιθυμητά αποτελέσματα. Πορεία διδασκαλίας

Προτεινόμενες διδακτικές ενέργειες Α. Οι λέξεις κλειδιά με όποια επεξεργασία κι αν ακολουθηθεί, συζήτηση, καταιγισμός εννοιών, κατηγοριοποιήσεις, μπορεί να οδηγήσουν σε πολύ καλή διδακτική ανάλυση της ενότητας. Β. Έρευνες από τους μαθητές, προσωπικές ή και ομαδικές σχετικά με όλα τα θέματα της ενότητας.

69

Γ. Καταγραφές εμπειριών και προσωπικών στοιχείων της ζωής των μαθητών με την συνοδεία συζήτησης. Ερωτήματα που μπορεί να χρησιμοποιηθούν και σε φύλλο εργασίας.

• Τι είδους θέρμανση χρησιμοποιείτε στο σπίτι σας; Πλεονεκτήματα-

μειονεκτήματα. Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες. • Τι είδους φωτισμό έχετε στην κατοικία σας; Θα μπορούσατε να κάνετε

αλλαγές; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες. • Τι πηγή παραγωγής ζεστού νερού έχετε; Θα μπορούσατε να το αλλάξετε με

κάποια άλλη μορφή παραγωγής; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες. • Χρησιμοποιείτε κλιματισμό; Πως θα μπορούσατε να τον αποφύγετε;

Συζήτηση, παραδείγματα. • Τι ειδών ηλεκτρικές συσκευές χρησιμοποιείτε στο σπίτι σα; Θα θέλατε να

έχετε κι άλλες; Ποιες; Γιατί; Πως αισθάνεστε όταν τις χρησιμοποιείτε; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες.

Είναι πολύ σημαντική η προσωπική εμπλοκή του εκπαιδευτικού όπως επίσης και η προσπάθεια ανάλυσης των συναισθημάτων στις περιπτώσεις που χρειάζεται. Είναι χρήσιμο να τονιστούν τα οικολογικά μέτρα που μπορεί να παρθούν σε διάφορες περιπτώσεις όπως π.χ. δένδρα γύρω από το σπίτι σαν πρόληψη για την καλοκαιρινή ζέστη. Διαθεματικές προσεγγίσεις

Ιστορία: Με την βοήθεια του μαθήματος της Ιστορίας μπορεί να φανεί ο διαφορετικός τρόπος με τον οποίο λειτουργούσε η οικογένεια όσο αφορά στην ενέργεια που κατανάλωνε αλλά και στην διαφορά που είχε η ζωή της χωρίς ηλεκτρισμό. (πολιτισμός-μονάδα-εξέλιξη-μεταβολή-χώρος- χρόνος)

Τεχνολογία: Με την βοήθεια του μαθήματος της Τεχνολογίας μπορεί να γίνει φανερή η επίδραση που έχει η τεχνολογία στην χρήση της ενέργειας αλλά και στην ποικιλία ηλεκτρικών συσκευών που χρησιμοποιούνται στην σύγχρονη εποχή. (πολιτισμός- διάσταση- αλληλεπίδραση- χώρος).

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: Με την βοήθεια του συντονιστή καθηγητή και της περιβαλλοντικής ομάδας του σχολείου μπορεί να τονιστεί και να διαφανεί η σύνδεση της ενότητας με την προστασία του περιβάλλοντος και την κριτική άποψη των μαθητών σε σχέση με την στάση τους απέναντι σ’ αυτή. (μονάδα- σύνολο- χώρος- χρόνος- πολιτισμός).

Προτεινόμενες δραστηριότητες − εργαστηριακές ασκήσεις 1η Δραστηριότητα Καταγραφή με την μορφή ερωτηματολογίου ή συνεντεύξεων από παλιότερους κατοίκους της περιοχής τους σχετικές με το θέμα. Π.χ. τι είδους ενέργεια χρησιμοποιούσαν και με ποιο τρόπο, ή πως ζέσταιναν νερό κ.ο.κ. Στην συνέχεια αυτά τα στοιχεία θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για την εξαγωγή συμπερασμάτων και την ύπαρξη προτάσεων για την καλύτερη χρήση της ενέργειας στις σύγχρονες οικογένειες. 2η Δραστηριότητα Έρευνα στους συμμαθητές άλλων τάξεων σχετικά με τον τρόπο χρήσης της ενέργειας στις δικές τους οικογένειες. Εξαγωγή αποτελεσμάτων, παρουσίαση και προτάσεις.

70

3η Δραστηριότητα Καταγραφές προσωπικές ή και ομαδικές του είδους φωτισμού, παραγωγής ζεστού νερού και των ηλεκτρικών ειδών που χρησιμοποιούν στα σπίτια τους. Η δραστηριότητα αυτή θα αποκτήσει μεγαλύτερη αξία αν στην τάξη υπάρχουν μαθητές που χρησιμοποιούν διαφορετικά είδη θέρμανσης. Συζήτηση, προσπάθεια κριτικής στάσης στο θέμα και απόκτηση άποψης με δεδομένες τις σύγχρονες ενεργειακές απόψεις για το θέμα. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή ώστε να μην νιώσει κάποιος μειονεκτικά σε σχέση με τους υπόλοιπους συμμαθητές του! 4η Δραστηριότητα Έρευνα που θα γίνει σε μεγάλα καταστήματα με ηλεκτρικά είδη και είδη φωτισμού ώστε οι ίδιοι οι μαθητές να καταγράψουν ότι υπάρχει στο εμπόριο και μπορεί να βοηθήσει στα εξεταζόμενα θέματα. Η έρευνα αυτή θα μπορούσε να γίνει και από μικρές ομάδες μαθητών με ερωτηματολόγιο που θα έχει φτιαχτεί στην τάξη με την καθοδήγηση και επίβλεψη του καθηγητή Οικιακής Οικονομίας. 4η Δραστηριότητα Δημιουργία ιστορίας ή και σεναρίου με το θέμα: Μια καθημερινή μέρα στο σπίτι χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα. Ή Πως θα ήταν η ζωή μας χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα. Θα μπορούσε να συνοδεύεται από καταγραφή συναισθημάτων και από δραματοποιήσεις ή παιχνίδι ρόλων. 5η Δραστηριότητα Σε συνδυασμό με την διδασκαλία της προηγούμενης ενότητας θα μπορούσαν να παρουσιαστούν μια σειρά από φωτογραφίες ή σκιτσάκια που δείχνουν συσκευές που χρησιμοποιούσαν οι οικογένειες πριν το ηλεκτρικό ρεύμα και συσκευές σύγχρονες. Το ίδιο θα μπορούσε να γίνει με αντίστοιχες φωτογραφίες που δείχνουν την εξέλιξη κάποιων ηλεκτρικών συσκευών. Επίσης θα μπορούσε να γίνει μια μικρή έρευνα από τους μαθητές οι οποίοι με την χρήση του διαδικτύου θα συλλέξουν διαφημίσεις ηλεκτρικών συσκευών στο παρελθόν και σήμερα. Η συζήτηση και σε κάθε περίπτωση η όποια καταγραφή συναισθημάτων κρίνεται απαραίτητη.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: σε όλες τις ενδεικτικές ενέργειες και δραστηριότητες απαιτείται η ελευθερία έκφρασης και συμμετοχής , η διακριτική συμμετοχή του εκπαιδευτικού με συντονιστικό και αρχηγικό ρόλο, ο σεβασμός από όλα τα μέρη , η αποδοχή και η συμμετοχή όλων των μαθητών , με την προσωπική απόφαση συμμετοχής πλήρως σεβαστή και κατανοητή. Απαιτούμενο εποπτικό υλικό Το προσωπικό αρχείο του καθηγητή Οικιακής Οικονομίας ο οποίος οφείλει να παραμένει εκπαιδευτικός και μετά το τέλος της εκπαιδευτικής διαδικασίας προκειμένου να παρατηρεί και να καταγράφει υλικό που μπορεί να χρησιμοποιήσει ως εκπαιδευτικό υλικό. Επίσης το διαδύκτιο είναι πάντα καλή πηγή εποπτικού υλικού όπου μπορεί να βρει σκιτσάκια ή εικόνες ή και φωτογραφίες που θα αποτελέσουν υλικό επεξεργασίας του μαθήματος. Αξιολόγηση Η αξιολόγηση της ενότητας μπορεί να κριθεί όσο αφορά στις προσλαμβάνουσες γνώσεις.

71

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Διαφυλικές σχέσεις-εφηβεία ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: «Πρόληψη» ΤΑΞΗ: Β΄ Γυμνασίου ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 διδακτική ώρα Διδακτικοί Στόχοι Με τη διδασκαλία της συγκεκριμένης θεματικής ενότητας επιδιώκεται οι μαθητές: • Να γνωρίσουν τις διαφυλικές σχέσεις, τα γνωρίσματα και τις αλλαγές της

εφηβείας. • Να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη αυτογνωσίας και ενίσχυσης της

προσωπικότητάς τους πριν συνάψουν ερωτικές σχέσεις. • Να αναγνωρίσουν την ανάγκη αρμονικής συνύπαρξης ανδρών γυναικών. • Να συνειδητοποιήσουν τα γεγονός ότι και τα δύο φύλα έχουν συναισθηματικές

ανάγκες. Προαπαιτούμενες γνώσεις

Οι μαθητές ανακαλούν τις γνώσεις αλλά και τις εμπειρίες που έχουν αποκτήσει κατά τη διάρκεια της ζωής τους στην οικογένεια, στο σχολείο και στην κοινωνία. Είναι επίσης πολύ σημαντικό να αναγνωρίσουν χαρακτηριστικά γνωρίσματα του εαυτού τους, σωματικά και ψυχικά καθώς και τις αλλαγές που παρατηρούνται στην συμπεριφορά τους. Να συνειδητοποιήσουν την διαφορετικότητά τους ως προς τους άλλους, στις φιλικές αλλά και τις διαφυλικές σχέσεις που ήδη έχουν αναπτύξει. Καθορισμός κύριων θεμάτων ενότητας Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της εφηβείας, αλλαγές στην συμπεριφορά, ανάγκη κατανόησης της διαφορετικότητας, σεβασμός στην προσωπικότητα των άλλων, ανάγκη κατανόησης συναισθηματικών αναγκών και στα δυο φύλα, και εναλλαγής συναισθημάτων. Επηρεασμοί καθορισμών των ρόλων τους μέσα στην κοινωνία. Μεθοδολογία Η βιωματική μέθοδος είναι η ενδεικνυόμενη στην ενότητα αυτή. Οι μαθητές είναι σκόπιμο να μιλήσουν για τους εαυτούς τους, για τις εμπειρίες τους σχετικά με τις αλλαγές που παρατηρούν στην συμπεριφορά τους και στα συναισθήματά τους . Είναι επίσης απαραίτητη και η συμμετοχή των καθηγητών με τρόπο ώστε οι μαθητές που αντιμετωπίζουν προβλήματα λόγω της εφηβείας τους να μην νιώσουν απομονωμένα αλλά να συνειδητοποιήσουν ότι όλα αυτά καθώς και οι συναισθηματικές αλλαγές που παρατηρούνται είναι φυσιολογικές. Η ομαδοσυνεργατική μέθοδος είναι επίσης προτεινόμενη με ιδιαίτερη όμως προσοχή στην επιλογή των ατόμων στις ομάδες η οποία οφείλει να γίνεται με τυχαίο τρόπο. Φυσικά οι μαθητές οφείλουν να είναι το κέντρο όποιας μεθόδου κι αν χρησιμοποιηθεί (μαθητοκεντρική διδασκαλία )και η διαθεματικότητα είναι επίσης απαραίτητη προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της συγκεκριμένης ενότητας. Πορεία διδασκαλίας

