1

Ο ςτόχοσ αυτοφ τθσ ενότθτασ αυτισ είναι να αναδείξει κάτι κεμελιακό: πϊσ

ορίηουμε, αναπαριςτάμε και, εν τζλει, οργανϊνουμε τα δεδομζνα και τισ

πλθροφορίεσ, οι οποίεσ αποτελοφν πλζον ζνα από τα ςθμαντικότερα

«αγακά» τθσ εποχισ μασ; Ένασ αςφλλθπτοσ όγκοσ από τισ πλθροφορίεσ

αυτζσ, δομθμζνοσ ι μθ, χριςιμοσ ι μθ, αξιοποιιςιμοσ ι μθ, υπάρχει

αναρτθμζνοσ, ςε ποικίλεσ μορφζσ, ςε εκατομμφρια δικτυακοφσ τόπουσ, τουσ

οποίουσ και κατθγοριοποιοφμε, ϊςτε να μποροφμε εφκολα να

αναγνωρίηουμε.

Οριςμοί

Οι ικανότθτεσ ενόσ ατόμου, ωσ ςυνδυαςμόσ γνϊςεων,

δεξιοτιτων και ςτάςεων, αποτελοφν βαςικό

κεμζλιο για τθ μάκθςθ (όπωσ ορίηεται ςτο

Ευρωπαϊκό Πλαίςιο Αναφοράσ 2007*). Οι

επικρατζςτερεσ απόψεισ για τισ γνϊςεισ

είναι ότι τισ οικοδομοφμε παρά τισ

μεταδίδουμε. Ζνασ από τουσ βαςικοφσ

ςτόχουσ τθσ εκπαίδευςθσ είναι θ

κατάκτθςθ γνϊςεων που αντιςτοιχοφν ςε

καταςτάςεισ και γεγονότα. Πϊσ ςχετίηονται

όμωσ οι πλθροφορίεσ με τισ γνϊςεισ και πϊσ,

με τθ ςειρά τουσ, τα δεδομζνα με τισ

πλθροφορίεσ;

* http://europa.eu/legislation_summaries/education_training_youth/lifelong_learning/c11090_el.htm (ζηηο 31/08/2014)

λίςτεσ πίνακεσ ςφνολα δζντρα

πυραμίδεσ χάρτεσ

Σρήκα 02.1

02 Οργανώνω και αναγνωρίζω δομές

πληροφοριών και διαδικτύοσ

2 Ν. Παρίςθσ - Γ. Κωτςάνθσ, Ψθφιακζσ Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ, Κεφ. 2, 1θ ζκδοςθ 2011 - 2θ ζκδοςθ 2014

Ασ ξεκινιςουμε όμωσ από τα δεδομζνα. Αν ςυμβουλευτοφμε το Λεξικό τθσ Κοινισ

Νεοελλθνικισ (Τριανταφυλλίδθ) και κεωριςουμε τθ λζξθ ωσ ουςιαςτικό (και όχι με

τθν ζννοια τθσ μετοχισ «δεδομζνοσ, -θ, ο»), τότε ζχουμε δφο οριςμοφσ, ο δεφτεροσ

των οποίων είναι ςτον πλθκυντικό αρικμό και αφορά ςτθν Πλθροφορικι:

το δεδομζνο: ςτοιχείο γνωςτό ι αποδεκτό το οποίο αποτελεί βάςθ ι

προχπόκεςθ.

π.χ. Τα δεδομζνα του προβλιματοσ. Επιςτθμονικά δεδομζνα. Τα δεδομζνα μασ είναι

ανεπαρκι.

τα δεδομζνα: κωδικοποιθμζνα ςτοιχεία, τα οποία μπορεί να τα δεχτεί, να τα

αποκθκεφςει, να τα επεξεργαςτεί ι να τα παρουςιάςει ο υπολογιςτισ.

π.χ. Βάςθ δεδομζνων: ςφνολο από δεδομζνα που είναι ζτςι ταξινομθμζνα και

αποκθκευμζνα, ϊςτε μποροφν να επιλεγοφν με διάφορουσ τρόπουσ και από

διάφορα προγράμματα.

Τα δεδομζνα (αντιςτοιχοφν ςτθ λζξθ data που είναι ο πλθκυντικόσ τθσ λατινικισ λζξθσ

datum) είναι διακριτά ςυνικωσ ςτοιχεία τα οποία μπορεί να είναι: αρικμοί, λζξεισ,

ςφμβολα, κείμενα, γεγονότα, ςχιματα, εικόνεσ, και (για τθν περίπτωςι μασ) είναι

δυνατόν να αποκθκευτοφν ςε ζναν υπολογιςτι. Στθν περίπτωςθ όμωσ αυτι, μιλάμε

για ψθφιακά ι ψθφιοποιθμζνα δεδομζνα.

Σφμφωνα και πάλι με το Λεξικό τθσ Κοινισ Νεοελλθνικισ, για τον οριςμό τθσ λζξθσ

πλθροφορία ζχουμε:

πλθροφορία: ςτοιχείο, μινυμα (είδθςθ, ανακοίνωςθ, διλωςθ, αναφορά κτλ.) που

περιζχει και μεταδίδει μια γνϊςθ για κάποιον ι για κάτι.

π.χ. Εμπιςτευτικι, αξιόπιςτθ, αςφαλισ, διαςταυρωμζνθ, ςυγκεχυμζνθ,

ανεπιβεβαίωτθ, πολφτιμθ πλθροφορία. Συγκεντρϊνω, ανακοινϊνω, μεταδίδω,

ανταλλάςςω, αποκρφπτω, κατακρατϊ πλθροφορίεσ.

Η πλθροφορία, λοιπόν, ωσ ςφνκετθ λζξθ από τισ λζξεισ «φζρω» και «πλιρθσ»,

ςχετίηεται με τθ γνϊςθ και, ςε αντίκεςθ με τα δεδομζνα, ζχει κάποιο νόθμα για ζνα ι

περιςςότερα άτομα. Μπορεί να κεωρθκεί ωσ το αποτζλεςμα τθσ επεξεργαςίασ

δεδομζνων, ανεξάρτθτα αν είναι οργανωμζνθ ι όχι (π.χ. οργάνωςθ, ςτατιςτικι

ανάλυςθ, διόρκωςθ, μορφοποίθςθ κλπ δεδομζνων). Προςδίδουμε δθλαδι νόθμα ςτα

επεξεργαςμζνα δεδομζνα, μετατρζποντάσ τα ςε πλθροφορία.

αύξην ε ζεξκνθξαζία ζα θηάζεη ηνπο 30ν C δεδνκέλν

ζήκεξα έρνπκε κηα δεζηή κέξα πιεξνθνξία

Ο πιεζπζκόο ηεο Ειιάδαο (ζε εθ. θαη.) από ην 1896 κέρξη ην 1928

δεδνκέλν

ν πιεζπζκόο ηεο Ειιάδαο ην 1920 απμήζεθε ζην δηπιάζην!

πιεξνθνξία

Ο νξηζκόο ησλ

δεδνκέλσλ

Ο νξηζκόο ηεο

πιεξνθνξίαο

Γεδνκέλα ή

πιεξνθνξίεο?

3

Επιπλζον, τισ πλθροφορίεσ μποροφμε να τισ επεξεργαηόμαςτε και ωσ νζα δεδομζνα,

για να παράγουμε νζεσ πλθροφορίεσ κ.ο.κ.!

Για τισ ανάγκεσ του κεφαλαίου αυτοφ και γενικότερα τθσ αναηιτθςθσ πλθροφοριϊν,

κεωροφμε ότι οι πλθροφορίεσ είναι ψθφιακζσ και αποκθκευμζνεσ ςε οποιοδιποτε

ψθφιακό μζςο, από τον υπολογιςτι μασ μζχρι τουσ πιο απομακρυςμζνουσ

υπολογιςτζσ του κόςμου!

Επίςθσ ξεφεφγει από τουσ ςτόχουσ τθσ ειςαγωγισ αυτισ θ ςυςχζτιςθ τθσ

πλθροφορίασ με τθ γνϊςθ (κάκε πλθροφορία είναι γνϊςθ; θ πλθροφορία είναι

υποςφνολο τθσ γνϊςθσ; κτλ.), οι ζννοιεσ «ςθμαίνοντοσ» και «ςθμαινόμενου», κακϊσ

και θ αναφορά ςε κζματα μετάδοςθσ τθσ πλθροφορίασ (π.χ. «πομποί»/«δζκτεσ»,

ερμθνεία πλθροφοριϊν κλπ).

Τα ψθφιακά μασ δεδομζνα και κατϋ επζκταςθ οι πλθροφορίεσ ζχουν πολλζσ μορφζσ

ι, καλφτερα, μποροφν να αναπαραςτακοφν με πολλοφσ τρόπουσ, χωρικά και

χρονικά. Προσ το παρόν ευρζωσ επεξεργάςιμεσ είναι οι παρακάτω τζςςερισ γενικζσ

κατθγορίεσ ψθφιακϊν δεδομζνων που ςχετίηονται μόνο (!) με τισ 2 από τισ 5

αιςκιςεισ μασ, τθν όραςθ και τθν ακοι, δθλαδι:

Αυτά ςυνιςτοφν και τα ςθμερινά ψθφιακά πολυμζςα (από τθν αγγλικι λζξθ

multimedia που προζρχεται από τισ λατινικζσ λζξεισ multus δθλ.πολφσ και medium,

δθλ. μζςο):

πολυμζςα είναι «θ διαμεςολαβοφμενθ από υπολογιςτι εφαρμογι που

ολοκλθρϊνει και παρουςιάηει πλθροφορίεσ από διαφορετικά μζςα, τα οποία

διευκετοφνται χωρικά και χρονικά»* ι, πιο απλά, ψθφιακά αρχεία κειμζνου,

γραφικϊν (ςτακερϊν ι κινοφμενων), εικόνασ (ακίνθτθσ ι κινοφμενθσ), ιχου,

οποιουδιποτε μζςου ψθφιακισ αναπαράςταςθσ, αποκικευςθσ, μετάδοςθσ και

επεξεργαςίασ τθσ πλθροφορίασ (π.χ. υπολογιςτι, κινθτοφ, κάμερασ κλπ).

Τα πολυμζςα μποροφν να ενςωματωκοφν και ςε υπολογιςτικζσ εφαρμογζσ,

ςυνδυάηοντασ τουλάχιςτον δφο μζςα, οπότε και ζχουμε τα λεγόμενα

αλλθλεπιδραςτικά πολυμζςα (interactive multimedia). Η ζννοια τθσ

αλλθλεπίδραςθσ ι διαλογικότθτασ αναφζρεται ςτουσ τρόπουσ με τουσ οποίουσ

επικοινωνοφμε και παίρνουμε ανάδραςθ (feedback) από τον υπολογιςτι.

