ΑΓΙΟΥ ΣΥΜΕΩΝ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ

Λόγος

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ

laquoΕὐάρεστοι τῷ Θεῷ καί δόκιμοι τοῖς ἀνθρώποιςhellipraquo (Ρωμ ιδ΄ 18)

Ενθύμιο 2004-2005

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Μέσα στην εόρτια ατμόσφαιρα της Αναστάσεως στο άδυτο φως που ανέτειλε από τον

θεοδέγμονα τάφο η laquoΧριστιανική Φοιτητική Δράσηraquo βρίσκεται στην ευχάριστη θέση να προσφέρει στα μέλη της ως ενθύμιο για το ακαδημαϊκό έτος 2004-2005 το παρόν εγχειρίδιο

Μια πατερική κατάθεση λόγω στο μέγα γεγονός της λαμπροφόρου Αναστάσεως του Κυρίου Ενός Πατρός της Εκκλησίας που ο λόγος του δεν είναι αποκύημα κάποιων διανοητικών στοχασμών ή μιας στείρας και πεζής θεολογικής κατάρτισης αλλά καρπός πνευματικής εμπειρίας και καρδιακού βιώματος Πρόκειται για την 13η Κατήχηση του Αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου

Όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης ο ιερός Πατήρ αναφέρεται στην Ανάσταση όχι ως γεγονός που συνέβη μια φορά σε κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή της ιστορίας laquoἅπαξ πρό χιλίων ἑτῶνraquo (ο άγιος έζησε τον 10ο ndash 11ο αιώνα) αλλά ως κατεξοχήν πνευματικό γεγονός που βιώνεται από τον πιστό προσωπικά καθrsquo όλη τη διάρκεια του έτους μέσα από τον αγώνα του για την κάθαρση από τα πάθη την εργασία των αγίων εντολών του Χριστού laquoἐν τῷ τῆς μετανοίας καί ταπεινώσεως μνήματιraquo

Στην αρχή του πονήματος αυτού δίδεται ο βίος του αγίου Συμεών για μια ενημέρωση του αναγνώστη σχετικά με το ευρύτερο ιστορικό και πνευματικό πλαίσιο συγγραφής του λόγου Ακολουθεί το πατερικό μνημείο από την κριτική έκδοση του στη σειρά Sources Chreacutetiennes τομ104 σελ 192-202 (βλ laquoΠηγές και Βοηθήματαraquo) και αντικριστά η μετάφραση του στη νέα Ελληνική Στο τρίτο μέρος υπάρχουν κάποια θεολογικά ndash κυρίως ndash σχόλια προς αποσαφήνιση ορισμένων δύσκολων χωρίων του λόγου

Αν η έκδοση αυτή βοηθήσει στη βαθύτερη βίωση της εορτής του Πάσχα καθώς και στην εναργέστερη κατάληψη και εφαρμογή του φετινού συνθήματος της ΧΦΔ laquoΕὐάρεστοι τῷ Θεῷ καί δόκιμοι τοῖς ἀνθρώποιςhellipraquo (Ρωμ ιδ΄ 18) τότε νομίζουμε θα έχει πετύχει τον σκοπό της

Χριστός Ανέστη

ΧΦΔ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος

Περιεχόμενα

Πηγές και Βοηθήματα

Βίος αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου

Λόγος αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου Περί της του Χριστού Αναστάσεως

Σχόλια

ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ

Βιβλιοθήκη Ελλήνων Πατέρων και Εκκλησιαστικών Συγγραφέων εκδ laquoΑποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδοςraquo [ΒΕΠΕΣ]

Βλάχου Ιεροθέου Αρχιμ (νυν Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου) Το Μυστήριο της παιδείας του Θεού εκδ ΙΜ Γενεθλίων της Θεοτόκου (Πελαγίας) 19913

mdash Μεταξύ δύο αιώνων εκδ ΙΜ Γενεθλίων της Θεοτόκου (Πελαγίας) 2000 Γιαννακοπούλου Ιωήλ Αρχιμ Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους Ο΄ (Κείμενον ndash Ερμηνευτική παράφρασις ndash Εισαγωγή ndash Σχόλια) τομ 24ος Αθήναι 1965

Evdokimov Paul Το Άγιο Πνεύμα στην ορθόδοξη παράδοση Θεσσαλονίκη 1991 Ευθυμίου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ [150] Ψαλμούς του Προφητάνακτος Δαβίδ τομ 2ος Ψαλμοί να΄ - ρ΄ [51-100] εκδ laquoΟρθόδοξος Κυψέληraquo Θεσσαλονίκη 1996

Θεοδώρου Ανδρέου Η ουσία της Ορθοδοξίας εκδ laquoΠεριστεράraquo Αθήναι 1961 Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια Αθήναι [ΘΗΕ] Ιωάννου Δαμασκηνού Έκδοσις ακριβής του ορθοδόξου πίστεως (Κείμενο ndash Μετάφραση

ndash Εισαγωγή ndash Σχολία Ν Ματσούκα) εκδ Π Πουρναρά Θεσσαλονίκη 1976 Καλλινίκου Κωνσταντίνου Ν Πρωτοπρεσβ Υπόμνημα εις τον Ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος

Ψαλμοί 72-150 εν Αλεξανδρεία τύποις Πατριαρχικού τυπογραφείου 1929 Καρδαμάκη π Μιχαήλ Ορθόδοξη Πνευματικότητα εκδ Ακρίτας 19801 mdash Αεί μένει μυστήριονhellip εκδ Αρμός mdash laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo Εισήγηση στη laquoΣύναξι Ορθοδόξων Θεολόγωνraquo (Λαμία 1970) Περί Αγίου Πνεύματος εκδ laquoΟ άρτος της ζωήςraquo Αθήναι 1971

Καρμίρη Ιωάννου Ν Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ επόψεως ορθοδόξου Αθήναι 1939

Κριβοσέιν Βασιλείου Αρχιεπισκόπου Μέσα στο φως του Χριστού εκδ laquoΤο Περιβόλι της Παναγίαςraquo Θεσσαλονίκη 1983

Lampe GWH A Patristic Greek Lexicon Oxford University Press 1972 Liddell Henry G και Scott R Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης (μετ υπό ΞΠ Μόσχου) τομ 1-4 και Συπλήρωμα εκδ laquoΙ Σιδέρηςraquo Αθήναι

Lossky Vladimir Η μυστική θεολογία της Ανατολικής Εκκλησίας Θεσσαλονίκη 1964 Meyendorff Jean Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς και η Ορθόδοξη Μυστική Παράδοση εκδ Ακρίτας 1983

Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ (Τρεις θεομητορικές ομιλίες) (Κείμενο ndash Μετάφραση ndash Εισαγωγή ndash Σχόλια Νέλλας Παναγιώτης) Σειρά laquoΕπί τας πηγάςraquo εκδ Αποστολικής Διακονίας Αθήνα 19954

Παλαιογιάννη ΚΔ Αρχιμ Η Καινή Διαθήκη κατά θέματα εκδ ΟΧΑ laquoΛυδίαraquo Θεσσαλονίκη 2000

Παπαδοπούλου Στυλιανού Καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών Θεολογία και Γλώσσα Εμπειρική Θεολογία ndash Συμβατική γλώσσα εκδ Τέρτιος Κατερίνη

Patrologia Graeca εκδ JPMigne Paris 1857 ndash 1912 [PG] Σαχάρωφ Σωφρονίου Αρχιμ Άσκηση και θεωρία εκδ Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας 1996

mdash Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι εκδ Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας 1992

mdash Ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης εκδ Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας 19905

Sources Chreacutettiennes Paris [SC] Σωτηροπούλου Χαραλάμπους Νηπτικοί και πατέρες των μέσων χρόνων Αθήναι 1992 mdash Συμεών ο Νέος Θεολόγος (Βίος ndash έργα ndash διδασκαλία) Πανεπιστημιακαί παραδόσεις Αθήναι 2002

Τρεμπέλα Παναγιώτου Ν Η Παλιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος εκδ laquoο Σωτήρraquo Αθήναι 1992

mdash Δογματική της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας τομ Α΄ - Γ΄ Εκδ laquoο Σωτήρraquo Αθήναι mdash Εγκυκλοπαίδεια της Θεολογίας εκδ laquoο Σωτήρraquo Αθήναι 19802 mdash Μυστικισμός ndash Αποφατισμός Καταφατική Θεολογία τεύχος Α΄ εν Αθήναις 1974 Τριανταφυλλίδη Γεώργιου Αρχιμ Ελλάμψεις θείου φωτός Θεσσαλονίκη 1984 Ware Καλλίστου Η Ορθόδοξη Εκκλησία εκδ Ακρίτας 1998 Φιλοκαλία των Νηπτικών και Ασκητικών Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας Πατερικαί Εκδόσεις laquoΓρηγόριος ο Παλαμάςraquo Θεσσαλονίκη [ΕΠΕ]

ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ Γρηγόριος Παλαμάς Σύναξη Η Δράσις μας

Βίος του Αγίου Πατρός

ΣΥΜΕΩΝ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ

τη Μικρασιάτικη Γαλάτεια της Παφλαγονίας το έτος 957 βλέπει το φως της ζωής ο άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος Οι γονείς του ευγενείς και διακεκριμένοι στην επαρχία που ζούσαν ενδιαφέρονται για την παιδεία και την αγωγή του μικρού

Συμεών Για τον λόγο αυτό και τον στέλνουν 6 μόλις ετών στην Κωνσταντινούπολη σε συγγενικά τους πρόσωπα τα οποία κατείχαν θέσεις μέσα στα ανάκτορα Από αυτή την ηλικία δέχεται τα πρώτα μαθήματα και σύντομα επιδίδεται στην ταχυγραφία και καλλιγραφία

Εκείνη ακριβώς την εποχή με τη βοήθεια του θείου του αποδέχεται το αξίωμα του σπαθαροκουβιλάριου καθώς και τη διάκριση να γίνει μέλος της Συγκλήτου Βέβαια ποτέ δεν τον έθελξαν τέτοιες κοσμικές θέσεις Βέβαια ποτέ δεν τον έθελξαν τέτοιες κοσμικές θέσεις Και αν εδέχθη κάτι τέτοιο το έκανε για να μη δυσαρεστήσει τον θείο του Η εφηβική καρδιά του Συμεών δεν συγκινείται από τη θέση που κατέχει ούτε από την εξέλιξη που προδιαγράφεται γιrsquo αυτόν Η γνωριμία του με τον πνευματικό του άγιο Συμεών τον Ευλαβή τον Στουδίτη έχει ανοίξει άλλους ορίζοντες και διαφορετικούς πόθους στην καρδιά του

Γιrsquo αυτό και μόλις του δίνεται η κατάλληλη ευκαιρία μετά τον θάνατο του Νικηφόρου Φωκά (969) εγκαταλείπει τη θέση του στα ανάκτορα και σε ηλικία 14 ετών πηγαίνει στην περίφημη Μονή του Στουδίου και αναζητεί να μείνει πλησίον του πνευματικού του πατρός Ο πνευματικός του όμως δεν συμφωνεί με την παραμονή του στο μοναστήρι γιατί κρίνει ότι η ηλικία του είναι ακατάλληλη για μια τόσο μεγάλη απόφαση και του υπαγορεύει να επιστρέψει στο σπίτι του θείου του

Λύπη κατακλύζει την καρδιά του Συμεών για το ανεκπλήρωτο της επιθυμίας του Επιστρέφει παρόλα αυτά στο σπίτι του θείου του όπου επιδίδεται στην προσευχή και στη μελέτη θεολογικών και πνευματικών κειμένων που του συνέστησε ο πνευματικός του

Όπως σημειώνει ο μαθητής του Νικήτας Στηθάτος ο οποίος και συνέταξε βιογραφία για τον άγιο συμεών όταν ο Συμεών βρισκόταν στην ηλικία των 20 ετών δέχθηκε μια ιδιαίτερη ευλογία από τον Θεό Μια νύχτα και κατά την ώρα που με δάκρυα ήταν δοσμένος στο ιερό έργο της προσευχής γέμισε το δωμάτιό του με άπλετο φως Ο ίδιος κατελήφθη από έκσταση και ο νους του ανυψώθηκε στα ουράνια Εκεί είδε να στέκεται μέσα στο φως ο πνευματικός του πατέρας Συμεών ο Ευλαβής Η χαρά και η έκπληξη για τη θεία οπτασία πλημμυρίζουν την καρδιά του νεαρού Συμεών Έχουν περάσει έξι ολόκληρα χρόνια από τότε που ο πνευματικός του του αρνήθηκε την είσοδο στον μοναχικό βίο Τώρα όμως μετά την παρέλευση τόσων ετών πολύ δε περισσότερο με αυτή την εμπειρία τρέφει πολλές ελπίδες ότι θα τον δεχθεί στο μοναστήρι Για άλλη μια φορά όμως αποτρέπεται από κάτι τέτοιο

Πέρασαν άλλα έξι χρόνια και ο Συμεών είδε για δεύτερη φορά παρόμοια θεία οπτασία Και καθώς τώρα βρίσκεται σε ηλικία 26 χρόνων του ανατίθεται μια υπηρεσιακή αποστολή στην ιδιαίτερη πατρίδα του τη Γαλάτη Πριν την αναχώρηση του επισκέπτεται τον πνευματικό του πατέρα για να ζητήσει την ευλογία του και δέχεται απrsquo αυτόν κάτι ασύγκριτα μεγαλύτερο και απρόσμενο Του ανακοινώνεται ότι είναι σε ηλικία που μπορεί να εισέλθει στο μοναχικό βίο Η χαρά του Συμεών είναι ανέκφραστη Ο πόθος τόσων χρόνων μπορεί τώρα να

Σ

εκπληρωθεί Αναχωρεί βεβαίως κατόπιν για την πατρίδα του τη Γαλάτη όπου και ανακοινώνει τα σχέδιά του στους γονείς του

Η αντίδραση των γονέων του και των συγγενών του υπήρξε έντονη Ο πατέρας του φαίνεται ότι ήταν ιδιαίτερα πιεστικός και φορτικός στο να τον αποτρέψει όμως δεν κατορθώνει καθόλου να τον επηρεάσει Ο Συμεών μάλιστα προβαίνει και σε πράξεις που πιστοποιούν το αμετάκλητο της απόφασής του Αρνείται εγγράφως κάθε διεκδίκησή του από την πατρική περιουσία και αναχωρεί για την Κωνσταντινούπολη

Φθάνοντας εκεί πηγαίνει αμέσως στον γέροντά του στην ιερά Μονή Στουδίου και γίνεται δεκτός εκεί σε ηλικία 27 ετών Τότε παίρνει και το μοναχικό όνομα Συμεών (το κατά κόσμον όνομά του ήταν Γεώργιος) Ηγούμενος της μονής τότε ήταν ο Πέτρος και η μονή ακολουθούσε το κοινοβιακό σύστημα οργάνωσης Εξαίτιας αυτού γεννάται και η πρώτη αντιξοότητα στον Συμεών Η απόλυτη υπακοή του στον πνευματικό του πατέρα καθώς αντιτίθεται προς το κοινοβιακό πνεύμα σύμφωνα με το οποίο απόλυτη υπακοή ασκείται μόνο στον ηγούμενο μαζί με το γεγονός ότι έχει εμφανή πνευματική πρόοδο ξεσήκωσε τον φθόνο των υπόλοιπων μοναχών Η διαβολή που του έγινε ανάγκασε τον ηγούμενο να τον διώξει από τη μονή

Κατrsquo εκείνη την περίοδο λίγο δηλαδή πριν αναχωρήσει από τη Μονή του Στουδίου ο Συμεών γεύεται την Τρίτη κατά σειράν θεία οπτασία

Ο γέροντάς του κατόπιν των γεγονότων που έλαβαν χώρα στη Μονή του Στουδίου τον οδήγησε δόκιμο ακόμη στην πλησιόχωρη Μονή του αγίου Μάμαντος του Ξηροκέρκου όπου ηγούμενος ήταν ο ενάρετος Αντώνιος

Στο νέο του ησυχαστήριο άλλοι πειρασμοί ενοχλούν τον Συμεών Κάποια στιγμή έρχεται από τη Γαλάτη ο κατά σάρκα πατέρας του ο οποίος μαζί με άλλους Συγκλητικούς προσπαθεί να τον πείσει να επιστρέψει στα εγκόσμια Μάταια όμως Ο Συμεών συντάσσει επιστολή προς τον πατέρα του στην οποία του εκθέτει το ύψος της κλήσεώς του και τον συμβουλεύει να μην αντιτίθεται σrsquo αυτήν Τη στιγμή της συντάξεώς της περιπίπτει σε νέα οπτασία Είναι η τέταρτη κατά σειράν

Κατόπιν και αυτού του πειρασμού τον οποίο διεξήλθε ο Συμεών μέσα στη χάρη του Θεού ο γέροντάς του Συμεών ο Ευλαβής τον έκειρε πλέον μοναχό σε ηλικία 29 ετών Δεν πέρασαν παρά δύο χρόνια από τότε και το έτος 988 απεβίωσε ο ενάρετος ηγούμενος της Μονής του αγίου Μάμαντος Αντώνιος Όλοι οι μοναχοί τότε με τη σύμφωνη γνώμη του Πατριάρχη Νικολάου Β΄ του Χρυσοβέργη εκλέγουν ηγούμενο τον Συμεών Κατόπιν αυτών χειροτονείται πρεσβύτερος και τοποθετείται ηγούμενος της Μονής Κατά τη διάρκεια της χειροτονίας του και μάλιστα τη στιγμή που ο αρχιερέας ανέπεμπε τη χειροτονητήρια ευχή είδε νέο όραμα το πέμπτο κατά σειράν

Ως ηγούμενος της Μονής του αγίου Μάμαντος ο Συμεών ο Νέος είχε να αντιμετωπίσει πολλά προβλήματα Αρχικά τα οικοδομικά της Μονής η οποία βρισκόταν σε ημιερειπωμένη κατάσταση Αυτό τον ανάγκασε να κατεδαφίσει τα παλαιά κτίρια και να οικοδομήσει νέα μαζί με νεόκτιστο λαμπρό ναό Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα με το οποίο κυριολεκτικά δεινοπάθησε ήταν η πνευματική καλλιέργεια και συγκρότηση των μοναχών Ο Συμεών θεωρητικός και νηπτικός καθώς ήταν συχνά έκανε λόγο στους μοναχούς περί laquoθείου έρωτοςraquo περί laquoθεωρίαςraquo και περί laquoθείου φωτόςraquo Οι μοναχοί όμως ήταν αμύητοι σε τέτοιου είδους διδασκαλία Έφθασαν μάλιστα στο σημείο τριάντα περίπου μοναχοί κατά τη διάρκεια κατηχήσεως ndash ομιλίας του Συμεών εντός του ιερού ναού να ορμήσουν κυριολεκτικά εναντίον

του με φωνές και απειλητικές διαθέσεις Ο Συμεών τους αντιμετώπισε με γλυκύτητα και εκείνοι έξαλλοι βγήκαν από τον ναό και με κραυγές προσέφυγαν στον Πατριάρχη Σισσίνιο απαιτώντας το δίκαιό τους

Ο Πατριάρχης εκπλήσσεται κυριολεκτικά από την στάση αυτή των μοναχών και καλεί τον Συμεών στο Πατριαρχείο όπου διαπιστώνει από την αντιπαράθεση τον φθόνο των μοναχών Γι΄ αυτό και αποφασίζει να τους εξορίσει όλους Τη στιγμή αυτή η συγχωρητικότητα του Συμεών και η παντελής έλλειψη κάθε μορφής εκδικήσεως λάμπουν σε όλο τους το μεγαλείο Παρεμβαίνει στον Πατριάρχη και με έντονες παρακλήσεις τον κάμπτει έτσι ώστε να μην τους εξορίσει

Μετά από αυτό το περιστατικό ο Συμεών παραμένει στη θέση του ηγουμένου για 25 ολόκληρα χρόνια και το 1013 παραδίδει την ηγουμενία στον μαθητή του Αρσένιο ενώ ο ίδιος αποσύρεται σε κοντινό ησυχαστήριο Βρίσκεται ήδη στην ηλικία των 57 ετών και μέσα στην ησυχία επιδίδεται πλέον στο συγγραφικό του έργο

Μέσα στις άλλες συγγραφές συντάσσει και ακολουθία προς τιμήν του πνευματικού του πατρός Συμεών του Ευλαβούς του οποίου την αγιότητα αποδεχόταν και ήθελε να εορτάζει τη μνήμη του

Η πράξη του αυτή βρίσκει αντίθετο τον Μητροπολίτη Νικομηδείας Στέφανο ο οποίος και κινεί τα νήματα εναντίον του και τελικά πείθει τον Πατριάρχη αφενός να του απαγορεύσει κάθε απόδοση τιμής στον Συμεών τον Ευλαβή και αφετέρου να τον εξορίσει στην περιοχή της Χρυσουπόλεως

Ο άγιος Συμεών παίρνει τον δρόμο της εξορίας και εγκαθίσταται σε ένα ερημοκκλήσι της Αγίας Μαρίνας Ο Πατριάρχης αργότερα τον αθωώνει και τον απαλλάσσει από την εξορία επιτρέποντας του να εγκατασταθεί όπου θέλει με τον όρο να εορτάζει ιδιωτικά μόνο τη μνήμη του πνευματικού του πατρός Συμεών του Ευλαβούς Ο Συμεών προτιμά την ερημία της αγίας Μαρίνας προς τιμήν της οποίας ανήγειρε και νέο ναό και σχηματίζει γύρω απrsquo αυτόν μίκρο ποίμνιο Παραμένει εκεί έως το 1037 όταν τον βρίσκει ο θάνατος σε ηλικία 79ndash80 ετών

Η ημέρα του θανάτου του δεν του ήταν άγνωστη Την προέβλεψε Γιrsquo αυτό και ετοιμάστηκε κατάλληλα Έβαλε τους μαθητές του αφού κοινώνησε των αχράντων Μυστηρίων ndash όπως έκανε κάθε μέρα ndash να ψάλλουν τη νεκρώσιμη ακολουθία και εκείνος μόλις τελείωσε την προσευχή του σταύρωσε τα χέρια τακτοποίησε το σώμα του με ηρεμία και είπε laquoΕἰς χεῖράς σου Χριστέ Βασιλεῦ τό πνεῦμά μου παρατίθημιraquo

Την προσωνυμία laquoΝέος Θεολόγοςraquo την απέκτησε για την έμφαση που έδωσε με τη ζωή του πρωτίστως και με τα έργα του κατά δεύτερον στη μυστική αίσθηση της θείας αγάπης και του φωτός έννοιες και καταστάσεις πνευματικές για τις οποίες κάνουν λόγο και οι άλλοι δύο Θεολόγοι ο άγιος Ιωάννης ο ευαγγελιστής και ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος

Από τους μαθητές του ο πιο διακεκριμένος Νικήτας ο Στηθάτος έκανε γνωστά τα έργα του τα σημαντικότερα των οποίων είναι οι laquoΚατηχήσειςraquo οι laquoΎμνοι Θείων Ερώτωνraquo και τα laquoΠρακτικά και Θεολογικά Κεφάλαιαraquo

Η μνήμη του εορτάζεται στις 12 Μαρτίου ημέρα της κοιμήσεώς του επειδή όμως συμπίπτει με τη νηστεία τη Μεγάλης Τεσσαρακοστής μετατίθεται στις 12 Οκτωβρίου

ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ Περί τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀναστάσεως Καί ὁποία τίς ἐστιν ἤ πῶς ἐν ἡμῖν γίνεται ἡ ἀνάστασις τοῦ Χριστοῦ καί ἐν αὐτῇ ἡ ἀνάστασις τῆς

ψυχῆς Καί τί τό μυστήριον ταύτης τῆς ἀναστάσεως Ἐλέχθη μετά τό Πάσχα τῇ δευτέρᾳ τῆς δευτέρας

ἑβδομάδος τοῦ Πάσχα

Λόγος ΙΓ ΄ Ἀδελφοί και πατέρες ἤδη τό Πάσχα ἡ χαρμόσυνος ἡμέρα ἡ πάσης εὐφροσύνης καί θυμηδίας τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀναστάσεως κατά περίοδον τοῦ χρόνου παραγινομένης ἀεί μᾶλλον δέ καθ᾿ ἑκάστην καί ἀεννάως γινομένης ἐν τοῖς εἰδόσι τό μυστήριον ταύτης χαρᾶς καί ἀγαλλιάσεως(Πρβ Λουκ α΄ 14) ἀφάτου ἐπλήρωσε τάς καρδίας ἡμῶν λύσασα ἐπί τό αὐτό τῆς πανσέπτου νηστείας τόν κόπον ἤ μᾶλλον εἰπεῖν τελειώσασα καί ἅμα παρακαλέσασα ἡμῶν τάς ψυχάς διό καί πρός ἀνάπαυσιν καί εὐχαριστίαν πάντας ὁμοῦ τούς πιστούς προσκαλεσαμένη ὡς ὁρᾶτε διῆλθεν Εὐχαριστήσωμεν οὖν τῷ Κυρίῳ τῷ

ΛΟΓΟΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Περί της αναστάσεως του Χριστού Και σε τι συνίσταται αυτή δηλαδή πώς συντελείται μέσα μας η ανάσταση του Χριστού και μαζί με αυτήν η ανάσταση της ψυχής Και ποιο είναι το μυστήριο αυτής της αναστάσεως

(Εκφωνήθηκε τη Δευτέρα μετά την Κυριακή του Θωμά)

Λόγος 13ος

Ο κόπος της νηστείας και η χαρά της αναστάσεως

Αδελφοί και πατέρες ήδη πέρασε το Πάσχα αυτή η χαρμόσυνη ημέρα η αιτία κάθε χαράς και ευθυμίας Η ανάσταση του χριστού καθώς τη γιορτάζουμε κάθε χρόνο ή μάλλον καθώς συντελείται καθημερινά και αδιάλειπτα μέσα σrsquo αυτούς που τη βιώνουν μυστικά γέμισε τις καρδιές μας με ανέκφραστη χαρά και αγαλλίαση δίνοντας συγχρόνως τέλος και στον κόπο της πάνσεπτης νηστείας ή καλύτερα χαρίζοντας στις ψυχές μας την τελείωση και παρηγοριά μαζί γιrsquo αυτό και όπως βλέπετε προσκάλεσε όλους από κοινού τους πιστούς σε ανάπαυση από αυτόν τον αγώνα και σε ευχαριστία Ας ευχαριστήσουμε λοιπόν

διαβιβάσαντι ἡμᾶς τό πέλαγος(Πρβ Σ

Σολ ι΄ 18) τῆς νηστείας καί εἰς τόν λιμένα τῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως ἀγαγόντι μετ᾿ εὐθυμίας ἡμᾶς εὐχαριστήσωμεν αὐτῷ οἵ τε καλῶς καί προθύμως μετά ζεούσης προθέσεως καί ἀγώνων τῆς ἀρετῆς τόν δρόμον διανύσαντες τῆς νηστείας καί οἱ ἀσθενήσαντες περί ταῦτα δι᾿ ὀλιγωρίαν καί ψυχῆς ἀσθένειαν ἐπειδή αὐτός ἐστιν ὁ καί τοῖς σπουδαίοις ὑπέρ ἐκ περισσοῦ διδούς

τούς στεφάνους καί τούς ἀξίους μισθούς τῶν ἔργων αὐτῶν καί συγγνώμην αὖθις τοῖς ἀσθενεστέροις ὡς ἐλεήμων καί φιλάνθρωπος ἀπονέμων Ὁρᾷ γάρ τάς διαθέσεις ἡμῶν τῶν ψυχῶν καί τάς προαιρέσεις μᾶλλον ἤ τούς κόπους τοῦ σώματος δι᾿ ὧν γυμνάζομεν πρός ἀρετήν ἑαυτούς ἤ πλεῖον τήν ἄσκησιν προθυμίᾳ ψυχῆς ἐπιτείνοντες ἤ ἔλαττον δι᾿ ἀσθένειαν σώματος ταύτην τῶν σπουδαίων ποιούμενοι καί κατά τάς προθέσεις ἡμῶν ἀντιμετρεῖ τά ἔπαθλα καί τά τοῦ Πνεύματος ἑκάστῳ χαρίσματα ποιῶν ἤ περίφημον καί ἔνδοξον τῶν σπουδαίων τινά ἤ ἐῶν ταπεινόν ἔτι καί δεόμενον ἐπιπονωτέρας καθάρσεως

Ἀλλά γάρ ἴδωμεν εἰ δοκεῖ καί καλῶς ἐξετάσωμεν τί τό μυστήριον τῆς τοῦ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν ἀναστάσεως ὅπερ ἀεί τοῖς βουλομένοις ἡμῖν μυστικῶς γίνεται καί πῶς ἐν ἡμῖν ὁ Χριστός ὡς ἐν μνήματι θάπτεται καί πῶς ἑνούμενος ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανίσταται συνανιστῶν καί ἡμᾶς

τον Κύριο διότι εκείνος μας αξίωσε να διαπλεύσουμε το πέλαγος της νηστείας και να φθάσουμε με χαρά στο λιμάνι της αναστάσεώς του Ας τον ευχαριστήσουμε όλοι και όσοι διατρέξαμε το στάδιο της νηστείας σωστά και πρόθυμα με μεγάλο ζήλο και πνευματικούς αγώνες αλλά και όσοι υστερήσαμε σrsquo αυτά από αμέλεια και αδύναμη προαίρεση Γιατί αυτός είναι εκείνος που και τους επιμελείς πλουσιοπάροχα στεφανώνει και ανταμείβει επάξια για τα έργα τους και τους ασθενέστερους πάλι συγχωρεί ως ελεήμων και φιλάνθρωπος Διότι βλέπει περισσότερο τις ψυχικές μας διαθέσεις και την προαίρεσή μας παρά τους σωματικούς κόπους που καταβάλλουμε όταν γυμνάζουμε τον εαυτό μας στην αρετή είτε επιτείνοντας την άσκηση από ζήλο ψυχής είτε από αδυναμία σώματος μετριάζοντάς την συγκριτικά με την άσκηση των δυνατών Ανάλογα λοιπόν με τη διάθεσή μας απονέμει στον καθένα τα βραβεία και τα χαρίσματα του Πνεύματος και μπορεί κάποιον απrsquo όσους έδειξαν ζήλο να τον χαριτώσει και να τον δοξάσει ή να τον αφήσει ακόμη στα χαμηλά καθώς θα χρειάζεται πιο επίπονο αγώνα για την κάθαρση του από την αμαρτία

Η ανάσταση του Χριστού στην ψυχή μας

Αλλrsquo ας δούμε λοιπόν αν θέλετε κι ας εξετάσουμε προσεκτικά ποιο είναι το μυστήριο της αναστάσεως του Χριστού και Θεού μας το οποίο πάντοτε συντελείται μέσα μας μυστικά εάν θέλουμε και πώς ο Χριστός θάπτεται μέσα μας σαν σε μνήμα και πώς ενώνεται με τις ψυχές μας και ανίσταται ανασταίνοντας κι εμάς μαζί

ἑαυτῷ Ἐστι δέ ὁ σκοπός τοῦ λόγου τοιοῦτος

Ὁ Χριστός καί Θεός ἡμῶν ἐπί σταυροῦ κρεμασθείς καί προσηλώσας(Πρβ Κολασ β΄ 14) ἐν αὐτῷ τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου(Πρβ Ιω α΄ 29) θανάτου γευσάμενος(Πρβ Εβρ β΄9) κατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδου(Πρβ Εφ Δ΄9 Ψαλ πε΄ 13) Ὥσπερ οὖν ἐξ ᾅδου πάλιν ἀνελθών εἰς τό ἄχραντον ἑαυτοῦ σῶμα εἰσῆλθεν οὗ κατελθών ἐκεῖσε οὐδαμῶς ἐχωρίσθη καί εὐθύς ἀνέστη ἐκ τῶν νεκρῶν καί μετά

ταῦτα ἀνῆλθεν εἰς οὐρανούς μετά δόξης πολλῆς καί δυνάμεως(Πρβ Ματθ κδ΄30 Λουκ κα΄ 27) οὕτω δή καί νῦν ἐξερχομένων ἡμῶν ἐκ τοῦ κόσμου καί εἰσερχομένων διά τῆς τῶν παθημάτων τοῦ Κυρίου ἐξομοιώσεως(Πρβ Ρωμ ς΄ 5 Β΄ Κορ α΄ 5 Φιλιπ γ΄ 10 κα) ἐν τῷ τῆς μετανοίας καί ταπεινώσεως μνήματι αὐτός ἐκεῖνος ἐξ οὐρανῶν κατερχόμενος εἰσέρχεται ὡς ἐν τάφῳ ἐν τῷ ἡμῶν σώματι καί ἑνούμενος ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάς καί τηνικαῦτα βλέπειν ἐμπαρέχει τῷ οὕτως ἀναστάντι σύν τῷ Χριστῷ τήν δόξαν τῆς μυστικῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως

Ἀνάστασις οὖν Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα ὑπάρχει ἀνάστασις τῶν κάτω κειμένων Ἐκεῖνος γάρ μή πεσών εἰς ἁμαρτίαν ποτέ(Πρβ Ιω η΄ 46 Εβρ Δ΄15 ζ΄ 26 κα) καθά γέγραπται μηδέ ἀλλοιωθείς τῆς ἰδίας δόξης κἄν ὁπωσοῦν πῶς ἀναστήσεταί ποτε ἤ δοξασθήσεται ὁ ἀεί ὤν ὑπερδεδοξασμένος καί ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς καί ἐξουσίας(Εφ α΄ 21) διαμένων ὡσαύτως Ἀνάστασις καί δόξα Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα καθάπερ εἴρηται

με τον εαυτό του Αυτός άλλωστε είναι και ο σκοπός της παρούσης ομιλίας

Ο Χριστός και Θεός μας κρεμάστηκε επάνω στον σταυρό και κάρφωσε σrsquo αυτόν την αμαρτία του κόσμου Και αφού γεύθηκε τον θάνατο κατήλθε στα κατώτατα μέρη του άδη Όπως ακριβώς λοιπόν αφού ανήλθε πάλι από τον άδη εισήλθε στο άχραντο σώμα του από το οποίο ως Θεός καθόλου δεν χωρίστηκε όταν κατέβηκε εκεί και αμέσως ανέστη εκ των νεκρών κι έπειτα ανήλθε στους ουρανούς με δόξα πολλή και με δύναμη έτσι τώρα συμβαίνει και μrsquo εμάς Όταν δηλαδή εμείς εξερχόμαστε από τον κόσμο και εισερχόμαστε στο μνήμα της μετάνοιας και ταπεινώσεως διά της μιμήσεως των παθημάτων του Κυρίου ο ίδιος ο Χριστός κατέρχεται από τον ουρανό εισέρχεται στο σώμα μας σαν σε τάφο ενώνεται με τις ψυχές μας και τις ανασταίνει από τον πνευματικό θάνατο στον οποίο ομολογουμένως μέχρι τότε ήταν παραδομένες Και τότε παρέχει τη δυνατότητα σ΄ αυτόν που έτσι αναστήθηκε μαζί με τον Χριστό να βλέπει τη δόξα της μυστικής του αναστάσεως

Η δική μας ανάσταση Η ανάσταση λοιπόν του Χριστού είναι

η δική μας ανάσταση που είμαστε πεσμένοι κάτω στην αμαρτία Διότι εκείνος που δεν έπεσε ποτέ στην αμαρτία όπως μαρτυρεί η Γραφή και δεν αλλοτριώθηκε από τη δόξα του ούτε κατά το ελάχιστον γιατί νrsquo αναστηθεί ή να δοξαστεί αυτός που είναι αϊδίως περιβεβλημένος με υπερβάλλουσα δόξα και παραμένει υπεράνω κάθε μορφής εξουσίας χωρίς να είναι ποτέ δυνατόν να εκπέσει Η ανάσταση και η

δόξα ὑπάρχει ἡ διά τῆς ἐν ἡμῖν αὐτοῦ ἀναστάσεως γινομένη καί δεικνυμένη καί ὁρωμένη ἡμῖν Ἅπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεται

Ἀνάστασις δέ ψυχῆς ἡ ἕνωσίς ἐστι τῆς ζωῆς ὥσπερ γάρ τό νεκρόν σῶμα εἰ μή δέξεται ἐν ἑαυτῷ τήν ζῶσαν ψυχήν καί ἀμίκτως ταύτῃ μιγῇ ζῆν οὐ λέγεται οὐδέ δύναται οὕτως οὐδέ ψυχή μόνη ζῆν αὐτή καθ᾿ ἑαυτήν δύναται εἰ μή ἀρρήτως καί ἀσυγχύτως ἑνωθῇ Θεῷ τῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇ(Πρβ Α΄ Ιω ε΄ 20) Πρό γάρ τῆς ἐν γνώσει καί ὁράσει καί αἰσθήσει ἑνώσεως νεκρά ἐστιν εἰ καί νοερά ὑπάρχει καί τῇ φύσει ἀθάνατος Οὔτε γάρ γνῶσις δίχα ὁράσεως οὔτε ὅρασις δίχα αἰσθήσεως Ἔστι δέ τό λεγόμενον οὕτως ὅρασις καί ἐν τῇ ὁράσει γνῶσις καί αἴσθησις (ἐν τοῖς πνευματικοῖς δέ τοῦτό φημι ἐν γάρ τοῖς σωματικοῖς καί δίχα ὁράσεως αἴσθησις γίνεται) Οἷόν τι λέγω Τυφλός εἰς λίθον τόν πόδα κρούων αἰσθάνεται ὁ δέ νεκρός οὔ ἐν τοῖς πνευματικοῖς δε εἰ μή εἰς θεωρίαν ἔλθῃ ὁ νοῦς τῶν ὑπέρ ἔννοιαν τῆς μυστικῆς ἐνεργείας οὐκ αἰσθάνεται Ὁ οὖν πρό τῆς θεωρίας τῶν ὑπέρ νοῦν καί λόγον καί ἔννοιαν ἐπαισθάνεσθαι λέγων ἐν τοῖς πνευματικοῖς τῷ τάς ὄψεις πηρῷ ἔοικεν ὅς ἐν οἷς μέν πάσχει ἀγαθοῖς ἤ κακοῖς ἐπαισθάνεται ἀγνοεῖ δέ τά ἐν χερσίν ἤ ποσί καί τά παραίτια ζωῆς ἤ θανάτου τούτῳ γενόμενα τά γάρ ἐπερχόμενα αὐτῷ κακά ἤ ἀγαθά

δόξα του Χριστού είναι όπως μόλις είπαμε η δική μας δόξα Αυτή πραγματοποιείται όταν συντελεσθεί μέσα μας η ανάστασή του Και τότε γίνεται φανερή και έκδηλη επάνω μας Διότι από τη στιγμή που προσέλαβε τη φύση μας όσα ο ίδιος ενεργεί μέσα μας αυτά και τα προσάπτει στον εαυτό του

Η μυστική ένωση με τον Θεό Η ανάσταση εξάλλου της ψυχής είναι η ένωση με τη ζωή Διότι όπως ακριβώς το νεκρό σώμα δεν λέμε ότι ζει ούτε και είναι δυνατόν να ζει αν δεν δεχθεί μέσα του την ψυχή η οποία το ζωοποιεί και αν δεν ενωθεί με αυτήν αχώριστα έτσι και η ψυχή δεν μπορεί από μόνη της να έχει ζωή εάν δεν ενωθεί αρρήτως και ασυγχύτως με τον Θεό που είναι η όντως αιώνια ζωή Η ψυχή δηλαδή πριν από την ένωσή της με τον Θεό mdash που συντελείται με τη βιωματική γνώση και τη μυστική όραση και αίσθηση mdash είναι νεκρή παρόλο που είναι νοερά και φύσει αθάνατη Γιατί δεν έχει κανείς αυτή τη γνώση εάν δεν αισθάνεται νοερώς Με αυτό που λέω εννοώ την όραση και τη συνδεδεμένη με αυτή γνώση και αίσθηση ndash αναφέρομαι στη σφαίρα της πνευματικής ζωής διότι στη σωματική ζωή υπάρχει αίσθηση και χωρίς όραση Ας αναφέρω ένα παράδειγμα Ο τυφλός όταν σκοντάψει σε μία πέτρα το αισθάνεται αυτό ο νεκρός όμως όχι Αντίθετα στην πνευματική ζωή εάν ο νους δεν δει όσα είναι πέρα από κάθε διανοητική κατάληψη δεν αισθάνεται τη μυστική αναγεννητική ενέργεια της θείας χάριτος μέσα του Επομένως όποιος ισχυρίζεται ότι έχει πνευματική αίσθηση πριν φθάσει στη θεωρία όσων υπερβαίνουν τον νου και τον λόγο και κάθε έννοια μοιάζει με τον τυφλό που αισθάνεται όσα καλά ή κακά του συμβαίνουν αγνοεί όμως όσα είναι δίπλα του και όσα είναι γιrsquo αυτόν υπόθεση ζωής του θανάτου Διότι δεν αντιλαμβάνεται καθόλου όσα κακά ή καλά τον πλησιάζουν καθώς έχει χάσει τη δύναμη και την αίσθηση της οράσεως

οὐδαμῶς ἐπαισθάνεται τῆς ὀπτικῆς ἐστερημένος δυνάμεως και αἰσθήσεως ὅθεν καί πολλάκις τήν ῥάβδον ἐπάρας πρός τήν τοῦ ἐχθροῦ ἄμυναν ἀντ᾿ ἐκείνου ἔσθ᾿ ὅτε τόν ἑαυτοῦ φίλον μᾶλλον ἐτύπτησε τοῦ ἐχθροῦ πρό τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ ἱσταμένου καί διαγελῶντος αὐτόν

Ἀνάστασιν Χριστοῦ οἱ πλείονες μέν τῶν ἀνθρώπων πιστεύουσιν ὀλίγοι δέ λίαν εἰσίν οἱ καί ταύτην βλέποντες καθαρῶς οἱ δέ γε μή θεασάμενοι οὐδέ προσκυνεῖν δύνανται ὡς ἅγιον καί Κύριον τόν Χριστόν Ἰησοῦν ldquoΟὐδείς γάρ φησί δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳrdquo(Α΄ Κορ ιβ΄ 3) καί ἀλλαχοῦ ldquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνrdquo(Ιω δ΄24) Οὐδέ γάρ λέγει τό ἱερώτατον λόγιον ὅ καθ᾿ ἑκάστην ἐπί στόματος περιφέρομεν Ἀνάστασιν Χριστοῦ πιστεύσαντες ἀλλά τι ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονrdquo Πῶς οὖν προτρέπεται νῦν ἡμᾶς τό Πνεῦμα λέγειν τό Ἅγιον - ὡς αὐτήν ἰδόντες ἥνπερ οὐκ εἴδομεν ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιrdquo ἅπαξ πρό χιλίων ἐτῶν ἀναστάντος τοῦ Χριστοῦ καί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινός Ἆρα μή ψεύδεσθαι ἡμᾶς βούλεται ἡ θεία Γραφή Ἄπαγε ἀλλ᾿ ἀληθεύειν μᾶλλον παρεγγυᾷ ὡς ἐν ἑνί ἑκάστῳ ἡμῶν τῶν πιστῶν ἐγγινομένης δηλονότι τῆς Χριστοῦ ἀναστάσεως καί τοῦτο οὐχ ἁπλῶς ἀλλά καθ᾿

γιrsquo αυτό και συμβαίνει πολλές φορές να σηκώνει το ραβδί του για να αμυνθεί ενάντια σε κάποιον που έρχεται να τον βλάψει και αντί γιrsquo αυτόν να χτυπήσει ενίοτε τον φίλο του ενώ ο εχθρός στέκεται μπροστά στα μάτια του και τον περιγελά

Η θέαση της αναστάσεως

Στην ανάσταση του Χριστού πιστεύουν μεν οι περισσότεροι άνθρωποι ελάχιστοι όμως τη βλέπουν κιόλας καθαρά Και όσοι βέβαια δεν τη δούν δεν μπορούν και να προσκυνήσουν τον Χριστό Ιησού ως άγιο και Κύριο Διότι λέει laquoΟὐδείς δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳraquo και αλλού laquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνraquo Ούτε λέει η ιερότατη ευχή του κάθε μέρα αυτήν την περίοδο φέρουμε στο στόμα μας Ανάστασιν Χριστού πιστεύσαντες αλλά τι λέει laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονraquo Πώς λοιπόν το Πνεύμα το Άγιον μας προτρέπει να λέμε τώρα laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιraquo - σαν να την είδαμε ενώ στην πραγματικότητα δεν την έχουμε δει ndash ενώ ο Χριστός μια και μόνη φορά αναστήθηκε πριν από χίλια χρόνια και μάλιστα ούτε τότε τον είδε κανείς να ανίσταται Μήπως η ιερά ευχή θέλει να λέμε ψέματα Κάθε άλλο Μας παρακινεί να λέμε την αλήθεια ότι δηλαδή μέσα στον καθένα από εμάς τους πιστούς πραγματοποιείται η

ὥραν ὡς εἰπεῖν αὐτοῦ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ ἐν ἡμῖν ἐξανισταμένου λαμπροφοροῦντος καί ἀπαστράπτοντος τάς τῆς ἀφθαρσίας καί Θεότητος ἀστραπάς Ἡ φωτοφόρος γάρ παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ(Πρβ Ιω κα΄4) ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾷν χαρίζεται Διό καί λέγομεν rdquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνrdquo(Ψαλ ριζ΄ 27) καί τήν δευτέραν αὐτοῦ ὑποσημαίνοντες παρουσίαν ἐπιφέροντες οὕτω λέγομεν ldquoΕὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίουrdquo(Ψαλ ριζ΄ 26) Οἷς οὖν ἐπιφανῇ ὁ Χριστός ἐξαναστάς πάντως πνευματικῶς αὐτοῖς τοῖς πνευματικοῖς ὄμμασι ὁρώμενος δείκνυται Ὅταν γάρ ἐν ἡμῖν διά τοῦ Πνεύματος γένηται ἀνιστᾷ ἡμᾶς ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιεῖ καί αὐτόν ἐν ἡμῖν ὅλον ὁρᾷν ζῶντα δίδωσι τόν ἀθάνατον καί ἀνώλεθρον οὐ μόνον δέ ἀλλά καί συνανιστῶντα(Πρβ Εφ β΄ 6) καί συνδοξάζοντα(Πρβ Ρωμ η΄ 17) ἡμᾶς ἑαυτῷ τρανῶς γινώσκειν χαρίζεται καθώς πᾶσα θεία Γραφή μαρτυρεῖ

Ταῦτα τοίνυν εἰσί τά τῶν χριστιανῶν θεῖα μυστήρια αὕτη ἡ ἐγκεκρυμμένη τῆς πίστεως ἡμῶν δύναμις ἥν οἱ ἄπιστοι ἤ δύσπιστοι ἤ μᾶλλον εἰπεῖν ἡμίπιστοι οὐχ ὁρῶσιν οὔτε μήν ἰδεῖν οὐδαμῶς δύνανται(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 16) Ἄπιστοι δέ δύσπιστοι καί ἡμίπιστοι οὗτοί εἰσιν οἱ μή διά τῶν ἔργων τήν πίστιν ἐπιδεικνύμενοι(Πρβ Ιακ β΄ 18) Ἔργων γάρ δίχα καί οἱ δαίμονες πιστεύουσι(Πρβ Ιακ β΄ 19) καί Θεόν εἶναι τόν Δεσπότην ὁμολογοῦσι Χριστόν

ανάσταση του Χριστού κι αυτό όχι μια φορά αλλά ndash θα έλεγα - κάθε ώρα ο ίδιος ο Δεσπότης Χριστός ανίσταται μέσα μας λαμπροφόρος ακτινοβολώντας το εκτυφλωτικό φως της αφθαρσίας και της θεότητος

Διότι η φωτοφόρος παρουσία του Πνεύματος μας φανερώνει σαν αυγή την ανάσταση του Δεσπότου ή καλύτερα μας αξιώνει να βλέπουμε τον ίδιο τον αναστημένο Χριστό Γιrsquoαυτό και λέμε laquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνraquo Και υποδηλώνοντας τη Δευτέρα του παρουσία προσθέτουμε και τα εξής laquoΕυλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίουraquo Σrsquo όσους λοιπόν φανερωθεί ο αναστημένος Χριστός αυτοί με πνευματικό οπωσδήποτε τρόπο τον βλέπουν με τα μάτια της ψυχής Γιατί όταν έλθει μέσα μας διά της χάριτος του Αγίου Πνεύματος μας ανασταίνει εκ των νεκρών και μας ζωογονεί και μας αξιώνει να τον βλέπουμε μέσα μας ολοζώντανο αυτόν που είναι αθάνατος και άφθαρτος κι όχι μόνον αυτό αλλά και μας δίνει τη χάρη να αντιλαμβανόμαστε κεξάθαρα ότι μας καθιστά μετόχους της αναστάσεως και της δόξης του καθώς η θεία Γραφή το μαρτυρεί στο σύνολό της

Η κρυμμένη δύναμη της πίστεως

Αυτά λοιπόν είναι τα θεία μυστήρια των χριστιανών αυτή είναι η κρυμμένη δύναμη της πίστεώς μας την οποία οι άπιστοι ή δύσπιστοι ή καλύτερα ημίπιστοι δεν βλέπουν ndash κι ούτε βέβαια είναι δυνατόν κάπως να δουν Άπιστοι δύσπιστοι και ημίπιστοι είναι όσοι δεν φανερώνουν την πίστη τους με έργα Γιατί χωρίς έργα και οι δαίμονες πιστεύουν και ομολογούν ότι ο Δεσπότης Χριστός είναι Θεός Διότι

ldquoΟἴδαμεν γάρ σε(Πρβ Μαρκ α΄ 24 Λουκ δ΄ 34) φασί τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦrdquo(Πρβ Ματθ η΄ 29 κα) καί ἀλλαχοῦ ldquoΟὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνrdquo(Πραξ ις΄ 17) Ἀλλ᾿ ὅμως οὔτε τούς δαίμονας οὔτε τούς ἀνθρώπους αὐτούς ἡ τοιαύτη πίστις ὠφελήσει Οὐδέ γάρ τῆς πίστεως ταύτης ὄφελος νεκρά γάρ ἐστι κατά τόν θεῖον ἀπόστολον ldquoἩ πίστις γάρ φησί δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινrdquo(Ιακ β΄ 26) ὥσπερ καί τά ἔργα δίχα πίστεως Νεκρά δέ πῶς Ὅτι τόν ζωογονοῦντα Θεόν(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 13) οὐκ ἔχει ἐν ἑαυτῇ ὅτι τόν εἰπόντα ldquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει(Πρβ Ιω ιδ΄21 23) καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαrdquo(Ιω ιδ΄ 23) οὐκ ἐκτήσατο ἐν ἑαυτῇ ἵνα τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ ἐξαναστήσῃ τόν κεκτημένον αὐτήν ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιήσῃ αὐτόν καί τόν ἀναστάντα ἐν αὐτῷ καί αὐτόν ἀναστήσαντα κατιδεῖν χαρίσηται Νεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίν Ἡ γάρ πίστις ἡ εἰς Θεόν ἀεί ζῇ καί ζῶσα ζωοποιεῖ τούς ἐκ προθέσεως ἀγαθῆς προσερχομένους καί ὑποδεχομένους αὐτήν ἥτις καί πρό τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν πολλούς ἐκ τοῦ θανάτου εἰς την ζωήν ἀνήγαγε καί τόν Χριστόν καί Θεόν ὑπέδειξε Καί ἔμελλον ἄν εἰ ἐνέμειναν ταῖς αὐτοῦ ἐντολαῖς καί ταύτας μέχρι θανάτου(Πρβ Φιλιπ β΄ 8) ἐφύλαξαν διαφυλαχθῆναι καί αὐτοί ὑπ᾿ αὐτῶν ndash οἷοι δηλονότι γεγόνασιν ὑπό μόνης τῆς πίστεως ἐπεί δέ μετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόν(Ψαλ οζ΄ 57) καί ταῖς προτέραις αὐτῶν περιεπάρησαν

λένε laquoΟἴδαμεν σε τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦraquo και αλλού Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνraquo Αλλrsquo όμως τέτοια πίστη δεν θα ωφελήσει ούτε τους δαίμονες ούτε τους ίδιους τους ανθρώπους Δεν έχει κανένα όφελος αυτή η πίστη διότι είναι νεκρή κατά τον θείο απόστολο laquoἩ πίστις γάρ δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινraquo όπως και τα έργα χωρίς πίστη Και γιατί είναι νεκρή Επειδή δεν έχει μέσα της τον Θεό που ζωογονεί τα πάντα επειδή δεν έκανε δικό της αυτόν που είπε laquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαraquo ώστε με την παρουσία του να αναστήσει εκ νεκρών όποιον έχει τέτοια πίστη και να τον ζωογονήσει και να τον αξιώσει να δει καθαρά αυτόν που αναστήθηκε μέσα του και ανέστησε και τον ίδιο Γιrsquo αυτό τον λόγο λοιπόν είναι νεκρή μια τέτοια πίστη ή καλύτερα είναι νεκροί όσοι χωρίς έργα έχουν αυτή την πίστη Γιατί η πίστη η πίστη στον Θεό είναι πάντοτε ζωντανή και ως τέτοια μεταδίδει την πνευματική ζωή σrsquo όσους με καλή διάθεση πλησιάζουν να την εγκολπωθούν Αυτή και πριν από την εργασία των εντολών πολλούς ανέσυρε από τον θάνατο στη ζωή και τους φανέρωσε τον Χριστό και Θεό Και αν είχαν μείνει σταθεροί σrsquo αυτές και τις είχαν φυλάξει αποφασισμένοι και για θάνατο προκειμένου να μην τις παραβούν θα είχαν διαφυλαχθεί και οι ίδιοι από αυτές ndash με άλλα λόγια θα είχαν παρεμείνει στο ύψος στο οποίο τους είχε ανεβάσει μόνη η πίστη Επειδή όμως λύγισαν σαν στραβό τόξο και περιεπλάκησαν ξανά στις προηγούμενες πράξεις τους αμέσως και σε ναυάγιο της πίστεως τους

πράξεσιν εἰκότως εὐθύς καί περί τήν πίστιν εὑρέθησαν ναυαγήσαντες(Α΄ Τιμ α΄ 19) καί τοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ὁ Θεός ἑαυτούς δυστυχῶς ἀπεστέρησαν Ὅπερ ἵνα μή πάθωμεν καί ἡμεῖς τηρήσωμεν ἀξιῶ τάς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ ὅση δύναμις ἵνα καί τῶν παρόντων καί τῶν μελλόντων ἀγαθῶν λέγω δή αὐτῆς τῆς τοῦ Χριστοῦ θέας ἐπαπολαύσωμεν ἧς Χριστοῦ ᾧ ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας Ἀμήν

κατέληξαν όπως ήταν επόμενο και τον εαυτό τους δυστυχώς απεστέρησαν από τον αληθινό πλούτο που είναι ο Χριστός και Θεός Για να μην το πάθουμε κι εμείς αυτό ας τηρήσουμε παρακαλώ τις εντολές του Θεού με όση δύναμη έχουμε για να απολαύσουμε και τα παρόντα και τα μέλλοντα αγαθά ndash κι εννοώ αυτή την ίδια τη θέα του Χριστού Αυτή μακάρι όλοι να επιτύχουμε χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ω η δόξα εις τους αιώνας Αμήν

ΣΧΟΛΙΑ

Σπαθαροκουβιλάριος Κάτι μεταξύ φύλακα και υπασπιστού laquoΑδελφοί και πατέρεςraquo Οι 34 κατηχήσεις του αγίου Συμεών είναι λόγοι που εκφώνησε προς τους μοναχούς της Μονής του Αγίου Μάμαντος Ξηροκέρκου στην Κωνσταντινούπολη κατά τη διάρκεια της ηγουμενίας του εκεί Γιrsquo αυτό και αρχίζει με αυτή την προσφώνηση Άρχισαν να συντάσσονται πριν το 998 πριν δηλαδή την ανταρσία των τριάντα μοναχών (βλ laquoΒίος του Αγίου Πατρός Συμεώνhellipraquo) laquoἤ ἐῶν ταπεινόνraquo Αναφέρεται όχι στο φρόνημα αλλά στην κατάσταση του ανθρώπου Από αυτή την άποψη laquoταπεινόςraquo σημαίνει γενικά τον μέτριο τον ευτελή τον φτωχό Στο συγκεκριμένο χωρίο laquoταπεινόςraquo είναι προφανώς αυτός που δεν έχει αξιωθεί ιδιαιτέρων χαρίτων και χαρισμάτων δεν έχει γίνει κατοικητήριο του Πνεύματος καθώς χρειάζεται βαθύτερη κάθαρση laquoμυστικῶςraquo Διά του όρου δηλώνεται ο άρρητος προσωπικός τρόπος βιώσεως του μυστηρίου της Αναστάσεως Κατrsquo εξοχήν μυστικός Θεολόγος ο άγιος Συμεών αποκαλύπτει την εμπειρία και τη μετοχή του στα θεία και σωτηριώδη μυστήρια Ζει την ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εν προκειμένω όχι ως απλή ανάμνηση κάποιου παρελθοντικού γεγονότος αλλά ως εμπειρική μετοχή σrsquo αυτήν μrsquo ένα μυστικό λειτουργικό χαρισματικό τρόπο Διrsquoαυτού του laquoμυστικῶςraquo δηλώνει την άμεση και ανέκφραστη ως προς τον τρόπο εμπειρία του αναστάντος Θεού Την εμπειρία της αναστάσιμης θείας χάριτός Του η οποία είναι η κοινωνία του ίδιου του Θεού στις θείες ενέργειές Του Φανερώνει διά του όρου αυτού τη ζωντανή αίσθηση της παρουσίας του προσώπου του αναστάντος Σωτήρος Χριστού το οποίο όπως σημειώνει 4 αιώνες αργότερα άλλος μυστικός Θεολόγος ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας laquoείναι πιο οικείο σε μας απrsquo ότι η ψυχή μαςraquo (PG 150 712A) Το ιστορικό γεγονός δηλαδή της Αναστάσεως το οποίο εμφανίζεται σrsquo εμάς ως ανεξιχνίαστο μυστήριο γίνεται στους αγίους και στους laquoκαθαρούς τῇ καρδίᾳraquo βίωμα στα πλαίσια μιας προόδου κατά την οποία ο άνθρωπος αφομοιώνει το θείο μυστήριο όχι σύμφωνα με την νοοτροπία του αλλά διά της καθάρσεως και του πνευματικού του αγώνα για μια βαθιά εσωτερική αλλαγή Μεταμορφώνεται εσωτερικά καθαίρεται και χαριτώνεται ώστε να καταστεί άξιος της μυστικής αυτής εμπειρίας της Αναστάσεως Στη μακαρία αυτή κατάσταση της θείας εμπειρίας η ψυχή ζει την αληθινή της ζωή την ανάστασή της Λησμονεί εντελώς τα εαυτής Όλες οι φυσικές δυνάμεις που τη συνδέουν με τον κόσμο σιγούν Για τον λόγο αυτό και ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στο έργο του Περί Μυστικής Θεολογίας ευθύς εξαρχής απευθύνει έκκλησης στην Αγία Τριάδα να φωτισθεί και να χαριτωθεί έτσι ώστε να του αποκαλυφθούν laquoτα απλά και απόλυτα και άτρεπτα της Θεολογίας μυστήριαraquo τα οποία laquoκατά τόν ὑπέρφωτον εγκεκάλυπται τῆς κρυφιομύστου σιγῆς γνόφονraquo (PG 3 997) Ειδικότερα ο άγιος Συμεών τονίζει ότι ο άνθρωπος συλλαμβάνει τον Λόγο του θεού στην καρδιά του όπως συνέλαβε Αυτόν η Παρθένος Μαρία στην κοιλιά της Έτσι ο Χριστός μορφώνεται εντός του πιστού και ο πιστός μορφώνεται σε Θεό τα δε μέλη του είναι και αυτά μέλη Χριστού Αναφορικά προς την ανάσταση τονίζει ότι πρέπει ο άνθρωπος να γίνει διά του Αγίου Πνεύματος laquoσυμμέτοχος της πνευματικής αναστάσεωςraquo του Χριστού Και η πνευματική αυτή ανάσταση ταυτίζεται με την laquoκαθrsquo ἑκάστην γινομένην τῶν νεκρῶν ψυχῶν πνευματικῶς

πνευματικήν ἀναγέννησιν καί ἀνάστασινraquo την οποία ο αναστάς Κύριος εφάπαξ laquoκαί εἰς πάντας τοὐς βιοῦντας ἀνιστάμενος καί τάς συναποθανούσας αὐτῷ τῇ προθέσει καί τῇ πίστει ψυχάς συνεγείρων δίδωσι διά τοῦ Παναγίου αὐτοῦ Πνεύματος δωρούμενος αὐταῖς ἀπεντεῦθεν ἤδη τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶνraquo (Κατήχησις 6η SC 104 44-46) laquoκατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη λαμβάνει χώρα από το εσπέρας της Παρασκευής έως το πρωί της laquoμιᾶς τῶν σαββάτωνraquo δηλαδή από τότε που εκφώνησε επί του σταυρού το laquoτετέλεσταιraquo και παρέδωσε το πνεύμα laquoεἰς χεῖραςraquo του Πατρός Του (Ιω ιθ΄ 30 Λουκ κγ΄46) μέχρι την ανάστασή Του το πρωί της Κυριακής Κατά το διάστημα αυτό η θεωμένη ψυχή του Κυρίου παραμένει στον άδη Στον άδη κατέρχονταν οι ψυχές όλων των ανθρώπων που έζησαν προ Χριστού δικαίων και αδίκωνμ καθότι όλοι οι άνθρωποι ήταν ένοχοι αμαρτίας και βρίσκονταν υπό το κράτος του θανάτου Άφεση αμαρτιών δεν είχε δοθεί και ο δρόμος προς τη βασιλεία των ουρανών ήταν κλειστόςraquo (πρβ Ρωμ γ΄ 23 Α΄ Πετρ δ΄ 6 Α΄ Τιμ ζ΄ 10 επίσης του αγίου Νικολάου Καβάσιλα laquoΚαί ἱερεῖς γάρ καί κριταί καί προφητῶν κύκλος καί τῶν ἄλλων οἵ περί Θεόν εἴχονhellip οὐδέ σφᾶς αὐτούς ἐγκλημάτων καί δίκης ἔδειξαν καθαρούς ἀλλrsquo ἀπιόντας ἐνθένδε ᾃδης ἐξεδέχετο Δηλαδή laquoΚαι οι ιερείς και οι κριτές και όλοι οι προφήτες και όσοι γενικότερα από τους υπολοίπους ανθρώπους ήταν θεοσεβείς ούτε τους ίδιους τους εαυτούς τους δεν μπόρεσαν να αναδείξουν καθαρούς από κατηγορίες και τιμωρίες [δηλ από την ενοχή της αμαρτίας] αλλrsquo όταν έφευγαν από εδώ ο άδης όλους τους υποδεχότανraquo [Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 5 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 182-183]) Ο Κύριος κατερχόμενος στον άδη κηρύττει το ευαγγέλιο της σωτηρίας στις ψυχές όλων των laquoἀπrsquo αἰῶνοςraquo νεκρών και σώζει τους επιδεκτικούς σωτηρίας (Α΄ Πετρ γ΄ 18-19 δ΄ 6) Καθώς ήταν ο Ίδιος η αυτοζωή απολύτως ελεύθερος από αμαρτία ο Θεός ενανθρωπήσας νίκησε κατά κράτος τον θάνατο και τον άδη και laquoτόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου τοὐτrsquo ἔστι τόν διάβολονraquo (Εβρ β΄ 14) Ο άδης πλέον μοιάζει με δεσμωτήριο του οποίου τις πύλε και τα δεσμά συνέτριψε ο Κύριος ενώ τους δεσμίους laquoἐξήγαγεν ἐκ μέν τοῦ σκότους πρός ἀνέσπερον φῶς πρός δέ ζωήν αἰώνιον ἐκ θανάτουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη είναι laquoνέκρωσις ᾋδου θανάτου θάνατος ἐλευθερία ψυχῶν καί πρός οὐρανούς ἠνεῳγμένη τοῖς βουλομένοις ὁδόςraquo (Μαζίμου πλανούδη PG 147 989A στο Ι Καρμίρη Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ απόψεως ορθοδόξου σελ 112 όπου και πλουσιότατη πατερική τεκμηρίωση) Μετά Χριστόν στον άδη κατέρχονται οι ψυχές μόνον όσων δεν πίστεψαν στον Χριστό δεν θέλησαν να οικειοποιηθούν τη διά Χριστού σωτηρία και δεν μετανόησαν Ως εκ τούτου όσοι αρνήθηκαν το κήρυγμα του Χριστού προγεύονται στον άδη την οδύνη της αιωνίας κολάσεως στην οποία θα αποπεμφθούν κατά τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου Αντίθετα οι ψυχές όσων πίστεψαν και μετανόησαν μετά θάνατον οδηγούνται laquoἐν κόλποις Ἀβραάμraquo που η Γραφή ονομάζει και παράδεισονraquo (Λουκ κγrsquo 43) όπου προγεύονται τη βασιλεία των ουρανών την οποία θα κληρονομήσουν κατά τη δευτέρα παρουσία Για τη διπλή αυτή μέση κατάσταση των ψυχών βλ Λουκ ις΄ 19-31 Ας διευκρινιστεί τέλος ότι παρά τη χρήση των λέξεων laquoκάθοδοςraquo laquoπύλαιraquo laquoφυλακήraquo ο άδης δεν είναι τόπος αλλά τρόπος υπάρξεων ψυχών laquoᾋδην μή τόπον τινά οὕτως ὀνομαζόμενον οἴεσθαι ἀλλά τινα κατάστασιν ζωῆς ἀειδῆ καί ἀσώματον ἧ τήν ψυχήν ἐμβιοτεύειν παρά τῆς Γραφῆς ἐκδιδασκόμεθαraquo διότι η ασώματος φύσις mdash όπως είναι και αυτή της ψυχής mdash laquoοὐκ ἔχει σχῆμα ἵνα σωματικῶς περισχεθῇ καί οὐ σωματικῶς περιέχεται ἀλλά νοητῶςraquo (Γρηγορίου Νύσσης PG 46 85 και Ιωάννου Δαμασκηνού PG 94853 στο ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ σελ 384) laquoἍπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεταιraquo Μία όντως πρωτότυπη προσέγγιση της αφάτου κενώσεως και ταπεινώσεως

του Υιού και Λόγου του θεού Μια άλλη πτυχή της ανεννοήτου απείρου συγκαταβάσεως του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος το Οποίο σμικρύνεται και προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση διά της θείας Του ενανθρωπήσεως Λέγει λοιπόν ο ιερός πατήρ ότι από τη στιγμή που ο Υιός και Λόγος του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση μας ότι εργάζεται διά του μυστηρίου της θείας Του ενανθρωπήσεως πάνω στην πεσμένη και αμαυρωθείσα ανθρώπινη φύση μας αυτό το προσάπτει στον εαυτό Του Σαν δηλαδή να το απολαμβάνει ο Ίδιος Είναι μια ακόμη απόδειξη της ταπεινώσεώς Του της αγάπης Του που laquoστέγειraquo την ασθένειά μας το γεγονός ότι φθάνει μέχρι του σημείου να ταυτίζει τον εαυτό Του μrsquo εμάς Και πράγματι laquoἈνάστασιν Χριστοῦraquo λέμε τη στιγμή κατά την οποία Εκείνος ποτέ δεν εξέπεσε από τη ζωή όντας ο Ίδιος η όντως Ζωή Ένδοξη λέμε την αγία Ανάστασή Του αλλά η δόξα αναφέρεται σrsquo εμάς που είχαμε περιέλθει σε αδοξία και τον εξευτελισμό και όχι σrsquo Αυτόν που ενδόξως υπήρχε προαιωνίως στους κόλπους του ουρανίου Του Πατρός Αυτή είναι η ταπείνωσή Του Μέχρι τέτοιου βαθμού φθάνει η κένωσή Του Ότι μας χαρίζει ότι μας πλουτίζει ότι μας δωρίζει τα προσάπτει στον εαυτό Του σαν κι Αυτός που είναι ο Χαριτοδότης ο Πλούσιος ο Δωρεοδότης να τα έχει ανάγκη ή να τα αποκτά τώρα laquoἀσυγχύτωςraquo Η ένωση της ψυχής του πιστού με την laquoόντως αιωνία ζωήraquo είναι η κατά χάριν κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό η θέωση δηλαδή του ανθρώπου Η ένωση αυτή της κτιστής ψυχής του ανθρώπου με την άκτιστη laquoόντως αιωνία ζωήraquo τον ζωοδότη Κύριο αποκλείει κάθε ουσιαστική ταύτιση ακτίστου και κτιστού Γιrsquo αυτή την ασύγχυτη ένωση της ψυχής μετά του Θεού σημειώνει αλλού ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος laquoὬσπερ ἐν Πατρί καί Υἱῷ και Ἁγίῳ Πνεύματι εἷς Θεός ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως προσκυνεῖται οὕτω πάλιν ἐν Θεῷ καί ψυχῇ καί σώματι ἀδιαιρέτως καί ἀσυγχύτως Θεός κατά χάριν ὁ ἄνθρωπος γίνεται μήτε τοῦ σώματος εἰς ψυχήν μεταβαλλομένου μήτε τῆς ψυχῆς εἰς ψυχήν μεταπηγνυμένης ἀλλά μένων Θεός καθrsquo ὅ Θεός ἐστι καί ἡ ψυχή καθώς ἔχει φύσεως καί το σῶμα καθώς ἐπλάσθη πηλόςraquo (SC 129 130 εξ) Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος (300-390 μΧ) για την ασύγχυτη αυτή ένωση του ακτίστου Θεού με την κτιστή ψυχή του ανθρώπου γράφει τα εξής laquoἈλλrsquo ἐνταῦθα θεώρει καί διάκρινον καί σύνες πῶς ἄκουσον οὗτος Θεός αὗτη οὐ Θεός οὗτος Κύριος αὗτη δούλη οὗτος κτίστης αὗτη κτίσμα οὗτος ποιητής αὗτη ποίημα Οὐδέν κοινόν τῆς αὐτοῦ φύσεως καία αὐτῆς τυγχάνει ἀλλά διά την ἄπειρον καί ἄρρητον καί ἀνεννόητον ἀγάπην καί εὐσπλαγχνίαν αὐτοῦ εὐδόκησεν εἰς τοῦτο τό ποίημα καί κτίσμα νοερόν καί τίμιον καί ἐξαίρετον ἔργον ἐνοικῆσαι ὥς φησιν ἡ Γραφή εἰς τό εἶναι ἡμᾶς ἀπαρχήν τινα τῶν αὐτοῦ κτισμάτων εἰς τήν αὐτοῦ σοφίαν καί κοινωνίαν εἰς ἴδιον κατοικητήριον εἰς ἰδίαν καί καθαράν νύμφηνraquo (PG 34 816BC) laquoτῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇraquo Πρβ laquoταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάςraquo και laquoΝεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίνraquo όπου λέγει ότι είναι νεκροί όσοι δεν έχουν πίστη ζωντανή διά των έργων Πρόκειται για μια άλλη αντίληψη περί ζωής και θανάτου την κατά Θεόν αντίληψη η οποία προβάλλει κατά τρόπο σαφή μέσα στην Αγία Γραφή παράλληλα με τη χρήση των σχετικών λέξεων (laquoθάνατοςraquolaquoνεκρόςraquo κλπ) υπό τη συνήθη έννοια τους Έτσι θάνατος θεωρείται κατrsquoεξοχήν ο πνευματικός που είναι ο χωρισμός της ψυχής από τον Θεό με τη συστηματική διάπραξη της αμαρτίας για την οποία ο άνθρωπος δεν μετανοεί Ο βιολογικός θάνατος δηλαδή ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα αποτελεί απλώς συνέπεια του πνευαμτικού laquoδευτέρου λόγου λεπτομέρειανraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ βιβλίον Ζ΄ κεφ Α΄ 1 Η έννοια του θανάτου κατά την Γραφήν σελ 369-370) Ήδη στις πρώτες σελίδες της Γενέσεως διαβάζουμε ότι ο Θεός είχε προειδοποιήσει τους πρωτοπλάστους laquoᾗ δrsquo ἄν ἡμέρα φάγητεraquo από το δέντρο laquoτοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόνraquo

laquoθανάτῳ ἀποθανεῖσθεraquo (β΄ 17) Είναι γνωστό όμως ότι δεν πέθαναν την ημέρα της παραβάσεως της θείας εντολής παρά μόνο πνευματικά Χωρίσθηκαν από τον Θεό εξορίστηκαν από τον παράδεισο της τρυφής απέκτησαν παιδιά και μετά από πολλά χρόνια γεύθηκαν και τον σωματικό θάνατο (βλ Γεν ε΄ 5) Ομοίως στην Καινή Διαθήκη ο Πατέρας της παραβολής του ασώτου δηλώνει ότι ο γυιός του laquoνεκρός ἦν καί ἀνέζησεraquo (Λουκ ιε΄ 32) ήταν νεκρός τον καιρό της αποστασίας του και διά της μετανοίας καί επιστροφής κοντά Του (στον Θεό Πατέρα) ανέζησε και ο απόστολος Παύλος γράφει προς τους Εφεσίους ότι ο Θεός αυτούς laquoκαί ὄντας νεκρούς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷraquo (β΄ 5) Αντιστρόφως ο Κύριος διαβεβαίωσε για τους πατριάρχες Αβραάμ Ισαάκ και Ιακώβ που προ πολλού είχαν πεθάνει ότι ήταν ζωντανοί (Ματθ κβ΄ 32) Θάνατος λοιπόν είναι κυρίως η αποξένωση από το Θεό που είναι η ζωή Ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού μας δήλωσε κατηγορηματικά ότι laquoἐγώ εἰμί ἡ ζωήraquo (Ιω ιδ΄ 6) και μας διαβεβαίωσε ότι όποιος τηρεί τον λόγο Του laquoθάνατον οὐ μή θεωρήσῃ εἰς τόν αἰῶναraquo (Ιω η΄ 51) Οι Πατέρες μάλιστα χρησιμοποιούν μια άλλη λέξη Λέγουν ότι ο Θεός είναι laquoαυτοζωήraquo (Ιωάννης Δαμασκηνός PG 94 808D Γρηγόριος Νύσσης PG 45 797A κα βλ στο λεξικό του Lampe στο οικείο λήμμα) Δηλαδή δεν έχει ζωή κατά μετοχήν αλλrsquo εξ εαυτού είναι η ζωή κατrsquo απόλυτη έννοια και άρα δεν μπορεί να νοηθεί ζωή μακράν του Θεού Κατrsquo επέκτασιν και η αιώνιος ζωή η βασιλεία των ουρανών δεν είναι τίποτε άλλο παρά γνώση εμπειρική του Θεού ένωση με τον Θεό κοινωνία της αυτοζωής στην πληρότητά της (βλ Ιω ιζ΄ 3 Α΄ Ιω α΄ 3 γ΄ 2) laquoἐν γνώσειraquo Το θέμα της γνώσεως του θεού στην ορθόδοξη πνευματικότητα είναι μεγάλο αλλά και αναγκαίο να το κατέχει ο πιστός Πρώτα απrsquo όλα ο ίδιος ο Θεός δε μας θέλει κοντά Του άβουλα όντα ανελεύθερα βυθισμένα μέσα στο γνόφο της άγνοιας Είναι Θεός που γιrsquo αυτό ακριβώς αποκαλύπτει τον εαυτό Του έτσι ώστε να Τον γνωρίσουμε Γίνεται μεθεκτός απrsquo τους πιστούς σε μια ανώτερη δυνατότητα γνώσεως και εμπειρίας Ο Θεός δεν ζητεί από τους πιστούς Του μια διανοητική επιστημονική γνώση περί του προσώπου Του Βέβαια δεν είναι λάθος μια τέτοια διανοητική laquoγνώσηraquo Λάθος είναι να την ταυτίσουμε με τη βαθύτερη γνώση του Θεού που είναι περισσότερο βιωματική εμπειρία και λιγότερο διανοητική προσέγγιση Γιατί η γνώση του Θεού δεν είναι μια ανακάλυψη αλλά μια αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο Ο θεός αποκαλύπτει στον ερευνώντα άνθρωπο τον εαυτό Του Συνάπτει με τον κάθε άνθρωπο μια προσωπική διαθήκη Δεν αρέσκεται στο να έχουμε γνώσεις γιrsquo Αυτόν από τις μαρτυρίες άλλων αλλrsquo ο Ίδιος εμφανίζεται και παρέχει τη δική Του γνώση και ο άνθρωπος συνάπτει δική του προσωπική γνωριμία με τον Θεό Αυτή η γνωριμία δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο που συντελείται Γίνεται σε περίοδο που δεν την περιμένει ο άνθρωπος ή μπορεί να έλθει κατόπιν οδυνηρής αναζήτησης Μπορεί ακόμη να συμβεί σε άνθρωπο ο οποίος πολεμά τον Θεό όπως ο απόστολος Παύλος Αρχικά λοιπόν ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό Του στον άνθρωπο προκειμένου αυτός να ενθουσιαστεί από τη γλυκύτητα της γνώσεώς Του και νrsquo αρχίσει να Τον αναζητεί με πόθο και αγώνα πνευματικό Έτσι ο άνθρωπος προβιβάζεται στη γνώση του Θεού διά των ιερών μυστηρίων και της εργασίας των αγίων εντολών του Χριστού (πρβ Ιω ιδ΄ 21 23) και ταυτόχρονα έχει τη διαρκή αίσθηση ότι Τον αγνοεί Ή ορθότερα αισθάνεται ότι το μόνο καταληπτό απrsquo τον Θεό είναι η ακαταληψία Του Αυτή η ενσυνείδητη γνώση του Θεού γεννά περισσότερα ερωτήματα στον άνθρωπο απrsquo όσα απαντά Διότι μυστήριο ανεξιχνίαστο και απερίγραπτο είναι ο Θεός Όμως ο άνθρωπος δεν απογοητεύεται από την αδυναμία του να κατανοήσει πλήρως τον Θεό Αυτή η πνευματική αίσθηση που ήδη έχει αποκτήσει τόν γεμίζει με κάποια άρρητη γλυκύτητα και τον ωθεί σε εντονότερη αναζήτηση του Θεού

Τα βιώματα μιας τέτοιας εμπειρικής αποκαλυπτικής γνώσεως είναι κατά τον άγιο Συμεών laquoνῷ καί λόγῳ ἀκατάληπτα καί ἄφρασταraquo (Ύμνος ΚΘ΄ 284-293 SC 174 334) laquoΠῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ πῶς δέ μακράν σε βλέπω πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ ἐν ουρανῷ δrsquo ὁρῶ σεraquo (Ύμνος Ζ΄ 1-2 SC 156 208) Γιrsquo αυτό και ο ίδιος ο ιερός Πατήρ συμβουλεύει Για τα θέματα αυτά laquoμή ἐρώτα μή ἐρεύνα μή ἐκζήτειraquo Αφού ο άνθρωπος αδυνατεί να μετρήσει τις σταγόνες της βροχής ή την άμμο της θαλάσσης laquoπῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν ἥν ἐνδείκνυται μεθrsquo ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων (Ύμνος ΚΘ΄ 267-283 SC 174 332) Μπαίνοντας ο πιστός σrsquo αυτή τη διαδικασία σrsquo αυτή την εμπειρία ορθότερα επιποθεί περισσότερο τη σχέση και τη γνώση του Θεού στην άληκτη αιωνιότητα Γιατί δεν του αρκεί να Τον γνωρίζει laquoδιrsquo ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματιraquo αλλά ορέγεται να Τον αντικρίσει laquoπρόσωπον πρός πρόσωπονraquo laquoκαθώς ἐστιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12 Α΄ Ιω γ΄ 2) Αυτή η τέλεια γνώση του Θεού ndash όσο δηλαδή μπορεί να laquoχωρέσειraquo ο άνθρωπος σrsquo αυτή ndash θα επιτευχθεί στη βασιλεία των ουρανών Ο Κύριος είπε ότι αυτή η βασιλεία του Θεού είναι η γνώση του Θεού (βλ Ιω ιζ΄ 3) laquoἐν ὁράσειraquo Αν η βιολογική ζωή καθίσταται δυσχερής χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων πολύ περισσότερο η πνευματική ζωή απαιτεί τους δικούς της πνευματικούς νόμους και τις δικές της πνευματικές αισθήσεις Υπάρχει γεύση πνευματική Γεύση των μυστηρίων του Θεού (βλ Ψαλ λγ΄ 9) Υπάρχει πνευματική ακοή Ακοή λεπτή που συλλαμβάνει τα μηνύματα του ουρανού τη φωνή του Θεού μέσα μας Είναι η ακοή στην οποία αναφέρεται ο Κύριος λέγοντας laquoὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτωraquo (Ματθ ια΄ 15) Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και όραση πνευματική Είναι η όραση που δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μας μάτια Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κανείς ενώ είναι τυφλός να βλέπει με μάτια πνευματικά Βέβαια το κεφάλαιο της πνευματικής ζωής που αφορά στη θέα των μυστηρίων του Θεού και του ίδιου του Θεού αναφέρεται σε δυσπρόσιτα πνευματικά ύψη τέτοια που μόνο οι άγιοι μπορούν να τα προσεγγίσουν και να μας μεταδώσουν κάτι από τις εμπειρίες τους και από τον τρόπο προσεγγίσεως και βιώσεώς τους Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εμφανίζει ως οδό που οδηγεί στη θέα στη γνώση και κοινωνία του Θεού την οδό της τηρήσεως των θείων Του εντολών Η τήρηση των εντολών λέγει αναβιβάζει τον άνθρωπο laquoπρος ύψος πνευματικής θεωρίαςraquo έτσι ώστε laquoαὐτόν τε τόν Θεόν ἀπλανῶς ὁρᾷ καί την γενομένην εἰς αὐτόν ἀλλοίωσιν τρανῶς κατανοεῖraquo (Κεφάλαια γνωστικά και θεολογικά εικοσιπέντε 8 Φιλοκαλία ΕΠΕ 19Α 460) laquoΑίφνης λέγει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης η ψυχή βλέπει τον Κύριον και αναγνωρίζει Αυτόνhellip Ο Κύριος γνωρίζεται εν Πνεύματι Αγίω και το Πνεύμα το Άγιον πληροί όλον τον άνθρωπον το πνεύμα την ψυχήν το σώμα αυτού Ούτως ο Θεός γνωρίζεται εν ουρανώ και επί της γηςraquo (Αρχιμ Σωφρονίου [Σαχάρωφ] Άσκησις και θεωρία σελ 128-129) laquoΝῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα οἴδαμεν δέ ότι ἐάν φανερωθῇ ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστιraquo (Α΄ Ιω γ΄ 2) θεολογεί ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής Και ο π Σωφρόνιος (Σαχάρωφ) γράφει σχετικά laquoΚατrsquo ουσίαν ο Θεός παραμένει πάντοτε ο Αυτός εν πάση φανερώσει Αυτού εις τον άνθρωπον ημείς όμως δεν δεχόμεθα Αυτόν κατά τον οφειλόμενον τρόπον Δεν δυνάμεθα να προσλάβωμεν Αυτόν εις το απόλυτον πλήρωμα Αυτού εντός των ορίων της γης εν τούτοις όμως laquoβλέπομενraquo Αυτόν έστω και laquoδιrsquo εσόπτρου εν αινίγματιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12) Και το laquoέσοπτρον τούτο δεν είναι πάντοτε εις τον αυτόν βαθμόν laquoαινιγματώδεςraquo Εξαρτάται εκ του μέτρου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού διά των οποίων εδόθη η Αυτο-αποκάλυψις του Θεού εις ημάςraquo (Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι σελ 248)

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Μέσα στην εόρτια ατμόσφαιρα της Αναστάσεως στο άδυτο φως που ανέτειλε από τον

θεοδέγμονα τάφο η laquoΧριστιανική Φοιτητική Δράσηraquo βρίσκεται στην ευχάριστη θέση να προσφέρει στα μέλη της ως ενθύμιο για το ακαδημαϊκό έτος 2004-2005 το παρόν εγχειρίδιο

Μια πατερική κατάθεση λόγω στο μέγα γεγονός της λαμπροφόρου Αναστάσεως του Κυρίου Ενός Πατρός της Εκκλησίας που ο λόγος του δεν είναι αποκύημα κάποιων διανοητικών στοχασμών ή μιας στείρας και πεζής θεολογικής κατάρτισης αλλά καρπός πνευματικής εμπειρίας και καρδιακού βιώματος Πρόκειται για την 13η Κατήχηση του Αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου

Όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης ο ιερός Πατήρ αναφέρεται στην Ανάσταση όχι ως γεγονός που συνέβη μια φορά σε κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή της ιστορίας laquoἅπαξ πρό χιλίων ἑτῶνraquo (ο άγιος έζησε τον 10ο ndash 11ο αιώνα) αλλά ως κατεξοχήν πνευματικό γεγονός που βιώνεται από τον πιστό προσωπικά καθrsquo όλη τη διάρκεια του έτους μέσα από τον αγώνα του για την κάθαρση από τα πάθη την εργασία των αγίων εντολών του Χριστού laquoἐν τῷ τῆς μετανοίας καί ταπεινώσεως μνήματιraquo

Στην αρχή του πονήματος αυτού δίδεται ο βίος του αγίου Συμεών για μια ενημέρωση του αναγνώστη σχετικά με το ευρύτερο ιστορικό και πνευματικό πλαίσιο συγγραφής του λόγου Ακολουθεί το πατερικό μνημείο από την κριτική έκδοση του στη σειρά Sources Chreacutetiennes τομ104 σελ 192-202 (βλ laquoΠηγές και Βοηθήματαraquo) και αντικριστά η μετάφραση του στη νέα Ελληνική Στο τρίτο μέρος υπάρχουν κάποια θεολογικά ndash κυρίως ndash σχόλια προς αποσαφήνιση ορισμένων δύσκολων χωρίων του λόγου

Αν η έκδοση αυτή βοηθήσει στη βαθύτερη βίωση της εορτής του Πάσχα καθώς και στην εναργέστερη κατάληψη και εφαρμογή του φετινού συνθήματος της ΧΦΔ laquoΕὐάρεστοι τῷ Θεῷ καί δόκιμοι τοῖς ἀνθρώποιςhellipraquo (Ρωμ ιδ΄ 18) τότε νομίζουμε θα έχει πετύχει τον σκοπό της

Χριστός Ανέστη

ΧΦΔ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος

Περιεχόμενα

Πηγές και Βοηθήματα

Βίος αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου

Λόγος αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου Περί της του Χριστού Αναστάσεως

Σχόλια

ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ

Βιβλιοθήκη Ελλήνων Πατέρων και Εκκλησιαστικών Συγγραφέων εκδ laquoΑποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδοςraquo [ΒΕΠΕΣ]

Βλάχου Ιεροθέου Αρχιμ (νυν Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου) Το Μυστήριο της παιδείας του Θεού εκδ ΙΜ Γενεθλίων της Θεοτόκου (Πελαγίας) 19913

mdash Μεταξύ δύο αιώνων εκδ ΙΜ Γενεθλίων της Θεοτόκου (Πελαγίας) 2000 Γιαννακοπούλου Ιωήλ Αρχιμ Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους Ο΄ (Κείμενον ndash Ερμηνευτική παράφρασις ndash Εισαγωγή ndash Σχόλια) τομ 24ος Αθήναι 1965