Προτεινόμενες διδακτικές ενέργειες Α. Καταιγισμός ιδεών ( ιδεοθύελλα ή brainstorming) με τις έννοιες εφηβεία- διαφυλικές σχέσεις- ή με τις λέξεις κλειδιά της ενότητας. Β. Χωρισμός των ιδεών που θα καταγραφούν στον πίνακα από τους μαθητές σε διαφορετικές κατηγορίες που αφορούν στις αλλαγές στα σωματικά γνωρίσματα,

72

στις συναισθηματικές αλλαγές, στις αλλαγές στην συμπεριφορά ή σε ότι άλλο κρίνεται ότι είναι σκόπιμο να εξεταστεί και έχει φανεί ότι ενδιαφέρει τους μαθητές. Γ. Συζήτηση που αφορά στα θέματα που παρουσιάστηκαν και μπορεί να βοηθηθούν με τις παρακάτω ερωτήσεις. ( που θα βοηθήσουν τους μαθητές να εμβαθύνουν στα θέματα, να τα αναγνωρίσουν και να τα εκφράσουν). Δ. Χωρισμός σε ομάδες και συζήτηση πάνω στα θέματα που προέκυψαν. Π.χ. κάποια ομάδα μπορεί να κωδικοποιήσει τις σωματικές αλλαγές, κάποια άλλη τις αλλαγές στην συμπεριφορά και τις συγκρούσεις, κάποια επόμενη τις αλλαγές σε σχέση με το άλλο φύλο. Ε. Δραματοποιήσεις και παιχνίδι ρόλων που αφορούν στις φιλικές σχέσεις, στις οικογενειακές συγκρούσεις αλλά και στις διαφυλικές σχέσεις.

Ερωτήσεις που μπορεί να χρησιμοποιηθούν και σε φύλλο εργασίας. • Ποια είναι τα σημάδια αλλαγών που παρατηρείτε στο σώμα σας; Συζήτηση,

παραδείγματα, εμπειρίες. • Ποια είναι τα νέα συναισθήματα που νιώθετε; Συζήτηση, παραδείγματα,

εμπειρίες. • Ποιες είναι οι αλλαγές που παρατηρείτε στην συμπεριφορά σας; Συζήτηση,

παραδείγματα, εμπειρίες. • Υπάρχουν συγκρούσεις; Με ποιους; Γιατί νομίζετε ότι συμβαίνει αυτό; • Νιώθετε αλλαγές στην συμπεριφορά σας με το άλλο φύλο; Γιατί νομίζετε ότι

συμβαίνει αυτό; Συζήτηση, εμπειρίες, παραδείγματα. Σημ. Είναι αναγκαίο να παρατηρηθούν οι ανάγκες και οι επιθυμίες που διαφαίνονται από τους μαθητές, προκειμένου να ληφθούν συμπληρωματικές ενέργειες που θα τους βοηθήσουν. Διαθεματικές προσεγγίσεις

Νεοελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Ξένες Γλώσσες: Με τη βοήθεια των αντίστοιχων μαθημάτων μπορεί να δοθεί έμφαση στην έκφραση των ιδεών και των συναισθημάτων που είναι απαραίτητες για την αναγνώριση και συνειδητοποίηση τους στην εποχή της εφηβείας . (επικοινωνία)

Βιολογία: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Βιολογίας καθηγητή γίνεται αντιληπτό ότι οι αλλαγές της εφηβείας (σωματικές και συναισθηματικές ) είναι φυσιολογικό και οφείλεται στην έκκριση ορμονών στην περίοδο της εφηβείας (μεταβολή - εξέλιξη - ανάπτυξη)

Θρησκευτικά: Με τη βοήθεια του μαθήματος των Θρησκευτικών καθηγητή γίνεται κατανοητό ότι τα θέματα της εφηβείας και των διαφυλικών σχέσεων αντιμετωπίζονται με διαφορετικό τρόπο στις διαφορετικές θρησκείες. Είναι σημαντικό οι μαθητές να κατανοήσουν την θέση της γυναίκας και των ρόλων των δυο φύλων στην χριστιανική θρησκεία και το ρόλο που αυτές οι ιδέες διαδραμάτισαν στην ιστορία και στην κοινωνική εξέλιξη.(σύστημα-επικοινωνία-χώρος- χρόνος-μεταβολή- εξέλιξη)

Φυσική Αγωγή: Με τη βοήθεια του αντίστοιχου μαθήματος δίνεται έμφαση στην ανάγκη της φυσικής άσκησης προκειμένου να βοηθηθούν οι έφηβοι που αντιμετωπίζουν προβλήματα, αλλά και στην κατανόηση της διαφορετικότητας μέσα στο σύνολο. (μονάδα - σύνολο)

Αισθητική Αγωγή: Με τη βοήθεια των αντίστοιχων μαθημάτων δίνεται έμφαση στην σημασία που η τέχνη με όλες τις μορφές έδινε στην περίοδο της εφηβείας. Επίσης με την δημιουργία κάποιου έργου τέχνης, αφίσας , κολάζ, αφίσας, ή μιας

73

θεατρικής παράστασης, μπορούν να περάσουν μηνύματα ή και να υπάρξουν μορφές έκφρασης για τους εφήβους αλλά και να ενισχυθεί η προσωπικότητά τους και η αυτοεκτίμησή τους μέσα από την ανακάλυψη κλίσεων και ταλέντων. (πολιτισμός-μονάδα-εξέλιξη-μεταβολή)

Τεχνολογία: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Τεχνολογίας γίνεται αντιληπτό ότι η δημιουργία κατασκευής ή και μιας δημιουργίας γενικότερα μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων που παρατηρούνται στην εφηβεία καθώς επίσης και στην ενίσχυση της προσωπικότητας των εφήβων μέσα από την ανακάλυψη ταλέντων.(μονάδα- σύνολο)

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: Με τη βοήθεια του συντονιστή καθηγητή και της ομάδας των μαθητών που συμμετέχουν γίνεται κατανοητό ότι αλλαγές υπάρχουν σε όλο τα οικοσυστήματα μέσα στην εξέλιξη τους (ζώα , φυτά) και ότι τελικά η ισορροπία είναι δεδομένη (σύστημα).

Αγωγή Υγείας: Με την βοήθεια του συντονιστή καθηγητή και της ομάδας των μαθητών που σεμμετέχουν γίνεται κατανοητό ότι οι έφηβοι οφείλουν να ενημερώνονται για τα θέματα υγείας που προκύπτουν από τις διαφυλικές σχέσεις τους και να προετοιμάζονται κατάλληλα γι αυτό. (μονάδα- σύνολο – εξέλιξη).

Φύλλα εργασίας Γίνεται προσωπική καταγραφή του κάθε μαθητή. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα

προσωπικό ημερολόγιο , όπου εκεί θα καταγράφονται όλες οι αλλαγές που παρατηρούνται από τους μαθητές.

Προτεινόμενες δραστηριότητες − εργαστηριακές ασκήσεις 1η Δραστηριότητα Μπορούν να παρουσιαστούν από τον καθηγητή μια σειρά από φωτογραφίες που παρουσιάζουν τις σωματικές αλλαγές που παρατηρούνται στην ζωή του ανθρώπου από την νηπιακή ηλικία μέχρι και την ενήλικη. Η προβολή ενός αντίστοιχου ντοκιμαντέρ μπορεί να είναι επίσης χρήσιμο. Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και σύμφωνα με τα προσωπικά τους ημερολόγια ή τις εμπειρίες τους μπορούν να προχωρήσουν στις δραστηριότητες. Αυτές μπορεί να αφορούν και σε κάποια άλλη μορφής έκφραση που οι ίδιοι θα αποφασίσουν. Ίσως με μια αφίσα ή με ένα κολλάζ να δείξουν τις σωματικές αλλαγές που παρατηρούν. Αν αυτό είναι δύσκολο, ( πολλές φορές ίσως είναι άβολο για τους μαθητές να προβούν σε τέτοιες συζητήσεις, ) θα μπορούσε να γίνει με έκφραση συναισθημάτων ή με διήγηση σκηνών συγκρούσεων που παρατηρούν καθημερινά. Θα μπορούσαν να τις διαχωρίσουν ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο γίνονται. Οικογενειακό, φιλικό, ή κοινωνικό. Θα ήταν χρήσιμο, οι μαθητές να έχουν εφοδιαστεί από τον καθηγητή τους με μια λίστα καταγραφής συναισθημάτων που θα τους βοηθούσε στην αναγνώριση των συναισθημάτων τους. Θα ήταν επίσης σκόπιμο να υπάρχουν προτάσεις για αποφυγή συγκρούσεων ή και αντιμετώπισης δυσάρεστων συναισθημάτων. 2η Δραστηριότητα Θα μπορούσαν να φτιάξουν μια ιστορία, σύμφωνα με την οποία διαφαίνονται οι επιθυμίες τους σχετικά με τις ανάγκες τους στις αναπτυσσόμενες σχέσεις τους, φιλικές, οικογενειακές και διαφυλικές. Ίσως με χωρισμό υποομάδων να φτιαχθούν αντίστοιχες ιστορίες, σκετς ή και θεατρικά έργα. 3η Δραστηριότητα Θα μπορούσε να υπάρξει μια καταγραφή διαφημίσεων και διαφημιστικών μηνυμάτων γενικότερα τα οποία καθορίζουν συμπεριφορές στα δυο φύλα και προσδιορίζουν τους ρόλους ανδρών και γυναικών αντίστοιχα. Οι μαθητές θα μπορούσαν να κρίνουν, να

74

αλλάξουν και να προτείνουν νέα διαφημιστικά μηνύματα που θα μπορούσαν να δράσουν βοηθητικά για τις διαφυλικές σχέσεις. 4η Δραστηριότητα

Με ζωγραφική ή και ιστορία θα μπορούσαν να καταγράψουν το όνειρό τους για το μελλοντικό σύντροφο της ζωής τους, για τα όνειρά τους για την προσωπική τους ζωή γενικότερα. Θα είναι χρήσιμο να περιγράψουν και ο ίδιοι τους εαυτούς τους, σε χρόνο που θα καθοριστεί από κοινού, για τα στοιχεία της προσωπικότητάς τους, για τις ανάγκες αλλά και τις επιθυμίες που φαντάζονται σήμερα ότι θα έχουν τότε. Επίσης, θα ήταν χρήσιμο να περιγράψουν τις ενέργειες που οφείλουν να κάνουν προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι τους. Είναι σημαντικό να ασκηθούν στην στοχοθεσία στη ζωή τους αλλά και στην αναγνώριση των ονείρων τους με πραγματική υπόσταση.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: σε όλες τις ενδεικτικές ενέργειες και δραστηριότητες απαιτείται η ελευθερία έκφρασης και συμμετοχής , η διακριτική συμμετοχή του εκπαιδευτικού με συντονιστικό και αρχηγικό ρόλο, ο σεβασμός από όλα τα μέρη , η αποδοχή και η συμμετοχή όλων των μαθητών , με την προσωπική απόφαση συμμετοχής πλήρως σεβαστή και κατανοητή. Απαιτούμενο εποπτικό υλικό

Να χρησιμοποιηθεί το υλικό που έχει δημιουργηθεί από το ΠΙ και αυτό που διαθέτουν οι Σχολικοί Σύμβουλοι και οι καθηγητές στα αρχεία τους. Αξιολόγηση Ο συνεχής έλεγχος προκειμένου να διαπιστωθεί η αναγνώριση από τους μαθητές των πιθανών προβλημάτων της εφηβείας λόγω των αλλαγών που φυσιολογικά συμβαίνουν αλλά και η ελεύθερη συμμετοχή των μαθητών στις συζητήσεις αποτελούν σημάδι θετικής αξιολόγησης στην επεξεργασία του μαθήματος. Οι προτάσεις και η κριτική των μαθητών σε θέματα που μπορεί να αντιμετωπισθούν κατάλληλα είναι επίσης σημαντικός παράγοντας αξιολόγησης.