* Cesar, Vuorimaa & Vieerimen (2006) ςτο: Μικρόπουλοσ & Μπζλλου (2010).

κείμενο, λόγοσ

εικόνα, ςχζδιο, φωτογραφία

ιχοσ, μουςικι

βίντεο

Ο νξηζκόο ησλ

πνιπκέζσλ

4 Ν. Παρίςθσ - Γ. Κωτςάνθσ, Ψθφιακζσ Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ, Κεφ. 2, 1θ ζκδοςθ 2011 - 2θ ζκδοςθ 2014

Το ςθμαντικότερο όμωσ γεγονόσ είναι τα πολυμζςα αυτά να διαςυνδζονται με

ποικίλουσ τρόπουσ, ϊςτε να μποροφμε να ζχουμε πρόςβαςθ ςε αυτά, όχι κατ’ ανάγκθ

γραμμικι:

υπερκείμενα είναι κείμενα με ςυνδζςμουσ ι διαςυνδζςεισ (links), οι οποίεσ

οδθγοφν ςε άλλα ςθμεία του ίδιου εγγράφου ι και ςε άλλα ζγγραφα, χωρίσ να

είναι ςειριακά οργανωμζνα,

υπερμζςα είναι τα υπερκείμενα τα οποία εκτόσ από κείμενα διαςυνδζουν και

άλλα πολυμζςα, με πολλαπλζσ αναπαραςτάςεισ.

Όλα τα παραπάνω ψθφιακά ςτοιχεία, ςε κάκε τουσ μορφι, μποροφν να περικλείονται

ςτισ ιςτοςελίδεσ (webpages) ενόσ δικτυακοφ τόπου (site) ι ιςτότοπου (website):

δικτυακόσ τόποσ ι ιςτότοποσ είναι μία ι περιςςότερεσ ςελίδεσ με πολυμεςικό

περιεχόμενο, οι οποίεσ ονομάηονται ιςτοςελίδεσ (μία είναι θ αρχικι και θ

πρόςβαςθ ςτισ υπόλοιπεσ γίνεται μζςω ςυνδζςμων από τθν αρχικι), οι οποίεσ

φιλοξενοφνται ςε μία ςυγκεκριμζνθ περιοχι του παγκόςμιου ιςτοφ (world wide

web), ο οποίοσ είναι ζνα παγκόςμιο ςφςτθμα υπερκειμζνων ςτο διαδίκτυο

(internet).

Συχνά ςυγχζουμε τον παγκόςμιο ιςτό με το διαδίκτυο. Απλϊσ το πρϊτο είναι μία από

τισ πολλζσ υπθρεςίεσ που ζχει το δεφτερο. Επίςθσ ςυχνά αναφερόμαςτε ςτο λεγόμενο

URL (Uniform Resource Locator), το οποίο υποδθλϊνει μια μοναδικι διεφκυνςθ του

παγκόςμιου ιςτοφ.

Η αξρηθή ζειίδα ηεο Δθπαηδεπηηθήο Τειεόξαζεο κε θάζε είδνπο πνιπκεζηθό πιηθό

θαη δηαζπλδέζεηο (www.edutv.gr, ζηηο 05/06/2011).

Οη νξηζκνί ππεξθεηκέλσλ

θαη

ππεξκέζσλ

Ο νξηζκόο ηνπ δηθηπαθνύ

ηόπνπ

Τη ζεκαίλεη

URL

Ιζηνζειίδα κε ππεξκέζα θαη

ππεξθείκελα

5

Τζςςερα ςτάδια ςτθ διαχείριςθ των πλθροφοριϊν

Οι προθγοφμενοι βαςικοί οριςμοί μάσ οδθγοφν ςε μια ενδιαφζρουςα «λογικι»

αλλθλουχία εννοιϊν πάνω ςτθν οποία ζχει χτιςτεί όλο το ςθμερινό οικοδόμθμα των

ψθφιακϊν αλλθλεπιδραςτικϊν μζςων.

Τα δεδομζνα και οι πλθροφορίεσ, που ζχουν παραχκεί ςτα χιλιάδεσ χρόνια τθσ

ανκρϊπινθσ ηωισ και ςυνεχίηουν να παράγονται με πολφ μεγάλουσ ρυκμοφσ ςτθν

εποχι μασ, αναπαριςτϊνται καταρχιν ωσ πολυμζςα. Στθ ςυνζχεια διαςυνδζονται

ωσ υπερκείμενα και υπερμζςα, για να μποροφμε με πρακτικά άπειρουσ

ςυνδυαςμοφσ να ζχουμε μονοπάτια πρόςβαςθσ ςτισ πλθροφορίεσ αυτζσ και ςτθ

ςυνζχεια αναρτϊνται ςτον παγκόςμιο ιςτό, δθλαδι δθμοςιεφονται ςε δικτυακοφσ

τόπουσ. Τθν απόλθξθ όλων αυτϊν των πλθροφοριϊν ςτουσ δικτυακοφσ τόπουσ, μασ

ενδιαφζρει να επιςκεπτόμαςτε με «κριτικό τρόπο», ϊςτε να αντλοφμε, αξιόπιςτα,

τα δεδομζνα και τισ πλθροφορίεσ που εμείσ κζλουμε και που ζχουν νόθμα για μασ.

Η διαχείριςθ των πλθροφοριϊν από τθν παραγωγι μζχρι τθ δθμοςίευςι τουσ, με

βάςθ τθν παραπάνω αλλθλουχία, μπορεί να μελετθκεί με τα τζςςερα παρακάτω

ςτάδια:

Η αναπαράςταςθ των πλθροφοριϊν: με πολυμζςα και υπερκείμενα

Όλεσ οι πλθροφορίεσ, ςτισ οποίεσ κζλουμε να ζχουμε πρόςβαςθ ι και να

δθμιουργιςουμε οι ίδιοι, πρζπει να είναι ψθφιοποιθμζνεσ, ςτισ τζςςερισ

μεγάλεσ κατθγορίεσ πολυμζςων, τα κείμενα-λόγο, τισ εικόνεσ-ςχζδια-

φωτογραφίεσ, τουσ ιχουσ-μουςικι και τα βίντεο. Η αναπαράςταςθ αυτι ζχει

κάποιουσ ςθμαντικοφσ δικοφσ τθσ κανόνεσ.

Η οργάνωςθ των πλθροφοριϊν: ςε απλζσ δομζσ δεδομζνων

Μετά τθν ψθφιοποίθςθ των πλθροφοριϊν ι και πολλζσ φορζσ παράλλθλα,

μπορεί ακόμθ και πριν από τθν ψθφιοποίθςι τουσ, είναι απαραίτθτθ θ

οργάνωςι τουσ. Πρόκειται για μία από τισ ςπουδαιότερεσ προτάςεισ τθσ

ζκδοςθσ αυτισ. Πζντε δθλαδι διαφορετικά είδθ δομϊν δεδομζνων, που

πρακτικά μποροφν να οργανϊςουν το μεγαλφτερο εφροσ τθσ κεματολογίασ είτε

των δικτυακϊν τόπων που μασ ενδιαφζρουν, είτε το περιεχόμενο των

ερευνθτικϊν εργαςιϊν.

Η απεικόνιςθ των πλθροφοριϊν: με υπολογιςτικά εργαλεία

Για τθν οργάνωςθ των πλθροφοριϊν με ζναν ευανάγνωςτο, λειτουργικό αλλά

και ελκυςτικό τρόπο, μποροφμε να χρθςιμοποιιςουμε πλθκϊρα εργαλείων,

απευκείασ από το διαδίκτυο αλλά και διακζςιμα από τισ γενικζσ εφαρμογζσ του

προςωπικοφ μασ υπολογιςτι. Ενδεικτικά παρουςιάηουμε κάποια από τα πιο

6 Ν. Παρίςθσ - Γ. Κωτςάνθσ, Ψθφιακζσ Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ, Κεφ. 2, 1θ ζκδοςθ 2011 - 2θ ζκδοςθ 2014

διαδεδομζνα και εφκολα ςτθ χριςθ!

Η δθμοςίευςθ των πλθροφοριϊν: ςε ποικιλόμορφουσ ιςτότοπουσ

Εφόςον οι πλθροφορίεσ είναι ψθφιοποιθμζνεσ, ζχουν απεικονιςκεί και ζχουν

οργανωκεί με τον καλφτερο δυνατό τρόπο, το διαδίκτυο μπορεί να τισ εντάξει

ςτον… ιςτό του. Ποια όμωσ πλθροφορία, ποφ, με ποιο τρόπο και ςε ποιο μζςο

είναι δθμοςιευμζνθ ι μποροφμε να τθ δθμοςιεφουμε;

Τα παραπάνω αυτά ςτάδια, «αντεςτραμμζνα», αφοφ πλζον ο παγκόςμιοσ ιςτόσ

μπορεί να περιλαμβάνει κάκε είδουσ ψθφιοποιθμζνθ πλθροφορία,

ανακεφαλαιϊνονται ςτο παρακάτω ςχζδιο (το οποίο κα μποροφςε να ζχει και τθ

μορφι μιασ πυραμίδασ, αλλά επιλζχτθκε ωσ εκφραςτικότερθ θ απεικόνιςθ με τα

εμπεριεχόμενα θμικφκλια…):

Η αναπαράςταςθ των πλθροφοριϊν: με πολυμζςα και υπερκείμενα

Οι τζςςερισ κατθγορίεσ ψθφιακϊν πολυμζςων τισ οποίεσ ςυηθτιςαμε, βαςίηονται

ουςιαςτικά ςε τρεισ διαφορετικζσ αναπαραςτάςεισ, του κειμζνου, τθσ εικόνασ και του

ιχου (το βίντεο ςυνδυάηει κινοφμενθ εικόνα και ιχο). Εδϊ απαιτείται λίγθ

Πλθροφορικι τθσ… κακθμερινισ πλζον ηωισ, ϊςτε να μελετιςουμε τα διάφορα

βαςικά χαρακτθριςτικά των αναπαραςτάςεων αυτϊν. Τα χαρακτθριςτικά αυτά, από

τα οποία το κακζνα ζχει μικρότερθ ι μεγαλφτερθ ςθμαςία για μία ερευνθτικι

εργαςία, μποροφμε να τα εντοπίςουμε απαντϊντασ ςτισ παρακάτω ερωτιςεισ:

πϊσ τα αντιλαμβανόμαςτε (μζςω των αιςκιςεϊν μασ);

πϊσ προβάλλονται ι παρουςιάηονται (βλζπουμε/ακοφμε π.χ. από οκόνθ/θχείο ωσ

μονάδεσ εξόδου ι θχογραφοφμε/φωτογραφίηουμε από μικρόφωνο/κάμερα ωσ

μονάδεσ ειςόδου);