Evdokimov Paul Το Άγιο Πνεύμα στην ορθόδοξη παράδοση Θεσσαλονίκη 1991 Ευθυμίου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ [150] Ψαλμούς του Προφητάνακτος Δαβίδ τομ 2ος Ψαλμοί να΄ - ρ΄ [51-100] εκδ laquoΟρθόδοξος Κυψέληraquo Θεσσαλονίκη 1996

Θεοδώρου Ανδρέου Η ουσία της Ορθοδοξίας εκδ laquoΠεριστεράraquo Αθήναι 1961 Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια Αθήναι [ΘΗΕ] Ιωάννου Δαμασκηνού Έκδοσις ακριβής του ορθοδόξου πίστεως (Κείμενο ndash Μετάφραση

ndash Εισαγωγή ndash Σχολία Ν Ματσούκα) εκδ Π Πουρναρά Θεσσαλονίκη 1976 Καλλινίκου Κωνσταντίνου Ν Πρωτοπρεσβ Υπόμνημα εις τον Ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος

Ψαλμοί 72-150 εν Αλεξανδρεία τύποις Πατριαρχικού τυπογραφείου 1929 Καρδαμάκη π Μιχαήλ Ορθόδοξη Πνευματικότητα εκδ Ακρίτας 19801 mdash Αεί μένει μυστήριονhellip εκδ Αρμός mdash laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo Εισήγηση στη laquoΣύναξι Ορθοδόξων Θεολόγωνraquo (Λαμία 1970) Περί Αγίου Πνεύματος εκδ laquoΟ άρτος της ζωήςraquo Αθήναι 1971

Καρμίρη Ιωάννου Ν Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ επόψεως ορθοδόξου Αθήναι 1939

Κριβοσέιν Βασιλείου Αρχιεπισκόπου Μέσα στο φως του Χριστού εκδ laquoΤο Περιβόλι της Παναγίαςraquo Θεσσαλονίκη 1983

Lampe GWH A Patristic Greek Lexicon Oxford University Press 1972 Liddell Henry G και Scott R Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης (μετ υπό ΞΠ Μόσχου) τομ 1-4 και Συπλήρωμα εκδ laquoΙ Σιδέρηςraquo Αθήναι

Lossky Vladimir Η μυστική θεολογία της Ανατολικής Εκκλησίας Θεσσαλονίκη 1964 Meyendorff Jean Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς και η Ορθόδοξη Μυστική Παράδοση εκδ Ακρίτας 1983

Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ (Τρεις θεομητορικές ομιλίες) (Κείμενο ndash Μετάφραση ndash Εισαγωγή ndash Σχόλια Νέλλας Παναγιώτης) Σειρά laquoΕπί τας πηγάςraquo εκδ Αποστολικής Διακονίας Αθήνα 19954

Παλαιογιάννη ΚΔ Αρχιμ Η Καινή Διαθήκη κατά θέματα εκδ ΟΧΑ laquoΛυδίαraquo Θεσσαλονίκη 2000

Παπαδοπούλου Στυλιανού Καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών Θεολογία και Γλώσσα Εμπειρική Θεολογία ndash Συμβατική γλώσσα εκδ Τέρτιος Κατερίνη

Patrologia Graeca εκδ JPMigne Paris 1857 ndash 1912 [PG] Σαχάρωφ Σωφρονίου Αρχιμ Άσκηση και θεωρία εκδ Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας 1996

mdash Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι εκδ Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας 1992

mdash Ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης εκδ Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας 19905

Sources Chreacutettiennes Paris [SC] Σωτηροπούλου Χαραλάμπους Νηπτικοί και πατέρες των μέσων χρόνων Αθήναι 1992 mdash Συμεών ο Νέος Θεολόγος (Βίος ndash έργα ndash διδασκαλία) Πανεπιστημιακαί παραδόσεις Αθήναι 2002

Τρεμπέλα Παναγιώτου Ν Η Παλιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος εκδ laquoο Σωτήρraquo Αθήναι 1992

mdash Δογματική της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας τομ Α΄ - Γ΄ Εκδ laquoο Σωτήρraquo Αθήναι mdash Εγκυκλοπαίδεια της Θεολογίας εκδ laquoο Σωτήρraquo Αθήναι 19802 mdash Μυστικισμός ndash Αποφατισμός Καταφατική Θεολογία τεύχος Α΄ εν Αθήναις 1974 Τριανταφυλλίδη Γεώργιου Αρχιμ Ελλάμψεις θείου φωτός Θεσσαλονίκη 1984 Ware Καλλίστου Η Ορθόδοξη Εκκλησία εκδ Ακρίτας 1998 Φιλοκαλία των Νηπτικών και Ασκητικών Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας Πατερικαί Εκδόσεις laquoΓρηγόριος ο Παλαμάςraquo Θεσσαλονίκη [ΕΠΕ]

ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ Γρηγόριος Παλαμάς Σύναξη Η Δράσις μας

Βίος του Αγίου Πατρός

ΣΥΜΕΩΝ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ

τη Μικρασιάτικη Γαλάτεια της Παφλαγονίας το έτος 957 βλέπει το φως της ζωής ο άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος Οι γονείς του ευγενείς και διακεκριμένοι στην επαρχία που ζούσαν ενδιαφέρονται για την παιδεία και την αγωγή του μικρού

Συμεών Για τον λόγο αυτό και τον στέλνουν 6 μόλις ετών στην Κωνσταντινούπολη σε συγγενικά τους πρόσωπα τα οποία κατείχαν θέσεις μέσα στα ανάκτορα Από αυτή την ηλικία δέχεται τα πρώτα μαθήματα και σύντομα επιδίδεται στην ταχυγραφία και καλλιγραφία

Εκείνη ακριβώς την εποχή με τη βοήθεια του θείου του αποδέχεται το αξίωμα του σπαθαροκουβιλάριου καθώς και τη διάκριση να γίνει μέλος της Συγκλήτου Βέβαια ποτέ δεν τον έθελξαν τέτοιες κοσμικές θέσεις Βέβαια ποτέ δεν τον έθελξαν τέτοιες κοσμικές θέσεις Και αν εδέχθη κάτι τέτοιο το έκανε για να μη δυσαρεστήσει τον θείο του Η εφηβική καρδιά του Συμεών δεν συγκινείται από τη θέση που κατέχει ούτε από την εξέλιξη που προδιαγράφεται γιrsquo αυτόν Η γνωριμία του με τον πνευματικό του άγιο Συμεών τον Ευλαβή τον Στουδίτη έχει ανοίξει άλλους ορίζοντες και διαφορετικούς πόθους στην καρδιά του

Γιrsquo αυτό και μόλις του δίνεται η κατάλληλη ευκαιρία μετά τον θάνατο του Νικηφόρου Φωκά (969) εγκαταλείπει τη θέση του στα ανάκτορα και σε ηλικία 14 ετών πηγαίνει στην περίφημη Μονή του Στουδίου και αναζητεί να μείνει πλησίον του πνευματικού του πατρός Ο πνευματικός του όμως δεν συμφωνεί με την παραμονή του στο μοναστήρι γιατί κρίνει ότι η ηλικία του είναι ακατάλληλη για μια τόσο μεγάλη απόφαση και του υπαγορεύει να επιστρέψει στο σπίτι του θείου του

Λύπη κατακλύζει την καρδιά του Συμεών για το ανεκπλήρωτο της επιθυμίας του Επιστρέφει παρόλα αυτά στο σπίτι του θείου του όπου επιδίδεται στην προσευχή και στη μελέτη θεολογικών και πνευματικών κειμένων που του συνέστησε ο πνευματικός του

Όπως σημειώνει ο μαθητής του Νικήτας Στηθάτος ο οποίος και συνέταξε βιογραφία για τον άγιο συμεών όταν ο Συμεών βρισκόταν στην ηλικία των 20 ετών δέχθηκε μια ιδιαίτερη ευλογία από τον Θεό Μια νύχτα και κατά την ώρα που με δάκρυα ήταν δοσμένος στο ιερό έργο της προσευχής γέμισε το δωμάτιό του με άπλετο φως Ο ίδιος κατελήφθη από έκσταση και ο νους του ανυψώθηκε στα ουράνια Εκεί είδε να στέκεται μέσα στο φως ο πνευματικός του πατέρας Συμεών ο Ευλαβής Η χαρά και η έκπληξη για τη θεία οπτασία πλημμυρίζουν την καρδιά του νεαρού Συμεών Έχουν περάσει έξι ολόκληρα χρόνια από τότε που ο πνευματικός του του αρνήθηκε την είσοδο στον μοναχικό βίο Τώρα όμως μετά την παρέλευση τόσων ετών πολύ δε περισσότερο με αυτή την εμπειρία τρέφει πολλές ελπίδες ότι θα τον δεχθεί στο μοναστήρι Για άλλη μια φορά όμως αποτρέπεται από κάτι τέτοιο

Πέρασαν άλλα έξι χρόνια και ο Συμεών είδε για δεύτερη φορά παρόμοια θεία οπτασία Και καθώς τώρα βρίσκεται σε ηλικία 26 χρόνων του ανατίθεται μια υπηρεσιακή αποστολή στην ιδιαίτερη πατρίδα του τη Γαλάτη Πριν την αναχώρηση του επισκέπτεται τον πνευματικό του πατέρα για να ζητήσει την ευλογία του και δέχεται απrsquo αυτόν κάτι ασύγκριτα μεγαλύτερο και απρόσμενο Του ανακοινώνεται ότι είναι σε ηλικία που μπορεί να εισέλθει στο μοναχικό βίο Η χαρά του Συμεών είναι ανέκφραστη Ο πόθος τόσων χρόνων μπορεί τώρα να

Σ

εκπληρωθεί Αναχωρεί βεβαίως κατόπιν για την πατρίδα του τη Γαλάτη όπου και ανακοινώνει τα σχέδιά του στους γονείς του

Η αντίδραση των γονέων του και των συγγενών του υπήρξε έντονη Ο πατέρας του φαίνεται ότι ήταν ιδιαίτερα πιεστικός και φορτικός στο να τον αποτρέψει όμως δεν κατορθώνει καθόλου να τον επηρεάσει Ο Συμεών μάλιστα προβαίνει και σε πράξεις που πιστοποιούν το αμετάκλητο της απόφασής του Αρνείται εγγράφως κάθε διεκδίκησή του από την πατρική περιουσία και αναχωρεί για την Κωνσταντινούπολη

Φθάνοντας εκεί πηγαίνει αμέσως στον γέροντά του στην ιερά Μονή Στουδίου και γίνεται δεκτός εκεί σε ηλικία 27 ετών Τότε παίρνει και το μοναχικό όνομα Συμεών (το κατά κόσμον όνομά του ήταν Γεώργιος) Ηγούμενος της μονής τότε ήταν ο Πέτρος και η μονή ακολουθούσε το κοινοβιακό σύστημα οργάνωσης Εξαίτιας αυτού γεννάται και η πρώτη αντιξοότητα στον Συμεών Η απόλυτη υπακοή του στον πνευματικό του πατέρα καθώς αντιτίθεται προς το κοινοβιακό πνεύμα σύμφωνα με το οποίο απόλυτη υπακοή ασκείται μόνο στον ηγούμενο μαζί με το γεγονός ότι έχει εμφανή πνευματική πρόοδο ξεσήκωσε τον φθόνο των υπόλοιπων μοναχών Η διαβολή που του έγινε ανάγκασε τον ηγούμενο να τον διώξει από τη μονή

Κατrsquo εκείνη την περίοδο λίγο δηλαδή πριν αναχωρήσει από τη Μονή του Στουδίου ο Συμεών γεύεται την Τρίτη κατά σειράν θεία οπτασία

Ο γέροντάς του κατόπιν των γεγονότων που έλαβαν χώρα στη Μονή του Στουδίου τον οδήγησε δόκιμο ακόμη στην πλησιόχωρη Μονή του αγίου Μάμαντος του Ξηροκέρκου όπου ηγούμενος ήταν ο ενάρετος Αντώνιος

Στο νέο του ησυχαστήριο άλλοι πειρασμοί ενοχλούν τον Συμεών Κάποια στιγμή έρχεται από τη Γαλάτη ο κατά σάρκα πατέρας του ο οποίος μαζί με άλλους Συγκλητικούς προσπαθεί να τον πείσει να επιστρέψει στα εγκόσμια Μάταια όμως Ο Συμεών συντάσσει επιστολή προς τον πατέρα του στην οποία του εκθέτει το ύψος της κλήσεώς του και τον συμβουλεύει να μην αντιτίθεται σrsquo αυτήν Τη στιγμή της συντάξεώς της περιπίπτει σε νέα οπτασία Είναι η τέταρτη κατά σειράν

Κατόπιν και αυτού του πειρασμού τον οποίο διεξήλθε ο Συμεών μέσα στη χάρη του Θεού ο γέροντάς του Συμεών ο Ευλαβής τον έκειρε πλέον μοναχό σε ηλικία 29 ετών Δεν πέρασαν παρά δύο χρόνια από τότε και το έτος 988 απεβίωσε ο ενάρετος ηγούμενος της Μονής του αγίου Μάμαντος Αντώνιος Όλοι οι μοναχοί τότε με τη σύμφωνη γνώμη του Πατριάρχη Νικολάου Β΄ του Χρυσοβέργη εκλέγουν ηγούμενο τον Συμεών Κατόπιν αυτών χειροτονείται πρεσβύτερος και τοποθετείται ηγούμενος της Μονής Κατά τη διάρκεια της χειροτονίας του και μάλιστα τη στιγμή που ο αρχιερέας ανέπεμπε τη χειροτονητήρια ευχή είδε νέο όραμα το πέμπτο κατά σειράν

Ως ηγούμενος της Μονής του αγίου Μάμαντος ο Συμεών ο Νέος είχε να αντιμετωπίσει πολλά προβλήματα Αρχικά τα οικοδομικά της Μονής η οποία βρισκόταν σε ημιερειπωμένη κατάσταση Αυτό τον ανάγκασε να κατεδαφίσει τα παλαιά κτίρια και να οικοδομήσει νέα μαζί με νεόκτιστο λαμπρό ναό Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα με το οποίο κυριολεκτικά δεινοπάθησε ήταν η πνευματική καλλιέργεια και συγκρότηση των μοναχών Ο Συμεών θεωρητικός και νηπτικός καθώς ήταν συχνά έκανε λόγο στους μοναχούς περί laquoθείου έρωτοςraquo περί laquoθεωρίαςraquo και περί laquoθείου φωτόςraquo Οι μοναχοί όμως ήταν αμύητοι σε τέτοιου είδους διδασκαλία Έφθασαν μάλιστα στο σημείο τριάντα περίπου μοναχοί κατά τη διάρκεια κατηχήσεως ndash ομιλίας του Συμεών εντός του ιερού ναού να ορμήσουν κυριολεκτικά εναντίον

του με φωνές και απειλητικές διαθέσεις Ο Συμεών τους αντιμετώπισε με γλυκύτητα και εκείνοι έξαλλοι βγήκαν από τον ναό και με κραυγές προσέφυγαν στον Πατριάρχη Σισσίνιο απαιτώντας το δίκαιό τους

Ο Πατριάρχης εκπλήσσεται κυριολεκτικά από την στάση αυτή των μοναχών και καλεί τον Συμεών στο Πατριαρχείο όπου διαπιστώνει από την αντιπαράθεση τον φθόνο των μοναχών Γι΄ αυτό και αποφασίζει να τους εξορίσει όλους Τη στιγμή αυτή η συγχωρητικότητα του Συμεών και η παντελής έλλειψη κάθε μορφής εκδικήσεως λάμπουν σε όλο τους το μεγαλείο Παρεμβαίνει στον Πατριάρχη και με έντονες παρακλήσεις τον κάμπτει έτσι ώστε να μην τους εξορίσει

Μετά από αυτό το περιστατικό ο Συμεών παραμένει στη θέση του ηγουμένου για 25 ολόκληρα χρόνια και το 1013 παραδίδει την ηγουμενία στον μαθητή του Αρσένιο ενώ ο ίδιος αποσύρεται σε κοντινό ησυχαστήριο Βρίσκεται ήδη στην ηλικία των 57 ετών και μέσα στην ησυχία επιδίδεται πλέον στο συγγραφικό του έργο

Μέσα στις άλλες συγγραφές συντάσσει και ακολουθία προς τιμήν του πνευματικού του πατρός Συμεών του Ευλαβούς του οποίου την αγιότητα αποδεχόταν και ήθελε να εορτάζει τη μνήμη του

Η πράξη του αυτή βρίσκει αντίθετο τον Μητροπολίτη Νικομηδείας Στέφανο ο οποίος και κινεί τα νήματα εναντίον του και τελικά πείθει τον Πατριάρχη αφενός να του απαγορεύσει κάθε απόδοση τιμής στον Συμεών τον Ευλαβή και αφετέρου να τον εξορίσει στην περιοχή της Χρυσουπόλεως

Ο άγιος Συμεών παίρνει τον δρόμο της εξορίας και εγκαθίσταται σε ένα ερημοκκλήσι της Αγίας Μαρίνας Ο Πατριάρχης αργότερα τον αθωώνει και τον απαλλάσσει από την εξορία επιτρέποντας του να εγκατασταθεί όπου θέλει με τον όρο να εορτάζει ιδιωτικά μόνο τη μνήμη του πνευματικού του πατρός Συμεών του Ευλαβούς Ο Συμεών προτιμά την ερημία της αγίας Μαρίνας προς τιμήν της οποίας ανήγειρε και νέο ναό και σχηματίζει γύρω απrsquo αυτόν μίκρο ποίμνιο Παραμένει εκεί έως το 1037 όταν τον βρίσκει ο θάνατος σε ηλικία 79ndash80 ετών

Η ημέρα του θανάτου του δεν του ήταν άγνωστη Την προέβλεψε Γιrsquo αυτό και ετοιμάστηκε κατάλληλα Έβαλε τους μαθητές του αφού κοινώνησε των αχράντων Μυστηρίων ndash όπως έκανε κάθε μέρα ndash να ψάλλουν τη νεκρώσιμη ακολουθία και εκείνος μόλις τελείωσε την προσευχή του σταύρωσε τα χέρια τακτοποίησε το σώμα του με ηρεμία και είπε laquoΕἰς χεῖράς σου Χριστέ Βασιλεῦ τό πνεῦμά μου παρατίθημιraquo

Την προσωνυμία laquoΝέος Θεολόγοςraquo την απέκτησε για την έμφαση που έδωσε με τη ζωή του πρωτίστως και με τα έργα του κατά δεύτερον στη μυστική αίσθηση της θείας αγάπης και του φωτός έννοιες και καταστάσεις πνευματικές για τις οποίες κάνουν λόγο και οι άλλοι δύο Θεολόγοι ο άγιος Ιωάννης ο ευαγγελιστής και ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος

Από τους μαθητές του ο πιο διακεκριμένος Νικήτας ο Στηθάτος έκανε γνωστά τα έργα του τα σημαντικότερα των οποίων είναι οι laquoΚατηχήσειςraquo οι laquoΎμνοι Θείων Ερώτωνraquo και τα laquoΠρακτικά και Θεολογικά Κεφάλαιαraquo

Η μνήμη του εορτάζεται στις 12 Μαρτίου ημέρα της κοιμήσεώς του επειδή όμως συμπίπτει με τη νηστεία τη Μεγάλης Τεσσαρακοστής μετατίθεται στις 12 Οκτωβρίου

ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ Περί τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀναστάσεως Καί ὁποία τίς ἐστιν ἤ πῶς ἐν ἡμῖν γίνεται ἡ ἀνάστασις τοῦ Χριστοῦ καί ἐν αὐτῇ ἡ ἀνάστασις τῆς

ψυχῆς Καί τί τό μυστήριον ταύτης τῆς ἀναστάσεως Ἐλέχθη μετά τό Πάσχα τῇ δευτέρᾳ τῆς δευτέρας

ἑβδομάδος τοῦ Πάσχα

Λόγος ΙΓ ΄ Ἀδελφοί και πατέρες ἤδη τό Πάσχα ἡ χαρμόσυνος ἡμέρα ἡ πάσης εὐφροσύνης καί θυμηδίας τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀναστάσεως κατά περίοδον τοῦ χρόνου παραγινομένης ἀεί μᾶλλον δέ καθ᾿ ἑκάστην καί ἀεννάως γινομένης ἐν τοῖς εἰδόσι τό μυστήριον ταύτης χαρᾶς καί ἀγαλλιάσεως(Πρβ Λουκ α΄ 14) ἀφάτου ἐπλήρωσε τάς καρδίας ἡμῶν λύσασα ἐπί τό αὐτό τῆς πανσέπτου νηστείας τόν κόπον ἤ μᾶλλον εἰπεῖν τελειώσασα καί ἅμα παρακαλέσασα ἡμῶν τάς ψυχάς διό καί πρός ἀνάπαυσιν καί εὐχαριστίαν πάντας ὁμοῦ τούς πιστούς προσκαλεσαμένη ὡς ὁρᾶτε διῆλθεν Εὐχαριστήσωμεν οὖν τῷ Κυρίῳ τῷ

ΛΟΓΟΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Περί της αναστάσεως του Χριστού Και σε τι συνίσταται αυτή δηλαδή πώς συντελείται μέσα μας η ανάσταση του Χριστού και μαζί με αυτήν η ανάσταση της ψυχής Και ποιο είναι το μυστήριο αυτής της αναστάσεως

(Εκφωνήθηκε τη Δευτέρα μετά την Κυριακή του Θωμά)

Λόγος 13ος

Ο κόπος της νηστείας και η χαρά της αναστάσεως

Αδελφοί και πατέρες ήδη πέρασε το Πάσχα αυτή η χαρμόσυνη ημέρα η αιτία κάθε χαράς και ευθυμίας Η ανάσταση του χριστού καθώς τη γιορτάζουμε κάθε χρόνο ή μάλλον καθώς συντελείται καθημερινά και αδιάλειπτα μέσα σrsquo αυτούς που τη βιώνουν μυστικά γέμισε τις καρδιές μας με ανέκφραστη χαρά και αγαλλίαση δίνοντας συγχρόνως τέλος και στον κόπο της πάνσεπτης νηστείας ή καλύτερα χαρίζοντας στις ψυχές μας την τελείωση και παρηγοριά μαζί γιrsquo αυτό και όπως βλέπετε προσκάλεσε όλους από κοινού τους πιστούς σε ανάπαυση από αυτόν τον αγώνα και σε ευχαριστία Ας ευχαριστήσουμε λοιπόν

διαβιβάσαντι ἡμᾶς τό πέλαγος(Πρβ Σ

Σολ ι΄ 18) τῆς νηστείας καί εἰς τόν λιμένα τῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως ἀγαγόντι μετ᾿ εὐθυμίας ἡμᾶς εὐχαριστήσωμεν αὐτῷ οἵ τε καλῶς καί προθύμως μετά ζεούσης προθέσεως καί ἀγώνων τῆς ἀρετῆς τόν δρόμον διανύσαντες τῆς νηστείας καί οἱ ἀσθενήσαντες περί ταῦτα δι᾿ ὀλιγωρίαν καί ψυχῆς ἀσθένειαν ἐπειδή αὐτός ἐστιν ὁ καί τοῖς σπουδαίοις ὑπέρ ἐκ περισσοῦ διδούς

τούς στεφάνους καί τούς ἀξίους μισθούς τῶν ἔργων αὐτῶν καί συγγνώμην αὖθις τοῖς ἀσθενεστέροις ὡς ἐλεήμων καί φιλάνθρωπος ἀπονέμων Ὁρᾷ γάρ τάς διαθέσεις ἡμῶν τῶν ψυχῶν καί τάς προαιρέσεις μᾶλλον ἤ τούς κόπους τοῦ σώματος δι᾿ ὧν γυμνάζομεν πρός ἀρετήν ἑαυτούς ἤ πλεῖον τήν ἄσκησιν προθυμίᾳ ψυχῆς ἐπιτείνοντες ἤ ἔλαττον δι᾿ ἀσθένειαν σώματος ταύτην τῶν σπουδαίων ποιούμενοι καί κατά τάς προθέσεις ἡμῶν ἀντιμετρεῖ τά ἔπαθλα καί τά τοῦ Πνεύματος ἑκάστῳ χαρίσματα ποιῶν ἤ περίφημον καί ἔνδοξον τῶν σπουδαίων τινά ἤ ἐῶν ταπεινόν ἔτι καί δεόμενον ἐπιπονωτέρας καθάρσεως

Ἀλλά γάρ ἴδωμεν εἰ δοκεῖ καί καλῶς ἐξετάσωμεν τί τό μυστήριον τῆς τοῦ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν ἀναστάσεως ὅπερ ἀεί τοῖς βουλομένοις ἡμῖν μυστικῶς γίνεται καί πῶς ἐν ἡμῖν ὁ Χριστός ὡς ἐν μνήματι θάπτεται καί πῶς ἑνούμενος ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανίσταται συνανιστῶν καί ἡμᾶς

τον Κύριο διότι εκείνος μας αξίωσε να διαπλεύσουμε το πέλαγος της νηστείας και να φθάσουμε με χαρά στο λιμάνι της αναστάσεώς του Ας τον ευχαριστήσουμε όλοι και όσοι διατρέξαμε το στάδιο της νηστείας σωστά και πρόθυμα με μεγάλο ζήλο και πνευματικούς αγώνες αλλά και όσοι υστερήσαμε σrsquo αυτά από αμέλεια και αδύναμη προαίρεση Γιατί αυτός είναι εκείνος που και τους επιμελείς πλουσιοπάροχα στεφανώνει και ανταμείβει επάξια για τα έργα τους και τους ασθενέστερους πάλι συγχωρεί ως ελεήμων και φιλάνθρωπος Διότι βλέπει περισσότερο τις ψυχικές μας διαθέσεις και την προαίρεσή μας παρά τους σωματικούς κόπους που καταβάλλουμε όταν γυμνάζουμε τον εαυτό μας στην αρετή είτε επιτείνοντας την άσκηση από ζήλο ψυχής είτε από αδυναμία σώματος μετριάζοντάς την συγκριτικά με την άσκηση των δυνατών Ανάλογα λοιπόν με τη διάθεσή μας απονέμει στον καθένα τα βραβεία και τα χαρίσματα του Πνεύματος και μπορεί κάποιον απrsquo όσους έδειξαν ζήλο να τον χαριτώσει και να τον δοξάσει ή να τον αφήσει ακόμη στα χαμηλά καθώς θα χρειάζεται πιο επίπονο αγώνα για την κάθαρση του από την αμαρτία

Η ανάσταση του Χριστού στην ψυχή μας

Αλλrsquo ας δούμε λοιπόν αν θέλετε κι ας εξετάσουμε προσεκτικά ποιο είναι το μυστήριο της αναστάσεως του Χριστού και Θεού μας το οποίο πάντοτε συντελείται μέσα μας μυστικά εάν θέλουμε και πώς ο Χριστός θάπτεται μέσα μας σαν σε μνήμα και πώς ενώνεται με τις ψυχές μας και ανίσταται ανασταίνοντας κι εμάς μαζί

ἑαυτῷ Ἐστι δέ ὁ σκοπός τοῦ λόγου τοιοῦτος

Ὁ Χριστός καί Θεός ἡμῶν ἐπί σταυροῦ κρεμασθείς καί προσηλώσας(Πρβ Κολασ β΄ 14) ἐν αὐτῷ τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου(Πρβ Ιω α΄ 29) θανάτου γευσάμενος(Πρβ Εβρ β΄9) κατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδου(Πρβ Εφ Δ΄9 Ψαλ πε΄ 13) Ὥσπερ οὖν ἐξ ᾅδου πάλιν ἀνελθών εἰς τό ἄχραντον ἑαυτοῦ σῶμα εἰσῆλθεν οὗ κατελθών ἐκεῖσε οὐδαμῶς ἐχωρίσθη καί εὐθύς ἀνέστη ἐκ τῶν νεκρῶν καί μετά

ταῦτα ἀνῆλθεν εἰς οὐρανούς μετά δόξης πολλῆς καί δυνάμεως(Πρβ Ματθ κδ΄30 Λουκ κα΄ 27) οὕτω δή καί νῦν ἐξερχομένων ἡμῶν ἐκ τοῦ κόσμου καί εἰσερχομένων διά τῆς τῶν παθημάτων τοῦ Κυρίου ἐξομοιώσεως(Πρβ Ρωμ ς΄ 5 Β΄ Κορ α΄ 5 Φιλιπ γ΄ 10 κα) ἐν τῷ τῆς μετανοίας καί ταπεινώσεως μνήματι αὐτός ἐκεῖνος ἐξ οὐρανῶν κατερχόμενος εἰσέρχεται ὡς ἐν τάφῳ ἐν τῷ ἡμῶν σώματι καί ἑνούμενος ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάς καί τηνικαῦτα βλέπειν ἐμπαρέχει τῷ οὕτως ἀναστάντι σύν τῷ Χριστῷ τήν δόξαν τῆς μυστικῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως

Ἀνάστασις οὖν Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα ὑπάρχει ἀνάστασις τῶν κάτω κειμένων Ἐκεῖνος γάρ μή πεσών εἰς ἁμαρτίαν ποτέ(Πρβ Ιω η΄ 46 Εβρ Δ΄15 ζ΄ 26 κα) καθά γέγραπται μηδέ ἀλλοιωθείς τῆς ἰδίας δόξης κἄν ὁπωσοῦν πῶς ἀναστήσεταί ποτε ἤ δοξασθήσεται ὁ ἀεί ὤν ὑπερδεδοξασμένος καί ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς καί ἐξουσίας(Εφ α΄ 21) διαμένων ὡσαύτως Ἀνάστασις καί δόξα Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα καθάπερ εἴρηται

με τον εαυτό του Αυτός άλλωστε είναι και ο σκοπός της παρούσης ομιλίας

Ο Χριστός και Θεός μας κρεμάστηκε επάνω στον σταυρό και κάρφωσε σrsquo αυτόν την αμαρτία του κόσμου Και αφού γεύθηκε τον θάνατο κατήλθε στα κατώτατα μέρη του άδη Όπως ακριβώς λοιπόν αφού ανήλθε πάλι από τον άδη εισήλθε στο άχραντο σώμα του από το οποίο ως Θεός καθόλου δεν χωρίστηκε όταν κατέβηκε εκεί και αμέσως ανέστη εκ των νεκρών κι έπειτα ανήλθε στους ουρανούς με δόξα πολλή και με δύναμη έτσι τώρα συμβαίνει και μrsquo εμάς Όταν δηλαδή εμείς εξερχόμαστε από τον κόσμο και εισερχόμαστε στο μνήμα της μετάνοιας και ταπεινώσεως διά της μιμήσεως των παθημάτων του Κυρίου ο ίδιος ο Χριστός κατέρχεται από τον ουρανό εισέρχεται στο σώμα μας σαν σε τάφο ενώνεται με τις ψυχές μας και τις ανασταίνει από τον πνευματικό θάνατο στον οποίο ομολογουμένως μέχρι τότε ήταν παραδομένες Και τότε παρέχει τη δυνατότητα σ΄ αυτόν που έτσι αναστήθηκε μαζί με τον Χριστό να βλέπει τη δόξα της μυστικής του αναστάσεως

Η δική μας ανάσταση Η ανάσταση λοιπόν του Χριστού είναι

η δική μας ανάσταση που είμαστε πεσμένοι κάτω στην αμαρτία Διότι εκείνος που δεν έπεσε ποτέ στην αμαρτία όπως μαρτυρεί η Γραφή και δεν αλλοτριώθηκε από τη δόξα του ούτε κατά το ελάχιστον γιατί νrsquo αναστηθεί ή να δοξαστεί αυτός που είναι αϊδίως περιβεβλημένος με υπερβάλλουσα δόξα και παραμένει υπεράνω κάθε μορφής εξουσίας χωρίς να είναι ποτέ δυνατόν να εκπέσει Η ανάσταση και η

δόξα ὑπάρχει ἡ διά τῆς ἐν ἡμῖν αὐτοῦ ἀναστάσεως γινομένη καί δεικνυμένη καί ὁρωμένη ἡμῖν Ἅπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεται

Ἀνάστασις δέ ψυχῆς ἡ ἕνωσίς ἐστι τῆς ζωῆς ὥσπερ γάρ τό νεκρόν σῶμα εἰ μή δέξεται ἐν ἑαυτῷ τήν ζῶσαν ψυχήν καί ἀμίκτως ταύτῃ μιγῇ ζῆν οὐ λέγεται οὐδέ δύναται οὕτως οὐδέ ψυχή μόνη ζῆν αὐτή καθ᾿ ἑαυτήν δύναται εἰ μή ἀρρήτως καί ἀσυγχύτως ἑνωθῇ Θεῷ τῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇ(Πρβ Α΄ Ιω ε΄ 20) Πρό γάρ τῆς ἐν γνώσει καί ὁράσει καί αἰσθήσει ἑνώσεως νεκρά ἐστιν εἰ καί νοερά ὑπάρχει καί τῇ φύσει ἀθάνατος Οὔτε γάρ γνῶσις δίχα ὁράσεως οὔτε ὅρασις δίχα αἰσθήσεως Ἔστι δέ τό λεγόμενον οὕτως ὅρασις καί ἐν τῇ ὁράσει γνῶσις καί αἴσθησις (ἐν τοῖς πνευματικοῖς δέ τοῦτό φημι ἐν γάρ τοῖς σωματικοῖς καί δίχα ὁράσεως αἴσθησις γίνεται) Οἷόν τι λέγω Τυφλός εἰς λίθον τόν πόδα κρούων αἰσθάνεται ὁ δέ νεκρός οὔ ἐν τοῖς πνευματικοῖς δε εἰ μή εἰς θεωρίαν ἔλθῃ ὁ νοῦς τῶν ὑπέρ ἔννοιαν τῆς μυστικῆς ἐνεργείας οὐκ αἰσθάνεται Ὁ οὖν πρό τῆς θεωρίας τῶν ὑπέρ νοῦν καί λόγον καί ἔννοιαν ἐπαισθάνεσθαι λέγων ἐν τοῖς πνευματικοῖς τῷ τάς ὄψεις πηρῷ ἔοικεν ὅς ἐν οἷς μέν πάσχει ἀγαθοῖς ἤ κακοῖς ἐπαισθάνεται ἀγνοεῖ δέ τά ἐν χερσίν ἤ ποσί καί τά παραίτια ζωῆς ἤ θανάτου τούτῳ γενόμενα τά γάρ ἐπερχόμενα αὐτῷ κακά ἤ ἀγαθά

δόξα του Χριστού είναι όπως μόλις είπαμε η δική μας δόξα Αυτή πραγματοποιείται όταν συντελεσθεί μέσα μας η ανάστασή του Και τότε γίνεται φανερή και έκδηλη επάνω μας Διότι από τη στιγμή που προσέλαβε τη φύση μας όσα ο ίδιος ενεργεί μέσα μας αυτά και τα προσάπτει στον εαυτό του

Η μυστική ένωση με τον Θεό Η ανάσταση εξάλλου της ψυχής είναι η ένωση με τη ζωή Διότι όπως ακριβώς το νεκρό σώμα δεν λέμε ότι ζει ούτε και είναι δυνατόν να ζει αν δεν δεχθεί μέσα του την ψυχή η οποία το ζωοποιεί και αν δεν ενωθεί με αυτήν αχώριστα έτσι και η ψυχή δεν μπορεί από μόνη της να έχει ζωή εάν δεν ενωθεί αρρήτως και ασυγχύτως με τον Θεό που είναι η όντως αιώνια ζωή Η ψυχή δηλαδή πριν από την ένωσή της με τον Θεό mdash που συντελείται με τη βιωματική γνώση και τη μυστική όραση και αίσθηση mdash είναι νεκρή παρόλο που είναι νοερά και φύσει αθάνατη Γιατί δεν έχει κανείς αυτή τη γνώση εάν δεν αισθάνεται νοερώς Με αυτό που λέω εννοώ την όραση και τη συνδεδεμένη με αυτή γνώση και αίσθηση ndash αναφέρομαι στη σφαίρα της πνευματικής ζωής διότι στη σωματική ζωή υπάρχει αίσθηση και χωρίς όραση Ας αναφέρω ένα παράδειγμα Ο τυφλός όταν σκοντάψει σε μία πέτρα το αισθάνεται αυτό ο νεκρός όμως όχι Αντίθετα στην πνευματική ζωή εάν ο νους δεν δει όσα είναι πέρα από κάθε διανοητική κατάληψη δεν αισθάνεται τη μυστική αναγεννητική ενέργεια της θείας χάριτος μέσα του Επομένως όποιος ισχυρίζεται ότι έχει πνευματική αίσθηση πριν φθάσει στη θεωρία όσων υπερβαίνουν τον νου και τον λόγο και κάθε έννοια μοιάζει με τον τυφλό που αισθάνεται όσα καλά ή κακά του συμβαίνουν αγνοεί όμως όσα είναι δίπλα του και όσα είναι γιrsquo αυτόν υπόθεση ζωής του θανάτου Διότι δεν αντιλαμβάνεται καθόλου όσα κακά ή καλά τον πλησιάζουν καθώς έχει χάσει τη δύναμη και την αίσθηση της οράσεως

οὐδαμῶς ἐπαισθάνεται τῆς ὀπτικῆς ἐστερημένος δυνάμεως και αἰσθήσεως ὅθεν καί πολλάκις τήν ῥάβδον ἐπάρας πρός τήν τοῦ ἐχθροῦ ἄμυναν ἀντ᾿ ἐκείνου ἔσθ᾿ ὅτε τόν ἑαυτοῦ φίλον μᾶλλον ἐτύπτησε τοῦ ἐχθροῦ πρό τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ ἱσταμένου καί διαγελῶντος αὐτόν

Ἀνάστασιν Χριστοῦ οἱ πλείονες μέν τῶν ἀνθρώπων πιστεύουσιν ὀλίγοι δέ λίαν εἰσίν οἱ καί ταύτην βλέποντες καθαρῶς οἱ δέ γε μή θεασάμενοι οὐδέ προσκυνεῖν δύνανται ὡς ἅγιον καί Κύριον τόν Χριστόν Ἰησοῦν ldquoΟὐδείς γάρ φησί δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳrdquo(Α΄ Κορ ιβ΄ 3) καί ἀλλαχοῦ ldquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνrdquo(Ιω δ΄24) Οὐδέ γάρ λέγει τό ἱερώτατον λόγιον ὅ καθ᾿ ἑκάστην ἐπί στόματος περιφέρομεν Ἀνάστασιν Χριστοῦ πιστεύσαντες ἀλλά τι ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονrdquo Πῶς οὖν προτρέπεται νῦν ἡμᾶς τό Πνεῦμα λέγειν τό Ἅγιον - ὡς αὐτήν ἰδόντες ἥνπερ οὐκ εἴδομεν ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιrdquo ἅπαξ πρό χιλίων ἐτῶν ἀναστάντος τοῦ Χριστοῦ καί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινός Ἆρα μή ψεύδεσθαι ἡμᾶς βούλεται ἡ θεία Γραφή Ἄπαγε ἀλλ᾿ ἀληθεύειν μᾶλλον παρεγγυᾷ ὡς ἐν ἑνί ἑκάστῳ ἡμῶν τῶν πιστῶν ἐγγινομένης δηλονότι τῆς Χριστοῦ ἀναστάσεως καί τοῦτο οὐχ ἁπλῶς ἀλλά καθ᾿

γιrsquo αυτό και συμβαίνει πολλές φορές να σηκώνει το ραβδί του για να αμυνθεί ενάντια σε κάποιον που έρχεται να τον βλάψει και αντί γιrsquo αυτόν να χτυπήσει ενίοτε τον φίλο του ενώ ο εχθρός στέκεται μπροστά στα μάτια του και τον περιγελά

Η θέαση της αναστάσεως

Στην ανάσταση του Χριστού πιστεύουν μεν οι περισσότεροι άνθρωποι ελάχιστοι όμως τη βλέπουν κιόλας καθαρά Και όσοι βέβαια δεν τη δούν δεν μπορούν και να προσκυνήσουν τον Χριστό Ιησού ως άγιο και Κύριο Διότι λέει laquoΟὐδείς δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳraquo και αλλού laquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνraquo Ούτε λέει η ιερότατη ευχή του κάθε μέρα αυτήν την περίοδο φέρουμε στο στόμα μας Ανάστασιν Χριστού πιστεύσαντες αλλά τι λέει laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονraquo Πώς λοιπόν το Πνεύμα το Άγιον μας προτρέπει να λέμε τώρα laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιraquo - σαν να την είδαμε ενώ στην πραγματικότητα δεν την έχουμε δει ndash ενώ ο Χριστός μια και μόνη φορά αναστήθηκε πριν από χίλια χρόνια και μάλιστα ούτε τότε τον είδε κανείς να ανίσταται Μήπως η ιερά ευχή θέλει να λέμε ψέματα Κάθε άλλο Μας παρακινεί να λέμε την αλήθεια ότι δηλαδή μέσα στον καθένα από εμάς τους πιστούς πραγματοποιείται η

ὥραν ὡς εἰπεῖν αὐτοῦ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ ἐν ἡμῖν ἐξανισταμένου λαμπροφοροῦντος καί ἀπαστράπτοντος τάς τῆς ἀφθαρσίας καί Θεότητος ἀστραπάς Ἡ φωτοφόρος γάρ παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ(Πρβ Ιω κα΄4) ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾷν χαρίζεται Διό καί λέγομεν rdquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνrdquo(Ψαλ ριζ΄ 27) καί τήν δευτέραν αὐτοῦ ὑποσημαίνοντες παρουσίαν ἐπιφέροντες οὕτω λέγομεν ldquoΕὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίουrdquo(Ψαλ ριζ΄ 26) Οἷς οὖν ἐπιφανῇ ὁ Χριστός ἐξαναστάς πάντως πνευματικῶς αὐτοῖς τοῖς πνευματικοῖς ὄμμασι ὁρώμενος δείκνυται Ὅταν γάρ ἐν ἡμῖν διά τοῦ Πνεύματος γένηται ἀνιστᾷ ἡμᾶς ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιεῖ καί αὐτόν ἐν ἡμῖν ὅλον ὁρᾷν ζῶντα δίδωσι τόν ἀθάνατον καί ἀνώλεθρον οὐ μόνον δέ ἀλλά καί συνανιστῶντα(Πρβ Εφ β΄ 6) καί συνδοξάζοντα(Πρβ Ρωμ η΄ 17) ἡμᾶς ἑαυτῷ τρανῶς γινώσκειν χαρίζεται καθώς πᾶσα θεία Γραφή μαρτυρεῖ

Ταῦτα τοίνυν εἰσί τά τῶν χριστιανῶν θεῖα μυστήρια αὕτη ἡ ἐγκεκρυμμένη τῆς πίστεως ἡμῶν δύναμις ἥν οἱ ἄπιστοι ἤ δύσπιστοι ἤ μᾶλλον εἰπεῖν ἡμίπιστοι οὐχ ὁρῶσιν οὔτε μήν ἰδεῖν οὐδαμῶς δύνανται(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 16) Ἄπιστοι δέ δύσπιστοι καί ἡμίπιστοι οὗτοί εἰσιν οἱ μή διά τῶν ἔργων τήν πίστιν ἐπιδεικνύμενοι(Πρβ Ιακ β΄ 18) Ἔργων γάρ δίχα καί οἱ δαίμονες πιστεύουσι(Πρβ Ιακ β΄ 19) καί Θεόν εἶναι τόν Δεσπότην ὁμολογοῦσι Χριστόν

ανάσταση του Χριστού κι αυτό όχι μια φορά αλλά ndash θα έλεγα - κάθε ώρα ο ίδιος ο Δεσπότης Χριστός ανίσταται μέσα μας λαμπροφόρος ακτινοβολώντας το εκτυφλωτικό φως της αφθαρσίας και της θεότητος

Διότι η φωτοφόρος παρουσία του Πνεύματος μας φανερώνει σαν αυγή την ανάσταση του Δεσπότου ή καλύτερα μας αξιώνει να βλέπουμε τον ίδιο τον αναστημένο Χριστό Γιrsquoαυτό και λέμε laquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνraquo Και υποδηλώνοντας τη Δευτέρα του παρουσία προσθέτουμε και τα εξής laquoΕυλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίουraquo Σrsquo όσους λοιπόν φανερωθεί ο αναστημένος Χριστός αυτοί με πνευματικό οπωσδήποτε τρόπο τον βλέπουν με τα μάτια της ψυχής Γιατί όταν έλθει μέσα μας διά της χάριτος του Αγίου Πνεύματος μας ανασταίνει εκ των νεκρών και μας ζωογονεί και μας αξιώνει να τον βλέπουμε μέσα μας ολοζώντανο αυτόν που είναι αθάνατος και άφθαρτος κι όχι μόνον αυτό αλλά και μας δίνει τη χάρη να αντιλαμβανόμαστε κεξάθαρα ότι μας καθιστά μετόχους της αναστάσεως και της δόξης του καθώς η θεία Γραφή το μαρτυρεί στο σύνολό της

Η κρυμμένη δύναμη της πίστεως

Αυτά λοιπόν είναι τα θεία μυστήρια των χριστιανών αυτή είναι η κρυμμένη δύναμη της πίστεώς μας την οποία οι άπιστοι ή δύσπιστοι ή καλύτερα ημίπιστοι δεν βλέπουν ndash κι ούτε βέβαια είναι δυνατόν κάπως να δουν Άπιστοι δύσπιστοι και ημίπιστοι είναι όσοι δεν φανερώνουν την πίστη τους με έργα Γιατί χωρίς έργα και οι δαίμονες πιστεύουν και ομολογούν ότι ο Δεσπότης Χριστός είναι Θεός Διότι

ldquoΟἴδαμεν γάρ σε(Πρβ Μαρκ α΄ 24 Λουκ δ΄ 34) φασί τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦrdquo(Πρβ Ματθ η΄ 29 κα) καί ἀλλαχοῦ ldquoΟὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνrdquo(Πραξ ις΄ 17) Ἀλλ᾿ ὅμως οὔτε τούς δαίμονας οὔτε τούς ἀνθρώπους αὐτούς ἡ τοιαύτη πίστις ὠφελήσει Οὐδέ γάρ τῆς πίστεως ταύτης ὄφελος νεκρά γάρ ἐστι κατά τόν θεῖον ἀπόστολον ldquoἩ πίστις γάρ φησί δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινrdquo(Ιακ β΄ 26) ὥσπερ καί τά ἔργα δίχα πίστεως Νεκρά δέ πῶς Ὅτι τόν ζωογονοῦντα Θεόν(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 13) οὐκ ἔχει ἐν ἑαυτῇ ὅτι τόν εἰπόντα ldquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει(Πρβ Ιω ιδ΄21 23) καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαrdquo(Ιω ιδ΄ 23) οὐκ ἐκτήσατο ἐν ἑαυτῇ ἵνα τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ ἐξαναστήσῃ τόν κεκτημένον αὐτήν ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιήσῃ αὐτόν καί τόν ἀναστάντα ἐν αὐτῷ καί αὐτόν ἀναστήσαντα κατιδεῖν χαρίσηται Νεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίν Ἡ γάρ πίστις ἡ εἰς Θεόν ἀεί ζῇ καί ζῶσα ζωοποιεῖ τούς ἐκ προθέσεως ἀγαθῆς προσερχομένους καί ὑποδεχομένους αὐτήν ἥτις καί πρό τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν πολλούς ἐκ τοῦ θανάτου εἰς την ζωήν ἀνήγαγε καί τόν Χριστόν καί Θεόν ὑπέδειξε Καί ἔμελλον ἄν εἰ ἐνέμειναν ταῖς αὐτοῦ ἐντολαῖς καί ταύτας μέχρι θανάτου(Πρβ Φιλιπ β΄ 8) ἐφύλαξαν διαφυλαχθῆναι καί αὐτοί ὑπ᾿ αὐτῶν ndash οἷοι δηλονότι γεγόνασιν ὑπό μόνης τῆς πίστεως ἐπεί δέ μετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόν(Ψαλ οζ΄ 57) καί ταῖς προτέραις αὐτῶν περιεπάρησαν

λένε laquoΟἴδαμεν σε τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦraquo και αλλού Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνraquo Αλλrsquo όμως τέτοια πίστη δεν θα ωφελήσει ούτε τους δαίμονες ούτε τους ίδιους τους ανθρώπους Δεν έχει κανένα όφελος αυτή η πίστη διότι είναι νεκρή κατά τον θείο απόστολο laquoἩ πίστις γάρ δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινraquo όπως και τα έργα χωρίς πίστη Και γιατί είναι νεκρή Επειδή δεν έχει μέσα της τον Θεό που ζωογονεί τα πάντα επειδή δεν έκανε δικό της αυτόν που είπε laquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαraquo ώστε με την παρουσία του να αναστήσει εκ νεκρών όποιον έχει τέτοια πίστη και να τον ζωογονήσει και να τον αξιώσει να δει καθαρά αυτόν που αναστήθηκε μέσα του και ανέστησε και τον ίδιο Γιrsquo αυτό τον λόγο λοιπόν είναι νεκρή μια τέτοια πίστη ή καλύτερα είναι νεκροί όσοι χωρίς έργα έχουν αυτή την πίστη Γιατί η πίστη η πίστη στον Θεό είναι πάντοτε ζωντανή και ως τέτοια μεταδίδει την πνευματική ζωή σrsquo όσους με καλή διάθεση πλησιάζουν να την εγκολπωθούν Αυτή και πριν από την εργασία των εντολών πολλούς ανέσυρε από τον θάνατο στη ζωή και τους φανέρωσε τον Χριστό και Θεό Και αν είχαν μείνει σταθεροί σrsquo αυτές και τις είχαν φυλάξει αποφασισμένοι και για θάνατο προκειμένου να μην τις παραβούν θα είχαν διαφυλαχθεί και οι ίδιοι από αυτές ndash με άλλα λόγια θα είχαν παρεμείνει στο ύψος στο οποίο τους είχε ανεβάσει μόνη η πίστη Επειδή όμως λύγισαν σαν στραβό τόξο και περιεπλάκησαν ξανά στις προηγούμενες πράξεις τους αμέσως και σε ναυάγιο της πίστεως τους

πράξεσιν εἰκότως εὐθύς καί περί τήν πίστιν εὑρέθησαν ναυαγήσαντες(Α΄ Τιμ α΄ 19) καί τοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ὁ Θεός ἑαυτούς δυστυχῶς ἀπεστέρησαν Ὅπερ ἵνα μή πάθωμεν καί ἡμεῖς τηρήσωμεν ἀξιῶ τάς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ ὅση δύναμις ἵνα καί τῶν παρόντων καί τῶν μελλόντων ἀγαθῶν λέγω δή αὐτῆς τῆς τοῦ Χριστοῦ θέας ἐπαπολαύσωμεν ἧς Χριστοῦ ᾧ ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας Ἀμήν

κατέληξαν όπως ήταν επόμενο και τον εαυτό τους δυστυχώς απεστέρησαν από τον αληθινό πλούτο που είναι ο Χριστός και Θεός Για να μην το πάθουμε κι εμείς αυτό ας τηρήσουμε παρακαλώ τις εντολές του Θεού με όση δύναμη έχουμε για να απολαύσουμε και τα παρόντα και τα μέλλοντα αγαθά ndash κι εννοώ αυτή την ίδια τη θέα του Χριστού Αυτή μακάρι όλοι να επιτύχουμε χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ω η δόξα εις τους αιώνας Αμήν

ΣΧΟΛΙΑ

Σπαθαροκουβιλάριος Κάτι μεταξύ φύλακα και υπασπιστού laquoΑδελφοί και πατέρεςraquo Οι 34 κατηχήσεις του αγίου Συμεών είναι λόγοι που εκφώνησε προς τους μοναχούς της Μονής του Αγίου Μάμαντος Ξηροκέρκου στην Κωνσταντινούπολη κατά τη διάρκεια της ηγουμενίας του εκεί Γιrsquo αυτό και αρχίζει με αυτή την προσφώνηση Άρχισαν να συντάσσονται πριν το 998 πριν δηλαδή την ανταρσία των τριάντα μοναχών (βλ laquoΒίος του Αγίου Πατρός Συμεώνhellipraquo) laquoἤ ἐῶν ταπεινόνraquo Αναφέρεται όχι στο φρόνημα αλλά στην κατάσταση του ανθρώπου Από αυτή την άποψη laquoταπεινόςraquo σημαίνει γενικά τον μέτριο τον ευτελή τον φτωχό Στο συγκεκριμένο χωρίο laquoταπεινόςraquo είναι προφανώς αυτός που δεν έχει αξιωθεί ιδιαιτέρων χαρίτων και χαρισμάτων δεν έχει γίνει κατοικητήριο του Πνεύματος καθώς χρειάζεται βαθύτερη κάθαρση laquoμυστικῶςraquo Διά του όρου δηλώνεται ο άρρητος προσωπικός τρόπος βιώσεως του μυστηρίου της Αναστάσεως Κατrsquo εξοχήν μυστικός Θεολόγος ο άγιος Συμεών αποκαλύπτει την εμπειρία και τη μετοχή του στα θεία και σωτηριώδη μυστήρια Ζει την ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εν προκειμένω όχι ως απλή ανάμνηση κάποιου παρελθοντικού γεγονότος αλλά ως εμπειρική μετοχή σrsquo αυτήν μrsquo ένα μυστικό λειτουργικό χαρισματικό τρόπο Διrsquoαυτού του laquoμυστικῶςraquo δηλώνει την άμεση και ανέκφραστη ως προς τον τρόπο εμπειρία του αναστάντος Θεού Την εμπειρία της αναστάσιμης θείας χάριτός Του η οποία είναι η κοινωνία του ίδιου του Θεού στις θείες ενέργειές Του Φανερώνει διά του όρου αυτού τη ζωντανή αίσθηση της παρουσίας του προσώπου του αναστάντος Σωτήρος Χριστού το οποίο όπως σημειώνει 4 αιώνες αργότερα άλλος μυστικός Θεολόγος ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας laquoείναι πιο οικείο σε μας απrsquo ότι η ψυχή μαςraquo (PG 150 712A) Το ιστορικό γεγονός δηλαδή της Αναστάσεως το οποίο εμφανίζεται σrsquo εμάς ως ανεξιχνίαστο μυστήριο γίνεται στους αγίους και στους laquoκαθαρούς τῇ καρδίᾳraquo βίωμα στα πλαίσια μιας προόδου κατά την οποία ο άνθρωπος αφομοιώνει το θείο μυστήριο όχι σύμφωνα με την νοοτροπία του αλλά διά της καθάρσεως και του πνευματικού του αγώνα για μια βαθιά εσωτερική αλλαγή Μεταμορφώνεται εσωτερικά καθαίρεται και χαριτώνεται ώστε να καταστεί άξιος της μυστικής αυτής εμπειρίας της Αναστάσεως Στη μακαρία αυτή κατάσταση της θείας εμπειρίας η ψυχή ζει την αληθινή της ζωή την ανάστασή της Λησμονεί εντελώς τα εαυτής Όλες οι φυσικές δυνάμεις που τη συνδέουν με τον κόσμο σιγούν Για τον λόγο αυτό και ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στο έργο του Περί Μυστικής Θεολογίας ευθύς εξαρχής απευθύνει έκκλησης στην Αγία Τριάδα να φωτισθεί και να χαριτωθεί έτσι ώστε να του αποκαλυφθούν laquoτα απλά και απόλυτα και άτρεπτα της Θεολογίας μυστήριαraquo τα οποία laquoκατά τόν ὑπέρφωτον εγκεκάλυπται τῆς κρυφιομύστου σιγῆς γνόφονraquo (PG 3 997) Ειδικότερα ο άγιος Συμεών τονίζει ότι ο άνθρωπος συλλαμβάνει τον Λόγο του θεού στην καρδιά του όπως συνέλαβε Αυτόν η Παρθένος Μαρία στην κοιλιά της Έτσι ο Χριστός μορφώνεται εντός του πιστού και ο πιστός μορφώνεται σε Θεό τα δε μέλη του είναι και αυτά μέλη Χριστού Αναφορικά προς την ανάσταση τονίζει ότι πρέπει ο άνθρωπος να γίνει διά του Αγίου Πνεύματος laquoσυμμέτοχος της πνευματικής αναστάσεωςraquo του Χριστού Και η πνευματική αυτή ανάσταση ταυτίζεται με την laquoκαθrsquo ἑκάστην γινομένην τῶν νεκρῶν ψυχῶν πνευματικῶς

πνευματικήν ἀναγέννησιν καί ἀνάστασινraquo την οποία ο αναστάς Κύριος εφάπαξ laquoκαί εἰς πάντας τοὐς βιοῦντας ἀνιστάμενος καί τάς συναποθανούσας αὐτῷ τῇ προθέσει καί τῇ πίστει ψυχάς συνεγείρων δίδωσι διά τοῦ Παναγίου αὐτοῦ Πνεύματος δωρούμενος αὐταῖς ἀπεντεῦθεν ἤδη τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶνraquo (Κατήχησις 6η SC 104 44-46) laquoκατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη λαμβάνει χώρα από το εσπέρας της Παρασκευής έως το πρωί της laquoμιᾶς τῶν σαββάτωνraquo δηλαδή από τότε που εκφώνησε επί του σταυρού το laquoτετέλεσταιraquo και παρέδωσε το πνεύμα laquoεἰς χεῖραςraquo του Πατρός Του (Ιω ιθ΄ 30 Λουκ κγ΄46) μέχρι την ανάστασή Του το πρωί της Κυριακής Κατά το διάστημα αυτό η θεωμένη ψυχή του Κυρίου παραμένει στον άδη Στον άδη κατέρχονταν οι ψυχές όλων των ανθρώπων που έζησαν προ Χριστού δικαίων και αδίκωνμ καθότι όλοι οι άνθρωποι ήταν ένοχοι αμαρτίας και βρίσκονταν υπό το κράτος του θανάτου Άφεση αμαρτιών δεν είχε δοθεί και ο δρόμος προς τη βασιλεία των ουρανών ήταν κλειστόςraquo (πρβ Ρωμ γ΄ 23 Α΄ Πετρ δ΄ 6 Α΄ Τιμ ζ΄ 10 επίσης του αγίου Νικολάου Καβάσιλα laquoΚαί ἱερεῖς γάρ καί κριταί καί προφητῶν κύκλος καί τῶν ἄλλων οἵ περί Θεόν εἴχονhellip οὐδέ σφᾶς αὐτούς ἐγκλημάτων καί δίκης ἔδειξαν καθαρούς ἀλλrsquo ἀπιόντας ἐνθένδε ᾃδης ἐξεδέχετο Δηλαδή laquoΚαι οι ιερείς και οι κριτές και όλοι οι προφήτες και όσοι γενικότερα από τους υπολοίπους ανθρώπους ήταν θεοσεβείς ούτε τους ίδιους τους εαυτούς τους δεν μπόρεσαν να αναδείξουν καθαρούς από κατηγορίες και τιμωρίες [δηλ από την ενοχή της αμαρτίας] αλλrsquo όταν έφευγαν από εδώ ο άδης όλους τους υποδεχότανraquo [Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 5 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 182-183]) Ο Κύριος κατερχόμενος στον άδη κηρύττει το ευαγγέλιο της σωτηρίας στις ψυχές όλων των laquoἀπrsquo αἰῶνοςraquo νεκρών και σώζει τους επιδεκτικούς σωτηρίας (Α΄ Πετρ γ΄ 18-19 δ΄ 6) Καθώς ήταν ο Ίδιος η αυτοζωή απολύτως ελεύθερος από αμαρτία ο Θεός ενανθρωπήσας νίκησε κατά κράτος τον θάνατο και τον άδη και laquoτόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου τοὐτrsquo ἔστι τόν διάβολονraquo (Εβρ β΄ 14) Ο άδης πλέον μοιάζει με δεσμωτήριο του οποίου τις πύλε και τα δεσμά συνέτριψε ο Κύριος ενώ τους δεσμίους laquoἐξήγαγεν ἐκ μέν τοῦ σκότους πρός ἀνέσπερον φῶς πρός δέ ζωήν αἰώνιον ἐκ θανάτουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη είναι laquoνέκρωσις ᾋδου θανάτου θάνατος ἐλευθερία ψυχῶν καί πρός οὐρανούς ἠνεῳγμένη τοῖς βουλομένοις ὁδόςraquo (Μαζίμου πλανούδη PG 147 989A στο Ι Καρμίρη Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ απόψεως ορθοδόξου σελ 112 όπου και πλουσιότατη πατερική τεκμηρίωση) Μετά Χριστόν στον άδη κατέρχονται οι ψυχές μόνον όσων δεν πίστεψαν στον Χριστό δεν θέλησαν να οικειοποιηθούν τη διά Χριστού σωτηρία και δεν μετανόησαν Ως εκ τούτου όσοι αρνήθηκαν το κήρυγμα του Χριστού προγεύονται στον άδη την οδύνη της αιωνίας κολάσεως στην οποία θα αποπεμφθούν κατά τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου Αντίθετα οι ψυχές όσων πίστεψαν και μετανόησαν μετά θάνατον οδηγούνται laquoἐν κόλποις Ἀβραάμraquo που η Γραφή ονομάζει και παράδεισονraquo (Λουκ κγrsquo 43) όπου προγεύονται τη βασιλεία των ουρανών την οποία θα κληρονομήσουν κατά τη δευτέρα παρουσία Για τη διπλή αυτή μέση κατάσταση των ψυχών βλ Λουκ ις΄ 19-31 Ας διευκρινιστεί τέλος ότι παρά τη χρήση των λέξεων laquoκάθοδοςraquo laquoπύλαιraquo laquoφυλακήraquo ο άδης δεν είναι τόπος αλλά τρόπος υπάρξεων ψυχών laquoᾋδην μή τόπον τινά οὕτως ὀνομαζόμενον οἴεσθαι ἀλλά τινα κατάστασιν ζωῆς ἀειδῆ καί ἀσώματον ἧ τήν ψυχήν ἐμβιοτεύειν παρά τῆς Γραφῆς ἐκδιδασκόμεθαraquo διότι η ασώματος φύσις mdash όπως είναι και αυτή της ψυχής mdash laquoοὐκ ἔχει σχῆμα ἵνα σωματικῶς περισχεθῇ καί οὐ σωματικῶς περιέχεται ἀλλά νοητῶςraquo (Γρηγορίου Νύσσης PG 46 85 και Ιωάννου Δαμασκηνού PG 94853 στο ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ σελ 384) laquoἍπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεταιraquo Μία όντως πρωτότυπη προσέγγιση της αφάτου κενώσεως και ταπεινώσεως

του Υιού και Λόγου του θεού Μια άλλη πτυχή της ανεννοήτου απείρου συγκαταβάσεως του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος το Οποίο σμικρύνεται και προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση διά της θείας Του ενανθρωπήσεως Λέγει λοιπόν ο ιερός πατήρ ότι από τη στιγμή που ο Υιός και Λόγος του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση μας ότι εργάζεται διά του μυστηρίου της θείας Του ενανθρωπήσεως πάνω στην πεσμένη και αμαυρωθείσα ανθρώπινη φύση μας αυτό το προσάπτει στον εαυτό Του Σαν δηλαδή να το απολαμβάνει ο Ίδιος Είναι μια ακόμη απόδειξη της ταπεινώσεώς Του της αγάπης Του που laquoστέγειraquo την ασθένειά μας το γεγονός ότι φθάνει μέχρι του σημείου να ταυτίζει τον εαυτό Του μrsquo εμάς Και πράγματι laquoἈνάστασιν Χριστοῦraquo λέμε τη στιγμή κατά την οποία Εκείνος ποτέ δεν εξέπεσε από τη ζωή όντας ο Ίδιος η όντως Ζωή Ένδοξη λέμε την αγία Ανάστασή Του αλλά η δόξα αναφέρεται σrsquo εμάς που είχαμε περιέλθει σε αδοξία και τον εξευτελισμό και όχι σrsquo Αυτόν που ενδόξως υπήρχε προαιωνίως στους κόλπους του ουρανίου Του Πατρός Αυτή είναι η ταπείνωσή Του Μέχρι τέτοιου βαθμού φθάνει η κένωσή Του Ότι μας χαρίζει ότι μας πλουτίζει ότι μας δωρίζει τα προσάπτει στον εαυτό Του σαν κι Αυτός που είναι ο Χαριτοδότης ο Πλούσιος ο Δωρεοδότης να τα έχει ανάγκη ή να τα αποκτά τώρα laquoἀσυγχύτωςraquo Η ένωση της ψυχής του πιστού με την laquoόντως αιωνία ζωήraquo είναι η κατά χάριν κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό η θέωση δηλαδή του ανθρώπου Η ένωση αυτή της κτιστής ψυχής του ανθρώπου με την άκτιστη laquoόντως αιωνία ζωήraquo τον ζωοδότη Κύριο αποκλείει κάθε ουσιαστική ταύτιση ακτίστου και κτιστού Γιrsquo αυτή την ασύγχυτη ένωση της ψυχής μετά του Θεού σημειώνει αλλού ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος laquoὬσπερ ἐν Πατρί καί Υἱῷ και Ἁγίῳ Πνεύματι εἷς Θεός ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως προσκυνεῖται οὕτω πάλιν ἐν Θεῷ καί ψυχῇ καί σώματι ἀδιαιρέτως καί ἀσυγχύτως Θεός κατά χάριν ὁ ἄνθρωπος γίνεται μήτε τοῦ σώματος εἰς ψυχήν μεταβαλλομένου μήτε τῆς ψυχῆς εἰς ψυχήν μεταπηγνυμένης ἀλλά μένων Θεός καθrsquo ὅ Θεός ἐστι καί ἡ ψυχή καθώς ἔχει φύσεως καί το σῶμα καθώς ἐπλάσθη πηλόςraquo (SC 129 130 εξ) Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος (300-390 μΧ) για την ασύγχυτη αυτή ένωση του ακτίστου Θεού με την κτιστή ψυχή του ανθρώπου γράφει τα εξής laquoἈλλrsquo ἐνταῦθα θεώρει καί διάκρινον καί σύνες πῶς ἄκουσον οὗτος Θεός αὗτη οὐ Θεός οὗτος Κύριος αὗτη δούλη οὗτος κτίστης αὗτη κτίσμα οὗτος ποιητής αὗτη ποίημα Οὐδέν κοινόν τῆς αὐτοῦ φύσεως καία αὐτῆς τυγχάνει ἀλλά διά την ἄπειρον καί ἄρρητον καί ἀνεννόητον ἀγάπην καί εὐσπλαγχνίαν αὐτοῦ εὐδόκησεν εἰς τοῦτο τό ποίημα καί κτίσμα νοερόν καί τίμιον καί ἐξαίρετον ἔργον ἐνοικῆσαι ὥς φησιν ἡ Γραφή εἰς τό εἶναι ἡμᾶς ἀπαρχήν τινα τῶν αὐτοῦ κτισμάτων εἰς τήν αὐτοῦ σοφίαν καί κοινωνίαν εἰς ἴδιον κατοικητήριον εἰς ἰδίαν καί καθαράν νύμφηνraquo (PG 34 816BC) laquoτῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇraquo Πρβ laquoταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάςraquo και laquoΝεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίνraquo όπου λέγει ότι είναι νεκροί όσοι δεν έχουν πίστη ζωντανή διά των έργων Πρόκειται για μια άλλη αντίληψη περί ζωής και θανάτου την κατά Θεόν αντίληψη η οποία προβάλλει κατά τρόπο σαφή μέσα στην Αγία Γραφή παράλληλα με τη χρήση των σχετικών λέξεων (laquoθάνατοςraquolaquoνεκρόςraquo κλπ) υπό τη συνήθη έννοια τους Έτσι θάνατος θεωρείται κατrsquoεξοχήν ο πνευματικός που είναι ο χωρισμός της ψυχής από τον Θεό με τη συστηματική διάπραξη της αμαρτίας για την οποία ο άνθρωπος δεν μετανοεί Ο βιολογικός θάνατος δηλαδή ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα αποτελεί απλώς συνέπεια του πνευαμτικού laquoδευτέρου λόγου λεπτομέρειανraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ βιβλίον Ζ΄ κεφ Α΄ 1 Η έννοια του θανάτου κατά την Γραφήν σελ 369-370) Ήδη στις πρώτες σελίδες της Γενέσεως διαβάζουμε ότι ο Θεός είχε προειδοποιήσει τους πρωτοπλάστους laquoᾗ δrsquo ἄν ἡμέρα φάγητεraquo από το δέντρο laquoτοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόνraquo

laquoθανάτῳ ἀποθανεῖσθεraquo (β΄ 17) Είναι γνωστό όμως ότι δεν πέθαναν την ημέρα της παραβάσεως της θείας εντολής παρά μόνο πνευματικά Χωρίσθηκαν από τον Θεό εξορίστηκαν από τον παράδεισο της τρυφής απέκτησαν παιδιά και μετά από πολλά χρόνια γεύθηκαν και τον σωματικό θάνατο (βλ Γεν ε΄ 5) Ομοίως στην Καινή Διαθήκη ο Πατέρας της παραβολής του ασώτου δηλώνει ότι ο γυιός του laquoνεκρός ἦν καί ἀνέζησεraquo (Λουκ ιε΄ 32) ήταν νεκρός τον καιρό της αποστασίας του και διά της μετανοίας καί επιστροφής κοντά Του (στον Θεό Πατέρα) ανέζησε και ο απόστολος Παύλος γράφει προς τους Εφεσίους ότι ο Θεός αυτούς laquoκαί ὄντας νεκρούς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷraquo (β΄ 5) Αντιστρόφως ο Κύριος διαβεβαίωσε για τους πατριάρχες Αβραάμ Ισαάκ και Ιακώβ που προ πολλού είχαν πεθάνει ότι ήταν ζωντανοί (Ματθ κβ΄ 32) Θάνατος λοιπόν είναι κυρίως η αποξένωση από το Θεό που είναι η ζωή Ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού μας δήλωσε κατηγορηματικά ότι laquoἐγώ εἰμί ἡ ζωήraquo (Ιω ιδ΄ 6) και μας διαβεβαίωσε ότι όποιος τηρεί τον λόγο Του laquoθάνατον οὐ μή θεωρήσῃ εἰς τόν αἰῶναraquo (Ιω η΄ 51) Οι Πατέρες μάλιστα χρησιμοποιούν μια άλλη λέξη Λέγουν ότι ο Θεός είναι laquoαυτοζωήraquo (Ιωάννης Δαμασκηνός PG 94 808D Γρηγόριος Νύσσης PG 45 797A κα βλ στο λεξικό του Lampe στο οικείο λήμμα) Δηλαδή δεν έχει ζωή κατά μετοχήν αλλrsquo εξ εαυτού είναι η ζωή κατrsquo απόλυτη έννοια και άρα δεν μπορεί να νοηθεί ζωή μακράν του Θεού Κατrsquo επέκτασιν και η αιώνιος ζωή η βασιλεία των ουρανών δεν είναι τίποτε άλλο παρά γνώση εμπειρική του Θεού ένωση με τον Θεό κοινωνία της αυτοζωής στην πληρότητά της (βλ Ιω ιζ΄ 3 Α΄ Ιω α΄ 3 γ΄ 2) laquoἐν γνώσειraquo Το θέμα της γνώσεως του θεού στην ορθόδοξη πνευματικότητα είναι μεγάλο αλλά και αναγκαίο να το κατέχει ο πιστός Πρώτα απrsquo όλα ο ίδιος ο Θεός δε μας θέλει κοντά Του άβουλα όντα ανελεύθερα βυθισμένα μέσα στο γνόφο της άγνοιας Είναι Θεός που γιrsquo αυτό ακριβώς αποκαλύπτει τον εαυτό Του έτσι ώστε να Τον γνωρίσουμε Γίνεται μεθεκτός απrsquo τους πιστούς σε μια ανώτερη δυνατότητα γνώσεως και εμπειρίας Ο Θεός δεν ζητεί από τους πιστούς Του μια διανοητική επιστημονική γνώση περί του προσώπου Του Βέβαια δεν είναι λάθος μια τέτοια διανοητική laquoγνώσηraquo Λάθος είναι να την ταυτίσουμε με τη βαθύτερη γνώση του Θεού που είναι περισσότερο βιωματική εμπειρία και λιγότερο διανοητική προσέγγιση Γιατί η γνώση του Θεού δεν είναι μια ανακάλυψη αλλά μια αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο Ο θεός αποκαλύπτει στον ερευνώντα άνθρωπο τον εαυτό Του Συνάπτει με τον κάθε άνθρωπο μια προσωπική διαθήκη Δεν αρέσκεται στο να έχουμε γνώσεις γιrsquo Αυτόν από τις μαρτυρίες άλλων αλλrsquo ο Ίδιος εμφανίζεται και παρέχει τη δική Του γνώση και ο άνθρωπος συνάπτει δική του προσωπική γνωριμία με τον Θεό Αυτή η γνωριμία δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο που συντελείται Γίνεται σε περίοδο που δεν την περιμένει ο άνθρωπος ή μπορεί να έλθει κατόπιν οδυνηρής αναζήτησης Μπορεί ακόμη να συμβεί σε άνθρωπο ο οποίος πολεμά τον Θεό όπως ο απόστολος Παύλος Αρχικά λοιπόν ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό Του στον άνθρωπο προκειμένου αυτός να ενθουσιαστεί από τη γλυκύτητα της γνώσεώς Του και νrsquo αρχίσει να Τον αναζητεί με πόθο και αγώνα πνευματικό Έτσι ο άνθρωπος προβιβάζεται στη γνώση του Θεού διά των ιερών μυστηρίων και της εργασίας των αγίων εντολών του Χριστού (πρβ Ιω ιδ΄ 21 23) και ταυτόχρονα έχει τη διαρκή αίσθηση ότι Τον αγνοεί Ή ορθότερα αισθάνεται ότι το μόνο καταληπτό απrsquo τον Θεό είναι η ακαταληψία Του Αυτή η ενσυνείδητη γνώση του Θεού γεννά περισσότερα ερωτήματα στον άνθρωπο απrsquo όσα απαντά Διότι μυστήριο ανεξιχνίαστο και απερίγραπτο είναι ο Θεός Όμως ο άνθρωπος δεν απογοητεύεται από την αδυναμία του να κατανοήσει πλήρως τον Θεό Αυτή η πνευματική αίσθηση που ήδη έχει αποκτήσει τόν γεμίζει με κάποια άρρητη γλυκύτητα και τον ωθεί σε εντονότερη αναζήτηση του Θεού

Τα βιώματα μιας τέτοιας εμπειρικής αποκαλυπτικής γνώσεως είναι κατά τον άγιο Συμεών laquoνῷ καί λόγῳ ἀκατάληπτα καί ἄφρασταraquo (Ύμνος ΚΘ΄ 284-293 SC 174 334) laquoΠῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ πῶς δέ μακράν σε βλέπω πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ ἐν ουρανῷ δrsquo ὁρῶ σεraquo (Ύμνος Ζ΄ 1-2 SC 156 208) Γιrsquo αυτό και ο ίδιος ο ιερός Πατήρ συμβουλεύει Για τα θέματα αυτά laquoμή ἐρώτα μή ἐρεύνα μή ἐκζήτειraquo Αφού ο άνθρωπος αδυνατεί να μετρήσει τις σταγόνες της βροχής ή την άμμο της θαλάσσης laquoπῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν ἥν ἐνδείκνυται μεθrsquo ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων (Ύμνος ΚΘ΄ 267-283 SC 174 332) Μπαίνοντας ο πιστός σrsquo αυτή τη διαδικασία σrsquo αυτή την εμπειρία ορθότερα επιποθεί περισσότερο τη σχέση και τη γνώση του Θεού στην άληκτη αιωνιότητα Γιατί δεν του αρκεί να Τον γνωρίζει laquoδιrsquo ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματιraquo αλλά ορέγεται να Τον αντικρίσει laquoπρόσωπον πρός πρόσωπονraquo laquoκαθώς ἐστιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12 Α΄ Ιω γ΄ 2) Αυτή η τέλεια γνώση του Θεού ndash όσο δηλαδή μπορεί να laquoχωρέσειraquo ο άνθρωπος σrsquo αυτή ndash θα επιτευχθεί στη βασιλεία των ουρανών Ο Κύριος είπε ότι αυτή η βασιλεία του Θεού είναι η γνώση του Θεού (βλ Ιω ιζ΄ 3) laquoἐν ὁράσειraquo Αν η βιολογική ζωή καθίσταται δυσχερής χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων πολύ περισσότερο η πνευματική ζωή απαιτεί τους δικούς της πνευματικούς νόμους και τις δικές της πνευματικές αισθήσεις Υπάρχει γεύση πνευματική Γεύση των μυστηρίων του Θεού (βλ Ψαλ λγ΄ 9) Υπάρχει πνευματική ακοή Ακοή λεπτή που συλλαμβάνει τα μηνύματα του ουρανού τη φωνή του Θεού μέσα μας Είναι η ακοή στην οποία αναφέρεται ο Κύριος λέγοντας laquoὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτωraquo (Ματθ ια΄ 15) Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και όραση πνευματική Είναι η όραση που δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μας μάτια Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κανείς ενώ είναι τυφλός να βλέπει με μάτια πνευματικά Βέβαια το κεφάλαιο της πνευματικής ζωής που αφορά στη θέα των μυστηρίων του Θεού και του ίδιου του Θεού αναφέρεται σε δυσπρόσιτα πνευματικά ύψη τέτοια που μόνο οι άγιοι μπορούν να τα προσεγγίσουν και να μας μεταδώσουν κάτι από τις εμπειρίες τους και από τον τρόπο προσεγγίσεως και βιώσεώς τους Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εμφανίζει ως οδό που οδηγεί στη θέα στη γνώση και κοινωνία του Θεού την οδό της τηρήσεως των θείων Του εντολών Η τήρηση των εντολών λέγει αναβιβάζει τον άνθρωπο laquoπρος ύψος πνευματικής θεωρίαςraquo έτσι ώστε laquoαὐτόν τε τόν Θεόν ἀπλανῶς ὁρᾷ καί την γενομένην εἰς αὐτόν ἀλλοίωσιν τρανῶς κατανοεῖraquo (Κεφάλαια γνωστικά και θεολογικά εικοσιπέντε 8 Φιλοκαλία ΕΠΕ 19Α 460) laquoΑίφνης λέγει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης η ψυχή βλέπει τον Κύριον και αναγνωρίζει Αυτόνhellip Ο Κύριος γνωρίζεται εν Πνεύματι Αγίω και το Πνεύμα το Άγιον πληροί όλον τον άνθρωπον το πνεύμα την ψυχήν το σώμα αυτού Ούτως ο Θεός γνωρίζεται εν ουρανώ και επί της γηςraquo (Αρχιμ Σωφρονίου [Σαχάρωφ] Άσκησις και θεωρία σελ 128-129) laquoΝῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα οἴδαμεν δέ ότι ἐάν φανερωθῇ ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστιraquo (Α΄ Ιω γ΄ 2) θεολογεί ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής Και ο π Σωφρόνιος (Σαχάρωφ) γράφει σχετικά laquoΚατrsquo ουσίαν ο Θεός παραμένει πάντοτε ο Αυτός εν πάση φανερώσει Αυτού εις τον άνθρωπον ημείς όμως δεν δεχόμεθα Αυτόν κατά τον οφειλόμενον τρόπον Δεν δυνάμεθα να προσλάβωμεν Αυτόν εις το απόλυτον πλήρωμα Αυτού εντός των ορίων της γης εν τούτοις όμως laquoβλέπομενraquo Αυτόν έστω και laquoδιrsquo εσόπτρου εν αινίγματιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12) Και το laquoέσοπτρον τούτο δεν είναι πάντοτε εις τον αυτόν βαθμόν laquoαινιγματώδεςraquo Εξαρτάται εκ του μέτρου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού διά των οποίων εδόθη η Αυτο-αποκάλυψις του Θεού εις ημάςraquo (Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι σελ 248)

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος

Περιεχόμενα

Πηγές και Βοηθήματα

Βίος αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου

Λόγος αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου Περί της του Χριστού Αναστάσεως

Σχόλια

ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ

Βιβλιοθήκη Ελλήνων Πατέρων και Εκκλησιαστικών Συγγραφέων εκδ laquoΑποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδοςraquo [ΒΕΠΕΣ]

Βλάχου Ιεροθέου Αρχιμ (νυν Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου) Το Μυστήριο της παιδείας του Θεού εκδ ΙΜ Γενεθλίων της Θεοτόκου (Πελαγίας) 19913

mdash Μεταξύ δύο αιώνων εκδ ΙΜ Γενεθλίων της Θεοτόκου (Πελαγίας) 2000 Γιαννακοπούλου Ιωήλ Αρχιμ Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους Ο΄ (Κείμενον ndash Ερμηνευτική παράφρασις ndash Εισαγωγή ndash Σχόλια) τομ 24ος Αθήναι 1965

Evdokimov Paul Το Άγιο Πνεύμα στην ορθόδοξη παράδοση Θεσσαλονίκη 1991 Ευθυμίου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ [150] Ψαλμούς του Προφητάνακτος Δαβίδ τομ 2ος Ψαλμοί να΄ - ρ΄ [51-100] εκδ laquoΟρθόδοξος Κυψέληraquo Θεσσαλονίκη 1996

Θεοδώρου Ανδρέου Η ουσία της Ορθοδοξίας εκδ laquoΠεριστεράraquo Αθήναι 1961 Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια Αθήναι [ΘΗΕ] Ιωάννου Δαμασκηνού Έκδοσις ακριβής του ορθοδόξου πίστεως (Κείμενο ndash Μετάφραση

ndash Εισαγωγή ndash Σχολία Ν Ματσούκα) εκδ Π Πουρναρά Θεσσαλονίκη 1976 Καλλινίκου Κωνσταντίνου Ν Πρωτοπρεσβ Υπόμνημα εις τον Ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος

Ψαλμοί 72-150 εν Αλεξανδρεία τύποις Πατριαρχικού τυπογραφείου 1929 Καρδαμάκη π Μιχαήλ Ορθόδοξη Πνευματικότητα εκδ Ακρίτας 19801 mdash Αεί μένει μυστήριονhellip εκδ Αρμός mdash laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo Εισήγηση στη laquoΣύναξι Ορθοδόξων Θεολόγωνraquo (Λαμία 1970) Περί Αγίου Πνεύματος εκδ laquoΟ άρτος της ζωήςraquo Αθήναι 1971

Καρμίρη Ιωάννου Ν Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ επόψεως ορθοδόξου Αθήναι 1939

Κριβοσέιν Βασιλείου Αρχιεπισκόπου Μέσα στο φως του Χριστού εκδ laquoΤο Περιβόλι της Παναγίαςraquo Θεσσαλονίκη 1983

Lampe GWH A Patristic Greek Lexicon Oxford University Press 1972 Liddell Henry G και Scott R Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης (μετ υπό ΞΠ Μόσχου) τομ 1-4 και Συπλήρωμα εκδ laquoΙ Σιδέρηςraquo Αθήναι

Lossky Vladimir Η μυστική θεολογία της Ανατολικής Εκκλησίας Θεσσαλονίκη 1964 Meyendorff Jean Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς και η Ορθόδοξη Μυστική Παράδοση εκδ Ακρίτας 1983

Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ (Τρεις θεομητορικές ομιλίες) (Κείμενο ndash Μετάφραση ndash Εισαγωγή ndash Σχόλια Νέλλας Παναγιώτης) Σειρά laquoΕπί τας πηγάςraquo εκδ Αποστολικής Διακονίας Αθήνα 19954

Παλαιογιάννη ΚΔ Αρχιμ Η Καινή Διαθήκη κατά θέματα εκδ ΟΧΑ laquoΛυδίαraquo Θεσσαλονίκη 2000

Παπαδοπούλου Στυλιανού Καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών Θεολογία και Γλώσσα Εμπειρική Θεολογία ndash Συμβατική γλώσσα εκδ Τέρτιος Κατερίνη

Patrologia Graeca εκδ JPMigne Paris 1857 ndash 1912 [PG] Σαχάρωφ Σωφρονίου Αρχιμ Άσκηση και θεωρία εκδ Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας 1996

mdash Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι εκδ Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας 1992

mdash Ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης εκδ Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας 19905

Sources Chreacutettiennes Paris [SC] Σωτηροπούλου Χαραλάμπους Νηπτικοί και πατέρες των μέσων χρόνων Αθήναι 1992 mdash Συμεών ο Νέος Θεολόγος (Βίος ndash έργα ndash διδασκαλία) Πανεπιστημιακαί παραδόσεις Αθήναι 2002

Τρεμπέλα Παναγιώτου Ν Η Παλιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος εκδ laquoο Σωτήρraquo Αθήναι 1992

mdash Δογματική της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας τομ Α΄ - Γ΄ Εκδ laquoο Σωτήρraquo Αθήναι mdash Εγκυκλοπαίδεια της Θεολογίας εκδ laquoο Σωτήρraquo Αθήναι 19802 mdash Μυστικισμός ndash Αποφατισμός Καταφατική Θεολογία τεύχος Α΄ εν Αθήναις 1974 Τριανταφυλλίδη Γεώργιου Αρχιμ Ελλάμψεις θείου φωτός Θεσσαλονίκη 1984 Ware Καλλίστου Η Ορθόδοξη Εκκλησία εκδ Ακρίτας 1998 Φιλοκαλία των Νηπτικών και Ασκητικών Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας Πατερικαί Εκδόσεις laquoΓρηγόριος ο Παλαμάςraquo Θεσσαλονίκη [ΕΠΕ]

ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ Γρηγόριος Παλαμάς Σύναξη Η Δράσις μας

Βίος του Αγίου Πατρός

ΣΥΜΕΩΝ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ

τη Μικρασιάτικη Γαλάτεια της Παφλαγονίας το έτος 957 βλέπει το φως της ζωής ο άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος Οι γονείς του ευγενείς και διακεκριμένοι στην επαρχία που ζούσαν ενδιαφέρονται για την παιδεία και την αγωγή του μικρού

Συμεών Για τον λόγο αυτό και τον στέλνουν 6 μόλις ετών στην Κωνσταντινούπολη σε συγγενικά τους πρόσωπα τα οποία κατείχαν θέσεις μέσα στα ανάκτορα Από αυτή την ηλικία δέχεται τα πρώτα μαθήματα και σύντομα επιδίδεται στην ταχυγραφία και καλλιγραφία

Εκείνη ακριβώς την εποχή με τη βοήθεια του θείου του αποδέχεται το αξίωμα του σπαθαροκουβιλάριου καθώς και τη διάκριση να γίνει μέλος της Συγκλήτου Βέβαια ποτέ δεν τον έθελξαν τέτοιες κοσμικές θέσεις Βέβαια ποτέ δεν τον έθελξαν τέτοιες κοσμικές θέσεις Και αν εδέχθη κάτι τέτοιο το έκανε για να μη δυσαρεστήσει τον θείο του Η εφηβική καρδιά του Συμεών δεν συγκινείται από τη θέση που κατέχει ούτε από την εξέλιξη που προδιαγράφεται γιrsquo αυτόν Η γνωριμία του με τον πνευματικό του άγιο Συμεών τον Ευλαβή τον Στουδίτη έχει ανοίξει άλλους ορίζοντες και διαφορετικούς πόθους στην καρδιά του

Γιrsquo αυτό και μόλις του δίνεται η κατάλληλη ευκαιρία μετά τον θάνατο του Νικηφόρου Φωκά (969) εγκαταλείπει τη θέση του στα ανάκτορα και σε ηλικία 14 ετών πηγαίνει στην περίφημη Μονή του Στουδίου και αναζητεί να μείνει πλησίον του πνευματικού του πατρός Ο πνευματικός του όμως δεν συμφωνεί με την παραμονή του στο μοναστήρι γιατί κρίνει ότι η ηλικία του είναι ακατάλληλη για μια τόσο μεγάλη απόφαση και του υπαγορεύει να επιστρέψει στο σπίτι του θείου του