75

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Διαφυλικές σχέσεις-εφηβεία(Καθορισμός ρόλων) ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: «Πρόληψη» ΤΑΞΗ: Β΄ Γυμνασίου ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 διδακτική ώρα Διδακτικοί Στόχοι Με τη διδασκαλία της συγκεκριμένης θεματικής ενότητας επιδιώκεται οι μαθητές: • Να γνωρίσουν τις διαφυλικές σχέσεις, τα γνωρίσματα και τις αλλαγές της

εφηβείας. • Να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη αυτογνωσίας και ενίσχυσης της

προσωπικότητάς τους πριν συνάψουν σχέσεις με την όποια μορφή(φιλικές, επαγγελματικές, ερωτικές).

• Να αναγνωρίσουν την ανάγκη αρμονικής συνύπαρξης ανδρών γυναικών. • Να συνειδητοποιήσουν τα γεγονός ότι και τα δύο φύλα έχουν συναισθηματικές

ανάγκες. • Να αναγνωρίσουν τον επηρεασμό από τα ΜΜΕ όσο αφορά στον καθορισμό των

ρόλων των φύλων. Προαπαιτούμενες γνώσεις

Οι μαθητές ανακαλούν τις γνώσεις αλλά και τις εμπειρίες που έχουν αποκτήσει κατά τη διάρκεια της ζωής τους στην οικογένεια, στο σχολείο και στην κοινωνία. Είναι επίσης πολύ σημαντικό να προσδιορίσουν τα σημεία που τα ΜΜΕ με τις εκπομπές που μεταδίδουν αλλά και τις διαφημίσεις προσπαθούν να καθορίσουν τους ρόλους που οφείλουν να έχουν τα φύλα. Θα μπορούσε και να γίνει μια μικρή έρευνα γι αυτό πριν αρχίσει η επεξεργασία της ενότητας με αυτό τον τρόπο. Καθορισμός κύριων θεμάτων ενότητας Τα κύρια θέματα της ενότητας και εδώ είναι τα ίδια. Εκτός των άλλων όπως τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της εφηβείας, αλλαγές στην συμπεριφορά, ανάγκη κατανόησης της διαφορετικότητας, σεβασμός στην προσωπικότητα των άλλων, ανάγκη κατανόησης συναισθηματικών αναγκών και στα δυο φύλα, και εναλλαγής συναισθημάτων υπάρχει επικέντρωση στους επηρεασμούς καθορισμού των ρόλων τους μέσα στην κοινωνία ανάλογα του φύλου τους.

76

Μεθοδολογία Η βιωματική μέθοδος είναι η ενδεικνυόμενη στην ενότητα αυτή. Οι μαθητές είναι σκόπιμο να μιλήσουν για τους εαυτούς τους, για τις εμπειρίες τους σχετικά με τις αλλαγές που παρατηρούν στην συμπεριφορά τους και στα συναισθήματά τους όσο αφορά όλα τα θέματα της ενότητας αλλά και το ειδικό θέμα που έχει τεθεί . Είναι επίσης απαραίτητη και η συμμετοχή των καθηγητών με τρόπο ώστε οι μαθητές που αντιμετωπίζουν προβλήματα λόγω της εφηβείας τους να μην νιώσουν απομονωμένα αλλά να συνειδητοποιήσουν ότι όλα αυτά καθώς και οι συναισθηματικές αλλαγές που παρατηρούνται είναι φυσιολογικές. Είναι σημαντικό να κατανοήσουν οι μαθητές ότι τα δικά τους συναισθήματα είναι μοναδικά και δεν υπάρχει λόγος να επηρεάζονται από άλλες πηγές. Η ομαδοσυνεργατική μέθοδος είναι επίσης προτεινόμενη με ιδιαίτερη όμως προσοχή στην επιλογή των ατόμων στις ομάδες η οποία οφείλει να γίνεται με τυχαίο τρόπο. Φυσικά οι μαθητές οφείλουν να είναι το κέντρο όποιας μεθόδου κι αν χρησιμοποιηθεί (μαθητοκεντρική διδασκαλία )και η διαθεματικότητα είναι επίσης απαραίτητη προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της συγκεκριμένης ενότητας. Πορεία διδασκαλίας

Προτεινόμενες διδακτικές ενέργειες Α. Προβολή μιας σειράς από διαφημίσεων τηλεοπτικών ή και απλών φωτογραφιών από τον έντυπο τύπο στις οποίες φαίνεται καθαρά ο καθορισμός των φύλων. Β. Σύνδεση τους με τις λέξεις κλειδιά του μαθήματος αλλά και με τις βασικές έννοιες τις οποίες θέλουμε να συζητήσουμε. Γ. Συζήτηση που αφορά στις απόψεις των μαθητών μας γι αυτά τα θέματα. Θα μπορούσε να έχει υπάρξει προηγούμενη προετοιμασία ώστε οι μαθητές να έχουν και οι ίδιοι φέρει μαζί τους σχετικό υλικό, βοηθώντας έτσι στην πληρέστερη τεκμηρίωση των προσωπικών τους απόψεων.

Δ. Θα μπορούσαν επίσης να υπάρξουν δραματοποιήσεις και παιχνίδι ρόλων που αφορούν στις φιλικές σχέσεις, στις οικογενειακές συγκρούσεις αλλά και στις διαφυλικές σχέσεις και που αφορούν στον καθορισμό των ρόλων των δυο φύλων.

Ερωτήσεις που θα μπορούσαν να βοηθήσουν την συζήτηση ώστε οι μαθητές να εκφραστούν, να αποκτήσουν κριτική σκέψη και ολοκληρωμένη άποψη για όλες τις σχετικές καταστάσεις που υπάρχουν στην κοινωνία που ζουν.

• Ποια είναι τα σημεία που φανερώνουν τους ρόλους που προσδιορίζονται μέσα από τις προσφερόμενες διαφημίσεις; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες.

• Ποια είναι τα νέα συναισθήματα που νιώθετε; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες.

• Ποιες είναι οι αλλαγές που θα θέλατε να πραγματοποιηθούν στην κοινωνία που θα επιθυμούσατε να ζήσετε; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες.

• Υπάρχουν συγκρούσεις που γίνονται λόγω του καθορισμού των ρόλων; Με ποιους; Γιατί νομίζετε ότι συμβαίνει αυτό;

• Νιώθετε αλλαγές στην συμπεριφορά σας με το άλλο φύλο λόγω αυτού του καθορισμού; Ποιοι άλλοι νομίζετε ότι καθορίζουν ή προσπαθούν να καθορίσουν αυτούς τους ρόλους; Γιατί νομίζετε ότι συμβαίνει αυτό; Συζήτηση, εμπειρίες, παραδείγματα.

77

Σημ. Είναι αναγκαίο να παρατηρηθούν οι ανάγκες και οι επιθυμίες που διαφαίνονται από τους μαθητές, προκειμένου να ληφθούν συμπληρωματικές ενέργειες που θα τους βοηθήσουν. Διαθεματικές προσεγγίσεις

Νεοελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Ξένες Γλώσσες: Με τη βοήθεια των αντίστοιχων μαθημάτων μπορεί να δοθεί έμφαση στην έκφραση των ιδεών και των συναισθημάτων που είναι απαραίτητες για την αναγνώριση του καθορισμού των ρόλων των δυο φύλων και συνειδητοποίηση των συνεπειών τους. (επικοινωνία)

Θρησκευτικά: Με τη βοήθεια του μαθήματος των Θρησκευτικών γίνεται κατανοητό ότι τα θέματα του καθορισμού των ρόλων των φύλων αντιμετωπίζονται με διαφορετικό τρόπο στις διαφορετικές θρησκείες. Είναι σημαντικό οι μαθητές να κατανοήσουν την θέση της γυναίκας και των ρόλων των δυο φύλων στην χριστιανική θρησκεία και το ρόλο που αυτές οι ιδέες διαδραμάτισαν στην ιστορία και στην κοινωνική εξέλιξη.(σύστημα-επικοινωνία-χώρος- χρόνος-μεταβολή- εξέλιξη)

Αισθητική Αγωγή: Με τη βοήθεια των αντίστοιχων μαθημάτων δίνεται έμφαση στην σημασία που η τέχνη με όλες τις μορφές έδινε στον καθορισμό των ρόλων των δυο φύλων. Επίσης με την δημιουργία κάποιου έργου τέχνης, αφίσας , κολάζ, αφίσας, ή μιας θεατρικής παράστασης, μπορούν να περάσουν μηνύματα ή και να υπάρξουν μορφές έκφρασης για τους εφήβους αλλά και να ενισχυθεί η προσωπικότητά τους και η αυτοεκτίμησή τους μέσα από την ανακάλυψη κλίσεων και ταλέντων. (πολιτισμός-μονάδα-εξέλιξη-μεταβολή)

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: Με τη βοήθεια της ομάδας και του συντονιστή καθηγητή γίνεται κατανοητό ότι ο καθορισμός των ρόλων στα φύλα υπάρχει σε όλο τα ζωικό βασίλειο μέσα στην εξέλιξη του. (σύστημα).

Προτεινόμενες δραστηριότητες − εργαστηριακές ασκήσεις 1η Δραστηριότητα Η προβολή μιας σειράς από διαφημίσεις ή από γνωστά τηλεοπτικά προγράμματα ή αποσπάσματα από γνωστά αγαπημένα σήριαλ όπου οι άνδρες και οι γυναίκες έχουν σαφή καθορισμό του ρόλου τους μπορεί να ξεκινήσει την επεξεργασία του μαθήματος. Μπορεί να συζητηθεί το γεγονός ότι οι γυναίκες είναι πάντα όμορφες, καλοντυμένες και μακιγιαρισμένες ακόμη και όταν καθαρίζουν ενώ στις θέσεις διευθυντών ή επιχειρηματιών συνήθως υπάρχουν άνδρες. Μια κατηγοριοποίηση αυτών των διαφημίσεων μπορεί να βοηθήσει στην εξαγωγή συμπερασμάτων και σε παραγωγική συζήτηση. 2η Δραστηριότητα Θα μπορούσαν να φτιάξουν μια ιστορία, σύμφωνα με την οποία διαφαίνονται οι επιθυμίες τους σχετικά με τους ρόλους που θα ήθελαν να έχουν στην μελλοντική επαγγελματική ζωή τους αλλά και στην οικογενειακή ή και φιλική ζωή τους και στις σχέσεις τους. Μέσα από την συζήτηση θα μπορούσε να διαφανεί η ανάγκη αυτογνωσίας και αυτοπεποίθησης προκειμένου να αποφευχθούν αναθέσεις ρόλων που δεν είναι επιθυμητοί. 3η Δραστηριότητα Δημιουργία αντιδιαφημίσεων όπου θα φαίνεται ότι και οι άνδρες και οι γυναίκες μπορούν να λειτουργήσουν με όλους τους ρόλους αρκεί να το επιθυμούν και να το αποδέχονται. Είναι σημαντικό να κατανοηθεί η ανάγκη της αξίας της ισότητας των

78

δυο φύλων αλλά και η αξία της συζήτησης προκειμένου να υπάρξουν αρμονικές σχέσεις.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Είναι σημαντικό να ασκηθούν στην στοχοθεσία στη ζωή τους αλλά και στην αναγνώριση των ονείρων τους με πραγματική υπόσταση.