τι μζγεκοσ ζχουν (μικρό ι μεγάλο ϊςτε να είναι εφκολθ ι όχι θ μεταφορά τουσ);

εξαρτϊνται από το χρόνο (είναι δθλαδι διακριτά ι ςυνεχι);

ποια είναι προζλευςθ του περιεχομζνου τουσ (πραγματικό ι καταςκευαςμζνο

ψθφιακά);

ποιεσ είναι οι δομικζσ μονάδεσ από τισ οποίεσ αποτελοφνται (π.χ. από χαρακτιρεσ

το κείμενο, από pixels θ εικόνα, από κυματομορφζσ ο ιχοσ);

πϊσ και ποφ αποκθκεφονται (ςε υπολογιςτικζσ ι μθ ςυςκευζσ);

πϊσ μεταδίδονται (τεχνολογίεσ ι φορείσ δικτφων και αποκθκευτικά μζςα ι

εφαρμογζσ);

Η δθμοςίευςθ των πλθροφοριϊν

Η απεικόνιςθ των πλθροφοριϊν

Η οργάνωςθ των πλθροφοριϊν

Η αναπαράςταςθ των πλθροφοριϊν

• ςε ποικιλόμορφουσ ιςτότοπουσ

• με υπολογιςτικά εργαλεία

• ςε απλζσ δομζσ δεδομζνων

• με πολυμζςα και υπερκείμενα

7

τι εργαλεία χρειαηόμαςτε για να τα αναπαραγάγουμε (π.χ. να προβάλουμε ζνα

ζγγραφο ι να ακοφςουμε ζνα μουςικό κομμάτι); και ,εν τζλει,

τι εργαλεία χρειαηόμαςτε για να δθμιουργιςουμε

εμείσ οι ίδιοι ζνα τζτοιο πολυμζςο;

Παρακάτω, χωρίσ να εμβακφνουμε ςε τεχνικζσ

λεπτομζρειεσ (που δεν είναι ο ςτόχοσ του

κεφαλαίου αυτοφ), παρουςιάηουμε

ομαδοποιθμζνα τα ςθμαντικότερα

χαρακτθριςτικά των πολυμζςων (και όχι

ανεξάρτθτα για κακζνα από αυτά, όπωσ

ςυνικωσ γίνεται ςε πθγζσ Πλθροφορικισ, οι

οποίεσ αντιμετωπίηουν το κζμα πιο διεξοδικά),

εςτιάηοντασ μόνο ςε εκείνα που χρειαηόμαςτε

για τισ εργαςίεσ μασ.

Προζλευςθ

Η προζλευςθ ενόσ πολυμζςου μπορεί να είναι διπλι:

από τον πραγματικό - αναλογικό κόςμο, ζνα τυπωμζνο ζγγραφο με κείμενα,

ςχζδια, φωτογραφίεσ κτλ., ζναν ιχο ι μια ςκθνι που κα κζλαμε να

αποτυπϊςουμε ςε βίντεο, οπότε ςτθν περίπτωςθ αυτι κα πρζπει να τα

ψθφιοποιιςουμε και

από τον ψθφιακό κόςμο, δθλαδι ζναν υπολογιςτι ι μια ψθφιακι ςυςκευι,

όπου ζχουμε ιδθ πλθκτρολογιςει ζνα κείμενο, δθμιουργιςει ζνα ςχζδιο ι ζνα

κινοφμενο γραφικό,ι ζχουμε ςυνκζςει μια μουςικι χωρίσ τθ χριςθ

πραγματικϊν οργάνων κτλ.

Παράλλθλα, κάκε πολυμζςο ζχει ζνα ςθμαντικό χαρακτθριςτικό ωσ προσ το χρόνο:

είναι ςτατικό, δεν μεταβάλλεται με

τθν πάροδο του χρόνου, όπωσ για

παράδειγμα ζνα κείμενο, ζνα

ςχζδιο, ζνασ χάρτθσ, μια

φωτογραφία, και

είναι ςυνεχζσ, ζχει χρονικι

διάρκεια, όπωσ ο ιχοσ, τα

κινοφμενα γραφικά (animations)

και τα βίντεο ι οι ταινίεσ.

Απεικονίηοντασ τα δφο προθγοφμενα χαρακτθριςτικά ςε δφο διαςτάςεισ ("-/+"

χρόνοσ και "-/+" αναλογικό) προκφπτει ότι τα μθ ψθφιακά πολυμζςα για να

δθμοςιευτοφν ςτο διαδίκτυο, πρζπει να ψθφιοποιθκοφν. Υπάρχουν πολλοί τρόποι

ψθφιοποίθςθσ πολυμεςικοφ υλικοφ. Οι πιο διαδεδομζνοι είναι:

με ςαρωτζσ, για τθ μετατροπι των κειμζνων ςε γραμματοςειρζσ και τϊν

Αλαινγηθό ή ςεθηαθό

πνιπκέζν

Σηαηηθό ή ζπλερέο

πνιπκέζν

8 Ν. Παρίςθσ - Γ. Κωτςάνθσ, Ψθφιακζσ Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ, Κεφ. 2, 1θ ζκδοςθ 2011 - 2θ ζκδοςθ 2014

ςχεδίων - εικόνων ςε ψθφιακζσ εικόνεσ,

με κάμερεσ - κινθτά τθλζφωνα, για τθ «ςφλλθψθ» (capture) και μετατροπι του

πραγματικοφ κόςμου ςε ψθφιακζσ φωτογραφίεσ, ιχουσ και βίντεο,

με μικρόφωνα ι άλλεσ ςυςκευζσ για τθ δθμιουργία ψθφιακοφ ιχου.

Με τθν ψθφιοποίθςθ μεγιςτοποιοφμε τισ δυνατότθτεσ διαχείριςθσ των πλθροφοριϊν

(οι οποίεσ πριν λίγα χρόνια δεν είχαν κακόλου τθν ολοκλθρωμζνθ ςθμερινι μορφι):

με ελάχιςτεσ περιφερειακζσ ςυςκευζσ ελεγχόμενεσ από υπολογιςτι ι κινθτό,

με κοινά αποκθκευτικά μζςα, είτε τοπικά είτε απομακρυςμζνα,

με κοινοφσ τρόπουσ μετάδοςθσ, κυρίωσ μζςω του διαδικτφου.

Μζγεκοσ

Η ελάχιςτθ μονάδα δεδομζνων που μπορεί να επεξεργαςτεί και να αποκθκεφςει ζνασ

υπολογιςτισ, είναι το δυαδικό ψθφίο, δθλαδι το "0" ι το "1" (bit, «περνάει»/«δεν

περνάει» ρεφμα!). Ζνασ χαρακτιρασ (αρικμόσ-γράμμα-ςφμβολο) είναι μια ςειρά από

"0" ι "1" και καταλαμβάνει χϊρο 1 byte (ςυνικωσ 1 byte = 8 bits, ςτθ ςειρά). Τα

κείμενα καταλαμβάνουν τον μικρότερο χϊρο, οι φωτογραφίεσ αρκετά μεγαλφτερο και

οι ιχοι και ειδικά τα βίντεο πολφ μεγαλφτερο. Όςο πιο μεγάλα είναι τα μεγζκθ των

πολυμζςων μιασ ιςτοςελίδασ, τόςο μεγαλφτερο χρόνο χρειάηονται για να προβλθκοφν

ςτθν οκόνθ μασ (τα 10 MBs, όςο και το ςυνθκιςμζνο μζγιςτο μζγεκοσ αρχείου που

μπορεί να αποςταλεί με mail, κεωροφνται ζνα άνω όριο για τα ςθμερινά δεδομζνα).

1 Byte = 8 bits

1 ΚΒ = 1024 bytes (kilo)

1 ΜΒ = 1024 ΚΒ (mega)

1 GB = 1024 MB (giga)

1 TB = 1024 GB (tera)

1 χαρακτιρασ: 1 Byte (1 Β)

1 λζξθ 7 γραμμάτων: 7 Β

1000 λζξεισ: 7 KΒ (περίπου)

1 φωτογραφία: 100ΚΒ-10ΜΒ

(τιμζσ μεςαίων διαςτάςεων)

Δομικζσ μονάδεσ

Με το κείμενο (text), είτε το γράφουμε απευκείασ ςτον υπολογιςτι, είτε το

ψθφιοποιοφμε από ζνα ζντυπο, τα πράγματα είναι απλά: από το γράμμα

μεταβαίνουμε ςτθν ποικιλία χαρακτιρων, τισ λεγόμενεσ ςυμβολοςειρζσ (strings) και

τελικά ςε προτάςεισ και κείμενα.

Στον ιχο (sound), ωσ μζςο με χρονικι διάρκεια, ζχουμε δφο κατθγορίεσ: αυτοφσ που

αναπαριςτϊνται με:

νότεσ/παφςεισ, ςυνιςτϊντασ ουςιαςτικά περιγραφζσ ςε μορφι κειμζνου για

μουςικά όργανα (ονομάηονται midi, δθλ. musical instrument digital interface), και

κυματομορφζσ οι οποίεσ προκφπτουν με ψθφιοποίθςθ αναλογικοφ ιχου (δθλ.

ανκρϊπινο λόγο, μουςικι, ιχουσ τθσ πραγματικότθτασ κτλ).

Και ςτθν εικόνα (image), για τθν οποία, ωσ ςτατικό μζςο χωρίσ χρονικι διάρκεια,

ζχουμε δυο κατθγορίεσ:

Μηθξά ή κεγάια αξρεία

πνιπκέζσλ

Γνκηθέο κνλάδεο

θεηκέλνπ

Γνκηθέο κνλάδεο

ήρνπ

9

τθ διανυςματικι, που περιγράφεται από ζνα ςφνολο διανυςμάτων από γραμμζσ

και γεωμετρικά ςχιματα (μποροφν εφκολα να μεταβάλλουν το μζγεκόσ τουσ

χωρίσ αλλοιϊςεισ), και

τθν ψθφιογραφικι, που αποτελείται από ζνα ςφνολο εικονοςτοιχείων-pixels

ςτθν επίπεδθ επιφάνεια,κακζνα από τα οποία ζχει ζνα χρϊμα, προςδιορίηοντασ

ουςιαςτικά πάνω ςε μια ορκογϊνια επιφάνεια ζνα μικοσ*πλάτοσ

εικονοςτοιχείων, που είναι θ ανάλυςθ τθσ εικόνασ (π.χ. 1024*600 pixels = 0,6

Mpixels μια ςυνθκιςμζνθ ανάλυςθ οκόνθσ ενόσ netbook, ενϊ 2592*1944 pixels

= 5 Mpixels, μια μεςαία ρφκμιςθ φωτογραφικισ μθχανισ θ οποία δθμιουργεί

ςυμπιεςμζνο αρχείο περίπου 2 MB, και είναι υπερδιπλάςια ςε διάςταςθ από

τθν οκόνθ του netbook).