Λύπη κατακλύζει την καρδιά του Συμεών για το ανεκπλήρωτο της επιθυμίας του Επιστρέφει παρόλα αυτά στο σπίτι του θείου του όπου επιδίδεται στην προσευχή και στη μελέτη θεολογικών και πνευματικών κειμένων που του συνέστησε ο πνευματικός του

Όπως σημειώνει ο μαθητής του Νικήτας Στηθάτος ο οποίος και συνέταξε βιογραφία για τον άγιο συμεών όταν ο Συμεών βρισκόταν στην ηλικία των 20 ετών δέχθηκε μια ιδιαίτερη ευλογία από τον Θεό Μια νύχτα και κατά την ώρα που με δάκρυα ήταν δοσμένος στο ιερό έργο της προσευχής γέμισε το δωμάτιό του με άπλετο φως Ο ίδιος κατελήφθη από έκσταση και ο νους του ανυψώθηκε στα ουράνια Εκεί είδε να στέκεται μέσα στο φως ο πνευματικός του πατέρας Συμεών ο Ευλαβής Η χαρά και η έκπληξη για τη θεία οπτασία πλημμυρίζουν την καρδιά του νεαρού Συμεών Έχουν περάσει έξι ολόκληρα χρόνια από τότε που ο πνευματικός του του αρνήθηκε την είσοδο στον μοναχικό βίο Τώρα όμως μετά την παρέλευση τόσων ετών πολύ δε περισσότερο με αυτή την εμπειρία τρέφει πολλές ελπίδες ότι θα τον δεχθεί στο μοναστήρι Για άλλη μια φορά όμως αποτρέπεται από κάτι τέτοιο

Πέρασαν άλλα έξι χρόνια και ο Συμεών είδε για δεύτερη φορά παρόμοια θεία οπτασία Και καθώς τώρα βρίσκεται σε ηλικία 26 χρόνων του ανατίθεται μια υπηρεσιακή αποστολή στην ιδιαίτερη πατρίδα του τη Γαλάτη Πριν την αναχώρηση του επισκέπτεται τον πνευματικό του πατέρα για να ζητήσει την ευλογία του και δέχεται απrsquo αυτόν κάτι ασύγκριτα μεγαλύτερο και απρόσμενο Του ανακοινώνεται ότι είναι σε ηλικία που μπορεί να εισέλθει στο μοναχικό βίο Η χαρά του Συμεών είναι ανέκφραστη Ο πόθος τόσων χρόνων μπορεί τώρα να

Σ

εκπληρωθεί Αναχωρεί βεβαίως κατόπιν για την πατρίδα του τη Γαλάτη όπου και ανακοινώνει τα σχέδιά του στους γονείς του

Η αντίδραση των γονέων του και των συγγενών του υπήρξε έντονη Ο πατέρας του φαίνεται ότι ήταν ιδιαίτερα πιεστικός και φορτικός στο να τον αποτρέψει όμως δεν κατορθώνει καθόλου να τον επηρεάσει Ο Συμεών μάλιστα προβαίνει και σε πράξεις που πιστοποιούν το αμετάκλητο της απόφασής του Αρνείται εγγράφως κάθε διεκδίκησή του από την πατρική περιουσία και αναχωρεί για την Κωνσταντινούπολη

Φθάνοντας εκεί πηγαίνει αμέσως στον γέροντά του στην ιερά Μονή Στουδίου και γίνεται δεκτός εκεί σε ηλικία 27 ετών Τότε παίρνει και το μοναχικό όνομα Συμεών (το κατά κόσμον όνομά του ήταν Γεώργιος) Ηγούμενος της μονής τότε ήταν ο Πέτρος και η μονή ακολουθούσε το κοινοβιακό σύστημα οργάνωσης Εξαίτιας αυτού γεννάται και η πρώτη αντιξοότητα στον Συμεών Η απόλυτη υπακοή του στον πνευματικό του πατέρα καθώς αντιτίθεται προς το κοινοβιακό πνεύμα σύμφωνα με το οποίο απόλυτη υπακοή ασκείται μόνο στον ηγούμενο μαζί με το γεγονός ότι έχει εμφανή πνευματική πρόοδο ξεσήκωσε τον φθόνο των υπόλοιπων μοναχών Η διαβολή που του έγινε ανάγκασε τον ηγούμενο να τον διώξει από τη μονή

Κατrsquo εκείνη την περίοδο λίγο δηλαδή πριν αναχωρήσει από τη Μονή του Στουδίου ο Συμεών γεύεται την Τρίτη κατά σειράν θεία οπτασία

Ο γέροντάς του κατόπιν των γεγονότων που έλαβαν χώρα στη Μονή του Στουδίου τον οδήγησε δόκιμο ακόμη στην πλησιόχωρη Μονή του αγίου Μάμαντος του Ξηροκέρκου όπου ηγούμενος ήταν ο ενάρετος Αντώνιος

Στο νέο του ησυχαστήριο άλλοι πειρασμοί ενοχλούν τον Συμεών Κάποια στιγμή έρχεται από τη Γαλάτη ο κατά σάρκα πατέρας του ο οποίος μαζί με άλλους Συγκλητικούς προσπαθεί να τον πείσει να επιστρέψει στα εγκόσμια Μάταια όμως Ο Συμεών συντάσσει επιστολή προς τον πατέρα του στην οποία του εκθέτει το ύψος της κλήσεώς του και τον συμβουλεύει να μην αντιτίθεται σrsquo αυτήν Τη στιγμή της συντάξεώς της περιπίπτει σε νέα οπτασία Είναι η τέταρτη κατά σειράν

Κατόπιν και αυτού του πειρασμού τον οποίο διεξήλθε ο Συμεών μέσα στη χάρη του Θεού ο γέροντάς του Συμεών ο Ευλαβής τον έκειρε πλέον μοναχό σε ηλικία 29 ετών Δεν πέρασαν παρά δύο χρόνια από τότε και το έτος 988 απεβίωσε ο ενάρετος ηγούμενος της Μονής του αγίου Μάμαντος Αντώνιος Όλοι οι μοναχοί τότε με τη σύμφωνη γνώμη του Πατριάρχη Νικολάου Β΄ του Χρυσοβέργη εκλέγουν ηγούμενο τον Συμεών Κατόπιν αυτών χειροτονείται πρεσβύτερος και τοποθετείται ηγούμενος της Μονής Κατά τη διάρκεια της χειροτονίας του και μάλιστα τη στιγμή που ο αρχιερέας ανέπεμπε τη χειροτονητήρια ευχή είδε νέο όραμα το πέμπτο κατά σειράν

Ως ηγούμενος της Μονής του αγίου Μάμαντος ο Συμεών ο Νέος είχε να αντιμετωπίσει πολλά προβλήματα Αρχικά τα οικοδομικά της Μονής η οποία βρισκόταν σε ημιερειπωμένη κατάσταση Αυτό τον ανάγκασε να κατεδαφίσει τα παλαιά κτίρια και να οικοδομήσει νέα μαζί με νεόκτιστο λαμπρό ναό Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα με το οποίο κυριολεκτικά δεινοπάθησε ήταν η πνευματική καλλιέργεια και συγκρότηση των μοναχών Ο Συμεών θεωρητικός και νηπτικός καθώς ήταν συχνά έκανε λόγο στους μοναχούς περί laquoθείου έρωτοςraquo περί laquoθεωρίαςraquo και περί laquoθείου φωτόςraquo Οι μοναχοί όμως ήταν αμύητοι σε τέτοιου είδους διδασκαλία Έφθασαν μάλιστα στο σημείο τριάντα περίπου μοναχοί κατά τη διάρκεια κατηχήσεως ndash ομιλίας του Συμεών εντός του ιερού ναού να ορμήσουν κυριολεκτικά εναντίον

του με φωνές και απειλητικές διαθέσεις Ο Συμεών τους αντιμετώπισε με γλυκύτητα και εκείνοι έξαλλοι βγήκαν από τον ναό και με κραυγές προσέφυγαν στον Πατριάρχη Σισσίνιο απαιτώντας το δίκαιό τους

Ο Πατριάρχης εκπλήσσεται κυριολεκτικά από την στάση αυτή των μοναχών και καλεί τον Συμεών στο Πατριαρχείο όπου διαπιστώνει από την αντιπαράθεση τον φθόνο των μοναχών Γι΄ αυτό και αποφασίζει να τους εξορίσει όλους Τη στιγμή αυτή η συγχωρητικότητα του Συμεών και η παντελής έλλειψη κάθε μορφής εκδικήσεως λάμπουν σε όλο τους το μεγαλείο Παρεμβαίνει στον Πατριάρχη και με έντονες παρακλήσεις τον κάμπτει έτσι ώστε να μην τους εξορίσει

Μετά από αυτό το περιστατικό ο Συμεών παραμένει στη θέση του ηγουμένου για 25 ολόκληρα χρόνια και το 1013 παραδίδει την ηγουμενία στον μαθητή του Αρσένιο ενώ ο ίδιος αποσύρεται σε κοντινό ησυχαστήριο Βρίσκεται ήδη στην ηλικία των 57 ετών και μέσα στην ησυχία επιδίδεται πλέον στο συγγραφικό του έργο

Μέσα στις άλλες συγγραφές συντάσσει και ακολουθία προς τιμήν του πνευματικού του πατρός Συμεών του Ευλαβούς του οποίου την αγιότητα αποδεχόταν και ήθελε να εορτάζει τη μνήμη του

Η πράξη του αυτή βρίσκει αντίθετο τον Μητροπολίτη Νικομηδείας Στέφανο ο οποίος και κινεί τα νήματα εναντίον του και τελικά πείθει τον Πατριάρχη αφενός να του απαγορεύσει κάθε απόδοση τιμής στον Συμεών τον Ευλαβή και αφετέρου να τον εξορίσει στην περιοχή της Χρυσουπόλεως

Ο άγιος Συμεών παίρνει τον δρόμο της εξορίας και εγκαθίσταται σε ένα ερημοκκλήσι της Αγίας Μαρίνας Ο Πατριάρχης αργότερα τον αθωώνει και τον απαλλάσσει από την εξορία επιτρέποντας του να εγκατασταθεί όπου θέλει με τον όρο να εορτάζει ιδιωτικά μόνο τη μνήμη του πνευματικού του πατρός Συμεών του Ευλαβούς Ο Συμεών προτιμά την ερημία της αγίας Μαρίνας προς τιμήν της οποίας ανήγειρε και νέο ναό και σχηματίζει γύρω απrsquo αυτόν μίκρο ποίμνιο Παραμένει εκεί έως το 1037 όταν τον βρίσκει ο θάνατος σε ηλικία 79ndash80 ετών

Η ημέρα του θανάτου του δεν του ήταν άγνωστη Την προέβλεψε Γιrsquo αυτό και ετοιμάστηκε κατάλληλα Έβαλε τους μαθητές του αφού κοινώνησε των αχράντων Μυστηρίων ndash όπως έκανε κάθε μέρα ndash να ψάλλουν τη νεκρώσιμη ακολουθία και εκείνος μόλις τελείωσε την προσευχή του σταύρωσε τα χέρια τακτοποίησε το σώμα του με ηρεμία και είπε laquoΕἰς χεῖράς σου Χριστέ Βασιλεῦ τό πνεῦμά μου παρατίθημιraquo

Την προσωνυμία laquoΝέος Θεολόγοςraquo την απέκτησε για την έμφαση που έδωσε με τη ζωή του πρωτίστως και με τα έργα του κατά δεύτερον στη μυστική αίσθηση της θείας αγάπης και του φωτός έννοιες και καταστάσεις πνευματικές για τις οποίες κάνουν λόγο και οι άλλοι δύο Θεολόγοι ο άγιος Ιωάννης ο ευαγγελιστής και ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος

Από τους μαθητές του ο πιο διακεκριμένος Νικήτας ο Στηθάτος έκανε γνωστά τα έργα του τα σημαντικότερα των οποίων είναι οι laquoΚατηχήσειςraquo οι laquoΎμνοι Θείων Ερώτωνraquo και τα laquoΠρακτικά και Θεολογικά Κεφάλαιαraquo

Η μνήμη του εορτάζεται στις 12 Μαρτίου ημέρα της κοιμήσεώς του επειδή όμως συμπίπτει με τη νηστεία τη Μεγάλης Τεσσαρακοστής μετατίθεται στις 12 Οκτωβρίου

ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ Περί τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀναστάσεως Καί ὁποία τίς ἐστιν ἤ πῶς ἐν ἡμῖν γίνεται ἡ ἀνάστασις τοῦ Χριστοῦ καί ἐν αὐτῇ ἡ ἀνάστασις τῆς

ψυχῆς Καί τί τό μυστήριον ταύτης τῆς ἀναστάσεως Ἐλέχθη μετά τό Πάσχα τῇ δευτέρᾳ τῆς δευτέρας

ἑβδομάδος τοῦ Πάσχα

Λόγος ΙΓ ΄ Ἀδελφοί και πατέρες ἤδη τό Πάσχα ἡ χαρμόσυνος ἡμέρα ἡ πάσης εὐφροσύνης καί θυμηδίας τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀναστάσεως κατά περίοδον τοῦ χρόνου παραγινομένης ἀεί μᾶλλον δέ καθ᾿ ἑκάστην καί ἀεννάως γινομένης ἐν τοῖς εἰδόσι τό μυστήριον ταύτης χαρᾶς καί ἀγαλλιάσεως(Πρβ Λουκ α΄ 14) ἀφάτου ἐπλήρωσε τάς καρδίας ἡμῶν λύσασα ἐπί τό αὐτό τῆς πανσέπτου νηστείας τόν κόπον ἤ μᾶλλον εἰπεῖν τελειώσασα καί ἅμα παρακαλέσασα ἡμῶν τάς ψυχάς διό καί πρός ἀνάπαυσιν καί εὐχαριστίαν πάντας ὁμοῦ τούς πιστούς προσκαλεσαμένη ὡς ὁρᾶτε διῆλθεν Εὐχαριστήσωμεν οὖν τῷ Κυρίῳ τῷ

ΛΟΓΟΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Περί της αναστάσεως του Χριστού Και σε τι συνίσταται αυτή δηλαδή πώς συντελείται μέσα μας η ανάσταση του Χριστού και μαζί με αυτήν η ανάσταση της ψυχής Και ποιο είναι το μυστήριο αυτής της αναστάσεως

(Εκφωνήθηκε τη Δευτέρα μετά την Κυριακή του Θωμά)

Λόγος 13ος

Ο κόπος της νηστείας και η χαρά της αναστάσεως

Αδελφοί και πατέρες ήδη πέρασε το Πάσχα αυτή η χαρμόσυνη ημέρα η αιτία κάθε χαράς και ευθυμίας Η ανάσταση του χριστού καθώς τη γιορτάζουμε κάθε χρόνο ή μάλλον καθώς συντελείται καθημερινά και αδιάλειπτα μέσα σrsquo αυτούς που τη βιώνουν μυστικά γέμισε τις καρδιές μας με ανέκφραστη χαρά και αγαλλίαση δίνοντας συγχρόνως τέλος και στον κόπο της πάνσεπτης νηστείας ή καλύτερα χαρίζοντας στις ψυχές μας την τελείωση και παρηγοριά μαζί γιrsquo αυτό και όπως βλέπετε προσκάλεσε όλους από κοινού τους πιστούς σε ανάπαυση από αυτόν τον αγώνα και σε ευχαριστία Ας ευχαριστήσουμε λοιπόν

διαβιβάσαντι ἡμᾶς τό πέλαγος(Πρβ Σ

Σολ ι΄ 18) τῆς νηστείας καί εἰς τόν λιμένα τῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως ἀγαγόντι μετ᾿ εὐθυμίας ἡμᾶς εὐχαριστήσωμεν αὐτῷ οἵ τε καλῶς καί προθύμως μετά ζεούσης προθέσεως καί ἀγώνων τῆς ἀρετῆς τόν δρόμον διανύσαντες τῆς νηστείας καί οἱ ἀσθενήσαντες περί ταῦτα δι᾿ ὀλιγωρίαν καί ψυχῆς ἀσθένειαν ἐπειδή αὐτός ἐστιν ὁ καί τοῖς σπουδαίοις ὑπέρ ἐκ περισσοῦ διδούς

τούς στεφάνους καί τούς ἀξίους μισθούς τῶν ἔργων αὐτῶν καί συγγνώμην αὖθις τοῖς ἀσθενεστέροις ὡς ἐλεήμων καί φιλάνθρωπος ἀπονέμων Ὁρᾷ γάρ τάς διαθέσεις ἡμῶν τῶν ψυχῶν καί τάς προαιρέσεις μᾶλλον ἤ τούς κόπους τοῦ σώματος δι᾿ ὧν γυμνάζομεν πρός ἀρετήν ἑαυτούς ἤ πλεῖον τήν ἄσκησιν προθυμίᾳ ψυχῆς ἐπιτείνοντες ἤ ἔλαττον δι᾿ ἀσθένειαν σώματος ταύτην τῶν σπουδαίων ποιούμενοι καί κατά τάς προθέσεις ἡμῶν ἀντιμετρεῖ τά ἔπαθλα καί τά τοῦ Πνεύματος ἑκάστῳ χαρίσματα ποιῶν ἤ περίφημον καί ἔνδοξον τῶν σπουδαίων τινά ἤ ἐῶν ταπεινόν ἔτι καί δεόμενον ἐπιπονωτέρας καθάρσεως

Ἀλλά γάρ ἴδωμεν εἰ δοκεῖ καί καλῶς ἐξετάσωμεν τί τό μυστήριον τῆς τοῦ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν ἀναστάσεως ὅπερ ἀεί τοῖς βουλομένοις ἡμῖν μυστικῶς γίνεται καί πῶς ἐν ἡμῖν ὁ Χριστός ὡς ἐν μνήματι θάπτεται καί πῶς ἑνούμενος ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανίσταται συνανιστῶν καί ἡμᾶς

τον Κύριο διότι εκείνος μας αξίωσε να διαπλεύσουμε το πέλαγος της νηστείας και να φθάσουμε με χαρά στο λιμάνι της αναστάσεώς του Ας τον ευχαριστήσουμε όλοι και όσοι διατρέξαμε το στάδιο της νηστείας σωστά και πρόθυμα με μεγάλο ζήλο και πνευματικούς αγώνες αλλά και όσοι υστερήσαμε σrsquo αυτά από αμέλεια και αδύναμη προαίρεση Γιατί αυτός είναι εκείνος που και τους επιμελείς πλουσιοπάροχα στεφανώνει και ανταμείβει επάξια για τα έργα τους και τους ασθενέστερους πάλι συγχωρεί ως ελεήμων και φιλάνθρωπος Διότι βλέπει περισσότερο τις ψυχικές μας διαθέσεις και την προαίρεσή μας παρά τους σωματικούς κόπους που καταβάλλουμε όταν γυμνάζουμε τον εαυτό μας στην αρετή είτε επιτείνοντας την άσκηση από ζήλο ψυχής είτε από αδυναμία σώματος μετριάζοντάς την συγκριτικά με την άσκηση των δυνατών Ανάλογα λοιπόν με τη διάθεσή μας απονέμει στον καθένα τα βραβεία και τα χαρίσματα του Πνεύματος και μπορεί κάποιον απrsquo όσους έδειξαν ζήλο να τον χαριτώσει και να τον δοξάσει ή να τον αφήσει ακόμη στα χαμηλά καθώς θα χρειάζεται πιο επίπονο αγώνα για την κάθαρση του από την αμαρτία

Η ανάσταση του Χριστού στην ψυχή μας

Αλλrsquo ας δούμε λοιπόν αν θέλετε κι ας εξετάσουμε προσεκτικά ποιο είναι το μυστήριο της αναστάσεως του Χριστού και Θεού μας το οποίο πάντοτε συντελείται μέσα μας μυστικά εάν θέλουμε και πώς ο Χριστός θάπτεται μέσα μας σαν σε μνήμα και πώς ενώνεται με τις ψυχές μας και ανίσταται ανασταίνοντας κι εμάς μαζί

ἑαυτῷ Ἐστι δέ ὁ σκοπός τοῦ λόγου τοιοῦτος

Ὁ Χριστός καί Θεός ἡμῶν ἐπί σταυροῦ κρεμασθείς καί προσηλώσας(Πρβ Κολασ β΄ 14) ἐν αὐτῷ τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου(Πρβ Ιω α΄ 29) θανάτου γευσάμενος(Πρβ Εβρ β΄9) κατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδου(Πρβ Εφ Δ΄9 Ψαλ πε΄ 13) Ὥσπερ οὖν ἐξ ᾅδου πάλιν ἀνελθών εἰς τό ἄχραντον ἑαυτοῦ σῶμα εἰσῆλθεν οὗ κατελθών ἐκεῖσε οὐδαμῶς ἐχωρίσθη καί εὐθύς ἀνέστη ἐκ τῶν νεκρῶν καί μετά

ταῦτα ἀνῆλθεν εἰς οὐρανούς μετά δόξης πολλῆς καί δυνάμεως(Πρβ Ματθ κδ΄30 Λουκ κα΄ 27) οὕτω δή καί νῦν ἐξερχομένων ἡμῶν ἐκ τοῦ κόσμου καί εἰσερχομένων διά τῆς τῶν παθημάτων τοῦ Κυρίου ἐξομοιώσεως(Πρβ Ρωμ ς΄ 5 Β΄ Κορ α΄ 5 Φιλιπ γ΄ 10 κα) ἐν τῷ τῆς μετανοίας καί ταπεινώσεως μνήματι αὐτός ἐκεῖνος ἐξ οὐρανῶν κατερχόμενος εἰσέρχεται ὡς ἐν τάφῳ ἐν τῷ ἡμῶν σώματι καί ἑνούμενος ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάς καί τηνικαῦτα βλέπειν ἐμπαρέχει τῷ οὕτως ἀναστάντι σύν τῷ Χριστῷ τήν δόξαν τῆς μυστικῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως

Ἀνάστασις οὖν Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα ὑπάρχει ἀνάστασις τῶν κάτω κειμένων Ἐκεῖνος γάρ μή πεσών εἰς ἁμαρτίαν ποτέ(Πρβ Ιω η΄ 46 Εβρ Δ΄15 ζ΄ 26 κα) καθά γέγραπται μηδέ ἀλλοιωθείς τῆς ἰδίας δόξης κἄν ὁπωσοῦν πῶς ἀναστήσεταί ποτε ἤ δοξασθήσεται ὁ ἀεί ὤν ὑπερδεδοξασμένος καί ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς καί ἐξουσίας(Εφ α΄ 21) διαμένων ὡσαύτως Ἀνάστασις καί δόξα Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα καθάπερ εἴρηται

με τον εαυτό του Αυτός άλλωστε είναι και ο σκοπός της παρούσης ομιλίας

Ο Χριστός και Θεός μας κρεμάστηκε επάνω στον σταυρό και κάρφωσε σrsquo αυτόν την αμαρτία του κόσμου Και αφού γεύθηκε τον θάνατο κατήλθε στα κατώτατα μέρη του άδη Όπως ακριβώς λοιπόν αφού ανήλθε πάλι από τον άδη εισήλθε στο άχραντο σώμα του από το οποίο ως Θεός καθόλου δεν χωρίστηκε όταν κατέβηκε εκεί και αμέσως ανέστη εκ των νεκρών κι έπειτα ανήλθε στους ουρανούς με δόξα πολλή και με δύναμη έτσι τώρα συμβαίνει και μrsquo εμάς Όταν δηλαδή εμείς εξερχόμαστε από τον κόσμο και εισερχόμαστε στο μνήμα της μετάνοιας και ταπεινώσεως διά της μιμήσεως των παθημάτων του Κυρίου ο ίδιος ο Χριστός κατέρχεται από τον ουρανό εισέρχεται στο σώμα μας σαν σε τάφο ενώνεται με τις ψυχές μας και τις ανασταίνει από τον πνευματικό θάνατο στον οποίο ομολογουμένως μέχρι τότε ήταν παραδομένες Και τότε παρέχει τη δυνατότητα σ΄ αυτόν που έτσι αναστήθηκε μαζί με τον Χριστό να βλέπει τη δόξα της μυστικής του αναστάσεως

Η δική μας ανάσταση Η ανάσταση λοιπόν του Χριστού είναι

η δική μας ανάσταση που είμαστε πεσμένοι κάτω στην αμαρτία Διότι εκείνος που δεν έπεσε ποτέ στην αμαρτία όπως μαρτυρεί η Γραφή και δεν αλλοτριώθηκε από τη δόξα του ούτε κατά το ελάχιστον γιατί νrsquo αναστηθεί ή να δοξαστεί αυτός που είναι αϊδίως περιβεβλημένος με υπερβάλλουσα δόξα και παραμένει υπεράνω κάθε μορφής εξουσίας χωρίς να είναι ποτέ δυνατόν να εκπέσει Η ανάσταση και η

δόξα ὑπάρχει ἡ διά τῆς ἐν ἡμῖν αὐτοῦ ἀναστάσεως γινομένη καί δεικνυμένη καί ὁρωμένη ἡμῖν Ἅπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεται

Ἀνάστασις δέ ψυχῆς ἡ ἕνωσίς ἐστι τῆς ζωῆς ὥσπερ γάρ τό νεκρόν σῶμα εἰ μή δέξεται ἐν ἑαυτῷ τήν ζῶσαν ψυχήν καί ἀμίκτως ταύτῃ μιγῇ ζῆν οὐ λέγεται οὐδέ δύναται οὕτως οὐδέ ψυχή μόνη ζῆν αὐτή καθ᾿ ἑαυτήν δύναται εἰ μή ἀρρήτως καί ἀσυγχύτως ἑνωθῇ Θεῷ τῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇ(Πρβ Α΄ Ιω ε΄ 20) Πρό γάρ τῆς ἐν γνώσει καί ὁράσει καί αἰσθήσει ἑνώσεως νεκρά ἐστιν εἰ καί νοερά ὑπάρχει καί τῇ φύσει ἀθάνατος Οὔτε γάρ γνῶσις δίχα ὁράσεως οὔτε ὅρασις δίχα αἰσθήσεως Ἔστι δέ τό λεγόμενον οὕτως ὅρασις καί ἐν τῇ ὁράσει γνῶσις καί αἴσθησις (ἐν τοῖς πνευματικοῖς δέ τοῦτό φημι ἐν γάρ τοῖς σωματικοῖς καί δίχα ὁράσεως αἴσθησις γίνεται) Οἷόν τι λέγω Τυφλός εἰς λίθον τόν πόδα κρούων αἰσθάνεται ὁ δέ νεκρός οὔ ἐν τοῖς πνευματικοῖς δε εἰ μή εἰς θεωρίαν ἔλθῃ ὁ νοῦς τῶν ὑπέρ ἔννοιαν τῆς μυστικῆς ἐνεργείας οὐκ αἰσθάνεται Ὁ οὖν πρό τῆς θεωρίας τῶν ὑπέρ νοῦν καί λόγον καί ἔννοιαν ἐπαισθάνεσθαι λέγων ἐν τοῖς πνευματικοῖς τῷ τάς ὄψεις πηρῷ ἔοικεν ὅς ἐν οἷς μέν πάσχει ἀγαθοῖς ἤ κακοῖς ἐπαισθάνεται ἀγνοεῖ δέ τά ἐν χερσίν ἤ ποσί καί τά παραίτια ζωῆς ἤ θανάτου τούτῳ γενόμενα τά γάρ ἐπερχόμενα αὐτῷ κακά ἤ ἀγαθά

δόξα του Χριστού είναι όπως μόλις είπαμε η δική μας δόξα Αυτή πραγματοποιείται όταν συντελεσθεί μέσα μας η ανάστασή του Και τότε γίνεται φανερή και έκδηλη επάνω μας Διότι από τη στιγμή που προσέλαβε τη φύση μας όσα ο ίδιος ενεργεί μέσα μας αυτά και τα προσάπτει στον εαυτό του

Η μυστική ένωση με τον Θεό Η ανάσταση εξάλλου της ψυχής είναι η ένωση με τη ζωή Διότι όπως ακριβώς το νεκρό σώμα δεν λέμε ότι ζει ούτε και είναι δυνατόν να ζει αν δεν δεχθεί μέσα του την ψυχή η οποία το ζωοποιεί και αν δεν ενωθεί με αυτήν αχώριστα έτσι και η ψυχή δεν μπορεί από μόνη της να έχει ζωή εάν δεν ενωθεί αρρήτως και ασυγχύτως με τον Θεό που είναι η όντως αιώνια ζωή Η ψυχή δηλαδή πριν από την ένωσή της με τον Θεό mdash που συντελείται με τη βιωματική γνώση και τη μυστική όραση και αίσθηση mdash είναι νεκρή παρόλο που είναι νοερά και φύσει αθάνατη Γιατί δεν έχει κανείς αυτή τη γνώση εάν δεν αισθάνεται νοερώς Με αυτό που λέω εννοώ την όραση και τη συνδεδεμένη με αυτή γνώση και αίσθηση ndash αναφέρομαι στη σφαίρα της πνευματικής ζωής διότι στη σωματική ζωή υπάρχει αίσθηση και χωρίς όραση Ας αναφέρω ένα παράδειγμα Ο τυφλός όταν σκοντάψει σε μία πέτρα το αισθάνεται αυτό ο νεκρός όμως όχι Αντίθετα στην πνευματική ζωή εάν ο νους δεν δει όσα είναι πέρα από κάθε διανοητική κατάληψη δεν αισθάνεται τη μυστική αναγεννητική ενέργεια της θείας χάριτος μέσα του Επομένως όποιος ισχυρίζεται ότι έχει πνευματική αίσθηση πριν φθάσει στη θεωρία όσων υπερβαίνουν τον νου και τον λόγο και κάθε έννοια μοιάζει με τον τυφλό που αισθάνεται όσα καλά ή κακά του συμβαίνουν αγνοεί όμως όσα είναι δίπλα του και όσα είναι γιrsquo αυτόν υπόθεση ζωής του θανάτου Διότι δεν αντιλαμβάνεται καθόλου όσα κακά ή καλά τον πλησιάζουν καθώς έχει χάσει τη δύναμη και την αίσθηση της οράσεως

οὐδαμῶς ἐπαισθάνεται τῆς ὀπτικῆς ἐστερημένος δυνάμεως και αἰσθήσεως ὅθεν καί πολλάκις τήν ῥάβδον ἐπάρας πρός τήν τοῦ ἐχθροῦ ἄμυναν ἀντ᾿ ἐκείνου ἔσθ᾿ ὅτε τόν ἑαυτοῦ φίλον μᾶλλον ἐτύπτησε τοῦ ἐχθροῦ πρό τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ ἱσταμένου καί διαγελῶντος αὐτόν

Ἀνάστασιν Χριστοῦ οἱ πλείονες μέν τῶν ἀνθρώπων πιστεύουσιν ὀλίγοι δέ λίαν εἰσίν οἱ καί ταύτην βλέποντες καθαρῶς οἱ δέ γε μή θεασάμενοι οὐδέ προσκυνεῖν δύνανται ὡς ἅγιον καί Κύριον τόν Χριστόν Ἰησοῦν ldquoΟὐδείς γάρ φησί δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳrdquo(Α΄ Κορ ιβ΄ 3) καί ἀλλαχοῦ ldquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνrdquo(Ιω δ΄24) Οὐδέ γάρ λέγει τό ἱερώτατον λόγιον ὅ καθ᾿ ἑκάστην ἐπί στόματος περιφέρομεν Ἀνάστασιν Χριστοῦ πιστεύσαντες ἀλλά τι ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονrdquo Πῶς οὖν προτρέπεται νῦν ἡμᾶς τό Πνεῦμα λέγειν τό Ἅγιον - ὡς αὐτήν ἰδόντες ἥνπερ οὐκ εἴδομεν ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιrdquo ἅπαξ πρό χιλίων ἐτῶν ἀναστάντος τοῦ Χριστοῦ καί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινός Ἆρα μή ψεύδεσθαι ἡμᾶς βούλεται ἡ θεία Γραφή Ἄπαγε ἀλλ᾿ ἀληθεύειν μᾶλλον παρεγγυᾷ ὡς ἐν ἑνί ἑκάστῳ ἡμῶν τῶν πιστῶν ἐγγινομένης δηλονότι τῆς Χριστοῦ ἀναστάσεως καί τοῦτο οὐχ ἁπλῶς ἀλλά καθ᾿

γιrsquo αυτό και συμβαίνει πολλές φορές να σηκώνει το ραβδί του για να αμυνθεί ενάντια σε κάποιον που έρχεται να τον βλάψει και αντί γιrsquo αυτόν να χτυπήσει ενίοτε τον φίλο του ενώ ο εχθρός στέκεται μπροστά στα μάτια του και τον περιγελά

Η θέαση της αναστάσεως

Στην ανάσταση του Χριστού πιστεύουν μεν οι περισσότεροι άνθρωποι ελάχιστοι όμως τη βλέπουν κιόλας καθαρά Και όσοι βέβαια δεν τη δούν δεν μπορούν και να προσκυνήσουν τον Χριστό Ιησού ως άγιο και Κύριο Διότι λέει laquoΟὐδείς δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳraquo και αλλού laquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνraquo Ούτε λέει η ιερότατη ευχή του κάθε μέρα αυτήν την περίοδο φέρουμε στο στόμα μας Ανάστασιν Χριστού πιστεύσαντες αλλά τι λέει laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονraquo Πώς λοιπόν το Πνεύμα το Άγιον μας προτρέπει να λέμε τώρα laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιraquo - σαν να την είδαμε ενώ στην πραγματικότητα δεν την έχουμε δει ndash ενώ ο Χριστός μια και μόνη φορά αναστήθηκε πριν από χίλια χρόνια και μάλιστα ούτε τότε τον είδε κανείς να ανίσταται Μήπως η ιερά ευχή θέλει να λέμε ψέματα Κάθε άλλο Μας παρακινεί να λέμε την αλήθεια ότι δηλαδή μέσα στον καθένα από εμάς τους πιστούς πραγματοποιείται η

ὥραν ὡς εἰπεῖν αὐτοῦ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ ἐν ἡμῖν ἐξανισταμένου λαμπροφοροῦντος καί ἀπαστράπτοντος τάς τῆς ἀφθαρσίας καί Θεότητος ἀστραπάς Ἡ φωτοφόρος γάρ παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ(Πρβ Ιω κα΄4) ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾷν χαρίζεται Διό καί λέγομεν rdquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνrdquo(Ψαλ ριζ΄ 27) καί τήν δευτέραν αὐτοῦ ὑποσημαίνοντες παρουσίαν ἐπιφέροντες οὕτω λέγομεν ldquoΕὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίουrdquo(Ψαλ ριζ΄ 26) Οἷς οὖν ἐπιφανῇ ὁ Χριστός ἐξαναστάς πάντως πνευματικῶς αὐτοῖς τοῖς πνευματικοῖς ὄμμασι ὁρώμενος δείκνυται Ὅταν γάρ ἐν ἡμῖν διά τοῦ Πνεύματος γένηται ἀνιστᾷ ἡμᾶς ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιεῖ καί αὐτόν ἐν ἡμῖν ὅλον ὁρᾷν ζῶντα δίδωσι τόν ἀθάνατον καί ἀνώλεθρον οὐ μόνον δέ ἀλλά καί συνανιστῶντα(Πρβ Εφ β΄ 6) καί συνδοξάζοντα(Πρβ Ρωμ η΄ 17) ἡμᾶς ἑαυτῷ τρανῶς γινώσκειν χαρίζεται καθώς πᾶσα θεία Γραφή μαρτυρεῖ

Ταῦτα τοίνυν εἰσί τά τῶν χριστιανῶν θεῖα μυστήρια αὕτη ἡ ἐγκεκρυμμένη τῆς πίστεως ἡμῶν δύναμις ἥν οἱ ἄπιστοι ἤ δύσπιστοι ἤ μᾶλλον εἰπεῖν ἡμίπιστοι οὐχ ὁρῶσιν οὔτε μήν ἰδεῖν οὐδαμῶς δύνανται(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 16) Ἄπιστοι δέ δύσπιστοι καί ἡμίπιστοι οὗτοί εἰσιν οἱ μή διά τῶν ἔργων τήν πίστιν ἐπιδεικνύμενοι(Πρβ Ιακ β΄ 18) Ἔργων γάρ δίχα καί οἱ δαίμονες πιστεύουσι(Πρβ Ιακ β΄ 19) καί Θεόν εἶναι τόν Δεσπότην ὁμολογοῦσι Χριστόν

ανάσταση του Χριστού κι αυτό όχι μια φορά αλλά ndash θα έλεγα - κάθε ώρα ο ίδιος ο Δεσπότης Χριστός ανίσταται μέσα μας λαμπροφόρος ακτινοβολώντας το εκτυφλωτικό φως της αφθαρσίας και της θεότητος

Διότι η φωτοφόρος παρουσία του Πνεύματος μας φανερώνει σαν αυγή την ανάσταση του Δεσπότου ή καλύτερα μας αξιώνει να βλέπουμε τον ίδιο τον αναστημένο Χριστό Γιrsquoαυτό και λέμε laquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνraquo Και υποδηλώνοντας τη Δευτέρα του παρουσία προσθέτουμε και τα εξής laquoΕυλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίουraquo Σrsquo όσους λοιπόν φανερωθεί ο αναστημένος Χριστός αυτοί με πνευματικό οπωσδήποτε τρόπο τον βλέπουν με τα μάτια της ψυχής Γιατί όταν έλθει μέσα μας διά της χάριτος του Αγίου Πνεύματος μας ανασταίνει εκ των νεκρών και μας ζωογονεί και μας αξιώνει να τον βλέπουμε μέσα μας ολοζώντανο αυτόν που είναι αθάνατος και άφθαρτος κι όχι μόνον αυτό αλλά και μας δίνει τη χάρη να αντιλαμβανόμαστε κεξάθαρα ότι μας καθιστά μετόχους της αναστάσεως και της δόξης του καθώς η θεία Γραφή το μαρτυρεί στο σύνολό της

Η κρυμμένη δύναμη της πίστεως

Αυτά λοιπόν είναι τα θεία μυστήρια των χριστιανών αυτή είναι η κρυμμένη δύναμη της πίστεώς μας την οποία οι άπιστοι ή δύσπιστοι ή καλύτερα ημίπιστοι δεν βλέπουν ndash κι ούτε βέβαια είναι δυνατόν κάπως να δουν Άπιστοι δύσπιστοι και ημίπιστοι είναι όσοι δεν φανερώνουν την πίστη τους με έργα Γιατί χωρίς έργα και οι δαίμονες πιστεύουν και ομολογούν ότι ο Δεσπότης Χριστός είναι Θεός Διότι

ldquoΟἴδαμεν γάρ σε(Πρβ Μαρκ α΄ 24 Λουκ δ΄ 34) φασί τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦrdquo(Πρβ Ματθ η΄ 29 κα) καί ἀλλαχοῦ ldquoΟὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνrdquo(Πραξ ις΄ 17) Ἀλλ᾿ ὅμως οὔτε τούς δαίμονας οὔτε τούς ἀνθρώπους αὐτούς ἡ τοιαύτη πίστις ὠφελήσει Οὐδέ γάρ τῆς πίστεως ταύτης ὄφελος νεκρά γάρ ἐστι κατά τόν θεῖον ἀπόστολον ldquoἩ πίστις γάρ φησί δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινrdquo(Ιακ β΄ 26) ὥσπερ καί τά ἔργα δίχα πίστεως Νεκρά δέ πῶς Ὅτι τόν ζωογονοῦντα Θεόν(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 13) οὐκ ἔχει ἐν ἑαυτῇ ὅτι τόν εἰπόντα ldquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει(Πρβ Ιω ιδ΄21 23) καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαrdquo(Ιω ιδ΄ 23) οὐκ ἐκτήσατο ἐν ἑαυτῇ ἵνα τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ ἐξαναστήσῃ τόν κεκτημένον αὐτήν ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιήσῃ αὐτόν καί τόν ἀναστάντα ἐν αὐτῷ καί αὐτόν ἀναστήσαντα κατιδεῖν χαρίσηται Νεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίν Ἡ γάρ πίστις ἡ εἰς Θεόν ἀεί ζῇ καί ζῶσα ζωοποιεῖ τούς ἐκ προθέσεως ἀγαθῆς προσερχομένους καί ὑποδεχομένους αὐτήν ἥτις καί πρό τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν πολλούς ἐκ τοῦ θανάτου εἰς την ζωήν ἀνήγαγε καί τόν Χριστόν καί Θεόν ὑπέδειξε Καί ἔμελλον ἄν εἰ ἐνέμειναν ταῖς αὐτοῦ ἐντολαῖς καί ταύτας μέχρι θανάτου(Πρβ Φιλιπ β΄ 8) ἐφύλαξαν διαφυλαχθῆναι καί αὐτοί ὑπ᾿ αὐτῶν ndash οἷοι δηλονότι γεγόνασιν ὑπό μόνης τῆς πίστεως ἐπεί δέ μετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόν(Ψαλ οζ΄ 57) καί ταῖς προτέραις αὐτῶν περιεπάρησαν

λένε laquoΟἴδαμεν σε τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦraquo και αλλού Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνraquo Αλλrsquo όμως τέτοια πίστη δεν θα ωφελήσει ούτε τους δαίμονες ούτε τους ίδιους τους ανθρώπους Δεν έχει κανένα όφελος αυτή η πίστη διότι είναι νεκρή κατά τον θείο απόστολο laquoἩ πίστις γάρ δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινraquo όπως και τα έργα χωρίς πίστη Και γιατί είναι νεκρή Επειδή δεν έχει μέσα της τον Θεό που ζωογονεί τα πάντα επειδή δεν έκανε δικό της αυτόν που είπε laquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαraquo ώστε με την παρουσία του να αναστήσει εκ νεκρών όποιον έχει τέτοια πίστη και να τον ζωογονήσει και να τον αξιώσει να δει καθαρά αυτόν που αναστήθηκε μέσα του και ανέστησε και τον ίδιο Γιrsquo αυτό τον λόγο λοιπόν είναι νεκρή μια τέτοια πίστη ή καλύτερα είναι νεκροί όσοι χωρίς έργα έχουν αυτή την πίστη Γιατί η πίστη η πίστη στον Θεό είναι πάντοτε ζωντανή και ως τέτοια μεταδίδει την πνευματική ζωή σrsquo όσους με καλή διάθεση πλησιάζουν να την εγκολπωθούν Αυτή και πριν από την εργασία των εντολών πολλούς ανέσυρε από τον θάνατο στη ζωή και τους φανέρωσε τον Χριστό και Θεό Και αν είχαν μείνει σταθεροί σrsquo αυτές και τις είχαν φυλάξει αποφασισμένοι και για θάνατο προκειμένου να μην τις παραβούν θα είχαν διαφυλαχθεί και οι ίδιοι από αυτές ndash με άλλα λόγια θα είχαν παρεμείνει στο ύψος στο οποίο τους είχε ανεβάσει μόνη η πίστη Επειδή όμως λύγισαν σαν στραβό τόξο και περιεπλάκησαν ξανά στις προηγούμενες πράξεις τους αμέσως και σε ναυάγιο της πίστεως τους

πράξεσιν εἰκότως εὐθύς καί περί τήν πίστιν εὑρέθησαν ναυαγήσαντες(Α΄ Τιμ α΄ 19) καί τοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ὁ Θεός ἑαυτούς δυστυχῶς ἀπεστέρησαν Ὅπερ ἵνα μή πάθωμεν καί ἡμεῖς τηρήσωμεν ἀξιῶ τάς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ ὅση δύναμις ἵνα καί τῶν παρόντων καί τῶν μελλόντων ἀγαθῶν λέγω δή αὐτῆς τῆς τοῦ Χριστοῦ θέας ἐπαπολαύσωμεν ἧς Χριστοῦ ᾧ ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας Ἀμήν

κατέληξαν όπως ήταν επόμενο και τον εαυτό τους δυστυχώς απεστέρησαν από τον αληθινό πλούτο που είναι ο Χριστός και Θεός Για να μην το πάθουμε κι εμείς αυτό ας τηρήσουμε παρακαλώ τις εντολές του Θεού με όση δύναμη έχουμε για να απολαύσουμε και τα παρόντα και τα μέλλοντα αγαθά ndash κι εννοώ αυτή την ίδια τη θέα του Χριστού Αυτή μακάρι όλοι να επιτύχουμε χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ω η δόξα εις τους αιώνας Αμήν

ΣΧΟΛΙΑ

Σπαθαροκουβιλάριος Κάτι μεταξύ φύλακα και υπασπιστού laquoΑδελφοί και πατέρεςraquo Οι 34 κατηχήσεις του αγίου Συμεών είναι λόγοι που εκφώνησε προς τους μοναχούς της Μονής του Αγίου Μάμαντος Ξηροκέρκου στην Κωνσταντινούπολη κατά τη διάρκεια της ηγουμενίας του εκεί Γιrsquo αυτό και αρχίζει με αυτή την προσφώνηση Άρχισαν να συντάσσονται πριν το 998 πριν δηλαδή την ανταρσία των τριάντα μοναχών (βλ laquoΒίος του Αγίου Πατρός Συμεώνhellipraquo) laquoἤ ἐῶν ταπεινόνraquo Αναφέρεται όχι στο φρόνημα αλλά στην κατάσταση του ανθρώπου Από αυτή την άποψη laquoταπεινόςraquo σημαίνει γενικά τον μέτριο τον ευτελή τον φτωχό Στο συγκεκριμένο χωρίο laquoταπεινόςraquo είναι προφανώς αυτός που δεν έχει αξιωθεί ιδιαιτέρων χαρίτων και χαρισμάτων δεν έχει γίνει κατοικητήριο του Πνεύματος καθώς χρειάζεται βαθύτερη κάθαρση laquoμυστικῶςraquo Διά του όρου δηλώνεται ο άρρητος προσωπικός τρόπος βιώσεως του μυστηρίου της Αναστάσεως Κατrsquo εξοχήν μυστικός Θεολόγος ο άγιος Συμεών αποκαλύπτει την εμπειρία και τη μετοχή του στα θεία και σωτηριώδη μυστήρια Ζει την ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εν προκειμένω όχι ως απλή ανάμνηση κάποιου παρελθοντικού γεγονότος αλλά ως εμπειρική μετοχή σrsquo αυτήν μrsquo ένα μυστικό λειτουργικό χαρισματικό τρόπο Διrsquoαυτού του laquoμυστικῶςraquo δηλώνει την άμεση και ανέκφραστη ως προς τον τρόπο εμπειρία του αναστάντος Θεού Την εμπειρία της αναστάσιμης θείας χάριτός Του η οποία είναι η κοινωνία του ίδιου του Θεού στις θείες ενέργειές Του Φανερώνει διά του όρου αυτού τη ζωντανή αίσθηση της παρουσίας του προσώπου του αναστάντος Σωτήρος Χριστού το οποίο όπως σημειώνει 4 αιώνες αργότερα άλλος μυστικός Θεολόγος ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας laquoείναι πιο οικείο σε μας απrsquo ότι η ψυχή μαςraquo (PG 150 712A) Το ιστορικό γεγονός δηλαδή της Αναστάσεως το οποίο εμφανίζεται σrsquo εμάς ως ανεξιχνίαστο μυστήριο γίνεται στους αγίους και στους laquoκαθαρούς τῇ καρδίᾳraquo βίωμα στα πλαίσια μιας προόδου κατά την οποία ο άνθρωπος αφομοιώνει το θείο μυστήριο όχι σύμφωνα με την νοοτροπία του αλλά διά της καθάρσεως και του πνευματικού του αγώνα για μια βαθιά εσωτερική αλλαγή Μεταμορφώνεται εσωτερικά καθαίρεται και χαριτώνεται ώστε να καταστεί άξιος της μυστικής αυτής εμπειρίας της Αναστάσεως Στη μακαρία αυτή κατάσταση της θείας εμπειρίας η ψυχή ζει την αληθινή της ζωή την ανάστασή της Λησμονεί εντελώς τα εαυτής Όλες οι φυσικές δυνάμεις που τη συνδέουν με τον κόσμο σιγούν Για τον λόγο αυτό και ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στο έργο του Περί Μυστικής Θεολογίας ευθύς εξαρχής απευθύνει έκκλησης στην Αγία Τριάδα να φωτισθεί και να χαριτωθεί έτσι ώστε να του αποκαλυφθούν laquoτα απλά και απόλυτα και άτρεπτα της Θεολογίας μυστήριαraquo τα οποία laquoκατά τόν ὑπέρφωτον εγκεκάλυπται τῆς κρυφιομύστου σιγῆς γνόφονraquo (PG 3 997) Ειδικότερα ο άγιος Συμεών τονίζει ότι ο άνθρωπος συλλαμβάνει τον Λόγο του θεού στην καρδιά του όπως συνέλαβε Αυτόν η Παρθένος Μαρία στην κοιλιά της Έτσι ο Χριστός μορφώνεται εντός του πιστού και ο πιστός μορφώνεται σε Θεό τα δε μέλη του είναι και αυτά μέλη Χριστού Αναφορικά προς την ανάσταση τονίζει ότι πρέπει ο άνθρωπος να γίνει διά του Αγίου Πνεύματος laquoσυμμέτοχος της πνευματικής αναστάσεωςraquo του Χριστού Και η πνευματική αυτή ανάσταση ταυτίζεται με την laquoκαθrsquo ἑκάστην γινομένην τῶν νεκρῶν ψυχῶν πνευματικῶς

πνευματικήν ἀναγέννησιν καί ἀνάστασινraquo την οποία ο αναστάς Κύριος εφάπαξ laquoκαί εἰς πάντας τοὐς βιοῦντας ἀνιστάμενος καί τάς συναποθανούσας αὐτῷ τῇ προθέσει καί τῇ πίστει ψυχάς συνεγείρων δίδωσι διά τοῦ Παναγίου αὐτοῦ Πνεύματος δωρούμενος αὐταῖς ἀπεντεῦθεν ἤδη τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶνraquo (Κατήχησις 6η SC 104 44-46) laquoκατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη λαμβάνει χώρα από το εσπέρας της Παρασκευής έως το πρωί της laquoμιᾶς τῶν σαββάτωνraquo δηλαδή από τότε που εκφώνησε επί του σταυρού το laquoτετέλεσταιraquo και παρέδωσε το πνεύμα laquoεἰς χεῖραςraquo του Πατρός Του (Ιω ιθ΄ 30 Λουκ κγ΄46) μέχρι την ανάστασή Του το πρωί της Κυριακής Κατά το διάστημα αυτό η θεωμένη ψυχή του Κυρίου παραμένει στον άδη Στον άδη κατέρχονταν οι ψυχές όλων των ανθρώπων που έζησαν προ Χριστού δικαίων και αδίκωνμ καθότι όλοι οι άνθρωποι ήταν ένοχοι αμαρτίας και βρίσκονταν υπό το κράτος του θανάτου Άφεση αμαρτιών δεν είχε δοθεί και ο δρόμος προς τη βασιλεία των ουρανών ήταν κλειστόςraquo (πρβ Ρωμ γ΄ 23 Α΄ Πετρ δ΄ 6 Α΄ Τιμ ζ΄ 10 επίσης του αγίου Νικολάου Καβάσιλα laquoΚαί ἱερεῖς γάρ καί κριταί καί προφητῶν κύκλος καί τῶν ἄλλων οἵ περί Θεόν εἴχονhellip οὐδέ σφᾶς αὐτούς ἐγκλημάτων καί δίκης ἔδειξαν καθαρούς ἀλλrsquo ἀπιόντας ἐνθένδε ᾃδης ἐξεδέχετο Δηλαδή laquoΚαι οι ιερείς και οι κριτές και όλοι οι προφήτες και όσοι γενικότερα από τους υπολοίπους ανθρώπους ήταν θεοσεβείς ούτε τους ίδιους τους εαυτούς τους δεν μπόρεσαν να αναδείξουν καθαρούς από κατηγορίες και τιμωρίες [δηλ από την ενοχή της αμαρτίας] αλλrsquo όταν έφευγαν από εδώ ο άδης όλους τους υποδεχότανraquo [Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 5 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 182-183]) Ο Κύριος κατερχόμενος στον άδη κηρύττει το ευαγγέλιο της σωτηρίας στις ψυχές όλων των laquoἀπrsquo αἰῶνοςraquo νεκρών και σώζει τους επιδεκτικούς σωτηρίας (Α΄ Πετρ γ΄ 18-19 δ΄ 6) Καθώς ήταν ο Ίδιος η αυτοζωή απολύτως ελεύθερος από αμαρτία ο Θεός ενανθρωπήσας νίκησε κατά κράτος τον θάνατο και τον άδη και laquoτόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου τοὐτrsquo ἔστι τόν διάβολονraquo (Εβρ β΄ 14) Ο άδης πλέον μοιάζει με δεσμωτήριο του οποίου τις πύλε και τα δεσμά συνέτριψε ο Κύριος ενώ τους δεσμίους laquoἐξήγαγεν ἐκ μέν τοῦ σκότους πρός ἀνέσπερον φῶς πρός δέ ζωήν αἰώνιον ἐκ θανάτουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη είναι laquoνέκρωσις ᾋδου θανάτου θάνατος ἐλευθερία ψυχῶν καί πρός οὐρανούς ἠνεῳγμένη τοῖς βουλομένοις ὁδόςraquo (Μαζίμου πλανούδη PG 147 989A στο Ι Καρμίρη Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ απόψεως ορθοδόξου σελ 112 όπου και πλουσιότατη πατερική τεκμηρίωση) Μετά Χριστόν στον άδη κατέρχονται οι ψυχές μόνον όσων δεν πίστεψαν στον Χριστό δεν θέλησαν να οικειοποιηθούν τη διά Χριστού σωτηρία και δεν μετανόησαν Ως εκ τούτου όσοι αρνήθηκαν το κήρυγμα του Χριστού προγεύονται στον άδη την οδύνη της αιωνίας κολάσεως στην οποία θα αποπεμφθούν κατά τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου Αντίθετα οι ψυχές όσων πίστεψαν και μετανόησαν μετά θάνατον οδηγούνται laquoἐν κόλποις Ἀβραάμraquo που η Γραφή ονομάζει και παράδεισονraquo (Λουκ κγrsquo 43) όπου προγεύονται τη βασιλεία των ουρανών την οποία θα κληρονομήσουν κατά τη δευτέρα παρουσία Για τη διπλή αυτή μέση κατάσταση των ψυχών βλ Λουκ ις΄ 19-31 Ας διευκρινιστεί τέλος ότι παρά τη χρήση των λέξεων laquoκάθοδοςraquo laquoπύλαιraquo laquoφυλακήraquo ο άδης δεν είναι τόπος αλλά τρόπος υπάρξεων ψυχών laquoᾋδην μή τόπον τινά οὕτως ὀνομαζόμενον οἴεσθαι ἀλλά τινα κατάστασιν ζωῆς ἀειδῆ καί ἀσώματον ἧ τήν ψυχήν ἐμβιοτεύειν παρά τῆς Γραφῆς ἐκδιδασκόμεθαraquo διότι η ασώματος φύσις mdash όπως είναι και αυτή της ψυχής mdash laquoοὐκ ἔχει σχῆμα ἵνα σωματικῶς περισχεθῇ καί οὐ σωματικῶς περιέχεται ἀλλά νοητῶςraquo (Γρηγορίου Νύσσης PG 46 85 και Ιωάννου Δαμασκηνού PG 94853 στο ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ σελ 384) laquoἍπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεταιraquo Μία όντως πρωτότυπη προσέγγιση της αφάτου κενώσεως και ταπεινώσεως

του Υιού και Λόγου του θεού Μια άλλη πτυχή της ανεννοήτου απείρου συγκαταβάσεως του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος το Οποίο σμικρύνεται και προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση διά της θείας Του ενανθρωπήσεως Λέγει λοιπόν ο ιερός πατήρ ότι από τη στιγμή που ο Υιός και Λόγος του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση μας ότι εργάζεται διά του μυστηρίου της θείας Του ενανθρωπήσεως πάνω στην πεσμένη και αμαυρωθείσα ανθρώπινη φύση μας αυτό το προσάπτει στον εαυτό Του Σαν δηλαδή να το απολαμβάνει ο Ίδιος Είναι μια ακόμη απόδειξη της ταπεινώσεώς Του της αγάπης Του που laquoστέγειraquo την ασθένειά μας το γεγονός ότι φθάνει μέχρι του σημείου να ταυτίζει τον εαυτό Του μrsquo εμάς Και πράγματι laquoἈνάστασιν Χριστοῦraquo λέμε τη στιγμή κατά την οποία Εκείνος ποτέ δεν εξέπεσε από τη ζωή όντας ο Ίδιος η όντως Ζωή Ένδοξη λέμε την αγία Ανάστασή Του αλλά η δόξα αναφέρεται σrsquo εμάς που είχαμε περιέλθει σε αδοξία και τον εξευτελισμό και όχι σrsquo Αυτόν που ενδόξως υπήρχε προαιωνίως στους κόλπους του ουρανίου Του Πατρός Αυτή είναι η ταπείνωσή Του Μέχρι τέτοιου βαθμού φθάνει η κένωσή Του Ότι μας χαρίζει ότι μας πλουτίζει ότι μας δωρίζει τα προσάπτει στον εαυτό Του σαν κι Αυτός που είναι ο Χαριτοδότης ο Πλούσιος ο Δωρεοδότης να τα έχει ανάγκη ή να τα αποκτά τώρα laquoἀσυγχύτωςraquo Η ένωση της ψυχής του πιστού με την laquoόντως αιωνία ζωήraquo είναι η κατά χάριν κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό η θέωση δηλαδή του ανθρώπου Η ένωση αυτή της κτιστής ψυχής του ανθρώπου με την άκτιστη laquoόντως αιωνία ζωήraquo τον ζωοδότη Κύριο αποκλείει κάθε ουσιαστική ταύτιση ακτίστου και κτιστού Γιrsquo αυτή την ασύγχυτη ένωση της ψυχής μετά του Θεού σημειώνει αλλού ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος laquoὬσπερ ἐν Πατρί καί Υἱῷ και Ἁγίῳ Πνεύματι εἷς Θεός ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως προσκυνεῖται οὕτω πάλιν ἐν Θεῷ καί ψυχῇ καί σώματι ἀδιαιρέτως καί ἀσυγχύτως Θεός κατά χάριν ὁ ἄνθρωπος γίνεται μήτε τοῦ σώματος εἰς ψυχήν μεταβαλλομένου μήτε τῆς ψυχῆς εἰς ψυχήν μεταπηγνυμένης ἀλλά μένων Θεός καθrsquo ὅ Θεός ἐστι καί ἡ ψυχή καθώς ἔχει φύσεως καί το σῶμα καθώς ἐπλάσθη πηλόςraquo (SC 129 130 εξ) Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος (300-390 μΧ) για την ασύγχυτη αυτή ένωση του ακτίστου Θεού με την κτιστή ψυχή του ανθρώπου γράφει τα εξής laquoἈλλrsquo ἐνταῦθα θεώρει καί διάκρινον καί σύνες πῶς ἄκουσον οὗτος Θεός αὗτη οὐ Θεός οὗτος Κύριος αὗτη δούλη οὗτος κτίστης αὗτη κτίσμα οὗτος ποιητής αὗτη ποίημα Οὐδέν κοινόν τῆς αὐτοῦ φύσεως καία αὐτῆς τυγχάνει ἀλλά διά την ἄπειρον καί ἄρρητον καί ἀνεννόητον ἀγάπην καί εὐσπλαγχνίαν αὐτοῦ εὐδόκησεν εἰς τοῦτο τό ποίημα καί κτίσμα νοερόν καί τίμιον καί ἐξαίρετον ἔργον ἐνοικῆσαι ὥς φησιν ἡ Γραφή εἰς τό εἶναι ἡμᾶς ἀπαρχήν τινα τῶν αὐτοῦ κτισμάτων εἰς τήν αὐτοῦ σοφίαν καί κοινωνίαν εἰς ἴδιον κατοικητήριον εἰς ἰδίαν καί καθαράν νύμφηνraquo (PG 34 816BC) laquoτῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇraquo Πρβ laquoταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάςraquo και laquoΝεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίνraquo όπου λέγει ότι είναι νεκροί όσοι δεν έχουν πίστη ζωντανή διά των έργων Πρόκειται για μια άλλη αντίληψη περί ζωής και θανάτου την κατά Θεόν αντίληψη η οποία προβάλλει κατά τρόπο σαφή μέσα στην Αγία Γραφή παράλληλα με τη χρήση των σχετικών λέξεων (laquoθάνατοςraquolaquoνεκρόςraquo κλπ) υπό τη συνήθη έννοια τους Έτσι θάνατος θεωρείται κατrsquoεξοχήν ο πνευματικός που είναι ο χωρισμός της ψυχής από τον Θεό με τη συστηματική διάπραξη της αμαρτίας για την οποία ο άνθρωπος δεν μετανοεί Ο βιολογικός θάνατος δηλαδή ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα αποτελεί απλώς συνέπεια του πνευαμτικού laquoδευτέρου λόγου λεπτομέρειανraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ βιβλίον Ζ΄ κεφ Α΄ 1 Η έννοια του θανάτου κατά την Γραφήν σελ 369-370) Ήδη στις πρώτες σελίδες της Γενέσεως διαβάζουμε ότι ο Θεός είχε προειδοποιήσει τους πρωτοπλάστους laquoᾗ δrsquo ἄν ἡμέρα φάγητεraquo από το δέντρο laquoτοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόνraquo

laquoθανάτῳ ἀποθανεῖσθεraquo (β΄ 17) Είναι γνωστό όμως ότι δεν πέθαναν την ημέρα της παραβάσεως της θείας εντολής παρά μόνο πνευματικά Χωρίσθηκαν από τον Θεό εξορίστηκαν από τον παράδεισο της τρυφής απέκτησαν παιδιά και μετά από πολλά χρόνια γεύθηκαν και τον σωματικό θάνατο (βλ Γεν ε΄ 5) Ομοίως στην Καινή Διαθήκη ο Πατέρας της παραβολής του ασώτου δηλώνει ότι ο γυιός του laquoνεκρός ἦν καί ἀνέζησεraquo (Λουκ ιε΄ 32) ήταν νεκρός τον καιρό της αποστασίας του και διά της μετανοίας καί επιστροφής κοντά Του (στον Θεό Πατέρα) ανέζησε και ο απόστολος Παύλος γράφει προς τους Εφεσίους ότι ο Θεός αυτούς laquoκαί ὄντας νεκρούς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷraquo (β΄ 5) Αντιστρόφως ο Κύριος διαβεβαίωσε για τους πατριάρχες Αβραάμ Ισαάκ και Ιακώβ που προ πολλού είχαν πεθάνει ότι ήταν ζωντανοί (Ματθ κβ΄ 32) Θάνατος λοιπόν είναι κυρίως η αποξένωση από το Θεό που είναι η ζωή Ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού μας δήλωσε κατηγορηματικά ότι laquoἐγώ εἰμί ἡ ζωήraquo (Ιω ιδ΄ 6) και μας διαβεβαίωσε ότι όποιος τηρεί τον λόγο Του laquoθάνατον οὐ μή θεωρήσῃ εἰς τόν αἰῶναraquo (Ιω η΄ 51) Οι Πατέρες μάλιστα χρησιμοποιούν μια άλλη λέξη Λέγουν ότι ο Θεός είναι laquoαυτοζωήraquo (Ιωάννης Δαμασκηνός PG 94 808D Γρηγόριος Νύσσης PG 45 797A κα βλ στο λεξικό του Lampe στο οικείο λήμμα) Δηλαδή δεν έχει ζωή κατά μετοχήν αλλrsquo εξ εαυτού είναι η ζωή κατrsquo απόλυτη έννοια και άρα δεν μπορεί να νοηθεί ζωή μακράν του Θεού Κατrsquo επέκτασιν και η αιώνιος ζωή η βασιλεία των ουρανών δεν είναι τίποτε άλλο παρά γνώση εμπειρική του Θεού ένωση με τον Θεό κοινωνία της αυτοζωής στην πληρότητά της (βλ Ιω ιζ΄ 3 Α΄ Ιω α΄ 3 γ΄ 2) laquoἐν γνώσειraquo Το θέμα της γνώσεως του θεού στην ορθόδοξη πνευματικότητα είναι μεγάλο αλλά και αναγκαίο να το κατέχει ο πιστός Πρώτα απrsquo όλα ο ίδιος ο Θεός δε μας θέλει κοντά Του άβουλα όντα ανελεύθερα βυθισμένα μέσα στο γνόφο της άγνοιας Είναι Θεός που γιrsquo αυτό ακριβώς αποκαλύπτει τον εαυτό Του έτσι ώστε να Τον γνωρίσουμε Γίνεται μεθεκτός απrsquo τους πιστούς σε μια ανώτερη δυνατότητα γνώσεως και εμπειρίας Ο Θεός δεν ζητεί από τους πιστούς Του μια διανοητική επιστημονική γνώση περί του προσώπου Του Βέβαια δεν είναι λάθος μια τέτοια διανοητική laquoγνώσηraquo Λάθος είναι να την ταυτίσουμε με τη βαθύτερη γνώση του Θεού που είναι περισσότερο βιωματική εμπειρία και λιγότερο διανοητική προσέγγιση Γιατί η γνώση του Θεού δεν είναι μια ανακάλυψη αλλά μια αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο Ο θεός αποκαλύπτει στον ερευνώντα άνθρωπο τον εαυτό Του Συνάπτει με τον κάθε άνθρωπο μια προσωπική διαθήκη Δεν αρέσκεται στο να έχουμε γνώσεις γιrsquo Αυτόν από τις μαρτυρίες άλλων αλλrsquo ο Ίδιος εμφανίζεται και παρέχει τη δική Του γνώση και ο άνθρωπος συνάπτει δική του προσωπική γνωριμία με τον Θεό Αυτή η γνωριμία δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο που συντελείται Γίνεται σε περίοδο που δεν την περιμένει ο άνθρωπος ή μπορεί να έλθει κατόπιν οδυνηρής αναζήτησης Μπορεί ακόμη να συμβεί σε άνθρωπο ο οποίος πολεμά τον Θεό όπως ο απόστολος Παύλος Αρχικά λοιπόν ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό Του στον άνθρωπο προκειμένου αυτός να ενθουσιαστεί από τη γλυκύτητα της γνώσεώς Του και νrsquo αρχίσει να Τον αναζητεί με πόθο και αγώνα πνευματικό Έτσι ο άνθρωπος προβιβάζεται στη γνώση του Θεού διά των ιερών μυστηρίων και της εργασίας των αγίων εντολών του Χριστού (πρβ Ιω ιδ΄ 21 23) και ταυτόχρονα έχει τη διαρκή αίσθηση ότι Τον αγνοεί Ή ορθότερα αισθάνεται ότι το μόνο καταληπτό απrsquo τον Θεό είναι η ακαταληψία Του Αυτή η ενσυνείδητη γνώση του Θεού γεννά περισσότερα ερωτήματα στον άνθρωπο απrsquo όσα απαντά Διότι μυστήριο ανεξιχνίαστο και απερίγραπτο είναι ο Θεός Όμως ο άνθρωπος δεν απογοητεύεται από την αδυναμία του να κατανοήσει πλήρως τον Θεό Αυτή η πνευματική αίσθηση που ήδη έχει αποκτήσει τόν γεμίζει με κάποια άρρητη γλυκύτητα και τον ωθεί σε εντονότερη αναζήτηση του Θεού

Τα βιώματα μιας τέτοιας εμπειρικής αποκαλυπτικής γνώσεως είναι κατά τον άγιο Συμεών laquoνῷ καί λόγῳ ἀκατάληπτα καί ἄφρασταraquo (Ύμνος ΚΘ΄ 284-293 SC 174 334) laquoΠῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ πῶς δέ μακράν σε βλέπω πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ ἐν ουρανῷ δrsquo ὁρῶ σεraquo (Ύμνος Ζ΄ 1-2 SC 156 208) Γιrsquo αυτό και ο ίδιος ο ιερός Πατήρ συμβουλεύει Για τα θέματα αυτά laquoμή ἐρώτα μή ἐρεύνα μή ἐκζήτειraquo Αφού ο άνθρωπος αδυνατεί να μετρήσει τις σταγόνες της βροχής ή την άμμο της θαλάσσης laquoπῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν ἥν ἐνδείκνυται μεθrsquo ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων (Ύμνος ΚΘ΄ 267-283 SC 174 332) Μπαίνοντας ο πιστός σrsquo αυτή τη διαδικασία σrsquo αυτή την εμπειρία ορθότερα επιποθεί περισσότερο τη σχέση και τη γνώση του Θεού στην άληκτη αιωνιότητα Γιατί δεν του αρκεί να Τον γνωρίζει laquoδιrsquo ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματιraquo αλλά ορέγεται να Τον αντικρίσει laquoπρόσωπον πρός πρόσωπονraquo laquoκαθώς ἐστιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12 Α΄ Ιω γ΄ 2) Αυτή η τέλεια γνώση του Θεού ndash όσο δηλαδή μπορεί να laquoχωρέσειraquo ο άνθρωπος σrsquo αυτή ndash θα επιτευχθεί στη βασιλεία των ουρανών Ο Κύριος είπε ότι αυτή η βασιλεία του Θεού είναι η γνώση του Θεού (βλ Ιω ιζ΄ 3) laquoἐν ὁράσειraquo Αν η βιολογική ζωή καθίσταται δυσχερής χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων πολύ περισσότερο η πνευματική ζωή απαιτεί τους δικούς της πνευματικούς νόμους και τις δικές της πνευματικές αισθήσεις Υπάρχει γεύση πνευματική Γεύση των μυστηρίων του Θεού (βλ Ψαλ λγ΄ 9) Υπάρχει πνευματική ακοή Ακοή λεπτή που συλλαμβάνει τα μηνύματα του ουρανού τη φωνή του Θεού μέσα μας Είναι η ακοή στην οποία αναφέρεται ο Κύριος λέγοντας laquoὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτωraquo (Ματθ ια΄ 15) Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και όραση πνευματική Είναι η όραση που δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μας μάτια Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κανείς ενώ είναι τυφλός να βλέπει με μάτια πνευματικά Βέβαια το κεφάλαιο της πνευματικής ζωής που αφορά στη θέα των μυστηρίων του Θεού και του ίδιου του Θεού αναφέρεται σε δυσπρόσιτα πνευματικά ύψη τέτοια που μόνο οι άγιοι μπορούν να τα προσεγγίσουν και να μας μεταδώσουν κάτι από τις εμπειρίες τους και από τον τρόπο προσεγγίσεως και βιώσεώς τους Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εμφανίζει ως οδό που οδηγεί στη θέα στη γνώση και κοινωνία του Θεού την οδό της τηρήσεως των θείων Του εντολών Η τήρηση των εντολών λέγει αναβιβάζει τον άνθρωπο laquoπρος ύψος πνευματικής θεωρίαςraquo έτσι ώστε laquoαὐτόν τε τόν Θεόν ἀπλανῶς ὁρᾷ καί την γενομένην εἰς αὐτόν ἀλλοίωσιν τρανῶς κατανοεῖraquo (Κεφάλαια γνωστικά και θεολογικά εικοσιπέντε 8 Φιλοκαλία ΕΠΕ 19Α 460) laquoΑίφνης λέγει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης η ψυχή βλέπει τον Κύριον και αναγνωρίζει Αυτόνhellip Ο Κύριος γνωρίζεται εν Πνεύματι Αγίω και το Πνεύμα το Άγιον πληροί όλον τον άνθρωπον το πνεύμα την ψυχήν το σώμα αυτού Ούτως ο Θεός γνωρίζεται εν ουρανώ και επί της γηςraquo (Αρχιμ Σωφρονίου [Σαχάρωφ] Άσκησις και θεωρία σελ 128-129) laquoΝῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα οἴδαμεν δέ ότι ἐάν φανερωθῇ ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστιraquo (Α΄ Ιω γ΄ 2) θεολογεί ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής Και ο π Σωφρόνιος (Σαχάρωφ) γράφει σχετικά laquoΚατrsquo ουσίαν ο Θεός παραμένει πάντοτε ο Αυτός εν πάση φανερώσει Αυτού εις τον άνθρωπον ημείς όμως δεν δεχόμεθα Αυτόν κατά τον οφειλόμενον τρόπον Δεν δυνάμεθα να προσλάβωμεν Αυτόν εις το απόλυτον πλήρωμα Αυτού εντός των ορίων της γης εν τούτοις όμως laquoβλέπομενraquo Αυτόν έστω και laquoδιrsquo εσόπτρου εν αινίγματιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12) Και το laquoέσοπτρον τούτο δεν είναι πάντοτε εις τον αυτόν βαθμόν laquoαινιγματώδεςraquo Εξαρτάται εκ του μέτρου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού διά των οποίων εδόθη η Αυτο-αποκάλυψις του Θεού εις ημάςraquo (Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι σελ 248)

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ

Βιβλιοθήκη Ελλήνων Πατέρων και Εκκλησιαστικών Συγγραφέων εκδ laquoΑποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδοςraquo [ΒΕΠΕΣ]

Βλάχου Ιεροθέου Αρχιμ (νυν Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου) Το Μυστήριο της παιδείας του Θεού εκδ ΙΜ Γενεθλίων της Θεοτόκου (Πελαγίας) 19913

mdash Μεταξύ δύο αιώνων εκδ ΙΜ Γενεθλίων της Θεοτόκου (Πελαγίας) 2000 Γιαννακοπούλου Ιωήλ Αρχιμ Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους Ο΄ (Κείμενον ndash Ερμηνευτική παράφρασις ndash Εισαγωγή ndash Σχόλια) τομ 24ος Αθήναι 1965

Evdokimov Paul Το Άγιο Πνεύμα στην ορθόδοξη παράδοση Θεσσαλονίκη 1991 Ευθυμίου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ [150] Ψαλμούς του Προφητάνακτος Δαβίδ τομ 2ος Ψαλμοί να΄ - ρ΄ [51-100] εκδ laquoΟρθόδοξος Κυψέληraquo Θεσσαλονίκη 1996

Θεοδώρου Ανδρέου Η ουσία της Ορθοδοξίας εκδ laquoΠεριστεράraquo Αθήναι 1961 Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια Αθήναι [ΘΗΕ] Ιωάννου Δαμασκηνού Έκδοσις ακριβής του ορθοδόξου πίστεως (Κείμενο ndash Μετάφραση

ndash Εισαγωγή ndash Σχολία Ν Ματσούκα) εκδ Π Πουρναρά Θεσσαλονίκη 1976 Καλλινίκου Κωνσταντίνου Ν Πρωτοπρεσβ Υπόμνημα εις τον Ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος

Ψαλμοί 72-150 εν Αλεξανδρεία τύποις Πατριαρχικού τυπογραφείου 1929 Καρδαμάκη π Μιχαήλ Ορθόδοξη Πνευματικότητα εκδ Ακρίτας 19801 mdash Αεί μένει μυστήριονhellip εκδ Αρμός mdash laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo Εισήγηση στη laquoΣύναξι Ορθοδόξων Θεολόγωνraquo (Λαμία 1970) Περί Αγίου Πνεύματος εκδ laquoΟ άρτος της ζωήςraquo Αθήναι 1971

Καρμίρη Ιωάννου Ν Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ επόψεως ορθοδόξου Αθήναι 1939

Κριβοσέιν Βασιλείου Αρχιεπισκόπου Μέσα στο φως του Χριστού εκδ laquoΤο Περιβόλι της Παναγίαςraquo Θεσσαλονίκη 1983

Lampe GWH A Patristic Greek Lexicon Oxford University Press 1972 Liddell Henry G και Scott R Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης (μετ υπό ΞΠ Μόσχου) τομ 1-4 και Συπλήρωμα εκδ laquoΙ Σιδέρηςraquo Αθήναι

Lossky Vladimir Η μυστική θεολογία της Ανατολικής Εκκλησίας Θεσσαλονίκη 1964 Meyendorff Jean Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς και η Ορθόδοξη Μυστική Παράδοση εκδ Ακρίτας 1983

Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ (Τρεις θεομητορικές ομιλίες) (Κείμενο ndash Μετάφραση ndash Εισαγωγή ndash Σχόλια Νέλλας Παναγιώτης) Σειρά laquoΕπί τας πηγάςraquo εκδ Αποστολικής Διακονίας Αθήνα 19954

Παλαιογιάννη ΚΔ Αρχιμ Η Καινή Διαθήκη κατά θέματα εκδ ΟΧΑ laquoΛυδίαraquo Θεσσαλονίκη 2000

Παπαδοπούλου Στυλιανού Καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών Θεολογία και Γλώσσα Εμπειρική Θεολογία ndash Συμβατική γλώσσα εκδ Τέρτιος Κατερίνη

Patrologia Graeca εκδ JPMigne Paris 1857 ndash 1912 [PG] Σαχάρωφ Σωφρονίου Αρχιμ Άσκηση και θεωρία εκδ Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας 1996

mdash Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι εκδ Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας 1992

mdash Ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης εκδ Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας 19905

Sources Chreacutettiennes Paris [SC] Σωτηροπούλου Χαραλάμπους Νηπτικοί και πατέρες των μέσων χρόνων Αθήναι 1992 mdash Συμεών ο Νέος Θεολόγος (Βίος ndash έργα ndash διδασκαλία) Πανεπιστημιακαί παραδόσεις Αθήναι 2002

Τρεμπέλα Παναγιώτου Ν Η Παλιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος εκδ laquoο Σωτήρraquo Αθήναι 1992

mdash Δογματική της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας τομ Α΄ - Γ΄ Εκδ laquoο Σωτήρraquo Αθήναι mdash Εγκυκλοπαίδεια της Θεολογίας εκδ laquoο Σωτήρraquo Αθήναι 19802 mdash Μυστικισμός ndash Αποφατισμός Καταφατική Θεολογία τεύχος Α΄ εν Αθήναις 1974 Τριανταφυλλίδη Γεώργιου Αρχιμ Ελλάμψεις θείου φωτός Θεσσαλονίκη 1984 Ware Καλλίστου Η Ορθόδοξη Εκκλησία εκδ Ακρίτας 1998 Φιλοκαλία των Νηπτικών και Ασκητικών Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας Πατερικαί Εκδόσεις laquoΓρηγόριος ο Παλαμάςraquo Θεσσαλονίκη [ΕΠΕ]

ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ Γρηγόριος Παλαμάς Σύναξη Η Δράσις μας

Βίος του Αγίου Πατρός

ΣΥΜΕΩΝ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ

τη Μικρασιάτικη Γαλάτεια της Παφλαγονίας το έτος 957 βλέπει το φως της ζωής ο άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος Οι γονείς του ευγενείς και διακεκριμένοι στην επαρχία που ζούσαν ενδιαφέρονται για την παιδεία και την αγωγή του μικρού

Συμεών Για τον λόγο αυτό και τον στέλνουν 6 μόλις ετών στην Κωνσταντινούπολη σε συγγενικά τους πρόσωπα τα οποία κατείχαν θέσεις μέσα στα ανάκτορα Από αυτή την ηλικία δέχεται τα πρώτα μαθήματα και σύντομα επιδίδεται στην ταχυγραφία και καλλιγραφία

Εκείνη ακριβώς την εποχή με τη βοήθεια του θείου του αποδέχεται το αξίωμα του σπαθαροκουβιλάριου καθώς και τη διάκριση να γίνει μέλος της Συγκλήτου Βέβαια ποτέ δεν τον έθελξαν τέτοιες κοσμικές θέσεις Βέβαια ποτέ δεν τον έθελξαν τέτοιες κοσμικές θέσεις Και αν εδέχθη κάτι τέτοιο το έκανε για να μη δυσαρεστήσει τον θείο του Η εφηβική καρδιά του Συμεών δεν συγκινείται από τη θέση που κατέχει ούτε από την εξέλιξη που προδιαγράφεται γιrsquo αυτόν Η γνωριμία του με τον πνευματικό του άγιο Συμεών τον Ευλαβή τον Στουδίτη έχει ανοίξει άλλους ορίζοντες και διαφορετικούς πόθους στην καρδιά του

Γιrsquo αυτό και μόλις του δίνεται η κατάλληλη ευκαιρία μετά τον θάνατο του Νικηφόρου Φωκά (969) εγκαταλείπει τη θέση του στα ανάκτορα και σε ηλικία 14 ετών πηγαίνει στην περίφημη Μονή του Στουδίου και αναζητεί να μείνει πλησίον του πνευματικού του πατρός Ο πνευματικός του όμως δεν συμφωνεί με την παραμονή του στο μοναστήρι γιατί κρίνει ότι η ηλικία του είναι ακατάλληλη για μια τόσο μεγάλη απόφαση και του υπαγορεύει να επιστρέψει στο σπίτι του θείου του

Λύπη κατακλύζει την καρδιά του Συμεών για το ανεκπλήρωτο της επιθυμίας του Επιστρέφει παρόλα αυτά στο σπίτι του θείου του όπου επιδίδεται στην προσευχή και στη μελέτη θεολογικών και πνευματικών κειμένων που του συνέστησε ο πνευματικός του

Όπως σημειώνει ο μαθητής του Νικήτας Στηθάτος ο οποίος και συνέταξε βιογραφία για τον άγιο συμεών όταν ο Συμεών βρισκόταν στην ηλικία των 20 ετών δέχθηκε μια ιδιαίτερη ευλογία από τον Θεό Μια νύχτα και κατά την ώρα που με δάκρυα ήταν δοσμένος στο ιερό έργο της προσευχής γέμισε το δωμάτιό του με άπλετο φως Ο ίδιος κατελήφθη από έκσταση και ο νους του ανυψώθηκε στα ουράνια Εκεί είδε να στέκεται μέσα στο φως ο πνευματικός του πατέρας Συμεών ο Ευλαβής Η χαρά και η έκπληξη για τη θεία οπτασία πλημμυρίζουν την καρδιά του νεαρού Συμεών Έχουν περάσει έξι ολόκληρα χρόνια από τότε που ο πνευματικός του του αρνήθηκε την είσοδο στον μοναχικό βίο Τώρα όμως μετά την παρέλευση τόσων ετών πολύ δε περισσότερο με αυτή την εμπειρία τρέφει πολλές ελπίδες ότι θα τον δεχθεί στο μοναστήρι Για άλλη μια φορά όμως αποτρέπεται από κάτι τέτοιο

Πέρασαν άλλα έξι χρόνια και ο Συμεών είδε για δεύτερη φορά παρόμοια θεία οπτασία Και καθώς τώρα βρίσκεται σε ηλικία 26 χρόνων του ανατίθεται μια υπηρεσιακή αποστολή στην ιδιαίτερη πατρίδα του τη Γαλάτη Πριν την αναχώρηση του επισκέπτεται τον πνευματικό του πατέρα για να ζητήσει την ευλογία του και δέχεται απrsquo αυτόν κάτι ασύγκριτα μεγαλύτερο και απρόσμενο Του ανακοινώνεται ότι είναι σε ηλικία που μπορεί να εισέλθει στο μοναχικό βίο Η χαρά του Συμεών είναι ανέκφραστη Ο πόθος τόσων χρόνων μπορεί τώρα να

Σ

εκπληρωθεί Αναχωρεί βεβαίως κατόπιν για την πατρίδα του τη Γαλάτη όπου και ανακοινώνει τα σχέδιά του στους γονείς του

Η αντίδραση των γονέων του και των συγγενών του υπήρξε έντονη Ο πατέρας του φαίνεται ότι ήταν ιδιαίτερα πιεστικός και φορτικός στο να τον αποτρέψει όμως δεν κατορθώνει καθόλου να τον επηρεάσει Ο Συμεών μάλιστα προβαίνει και σε πράξεις που πιστοποιούν το αμετάκλητο της απόφασής του Αρνείται εγγράφως κάθε διεκδίκησή του από την πατρική περιουσία και αναχωρεί για την Κωνσταντινούπολη

Φθάνοντας εκεί πηγαίνει αμέσως στον γέροντά του στην ιερά Μονή Στουδίου και γίνεται δεκτός εκεί σε ηλικία 27 ετών Τότε παίρνει και το μοναχικό όνομα Συμεών (το κατά κόσμον όνομά του ήταν Γεώργιος) Ηγούμενος της μονής τότε ήταν ο Πέτρος και η μονή ακολουθούσε το κοινοβιακό σύστημα οργάνωσης Εξαίτιας αυτού γεννάται και η πρώτη αντιξοότητα στον Συμεών Η απόλυτη υπακοή του στον πνευματικό του πατέρα καθώς αντιτίθεται προς το κοινοβιακό πνεύμα σύμφωνα με το οποίο απόλυτη υπακοή ασκείται μόνο στον ηγούμενο μαζί με το γεγονός ότι έχει εμφανή πνευματική πρόοδο ξεσήκωσε τον φθόνο των υπόλοιπων μοναχών Η διαβολή που του έγινε ανάγκασε τον ηγούμενο να τον διώξει από τη μονή

Κατrsquo εκείνη την περίοδο λίγο δηλαδή πριν αναχωρήσει από τη Μονή του Στουδίου ο Συμεών γεύεται την Τρίτη κατά σειράν θεία οπτασία

Ο γέροντάς του κατόπιν των γεγονότων που έλαβαν χώρα στη Μονή του Στουδίου τον οδήγησε δόκιμο ακόμη στην πλησιόχωρη Μονή του αγίου Μάμαντος του Ξηροκέρκου όπου ηγούμενος ήταν ο ενάρετος Αντώνιος

Στο νέο του ησυχαστήριο άλλοι πειρασμοί ενοχλούν τον Συμεών Κάποια στιγμή έρχεται από τη Γαλάτη ο κατά σάρκα πατέρας του ο οποίος μαζί με άλλους Συγκλητικούς προσπαθεί να τον πείσει να επιστρέψει στα εγκόσμια Μάταια όμως Ο Συμεών συντάσσει επιστολή προς τον πατέρα του στην οποία του εκθέτει το ύψος της κλήσεώς του και τον συμβουλεύει να μην αντιτίθεται σrsquo αυτήν Τη στιγμή της συντάξεώς της περιπίπτει σε νέα οπτασία Είναι η τέταρτη κατά σειράν

Κατόπιν και αυτού του πειρασμού τον οποίο διεξήλθε ο Συμεών μέσα στη χάρη του Θεού ο γέροντάς του Συμεών ο Ευλαβής τον έκειρε πλέον μοναχό σε ηλικία 29 ετών Δεν πέρασαν παρά δύο χρόνια από τότε και το έτος 988 απεβίωσε ο ενάρετος ηγούμενος της Μονής του αγίου Μάμαντος Αντώνιος Όλοι οι μοναχοί τότε με τη σύμφωνη γνώμη του Πατριάρχη Νικολάου Β΄ του Χρυσοβέργη εκλέγουν ηγούμενο τον Συμεών Κατόπιν αυτών χειροτονείται πρεσβύτερος και τοποθετείται ηγούμενος της Μονής Κατά τη διάρκεια της χειροτονίας του και μάλιστα τη στιγμή που ο αρχιερέας ανέπεμπε τη χειροτονητήρια ευχή είδε νέο όραμα το πέμπτο κατά σειράν

Ως ηγούμενος της Μονής του αγίου Μάμαντος ο Συμεών ο Νέος είχε να αντιμετωπίσει πολλά προβλήματα Αρχικά τα οικοδομικά της Μονής η οποία βρισκόταν σε ημιερειπωμένη κατάσταση Αυτό τον ανάγκασε να κατεδαφίσει τα παλαιά κτίρια και να οικοδομήσει νέα μαζί με νεόκτιστο λαμπρό ναό Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα με το οποίο κυριολεκτικά δεινοπάθησε ήταν η πνευματική καλλιέργεια και συγκρότηση των μοναχών Ο Συμεών θεωρητικός και νηπτικός καθώς ήταν συχνά έκανε λόγο στους μοναχούς περί laquoθείου έρωτοςraquo περί laquoθεωρίαςraquo και περί laquoθείου φωτόςraquo Οι μοναχοί όμως ήταν αμύητοι σε τέτοιου είδους διδασκαλία Έφθασαν μάλιστα στο σημείο τριάντα περίπου μοναχοί κατά τη διάρκεια κατηχήσεως ndash ομιλίας του Συμεών εντός του ιερού ναού να ορμήσουν κυριολεκτικά εναντίον