Σε όλες τις ενδεικτικές ενέργειες και δραστηριότητες απαιτείται η ελευθερία έκφρασης και συμμετοχή, η διακριτική συμμετοχή του εκπαιδευτικού με συντονιστικό και αρχηγικό ρόλο, ο σεβασμός από όλα τα μέρη , η αποδοχή και η συμμετοχή όλων των μαθητών , με την προσωπική απόφαση συμμετοχής πλήρως σεβαστή και κατανοητή. Απαιτούμενο εποπτικό υλικό

Να χρησιμοποιηθεί το υλικό που έχει δημιουργηθεί από το ΠΙ και αυτό που διαθέτουν οι Σχολικοί Σύμβουλοι και οι καθηγητές στα αρχεία τους. Αξιολόγηση Ο συνεχής έλεγχος προκειμένου να διαπιστωθεί η αναγνώριση από τους μαθητές των πιθανών προβλημάτων της εφηβείας λόγω των αλλαγών που φυσιολογικά συμβαίνουν αλλά και η ελεύθερη συμμετοχή των μαθητών στις συζητήσεις αποτελούν σημάδι θετικής αξιολόγησης στην επεξεργασία του μαθήματος. Οι προτάσεις και η κριτική των μαθητών σε θέματα που μπορεί να αντιμετωπισθούν κατάλληλα είναι επίσης σημαντικός παράγοντας αξιολόγησης.

79

Σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών της Οικιακής Οικονομίας το Κεφάλαιο 8 έχει την παρακάτω θεματική ενότητα:

Οικιακή Οικονομία – Αγωγή Υγείας Νοσήματα – Ασθένειες. Πρόληψη. Σεξουαλική αγωγή και υγεία.

και οι στόχοι της ενότητας είναι οι εξής; Να κατανοήσουν τα αίτια και τους τρόπους μετάδοσης αλλά και πρόληψης των νοσημάτων και των ασθενειών. Να γνωρίσουν τις διαφυλικές σχέσεις, τη σεξουαλική συμπεριφορά και σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα. Να μάθουν για τον οικογενειακό προγραμματισμό. Να ασκηθούν στην αναγνώριση αξιών, να ενημερωθούν για τα γνωρίσματα της βίας και της παρενόχλησης και να εξοικειωθούν με τη σχετική ορολογία.

Για την καλύτερη διδασκαλία τη συγκεκριμένης ενότητας παρατίθεται το παρακάτω κείμενο, το οποίο αποτελεί την αρχική πρόταση της υπογράφουσας ως συγγραφέως της συγκεκριμένης ενότητας: ΠΡΟΣΟΧΗ. Η συγκεκριμένη ενότητα έχει σοβαρές απαιτήσεις και χρειάζεται την πλήρη συναισθηματική κατάρτιση και την απαραίτητη αυτογνωσία προκειμένου να στηριχθεί ο καθηγητής Οικιακής Οικονομίας και να νιώσει σίγουρος για την διδασκαλία αυτής της ενότητας. Οποιαδήποτε παρεκτροπή από τους στόχους και την πρέπουσα μεθοδολογία της διδασκαλία εγκυμονεί κινδύνους με αποτέλεσμα πιθανές κοινωνικές αντιδράσεις. Είναι πολύ σημαντικό να αντιμετωπιστεί με πλήρη επιστημονικότητα και άκαμπτη ορολογία ώστε να μην ξεφύγει από τα επιστημονικά και ασφαλή όρια. Αν δεν νιώθετε ικανοί να «αγγίξετε» και να επεξεργαστείτε αυτή την ενότητα όπως ΠΡΕΠΕΙ παραμείνατε στο μάθημα με την μορφή που έχει στο σχολικό εγχειρίδιο. Εναλλακτική λύση: Αναλάβετε Πρόγραμμα Αγωγής Υγείας με θέμα Διαφυλικών Σχέσεων το οποίο, και αφού πάρετε την σχετική επιμόρφωση από τα κατά τόπους τμήματα Α.Υ., μπορείτε να το ενοποιήσετε και να το επεξεργαστείτε με την συγκεκριμένη ενότητα με μεγαλύτερη ασφάλεια .

80

8.1 Σεξουαλική Αγωγή και Υγεία Λέξεις-κλειδιά:

εφηβεία, συναισθήματα, φιλικές, ερωτικές σχέσεις, ισοτιμία δυο φύλων, συντροφικότητα, σεξουαλική συμπεριφορά, σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, σεξουαλική συμπεριφορά, AIDS, προφύλαξη, οικογενειακός προγραμματισμός

Στόχοι της υποενότητας είναι οι μαθητές και οι μαθήτριες: να γνωρίσουν τις διαφυλικές σχέσεις, τη σεξουαλική συμπεριφορά και τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα

να κατανοήσουν την σημασία του οικογενειακού προγραμματισμού

να αποκτήσουν κριτική ικανότητα στις πληροφορίες που παίρνουν

να ασκηθούν στην αναγνώριση αξιών, να αυξήσουν την αυτοεκτίμησή τους, και να ενισχυθεί η προσωπικότητα τους.

Οι διαφυλικές- διαπροσωπικές σχέσεις στην εφηβεία Στην εφηβεία τα παιδιά αναζητούν μια παρέα, μια σταθερή ομάδα με κανόνες

και όρους διαφορετικούς από την οικογένεια, το σχολείο και την κοινωνία που έχουν φτιάξει οι ενήλικες. Προσπαθούν να δημιουργήσουν σχέσεις που θα προσεγγίζουν περισσότερο τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους αλλά και να δοκιμάσουν τις ικανότητες και την γοητεία τους.

Εικ. 8.16 Η εφηβεία είναι το τρένο που οδηγεί στη αυτονομία της ενήλικης ζωής

Ένα από τα βασικά ερωτήματα που απασχολεί τους εφήβους είναι το πώς θα

ξεχωρίσουν το συναίσθημα του έρωτα που στα εφηβικά χρόνια αρχίζει να βιώνεται για πρώτη φορά.

Ίσως όμως αυτό το ερώτημα θα έπρεπε να αντικατασταθεί από το κατά πόσο μπορεί να συνυπάρξουμε με ανθρώπους που είναι διαφορετικοί από εμάς; Τόσο μια φιλική όσο και μια ερωτική σχέση ανανεώνονται όταν ο καθένας εμπλουτίζει και συμπληρώνει τον άλλο.

Θα ήταν καλό να αναρωτηθούμε: κατά πόσο επιτρέπουμε στο φίλο ή στη φίλη μας , στον αγαπημένο ή στην αγαπημένη μας να

σκέφτεται, να αισθάνεται και να εκφράζεται ελεύθερα , ανεξάρτητα από εμάς;

Καθώς μεγαλώνουμε διαπιστώνουμε ότι όσο περισσότερο γνωρίζουμε και αγαπάμε τον εαυτό μας, τόσο καλύτερα είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε και να αποδεχόμαστε και τους άλλους ώστε να μπορούμε να επιλέγουμε τους ανθρώπους με τους οποίους μπορούμε να δημιουργήσουμε μια ουσιαστική φιλική ή ερωτική σχέση.

Έτσι, όσο πιο πλούσια είναι η ζωή μας, γεμάτη ενδιαφέρονται και στόχους, τόσο καλύτερα θα αντέξουμε τη διάλυση μιας φιλικής ή ερωτικής σχέσης χωρίς την

81

αίσθηση ότι χάνεται η ζωή μας ή ότι δεν αξίζουμε τίποτε ή ότι τίποτε δεν έχει αξία γύρω μας.

Στην εποχή της εφηβείας αρχίζουμε και συνειδητοποιούμε τα συναισθήματα μας. Λυπόμαστε, χαιρόμαστε, πονάμε, νιώθουμε ευτυχισμένοι ή δυστυχισμένοι.

Είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας και να τα αποδεχόμαστε γιατί μόνο έτσι μπορούμε να τα επεξεργαστούμε και να λειτουργήσουμε αληθινά σε σχέση με τον εαυτό μας και τους άλλους.

Η ζωή είναι ένας συνεχής αγώνας εξισορρόπησης των θετικών και αρνητικών συναισθημάτων και αυτό είναι κάτι που χαρακτηρίζει και όλες τις σχέσεις των ανθρώπων.

Αυτό που αγόρια και κορίτσια οφείλουν να κάνουν είναι να αποδεχθούν τη διαφορετικότητά τους με σεβασμό στις επιθυμίες και στις ανάγκες του άλλου. Τα δυο φύλα δεν είναι άνισα αλλά διαφορετικά. Όσο αφορά τις συναισθηματικές και ερωτικές σχέσεις τα δυο φύλα είναι ισότιμα γιατί έχουν την ίδια ανάγκη για αγάπη, τρυφερότητα και κατανόηση.

Εικ.8.17 Άνδρες και γυναίκες έχουν τις ίδιες συναισθηματικές ανάγκες

Σεξουαλική συμπεριφορά Οι σημαντικές κοινωνικές αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών και τη μεγάλη

επιρροή που ασκούν τα ΜΜΕ έχουν επηρεάσει πολύ τις απόψεις των ανθρώπων σχετικά με τη σεξουαλική συμπεριφορά τους. Αυτό έχει οδηγήσει όλους τους ανθρώπους σε μεγάλα ερωτηματικά σχετικά με το ποια είναι η φυσιολογική συμπεριφορά στις σεξουαλικές σχέσεις.

Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχει προτείνει μια απλή μέθοδο για να αναγνωρίσουμε τι είναι φυσιολογικό και τι όχι στο σεξ. Έτσι σε ένα ερωτικό ζευγάρι θα πρέπει να πληρούνται οι εξής όροι: • Τα ερωτικά παιχνίδια να γίνονται με τη θέληση και των δυο, χωρίς

εξαναγκασμούς, μόνο σαν έκφραση της αγάπης τους. • Να μην διακινδυνεύουν τη σωματική τους ακεραιότητα και υγεία. • Να μην ενοχλούν τρίτους (κοινωνικός όρος). Σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα

Είναι μια ομάδα νοσημάτων που μεταδίδονται από άτομο σε άτομο με τη σεξουαλική επαφή.

Οι πιο σοβαρές σεξουαλικές μεταδιδόμενες ασθένειες που υπάρχουν σήμερα είναι: Σύφιλη, Βλεννόρροια, Γεννητικά κονδυλώματα, Γεννητικός έρπητας, Μη γονοκοκκική γεννητική μόλυνση, Ιογενής ηπατίτιδα, Aids (ιός ανοσοποιητικής ανεπάρκειας του ανθρώπου, HIV).

Κάθε χρόνο παρουσιάζονται περισσότερα από 333 εκατομμύρια νέα κρούσματα που μπορούν να θεραπευτούν , ένα εκατομμύριο νέα κρούσματα του ιού του AIDS και

μερικά εκατομμύρια κρούσματα από νοσήματα που οφείλονται σε άλλους ιούς (έρπητα και ηπατίτιδα Β).

Τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα παρουσιάζουν εντυπωσιακή αύξηση τα τελευταία χρόνια.

82

Οι λόγοι που προκάλεσαν αυτή την έκρηξη στη μετάδοση των νοσημάτων έχουν σχέση με το γεγονός ότι πολλοί νέοι ξεκινούν τη σεξουαλική τους ζωή σε σχετικά μικρή ηλικία, χωρίς την απαραίτητη ενημέρωση για τους τρόπους προφύλαξης. Επίσης, οι περισσότερες αντισυλληπτικές μέθοδοι δεν παρέχουν προστασία από την μετάδοση αυτών των νοσημάτων. Τέλος, τις τελευταίες δεκαετίες αυξήθηκαν οι μετακινήσεις πληθυσμού από τη μια χώρα στην άλλη(τουρισμός, εμπόριο, μετανάστες, πορνεία) χωρίς βελτίωση στην ενημέρωση και στις συνθήκες υγιεινής διαβίωσης.