To βίντεο (video) ςυνδυάηει τα χαρακτθριςτικά και των εικόνων και των ιχων,

ζχοντασ και πρόςκετα χαρακτθριςτικά, ωσ μζςο με χρονικι διάρκεια, που είναι το

πόςα «καρζ» (frames) ανά δευτερόλεπτο περιζχει (π.χ. 25 frames per sec - fps).

Τφποι αρχείων

Είναι ιδιαίτερα ςθμαντικό να γνωρίηουμε τουσ διάφορουσ τφπουσ πολυμεςικϊν αρχείων,

τα γενικότερα χαρακτθριςτικά τουσ, με κυριότερο τα μεγζκθ ςτα οποία κυμαίνονται. Για

παράδειγμα, μπορεί μια ερευνθτικι ζκκεςθ να ζχει ζνα αδικαιολόγθτα μεγάλο μζγεκοσ

(π.χ. 100 MB), το οποίο να οφείλεται ςε μία μόνο φωτογραφία που ζχουμε ειςαγάγει ςτο

κείμενο. Το πολυμζςο, όςο πιο ευκρινζσ είναι (π.χ. πιο μεγάλθ θ ανάλυςθ μιασ εικόνασ, πιο

καλόσ ο ιχοσ ενόσ τραγουδιοφ), τόςο μεγαλφτερο μζγεκοσ ζχει, δθλ. τόςο μεγαλφτερο χϊρο

καταλαμβάνει ςτον υπολογιςτι μασ.

Πολυμεςικό υλικό μεγάλθσ ευκρίνειασ απαιτείται μόνο ςε περιπτϊςεισ πολφ καλισ

εκτφπωςθσ ι επαγγελματικισ προβολισ, και ςίγουρα όχι ςτθν ανταλλαγι αρχείων, ςτθν

αλλθλεπίδραςι μασ με το διαδίκτυο ι άλλα μζςα επικοινωνίασ (όπωσ, π.χ., το θλεκτρονικό

ταχυδρομείο). Σε μια οκόνθ, με αρκετά μεγάλθ ανάλυςθ, για παράδειγμα 1440*900 pixels,

μια φωτογραφία προβάλλεται με τθν ίδια πάντα ευκρίνεια, ακόμθ και αν ζχει πολφ

μεγαλφτερθ ανάλυςθ από αυτιν τθσ οκόνθσ!

Οι πιο ςυνθκιςμζνοι τφποι αρχείων που ςυναντάμε ςτο διαδίκτυο είναι οι κωδικοποιθμζνεσ

πλθροφορίεσ υπερ-κειμζνου (ςε html), τα ζγγραφα (ςε pdf), οι ψθφιογραφικζσ εικόνεσ (ςε

Πολυμζςο δομικζσ μονάδεσ τελικι μορφι χαρακτθριςτικά παράδειγμα

κείμενο γράμμα (λζξθ) χαρακτιρασ

κείμενο ςυμβολοςειρζσ

γραμματοςειρά μορφι

ιχοσ… νότα (midi)

ςυχνότθτα παφςθ

μουςικι μελωδία

ζνταςθ, τόνοσ (πρίμα/μπάςα)

ιχοσ… κυματομορφι

δείγμα μουςικι ιχοσ

ςυχνότθτα δειγματολθψίασ ζνταςθ, τόνοσ (πρίμα/μπάςα)

εικόνα… διανυςματικι

διάνυςμα (vector)

ςχζδιο διάγραμμα

γεωμετρικά ςχιματα

εικόνα… ψθφιογραφικι

εικονοςτοιχείο (pixel)

ςχζδιο φωτογραφία

βάκοσ χρϊματοσ (bit) ανάλυςθ (μικοσ*πλάτοσ)

Γνκηθέο κνλάδεο

εηθόλαο

10 Ν. Παρίςθσ - Γ. Κωτςάνθσ, Ψθφιακζσ Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ, Κεφ. 2, 1θ ζκδοςθ 2011 - 2θ ζκδοςθ 2014

jpg), οι κυματομορφζσ ιχου (ςε mp3) και τα βίντεο (ςε mpg/flv). Mια αναλυτικι λίςτα, με

ςφντομθ περιγραφι για κάκε τφπο αρχείου, περιζχεται ςτο Παράρτθμα.

Αναπαραγωγι, μετατροπι και δθμιουργία πολυμζςων

Ζνα πολυμεςικό αρχείο, καταρχιν, μποροφμε:

να το δθμιουργιςουμε εμείσ, από τθν αρχι (π.χ. ζνα κείμενο, ζνα κινοφμενο γραφικό), ι

να το ζχουμε δθμιουργθμζνο, και αν κζλουμε, να το επεξεργαςτοφμε αλλάηοντασ το ίδιο το περιεχόμενό του ι μετατρζποντάσ το ςε κάποια άλλθ μορφι (π.χ. για να μικρφνουμε το μζγεκόσ του ι να μποροφμε να το προβάλλουμε/ακοφμε με τα διακζςιμα εργαλεία μασ).

Τα εργαλεία διαχείριςθσ πολυμζςων χωρίηονται ςτισ παρακάτω 3 μεγάλεσ κατθγορίεσ:

επεξεργαςτζσ (processors): δθμιουργοφν από τθν αρχι ζνα νζο πολυμζςο (π.χ. ζγγραφο, διάγραμμα, ςχζδιο, κινοφμενο γραφικό) ι επεξεργαηόμαςτε κάποιο που ζχουμε «ςυλλάβει» από τον ζξω κόςμο (π.χ. φωτογραφία, ιχοσ, βίντεο),

αναπαραγωγείσ-αναγνϊςτεσ (players-readers): «παίηουν» ςυγκεκριμζνο τφπο αρχείου (ςυνικωσ το λειτουργικό ςφςτθμα του υπολογιςτι μασ δεν αναγνωρίηει κάκε τφπο),

μετατροπείσ (converters): μετατρζπουν το αρχείο ςε μια άλλθ μορφι (π.χ. ζνα ογκϊδεσ αρχείο ιχου τφπου wav των 30 ΜΒ ςε mp3 των 3 ΜΒ).

Μερικζσ φορζσ θ διάκριςθ ςε επεξεργαςτζσ, αναπαραγωγείσ και μετατροπείσ, δεν είναι πολφ

ςαφισ, ειδικά ςτον ιχο και τα βίντεο, αφοφ πολλοί αναπαραγωγείσ εμπεριζχουν και απλά

εργαλεία και των άλλων δφο, με τα οποία μποροφμε:

να μεταβάλλουμε μεγζκθ ι ιδιότθτεσ των αρχείων (π.χ. ανάλυςθ), να αλλάηουμε κάποια χαρακτθριςτικά του περιεχομζνου (π.χ. φωτεινότθτα, ζνταςθ), να ειςάγουμε, διαγράφουμε, επικολλάμε περιεχόμενο (π.χ. από άλλο ομοειδζσ), να ενκζτουμε διάφορα εφζ (π.χ. φλου ςτισ φωτογραφίεσ, fade in/out ςε ιχο/βίντεο), να μετατρζπουμε ςε άλλεσ μορφζσ το αρχείο.

Τα προθγοφμενα παρουςιάηονται ςυνοπτικά ςτον παρακάτω εννοιολογικό χάρτθ (μια πολφ

μεγάλθ και κατθγοριοποιθμζνθ ςυλλογι με δωρεάν και ελεφκερθσ χριςθσ εργαλεία υπάρχει

και ςτον ιςτότοπο: http://sxoleio.eu)*:

* Εκτόσ του RNA (Revelation Natural Art), που όμωσ διατίκεται από το Υπουργείο Παιδείασ (πφλθ www.e-yliko.gr).

Σρήκα 02.2

11

Η οργάνωςθ των πλθροφοριϊν: ςε απλζσ δομζσ δεδομζνων

Με δεδομζνθ τθν φπαρξθ μιασ απίςτευτα πλζον αχανοφσ ποςότθτασ πλθροφοριϊν,

ειδικότερα μάλιςτα ςτισ διςεκατομμφρια ςελίδεσ του παγκόςμιου ιςτοφ, υπάρχει θ

κεμελιϊδθσ ανάγκθ αυτι θ πλθροφορία να είναι καλά οργανωμζνθ αλλά και εμείσ,

ςυνκζτοντασ νζα πλθροφορία, να τθν οργανϊνουμε με τον καλφτερο δυνατό τρόπο.

Με τισ πλθροφορίεσ και τα δεδομζνα μποροφμε λοιπόν να

ζχουμε μια ςυνεχι διπλι ροι «ειςόδου»-«εξόδου» και μια

αμφίδρομθ ςχζςθ:

«παραλιπτθ», όπου εμείσ, μζςα από τισ προςωπικζσ μασ

επιλογζσ, εντοπίηουμε και αντλοφμε πλθροφορίεσ, και

«αποςτολζα», όπου εμείσ, μζςα από τισ δραςτθριότθτζσ

μασ, δθμιουργοφμε τισ δικζσ μασ ι νζεσ πλθροφορίεσ.

Η ίδια θ επιςτιμθ τθσ Πλθροφορικισ ζχει ειδικό κλάδο διδαςκαλίασ, μελζτθσ και

ζρευνασ, ο οποίοσ ονομάηεται Δομζσ Δεδομζνων (ςυνικωσ ςυνδυάηεται και με τουσ

Αλγορίκμουσ) και αναφζρεται ακριβϊσ ςτο πϊσ οργανϊνονται και αποκθκεφονται

τα δεδομζνα ςτον υπολογιςτι, ϊςτε να χρθςιμοποιοφνται αποδοτικά: και προσ τθ

μία κατεφκυνςθ, πϊσ δθλαδι μποροφμε να τισ ειςάγουμε ςτον υπολογιςτι μασ και

ωσ προσ τθν άλλθ πϊσ δθλαδι μποροφμε να τισ εξάγουμε από τον υπολογιςτι μασ.