του με φωνές και απειλητικές διαθέσεις Ο Συμεών τους αντιμετώπισε με γλυκύτητα και εκείνοι έξαλλοι βγήκαν από τον ναό και με κραυγές προσέφυγαν στον Πατριάρχη Σισσίνιο απαιτώντας το δίκαιό τους

Ο Πατριάρχης εκπλήσσεται κυριολεκτικά από την στάση αυτή των μοναχών και καλεί τον Συμεών στο Πατριαρχείο όπου διαπιστώνει από την αντιπαράθεση τον φθόνο των μοναχών Γι΄ αυτό και αποφασίζει να τους εξορίσει όλους Τη στιγμή αυτή η συγχωρητικότητα του Συμεών και η παντελής έλλειψη κάθε μορφής εκδικήσεως λάμπουν σε όλο τους το μεγαλείο Παρεμβαίνει στον Πατριάρχη και με έντονες παρακλήσεις τον κάμπτει έτσι ώστε να μην τους εξορίσει

Μετά από αυτό το περιστατικό ο Συμεών παραμένει στη θέση του ηγουμένου για 25 ολόκληρα χρόνια και το 1013 παραδίδει την ηγουμενία στον μαθητή του Αρσένιο ενώ ο ίδιος αποσύρεται σε κοντινό ησυχαστήριο Βρίσκεται ήδη στην ηλικία των 57 ετών και μέσα στην ησυχία επιδίδεται πλέον στο συγγραφικό του έργο

Μέσα στις άλλες συγγραφές συντάσσει και ακολουθία προς τιμήν του πνευματικού του πατρός Συμεών του Ευλαβούς του οποίου την αγιότητα αποδεχόταν και ήθελε να εορτάζει τη μνήμη του

Η πράξη του αυτή βρίσκει αντίθετο τον Μητροπολίτη Νικομηδείας Στέφανο ο οποίος και κινεί τα νήματα εναντίον του και τελικά πείθει τον Πατριάρχη αφενός να του απαγορεύσει κάθε απόδοση τιμής στον Συμεών τον Ευλαβή και αφετέρου να τον εξορίσει στην περιοχή της Χρυσουπόλεως

Ο άγιος Συμεών παίρνει τον δρόμο της εξορίας και εγκαθίσταται σε ένα ερημοκκλήσι της Αγίας Μαρίνας Ο Πατριάρχης αργότερα τον αθωώνει και τον απαλλάσσει από την εξορία επιτρέποντας του να εγκατασταθεί όπου θέλει με τον όρο να εορτάζει ιδιωτικά μόνο τη μνήμη του πνευματικού του πατρός Συμεών του Ευλαβούς Ο Συμεών προτιμά την ερημία της αγίας Μαρίνας προς τιμήν της οποίας ανήγειρε και νέο ναό και σχηματίζει γύρω απrsquo αυτόν μίκρο ποίμνιο Παραμένει εκεί έως το 1037 όταν τον βρίσκει ο θάνατος σε ηλικία 79ndash80 ετών

Η ημέρα του θανάτου του δεν του ήταν άγνωστη Την προέβλεψε Γιrsquo αυτό και ετοιμάστηκε κατάλληλα Έβαλε τους μαθητές του αφού κοινώνησε των αχράντων Μυστηρίων ndash όπως έκανε κάθε μέρα ndash να ψάλλουν τη νεκρώσιμη ακολουθία και εκείνος μόλις τελείωσε την προσευχή του σταύρωσε τα χέρια τακτοποίησε το σώμα του με ηρεμία και είπε laquoΕἰς χεῖράς σου Χριστέ Βασιλεῦ τό πνεῦμά μου παρατίθημιraquo

Την προσωνυμία laquoΝέος Θεολόγοςraquo την απέκτησε για την έμφαση που έδωσε με τη ζωή του πρωτίστως και με τα έργα του κατά δεύτερον στη μυστική αίσθηση της θείας αγάπης και του φωτός έννοιες και καταστάσεις πνευματικές για τις οποίες κάνουν λόγο και οι άλλοι δύο Θεολόγοι ο άγιος Ιωάννης ο ευαγγελιστής και ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος

Από τους μαθητές του ο πιο διακεκριμένος Νικήτας ο Στηθάτος έκανε γνωστά τα έργα του τα σημαντικότερα των οποίων είναι οι laquoΚατηχήσειςraquo οι laquoΎμνοι Θείων Ερώτωνraquo και τα laquoΠρακτικά και Θεολογικά Κεφάλαιαraquo

Η μνήμη του εορτάζεται στις 12 Μαρτίου ημέρα της κοιμήσεώς του επειδή όμως συμπίπτει με τη νηστεία τη Μεγάλης Τεσσαρακοστής μετατίθεται στις 12 Οκτωβρίου

ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ Περί τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀναστάσεως Καί ὁποία τίς ἐστιν ἤ πῶς ἐν ἡμῖν γίνεται ἡ ἀνάστασις τοῦ Χριστοῦ καί ἐν αὐτῇ ἡ ἀνάστασις τῆς

ψυχῆς Καί τί τό μυστήριον ταύτης τῆς ἀναστάσεως Ἐλέχθη μετά τό Πάσχα τῇ δευτέρᾳ τῆς δευτέρας

ἑβδομάδος τοῦ Πάσχα

Λόγος ΙΓ ΄ Ἀδελφοί και πατέρες ἤδη τό Πάσχα ἡ χαρμόσυνος ἡμέρα ἡ πάσης εὐφροσύνης καί θυμηδίας τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀναστάσεως κατά περίοδον τοῦ χρόνου παραγινομένης ἀεί μᾶλλον δέ καθ᾿ ἑκάστην καί ἀεννάως γινομένης ἐν τοῖς εἰδόσι τό μυστήριον ταύτης χαρᾶς καί ἀγαλλιάσεως(Πρβ Λουκ α΄ 14) ἀφάτου ἐπλήρωσε τάς καρδίας ἡμῶν λύσασα ἐπί τό αὐτό τῆς πανσέπτου νηστείας τόν κόπον ἤ μᾶλλον εἰπεῖν τελειώσασα καί ἅμα παρακαλέσασα ἡμῶν τάς ψυχάς διό καί πρός ἀνάπαυσιν καί εὐχαριστίαν πάντας ὁμοῦ τούς πιστούς προσκαλεσαμένη ὡς ὁρᾶτε διῆλθεν Εὐχαριστήσωμεν οὖν τῷ Κυρίῳ τῷ

ΛΟΓΟΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Περί της αναστάσεως του Χριστού Και σε τι συνίσταται αυτή δηλαδή πώς συντελείται μέσα μας η ανάσταση του Χριστού και μαζί με αυτήν η ανάσταση της ψυχής Και ποιο είναι το μυστήριο αυτής της αναστάσεως

(Εκφωνήθηκε τη Δευτέρα μετά την Κυριακή του Θωμά)

Λόγος 13ος

Ο κόπος της νηστείας και η χαρά της αναστάσεως

Αδελφοί και πατέρες ήδη πέρασε το Πάσχα αυτή η χαρμόσυνη ημέρα η αιτία κάθε χαράς και ευθυμίας Η ανάσταση του χριστού καθώς τη γιορτάζουμε κάθε χρόνο ή μάλλον καθώς συντελείται καθημερινά και αδιάλειπτα μέσα σrsquo αυτούς που τη βιώνουν μυστικά γέμισε τις καρδιές μας με ανέκφραστη χαρά και αγαλλίαση δίνοντας συγχρόνως τέλος και στον κόπο της πάνσεπτης νηστείας ή καλύτερα χαρίζοντας στις ψυχές μας την τελείωση και παρηγοριά μαζί γιrsquo αυτό και όπως βλέπετε προσκάλεσε όλους από κοινού τους πιστούς σε ανάπαυση από αυτόν τον αγώνα και σε ευχαριστία Ας ευχαριστήσουμε λοιπόν

διαβιβάσαντι ἡμᾶς τό πέλαγος(Πρβ Σ

Σολ ι΄ 18) τῆς νηστείας καί εἰς τόν λιμένα τῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως ἀγαγόντι μετ᾿ εὐθυμίας ἡμᾶς εὐχαριστήσωμεν αὐτῷ οἵ τε καλῶς καί προθύμως μετά ζεούσης προθέσεως καί ἀγώνων τῆς ἀρετῆς τόν δρόμον διανύσαντες τῆς νηστείας καί οἱ ἀσθενήσαντες περί ταῦτα δι᾿ ὀλιγωρίαν καί ψυχῆς ἀσθένειαν ἐπειδή αὐτός ἐστιν ὁ καί τοῖς σπουδαίοις ὑπέρ ἐκ περισσοῦ διδούς

τούς στεφάνους καί τούς ἀξίους μισθούς τῶν ἔργων αὐτῶν καί συγγνώμην αὖθις τοῖς ἀσθενεστέροις ὡς ἐλεήμων καί φιλάνθρωπος ἀπονέμων Ὁρᾷ γάρ τάς διαθέσεις ἡμῶν τῶν ψυχῶν καί τάς προαιρέσεις μᾶλλον ἤ τούς κόπους τοῦ σώματος δι᾿ ὧν γυμνάζομεν πρός ἀρετήν ἑαυτούς ἤ πλεῖον τήν ἄσκησιν προθυμίᾳ ψυχῆς ἐπιτείνοντες ἤ ἔλαττον δι᾿ ἀσθένειαν σώματος ταύτην τῶν σπουδαίων ποιούμενοι καί κατά τάς προθέσεις ἡμῶν ἀντιμετρεῖ τά ἔπαθλα καί τά τοῦ Πνεύματος ἑκάστῳ χαρίσματα ποιῶν ἤ περίφημον καί ἔνδοξον τῶν σπουδαίων τινά ἤ ἐῶν ταπεινόν ἔτι καί δεόμενον ἐπιπονωτέρας καθάρσεως

Ἀλλά γάρ ἴδωμεν εἰ δοκεῖ καί καλῶς ἐξετάσωμεν τί τό μυστήριον τῆς τοῦ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν ἀναστάσεως ὅπερ ἀεί τοῖς βουλομένοις ἡμῖν μυστικῶς γίνεται καί πῶς ἐν ἡμῖν ὁ Χριστός ὡς ἐν μνήματι θάπτεται καί πῶς ἑνούμενος ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανίσταται συνανιστῶν καί ἡμᾶς

τον Κύριο διότι εκείνος μας αξίωσε να διαπλεύσουμε το πέλαγος της νηστείας και να φθάσουμε με χαρά στο λιμάνι της αναστάσεώς του Ας τον ευχαριστήσουμε όλοι και όσοι διατρέξαμε το στάδιο της νηστείας σωστά και πρόθυμα με μεγάλο ζήλο και πνευματικούς αγώνες αλλά και όσοι υστερήσαμε σrsquo αυτά από αμέλεια και αδύναμη προαίρεση Γιατί αυτός είναι εκείνος που και τους επιμελείς πλουσιοπάροχα στεφανώνει και ανταμείβει επάξια για τα έργα τους και τους ασθενέστερους πάλι συγχωρεί ως ελεήμων και φιλάνθρωπος Διότι βλέπει περισσότερο τις ψυχικές μας διαθέσεις και την προαίρεσή μας παρά τους σωματικούς κόπους που καταβάλλουμε όταν γυμνάζουμε τον εαυτό μας στην αρετή είτε επιτείνοντας την άσκηση από ζήλο ψυχής είτε από αδυναμία σώματος μετριάζοντάς την συγκριτικά με την άσκηση των δυνατών Ανάλογα λοιπόν με τη διάθεσή μας απονέμει στον καθένα τα βραβεία και τα χαρίσματα του Πνεύματος και μπορεί κάποιον απrsquo όσους έδειξαν ζήλο να τον χαριτώσει και να τον δοξάσει ή να τον αφήσει ακόμη στα χαμηλά καθώς θα χρειάζεται πιο επίπονο αγώνα για την κάθαρση του από την αμαρτία

Η ανάσταση του Χριστού στην ψυχή μας

Αλλrsquo ας δούμε λοιπόν αν θέλετε κι ας εξετάσουμε προσεκτικά ποιο είναι το μυστήριο της αναστάσεως του Χριστού και Θεού μας το οποίο πάντοτε συντελείται μέσα μας μυστικά εάν θέλουμε και πώς ο Χριστός θάπτεται μέσα μας σαν σε μνήμα και πώς ενώνεται με τις ψυχές μας και ανίσταται ανασταίνοντας κι εμάς μαζί

ἑαυτῷ Ἐστι δέ ὁ σκοπός τοῦ λόγου τοιοῦτος

Ὁ Χριστός καί Θεός ἡμῶν ἐπί σταυροῦ κρεμασθείς καί προσηλώσας(Πρβ Κολασ β΄ 14) ἐν αὐτῷ τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου(Πρβ Ιω α΄ 29) θανάτου γευσάμενος(Πρβ Εβρ β΄9) κατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδου(Πρβ Εφ Δ΄9 Ψαλ πε΄ 13) Ὥσπερ οὖν ἐξ ᾅδου πάλιν ἀνελθών εἰς τό ἄχραντον ἑαυτοῦ σῶμα εἰσῆλθεν οὗ κατελθών ἐκεῖσε οὐδαμῶς ἐχωρίσθη καί εὐθύς ἀνέστη ἐκ τῶν νεκρῶν καί μετά

ταῦτα ἀνῆλθεν εἰς οὐρανούς μετά δόξης πολλῆς καί δυνάμεως(Πρβ Ματθ κδ΄30 Λουκ κα΄ 27) οὕτω δή καί νῦν ἐξερχομένων ἡμῶν ἐκ τοῦ κόσμου καί εἰσερχομένων διά τῆς τῶν παθημάτων τοῦ Κυρίου ἐξομοιώσεως(Πρβ Ρωμ ς΄ 5 Β΄ Κορ α΄ 5 Φιλιπ γ΄ 10 κα) ἐν τῷ τῆς μετανοίας καί ταπεινώσεως μνήματι αὐτός ἐκεῖνος ἐξ οὐρανῶν κατερχόμενος εἰσέρχεται ὡς ἐν τάφῳ ἐν τῷ ἡμῶν σώματι καί ἑνούμενος ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάς καί τηνικαῦτα βλέπειν ἐμπαρέχει τῷ οὕτως ἀναστάντι σύν τῷ Χριστῷ τήν δόξαν τῆς μυστικῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως

Ἀνάστασις οὖν Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα ὑπάρχει ἀνάστασις τῶν κάτω κειμένων Ἐκεῖνος γάρ μή πεσών εἰς ἁμαρτίαν ποτέ(Πρβ Ιω η΄ 46 Εβρ Δ΄15 ζ΄ 26 κα) καθά γέγραπται μηδέ ἀλλοιωθείς τῆς ἰδίας δόξης κἄν ὁπωσοῦν πῶς ἀναστήσεταί ποτε ἤ δοξασθήσεται ὁ ἀεί ὤν ὑπερδεδοξασμένος καί ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς καί ἐξουσίας(Εφ α΄ 21) διαμένων ὡσαύτως Ἀνάστασις καί δόξα Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα καθάπερ εἴρηται

με τον εαυτό του Αυτός άλλωστε είναι και ο σκοπός της παρούσης ομιλίας

Ο Χριστός και Θεός μας κρεμάστηκε επάνω στον σταυρό και κάρφωσε σrsquo αυτόν την αμαρτία του κόσμου Και αφού γεύθηκε τον θάνατο κατήλθε στα κατώτατα μέρη του άδη Όπως ακριβώς λοιπόν αφού ανήλθε πάλι από τον άδη εισήλθε στο άχραντο σώμα του από το οποίο ως Θεός καθόλου δεν χωρίστηκε όταν κατέβηκε εκεί και αμέσως ανέστη εκ των νεκρών κι έπειτα ανήλθε στους ουρανούς με δόξα πολλή και με δύναμη έτσι τώρα συμβαίνει και μrsquo εμάς Όταν δηλαδή εμείς εξερχόμαστε από τον κόσμο και εισερχόμαστε στο μνήμα της μετάνοιας και ταπεινώσεως διά της μιμήσεως των παθημάτων του Κυρίου ο ίδιος ο Χριστός κατέρχεται από τον ουρανό εισέρχεται στο σώμα μας σαν σε τάφο ενώνεται με τις ψυχές μας και τις ανασταίνει από τον πνευματικό θάνατο στον οποίο ομολογουμένως μέχρι τότε ήταν παραδομένες Και τότε παρέχει τη δυνατότητα σ΄ αυτόν που έτσι αναστήθηκε μαζί με τον Χριστό να βλέπει τη δόξα της μυστικής του αναστάσεως

Η δική μας ανάσταση Η ανάσταση λοιπόν του Χριστού είναι

η δική μας ανάσταση που είμαστε πεσμένοι κάτω στην αμαρτία Διότι εκείνος που δεν έπεσε ποτέ στην αμαρτία όπως μαρτυρεί η Γραφή και δεν αλλοτριώθηκε από τη δόξα του ούτε κατά το ελάχιστον γιατί νrsquo αναστηθεί ή να δοξαστεί αυτός που είναι αϊδίως περιβεβλημένος με υπερβάλλουσα δόξα και παραμένει υπεράνω κάθε μορφής εξουσίας χωρίς να είναι ποτέ δυνατόν να εκπέσει Η ανάσταση και η

δόξα ὑπάρχει ἡ διά τῆς ἐν ἡμῖν αὐτοῦ ἀναστάσεως γινομένη καί δεικνυμένη καί ὁρωμένη ἡμῖν Ἅπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεται

Ἀνάστασις δέ ψυχῆς ἡ ἕνωσίς ἐστι τῆς ζωῆς ὥσπερ γάρ τό νεκρόν σῶμα εἰ μή δέξεται ἐν ἑαυτῷ τήν ζῶσαν ψυχήν καί ἀμίκτως ταύτῃ μιγῇ ζῆν οὐ λέγεται οὐδέ δύναται οὕτως οὐδέ ψυχή μόνη ζῆν αὐτή καθ᾿ ἑαυτήν δύναται εἰ μή ἀρρήτως καί ἀσυγχύτως ἑνωθῇ Θεῷ τῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇ(Πρβ Α΄ Ιω ε΄ 20) Πρό γάρ τῆς ἐν γνώσει καί ὁράσει καί αἰσθήσει ἑνώσεως νεκρά ἐστιν εἰ καί νοερά ὑπάρχει καί τῇ φύσει ἀθάνατος Οὔτε γάρ γνῶσις δίχα ὁράσεως οὔτε ὅρασις δίχα αἰσθήσεως Ἔστι δέ τό λεγόμενον οὕτως ὅρασις καί ἐν τῇ ὁράσει γνῶσις καί αἴσθησις (ἐν τοῖς πνευματικοῖς δέ τοῦτό φημι ἐν γάρ τοῖς σωματικοῖς καί δίχα ὁράσεως αἴσθησις γίνεται) Οἷόν τι λέγω Τυφλός εἰς λίθον τόν πόδα κρούων αἰσθάνεται ὁ δέ νεκρός οὔ ἐν τοῖς πνευματικοῖς δε εἰ μή εἰς θεωρίαν ἔλθῃ ὁ νοῦς τῶν ὑπέρ ἔννοιαν τῆς μυστικῆς ἐνεργείας οὐκ αἰσθάνεται Ὁ οὖν πρό τῆς θεωρίας τῶν ὑπέρ νοῦν καί λόγον καί ἔννοιαν ἐπαισθάνεσθαι λέγων ἐν τοῖς πνευματικοῖς τῷ τάς ὄψεις πηρῷ ἔοικεν ὅς ἐν οἷς μέν πάσχει ἀγαθοῖς ἤ κακοῖς ἐπαισθάνεται ἀγνοεῖ δέ τά ἐν χερσίν ἤ ποσί καί τά παραίτια ζωῆς ἤ θανάτου τούτῳ γενόμενα τά γάρ ἐπερχόμενα αὐτῷ κακά ἤ ἀγαθά

δόξα του Χριστού είναι όπως μόλις είπαμε η δική μας δόξα Αυτή πραγματοποιείται όταν συντελεσθεί μέσα μας η ανάστασή του Και τότε γίνεται φανερή και έκδηλη επάνω μας Διότι από τη στιγμή που προσέλαβε τη φύση μας όσα ο ίδιος ενεργεί μέσα μας αυτά και τα προσάπτει στον εαυτό του

Η μυστική ένωση με τον Θεό Η ανάσταση εξάλλου της ψυχής είναι η ένωση με τη ζωή Διότι όπως ακριβώς το νεκρό σώμα δεν λέμε ότι ζει ούτε και είναι δυνατόν να ζει αν δεν δεχθεί μέσα του την ψυχή η οποία το ζωοποιεί και αν δεν ενωθεί με αυτήν αχώριστα έτσι και η ψυχή δεν μπορεί από μόνη της να έχει ζωή εάν δεν ενωθεί αρρήτως και ασυγχύτως με τον Θεό που είναι η όντως αιώνια ζωή Η ψυχή δηλαδή πριν από την ένωσή της με τον Θεό mdash που συντελείται με τη βιωματική γνώση και τη μυστική όραση και αίσθηση mdash είναι νεκρή παρόλο που είναι νοερά και φύσει αθάνατη Γιατί δεν έχει κανείς αυτή τη γνώση εάν δεν αισθάνεται νοερώς Με αυτό που λέω εννοώ την όραση και τη συνδεδεμένη με αυτή γνώση και αίσθηση ndash αναφέρομαι στη σφαίρα της πνευματικής ζωής διότι στη σωματική ζωή υπάρχει αίσθηση και χωρίς όραση Ας αναφέρω ένα παράδειγμα Ο τυφλός όταν σκοντάψει σε μία πέτρα το αισθάνεται αυτό ο νεκρός όμως όχι Αντίθετα στην πνευματική ζωή εάν ο νους δεν δει όσα είναι πέρα από κάθε διανοητική κατάληψη δεν αισθάνεται τη μυστική αναγεννητική ενέργεια της θείας χάριτος μέσα του Επομένως όποιος ισχυρίζεται ότι έχει πνευματική αίσθηση πριν φθάσει στη θεωρία όσων υπερβαίνουν τον νου και τον λόγο και κάθε έννοια μοιάζει με τον τυφλό που αισθάνεται όσα καλά ή κακά του συμβαίνουν αγνοεί όμως όσα είναι δίπλα του και όσα είναι γιrsquo αυτόν υπόθεση ζωής του θανάτου Διότι δεν αντιλαμβάνεται καθόλου όσα κακά ή καλά τον πλησιάζουν καθώς έχει χάσει τη δύναμη και την αίσθηση της οράσεως

οὐδαμῶς ἐπαισθάνεται τῆς ὀπτικῆς ἐστερημένος δυνάμεως και αἰσθήσεως ὅθεν καί πολλάκις τήν ῥάβδον ἐπάρας πρός τήν τοῦ ἐχθροῦ ἄμυναν ἀντ᾿ ἐκείνου ἔσθ᾿ ὅτε τόν ἑαυτοῦ φίλον μᾶλλον ἐτύπτησε τοῦ ἐχθροῦ πρό τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ ἱσταμένου καί διαγελῶντος αὐτόν

Ἀνάστασιν Χριστοῦ οἱ πλείονες μέν τῶν ἀνθρώπων πιστεύουσιν ὀλίγοι δέ λίαν εἰσίν οἱ καί ταύτην βλέποντες καθαρῶς οἱ δέ γε μή θεασάμενοι οὐδέ προσκυνεῖν δύνανται ὡς ἅγιον καί Κύριον τόν Χριστόν Ἰησοῦν ldquoΟὐδείς γάρ φησί δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳrdquo(Α΄ Κορ ιβ΄ 3) καί ἀλλαχοῦ ldquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνrdquo(Ιω δ΄24) Οὐδέ γάρ λέγει τό ἱερώτατον λόγιον ὅ καθ᾿ ἑκάστην ἐπί στόματος περιφέρομεν Ἀνάστασιν Χριστοῦ πιστεύσαντες ἀλλά τι ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονrdquo Πῶς οὖν προτρέπεται νῦν ἡμᾶς τό Πνεῦμα λέγειν τό Ἅγιον - ὡς αὐτήν ἰδόντες ἥνπερ οὐκ εἴδομεν ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιrdquo ἅπαξ πρό χιλίων ἐτῶν ἀναστάντος τοῦ Χριστοῦ καί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινός Ἆρα μή ψεύδεσθαι ἡμᾶς βούλεται ἡ θεία Γραφή Ἄπαγε ἀλλ᾿ ἀληθεύειν μᾶλλον παρεγγυᾷ ὡς ἐν ἑνί ἑκάστῳ ἡμῶν τῶν πιστῶν ἐγγινομένης δηλονότι τῆς Χριστοῦ ἀναστάσεως καί τοῦτο οὐχ ἁπλῶς ἀλλά καθ᾿

γιrsquo αυτό και συμβαίνει πολλές φορές να σηκώνει το ραβδί του για να αμυνθεί ενάντια σε κάποιον που έρχεται να τον βλάψει και αντί γιrsquo αυτόν να χτυπήσει ενίοτε τον φίλο του ενώ ο εχθρός στέκεται μπροστά στα μάτια του και τον περιγελά

Η θέαση της αναστάσεως

Στην ανάσταση του Χριστού πιστεύουν μεν οι περισσότεροι άνθρωποι ελάχιστοι όμως τη βλέπουν κιόλας καθαρά Και όσοι βέβαια δεν τη δούν δεν μπορούν και να προσκυνήσουν τον Χριστό Ιησού ως άγιο και Κύριο Διότι λέει laquoΟὐδείς δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳraquo και αλλού laquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνraquo Ούτε λέει η ιερότατη ευχή του κάθε μέρα αυτήν την περίοδο φέρουμε στο στόμα μας Ανάστασιν Χριστού πιστεύσαντες αλλά τι λέει laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονraquo Πώς λοιπόν το Πνεύμα το Άγιον μας προτρέπει να λέμε τώρα laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιraquo - σαν να την είδαμε ενώ στην πραγματικότητα δεν την έχουμε δει ndash ενώ ο Χριστός μια και μόνη φορά αναστήθηκε πριν από χίλια χρόνια και μάλιστα ούτε τότε τον είδε κανείς να ανίσταται Μήπως η ιερά ευχή θέλει να λέμε ψέματα Κάθε άλλο Μας παρακινεί να λέμε την αλήθεια ότι δηλαδή μέσα στον καθένα από εμάς τους πιστούς πραγματοποιείται η

ὥραν ὡς εἰπεῖν αὐτοῦ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ ἐν ἡμῖν ἐξανισταμένου λαμπροφοροῦντος καί ἀπαστράπτοντος τάς τῆς ἀφθαρσίας καί Θεότητος ἀστραπάς Ἡ φωτοφόρος γάρ παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ(Πρβ Ιω κα΄4) ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾷν χαρίζεται Διό καί λέγομεν rdquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνrdquo(Ψαλ ριζ΄ 27) καί τήν δευτέραν αὐτοῦ ὑποσημαίνοντες παρουσίαν ἐπιφέροντες οὕτω λέγομεν ldquoΕὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίουrdquo(Ψαλ ριζ΄ 26) Οἷς οὖν ἐπιφανῇ ὁ Χριστός ἐξαναστάς πάντως πνευματικῶς αὐτοῖς τοῖς πνευματικοῖς ὄμμασι ὁρώμενος δείκνυται Ὅταν γάρ ἐν ἡμῖν διά τοῦ Πνεύματος γένηται ἀνιστᾷ ἡμᾶς ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιεῖ καί αὐτόν ἐν ἡμῖν ὅλον ὁρᾷν ζῶντα δίδωσι τόν ἀθάνατον καί ἀνώλεθρον οὐ μόνον δέ ἀλλά καί συνανιστῶντα(Πρβ Εφ β΄ 6) καί συνδοξάζοντα(Πρβ Ρωμ η΄ 17) ἡμᾶς ἑαυτῷ τρανῶς γινώσκειν χαρίζεται καθώς πᾶσα θεία Γραφή μαρτυρεῖ

Ταῦτα τοίνυν εἰσί τά τῶν χριστιανῶν θεῖα μυστήρια αὕτη ἡ ἐγκεκρυμμένη τῆς πίστεως ἡμῶν δύναμις ἥν οἱ ἄπιστοι ἤ δύσπιστοι ἤ μᾶλλον εἰπεῖν ἡμίπιστοι οὐχ ὁρῶσιν οὔτε μήν ἰδεῖν οὐδαμῶς δύνανται(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 16) Ἄπιστοι δέ δύσπιστοι καί ἡμίπιστοι οὗτοί εἰσιν οἱ μή διά τῶν ἔργων τήν πίστιν ἐπιδεικνύμενοι(Πρβ Ιακ β΄ 18) Ἔργων γάρ δίχα καί οἱ δαίμονες πιστεύουσι(Πρβ Ιακ β΄ 19) καί Θεόν εἶναι τόν Δεσπότην ὁμολογοῦσι Χριστόν

ανάσταση του Χριστού κι αυτό όχι μια φορά αλλά ndash θα έλεγα - κάθε ώρα ο ίδιος ο Δεσπότης Χριστός ανίσταται μέσα μας λαμπροφόρος ακτινοβολώντας το εκτυφλωτικό φως της αφθαρσίας και της θεότητος

Διότι η φωτοφόρος παρουσία του Πνεύματος μας φανερώνει σαν αυγή την ανάσταση του Δεσπότου ή καλύτερα μας αξιώνει να βλέπουμε τον ίδιο τον αναστημένο Χριστό Γιrsquoαυτό και λέμε laquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνraquo Και υποδηλώνοντας τη Δευτέρα του παρουσία προσθέτουμε και τα εξής laquoΕυλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίουraquo Σrsquo όσους λοιπόν φανερωθεί ο αναστημένος Χριστός αυτοί με πνευματικό οπωσδήποτε τρόπο τον βλέπουν με τα μάτια της ψυχής Γιατί όταν έλθει μέσα μας διά της χάριτος του Αγίου Πνεύματος μας ανασταίνει εκ των νεκρών και μας ζωογονεί και μας αξιώνει να τον βλέπουμε μέσα μας ολοζώντανο αυτόν που είναι αθάνατος και άφθαρτος κι όχι μόνον αυτό αλλά και μας δίνει τη χάρη να αντιλαμβανόμαστε κεξάθαρα ότι μας καθιστά μετόχους της αναστάσεως και της δόξης του καθώς η θεία Γραφή το μαρτυρεί στο σύνολό της

Η κρυμμένη δύναμη της πίστεως

Αυτά λοιπόν είναι τα θεία μυστήρια των χριστιανών αυτή είναι η κρυμμένη δύναμη της πίστεώς μας την οποία οι άπιστοι ή δύσπιστοι ή καλύτερα ημίπιστοι δεν βλέπουν ndash κι ούτε βέβαια είναι δυνατόν κάπως να δουν Άπιστοι δύσπιστοι και ημίπιστοι είναι όσοι δεν φανερώνουν την πίστη τους με έργα Γιατί χωρίς έργα και οι δαίμονες πιστεύουν και ομολογούν ότι ο Δεσπότης Χριστός είναι Θεός Διότι

ldquoΟἴδαμεν γάρ σε(Πρβ Μαρκ α΄ 24 Λουκ δ΄ 34) φασί τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦrdquo(Πρβ Ματθ η΄ 29 κα) καί ἀλλαχοῦ ldquoΟὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνrdquo(Πραξ ις΄ 17) Ἀλλ᾿ ὅμως οὔτε τούς δαίμονας οὔτε τούς ἀνθρώπους αὐτούς ἡ τοιαύτη πίστις ὠφελήσει Οὐδέ γάρ τῆς πίστεως ταύτης ὄφελος νεκρά γάρ ἐστι κατά τόν θεῖον ἀπόστολον ldquoἩ πίστις γάρ φησί δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινrdquo(Ιακ β΄ 26) ὥσπερ καί τά ἔργα δίχα πίστεως Νεκρά δέ πῶς Ὅτι τόν ζωογονοῦντα Θεόν(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 13) οὐκ ἔχει ἐν ἑαυτῇ ὅτι τόν εἰπόντα ldquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει(Πρβ Ιω ιδ΄21 23) καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαrdquo(Ιω ιδ΄ 23) οὐκ ἐκτήσατο ἐν ἑαυτῇ ἵνα τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ ἐξαναστήσῃ τόν κεκτημένον αὐτήν ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιήσῃ αὐτόν καί τόν ἀναστάντα ἐν αὐτῷ καί αὐτόν ἀναστήσαντα κατιδεῖν χαρίσηται Νεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίν Ἡ γάρ πίστις ἡ εἰς Θεόν ἀεί ζῇ καί ζῶσα ζωοποιεῖ τούς ἐκ προθέσεως ἀγαθῆς προσερχομένους καί ὑποδεχομένους αὐτήν ἥτις καί πρό τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν πολλούς ἐκ τοῦ θανάτου εἰς την ζωήν ἀνήγαγε καί τόν Χριστόν καί Θεόν ὑπέδειξε Καί ἔμελλον ἄν εἰ ἐνέμειναν ταῖς αὐτοῦ ἐντολαῖς καί ταύτας μέχρι θανάτου(Πρβ Φιλιπ β΄ 8) ἐφύλαξαν διαφυλαχθῆναι καί αὐτοί ὑπ᾿ αὐτῶν ndash οἷοι δηλονότι γεγόνασιν ὑπό μόνης τῆς πίστεως ἐπεί δέ μετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόν(Ψαλ οζ΄ 57) καί ταῖς προτέραις αὐτῶν περιεπάρησαν

λένε laquoΟἴδαμεν σε τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦraquo και αλλού Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνraquo Αλλrsquo όμως τέτοια πίστη δεν θα ωφελήσει ούτε τους δαίμονες ούτε τους ίδιους τους ανθρώπους Δεν έχει κανένα όφελος αυτή η πίστη διότι είναι νεκρή κατά τον θείο απόστολο laquoἩ πίστις γάρ δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινraquo όπως και τα έργα χωρίς πίστη Και γιατί είναι νεκρή Επειδή δεν έχει μέσα της τον Θεό που ζωογονεί τα πάντα επειδή δεν έκανε δικό της αυτόν που είπε laquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαraquo ώστε με την παρουσία του να αναστήσει εκ νεκρών όποιον έχει τέτοια πίστη και να τον ζωογονήσει και να τον αξιώσει να δει καθαρά αυτόν που αναστήθηκε μέσα του και ανέστησε και τον ίδιο Γιrsquo αυτό τον λόγο λοιπόν είναι νεκρή μια τέτοια πίστη ή καλύτερα είναι νεκροί όσοι χωρίς έργα έχουν αυτή την πίστη Γιατί η πίστη η πίστη στον Θεό είναι πάντοτε ζωντανή και ως τέτοια μεταδίδει την πνευματική ζωή σrsquo όσους με καλή διάθεση πλησιάζουν να την εγκολπωθούν Αυτή και πριν από την εργασία των εντολών πολλούς ανέσυρε από τον θάνατο στη ζωή και τους φανέρωσε τον Χριστό και Θεό Και αν είχαν μείνει σταθεροί σrsquo αυτές και τις είχαν φυλάξει αποφασισμένοι και για θάνατο προκειμένου να μην τις παραβούν θα είχαν διαφυλαχθεί και οι ίδιοι από αυτές ndash με άλλα λόγια θα είχαν παρεμείνει στο ύψος στο οποίο τους είχε ανεβάσει μόνη η πίστη Επειδή όμως λύγισαν σαν στραβό τόξο και περιεπλάκησαν ξανά στις προηγούμενες πράξεις τους αμέσως και σε ναυάγιο της πίστεως τους

πράξεσιν εἰκότως εὐθύς καί περί τήν πίστιν εὑρέθησαν ναυαγήσαντες(Α΄ Τιμ α΄ 19) καί τοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ὁ Θεός ἑαυτούς δυστυχῶς ἀπεστέρησαν Ὅπερ ἵνα μή πάθωμεν καί ἡμεῖς τηρήσωμεν ἀξιῶ τάς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ ὅση δύναμις ἵνα καί τῶν παρόντων καί τῶν μελλόντων ἀγαθῶν λέγω δή αὐτῆς τῆς τοῦ Χριστοῦ θέας ἐπαπολαύσωμεν ἧς Χριστοῦ ᾧ ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας Ἀμήν

κατέληξαν όπως ήταν επόμενο και τον εαυτό τους δυστυχώς απεστέρησαν από τον αληθινό πλούτο που είναι ο Χριστός και Θεός Για να μην το πάθουμε κι εμείς αυτό ας τηρήσουμε παρακαλώ τις εντολές του Θεού με όση δύναμη έχουμε για να απολαύσουμε και τα παρόντα και τα μέλλοντα αγαθά ndash κι εννοώ αυτή την ίδια τη θέα του Χριστού Αυτή μακάρι όλοι να επιτύχουμε χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ω η δόξα εις τους αιώνας Αμήν

ΣΧΟΛΙΑ

Σπαθαροκουβιλάριος Κάτι μεταξύ φύλακα και υπασπιστού laquoΑδελφοί και πατέρεςraquo Οι 34 κατηχήσεις του αγίου Συμεών είναι λόγοι που εκφώνησε προς τους μοναχούς της Μονής του Αγίου Μάμαντος Ξηροκέρκου στην Κωνσταντινούπολη κατά τη διάρκεια της ηγουμενίας του εκεί Γιrsquo αυτό και αρχίζει με αυτή την προσφώνηση Άρχισαν να συντάσσονται πριν το 998 πριν δηλαδή την ανταρσία των τριάντα μοναχών (βλ laquoΒίος του Αγίου Πατρός Συμεώνhellipraquo) laquoἤ ἐῶν ταπεινόνraquo Αναφέρεται όχι στο φρόνημα αλλά στην κατάσταση του ανθρώπου Από αυτή την άποψη laquoταπεινόςraquo σημαίνει γενικά τον μέτριο τον ευτελή τον φτωχό Στο συγκεκριμένο χωρίο laquoταπεινόςraquo είναι προφανώς αυτός που δεν έχει αξιωθεί ιδιαιτέρων χαρίτων και χαρισμάτων δεν έχει γίνει κατοικητήριο του Πνεύματος καθώς χρειάζεται βαθύτερη κάθαρση laquoμυστικῶςraquo Διά του όρου δηλώνεται ο άρρητος προσωπικός τρόπος βιώσεως του μυστηρίου της Αναστάσεως Κατrsquo εξοχήν μυστικός Θεολόγος ο άγιος Συμεών αποκαλύπτει την εμπειρία και τη μετοχή του στα θεία και σωτηριώδη μυστήρια Ζει την ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εν προκειμένω όχι ως απλή ανάμνηση κάποιου παρελθοντικού γεγονότος αλλά ως εμπειρική μετοχή σrsquo αυτήν μrsquo ένα μυστικό λειτουργικό χαρισματικό τρόπο Διrsquoαυτού του laquoμυστικῶςraquo δηλώνει την άμεση και ανέκφραστη ως προς τον τρόπο εμπειρία του αναστάντος Θεού Την εμπειρία της αναστάσιμης θείας χάριτός Του η οποία είναι η κοινωνία του ίδιου του Θεού στις θείες ενέργειές Του Φανερώνει διά του όρου αυτού τη ζωντανή αίσθηση της παρουσίας του προσώπου του αναστάντος Σωτήρος Χριστού το οποίο όπως σημειώνει 4 αιώνες αργότερα άλλος μυστικός Θεολόγος ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας laquoείναι πιο οικείο σε μας απrsquo ότι η ψυχή μαςraquo (PG 150 712A) Το ιστορικό γεγονός δηλαδή της Αναστάσεως το οποίο εμφανίζεται σrsquo εμάς ως ανεξιχνίαστο μυστήριο γίνεται στους αγίους και στους laquoκαθαρούς τῇ καρδίᾳraquo βίωμα στα πλαίσια μιας προόδου κατά την οποία ο άνθρωπος αφομοιώνει το θείο μυστήριο όχι σύμφωνα με την νοοτροπία του αλλά διά της καθάρσεως και του πνευματικού του αγώνα για μια βαθιά εσωτερική αλλαγή Μεταμορφώνεται εσωτερικά καθαίρεται και χαριτώνεται ώστε να καταστεί άξιος της μυστικής αυτής εμπειρίας της Αναστάσεως Στη μακαρία αυτή κατάσταση της θείας εμπειρίας η ψυχή ζει την αληθινή της ζωή την ανάστασή της Λησμονεί εντελώς τα εαυτής Όλες οι φυσικές δυνάμεις που τη συνδέουν με τον κόσμο σιγούν Για τον λόγο αυτό και ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στο έργο του Περί Μυστικής Θεολογίας ευθύς εξαρχής απευθύνει έκκλησης στην Αγία Τριάδα να φωτισθεί και να χαριτωθεί έτσι ώστε να του αποκαλυφθούν laquoτα απλά και απόλυτα και άτρεπτα της Θεολογίας μυστήριαraquo τα οποία laquoκατά τόν ὑπέρφωτον εγκεκάλυπται τῆς κρυφιομύστου σιγῆς γνόφονraquo (PG 3 997) Ειδικότερα ο άγιος Συμεών τονίζει ότι ο άνθρωπος συλλαμβάνει τον Λόγο του θεού στην καρδιά του όπως συνέλαβε Αυτόν η Παρθένος Μαρία στην κοιλιά της Έτσι ο Χριστός μορφώνεται εντός του πιστού και ο πιστός μορφώνεται σε Θεό τα δε μέλη του είναι και αυτά μέλη Χριστού Αναφορικά προς την ανάσταση τονίζει ότι πρέπει ο άνθρωπος να γίνει διά του Αγίου Πνεύματος laquoσυμμέτοχος της πνευματικής αναστάσεωςraquo του Χριστού Και η πνευματική αυτή ανάσταση ταυτίζεται με την laquoκαθrsquo ἑκάστην γινομένην τῶν νεκρῶν ψυχῶν πνευματικῶς

πνευματικήν ἀναγέννησιν καί ἀνάστασινraquo την οποία ο αναστάς Κύριος εφάπαξ laquoκαί εἰς πάντας τοὐς βιοῦντας ἀνιστάμενος καί τάς συναποθανούσας αὐτῷ τῇ προθέσει καί τῇ πίστει ψυχάς συνεγείρων δίδωσι διά τοῦ Παναγίου αὐτοῦ Πνεύματος δωρούμενος αὐταῖς ἀπεντεῦθεν ἤδη τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶνraquo (Κατήχησις 6η SC 104 44-46) laquoκατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη λαμβάνει χώρα από το εσπέρας της Παρασκευής έως το πρωί της laquoμιᾶς τῶν σαββάτωνraquo δηλαδή από τότε που εκφώνησε επί του σταυρού το laquoτετέλεσταιraquo και παρέδωσε το πνεύμα laquoεἰς χεῖραςraquo του Πατρός Του (Ιω ιθ΄ 30 Λουκ κγ΄46) μέχρι την ανάστασή Του το πρωί της Κυριακής Κατά το διάστημα αυτό η θεωμένη ψυχή του Κυρίου παραμένει στον άδη Στον άδη κατέρχονταν οι ψυχές όλων των ανθρώπων που έζησαν προ Χριστού δικαίων και αδίκωνμ καθότι όλοι οι άνθρωποι ήταν ένοχοι αμαρτίας και βρίσκονταν υπό το κράτος του θανάτου Άφεση αμαρτιών δεν είχε δοθεί και ο δρόμος προς τη βασιλεία των ουρανών ήταν κλειστόςraquo (πρβ Ρωμ γ΄ 23 Α΄ Πετρ δ΄ 6 Α΄ Τιμ ζ΄ 10 επίσης του αγίου Νικολάου Καβάσιλα laquoΚαί ἱερεῖς γάρ καί κριταί καί προφητῶν κύκλος καί τῶν ἄλλων οἵ περί Θεόν εἴχονhellip οὐδέ σφᾶς αὐτούς ἐγκλημάτων καί δίκης ἔδειξαν καθαρούς ἀλλrsquo ἀπιόντας ἐνθένδε ᾃδης ἐξεδέχετο Δηλαδή laquoΚαι οι ιερείς και οι κριτές και όλοι οι προφήτες και όσοι γενικότερα από τους υπολοίπους ανθρώπους ήταν θεοσεβείς ούτε τους ίδιους τους εαυτούς τους δεν μπόρεσαν να αναδείξουν καθαρούς από κατηγορίες και τιμωρίες [δηλ από την ενοχή της αμαρτίας] αλλrsquo όταν έφευγαν από εδώ ο άδης όλους τους υποδεχότανraquo [Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 5 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 182-183]) Ο Κύριος κατερχόμενος στον άδη κηρύττει το ευαγγέλιο της σωτηρίας στις ψυχές όλων των laquoἀπrsquo αἰῶνοςraquo νεκρών και σώζει τους επιδεκτικούς σωτηρίας (Α΄ Πετρ γ΄ 18-19 δ΄ 6) Καθώς ήταν ο Ίδιος η αυτοζωή απολύτως ελεύθερος από αμαρτία ο Θεός ενανθρωπήσας νίκησε κατά κράτος τον θάνατο και τον άδη και laquoτόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου τοὐτrsquo ἔστι τόν διάβολονraquo (Εβρ β΄ 14) Ο άδης πλέον μοιάζει με δεσμωτήριο του οποίου τις πύλε και τα δεσμά συνέτριψε ο Κύριος ενώ τους δεσμίους laquoἐξήγαγεν ἐκ μέν τοῦ σκότους πρός ἀνέσπερον φῶς πρός δέ ζωήν αἰώνιον ἐκ θανάτουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη είναι laquoνέκρωσις ᾋδου θανάτου θάνατος ἐλευθερία ψυχῶν καί πρός οὐρανούς ἠνεῳγμένη τοῖς βουλομένοις ὁδόςraquo (Μαζίμου πλανούδη PG 147 989A στο Ι Καρμίρη Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ απόψεως ορθοδόξου σελ 112 όπου και πλουσιότατη πατερική τεκμηρίωση) Μετά Χριστόν στον άδη κατέρχονται οι ψυχές μόνον όσων δεν πίστεψαν στον Χριστό δεν θέλησαν να οικειοποιηθούν τη διά Χριστού σωτηρία και δεν μετανόησαν Ως εκ τούτου όσοι αρνήθηκαν το κήρυγμα του Χριστού προγεύονται στον άδη την οδύνη της αιωνίας κολάσεως στην οποία θα αποπεμφθούν κατά τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου Αντίθετα οι ψυχές όσων πίστεψαν και μετανόησαν μετά θάνατον οδηγούνται laquoἐν κόλποις Ἀβραάμraquo που η Γραφή ονομάζει και παράδεισονraquo (Λουκ κγrsquo 43) όπου προγεύονται τη βασιλεία των ουρανών την οποία θα κληρονομήσουν κατά τη δευτέρα παρουσία Για τη διπλή αυτή μέση κατάσταση των ψυχών βλ Λουκ ις΄ 19-31 Ας διευκρινιστεί τέλος ότι παρά τη χρήση των λέξεων laquoκάθοδοςraquo laquoπύλαιraquo laquoφυλακήraquo ο άδης δεν είναι τόπος αλλά τρόπος υπάρξεων ψυχών laquoᾋδην μή τόπον τινά οὕτως ὀνομαζόμενον οἴεσθαι ἀλλά τινα κατάστασιν ζωῆς ἀειδῆ καί ἀσώματον ἧ τήν ψυχήν ἐμβιοτεύειν παρά τῆς Γραφῆς ἐκδιδασκόμεθαraquo διότι η ασώματος φύσις mdash όπως είναι και αυτή της ψυχής mdash laquoοὐκ ἔχει σχῆμα ἵνα σωματικῶς περισχεθῇ καί οὐ σωματικῶς περιέχεται ἀλλά νοητῶςraquo (Γρηγορίου Νύσσης PG 46 85 και Ιωάννου Δαμασκηνού PG 94853 στο ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ σελ 384) laquoἍπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεταιraquo Μία όντως πρωτότυπη προσέγγιση της αφάτου κενώσεως και ταπεινώσεως

του Υιού και Λόγου του θεού Μια άλλη πτυχή της ανεννοήτου απείρου συγκαταβάσεως του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος το Οποίο σμικρύνεται και προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση διά της θείας Του ενανθρωπήσεως Λέγει λοιπόν ο ιερός πατήρ ότι από τη στιγμή που ο Υιός και Λόγος του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση μας ότι εργάζεται διά του μυστηρίου της θείας Του ενανθρωπήσεως πάνω στην πεσμένη και αμαυρωθείσα ανθρώπινη φύση μας αυτό το προσάπτει στον εαυτό Του Σαν δηλαδή να το απολαμβάνει ο Ίδιος Είναι μια ακόμη απόδειξη της ταπεινώσεώς Του της αγάπης Του που laquoστέγειraquo την ασθένειά μας το γεγονός ότι φθάνει μέχρι του σημείου να ταυτίζει τον εαυτό Του μrsquo εμάς Και πράγματι laquoἈνάστασιν Χριστοῦraquo λέμε τη στιγμή κατά την οποία Εκείνος ποτέ δεν εξέπεσε από τη ζωή όντας ο Ίδιος η όντως Ζωή Ένδοξη λέμε την αγία Ανάστασή Του αλλά η δόξα αναφέρεται σrsquo εμάς που είχαμε περιέλθει σε αδοξία και τον εξευτελισμό και όχι σrsquo Αυτόν που ενδόξως υπήρχε προαιωνίως στους κόλπους του ουρανίου Του Πατρός Αυτή είναι η ταπείνωσή Του Μέχρι τέτοιου βαθμού φθάνει η κένωσή Του Ότι μας χαρίζει ότι μας πλουτίζει ότι μας δωρίζει τα προσάπτει στον εαυτό Του σαν κι Αυτός που είναι ο Χαριτοδότης ο Πλούσιος ο Δωρεοδότης να τα έχει ανάγκη ή να τα αποκτά τώρα laquoἀσυγχύτωςraquo Η ένωση της ψυχής του πιστού με την laquoόντως αιωνία ζωήraquo είναι η κατά χάριν κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό η θέωση δηλαδή του ανθρώπου Η ένωση αυτή της κτιστής ψυχής του ανθρώπου με την άκτιστη laquoόντως αιωνία ζωήraquo τον ζωοδότη Κύριο αποκλείει κάθε ουσιαστική ταύτιση ακτίστου και κτιστού Γιrsquo αυτή την ασύγχυτη ένωση της ψυχής μετά του Θεού σημειώνει αλλού ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος laquoὬσπερ ἐν Πατρί καί Υἱῷ και Ἁγίῳ Πνεύματι εἷς Θεός ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως προσκυνεῖται οὕτω πάλιν ἐν Θεῷ καί ψυχῇ καί σώματι ἀδιαιρέτως καί ἀσυγχύτως Θεός κατά χάριν ὁ ἄνθρωπος γίνεται μήτε τοῦ σώματος εἰς ψυχήν μεταβαλλομένου μήτε τῆς ψυχῆς εἰς ψυχήν μεταπηγνυμένης ἀλλά μένων Θεός καθrsquo ὅ Θεός ἐστι καί ἡ ψυχή καθώς ἔχει φύσεως καί το σῶμα καθώς ἐπλάσθη πηλόςraquo (SC 129 130 εξ) Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος (300-390 μΧ) για την ασύγχυτη αυτή ένωση του ακτίστου Θεού με την κτιστή ψυχή του ανθρώπου γράφει τα εξής laquoἈλλrsquo ἐνταῦθα θεώρει καί διάκρινον καί σύνες πῶς ἄκουσον οὗτος Θεός αὗτη οὐ Θεός οὗτος Κύριος αὗτη δούλη οὗτος κτίστης αὗτη κτίσμα οὗτος ποιητής αὗτη ποίημα Οὐδέν κοινόν τῆς αὐτοῦ φύσεως καία αὐτῆς τυγχάνει ἀλλά διά την ἄπειρον καί ἄρρητον καί ἀνεννόητον ἀγάπην καί εὐσπλαγχνίαν αὐτοῦ εὐδόκησεν εἰς τοῦτο τό ποίημα καί κτίσμα νοερόν καί τίμιον καί ἐξαίρετον ἔργον ἐνοικῆσαι ὥς φησιν ἡ Γραφή εἰς τό εἶναι ἡμᾶς ἀπαρχήν τινα τῶν αὐτοῦ κτισμάτων εἰς τήν αὐτοῦ σοφίαν καί κοινωνίαν εἰς ἴδιον κατοικητήριον εἰς ἰδίαν καί καθαράν νύμφηνraquo (PG 34 816BC) laquoτῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇraquo Πρβ laquoταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάςraquo και laquoΝεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίνraquo όπου λέγει ότι είναι νεκροί όσοι δεν έχουν πίστη ζωντανή διά των έργων Πρόκειται για μια άλλη αντίληψη περί ζωής και θανάτου την κατά Θεόν αντίληψη η οποία προβάλλει κατά τρόπο σαφή μέσα στην Αγία Γραφή παράλληλα με τη χρήση των σχετικών λέξεων (laquoθάνατοςraquolaquoνεκρόςraquo κλπ) υπό τη συνήθη έννοια τους Έτσι θάνατος θεωρείται κατrsquoεξοχήν ο πνευματικός που είναι ο χωρισμός της ψυχής από τον Θεό με τη συστηματική διάπραξη της αμαρτίας για την οποία ο άνθρωπος δεν μετανοεί Ο βιολογικός θάνατος δηλαδή ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα αποτελεί απλώς συνέπεια του πνευαμτικού laquoδευτέρου λόγου λεπτομέρειανraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ βιβλίον Ζ΄ κεφ Α΄ 1 Η έννοια του θανάτου κατά την Γραφήν σελ 369-370) Ήδη στις πρώτες σελίδες της Γενέσεως διαβάζουμε ότι ο Θεός είχε προειδοποιήσει τους πρωτοπλάστους laquoᾗ δrsquo ἄν ἡμέρα φάγητεraquo από το δέντρο laquoτοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόνraquo

laquoθανάτῳ ἀποθανεῖσθεraquo (β΄ 17) Είναι γνωστό όμως ότι δεν πέθαναν την ημέρα της παραβάσεως της θείας εντολής παρά μόνο πνευματικά Χωρίσθηκαν από τον Θεό εξορίστηκαν από τον παράδεισο της τρυφής απέκτησαν παιδιά και μετά από πολλά χρόνια γεύθηκαν και τον σωματικό θάνατο (βλ Γεν ε΄ 5) Ομοίως στην Καινή Διαθήκη ο Πατέρας της παραβολής του ασώτου δηλώνει ότι ο γυιός του laquoνεκρός ἦν καί ἀνέζησεraquo (Λουκ ιε΄ 32) ήταν νεκρός τον καιρό της αποστασίας του και διά της μετανοίας καί επιστροφής κοντά Του (στον Θεό Πατέρα) ανέζησε και ο απόστολος Παύλος γράφει προς τους Εφεσίους ότι ο Θεός αυτούς laquoκαί ὄντας νεκρούς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷraquo (β΄ 5) Αντιστρόφως ο Κύριος διαβεβαίωσε για τους πατριάρχες Αβραάμ Ισαάκ και Ιακώβ που προ πολλού είχαν πεθάνει ότι ήταν ζωντανοί (Ματθ κβ΄ 32) Θάνατος λοιπόν είναι κυρίως η αποξένωση από το Θεό που είναι η ζωή Ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού μας δήλωσε κατηγορηματικά ότι laquoἐγώ εἰμί ἡ ζωήraquo (Ιω ιδ΄ 6) και μας διαβεβαίωσε ότι όποιος τηρεί τον λόγο Του laquoθάνατον οὐ μή θεωρήσῃ εἰς τόν αἰῶναraquo (Ιω η΄ 51) Οι Πατέρες μάλιστα χρησιμοποιούν μια άλλη λέξη Λέγουν ότι ο Θεός είναι laquoαυτοζωήraquo (Ιωάννης Δαμασκηνός PG 94 808D Γρηγόριος Νύσσης PG 45 797A κα βλ στο λεξικό του Lampe στο οικείο λήμμα) Δηλαδή δεν έχει ζωή κατά μετοχήν αλλrsquo εξ εαυτού είναι η ζωή κατrsquo απόλυτη έννοια και άρα δεν μπορεί να νοηθεί ζωή μακράν του Θεού Κατrsquo επέκτασιν και η αιώνιος ζωή η βασιλεία των ουρανών δεν είναι τίποτε άλλο παρά γνώση εμπειρική του Θεού ένωση με τον Θεό κοινωνία της αυτοζωής στην πληρότητά της (βλ Ιω ιζ΄ 3 Α΄ Ιω α΄ 3 γ΄ 2) laquoἐν γνώσειraquo Το θέμα της γνώσεως του θεού στην ορθόδοξη πνευματικότητα είναι μεγάλο αλλά και αναγκαίο να το κατέχει ο πιστός Πρώτα απrsquo όλα ο ίδιος ο Θεός δε μας θέλει κοντά Του άβουλα όντα ανελεύθερα βυθισμένα μέσα στο γνόφο της άγνοιας Είναι Θεός που γιrsquo αυτό ακριβώς αποκαλύπτει τον εαυτό Του έτσι ώστε να Τον γνωρίσουμε Γίνεται μεθεκτός απrsquo τους πιστούς σε μια ανώτερη δυνατότητα γνώσεως και εμπειρίας Ο Θεός δεν ζητεί από τους πιστούς Του μια διανοητική επιστημονική γνώση περί του προσώπου Του Βέβαια δεν είναι λάθος μια τέτοια διανοητική laquoγνώσηraquo Λάθος είναι να την ταυτίσουμε με τη βαθύτερη γνώση του Θεού που είναι περισσότερο βιωματική εμπειρία και λιγότερο διανοητική προσέγγιση Γιατί η γνώση του Θεού δεν είναι μια ανακάλυψη αλλά μια αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο Ο θεός αποκαλύπτει στον ερευνώντα άνθρωπο τον εαυτό Του Συνάπτει με τον κάθε άνθρωπο μια προσωπική διαθήκη Δεν αρέσκεται στο να έχουμε γνώσεις γιrsquo Αυτόν από τις μαρτυρίες άλλων αλλrsquo ο Ίδιος εμφανίζεται και παρέχει τη δική Του γνώση και ο άνθρωπος συνάπτει δική του προσωπική γνωριμία με τον Θεό Αυτή η γνωριμία δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο που συντελείται Γίνεται σε περίοδο που δεν την περιμένει ο άνθρωπος ή μπορεί να έλθει κατόπιν οδυνηρής αναζήτησης Μπορεί ακόμη να συμβεί σε άνθρωπο ο οποίος πολεμά τον Θεό όπως ο απόστολος Παύλος Αρχικά λοιπόν ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό Του στον άνθρωπο προκειμένου αυτός να ενθουσιαστεί από τη γλυκύτητα της γνώσεώς Του και νrsquo αρχίσει να Τον αναζητεί με πόθο και αγώνα πνευματικό Έτσι ο άνθρωπος προβιβάζεται στη γνώση του Θεού διά των ιερών μυστηρίων και της εργασίας των αγίων εντολών του Χριστού (πρβ Ιω ιδ΄ 21 23) και ταυτόχρονα έχει τη διαρκή αίσθηση ότι Τον αγνοεί Ή ορθότερα αισθάνεται ότι το μόνο καταληπτό απrsquo τον Θεό είναι η ακαταληψία Του Αυτή η ενσυνείδητη γνώση του Θεού γεννά περισσότερα ερωτήματα στον άνθρωπο απrsquo όσα απαντά Διότι μυστήριο ανεξιχνίαστο και απερίγραπτο είναι ο Θεός Όμως ο άνθρωπος δεν απογοητεύεται από την αδυναμία του να κατανοήσει πλήρως τον Θεό Αυτή η πνευματική αίσθηση που ήδη έχει αποκτήσει τόν γεμίζει με κάποια άρρητη γλυκύτητα και τον ωθεί σε εντονότερη αναζήτηση του Θεού

Τα βιώματα μιας τέτοιας εμπειρικής αποκαλυπτικής γνώσεως είναι κατά τον άγιο Συμεών laquoνῷ καί λόγῳ ἀκατάληπτα καί ἄφρασταraquo (Ύμνος ΚΘ΄ 284-293 SC 174 334) laquoΠῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ πῶς δέ μακράν σε βλέπω πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ ἐν ουρανῷ δrsquo ὁρῶ σεraquo (Ύμνος Ζ΄ 1-2 SC 156 208) Γιrsquo αυτό και ο ίδιος ο ιερός Πατήρ συμβουλεύει Για τα θέματα αυτά laquoμή ἐρώτα μή ἐρεύνα μή ἐκζήτειraquo Αφού ο άνθρωπος αδυνατεί να μετρήσει τις σταγόνες της βροχής ή την άμμο της θαλάσσης laquoπῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν ἥν ἐνδείκνυται μεθrsquo ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων (Ύμνος ΚΘ΄ 267-283 SC 174 332) Μπαίνοντας ο πιστός σrsquo αυτή τη διαδικασία σrsquo αυτή την εμπειρία ορθότερα επιποθεί περισσότερο τη σχέση και τη γνώση του Θεού στην άληκτη αιωνιότητα Γιατί δεν του αρκεί να Τον γνωρίζει laquoδιrsquo ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματιraquo αλλά ορέγεται να Τον αντικρίσει laquoπρόσωπον πρός πρόσωπονraquo laquoκαθώς ἐστιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12 Α΄ Ιω γ΄ 2) Αυτή η τέλεια γνώση του Θεού ndash όσο δηλαδή μπορεί να laquoχωρέσειraquo ο άνθρωπος σrsquo αυτή ndash θα επιτευχθεί στη βασιλεία των ουρανών Ο Κύριος είπε ότι αυτή η βασιλεία του Θεού είναι η γνώση του Θεού (βλ Ιω ιζ΄ 3) laquoἐν ὁράσειraquo Αν η βιολογική ζωή καθίσταται δυσχερής χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων πολύ περισσότερο η πνευματική ζωή απαιτεί τους δικούς της πνευματικούς νόμους και τις δικές της πνευματικές αισθήσεις Υπάρχει γεύση πνευματική Γεύση των μυστηρίων του Θεού (βλ Ψαλ λγ΄ 9) Υπάρχει πνευματική ακοή Ακοή λεπτή που συλλαμβάνει τα μηνύματα του ουρανού τη φωνή του Θεού μέσα μας Είναι η ακοή στην οποία αναφέρεται ο Κύριος λέγοντας laquoὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτωraquo (Ματθ ια΄ 15) Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και όραση πνευματική Είναι η όραση που δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μας μάτια Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κανείς ενώ είναι τυφλός να βλέπει με μάτια πνευματικά Βέβαια το κεφάλαιο της πνευματικής ζωής που αφορά στη θέα των μυστηρίων του Θεού και του ίδιου του Θεού αναφέρεται σε δυσπρόσιτα πνευματικά ύψη τέτοια που μόνο οι άγιοι μπορούν να τα προσεγγίσουν και να μας μεταδώσουν κάτι από τις εμπειρίες τους και από τον τρόπο προσεγγίσεως και βιώσεώς τους Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εμφανίζει ως οδό που οδηγεί στη θέα στη γνώση και κοινωνία του Θεού την οδό της τηρήσεως των θείων Του εντολών Η τήρηση των εντολών λέγει αναβιβάζει τον άνθρωπο laquoπρος ύψος πνευματικής θεωρίαςraquo έτσι ώστε laquoαὐτόν τε τόν Θεόν ἀπλανῶς ὁρᾷ καί την γενομένην εἰς αὐτόν ἀλλοίωσιν τρανῶς κατανοεῖraquo (Κεφάλαια γνωστικά και θεολογικά εικοσιπέντε 8 Φιλοκαλία ΕΠΕ 19Α 460) laquoΑίφνης λέγει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης η ψυχή βλέπει τον Κύριον και αναγνωρίζει Αυτόνhellip Ο Κύριος γνωρίζεται εν Πνεύματι Αγίω και το Πνεύμα το Άγιον πληροί όλον τον άνθρωπον το πνεύμα την ψυχήν το σώμα αυτού Ούτως ο Θεός γνωρίζεται εν ουρανώ και επί της γηςraquo (Αρχιμ Σωφρονίου [Σαχάρωφ] Άσκησις και θεωρία σελ 128-129) laquoΝῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα οἴδαμεν δέ ότι ἐάν φανερωθῇ ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστιraquo (Α΄ Ιω γ΄ 2) θεολογεί ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής Και ο π Σωφρόνιος (Σαχάρωφ) γράφει σχετικά laquoΚατrsquo ουσίαν ο Θεός παραμένει πάντοτε ο Αυτός εν πάση φανερώσει Αυτού εις τον άνθρωπον ημείς όμως δεν δεχόμεθα Αυτόν κατά τον οφειλόμενον τρόπον Δεν δυνάμεθα να προσλάβωμεν Αυτόν εις το απόλυτον πλήρωμα Αυτού εντός των ορίων της γης εν τούτοις όμως laquoβλέπομενraquo Αυτόν έστω και laquoδιrsquo εσόπτρου εν αινίγματιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12) Και το laquoέσοπτρον τούτο δεν είναι πάντοτε εις τον αυτόν βαθμόν laquoαινιγματώδεςraquo Εξαρτάται εκ του μέτρου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού διά των οποίων εδόθη η Αυτο-αποκάλυψις του Θεού εις ημάςraquo (Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι σελ 248)

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

mdash Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι εκδ Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας 1992

mdash Ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης εκδ Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας 19905

Sources Chreacutettiennes Paris [SC] Σωτηροπούλου Χαραλάμπους Νηπτικοί και πατέρες των μέσων χρόνων Αθήναι 1992 mdash Συμεών ο Νέος Θεολόγος (Βίος ndash έργα ndash διδασκαλία) Πανεπιστημιακαί παραδόσεις Αθήναι 2002

Τρεμπέλα Παναγιώτου Ν Η Παλιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος εκδ laquoο Σωτήρraquo Αθήναι 1992

mdash Δογματική της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας τομ Α΄ - Γ΄ Εκδ laquoο Σωτήρraquo Αθήναι mdash Εγκυκλοπαίδεια της Θεολογίας εκδ laquoο Σωτήρraquo Αθήναι 19802 mdash Μυστικισμός ndash Αποφατισμός Καταφατική Θεολογία τεύχος Α΄ εν Αθήναις 1974 Τριανταφυλλίδη Γεώργιου Αρχιμ Ελλάμψεις θείου φωτός Θεσσαλονίκη 1984 Ware Καλλίστου Η Ορθόδοξη Εκκλησία εκδ Ακρίτας 1998 Φιλοκαλία των Νηπτικών και Ασκητικών Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας Πατερικαί Εκδόσεις laquoΓρηγόριος ο Παλαμάςraquo Θεσσαλονίκη [ΕΠΕ]

ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ Γρηγόριος Παλαμάς Σύναξη Η Δράσις μας

Βίος του Αγίου Πατρός

ΣΥΜΕΩΝ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ

τη Μικρασιάτικη Γαλάτεια της Παφλαγονίας το έτος 957 βλέπει το φως της ζωής ο άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος Οι γονείς του ευγενείς και διακεκριμένοι στην επαρχία που ζούσαν ενδιαφέρονται για την παιδεία και την αγωγή του μικρού

Συμεών Για τον λόγο αυτό και τον στέλνουν 6 μόλις ετών στην Κωνσταντινούπολη σε συγγενικά τους πρόσωπα τα οποία κατείχαν θέσεις μέσα στα ανάκτορα Από αυτή την ηλικία δέχεται τα πρώτα μαθήματα και σύντομα επιδίδεται στην ταχυγραφία και καλλιγραφία

Εκείνη ακριβώς την εποχή με τη βοήθεια του θείου του αποδέχεται το αξίωμα του σπαθαροκουβιλάριου καθώς και τη διάκριση να γίνει μέλος της Συγκλήτου Βέβαια ποτέ δεν τον έθελξαν τέτοιες κοσμικές θέσεις Βέβαια ποτέ δεν τον έθελξαν τέτοιες κοσμικές θέσεις Και αν εδέχθη κάτι τέτοιο το έκανε για να μη δυσαρεστήσει τον θείο του Η εφηβική καρδιά του Συμεών δεν συγκινείται από τη θέση που κατέχει ούτε από την εξέλιξη που προδιαγράφεται γιrsquo αυτόν Η γνωριμία του με τον πνευματικό του άγιο Συμεών τον Ευλαβή τον Στουδίτη έχει ανοίξει άλλους ορίζοντες και διαφορετικούς πόθους στην καρδιά του

Γιrsquo αυτό και μόλις του δίνεται η κατάλληλη ευκαιρία μετά τον θάνατο του Νικηφόρου Φωκά (969) εγκαταλείπει τη θέση του στα ανάκτορα και σε ηλικία 14 ετών πηγαίνει στην περίφημη Μονή του Στουδίου και αναζητεί να μείνει πλησίον του πνευματικού του πατρός Ο πνευματικός του όμως δεν συμφωνεί με την παραμονή του στο μοναστήρι γιατί κρίνει ότι η ηλικία του είναι ακατάλληλη για μια τόσο μεγάλη απόφαση και του υπαγορεύει να επιστρέψει στο σπίτι του θείου του

Λύπη κατακλύζει την καρδιά του Συμεών για το ανεκπλήρωτο της επιθυμίας του Επιστρέφει παρόλα αυτά στο σπίτι του θείου του όπου επιδίδεται στην προσευχή και στη μελέτη θεολογικών και πνευματικών κειμένων που του συνέστησε ο πνευματικός του

Όπως σημειώνει ο μαθητής του Νικήτας Στηθάτος ο οποίος και συνέταξε βιογραφία για τον άγιο συμεών όταν ο Συμεών βρισκόταν στην ηλικία των 20 ετών δέχθηκε μια ιδιαίτερη ευλογία από τον Θεό Μια νύχτα και κατά την ώρα που με δάκρυα ήταν δοσμένος στο ιερό έργο της προσευχής γέμισε το δωμάτιό του με άπλετο φως Ο ίδιος κατελήφθη από έκσταση και ο νους του ανυψώθηκε στα ουράνια Εκεί είδε να στέκεται μέσα στο φως ο πνευματικός του πατέρας Συμεών ο Ευλαβής Η χαρά και η έκπληξη για τη θεία οπτασία πλημμυρίζουν την καρδιά του νεαρού Συμεών Έχουν περάσει έξι ολόκληρα χρόνια από τότε που ο πνευματικός του του αρνήθηκε την είσοδο στον μοναχικό βίο Τώρα όμως μετά την παρέλευση τόσων ετών πολύ δε περισσότερο με αυτή την εμπειρία τρέφει πολλές ελπίδες ότι θα τον δεχθεί στο μοναστήρι Για άλλη μια φορά όμως αποτρέπεται από κάτι τέτοιο

Πέρασαν άλλα έξι χρόνια και ο Συμεών είδε για δεύτερη φορά παρόμοια θεία οπτασία Και καθώς τώρα βρίσκεται σε ηλικία 26 χρόνων του ανατίθεται μια υπηρεσιακή αποστολή στην ιδιαίτερη πατρίδα του τη Γαλάτη Πριν την αναχώρηση του επισκέπτεται τον πνευματικό του πατέρα για να ζητήσει την ευλογία του και δέχεται απrsquo αυτόν κάτι ασύγκριτα μεγαλύτερο και απρόσμενο Του ανακοινώνεται ότι είναι σε ηλικία που μπορεί να εισέλθει στο μοναχικό βίο Η χαρά του Συμεών είναι ανέκφραστη Ο πόθος τόσων χρόνων μπορεί τώρα να

Σ

εκπληρωθεί Αναχωρεί βεβαίως κατόπιν για την πατρίδα του τη Γαλάτη όπου και ανακοινώνει τα σχέδιά του στους γονείς του

Η αντίδραση των γονέων του και των συγγενών του υπήρξε έντονη Ο πατέρας του φαίνεται ότι ήταν ιδιαίτερα πιεστικός και φορτικός στο να τον αποτρέψει όμως δεν κατορθώνει καθόλου να τον επηρεάσει Ο Συμεών μάλιστα προβαίνει και σε πράξεις που πιστοποιούν το αμετάκλητο της απόφασής του Αρνείται εγγράφως κάθε διεκδίκησή του από την πατρική περιουσία και αναχωρεί για την Κωνσταντινούπολη

Φθάνοντας εκεί πηγαίνει αμέσως στον γέροντά του στην ιερά Μονή Στουδίου και γίνεται δεκτός εκεί σε ηλικία 27 ετών Τότε παίρνει και το μοναχικό όνομα Συμεών (το κατά κόσμον όνομά του ήταν Γεώργιος) Ηγούμενος της μονής τότε ήταν ο Πέτρος και η μονή ακολουθούσε το κοινοβιακό σύστημα οργάνωσης Εξαίτιας αυτού γεννάται και η πρώτη αντιξοότητα στον Συμεών Η απόλυτη υπακοή του στον πνευματικό του πατέρα καθώς αντιτίθεται προς το κοινοβιακό πνεύμα σύμφωνα με το οποίο απόλυτη υπακοή ασκείται μόνο στον ηγούμενο μαζί με το γεγονός ότι έχει εμφανή πνευματική πρόοδο ξεσήκωσε τον φθόνο των υπόλοιπων μοναχών Η διαβολή που του έγινε ανάγκασε τον ηγούμενο να τον διώξει από τη μονή

Κατrsquo εκείνη την περίοδο λίγο δηλαδή πριν αναχωρήσει από τη Μονή του Στουδίου ο Συμεών γεύεται την Τρίτη κατά σειράν θεία οπτασία

Ο γέροντάς του κατόπιν των γεγονότων που έλαβαν χώρα στη Μονή του Στουδίου τον οδήγησε δόκιμο ακόμη στην πλησιόχωρη Μονή του αγίου Μάμαντος του Ξηροκέρκου όπου ηγούμενος ήταν ο ενάρετος Αντώνιος

Στο νέο του ησυχαστήριο άλλοι πειρασμοί ενοχλούν τον Συμεών Κάποια στιγμή έρχεται από τη Γαλάτη ο κατά σάρκα πατέρας του ο οποίος μαζί με άλλους Συγκλητικούς προσπαθεί να τον πείσει να επιστρέψει στα εγκόσμια Μάταια όμως Ο Συμεών συντάσσει επιστολή προς τον πατέρα του στην οποία του εκθέτει το ύψος της κλήσεώς του και τον συμβουλεύει να μην αντιτίθεται σrsquo αυτήν Τη στιγμή της συντάξεώς της περιπίπτει σε νέα οπτασία Είναι η τέταρτη κατά σειράν

Κατόπιν και αυτού του πειρασμού τον οποίο διεξήλθε ο Συμεών μέσα στη χάρη του Θεού ο γέροντάς του Συμεών ο Ευλαβής τον έκειρε πλέον μοναχό σε ηλικία 29 ετών Δεν πέρασαν παρά δύο χρόνια από τότε και το έτος 988 απεβίωσε ο ενάρετος ηγούμενος της Μονής του αγίου Μάμαντος Αντώνιος Όλοι οι μοναχοί τότε με τη σύμφωνη γνώμη του Πατριάρχη Νικολάου Β΄ του Χρυσοβέργη εκλέγουν ηγούμενο τον Συμεών Κατόπιν αυτών χειροτονείται πρεσβύτερος και τοποθετείται ηγούμενος της Μονής Κατά τη διάρκεια της χειροτονίας του και μάλιστα τη στιγμή που ο αρχιερέας ανέπεμπε τη χειροτονητήρια ευχή είδε νέο όραμα το πέμπτο κατά σειράν

Ως ηγούμενος της Μονής του αγίου Μάμαντος ο Συμεών ο Νέος είχε να αντιμετωπίσει πολλά προβλήματα Αρχικά τα οικοδομικά της Μονής η οποία βρισκόταν σε ημιερειπωμένη κατάσταση Αυτό τον ανάγκασε να κατεδαφίσει τα παλαιά κτίρια και να οικοδομήσει νέα μαζί με νεόκτιστο λαμπρό ναό Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα με το οποίο κυριολεκτικά δεινοπάθησε ήταν η πνευματική καλλιέργεια και συγκρότηση των μοναχών Ο Συμεών θεωρητικός και νηπτικός καθώς ήταν συχνά έκανε λόγο στους μοναχούς περί laquoθείου έρωτοςraquo περί laquoθεωρίαςraquo και περί laquoθείου φωτόςraquo Οι μοναχοί όμως ήταν αμύητοι σε τέτοιου είδους διδασκαλία Έφθασαν μάλιστα στο σημείο τριάντα περίπου μοναχοί κατά τη διάρκεια κατηχήσεως ndash ομιλίας του Συμεών εντός του ιερού ναού να ορμήσουν κυριολεκτικά εναντίον

του με φωνές και απειλητικές διαθέσεις Ο Συμεών τους αντιμετώπισε με γλυκύτητα και εκείνοι έξαλλοι βγήκαν από τον ναό και με κραυγές προσέφυγαν στον Πατριάρχη Σισσίνιο απαιτώντας το δίκαιό τους

Ο Πατριάρχης εκπλήσσεται κυριολεκτικά από την στάση αυτή των μοναχών και καλεί τον Συμεών στο Πατριαρχείο όπου διαπιστώνει από την αντιπαράθεση τον φθόνο των μοναχών Γι΄ αυτό και αποφασίζει να τους εξορίσει όλους Τη στιγμή αυτή η συγχωρητικότητα του Συμεών και η παντελής έλλειψη κάθε μορφής εκδικήσεως λάμπουν σε όλο τους το μεγαλείο Παρεμβαίνει στον Πατριάρχη και με έντονες παρακλήσεις τον κάμπτει έτσι ώστε να μην τους εξορίσει

Μετά από αυτό το περιστατικό ο Συμεών παραμένει στη θέση του ηγουμένου για 25 ολόκληρα χρόνια και το 1013 παραδίδει την ηγουμενία στον μαθητή του Αρσένιο ενώ ο ίδιος αποσύρεται σε κοντινό ησυχαστήριο Βρίσκεται ήδη στην ηλικία των 57 ετών και μέσα στην ησυχία επιδίδεται πλέον στο συγγραφικό του έργο

Μέσα στις άλλες συγγραφές συντάσσει και ακολουθία προς τιμήν του πνευματικού του πατρός Συμεών του Ευλαβούς του οποίου την αγιότητα αποδεχόταν και ήθελε να εορτάζει τη μνήμη του

Η πράξη του αυτή βρίσκει αντίθετο τον Μητροπολίτη Νικομηδείας Στέφανο ο οποίος και κινεί τα νήματα εναντίον του και τελικά πείθει τον Πατριάρχη αφενός να του απαγορεύσει κάθε απόδοση τιμής στον Συμεών τον Ευλαβή και αφετέρου να τον εξορίσει στην περιοχή της Χρυσουπόλεως

Ο άγιος Συμεών παίρνει τον δρόμο της εξορίας και εγκαθίσταται σε ένα ερημοκκλήσι της Αγίας Μαρίνας Ο Πατριάρχης αργότερα τον αθωώνει και τον απαλλάσσει από την εξορία επιτρέποντας του να εγκατασταθεί όπου θέλει με τον όρο να εορτάζει ιδιωτικά μόνο τη μνήμη του πνευματικού του πατρός Συμεών του Ευλαβούς Ο Συμεών προτιμά την ερημία της αγίας Μαρίνας προς τιμήν της οποίας ανήγειρε και νέο ναό και σχηματίζει γύρω απrsquo αυτόν μίκρο ποίμνιο Παραμένει εκεί έως το 1037 όταν τον βρίσκει ο θάνατος σε ηλικία 79ndash80 ετών

Η ημέρα του θανάτου του δεν του ήταν άγνωστη Την προέβλεψε Γιrsquo αυτό και ετοιμάστηκε κατάλληλα Έβαλε τους μαθητές του αφού κοινώνησε των αχράντων Μυστηρίων ndash όπως έκανε κάθε μέρα ndash να ψάλλουν τη νεκρώσιμη ακολουθία και εκείνος μόλις τελείωσε την προσευχή του σταύρωσε τα χέρια τακτοποίησε το σώμα του με ηρεμία και είπε laquoΕἰς χεῖράς σου Χριστέ Βασιλεῦ τό πνεῦμά μου παρατίθημιraquo

Την προσωνυμία laquoΝέος Θεολόγοςraquo την απέκτησε για την έμφαση που έδωσε με τη ζωή του πρωτίστως και με τα έργα του κατά δεύτερον στη μυστική αίσθηση της θείας αγάπης και του φωτός έννοιες και καταστάσεις πνευματικές για τις οποίες κάνουν λόγο και οι άλλοι δύο Θεολόγοι ο άγιος Ιωάννης ο ευαγγελιστής και ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος

Από τους μαθητές του ο πιο διακεκριμένος Νικήτας ο Στηθάτος έκανε γνωστά τα έργα του τα σημαντικότερα των οποίων είναι οι laquoΚατηχήσειςraquo οι laquoΎμνοι Θείων Ερώτωνraquo και τα laquoΠρακτικά και Θεολογικά Κεφάλαιαraquo

Η μνήμη του εορτάζεται στις 12 Μαρτίου ημέρα της κοιμήσεώς του επειδή όμως συμπίπτει με τη νηστεία τη Μεγάλης Τεσσαρακοστής μετατίθεται στις 12 Οκτωβρίου

ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ Περί τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀναστάσεως Καί ὁποία τίς ἐστιν ἤ πῶς ἐν ἡμῖν γίνεται ἡ ἀνάστασις τοῦ Χριστοῦ καί ἐν αὐτῇ ἡ ἀνάστασις τῆς

ψυχῆς Καί τί τό μυστήριον ταύτης τῆς ἀναστάσεως Ἐλέχθη μετά τό Πάσχα τῇ δευτέρᾳ τῆς δευτέρας

ἑβδομάδος τοῦ Πάσχα

Λόγος ΙΓ ΄ Ἀδελφοί και πατέρες ἤδη τό Πάσχα ἡ χαρμόσυνος ἡμέρα ἡ πάσης εὐφροσύνης καί θυμηδίας τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀναστάσεως κατά περίοδον τοῦ χρόνου παραγινομένης ἀεί μᾶλλον δέ καθ᾿ ἑκάστην καί ἀεννάως γινομένης ἐν τοῖς εἰδόσι τό μυστήριον ταύτης χαρᾶς καί ἀγαλλιάσεως(Πρβ Λουκ α΄ 14) ἀφάτου ἐπλήρωσε τάς καρδίας ἡμῶν λύσασα ἐπί τό αὐτό τῆς πανσέπτου νηστείας τόν κόπον ἤ μᾶλλον εἰπεῖν τελειώσασα καί ἅμα παρακαλέσασα ἡμῶν τάς ψυχάς διό καί πρός ἀνάπαυσιν καί εὐχαριστίαν πάντας ὁμοῦ τούς πιστούς προσκαλεσαμένη ὡς ὁρᾶτε διῆλθεν Εὐχαριστήσωμεν οὖν τῷ Κυρίῳ τῷ

ΛΟΓΟΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Περί της αναστάσεως του Χριστού Και σε τι συνίσταται αυτή δηλαδή πώς συντελείται μέσα μας η ανάσταση του Χριστού και μαζί με αυτήν η ανάσταση της ψυχής Και ποιο είναι το μυστήριο αυτής της αναστάσεως

(Εκφωνήθηκε τη Δευτέρα μετά την Κυριακή του Θωμά)

Λόγος 13ος

Ο κόπος της νηστείας και η χαρά της αναστάσεως

Αδελφοί και πατέρες ήδη πέρασε το Πάσχα αυτή η χαρμόσυνη ημέρα η αιτία κάθε χαράς και ευθυμίας Η ανάσταση του χριστού καθώς τη γιορτάζουμε κάθε χρόνο ή μάλλον καθώς συντελείται καθημερινά και αδιάλειπτα μέσα σrsquo αυτούς που τη βιώνουν μυστικά γέμισε τις καρδιές μας με ανέκφραστη χαρά και αγαλλίαση δίνοντας συγχρόνως τέλος και στον κόπο της πάνσεπτης νηστείας ή καλύτερα χαρίζοντας στις ψυχές μας την τελείωση και παρηγοριά μαζί γιrsquo αυτό και όπως βλέπετε προσκάλεσε όλους από κοινού τους πιστούς σε ανάπαυση από αυτόν τον αγώνα και σε ευχαριστία Ας ευχαριστήσουμε λοιπόν

διαβιβάσαντι ἡμᾶς τό πέλαγος(Πρβ Σ

Σολ ι΄ 18) τῆς νηστείας καί εἰς τόν λιμένα τῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως ἀγαγόντι μετ᾿ εὐθυμίας ἡμᾶς εὐχαριστήσωμεν αὐτῷ οἵ τε καλῶς καί προθύμως μετά ζεούσης προθέσεως καί ἀγώνων τῆς ἀρετῆς τόν δρόμον διανύσαντες τῆς νηστείας καί οἱ ἀσθενήσαντες περί ταῦτα δι᾿ ὀλιγωρίαν καί ψυχῆς ἀσθένειαν ἐπειδή αὐτός ἐστιν ὁ καί τοῖς σπουδαίοις ὑπέρ ἐκ περισσοῦ διδούς

τούς στεφάνους καί τούς ἀξίους μισθούς τῶν ἔργων αὐτῶν καί συγγνώμην αὖθις τοῖς ἀσθενεστέροις ὡς ἐλεήμων καί φιλάνθρωπος ἀπονέμων Ὁρᾷ γάρ τάς διαθέσεις ἡμῶν τῶν ψυχῶν καί τάς προαιρέσεις μᾶλλον ἤ τούς κόπους τοῦ σώματος δι᾿ ὧν γυμνάζομεν πρός ἀρετήν ἑαυτούς ἤ πλεῖον τήν ἄσκησιν προθυμίᾳ ψυχῆς ἐπιτείνοντες ἤ ἔλαττον δι᾿ ἀσθένειαν σώματος ταύτην τῶν σπουδαίων ποιούμενοι καί κατά τάς προθέσεις ἡμῶν ἀντιμετρεῖ τά ἔπαθλα καί τά τοῦ Πνεύματος ἑκάστῳ χαρίσματα ποιῶν ἤ περίφημον καί ἔνδοξον τῶν σπουδαίων τινά ἤ ἐῶν ταπεινόν ἔτι καί δεόμενον ἐπιπονωτέρας καθάρσεως

Ἀλλά γάρ ἴδωμεν εἰ δοκεῖ καί καλῶς ἐξετάσωμεν τί τό μυστήριον τῆς τοῦ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν ἀναστάσεως ὅπερ ἀεί τοῖς βουλομένοις ἡμῖν μυστικῶς γίνεται καί πῶς ἐν ἡμῖν ὁ Χριστός ὡς ἐν μνήματι θάπτεται καί πῶς ἑνούμενος ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανίσταται συνανιστῶν καί ἡμᾶς