Τρόποι προφύλαξης

Τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα μεταδίδονται κυρίως με τις εκκρίσεις των γεννητικών οργάνων. Γι αυτό και η προφύλαξη μπορεί να γίνει με τους εξής τρόπους:

• Αποχή από το σεξ. Είναι η μόνη εγγυημένη προφύλαξη • Επαφή με ένα μόνο σύντροφο(μονογαμική σχέση). Ο σύντροφος αυτός δεν θα

πρέπει να έχει έρθει προηγούμενα σε επαφή με μολυσμένο άτομο. • Χρήση προφυλακτικού σε όλες τις σεξουαλικές επαφές και με σωστό

τρόπο. • Ειδικά για το AIDS, δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ,όποτε χρειάζεται να

χρησιμοποιηθούν (μεταγγίσεις αίματος ή αιμοληψίες γενικά), μεταχειρισμένες σύριγγες.

Δεν μπορούμε να καταλάβουμε αν ένας άνθρωπος πάσχει από σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα κοιτάζοντάς τον!

Οι άνθρωποι που πάσχουν από τέτοιο νόσημα, ακόμη και από AIDS, συνήθως δε φαίνονται άρρωστοι.

Το AIDS δε μεταδίδεται : με το απλό φιλί

με τη χειραψία τα σκεύη φαγητού την τουαλέτα τα προσωπικά είδη

Οικογενειακός προγραμματισμός Ο οικογενειακός προγραμματισμός αποτελεί βασικό στοιχείο της προληπτικής

ιατρικής. Στόχος του είναι η αναβάθμιση της ποιότητας ζωής με τον προγραμματισμό της οικογένειας που μπορεί να επιτευχθεί με: 1. τη γέννηση παιδιών που οι γονείς τους τα επιθυμούν, έχουν αποφασίσει τον

ερχομό τους και έτσι θα ζήσουν σε μια ευτυχισμένη οικογένεια 2. την αποφυγή ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης χρησιμοποιώντας μεθόδους

αντισύλληψης που είναι ασφαλέστερες για την υγεία της γυναίκας από την έκτρωση

3. την ρύθμιση του χρόνου ανάμεσα από εγκυμοσύνες 4. τον έλεγχο του χρόνου των γεννήσεων σε σχέση με την ηλικία των γονέων 5. την επιλογή της κάθε οικογένειας για τον αριθμό των παιδιών που θα αποκτήσει 6. την αντιμετώπιση προβλημάτων αναπαραγωγής 7. την πρόληψη νοσημάτων που μεταδίδονται με τη σεξουαλική επαφή 8. την πρόληψη κληρονομικών παθήσεων 9. τη σεξουαλική αγωγή.

83

Φυσικά, ο οικογενειακός προγραμματισμός δεν έχει στόχο την αύξηση της υπογεννητικότητας που ήδη είναι ένα πρόβλημα των ανεπτυγμένων χωρών. Όμως, η σύγχρονη οικογένεια έχει υποχρέωση να αποφασίζει η ίδια για την γέννηση των απογόνων της και να παίρνει όλες τις προφυλάξεις ώστε να γεννηθούν υγιή παιδιά προορισμένα να ζήσουν σε μια χαρούμενη, ευτυχισμένη οικογένεια για να γίνουν με τη σειρά τους ευτυχισμένοι και παραγωγικοί ενήλικες.

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ

Στον τόπο μας γίνονται κάθε χρόνο περίπου 350.000 εκτρώσεις, δηλαδή σε κάθε γέννηση παιδιού αντιστοιχούν περίπου 3 από αυτές. Η έκτρωση συνδέεται με πολύ

σοβαρές ψυχολογικές και σωματικές επιπλοκές.

Η υγεία είναι το σημαντικότερο αγαθό. Αυτό διατηρείται μόνο με την

πρόληψη και τη γνώση όλων των παραγόντων που μπορεί να βοηθήσουν στην καταπολέμηση των ασθενειών.

Οι σωστές διαφυλικές σχέσεις επιτυγχάνονται όταν υπάρχει ισοτιμία και αλληλοσεβασμός αλλά και κατανόηση της διαφορετικότητας των δυο φύλων.

Η σωστή προφύλαξη και γνώση είναι ο μόνος εχθρός των σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων.

Ο προγεννητικός έλεγχος στοχεύει στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των οικογενειών.

84

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Φαρμακευτικές ουσίες- ναρκωτικά ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: «Πρώτες βοήθειες» ΤΑΞΗ: Β΄ Γυμνασίου ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 διδακτική ώρα Διδακτικοί Στόχοι Με τη διδασκαλία της συγκεκριμένης θεματικής ενότητας επιδιώκεται οι μαθητές: • Να αποκτήσουν ειδικές γνώσεις και δεξιότητες σχετικές με τα φάρμακα και την

σωστή τους χρήση. • Να ενισχύσουν την απόκτηση αξιών και τη δυνατότητα άρνησης στις εξαρτήσεις. • Να ενισχύσουν την αυτογνωσία, την προσωπικότητα και την αυτοεκτίμησή τους. • Να ενισχύσουν την κριτική τους ικανότητα στις πληροφορίες που τους δίνονται

και να ενισχύσουν την ανάγκη αυτοδιάθεσής σύμφωνα με τις επιθυμίες τους. Προαπαιτούμενες γνώσεις

Οι μαθητές ανακαλούν τις γνώσεις αλλά και τις εμπειρίες που έχουν αποκτήσει κατά τη διάρκεια της ζωής τους στην οικογένεια, στο σχολείο και στην κοινωνία. Το θέμα των φαρμάκων γενικότερα αλλά και των ουσιών εξάρτησης είναι πολυσυζητημένο και οι περισσότεροι μαθητές έχουν γενικές γνώσεις για τα θέματα αυτά. Ταυτόχρονα και επειδή οι προσλαμβάνουσες πληροφορίες είναι πολλές μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατάλληλα προκειμένου να γίνει η επεξεργασία του μαθήματος περισσότερο παραγωγική.

Επιμέρους – Ειδικοί Διδακτικοί Στόχοι Αυτοί οι στόχοι οφείλουν να καθοριστούν από τον εκπαιδευτικό ανάλογα από τις ειδικές ανάγκες τους σχολείου. Είναι σημαντικό να προσεχθεί ιδιαίτερα το γεγονός μαθητών που ίσως ζουν σε περιοχές που παρουσιάζουν μεγάλα προβλήματα εξαρτήσεων.

Καθορισμός κύριων θεμάτων ενότητας Τα θέματα στην ενότητα αυτή μπορούν να διακριθούν στις διαφορετικές κατηγορίες στις οποίες χωρίζονται και στο βιβλίο του μαθητή. Είναι σημαντικό να φανεί αυτή η διάκριση και στην επεξεργασία του μαθήματος ώστε να γίνουν εμφανείς οι διαφορετικές χρήσεις των φαρμάκων αλλά και των υπόλοιπων ουσιών. Είναι φανερό ότι ο εκπαιδευτικός οφείλει να δώσει την πρέπουσα προσοχή στην χρήση των φαρμάκων και ταυτόχρονα να προσανατολίσει την διδασκαλία της ενότητας όσο αφορά στην πρόληψη και στην γνώση από την χρήση των υπόλοιπων ουσιών στις οποίες η ενότητα αναφέρεται. Μεθοδολογία Στο θέμα που αναφέρεται στα φάρμακα η προτεινόμενη μέθοδος μπορεί να είναι και η μορφή της διάλεξης. Σε κάθε όμως περίπτωση η πλήρης συμμετοχή των μαθητών που θα ανασύρουν τις γνώσεις που έχουν είναι απαραίτητη. Φυσικά, η προτεινόμενη και δημιουργικότερη μέθοδος σε όλη την ενότητα και στα επιμέρους σημεία της είναι η βιωματική. Είναι προφανές ότι η προσπάθεια «κυρήγματος» και συμβουλευτικής με την κλασσική έννοια της δασκαλοκεντρικής μορφής διδασκαλίας μπορεί να επιφέρει εντελώς αρνητικά αποτελέσματα στην περίπτωση της ενότητας αυτής. Γι αυτό χρειάζεται μεγάλη προσοχή στην επεξεργασία και στην συμβουλευτική που θα ασκηθεί προκειμένου να είναι παραινετική και να αποφευχθούν σημεία αντίδρασης

85

των μαθητών. Είναι άξιο να σημειωθεί ότι πολλές φορές οι μαθητές της Β΄ Γυμνασίου έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή με το κάπνισμα παρασυρμένοι από φίλους ή το αλκοόλ. Σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να βρεθούν στον δρόμο τους και ναρκωτικά. Επομένως, ο τρόπος επεξεργασίας αυτών των θεμάτων οφείλει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός αν θέλουμε να αποφύγουμε δυσάρεστες και ανεπιθύμητες συνέπειες. Φυσικά , κάποιο σχετικό πρόγραμμα Αγωγής Υγείας θα μπορούσε να αποτελέσει βοηθητικό και υποστηρικτικό στοιχείο στην ενότητα αυτή. Παρόλα αυτά, ακόμη και μια παραπάνω διδακτική ώρα θα μπορούσε να αφιερωθεί σε μια μορφή βιωματικού μαθήματος με περισσότερες ενδεικτικές δραστηριότητες ώστε να επιτευχθούν ιδιαίτερα οι στόχοι που αναφέρονται στην αυτογνωσία και ενίσχυση της προσωπικότητας των μαθητών. Πορεία διδασκαλίας

Προτεινόμενες διδακτικές ενέργειες Α. Καταιγισμός ιδεών ( ιδεοθύελλα ή brainstorming) με τις έννοιες και τις λέξεις κλειδιά του μαθήματος προκειμένου να ελεγχθούν ή και να εξεταστούν και οι γνώσεις των μαθητών. Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες. Β. Χωρισμός των επιμέρους ενοτήτων του μαθήματος και επεξεργασία τους με διαφορετικό σε κάθε περίπτωση τρόπο. Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες. Γ. Συζήτηση με τους μαθητές που θα αφορά στην χρήση των φαρμάκων. Μεγάλη επικέντρωση στους τρόπους αντίστασης στη χρήση των ουσιών όπως το αλκοόλ, τα ναρκωτικά, το κάπνισμα. Είναι απαραίτητο να υπάρξει μεγάλη εμβάθυνση στο θέμα αυτό με την πλήρη έκφραση των συναισθημάτων και των προβλημάτων που ίσως οι μαθητές, όντας στο ξεκίνημα της εφηβείας τους, έχουν αρχίσει να νιώθουν. Οι προτάσεις με το μπλε πλαίσιο που βρίσκονται στο βιβλίο του μαθητή, μπορούν να χρησιμοποιηθούν γι΄ αυτό το λόγο και για το ξεκίνημα της συζήτησης που οφείλει να οδηγήσει ΜΟΝΟ σε συζήτηση και ΠΟΤΕ σε νουθεσίες. Δ. Σειρά από κυκλικές ερωτήσεις που επίσης οδηγούν σε αυτογνωσία και ενίσχυση αυτοεκτίμησης και που μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε μεγαλύτερης έκτασης βιωματικού ή σε σχέδιο εργασίας. • Τι μπορώ να κάνω όταν βαριέμαι; • Σε ποιες περιπτώσεις νιώθω θλίψη;. • Πότε νιώθω δυσκολία ή δυστυχία; • Τι κάνω για να τα αντιμετωπίσω; • Πότε νιώθω ευτυχία ή χαρά ή ικανοποίηση; • Τι μπορώ να κάνω για να κρατήσω αυτό το συναίσθημα περισσότερο; • Πότε νιώθω εσωτερική αναστάτωση; • Τι κάνω όταν νιώσω εσωτερική αναστάτωση; • Πότε ένιωσα άσχημα για τελευταία φορά; Γιατί; Τι έκανα για να το βελτιώσω;