Με απλοποιθμζνεσ τζτοιεσ δομζσ μποροφμε να οργανϊςουμε το μεγαλφτερο

ςχεδόν τμιμα του υλικοφ μασ, είτε πρόκειται για τθν ζντυπθ μορφι τθσ εργαςίασ

μασ, είτε για οποιαδιποτε άλλθ μορφι. Για ποιουσ λόγουσ και με ποιουσ τρόπουσ;

«Γιατί να οργανϊςω τισ πλθροφορίεσ μου»;

Διότι κα ζχω κάποια ςθμαντικά οφζλθ, όπωσ:

καταγράφω ςυνοπτικά ςε επικεφαλίδεσ, τίτλουσ, ομάδεσ, ςχζςεισ κλπ, το υλικό,

αναλφω διεξοδικά, ςε παραπάνω από μία διαςτάςεισ, από διάφορεσ πλευρζσ,

δθμιουργϊ δομθμζνεσ ενότθτεσ με ομοιογενζσ υλικό,

οδθγοφμαι με ςυνζπεια, ανάλογα με τθν περίπτωςθ, είτε από το γενικό ςτο

ειδικό, είτε από το ειδικό ςτο γενικό,

αποφεφγω πικανζσ ελλείψεισ ι επαναλιψεισ ςτο υλικό,

παρουςιάηω ευανάγνωςτα, με ευκρίνεια, με ελκυςτικό τρόπο, τισ πλθροφορίεσ.

«Πϊσ να οργανϊςω τισ πλθροφορίεσ μου»;

Για τθν οργάνωςθ των πλθροφοριϊν χρθςιμοποιϊ δομζσ δεδομζνων. Οι πιο

χριςιμεσ δομζσ που προτείνονται είναι:

οι λίςτεσ, ςειρζσ από ςτοιχεία (γραμμικά ι κυκλικά) μίασ διάςταςθσ,

οι πίνακεσ, δομζσ ςε ςτιλεσ και γραμμζσ, ςυνικωσ ςε 2 διαςτάςεισ,

τα ςφνολα, διακριτά ςτοιχεία που ανικουν ςε 2 ι παραπάνω ομάδεσ,

12 Ν. Παρίςθσ - Γ. Κωτςάνθσ, Ψθφιακζσ Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ, Κεφ. 2, 1θ ζκδοςθ 2011 - 2θ ζκδοςθ 2014

τα δζντρα και οι πυραμίδεσ, ςχζςεισ «ιεραρχίασ», επίπεδα πλθροφοριϊν,

διάφοροι χάρτεσ, εννοιολογικοί, διαγράμματα ροισ, Google χάρτεσ ι άλλοι.

Σε κάποιεσ από τισ παραπάνω δομζσ μπορεί να ενταχκεί και θ ζννοια τθσ ροισ,

δθλαδι τθσ ακολουκίασ (ωσ διατεταγμζνθ ςειρά) ι τθσ χρονικισ αλλθλουχίασ

ενεργειϊν. Οι δομζσ αυτζσ ζχουν χρθςιμοποιθκεί ωσ οργάνωςθ και ωσ διαγράμματα

ςε όλο το βιβλίο και είναι πολφ εφκολθ θ αναγνϊριςι τουσ, μετά από τθν παρακάτω

επεξιγθςθ των χαρακτθριςτικϊν κακεμιάσ από τισ παραπάνω δομζσ.

Οι 4 βαςικζσ δομζσ δεδομζνων: λίςτεσ, πίνακεσ, ςφνολα και δζντρα…

Η λίςτα είναι ζνασ "κατάλογοσ με ονόματα ι πράγματα που ανικουν ςε μια ομάδα" (Λεξικό

Κοινισ Νεοελλθνικισ). Στθν κακθμερινι μασ ηωι τθ χρθςιμοποιοφμε ευρφτατα (λίςτεσ αγορϊν, φωτογραφιϊν κλπ). Στο διπλανό παράδειγμα,

απεικονίηεται μια απλι λίςτα με παλιά αγαπθμζνα ροκ τραγοφδια…

αγαπημένα ροκ τραγούδια People are strange

Let it be

Angie

Comfortably numb

Lovesong

Smells like teen spirit

Ο πίνακασ είναι "θ ςυςτθματικι και ςυνοπτικι αναγραφι και παρουςίαςθ διάφορων πραγμάτων,

ςτοιχείων κτλ. με κάποια οριςμζνθ τάξθ, ςειρά" (Λεξικό Κοινισ Νεοελλθνικισ). Αν ςτα παλιά

αγαπθμζνα ροκ τραγοφδια μασ (με ζναν ςφνδεςμο ςτθν Wikipedia) προςκζςουμε ςυγκρότθμα, άλμπουμ, χρονολογία ζκδοςισ του και ζναν

ςφνδεςμο ςτο YouTube link, τότε φτιάξαμε ζναν πίνακα! Βζβαια φτιάξαμε ζναν διςδιάςτατο πίνακα, αφοφ οι τριςδιάςτατοι είναι αρκετά

δφςκολο να απεικονιςκοφν…

Τραγούδι Άλμποσμ Σσγκρόηημα Έηος

People are strange

Strange Days

Doors 67

Let it be Let it be Beatles 70

Angie Goats head soup

Rolling Stones

73

Comfortably numb

The wall Pink Floyd 79

Lovesong Disinter-gation

The Cure 89

Smells like teen spirit

Nevermind Nirvana 91

Το ςφνολο είναι "ο ολικόσ αρικμόσ ι θ ολικι ποςότθτα πραγμάτων που ανικουν ςτθν ίδια

κατθγορία" (Λεξικό Κοινισ Νεοελλθνικισ). Συνικωσ αναφερόμαςτε ςε δφο θ παραπάνω

ςφνολα (αφοφ ζνα ςφνολο μπορεί να κεωρθκεί ωσ μια λίςτα). Από τον προθγοφμενο πίνακα

μποροφμε να απεικονίςουμε ποια ςυγκροτιματα ζβγαλαν άλμπουμ ςε μία, δφο, ι και τρεισ

δεκαετίεσ (π.χ. ϋ70-ϋ80-ϋ90) ι ςχετίηονται με διάφορα μουςικά είδθ!

Το δζντρο είναι "γραφικι παράςταςθ που το

ςχιμα τθσ κυμίηει διακλαδιηόμενο δζντρο" (Λεξικό Κοινισ Νεοελλθνικισ)· για παράδειγμα, θ γραφικι

απεικόνιςθ τθσ δομισ μιασ φράςθσ ι το γενεα-λογικό δζντρο. Στο παράδειγμά μασ μποροφμε να

απεικονίςουμε δεντρικά μουςικά ρεφματα (εντελϊσ ενδεικτικά) με ςυγκροτιματα, τόπουσ -

περιοχζσ με μουςικζσ παραδόςεισ, κλπ. Στθ Wikipedia υπάρχουν πολφ καλά οργανωμζνεσ πλθροφορίεσ για τα μουςικά ςυγκροτιματα!

Beatles Doors

Radiohead ?

rock

pop Beatles

Bee Gees

goth The Cure

hard Led Zeppelin

Deep Purple

Pink Floyd

Nirvana

Led Zeppelin

’70

’80 ’90

Οξηζκόο θαη

παξάδεηγκα

ιίζηαο

Οξηζκόο θαη

παξάδεηγκα

πίλαθα

Οξηζκόο θαη

παξάδεηγκα

ζπλόινπ

Οξηζκόο θαη

παξάδεηγκα

δέληξνπ

13

Οι λίςτεσ είναι θ πιο απλι δομι. Είναι από τα πιο κεμελιϊδθ «εργαλεία» παράκεςθσ

(ταξινομθμζνθσ ι μθ) και ςυνοπτικισ γραφισ ςτοιχείων, γεγονότων, εργαςιϊν, υλικοφ κτλ,

όπωσ για παράδειγμα: λίςτεσ εκκρεμοτιτων, λίςτεσ τραγουδιϊν - φωτογραφιϊν. Συνικωσ

ζχουν γραμμικι μορφι με τα παρακάτω χαρακτθριςτικά:

θ απεικόνιςθ μπορεί να ζχει οριηόντια, κάκετθ ι κυκλικι διάταξθ,

θ ςειρά των ςτοιχείων μπορεί να ζχει ι και να μθν ζχει ςθμαςία,

κάκε ςτοιχείο μπορεί να ζχει οποιαδιποτε μορφι (π.χ. λζξθ, φωτογραφία, βίντεο),

πολλζσ φορζσ μπορεί να απεικονίηει ροι, οπότε υπάρχουν και βζλθ κατεφκυνςθσ,

θ απεικόνιςθ ροισ με χρονολογικι ςειρά, δθμιουργεί χρονογραμμζσ.

"Playlist" Χαηξεηηζκνί Μ. Θενδσξάθε

Τα 7 ζαύκαηα ηνπ Αξραίνπ Κόζκνπ

Τα 4 βήκαηα ηεο αλαδήηεζεο-επηινγήο πεγώλ-πιηθνύ

3 αξραίνη ζνθνί καζεκαηηθνί - αζηξνλόκνη

Χξνλνγξακκή κεηαβνιήο πιεζπζκνύ

(πεγή: digitalschool.minedu.gov.gr, 31/08/2014)

Ο θύθινο ηεο ελέξγεηαο

(πεγή: el.science.wikia.com/wiki, 31/08/2014)

• ςειρζσ από ςτοιχεία μίασ διάςταςθσ Λίςτεσ…

1. Αναηθτϊ πθγζσ…

2. Επιλζγω πθγζσ…

3. Συλλζγω υλικό…

4. Επιλζγω υλικό…

Οξγάλσζε θαη απεηθόληζε δεδνκέλσλ κε

ιίζηεο

14 Ν. Παρίςθσ - Γ. Κωτςάνθσ, Ψθφιακζσ Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ, Κεφ. 2, 1θ ζκδοςθ 2011 - 2θ ζκδοςθ 2014

Οι πίνακεσ είναι μια ευρφτατα

χρθςιμοποιοφμενθ δομι, θ οποία

αποτελείται, ςτθ διςδιάςτατθ

εκδοχι, από ςτιλεσ και γραμμζσ

(με όρουσ πλθροφορικισ: πεδία

και εγγραφζσ, αντίςτοιχα). Ζνασ

πίνακασ, μπορεί να περιζχει

μεγάλο πλικοσ πλθροφοριϊν

(ταξινομθμζνο ι μθ) και ζχει

πάντα μια πιο ςτοχευμζνθ και

ευανάγνωςτθ μορφι, ακόμθ και

όταν τα ςτοιχεία που κζλουμε να

παρουςιάςουμε, μποροφν να

γραφοφν ςε ρζον κείμενο (βλζπε

παράδειγμα με

«αργυροπελεκάνο»):

το κελί ενόσ πίνακα μπορεί να

περιζχει οποιοδιποτε

πολυμζςο ςε οποιαδιποτε

μορφι,

αρικμθτικά ςτοιχεία εφκολα

γίνονται διαγράμματα (με

επεξεργαςτι λογιςτικϊν

φφλλων),

μπορεί να ζχει και τθ μορφι

ελζγχου ενεργειϊν - κριτθρίων

με "ΝΑΙ/ΟΧΙ" (checklist),

μπορεί να απεικονιςτοφν

ςτοιχεία και ςε 3 διαςτάςεισ

(με δυςκολότερθ όμωσ

δυνατότθτα επεξεργαςίασ

τουσ).