τον Κύριο διότι εκείνος μας αξίωσε να διαπλεύσουμε το πέλαγος της νηστείας και να φθάσουμε με χαρά στο λιμάνι της αναστάσεώς του Ας τον ευχαριστήσουμε όλοι και όσοι διατρέξαμε το στάδιο της νηστείας σωστά και πρόθυμα με μεγάλο ζήλο και πνευματικούς αγώνες αλλά και όσοι υστερήσαμε σrsquo αυτά από αμέλεια και αδύναμη προαίρεση Γιατί αυτός είναι εκείνος που και τους επιμελείς πλουσιοπάροχα στεφανώνει και ανταμείβει επάξια για τα έργα τους και τους ασθενέστερους πάλι συγχωρεί ως ελεήμων και φιλάνθρωπος Διότι βλέπει περισσότερο τις ψυχικές μας διαθέσεις και την προαίρεσή μας παρά τους σωματικούς κόπους που καταβάλλουμε όταν γυμνάζουμε τον εαυτό μας στην αρετή είτε επιτείνοντας την άσκηση από ζήλο ψυχής είτε από αδυναμία σώματος μετριάζοντάς την συγκριτικά με την άσκηση των δυνατών Ανάλογα λοιπόν με τη διάθεσή μας απονέμει στον καθένα τα βραβεία και τα χαρίσματα του Πνεύματος και μπορεί κάποιον απrsquo όσους έδειξαν ζήλο να τον χαριτώσει και να τον δοξάσει ή να τον αφήσει ακόμη στα χαμηλά καθώς θα χρειάζεται πιο επίπονο αγώνα για την κάθαρση του από την αμαρτία

Η ανάσταση του Χριστού στην ψυχή μας

Αλλrsquo ας δούμε λοιπόν αν θέλετε κι ας εξετάσουμε προσεκτικά ποιο είναι το μυστήριο της αναστάσεως του Χριστού και Θεού μας το οποίο πάντοτε συντελείται μέσα μας μυστικά εάν θέλουμε και πώς ο Χριστός θάπτεται μέσα μας σαν σε μνήμα και πώς ενώνεται με τις ψυχές μας και ανίσταται ανασταίνοντας κι εμάς μαζί

ἑαυτῷ Ἐστι δέ ὁ σκοπός τοῦ λόγου τοιοῦτος

Ὁ Χριστός καί Θεός ἡμῶν ἐπί σταυροῦ κρεμασθείς καί προσηλώσας(Πρβ Κολασ β΄ 14) ἐν αὐτῷ τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου(Πρβ Ιω α΄ 29) θανάτου γευσάμενος(Πρβ Εβρ β΄9) κατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδου(Πρβ Εφ Δ΄9 Ψαλ πε΄ 13) Ὥσπερ οὖν ἐξ ᾅδου πάλιν ἀνελθών εἰς τό ἄχραντον ἑαυτοῦ σῶμα εἰσῆλθεν οὗ κατελθών ἐκεῖσε οὐδαμῶς ἐχωρίσθη καί εὐθύς ἀνέστη ἐκ τῶν νεκρῶν καί μετά

ταῦτα ἀνῆλθεν εἰς οὐρανούς μετά δόξης πολλῆς καί δυνάμεως(Πρβ Ματθ κδ΄30 Λουκ κα΄ 27) οὕτω δή καί νῦν ἐξερχομένων ἡμῶν ἐκ τοῦ κόσμου καί εἰσερχομένων διά τῆς τῶν παθημάτων τοῦ Κυρίου ἐξομοιώσεως(Πρβ Ρωμ ς΄ 5 Β΄ Κορ α΄ 5 Φιλιπ γ΄ 10 κα) ἐν τῷ τῆς μετανοίας καί ταπεινώσεως μνήματι αὐτός ἐκεῖνος ἐξ οὐρανῶν κατερχόμενος εἰσέρχεται ὡς ἐν τάφῳ ἐν τῷ ἡμῶν σώματι καί ἑνούμενος ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάς καί τηνικαῦτα βλέπειν ἐμπαρέχει τῷ οὕτως ἀναστάντι σύν τῷ Χριστῷ τήν δόξαν τῆς μυστικῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως

Ἀνάστασις οὖν Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα ὑπάρχει ἀνάστασις τῶν κάτω κειμένων Ἐκεῖνος γάρ μή πεσών εἰς ἁμαρτίαν ποτέ(Πρβ Ιω η΄ 46 Εβρ Δ΄15 ζ΄ 26 κα) καθά γέγραπται μηδέ ἀλλοιωθείς τῆς ἰδίας δόξης κἄν ὁπωσοῦν πῶς ἀναστήσεταί ποτε ἤ δοξασθήσεται ὁ ἀεί ὤν ὑπερδεδοξασμένος καί ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς καί ἐξουσίας(Εφ α΄ 21) διαμένων ὡσαύτως Ἀνάστασις καί δόξα Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα καθάπερ εἴρηται

με τον εαυτό του Αυτός άλλωστε είναι και ο σκοπός της παρούσης ομιλίας

Ο Χριστός και Θεός μας κρεμάστηκε επάνω στον σταυρό και κάρφωσε σrsquo αυτόν την αμαρτία του κόσμου Και αφού γεύθηκε τον θάνατο κατήλθε στα κατώτατα μέρη του άδη Όπως ακριβώς λοιπόν αφού ανήλθε πάλι από τον άδη εισήλθε στο άχραντο σώμα του από το οποίο ως Θεός καθόλου δεν χωρίστηκε όταν κατέβηκε εκεί και αμέσως ανέστη εκ των νεκρών κι έπειτα ανήλθε στους ουρανούς με δόξα πολλή και με δύναμη έτσι τώρα συμβαίνει και μrsquo εμάς Όταν δηλαδή εμείς εξερχόμαστε από τον κόσμο και εισερχόμαστε στο μνήμα της μετάνοιας και ταπεινώσεως διά της μιμήσεως των παθημάτων του Κυρίου ο ίδιος ο Χριστός κατέρχεται από τον ουρανό εισέρχεται στο σώμα μας σαν σε τάφο ενώνεται με τις ψυχές μας και τις ανασταίνει από τον πνευματικό θάνατο στον οποίο ομολογουμένως μέχρι τότε ήταν παραδομένες Και τότε παρέχει τη δυνατότητα σ΄ αυτόν που έτσι αναστήθηκε μαζί με τον Χριστό να βλέπει τη δόξα της μυστικής του αναστάσεως

Η δική μας ανάσταση Η ανάσταση λοιπόν του Χριστού είναι

η δική μας ανάσταση που είμαστε πεσμένοι κάτω στην αμαρτία Διότι εκείνος που δεν έπεσε ποτέ στην αμαρτία όπως μαρτυρεί η Γραφή και δεν αλλοτριώθηκε από τη δόξα του ούτε κατά το ελάχιστον γιατί νrsquo αναστηθεί ή να δοξαστεί αυτός που είναι αϊδίως περιβεβλημένος με υπερβάλλουσα δόξα και παραμένει υπεράνω κάθε μορφής εξουσίας χωρίς να είναι ποτέ δυνατόν να εκπέσει Η ανάσταση και η

δόξα ὑπάρχει ἡ διά τῆς ἐν ἡμῖν αὐτοῦ ἀναστάσεως γινομένη καί δεικνυμένη καί ὁρωμένη ἡμῖν Ἅπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεται

Ἀνάστασις δέ ψυχῆς ἡ ἕνωσίς ἐστι τῆς ζωῆς ὥσπερ γάρ τό νεκρόν σῶμα εἰ μή δέξεται ἐν ἑαυτῷ τήν ζῶσαν ψυχήν καί ἀμίκτως ταύτῃ μιγῇ ζῆν οὐ λέγεται οὐδέ δύναται οὕτως οὐδέ ψυχή μόνη ζῆν αὐτή καθ᾿ ἑαυτήν δύναται εἰ μή ἀρρήτως καί ἀσυγχύτως ἑνωθῇ Θεῷ τῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇ(Πρβ Α΄ Ιω ε΄ 20) Πρό γάρ τῆς ἐν γνώσει καί ὁράσει καί αἰσθήσει ἑνώσεως νεκρά ἐστιν εἰ καί νοερά ὑπάρχει καί τῇ φύσει ἀθάνατος Οὔτε γάρ γνῶσις δίχα ὁράσεως οὔτε ὅρασις δίχα αἰσθήσεως Ἔστι δέ τό λεγόμενον οὕτως ὅρασις καί ἐν τῇ ὁράσει γνῶσις καί αἴσθησις (ἐν τοῖς πνευματικοῖς δέ τοῦτό φημι ἐν γάρ τοῖς σωματικοῖς καί δίχα ὁράσεως αἴσθησις γίνεται) Οἷόν τι λέγω Τυφλός εἰς λίθον τόν πόδα κρούων αἰσθάνεται ὁ δέ νεκρός οὔ ἐν τοῖς πνευματικοῖς δε εἰ μή εἰς θεωρίαν ἔλθῃ ὁ νοῦς τῶν ὑπέρ ἔννοιαν τῆς μυστικῆς ἐνεργείας οὐκ αἰσθάνεται Ὁ οὖν πρό τῆς θεωρίας τῶν ὑπέρ νοῦν καί λόγον καί ἔννοιαν ἐπαισθάνεσθαι λέγων ἐν τοῖς πνευματικοῖς τῷ τάς ὄψεις πηρῷ ἔοικεν ὅς ἐν οἷς μέν πάσχει ἀγαθοῖς ἤ κακοῖς ἐπαισθάνεται ἀγνοεῖ δέ τά ἐν χερσίν ἤ ποσί καί τά παραίτια ζωῆς ἤ θανάτου τούτῳ γενόμενα τά γάρ ἐπερχόμενα αὐτῷ κακά ἤ ἀγαθά

δόξα του Χριστού είναι όπως μόλις είπαμε η δική μας δόξα Αυτή πραγματοποιείται όταν συντελεσθεί μέσα μας η ανάστασή του Και τότε γίνεται φανερή και έκδηλη επάνω μας Διότι από τη στιγμή που προσέλαβε τη φύση μας όσα ο ίδιος ενεργεί μέσα μας αυτά και τα προσάπτει στον εαυτό του

Η μυστική ένωση με τον Θεό Η ανάσταση εξάλλου της ψυχής είναι η ένωση με τη ζωή Διότι όπως ακριβώς το νεκρό σώμα δεν λέμε ότι ζει ούτε και είναι δυνατόν να ζει αν δεν δεχθεί μέσα του την ψυχή η οποία το ζωοποιεί και αν δεν ενωθεί με αυτήν αχώριστα έτσι και η ψυχή δεν μπορεί από μόνη της να έχει ζωή εάν δεν ενωθεί αρρήτως και ασυγχύτως με τον Θεό που είναι η όντως αιώνια ζωή Η ψυχή δηλαδή πριν από την ένωσή της με τον Θεό mdash που συντελείται με τη βιωματική γνώση και τη μυστική όραση και αίσθηση mdash είναι νεκρή παρόλο που είναι νοερά και φύσει αθάνατη Γιατί δεν έχει κανείς αυτή τη γνώση εάν δεν αισθάνεται νοερώς Με αυτό που λέω εννοώ την όραση και τη συνδεδεμένη με αυτή γνώση και αίσθηση ndash αναφέρομαι στη σφαίρα της πνευματικής ζωής διότι στη σωματική ζωή υπάρχει αίσθηση και χωρίς όραση Ας αναφέρω ένα παράδειγμα Ο τυφλός όταν σκοντάψει σε μία πέτρα το αισθάνεται αυτό ο νεκρός όμως όχι Αντίθετα στην πνευματική ζωή εάν ο νους δεν δει όσα είναι πέρα από κάθε διανοητική κατάληψη δεν αισθάνεται τη μυστική αναγεννητική ενέργεια της θείας χάριτος μέσα του Επομένως όποιος ισχυρίζεται ότι έχει πνευματική αίσθηση πριν φθάσει στη θεωρία όσων υπερβαίνουν τον νου και τον λόγο και κάθε έννοια μοιάζει με τον τυφλό που αισθάνεται όσα καλά ή κακά του συμβαίνουν αγνοεί όμως όσα είναι δίπλα του και όσα είναι γιrsquo αυτόν υπόθεση ζωής του θανάτου Διότι δεν αντιλαμβάνεται καθόλου όσα κακά ή καλά τον πλησιάζουν καθώς έχει χάσει τη δύναμη και την αίσθηση της οράσεως

οὐδαμῶς ἐπαισθάνεται τῆς ὀπτικῆς ἐστερημένος δυνάμεως και αἰσθήσεως ὅθεν καί πολλάκις τήν ῥάβδον ἐπάρας πρός τήν τοῦ ἐχθροῦ ἄμυναν ἀντ᾿ ἐκείνου ἔσθ᾿ ὅτε τόν ἑαυτοῦ φίλον μᾶλλον ἐτύπτησε τοῦ ἐχθροῦ πρό τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ ἱσταμένου καί διαγελῶντος αὐτόν

Ἀνάστασιν Χριστοῦ οἱ πλείονες μέν τῶν ἀνθρώπων πιστεύουσιν ὀλίγοι δέ λίαν εἰσίν οἱ καί ταύτην βλέποντες καθαρῶς οἱ δέ γε μή θεασάμενοι οὐδέ προσκυνεῖν δύνανται ὡς ἅγιον καί Κύριον τόν Χριστόν Ἰησοῦν ldquoΟὐδείς γάρ φησί δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳrdquo(Α΄ Κορ ιβ΄ 3) καί ἀλλαχοῦ ldquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνrdquo(Ιω δ΄24) Οὐδέ γάρ λέγει τό ἱερώτατον λόγιον ὅ καθ᾿ ἑκάστην ἐπί στόματος περιφέρομεν Ἀνάστασιν Χριστοῦ πιστεύσαντες ἀλλά τι ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονrdquo Πῶς οὖν προτρέπεται νῦν ἡμᾶς τό Πνεῦμα λέγειν τό Ἅγιον - ὡς αὐτήν ἰδόντες ἥνπερ οὐκ εἴδομεν ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιrdquo ἅπαξ πρό χιλίων ἐτῶν ἀναστάντος τοῦ Χριστοῦ καί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινός Ἆρα μή ψεύδεσθαι ἡμᾶς βούλεται ἡ θεία Γραφή Ἄπαγε ἀλλ᾿ ἀληθεύειν μᾶλλον παρεγγυᾷ ὡς ἐν ἑνί ἑκάστῳ ἡμῶν τῶν πιστῶν ἐγγινομένης δηλονότι τῆς Χριστοῦ ἀναστάσεως καί τοῦτο οὐχ ἁπλῶς ἀλλά καθ᾿

γιrsquo αυτό και συμβαίνει πολλές φορές να σηκώνει το ραβδί του για να αμυνθεί ενάντια σε κάποιον που έρχεται να τον βλάψει και αντί γιrsquo αυτόν να χτυπήσει ενίοτε τον φίλο του ενώ ο εχθρός στέκεται μπροστά στα μάτια του και τον περιγελά

Η θέαση της αναστάσεως

Στην ανάσταση του Χριστού πιστεύουν μεν οι περισσότεροι άνθρωποι ελάχιστοι όμως τη βλέπουν κιόλας καθαρά Και όσοι βέβαια δεν τη δούν δεν μπορούν και να προσκυνήσουν τον Χριστό Ιησού ως άγιο και Κύριο Διότι λέει laquoΟὐδείς δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳraquo και αλλού laquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνraquo Ούτε λέει η ιερότατη ευχή του κάθε μέρα αυτήν την περίοδο φέρουμε στο στόμα μας Ανάστασιν Χριστού πιστεύσαντες αλλά τι λέει laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονraquo Πώς λοιπόν το Πνεύμα το Άγιον μας προτρέπει να λέμε τώρα laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιraquo - σαν να την είδαμε ενώ στην πραγματικότητα δεν την έχουμε δει ndash ενώ ο Χριστός μια και μόνη φορά αναστήθηκε πριν από χίλια χρόνια και μάλιστα ούτε τότε τον είδε κανείς να ανίσταται Μήπως η ιερά ευχή θέλει να λέμε ψέματα Κάθε άλλο Μας παρακινεί να λέμε την αλήθεια ότι δηλαδή μέσα στον καθένα από εμάς τους πιστούς πραγματοποιείται η

ὥραν ὡς εἰπεῖν αὐτοῦ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ ἐν ἡμῖν ἐξανισταμένου λαμπροφοροῦντος καί ἀπαστράπτοντος τάς τῆς ἀφθαρσίας καί Θεότητος ἀστραπάς Ἡ φωτοφόρος γάρ παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ(Πρβ Ιω κα΄4) ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾷν χαρίζεται Διό καί λέγομεν rdquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνrdquo(Ψαλ ριζ΄ 27) καί τήν δευτέραν αὐτοῦ ὑποσημαίνοντες παρουσίαν ἐπιφέροντες οὕτω λέγομεν ldquoΕὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίουrdquo(Ψαλ ριζ΄ 26) Οἷς οὖν ἐπιφανῇ ὁ Χριστός ἐξαναστάς πάντως πνευματικῶς αὐτοῖς τοῖς πνευματικοῖς ὄμμασι ὁρώμενος δείκνυται Ὅταν γάρ ἐν ἡμῖν διά τοῦ Πνεύματος γένηται ἀνιστᾷ ἡμᾶς ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιεῖ καί αὐτόν ἐν ἡμῖν ὅλον ὁρᾷν ζῶντα δίδωσι τόν ἀθάνατον καί ἀνώλεθρον οὐ μόνον δέ ἀλλά καί συνανιστῶντα(Πρβ Εφ β΄ 6) καί συνδοξάζοντα(Πρβ Ρωμ η΄ 17) ἡμᾶς ἑαυτῷ τρανῶς γινώσκειν χαρίζεται καθώς πᾶσα θεία Γραφή μαρτυρεῖ

Ταῦτα τοίνυν εἰσί τά τῶν χριστιανῶν θεῖα μυστήρια αὕτη ἡ ἐγκεκρυμμένη τῆς πίστεως ἡμῶν δύναμις ἥν οἱ ἄπιστοι ἤ δύσπιστοι ἤ μᾶλλον εἰπεῖν ἡμίπιστοι οὐχ ὁρῶσιν οὔτε μήν ἰδεῖν οὐδαμῶς δύνανται(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 16) Ἄπιστοι δέ δύσπιστοι καί ἡμίπιστοι οὗτοί εἰσιν οἱ μή διά τῶν ἔργων τήν πίστιν ἐπιδεικνύμενοι(Πρβ Ιακ β΄ 18) Ἔργων γάρ δίχα καί οἱ δαίμονες πιστεύουσι(Πρβ Ιακ β΄ 19) καί Θεόν εἶναι τόν Δεσπότην ὁμολογοῦσι Χριστόν

ανάσταση του Χριστού κι αυτό όχι μια φορά αλλά ndash θα έλεγα - κάθε ώρα ο ίδιος ο Δεσπότης Χριστός ανίσταται μέσα μας λαμπροφόρος ακτινοβολώντας το εκτυφλωτικό φως της αφθαρσίας και της θεότητος

Διότι η φωτοφόρος παρουσία του Πνεύματος μας φανερώνει σαν αυγή την ανάσταση του Δεσπότου ή καλύτερα μας αξιώνει να βλέπουμε τον ίδιο τον αναστημένο Χριστό Γιrsquoαυτό και λέμε laquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνraquo Και υποδηλώνοντας τη Δευτέρα του παρουσία προσθέτουμε και τα εξής laquoΕυλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίουraquo Σrsquo όσους λοιπόν φανερωθεί ο αναστημένος Χριστός αυτοί με πνευματικό οπωσδήποτε τρόπο τον βλέπουν με τα μάτια της ψυχής Γιατί όταν έλθει μέσα μας διά της χάριτος του Αγίου Πνεύματος μας ανασταίνει εκ των νεκρών και μας ζωογονεί και μας αξιώνει να τον βλέπουμε μέσα μας ολοζώντανο αυτόν που είναι αθάνατος και άφθαρτος κι όχι μόνον αυτό αλλά και μας δίνει τη χάρη να αντιλαμβανόμαστε κεξάθαρα ότι μας καθιστά μετόχους της αναστάσεως και της δόξης του καθώς η θεία Γραφή το μαρτυρεί στο σύνολό της

Η κρυμμένη δύναμη της πίστεως

Αυτά λοιπόν είναι τα θεία μυστήρια των χριστιανών αυτή είναι η κρυμμένη δύναμη της πίστεώς μας την οποία οι άπιστοι ή δύσπιστοι ή καλύτερα ημίπιστοι δεν βλέπουν ndash κι ούτε βέβαια είναι δυνατόν κάπως να δουν Άπιστοι δύσπιστοι και ημίπιστοι είναι όσοι δεν φανερώνουν την πίστη τους με έργα Γιατί χωρίς έργα και οι δαίμονες πιστεύουν και ομολογούν ότι ο Δεσπότης Χριστός είναι Θεός Διότι

ldquoΟἴδαμεν γάρ σε(Πρβ Μαρκ α΄ 24 Λουκ δ΄ 34) φασί τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦrdquo(Πρβ Ματθ η΄ 29 κα) καί ἀλλαχοῦ ldquoΟὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνrdquo(Πραξ ις΄ 17) Ἀλλ᾿ ὅμως οὔτε τούς δαίμονας οὔτε τούς ἀνθρώπους αὐτούς ἡ τοιαύτη πίστις ὠφελήσει Οὐδέ γάρ τῆς πίστεως ταύτης ὄφελος νεκρά γάρ ἐστι κατά τόν θεῖον ἀπόστολον ldquoἩ πίστις γάρ φησί δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινrdquo(Ιακ β΄ 26) ὥσπερ καί τά ἔργα δίχα πίστεως Νεκρά δέ πῶς Ὅτι τόν ζωογονοῦντα Θεόν(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 13) οὐκ ἔχει ἐν ἑαυτῇ ὅτι τόν εἰπόντα ldquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει(Πρβ Ιω ιδ΄21 23) καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαrdquo(Ιω ιδ΄ 23) οὐκ ἐκτήσατο ἐν ἑαυτῇ ἵνα τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ ἐξαναστήσῃ τόν κεκτημένον αὐτήν ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιήσῃ αὐτόν καί τόν ἀναστάντα ἐν αὐτῷ καί αὐτόν ἀναστήσαντα κατιδεῖν χαρίσηται Νεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίν Ἡ γάρ πίστις ἡ εἰς Θεόν ἀεί ζῇ καί ζῶσα ζωοποιεῖ τούς ἐκ προθέσεως ἀγαθῆς προσερχομένους καί ὑποδεχομένους αὐτήν ἥτις καί πρό τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν πολλούς ἐκ τοῦ θανάτου εἰς την ζωήν ἀνήγαγε καί τόν Χριστόν καί Θεόν ὑπέδειξε Καί ἔμελλον ἄν εἰ ἐνέμειναν ταῖς αὐτοῦ ἐντολαῖς καί ταύτας μέχρι θανάτου(Πρβ Φιλιπ β΄ 8) ἐφύλαξαν διαφυλαχθῆναι καί αὐτοί ὑπ᾿ αὐτῶν ndash οἷοι δηλονότι γεγόνασιν ὑπό μόνης τῆς πίστεως ἐπεί δέ μετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόν(Ψαλ οζ΄ 57) καί ταῖς προτέραις αὐτῶν περιεπάρησαν

λένε laquoΟἴδαμεν σε τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦraquo και αλλού Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνraquo Αλλrsquo όμως τέτοια πίστη δεν θα ωφελήσει ούτε τους δαίμονες ούτε τους ίδιους τους ανθρώπους Δεν έχει κανένα όφελος αυτή η πίστη διότι είναι νεκρή κατά τον θείο απόστολο laquoἩ πίστις γάρ δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινraquo όπως και τα έργα χωρίς πίστη Και γιατί είναι νεκρή Επειδή δεν έχει μέσα της τον Θεό που ζωογονεί τα πάντα επειδή δεν έκανε δικό της αυτόν που είπε laquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαraquo ώστε με την παρουσία του να αναστήσει εκ νεκρών όποιον έχει τέτοια πίστη και να τον ζωογονήσει και να τον αξιώσει να δει καθαρά αυτόν που αναστήθηκε μέσα του και ανέστησε και τον ίδιο Γιrsquo αυτό τον λόγο λοιπόν είναι νεκρή μια τέτοια πίστη ή καλύτερα είναι νεκροί όσοι χωρίς έργα έχουν αυτή την πίστη Γιατί η πίστη η πίστη στον Θεό είναι πάντοτε ζωντανή και ως τέτοια μεταδίδει την πνευματική ζωή σrsquo όσους με καλή διάθεση πλησιάζουν να την εγκολπωθούν Αυτή και πριν από την εργασία των εντολών πολλούς ανέσυρε από τον θάνατο στη ζωή και τους φανέρωσε τον Χριστό και Θεό Και αν είχαν μείνει σταθεροί σrsquo αυτές και τις είχαν φυλάξει αποφασισμένοι και για θάνατο προκειμένου να μην τις παραβούν θα είχαν διαφυλαχθεί και οι ίδιοι από αυτές ndash με άλλα λόγια θα είχαν παρεμείνει στο ύψος στο οποίο τους είχε ανεβάσει μόνη η πίστη Επειδή όμως λύγισαν σαν στραβό τόξο και περιεπλάκησαν ξανά στις προηγούμενες πράξεις τους αμέσως και σε ναυάγιο της πίστεως τους

πράξεσιν εἰκότως εὐθύς καί περί τήν πίστιν εὑρέθησαν ναυαγήσαντες(Α΄ Τιμ α΄ 19) καί τοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ὁ Θεός ἑαυτούς δυστυχῶς ἀπεστέρησαν Ὅπερ ἵνα μή πάθωμεν καί ἡμεῖς τηρήσωμεν ἀξιῶ τάς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ ὅση δύναμις ἵνα καί τῶν παρόντων καί τῶν μελλόντων ἀγαθῶν λέγω δή αὐτῆς τῆς τοῦ Χριστοῦ θέας ἐπαπολαύσωμεν ἧς Χριστοῦ ᾧ ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας Ἀμήν

κατέληξαν όπως ήταν επόμενο και τον εαυτό τους δυστυχώς απεστέρησαν από τον αληθινό πλούτο που είναι ο Χριστός και Θεός Για να μην το πάθουμε κι εμείς αυτό ας τηρήσουμε παρακαλώ τις εντολές του Θεού με όση δύναμη έχουμε για να απολαύσουμε και τα παρόντα και τα μέλλοντα αγαθά ndash κι εννοώ αυτή την ίδια τη θέα του Χριστού Αυτή μακάρι όλοι να επιτύχουμε χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ω η δόξα εις τους αιώνας Αμήν

ΣΧΟΛΙΑ

Σπαθαροκουβιλάριος Κάτι μεταξύ φύλακα και υπασπιστού laquoΑδελφοί και πατέρεςraquo Οι 34 κατηχήσεις του αγίου Συμεών είναι λόγοι που εκφώνησε προς τους μοναχούς της Μονής του Αγίου Μάμαντος Ξηροκέρκου στην Κωνσταντινούπολη κατά τη διάρκεια της ηγουμενίας του εκεί Γιrsquo αυτό και αρχίζει με αυτή την προσφώνηση Άρχισαν να συντάσσονται πριν το 998 πριν δηλαδή την ανταρσία των τριάντα μοναχών (βλ laquoΒίος του Αγίου Πατρός Συμεώνhellipraquo) laquoἤ ἐῶν ταπεινόνraquo Αναφέρεται όχι στο φρόνημα αλλά στην κατάσταση του ανθρώπου Από αυτή την άποψη laquoταπεινόςraquo σημαίνει γενικά τον μέτριο τον ευτελή τον φτωχό Στο συγκεκριμένο χωρίο laquoταπεινόςraquo είναι προφανώς αυτός που δεν έχει αξιωθεί ιδιαιτέρων χαρίτων και χαρισμάτων δεν έχει γίνει κατοικητήριο του Πνεύματος καθώς χρειάζεται βαθύτερη κάθαρση laquoμυστικῶςraquo Διά του όρου δηλώνεται ο άρρητος προσωπικός τρόπος βιώσεως του μυστηρίου της Αναστάσεως Κατrsquo εξοχήν μυστικός Θεολόγος ο άγιος Συμεών αποκαλύπτει την εμπειρία και τη μετοχή του στα θεία και σωτηριώδη μυστήρια Ζει την ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εν προκειμένω όχι ως απλή ανάμνηση κάποιου παρελθοντικού γεγονότος αλλά ως εμπειρική μετοχή σrsquo αυτήν μrsquo ένα μυστικό λειτουργικό χαρισματικό τρόπο Διrsquoαυτού του laquoμυστικῶςraquo δηλώνει την άμεση και ανέκφραστη ως προς τον τρόπο εμπειρία του αναστάντος Θεού Την εμπειρία της αναστάσιμης θείας χάριτός Του η οποία είναι η κοινωνία του ίδιου του Θεού στις θείες ενέργειές Του Φανερώνει διά του όρου αυτού τη ζωντανή αίσθηση της παρουσίας του προσώπου του αναστάντος Σωτήρος Χριστού το οποίο όπως σημειώνει 4 αιώνες αργότερα άλλος μυστικός Θεολόγος ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας laquoείναι πιο οικείο σε μας απrsquo ότι η ψυχή μαςraquo (PG 150 712A) Το ιστορικό γεγονός δηλαδή της Αναστάσεως το οποίο εμφανίζεται σrsquo εμάς ως ανεξιχνίαστο μυστήριο γίνεται στους αγίους και στους laquoκαθαρούς τῇ καρδίᾳraquo βίωμα στα πλαίσια μιας προόδου κατά την οποία ο άνθρωπος αφομοιώνει το θείο μυστήριο όχι σύμφωνα με την νοοτροπία του αλλά διά της καθάρσεως και του πνευματικού του αγώνα για μια βαθιά εσωτερική αλλαγή Μεταμορφώνεται εσωτερικά καθαίρεται και χαριτώνεται ώστε να καταστεί άξιος της μυστικής αυτής εμπειρίας της Αναστάσεως Στη μακαρία αυτή κατάσταση της θείας εμπειρίας η ψυχή ζει την αληθινή της ζωή την ανάστασή της Λησμονεί εντελώς τα εαυτής Όλες οι φυσικές δυνάμεις που τη συνδέουν με τον κόσμο σιγούν Για τον λόγο αυτό και ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στο έργο του Περί Μυστικής Θεολογίας ευθύς εξαρχής απευθύνει έκκλησης στην Αγία Τριάδα να φωτισθεί και να χαριτωθεί έτσι ώστε να του αποκαλυφθούν laquoτα απλά και απόλυτα και άτρεπτα της Θεολογίας μυστήριαraquo τα οποία laquoκατά τόν ὑπέρφωτον εγκεκάλυπται τῆς κρυφιομύστου σιγῆς γνόφονraquo (PG 3 997) Ειδικότερα ο άγιος Συμεών τονίζει ότι ο άνθρωπος συλλαμβάνει τον Λόγο του θεού στην καρδιά του όπως συνέλαβε Αυτόν η Παρθένος Μαρία στην κοιλιά της Έτσι ο Χριστός μορφώνεται εντός του πιστού και ο πιστός μορφώνεται σε Θεό τα δε μέλη του είναι και αυτά μέλη Χριστού Αναφορικά προς την ανάσταση τονίζει ότι πρέπει ο άνθρωπος να γίνει διά του Αγίου Πνεύματος laquoσυμμέτοχος της πνευματικής αναστάσεωςraquo του Χριστού Και η πνευματική αυτή ανάσταση ταυτίζεται με την laquoκαθrsquo ἑκάστην γινομένην τῶν νεκρῶν ψυχῶν πνευματικῶς

πνευματικήν ἀναγέννησιν καί ἀνάστασινraquo την οποία ο αναστάς Κύριος εφάπαξ laquoκαί εἰς πάντας τοὐς βιοῦντας ἀνιστάμενος καί τάς συναποθανούσας αὐτῷ τῇ προθέσει καί τῇ πίστει ψυχάς συνεγείρων δίδωσι διά τοῦ Παναγίου αὐτοῦ Πνεύματος δωρούμενος αὐταῖς ἀπεντεῦθεν ἤδη τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶνraquo (Κατήχησις 6η SC 104 44-46) laquoκατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη λαμβάνει χώρα από το εσπέρας της Παρασκευής έως το πρωί της laquoμιᾶς τῶν σαββάτωνraquo δηλαδή από τότε που εκφώνησε επί του σταυρού το laquoτετέλεσταιraquo και παρέδωσε το πνεύμα laquoεἰς χεῖραςraquo του Πατρός Του (Ιω ιθ΄ 30 Λουκ κγ΄46) μέχρι την ανάστασή Του το πρωί της Κυριακής Κατά το διάστημα αυτό η θεωμένη ψυχή του Κυρίου παραμένει στον άδη Στον άδη κατέρχονταν οι ψυχές όλων των ανθρώπων που έζησαν προ Χριστού δικαίων και αδίκωνμ καθότι όλοι οι άνθρωποι ήταν ένοχοι αμαρτίας και βρίσκονταν υπό το κράτος του θανάτου Άφεση αμαρτιών δεν είχε δοθεί και ο δρόμος προς τη βασιλεία των ουρανών ήταν κλειστόςraquo (πρβ Ρωμ γ΄ 23 Α΄ Πετρ δ΄ 6 Α΄ Τιμ ζ΄ 10 επίσης του αγίου Νικολάου Καβάσιλα laquoΚαί ἱερεῖς γάρ καί κριταί καί προφητῶν κύκλος καί τῶν ἄλλων οἵ περί Θεόν εἴχονhellip οὐδέ σφᾶς αὐτούς ἐγκλημάτων καί δίκης ἔδειξαν καθαρούς ἀλλrsquo ἀπιόντας ἐνθένδε ᾃδης ἐξεδέχετο Δηλαδή laquoΚαι οι ιερείς και οι κριτές και όλοι οι προφήτες και όσοι γενικότερα από τους υπολοίπους ανθρώπους ήταν θεοσεβείς ούτε τους ίδιους τους εαυτούς τους δεν μπόρεσαν να αναδείξουν καθαρούς από κατηγορίες και τιμωρίες [δηλ από την ενοχή της αμαρτίας] αλλrsquo όταν έφευγαν από εδώ ο άδης όλους τους υποδεχότανraquo [Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 5 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 182-183]) Ο Κύριος κατερχόμενος στον άδη κηρύττει το ευαγγέλιο της σωτηρίας στις ψυχές όλων των laquoἀπrsquo αἰῶνοςraquo νεκρών και σώζει τους επιδεκτικούς σωτηρίας (Α΄ Πετρ γ΄ 18-19 δ΄ 6) Καθώς ήταν ο Ίδιος η αυτοζωή απολύτως ελεύθερος από αμαρτία ο Θεός ενανθρωπήσας νίκησε κατά κράτος τον θάνατο και τον άδη και laquoτόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου τοὐτrsquo ἔστι τόν διάβολονraquo (Εβρ β΄ 14) Ο άδης πλέον μοιάζει με δεσμωτήριο του οποίου τις πύλε και τα δεσμά συνέτριψε ο Κύριος ενώ τους δεσμίους laquoἐξήγαγεν ἐκ μέν τοῦ σκότους πρός ἀνέσπερον φῶς πρός δέ ζωήν αἰώνιον ἐκ θανάτουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη είναι laquoνέκρωσις ᾋδου θανάτου θάνατος ἐλευθερία ψυχῶν καί πρός οὐρανούς ἠνεῳγμένη τοῖς βουλομένοις ὁδόςraquo (Μαζίμου πλανούδη PG 147 989A στο Ι Καρμίρη Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ απόψεως ορθοδόξου σελ 112 όπου και πλουσιότατη πατερική τεκμηρίωση) Μετά Χριστόν στον άδη κατέρχονται οι ψυχές μόνον όσων δεν πίστεψαν στον Χριστό δεν θέλησαν να οικειοποιηθούν τη διά Χριστού σωτηρία και δεν μετανόησαν Ως εκ τούτου όσοι αρνήθηκαν το κήρυγμα του Χριστού προγεύονται στον άδη την οδύνη της αιωνίας κολάσεως στην οποία θα αποπεμφθούν κατά τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου Αντίθετα οι ψυχές όσων πίστεψαν και μετανόησαν μετά θάνατον οδηγούνται laquoἐν κόλποις Ἀβραάμraquo που η Γραφή ονομάζει και παράδεισονraquo (Λουκ κγrsquo 43) όπου προγεύονται τη βασιλεία των ουρανών την οποία θα κληρονομήσουν κατά τη δευτέρα παρουσία Για τη διπλή αυτή μέση κατάσταση των ψυχών βλ Λουκ ις΄ 19-31 Ας διευκρινιστεί τέλος ότι παρά τη χρήση των λέξεων laquoκάθοδοςraquo laquoπύλαιraquo laquoφυλακήraquo ο άδης δεν είναι τόπος αλλά τρόπος υπάρξεων ψυχών laquoᾋδην μή τόπον τινά οὕτως ὀνομαζόμενον οἴεσθαι ἀλλά τινα κατάστασιν ζωῆς ἀειδῆ καί ἀσώματον ἧ τήν ψυχήν ἐμβιοτεύειν παρά τῆς Γραφῆς ἐκδιδασκόμεθαraquo διότι η ασώματος φύσις mdash όπως είναι και αυτή της ψυχής mdash laquoοὐκ ἔχει σχῆμα ἵνα σωματικῶς περισχεθῇ καί οὐ σωματικῶς περιέχεται ἀλλά νοητῶςraquo (Γρηγορίου Νύσσης PG 46 85 και Ιωάννου Δαμασκηνού PG 94853 στο ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ σελ 384) laquoἍπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεταιraquo Μία όντως πρωτότυπη προσέγγιση της αφάτου κενώσεως και ταπεινώσεως

του Υιού και Λόγου του θεού Μια άλλη πτυχή της ανεννοήτου απείρου συγκαταβάσεως του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος το Οποίο σμικρύνεται και προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση διά της θείας Του ενανθρωπήσεως Λέγει λοιπόν ο ιερός πατήρ ότι από τη στιγμή που ο Υιός και Λόγος του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση μας ότι εργάζεται διά του μυστηρίου της θείας Του ενανθρωπήσεως πάνω στην πεσμένη και αμαυρωθείσα ανθρώπινη φύση μας αυτό το προσάπτει στον εαυτό Του Σαν δηλαδή να το απολαμβάνει ο Ίδιος Είναι μια ακόμη απόδειξη της ταπεινώσεώς Του της αγάπης Του που laquoστέγειraquo την ασθένειά μας το γεγονός ότι φθάνει μέχρι του σημείου να ταυτίζει τον εαυτό Του μrsquo εμάς Και πράγματι laquoἈνάστασιν Χριστοῦraquo λέμε τη στιγμή κατά την οποία Εκείνος ποτέ δεν εξέπεσε από τη ζωή όντας ο Ίδιος η όντως Ζωή Ένδοξη λέμε την αγία Ανάστασή Του αλλά η δόξα αναφέρεται σrsquo εμάς που είχαμε περιέλθει σε αδοξία και τον εξευτελισμό και όχι σrsquo Αυτόν που ενδόξως υπήρχε προαιωνίως στους κόλπους του ουρανίου Του Πατρός Αυτή είναι η ταπείνωσή Του Μέχρι τέτοιου βαθμού φθάνει η κένωσή Του Ότι μας χαρίζει ότι μας πλουτίζει ότι μας δωρίζει τα προσάπτει στον εαυτό Του σαν κι Αυτός που είναι ο Χαριτοδότης ο Πλούσιος ο Δωρεοδότης να τα έχει ανάγκη ή να τα αποκτά τώρα laquoἀσυγχύτωςraquo Η ένωση της ψυχής του πιστού με την laquoόντως αιωνία ζωήraquo είναι η κατά χάριν κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό η θέωση δηλαδή του ανθρώπου Η ένωση αυτή της κτιστής ψυχής του ανθρώπου με την άκτιστη laquoόντως αιωνία ζωήraquo τον ζωοδότη Κύριο αποκλείει κάθε ουσιαστική ταύτιση ακτίστου και κτιστού Γιrsquo αυτή την ασύγχυτη ένωση της ψυχής μετά του Θεού σημειώνει αλλού ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος laquoὬσπερ ἐν Πατρί καί Υἱῷ και Ἁγίῳ Πνεύματι εἷς Θεός ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως προσκυνεῖται οὕτω πάλιν ἐν Θεῷ καί ψυχῇ καί σώματι ἀδιαιρέτως καί ἀσυγχύτως Θεός κατά χάριν ὁ ἄνθρωπος γίνεται μήτε τοῦ σώματος εἰς ψυχήν μεταβαλλομένου μήτε τῆς ψυχῆς εἰς ψυχήν μεταπηγνυμένης ἀλλά μένων Θεός καθrsquo ὅ Θεός ἐστι καί ἡ ψυχή καθώς ἔχει φύσεως καί το σῶμα καθώς ἐπλάσθη πηλόςraquo (SC 129 130 εξ) Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος (300-390 μΧ) για την ασύγχυτη αυτή ένωση του ακτίστου Θεού με την κτιστή ψυχή του ανθρώπου γράφει τα εξής laquoἈλλrsquo ἐνταῦθα θεώρει καί διάκρινον καί σύνες πῶς ἄκουσον οὗτος Θεός αὗτη οὐ Θεός οὗτος Κύριος αὗτη δούλη οὗτος κτίστης αὗτη κτίσμα οὗτος ποιητής αὗτη ποίημα Οὐδέν κοινόν τῆς αὐτοῦ φύσεως καία αὐτῆς τυγχάνει ἀλλά διά την ἄπειρον καί ἄρρητον καί ἀνεννόητον ἀγάπην καί εὐσπλαγχνίαν αὐτοῦ εὐδόκησεν εἰς τοῦτο τό ποίημα καί κτίσμα νοερόν καί τίμιον καί ἐξαίρετον ἔργον ἐνοικῆσαι ὥς φησιν ἡ Γραφή εἰς τό εἶναι ἡμᾶς ἀπαρχήν τινα τῶν αὐτοῦ κτισμάτων εἰς τήν αὐτοῦ σοφίαν καί κοινωνίαν εἰς ἴδιον κατοικητήριον εἰς ἰδίαν καί καθαράν νύμφηνraquo (PG 34 816BC) laquoτῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇraquo Πρβ laquoταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάςraquo και laquoΝεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίνraquo όπου λέγει ότι είναι νεκροί όσοι δεν έχουν πίστη ζωντανή διά των έργων Πρόκειται για μια άλλη αντίληψη περί ζωής και θανάτου την κατά Θεόν αντίληψη η οποία προβάλλει κατά τρόπο σαφή μέσα στην Αγία Γραφή παράλληλα με τη χρήση των σχετικών λέξεων (laquoθάνατοςraquolaquoνεκρόςraquo κλπ) υπό τη συνήθη έννοια τους Έτσι θάνατος θεωρείται κατrsquoεξοχήν ο πνευματικός που είναι ο χωρισμός της ψυχής από τον Θεό με τη συστηματική διάπραξη της αμαρτίας για την οποία ο άνθρωπος δεν μετανοεί Ο βιολογικός θάνατος δηλαδή ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα αποτελεί απλώς συνέπεια του πνευαμτικού laquoδευτέρου λόγου λεπτομέρειανraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ βιβλίον Ζ΄ κεφ Α΄ 1 Η έννοια του θανάτου κατά την Γραφήν σελ 369-370) Ήδη στις πρώτες σελίδες της Γενέσεως διαβάζουμε ότι ο Θεός είχε προειδοποιήσει τους πρωτοπλάστους laquoᾗ δrsquo ἄν ἡμέρα φάγητεraquo από το δέντρο laquoτοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόνraquo

laquoθανάτῳ ἀποθανεῖσθεraquo (β΄ 17) Είναι γνωστό όμως ότι δεν πέθαναν την ημέρα της παραβάσεως της θείας εντολής παρά μόνο πνευματικά Χωρίσθηκαν από τον Θεό εξορίστηκαν από τον παράδεισο της τρυφής απέκτησαν παιδιά και μετά από πολλά χρόνια γεύθηκαν και τον σωματικό θάνατο (βλ Γεν ε΄ 5) Ομοίως στην Καινή Διαθήκη ο Πατέρας της παραβολής του ασώτου δηλώνει ότι ο γυιός του laquoνεκρός ἦν καί ἀνέζησεraquo (Λουκ ιε΄ 32) ήταν νεκρός τον καιρό της αποστασίας του και διά της μετανοίας καί επιστροφής κοντά Του (στον Θεό Πατέρα) ανέζησε και ο απόστολος Παύλος γράφει προς τους Εφεσίους ότι ο Θεός αυτούς laquoκαί ὄντας νεκρούς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷraquo (β΄ 5) Αντιστρόφως ο Κύριος διαβεβαίωσε για τους πατριάρχες Αβραάμ Ισαάκ και Ιακώβ που προ πολλού είχαν πεθάνει ότι ήταν ζωντανοί (Ματθ κβ΄ 32) Θάνατος λοιπόν είναι κυρίως η αποξένωση από το Θεό που είναι η ζωή Ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού μας δήλωσε κατηγορηματικά ότι laquoἐγώ εἰμί ἡ ζωήraquo (Ιω ιδ΄ 6) και μας διαβεβαίωσε ότι όποιος τηρεί τον λόγο Του laquoθάνατον οὐ μή θεωρήσῃ εἰς τόν αἰῶναraquo (Ιω η΄ 51) Οι Πατέρες μάλιστα χρησιμοποιούν μια άλλη λέξη Λέγουν ότι ο Θεός είναι laquoαυτοζωήraquo (Ιωάννης Δαμασκηνός PG 94 808D Γρηγόριος Νύσσης PG 45 797A κα βλ στο λεξικό του Lampe στο οικείο λήμμα) Δηλαδή δεν έχει ζωή κατά μετοχήν αλλrsquo εξ εαυτού είναι η ζωή κατrsquo απόλυτη έννοια και άρα δεν μπορεί να νοηθεί ζωή μακράν του Θεού Κατrsquo επέκτασιν και η αιώνιος ζωή η βασιλεία των ουρανών δεν είναι τίποτε άλλο παρά γνώση εμπειρική του Θεού ένωση με τον Θεό κοινωνία της αυτοζωής στην πληρότητά της (βλ Ιω ιζ΄ 3 Α΄ Ιω α΄ 3 γ΄ 2) laquoἐν γνώσειraquo Το θέμα της γνώσεως του θεού στην ορθόδοξη πνευματικότητα είναι μεγάλο αλλά και αναγκαίο να το κατέχει ο πιστός Πρώτα απrsquo όλα ο ίδιος ο Θεός δε μας θέλει κοντά Του άβουλα όντα ανελεύθερα βυθισμένα μέσα στο γνόφο της άγνοιας Είναι Θεός που γιrsquo αυτό ακριβώς αποκαλύπτει τον εαυτό Του έτσι ώστε να Τον γνωρίσουμε Γίνεται μεθεκτός απrsquo τους πιστούς σε μια ανώτερη δυνατότητα γνώσεως και εμπειρίας Ο Θεός δεν ζητεί από τους πιστούς Του μια διανοητική επιστημονική γνώση περί του προσώπου Του Βέβαια δεν είναι λάθος μια τέτοια διανοητική laquoγνώσηraquo Λάθος είναι να την ταυτίσουμε με τη βαθύτερη γνώση του Θεού που είναι περισσότερο βιωματική εμπειρία και λιγότερο διανοητική προσέγγιση Γιατί η γνώση του Θεού δεν είναι μια ανακάλυψη αλλά μια αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο Ο θεός αποκαλύπτει στον ερευνώντα άνθρωπο τον εαυτό Του Συνάπτει με τον κάθε άνθρωπο μια προσωπική διαθήκη Δεν αρέσκεται στο να έχουμε γνώσεις γιrsquo Αυτόν από τις μαρτυρίες άλλων αλλrsquo ο Ίδιος εμφανίζεται και παρέχει τη δική Του γνώση και ο άνθρωπος συνάπτει δική του προσωπική γνωριμία με τον Θεό Αυτή η γνωριμία δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο που συντελείται Γίνεται σε περίοδο που δεν την περιμένει ο άνθρωπος ή μπορεί να έλθει κατόπιν οδυνηρής αναζήτησης Μπορεί ακόμη να συμβεί σε άνθρωπο ο οποίος πολεμά τον Θεό όπως ο απόστολος Παύλος Αρχικά λοιπόν ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό Του στον άνθρωπο προκειμένου αυτός να ενθουσιαστεί από τη γλυκύτητα της γνώσεώς Του και νrsquo αρχίσει να Τον αναζητεί με πόθο και αγώνα πνευματικό Έτσι ο άνθρωπος προβιβάζεται στη γνώση του Θεού διά των ιερών μυστηρίων και της εργασίας των αγίων εντολών του Χριστού (πρβ Ιω ιδ΄ 21 23) και ταυτόχρονα έχει τη διαρκή αίσθηση ότι Τον αγνοεί Ή ορθότερα αισθάνεται ότι το μόνο καταληπτό απrsquo τον Θεό είναι η ακαταληψία Του Αυτή η ενσυνείδητη γνώση του Θεού γεννά περισσότερα ερωτήματα στον άνθρωπο απrsquo όσα απαντά Διότι μυστήριο ανεξιχνίαστο και απερίγραπτο είναι ο Θεός Όμως ο άνθρωπος δεν απογοητεύεται από την αδυναμία του να κατανοήσει πλήρως τον Θεό Αυτή η πνευματική αίσθηση που ήδη έχει αποκτήσει τόν γεμίζει με κάποια άρρητη γλυκύτητα και τον ωθεί σε εντονότερη αναζήτηση του Θεού

Τα βιώματα μιας τέτοιας εμπειρικής αποκαλυπτικής γνώσεως είναι κατά τον άγιο Συμεών laquoνῷ καί λόγῳ ἀκατάληπτα καί ἄφρασταraquo (Ύμνος ΚΘ΄ 284-293 SC 174 334) laquoΠῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ πῶς δέ μακράν σε βλέπω πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ ἐν ουρανῷ δrsquo ὁρῶ σεraquo (Ύμνος Ζ΄ 1-2 SC 156 208) Γιrsquo αυτό και ο ίδιος ο ιερός Πατήρ συμβουλεύει Για τα θέματα αυτά laquoμή ἐρώτα μή ἐρεύνα μή ἐκζήτειraquo Αφού ο άνθρωπος αδυνατεί να μετρήσει τις σταγόνες της βροχής ή την άμμο της θαλάσσης laquoπῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν ἥν ἐνδείκνυται μεθrsquo ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων (Ύμνος ΚΘ΄ 267-283 SC 174 332) Μπαίνοντας ο πιστός σrsquo αυτή τη διαδικασία σrsquo αυτή την εμπειρία ορθότερα επιποθεί περισσότερο τη σχέση και τη γνώση του Θεού στην άληκτη αιωνιότητα Γιατί δεν του αρκεί να Τον γνωρίζει laquoδιrsquo ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματιraquo αλλά ορέγεται να Τον αντικρίσει laquoπρόσωπον πρός πρόσωπονraquo laquoκαθώς ἐστιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12 Α΄ Ιω γ΄ 2) Αυτή η τέλεια γνώση του Θεού ndash όσο δηλαδή μπορεί να laquoχωρέσειraquo ο άνθρωπος σrsquo αυτή ndash θα επιτευχθεί στη βασιλεία των ουρανών Ο Κύριος είπε ότι αυτή η βασιλεία του Θεού είναι η γνώση του Θεού (βλ Ιω ιζ΄ 3) laquoἐν ὁράσειraquo Αν η βιολογική ζωή καθίσταται δυσχερής χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων πολύ περισσότερο η πνευματική ζωή απαιτεί τους δικούς της πνευματικούς νόμους και τις δικές της πνευματικές αισθήσεις Υπάρχει γεύση πνευματική Γεύση των μυστηρίων του Θεού (βλ Ψαλ λγ΄ 9) Υπάρχει πνευματική ακοή Ακοή λεπτή που συλλαμβάνει τα μηνύματα του ουρανού τη φωνή του Θεού μέσα μας Είναι η ακοή στην οποία αναφέρεται ο Κύριος λέγοντας laquoὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτωraquo (Ματθ ια΄ 15) Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και όραση πνευματική Είναι η όραση που δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μας μάτια Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κανείς ενώ είναι τυφλός να βλέπει με μάτια πνευματικά Βέβαια το κεφάλαιο της πνευματικής ζωής που αφορά στη θέα των μυστηρίων του Θεού και του ίδιου του Θεού αναφέρεται σε δυσπρόσιτα πνευματικά ύψη τέτοια που μόνο οι άγιοι μπορούν να τα προσεγγίσουν και να μας μεταδώσουν κάτι από τις εμπειρίες τους και από τον τρόπο προσεγγίσεως και βιώσεώς τους Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εμφανίζει ως οδό που οδηγεί στη θέα στη γνώση και κοινωνία του Θεού την οδό της τηρήσεως των θείων Του εντολών Η τήρηση των εντολών λέγει αναβιβάζει τον άνθρωπο laquoπρος ύψος πνευματικής θεωρίαςraquo έτσι ώστε laquoαὐτόν τε τόν Θεόν ἀπλανῶς ὁρᾷ καί την γενομένην εἰς αὐτόν ἀλλοίωσιν τρανῶς κατανοεῖraquo (Κεφάλαια γνωστικά και θεολογικά εικοσιπέντε 8 Φιλοκαλία ΕΠΕ 19Α 460) laquoΑίφνης λέγει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης η ψυχή βλέπει τον Κύριον και αναγνωρίζει Αυτόνhellip Ο Κύριος γνωρίζεται εν Πνεύματι Αγίω και το Πνεύμα το Άγιον πληροί όλον τον άνθρωπον το πνεύμα την ψυχήν το σώμα αυτού Ούτως ο Θεός γνωρίζεται εν ουρανώ και επί της γηςraquo (Αρχιμ Σωφρονίου [Σαχάρωφ] Άσκησις και θεωρία σελ 128-129) laquoΝῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα οἴδαμεν δέ ότι ἐάν φανερωθῇ ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστιraquo (Α΄ Ιω γ΄ 2) θεολογεί ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής Και ο π Σωφρόνιος (Σαχάρωφ) γράφει σχετικά laquoΚατrsquo ουσίαν ο Θεός παραμένει πάντοτε ο Αυτός εν πάση φανερώσει Αυτού εις τον άνθρωπον ημείς όμως δεν δεχόμεθα Αυτόν κατά τον οφειλόμενον τρόπον Δεν δυνάμεθα να προσλάβωμεν Αυτόν εις το απόλυτον πλήρωμα Αυτού εντός των ορίων της γης εν τούτοις όμως laquoβλέπομενraquo Αυτόν έστω και laquoδιrsquo εσόπτρου εν αινίγματιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12) Και το laquoέσοπτρον τούτο δεν είναι πάντοτε εις τον αυτόν βαθμόν laquoαινιγματώδεςraquo Εξαρτάται εκ του μέτρου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού διά των οποίων εδόθη η Αυτο-αποκάλυψις του Θεού εις ημάςraquo (Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι σελ 248)

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

Βίος του Αγίου Πατρός

ΣΥΜΕΩΝ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ

τη Μικρασιάτικη Γαλάτεια της Παφλαγονίας το έτος 957 βλέπει το φως της ζωής ο άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος Οι γονείς του ευγενείς και διακεκριμένοι στην επαρχία που ζούσαν ενδιαφέρονται για την παιδεία και την αγωγή του μικρού

Συμεών Για τον λόγο αυτό και τον στέλνουν 6 μόλις ετών στην Κωνσταντινούπολη σε συγγενικά τους πρόσωπα τα οποία κατείχαν θέσεις μέσα στα ανάκτορα Από αυτή την ηλικία δέχεται τα πρώτα μαθήματα και σύντομα επιδίδεται στην ταχυγραφία και καλλιγραφία

Εκείνη ακριβώς την εποχή με τη βοήθεια του θείου του αποδέχεται το αξίωμα του σπαθαροκουβιλάριου καθώς και τη διάκριση να γίνει μέλος της Συγκλήτου Βέβαια ποτέ δεν τον έθελξαν τέτοιες κοσμικές θέσεις Βέβαια ποτέ δεν τον έθελξαν τέτοιες κοσμικές θέσεις Και αν εδέχθη κάτι τέτοιο το έκανε για να μη δυσαρεστήσει τον θείο του Η εφηβική καρδιά του Συμεών δεν συγκινείται από τη θέση που κατέχει ούτε από την εξέλιξη που προδιαγράφεται γιrsquo αυτόν Η γνωριμία του με τον πνευματικό του άγιο Συμεών τον Ευλαβή τον Στουδίτη έχει ανοίξει άλλους ορίζοντες και διαφορετικούς πόθους στην καρδιά του

Γιrsquo αυτό και μόλις του δίνεται η κατάλληλη ευκαιρία μετά τον θάνατο του Νικηφόρου Φωκά (969) εγκαταλείπει τη θέση του στα ανάκτορα και σε ηλικία 14 ετών πηγαίνει στην περίφημη Μονή του Στουδίου και αναζητεί να μείνει πλησίον του πνευματικού του πατρός Ο πνευματικός του όμως δεν συμφωνεί με την παραμονή του στο μοναστήρι γιατί κρίνει ότι η ηλικία του είναι ακατάλληλη για μια τόσο μεγάλη απόφαση και του υπαγορεύει να επιστρέψει στο σπίτι του θείου του

Λύπη κατακλύζει την καρδιά του Συμεών για το ανεκπλήρωτο της επιθυμίας του Επιστρέφει παρόλα αυτά στο σπίτι του θείου του όπου επιδίδεται στην προσευχή και στη μελέτη θεολογικών και πνευματικών κειμένων που του συνέστησε ο πνευματικός του

Όπως σημειώνει ο μαθητής του Νικήτας Στηθάτος ο οποίος και συνέταξε βιογραφία για τον άγιο συμεών όταν ο Συμεών βρισκόταν στην ηλικία των 20 ετών δέχθηκε μια ιδιαίτερη ευλογία από τον Θεό Μια νύχτα και κατά την ώρα που με δάκρυα ήταν δοσμένος στο ιερό έργο της προσευχής γέμισε το δωμάτιό του με άπλετο φως Ο ίδιος κατελήφθη από έκσταση και ο νους του ανυψώθηκε στα ουράνια Εκεί είδε να στέκεται μέσα στο φως ο πνευματικός του πατέρας Συμεών ο Ευλαβής Η χαρά και η έκπληξη για τη θεία οπτασία πλημμυρίζουν την καρδιά του νεαρού Συμεών Έχουν περάσει έξι ολόκληρα χρόνια από τότε που ο πνευματικός του του αρνήθηκε την είσοδο στον μοναχικό βίο Τώρα όμως μετά την παρέλευση τόσων ετών πολύ δε περισσότερο με αυτή την εμπειρία τρέφει πολλές ελπίδες ότι θα τον δεχθεί στο μοναστήρι Για άλλη μια φορά όμως αποτρέπεται από κάτι τέτοιο

Πέρασαν άλλα έξι χρόνια και ο Συμεών είδε για δεύτερη φορά παρόμοια θεία οπτασία Και καθώς τώρα βρίσκεται σε ηλικία 26 χρόνων του ανατίθεται μια υπηρεσιακή αποστολή στην ιδιαίτερη πατρίδα του τη Γαλάτη Πριν την αναχώρηση του επισκέπτεται τον πνευματικό του πατέρα για να ζητήσει την ευλογία του και δέχεται απrsquo αυτόν κάτι ασύγκριτα μεγαλύτερο και απρόσμενο Του ανακοινώνεται ότι είναι σε ηλικία που μπορεί να εισέλθει στο μοναχικό βίο Η χαρά του Συμεών είναι ανέκφραστη Ο πόθος τόσων χρόνων μπορεί τώρα να

Σ

εκπληρωθεί Αναχωρεί βεβαίως κατόπιν για την πατρίδα του τη Γαλάτη όπου και ανακοινώνει τα σχέδιά του στους γονείς του

Η αντίδραση των γονέων του και των συγγενών του υπήρξε έντονη Ο πατέρας του φαίνεται ότι ήταν ιδιαίτερα πιεστικός και φορτικός στο να τον αποτρέψει όμως δεν κατορθώνει καθόλου να τον επηρεάσει Ο Συμεών μάλιστα προβαίνει και σε πράξεις που πιστοποιούν το αμετάκλητο της απόφασής του Αρνείται εγγράφως κάθε διεκδίκησή του από την πατρική περιουσία και αναχωρεί για την Κωνσταντινούπολη

Φθάνοντας εκεί πηγαίνει αμέσως στον γέροντά του στην ιερά Μονή Στουδίου και γίνεται δεκτός εκεί σε ηλικία 27 ετών Τότε παίρνει και το μοναχικό όνομα Συμεών (το κατά κόσμον όνομά του ήταν Γεώργιος) Ηγούμενος της μονής τότε ήταν ο Πέτρος και η μονή ακολουθούσε το κοινοβιακό σύστημα οργάνωσης Εξαίτιας αυτού γεννάται και η πρώτη αντιξοότητα στον Συμεών Η απόλυτη υπακοή του στον πνευματικό του πατέρα καθώς αντιτίθεται προς το κοινοβιακό πνεύμα σύμφωνα με το οποίο απόλυτη υπακοή ασκείται μόνο στον ηγούμενο μαζί με το γεγονός ότι έχει εμφανή πνευματική πρόοδο ξεσήκωσε τον φθόνο των υπόλοιπων μοναχών Η διαβολή που του έγινε ανάγκασε τον ηγούμενο να τον διώξει από τη μονή

Κατrsquo εκείνη την περίοδο λίγο δηλαδή πριν αναχωρήσει από τη Μονή του Στουδίου ο Συμεών γεύεται την Τρίτη κατά σειράν θεία οπτασία

Ο γέροντάς του κατόπιν των γεγονότων που έλαβαν χώρα στη Μονή του Στουδίου τον οδήγησε δόκιμο ακόμη στην πλησιόχωρη Μονή του αγίου Μάμαντος του Ξηροκέρκου όπου ηγούμενος ήταν ο ενάρετος Αντώνιος

Στο νέο του ησυχαστήριο άλλοι πειρασμοί ενοχλούν τον Συμεών Κάποια στιγμή έρχεται από τη Γαλάτη ο κατά σάρκα πατέρας του ο οποίος μαζί με άλλους Συγκλητικούς προσπαθεί να τον πείσει να επιστρέψει στα εγκόσμια Μάταια όμως Ο Συμεών συντάσσει επιστολή προς τον πατέρα του στην οποία του εκθέτει το ύψος της κλήσεώς του και τον συμβουλεύει να μην αντιτίθεται σrsquo αυτήν Τη στιγμή της συντάξεώς της περιπίπτει σε νέα οπτασία Είναι η τέταρτη κατά σειράν

Κατόπιν και αυτού του πειρασμού τον οποίο διεξήλθε ο Συμεών μέσα στη χάρη του Θεού ο γέροντάς του Συμεών ο Ευλαβής τον έκειρε πλέον μοναχό σε ηλικία 29 ετών Δεν πέρασαν παρά δύο χρόνια από τότε και το έτος 988 απεβίωσε ο ενάρετος ηγούμενος της Μονής του αγίου Μάμαντος Αντώνιος Όλοι οι μοναχοί τότε με τη σύμφωνη γνώμη του Πατριάρχη Νικολάου Β΄ του Χρυσοβέργη εκλέγουν ηγούμενο τον Συμεών Κατόπιν αυτών χειροτονείται πρεσβύτερος και τοποθετείται ηγούμενος της Μονής Κατά τη διάρκεια της χειροτονίας του και μάλιστα τη στιγμή που ο αρχιερέας ανέπεμπε τη χειροτονητήρια ευχή είδε νέο όραμα το πέμπτο κατά σειράν

Ως ηγούμενος της Μονής του αγίου Μάμαντος ο Συμεών ο Νέος είχε να αντιμετωπίσει πολλά προβλήματα Αρχικά τα οικοδομικά της Μονής η οποία βρισκόταν σε ημιερειπωμένη κατάσταση Αυτό τον ανάγκασε να κατεδαφίσει τα παλαιά κτίρια και να οικοδομήσει νέα μαζί με νεόκτιστο λαμπρό ναό Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα με το οποίο κυριολεκτικά δεινοπάθησε ήταν η πνευματική καλλιέργεια και συγκρότηση των μοναχών Ο Συμεών θεωρητικός και νηπτικός καθώς ήταν συχνά έκανε λόγο στους μοναχούς περί laquoθείου έρωτοςraquo περί laquoθεωρίαςraquo και περί laquoθείου φωτόςraquo Οι μοναχοί όμως ήταν αμύητοι σε τέτοιου είδους διδασκαλία Έφθασαν μάλιστα στο σημείο τριάντα περίπου μοναχοί κατά τη διάρκεια κατηχήσεως ndash ομιλίας του Συμεών εντός του ιερού ναού να ορμήσουν κυριολεκτικά εναντίον

του με φωνές και απειλητικές διαθέσεις Ο Συμεών τους αντιμετώπισε με γλυκύτητα και εκείνοι έξαλλοι βγήκαν από τον ναό και με κραυγές προσέφυγαν στον Πατριάρχη Σισσίνιο απαιτώντας το δίκαιό τους

Ο Πατριάρχης εκπλήσσεται κυριολεκτικά από την στάση αυτή των μοναχών και καλεί τον Συμεών στο Πατριαρχείο όπου διαπιστώνει από την αντιπαράθεση τον φθόνο των μοναχών Γι΄ αυτό και αποφασίζει να τους εξορίσει όλους Τη στιγμή αυτή η συγχωρητικότητα του Συμεών και η παντελής έλλειψη κάθε μορφής εκδικήσεως λάμπουν σε όλο τους το μεγαλείο Παρεμβαίνει στον Πατριάρχη και με έντονες παρακλήσεις τον κάμπτει έτσι ώστε να μην τους εξορίσει

Μετά από αυτό το περιστατικό ο Συμεών παραμένει στη θέση του ηγουμένου για 25 ολόκληρα χρόνια και το 1013 παραδίδει την ηγουμενία στον μαθητή του Αρσένιο ενώ ο ίδιος αποσύρεται σε κοντινό ησυχαστήριο Βρίσκεται ήδη στην ηλικία των 57 ετών και μέσα στην ησυχία επιδίδεται πλέον στο συγγραφικό του έργο

Μέσα στις άλλες συγγραφές συντάσσει και ακολουθία προς τιμήν του πνευματικού του πατρός Συμεών του Ευλαβούς του οποίου την αγιότητα αποδεχόταν και ήθελε να εορτάζει τη μνήμη του

Η πράξη του αυτή βρίσκει αντίθετο τον Μητροπολίτη Νικομηδείας Στέφανο ο οποίος και κινεί τα νήματα εναντίον του και τελικά πείθει τον Πατριάρχη αφενός να του απαγορεύσει κάθε απόδοση τιμής στον Συμεών τον Ευλαβή και αφετέρου να τον εξορίσει στην περιοχή της Χρυσουπόλεως

Ο άγιος Συμεών παίρνει τον δρόμο της εξορίας και εγκαθίσταται σε ένα ερημοκκλήσι της Αγίας Μαρίνας Ο Πατριάρχης αργότερα τον αθωώνει και τον απαλλάσσει από την εξορία επιτρέποντας του να εγκατασταθεί όπου θέλει με τον όρο να εορτάζει ιδιωτικά μόνο τη μνήμη του πνευματικού του πατρός Συμεών του Ευλαβούς Ο Συμεών προτιμά την ερημία της αγίας Μαρίνας προς τιμήν της οποίας ανήγειρε και νέο ναό και σχηματίζει γύρω απrsquo αυτόν μίκρο ποίμνιο Παραμένει εκεί έως το 1037 όταν τον βρίσκει ο θάνατος σε ηλικία 79ndash80 ετών

Η ημέρα του θανάτου του δεν του ήταν άγνωστη Την προέβλεψε Γιrsquo αυτό και ετοιμάστηκε κατάλληλα Έβαλε τους μαθητές του αφού κοινώνησε των αχράντων Μυστηρίων ndash όπως έκανε κάθε μέρα ndash να ψάλλουν τη νεκρώσιμη ακολουθία και εκείνος μόλις τελείωσε την προσευχή του σταύρωσε τα χέρια τακτοποίησε το σώμα του με ηρεμία και είπε laquoΕἰς χεῖράς σου Χριστέ Βασιλεῦ τό πνεῦμά μου παρατίθημιraquo

Την προσωνυμία laquoΝέος Θεολόγοςraquo την απέκτησε για την έμφαση που έδωσε με τη ζωή του πρωτίστως και με τα έργα του κατά δεύτερον στη μυστική αίσθηση της θείας αγάπης και του φωτός έννοιες και καταστάσεις πνευματικές για τις οποίες κάνουν λόγο και οι άλλοι δύο Θεολόγοι ο άγιος Ιωάννης ο ευαγγελιστής και ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος

Από τους μαθητές του ο πιο διακεκριμένος Νικήτας ο Στηθάτος έκανε γνωστά τα έργα του τα σημαντικότερα των οποίων είναι οι laquoΚατηχήσειςraquo οι laquoΎμνοι Θείων Ερώτωνraquo και τα laquoΠρακτικά και Θεολογικά Κεφάλαιαraquo

Η μνήμη του εορτάζεται στις 12 Μαρτίου ημέρα της κοιμήσεώς του επειδή όμως συμπίπτει με τη νηστεία τη Μεγάλης Τεσσαρακοστής μετατίθεται στις 12 Οκτωβρίου

ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ Περί τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀναστάσεως Καί ὁποία τίς ἐστιν ἤ πῶς ἐν ἡμῖν γίνεται ἡ ἀνάστασις τοῦ Χριστοῦ καί ἐν αὐτῇ ἡ ἀνάστασις τῆς

ψυχῆς Καί τί τό μυστήριον ταύτης τῆς ἀναστάσεως Ἐλέχθη μετά τό Πάσχα τῇ δευτέρᾳ τῆς δευτέρας

ἑβδομάδος τοῦ Πάσχα

Λόγος ΙΓ ΄ Ἀδελφοί και πατέρες ἤδη τό Πάσχα ἡ χαρμόσυνος ἡμέρα ἡ πάσης εὐφροσύνης καί θυμηδίας τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀναστάσεως κατά περίοδον τοῦ χρόνου παραγινομένης ἀεί μᾶλλον δέ καθ᾿ ἑκάστην καί ἀεννάως γινομένης ἐν τοῖς εἰδόσι τό μυστήριον ταύτης χαρᾶς καί ἀγαλλιάσεως(Πρβ Λουκ α΄ 14) ἀφάτου ἐπλήρωσε τάς καρδίας ἡμῶν λύσασα ἐπί τό αὐτό τῆς πανσέπτου νηστείας τόν κόπον ἤ μᾶλλον εἰπεῖν τελειώσασα καί ἅμα παρακαλέσασα ἡμῶν τάς ψυχάς διό καί πρός ἀνάπαυσιν καί εὐχαριστίαν πάντας ὁμοῦ τούς πιστούς προσκαλεσαμένη ὡς ὁρᾶτε διῆλθεν Εὐχαριστήσωμεν οὖν τῷ Κυρίῳ τῷ

ΛΟΓΟΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Περί της αναστάσεως του Χριστού Και σε τι συνίσταται αυτή δηλαδή πώς συντελείται μέσα μας η ανάσταση του Χριστού και μαζί με αυτήν η ανάσταση της ψυχής Και ποιο είναι το μυστήριο αυτής της αναστάσεως

(Εκφωνήθηκε τη Δευτέρα μετά την Κυριακή του Θωμά)

Λόγος 13ος

Ο κόπος της νηστείας και η χαρά της αναστάσεως

Αδελφοί και πατέρες ήδη πέρασε το Πάσχα αυτή η χαρμόσυνη ημέρα η αιτία κάθε χαράς και ευθυμίας Η ανάσταση του χριστού καθώς τη γιορτάζουμε κάθε χρόνο ή μάλλον καθώς συντελείται καθημερινά και αδιάλειπτα μέσα σrsquo αυτούς που τη βιώνουν μυστικά γέμισε τις καρδιές μας με ανέκφραστη χαρά και αγαλλίαση δίνοντας συγχρόνως τέλος και στον κόπο της πάνσεπτης νηστείας ή καλύτερα χαρίζοντας στις ψυχές μας την τελείωση και παρηγοριά μαζί γιrsquo αυτό και όπως βλέπετε προσκάλεσε όλους από κοινού τους πιστούς σε ανάπαυση από αυτόν τον αγώνα και σε ευχαριστία Ας ευχαριστήσουμε λοιπόν

διαβιβάσαντι ἡμᾶς τό πέλαγος(Πρβ Σ

Σολ ι΄ 18) τῆς νηστείας καί εἰς τόν λιμένα τῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως ἀγαγόντι μετ᾿ εὐθυμίας ἡμᾶς εὐχαριστήσωμεν αὐτῷ οἵ τε καλῶς καί προθύμως μετά ζεούσης προθέσεως καί ἀγώνων τῆς ἀρετῆς τόν δρόμον διανύσαντες τῆς νηστείας καί οἱ ἀσθενήσαντες περί ταῦτα δι᾿ ὀλιγωρίαν καί ψυχῆς ἀσθένειαν ἐπειδή αὐτός ἐστιν ὁ καί τοῖς σπουδαίοις ὑπέρ ἐκ περισσοῦ διδούς

τούς στεφάνους καί τούς ἀξίους μισθούς τῶν ἔργων αὐτῶν καί συγγνώμην αὖθις τοῖς ἀσθενεστέροις ὡς ἐλεήμων καί φιλάνθρωπος ἀπονέμων Ὁρᾷ γάρ τάς διαθέσεις ἡμῶν τῶν ψυχῶν καί τάς προαιρέσεις μᾶλλον ἤ τούς κόπους τοῦ σώματος δι᾿ ὧν γυμνάζομεν πρός ἀρετήν ἑαυτούς ἤ πλεῖον τήν ἄσκησιν προθυμίᾳ ψυχῆς ἐπιτείνοντες ἤ ἔλαττον δι᾿ ἀσθένειαν σώματος ταύτην τῶν σπουδαίων ποιούμενοι καί κατά τάς προθέσεις ἡμῶν ἀντιμετρεῖ τά ἔπαθλα καί τά τοῦ Πνεύματος ἑκάστῳ χαρίσματα ποιῶν ἤ περίφημον καί ἔνδοξον τῶν σπουδαίων τινά ἤ ἐῶν ταπεινόν ἔτι καί δεόμενον ἐπιπονωτέρας καθάρσεως

Ἀλλά γάρ ἴδωμεν εἰ δοκεῖ καί καλῶς ἐξετάσωμεν τί τό μυστήριον τῆς τοῦ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν ἀναστάσεως ὅπερ ἀεί τοῖς βουλομένοις ἡμῖν μυστικῶς γίνεται καί πῶς ἐν ἡμῖν ὁ Χριστός ὡς ἐν μνήματι θάπτεται καί πῶς ἑνούμενος ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανίσταται συνανιστῶν καί ἡμᾶς

τον Κύριο διότι εκείνος μας αξίωσε να διαπλεύσουμε το πέλαγος της νηστείας και να φθάσουμε με χαρά στο λιμάνι της αναστάσεώς του Ας τον ευχαριστήσουμε όλοι και όσοι διατρέξαμε το στάδιο της νηστείας σωστά και πρόθυμα με μεγάλο ζήλο και πνευματικούς αγώνες αλλά και όσοι υστερήσαμε σrsquo αυτά από αμέλεια και αδύναμη προαίρεση Γιατί αυτός είναι εκείνος που και τους επιμελείς πλουσιοπάροχα στεφανώνει και ανταμείβει επάξια για τα έργα τους και τους ασθενέστερους πάλι συγχωρεί ως ελεήμων και φιλάνθρωπος Διότι βλέπει περισσότερο τις ψυχικές μας διαθέσεις και την προαίρεσή μας παρά τους σωματικούς κόπους που καταβάλλουμε όταν γυμνάζουμε τον εαυτό μας στην αρετή είτε επιτείνοντας την άσκηση από ζήλο ψυχής είτε από αδυναμία σώματος μετριάζοντάς την συγκριτικά με την άσκηση των δυνατών Ανάλογα λοιπόν με τη διάθεσή μας απονέμει στον καθένα τα βραβεία και τα χαρίσματα του Πνεύματος και μπορεί κάποιον απrsquo όσους έδειξαν ζήλο να τον χαριτώσει και να τον δοξάσει ή να τον αφήσει ακόμη στα χαμηλά καθώς θα χρειάζεται πιο επίπονο αγώνα για την κάθαρση του από την αμαρτία

Η ανάσταση του Χριστού στην ψυχή μας

Αλλrsquo ας δούμε λοιπόν αν θέλετε κι ας εξετάσουμε προσεκτικά ποιο είναι το μυστήριο της αναστάσεως του Χριστού και Θεού μας το οποίο πάντοτε συντελείται μέσα μας μυστικά εάν θέλουμε και πώς ο Χριστός θάπτεται μέσα μας σαν σε μνήμα και πώς ενώνεται με τις ψυχές μας και ανίσταται ανασταίνοντας κι εμάς μαζί

ἑαυτῷ Ἐστι δέ ὁ σκοπός τοῦ λόγου τοιοῦτος

Ὁ Χριστός καί Θεός ἡμῶν ἐπί σταυροῦ κρεμασθείς καί προσηλώσας(Πρβ Κολασ β΄ 14) ἐν αὐτῷ τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου(Πρβ Ιω α΄ 29) θανάτου γευσάμενος(Πρβ Εβρ β΄9) κατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδου(Πρβ Εφ Δ΄9 Ψαλ πε΄ 13) Ὥσπερ οὖν ἐξ ᾅδου πάλιν ἀνελθών εἰς τό ἄχραντον ἑαυτοῦ σῶμα εἰσῆλθεν οὗ κατελθών ἐκεῖσε οὐδαμῶς ἐχωρίσθη καί εὐθύς ἀνέστη ἐκ τῶν νεκρῶν καί μετά

ταῦτα ἀνῆλθεν εἰς οὐρανούς μετά δόξης πολλῆς καί δυνάμεως(Πρβ Ματθ κδ΄30 Λουκ κα΄ 27) οὕτω δή καί νῦν ἐξερχομένων ἡμῶν ἐκ τοῦ κόσμου καί εἰσερχομένων διά τῆς τῶν παθημάτων τοῦ Κυρίου ἐξομοιώσεως(Πρβ Ρωμ ς΄ 5 Β΄ Κορ α΄ 5 Φιλιπ γ΄ 10 κα) ἐν τῷ τῆς μετανοίας καί ταπεινώσεως μνήματι αὐτός ἐκεῖνος ἐξ οὐρανῶν κατερχόμενος εἰσέρχεται ὡς ἐν τάφῳ ἐν τῷ ἡμῶν σώματι καί ἑνούμενος ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάς καί τηνικαῦτα βλέπειν ἐμπαρέχει τῷ οὕτως ἀναστάντι σύν τῷ Χριστῷ τήν δόξαν τῆς μυστικῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως

Ἀνάστασις οὖν Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα ὑπάρχει ἀνάστασις τῶν κάτω κειμένων Ἐκεῖνος γάρ μή πεσών εἰς ἁμαρτίαν ποτέ(Πρβ Ιω η΄ 46 Εβρ Δ΄15 ζ΄ 26 κα) καθά γέγραπται μηδέ ἀλλοιωθείς τῆς ἰδίας δόξης κἄν ὁπωσοῦν πῶς ἀναστήσεταί ποτε ἤ δοξασθήσεται ὁ ἀεί ὤν ὑπερδεδοξασμένος καί ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς καί ἐξουσίας(Εφ α΄ 21) διαμένων ὡσαύτως Ἀνάστασις καί δόξα Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα καθάπερ εἴρηται

με τον εαυτό του Αυτός άλλωστε είναι και ο σκοπός της παρούσης ομιλίας

Ο Χριστός και Θεός μας κρεμάστηκε επάνω στον σταυρό και κάρφωσε σrsquo αυτόν την αμαρτία του κόσμου Και αφού γεύθηκε τον θάνατο κατήλθε στα κατώτατα μέρη του άδη Όπως ακριβώς λοιπόν αφού ανήλθε πάλι από τον άδη εισήλθε στο άχραντο σώμα του από το οποίο ως Θεός καθόλου δεν χωρίστηκε όταν κατέβηκε εκεί και αμέσως ανέστη εκ των νεκρών κι έπειτα ανήλθε στους ουρανούς με δόξα πολλή και με δύναμη έτσι τώρα συμβαίνει και μrsquo εμάς Όταν δηλαδή εμείς εξερχόμαστε από τον κόσμο και εισερχόμαστε στο μνήμα της μετάνοιας και ταπεινώσεως διά της μιμήσεως των παθημάτων του Κυρίου ο ίδιος ο Χριστός κατέρχεται από τον ουρανό εισέρχεται στο σώμα μας σαν σε τάφο ενώνεται με τις ψυχές μας και τις ανασταίνει από τον πνευματικό θάνατο στον οποίο ομολογουμένως μέχρι τότε ήταν παραδομένες Και τότε παρέχει τη δυνατότητα σ΄ αυτόν που έτσι αναστήθηκε μαζί με τον Χριστό να βλέπει τη δόξα της μυστικής του αναστάσεως

Η δική μας ανάσταση Η ανάσταση λοιπόν του Χριστού είναι

η δική μας ανάσταση που είμαστε πεσμένοι κάτω στην αμαρτία Διότι εκείνος που δεν έπεσε ποτέ στην αμαρτία όπως μαρτυρεί η Γραφή και δεν αλλοτριώθηκε από τη δόξα του ούτε κατά το ελάχιστον γιατί νrsquo αναστηθεί ή να δοξαστεί αυτός που είναι αϊδίως περιβεβλημένος με υπερβάλλουσα δόξα και παραμένει υπεράνω κάθε μορφής εξουσίας χωρίς να είναι ποτέ δυνατόν να εκπέσει Η ανάσταση και η

δόξα ὑπάρχει ἡ διά τῆς ἐν ἡμῖν αὐτοῦ ἀναστάσεως γινομένη καί δεικνυμένη καί ὁρωμένη ἡμῖν Ἅπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεται

Ἀνάστασις δέ ψυχῆς ἡ ἕνωσίς ἐστι τῆς ζωῆς ὥσπερ γάρ τό νεκρόν σῶμα εἰ μή δέξεται ἐν ἑαυτῷ τήν ζῶσαν ψυχήν καί ἀμίκτως ταύτῃ μιγῇ ζῆν οὐ λέγεται οὐδέ δύναται οὕτως οὐδέ ψυχή μόνη ζῆν αὐτή καθ᾿ ἑαυτήν δύναται εἰ μή ἀρρήτως καί ἀσυγχύτως ἑνωθῇ Θεῷ τῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇ(Πρβ Α΄ Ιω ε΄ 20) Πρό γάρ τῆς ἐν γνώσει καί ὁράσει καί αἰσθήσει ἑνώσεως νεκρά ἐστιν εἰ καί νοερά ὑπάρχει καί τῇ φύσει ἀθάνατος Οὔτε γάρ γνῶσις δίχα ὁράσεως οὔτε ὅρασις δίχα αἰσθήσεως Ἔστι δέ τό λεγόμενον οὕτως ὅρασις καί ἐν τῇ ὁράσει γνῶσις καί αἴσθησις (ἐν τοῖς πνευματικοῖς δέ τοῦτό φημι ἐν γάρ τοῖς σωματικοῖς καί δίχα ὁράσεως αἴσθησις γίνεται) Οἷόν τι λέγω Τυφλός εἰς λίθον τόν πόδα κρούων αἰσθάνεται ὁ δέ νεκρός οὔ ἐν τοῖς πνευματικοῖς δε εἰ μή εἰς θεωρίαν ἔλθῃ ὁ νοῦς τῶν ὑπέρ ἔννοιαν τῆς μυστικῆς ἐνεργείας οὐκ αἰσθάνεται Ὁ οὖν πρό τῆς θεωρίας τῶν ὑπέρ νοῦν καί λόγον καί ἔννοιαν ἐπαισθάνεσθαι λέγων ἐν τοῖς πνευματικοῖς τῷ τάς ὄψεις πηρῷ ἔοικεν ὅς ἐν οἷς μέν πάσχει ἀγαθοῖς ἤ κακοῖς ἐπαισθάνεται ἀγνοεῖ δέ τά ἐν χερσίν ἤ ποσί καί τά παραίτια ζωῆς ἤ θανάτου τούτῳ γενόμενα τά γάρ ἐπερχόμενα αὐτῷ κακά ἤ ἀγαθά

δόξα του Χριστού είναι όπως μόλις είπαμε η δική μας δόξα Αυτή πραγματοποιείται όταν συντελεσθεί μέσα μας η ανάστασή του Και τότε γίνεται φανερή και έκδηλη επάνω μας Διότι από τη στιγμή που προσέλαβε τη φύση μας όσα ο ίδιος ενεργεί μέσα μας αυτά και τα προσάπτει στον εαυτό του

Η μυστική ένωση με τον Θεό Η ανάσταση εξάλλου της ψυχής είναι η ένωση με τη ζωή Διότι όπως ακριβώς το νεκρό σώμα δεν λέμε ότι ζει ούτε και είναι δυνατόν να ζει αν δεν δεχθεί μέσα του την ψυχή η οποία το ζωοποιεί και αν δεν ενωθεί με αυτήν αχώριστα έτσι και η ψυχή δεν μπορεί από μόνη της να έχει ζωή εάν δεν ενωθεί αρρήτως και ασυγχύτως με τον Θεό που είναι η όντως αιώνια ζωή Η ψυχή δηλαδή πριν από την ένωσή της με τον Θεό mdash που συντελείται με τη βιωματική γνώση και τη μυστική όραση και αίσθηση mdash είναι νεκρή παρόλο που είναι νοερά και φύσει αθάνατη Γιατί δεν έχει κανείς αυτή τη γνώση εάν δεν αισθάνεται νοερώς Με αυτό που λέω εννοώ την όραση και τη συνδεδεμένη με αυτή γνώση και αίσθηση ndash αναφέρομαι στη σφαίρα της πνευματικής ζωής διότι στη σωματική ζωή υπάρχει αίσθηση και χωρίς όραση Ας αναφέρω ένα παράδειγμα Ο τυφλός όταν σκοντάψει σε μία πέτρα το αισθάνεται αυτό ο νεκρός όμως όχι Αντίθετα στην πνευματική ζωή εάν ο νους δεν δει όσα είναι πέρα από κάθε διανοητική κατάληψη δεν αισθάνεται τη μυστική αναγεννητική ενέργεια της θείας χάριτος μέσα του Επομένως όποιος ισχυρίζεται ότι έχει πνευματική αίσθηση πριν φθάσει στη θεωρία όσων υπερβαίνουν τον νου και τον λόγο και κάθε έννοια μοιάζει με τον τυφλό που αισθάνεται όσα καλά ή κακά του συμβαίνουν αγνοεί όμως όσα είναι δίπλα του και όσα είναι γιrsquo αυτόν υπόθεση ζωής του θανάτου Διότι δεν αντιλαμβάνεται καθόλου όσα κακά ή καλά τον πλησιάζουν καθώς έχει χάσει τη δύναμη και την αίσθηση της οράσεως

οὐδαμῶς ἐπαισθάνεται τῆς ὀπτικῆς ἐστερημένος δυνάμεως και αἰσθήσεως ὅθεν καί πολλάκις τήν ῥάβδον ἐπάρας πρός τήν τοῦ ἐχθροῦ ἄμυναν ἀντ᾿ ἐκείνου ἔσθ᾿ ὅτε τόν ἑαυτοῦ φίλον μᾶλλον ἐτύπτησε τοῦ ἐχθροῦ πρό τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ ἱσταμένου καί διαγελῶντος αὐτόν