Τι άλλο θα μπορούσα να έχω κάνει; • Πότε λέω όχι; Πως νιώθω; • Πότε είπα όχι για τελευταία φορά;(Σ.Σ. σε περιπτώσεις πίεσης από φίλους και

επηρεασμού). Σε ποιον; Γιατί; • Υπάρχουν ασχολίες που με κάνουν να νιώθω ευχάριστα; • Πότε συγκρούστηκα για τελευταία φορά με κάποιον; Ποιος ήταν; Γιατί; • Τι έκανα για να ξεπεράσω μια σύγκρουση με κάποιον από το συγγενικό ή

φιλικό μου περιβάλλον;

86

Ε. Χωρισμός σε ομάδες και συζήτηση στις επιμέρους ενότητες του μαθήματος. Θα μπορούσε να έχει υπάρξει και μια προετοιμασία στα θέματα αυτά προκειμένου οι μαθητές να έχουν συλλέξει υλικό το οποίο ύστερα με την κατάλληλη καθοδήγηση θα επεξεργαστούν και θα παρουσιάσουν. Δ. Δραματοποιήσεις, παιχνίδι ρόλων, σενάρια, διαφημίσεις και αντιδιαφημίσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εκπαιδευτικές ενέργειες για την καλύτερη επεξεργασία του μαθήματος. Παρατηρήσεις. Είναι αναγκαίο να παρατηρηθούν οι ανάγκες, τα πιθανά εφηβικά προβλήματα αλλά και οι επιθυμίες που διαφαίνονται από τους μαθητές, προκειμένου να ληφθούν συμπληρωματικές ενέργειες που θα τους βοηθήσουν. Διαθεματικές προσεγγίσεις

Νεοελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Ξένες Γλώσσες: Με τη βοήθεια των αντίστοιχων μαθημάτων μπορεί να διαφανεί ότι η σωστή έκφραση των ιδεών και των συναισθημάτων μπορεί να βοηθήσουν στην ενίσχυση της προσωπικότητας των εφήβων . (επικοινωνία)

Θρησκευτικά: Με τη βοήθεια του μαθήματος των Θρησκευτικών μπορεί να γίνει κατανοητό ότι η θρησκεία και οι ηθικές και άλλες αξίες που αυτή προσφέρει στους πιστούς της μπορεί να βοηθήσουν στα εξεταζόμενα θέματα.(σύστημα-επικοινωνία-χώρος- χρόνος-μεταβολή- εξέλιξη)

Φυσική Αγωγή: Με τη βοήθεια του αντίστοιχου μαθήματος δίνεται έμφαση στην αξία του αθλητισμού ως μέσο πρόληψης για την αποφυγή χρήσης ουσιών όπως ο καπνός ή οι ναρκωτικές ουσίες και το αλκοόλ. (μονάδα – σύνολο- πολιτισμός)

Αισθητική Αγωγή: Με τη βοήθεια των αντίστοιχων μαθημάτων μπορούν να δημιουργηθούν αντικαπνιστικά και άλλα μυνήματα που θα έχουν επίδραση και στους υπόλοιπους μαθητές – εφήβους τους σχολείου.(πολιτισμός-μονάδα-εξέλιξη-μεταβολή)

Τεχνολογία: Με τη βοήθεια του μαθήματος της Τεχνολογίας γίνεται αντιληπτό ότι η δημιουργία κατασκευών και η ενασχόληση με την τεχνολογία γενικότερα μπορεί να είναι τρόπος ενίσχυσης της προσωπικότητας των μαθητών.(μονάδα- σύνολο)

Αγωγή Υγείας: Με κάποιο αντίστοιχο πρόγραμμα Αγωγής Υγείας που ίσως υπάρχει στο σχολείο θα μπορούσε να υπάρξει ενίσχυση των στόχων της ενότητας. Χρήσιμο θα ήταν αν ο καθηγητής Οικιακής Οικονομίας υλοποιούσε ένα τέτοιο πρόγραμμα ώστε να έχει την άνεση να επεξεργαστεί πιο παραγωγικά την συγκεκριμένη ενότητα ή και άλλες παρόμοιες (μονάδα- σύνολο – εξέλιξη).

Φύλλα εργασίας Γίνεται προσωπικές καταγραφές των μαθητών όσο αφορά στις δραστηριότητες

τους που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ενίσχυση για την πρόληψη στην πρόσληψη ουσιών. Θα μπορούσαν επίσης να τονιστούν κάποιες από αυτές ακόμη περισσότερο, όπως π.χ. ο αθλητισμός και να δειχθούν από τους ίδιους τους μαθητές που ασχολούνται με αυτόν τα πλεονεκτήματά τους περιγράφοντας οι ίδιοι τα συναισθήματα που νιώθουν όταν αθλούνται και τον τρόπο που ο αθλητισμός μπορεί να τους βοηθήσει στον αγώνα κατά των ουσιών.

87

Προτεινόμενες δραστηριότητες − εργαστηριακές ασκήσεις 1η Δραστηριότητα Μπορεί να παρουσιαστεί ως εποπτικό υλικό μια σειρά από κουτιά φαρμάκων με τα οποία θα γίνει επιτόπια εξέταση των μέτρων που πρέπει να λαμβάνονται κατά την χρήση των φαρμάκων. Ταυτόχρονα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί υλικό που ίσως έχουν φέρει οι ίδιοι οι μαθητές σχετικά με το θέμα της χρήσης των φαρμάκων. 2η Δραστηριότητα Οι κυκλικές ερωτήσεις που αναφέρονται παραπάνω μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου οι μαθητές να αναγνωρίσουν τα συναισθήματά τους και να ενισχύσουν την προσωπικότητά τους μέσα από αυτό. Για να χρησιμοποιηθούν καλύτερα, πρέπει να γραφτούν σε καρτέλες η κάθε μια χωριστά. Οι μαθητές πρέπει να κάθονται κυκλικά, ώστε να βλέπονται μεταξύ τους και ο κάθε ένας θα απαντάει στην ερώτηση που θα του τύχει από την στοίβα με τις καρτέλες που θα έρθει από τον διπλανό του στα χέρια του. Φυσικά, αν δεν θέλει να απαντήσει δεν θα το κάνει, απλά θα περάσει την στοίβα με τις καρτέλες στον επόμενο μαθητή ή θα απαντήσει στην επόμενη ερώτηση. Είναι σημαντική και η εμπλοκή του εκπαιδευτικού σ’ αυτή τη δραστηριότητα καθώς και ο απόλυτος σεβασμός σε όλους τους ομιλούντες. Οι ερωτήσεις αυτές, θα μπορούσαν να ενισχυθούν και με άλλες που ο καθηγητής θα αποφασίσει ή θα προμηθευτεί από σχετικό υλικό που υπάρχει στα γραφείο της Αγωγής Υγείας . 3η Δραστηριότητα Διαφημίσεις και αντιδιαφημίσεις θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ειδικά στο θέμα του καπνίσματος. Θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί κάποια συγκεκριμένη διαφήμιση από τα ΜΜΕ ή από περιοδικά που όμως οι ίδιοι οι μαθητές θα φτιάξουν τις αντιδιαφημίσεις που αφορούν σ’ αυτή την διαφήμιση. Αν π.χ. η διαφήμιση παρουσιάζει την ελευθερία ενός καπνιστή που φαίνεται να είναι όμορφος και ξένοιαστος πάνω σε ένα άλογο στην φύση οι μαθητές θα παρουσιάσουν με τον δικό τους τρόπο την έλλειψη ελευθερίας που έχει ο καπνιστής και τον τρόπο με τον οποίο η συνήθεια του καπνίσματος τους μπορεί να του δυσκολέψει την ποιότητα της ζωής του. 4η Δραστηριότητα Κολλάζ με αντιδιαφημιστικά μηνύματα ή και παραινετικές προτάσεις- σλόγκαν για την χρήση των ουσιών γενικά. 5η Δραστηριότητα Δημιουργία σεναρίων στα οποία θα φαίνονται περιστατικά σχετικά με τις ουσίες και αντίσταση των μαθητών στην χρήση τους. Π.χ. πάρτυ που γίνεται χρήση αλκοόλ και τσιγάρου και τρόποι αντίστασης του «ήρωα» της ιστορίας. Σχετικές δραματοποιήσεις και παίξιμο ρόλων θα μπορούσαν να ενισχύσουν αυτά τα σενάρια ή τις ιστορίες. 6η Δραστηριότητα Θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα ερωτηματολόγιο με ερωτήσεις που θα αφορούν στους τρόπους με τους οποίους γίνονται αποδεκτοί οι μαθητές στις παρέες τους και ταυτόχρονα ένα δεύτερο με τρόπους αντίστασης σε εκείνα που δεν είναι αποδεκτά. Αυτό μπορεί να γίνει από τους ίδιους τους μαθητές με την συνεργασία και καθοδήγηση του καθηγητή και ύστερα από μεγάλη συζήτηση.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: σε όλες τις ενδεικτικές ενέργειες και δραστηριότητες απαιτείται η ελευθερία έκφρασης και συμμετοχής , η διακριτική συμμετοχή του εκπαιδευτικού με συντονιστικό και αρχηγικό ρόλο, ο σεβασμός από όλα τα μέρη , η αποδοχή και η συμμετοχή όλων των μαθητών , με την προσωπική απόφαση συμμετοχής πλήρως σεβαστή και κατανοητή.

88

Απαιτούμενο εποπτικό υλικό Αρκετό υλικό υπάρχει στα γραφεία Αγωγής Υγείας και στα φυλλάδια που συνοδεύουν σχετικά προγράμματα. Επίσης, στο διαδίκτυο και στις μονάδες που ασχολούνται με την πρόληψη των ουσιών. Αξιολόγηση Η αξιολόγηση δεν μπορεί να αποτελεί βασικό στόχο σε αυτή την ενότητα. Αντίθετα σημασία έχει η αύξηση της αυτοεκτίμησης και η ενίσχυση της προσωπικότητας των μαθητών προκειμένου να μπορούν να αντιστέκονται στις ουσίες. Αξιολόγηση μπορεί να υπάρξει μόνο στο θέμα της σωστής χρήσης των φαρμάκων και αυτό μπορεί να γίνει με βιωματικό τρόπο και με επιτόπια έρευνα.

89

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: «Προετοιμασία για το μέλλον » ΤΑΞΗ: Β΄ Γυμνασίου ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 διδακτική ώρα Διδακτικοί Στόχοι Με τη διδασκαλία της συγκεκριμένης θεματικής ενότητας επιδιώκεται οι μαθητές: • Να γνωρίσουν τις αρχές στις οποίες πρέπει να στηρίζονται οι σχέσεις μεταξύ των

συζύγων • Να κατανοήσουν τις σχέσεις γονέων και παιδιών μέσα στη οικογένεια • Να αναγνωρίσουν τις ιδιαιτερότητες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων • Να μπορούν να βρίσκουν τρόπους επίλυσης των προβλημάτων στις οικογενειακές

σχέσεις. Επιμέρους – Ειδικοί Διδακτικοί Στόχοι Αυτοί οι στόχοι οφείλουν να καθοριστούν από τον εκπαιδευτικό ανάλογα από τις ειδικές ανάγκες τους σχολείου. Είναι σημαντικό να προσεχθεί ιδιαίτερα το γεγονός μαθητών που ίσως προέρχονται από οικογένειες με διαζευγμένους γονείς. Προαπαιτούμενες γνώσεις

Οι μαθητές χρησιμοποιούν τις καθημερινές τους εμπειρίες που αφορούν στις σχέσεις γενικά μέσα στην οικογένεια αλλά και στις σχέσεις που έχουν ήδη αρχίσει να αναπτύσσουν στο κοινωνικό τους περιβάλλον.