Μια ειδικι κατθγορία πινάκων,

ευρφτατα χρθςιμοποιοφμενθ από

διαφόρουσ επαγγελματίεσ, είναι οι

2x2 πίνακεσ με μορφι

τετράπτυχου (4 quadrants), όπου

μποροφμε είτε να ορίςουμε 2

μεγζκθ (ςτουσ 2 άξονεσ οριηόντια

και κάκετα, με κετικζσ/αρνθτικζσ

τιμζσ), είτε 2 «δίπολα» (όπωσ

φαίνεται ςτο πρϊτο παράδειγμα,

με τα ηεφγθ τιμϊν).

Φωηογραθία Περιοτές εμθάνιζης

Όνομα: Αργσροπελεκάνος (pelecanus crispus)

Δίδνο Θειαζηηθό Πηελό Εξπεηό Ακθίβην Ψάξη

Δκθάληζε Απεηινύκελν Ελδεκηθό Σπάλην

Χαξαθηεξηζηηθά:

ρξώκα,

δηαζηάζεηο,

βάξνο

Έρεη ύςνο 1,20 κ., άλνηγκα θηεξώλ έσο 3,2 κ., βάξνο 6-10

θηιά. Τν πδξόβην απηό πνπιί έρεη θηέξσκα ιεπθό-αλνηρηό

ζηαρηί θαη καθξύ ξάκθνο, ζην θάησ κέξνο ηνπ νπνίνπ

ππάξρεη έλαο ζάθνο. Τα πόδηα ηνπ είλαη θνληά, δπλαηά θαη

ηα δάρηπια ζπλδένληαη κεηαμύ ηνπο κε κεκβξάλε.

Τξνθή Τξέθεηαη απνθιεηζηηθά κε ςάξηα.

Αλαπαξαγσγή

Γελλνύλ δύν αβγά ζε θάζε θσιηά (ζπαλίσο ηξία), ηα νπνία

θξνληίδνπλ γηα 31 κέξεο, θαιύπηνληάο ηα κε ηε κεκβξάλε

ησλ πνδηώλ ηνπο θαη όρη κε ηελ θνηιηά.

Βηόηνπνο,

θύξηεο

απεηιέο

Οη πεξηζζόηεξνη θσιηάδνπλ κόλν ζηηο Πξέζπεο θαη θάπνηνη ζηνλ Ακβξαθηθό. Παιηόηεξα ππήξραλ ζε νιόθιεξε ζρεδόλ ηε ρώξα, όκσο ζήκεξα ν πιεζπζκόο ηνπο έρεη κεησζεί δξακαηηθά. Απεηινύληαη από ηελ απνμήξαλζε ησλ πγξόηνπσλ θαη ην θπλήγη.

(πεγή: «Γπλακηθή Γεσπινΐα», www.e-yliko.gr/ 05/06/2011)

α/α

Βιόηοποι:

Αίν

ος

Αμ

βρ

ακι

κός

Βίκ

ος

Έβ

ρο

ς

Κερ

κίνη

Όλσ

μπ

ος

Πα

ρνα

ζζ

ός

Πά

ρνη

θα

Πρ

έζπ

ες

Σα

μα

ριά

ΠΤΗΝΑ 1 αργσροπελεκάνος

2 γσπαεηός

3 κοκκινότενα

4 κοσκοσβάγια

5 λαγγόνα

6 λεπηομύηα

7 λεσκοηζικνιάς

8 μασροηζικλεηάρα

9 νανότενα

10 πεηροπέρδικα

11 ζπιδαεηός 12 τρσζαεηός

• ςτιλεσ-γραμμζσ δφο ι παραπάνω διαςτάςεων Πίνακεσ…

Οξγάλσζε θαη απεηθόληζε

δεδνκέλσλ κε

πίλαθεο

15

Το κάκε ςφνολο περιζχει ζνα ι περιςςότερα ομοειδι ςτοιχεία, τα οποία μασ ενδιαφζρουν

ωσ πλθροφορία και τα οποία τα οργανϊνουμε ςτθ δομι αυτι. Τα ςτοιχεία αυτά μποροφν

εφκολα να προςτίκενται ι να αφαιροφνται από ζνα ςφνολο. Όταν ζχουμε 2 ι περιςςότερα

ςφνολα, μποροφμε να ορίςουμε βαςικζσ λειτουργίεσ - πράξεισ (ωσ διαγράμματα Venn,

βλζπε Κεφ. 03 «Σφνκετθ αναηιτθςθ με τελεςτζσ»):

ςε ςφνολα ανά δφο ι τρία μπορεί να μασ ενδιαφζρουν όλα τα ςτοιχεία τουσ – δθλ. θ ζνωςι τουσ (τελεςτισ OR), ι μόνο τα κοινά τουσ ςτοιχεία, δθλ. οι τομζσ (τελεςτισ AND) ι οι διαφορζσ τουσ (τελεςτισ NOT),

ςφνολα μπορεί να είναι υποςφνολα ενόσ άλλου ςυνόλου, κ.ο.κ.,

ζνα ςφνολο από ςτοιχεία μπορεί να αποτελείται από επιμζρουσ υποςφνολα (ωσ τομείσ ενόσ κφκλου, μπορεί βζβαια και θ απεικόνιςθ να μθν είναι απαραίτθτα κυκλικι!),

ςτα υποςφνολα των τομζων μπορεί να ορίηεται και μια κυκλικι ροι.

Κνηλά θαη κε θνηλά ραξαθηεξηζηηθά site/blog/wiki…

Κηλεηά ηειέθσλα: 3 ππνζέκαηα κειέηεο

Ο ρξσκαηηθόο θύθινο ηνπ Itten

Από ηα δεδνκέλα, ζηηο πιεξνθνξίεο θαη ζηηο γλώζεηο;

Από ηνπο θπζηθνύο ζηνπο ζύλζεηνπο αξηζκνύο

(πεγή: thinkzone.wlonk.com/, 31/08/2014)

Πιαηθόξκεο εηθνληθώλ θόζκσλ θαη παηρληδηώλ

(πεγή: thingsoftheday.com 2011)

• διακριτά ςτοιχεία ςε δφο ι παραπάνω ομάδεσ Σφνολα…

Οξγάλσζε θαη απεηθόληζε δεδνκέλσλ κε

ζύλνια

16 Ν. Παρίςθσ - Γ. Κωτςάνθσ, Ψθφιακζσ Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ, Κεφ. 2, 1θ ζκδοςθ 2011 - 2θ ζκδοςθ 2014

Τα δζντρα και οι πυραμίδεσ είναι

πιο ςφνκετεσ δομζσ, οι οποίεσ

εκφράηουν ςχζςεισ μεταξφ των

ςτοιχείων τουσ. Μποροφν να

παραςτιςουν ποικίλεσ ιεραρχικζσ

δομζσ, από γενεαλογικά δζντρα

μζχρι οργανογράμματα οργανιςμϊν

και τα λεγόμενα δζντρα

αποφάςεων. Ακόμθ και μια

πρόταςθ μπορεί, με δζντρα, να

αναλφεται ςυντακτικά ςε επιμζρουσ

ςυντακτικζσ δομζσ. Η ςχζςθ που

ζχουν οι πυραμίδεσ με τα δζντρα

είναι ότι και οι δφο δομζσ

ςχετίηονται με διαφορετικά επίπεδα

πλθροφοριϊν.

ζνα δζντρο αποτελείται από

κόμβουσ (κφκλουσ ι ορκογϊνια)

και ακμζσ (γραμμζσ),

ο αρχικόσ κόμβοσ λζγεται ρίηα

(είτε το δζντρο ξεκινάει από

κάτω, είτε από πάνω – ανάποδα

δθλαδι) και οι τελευταίοι

κόμβοι (που δεν ζχουν άλλουσ

κόμβουσ) φφλλα,

κάκε κόμβοσ-γονζασ (επίπεδο n,

με τθ ρίηα να ζχει επίπεδο 1)

μπορεί να διακλαδίηεται ςε ζναν

ι παραπάνω κόμβουσ-παιδιά

(επίπεδο n+1), δθλ. ζνασ γονζασ

μπορεί να ζχει ζνα ι παραπάνω

παιδιά, ζνα παιδί όμωσ μπορεί

να ζχει ζνα μόνο γονζα,

οι ακμζσ (μία ι περιςςότερεσ)

εκφράηουν τισ ςχζςεισ ανάμεςα

ςτουσ κόμβουσ (για παράδειγμα

«αποτελείται», «ανικει»,

«περιζχει» κτλ.),

τα δυαδικά δζντρα (δθλ. δζντρα

όπου κάκε γονζασ ζχει μόνο δφο

παιδιά) και οι πυραμίδεσ ζχουν,

ωσ άτυπο κοινό χαρακτθριςτικό,

μια «τριγωνοειδι» μορφι

απεικόνιςθσ!

S:πξόηαζε, NP: νλνκαηηθή πξόηαζε VP: ξεκαηηθή πξόηαζε, A:

επίζεην N: νπζηαζηηθό V: ξήκα

Τν ηξίγσλν Pascal πνπ δελ είλαη δέληξν!

Η ππξακίδα ηεο κεζνγεηαθήο δηαηξνθήο

(πεγή: Dolceta, 2011)

Τα 5 Βαζίιεηα ηνπ Έκβηνπ Κόζκνπ (θαηά Whittaker 1969)

• ςχζςεισ «ιεραρχίασ», επίπεδα πλθροφοριϊν Δζντρα…

Οξγάλσζε θαη απεηθόληζε

δεδνκέλσλ κε

δέληξα

17

Οι χάρτεσ, με τθ γενικευμζνθ ζννοια, ωσ οι πιο πολφπλοκεσ δομζσ οργάνωςθσ των

πλθροφοριϊν, μποροφν να παραςτιςουν από απλά αλλθλοςυνδεόμενα ςτοιχεία μζχρι πιο

πολφπλοκεσ δομζσ δεδομζνων (οντότθτεσ κατά μία άλλθ ορολογία) και να εκφράςουν

διαφορετικά είδθ ςχζςεων και αντικειμζνων ςε μία διαγραμματικι μορφι. Οι 3 βαςικζσ

κατθγορίεσ χαρτϊν που παρουςιάηονται είναι:

οι εννοιολογικοί χάρτεσ (εντάςςονται ςχετικά εφκολα ςτισ εργαςίεσ μασ),

οι google χάρτεσ (αξιοποιοφνται κυρίωσ για γεωγραφικζσ πλθροφορίεσ).