Ἀνάστασιν Χριστοῦ οἱ πλείονες μέν τῶν ἀνθρώπων πιστεύουσιν ὀλίγοι δέ λίαν εἰσίν οἱ καί ταύτην βλέποντες καθαρῶς οἱ δέ γε μή θεασάμενοι οὐδέ προσκυνεῖν δύνανται ὡς ἅγιον καί Κύριον τόν Χριστόν Ἰησοῦν ldquoΟὐδείς γάρ φησί δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳrdquo(Α΄ Κορ ιβ΄ 3) καί ἀλλαχοῦ ldquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνrdquo(Ιω δ΄24) Οὐδέ γάρ λέγει τό ἱερώτατον λόγιον ὅ καθ᾿ ἑκάστην ἐπί στόματος περιφέρομεν Ἀνάστασιν Χριστοῦ πιστεύσαντες ἀλλά τι ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονrdquo Πῶς οὖν προτρέπεται νῦν ἡμᾶς τό Πνεῦμα λέγειν τό Ἅγιον - ὡς αὐτήν ἰδόντες ἥνπερ οὐκ εἴδομεν ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιrdquo ἅπαξ πρό χιλίων ἐτῶν ἀναστάντος τοῦ Χριστοῦ καί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινός Ἆρα μή ψεύδεσθαι ἡμᾶς βούλεται ἡ θεία Γραφή Ἄπαγε ἀλλ᾿ ἀληθεύειν μᾶλλον παρεγγυᾷ ὡς ἐν ἑνί ἑκάστῳ ἡμῶν τῶν πιστῶν ἐγγινομένης δηλονότι τῆς Χριστοῦ ἀναστάσεως καί τοῦτο οὐχ ἁπλῶς ἀλλά καθ᾿

γιrsquo αυτό και συμβαίνει πολλές φορές να σηκώνει το ραβδί του για να αμυνθεί ενάντια σε κάποιον που έρχεται να τον βλάψει και αντί γιrsquo αυτόν να χτυπήσει ενίοτε τον φίλο του ενώ ο εχθρός στέκεται μπροστά στα μάτια του και τον περιγελά

Η θέαση της αναστάσεως

Στην ανάσταση του Χριστού πιστεύουν μεν οι περισσότεροι άνθρωποι ελάχιστοι όμως τη βλέπουν κιόλας καθαρά Και όσοι βέβαια δεν τη δούν δεν μπορούν και να προσκυνήσουν τον Χριστό Ιησού ως άγιο και Κύριο Διότι λέει laquoΟὐδείς δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳraquo και αλλού laquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνraquo Ούτε λέει η ιερότατη ευχή του κάθε μέρα αυτήν την περίοδο φέρουμε στο στόμα μας Ανάστασιν Χριστού πιστεύσαντες αλλά τι λέει laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονraquo Πώς λοιπόν το Πνεύμα το Άγιον μας προτρέπει να λέμε τώρα laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιraquo - σαν να την είδαμε ενώ στην πραγματικότητα δεν την έχουμε δει ndash ενώ ο Χριστός μια και μόνη φορά αναστήθηκε πριν από χίλια χρόνια και μάλιστα ούτε τότε τον είδε κανείς να ανίσταται Μήπως η ιερά ευχή θέλει να λέμε ψέματα Κάθε άλλο Μας παρακινεί να λέμε την αλήθεια ότι δηλαδή μέσα στον καθένα από εμάς τους πιστούς πραγματοποιείται η

ὥραν ὡς εἰπεῖν αὐτοῦ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ ἐν ἡμῖν ἐξανισταμένου λαμπροφοροῦντος καί ἀπαστράπτοντος τάς τῆς ἀφθαρσίας καί Θεότητος ἀστραπάς Ἡ φωτοφόρος γάρ παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ(Πρβ Ιω κα΄4) ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾷν χαρίζεται Διό καί λέγομεν rdquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνrdquo(Ψαλ ριζ΄ 27) καί τήν δευτέραν αὐτοῦ ὑποσημαίνοντες παρουσίαν ἐπιφέροντες οὕτω λέγομεν ldquoΕὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίουrdquo(Ψαλ ριζ΄ 26) Οἷς οὖν ἐπιφανῇ ὁ Χριστός ἐξαναστάς πάντως πνευματικῶς αὐτοῖς τοῖς πνευματικοῖς ὄμμασι ὁρώμενος δείκνυται Ὅταν γάρ ἐν ἡμῖν διά τοῦ Πνεύματος γένηται ἀνιστᾷ ἡμᾶς ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιεῖ καί αὐτόν ἐν ἡμῖν ὅλον ὁρᾷν ζῶντα δίδωσι τόν ἀθάνατον καί ἀνώλεθρον οὐ μόνον δέ ἀλλά καί συνανιστῶντα(Πρβ Εφ β΄ 6) καί συνδοξάζοντα(Πρβ Ρωμ η΄ 17) ἡμᾶς ἑαυτῷ τρανῶς γινώσκειν χαρίζεται καθώς πᾶσα θεία Γραφή μαρτυρεῖ

Ταῦτα τοίνυν εἰσί τά τῶν χριστιανῶν θεῖα μυστήρια αὕτη ἡ ἐγκεκρυμμένη τῆς πίστεως ἡμῶν δύναμις ἥν οἱ ἄπιστοι ἤ δύσπιστοι ἤ μᾶλλον εἰπεῖν ἡμίπιστοι οὐχ ὁρῶσιν οὔτε μήν ἰδεῖν οὐδαμῶς δύνανται(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 16) Ἄπιστοι δέ δύσπιστοι καί ἡμίπιστοι οὗτοί εἰσιν οἱ μή διά τῶν ἔργων τήν πίστιν ἐπιδεικνύμενοι(Πρβ Ιακ β΄ 18) Ἔργων γάρ δίχα καί οἱ δαίμονες πιστεύουσι(Πρβ Ιακ β΄ 19) καί Θεόν εἶναι τόν Δεσπότην ὁμολογοῦσι Χριστόν

ανάσταση του Χριστού κι αυτό όχι μια φορά αλλά ndash θα έλεγα - κάθε ώρα ο ίδιος ο Δεσπότης Χριστός ανίσταται μέσα μας λαμπροφόρος ακτινοβολώντας το εκτυφλωτικό φως της αφθαρσίας και της θεότητος

Διότι η φωτοφόρος παρουσία του Πνεύματος μας φανερώνει σαν αυγή την ανάσταση του Δεσπότου ή καλύτερα μας αξιώνει να βλέπουμε τον ίδιο τον αναστημένο Χριστό Γιrsquoαυτό και λέμε laquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνraquo Και υποδηλώνοντας τη Δευτέρα του παρουσία προσθέτουμε και τα εξής laquoΕυλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίουraquo Σrsquo όσους λοιπόν φανερωθεί ο αναστημένος Χριστός αυτοί με πνευματικό οπωσδήποτε τρόπο τον βλέπουν με τα μάτια της ψυχής Γιατί όταν έλθει μέσα μας διά της χάριτος του Αγίου Πνεύματος μας ανασταίνει εκ των νεκρών και μας ζωογονεί και μας αξιώνει να τον βλέπουμε μέσα μας ολοζώντανο αυτόν που είναι αθάνατος και άφθαρτος κι όχι μόνον αυτό αλλά και μας δίνει τη χάρη να αντιλαμβανόμαστε κεξάθαρα ότι μας καθιστά μετόχους της αναστάσεως και της δόξης του καθώς η θεία Γραφή το μαρτυρεί στο σύνολό της

Η κρυμμένη δύναμη της πίστεως

Αυτά λοιπόν είναι τα θεία μυστήρια των χριστιανών αυτή είναι η κρυμμένη δύναμη της πίστεώς μας την οποία οι άπιστοι ή δύσπιστοι ή καλύτερα ημίπιστοι δεν βλέπουν ndash κι ούτε βέβαια είναι δυνατόν κάπως να δουν Άπιστοι δύσπιστοι και ημίπιστοι είναι όσοι δεν φανερώνουν την πίστη τους με έργα Γιατί χωρίς έργα και οι δαίμονες πιστεύουν και ομολογούν ότι ο Δεσπότης Χριστός είναι Θεός Διότι

ldquoΟἴδαμεν γάρ σε(Πρβ Μαρκ α΄ 24 Λουκ δ΄ 34) φασί τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦrdquo(Πρβ Ματθ η΄ 29 κα) καί ἀλλαχοῦ ldquoΟὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνrdquo(Πραξ ις΄ 17) Ἀλλ᾿ ὅμως οὔτε τούς δαίμονας οὔτε τούς ἀνθρώπους αὐτούς ἡ τοιαύτη πίστις ὠφελήσει Οὐδέ γάρ τῆς πίστεως ταύτης ὄφελος νεκρά γάρ ἐστι κατά τόν θεῖον ἀπόστολον ldquoἩ πίστις γάρ φησί δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινrdquo(Ιακ β΄ 26) ὥσπερ καί τά ἔργα δίχα πίστεως Νεκρά δέ πῶς Ὅτι τόν ζωογονοῦντα Θεόν(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 13) οὐκ ἔχει ἐν ἑαυτῇ ὅτι τόν εἰπόντα ldquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει(Πρβ Ιω ιδ΄21 23) καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαrdquo(Ιω ιδ΄ 23) οὐκ ἐκτήσατο ἐν ἑαυτῇ ἵνα τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ ἐξαναστήσῃ τόν κεκτημένον αὐτήν ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιήσῃ αὐτόν καί τόν ἀναστάντα ἐν αὐτῷ καί αὐτόν ἀναστήσαντα κατιδεῖν χαρίσηται Νεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίν Ἡ γάρ πίστις ἡ εἰς Θεόν ἀεί ζῇ καί ζῶσα ζωοποιεῖ τούς ἐκ προθέσεως ἀγαθῆς προσερχομένους καί ὑποδεχομένους αὐτήν ἥτις καί πρό τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν πολλούς ἐκ τοῦ θανάτου εἰς την ζωήν ἀνήγαγε καί τόν Χριστόν καί Θεόν ὑπέδειξε Καί ἔμελλον ἄν εἰ ἐνέμειναν ταῖς αὐτοῦ ἐντολαῖς καί ταύτας μέχρι θανάτου(Πρβ Φιλιπ β΄ 8) ἐφύλαξαν διαφυλαχθῆναι καί αὐτοί ὑπ᾿ αὐτῶν ndash οἷοι δηλονότι γεγόνασιν ὑπό μόνης τῆς πίστεως ἐπεί δέ μετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόν(Ψαλ οζ΄ 57) καί ταῖς προτέραις αὐτῶν περιεπάρησαν

λένε laquoΟἴδαμεν σε τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦraquo και αλλού Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνraquo Αλλrsquo όμως τέτοια πίστη δεν θα ωφελήσει ούτε τους δαίμονες ούτε τους ίδιους τους ανθρώπους Δεν έχει κανένα όφελος αυτή η πίστη διότι είναι νεκρή κατά τον θείο απόστολο laquoἩ πίστις γάρ δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινraquo όπως και τα έργα χωρίς πίστη Και γιατί είναι νεκρή Επειδή δεν έχει μέσα της τον Θεό που ζωογονεί τα πάντα επειδή δεν έκανε δικό της αυτόν που είπε laquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαraquo ώστε με την παρουσία του να αναστήσει εκ νεκρών όποιον έχει τέτοια πίστη και να τον ζωογονήσει και να τον αξιώσει να δει καθαρά αυτόν που αναστήθηκε μέσα του και ανέστησε και τον ίδιο Γιrsquo αυτό τον λόγο λοιπόν είναι νεκρή μια τέτοια πίστη ή καλύτερα είναι νεκροί όσοι χωρίς έργα έχουν αυτή την πίστη Γιατί η πίστη η πίστη στον Θεό είναι πάντοτε ζωντανή και ως τέτοια μεταδίδει την πνευματική ζωή σrsquo όσους με καλή διάθεση πλησιάζουν να την εγκολπωθούν Αυτή και πριν από την εργασία των εντολών πολλούς ανέσυρε από τον θάνατο στη ζωή και τους φανέρωσε τον Χριστό και Θεό Και αν είχαν μείνει σταθεροί σrsquo αυτές και τις είχαν φυλάξει αποφασισμένοι και για θάνατο προκειμένου να μην τις παραβούν θα είχαν διαφυλαχθεί και οι ίδιοι από αυτές ndash με άλλα λόγια θα είχαν παρεμείνει στο ύψος στο οποίο τους είχε ανεβάσει μόνη η πίστη Επειδή όμως λύγισαν σαν στραβό τόξο και περιεπλάκησαν ξανά στις προηγούμενες πράξεις τους αμέσως και σε ναυάγιο της πίστεως τους

πράξεσιν εἰκότως εὐθύς καί περί τήν πίστιν εὑρέθησαν ναυαγήσαντες(Α΄ Τιμ α΄ 19) καί τοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ὁ Θεός ἑαυτούς δυστυχῶς ἀπεστέρησαν Ὅπερ ἵνα μή πάθωμεν καί ἡμεῖς τηρήσωμεν ἀξιῶ τάς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ ὅση δύναμις ἵνα καί τῶν παρόντων καί τῶν μελλόντων ἀγαθῶν λέγω δή αὐτῆς τῆς τοῦ Χριστοῦ θέας ἐπαπολαύσωμεν ἧς Χριστοῦ ᾧ ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας Ἀμήν

κατέληξαν όπως ήταν επόμενο και τον εαυτό τους δυστυχώς απεστέρησαν από τον αληθινό πλούτο που είναι ο Χριστός και Θεός Για να μην το πάθουμε κι εμείς αυτό ας τηρήσουμε παρακαλώ τις εντολές του Θεού με όση δύναμη έχουμε για να απολαύσουμε και τα παρόντα και τα μέλλοντα αγαθά ndash κι εννοώ αυτή την ίδια τη θέα του Χριστού Αυτή μακάρι όλοι να επιτύχουμε χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ω η δόξα εις τους αιώνας Αμήν

ΣΧΟΛΙΑ

Σπαθαροκουβιλάριος Κάτι μεταξύ φύλακα και υπασπιστού laquoΑδελφοί και πατέρεςraquo Οι 34 κατηχήσεις του αγίου Συμεών είναι λόγοι που εκφώνησε προς τους μοναχούς της Μονής του Αγίου Μάμαντος Ξηροκέρκου στην Κωνσταντινούπολη κατά τη διάρκεια της ηγουμενίας του εκεί Γιrsquo αυτό και αρχίζει με αυτή την προσφώνηση Άρχισαν να συντάσσονται πριν το 998 πριν δηλαδή την ανταρσία των τριάντα μοναχών (βλ laquoΒίος του Αγίου Πατρός Συμεώνhellipraquo) laquoἤ ἐῶν ταπεινόνraquo Αναφέρεται όχι στο φρόνημα αλλά στην κατάσταση του ανθρώπου Από αυτή την άποψη laquoταπεινόςraquo σημαίνει γενικά τον μέτριο τον ευτελή τον φτωχό Στο συγκεκριμένο χωρίο laquoταπεινόςraquo είναι προφανώς αυτός που δεν έχει αξιωθεί ιδιαιτέρων χαρίτων και χαρισμάτων δεν έχει γίνει κατοικητήριο του Πνεύματος καθώς χρειάζεται βαθύτερη κάθαρση laquoμυστικῶςraquo Διά του όρου δηλώνεται ο άρρητος προσωπικός τρόπος βιώσεως του μυστηρίου της Αναστάσεως Κατrsquo εξοχήν μυστικός Θεολόγος ο άγιος Συμεών αποκαλύπτει την εμπειρία και τη μετοχή του στα θεία και σωτηριώδη μυστήρια Ζει την ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εν προκειμένω όχι ως απλή ανάμνηση κάποιου παρελθοντικού γεγονότος αλλά ως εμπειρική μετοχή σrsquo αυτήν μrsquo ένα μυστικό λειτουργικό χαρισματικό τρόπο Διrsquoαυτού του laquoμυστικῶςraquo δηλώνει την άμεση και ανέκφραστη ως προς τον τρόπο εμπειρία του αναστάντος Θεού Την εμπειρία της αναστάσιμης θείας χάριτός Του η οποία είναι η κοινωνία του ίδιου του Θεού στις θείες ενέργειές Του Φανερώνει διά του όρου αυτού τη ζωντανή αίσθηση της παρουσίας του προσώπου του αναστάντος Σωτήρος Χριστού το οποίο όπως σημειώνει 4 αιώνες αργότερα άλλος μυστικός Θεολόγος ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας laquoείναι πιο οικείο σε μας απrsquo ότι η ψυχή μαςraquo (PG 150 712A) Το ιστορικό γεγονός δηλαδή της Αναστάσεως το οποίο εμφανίζεται σrsquo εμάς ως ανεξιχνίαστο μυστήριο γίνεται στους αγίους και στους laquoκαθαρούς τῇ καρδίᾳraquo βίωμα στα πλαίσια μιας προόδου κατά την οποία ο άνθρωπος αφομοιώνει το θείο μυστήριο όχι σύμφωνα με την νοοτροπία του αλλά διά της καθάρσεως και του πνευματικού του αγώνα για μια βαθιά εσωτερική αλλαγή Μεταμορφώνεται εσωτερικά καθαίρεται και χαριτώνεται ώστε να καταστεί άξιος της μυστικής αυτής εμπειρίας της Αναστάσεως Στη μακαρία αυτή κατάσταση της θείας εμπειρίας η ψυχή ζει την αληθινή της ζωή την ανάστασή της Λησμονεί εντελώς τα εαυτής Όλες οι φυσικές δυνάμεις που τη συνδέουν με τον κόσμο σιγούν Για τον λόγο αυτό και ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στο έργο του Περί Μυστικής Θεολογίας ευθύς εξαρχής απευθύνει έκκλησης στην Αγία Τριάδα να φωτισθεί και να χαριτωθεί έτσι ώστε να του αποκαλυφθούν laquoτα απλά και απόλυτα και άτρεπτα της Θεολογίας μυστήριαraquo τα οποία laquoκατά τόν ὑπέρφωτον εγκεκάλυπται τῆς κρυφιομύστου σιγῆς γνόφονraquo (PG 3 997) Ειδικότερα ο άγιος Συμεών τονίζει ότι ο άνθρωπος συλλαμβάνει τον Λόγο του θεού στην καρδιά του όπως συνέλαβε Αυτόν η Παρθένος Μαρία στην κοιλιά της Έτσι ο Χριστός μορφώνεται εντός του πιστού και ο πιστός μορφώνεται σε Θεό τα δε μέλη του είναι και αυτά μέλη Χριστού Αναφορικά προς την ανάσταση τονίζει ότι πρέπει ο άνθρωπος να γίνει διά του Αγίου Πνεύματος laquoσυμμέτοχος της πνευματικής αναστάσεωςraquo του Χριστού Και η πνευματική αυτή ανάσταση ταυτίζεται με την laquoκαθrsquo ἑκάστην γινομένην τῶν νεκρῶν ψυχῶν πνευματικῶς

πνευματικήν ἀναγέννησιν καί ἀνάστασινraquo την οποία ο αναστάς Κύριος εφάπαξ laquoκαί εἰς πάντας τοὐς βιοῦντας ἀνιστάμενος καί τάς συναποθανούσας αὐτῷ τῇ προθέσει καί τῇ πίστει ψυχάς συνεγείρων δίδωσι διά τοῦ Παναγίου αὐτοῦ Πνεύματος δωρούμενος αὐταῖς ἀπεντεῦθεν ἤδη τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶνraquo (Κατήχησις 6η SC 104 44-46) laquoκατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη λαμβάνει χώρα από το εσπέρας της Παρασκευής έως το πρωί της laquoμιᾶς τῶν σαββάτωνraquo δηλαδή από τότε που εκφώνησε επί του σταυρού το laquoτετέλεσταιraquo και παρέδωσε το πνεύμα laquoεἰς χεῖραςraquo του Πατρός Του (Ιω ιθ΄ 30 Λουκ κγ΄46) μέχρι την ανάστασή Του το πρωί της Κυριακής Κατά το διάστημα αυτό η θεωμένη ψυχή του Κυρίου παραμένει στον άδη Στον άδη κατέρχονταν οι ψυχές όλων των ανθρώπων που έζησαν προ Χριστού δικαίων και αδίκωνμ καθότι όλοι οι άνθρωποι ήταν ένοχοι αμαρτίας και βρίσκονταν υπό το κράτος του θανάτου Άφεση αμαρτιών δεν είχε δοθεί και ο δρόμος προς τη βασιλεία των ουρανών ήταν κλειστόςraquo (πρβ Ρωμ γ΄ 23 Α΄ Πετρ δ΄ 6 Α΄ Τιμ ζ΄ 10 επίσης του αγίου Νικολάου Καβάσιλα laquoΚαί ἱερεῖς γάρ καί κριταί καί προφητῶν κύκλος καί τῶν ἄλλων οἵ περί Θεόν εἴχονhellip οὐδέ σφᾶς αὐτούς ἐγκλημάτων καί δίκης ἔδειξαν καθαρούς ἀλλrsquo ἀπιόντας ἐνθένδε ᾃδης ἐξεδέχετο Δηλαδή laquoΚαι οι ιερείς και οι κριτές και όλοι οι προφήτες και όσοι γενικότερα από τους υπολοίπους ανθρώπους ήταν θεοσεβείς ούτε τους ίδιους τους εαυτούς τους δεν μπόρεσαν να αναδείξουν καθαρούς από κατηγορίες και τιμωρίες [δηλ από την ενοχή της αμαρτίας] αλλrsquo όταν έφευγαν από εδώ ο άδης όλους τους υποδεχότανraquo [Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 5 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 182-183]) Ο Κύριος κατερχόμενος στον άδη κηρύττει το ευαγγέλιο της σωτηρίας στις ψυχές όλων των laquoἀπrsquo αἰῶνοςraquo νεκρών και σώζει τους επιδεκτικούς σωτηρίας (Α΄ Πετρ γ΄ 18-19 δ΄ 6) Καθώς ήταν ο Ίδιος η αυτοζωή απολύτως ελεύθερος από αμαρτία ο Θεός ενανθρωπήσας νίκησε κατά κράτος τον θάνατο και τον άδη και laquoτόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου τοὐτrsquo ἔστι τόν διάβολονraquo (Εβρ β΄ 14) Ο άδης πλέον μοιάζει με δεσμωτήριο του οποίου τις πύλε και τα δεσμά συνέτριψε ο Κύριος ενώ τους δεσμίους laquoἐξήγαγεν ἐκ μέν τοῦ σκότους πρός ἀνέσπερον φῶς πρός δέ ζωήν αἰώνιον ἐκ θανάτουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη είναι laquoνέκρωσις ᾋδου θανάτου θάνατος ἐλευθερία ψυχῶν καί πρός οὐρανούς ἠνεῳγμένη τοῖς βουλομένοις ὁδόςraquo (Μαζίμου πλανούδη PG 147 989A στο Ι Καρμίρη Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ απόψεως ορθοδόξου σελ 112 όπου και πλουσιότατη πατερική τεκμηρίωση) Μετά Χριστόν στον άδη κατέρχονται οι ψυχές μόνον όσων δεν πίστεψαν στον Χριστό δεν θέλησαν να οικειοποιηθούν τη διά Χριστού σωτηρία και δεν μετανόησαν Ως εκ τούτου όσοι αρνήθηκαν το κήρυγμα του Χριστού προγεύονται στον άδη την οδύνη της αιωνίας κολάσεως στην οποία θα αποπεμφθούν κατά τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου Αντίθετα οι ψυχές όσων πίστεψαν και μετανόησαν μετά θάνατον οδηγούνται laquoἐν κόλποις Ἀβραάμraquo που η Γραφή ονομάζει και παράδεισονraquo (Λουκ κγrsquo 43) όπου προγεύονται τη βασιλεία των ουρανών την οποία θα κληρονομήσουν κατά τη δευτέρα παρουσία Για τη διπλή αυτή μέση κατάσταση των ψυχών βλ Λουκ ις΄ 19-31 Ας διευκρινιστεί τέλος ότι παρά τη χρήση των λέξεων laquoκάθοδοςraquo laquoπύλαιraquo laquoφυλακήraquo ο άδης δεν είναι τόπος αλλά τρόπος υπάρξεων ψυχών laquoᾋδην μή τόπον τινά οὕτως ὀνομαζόμενον οἴεσθαι ἀλλά τινα κατάστασιν ζωῆς ἀειδῆ καί ἀσώματον ἧ τήν ψυχήν ἐμβιοτεύειν παρά τῆς Γραφῆς ἐκδιδασκόμεθαraquo διότι η ασώματος φύσις mdash όπως είναι και αυτή της ψυχής mdash laquoοὐκ ἔχει σχῆμα ἵνα σωματικῶς περισχεθῇ καί οὐ σωματικῶς περιέχεται ἀλλά νοητῶςraquo (Γρηγορίου Νύσσης PG 46 85 και Ιωάννου Δαμασκηνού PG 94853 στο ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ σελ 384) laquoἍπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεταιraquo Μία όντως πρωτότυπη προσέγγιση της αφάτου κενώσεως και ταπεινώσεως

του Υιού και Λόγου του θεού Μια άλλη πτυχή της ανεννοήτου απείρου συγκαταβάσεως του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος το Οποίο σμικρύνεται και προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση διά της θείας Του ενανθρωπήσεως Λέγει λοιπόν ο ιερός πατήρ ότι από τη στιγμή που ο Υιός και Λόγος του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση μας ότι εργάζεται διά του μυστηρίου της θείας Του ενανθρωπήσεως πάνω στην πεσμένη και αμαυρωθείσα ανθρώπινη φύση μας αυτό το προσάπτει στον εαυτό Του Σαν δηλαδή να το απολαμβάνει ο Ίδιος Είναι μια ακόμη απόδειξη της ταπεινώσεώς Του της αγάπης Του που laquoστέγειraquo την ασθένειά μας το γεγονός ότι φθάνει μέχρι του σημείου να ταυτίζει τον εαυτό Του μrsquo εμάς Και πράγματι laquoἈνάστασιν Χριστοῦraquo λέμε τη στιγμή κατά την οποία Εκείνος ποτέ δεν εξέπεσε από τη ζωή όντας ο Ίδιος η όντως Ζωή Ένδοξη λέμε την αγία Ανάστασή Του αλλά η δόξα αναφέρεται σrsquo εμάς που είχαμε περιέλθει σε αδοξία και τον εξευτελισμό και όχι σrsquo Αυτόν που ενδόξως υπήρχε προαιωνίως στους κόλπους του ουρανίου Του Πατρός Αυτή είναι η ταπείνωσή Του Μέχρι τέτοιου βαθμού φθάνει η κένωσή Του Ότι μας χαρίζει ότι μας πλουτίζει ότι μας δωρίζει τα προσάπτει στον εαυτό Του σαν κι Αυτός που είναι ο Χαριτοδότης ο Πλούσιος ο Δωρεοδότης να τα έχει ανάγκη ή να τα αποκτά τώρα laquoἀσυγχύτωςraquo Η ένωση της ψυχής του πιστού με την laquoόντως αιωνία ζωήraquo είναι η κατά χάριν κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό η θέωση δηλαδή του ανθρώπου Η ένωση αυτή της κτιστής ψυχής του ανθρώπου με την άκτιστη laquoόντως αιωνία ζωήraquo τον ζωοδότη Κύριο αποκλείει κάθε ουσιαστική ταύτιση ακτίστου και κτιστού Γιrsquo αυτή την ασύγχυτη ένωση της ψυχής μετά του Θεού σημειώνει αλλού ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος laquoὬσπερ ἐν Πατρί καί Υἱῷ και Ἁγίῳ Πνεύματι εἷς Θεός ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως προσκυνεῖται οὕτω πάλιν ἐν Θεῷ καί ψυχῇ καί σώματι ἀδιαιρέτως καί ἀσυγχύτως Θεός κατά χάριν ὁ ἄνθρωπος γίνεται μήτε τοῦ σώματος εἰς ψυχήν μεταβαλλομένου μήτε τῆς ψυχῆς εἰς ψυχήν μεταπηγνυμένης ἀλλά μένων Θεός καθrsquo ὅ Θεός ἐστι καί ἡ ψυχή καθώς ἔχει φύσεως καί το σῶμα καθώς ἐπλάσθη πηλόςraquo (SC 129 130 εξ) Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος (300-390 μΧ) για την ασύγχυτη αυτή ένωση του ακτίστου Θεού με την κτιστή ψυχή του ανθρώπου γράφει τα εξής laquoἈλλrsquo ἐνταῦθα θεώρει καί διάκρινον καί σύνες πῶς ἄκουσον οὗτος Θεός αὗτη οὐ Θεός οὗτος Κύριος αὗτη δούλη οὗτος κτίστης αὗτη κτίσμα οὗτος ποιητής αὗτη ποίημα Οὐδέν κοινόν τῆς αὐτοῦ φύσεως καία αὐτῆς τυγχάνει ἀλλά διά την ἄπειρον καί ἄρρητον καί ἀνεννόητον ἀγάπην καί εὐσπλαγχνίαν αὐτοῦ εὐδόκησεν εἰς τοῦτο τό ποίημα καί κτίσμα νοερόν καί τίμιον καί ἐξαίρετον ἔργον ἐνοικῆσαι ὥς φησιν ἡ Γραφή εἰς τό εἶναι ἡμᾶς ἀπαρχήν τινα τῶν αὐτοῦ κτισμάτων εἰς τήν αὐτοῦ σοφίαν καί κοινωνίαν εἰς ἴδιον κατοικητήριον εἰς ἰδίαν καί καθαράν νύμφηνraquo (PG 34 816BC) laquoτῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇraquo Πρβ laquoταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάςraquo και laquoΝεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίνraquo όπου λέγει ότι είναι νεκροί όσοι δεν έχουν πίστη ζωντανή διά των έργων Πρόκειται για μια άλλη αντίληψη περί ζωής και θανάτου την κατά Θεόν αντίληψη η οποία προβάλλει κατά τρόπο σαφή μέσα στην Αγία Γραφή παράλληλα με τη χρήση των σχετικών λέξεων (laquoθάνατοςraquolaquoνεκρόςraquo κλπ) υπό τη συνήθη έννοια τους Έτσι θάνατος θεωρείται κατrsquoεξοχήν ο πνευματικός που είναι ο χωρισμός της ψυχής από τον Θεό με τη συστηματική διάπραξη της αμαρτίας για την οποία ο άνθρωπος δεν μετανοεί Ο βιολογικός θάνατος δηλαδή ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα αποτελεί απλώς συνέπεια του πνευαμτικού laquoδευτέρου λόγου λεπτομέρειανraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ βιβλίον Ζ΄ κεφ Α΄ 1 Η έννοια του θανάτου κατά την Γραφήν σελ 369-370) Ήδη στις πρώτες σελίδες της Γενέσεως διαβάζουμε ότι ο Θεός είχε προειδοποιήσει τους πρωτοπλάστους laquoᾗ δrsquo ἄν ἡμέρα φάγητεraquo από το δέντρο laquoτοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόνraquo

laquoθανάτῳ ἀποθανεῖσθεraquo (β΄ 17) Είναι γνωστό όμως ότι δεν πέθαναν την ημέρα της παραβάσεως της θείας εντολής παρά μόνο πνευματικά Χωρίσθηκαν από τον Θεό εξορίστηκαν από τον παράδεισο της τρυφής απέκτησαν παιδιά και μετά από πολλά χρόνια γεύθηκαν και τον σωματικό θάνατο (βλ Γεν ε΄ 5) Ομοίως στην Καινή Διαθήκη ο Πατέρας της παραβολής του ασώτου δηλώνει ότι ο γυιός του laquoνεκρός ἦν καί ἀνέζησεraquo (Λουκ ιε΄ 32) ήταν νεκρός τον καιρό της αποστασίας του και διά της μετανοίας καί επιστροφής κοντά Του (στον Θεό Πατέρα) ανέζησε και ο απόστολος Παύλος γράφει προς τους Εφεσίους ότι ο Θεός αυτούς laquoκαί ὄντας νεκρούς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷraquo (β΄ 5) Αντιστρόφως ο Κύριος διαβεβαίωσε για τους πατριάρχες Αβραάμ Ισαάκ και Ιακώβ που προ πολλού είχαν πεθάνει ότι ήταν ζωντανοί (Ματθ κβ΄ 32) Θάνατος λοιπόν είναι κυρίως η αποξένωση από το Θεό που είναι η ζωή Ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού μας δήλωσε κατηγορηματικά ότι laquoἐγώ εἰμί ἡ ζωήraquo (Ιω ιδ΄ 6) και μας διαβεβαίωσε ότι όποιος τηρεί τον λόγο Του laquoθάνατον οὐ μή θεωρήσῃ εἰς τόν αἰῶναraquo (Ιω η΄ 51) Οι Πατέρες μάλιστα χρησιμοποιούν μια άλλη λέξη Λέγουν ότι ο Θεός είναι laquoαυτοζωήraquo (Ιωάννης Δαμασκηνός PG 94 808D Γρηγόριος Νύσσης PG 45 797A κα βλ στο λεξικό του Lampe στο οικείο λήμμα) Δηλαδή δεν έχει ζωή κατά μετοχήν αλλrsquo εξ εαυτού είναι η ζωή κατrsquo απόλυτη έννοια και άρα δεν μπορεί να νοηθεί ζωή μακράν του Θεού Κατrsquo επέκτασιν και η αιώνιος ζωή η βασιλεία των ουρανών δεν είναι τίποτε άλλο παρά γνώση εμπειρική του Θεού ένωση με τον Θεό κοινωνία της αυτοζωής στην πληρότητά της (βλ Ιω ιζ΄ 3 Α΄ Ιω α΄ 3 γ΄ 2) laquoἐν γνώσειraquo Το θέμα της γνώσεως του θεού στην ορθόδοξη πνευματικότητα είναι μεγάλο αλλά και αναγκαίο να το κατέχει ο πιστός Πρώτα απrsquo όλα ο ίδιος ο Θεός δε μας θέλει κοντά Του άβουλα όντα ανελεύθερα βυθισμένα μέσα στο γνόφο της άγνοιας Είναι Θεός που γιrsquo αυτό ακριβώς αποκαλύπτει τον εαυτό Του έτσι ώστε να Τον γνωρίσουμε Γίνεται μεθεκτός απrsquo τους πιστούς σε μια ανώτερη δυνατότητα γνώσεως και εμπειρίας Ο Θεός δεν ζητεί από τους πιστούς Του μια διανοητική επιστημονική γνώση περί του προσώπου Του Βέβαια δεν είναι λάθος μια τέτοια διανοητική laquoγνώσηraquo Λάθος είναι να την ταυτίσουμε με τη βαθύτερη γνώση του Θεού που είναι περισσότερο βιωματική εμπειρία και λιγότερο διανοητική προσέγγιση Γιατί η γνώση του Θεού δεν είναι μια ανακάλυψη αλλά μια αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο Ο θεός αποκαλύπτει στον ερευνώντα άνθρωπο τον εαυτό Του Συνάπτει με τον κάθε άνθρωπο μια προσωπική διαθήκη Δεν αρέσκεται στο να έχουμε γνώσεις γιrsquo Αυτόν από τις μαρτυρίες άλλων αλλrsquo ο Ίδιος εμφανίζεται και παρέχει τη δική Του γνώση και ο άνθρωπος συνάπτει δική του προσωπική γνωριμία με τον Θεό Αυτή η γνωριμία δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο που συντελείται Γίνεται σε περίοδο που δεν την περιμένει ο άνθρωπος ή μπορεί να έλθει κατόπιν οδυνηρής αναζήτησης Μπορεί ακόμη να συμβεί σε άνθρωπο ο οποίος πολεμά τον Θεό όπως ο απόστολος Παύλος Αρχικά λοιπόν ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό Του στον άνθρωπο προκειμένου αυτός να ενθουσιαστεί από τη γλυκύτητα της γνώσεώς Του και νrsquo αρχίσει να Τον αναζητεί με πόθο και αγώνα πνευματικό Έτσι ο άνθρωπος προβιβάζεται στη γνώση του Θεού διά των ιερών μυστηρίων και της εργασίας των αγίων εντολών του Χριστού (πρβ Ιω ιδ΄ 21 23) και ταυτόχρονα έχει τη διαρκή αίσθηση ότι Τον αγνοεί Ή ορθότερα αισθάνεται ότι το μόνο καταληπτό απrsquo τον Θεό είναι η ακαταληψία Του Αυτή η ενσυνείδητη γνώση του Θεού γεννά περισσότερα ερωτήματα στον άνθρωπο απrsquo όσα απαντά Διότι μυστήριο ανεξιχνίαστο και απερίγραπτο είναι ο Θεός Όμως ο άνθρωπος δεν απογοητεύεται από την αδυναμία του να κατανοήσει πλήρως τον Θεό Αυτή η πνευματική αίσθηση που ήδη έχει αποκτήσει τόν γεμίζει με κάποια άρρητη γλυκύτητα και τον ωθεί σε εντονότερη αναζήτηση του Θεού

Τα βιώματα μιας τέτοιας εμπειρικής αποκαλυπτικής γνώσεως είναι κατά τον άγιο Συμεών laquoνῷ καί λόγῳ ἀκατάληπτα καί ἄφρασταraquo (Ύμνος ΚΘ΄ 284-293 SC 174 334) laquoΠῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ πῶς δέ μακράν σε βλέπω πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ ἐν ουρανῷ δrsquo ὁρῶ σεraquo (Ύμνος Ζ΄ 1-2 SC 156 208) Γιrsquo αυτό και ο ίδιος ο ιερός Πατήρ συμβουλεύει Για τα θέματα αυτά laquoμή ἐρώτα μή ἐρεύνα μή ἐκζήτειraquo Αφού ο άνθρωπος αδυνατεί να μετρήσει τις σταγόνες της βροχής ή την άμμο της θαλάσσης laquoπῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν ἥν ἐνδείκνυται μεθrsquo ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων (Ύμνος ΚΘ΄ 267-283 SC 174 332) Μπαίνοντας ο πιστός σrsquo αυτή τη διαδικασία σrsquo αυτή την εμπειρία ορθότερα επιποθεί περισσότερο τη σχέση και τη γνώση του Θεού στην άληκτη αιωνιότητα Γιατί δεν του αρκεί να Τον γνωρίζει laquoδιrsquo ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματιraquo αλλά ορέγεται να Τον αντικρίσει laquoπρόσωπον πρός πρόσωπονraquo laquoκαθώς ἐστιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12 Α΄ Ιω γ΄ 2) Αυτή η τέλεια γνώση του Θεού ndash όσο δηλαδή μπορεί να laquoχωρέσειraquo ο άνθρωπος σrsquo αυτή ndash θα επιτευχθεί στη βασιλεία των ουρανών Ο Κύριος είπε ότι αυτή η βασιλεία του Θεού είναι η γνώση του Θεού (βλ Ιω ιζ΄ 3) laquoἐν ὁράσειraquo Αν η βιολογική ζωή καθίσταται δυσχερής χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων πολύ περισσότερο η πνευματική ζωή απαιτεί τους δικούς της πνευματικούς νόμους και τις δικές της πνευματικές αισθήσεις Υπάρχει γεύση πνευματική Γεύση των μυστηρίων του Θεού (βλ Ψαλ λγ΄ 9) Υπάρχει πνευματική ακοή Ακοή λεπτή που συλλαμβάνει τα μηνύματα του ουρανού τη φωνή του Θεού μέσα μας Είναι η ακοή στην οποία αναφέρεται ο Κύριος λέγοντας laquoὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτωraquo (Ματθ ια΄ 15) Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και όραση πνευματική Είναι η όραση που δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μας μάτια Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κανείς ενώ είναι τυφλός να βλέπει με μάτια πνευματικά Βέβαια το κεφάλαιο της πνευματικής ζωής που αφορά στη θέα των μυστηρίων του Θεού και του ίδιου του Θεού αναφέρεται σε δυσπρόσιτα πνευματικά ύψη τέτοια που μόνο οι άγιοι μπορούν να τα προσεγγίσουν και να μας μεταδώσουν κάτι από τις εμπειρίες τους και από τον τρόπο προσεγγίσεως και βιώσεώς τους Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εμφανίζει ως οδό που οδηγεί στη θέα στη γνώση και κοινωνία του Θεού την οδό της τηρήσεως των θείων Του εντολών Η τήρηση των εντολών λέγει αναβιβάζει τον άνθρωπο laquoπρος ύψος πνευματικής θεωρίαςraquo έτσι ώστε laquoαὐτόν τε τόν Θεόν ἀπλανῶς ὁρᾷ καί την γενομένην εἰς αὐτόν ἀλλοίωσιν τρανῶς κατανοεῖraquo (Κεφάλαια γνωστικά και θεολογικά εικοσιπέντε 8 Φιλοκαλία ΕΠΕ 19Α 460) laquoΑίφνης λέγει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης η ψυχή βλέπει τον Κύριον και αναγνωρίζει Αυτόνhellip Ο Κύριος γνωρίζεται εν Πνεύματι Αγίω και το Πνεύμα το Άγιον πληροί όλον τον άνθρωπον το πνεύμα την ψυχήν το σώμα αυτού Ούτως ο Θεός γνωρίζεται εν ουρανώ και επί της γηςraquo (Αρχιμ Σωφρονίου [Σαχάρωφ] Άσκησις και θεωρία σελ 128-129) laquoΝῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα οἴδαμεν δέ ότι ἐάν φανερωθῇ ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστιraquo (Α΄ Ιω γ΄ 2) θεολογεί ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής Και ο π Σωφρόνιος (Σαχάρωφ) γράφει σχετικά laquoΚατrsquo ουσίαν ο Θεός παραμένει πάντοτε ο Αυτός εν πάση φανερώσει Αυτού εις τον άνθρωπον ημείς όμως δεν δεχόμεθα Αυτόν κατά τον οφειλόμενον τρόπον Δεν δυνάμεθα να προσλάβωμεν Αυτόν εις το απόλυτον πλήρωμα Αυτού εντός των ορίων της γης εν τούτοις όμως laquoβλέπομενraquo Αυτόν έστω και laquoδιrsquo εσόπτρου εν αινίγματιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12) Και το laquoέσοπτρον τούτο δεν είναι πάντοτε εις τον αυτόν βαθμόν laquoαινιγματώδεςraquo Εξαρτάται εκ του μέτρου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού διά των οποίων εδόθη η Αυτο-αποκάλυψις του Θεού εις ημάςraquo (Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι σελ 248)

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

εκπληρωθεί Αναχωρεί βεβαίως κατόπιν για την πατρίδα του τη Γαλάτη όπου και ανακοινώνει τα σχέδιά του στους γονείς του

Η αντίδραση των γονέων του και των συγγενών του υπήρξε έντονη Ο πατέρας του φαίνεται ότι ήταν ιδιαίτερα πιεστικός και φορτικός στο να τον αποτρέψει όμως δεν κατορθώνει καθόλου να τον επηρεάσει Ο Συμεών μάλιστα προβαίνει και σε πράξεις που πιστοποιούν το αμετάκλητο της απόφασής του Αρνείται εγγράφως κάθε διεκδίκησή του από την πατρική περιουσία και αναχωρεί για την Κωνσταντινούπολη

Φθάνοντας εκεί πηγαίνει αμέσως στον γέροντά του στην ιερά Μονή Στουδίου και γίνεται δεκτός εκεί σε ηλικία 27 ετών Τότε παίρνει και το μοναχικό όνομα Συμεών (το κατά κόσμον όνομά του ήταν Γεώργιος) Ηγούμενος της μονής τότε ήταν ο Πέτρος και η μονή ακολουθούσε το κοινοβιακό σύστημα οργάνωσης Εξαίτιας αυτού γεννάται και η πρώτη αντιξοότητα στον Συμεών Η απόλυτη υπακοή του στον πνευματικό του πατέρα καθώς αντιτίθεται προς το κοινοβιακό πνεύμα σύμφωνα με το οποίο απόλυτη υπακοή ασκείται μόνο στον ηγούμενο μαζί με το γεγονός ότι έχει εμφανή πνευματική πρόοδο ξεσήκωσε τον φθόνο των υπόλοιπων μοναχών Η διαβολή που του έγινε ανάγκασε τον ηγούμενο να τον διώξει από τη μονή

Κατrsquo εκείνη την περίοδο λίγο δηλαδή πριν αναχωρήσει από τη Μονή του Στουδίου ο Συμεών γεύεται την Τρίτη κατά σειράν θεία οπτασία

Ο γέροντάς του κατόπιν των γεγονότων που έλαβαν χώρα στη Μονή του Στουδίου τον οδήγησε δόκιμο ακόμη στην πλησιόχωρη Μονή του αγίου Μάμαντος του Ξηροκέρκου όπου ηγούμενος ήταν ο ενάρετος Αντώνιος

Στο νέο του ησυχαστήριο άλλοι πειρασμοί ενοχλούν τον Συμεών Κάποια στιγμή έρχεται από τη Γαλάτη ο κατά σάρκα πατέρας του ο οποίος μαζί με άλλους Συγκλητικούς προσπαθεί να τον πείσει να επιστρέψει στα εγκόσμια Μάταια όμως Ο Συμεών συντάσσει επιστολή προς τον πατέρα του στην οποία του εκθέτει το ύψος της κλήσεώς του και τον συμβουλεύει να μην αντιτίθεται σrsquo αυτήν Τη στιγμή της συντάξεώς της περιπίπτει σε νέα οπτασία Είναι η τέταρτη κατά σειράν

Κατόπιν και αυτού του πειρασμού τον οποίο διεξήλθε ο Συμεών μέσα στη χάρη του Θεού ο γέροντάς του Συμεών ο Ευλαβής τον έκειρε πλέον μοναχό σε ηλικία 29 ετών Δεν πέρασαν παρά δύο χρόνια από τότε και το έτος 988 απεβίωσε ο ενάρετος ηγούμενος της Μονής του αγίου Μάμαντος Αντώνιος Όλοι οι μοναχοί τότε με τη σύμφωνη γνώμη του Πατριάρχη Νικολάου Β΄ του Χρυσοβέργη εκλέγουν ηγούμενο τον Συμεών Κατόπιν αυτών χειροτονείται πρεσβύτερος και τοποθετείται ηγούμενος της Μονής Κατά τη διάρκεια της χειροτονίας του και μάλιστα τη στιγμή που ο αρχιερέας ανέπεμπε τη χειροτονητήρια ευχή είδε νέο όραμα το πέμπτο κατά σειράν

Ως ηγούμενος της Μονής του αγίου Μάμαντος ο Συμεών ο Νέος είχε να αντιμετωπίσει πολλά προβλήματα Αρχικά τα οικοδομικά της Μονής η οποία βρισκόταν σε ημιερειπωμένη κατάσταση Αυτό τον ανάγκασε να κατεδαφίσει τα παλαιά κτίρια και να οικοδομήσει νέα μαζί με νεόκτιστο λαμπρό ναό Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα με το οποίο κυριολεκτικά δεινοπάθησε ήταν η πνευματική καλλιέργεια και συγκρότηση των μοναχών Ο Συμεών θεωρητικός και νηπτικός καθώς ήταν συχνά έκανε λόγο στους μοναχούς περί laquoθείου έρωτοςraquo περί laquoθεωρίαςraquo και περί laquoθείου φωτόςraquo Οι μοναχοί όμως ήταν αμύητοι σε τέτοιου είδους διδασκαλία Έφθασαν μάλιστα στο σημείο τριάντα περίπου μοναχοί κατά τη διάρκεια κατηχήσεως ndash ομιλίας του Συμεών εντός του ιερού ναού να ορμήσουν κυριολεκτικά εναντίον

του με φωνές και απειλητικές διαθέσεις Ο Συμεών τους αντιμετώπισε με γλυκύτητα και εκείνοι έξαλλοι βγήκαν από τον ναό και με κραυγές προσέφυγαν στον Πατριάρχη Σισσίνιο απαιτώντας το δίκαιό τους

Ο Πατριάρχης εκπλήσσεται κυριολεκτικά από την στάση αυτή των μοναχών και καλεί τον Συμεών στο Πατριαρχείο όπου διαπιστώνει από την αντιπαράθεση τον φθόνο των μοναχών Γι΄ αυτό και αποφασίζει να τους εξορίσει όλους Τη στιγμή αυτή η συγχωρητικότητα του Συμεών και η παντελής έλλειψη κάθε μορφής εκδικήσεως λάμπουν σε όλο τους το μεγαλείο Παρεμβαίνει στον Πατριάρχη και με έντονες παρακλήσεις τον κάμπτει έτσι ώστε να μην τους εξορίσει

Μετά από αυτό το περιστατικό ο Συμεών παραμένει στη θέση του ηγουμένου για 25 ολόκληρα χρόνια και το 1013 παραδίδει την ηγουμενία στον μαθητή του Αρσένιο ενώ ο ίδιος αποσύρεται σε κοντινό ησυχαστήριο Βρίσκεται ήδη στην ηλικία των 57 ετών και μέσα στην ησυχία επιδίδεται πλέον στο συγγραφικό του έργο

Μέσα στις άλλες συγγραφές συντάσσει και ακολουθία προς τιμήν του πνευματικού του πατρός Συμεών του Ευλαβούς του οποίου την αγιότητα αποδεχόταν και ήθελε να εορτάζει τη μνήμη του

Η πράξη του αυτή βρίσκει αντίθετο τον Μητροπολίτη Νικομηδείας Στέφανο ο οποίος και κινεί τα νήματα εναντίον του και τελικά πείθει τον Πατριάρχη αφενός να του απαγορεύσει κάθε απόδοση τιμής στον Συμεών τον Ευλαβή και αφετέρου να τον εξορίσει στην περιοχή της Χρυσουπόλεως

Ο άγιος Συμεών παίρνει τον δρόμο της εξορίας και εγκαθίσταται σε ένα ερημοκκλήσι της Αγίας Μαρίνας Ο Πατριάρχης αργότερα τον αθωώνει και τον απαλλάσσει από την εξορία επιτρέποντας του να εγκατασταθεί όπου θέλει με τον όρο να εορτάζει ιδιωτικά μόνο τη μνήμη του πνευματικού του πατρός Συμεών του Ευλαβούς Ο Συμεών προτιμά την ερημία της αγίας Μαρίνας προς τιμήν της οποίας ανήγειρε και νέο ναό και σχηματίζει γύρω απrsquo αυτόν μίκρο ποίμνιο Παραμένει εκεί έως το 1037 όταν τον βρίσκει ο θάνατος σε ηλικία 79ndash80 ετών

Η ημέρα του θανάτου του δεν του ήταν άγνωστη Την προέβλεψε Γιrsquo αυτό και ετοιμάστηκε κατάλληλα Έβαλε τους μαθητές του αφού κοινώνησε των αχράντων Μυστηρίων ndash όπως έκανε κάθε μέρα ndash να ψάλλουν τη νεκρώσιμη ακολουθία και εκείνος μόλις τελείωσε την προσευχή του σταύρωσε τα χέρια τακτοποίησε το σώμα του με ηρεμία και είπε laquoΕἰς χεῖράς σου Χριστέ Βασιλεῦ τό πνεῦμά μου παρατίθημιraquo

Την προσωνυμία laquoΝέος Θεολόγοςraquo την απέκτησε για την έμφαση που έδωσε με τη ζωή του πρωτίστως και με τα έργα του κατά δεύτερον στη μυστική αίσθηση της θείας αγάπης και του φωτός έννοιες και καταστάσεις πνευματικές για τις οποίες κάνουν λόγο και οι άλλοι δύο Θεολόγοι ο άγιος Ιωάννης ο ευαγγελιστής και ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος

Από τους μαθητές του ο πιο διακεκριμένος Νικήτας ο Στηθάτος έκανε γνωστά τα έργα του τα σημαντικότερα των οποίων είναι οι laquoΚατηχήσειςraquo οι laquoΎμνοι Θείων Ερώτωνraquo και τα laquoΠρακτικά και Θεολογικά Κεφάλαιαraquo

Η μνήμη του εορτάζεται στις 12 Μαρτίου ημέρα της κοιμήσεώς του επειδή όμως συμπίπτει με τη νηστεία τη Μεγάλης Τεσσαρακοστής μετατίθεται στις 12 Οκτωβρίου

ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ Περί τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀναστάσεως Καί ὁποία τίς ἐστιν ἤ πῶς ἐν ἡμῖν γίνεται ἡ ἀνάστασις τοῦ Χριστοῦ καί ἐν αὐτῇ ἡ ἀνάστασις τῆς

ψυχῆς Καί τί τό μυστήριον ταύτης τῆς ἀναστάσεως Ἐλέχθη μετά τό Πάσχα τῇ δευτέρᾳ τῆς δευτέρας

ἑβδομάδος τοῦ Πάσχα

Λόγος ΙΓ ΄ Ἀδελφοί και πατέρες ἤδη τό Πάσχα ἡ χαρμόσυνος ἡμέρα ἡ πάσης εὐφροσύνης καί θυμηδίας τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀναστάσεως κατά περίοδον τοῦ χρόνου παραγινομένης ἀεί μᾶλλον δέ καθ᾿ ἑκάστην καί ἀεννάως γινομένης ἐν τοῖς εἰδόσι τό μυστήριον ταύτης χαρᾶς καί ἀγαλλιάσεως(Πρβ Λουκ α΄ 14) ἀφάτου ἐπλήρωσε τάς καρδίας ἡμῶν λύσασα ἐπί τό αὐτό τῆς πανσέπτου νηστείας τόν κόπον ἤ μᾶλλον εἰπεῖν τελειώσασα καί ἅμα παρακαλέσασα ἡμῶν τάς ψυχάς διό καί πρός ἀνάπαυσιν καί εὐχαριστίαν πάντας ὁμοῦ τούς πιστούς προσκαλεσαμένη ὡς ὁρᾶτε διῆλθεν Εὐχαριστήσωμεν οὖν τῷ Κυρίῳ τῷ

ΛΟΓΟΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Περί της αναστάσεως του Χριστού Και σε τι συνίσταται αυτή δηλαδή πώς συντελείται μέσα μας η ανάσταση του Χριστού και μαζί με αυτήν η ανάσταση της ψυχής Και ποιο είναι το μυστήριο αυτής της αναστάσεως

(Εκφωνήθηκε τη Δευτέρα μετά την Κυριακή του Θωμά)

Λόγος 13ος

Ο κόπος της νηστείας και η χαρά της αναστάσεως

Αδελφοί και πατέρες ήδη πέρασε το Πάσχα αυτή η χαρμόσυνη ημέρα η αιτία κάθε χαράς και ευθυμίας Η ανάσταση του χριστού καθώς τη γιορτάζουμε κάθε χρόνο ή μάλλον καθώς συντελείται καθημερινά και αδιάλειπτα μέσα σrsquo αυτούς που τη βιώνουν μυστικά γέμισε τις καρδιές μας με ανέκφραστη χαρά και αγαλλίαση δίνοντας συγχρόνως τέλος και στον κόπο της πάνσεπτης νηστείας ή καλύτερα χαρίζοντας στις ψυχές μας την τελείωση και παρηγοριά μαζί γιrsquo αυτό και όπως βλέπετε προσκάλεσε όλους από κοινού τους πιστούς σε ανάπαυση από αυτόν τον αγώνα και σε ευχαριστία Ας ευχαριστήσουμε λοιπόν

διαβιβάσαντι ἡμᾶς τό πέλαγος(Πρβ Σ

Σολ ι΄ 18) τῆς νηστείας καί εἰς τόν λιμένα τῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως ἀγαγόντι μετ᾿ εὐθυμίας ἡμᾶς εὐχαριστήσωμεν αὐτῷ οἵ τε καλῶς καί προθύμως μετά ζεούσης προθέσεως καί ἀγώνων τῆς ἀρετῆς τόν δρόμον διανύσαντες τῆς νηστείας καί οἱ ἀσθενήσαντες περί ταῦτα δι᾿ ὀλιγωρίαν καί ψυχῆς ἀσθένειαν ἐπειδή αὐτός ἐστιν ὁ καί τοῖς σπουδαίοις ὑπέρ ἐκ περισσοῦ διδούς

τούς στεφάνους καί τούς ἀξίους μισθούς τῶν ἔργων αὐτῶν καί συγγνώμην αὖθις τοῖς ἀσθενεστέροις ὡς ἐλεήμων καί φιλάνθρωπος ἀπονέμων Ὁρᾷ γάρ τάς διαθέσεις ἡμῶν τῶν ψυχῶν καί τάς προαιρέσεις μᾶλλον ἤ τούς κόπους τοῦ σώματος δι᾿ ὧν γυμνάζομεν πρός ἀρετήν ἑαυτούς ἤ πλεῖον τήν ἄσκησιν προθυμίᾳ ψυχῆς ἐπιτείνοντες ἤ ἔλαττον δι᾿ ἀσθένειαν σώματος ταύτην τῶν σπουδαίων ποιούμενοι καί κατά τάς προθέσεις ἡμῶν ἀντιμετρεῖ τά ἔπαθλα καί τά τοῦ Πνεύματος ἑκάστῳ χαρίσματα ποιῶν ἤ περίφημον καί ἔνδοξον τῶν σπουδαίων τινά ἤ ἐῶν ταπεινόν ἔτι καί δεόμενον ἐπιπονωτέρας καθάρσεως

Ἀλλά γάρ ἴδωμεν εἰ δοκεῖ καί καλῶς ἐξετάσωμεν τί τό μυστήριον τῆς τοῦ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν ἀναστάσεως ὅπερ ἀεί τοῖς βουλομένοις ἡμῖν μυστικῶς γίνεται καί πῶς ἐν ἡμῖν ὁ Χριστός ὡς ἐν μνήματι θάπτεται καί πῶς ἑνούμενος ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανίσταται συνανιστῶν καί ἡμᾶς

τον Κύριο διότι εκείνος μας αξίωσε να διαπλεύσουμε το πέλαγος της νηστείας και να φθάσουμε με χαρά στο λιμάνι της αναστάσεώς του Ας τον ευχαριστήσουμε όλοι και όσοι διατρέξαμε το στάδιο της νηστείας σωστά και πρόθυμα με μεγάλο ζήλο και πνευματικούς αγώνες αλλά και όσοι υστερήσαμε σrsquo αυτά από αμέλεια και αδύναμη προαίρεση Γιατί αυτός είναι εκείνος που και τους επιμελείς πλουσιοπάροχα στεφανώνει και ανταμείβει επάξια για τα έργα τους και τους ασθενέστερους πάλι συγχωρεί ως ελεήμων και φιλάνθρωπος Διότι βλέπει περισσότερο τις ψυχικές μας διαθέσεις και την προαίρεσή μας παρά τους σωματικούς κόπους που καταβάλλουμε όταν γυμνάζουμε τον εαυτό μας στην αρετή είτε επιτείνοντας την άσκηση από ζήλο ψυχής είτε από αδυναμία σώματος μετριάζοντάς την συγκριτικά με την άσκηση των δυνατών Ανάλογα λοιπόν με τη διάθεσή μας απονέμει στον καθένα τα βραβεία και τα χαρίσματα του Πνεύματος και μπορεί κάποιον απrsquo όσους έδειξαν ζήλο να τον χαριτώσει και να τον δοξάσει ή να τον αφήσει ακόμη στα χαμηλά καθώς θα χρειάζεται πιο επίπονο αγώνα για την κάθαρση του από την αμαρτία

Η ανάσταση του Χριστού στην ψυχή μας

Αλλrsquo ας δούμε λοιπόν αν θέλετε κι ας εξετάσουμε προσεκτικά ποιο είναι το μυστήριο της αναστάσεως του Χριστού και Θεού μας το οποίο πάντοτε συντελείται μέσα μας μυστικά εάν θέλουμε και πώς ο Χριστός θάπτεται μέσα μας σαν σε μνήμα και πώς ενώνεται με τις ψυχές μας και ανίσταται ανασταίνοντας κι εμάς μαζί

ἑαυτῷ Ἐστι δέ ὁ σκοπός τοῦ λόγου τοιοῦτος

Ὁ Χριστός καί Θεός ἡμῶν ἐπί σταυροῦ κρεμασθείς καί προσηλώσας(Πρβ Κολασ β΄ 14) ἐν αὐτῷ τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου(Πρβ Ιω α΄ 29) θανάτου γευσάμενος(Πρβ Εβρ β΄9) κατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδου(Πρβ Εφ Δ΄9 Ψαλ πε΄ 13) Ὥσπερ οὖν ἐξ ᾅδου πάλιν ἀνελθών εἰς τό ἄχραντον ἑαυτοῦ σῶμα εἰσῆλθεν οὗ κατελθών ἐκεῖσε οὐδαμῶς ἐχωρίσθη καί εὐθύς ἀνέστη ἐκ τῶν νεκρῶν καί μετά

ταῦτα ἀνῆλθεν εἰς οὐρανούς μετά δόξης πολλῆς καί δυνάμεως(Πρβ Ματθ κδ΄30 Λουκ κα΄ 27) οὕτω δή καί νῦν ἐξερχομένων ἡμῶν ἐκ τοῦ κόσμου καί εἰσερχομένων διά τῆς τῶν παθημάτων τοῦ Κυρίου ἐξομοιώσεως(Πρβ Ρωμ ς΄ 5 Β΄ Κορ α΄ 5 Φιλιπ γ΄ 10 κα) ἐν τῷ τῆς μετανοίας καί ταπεινώσεως μνήματι αὐτός ἐκεῖνος ἐξ οὐρανῶν κατερχόμενος εἰσέρχεται ὡς ἐν τάφῳ ἐν τῷ ἡμῶν σώματι καί ἑνούμενος ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάς καί τηνικαῦτα βλέπειν ἐμπαρέχει τῷ οὕτως ἀναστάντι σύν τῷ Χριστῷ τήν δόξαν τῆς μυστικῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως

Ἀνάστασις οὖν Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα ὑπάρχει ἀνάστασις τῶν κάτω κειμένων Ἐκεῖνος γάρ μή πεσών εἰς ἁμαρτίαν ποτέ(Πρβ Ιω η΄ 46 Εβρ Δ΄15 ζ΄ 26 κα) καθά γέγραπται μηδέ ἀλλοιωθείς τῆς ἰδίας δόξης κἄν ὁπωσοῦν πῶς ἀναστήσεταί ποτε ἤ δοξασθήσεται ὁ ἀεί ὤν ὑπερδεδοξασμένος καί ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς καί ἐξουσίας(Εφ α΄ 21) διαμένων ὡσαύτως Ἀνάστασις καί δόξα Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα καθάπερ εἴρηται

με τον εαυτό του Αυτός άλλωστε είναι και ο σκοπός της παρούσης ομιλίας

Ο Χριστός και Θεός μας κρεμάστηκε επάνω στον σταυρό και κάρφωσε σrsquo αυτόν την αμαρτία του κόσμου Και αφού γεύθηκε τον θάνατο κατήλθε στα κατώτατα μέρη του άδη Όπως ακριβώς λοιπόν αφού ανήλθε πάλι από τον άδη εισήλθε στο άχραντο σώμα του από το οποίο ως Θεός καθόλου δεν χωρίστηκε όταν κατέβηκε εκεί και αμέσως ανέστη εκ των νεκρών κι έπειτα ανήλθε στους ουρανούς με δόξα πολλή και με δύναμη έτσι τώρα συμβαίνει και μrsquo εμάς Όταν δηλαδή εμείς εξερχόμαστε από τον κόσμο και εισερχόμαστε στο μνήμα της μετάνοιας και ταπεινώσεως διά της μιμήσεως των παθημάτων του Κυρίου ο ίδιος ο Χριστός κατέρχεται από τον ουρανό εισέρχεται στο σώμα μας σαν σε τάφο ενώνεται με τις ψυχές μας και τις ανασταίνει από τον πνευματικό θάνατο στον οποίο ομολογουμένως μέχρι τότε ήταν παραδομένες Και τότε παρέχει τη δυνατότητα σ΄ αυτόν που έτσι αναστήθηκε μαζί με τον Χριστό να βλέπει τη δόξα της μυστικής του αναστάσεως

Η δική μας ανάσταση Η ανάσταση λοιπόν του Χριστού είναι

η δική μας ανάσταση που είμαστε πεσμένοι κάτω στην αμαρτία Διότι εκείνος που δεν έπεσε ποτέ στην αμαρτία όπως μαρτυρεί η Γραφή και δεν αλλοτριώθηκε από τη δόξα του ούτε κατά το ελάχιστον γιατί νrsquo αναστηθεί ή να δοξαστεί αυτός που είναι αϊδίως περιβεβλημένος με υπερβάλλουσα δόξα και παραμένει υπεράνω κάθε μορφής εξουσίας χωρίς να είναι ποτέ δυνατόν να εκπέσει Η ανάσταση και η

δόξα ὑπάρχει ἡ διά τῆς ἐν ἡμῖν αὐτοῦ ἀναστάσεως γινομένη καί δεικνυμένη καί ὁρωμένη ἡμῖν Ἅπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεται

Ἀνάστασις δέ ψυχῆς ἡ ἕνωσίς ἐστι τῆς ζωῆς ὥσπερ γάρ τό νεκρόν σῶμα εἰ μή δέξεται ἐν ἑαυτῷ τήν ζῶσαν ψυχήν καί ἀμίκτως ταύτῃ μιγῇ ζῆν οὐ λέγεται οὐδέ δύναται οὕτως οὐδέ ψυχή μόνη ζῆν αὐτή καθ᾿ ἑαυτήν δύναται εἰ μή ἀρρήτως καί ἀσυγχύτως ἑνωθῇ Θεῷ τῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇ(Πρβ Α΄ Ιω ε΄ 20) Πρό γάρ τῆς ἐν γνώσει καί ὁράσει καί αἰσθήσει ἑνώσεως νεκρά ἐστιν εἰ καί νοερά ὑπάρχει καί τῇ φύσει ἀθάνατος Οὔτε γάρ γνῶσις δίχα ὁράσεως οὔτε ὅρασις δίχα αἰσθήσεως Ἔστι δέ τό λεγόμενον οὕτως ὅρασις καί ἐν τῇ ὁράσει γνῶσις καί αἴσθησις (ἐν τοῖς πνευματικοῖς δέ τοῦτό φημι ἐν γάρ τοῖς σωματικοῖς καί δίχα ὁράσεως αἴσθησις γίνεται) Οἷόν τι λέγω Τυφλός εἰς λίθον τόν πόδα κρούων αἰσθάνεται ὁ δέ νεκρός οὔ ἐν τοῖς πνευματικοῖς δε εἰ μή εἰς θεωρίαν ἔλθῃ ὁ νοῦς τῶν ὑπέρ ἔννοιαν τῆς μυστικῆς ἐνεργείας οὐκ αἰσθάνεται Ὁ οὖν πρό τῆς θεωρίας τῶν ὑπέρ νοῦν καί λόγον καί ἔννοιαν ἐπαισθάνεσθαι λέγων ἐν τοῖς πνευματικοῖς τῷ τάς ὄψεις πηρῷ ἔοικεν ὅς ἐν οἷς μέν πάσχει ἀγαθοῖς ἤ κακοῖς ἐπαισθάνεται ἀγνοεῖ δέ τά ἐν χερσίν ἤ ποσί καί τά παραίτια ζωῆς ἤ θανάτου τούτῳ γενόμενα τά γάρ ἐπερχόμενα αὐτῷ κακά ἤ ἀγαθά

δόξα του Χριστού είναι όπως μόλις είπαμε η δική μας δόξα Αυτή πραγματοποιείται όταν συντελεσθεί μέσα μας η ανάστασή του Και τότε γίνεται φανερή και έκδηλη επάνω μας Διότι από τη στιγμή που προσέλαβε τη φύση μας όσα ο ίδιος ενεργεί μέσα μας αυτά και τα προσάπτει στον εαυτό του

Η μυστική ένωση με τον Θεό Η ανάσταση εξάλλου της ψυχής είναι η ένωση με τη ζωή Διότι όπως ακριβώς το νεκρό σώμα δεν λέμε ότι ζει ούτε και είναι δυνατόν να ζει αν δεν δεχθεί μέσα του την ψυχή η οποία το ζωοποιεί και αν δεν ενωθεί με αυτήν αχώριστα έτσι και η ψυχή δεν μπορεί από μόνη της να έχει ζωή εάν δεν ενωθεί αρρήτως και ασυγχύτως με τον Θεό που είναι η όντως αιώνια ζωή Η ψυχή δηλαδή πριν από την ένωσή της με τον Θεό mdash που συντελείται με τη βιωματική γνώση και τη μυστική όραση και αίσθηση mdash είναι νεκρή παρόλο που είναι νοερά και φύσει αθάνατη Γιατί δεν έχει κανείς αυτή τη γνώση εάν δεν αισθάνεται νοερώς Με αυτό που λέω εννοώ την όραση και τη συνδεδεμένη με αυτή γνώση και αίσθηση ndash αναφέρομαι στη σφαίρα της πνευματικής ζωής διότι στη σωματική ζωή υπάρχει αίσθηση και χωρίς όραση Ας αναφέρω ένα παράδειγμα Ο τυφλός όταν σκοντάψει σε μία πέτρα το αισθάνεται αυτό ο νεκρός όμως όχι Αντίθετα στην πνευματική ζωή εάν ο νους δεν δει όσα είναι πέρα από κάθε διανοητική κατάληψη δεν αισθάνεται τη μυστική αναγεννητική ενέργεια της θείας χάριτος μέσα του Επομένως όποιος ισχυρίζεται ότι έχει πνευματική αίσθηση πριν φθάσει στη θεωρία όσων υπερβαίνουν τον νου και τον λόγο και κάθε έννοια μοιάζει με τον τυφλό που αισθάνεται όσα καλά ή κακά του συμβαίνουν αγνοεί όμως όσα είναι δίπλα του και όσα είναι γιrsquo αυτόν υπόθεση ζωής του θανάτου Διότι δεν αντιλαμβάνεται καθόλου όσα κακά ή καλά τον πλησιάζουν καθώς έχει χάσει τη δύναμη και την αίσθηση της οράσεως

οὐδαμῶς ἐπαισθάνεται τῆς ὀπτικῆς ἐστερημένος δυνάμεως και αἰσθήσεως ὅθεν καί πολλάκις τήν ῥάβδον ἐπάρας πρός τήν τοῦ ἐχθροῦ ἄμυναν ἀντ᾿ ἐκείνου ἔσθ᾿ ὅτε τόν ἑαυτοῦ φίλον μᾶλλον ἐτύπτησε τοῦ ἐχθροῦ πρό τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ ἱσταμένου καί διαγελῶντος αὐτόν

Ἀνάστασιν Χριστοῦ οἱ πλείονες μέν τῶν ἀνθρώπων πιστεύουσιν ὀλίγοι δέ λίαν εἰσίν οἱ καί ταύτην βλέποντες καθαρῶς οἱ δέ γε μή θεασάμενοι οὐδέ προσκυνεῖν δύνανται ὡς ἅγιον καί Κύριον τόν Χριστόν Ἰησοῦν ldquoΟὐδείς γάρ φησί δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳrdquo(Α΄ Κορ ιβ΄ 3) καί ἀλλαχοῦ ldquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνrdquo(Ιω δ΄24) Οὐδέ γάρ λέγει τό ἱερώτατον λόγιον ὅ καθ᾿ ἑκάστην ἐπί στόματος περιφέρομεν Ἀνάστασιν Χριστοῦ πιστεύσαντες ἀλλά τι ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονrdquo Πῶς οὖν προτρέπεται νῦν ἡμᾶς τό Πνεῦμα λέγειν τό Ἅγιον - ὡς αὐτήν ἰδόντες ἥνπερ οὐκ εἴδομεν ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιrdquo ἅπαξ πρό χιλίων ἐτῶν ἀναστάντος τοῦ Χριστοῦ καί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινός Ἆρα μή ψεύδεσθαι ἡμᾶς βούλεται ἡ θεία Γραφή Ἄπαγε ἀλλ᾿ ἀληθεύειν μᾶλλον παρεγγυᾷ ὡς ἐν ἑνί ἑκάστῳ ἡμῶν τῶν πιστῶν ἐγγινομένης δηλονότι τῆς Χριστοῦ ἀναστάσεως καί τοῦτο οὐχ ἁπλῶς ἀλλά καθ᾿

γιrsquo αυτό και συμβαίνει πολλές φορές να σηκώνει το ραβδί του για να αμυνθεί ενάντια σε κάποιον που έρχεται να τον βλάψει και αντί γιrsquo αυτόν να χτυπήσει ενίοτε τον φίλο του ενώ ο εχθρός στέκεται μπροστά στα μάτια του και τον περιγελά

Η θέαση της αναστάσεως

Στην ανάσταση του Χριστού πιστεύουν μεν οι περισσότεροι άνθρωποι ελάχιστοι όμως τη βλέπουν κιόλας καθαρά Και όσοι βέβαια δεν τη δούν δεν μπορούν και να προσκυνήσουν τον Χριστό Ιησού ως άγιο και Κύριο Διότι λέει laquoΟὐδείς δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳraquo και αλλού laquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνraquo Ούτε λέει η ιερότατη ευχή του κάθε μέρα αυτήν την περίοδο φέρουμε στο στόμα μας Ανάστασιν Χριστού πιστεύσαντες αλλά τι λέει laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονraquo Πώς λοιπόν το Πνεύμα το Άγιον μας προτρέπει να λέμε τώρα laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιraquo - σαν να την είδαμε ενώ στην πραγματικότητα δεν την έχουμε δει ndash ενώ ο Χριστός μια και μόνη φορά αναστήθηκε πριν από χίλια χρόνια και μάλιστα ούτε τότε τον είδε κανείς να ανίσταται Μήπως η ιερά ευχή θέλει να λέμε ψέματα Κάθε άλλο Μας παρακινεί να λέμε την αλήθεια ότι δηλαδή μέσα στον καθένα από εμάς τους πιστούς πραγματοποιείται η

ὥραν ὡς εἰπεῖν αὐτοῦ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ ἐν ἡμῖν ἐξανισταμένου λαμπροφοροῦντος καί ἀπαστράπτοντος τάς τῆς ἀφθαρσίας καί Θεότητος ἀστραπάς Ἡ φωτοφόρος γάρ παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ(Πρβ Ιω κα΄4) ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾷν χαρίζεται Διό καί λέγομεν rdquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνrdquo(Ψαλ ριζ΄ 27) καί τήν δευτέραν αὐτοῦ ὑποσημαίνοντες παρουσίαν ἐπιφέροντες οὕτω λέγομεν ldquoΕὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίουrdquo(Ψαλ ριζ΄ 26) Οἷς οὖν ἐπιφανῇ ὁ Χριστός ἐξαναστάς πάντως πνευματικῶς αὐτοῖς τοῖς πνευματικοῖς ὄμμασι ὁρώμενος δείκνυται Ὅταν γάρ ἐν ἡμῖν διά τοῦ Πνεύματος γένηται ἀνιστᾷ ἡμᾶς ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιεῖ καί αὐτόν ἐν ἡμῖν ὅλον ὁρᾷν ζῶντα δίδωσι τόν ἀθάνατον καί ἀνώλεθρον οὐ μόνον δέ ἀλλά καί συνανιστῶντα(Πρβ Εφ β΄ 6) καί συνδοξάζοντα(Πρβ Ρωμ η΄ 17) ἡμᾶς ἑαυτῷ τρανῶς γινώσκειν χαρίζεται καθώς πᾶσα θεία Γραφή μαρτυρεῖ

Ταῦτα τοίνυν εἰσί τά τῶν χριστιανῶν θεῖα μυστήρια αὕτη ἡ ἐγκεκρυμμένη τῆς πίστεως ἡμῶν δύναμις ἥν οἱ ἄπιστοι ἤ δύσπιστοι ἤ μᾶλλον εἰπεῖν ἡμίπιστοι οὐχ ὁρῶσιν οὔτε μήν ἰδεῖν οὐδαμῶς δύνανται(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 16) Ἄπιστοι δέ δύσπιστοι καί ἡμίπιστοι οὗτοί εἰσιν οἱ μή διά τῶν ἔργων τήν πίστιν ἐπιδεικνύμενοι(Πρβ Ιακ β΄ 18) Ἔργων γάρ δίχα καί οἱ δαίμονες πιστεύουσι(Πρβ Ιακ β΄ 19) καί Θεόν εἶναι τόν Δεσπότην ὁμολογοῦσι Χριστόν

ανάσταση του Χριστού κι αυτό όχι μια φορά αλλά ndash θα έλεγα - κάθε ώρα ο ίδιος ο Δεσπότης Χριστός ανίσταται μέσα μας λαμπροφόρος ακτινοβολώντας το εκτυφλωτικό φως της αφθαρσίας και της θεότητος

Διότι η φωτοφόρος παρουσία του Πνεύματος μας φανερώνει σαν αυγή την ανάσταση του Δεσπότου ή καλύτερα μας αξιώνει να βλέπουμε τον ίδιο τον αναστημένο Χριστό Γιrsquoαυτό και λέμε laquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνraquo Και υποδηλώνοντας τη Δευτέρα του παρουσία προσθέτουμε και τα εξής laquoΕυλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίουraquo Σrsquo όσους λοιπόν φανερωθεί ο αναστημένος Χριστός αυτοί με πνευματικό οπωσδήποτε τρόπο τον βλέπουν με τα μάτια της ψυχής Γιατί όταν έλθει μέσα μας διά της χάριτος του Αγίου Πνεύματος μας ανασταίνει εκ των νεκρών και μας ζωογονεί και μας αξιώνει να τον βλέπουμε μέσα μας ολοζώντανο αυτόν που είναι αθάνατος και άφθαρτος κι όχι μόνον αυτό αλλά και μας δίνει τη χάρη να αντιλαμβανόμαστε κεξάθαρα ότι μας καθιστά μετόχους της αναστάσεως και της δόξης του καθώς η θεία Γραφή το μαρτυρεί στο σύνολό της

Η κρυμμένη δύναμη της πίστεως

Αυτά λοιπόν είναι τα θεία μυστήρια των χριστιανών αυτή είναι η κρυμμένη δύναμη της πίστεώς μας την οποία οι άπιστοι ή δύσπιστοι ή καλύτερα ημίπιστοι δεν βλέπουν ndash κι ούτε βέβαια είναι δυνατόν κάπως να δουν Άπιστοι δύσπιστοι και ημίπιστοι είναι όσοι δεν φανερώνουν την πίστη τους με έργα Γιατί χωρίς έργα και οι δαίμονες πιστεύουν και ομολογούν ότι ο Δεσπότης Χριστός είναι Θεός Διότι

ldquoΟἴδαμεν γάρ σε(Πρβ Μαρκ α΄ 24 Λουκ δ΄ 34) φασί τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦrdquo(Πρβ Ματθ η΄ 29 κα) καί ἀλλαχοῦ ldquoΟὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνrdquo(Πραξ ις΄ 17) Ἀλλ᾿ ὅμως οὔτε τούς δαίμονας οὔτε τούς ἀνθρώπους αὐτούς ἡ τοιαύτη πίστις ὠφελήσει Οὐδέ γάρ τῆς πίστεως ταύτης ὄφελος νεκρά γάρ ἐστι κατά τόν θεῖον ἀπόστολον ldquoἩ πίστις γάρ φησί δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινrdquo(Ιακ β΄ 26) ὥσπερ καί τά ἔργα δίχα πίστεως Νεκρά δέ πῶς Ὅτι τόν ζωογονοῦντα Θεόν(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 13) οὐκ ἔχει ἐν ἑαυτῇ ὅτι τόν εἰπόντα ldquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει(Πρβ Ιω ιδ΄21 23) καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαrdquo(Ιω ιδ΄ 23) οὐκ ἐκτήσατο ἐν ἑαυτῇ ἵνα τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ ἐξαναστήσῃ τόν κεκτημένον αὐτήν ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιήσῃ αὐτόν καί τόν ἀναστάντα ἐν αὐτῷ καί αὐτόν ἀναστήσαντα κατιδεῖν χαρίσηται Νεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίν Ἡ γάρ πίστις ἡ εἰς Θεόν ἀεί ζῇ καί ζῶσα ζωοποιεῖ τούς ἐκ προθέσεως ἀγαθῆς προσερχομένους καί ὑποδεχομένους αὐτήν ἥτις καί πρό τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν πολλούς ἐκ τοῦ θανάτου εἰς την ζωήν ἀνήγαγε καί τόν Χριστόν καί Θεόν ὑπέδειξε Καί ἔμελλον ἄν εἰ ἐνέμειναν ταῖς αὐτοῦ ἐντολαῖς καί ταύτας μέχρι θανάτου(Πρβ Φιλιπ β΄ 8) ἐφύλαξαν διαφυλαχθῆναι καί αὐτοί ὑπ᾿ αὐτῶν ndash οἷοι δηλονότι γεγόνασιν ὑπό μόνης τῆς πίστεως ἐπεί δέ μετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόν(Ψαλ οζ΄ 57) καί ταῖς προτέραις αὐτῶν περιεπάρησαν

λένε laquoΟἴδαμεν σε τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦraquo και αλλού Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνraquo Αλλrsquo όμως τέτοια πίστη δεν θα ωφελήσει ούτε τους δαίμονες ούτε τους ίδιους τους ανθρώπους Δεν έχει κανένα όφελος αυτή η πίστη διότι είναι νεκρή κατά τον θείο απόστολο laquoἩ πίστις γάρ δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινraquo όπως και τα έργα χωρίς πίστη Και γιατί είναι νεκρή Επειδή δεν έχει μέσα της τον Θεό που ζωογονεί τα πάντα επειδή δεν έκανε δικό της αυτόν που είπε laquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαraquo ώστε με την παρουσία του να αναστήσει εκ νεκρών όποιον έχει τέτοια πίστη και να τον ζωογονήσει και να τον αξιώσει να δει καθαρά αυτόν που αναστήθηκε μέσα του και ανέστησε και τον ίδιο Γιrsquo αυτό τον λόγο λοιπόν είναι νεκρή μια τέτοια πίστη ή καλύτερα είναι νεκροί όσοι χωρίς έργα έχουν αυτή την πίστη Γιατί η πίστη η πίστη στον Θεό είναι πάντοτε ζωντανή και ως τέτοια μεταδίδει την πνευματική ζωή σrsquo όσους με καλή διάθεση πλησιάζουν να την εγκολπωθούν Αυτή και πριν από την εργασία των εντολών πολλούς ανέσυρε από τον θάνατο στη ζωή και τους φανέρωσε τον Χριστό και Θεό Και αν είχαν μείνει σταθεροί σrsquo αυτές και τις είχαν φυλάξει αποφασισμένοι και για θάνατο προκειμένου να μην τις παραβούν θα είχαν διαφυλαχθεί και οι ίδιοι από αυτές ndash με άλλα λόγια θα είχαν παρεμείνει στο ύψος στο οποίο τους είχε ανεβάσει μόνη η πίστη Επειδή όμως λύγισαν σαν στραβό τόξο και περιεπλάκησαν ξανά στις προηγούμενες πράξεις τους αμέσως και σε ναυάγιο της πίστεως τους

πράξεσιν εἰκότως εὐθύς καί περί τήν πίστιν εὑρέθησαν ναυαγήσαντες(Α΄ Τιμ α΄ 19) καί τοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ὁ Θεός ἑαυτούς δυστυχῶς ἀπεστέρησαν Ὅπερ ἵνα μή πάθωμεν καί ἡμεῖς τηρήσωμεν ἀξιῶ τάς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ ὅση δύναμις ἵνα καί τῶν παρόντων καί τῶν μελλόντων ἀγαθῶν λέγω δή αὐτῆς τῆς τοῦ Χριστοῦ θέας ἐπαπολαύσωμεν ἧς Χριστοῦ ᾧ ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας Ἀμήν

κατέληξαν όπως ήταν επόμενο και τον εαυτό τους δυστυχώς απεστέρησαν από τον αληθινό πλούτο που είναι ο Χριστός και Θεός Για να μην το πάθουμε κι εμείς αυτό ας τηρήσουμε παρακαλώ τις εντολές του Θεού με όση δύναμη έχουμε για να απολαύσουμε και τα παρόντα και τα μέλλοντα αγαθά ndash κι εννοώ αυτή την ίδια τη θέα του Χριστού Αυτή μακάρι όλοι να επιτύχουμε χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ω η δόξα εις τους αιώνας Αμήν

ΣΧΟΛΙΑ

Σπαθαροκουβιλάριος Κάτι μεταξύ φύλακα και υπασπιστού laquoΑδελφοί και πατέρεςraquo Οι 34 κατηχήσεις του αγίου Συμεών είναι λόγοι που εκφώνησε προς τους μοναχούς της Μονής του Αγίου Μάμαντος Ξηροκέρκου στην Κωνσταντινούπολη κατά τη διάρκεια της ηγουμενίας του εκεί Γιrsquo αυτό και αρχίζει με αυτή την προσφώνηση Άρχισαν να συντάσσονται πριν το 998 πριν δηλαδή την ανταρσία των τριάντα μοναχών (βλ laquoΒίος του Αγίου Πατρός Συμεώνhellipraquo) laquoἤ ἐῶν ταπεινόνraquo Αναφέρεται όχι στο φρόνημα αλλά στην κατάσταση του ανθρώπου Από αυτή την άποψη laquoταπεινόςraquo σημαίνει γενικά τον μέτριο τον ευτελή τον φτωχό Στο συγκεκριμένο χωρίο laquoταπεινόςraquo είναι προφανώς αυτός που δεν έχει αξιωθεί ιδιαιτέρων χαρίτων και χαρισμάτων δεν έχει γίνει κατοικητήριο του Πνεύματος καθώς χρειάζεται βαθύτερη κάθαρση laquoμυστικῶςraquo Διά του όρου δηλώνεται ο άρρητος προσωπικός τρόπος βιώσεως του μυστηρίου της Αναστάσεως Κατrsquo εξοχήν μυστικός Θεολόγος ο άγιος Συμεών αποκαλύπτει την εμπειρία και τη μετοχή του στα θεία και σωτηριώδη μυστήρια Ζει την ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εν προκειμένω όχι ως απλή ανάμνηση κάποιου παρελθοντικού γεγονότος αλλά ως εμπειρική μετοχή σrsquo αυτήν μrsquo ένα μυστικό λειτουργικό χαρισματικό τρόπο Διrsquoαυτού του laquoμυστικῶςraquo δηλώνει την άμεση και ανέκφραστη ως προς τον τρόπο εμπειρία του αναστάντος Θεού Την εμπειρία της αναστάσιμης θείας χάριτός Του η οποία είναι η κοινωνία του ίδιου του Θεού στις θείες ενέργειές Του Φανερώνει διά του όρου αυτού τη ζωντανή αίσθηση της παρουσίας του προσώπου του αναστάντος Σωτήρος Χριστού το οποίο όπως σημειώνει 4 αιώνες αργότερα άλλος μυστικός Θεολόγος ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας laquoείναι πιο οικείο σε μας απrsquo ότι η ψυχή μαςraquo (PG 150 712A) Το ιστορικό γεγονός δηλαδή της Αναστάσεως το οποίο εμφανίζεται σrsquo εμάς ως ανεξιχνίαστο μυστήριο γίνεται στους αγίους και στους laquoκαθαρούς τῇ καρδίᾳraquo βίωμα στα πλαίσια μιας προόδου κατά την οποία ο άνθρωπος αφομοιώνει το θείο μυστήριο όχι σύμφωνα με την νοοτροπία του αλλά διά της καθάρσεως και του πνευματικού του αγώνα για μια βαθιά εσωτερική αλλαγή Μεταμορφώνεται εσωτερικά καθαίρεται και χαριτώνεται ώστε να καταστεί άξιος της μυστικής αυτής εμπειρίας της Αναστάσεως Στη μακαρία αυτή κατάσταση της θείας εμπειρίας η ψυχή ζει την αληθινή της ζωή την ανάστασή της Λησμονεί εντελώς τα εαυτής Όλες οι φυσικές δυνάμεις που τη συνδέουν με τον κόσμο σιγούν Για τον λόγο αυτό και ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στο έργο του Περί Μυστικής Θεολογίας ευθύς εξαρχής απευθύνει έκκλησης στην Αγία Τριάδα να φωτισθεί και να χαριτωθεί έτσι ώστε να του αποκαλυφθούν laquoτα απλά και απόλυτα και άτρεπτα της Θεολογίας μυστήριαraquo τα οποία laquoκατά τόν ὑπέρφωτον εγκεκάλυπται τῆς κρυφιομύστου σιγῆς γνόφονraquo (PG 3 997) Ειδικότερα ο άγιος Συμεών τονίζει ότι ο άνθρωπος συλλαμβάνει τον Λόγο του θεού στην καρδιά του όπως συνέλαβε Αυτόν η Παρθένος Μαρία στην κοιλιά της Έτσι ο Χριστός μορφώνεται εντός του πιστού και ο πιστός μορφώνεται σε Θεό τα δε μέλη του είναι και αυτά μέλη Χριστού Αναφορικά προς την ανάσταση τονίζει ότι πρέπει ο άνθρωπος να γίνει διά του Αγίου Πνεύματος laquoσυμμέτοχος της πνευματικής αναστάσεωςraquo του Χριστού Και η πνευματική αυτή ανάσταση ταυτίζεται με την laquoκαθrsquo ἑκάστην γινομένην τῶν νεκρῶν ψυχῶν πνευματικῶς