Καθορισμός κύριων θεμάτων ενότητας Οι λέξεις κλειδιά της ενότητας είναι τα βασικά στοιχεία που πρέπει να αναπτυχθούν στην επεξεργασία της ενότητας αυτής. Επίσης θα μπορούσαν να προστεθούν αντίστοιχες έννοιες που θα προκύψουν από τους ειδικούς στόχους που ο εκπαιδευτικός θα έχει θέσει. Είναι σημαντικό να τεθεί υπόψη το γεγονός της ανάγκης ενίσχυσης της προσωπικότητας των μαθητών προκειμένου να βοηθηθούν στην επίλυση κρίσεων μέσα στις σχέσεις τους, οικογενειακές και φιλικές και στον καθορισμό των ρόλων σ’ αυτές. Μεθοδολογία Η βιωματική μέθοδος είναι η πλέον ενδεικνυόμενη στην ενότητα αυτή. Η συζήτηση είναι το βασικό εργαλείο που πρέπει να χρησιμοποιηθεί στα θέματα σχέσεων, ειδικά στις περιπτώσεις των οικογενειακών σχέσεων και των προβλημάτων που συχνά στην ηλικία της εφηβείας παρατηρούνται. Είναι σημαντικό οι μαθητές να μάθουν να αυτοπροσδιορίζουν τους εαυτούς τους μέσα στις σχέσεις τους, αλλά και να προετοιμαστούν για τους ρόλους που πρόκειται να διαδραματίσουν στο μέλλον στην

90

οικογένεια που θα δημιουργήσουν. Οι έννοιες της ισότητας και του σεβασμού είναι θέματα που οφείλουν να επεξεργαστούν σ’ αυτή την ενότητα. Η μαθητοκεντρική προσέγγιση πρέπει να αποτελεί την προτεραιότητα του εκπαιδευτικού προκειμένου να μην υπάρξουν αντίθετα αποτελέσματα από τα επιθυμητά. Πορεία διδασκαλίας

Προτεινόμενες διδακτικές ενέργειες Α. Τα λέξεις κλειδιά με όποια επεξεργασία κι αν ακολουθηθεί, συζήτηση, καταιγισμός εννοιών, κατηγοριοποιήσεις, μπορεί να οδηγήσουν σε πολύ καλή διδακτική ανάλυση της ενότητας. Β. Περιστατικά καθημερινότητας από τις σχέσεις των μαθητών στις οικογένειές τους ή στις φιλικές τους σχέσεις οδηγούν επίσης σε συζήτηση και επεξεργασία του μαθήματος. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με αντίστοιχα περιστατικά από την επικαιρότητα ή από το σχολικό περιβάλλον και τα οποία απασχολούν ή απασχόλησαν πολύ τους μαθητές. Γ. Μια υπόθεση εργασίας μπορεί να οδηγήσει σε κριτική άποψη αλλά και σε συζήτηση που οδηγεί σε επίλυση προβλημάτων. Ερωτήματα που μπορεί να χρησιμοποιηθούν και σε φύλλο εργασίας.

• Πότε μπορεί να υπάρξει σύγκρουση στα μέλη της οικογένειας; Συζήτηση,

παραδείγματα, εμπειρίες. • Πως αισθάνεστε όταν αυτή η σύγκρουση γίνει με τους γονείς σας; Πως όταν

γίνει με τα αδέλφια σας; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες. • Υπάρχει κατανομή εργασιών στην οικογένειά σας; Πως αισθάνεστε; Πως θα

αισθανόσασταν αν δεν υπήρχε καταμερισμός εργασίας; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες.

• Υπάρχουν συγκρούσεις με τους φίλους σας; Πότε συμβαίνουν αυτές; Γιατί; Συζήτηση, παραδείγματα.

• Τι θα μπορούσε να γίνει για να αποφεύγονται οι συγκρούσεις; Υπάρχουν πράγματα που θα μπορούσατε να κάνετε εσείς; Πως θα θέλατε να φερθούν οι άλλοι σε περίπτωση σύγκρουσης; Συζήτηση, παραδείγματα, εμπειρίες.

Είναι πολύ σημαντική η προσωπική εμπλοκή του εκπαιδευτικού όπως επίσης και η προσπάθεια ανάλυσης των συναισθημάτων σε κάθε περίπτωση. Οι μαθητές είναι χρήσιμο να καταλάβουν ότι συναισθήματα όπως ο θυμός ευθύνονται για τις συγκρούσεις και ότι υπάρχουν ειδικές τεχνικές που βοηθούν στην διαχείριση τέτοιων καταστάσεων. Επίσης είναι απαραίτητο να καταλάβουν ότι πάντα σε μια σύγκρουση υπάρχουν δυο διαφορετικές πλευρές και ότι μόνο με την κατανόηση και τον διάλογο μπορεί να αντιμετωπισθεί μια σύγκρουση με επιτυχία. Διαθεματικές προσεγγίσεις

Νεοελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Ξένες Γλώσσες: Με τη βοήθεια αυτών των μαθημάτων μπορεί να φανεί η δυνατότητα που δίνει η καλή επικοινωνία στον διάλογο και στην επίλυση συγκρούσεων με αυτό τον τρόπο.(επικοινωνία)

Θρησκευτικά: Με τη βοήθεια του μαθήματος των Θρησκευτικών γίνεται κατανοητό ότι το θέμα της θρησκείας της οικογένειας μπορεί να επηρεάζει και τον καθορισμός των ρόλων της αλλά και παίζει σημαντικό ρόλο στην επίλυση των συγκρούσεων. Οι ιδέες και οι αρχές της κάθε θρησκείας μπορούν και να διαμορφώνουν τον τρόπο επίλυσης συγκρούσεων αλλά και τον τρόπο λειτουργείς

91

του ζευγαριού στην δημιουργία μιας οικογένειας.(σύστημα-επικοινωνία-μονάδα-ομάδα-χώρος-χρόνος-μεταβολή- εξέλιξη- πολιτισμός)

Ιστορία: Με την βοήθεια του μαθήματος της Ιστορίας μπορεί να φανεί ο διαφορετικός τρόπος με τον οποίο λειτουργούσε η οικογένεια και τα μέλη της μέσα στους αιώνες και ο επηρεασμός που αυτό έπαιξε στην διαμόρφωση πολιτισμών και στην διατήρηση αξιών στα έθνη και στην ιστορία τους. Επίσης, ο τρόπος επίλυσης των συγκρούσεων, που συχνά οδήγησε σε πολέμους είναι ένα στοιχείο σημαντικό που φανερώνεται μέσα από την ιστορία και οδηγεί στην ανάγκη χρήσης διαλόγου για την επίλυση προβλημάτων.(πολιτισμός-μονάδα-εξέλιξη-μεταβολή-χώρος- χρόνος)

Προτεινόμενες δραστηριότητες − εργαστηριακές ασκήσεις 1η Δραστηριότητα Θα μπορούσε να ζητηθεί από τους μαθητές να φτιάξουν μια ιστορία με την χρήση των λέξεων κλειδιών για αρμονικές ανθρώπινες σχέσεις ή για ένα βέβαιο καβγά που αναφέρονται στα πράσινα πλαίσια της σελίδας 133. Για βοήθεια θα μπορούσε να δοθεί ένα θέμα που την συγκεκριμένη στιγμή απασχολεί τους μαθητές ή ένα γενικό θέμα όπως π.χ. ένα πάρτυ που ο μαθητής θέλει να πάει αλλά οι γονείς τους διαφωνούν. 2η Δραστηριότητα Το αποτέλεσμα της προηγούμενης δραστηριότητας θα μπορούσε να δραματοποιηθεί προκειμένου να γίνει κατανοητό και στην πράξη αλλά και να συνειδητοποιηθεί ο διαφορετικός τρόπος με τον οποίο φερόμαστε στην καθημερινή μας ζωή. 3η Δραστηριότητα Προβολή μιας σκηνής από γνωστή ταινία ή δημοφιλές σήριαλ με διαφωνία ή σύγκρουση που οδηγεί σε τσακωμό , με συνοδεία φύλλου εργασίας μπορεί να οδηγήσει σε συζήτηση στην οποία οι μαθητές θα προτείνουν τις λύσεις και θα κρίνουν το όλο περιστατικό. 4η Δραστηριότητα Καταγραφή σε φύλλο εργασίας ή με απλή συζήτηση περιπτώσεων με συγκρούσεις που όμως οι μαθητές έλυσαν με διάλογο και σεβασμό. Είναι σημαντικό εκτός από το περιστατικό να καταγραφούν και τα συναισθήματα που ένιωσαν ύστερα από την λύση του προβλήματος αλλά και σε όλες τις φάσεις. 4η Δραστηριότητα Καταγραφή όλων των δραστηριοτήτων και εργασιών στις οικογένειες για μια μέρα ή και για περισσότερο. Είναι χρήσιμο να καταγραφεί και να συζητηθεί ο καταμερισμός εργασίας και ο καθορισμός των ρόλων αν υπάρχει. Η καταγραφή των όποιων συναισθημάτων παρατηρούνται είναι και εδώ σημαντική. 5η Δραστηριότητα Μια σειρά από φωτογραφίες ή σκιτσάκια που δείχνουν καυγάδες ή γενικά συγκρούσεις μπορούν να οδηγήσουν σε επεξεργασία, ειδικά αν ζητηθεί από τους μαθητές να προσθέσουν ανάλογα προς επίλυση λόγια επάνω. Ή απλά μπορούν να συζητήσουν πιθανά σενάρια και να βρουν τις ανάλογες ή τις επιθυμητές λύσεις.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: σε όλες τις ενδεικτικές ενέργειες και δραστηριότητες απαιτείται η ελευθερία έκφρασης και συμμετοχής , η διακριτική συμμετοχή του εκπαιδευτικού με συντονιστικό και αρχηγικό ρόλο, ο σεβασμός από όλα τα μέρη , η αποδοχή και η συμμετοχή όλων των μαθητών , με την προσωπική απόφαση συμμετοχής πλήρως σεβαστή και κατανοητή.

92

Απαιτούμενο εποπτικό υλικό Το προσωπικό αρχείο του καθηγητή Οικιακής Οικονομίας ο οποίος οφείλει να παραμένει εκπαιδευτικός και μετά το τέλος της εκπαιδευτικής διαδικασίας προκειμένου να παρατηρεί και να καταγράφει υλικό που μπορεί να χρησιμοποιήσει ως εκπαιδευτικό υλικό. Επίσης το διαδύκτιο είναι πάντα καλή πηγή εποπτικού υλικού όπου μπορεί να βρει σκιτσάκια ή εικόνες ή και φωτογραφίες που θα αποτελέσουν υλικό επεξεργασίας του μαθήματος. Αξιολόγηση Η αξιολόγηση της ενότητας θα κριθεί με πολύ άμεσο τρόπο όταν δημιουργηθεί σύγκρουση στο χώρο του σχολείου και θα φανεί ύστερα από την επίλυση και ανάλογα με την τρόπο που επιλύθηκε. Γενικά ενότητες σαν και αυτή δεν στοχεύουν στην άμεση αξιολόγηση αλλά στην προσπάθεια διαμόρφωσης και ενίσχυσης της προσωπικότητας των μαθητών.