τα διαγράμματα ροισ (αφοροφν ςε περιςςότερο ειδικευμζνεσ περιπτϊςεισ),

Οι εννοιολογικοί χάρτεσ (concept maps), ζε

αντίκεςθ με τθ δομθμζνθ μορφι ενόσ δζντρου,

ζχουν τθ μορφι ενόσ ςθμαςιολογικοφ δικτφου,

παραπζμποντασ ςε υπερκείμενα, με ςτοιχεία

που μποροφν να περιζχουν κάκε είδοσ

πολυμζςου. Αποτυπϊνουν ιδζεσ, ζννοιεσ,

ενζργειεσ, περιεχόμενα, ςυνόψεισ κτλ. με:

κόμβουσ (διάφορα γεωμετρικά

ςχιματα) που αναπαριςτοφν ζννοιεσ,

καταςτάςεισ, γεγονότα κτλ., και

ςυνδζςμουσ (ακμζσ) που αναπαριςτοφν

ςχζςεισ ανάμεςα ςτισ ζννοιεσ ι τισ

καταςτάςεισ και τα γεγονότα.

Οι google χάρτεσ μποροφν να απεικονίςουν

πολφ μεγάλο όγκο γεωγραφικϊν πλθροφοριϊν

(ωσ ςυςτιματα GIS, Geographical Information

System). π.χ. με:

με διαφορετικζσ προβολζσ (π.χ από

δορυφόρο, με χρωματικζσ

διαβακμίςεισ),

από κοντινι ι μακρινι απόςταςθ,

με χαρακτθριςτικά περιοχϊν,

με πολυμζςα για τοποκεςίεσ.

Ζχουν όμωσ και πολλζσ άλλεσ απρόςμενεσ

χριςεισ (για παράδειγμα θ δεξιά απεικόνιςθ

μονοπατιϊν με αςκιςεισ που πρζπει κάποιοσ να

κάνει για τθν κατάκτθςθ μιασ ενότθτασ).

Τα διαγράμματα ροισ (flow charts) αναπαριςτοφν ςυνικωσ αλγόρικμουσ αλλά και απλά

προγράμματα ςτον υπολογιςτι, τα οποία ζχουν αρχι και τζλοσ. Μποροφμε όμωσ με αυτά

να παρουςιάςουμε ροζσ ενεργειϊν, εργαςιϊν και διαδικαςιϊν, οι οποίεσ διακλαδίηονται με

ςυνκικεσ. Στθν πιο απλι μορφι τουσ περιζχουν:

ενζργειεσ (ορκογϊνια),

ροζσ ελζγχου (βζλθ),

ςυνκικεσ ελζγχου/αποφάςεισ (ρόμβοι).

• εννοιολογικοί χάρτεσ ι διαγράμματα ροισ Χάρτεσ…

Πεγή: http://blogs.sch.gr/papantonis

Πεγή: http://www.khanacademy.org

18 Ν. Παρίςθσ - Γ. Κωτςάνθσ, Ψθφιακζσ Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ, Κεφ. 2, 1θ ζκδοςθ 2011 - 2θ ζκδοςθ 2014

Η απεικόνιςθ των πλθροφοριϊν: με εργαλεία διαγραμμάτων

Τα ςφγχρονα εργαλεία, χωρίσ καν τθν αρωγι κάποιου ζμπειρου χριςτθ ι γραφίςτα,

αρκοφν να απεικονίςουν ςχεδόν κάκε ιδζα (όλα τα ςχιματα του βιβλίου

δθμιουργικθκαν από τουσ ίδιουσ τουσ ςυγγραφείσ του). Τα εργαλεία αυτά με τα

οποία δθμιουργοφμε ςυνικωσ πολφ εφκολα, όμορφα και αιςκθτικά ςχιματα και

διαγράμματα, ανικουν ςε δφο κατθγορίεσ:

εργαλεία γενικϊν εφαρμογϊν (ςυνικωσ επεξεργαςτϊν κειμζνου και εγγράφων,

που εμπεριζχουν τζτοιου τφπου εργαλεία και απαιτοφν εγκατάςταςθ),

διαδικτυακά εργαλεία (ςυνικωσ με ελεφκερθ πρόςβαςθ).

Το Wordle (http://www.wordle.net) είναι μια δωρεάν διαδικτυακι εφαρμογι με τθν οποία

μποροφμε να δθμιουργοφμε «ςφννεφα λζξεων» (word clouds). Με τον τρόπο αυτό

οπτικοποιοφνται οι ςυχνότθτεσ εμφάνιςθσ των λζξεων ενόσ κειμζνου, κακϊσ οι λζξεισ με τθ

μεγαλφτερθ ςυχνότθτα παρουςιάηονται μεγαλφτερεσ ωσ προσ το μζγεκοσ, ςε ςχζςθ με τισ

υπόλοιπεσ. Η εφαρμογι διακζτει διάφορεσ παραμζτρουσ για αξιοποίθςι τθσ τόςο ςτθν

απεικόνιςθ λεκτικϊν δεδομζνων όςο και ωσ γνωςτικό εργαλείο (παραδείγματα αριςτερά "Μνπ

αξέζεη – δελ κνπ αξέζεη" (ζην ζρνιείν)* θαη δεμηά νη πην ζπρλέο ιέμεηο ζην Σύληαγκα ηεο Διιάδαο!)

Το Bubbl.us (https://bubbl.us/, wiki.itap.purdue.edu/display/INSITE/Bubbl.us) είναι μια

δωρεάν διαδικτυακι εφαρμογι με τθν οποία μποροφμε να δθμιουργοφμε απλοφσ

εννοιολογικοφσ χάρτεσ. Εφκολα, χωρίσ καμία εγκατάςταςθ προγράμματοσ, μποροφμε να

φτιάχνουμε και να αποκθκεφουμε απλοφσ χάρτεσ, οι οποίοι περιλαμβάνουν:

*Διδακτικι πρόταςθ, Γ. Σαλονικίδθ, (http://salnk.eduportal.gr/?p=693, ςτισ 31/08/2014)

• Wordle Σφννεφα λζξεων

• Bubbl.us Εννοιολογικοί χάρτεσ

19

κόμβουσ (μόνο τετράγωνα ι ορκογϊνια

ςχιματα, δεν μποροφν να περιζχουν εικόνεσ

ςτθν ζκδοςθ 2.0), και

ςυνδζςμουσ (που μποροφν να είναι είτε

ευκφγραμμα τμιματα, είτε μονισ-διπλισ

κατεφκυνςθσ βζλθ με ι χωρίσ ετικζτα

κειμζνου-label).

Με τα SmartArts, τα οποία περιζχονται ωσ εργαλεία ςτισ γενικζσ εφαρμογζσ του Microsoft Office (από τθν ζκδοςθ 2007 και μετά), μποροφμε ςχετικά εφκολα και με διαφορετικζσ παραμζτρουσ να δθμιουργιςουμε μια πολφ μεγάλθ ποικιλία από προετοιμαςμζνα διαγράμματα. Για κάκε διάγραμμα, μπορεί να επιλεγεί εφκολα θ παρακάτω «τριπλζτα»:

μία από τισ 8 γενικζσ κατθγορίεσ "μορφϊν" (layouts) και τισ εμπεριεχόμενεσ υποκατθγορίεσ τουσ, οι οποίεσ ζχουν πολλά κοινά ςθμεία με τισ 5 δικζσ μασ κατθγορίεσ δομϊν δεδομζνων,

ζνα "ςτυλ" (style), με ποικιλόμορφα χαρακτθριςτικά (περιγράμματα, ςκιζσ, διαφάνειεσ, 2/3 διαςτάςεισ, προοπτικι κτλ), και

ζνασ ςυνδυαςμόσ χρωμάτων (από μονόχρωμα ματ μζχρι πολφχρωμα και ζντονα).

Υπάρχει και μια μεγάλθ ποικιλία από άλλα εργαλεία (που είτε λειτουργοφν διαδικτυακά,

είτε εγκακίςτανται ωσ εφαρμογζσ ςτον υπολογιςτι μασ) με τα οποία μποροφμε να

ςχεδιάςουμε οποιαςδιποτε μορφισ χάρτθ - διάγραμμα: εννοιολογικό (concept map),

νοθτικό (mind map), οργανόγραμμα (organization chart), διάγραμμα ροισ (flow chart),

διάγραμμα δικτφων (network diagram), οικογενειακό δζντρο (family tree) κλπ. Απλϊσ

παρακζτουμε ενδεικτικά τα παρακάτω (ελεφκερα ι και ανοιχτοφ κϊδικα):

CMapTools (cmap.ihmc.us): ςυνεργατικι εννοιολογικι χαρτογράφθςθ.

Visual Understanding Environment (vue.tufts.edu): καταςκευι και διαμοίραςθ διαγραμμάτων.

Draw Anywhere (www.drawanywhere.com): δθμιουργία διαγραμμάτων online και ςυνεργαςία.

Edraw Product Lines (www.edrawsoft.com): ςειρά με μεγάλθ ποικιλία εφαρμογϊν, ςχεδόν για κάκε τφπο διαγράμματοσ.

Office Τimeline (www.officetimeline.com ): εφκολθ και γριγορθ δθμιουργία χρονογραμμϊν για το περιβάλλον του Office.

• Smart Arts Διαγράμματα δεδομζνων

• CmapTools, VUE, Draw Anywhere, Edraw Διάφοροι χάρτεσ …

20 Ν. Παρίςθσ - Γ. Κωτςάνθσ, Ψθφιακζσ Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ, Κεφ. 2, 1θ ζκδοςθ 2011 - 2θ ζκδοςθ 2014

Η δθμοςίευςθ των πλθροφοριϊν: ςε ποικιλόμορφουσ ιςτότοπουσ

Για τισ διςεκατομμφρια ςελίδεσ του παγκόςμιου ιςτοφ (πόςεσ άραγε να είναι;), με τον

τεράςτιο όγκο ψθφιοποιθμζνων πλθροφοριϊν, εγείρονται μια ςειρά από ςθμαντικά

ερωτιματα. Εςτιάηουμε όμωσ μόνο ςε όςα άμεςα μασ ενδιαφζρουν για τισ

ερευνθτικζσ εργαςίεσ, δθλαδι ποια πλθροφορία, ποφ, με ποιο τρόπο και ςε ποιο

μζςο είναι δθμοςιευμζνθ (άρα μποροφμε να τθν εντοπίςουμε) ι μποροφμε να

δθμοςιεφουμε τθ δικι μασ;

Ακριβϊσ, λοιπόν, όπωσ και με τισ πλθροφορίεσ και

τα δεδομζνα, ζτςι και με τον παγκόςμιο ιςτό ζχουμε

μια ςυνεχι διπλι ροι «ειςόδου»-«εξόδου» και μια

αμφίδρομθ ςχζςθ:

«παραλιπτθ», όπου εμείσ, μζςα από τισ

προςωπικζσ επιλογζσ μασ, εντοπίηουμε και

αντλοφμε πθγζσ και υλικό, και

«αποςτολζα», όπου εμείσ, μζςα από τισ

δραςτθριότθτζσ μασ, δθμιουργοφμε νζεσ πθγζσ

και υλικό.