πνευματικήν ἀναγέννησιν καί ἀνάστασινraquo την οποία ο αναστάς Κύριος εφάπαξ laquoκαί εἰς πάντας τοὐς βιοῦντας ἀνιστάμενος καί τάς συναποθανούσας αὐτῷ τῇ προθέσει καί τῇ πίστει ψυχάς συνεγείρων δίδωσι διά τοῦ Παναγίου αὐτοῦ Πνεύματος δωρούμενος αὐταῖς ἀπεντεῦθεν ἤδη τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶνraquo (Κατήχησις 6η SC 104 44-46) laquoκατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη λαμβάνει χώρα από το εσπέρας της Παρασκευής έως το πρωί της laquoμιᾶς τῶν σαββάτωνraquo δηλαδή από τότε που εκφώνησε επί του σταυρού το laquoτετέλεσταιraquo και παρέδωσε το πνεύμα laquoεἰς χεῖραςraquo του Πατρός Του (Ιω ιθ΄ 30 Λουκ κγ΄46) μέχρι την ανάστασή Του το πρωί της Κυριακής Κατά το διάστημα αυτό η θεωμένη ψυχή του Κυρίου παραμένει στον άδη Στον άδη κατέρχονταν οι ψυχές όλων των ανθρώπων που έζησαν προ Χριστού δικαίων και αδίκωνμ καθότι όλοι οι άνθρωποι ήταν ένοχοι αμαρτίας και βρίσκονταν υπό το κράτος του θανάτου Άφεση αμαρτιών δεν είχε δοθεί και ο δρόμος προς τη βασιλεία των ουρανών ήταν κλειστόςraquo (πρβ Ρωμ γ΄ 23 Α΄ Πετρ δ΄ 6 Α΄ Τιμ ζ΄ 10 επίσης του αγίου Νικολάου Καβάσιλα laquoΚαί ἱερεῖς γάρ καί κριταί καί προφητῶν κύκλος καί τῶν ἄλλων οἵ περί Θεόν εἴχονhellip οὐδέ σφᾶς αὐτούς ἐγκλημάτων καί δίκης ἔδειξαν καθαρούς ἀλλrsquo ἀπιόντας ἐνθένδε ᾃδης ἐξεδέχετο Δηλαδή laquoΚαι οι ιερείς και οι κριτές και όλοι οι προφήτες και όσοι γενικότερα από τους υπολοίπους ανθρώπους ήταν θεοσεβείς ούτε τους ίδιους τους εαυτούς τους δεν μπόρεσαν να αναδείξουν καθαρούς από κατηγορίες και τιμωρίες [δηλ από την ενοχή της αμαρτίας] αλλrsquo όταν έφευγαν από εδώ ο άδης όλους τους υποδεχότανraquo [Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 5 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 182-183]) Ο Κύριος κατερχόμενος στον άδη κηρύττει το ευαγγέλιο της σωτηρίας στις ψυχές όλων των laquoἀπrsquo αἰῶνοςraquo νεκρών και σώζει τους επιδεκτικούς σωτηρίας (Α΄ Πετρ γ΄ 18-19 δ΄ 6) Καθώς ήταν ο Ίδιος η αυτοζωή απολύτως ελεύθερος από αμαρτία ο Θεός ενανθρωπήσας νίκησε κατά κράτος τον θάνατο και τον άδη και laquoτόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου τοὐτrsquo ἔστι τόν διάβολονraquo (Εβρ β΄ 14) Ο άδης πλέον μοιάζει με δεσμωτήριο του οποίου τις πύλε και τα δεσμά συνέτριψε ο Κύριος ενώ τους δεσμίους laquoἐξήγαγεν ἐκ μέν τοῦ σκότους πρός ἀνέσπερον φῶς πρός δέ ζωήν αἰώνιον ἐκ θανάτουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη είναι laquoνέκρωσις ᾋδου θανάτου θάνατος ἐλευθερία ψυχῶν καί πρός οὐρανούς ἠνεῳγμένη τοῖς βουλομένοις ὁδόςraquo (Μαζίμου πλανούδη PG 147 989A στο Ι Καρμίρη Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ απόψεως ορθοδόξου σελ 112 όπου και πλουσιότατη πατερική τεκμηρίωση) Μετά Χριστόν στον άδη κατέρχονται οι ψυχές μόνον όσων δεν πίστεψαν στον Χριστό δεν θέλησαν να οικειοποιηθούν τη διά Χριστού σωτηρία και δεν μετανόησαν Ως εκ τούτου όσοι αρνήθηκαν το κήρυγμα του Χριστού προγεύονται στον άδη την οδύνη της αιωνίας κολάσεως στην οποία θα αποπεμφθούν κατά τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου Αντίθετα οι ψυχές όσων πίστεψαν και μετανόησαν μετά θάνατον οδηγούνται laquoἐν κόλποις Ἀβραάμraquo που η Γραφή ονομάζει και παράδεισονraquo (Λουκ κγrsquo 43) όπου προγεύονται τη βασιλεία των ουρανών την οποία θα κληρονομήσουν κατά τη δευτέρα παρουσία Για τη διπλή αυτή μέση κατάσταση των ψυχών βλ Λουκ ις΄ 19-31 Ας διευκρινιστεί τέλος ότι παρά τη χρήση των λέξεων laquoκάθοδοςraquo laquoπύλαιraquo laquoφυλακήraquo ο άδης δεν είναι τόπος αλλά τρόπος υπάρξεων ψυχών laquoᾋδην μή τόπον τινά οὕτως ὀνομαζόμενον οἴεσθαι ἀλλά τινα κατάστασιν ζωῆς ἀειδῆ καί ἀσώματον ἧ τήν ψυχήν ἐμβιοτεύειν παρά τῆς Γραφῆς ἐκδιδασκόμεθαraquo διότι η ασώματος φύσις mdash όπως είναι και αυτή της ψυχής mdash laquoοὐκ ἔχει σχῆμα ἵνα σωματικῶς περισχεθῇ καί οὐ σωματικῶς περιέχεται ἀλλά νοητῶςraquo (Γρηγορίου Νύσσης PG 46 85 και Ιωάννου Δαμασκηνού PG 94853 στο ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ σελ 384) laquoἍπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεταιraquo Μία όντως πρωτότυπη προσέγγιση της αφάτου κενώσεως και ταπεινώσεως

του Υιού και Λόγου του θεού Μια άλλη πτυχή της ανεννοήτου απείρου συγκαταβάσεως του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος το Οποίο σμικρύνεται και προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση διά της θείας Του ενανθρωπήσεως Λέγει λοιπόν ο ιερός πατήρ ότι από τη στιγμή που ο Υιός και Λόγος του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση μας ότι εργάζεται διά του μυστηρίου της θείας Του ενανθρωπήσεως πάνω στην πεσμένη και αμαυρωθείσα ανθρώπινη φύση μας αυτό το προσάπτει στον εαυτό Του Σαν δηλαδή να το απολαμβάνει ο Ίδιος Είναι μια ακόμη απόδειξη της ταπεινώσεώς Του της αγάπης Του που laquoστέγειraquo την ασθένειά μας το γεγονός ότι φθάνει μέχρι του σημείου να ταυτίζει τον εαυτό Του μrsquo εμάς Και πράγματι laquoἈνάστασιν Χριστοῦraquo λέμε τη στιγμή κατά την οποία Εκείνος ποτέ δεν εξέπεσε από τη ζωή όντας ο Ίδιος η όντως Ζωή Ένδοξη λέμε την αγία Ανάστασή Του αλλά η δόξα αναφέρεται σrsquo εμάς που είχαμε περιέλθει σε αδοξία και τον εξευτελισμό και όχι σrsquo Αυτόν που ενδόξως υπήρχε προαιωνίως στους κόλπους του ουρανίου Του Πατρός Αυτή είναι η ταπείνωσή Του Μέχρι τέτοιου βαθμού φθάνει η κένωσή Του Ότι μας χαρίζει ότι μας πλουτίζει ότι μας δωρίζει τα προσάπτει στον εαυτό Του σαν κι Αυτός που είναι ο Χαριτοδότης ο Πλούσιος ο Δωρεοδότης να τα έχει ανάγκη ή να τα αποκτά τώρα laquoἀσυγχύτωςraquo Η ένωση της ψυχής του πιστού με την laquoόντως αιωνία ζωήraquo είναι η κατά χάριν κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό η θέωση δηλαδή του ανθρώπου Η ένωση αυτή της κτιστής ψυχής του ανθρώπου με την άκτιστη laquoόντως αιωνία ζωήraquo τον ζωοδότη Κύριο αποκλείει κάθε ουσιαστική ταύτιση ακτίστου και κτιστού Γιrsquo αυτή την ασύγχυτη ένωση της ψυχής μετά του Θεού σημειώνει αλλού ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος laquoὬσπερ ἐν Πατρί καί Υἱῷ και Ἁγίῳ Πνεύματι εἷς Θεός ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως προσκυνεῖται οὕτω πάλιν ἐν Θεῷ καί ψυχῇ καί σώματι ἀδιαιρέτως καί ἀσυγχύτως Θεός κατά χάριν ὁ ἄνθρωπος γίνεται μήτε τοῦ σώματος εἰς ψυχήν μεταβαλλομένου μήτε τῆς ψυχῆς εἰς ψυχήν μεταπηγνυμένης ἀλλά μένων Θεός καθrsquo ὅ Θεός ἐστι καί ἡ ψυχή καθώς ἔχει φύσεως καί το σῶμα καθώς ἐπλάσθη πηλόςraquo (SC 129 130 εξ) Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος (300-390 μΧ) για την ασύγχυτη αυτή ένωση του ακτίστου Θεού με την κτιστή ψυχή του ανθρώπου γράφει τα εξής laquoἈλλrsquo ἐνταῦθα θεώρει καί διάκρινον καί σύνες πῶς ἄκουσον οὗτος Θεός αὗτη οὐ Θεός οὗτος Κύριος αὗτη δούλη οὗτος κτίστης αὗτη κτίσμα οὗτος ποιητής αὗτη ποίημα Οὐδέν κοινόν τῆς αὐτοῦ φύσεως καία αὐτῆς τυγχάνει ἀλλά διά την ἄπειρον καί ἄρρητον καί ἀνεννόητον ἀγάπην καί εὐσπλαγχνίαν αὐτοῦ εὐδόκησεν εἰς τοῦτο τό ποίημα καί κτίσμα νοερόν καί τίμιον καί ἐξαίρετον ἔργον ἐνοικῆσαι ὥς φησιν ἡ Γραφή εἰς τό εἶναι ἡμᾶς ἀπαρχήν τινα τῶν αὐτοῦ κτισμάτων εἰς τήν αὐτοῦ σοφίαν καί κοινωνίαν εἰς ἴδιον κατοικητήριον εἰς ἰδίαν καί καθαράν νύμφηνraquo (PG 34 816BC) laquoτῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇraquo Πρβ laquoταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάςraquo και laquoΝεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίνraquo όπου λέγει ότι είναι νεκροί όσοι δεν έχουν πίστη ζωντανή διά των έργων Πρόκειται για μια άλλη αντίληψη περί ζωής και θανάτου την κατά Θεόν αντίληψη η οποία προβάλλει κατά τρόπο σαφή μέσα στην Αγία Γραφή παράλληλα με τη χρήση των σχετικών λέξεων (laquoθάνατοςraquolaquoνεκρόςraquo κλπ) υπό τη συνήθη έννοια τους Έτσι θάνατος θεωρείται κατrsquoεξοχήν ο πνευματικός που είναι ο χωρισμός της ψυχής από τον Θεό με τη συστηματική διάπραξη της αμαρτίας για την οποία ο άνθρωπος δεν μετανοεί Ο βιολογικός θάνατος δηλαδή ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα αποτελεί απλώς συνέπεια του πνευαμτικού laquoδευτέρου λόγου λεπτομέρειανraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ βιβλίον Ζ΄ κεφ Α΄ 1 Η έννοια του θανάτου κατά την Γραφήν σελ 369-370) Ήδη στις πρώτες σελίδες της Γενέσεως διαβάζουμε ότι ο Θεός είχε προειδοποιήσει τους πρωτοπλάστους laquoᾗ δrsquo ἄν ἡμέρα φάγητεraquo από το δέντρο laquoτοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόνraquo

laquoθανάτῳ ἀποθανεῖσθεraquo (β΄ 17) Είναι γνωστό όμως ότι δεν πέθαναν την ημέρα της παραβάσεως της θείας εντολής παρά μόνο πνευματικά Χωρίσθηκαν από τον Θεό εξορίστηκαν από τον παράδεισο της τρυφής απέκτησαν παιδιά και μετά από πολλά χρόνια γεύθηκαν και τον σωματικό θάνατο (βλ Γεν ε΄ 5) Ομοίως στην Καινή Διαθήκη ο Πατέρας της παραβολής του ασώτου δηλώνει ότι ο γυιός του laquoνεκρός ἦν καί ἀνέζησεraquo (Λουκ ιε΄ 32) ήταν νεκρός τον καιρό της αποστασίας του και διά της μετανοίας καί επιστροφής κοντά Του (στον Θεό Πατέρα) ανέζησε και ο απόστολος Παύλος γράφει προς τους Εφεσίους ότι ο Θεός αυτούς laquoκαί ὄντας νεκρούς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷraquo (β΄ 5) Αντιστρόφως ο Κύριος διαβεβαίωσε για τους πατριάρχες Αβραάμ Ισαάκ και Ιακώβ που προ πολλού είχαν πεθάνει ότι ήταν ζωντανοί (Ματθ κβ΄ 32) Θάνατος λοιπόν είναι κυρίως η αποξένωση από το Θεό που είναι η ζωή Ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού μας δήλωσε κατηγορηματικά ότι laquoἐγώ εἰμί ἡ ζωήraquo (Ιω ιδ΄ 6) και μας διαβεβαίωσε ότι όποιος τηρεί τον λόγο Του laquoθάνατον οὐ μή θεωρήσῃ εἰς τόν αἰῶναraquo (Ιω η΄ 51) Οι Πατέρες μάλιστα χρησιμοποιούν μια άλλη λέξη Λέγουν ότι ο Θεός είναι laquoαυτοζωήraquo (Ιωάννης Δαμασκηνός PG 94 808D Γρηγόριος Νύσσης PG 45 797A κα βλ στο λεξικό του Lampe στο οικείο λήμμα) Δηλαδή δεν έχει ζωή κατά μετοχήν αλλrsquo εξ εαυτού είναι η ζωή κατrsquo απόλυτη έννοια και άρα δεν μπορεί να νοηθεί ζωή μακράν του Θεού Κατrsquo επέκτασιν και η αιώνιος ζωή η βασιλεία των ουρανών δεν είναι τίποτε άλλο παρά γνώση εμπειρική του Θεού ένωση με τον Θεό κοινωνία της αυτοζωής στην πληρότητά της (βλ Ιω ιζ΄ 3 Α΄ Ιω α΄ 3 γ΄ 2) laquoἐν γνώσειraquo Το θέμα της γνώσεως του θεού στην ορθόδοξη πνευματικότητα είναι μεγάλο αλλά και αναγκαίο να το κατέχει ο πιστός Πρώτα απrsquo όλα ο ίδιος ο Θεός δε μας θέλει κοντά Του άβουλα όντα ανελεύθερα βυθισμένα μέσα στο γνόφο της άγνοιας Είναι Θεός που γιrsquo αυτό ακριβώς αποκαλύπτει τον εαυτό Του έτσι ώστε να Τον γνωρίσουμε Γίνεται μεθεκτός απrsquo τους πιστούς σε μια ανώτερη δυνατότητα γνώσεως και εμπειρίας Ο Θεός δεν ζητεί από τους πιστούς Του μια διανοητική επιστημονική γνώση περί του προσώπου Του Βέβαια δεν είναι λάθος μια τέτοια διανοητική laquoγνώσηraquo Λάθος είναι να την ταυτίσουμε με τη βαθύτερη γνώση του Θεού που είναι περισσότερο βιωματική εμπειρία και λιγότερο διανοητική προσέγγιση Γιατί η γνώση του Θεού δεν είναι μια ανακάλυψη αλλά μια αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο Ο θεός αποκαλύπτει στον ερευνώντα άνθρωπο τον εαυτό Του Συνάπτει με τον κάθε άνθρωπο μια προσωπική διαθήκη Δεν αρέσκεται στο να έχουμε γνώσεις γιrsquo Αυτόν από τις μαρτυρίες άλλων αλλrsquo ο Ίδιος εμφανίζεται και παρέχει τη δική Του γνώση και ο άνθρωπος συνάπτει δική του προσωπική γνωριμία με τον Θεό Αυτή η γνωριμία δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο που συντελείται Γίνεται σε περίοδο που δεν την περιμένει ο άνθρωπος ή μπορεί να έλθει κατόπιν οδυνηρής αναζήτησης Μπορεί ακόμη να συμβεί σε άνθρωπο ο οποίος πολεμά τον Θεό όπως ο απόστολος Παύλος Αρχικά λοιπόν ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό Του στον άνθρωπο προκειμένου αυτός να ενθουσιαστεί από τη γλυκύτητα της γνώσεώς Του και νrsquo αρχίσει να Τον αναζητεί με πόθο και αγώνα πνευματικό Έτσι ο άνθρωπος προβιβάζεται στη γνώση του Θεού διά των ιερών μυστηρίων και της εργασίας των αγίων εντολών του Χριστού (πρβ Ιω ιδ΄ 21 23) και ταυτόχρονα έχει τη διαρκή αίσθηση ότι Τον αγνοεί Ή ορθότερα αισθάνεται ότι το μόνο καταληπτό απrsquo τον Θεό είναι η ακαταληψία Του Αυτή η ενσυνείδητη γνώση του Θεού γεννά περισσότερα ερωτήματα στον άνθρωπο απrsquo όσα απαντά Διότι μυστήριο ανεξιχνίαστο και απερίγραπτο είναι ο Θεός Όμως ο άνθρωπος δεν απογοητεύεται από την αδυναμία του να κατανοήσει πλήρως τον Θεό Αυτή η πνευματική αίσθηση που ήδη έχει αποκτήσει τόν γεμίζει με κάποια άρρητη γλυκύτητα και τον ωθεί σε εντονότερη αναζήτηση του Θεού

Τα βιώματα μιας τέτοιας εμπειρικής αποκαλυπτικής γνώσεως είναι κατά τον άγιο Συμεών laquoνῷ καί λόγῳ ἀκατάληπτα καί ἄφρασταraquo (Ύμνος ΚΘ΄ 284-293 SC 174 334) laquoΠῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ πῶς δέ μακράν σε βλέπω πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ ἐν ουρανῷ δrsquo ὁρῶ σεraquo (Ύμνος Ζ΄ 1-2 SC 156 208) Γιrsquo αυτό και ο ίδιος ο ιερός Πατήρ συμβουλεύει Για τα θέματα αυτά laquoμή ἐρώτα μή ἐρεύνα μή ἐκζήτειraquo Αφού ο άνθρωπος αδυνατεί να μετρήσει τις σταγόνες της βροχής ή την άμμο της θαλάσσης laquoπῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν ἥν ἐνδείκνυται μεθrsquo ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων (Ύμνος ΚΘ΄ 267-283 SC 174 332) Μπαίνοντας ο πιστός σrsquo αυτή τη διαδικασία σrsquo αυτή την εμπειρία ορθότερα επιποθεί περισσότερο τη σχέση και τη γνώση του Θεού στην άληκτη αιωνιότητα Γιατί δεν του αρκεί να Τον γνωρίζει laquoδιrsquo ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματιraquo αλλά ορέγεται να Τον αντικρίσει laquoπρόσωπον πρός πρόσωπονraquo laquoκαθώς ἐστιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12 Α΄ Ιω γ΄ 2) Αυτή η τέλεια γνώση του Θεού ndash όσο δηλαδή μπορεί να laquoχωρέσειraquo ο άνθρωπος σrsquo αυτή ndash θα επιτευχθεί στη βασιλεία των ουρανών Ο Κύριος είπε ότι αυτή η βασιλεία του Θεού είναι η γνώση του Θεού (βλ Ιω ιζ΄ 3) laquoἐν ὁράσειraquo Αν η βιολογική ζωή καθίσταται δυσχερής χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων πολύ περισσότερο η πνευματική ζωή απαιτεί τους δικούς της πνευματικούς νόμους και τις δικές της πνευματικές αισθήσεις Υπάρχει γεύση πνευματική Γεύση των μυστηρίων του Θεού (βλ Ψαλ λγ΄ 9) Υπάρχει πνευματική ακοή Ακοή λεπτή που συλλαμβάνει τα μηνύματα του ουρανού τη φωνή του Θεού μέσα μας Είναι η ακοή στην οποία αναφέρεται ο Κύριος λέγοντας laquoὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτωraquo (Ματθ ια΄ 15) Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και όραση πνευματική Είναι η όραση που δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μας μάτια Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κανείς ενώ είναι τυφλός να βλέπει με μάτια πνευματικά Βέβαια το κεφάλαιο της πνευματικής ζωής που αφορά στη θέα των μυστηρίων του Θεού και του ίδιου του Θεού αναφέρεται σε δυσπρόσιτα πνευματικά ύψη τέτοια που μόνο οι άγιοι μπορούν να τα προσεγγίσουν και να μας μεταδώσουν κάτι από τις εμπειρίες τους και από τον τρόπο προσεγγίσεως και βιώσεώς τους Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εμφανίζει ως οδό που οδηγεί στη θέα στη γνώση και κοινωνία του Θεού την οδό της τηρήσεως των θείων Του εντολών Η τήρηση των εντολών λέγει αναβιβάζει τον άνθρωπο laquoπρος ύψος πνευματικής θεωρίαςraquo έτσι ώστε laquoαὐτόν τε τόν Θεόν ἀπλανῶς ὁρᾷ καί την γενομένην εἰς αὐτόν ἀλλοίωσιν τρανῶς κατανοεῖraquo (Κεφάλαια γνωστικά και θεολογικά εικοσιπέντε 8 Φιλοκαλία ΕΠΕ 19Α 460) laquoΑίφνης λέγει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης η ψυχή βλέπει τον Κύριον και αναγνωρίζει Αυτόνhellip Ο Κύριος γνωρίζεται εν Πνεύματι Αγίω και το Πνεύμα το Άγιον πληροί όλον τον άνθρωπον το πνεύμα την ψυχήν το σώμα αυτού Ούτως ο Θεός γνωρίζεται εν ουρανώ και επί της γηςraquo (Αρχιμ Σωφρονίου [Σαχάρωφ] Άσκησις και θεωρία σελ 128-129) laquoΝῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα οἴδαμεν δέ ότι ἐάν φανερωθῇ ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστιraquo (Α΄ Ιω γ΄ 2) θεολογεί ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής Και ο π Σωφρόνιος (Σαχάρωφ) γράφει σχετικά laquoΚατrsquo ουσίαν ο Θεός παραμένει πάντοτε ο Αυτός εν πάση φανερώσει Αυτού εις τον άνθρωπον ημείς όμως δεν δεχόμεθα Αυτόν κατά τον οφειλόμενον τρόπον Δεν δυνάμεθα να προσλάβωμεν Αυτόν εις το απόλυτον πλήρωμα Αυτού εντός των ορίων της γης εν τούτοις όμως laquoβλέπομενraquo Αυτόν έστω και laquoδιrsquo εσόπτρου εν αινίγματιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12) Και το laquoέσοπτρον τούτο δεν είναι πάντοτε εις τον αυτόν βαθμόν laquoαινιγματώδεςraquo Εξαρτάται εκ του μέτρου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού διά των οποίων εδόθη η Αυτο-αποκάλυψις του Θεού εις ημάςraquo (Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι σελ 248)

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

του με φωνές και απειλητικές διαθέσεις Ο Συμεών τους αντιμετώπισε με γλυκύτητα και εκείνοι έξαλλοι βγήκαν από τον ναό και με κραυγές προσέφυγαν στον Πατριάρχη Σισσίνιο απαιτώντας το δίκαιό τους

Ο Πατριάρχης εκπλήσσεται κυριολεκτικά από την στάση αυτή των μοναχών και καλεί τον Συμεών στο Πατριαρχείο όπου διαπιστώνει από την αντιπαράθεση τον φθόνο των μοναχών Γι΄ αυτό και αποφασίζει να τους εξορίσει όλους Τη στιγμή αυτή η συγχωρητικότητα του Συμεών και η παντελής έλλειψη κάθε μορφής εκδικήσεως λάμπουν σε όλο τους το μεγαλείο Παρεμβαίνει στον Πατριάρχη και με έντονες παρακλήσεις τον κάμπτει έτσι ώστε να μην τους εξορίσει

Μετά από αυτό το περιστατικό ο Συμεών παραμένει στη θέση του ηγουμένου για 25 ολόκληρα χρόνια και το 1013 παραδίδει την ηγουμενία στον μαθητή του Αρσένιο ενώ ο ίδιος αποσύρεται σε κοντινό ησυχαστήριο Βρίσκεται ήδη στην ηλικία των 57 ετών και μέσα στην ησυχία επιδίδεται πλέον στο συγγραφικό του έργο

Μέσα στις άλλες συγγραφές συντάσσει και ακολουθία προς τιμήν του πνευματικού του πατρός Συμεών του Ευλαβούς του οποίου την αγιότητα αποδεχόταν και ήθελε να εορτάζει τη μνήμη του

Η πράξη του αυτή βρίσκει αντίθετο τον Μητροπολίτη Νικομηδείας Στέφανο ο οποίος και κινεί τα νήματα εναντίον του και τελικά πείθει τον Πατριάρχη αφενός να του απαγορεύσει κάθε απόδοση τιμής στον Συμεών τον Ευλαβή και αφετέρου να τον εξορίσει στην περιοχή της Χρυσουπόλεως

Ο άγιος Συμεών παίρνει τον δρόμο της εξορίας και εγκαθίσταται σε ένα ερημοκκλήσι της Αγίας Μαρίνας Ο Πατριάρχης αργότερα τον αθωώνει και τον απαλλάσσει από την εξορία επιτρέποντας του να εγκατασταθεί όπου θέλει με τον όρο να εορτάζει ιδιωτικά μόνο τη μνήμη του πνευματικού του πατρός Συμεών του Ευλαβούς Ο Συμεών προτιμά την ερημία της αγίας Μαρίνας προς τιμήν της οποίας ανήγειρε και νέο ναό και σχηματίζει γύρω απrsquo αυτόν μίκρο ποίμνιο Παραμένει εκεί έως το 1037 όταν τον βρίσκει ο θάνατος σε ηλικία 79ndash80 ετών

Η ημέρα του θανάτου του δεν του ήταν άγνωστη Την προέβλεψε Γιrsquo αυτό και ετοιμάστηκε κατάλληλα Έβαλε τους μαθητές του αφού κοινώνησε των αχράντων Μυστηρίων ndash όπως έκανε κάθε μέρα ndash να ψάλλουν τη νεκρώσιμη ακολουθία και εκείνος μόλις τελείωσε την προσευχή του σταύρωσε τα χέρια τακτοποίησε το σώμα του με ηρεμία και είπε laquoΕἰς χεῖράς σου Χριστέ Βασιλεῦ τό πνεῦμά μου παρατίθημιraquo

Την προσωνυμία laquoΝέος Θεολόγοςraquo την απέκτησε για την έμφαση που έδωσε με τη ζωή του πρωτίστως και με τα έργα του κατά δεύτερον στη μυστική αίσθηση της θείας αγάπης και του φωτός έννοιες και καταστάσεις πνευματικές για τις οποίες κάνουν λόγο και οι άλλοι δύο Θεολόγοι ο άγιος Ιωάννης ο ευαγγελιστής και ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος

Από τους μαθητές του ο πιο διακεκριμένος Νικήτας ο Στηθάτος έκανε γνωστά τα έργα του τα σημαντικότερα των οποίων είναι οι laquoΚατηχήσειςraquo οι laquoΎμνοι Θείων Ερώτωνraquo και τα laquoΠρακτικά και Θεολογικά Κεφάλαιαraquo

Η μνήμη του εορτάζεται στις 12 Μαρτίου ημέρα της κοιμήσεώς του επειδή όμως συμπίπτει με τη νηστεία τη Μεγάλης Τεσσαρακοστής μετατίθεται στις 12 Οκτωβρίου

ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ Περί τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀναστάσεως Καί ὁποία τίς ἐστιν ἤ πῶς ἐν ἡμῖν γίνεται ἡ ἀνάστασις τοῦ Χριστοῦ καί ἐν αὐτῇ ἡ ἀνάστασις τῆς

ψυχῆς Καί τί τό μυστήριον ταύτης τῆς ἀναστάσεως Ἐλέχθη μετά τό Πάσχα τῇ δευτέρᾳ τῆς δευτέρας

ἑβδομάδος τοῦ Πάσχα

Λόγος ΙΓ ΄ Ἀδελφοί και πατέρες ἤδη τό Πάσχα ἡ χαρμόσυνος ἡμέρα ἡ πάσης εὐφροσύνης καί θυμηδίας τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀναστάσεως κατά περίοδον τοῦ χρόνου παραγινομένης ἀεί μᾶλλον δέ καθ᾿ ἑκάστην καί ἀεννάως γινομένης ἐν τοῖς εἰδόσι τό μυστήριον ταύτης χαρᾶς καί ἀγαλλιάσεως(Πρβ Λουκ α΄ 14) ἀφάτου ἐπλήρωσε τάς καρδίας ἡμῶν λύσασα ἐπί τό αὐτό τῆς πανσέπτου νηστείας τόν κόπον ἤ μᾶλλον εἰπεῖν τελειώσασα καί ἅμα παρακαλέσασα ἡμῶν τάς ψυχάς διό καί πρός ἀνάπαυσιν καί εὐχαριστίαν πάντας ὁμοῦ τούς πιστούς προσκαλεσαμένη ὡς ὁρᾶτε διῆλθεν Εὐχαριστήσωμεν οὖν τῷ Κυρίῳ τῷ

ΛΟΓΟΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Περί της αναστάσεως του Χριστού Και σε τι συνίσταται αυτή δηλαδή πώς συντελείται μέσα μας η ανάσταση του Χριστού και μαζί με αυτήν η ανάσταση της ψυχής Και ποιο είναι το μυστήριο αυτής της αναστάσεως

(Εκφωνήθηκε τη Δευτέρα μετά την Κυριακή του Θωμά)

Λόγος 13ος

Ο κόπος της νηστείας και η χαρά της αναστάσεως

Αδελφοί και πατέρες ήδη πέρασε το Πάσχα αυτή η χαρμόσυνη ημέρα η αιτία κάθε χαράς και ευθυμίας Η ανάσταση του χριστού καθώς τη γιορτάζουμε κάθε χρόνο ή μάλλον καθώς συντελείται καθημερινά και αδιάλειπτα μέσα σrsquo αυτούς που τη βιώνουν μυστικά γέμισε τις καρδιές μας με ανέκφραστη χαρά και αγαλλίαση δίνοντας συγχρόνως τέλος και στον κόπο της πάνσεπτης νηστείας ή καλύτερα χαρίζοντας στις ψυχές μας την τελείωση και παρηγοριά μαζί γιrsquo αυτό και όπως βλέπετε προσκάλεσε όλους από κοινού τους πιστούς σε ανάπαυση από αυτόν τον αγώνα και σε ευχαριστία Ας ευχαριστήσουμε λοιπόν

διαβιβάσαντι ἡμᾶς τό πέλαγος(Πρβ Σ

Σολ ι΄ 18) τῆς νηστείας καί εἰς τόν λιμένα τῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως ἀγαγόντι μετ᾿ εὐθυμίας ἡμᾶς εὐχαριστήσωμεν αὐτῷ οἵ τε καλῶς καί προθύμως μετά ζεούσης προθέσεως καί ἀγώνων τῆς ἀρετῆς τόν δρόμον διανύσαντες τῆς νηστείας καί οἱ ἀσθενήσαντες περί ταῦτα δι᾿ ὀλιγωρίαν καί ψυχῆς ἀσθένειαν ἐπειδή αὐτός ἐστιν ὁ καί τοῖς σπουδαίοις ὑπέρ ἐκ περισσοῦ διδούς

τούς στεφάνους καί τούς ἀξίους μισθούς τῶν ἔργων αὐτῶν καί συγγνώμην αὖθις τοῖς ἀσθενεστέροις ὡς ἐλεήμων καί φιλάνθρωπος ἀπονέμων Ὁρᾷ γάρ τάς διαθέσεις ἡμῶν τῶν ψυχῶν καί τάς προαιρέσεις μᾶλλον ἤ τούς κόπους τοῦ σώματος δι᾿ ὧν γυμνάζομεν πρός ἀρετήν ἑαυτούς ἤ πλεῖον τήν ἄσκησιν προθυμίᾳ ψυχῆς ἐπιτείνοντες ἤ ἔλαττον δι᾿ ἀσθένειαν σώματος ταύτην τῶν σπουδαίων ποιούμενοι καί κατά τάς προθέσεις ἡμῶν ἀντιμετρεῖ τά ἔπαθλα καί τά τοῦ Πνεύματος ἑκάστῳ χαρίσματα ποιῶν ἤ περίφημον καί ἔνδοξον τῶν σπουδαίων τινά ἤ ἐῶν ταπεινόν ἔτι καί δεόμενον ἐπιπονωτέρας καθάρσεως

Ἀλλά γάρ ἴδωμεν εἰ δοκεῖ καί καλῶς ἐξετάσωμεν τί τό μυστήριον τῆς τοῦ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν ἀναστάσεως ὅπερ ἀεί τοῖς βουλομένοις ἡμῖν μυστικῶς γίνεται καί πῶς ἐν ἡμῖν ὁ Χριστός ὡς ἐν μνήματι θάπτεται καί πῶς ἑνούμενος ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανίσταται συνανιστῶν καί ἡμᾶς

τον Κύριο διότι εκείνος μας αξίωσε να διαπλεύσουμε το πέλαγος της νηστείας και να φθάσουμε με χαρά στο λιμάνι της αναστάσεώς του Ας τον ευχαριστήσουμε όλοι και όσοι διατρέξαμε το στάδιο της νηστείας σωστά και πρόθυμα με μεγάλο ζήλο και πνευματικούς αγώνες αλλά και όσοι υστερήσαμε σrsquo αυτά από αμέλεια και αδύναμη προαίρεση Γιατί αυτός είναι εκείνος που και τους επιμελείς πλουσιοπάροχα στεφανώνει και ανταμείβει επάξια για τα έργα τους και τους ασθενέστερους πάλι συγχωρεί ως ελεήμων και φιλάνθρωπος Διότι βλέπει περισσότερο τις ψυχικές μας διαθέσεις και την προαίρεσή μας παρά τους σωματικούς κόπους που καταβάλλουμε όταν γυμνάζουμε τον εαυτό μας στην αρετή είτε επιτείνοντας την άσκηση από ζήλο ψυχής είτε από αδυναμία σώματος μετριάζοντάς την συγκριτικά με την άσκηση των δυνατών Ανάλογα λοιπόν με τη διάθεσή μας απονέμει στον καθένα τα βραβεία και τα χαρίσματα του Πνεύματος και μπορεί κάποιον απrsquo όσους έδειξαν ζήλο να τον χαριτώσει και να τον δοξάσει ή να τον αφήσει ακόμη στα χαμηλά καθώς θα χρειάζεται πιο επίπονο αγώνα για την κάθαρση του από την αμαρτία

Η ανάσταση του Χριστού στην ψυχή μας

Αλλrsquo ας δούμε λοιπόν αν θέλετε κι ας εξετάσουμε προσεκτικά ποιο είναι το μυστήριο της αναστάσεως του Χριστού και Θεού μας το οποίο πάντοτε συντελείται μέσα μας μυστικά εάν θέλουμε και πώς ο Χριστός θάπτεται μέσα μας σαν σε μνήμα και πώς ενώνεται με τις ψυχές μας και ανίσταται ανασταίνοντας κι εμάς μαζί

ἑαυτῷ Ἐστι δέ ὁ σκοπός τοῦ λόγου τοιοῦτος

Ὁ Χριστός καί Θεός ἡμῶν ἐπί σταυροῦ κρεμασθείς καί προσηλώσας(Πρβ Κολασ β΄ 14) ἐν αὐτῷ τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου(Πρβ Ιω α΄ 29) θανάτου γευσάμενος(Πρβ Εβρ β΄9) κατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδου(Πρβ Εφ Δ΄9 Ψαλ πε΄ 13) Ὥσπερ οὖν ἐξ ᾅδου πάλιν ἀνελθών εἰς τό ἄχραντον ἑαυτοῦ σῶμα εἰσῆλθεν οὗ κατελθών ἐκεῖσε οὐδαμῶς ἐχωρίσθη καί εὐθύς ἀνέστη ἐκ τῶν νεκρῶν καί μετά

ταῦτα ἀνῆλθεν εἰς οὐρανούς μετά δόξης πολλῆς καί δυνάμεως(Πρβ Ματθ κδ΄30 Λουκ κα΄ 27) οὕτω δή καί νῦν ἐξερχομένων ἡμῶν ἐκ τοῦ κόσμου καί εἰσερχομένων διά τῆς τῶν παθημάτων τοῦ Κυρίου ἐξομοιώσεως(Πρβ Ρωμ ς΄ 5 Β΄ Κορ α΄ 5 Φιλιπ γ΄ 10 κα) ἐν τῷ τῆς μετανοίας καί ταπεινώσεως μνήματι αὐτός ἐκεῖνος ἐξ οὐρανῶν κατερχόμενος εἰσέρχεται ὡς ἐν τάφῳ ἐν τῷ ἡμῶν σώματι καί ἑνούμενος ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάς καί τηνικαῦτα βλέπειν ἐμπαρέχει τῷ οὕτως ἀναστάντι σύν τῷ Χριστῷ τήν δόξαν τῆς μυστικῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως

Ἀνάστασις οὖν Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα ὑπάρχει ἀνάστασις τῶν κάτω κειμένων Ἐκεῖνος γάρ μή πεσών εἰς ἁμαρτίαν ποτέ(Πρβ Ιω η΄ 46 Εβρ Δ΄15 ζ΄ 26 κα) καθά γέγραπται μηδέ ἀλλοιωθείς τῆς ἰδίας δόξης κἄν ὁπωσοῦν πῶς ἀναστήσεταί ποτε ἤ δοξασθήσεται ὁ ἀεί ὤν ὑπερδεδοξασμένος καί ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς καί ἐξουσίας(Εφ α΄ 21) διαμένων ὡσαύτως Ἀνάστασις καί δόξα Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα καθάπερ εἴρηται

με τον εαυτό του Αυτός άλλωστε είναι και ο σκοπός της παρούσης ομιλίας

Ο Χριστός και Θεός μας κρεμάστηκε επάνω στον σταυρό και κάρφωσε σrsquo αυτόν την αμαρτία του κόσμου Και αφού γεύθηκε τον θάνατο κατήλθε στα κατώτατα μέρη του άδη Όπως ακριβώς λοιπόν αφού ανήλθε πάλι από τον άδη εισήλθε στο άχραντο σώμα του από το οποίο ως Θεός καθόλου δεν χωρίστηκε όταν κατέβηκε εκεί και αμέσως ανέστη εκ των νεκρών κι έπειτα ανήλθε στους ουρανούς με δόξα πολλή και με δύναμη έτσι τώρα συμβαίνει και μrsquo εμάς Όταν δηλαδή εμείς εξερχόμαστε από τον κόσμο και εισερχόμαστε στο μνήμα της μετάνοιας και ταπεινώσεως διά της μιμήσεως των παθημάτων του Κυρίου ο ίδιος ο Χριστός κατέρχεται από τον ουρανό εισέρχεται στο σώμα μας σαν σε τάφο ενώνεται με τις ψυχές μας και τις ανασταίνει από τον πνευματικό θάνατο στον οποίο ομολογουμένως μέχρι τότε ήταν παραδομένες Και τότε παρέχει τη δυνατότητα σ΄ αυτόν που έτσι αναστήθηκε μαζί με τον Χριστό να βλέπει τη δόξα της μυστικής του αναστάσεως

Η δική μας ανάσταση Η ανάσταση λοιπόν του Χριστού είναι

η δική μας ανάσταση που είμαστε πεσμένοι κάτω στην αμαρτία Διότι εκείνος που δεν έπεσε ποτέ στην αμαρτία όπως μαρτυρεί η Γραφή και δεν αλλοτριώθηκε από τη δόξα του ούτε κατά το ελάχιστον γιατί νrsquo αναστηθεί ή να δοξαστεί αυτός που είναι αϊδίως περιβεβλημένος με υπερβάλλουσα δόξα και παραμένει υπεράνω κάθε μορφής εξουσίας χωρίς να είναι ποτέ δυνατόν να εκπέσει Η ανάσταση και η

δόξα ὑπάρχει ἡ διά τῆς ἐν ἡμῖν αὐτοῦ ἀναστάσεως γινομένη καί δεικνυμένη καί ὁρωμένη ἡμῖν Ἅπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεται

Ἀνάστασις δέ ψυχῆς ἡ ἕνωσίς ἐστι τῆς ζωῆς ὥσπερ γάρ τό νεκρόν σῶμα εἰ μή δέξεται ἐν ἑαυτῷ τήν ζῶσαν ψυχήν καί ἀμίκτως ταύτῃ μιγῇ ζῆν οὐ λέγεται οὐδέ δύναται οὕτως οὐδέ ψυχή μόνη ζῆν αὐτή καθ᾿ ἑαυτήν δύναται εἰ μή ἀρρήτως καί ἀσυγχύτως ἑνωθῇ Θεῷ τῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇ(Πρβ Α΄ Ιω ε΄ 20) Πρό γάρ τῆς ἐν γνώσει καί ὁράσει καί αἰσθήσει ἑνώσεως νεκρά ἐστιν εἰ καί νοερά ὑπάρχει καί τῇ φύσει ἀθάνατος Οὔτε γάρ γνῶσις δίχα ὁράσεως οὔτε ὅρασις δίχα αἰσθήσεως Ἔστι δέ τό λεγόμενον οὕτως ὅρασις καί ἐν τῇ ὁράσει γνῶσις καί αἴσθησις (ἐν τοῖς πνευματικοῖς δέ τοῦτό φημι ἐν γάρ τοῖς σωματικοῖς καί δίχα ὁράσεως αἴσθησις γίνεται) Οἷόν τι λέγω Τυφλός εἰς λίθον τόν πόδα κρούων αἰσθάνεται ὁ δέ νεκρός οὔ ἐν τοῖς πνευματικοῖς δε εἰ μή εἰς θεωρίαν ἔλθῃ ὁ νοῦς τῶν ὑπέρ ἔννοιαν τῆς μυστικῆς ἐνεργείας οὐκ αἰσθάνεται Ὁ οὖν πρό τῆς θεωρίας τῶν ὑπέρ νοῦν καί λόγον καί ἔννοιαν ἐπαισθάνεσθαι λέγων ἐν τοῖς πνευματικοῖς τῷ τάς ὄψεις πηρῷ ἔοικεν ὅς ἐν οἷς μέν πάσχει ἀγαθοῖς ἤ κακοῖς ἐπαισθάνεται ἀγνοεῖ δέ τά ἐν χερσίν ἤ ποσί καί τά παραίτια ζωῆς ἤ θανάτου τούτῳ γενόμενα τά γάρ ἐπερχόμενα αὐτῷ κακά ἤ ἀγαθά

δόξα του Χριστού είναι όπως μόλις είπαμε η δική μας δόξα Αυτή πραγματοποιείται όταν συντελεσθεί μέσα μας η ανάστασή του Και τότε γίνεται φανερή και έκδηλη επάνω μας Διότι από τη στιγμή που προσέλαβε τη φύση μας όσα ο ίδιος ενεργεί μέσα μας αυτά και τα προσάπτει στον εαυτό του

Η μυστική ένωση με τον Θεό Η ανάσταση εξάλλου της ψυχής είναι η ένωση με τη ζωή Διότι όπως ακριβώς το νεκρό σώμα δεν λέμε ότι ζει ούτε και είναι δυνατόν να ζει αν δεν δεχθεί μέσα του την ψυχή η οποία το ζωοποιεί και αν δεν ενωθεί με αυτήν αχώριστα έτσι και η ψυχή δεν μπορεί από μόνη της να έχει ζωή εάν δεν ενωθεί αρρήτως και ασυγχύτως με τον Θεό που είναι η όντως αιώνια ζωή Η ψυχή δηλαδή πριν από την ένωσή της με τον Θεό mdash που συντελείται με τη βιωματική γνώση και τη μυστική όραση και αίσθηση mdash είναι νεκρή παρόλο που είναι νοερά και φύσει αθάνατη Γιατί δεν έχει κανείς αυτή τη γνώση εάν δεν αισθάνεται νοερώς Με αυτό που λέω εννοώ την όραση και τη συνδεδεμένη με αυτή γνώση και αίσθηση ndash αναφέρομαι στη σφαίρα της πνευματικής ζωής διότι στη σωματική ζωή υπάρχει αίσθηση και χωρίς όραση Ας αναφέρω ένα παράδειγμα Ο τυφλός όταν σκοντάψει σε μία πέτρα το αισθάνεται αυτό ο νεκρός όμως όχι Αντίθετα στην πνευματική ζωή εάν ο νους δεν δει όσα είναι πέρα από κάθε διανοητική κατάληψη δεν αισθάνεται τη μυστική αναγεννητική ενέργεια της θείας χάριτος μέσα του Επομένως όποιος ισχυρίζεται ότι έχει πνευματική αίσθηση πριν φθάσει στη θεωρία όσων υπερβαίνουν τον νου και τον λόγο και κάθε έννοια μοιάζει με τον τυφλό που αισθάνεται όσα καλά ή κακά του συμβαίνουν αγνοεί όμως όσα είναι δίπλα του και όσα είναι γιrsquo αυτόν υπόθεση ζωής του θανάτου Διότι δεν αντιλαμβάνεται καθόλου όσα κακά ή καλά τον πλησιάζουν καθώς έχει χάσει τη δύναμη και την αίσθηση της οράσεως

οὐδαμῶς ἐπαισθάνεται τῆς ὀπτικῆς ἐστερημένος δυνάμεως και αἰσθήσεως ὅθεν καί πολλάκις τήν ῥάβδον ἐπάρας πρός τήν τοῦ ἐχθροῦ ἄμυναν ἀντ᾿ ἐκείνου ἔσθ᾿ ὅτε τόν ἑαυτοῦ φίλον μᾶλλον ἐτύπτησε τοῦ ἐχθροῦ πρό τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ ἱσταμένου καί διαγελῶντος αὐτόν

Ἀνάστασιν Χριστοῦ οἱ πλείονες μέν τῶν ἀνθρώπων πιστεύουσιν ὀλίγοι δέ λίαν εἰσίν οἱ καί ταύτην βλέποντες καθαρῶς οἱ δέ γε μή θεασάμενοι οὐδέ προσκυνεῖν δύνανται ὡς ἅγιον καί Κύριον τόν Χριστόν Ἰησοῦν ldquoΟὐδείς γάρ φησί δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳrdquo(Α΄ Κορ ιβ΄ 3) καί ἀλλαχοῦ ldquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνrdquo(Ιω δ΄24) Οὐδέ γάρ λέγει τό ἱερώτατον λόγιον ὅ καθ᾿ ἑκάστην ἐπί στόματος περιφέρομεν Ἀνάστασιν Χριστοῦ πιστεύσαντες ἀλλά τι ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονrdquo Πῶς οὖν προτρέπεται νῦν ἡμᾶς τό Πνεῦμα λέγειν τό Ἅγιον - ὡς αὐτήν ἰδόντες ἥνπερ οὐκ εἴδομεν ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιrdquo ἅπαξ πρό χιλίων ἐτῶν ἀναστάντος τοῦ Χριστοῦ καί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινός Ἆρα μή ψεύδεσθαι ἡμᾶς βούλεται ἡ θεία Γραφή Ἄπαγε ἀλλ᾿ ἀληθεύειν μᾶλλον παρεγγυᾷ ὡς ἐν ἑνί ἑκάστῳ ἡμῶν τῶν πιστῶν ἐγγινομένης δηλονότι τῆς Χριστοῦ ἀναστάσεως καί τοῦτο οὐχ ἁπλῶς ἀλλά καθ᾿

γιrsquo αυτό και συμβαίνει πολλές φορές να σηκώνει το ραβδί του για να αμυνθεί ενάντια σε κάποιον που έρχεται να τον βλάψει και αντί γιrsquo αυτόν να χτυπήσει ενίοτε τον φίλο του ενώ ο εχθρός στέκεται μπροστά στα μάτια του και τον περιγελά

Η θέαση της αναστάσεως

Στην ανάσταση του Χριστού πιστεύουν μεν οι περισσότεροι άνθρωποι ελάχιστοι όμως τη βλέπουν κιόλας καθαρά Και όσοι βέβαια δεν τη δούν δεν μπορούν και να προσκυνήσουν τον Χριστό Ιησού ως άγιο και Κύριο Διότι λέει laquoΟὐδείς δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳraquo και αλλού laquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνraquo Ούτε λέει η ιερότατη ευχή του κάθε μέρα αυτήν την περίοδο φέρουμε στο στόμα μας Ανάστασιν Χριστού πιστεύσαντες αλλά τι λέει laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονraquo Πώς λοιπόν το Πνεύμα το Άγιον μας προτρέπει να λέμε τώρα laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιraquo - σαν να την είδαμε ενώ στην πραγματικότητα δεν την έχουμε δει ndash ενώ ο Χριστός μια και μόνη φορά αναστήθηκε πριν από χίλια χρόνια και μάλιστα ούτε τότε τον είδε κανείς να ανίσταται Μήπως η ιερά ευχή θέλει να λέμε ψέματα Κάθε άλλο Μας παρακινεί να λέμε την αλήθεια ότι δηλαδή μέσα στον καθένα από εμάς τους πιστούς πραγματοποιείται η

ὥραν ὡς εἰπεῖν αὐτοῦ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ ἐν ἡμῖν ἐξανισταμένου λαμπροφοροῦντος καί ἀπαστράπτοντος τάς τῆς ἀφθαρσίας καί Θεότητος ἀστραπάς Ἡ φωτοφόρος γάρ παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ(Πρβ Ιω κα΄4) ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾷν χαρίζεται Διό καί λέγομεν rdquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνrdquo(Ψαλ ριζ΄ 27) καί τήν δευτέραν αὐτοῦ ὑποσημαίνοντες παρουσίαν ἐπιφέροντες οὕτω λέγομεν ldquoΕὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίουrdquo(Ψαλ ριζ΄ 26) Οἷς οὖν ἐπιφανῇ ὁ Χριστός ἐξαναστάς πάντως πνευματικῶς αὐτοῖς τοῖς πνευματικοῖς ὄμμασι ὁρώμενος δείκνυται Ὅταν γάρ ἐν ἡμῖν διά τοῦ Πνεύματος γένηται ἀνιστᾷ ἡμᾶς ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιεῖ καί αὐτόν ἐν ἡμῖν ὅλον ὁρᾷν ζῶντα δίδωσι τόν ἀθάνατον καί ἀνώλεθρον οὐ μόνον δέ ἀλλά καί συνανιστῶντα(Πρβ Εφ β΄ 6) καί συνδοξάζοντα(Πρβ Ρωμ η΄ 17) ἡμᾶς ἑαυτῷ τρανῶς γινώσκειν χαρίζεται καθώς πᾶσα θεία Γραφή μαρτυρεῖ

Ταῦτα τοίνυν εἰσί τά τῶν χριστιανῶν θεῖα μυστήρια αὕτη ἡ ἐγκεκρυμμένη τῆς πίστεως ἡμῶν δύναμις ἥν οἱ ἄπιστοι ἤ δύσπιστοι ἤ μᾶλλον εἰπεῖν ἡμίπιστοι οὐχ ὁρῶσιν οὔτε μήν ἰδεῖν οὐδαμῶς δύνανται(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 16) Ἄπιστοι δέ δύσπιστοι καί ἡμίπιστοι οὗτοί εἰσιν οἱ μή διά τῶν ἔργων τήν πίστιν ἐπιδεικνύμενοι(Πρβ Ιακ β΄ 18) Ἔργων γάρ δίχα καί οἱ δαίμονες πιστεύουσι(Πρβ Ιακ β΄ 19) καί Θεόν εἶναι τόν Δεσπότην ὁμολογοῦσι Χριστόν

ανάσταση του Χριστού κι αυτό όχι μια φορά αλλά ndash θα έλεγα - κάθε ώρα ο ίδιος ο Δεσπότης Χριστός ανίσταται μέσα μας λαμπροφόρος ακτινοβολώντας το εκτυφλωτικό φως της αφθαρσίας και της θεότητος

Διότι η φωτοφόρος παρουσία του Πνεύματος μας φανερώνει σαν αυγή την ανάσταση του Δεσπότου ή καλύτερα μας αξιώνει να βλέπουμε τον ίδιο τον αναστημένο Χριστό Γιrsquoαυτό και λέμε laquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνraquo Και υποδηλώνοντας τη Δευτέρα του παρουσία προσθέτουμε και τα εξής laquoΕυλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίουraquo Σrsquo όσους λοιπόν φανερωθεί ο αναστημένος Χριστός αυτοί με πνευματικό οπωσδήποτε τρόπο τον βλέπουν με τα μάτια της ψυχής Γιατί όταν έλθει μέσα μας διά της χάριτος του Αγίου Πνεύματος μας ανασταίνει εκ των νεκρών και μας ζωογονεί και μας αξιώνει να τον βλέπουμε μέσα μας ολοζώντανο αυτόν που είναι αθάνατος και άφθαρτος κι όχι μόνον αυτό αλλά και μας δίνει τη χάρη να αντιλαμβανόμαστε κεξάθαρα ότι μας καθιστά μετόχους της αναστάσεως και της δόξης του καθώς η θεία Γραφή το μαρτυρεί στο σύνολό της

Η κρυμμένη δύναμη της πίστεως

Αυτά λοιπόν είναι τα θεία μυστήρια των χριστιανών αυτή είναι η κρυμμένη δύναμη της πίστεώς μας την οποία οι άπιστοι ή δύσπιστοι ή καλύτερα ημίπιστοι δεν βλέπουν ndash κι ούτε βέβαια είναι δυνατόν κάπως να δουν Άπιστοι δύσπιστοι και ημίπιστοι είναι όσοι δεν φανερώνουν την πίστη τους με έργα Γιατί χωρίς έργα και οι δαίμονες πιστεύουν και ομολογούν ότι ο Δεσπότης Χριστός είναι Θεός Διότι

ldquoΟἴδαμεν γάρ σε(Πρβ Μαρκ α΄ 24 Λουκ δ΄ 34) φασί τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦrdquo(Πρβ Ματθ η΄ 29 κα) καί ἀλλαχοῦ ldquoΟὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνrdquo(Πραξ ις΄ 17) Ἀλλ᾿ ὅμως οὔτε τούς δαίμονας οὔτε τούς ἀνθρώπους αὐτούς ἡ τοιαύτη πίστις ὠφελήσει Οὐδέ γάρ τῆς πίστεως ταύτης ὄφελος νεκρά γάρ ἐστι κατά τόν θεῖον ἀπόστολον ldquoἩ πίστις γάρ φησί δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινrdquo(Ιακ β΄ 26) ὥσπερ καί τά ἔργα δίχα πίστεως Νεκρά δέ πῶς Ὅτι τόν ζωογονοῦντα Θεόν(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 13) οὐκ ἔχει ἐν ἑαυτῇ ὅτι τόν εἰπόντα ldquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει(Πρβ Ιω ιδ΄21 23) καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαrdquo(Ιω ιδ΄ 23) οὐκ ἐκτήσατο ἐν ἑαυτῇ ἵνα τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ ἐξαναστήσῃ τόν κεκτημένον αὐτήν ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιήσῃ αὐτόν καί τόν ἀναστάντα ἐν αὐτῷ καί αὐτόν ἀναστήσαντα κατιδεῖν χαρίσηται Νεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίν Ἡ γάρ πίστις ἡ εἰς Θεόν ἀεί ζῇ καί ζῶσα ζωοποιεῖ τούς ἐκ προθέσεως ἀγαθῆς προσερχομένους καί ὑποδεχομένους αὐτήν ἥτις καί πρό τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν πολλούς ἐκ τοῦ θανάτου εἰς την ζωήν ἀνήγαγε καί τόν Χριστόν καί Θεόν ὑπέδειξε Καί ἔμελλον ἄν εἰ ἐνέμειναν ταῖς αὐτοῦ ἐντολαῖς καί ταύτας μέχρι θανάτου(Πρβ Φιλιπ β΄ 8) ἐφύλαξαν διαφυλαχθῆναι καί αὐτοί ὑπ᾿ αὐτῶν ndash οἷοι δηλονότι γεγόνασιν ὑπό μόνης τῆς πίστεως ἐπεί δέ μετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόν(Ψαλ οζ΄ 57) καί ταῖς προτέραις αὐτῶν περιεπάρησαν

λένε laquoΟἴδαμεν σε τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦraquo και αλλού Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνraquo Αλλrsquo όμως τέτοια πίστη δεν θα ωφελήσει ούτε τους δαίμονες ούτε τους ίδιους τους ανθρώπους Δεν έχει κανένα όφελος αυτή η πίστη διότι είναι νεκρή κατά τον θείο απόστολο laquoἩ πίστις γάρ δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινraquo όπως και τα έργα χωρίς πίστη Και γιατί είναι νεκρή Επειδή δεν έχει μέσα της τον Θεό που ζωογονεί τα πάντα επειδή δεν έκανε δικό της αυτόν που είπε laquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαraquo ώστε με την παρουσία του να αναστήσει εκ νεκρών όποιον έχει τέτοια πίστη και να τον ζωογονήσει και να τον αξιώσει να δει καθαρά αυτόν που αναστήθηκε μέσα του και ανέστησε και τον ίδιο Γιrsquo αυτό τον λόγο λοιπόν είναι νεκρή μια τέτοια πίστη ή καλύτερα είναι νεκροί όσοι χωρίς έργα έχουν αυτή την πίστη Γιατί η πίστη η πίστη στον Θεό είναι πάντοτε ζωντανή και ως τέτοια μεταδίδει την πνευματική ζωή σrsquo όσους με καλή διάθεση πλησιάζουν να την εγκολπωθούν Αυτή και πριν από την εργασία των εντολών πολλούς ανέσυρε από τον θάνατο στη ζωή και τους φανέρωσε τον Χριστό και Θεό Και αν είχαν μείνει σταθεροί σrsquo αυτές και τις είχαν φυλάξει αποφασισμένοι και για θάνατο προκειμένου να μην τις παραβούν θα είχαν διαφυλαχθεί και οι ίδιοι από αυτές ndash με άλλα λόγια θα είχαν παρεμείνει στο ύψος στο οποίο τους είχε ανεβάσει μόνη η πίστη Επειδή όμως λύγισαν σαν στραβό τόξο και περιεπλάκησαν ξανά στις προηγούμενες πράξεις τους αμέσως και σε ναυάγιο της πίστεως τους

πράξεσιν εἰκότως εὐθύς καί περί τήν πίστιν εὑρέθησαν ναυαγήσαντες(Α΄ Τιμ α΄ 19) καί τοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ὁ Θεός ἑαυτούς δυστυχῶς ἀπεστέρησαν Ὅπερ ἵνα μή πάθωμεν καί ἡμεῖς τηρήσωμεν ἀξιῶ τάς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ ὅση δύναμις ἵνα καί τῶν παρόντων καί τῶν μελλόντων ἀγαθῶν λέγω δή αὐτῆς τῆς τοῦ Χριστοῦ θέας ἐπαπολαύσωμεν ἧς Χριστοῦ ᾧ ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας Ἀμήν

κατέληξαν όπως ήταν επόμενο και τον εαυτό τους δυστυχώς απεστέρησαν από τον αληθινό πλούτο που είναι ο Χριστός και Θεός Για να μην το πάθουμε κι εμείς αυτό ας τηρήσουμε παρακαλώ τις εντολές του Θεού με όση δύναμη έχουμε για να απολαύσουμε και τα παρόντα και τα μέλλοντα αγαθά ndash κι εννοώ αυτή την ίδια τη θέα του Χριστού Αυτή μακάρι όλοι να επιτύχουμε χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ω η δόξα εις τους αιώνας Αμήν

ΣΧΟΛΙΑ

Σπαθαροκουβιλάριος Κάτι μεταξύ φύλακα και υπασπιστού laquoΑδελφοί και πατέρεςraquo Οι 34 κατηχήσεις του αγίου Συμεών είναι λόγοι που εκφώνησε προς τους μοναχούς της Μονής του Αγίου Μάμαντος Ξηροκέρκου στην Κωνσταντινούπολη κατά τη διάρκεια της ηγουμενίας του εκεί Γιrsquo αυτό και αρχίζει με αυτή την προσφώνηση Άρχισαν να συντάσσονται πριν το 998 πριν δηλαδή την ανταρσία των τριάντα μοναχών (βλ laquoΒίος του Αγίου Πατρός Συμεώνhellipraquo) laquoἤ ἐῶν ταπεινόνraquo Αναφέρεται όχι στο φρόνημα αλλά στην κατάσταση του ανθρώπου Από αυτή την άποψη laquoταπεινόςraquo σημαίνει γενικά τον μέτριο τον ευτελή τον φτωχό Στο συγκεκριμένο χωρίο laquoταπεινόςraquo είναι προφανώς αυτός που δεν έχει αξιωθεί ιδιαιτέρων χαρίτων και χαρισμάτων δεν έχει γίνει κατοικητήριο του Πνεύματος καθώς χρειάζεται βαθύτερη κάθαρση laquoμυστικῶςraquo Διά του όρου δηλώνεται ο άρρητος προσωπικός τρόπος βιώσεως του μυστηρίου της Αναστάσεως Κατrsquo εξοχήν μυστικός Θεολόγος ο άγιος Συμεών αποκαλύπτει την εμπειρία και τη μετοχή του στα θεία και σωτηριώδη μυστήρια Ζει την ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εν προκειμένω όχι ως απλή ανάμνηση κάποιου παρελθοντικού γεγονότος αλλά ως εμπειρική μετοχή σrsquo αυτήν μrsquo ένα μυστικό λειτουργικό χαρισματικό τρόπο Διrsquoαυτού του laquoμυστικῶςraquo δηλώνει την άμεση και ανέκφραστη ως προς τον τρόπο εμπειρία του αναστάντος Θεού Την εμπειρία της αναστάσιμης θείας χάριτός Του η οποία είναι η κοινωνία του ίδιου του Θεού στις θείες ενέργειές Του Φανερώνει διά του όρου αυτού τη ζωντανή αίσθηση της παρουσίας του προσώπου του αναστάντος Σωτήρος Χριστού το οποίο όπως σημειώνει 4 αιώνες αργότερα άλλος μυστικός Θεολόγος ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας laquoείναι πιο οικείο σε μας απrsquo ότι η ψυχή μαςraquo (PG 150 712A) Το ιστορικό γεγονός δηλαδή της Αναστάσεως το οποίο εμφανίζεται σrsquo εμάς ως ανεξιχνίαστο μυστήριο γίνεται στους αγίους και στους laquoκαθαρούς τῇ καρδίᾳraquo βίωμα στα πλαίσια μιας προόδου κατά την οποία ο άνθρωπος αφομοιώνει το θείο μυστήριο όχι σύμφωνα με την νοοτροπία του αλλά διά της καθάρσεως και του πνευματικού του αγώνα για μια βαθιά εσωτερική αλλαγή Μεταμορφώνεται εσωτερικά καθαίρεται και χαριτώνεται ώστε να καταστεί άξιος της μυστικής αυτής εμπειρίας της Αναστάσεως Στη μακαρία αυτή κατάσταση της θείας εμπειρίας η ψυχή ζει την αληθινή της ζωή την ανάστασή της Λησμονεί εντελώς τα εαυτής Όλες οι φυσικές δυνάμεις που τη συνδέουν με τον κόσμο σιγούν Για τον λόγο αυτό και ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στο έργο του Περί Μυστικής Θεολογίας ευθύς εξαρχής απευθύνει έκκλησης στην Αγία Τριάδα να φωτισθεί και να χαριτωθεί έτσι ώστε να του αποκαλυφθούν laquoτα απλά και απόλυτα και άτρεπτα της Θεολογίας μυστήριαraquo τα οποία laquoκατά τόν ὑπέρφωτον εγκεκάλυπται τῆς κρυφιομύστου σιγῆς γνόφονraquo (PG 3 997) Ειδικότερα ο άγιος Συμεών τονίζει ότι ο άνθρωπος συλλαμβάνει τον Λόγο του θεού στην καρδιά του όπως συνέλαβε Αυτόν η Παρθένος Μαρία στην κοιλιά της Έτσι ο Χριστός μορφώνεται εντός του πιστού και ο πιστός μορφώνεται σε Θεό τα δε μέλη του είναι και αυτά μέλη Χριστού Αναφορικά προς την ανάσταση τονίζει ότι πρέπει ο άνθρωπος να γίνει διά του Αγίου Πνεύματος laquoσυμμέτοχος της πνευματικής αναστάσεωςraquo του Χριστού Και η πνευματική αυτή ανάσταση ταυτίζεται με την laquoκαθrsquo ἑκάστην γινομένην τῶν νεκρῶν ψυχῶν πνευματικῶς

πνευματικήν ἀναγέννησιν καί ἀνάστασινraquo την οποία ο αναστάς Κύριος εφάπαξ laquoκαί εἰς πάντας τοὐς βιοῦντας ἀνιστάμενος καί τάς συναποθανούσας αὐτῷ τῇ προθέσει καί τῇ πίστει ψυχάς συνεγείρων δίδωσι διά τοῦ Παναγίου αὐτοῦ Πνεύματος δωρούμενος αὐταῖς ἀπεντεῦθεν ἤδη τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶνraquo (Κατήχησις 6η SC 104 44-46) laquoκατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη λαμβάνει χώρα από το εσπέρας της Παρασκευής έως το πρωί της laquoμιᾶς τῶν σαββάτωνraquo δηλαδή από τότε που εκφώνησε επί του σταυρού το laquoτετέλεσταιraquo και παρέδωσε το πνεύμα laquoεἰς χεῖραςraquo του Πατρός Του (Ιω ιθ΄ 30 Λουκ κγ΄46) μέχρι την ανάστασή Του το πρωί της Κυριακής Κατά το διάστημα αυτό η θεωμένη ψυχή του Κυρίου παραμένει στον άδη Στον άδη κατέρχονταν οι ψυχές όλων των ανθρώπων που έζησαν προ Χριστού δικαίων και αδίκωνμ καθότι όλοι οι άνθρωποι ήταν ένοχοι αμαρτίας και βρίσκονταν υπό το κράτος του θανάτου Άφεση αμαρτιών δεν είχε δοθεί και ο δρόμος προς τη βασιλεία των ουρανών ήταν κλειστόςraquo (πρβ Ρωμ γ΄ 23 Α΄ Πετρ δ΄ 6 Α΄ Τιμ ζ΄ 10 επίσης του αγίου Νικολάου Καβάσιλα laquoΚαί ἱερεῖς γάρ καί κριταί καί προφητῶν κύκλος καί τῶν ἄλλων οἵ περί Θεόν εἴχονhellip οὐδέ σφᾶς αὐτούς ἐγκλημάτων καί δίκης ἔδειξαν καθαρούς ἀλλrsquo ἀπιόντας ἐνθένδε ᾃδης ἐξεδέχετο Δηλαδή laquoΚαι οι ιερείς και οι κριτές και όλοι οι προφήτες και όσοι γενικότερα από τους υπολοίπους ανθρώπους ήταν θεοσεβείς ούτε τους ίδιους τους εαυτούς τους δεν μπόρεσαν να αναδείξουν καθαρούς από κατηγορίες και τιμωρίες [δηλ από την ενοχή της αμαρτίας] αλλrsquo όταν έφευγαν από εδώ ο άδης όλους τους υποδεχότανraquo [Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 5 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 182-183]) Ο Κύριος κατερχόμενος στον άδη κηρύττει το ευαγγέλιο της σωτηρίας στις ψυχές όλων των laquoἀπrsquo αἰῶνοςraquo νεκρών και σώζει τους επιδεκτικούς σωτηρίας (Α΄ Πετρ γ΄ 18-19 δ΄ 6) Καθώς ήταν ο Ίδιος η αυτοζωή απολύτως ελεύθερος από αμαρτία ο Θεός ενανθρωπήσας νίκησε κατά κράτος τον θάνατο και τον άδη και laquoτόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου τοὐτrsquo ἔστι τόν διάβολονraquo (Εβρ β΄ 14) Ο άδης πλέον μοιάζει με δεσμωτήριο του οποίου τις πύλε και τα δεσμά συνέτριψε ο Κύριος ενώ τους δεσμίους laquoἐξήγαγεν ἐκ μέν τοῦ σκότους πρός ἀνέσπερον φῶς πρός δέ ζωήν αἰώνιον ἐκ θανάτουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη είναι laquoνέκρωσις ᾋδου θανάτου θάνατος ἐλευθερία ψυχῶν καί πρός οὐρανούς ἠνεῳγμένη τοῖς βουλομένοις ὁδόςraquo (Μαζίμου πλανούδη PG 147 989A στο Ι Καρμίρη Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ απόψεως ορθοδόξου σελ 112 όπου και πλουσιότατη πατερική τεκμηρίωση) Μετά Χριστόν στον άδη κατέρχονται οι ψυχές μόνον όσων δεν πίστεψαν στον Χριστό δεν θέλησαν να οικειοποιηθούν τη διά Χριστού σωτηρία και δεν μετανόησαν Ως εκ τούτου όσοι αρνήθηκαν το κήρυγμα του Χριστού προγεύονται στον άδη την οδύνη της αιωνίας κολάσεως στην οποία θα αποπεμφθούν κατά τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου Αντίθετα οι ψυχές όσων πίστεψαν και μετανόησαν μετά θάνατον οδηγούνται laquoἐν κόλποις Ἀβραάμraquo που η Γραφή ονομάζει και παράδεισονraquo (Λουκ κγrsquo 43) όπου προγεύονται τη βασιλεία των ουρανών την οποία θα κληρονομήσουν κατά τη δευτέρα παρουσία Για τη διπλή αυτή μέση κατάσταση των ψυχών βλ Λουκ ις΄ 19-31 Ας διευκρινιστεί τέλος ότι παρά τη χρήση των λέξεων laquoκάθοδοςraquo laquoπύλαιraquo laquoφυλακήraquo ο άδης δεν είναι τόπος αλλά τρόπος υπάρξεων ψυχών laquoᾋδην μή τόπον τινά οὕτως ὀνομαζόμενον οἴεσθαι ἀλλά τινα κατάστασιν ζωῆς ἀειδῆ καί ἀσώματον ἧ τήν ψυχήν ἐμβιοτεύειν παρά τῆς Γραφῆς ἐκδιδασκόμεθαraquo διότι η ασώματος φύσις mdash όπως είναι και αυτή της ψυχής mdash laquoοὐκ ἔχει σχῆμα ἵνα σωματικῶς περισχεθῇ καί οὐ σωματικῶς περιέχεται ἀλλά νοητῶςraquo (Γρηγορίου Νύσσης PG 46 85 και Ιωάννου Δαμασκηνού PG 94853 στο ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ σελ 384) laquoἍπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεταιraquo Μία όντως πρωτότυπη προσέγγιση της αφάτου κενώσεως και ταπεινώσεως

του Υιού και Λόγου του θεού Μια άλλη πτυχή της ανεννοήτου απείρου συγκαταβάσεως του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος το Οποίο σμικρύνεται και προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση διά της θείας Του ενανθρωπήσεως Λέγει λοιπόν ο ιερός πατήρ ότι από τη στιγμή που ο Υιός και Λόγος του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση μας ότι εργάζεται διά του μυστηρίου της θείας Του ενανθρωπήσεως πάνω στην πεσμένη και αμαυρωθείσα ανθρώπινη φύση μας αυτό το προσάπτει στον εαυτό Του Σαν δηλαδή να το απολαμβάνει ο Ίδιος Είναι μια ακόμη απόδειξη της ταπεινώσεώς Του της αγάπης Του που laquoστέγειraquo την ασθένειά μας το γεγονός ότι φθάνει μέχρι του σημείου να ταυτίζει τον εαυτό Του μrsquo εμάς Και πράγματι laquoἈνάστασιν Χριστοῦraquo λέμε τη στιγμή κατά την οποία Εκείνος ποτέ δεν εξέπεσε από τη ζωή όντας ο Ίδιος η όντως Ζωή Ένδοξη λέμε την αγία Ανάστασή Του αλλά η δόξα αναφέρεται σrsquo εμάς που είχαμε περιέλθει σε αδοξία και τον εξευτελισμό και όχι σrsquo Αυτόν που ενδόξως υπήρχε προαιωνίως στους κόλπους του ουρανίου Του Πατρός Αυτή είναι η ταπείνωσή Του Μέχρι τέτοιου βαθμού φθάνει η κένωσή Του Ότι μας χαρίζει ότι μας πλουτίζει ότι μας δωρίζει τα προσάπτει στον εαυτό Του σαν κι Αυτός που είναι ο Χαριτοδότης ο Πλούσιος ο Δωρεοδότης να τα έχει ανάγκη ή να τα αποκτά τώρα laquoἀσυγχύτωςraquo Η ένωση της ψυχής του πιστού με την laquoόντως αιωνία ζωήraquo είναι η κατά χάριν κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό η θέωση δηλαδή του ανθρώπου Η ένωση αυτή της κτιστής ψυχής του ανθρώπου με την άκτιστη laquoόντως αιωνία ζωήraquo τον ζωοδότη Κύριο αποκλείει κάθε ουσιαστική ταύτιση ακτίστου και κτιστού Γιrsquo αυτή την ασύγχυτη ένωση της ψυχής μετά του Θεού σημειώνει αλλού ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος laquoὬσπερ ἐν Πατρί καί Υἱῷ και Ἁγίῳ Πνεύματι εἷς Θεός ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως προσκυνεῖται οὕτω πάλιν ἐν Θεῷ καί ψυχῇ καί σώματι ἀδιαιρέτως καί ἀσυγχύτως Θεός κατά χάριν ὁ ἄνθρωπος γίνεται μήτε τοῦ σώματος εἰς ψυχήν μεταβαλλομένου μήτε τῆς ψυχῆς εἰς ψυχήν μεταπηγνυμένης ἀλλά μένων Θεός καθrsquo ὅ Θεός ἐστι καί ἡ ψυχή καθώς ἔχει φύσεως καί το σῶμα καθώς ἐπλάσθη πηλόςraquo (SC 129 130 εξ) Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος (300-390 μΧ) για την ασύγχυτη αυτή ένωση του ακτίστου Θεού με την κτιστή ψυχή του ανθρώπου γράφει τα εξής laquoἈλλrsquo ἐνταῦθα θεώρει καί διάκρινον καί σύνες πῶς ἄκουσον οὗτος Θεός αὗτη οὐ Θεός οὗτος Κύριος αὗτη δούλη οὗτος κτίστης αὗτη κτίσμα οὗτος ποιητής αὗτη ποίημα Οὐδέν κοινόν τῆς αὐτοῦ φύσεως καία αὐτῆς τυγχάνει ἀλλά διά την ἄπειρον καί ἄρρητον καί ἀνεννόητον ἀγάπην καί εὐσπλαγχνίαν αὐτοῦ εὐδόκησεν εἰς τοῦτο τό ποίημα καί κτίσμα νοερόν καί τίμιον καί ἐξαίρετον ἔργον ἐνοικῆσαι ὥς φησιν ἡ Γραφή εἰς τό εἶναι ἡμᾶς ἀπαρχήν τινα τῶν αὐτοῦ κτισμάτων εἰς τήν αὐτοῦ σοφίαν καί κοινωνίαν εἰς ἴδιον κατοικητήριον εἰς ἰδίαν καί καθαράν νύμφηνraquo (PG 34 816BC) laquoτῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇraquo Πρβ laquoταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάςraquo και laquoΝεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίνraquo όπου λέγει ότι είναι νεκροί όσοι δεν έχουν πίστη ζωντανή διά των έργων Πρόκειται για μια άλλη αντίληψη περί ζωής και θανάτου την κατά Θεόν αντίληψη η οποία προβάλλει κατά τρόπο σαφή μέσα στην Αγία Γραφή παράλληλα με τη χρήση των σχετικών λέξεων (laquoθάνατοςraquolaquoνεκρόςraquo κλπ) υπό τη συνήθη έννοια τους Έτσι θάνατος θεωρείται κατrsquoεξοχήν ο πνευματικός που είναι ο χωρισμός της ψυχής από τον Θεό με τη συστηματική διάπραξη της αμαρτίας για την οποία ο άνθρωπος δεν μετανοεί Ο βιολογικός θάνατος δηλαδή ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα αποτελεί απλώς συνέπεια του πνευαμτικού laquoδευτέρου λόγου λεπτομέρειανraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ βιβλίον Ζ΄ κεφ Α΄ 1 Η έννοια του θανάτου κατά την Γραφήν σελ 369-370) Ήδη στις πρώτες σελίδες της Γενέσεως διαβάζουμε ότι ο Θεός είχε προειδοποιήσει τους πρωτοπλάστους laquoᾗ δrsquo ἄν ἡμέρα φάγητεraquo από το δέντρο laquoτοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόνraquo

laquoθανάτῳ ἀποθανεῖσθεraquo (β΄ 17) Είναι γνωστό όμως ότι δεν πέθαναν την ημέρα της παραβάσεως της θείας εντολής παρά μόνο πνευματικά Χωρίσθηκαν από τον Θεό εξορίστηκαν από τον παράδεισο της τρυφής απέκτησαν παιδιά και μετά από πολλά χρόνια γεύθηκαν και τον σωματικό θάνατο (βλ Γεν ε΄ 5) Ομοίως στην Καινή Διαθήκη ο Πατέρας της παραβολής του ασώτου δηλώνει ότι ο γυιός του laquoνεκρός ἦν καί ἀνέζησεraquo (Λουκ ιε΄ 32) ήταν νεκρός τον καιρό της αποστασίας του και διά της μετανοίας καί επιστροφής κοντά Του (στον Θεό Πατέρα) ανέζησε και ο απόστολος Παύλος γράφει προς τους Εφεσίους ότι ο Θεός αυτούς laquoκαί ὄντας νεκρούς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷraquo (β΄ 5) Αντιστρόφως ο Κύριος διαβεβαίωσε για τους πατριάρχες Αβραάμ Ισαάκ και Ιακώβ που προ πολλού είχαν πεθάνει ότι ήταν ζωντανοί (Ματθ κβ΄ 32) Θάνατος λοιπόν είναι κυρίως η αποξένωση από το Θεό που είναι η ζωή Ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού μας δήλωσε κατηγορηματικά ότι laquoἐγώ εἰμί ἡ ζωήraquo (Ιω ιδ΄ 6) και μας διαβεβαίωσε ότι όποιος τηρεί τον λόγο Του laquoθάνατον οὐ μή θεωρήσῃ εἰς τόν αἰῶναraquo (Ιω η΄ 51) Οι Πατέρες μάλιστα χρησιμοποιούν μια άλλη λέξη Λέγουν ότι ο Θεός είναι laquoαυτοζωήraquo (Ιωάννης Δαμασκηνός PG 94 808D Γρηγόριος Νύσσης PG 45 797A κα βλ στο λεξικό του Lampe στο οικείο λήμμα) Δηλαδή δεν έχει ζωή κατά μετοχήν αλλrsquo εξ εαυτού είναι η ζωή κατrsquo απόλυτη έννοια και άρα δεν μπορεί να νοηθεί ζωή μακράν του Θεού Κατrsquo επέκτασιν και η αιώνιος ζωή η βασιλεία των ουρανών δεν είναι τίποτε άλλο παρά γνώση εμπειρική του Θεού ένωση με τον Θεό κοινωνία της αυτοζωής στην πληρότητά της (βλ Ιω ιζ΄ 3 Α΄ Ιω α΄ 3 γ΄ 2) laquoἐν γνώσειraquo Το θέμα της γνώσεως του θεού στην ορθόδοξη πνευματικότητα είναι μεγάλο αλλά και αναγκαίο να το κατέχει ο πιστός Πρώτα απrsquo όλα ο ίδιος ο Θεός δε μας θέλει κοντά Του άβουλα όντα ανελεύθερα βυθισμένα μέσα στο γνόφο της άγνοιας Είναι Θεός που γιrsquo αυτό ακριβώς αποκαλύπτει τον εαυτό Του έτσι ώστε να Τον γνωρίσουμε Γίνεται μεθεκτός απrsquo τους πιστούς σε μια ανώτερη δυνατότητα γνώσεως και εμπειρίας Ο Θεός δεν ζητεί από τους πιστούς Του μια διανοητική επιστημονική γνώση περί του προσώπου Του Βέβαια δεν είναι λάθος μια τέτοια διανοητική laquoγνώσηraquo Λάθος είναι να την ταυτίσουμε με τη βαθύτερη γνώση του Θεού που είναι περισσότερο βιωματική εμπειρία και λιγότερο διανοητική προσέγγιση Γιατί η γνώση του Θεού δεν είναι μια ανακάλυψη αλλά μια αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο Ο θεός αποκαλύπτει στον ερευνώντα άνθρωπο τον εαυτό Του Συνάπτει με τον κάθε άνθρωπο μια προσωπική διαθήκη Δεν αρέσκεται στο να έχουμε γνώσεις γιrsquo Αυτόν από τις μαρτυρίες άλλων αλλrsquo ο Ίδιος εμφανίζεται και παρέχει τη δική Του γνώση και ο άνθρωπος συνάπτει δική του προσωπική γνωριμία με τον Θεό Αυτή η γνωριμία δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο που συντελείται Γίνεται σε περίοδο που δεν την περιμένει ο άνθρωπος ή μπορεί να έλθει κατόπιν οδυνηρής αναζήτησης Μπορεί ακόμη να συμβεί σε άνθρωπο ο οποίος πολεμά τον Θεό όπως ο απόστολος Παύλος Αρχικά λοιπόν ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό Του στον άνθρωπο προκειμένου αυτός να ενθουσιαστεί από τη γλυκύτητα της γνώσεώς Του και νrsquo αρχίσει να Τον αναζητεί με πόθο και αγώνα πνευματικό Έτσι ο άνθρωπος προβιβάζεται στη γνώση του Θεού διά των ιερών μυστηρίων και της εργασίας των αγίων εντολών του Χριστού (πρβ Ιω ιδ΄ 21 23) και ταυτόχρονα έχει τη διαρκή αίσθηση ότι Τον αγνοεί Ή ορθότερα αισθάνεται ότι το μόνο καταληπτό απrsquo τον Θεό είναι η ακαταληψία Του Αυτή η ενσυνείδητη γνώση του Θεού γεννά περισσότερα ερωτήματα στον άνθρωπο απrsquo όσα απαντά Διότι μυστήριο ανεξιχνίαστο και απερίγραπτο είναι ο Θεός Όμως ο άνθρωπος δεν απογοητεύεται από την αδυναμία του να κατανοήσει πλήρως τον Θεό Αυτή η πνευματική αίσθηση που ήδη έχει αποκτήσει τόν γεμίζει με κάποια άρρητη γλυκύτητα και τον ωθεί σε εντονότερη αναζήτηση του Θεού

Τα βιώματα μιας τέτοιας εμπειρικής αποκαλυπτικής γνώσεως είναι κατά τον άγιο Συμεών laquoνῷ καί λόγῳ ἀκατάληπτα καί ἄφρασταraquo (Ύμνος ΚΘ΄ 284-293 SC 174 334) laquoΠῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ πῶς δέ μακράν σε βλέπω πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ ἐν ουρανῷ δrsquo ὁρῶ σεraquo (Ύμνος Ζ΄ 1-2 SC 156 208) Γιrsquo αυτό και ο ίδιος ο ιερός Πατήρ συμβουλεύει Για τα θέματα αυτά laquoμή ἐρώτα μή ἐρεύνα μή ἐκζήτειraquo Αφού ο άνθρωπος αδυνατεί να μετρήσει τις σταγόνες της βροχής ή την άμμο της θαλάσσης laquoπῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν ἥν ἐνδείκνυται μεθrsquo ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων (Ύμνος ΚΘ΄ 267-283 SC 174 332) Μπαίνοντας ο πιστός σrsquo αυτή τη διαδικασία σrsquo αυτή την εμπειρία ορθότερα επιποθεί περισσότερο τη σχέση και τη γνώση του Θεού στην άληκτη αιωνιότητα Γιατί δεν του αρκεί να Τον γνωρίζει laquoδιrsquo ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματιraquo αλλά ορέγεται να Τον αντικρίσει laquoπρόσωπον πρός πρόσωπονraquo laquoκαθώς ἐστιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12 Α΄ Ιω γ΄ 2) Αυτή η τέλεια γνώση του Θεού ndash όσο δηλαδή μπορεί να laquoχωρέσειraquo ο άνθρωπος σrsquo αυτή ndash θα επιτευχθεί στη βασιλεία των ουρανών Ο Κύριος είπε ότι αυτή η βασιλεία του Θεού είναι η γνώση του Θεού (βλ Ιω ιζ΄ 3) laquoἐν ὁράσειraquo Αν η βιολογική ζωή καθίσταται δυσχερής χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων πολύ περισσότερο η πνευματική ζωή απαιτεί τους δικούς της πνευματικούς νόμους και τις δικές της πνευματικές αισθήσεις Υπάρχει γεύση πνευματική Γεύση των μυστηρίων του Θεού (βλ Ψαλ λγ΄ 9) Υπάρχει πνευματική ακοή Ακοή λεπτή που συλλαμβάνει τα μηνύματα του ουρανού τη φωνή του Θεού μέσα μας Είναι η ακοή στην οποία αναφέρεται ο Κύριος λέγοντας laquoὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτωraquo (Ματθ ια΄ 15) Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και όραση πνευματική Είναι η όραση που δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μας μάτια Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κανείς ενώ είναι τυφλός να βλέπει με μάτια πνευματικά Βέβαια το κεφάλαιο της πνευματικής ζωής που αφορά στη θέα των μυστηρίων του Θεού και του ίδιου του Θεού αναφέρεται σε δυσπρόσιτα πνευματικά ύψη τέτοια που μόνο οι άγιοι μπορούν να τα προσεγγίσουν και να μας μεταδώσουν κάτι από τις εμπειρίες τους και από τον τρόπο προσεγγίσεως και βιώσεώς τους Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εμφανίζει ως οδό που οδηγεί στη θέα στη γνώση και κοινωνία του Θεού την οδό της τηρήσεως των θείων Του εντολών Η τήρηση των εντολών λέγει αναβιβάζει τον άνθρωπο laquoπρος ύψος πνευματικής θεωρίαςraquo έτσι ώστε laquoαὐτόν τε τόν Θεόν ἀπλανῶς ὁρᾷ καί την γενομένην εἰς αὐτόν ἀλλοίωσιν τρανῶς κατανοεῖraquo (Κεφάλαια γνωστικά και θεολογικά εικοσιπέντε 8 Φιλοκαλία ΕΠΕ 19Α 460) laquoΑίφνης λέγει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης η ψυχή βλέπει τον Κύριον και αναγνωρίζει Αυτόνhellip Ο Κύριος γνωρίζεται εν Πνεύματι Αγίω και το Πνεύμα το Άγιον πληροί όλον τον άνθρωπον το πνεύμα την ψυχήν το σώμα αυτού Ούτως ο Θεός γνωρίζεται εν ουρανώ και επί της γηςraquo (Αρχιμ Σωφρονίου [Σαχάρωφ] Άσκησις και θεωρία σελ 128-129) laquoΝῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα οἴδαμεν δέ ότι ἐάν φανερωθῇ ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστιraquo (Α΄ Ιω γ΄ 2) θεολογεί ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής Και ο π Σωφρόνιος (Σαχάρωφ) γράφει σχετικά laquoΚατrsquo ουσίαν ο Θεός παραμένει πάντοτε ο Αυτός εν πάση φανερώσει Αυτού εις τον άνθρωπον ημείς όμως δεν δεχόμεθα Αυτόν κατά τον οφειλόμενον τρόπον Δεν δυνάμεθα να προσλάβωμεν Αυτόν εις το απόλυτον πλήρωμα Αυτού εντός των ορίων της γης εν τούτοις όμως laquoβλέπομενraquo Αυτόν έστω και laquoδιrsquo εσόπτρου εν αινίγματιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12) Και το laquoέσοπτρον τούτο δεν είναι πάντοτε εις τον αυτόν βαθμόν laquoαινιγματώδεςraquo Εξαρτάται εκ του μέτρου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού διά των οποίων εδόθη η Αυτο-αποκάλυψις του Θεού εις ημάςraquo (Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι σελ 248)