93

ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

Διαθεματικότητα-βασικοί στόχοι i) η περαιτέρω επεξεργασία των στόχων κάθε θεματικής ενότητας με τη χρήση των διαθεματικών εννοιών (σύστημα, μεταβολή, ομοιότητες, διαφορές, αλληλεπίδραση,χώρος, χρόνος, πολιτισμός κ.ά.) ii) η σύνδεση των δραστηριοτήτων με άλλα μαθήματα της ίδιας τάξης Πλάνο εργασίας

Κριτήρια επιλογής θέματος(όταν πρόκειται για σχέδιο εργασίας) Σκοπός Εκπαιδευτικοί-ειδικοί επιμέρους στόχοι Εμπλεκόμενα γνωστικά αντικείμενα (οικιακή οικονομία-θρησκευτικά-μουσική- εικαστικά-νομικοί-κοινωνιολόγοι- γλώσσα- λογοτεχνία- ιστορία-χημεία-βιολογία)

Μεθοδολογία Χρονοδιάγραμμα Ενδεικτικές δραστηριότητες Αναμενόμενα αποτελέσματα Σύνθεση εργασίας Αξιολόγηση

Διαθεματικές έννοιες

Σύστημα (δομή-ταξινόμηση) Μεταβολή (χώρο- χρόνο) Επικοινωνία Διάσταση Μονάδα- σύνολο Ομοιότητα- διαφορά Αλληλεπίδραση Χώρος Χρόνος Πολιτισμός

Θέμα: Διατροφή και υγεία

94

Θεματική ενότητα διατροφής: Οικιακή οικονομία Β΄ Γυμνασίου Σκοπός :συνειδητοποίηση της σημασίας της διατροφής στην καθημερινή ζωή του ανθρώπου και σύνδεση της με την υγεία του

Εκπαιδευτικοί στόχοι: ευαισθητοποίηση των μαθητών στα θέματα διατροφής- διατήρηση βασικών παραδοσιακών αρχών μεσογειακής διατροφής- τοπικών παραδόσεων- καταγραφή συμπεριφορών- αλλαγή στάσεων

Εμπλεκόμενα γνωστικά αντικείμενα: βιολογία- φυσική αγωγή- ιστορία – αγωγή υγείας-ιστορία- θρησκευτικά- λογοτεχνία- εικαστικά-χημεία- κοινωνιολογία- ξένη γλώσσα- γεωγραφία

Μεθοδολογία: βιωματική προσέγγιση- καταγραφή στοιχείων-διερεύνηση- συζήτηση- αυτοκριτική- παρουσιάσεις στην τάξη- εικαστικές παρεμβάσεις

Χρονοδιάγραμμα: μέσα σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα επιλογής και κρίσης του εκπαιδευτικού αν πρόκειται για σχέδιο εργασίας

Ενδεικτικές δραστηριότητες: αφίσες- παρουσίαση συγκεντρωτικών στοιχείων- προτάσεις- αντιδιαφημίσεις- σκετσάκια

Αναμενόμενα αποτελέσματα: εξαγωγή αποτελεσμάτων- αυτοκριτική- αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών- επεμβάσεις στο κυλικείο του σχολείου

Παρουσιάσεις: σε συνεργασία με τα υπόλοιπα γνωστικά αντικείμενα μπορούν να παρουσιαστούν τα εξής: αφίσες με διατροφικές προτάσεις (εικαστικά-γλώσσα)- προτάσεις για συνδυασμό καθημερινής φυσικής άσκησης και σωστών διατροφικών συνηθειών (φυσ. Αγωγή)-αντίστοιχες βοηθητικές μουσικές προτάσεις(μουσική) – συγγραφή ιστοριών ( λογοτεχνία- ιστορία- θρησκευτικά)

Μονόπρακτο που θα περιέχει όλες τις παρεμβάσεις. Αξιολόγηση: Γίνεται στο τέλος της εργασίας σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο. Είναι καλύτερα να γίνει από τους ίδιους τους μαθητές οι οποίοι μπορούν να κρίνουν τα αποτελέσματα, από τις βελτιώσεις που θα παρατηρήσουν στην καθημερινή τους ζωή, ύστερα από τις επιθυμητές αλλαγές στις διατροφικές τους συνήθειες και στις στάσεις τους στην καθημερινή ζωή

Εμπλεκόμενα διδακτικά αντικείμενα- βοηθητικές ερωτήσεις Λογοτεχνία

• Υπάρχουν κείμενα στην ελληνική ή ξένη λογοτεχνία στα οποία αναφέρεται η διατροφή ή οι διατροφικές συνήθειες;

• Υπάρχουν δημοτικά τραγούδια τα οποία αναφέρονται στην διατροφή και στην σχέση της με την υγεία;

Ιστορία • Υπάρχουν παραδείγματα επηρεασμού της εξέλιξης στην ιστορία του

ανθρώπου από την διατροφή του; • Αναφέρονται ιστορικά γεγονότα στην Ελλάδα ή και αλλού που

σημαδεύτηκαν από την διατροφή ή την υγεία του ανθρώπου; Ξένη γλώσσα

• Ποιες είναι οι διατροφικές συνήθειες των λαών που επικοινωνούν με αυτή τη γλώσσα;( αγγλικά- γαλλικά- γερμανικά-ιταλικά)

• Υπάρχουν διαφορετικά ήθη και έθιμα που συνδέονται με τις διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων που κατοικούν εκεί;

• Υπάρχουν επηρεασμοί από αυτά στις ελληνικές διατροφικές συνήθειες;

95

Γεωγραφία

• Επηρεάζει το κλίμα τις διατροφικές συνήθειες των λαών; • Επηρεάζει η διατροφή τους την υγείας τους; Με ποιο τρόπο; • Είναι η διατροφή λαών που ζουν σε διαφορετικά πλάτη και μήκη της γης

συνδεδεμένη με τα ιδιαίτερα πολιτιστικοκοινωνικά γνωρίσματα, με τα προϊόντα που παράγουν , με το έδαφος της χώρας , με την απόσταση που βρίσκεται από την θάλασσα κ.λ.π.;

Χημεία

• Έχει άμεση σχέση η χημική σύσταση των τροφίμων και η πρόσληψη τους από τον άνθρωπο με την υγεία;

• Ποια είναι η σχέση της σωστής διατήρησης των τροφίμων με την διατροφή και την υγεία;

• Υπάρχουν χημικοί ή φυσικοί τρόποι συντήρησης τροφίμων που βοηθούν στην διατροφή; Έχουν επηρεάσει αυτοί τις διατροφικές συνήθειες του ανθρώπου;

Εικαστικά

• Υπάρχουν αναφορές-στοιχεία στα έργα τέχνης για τη διατροφή και την υγεία των ανθρώπων ιστορικά;

• Υπάρχουν ομοιότητες και διαφορές με την σημερινή πραγματικότητα; • Αποτελούσε η τέχνη χώρο καταγραφής ανθρώπινων εκδηλώσεων με

διατροφικά στοιχεία; • Πως θα μπορούσε να βοηθήσει η τέχνη σήμερα (και με τις νεότερες

ηλεκτρονικές και εικαστικές μορφές της ) στην πρόληψη και στην καλύτερη υγεία του ανθρώπου σε σχέση με τη διατροφή και τις πιθανές αναγκαίες αλλαγές στις στάσεις- συμπεριφορές;

Μουσική

• Υπάρχει άμεση –έμμεση σχέση της μουσικής με τη διατροφή του ανθρώπου; Αναφέρατε με λεπτομέρεια.

• Ποια είναι τα ιστορικά στοιχεία που υπάρχουν για αυτό; • Ποιες είναι οι διαφορές και οι ομοιότητες που παρατηρούνται ιστορικά; • Μπορεί να βοηθήσει η μουσική στη βελτίωση των διατροφικών συνηθειών

σήμερα; • Μπορεί η μουσική να βοηθήσει γενικότερα στην υγεία του ανθρώπου και

στην πρόληψη ;

Φυσική αγωγή • Ποια είναι η σχέση της φυσικής άσκησης με τη διατροφή και την υγεία; • Με ποιους τρόπους μπορεί να το επιτύχει; • Τι αναφέρεται ιστορικά ; • Παρατηρούνται ομοιότητες και διαφορές; • Τι βελτιώσεις μπορούν να υπάρξουν ώστε να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα;

Θρησκευτικά

• Ποια είναι η σχέση της θρησκείας με τη διατροφή του ανθρώπου;

96

• Παρατηρούνται ιστορικές ομοιότητες και διαφορές; • Πόσο μπορεί να επηρεάσει η θρησκεία και η πίστη γενικότερα στις

διατροφικές συνήθειες του ανθρώπου;

Κοινωνιολογία • Πόσο επηρεάζει η διατροφή και οι διατροφικές συνήθειες του ανθρώπου τις

καθημερινές εκφράσεις του στην κοινωνία; • Τι ρόλο έχει παίξει η διατροφή στην ιστορία του ανθρώπου από

κοινωνιολογικής πλευράς; • Υπάρχουν στοιχεία στην ιστορία που διατροφικές αναφορές σε συνθήματα

κ.λ.π. διαμόρφωσαν καθεστώτα και πολιτεύματα ή δημιούργησαν επαναστατικές συνθήκες- καταστάσεις;

Σημείωση: Για να μπορέσει να υλοποιηθεί ένα διαθεματικό σχέδιο στο οποίο θα εμπλέκονται διαφορετικές ειδικότητες και αν είναι επιθυμητή η επιτυχία των στόχων της εμπλοκής των αντικειμένων για την ολοκληρωμένη στοχοθεσία της διαθεματικότητας είναι απαραίτητη η συνεργασία των εκπαιδευτικών που θα εμπλακούν σε αυτό, οι οποίοι από κοινού θα θέσουν τους επιμέρους διδακτικούς στόχους, θα θέσουν τα πλαίσια στα οποία θα κινηθούν και φυσικά θα προγραμματίσουν την επεξεργασία των διαθεματικών εννοιών ο καθένας από την δική του σκοπιά και στην δική του διδακτική ώρα.

97

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• ΦΕΚ 303 & 304 - 13-3-03, ΦΕΚ 1196 . 26-8-03, Ιστοσελίδα Π.Ι. • Αναλυτικό πρόγραμμα Σπουδών Οικιακής Οικονομίας, Π.Ι. • ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΣ Κ., ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ

ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΤΗΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ, ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ, ΑΘΗΝΑ 1995

• Διδακτική- Εφαρμογή στην σύγχρονη Οικιακή Οικονομία. Κωνσταντίνα Κουτρούμπα. Εκδόσεις Αθ. Σταμούλης. Αθήνα 2004.

• Εκπαίδευση ενηλίκων. Δημήτρης Βεργίδης. Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα. Αθήνα 2003.

• Η διαθεματικότητα στην σχολική τάξη. Ηλίας Ματσαγγούρας. Αθήνα 2002.

• 205 Βιωματικές ασκήσεις για εμψύχωση ομάδων. Ζάννα Αρχοντάκη- Δάφνη Φιλίππου. Εκδόσεις Καστανιώτης. Αθήνα 2003

ΞΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Maslow (1962). Towards a Psychology of Being. • Jenny Mosley and Marilyn Tew (1999).Quality Circle Time in the

Secontary school. • Compass, A manual on human rights Education with young people.

Council of Europe, 2002.

98