Για τουσ ςτόχουσ του κεφαλαίου αυτοφ κα παραμείνουμε μόνο ςε κζματα του

διαδικτφου που αφοροφν ςτθν αξιοποίθςι τουσ, ωσ πθγϊν υλικοφ, και τθ δθμοςίευςθ

των εργαςιϊν μασ, εςτιάηοντασ ςτισ διάφορεσ κατθγορίεσ δικτυακϊν τόπων (sites

γενικά) και ςτα χαρακτθριςτικά ιςτότοπων (ςυνικωσ μεταφράηονται websites),

ιςτολογίων (blogs) και wikis.

Κατθγορίεσ δικτυακϊν τόπων

Η ίδια θ ονομαςία ενόσ δικτυακοφ τόπου εμπεριζχει μια πρϊτθ βαςικι

κατθγοριοποίθςθ. Η κατάλθξθ τθσ ονομαςίασ (ι αλλιϊσ το επίκεμα, δθλαδι οι 2-4

λατινικοί, πάντα, χαρακτιρεσ μετά τθν τελευταία τελεία ".", π.χ. ".edu" ςτο

"www.xxx.edu), υποδθλϊνουν είτε το είδοσ του οργανιςμοφ (π.χ. εκπαιδευτικό

ίδρυμα, εταιρία κλπ) είτε τθ χϊρα προζλευςθσ (όπωσ φαίνεται ςτισ ςτιλεσ του

παρακάτω πίνακα).

Επίκεμα Οργανιςμόσ Επίκεμα Χϊρα

.com εμπορικόσ οργανιςμόσ, εταιρεία .gr Ελλάδα

.edu εκπαιδευτικό ίδρυμα .uk ΗΒ

.eu ευρωπαϊκόσ οργανιςμόσ .us ΗΠΑ

.gov κυβερνθτικόσ οργανιςμόσ .fr Γαλλία

.mil ςτρατόσ .de Γερμανία

.net οργανιςμοί δικτφων .nl Ολλανδία

.org μθ κερδοςκοπικόσ οργανιςμόσ .it Ιταλία

Από τισ κατθγορίεσ αυτζσ οι πιο διαδεδομζνεσ είναι οι ".com", οι οποίεσ ζχουν κυρίωσ

ενθμερωτικό, ψυχαγωγικό, εμπορικό χαρακτιρα, χωρίσ φυςικά να αποκλείεται και το

επιςτθμονικό περιεχόμενο. Οι δικτυακοί τόποι που μποροφμε, με ςχετικά μεγαλφτερθ

21

Site

Wiki Blog

αςφάλεια, να αξιοποιοφμε για υλικό είναι οι ".edu", ".org", ".gov". Επίςθσ

διεφκυνςθ θ οποία περιζχει το ςφμβολο "~", παραπζμπει ςε προςωπικό δικτυακό

τόπο.

Ιςτότοποι, ιςτολόγια και wikis

Βαςικι λειτουργικότθτα για τθν πλοιγθςι μασ ςε οποιονδιποτε δικτυακό τόπο,

είναι οι διαςυνδζςεισ ι οι ςφνδεςμοι (links), που μπορεί οι ίδιοι να είναι

οποιαςδιποτε μορφισ πολυμεςικοφ περιεχομζνου και να παραπζμπουν επίςθσ ςε

οποιαςδιποτε μορφισ πολυμεςικοφ περιεχομζνου, επθρεάηοντασ τθν

αναγνωςιμότθτα ι τθν ευκολία περιιγθςθσ (είτε από

μενοφ, είτε μζςα ςτθν ιςτοςελίδα).

Ενδιαφερόμενοι όμωσ μόνο για δικτυακοφσ τόπουσ, οι

οποίοι κυρίωσ περιζχουν υλικό, και χωρίσ να

κρικοφμε για απλοφςτευςθ, μποροφμε να

εςτιάςουμε ςε τρεισ βαςικζσ κατθγορίεσ (δεν

περιλαμβάνονται ςτθν κατθγοριοποίθςθ αυτι,

όςοι ςχετίηονται με ςυγκεκριμζνα εργαλεία, όπωσ

δθμιουργία διαγραμμάτων ι μθχανζσ

αναηιτθςθσ). Οι δικτυακοί αυτοί τόποι μποροφν να

αξιοποιθκοφν ςε όλα τα ςτάδια μιασ ερευνθτικισ εργαςίασ.

Σφμφωνα, λοιπόν, με τα προθγοφμενα, οι τρεισ παραπάνω βαςικζσ κατθγορίεσ

δικτυακϊν τόπων, οι ιςτότοποι (Sites), τα ιςτολόγια (Blogs) και τα Wikis, ζχουν

κάποια κοινά αλλά και μθ κοινά βαςικά χαρακτθριςτικά, ανά δφο και ανά τρεισ, τα

οποία ςυνοψίηονται ςτον παρακάτω πίνακα:

22 Ν. Παρίςθσ - Γ. Κωτςάνθσ, Ψθφιακζσ Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ, Κεφ. 2, 1θ ζκδοςθ 2011 - 2θ ζκδοςθ 2014

Χαρακτθριςτικά ωσ προσ: τουσ Δθμιουργοφσ S B W

1 αλήθεη ζε νξγαληζκό, ίδξπκα, έλσζε αηόκσλ ή άηνκα, κε πεξηερόκελν ή ππεξεζίεο πνπ ζρεηίδνληαη θπξίσο κε ηνλ θνξέα-θάηνρν

√

2 αλήθεη θπξίσο ζε έλα άηνκν ή νιηγνκειή νκάδα, κε ζθνπό θπξίσο ηελ αληαιιαγή θαη δηάδνζε πιεξνθνξηώλ αιιά θαη ην δηάινγν ζε θνηλόηεηεο

√

3 αλήθεη ζε νκάδεο αηόκσλ ή θνηλόηεηεο, νη νπνίνη ζπλήζσο εξγάδνληαη ζπλεξγαηηθά θαη από απόζηαζε κε θνηλνύο ζηόρνπο

√

4 Υπάξρεη ε δπλαηόηεηα επηθνηλσλίαο κε ηνπο δεκηνπξγνύο ηνπ πεξηερνκέλνπ √ √ √

Χαρακτθριςτικά ωσ προσ: το Περιεχόμενο S B W

5 πεξηέρνπλ νξγαλσκέλε ζεκαηνινγία, βαζηζκέλε ζπλήζσο ζε ζπγθεθξηκέλε δνκή (π.ρ. ελόηεηεο – ππνελόηεηεο)

√ √

6 δεκνζηεύνληαη (σο posts) ζπλήζσο κε ρξνλνινγηθή ζεηξά, κε ην λεόηεξν πξώην, εθθξάδνληαο θπξίσο ηελ άπνςε ηνπ δεκηνπξγνύ ηνπο

√

7 παξέρεηαη ε δπλαηόηεηα δηαιόγνπ θαη ζρνιηαζκνύ (σο comments) ησλ δεκνζηεπκάησλ από ην επξύ θνηλό

√ √

8 παξέρεηαη ε δπλαηόηεηα ηαπηόρξνλεο δηακόξθσζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ ή κεηαβνιήο ηνπ ππάξρνληνο, από ην επξύ θνηλό (ρσξίο ρξνλνινγηθή ζεηξά)

√

9 αλαλεώλεηαη κε λέν πεξηερόκελν ή επηθαηξνπνηείηαη ην ήδε ππάξρνλ από ηνπο δεκηνπξγνύο ηνπ (αλεμάξηεηα από ηε δηαρξνληθόηεηα ηνπ πιηθνύ)*

√ √ √

10 ηεθκεξηώλνληαη νη πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη κε αλαθνξέο ζε πεγέο θαη βηβιηνγξαθία*

√ √ √

Χαρακτθριςτικά ωσ προσ: τθν Καταςκευι - Δομι S B W

11 είλαη άκεζε θαη εύθνιε ε θαηαζθεπή, ε θηινμελία θαη ε ιεηηνπξγία ηνπο, ζπλήζσο δσξεάλ, ρσξίο πνιιά επίπεδα - κεγάιν κέγεζνο πιηθνύ (ζε MBs)

√ √

12 είλαη νξγαλσκέλν κε ηηο θαηάιιειεο δηαζπλδέζεηο ζε άιιεο ζειίδεο, κε παξαπάλσ από έλα επίπεδα πξνζβαζηκόηεηαο*

√ √ √

* ηα ραξαθηεξηζηηθά απηά απνηεινύλ θαη θξηηήξηα αμηνιόγεζεο πεξηερνκέλνπ

Με βάςθ τα παραπάνω, το πιο άμεςο, εφκολο και γριγορο είναι να δθμιουργθκεί για

μια εργαςία ζνα ιςτολόγιο (με ελεφκερα εργαλεία, όπωσ: www.wordpress.com ι

www.blogger.com) ι ακόμθ και ζνα wiki (π.χ. με www.wikispaces.com ι www.pbworks.com).

Πολλά από τα wikis (Wikipedia, Flicker, Slideshare, Pinterest, YouTube, Edutube) με τθν

εμπεριεχόμενθ ιδιότθτά τουσ να δθμιουργοφν τεράςτιεσ κοινότθτεσ ατόμων,

μεταςχθματίηονται πλζον ςε κοινωνικά μζςα (social media), τα οποία μποροφν να

αξιοποιθκοφν με ποικίλουσ τρόπουσ.

Μια άλλθ ενδιαφζρουςα κατθγορία είναι οι ιςτοεξερευνιςεισ (webquests:

(www.zunal.com, www.webquest.org), εκπαιδευτικζσ δραςτθριότθτεσ «που οι

περιςςότερεσ ι και όλεσ οι πλθροφορίεσ που απαιτοφνται για τθν επίλυςθ ενόσ

προβλιματοσ ι για τθ ςφνκεςθ μιασ γνωςτικισ ενότθτασ, προζρχονται από το

διαδίκτυο...» (Dodge 1995).

Λεπτομερείσ αναφορζσ για τα παραπάνω ξεφεφγουν από τουσ ςτόχουσ του παρόντοσ

κεφαλαίου, αλλά πρόςκετο υλικό υπάρχει και ςτουσ καταλόγουσ του παραρτιματοσ

και ςτο ιςτολόγιο του βιβλίου (psifiakesergasies.wordpress.com). Επίςθσ, ςτο εξισ, θ λζξθ

"ιςτότοποσ" κα χρθςιμοποιείται και γενικότερα, εννοϊντασ δικτυακό τόπο…