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ Περί τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀναστάσεως Καί ὁποία τίς ἐστιν ἤ πῶς ἐν ἡμῖν γίνεται ἡ ἀνάστασις τοῦ Χριστοῦ καί ἐν αὐτῇ ἡ ἀνάστασις τῆς

ψυχῆς Καί τί τό μυστήριον ταύτης τῆς ἀναστάσεως Ἐλέχθη μετά τό Πάσχα τῇ δευτέρᾳ τῆς δευτέρας

ἑβδομάδος τοῦ Πάσχα

Λόγος ΙΓ ΄ Ἀδελφοί και πατέρες ἤδη τό Πάσχα ἡ χαρμόσυνος ἡμέρα ἡ πάσης εὐφροσύνης καί θυμηδίας τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀναστάσεως κατά περίοδον τοῦ χρόνου παραγινομένης ἀεί μᾶλλον δέ καθ᾿ ἑκάστην καί ἀεννάως γινομένης ἐν τοῖς εἰδόσι τό μυστήριον ταύτης χαρᾶς καί ἀγαλλιάσεως(Πρβ Λουκ α΄ 14) ἀφάτου ἐπλήρωσε τάς καρδίας ἡμῶν λύσασα ἐπί τό αὐτό τῆς πανσέπτου νηστείας τόν κόπον ἤ μᾶλλον εἰπεῖν τελειώσασα καί ἅμα παρακαλέσασα ἡμῶν τάς ψυχάς διό καί πρός ἀνάπαυσιν καί εὐχαριστίαν πάντας ὁμοῦ τούς πιστούς προσκαλεσαμένη ὡς ὁρᾶτε διῆλθεν Εὐχαριστήσωμεν οὖν τῷ Κυρίῳ τῷ

ΛΟΓΟΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Περί της αναστάσεως του Χριστού Και σε τι συνίσταται αυτή δηλαδή πώς συντελείται μέσα μας η ανάσταση του Χριστού και μαζί με αυτήν η ανάσταση της ψυχής Και ποιο είναι το μυστήριο αυτής της αναστάσεως

(Εκφωνήθηκε τη Δευτέρα μετά την Κυριακή του Θωμά)

Λόγος 13ος

Ο κόπος της νηστείας και η χαρά της αναστάσεως

Αδελφοί και πατέρες ήδη πέρασε το Πάσχα αυτή η χαρμόσυνη ημέρα η αιτία κάθε χαράς και ευθυμίας Η ανάσταση του χριστού καθώς τη γιορτάζουμε κάθε χρόνο ή μάλλον καθώς συντελείται καθημερινά και αδιάλειπτα μέσα σrsquo αυτούς που τη βιώνουν μυστικά γέμισε τις καρδιές μας με ανέκφραστη χαρά και αγαλλίαση δίνοντας συγχρόνως τέλος και στον κόπο της πάνσεπτης νηστείας ή καλύτερα χαρίζοντας στις ψυχές μας την τελείωση και παρηγοριά μαζί γιrsquo αυτό και όπως βλέπετε προσκάλεσε όλους από κοινού τους πιστούς σε ανάπαυση από αυτόν τον αγώνα και σε ευχαριστία Ας ευχαριστήσουμε λοιπόν

διαβιβάσαντι ἡμᾶς τό πέλαγος(Πρβ Σ

Σολ ι΄ 18) τῆς νηστείας καί εἰς τόν λιμένα τῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως ἀγαγόντι μετ᾿ εὐθυμίας ἡμᾶς εὐχαριστήσωμεν αὐτῷ οἵ τε καλῶς καί προθύμως μετά ζεούσης προθέσεως καί ἀγώνων τῆς ἀρετῆς τόν δρόμον διανύσαντες τῆς νηστείας καί οἱ ἀσθενήσαντες περί ταῦτα δι᾿ ὀλιγωρίαν καί ψυχῆς ἀσθένειαν ἐπειδή αὐτός ἐστιν ὁ καί τοῖς σπουδαίοις ὑπέρ ἐκ περισσοῦ διδούς

τούς στεφάνους καί τούς ἀξίους μισθούς τῶν ἔργων αὐτῶν καί συγγνώμην αὖθις τοῖς ἀσθενεστέροις ὡς ἐλεήμων καί φιλάνθρωπος ἀπονέμων Ὁρᾷ γάρ τάς διαθέσεις ἡμῶν τῶν ψυχῶν καί τάς προαιρέσεις μᾶλλον ἤ τούς κόπους τοῦ σώματος δι᾿ ὧν γυμνάζομεν πρός ἀρετήν ἑαυτούς ἤ πλεῖον τήν ἄσκησιν προθυμίᾳ ψυχῆς ἐπιτείνοντες ἤ ἔλαττον δι᾿ ἀσθένειαν σώματος ταύτην τῶν σπουδαίων ποιούμενοι καί κατά τάς προθέσεις ἡμῶν ἀντιμετρεῖ τά ἔπαθλα καί τά τοῦ Πνεύματος ἑκάστῳ χαρίσματα ποιῶν ἤ περίφημον καί ἔνδοξον τῶν σπουδαίων τινά ἤ ἐῶν ταπεινόν ἔτι καί δεόμενον ἐπιπονωτέρας καθάρσεως

Ἀλλά γάρ ἴδωμεν εἰ δοκεῖ καί καλῶς ἐξετάσωμεν τί τό μυστήριον τῆς τοῦ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν ἀναστάσεως ὅπερ ἀεί τοῖς βουλομένοις ἡμῖν μυστικῶς γίνεται καί πῶς ἐν ἡμῖν ὁ Χριστός ὡς ἐν μνήματι θάπτεται καί πῶς ἑνούμενος ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανίσταται συνανιστῶν καί ἡμᾶς

τον Κύριο διότι εκείνος μας αξίωσε να διαπλεύσουμε το πέλαγος της νηστείας και να φθάσουμε με χαρά στο λιμάνι της αναστάσεώς του Ας τον ευχαριστήσουμε όλοι και όσοι διατρέξαμε το στάδιο της νηστείας σωστά και πρόθυμα με μεγάλο ζήλο και πνευματικούς αγώνες αλλά και όσοι υστερήσαμε σrsquo αυτά από αμέλεια και αδύναμη προαίρεση Γιατί αυτός είναι εκείνος που και τους επιμελείς πλουσιοπάροχα στεφανώνει και ανταμείβει επάξια για τα έργα τους και τους ασθενέστερους πάλι συγχωρεί ως ελεήμων και φιλάνθρωπος Διότι βλέπει περισσότερο τις ψυχικές μας διαθέσεις και την προαίρεσή μας παρά τους σωματικούς κόπους που καταβάλλουμε όταν γυμνάζουμε τον εαυτό μας στην αρετή είτε επιτείνοντας την άσκηση από ζήλο ψυχής είτε από αδυναμία σώματος μετριάζοντάς την συγκριτικά με την άσκηση των δυνατών Ανάλογα λοιπόν με τη διάθεσή μας απονέμει στον καθένα τα βραβεία και τα χαρίσματα του Πνεύματος και μπορεί κάποιον απrsquo όσους έδειξαν ζήλο να τον χαριτώσει και να τον δοξάσει ή να τον αφήσει ακόμη στα χαμηλά καθώς θα χρειάζεται πιο επίπονο αγώνα για την κάθαρση του από την αμαρτία

Η ανάσταση του Χριστού στην ψυχή μας

Αλλrsquo ας δούμε λοιπόν αν θέλετε κι ας εξετάσουμε προσεκτικά ποιο είναι το μυστήριο της αναστάσεως του Χριστού και Θεού μας το οποίο πάντοτε συντελείται μέσα μας μυστικά εάν θέλουμε και πώς ο Χριστός θάπτεται μέσα μας σαν σε μνήμα και πώς ενώνεται με τις ψυχές μας και ανίσταται ανασταίνοντας κι εμάς μαζί

ἑαυτῷ Ἐστι δέ ὁ σκοπός τοῦ λόγου τοιοῦτος

Ὁ Χριστός καί Θεός ἡμῶν ἐπί σταυροῦ κρεμασθείς καί προσηλώσας(Πρβ Κολασ β΄ 14) ἐν αὐτῷ τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου(Πρβ Ιω α΄ 29) θανάτου γευσάμενος(Πρβ Εβρ β΄9) κατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδου(Πρβ Εφ Δ΄9 Ψαλ πε΄ 13) Ὥσπερ οὖν ἐξ ᾅδου πάλιν ἀνελθών εἰς τό ἄχραντον ἑαυτοῦ σῶμα εἰσῆλθεν οὗ κατελθών ἐκεῖσε οὐδαμῶς ἐχωρίσθη καί εὐθύς ἀνέστη ἐκ τῶν νεκρῶν καί μετά

ταῦτα ἀνῆλθεν εἰς οὐρανούς μετά δόξης πολλῆς καί δυνάμεως(Πρβ Ματθ κδ΄30 Λουκ κα΄ 27) οὕτω δή καί νῦν ἐξερχομένων ἡμῶν ἐκ τοῦ κόσμου καί εἰσερχομένων διά τῆς τῶν παθημάτων τοῦ Κυρίου ἐξομοιώσεως(Πρβ Ρωμ ς΄ 5 Β΄ Κορ α΄ 5 Φιλιπ γ΄ 10 κα) ἐν τῷ τῆς μετανοίας καί ταπεινώσεως μνήματι αὐτός ἐκεῖνος ἐξ οὐρανῶν κατερχόμενος εἰσέρχεται ὡς ἐν τάφῳ ἐν τῷ ἡμῶν σώματι καί ἑνούμενος ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάς καί τηνικαῦτα βλέπειν ἐμπαρέχει τῷ οὕτως ἀναστάντι σύν τῷ Χριστῷ τήν δόξαν τῆς μυστικῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως

Ἀνάστασις οὖν Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα ὑπάρχει ἀνάστασις τῶν κάτω κειμένων Ἐκεῖνος γάρ μή πεσών εἰς ἁμαρτίαν ποτέ(Πρβ Ιω η΄ 46 Εβρ Δ΄15 ζ΄ 26 κα) καθά γέγραπται μηδέ ἀλλοιωθείς τῆς ἰδίας δόξης κἄν ὁπωσοῦν πῶς ἀναστήσεταί ποτε ἤ δοξασθήσεται ὁ ἀεί ὤν ὑπερδεδοξασμένος καί ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς καί ἐξουσίας(Εφ α΄ 21) διαμένων ὡσαύτως Ἀνάστασις καί δόξα Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα καθάπερ εἴρηται

με τον εαυτό του Αυτός άλλωστε είναι και ο σκοπός της παρούσης ομιλίας

Ο Χριστός και Θεός μας κρεμάστηκε επάνω στον σταυρό και κάρφωσε σrsquo αυτόν την αμαρτία του κόσμου Και αφού γεύθηκε τον θάνατο κατήλθε στα κατώτατα μέρη του άδη Όπως ακριβώς λοιπόν αφού ανήλθε πάλι από τον άδη εισήλθε στο άχραντο σώμα του από το οποίο ως Θεός καθόλου δεν χωρίστηκε όταν κατέβηκε εκεί και αμέσως ανέστη εκ των νεκρών κι έπειτα ανήλθε στους ουρανούς με δόξα πολλή και με δύναμη έτσι τώρα συμβαίνει και μrsquo εμάς Όταν δηλαδή εμείς εξερχόμαστε από τον κόσμο και εισερχόμαστε στο μνήμα της μετάνοιας και ταπεινώσεως διά της μιμήσεως των παθημάτων του Κυρίου ο ίδιος ο Χριστός κατέρχεται από τον ουρανό εισέρχεται στο σώμα μας σαν σε τάφο ενώνεται με τις ψυχές μας και τις ανασταίνει από τον πνευματικό θάνατο στον οποίο ομολογουμένως μέχρι τότε ήταν παραδομένες Και τότε παρέχει τη δυνατότητα σ΄ αυτόν που έτσι αναστήθηκε μαζί με τον Χριστό να βλέπει τη δόξα της μυστικής του αναστάσεως

Η δική μας ανάσταση Η ανάσταση λοιπόν του Χριστού είναι

η δική μας ανάσταση που είμαστε πεσμένοι κάτω στην αμαρτία Διότι εκείνος που δεν έπεσε ποτέ στην αμαρτία όπως μαρτυρεί η Γραφή και δεν αλλοτριώθηκε από τη δόξα του ούτε κατά το ελάχιστον γιατί νrsquo αναστηθεί ή να δοξαστεί αυτός που είναι αϊδίως περιβεβλημένος με υπερβάλλουσα δόξα και παραμένει υπεράνω κάθε μορφής εξουσίας χωρίς να είναι ποτέ δυνατόν να εκπέσει Η ανάσταση και η

δόξα ὑπάρχει ἡ διά τῆς ἐν ἡμῖν αὐτοῦ ἀναστάσεως γινομένη καί δεικνυμένη καί ὁρωμένη ἡμῖν Ἅπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεται

Ἀνάστασις δέ ψυχῆς ἡ ἕνωσίς ἐστι τῆς ζωῆς ὥσπερ γάρ τό νεκρόν σῶμα εἰ μή δέξεται ἐν ἑαυτῷ τήν ζῶσαν ψυχήν καί ἀμίκτως ταύτῃ μιγῇ ζῆν οὐ λέγεται οὐδέ δύναται οὕτως οὐδέ ψυχή μόνη ζῆν αὐτή καθ᾿ ἑαυτήν δύναται εἰ μή ἀρρήτως καί ἀσυγχύτως ἑνωθῇ Θεῷ τῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇ(Πρβ Α΄ Ιω ε΄ 20) Πρό γάρ τῆς ἐν γνώσει καί ὁράσει καί αἰσθήσει ἑνώσεως νεκρά ἐστιν εἰ καί νοερά ὑπάρχει καί τῇ φύσει ἀθάνατος Οὔτε γάρ γνῶσις δίχα ὁράσεως οὔτε ὅρασις δίχα αἰσθήσεως Ἔστι δέ τό λεγόμενον οὕτως ὅρασις καί ἐν τῇ ὁράσει γνῶσις καί αἴσθησις (ἐν τοῖς πνευματικοῖς δέ τοῦτό φημι ἐν γάρ τοῖς σωματικοῖς καί δίχα ὁράσεως αἴσθησις γίνεται) Οἷόν τι λέγω Τυφλός εἰς λίθον τόν πόδα κρούων αἰσθάνεται ὁ δέ νεκρός οὔ ἐν τοῖς πνευματικοῖς δε εἰ μή εἰς θεωρίαν ἔλθῃ ὁ νοῦς τῶν ὑπέρ ἔννοιαν τῆς μυστικῆς ἐνεργείας οὐκ αἰσθάνεται Ὁ οὖν πρό τῆς θεωρίας τῶν ὑπέρ νοῦν καί λόγον καί ἔννοιαν ἐπαισθάνεσθαι λέγων ἐν τοῖς πνευματικοῖς τῷ τάς ὄψεις πηρῷ ἔοικεν ὅς ἐν οἷς μέν πάσχει ἀγαθοῖς ἤ κακοῖς ἐπαισθάνεται ἀγνοεῖ δέ τά ἐν χερσίν ἤ ποσί καί τά παραίτια ζωῆς ἤ θανάτου τούτῳ γενόμενα τά γάρ ἐπερχόμενα αὐτῷ κακά ἤ ἀγαθά

δόξα του Χριστού είναι όπως μόλις είπαμε η δική μας δόξα Αυτή πραγματοποιείται όταν συντελεσθεί μέσα μας η ανάστασή του Και τότε γίνεται φανερή και έκδηλη επάνω μας Διότι από τη στιγμή που προσέλαβε τη φύση μας όσα ο ίδιος ενεργεί μέσα μας αυτά και τα προσάπτει στον εαυτό του

Η μυστική ένωση με τον Θεό Η ανάσταση εξάλλου της ψυχής είναι η ένωση με τη ζωή Διότι όπως ακριβώς το νεκρό σώμα δεν λέμε ότι ζει ούτε και είναι δυνατόν να ζει αν δεν δεχθεί μέσα του την ψυχή η οποία το ζωοποιεί και αν δεν ενωθεί με αυτήν αχώριστα έτσι και η ψυχή δεν μπορεί από μόνη της να έχει ζωή εάν δεν ενωθεί αρρήτως και ασυγχύτως με τον Θεό που είναι η όντως αιώνια ζωή Η ψυχή δηλαδή πριν από την ένωσή της με τον Θεό mdash που συντελείται με τη βιωματική γνώση και τη μυστική όραση και αίσθηση mdash είναι νεκρή παρόλο που είναι νοερά και φύσει αθάνατη Γιατί δεν έχει κανείς αυτή τη γνώση εάν δεν αισθάνεται νοερώς Με αυτό που λέω εννοώ την όραση και τη συνδεδεμένη με αυτή γνώση και αίσθηση ndash αναφέρομαι στη σφαίρα της πνευματικής ζωής διότι στη σωματική ζωή υπάρχει αίσθηση και χωρίς όραση Ας αναφέρω ένα παράδειγμα Ο τυφλός όταν σκοντάψει σε μία πέτρα το αισθάνεται αυτό ο νεκρός όμως όχι Αντίθετα στην πνευματική ζωή εάν ο νους δεν δει όσα είναι πέρα από κάθε διανοητική κατάληψη δεν αισθάνεται τη μυστική αναγεννητική ενέργεια της θείας χάριτος μέσα του Επομένως όποιος ισχυρίζεται ότι έχει πνευματική αίσθηση πριν φθάσει στη θεωρία όσων υπερβαίνουν τον νου και τον λόγο και κάθε έννοια μοιάζει με τον τυφλό που αισθάνεται όσα καλά ή κακά του συμβαίνουν αγνοεί όμως όσα είναι δίπλα του και όσα είναι γιrsquo αυτόν υπόθεση ζωής του θανάτου Διότι δεν αντιλαμβάνεται καθόλου όσα κακά ή καλά τον πλησιάζουν καθώς έχει χάσει τη δύναμη και την αίσθηση της οράσεως

οὐδαμῶς ἐπαισθάνεται τῆς ὀπτικῆς ἐστερημένος δυνάμεως και αἰσθήσεως ὅθεν καί πολλάκις τήν ῥάβδον ἐπάρας πρός τήν τοῦ ἐχθροῦ ἄμυναν ἀντ᾿ ἐκείνου ἔσθ᾿ ὅτε τόν ἑαυτοῦ φίλον μᾶλλον ἐτύπτησε τοῦ ἐχθροῦ πρό τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ ἱσταμένου καί διαγελῶντος αὐτόν

Ἀνάστασιν Χριστοῦ οἱ πλείονες μέν τῶν ἀνθρώπων πιστεύουσιν ὀλίγοι δέ λίαν εἰσίν οἱ καί ταύτην βλέποντες καθαρῶς οἱ δέ γε μή θεασάμενοι οὐδέ προσκυνεῖν δύνανται ὡς ἅγιον καί Κύριον τόν Χριστόν Ἰησοῦν ldquoΟὐδείς γάρ φησί δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳrdquo(Α΄ Κορ ιβ΄ 3) καί ἀλλαχοῦ ldquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνrdquo(Ιω δ΄24) Οὐδέ γάρ λέγει τό ἱερώτατον λόγιον ὅ καθ᾿ ἑκάστην ἐπί στόματος περιφέρομεν Ἀνάστασιν Χριστοῦ πιστεύσαντες ἀλλά τι ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονrdquo Πῶς οὖν προτρέπεται νῦν ἡμᾶς τό Πνεῦμα λέγειν τό Ἅγιον - ὡς αὐτήν ἰδόντες ἥνπερ οὐκ εἴδομεν ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιrdquo ἅπαξ πρό χιλίων ἐτῶν ἀναστάντος τοῦ Χριστοῦ καί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινός Ἆρα μή ψεύδεσθαι ἡμᾶς βούλεται ἡ θεία Γραφή Ἄπαγε ἀλλ᾿ ἀληθεύειν μᾶλλον παρεγγυᾷ ὡς ἐν ἑνί ἑκάστῳ ἡμῶν τῶν πιστῶν ἐγγινομένης δηλονότι τῆς Χριστοῦ ἀναστάσεως καί τοῦτο οὐχ ἁπλῶς ἀλλά καθ᾿

γιrsquo αυτό και συμβαίνει πολλές φορές να σηκώνει το ραβδί του για να αμυνθεί ενάντια σε κάποιον που έρχεται να τον βλάψει και αντί γιrsquo αυτόν να χτυπήσει ενίοτε τον φίλο του ενώ ο εχθρός στέκεται μπροστά στα μάτια του και τον περιγελά

Η θέαση της αναστάσεως

Στην ανάσταση του Χριστού πιστεύουν μεν οι περισσότεροι άνθρωποι ελάχιστοι όμως τη βλέπουν κιόλας καθαρά Και όσοι βέβαια δεν τη δούν δεν μπορούν και να προσκυνήσουν τον Χριστό Ιησού ως άγιο και Κύριο Διότι λέει laquoΟὐδείς δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳraquo και αλλού laquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνraquo Ούτε λέει η ιερότατη ευχή του κάθε μέρα αυτήν την περίοδο φέρουμε στο στόμα μας Ανάστασιν Χριστού πιστεύσαντες αλλά τι λέει laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονraquo Πώς λοιπόν το Πνεύμα το Άγιον μας προτρέπει να λέμε τώρα laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιraquo - σαν να την είδαμε ενώ στην πραγματικότητα δεν την έχουμε δει ndash ενώ ο Χριστός μια και μόνη φορά αναστήθηκε πριν από χίλια χρόνια και μάλιστα ούτε τότε τον είδε κανείς να ανίσταται Μήπως η ιερά ευχή θέλει να λέμε ψέματα Κάθε άλλο Μας παρακινεί να λέμε την αλήθεια ότι δηλαδή μέσα στον καθένα από εμάς τους πιστούς πραγματοποιείται η

ὥραν ὡς εἰπεῖν αὐτοῦ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ ἐν ἡμῖν ἐξανισταμένου λαμπροφοροῦντος καί ἀπαστράπτοντος τάς τῆς ἀφθαρσίας καί Θεότητος ἀστραπάς Ἡ φωτοφόρος γάρ παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ(Πρβ Ιω κα΄4) ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾷν χαρίζεται Διό καί λέγομεν rdquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνrdquo(Ψαλ ριζ΄ 27) καί τήν δευτέραν αὐτοῦ ὑποσημαίνοντες παρουσίαν ἐπιφέροντες οὕτω λέγομεν ldquoΕὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίουrdquo(Ψαλ ριζ΄ 26) Οἷς οὖν ἐπιφανῇ ὁ Χριστός ἐξαναστάς πάντως πνευματικῶς αὐτοῖς τοῖς πνευματικοῖς ὄμμασι ὁρώμενος δείκνυται Ὅταν γάρ ἐν ἡμῖν διά τοῦ Πνεύματος γένηται ἀνιστᾷ ἡμᾶς ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιεῖ καί αὐτόν ἐν ἡμῖν ὅλον ὁρᾷν ζῶντα δίδωσι τόν ἀθάνατον καί ἀνώλεθρον οὐ μόνον δέ ἀλλά καί συνανιστῶντα(Πρβ Εφ β΄ 6) καί συνδοξάζοντα(Πρβ Ρωμ η΄ 17) ἡμᾶς ἑαυτῷ τρανῶς γινώσκειν χαρίζεται καθώς πᾶσα θεία Γραφή μαρτυρεῖ

Ταῦτα τοίνυν εἰσί τά τῶν χριστιανῶν θεῖα μυστήρια αὕτη ἡ ἐγκεκρυμμένη τῆς πίστεως ἡμῶν δύναμις ἥν οἱ ἄπιστοι ἤ δύσπιστοι ἤ μᾶλλον εἰπεῖν ἡμίπιστοι οὐχ ὁρῶσιν οὔτε μήν ἰδεῖν οὐδαμῶς δύνανται(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 16) Ἄπιστοι δέ δύσπιστοι καί ἡμίπιστοι οὗτοί εἰσιν οἱ μή διά τῶν ἔργων τήν πίστιν ἐπιδεικνύμενοι(Πρβ Ιακ β΄ 18) Ἔργων γάρ δίχα καί οἱ δαίμονες πιστεύουσι(Πρβ Ιακ β΄ 19) καί Θεόν εἶναι τόν Δεσπότην ὁμολογοῦσι Χριστόν

ανάσταση του Χριστού κι αυτό όχι μια φορά αλλά ndash θα έλεγα - κάθε ώρα ο ίδιος ο Δεσπότης Χριστός ανίσταται μέσα μας λαμπροφόρος ακτινοβολώντας το εκτυφλωτικό φως της αφθαρσίας και της θεότητος

Διότι η φωτοφόρος παρουσία του Πνεύματος μας φανερώνει σαν αυγή την ανάσταση του Δεσπότου ή καλύτερα μας αξιώνει να βλέπουμε τον ίδιο τον αναστημένο Χριστό Γιrsquoαυτό και λέμε laquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνraquo Και υποδηλώνοντας τη Δευτέρα του παρουσία προσθέτουμε και τα εξής laquoΕυλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίουraquo Σrsquo όσους λοιπόν φανερωθεί ο αναστημένος Χριστός αυτοί με πνευματικό οπωσδήποτε τρόπο τον βλέπουν με τα μάτια της ψυχής Γιατί όταν έλθει μέσα μας διά της χάριτος του Αγίου Πνεύματος μας ανασταίνει εκ των νεκρών και μας ζωογονεί και μας αξιώνει να τον βλέπουμε μέσα μας ολοζώντανο αυτόν που είναι αθάνατος και άφθαρτος κι όχι μόνον αυτό αλλά και μας δίνει τη χάρη να αντιλαμβανόμαστε κεξάθαρα ότι μας καθιστά μετόχους της αναστάσεως και της δόξης του καθώς η θεία Γραφή το μαρτυρεί στο σύνολό της

Η κρυμμένη δύναμη της πίστεως

Αυτά λοιπόν είναι τα θεία μυστήρια των χριστιανών αυτή είναι η κρυμμένη δύναμη της πίστεώς μας την οποία οι άπιστοι ή δύσπιστοι ή καλύτερα ημίπιστοι δεν βλέπουν ndash κι ούτε βέβαια είναι δυνατόν κάπως να δουν Άπιστοι δύσπιστοι και ημίπιστοι είναι όσοι δεν φανερώνουν την πίστη τους με έργα Γιατί χωρίς έργα και οι δαίμονες πιστεύουν και ομολογούν ότι ο Δεσπότης Χριστός είναι Θεός Διότι

ldquoΟἴδαμεν γάρ σε(Πρβ Μαρκ α΄ 24 Λουκ δ΄ 34) φασί τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦrdquo(Πρβ Ματθ η΄ 29 κα) καί ἀλλαχοῦ ldquoΟὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνrdquo(Πραξ ις΄ 17) Ἀλλ᾿ ὅμως οὔτε τούς δαίμονας οὔτε τούς ἀνθρώπους αὐτούς ἡ τοιαύτη πίστις ὠφελήσει Οὐδέ γάρ τῆς πίστεως ταύτης ὄφελος νεκρά γάρ ἐστι κατά τόν θεῖον ἀπόστολον ldquoἩ πίστις γάρ φησί δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινrdquo(Ιακ β΄ 26) ὥσπερ καί τά ἔργα δίχα πίστεως Νεκρά δέ πῶς Ὅτι τόν ζωογονοῦντα Θεόν(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 13) οὐκ ἔχει ἐν ἑαυτῇ ὅτι τόν εἰπόντα ldquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει(Πρβ Ιω ιδ΄21 23) καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαrdquo(Ιω ιδ΄ 23) οὐκ ἐκτήσατο ἐν ἑαυτῇ ἵνα τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ ἐξαναστήσῃ τόν κεκτημένον αὐτήν ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιήσῃ αὐτόν καί τόν ἀναστάντα ἐν αὐτῷ καί αὐτόν ἀναστήσαντα κατιδεῖν χαρίσηται Νεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίν Ἡ γάρ πίστις ἡ εἰς Θεόν ἀεί ζῇ καί ζῶσα ζωοποιεῖ τούς ἐκ προθέσεως ἀγαθῆς προσερχομένους καί ὑποδεχομένους αὐτήν ἥτις καί πρό τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν πολλούς ἐκ τοῦ θανάτου εἰς την ζωήν ἀνήγαγε καί τόν Χριστόν καί Θεόν ὑπέδειξε Καί ἔμελλον ἄν εἰ ἐνέμειναν ταῖς αὐτοῦ ἐντολαῖς καί ταύτας μέχρι θανάτου(Πρβ Φιλιπ β΄ 8) ἐφύλαξαν διαφυλαχθῆναι καί αὐτοί ὑπ᾿ αὐτῶν ndash οἷοι δηλονότι γεγόνασιν ὑπό μόνης τῆς πίστεως ἐπεί δέ μετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόν(Ψαλ οζ΄ 57) καί ταῖς προτέραις αὐτῶν περιεπάρησαν

λένε laquoΟἴδαμεν σε τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦraquo και αλλού Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνraquo Αλλrsquo όμως τέτοια πίστη δεν θα ωφελήσει ούτε τους δαίμονες ούτε τους ίδιους τους ανθρώπους Δεν έχει κανένα όφελος αυτή η πίστη διότι είναι νεκρή κατά τον θείο απόστολο laquoἩ πίστις γάρ δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινraquo όπως και τα έργα χωρίς πίστη Και γιατί είναι νεκρή Επειδή δεν έχει μέσα της τον Θεό που ζωογονεί τα πάντα επειδή δεν έκανε δικό της αυτόν που είπε laquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαraquo ώστε με την παρουσία του να αναστήσει εκ νεκρών όποιον έχει τέτοια πίστη και να τον ζωογονήσει και να τον αξιώσει να δει καθαρά αυτόν που αναστήθηκε μέσα του και ανέστησε και τον ίδιο Γιrsquo αυτό τον λόγο λοιπόν είναι νεκρή μια τέτοια πίστη ή καλύτερα είναι νεκροί όσοι χωρίς έργα έχουν αυτή την πίστη Γιατί η πίστη η πίστη στον Θεό είναι πάντοτε ζωντανή και ως τέτοια μεταδίδει την πνευματική ζωή σrsquo όσους με καλή διάθεση πλησιάζουν να την εγκολπωθούν Αυτή και πριν από την εργασία των εντολών πολλούς ανέσυρε από τον θάνατο στη ζωή και τους φανέρωσε τον Χριστό και Θεό Και αν είχαν μείνει σταθεροί σrsquo αυτές και τις είχαν φυλάξει αποφασισμένοι και για θάνατο προκειμένου να μην τις παραβούν θα είχαν διαφυλαχθεί και οι ίδιοι από αυτές ndash με άλλα λόγια θα είχαν παρεμείνει στο ύψος στο οποίο τους είχε ανεβάσει μόνη η πίστη Επειδή όμως λύγισαν σαν στραβό τόξο και περιεπλάκησαν ξανά στις προηγούμενες πράξεις τους αμέσως και σε ναυάγιο της πίστεως τους

πράξεσιν εἰκότως εὐθύς καί περί τήν πίστιν εὑρέθησαν ναυαγήσαντες(Α΄ Τιμ α΄ 19) καί τοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ὁ Θεός ἑαυτούς δυστυχῶς ἀπεστέρησαν Ὅπερ ἵνα μή πάθωμεν καί ἡμεῖς τηρήσωμεν ἀξιῶ τάς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ ὅση δύναμις ἵνα καί τῶν παρόντων καί τῶν μελλόντων ἀγαθῶν λέγω δή αὐτῆς τῆς τοῦ Χριστοῦ θέας ἐπαπολαύσωμεν ἧς Χριστοῦ ᾧ ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας Ἀμήν

κατέληξαν όπως ήταν επόμενο και τον εαυτό τους δυστυχώς απεστέρησαν από τον αληθινό πλούτο που είναι ο Χριστός και Θεός Για να μην το πάθουμε κι εμείς αυτό ας τηρήσουμε παρακαλώ τις εντολές του Θεού με όση δύναμη έχουμε για να απολαύσουμε και τα παρόντα και τα μέλλοντα αγαθά ndash κι εννοώ αυτή την ίδια τη θέα του Χριστού Αυτή μακάρι όλοι να επιτύχουμε χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ω η δόξα εις τους αιώνας Αμήν

ΣΧΟΛΙΑ

Σπαθαροκουβιλάριος Κάτι μεταξύ φύλακα και υπασπιστού laquoΑδελφοί και πατέρεςraquo Οι 34 κατηχήσεις του αγίου Συμεών είναι λόγοι που εκφώνησε προς τους μοναχούς της Μονής του Αγίου Μάμαντος Ξηροκέρκου στην Κωνσταντινούπολη κατά τη διάρκεια της ηγουμενίας του εκεί Γιrsquo αυτό και αρχίζει με αυτή την προσφώνηση Άρχισαν να συντάσσονται πριν το 998 πριν δηλαδή την ανταρσία των τριάντα μοναχών (βλ laquoΒίος του Αγίου Πατρός Συμεώνhellipraquo) laquoἤ ἐῶν ταπεινόνraquo Αναφέρεται όχι στο φρόνημα αλλά στην κατάσταση του ανθρώπου Από αυτή την άποψη laquoταπεινόςraquo σημαίνει γενικά τον μέτριο τον ευτελή τον φτωχό Στο συγκεκριμένο χωρίο laquoταπεινόςraquo είναι προφανώς αυτός που δεν έχει αξιωθεί ιδιαιτέρων χαρίτων και χαρισμάτων δεν έχει γίνει κατοικητήριο του Πνεύματος καθώς χρειάζεται βαθύτερη κάθαρση laquoμυστικῶςraquo Διά του όρου δηλώνεται ο άρρητος προσωπικός τρόπος βιώσεως του μυστηρίου της Αναστάσεως Κατrsquo εξοχήν μυστικός Θεολόγος ο άγιος Συμεών αποκαλύπτει την εμπειρία και τη μετοχή του στα θεία και σωτηριώδη μυστήρια Ζει την ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εν προκειμένω όχι ως απλή ανάμνηση κάποιου παρελθοντικού γεγονότος αλλά ως εμπειρική μετοχή σrsquo αυτήν μrsquo ένα μυστικό λειτουργικό χαρισματικό τρόπο Διrsquoαυτού του laquoμυστικῶςraquo δηλώνει την άμεση και ανέκφραστη ως προς τον τρόπο εμπειρία του αναστάντος Θεού Την εμπειρία της αναστάσιμης θείας χάριτός Του η οποία είναι η κοινωνία του ίδιου του Θεού στις θείες ενέργειές Του Φανερώνει διά του όρου αυτού τη ζωντανή αίσθηση της παρουσίας του προσώπου του αναστάντος Σωτήρος Χριστού το οποίο όπως σημειώνει 4 αιώνες αργότερα άλλος μυστικός Θεολόγος ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας laquoείναι πιο οικείο σε μας απrsquo ότι η ψυχή μαςraquo (PG 150 712A) Το ιστορικό γεγονός δηλαδή της Αναστάσεως το οποίο εμφανίζεται σrsquo εμάς ως ανεξιχνίαστο μυστήριο γίνεται στους αγίους και στους laquoκαθαρούς τῇ καρδίᾳraquo βίωμα στα πλαίσια μιας προόδου κατά την οποία ο άνθρωπος αφομοιώνει το θείο μυστήριο όχι σύμφωνα με την νοοτροπία του αλλά διά της καθάρσεως και του πνευματικού του αγώνα για μια βαθιά εσωτερική αλλαγή Μεταμορφώνεται εσωτερικά καθαίρεται και χαριτώνεται ώστε να καταστεί άξιος της μυστικής αυτής εμπειρίας της Αναστάσεως Στη μακαρία αυτή κατάσταση της θείας εμπειρίας η ψυχή ζει την αληθινή της ζωή την ανάστασή της Λησμονεί εντελώς τα εαυτής Όλες οι φυσικές δυνάμεις που τη συνδέουν με τον κόσμο σιγούν Για τον λόγο αυτό και ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στο έργο του Περί Μυστικής Θεολογίας ευθύς εξαρχής απευθύνει έκκλησης στην Αγία Τριάδα να φωτισθεί και να χαριτωθεί έτσι ώστε να του αποκαλυφθούν laquoτα απλά και απόλυτα και άτρεπτα της Θεολογίας μυστήριαraquo τα οποία laquoκατά τόν ὑπέρφωτον εγκεκάλυπται τῆς κρυφιομύστου σιγῆς γνόφονraquo (PG 3 997) Ειδικότερα ο άγιος Συμεών τονίζει ότι ο άνθρωπος συλλαμβάνει τον Λόγο του θεού στην καρδιά του όπως συνέλαβε Αυτόν η Παρθένος Μαρία στην κοιλιά της Έτσι ο Χριστός μορφώνεται εντός του πιστού και ο πιστός μορφώνεται σε Θεό τα δε μέλη του είναι και αυτά μέλη Χριστού Αναφορικά προς την ανάσταση τονίζει ότι πρέπει ο άνθρωπος να γίνει διά του Αγίου Πνεύματος laquoσυμμέτοχος της πνευματικής αναστάσεωςraquo του Χριστού Και η πνευματική αυτή ανάσταση ταυτίζεται με την laquoκαθrsquo ἑκάστην γινομένην τῶν νεκρῶν ψυχῶν πνευματικῶς

πνευματικήν ἀναγέννησιν καί ἀνάστασινraquo την οποία ο αναστάς Κύριος εφάπαξ laquoκαί εἰς πάντας τοὐς βιοῦντας ἀνιστάμενος καί τάς συναποθανούσας αὐτῷ τῇ προθέσει καί τῇ πίστει ψυχάς συνεγείρων δίδωσι διά τοῦ Παναγίου αὐτοῦ Πνεύματος δωρούμενος αὐταῖς ἀπεντεῦθεν ἤδη τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶνraquo (Κατήχησις 6η SC 104 44-46) laquoκατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη λαμβάνει χώρα από το εσπέρας της Παρασκευής έως το πρωί της laquoμιᾶς τῶν σαββάτωνraquo δηλαδή από τότε που εκφώνησε επί του σταυρού το laquoτετέλεσταιraquo και παρέδωσε το πνεύμα laquoεἰς χεῖραςraquo του Πατρός Του (Ιω ιθ΄ 30 Λουκ κγ΄46) μέχρι την ανάστασή Του το πρωί της Κυριακής Κατά το διάστημα αυτό η θεωμένη ψυχή του Κυρίου παραμένει στον άδη Στον άδη κατέρχονταν οι ψυχές όλων των ανθρώπων που έζησαν προ Χριστού δικαίων και αδίκωνμ καθότι όλοι οι άνθρωποι ήταν ένοχοι αμαρτίας και βρίσκονταν υπό το κράτος του θανάτου Άφεση αμαρτιών δεν είχε δοθεί και ο δρόμος προς τη βασιλεία των ουρανών ήταν κλειστόςraquo (πρβ Ρωμ γ΄ 23 Α΄ Πετρ δ΄ 6 Α΄ Τιμ ζ΄ 10 επίσης του αγίου Νικολάου Καβάσιλα laquoΚαί ἱερεῖς γάρ καί κριταί καί προφητῶν κύκλος καί τῶν ἄλλων οἵ περί Θεόν εἴχονhellip οὐδέ σφᾶς αὐτούς ἐγκλημάτων καί δίκης ἔδειξαν καθαρούς ἀλλrsquo ἀπιόντας ἐνθένδε ᾃδης ἐξεδέχετο Δηλαδή laquoΚαι οι ιερείς και οι κριτές και όλοι οι προφήτες και όσοι γενικότερα από τους υπολοίπους ανθρώπους ήταν θεοσεβείς ούτε τους ίδιους τους εαυτούς τους δεν μπόρεσαν να αναδείξουν καθαρούς από κατηγορίες και τιμωρίες [δηλ από την ενοχή της αμαρτίας] αλλrsquo όταν έφευγαν από εδώ ο άδης όλους τους υποδεχότανraquo [Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 5 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 182-183]) Ο Κύριος κατερχόμενος στον άδη κηρύττει το ευαγγέλιο της σωτηρίας στις ψυχές όλων των laquoἀπrsquo αἰῶνοςraquo νεκρών και σώζει τους επιδεκτικούς σωτηρίας (Α΄ Πετρ γ΄ 18-19 δ΄ 6) Καθώς ήταν ο Ίδιος η αυτοζωή απολύτως ελεύθερος από αμαρτία ο Θεός ενανθρωπήσας νίκησε κατά κράτος τον θάνατο και τον άδη και laquoτόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου τοὐτrsquo ἔστι τόν διάβολονraquo (Εβρ β΄ 14) Ο άδης πλέον μοιάζει με δεσμωτήριο του οποίου τις πύλε και τα δεσμά συνέτριψε ο Κύριος ενώ τους δεσμίους laquoἐξήγαγεν ἐκ μέν τοῦ σκότους πρός ἀνέσπερον φῶς πρός δέ ζωήν αἰώνιον ἐκ θανάτουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη είναι laquoνέκρωσις ᾋδου θανάτου θάνατος ἐλευθερία ψυχῶν καί πρός οὐρανούς ἠνεῳγμένη τοῖς βουλομένοις ὁδόςraquo (Μαζίμου πλανούδη PG 147 989A στο Ι Καρμίρη Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ απόψεως ορθοδόξου σελ 112 όπου και πλουσιότατη πατερική τεκμηρίωση) Μετά Χριστόν στον άδη κατέρχονται οι ψυχές μόνον όσων δεν πίστεψαν στον Χριστό δεν θέλησαν να οικειοποιηθούν τη διά Χριστού σωτηρία και δεν μετανόησαν Ως εκ τούτου όσοι αρνήθηκαν το κήρυγμα του Χριστού προγεύονται στον άδη την οδύνη της αιωνίας κολάσεως στην οποία θα αποπεμφθούν κατά τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου Αντίθετα οι ψυχές όσων πίστεψαν και μετανόησαν μετά θάνατον οδηγούνται laquoἐν κόλποις Ἀβραάμraquo που η Γραφή ονομάζει και παράδεισονraquo (Λουκ κγrsquo 43) όπου προγεύονται τη βασιλεία των ουρανών την οποία θα κληρονομήσουν κατά τη δευτέρα παρουσία Για τη διπλή αυτή μέση κατάσταση των ψυχών βλ Λουκ ις΄ 19-31 Ας διευκρινιστεί τέλος ότι παρά τη χρήση των λέξεων laquoκάθοδοςraquo laquoπύλαιraquo laquoφυλακήraquo ο άδης δεν είναι τόπος αλλά τρόπος υπάρξεων ψυχών laquoᾋδην μή τόπον τινά οὕτως ὀνομαζόμενον οἴεσθαι ἀλλά τινα κατάστασιν ζωῆς ἀειδῆ καί ἀσώματον ἧ τήν ψυχήν ἐμβιοτεύειν παρά τῆς Γραφῆς ἐκδιδασκόμεθαraquo διότι η ασώματος φύσις mdash όπως είναι και αυτή της ψυχής mdash laquoοὐκ ἔχει σχῆμα ἵνα σωματικῶς περισχεθῇ καί οὐ σωματικῶς περιέχεται ἀλλά νοητῶςraquo (Γρηγορίου Νύσσης PG 46 85 και Ιωάννου Δαμασκηνού PG 94853 στο ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ σελ 384) laquoἍπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεταιraquo Μία όντως πρωτότυπη προσέγγιση της αφάτου κενώσεως και ταπεινώσεως

του Υιού και Λόγου του θεού Μια άλλη πτυχή της ανεννοήτου απείρου συγκαταβάσεως του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος το Οποίο σμικρύνεται και προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση διά της θείας Του ενανθρωπήσεως Λέγει λοιπόν ο ιερός πατήρ ότι από τη στιγμή που ο Υιός και Λόγος του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση μας ότι εργάζεται διά του μυστηρίου της θείας Του ενανθρωπήσεως πάνω στην πεσμένη και αμαυρωθείσα ανθρώπινη φύση μας αυτό το προσάπτει στον εαυτό Του Σαν δηλαδή να το απολαμβάνει ο Ίδιος Είναι μια ακόμη απόδειξη της ταπεινώσεώς Του της αγάπης Του που laquoστέγειraquo την ασθένειά μας το γεγονός ότι φθάνει μέχρι του σημείου να ταυτίζει τον εαυτό Του μrsquo εμάς Και πράγματι laquoἈνάστασιν Χριστοῦraquo λέμε τη στιγμή κατά την οποία Εκείνος ποτέ δεν εξέπεσε από τη ζωή όντας ο Ίδιος η όντως Ζωή Ένδοξη λέμε την αγία Ανάστασή Του αλλά η δόξα αναφέρεται σrsquo εμάς που είχαμε περιέλθει σε αδοξία και τον εξευτελισμό και όχι σrsquo Αυτόν που ενδόξως υπήρχε προαιωνίως στους κόλπους του ουρανίου Του Πατρός Αυτή είναι η ταπείνωσή Του Μέχρι τέτοιου βαθμού φθάνει η κένωσή Του Ότι μας χαρίζει ότι μας πλουτίζει ότι μας δωρίζει τα προσάπτει στον εαυτό Του σαν κι Αυτός που είναι ο Χαριτοδότης ο Πλούσιος ο Δωρεοδότης να τα έχει ανάγκη ή να τα αποκτά τώρα laquoἀσυγχύτωςraquo Η ένωση της ψυχής του πιστού με την laquoόντως αιωνία ζωήraquo είναι η κατά χάριν κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό η θέωση δηλαδή του ανθρώπου Η ένωση αυτή της κτιστής ψυχής του ανθρώπου με την άκτιστη laquoόντως αιωνία ζωήraquo τον ζωοδότη Κύριο αποκλείει κάθε ουσιαστική ταύτιση ακτίστου και κτιστού Γιrsquo αυτή την ασύγχυτη ένωση της ψυχής μετά του Θεού σημειώνει αλλού ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος laquoὬσπερ ἐν Πατρί καί Υἱῷ και Ἁγίῳ Πνεύματι εἷς Θεός ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως προσκυνεῖται οὕτω πάλιν ἐν Θεῷ καί ψυχῇ καί σώματι ἀδιαιρέτως καί ἀσυγχύτως Θεός κατά χάριν ὁ ἄνθρωπος γίνεται μήτε τοῦ σώματος εἰς ψυχήν μεταβαλλομένου μήτε τῆς ψυχῆς εἰς ψυχήν μεταπηγνυμένης ἀλλά μένων Θεός καθrsquo ὅ Θεός ἐστι καί ἡ ψυχή καθώς ἔχει φύσεως καί το σῶμα καθώς ἐπλάσθη πηλόςraquo (SC 129 130 εξ) Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος (300-390 μΧ) για την ασύγχυτη αυτή ένωση του ακτίστου Θεού με την κτιστή ψυχή του ανθρώπου γράφει τα εξής laquoἈλλrsquo ἐνταῦθα θεώρει καί διάκρινον καί σύνες πῶς ἄκουσον οὗτος Θεός αὗτη οὐ Θεός οὗτος Κύριος αὗτη δούλη οὗτος κτίστης αὗτη κτίσμα οὗτος ποιητής αὗτη ποίημα Οὐδέν κοινόν τῆς αὐτοῦ φύσεως καία αὐτῆς τυγχάνει ἀλλά διά την ἄπειρον καί ἄρρητον καί ἀνεννόητον ἀγάπην καί εὐσπλαγχνίαν αὐτοῦ εὐδόκησεν εἰς τοῦτο τό ποίημα καί κτίσμα νοερόν καί τίμιον καί ἐξαίρετον ἔργον ἐνοικῆσαι ὥς φησιν ἡ Γραφή εἰς τό εἶναι ἡμᾶς ἀπαρχήν τινα τῶν αὐτοῦ κτισμάτων εἰς τήν αὐτοῦ σοφίαν καί κοινωνίαν εἰς ἴδιον κατοικητήριον εἰς ἰδίαν καί καθαράν νύμφηνraquo (PG 34 816BC) laquoτῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇraquo Πρβ laquoταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάςraquo και laquoΝεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίνraquo όπου λέγει ότι είναι νεκροί όσοι δεν έχουν πίστη ζωντανή διά των έργων Πρόκειται για μια άλλη αντίληψη περί ζωής και θανάτου την κατά Θεόν αντίληψη η οποία προβάλλει κατά τρόπο σαφή μέσα στην Αγία Γραφή παράλληλα με τη χρήση των σχετικών λέξεων (laquoθάνατοςraquolaquoνεκρόςraquo κλπ) υπό τη συνήθη έννοια τους Έτσι θάνατος θεωρείται κατrsquoεξοχήν ο πνευματικός που είναι ο χωρισμός της ψυχής από τον Θεό με τη συστηματική διάπραξη της αμαρτίας για την οποία ο άνθρωπος δεν μετανοεί Ο βιολογικός θάνατος δηλαδή ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα αποτελεί απλώς συνέπεια του πνευαμτικού laquoδευτέρου λόγου λεπτομέρειανraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ βιβλίον Ζ΄ κεφ Α΄ 1 Η έννοια του θανάτου κατά την Γραφήν σελ 369-370) Ήδη στις πρώτες σελίδες της Γενέσεως διαβάζουμε ότι ο Θεός είχε προειδοποιήσει τους πρωτοπλάστους laquoᾗ δrsquo ἄν ἡμέρα φάγητεraquo από το δέντρο laquoτοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόνraquo

laquoθανάτῳ ἀποθανεῖσθεraquo (β΄ 17) Είναι γνωστό όμως ότι δεν πέθαναν την ημέρα της παραβάσεως της θείας εντολής παρά μόνο πνευματικά Χωρίσθηκαν από τον Θεό εξορίστηκαν από τον παράδεισο της τρυφής απέκτησαν παιδιά και μετά από πολλά χρόνια γεύθηκαν και τον σωματικό θάνατο (βλ Γεν ε΄ 5) Ομοίως στην Καινή Διαθήκη ο Πατέρας της παραβολής του ασώτου δηλώνει ότι ο γυιός του laquoνεκρός ἦν καί ἀνέζησεraquo (Λουκ ιε΄ 32) ήταν νεκρός τον καιρό της αποστασίας του και διά της μετανοίας καί επιστροφής κοντά Του (στον Θεό Πατέρα) ανέζησε και ο απόστολος Παύλος γράφει προς τους Εφεσίους ότι ο Θεός αυτούς laquoκαί ὄντας νεκρούς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷraquo (β΄ 5) Αντιστρόφως ο Κύριος διαβεβαίωσε για τους πατριάρχες Αβραάμ Ισαάκ και Ιακώβ που προ πολλού είχαν πεθάνει ότι ήταν ζωντανοί (Ματθ κβ΄ 32) Θάνατος λοιπόν είναι κυρίως η αποξένωση από το Θεό που είναι η ζωή Ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού μας δήλωσε κατηγορηματικά ότι laquoἐγώ εἰμί ἡ ζωήraquo (Ιω ιδ΄ 6) και μας διαβεβαίωσε ότι όποιος τηρεί τον λόγο Του laquoθάνατον οὐ μή θεωρήσῃ εἰς τόν αἰῶναraquo (Ιω η΄ 51) Οι Πατέρες μάλιστα χρησιμοποιούν μια άλλη λέξη Λέγουν ότι ο Θεός είναι laquoαυτοζωήraquo (Ιωάννης Δαμασκηνός PG 94 808D Γρηγόριος Νύσσης PG 45 797A κα βλ στο λεξικό του Lampe στο οικείο λήμμα) Δηλαδή δεν έχει ζωή κατά μετοχήν αλλrsquo εξ εαυτού είναι η ζωή κατrsquo απόλυτη έννοια και άρα δεν μπορεί να νοηθεί ζωή μακράν του Θεού Κατrsquo επέκτασιν και η αιώνιος ζωή η βασιλεία των ουρανών δεν είναι τίποτε άλλο παρά γνώση εμπειρική του Θεού ένωση με τον Θεό κοινωνία της αυτοζωής στην πληρότητά της (βλ Ιω ιζ΄ 3 Α΄ Ιω α΄ 3 γ΄ 2) laquoἐν γνώσειraquo Το θέμα της γνώσεως του θεού στην ορθόδοξη πνευματικότητα είναι μεγάλο αλλά και αναγκαίο να το κατέχει ο πιστός Πρώτα απrsquo όλα ο ίδιος ο Θεός δε μας θέλει κοντά Του άβουλα όντα ανελεύθερα βυθισμένα μέσα στο γνόφο της άγνοιας Είναι Θεός που γιrsquo αυτό ακριβώς αποκαλύπτει τον εαυτό Του έτσι ώστε να Τον γνωρίσουμε Γίνεται μεθεκτός απrsquo τους πιστούς σε μια ανώτερη δυνατότητα γνώσεως και εμπειρίας Ο Θεός δεν ζητεί από τους πιστούς Του μια διανοητική επιστημονική γνώση περί του προσώπου Του Βέβαια δεν είναι λάθος μια τέτοια διανοητική laquoγνώσηraquo Λάθος είναι να την ταυτίσουμε με τη βαθύτερη γνώση του Θεού που είναι περισσότερο βιωματική εμπειρία και λιγότερο διανοητική προσέγγιση Γιατί η γνώση του Θεού δεν είναι μια ανακάλυψη αλλά μια αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο Ο θεός αποκαλύπτει στον ερευνώντα άνθρωπο τον εαυτό Του Συνάπτει με τον κάθε άνθρωπο μια προσωπική διαθήκη Δεν αρέσκεται στο να έχουμε γνώσεις γιrsquo Αυτόν από τις μαρτυρίες άλλων αλλrsquo ο Ίδιος εμφανίζεται και παρέχει τη δική Του γνώση και ο άνθρωπος συνάπτει δική του προσωπική γνωριμία με τον Θεό Αυτή η γνωριμία δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο που συντελείται Γίνεται σε περίοδο που δεν την περιμένει ο άνθρωπος ή μπορεί να έλθει κατόπιν οδυνηρής αναζήτησης Μπορεί ακόμη να συμβεί σε άνθρωπο ο οποίος πολεμά τον Θεό όπως ο απόστολος Παύλος Αρχικά λοιπόν ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό Του στον άνθρωπο προκειμένου αυτός να ενθουσιαστεί από τη γλυκύτητα της γνώσεώς Του και νrsquo αρχίσει να Τον αναζητεί με πόθο και αγώνα πνευματικό Έτσι ο άνθρωπος προβιβάζεται στη γνώση του Θεού διά των ιερών μυστηρίων και της εργασίας των αγίων εντολών του Χριστού (πρβ Ιω ιδ΄ 21 23) και ταυτόχρονα έχει τη διαρκή αίσθηση ότι Τον αγνοεί Ή ορθότερα αισθάνεται ότι το μόνο καταληπτό απrsquo τον Θεό είναι η ακαταληψία Του Αυτή η ενσυνείδητη γνώση του Θεού γεννά περισσότερα ερωτήματα στον άνθρωπο απrsquo όσα απαντά Διότι μυστήριο ανεξιχνίαστο και απερίγραπτο είναι ο Θεός Όμως ο άνθρωπος δεν απογοητεύεται από την αδυναμία του να κατανοήσει πλήρως τον Θεό Αυτή η πνευματική αίσθηση που ήδη έχει αποκτήσει τόν γεμίζει με κάποια άρρητη γλυκύτητα και τον ωθεί σε εντονότερη αναζήτηση του Θεού

Τα βιώματα μιας τέτοιας εμπειρικής αποκαλυπτικής γνώσεως είναι κατά τον άγιο Συμεών laquoνῷ καί λόγῳ ἀκατάληπτα καί ἄφρασταraquo (Ύμνος ΚΘ΄ 284-293 SC 174 334) laquoΠῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ πῶς δέ μακράν σε βλέπω πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ ἐν ουρανῷ δrsquo ὁρῶ σεraquo (Ύμνος Ζ΄ 1-2 SC 156 208) Γιrsquo αυτό και ο ίδιος ο ιερός Πατήρ συμβουλεύει Για τα θέματα αυτά laquoμή ἐρώτα μή ἐρεύνα μή ἐκζήτειraquo Αφού ο άνθρωπος αδυνατεί να μετρήσει τις σταγόνες της βροχής ή την άμμο της θαλάσσης laquoπῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν ἥν ἐνδείκνυται μεθrsquo ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων (Ύμνος ΚΘ΄ 267-283 SC 174 332) Μπαίνοντας ο πιστός σrsquo αυτή τη διαδικασία σrsquo αυτή την εμπειρία ορθότερα επιποθεί περισσότερο τη σχέση και τη γνώση του Θεού στην άληκτη αιωνιότητα Γιατί δεν του αρκεί να Τον γνωρίζει laquoδιrsquo ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματιraquo αλλά ορέγεται να Τον αντικρίσει laquoπρόσωπον πρός πρόσωπονraquo laquoκαθώς ἐστιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12 Α΄ Ιω γ΄ 2) Αυτή η τέλεια γνώση του Θεού ndash όσο δηλαδή μπορεί να laquoχωρέσειraquo ο άνθρωπος σrsquo αυτή ndash θα επιτευχθεί στη βασιλεία των ουρανών Ο Κύριος είπε ότι αυτή η βασιλεία του Θεού είναι η γνώση του Θεού (βλ Ιω ιζ΄ 3) laquoἐν ὁράσειraquo Αν η βιολογική ζωή καθίσταται δυσχερής χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων πολύ περισσότερο η πνευματική ζωή απαιτεί τους δικούς της πνευματικούς νόμους και τις δικές της πνευματικές αισθήσεις Υπάρχει γεύση πνευματική Γεύση των μυστηρίων του Θεού (βλ Ψαλ λγ΄ 9) Υπάρχει πνευματική ακοή Ακοή λεπτή που συλλαμβάνει τα μηνύματα του ουρανού τη φωνή του Θεού μέσα μας Είναι η ακοή στην οποία αναφέρεται ο Κύριος λέγοντας laquoὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτωraquo (Ματθ ια΄ 15) Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και όραση πνευματική Είναι η όραση που δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μας μάτια Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κανείς ενώ είναι τυφλός να βλέπει με μάτια πνευματικά Βέβαια το κεφάλαιο της πνευματικής ζωής που αφορά στη θέα των μυστηρίων του Θεού και του ίδιου του Θεού αναφέρεται σε δυσπρόσιτα πνευματικά ύψη τέτοια που μόνο οι άγιοι μπορούν να τα προσεγγίσουν και να μας μεταδώσουν κάτι από τις εμπειρίες τους και από τον τρόπο προσεγγίσεως και βιώσεώς τους Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εμφανίζει ως οδό που οδηγεί στη θέα στη γνώση και κοινωνία του Θεού την οδό της τηρήσεως των θείων Του εντολών Η τήρηση των εντολών λέγει αναβιβάζει τον άνθρωπο laquoπρος ύψος πνευματικής θεωρίαςraquo έτσι ώστε laquoαὐτόν τε τόν Θεόν ἀπλανῶς ὁρᾷ καί την γενομένην εἰς αὐτόν ἀλλοίωσιν τρανῶς κατανοεῖraquo (Κεφάλαια γνωστικά και θεολογικά εικοσιπέντε 8 Φιλοκαλία ΕΠΕ 19Α 460) laquoΑίφνης λέγει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης η ψυχή βλέπει τον Κύριον και αναγνωρίζει Αυτόνhellip Ο Κύριος γνωρίζεται εν Πνεύματι Αγίω και το Πνεύμα το Άγιον πληροί όλον τον άνθρωπον το πνεύμα την ψυχήν το σώμα αυτού Ούτως ο Θεός γνωρίζεται εν ουρανώ και επί της γηςraquo (Αρχιμ Σωφρονίου [Σαχάρωφ] Άσκησις και θεωρία σελ 128-129) laquoΝῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα οἴδαμεν δέ ότι ἐάν φανερωθῇ ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστιraquo (Α΄ Ιω γ΄ 2) θεολογεί ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής Και ο π Σωφρόνιος (Σαχάρωφ) γράφει σχετικά laquoΚατrsquo ουσίαν ο Θεός παραμένει πάντοτε ο Αυτός εν πάση φανερώσει Αυτού εις τον άνθρωπον ημείς όμως δεν δεχόμεθα Αυτόν κατά τον οφειλόμενον τρόπον Δεν δυνάμεθα να προσλάβωμεν Αυτόν εις το απόλυτον πλήρωμα Αυτού εντός των ορίων της γης εν τούτοις όμως laquoβλέπομενraquo Αυτόν έστω και laquoδιrsquo εσόπτρου εν αινίγματιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12) Και το laquoέσοπτρον τούτο δεν είναι πάντοτε εις τον αυτόν βαθμόν laquoαινιγματώδεςraquo Εξαρτάται εκ του μέτρου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού διά των οποίων εδόθη η Αυτο-αποκάλυψις του Θεού εις ημάςraquo (Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι σελ 248)

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

διαβιβάσαντι ἡμᾶς τό πέλαγος(Πρβ Σ

Σολ ι΄ 18) τῆς νηστείας καί εἰς τόν λιμένα τῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως ἀγαγόντι μετ᾿ εὐθυμίας ἡμᾶς εὐχαριστήσωμεν αὐτῷ οἵ τε καλῶς καί προθύμως μετά ζεούσης προθέσεως καί ἀγώνων τῆς ἀρετῆς τόν δρόμον διανύσαντες τῆς νηστείας καί οἱ ἀσθενήσαντες περί ταῦτα δι᾿ ὀλιγωρίαν καί ψυχῆς ἀσθένειαν ἐπειδή αὐτός ἐστιν ὁ καί τοῖς σπουδαίοις ὑπέρ ἐκ περισσοῦ διδούς

τούς στεφάνους καί τούς ἀξίους μισθούς τῶν ἔργων αὐτῶν καί συγγνώμην αὖθις τοῖς ἀσθενεστέροις ὡς ἐλεήμων καί φιλάνθρωπος ἀπονέμων Ὁρᾷ γάρ τάς διαθέσεις ἡμῶν τῶν ψυχῶν καί τάς προαιρέσεις μᾶλλον ἤ τούς κόπους τοῦ σώματος δι᾿ ὧν γυμνάζομεν πρός ἀρετήν ἑαυτούς ἤ πλεῖον τήν ἄσκησιν προθυμίᾳ ψυχῆς ἐπιτείνοντες ἤ ἔλαττον δι᾿ ἀσθένειαν σώματος ταύτην τῶν σπουδαίων ποιούμενοι καί κατά τάς προθέσεις ἡμῶν ἀντιμετρεῖ τά ἔπαθλα καί τά τοῦ Πνεύματος ἑκάστῳ χαρίσματα ποιῶν ἤ περίφημον καί ἔνδοξον τῶν σπουδαίων τινά ἤ ἐῶν ταπεινόν ἔτι καί δεόμενον ἐπιπονωτέρας καθάρσεως

Ἀλλά γάρ ἴδωμεν εἰ δοκεῖ καί καλῶς ἐξετάσωμεν τί τό μυστήριον τῆς τοῦ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν ἀναστάσεως ὅπερ ἀεί τοῖς βουλομένοις ἡμῖν μυστικῶς γίνεται καί πῶς ἐν ἡμῖν ὁ Χριστός ὡς ἐν μνήματι θάπτεται καί πῶς ἑνούμενος ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανίσταται συνανιστῶν καί ἡμᾶς

τον Κύριο διότι εκείνος μας αξίωσε να διαπλεύσουμε το πέλαγος της νηστείας και να φθάσουμε με χαρά στο λιμάνι της αναστάσεώς του Ας τον ευχαριστήσουμε όλοι και όσοι διατρέξαμε το στάδιο της νηστείας σωστά και πρόθυμα με μεγάλο ζήλο και πνευματικούς αγώνες αλλά και όσοι υστερήσαμε σrsquo αυτά από αμέλεια και αδύναμη προαίρεση Γιατί αυτός είναι εκείνος που και τους επιμελείς πλουσιοπάροχα στεφανώνει και ανταμείβει επάξια για τα έργα τους και τους ασθενέστερους πάλι συγχωρεί ως ελεήμων και φιλάνθρωπος Διότι βλέπει περισσότερο τις ψυχικές μας διαθέσεις και την προαίρεσή μας παρά τους σωματικούς κόπους που καταβάλλουμε όταν γυμνάζουμε τον εαυτό μας στην αρετή είτε επιτείνοντας την άσκηση από ζήλο ψυχής είτε από αδυναμία σώματος μετριάζοντάς την συγκριτικά με την άσκηση των δυνατών Ανάλογα λοιπόν με τη διάθεσή μας απονέμει στον καθένα τα βραβεία και τα χαρίσματα του Πνεύματος και μπορεί κάποιον απrsquo όσους έδειξαν ζήλο να τον χαριτώσει και να τον δοξάσει ή να τον αφήσει ακόμη στα χαμηλά καθώς θα χρειάζεται πιο επίπονο αγώνα για την κάθαρση του από την αμαρτία

Η ανάσταση του Χριστού στην ψυχή μας

Αλλrsquo ας δούμε λοιπόν αν θέλετε κι ας εξετάσουμε προσεκτικά ποιο είναι το μυστήριο της αναστάσεως του Χριστού και Θεού μας το οποίο πάντοτε συντελείται μέσα μας μυστικά εάν θέλουμε και πώς ο Χριστός θάπτεται μέσα μας σαν σε μνήμα και πώς ενώνεται με τις ψυχές μας και ανίσταται ανασταίνοντας κι εμάς μαζί

ἑαυτῷ Ἐστι δέ ὁ σκοπός τοῦ λόγου τοιοῦτος

Ὁ Χριστός καί Θεός ἡμῶν ἐπί σταυροῦ κρεμασθείς καί προσηλώσας(Πρβ Κολασ β΄ 14) ἐν αὐτῷ τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου(Πρβ Ιω α΄ 29) θανάτου γευσάμενος(Πρβ Εβρ β΄9) κατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδου(Πρβ Εφ Δ΄9 Ψαλ πε΄ 13) Ὥσπερ οὖν ἐξ ᾅδου πάλιν ἀνελθών εἰς τό ἄχραντον ἑαυτοῦ σῶμα εἰσῆλθεν οὗ κατελθών ἐκεῖσε οὐδαμῶς ἐχωρίσθη καί εὐθύς ἀνέστη ἐκ τῶν νεκρῶν καί μετά

ταῦτα ἀνῆλθεν εἰς οὐρανούς μετά δόξης πολλῆς καί δυνάμεως(Πρβ Ματθ κδ΄30 Λουκ κα΄ 27) οὕτω δή καί νῦν ἐξερχομένων ἡμῶν ἐκ τοῦ κόσμου καί εἰσερχομένων διά τῆς τῶν παθημάτων τοῦ Κυρίου ἐξομοιώσεως(Πρβ Ρωμ ς΄ 5 Β΄ Κορ α΄ 5 Φιλιπ γ΄ 10 κα) ἐν τῷ τῆς μετανοίας καί ταπεινώσεως μνήματι αὐτός ἐκεῖνος ἐξ οὐρανῶν κατερχόμενος εἰσέρχεται ὡς ἐν τάφῳ ἐν τῷ ἡμῶν σώματι καί ἑνούμενος ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάς καί τηνικαῦτα βλέπειν ἐμπαρέχει τῷ οὕτως ἀναστάντι σύν τῷ Χριστῷ τήν δόξαν τῆς μυστικῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως

Ἀνάστασις οὖν Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα ὑπάρχει ἀνάστασις τῶν κάτω κειμένων Ἐκεῖνος γάρ μή πεσών εἰς ἁμαρτίαν ποτέ(Πρβ Ιω η΄ 46 Εβρ Δ΄15 ζ΄ 26 κα) καθά γέγραπται μηδέ ἀλλοιωθείς τῆς ἰδίας δόξης κἄν ὁπωσοῦν πῶς ἀναστήσεταί ποτε ἤ δοξασθήσεται ὁ ἀεί ὤν ὑπερδεδοξασμένος καί ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς καί ἐξουσίας(Εφ α΄ 21) διαμένων ὡσαύτως Ἀνάστασις καί δόξα Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα καθάπερ εἴρηται

με τον εαυτό του Αυτός άλλωστε είναι και ο σκοπός της παρούσης ομιλίας

Ο Χριστός και Θεός μας κρεμάστηκε επάνω στον σταυρό και κάρφωσε σrsquo αυτόν την αμαρτία του κόσμου Και αφού γεύθηκε τον θάνατο κατήλθε στα κατώτατα μέρη του άδη Όπως ακριβώς λοιπόν αφού ανήλθε πάλι από τον άδη εισήλθε στο άχραντο σώμα του από το οποίο ως Θεός καθόλου δεν χωρίστηκε όταν κατέβηκε εκεί και αμέσως ανέστη εκ των νεκρών κι έπειτα ανήλθε στους ουρανούς με δόξα πολλή και με δύναμη έτσι τώρα συμβαίνει και μrsquo εμάς Όταν δηλαδή εμείς εξερχόμαστε από τον κόσμο και εισερχόμαστε στο μνήμα της μετάνοιας και ταπεινώσεως διά της μιμήσεως των παθημάτων του Κυρίου ο ίδιος ο Χριστός κατέρχεται από τον ουρανό εισέρχεται στο σώμα μας σαν σε τάφο ενώνεται με τις ψυχές μας και τις ανασταίνει από τον πνευματικό θάνατο στον οποίο ομολογουμένως μέχρι τότε ήταν παραδομένες Και τότε παρέχει τη δυνατότητα σ΄ αυτόν που έτσι αναστήθηκε μαζί με τον Χριστό να βλέπει τη δόξα της μυστικής του αναστάσεως

Η δική μας ανάσταση Η ανάσταση λοιπόν του Χριστού είναι

η δική μας ανάσταση που είμαστε πεσμένοι κάτω στην αμαρτία Διότι εκείνος που δεν έπεσε ποτέ στην αμαρτία όπως μαρτυρεί η Γραφή και δεν αλλοτριώθηκε από τη δόξα του ούτε κατά το ελάχιστον γιατί νrsquo αναστηθεί ή να δοξαστεί αυτός που είναι αϊδίως περιβεβλημένος με υπερβάλλουσα δόξα και παραμένει υπεράνω κάθε μορφής εξουσίας χωρίς να είναι ποτέ δυνατόν να εκπέσει Η ανάσταση και η

δόξα ὑπάρχει ἡ διά τῆς ἐν ἡμῖν αὐτοῦ ἀναστάσεως γινομένη καί δεικνυμένη καί ὁρωμένη ἡμῖν Ἅπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεται

Ἀνάστασις δέ ψυχῆς ἡ ἕνωσίς ἐστι τῆς ζωῆς ὥσπερ γάρ τό νεκρόν σῶμα εἰ μή δέξεται ἐν ἑαυτῷ τήν ζῶσαν ψυχήν καί ἀμίκτως ταύτῃ μιγῇ ζῆν οὐ λέγεται οὐδέ δύναται οὕτως οὐδέ ψυχή μόνη ζῆν αὐτή καθ᾿ ἑαυτήν δύναται εἰ μή ἀρρήτως καί ἀσυγχύτως ἑνωθῇ Θεῷ τῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇ(Πρβ Α΄ Ιω ε΄ 20) Πρό γάρ τῆς ἐν γνώσει καί ὁράσει καί αἰσθήσει ἑνώσεως νεκρά ἐστιν εἰ καί νοερά ὑπάρχει καί τῇ φύσει ἀθάνατος Οὔτε γάρ γνῶσις δίχα ὁράσεως οὔτε ὅρασις δίχα αἰσθήσεως Ἔστι δέ τό λεγόμενον οὕτως ὅρασις καί ἐν τῇ ὁράσει γνῶσις καί αἴσθησις (ἐν τοῖς πνευματικοῖς δέ τοῦτό φημι ἐν γάρ τοῖς σωματικοῖς καί δίχα ὁράσεως αἴσθησις γίνεται) Οἷόν τι λέγω Τυφλός εἰς λίθον τόν πόδα κρούων αἰσθάνεται ὁ δέ νεκρός οὔ ἐν τοῖς πνευματικοῖς δε εἰ μή εἰς θεωρίαν ἔλθῃ ὁ νοῦς τῶν ὑπέρ ἔννοιαν τῆς μυστικῆς ἐνεργείας οὐκ αἰσθάνεται Ὁ οὖν πρό τῆς θεωρίας τῶν ὑπέρ νοῦν καί λόγον καί ἔννοιαν ἐπαισθάνεσθαι λέγων ἐν τοῖς πνευματικοῖς τῷ τάς ὄψεις πηρῷ ἔοικεν ὅς ἐν οἷς μέν πάσχει ἀγαθοῖς ἤ κακοῖς ἐπαισθάνεται ἀγνοεῖ δέ τά ἐν χερσίν ἤ ποσί καί τά παραίτια ζωῆς ἤ θανάτου τούτῳ γενόμενα τά γάρ ἐπερχόμενα αὐτῷ κακά ἤ ἀγαθά

δόξα του Χριστού είναι όπως μόλις είπαμε η δική μας δόξα Αυτή πραγματοποιείται όταν συντελεσθεί μέσα μας η ανάστασή του Και τότε γίνεται φανερή και έκδηλη επάνω μας Διότι από τη στιγμή που προσέλαβε τη φύση μας όσα ο ίδιος ενεργεί μέσα μας αυτά και τα προσάπτει στον εαυτό του

Η μυστική ένωση με τον Θεό Η ανάσταση εξάλλου της ψυχής είναι η ένωση με τη ζωή Διότι όπως ακριβώς το νεκρό σώμα δεν λέμε ότι ζει ούτε και είναι δυνατόν να ζει αν δεν δεχθεί μέσα του την ψυχή η οποία το ζωοποιεί και αν δεν ενωθεί με αυτήν αχώριστα έτσι και η ψυχή δεν μπορεί από μόνη της να έχει ζωή εάν δεν ενωθεί αρρήτως και ασυγχύτως με τον Θεό που είναι η όντως αιώνια ζωή Η ψυχή δηλαδή πριν από την ένωσή της με τον Θεό mdash που συντελείται με τη βιωματική γνώση και τη μυστική όραση και αίσθηση mdash είναι νεκρή παρόλο που είναι νοερά και φύσει αθάνατη Γιατί δεν έχει κανείς αυτή τη γνώση εάν δεν αισθάνεται νοερώς Με αυτό που λέω εννοώ την όραση και τη συνδεδεμένη με αυτή γνώση και αίσθηση ndash αναφέρομαι στη σφαίρα της πνευματικής ζωής διότι στη σωματική ζωή υπάρχει αίσθηση και χωρίς όραση Ας αναφέρω ένα παράδειγμα Ο τυφλός όταν σκοντάψει σε μία πέτρα το αισθάνεται αυτό ο νεκρός όμως όχι Αντίθετα στην πνευματική ζωή εάν ο νους δεν δει όσα είναι πέρα από κάθε διανοητική κατάληψη δεν αισθάνεται τη μυστική αναγεννητική ενέργεια της θείας χάριτος μέσα του Επομένως όποιος ισχυρίζεται ότι έχει πνευματική αίσθηση πριν φθάσει στη θεωρία όσων υπερβαίνουν τον νου και τον λόγο και κάθε έννοια μοιάζει με τον τυφλό που αισθάνεται όσα καλά ή κακά του συμβαίνουν αγνοεί όμως όσα είναι δίπλα του και όσα είναι γιrsquo αυτόν υπόθεση ζωής του θανάτου Διότι δεν αντιλαμβάνεται καθόλου όσα κακά ή καλά τον πλησιάζουν καθώς έχει χάσει τη δύναμη και την αίσθηση της οράσεως

οὐδαμῶς ἐπαισθάνεται τῆς ὀπτικῆς ἐστερημένος δυνάμεως και αἰσθήσεως ὅθεν καί πολλάκις τήν ῥάβδον ἐπάρας πρός τήν τοῦ ἐχθροῦ ἄμυναν ἀντ᾿ ἐκείνου ἔσθ᾿ ὅτε τόν ἑαυτοῦ φίλον μᾶλλον ἐτύπτησε τοῦ ἐχθροῦ πρό τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ ἱσταμένου καί διαγελῶντος αὐτόν

Ἀνάστασιν Χριστοῦ οἱ πλείονες μέν τῶν ἀνθρώπων πιστεύουσιν ὀλίγοι δέ λίαν εἰσίν οἱ καί ταύτην βλέποντες καθαρῶς οἱ δέ γε μή θεασάμενοι οὐδέ προσκυνεῖν δύνανται ὡς ἅγιον καί Κύριον τόν Χριστόν Ἰησοῦν ldquoΟὐδείς γάρ φησί δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳrdquo(Α΄ Κορ ιβ΄ 3) καί ἀλλαχοῦ ldquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνrdquo(Ιω δ΄24) Οὐδέ γάρ λέγει τό ἱερώτατον λόγιον ὅ καθ᾿ ἑκάστην ἐπί στόματος περιφέρομεν Ἀνάστασιν Χριστοῦ πιστεύσαντες ἀλλά τι ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονrdquo Πῶς οὖν προτρέπεται νῦν ἡμᾶς τό Πνεῦμα λέγειν τό Ἅγιον - ὡς αὐτήν ἰδόντες ἥνπερ οὐκ εἴδομεν ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιrdquo ἅπαξ πρό χιλίων ἐτῶν ἀναστάντος τοῦ Χριστοῦ καί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινός Ἆρα μή ψεύδεσθαι ἡμᾶς βούλεται ἡ θεία Γραφή Ἄπαγε ἀλλ᾿ ἀληθεύειν μᾶλλον παρεγγυᾷ ὡς ἐν ἑνί ἑκάστῳ ἡμῶν τῶν πιστῶν ἐγγινομένης δηλονότι τῆς Χριστοῦ ἀναστάσεως καί τοῦτο οὐχ ἁπλῶς ἀλλά καθ᾿

γιrsquo αυτό και συμβαίνει πολλές φορές να σηκώνει το ραβδί του για να αμυνθεί ενάντια σε κάποιον που έρχεται να τον βλάψει και αντί γιrsquo αυτόν να χτυπήσει ενίοτε τον φίλο του ενώ ο εχθρός στέκεται μπροστά στα μάτια του και τον περιγελά

Η θέαση της αναστάσεως

Στην ανάσταση του Χριστού πιστεύουν μεν οι περισσότεροι άνθρωποι ελάχιστοι όμως τη βλέπουν κιόλας καθαρά Και όσοι βέβαια δεν τη δούν δεν μπορούν και να προσκυνήσουν τον Χριστό Ιησού ως άγιο και Κύριο Διότι λέει laquoΟὐδείς δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳraquo και αλλού laquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνraquo Ούτε λέει η ιερότατη ευχή του κάθε μέρα αυτήν την περίοδο φέρουμε στο στόμα μας Ανάστασιν Χριστού πιστεύσαντες αλλά τι λέει laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονraquo Πώς λοιπόν το Πνεύμα το Άγιον μας προτρέπει να λέμε τώρα laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιraquo - σαν να την είδαμε ενώ στην πραγματικότητα δεν την έχουμε δει ndash ενώ ο Χριστός μια και μόνη φορά αναστήθηκε πριν από χίλια χρόνια και μάλιστα ούτε τότε τον είδε κανείς να ανίσταται Μήπως η ιερά ευχή θέλει να λέμε ψέματα Κάθε άλλο Μας παρακινεί να λέμε την αλήθεια ότι δηλαδή μέσα στον καθένα από εμάς τους πιστούς πραγματοποιείται η

ὥραν ὡς εἰπεῖν αὐτοῦ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ ἐν ἡμῖν ἐξανισταμένου λαμπροφοροῦντος καί ἀπαστράπτοντος τάς τῆς ἀφθαρσίας καί Θεότητος ἀστραπάς Ἡ φωτοφόρος γάρ παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ(Πρβ Ιω κα΄4) ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾷν χαρίζεται Διό καί λέγομεν rdquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνrdquo(Ψαλ ριζ΄ 27) καί τήν δευτέραν αὐτοῦ ὑποσημαίνοντες παρουσίαν ἐπιφέροντες οὕτω λέγομεν ldquoΕὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίουrdquo(Ψαλ ριζ΄ 26) Οἷς οὖν ἐπιφανῇ ὁ Χριστός ἐξαναστάς πάντως πνευματικῶς αὐτοῖς τοῖς πνευματικοῖς ὄμμασι ὁρώμενος δείκνυται Ὅταν γάρ ἐν ἡμῖν διά τοῦ Πνεύματος γένηται ἀνιστᾷ ἡμᾶς ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιεῖ καί αὐτόν ἐν ἡμῖν ὅλον ὁρᾷν ζῶντα δίδωσι τόν ἀθάνατον καί ἀνώλεθρον οὐ μόνον δέ ἀλλά καί συνανιστῶντα(Πρβ Εφ β΄ 6) καί συνδοξάζοντα(Πρβ Ρωμ η΄ 17) ἡμᾶς ἑαυτῷ τρανῶς γινώσκειν χαρίζεται καθώς πᾶσα θεία Γραφή μαρτυρεῖ

Ταῦτα τοίνυν εἰσί τά τῶν χριστιανῶν θεῖα μυστήρια αὕτη ἡ ἐγκεκρυμμένη τῆς πίστεως ἡμῶν δύναμις ἥν οἱ ἄπιστοι ἤ δύσπιστοι ἤ μᾶλλον εἰπεῖν ἡμίπιστοι οὐχ ὁρῶσιν οὔτε μήν ἰδεῖν οὐδαμῶς δύνανται(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 16) Ἄπιστοι δέ δύσπιστοι καί ἡμίπιστοι οὗτοί εἰσιν οἱ μή διά τῶν ἔργων τήν πίστιν ἐπιδεικνύμενοι(Πρβ Ιακ β΄ 18) Ἔργων γάρ δίχα καί οἱ δαίμονες πιστεύουσι(Πρβ Ιακ β΄ 19) καί Θεόν εἶναι τόν Δεσπότην ὁμολογοῦσι Χριστόν

ανάσταση του Χριστού κι αυτό όχι μια φορά αλλά ndash θα έλεγα - κάθε ώρα ο ίδιος ο Δεσπότης Χριστός ανίσταται μέσα μας λαμπροφόρος ακτινοβολώντας το εκτυφλωτικό φως της αφθαρσίας και της θεότητος

Διότι η φωτοφόρος παρουσία του Πνεύματος μας φανερώνει σαν αυγή την ανάσταση του Δεσπότου ή καλύτερα μας αξιώνει να βλέπουμε τον ίδιο τον αναστημένο Χριστό Γιrsquoαυτό και λέμε laquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνraquo Και υποδηλώνοντας τη Δευτέρα του παρουσία προσθέτουμε και τα εξής laquoΕυλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίουraquo Σrsquo όσους λοιπόν φανερωθεί ο αναστημένος Χριστός αυτοί με πνευματικό οπωσδήποτε τρόπο τον βλέπουν με τα μάτια της ψυχής Γιατί όταν έλθει μέσα μας διά της χάριτος του Αγίου Πνεύματος μας ανασταίνει εκ των νεκρών και μας ζωογονεί και μας αξιώνει να τον βλέπουμε μέσα μας ολοζώντανο αυτόν που είναι αθάνατος και άφθαρτος κι όχι μόνον αυτό αλλά και μας δίνει τη χάρη να αντιλαμβανόμαστε κεξάθαρα ότι μας καθιστά μετόχους της αναστάσεως και της δόξης του καθώς η θεία Γραφή το μαρτυρεί στο σύνολό της

Η κρυμμένη δύναμη της πίστεως

Αυτά λοιπόν είναι τα θεία μυστήρια των χριστιανών αυτή είναι η κρυμμένη δύναμη της πίστεώς μας την οποία οι άπιστοι ή δύσπιστοι ή καλύτερα ημίπιστοι δεν βλέπουν ndash κι ούτε βέβαια είναι δυνατόν κάπως να δουν Άπιστοι δύσπιστοι και ημίπιστοι είναι όσοι δεν φανερώνουν την πίστη τους με έργα Γιατί χωρίς έργα και οι δαίμονες πιστεύουν και ομολογούν ότι ο Δεσπότης Χριστός είναι Θεός Διότι

ldquoΟἴδαμεν γάρ σε(Πρβ Μαρκ α΄ 24 Λουκ δ΄ 34) φασί τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦrdquo(Πρβ Ματθ η΄ 29 κα) καί ἀλλαχοῦ ldquoΟὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνrdquo(Πραξ ις΄ 17) Ἀλλ᾿ ὅμως οὔτε τούς δαίμονας οὔτε τούς ἀνθρώπους αὐτούς ἡ τοιαύτη πίστις ὠφελήσει Οὐδέ γάρ τῆς πίστεως ταύτης ὄφελος νεκρά γάρ ἐστι κατά τόν θεῖον ἀπόστολον ldquoἩ πίστις γάρ φησί δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινrdquo(Ιακ β΄ 26) ὥσπερ καί τά ἔργα δίχα πίστεως Νεκρά δέ πῶς Ὅτι τόν ζωογονοῦντα Θεόν(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 13) οὐκ ἔχει ἐν ἑαυτῇ ὅτι τόν εἰπόντα ldquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει(Πρβ Ιω ιδ΄21 23) καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαrdquo(Ιω ιδ΄ 23) οὐκ ἐκτήσατο ἐν ἑαυτῇ ἵνα τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ ἐξαναστήσῃ τόν κεκτημένον αὐτήν ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιήσῃ αὐτόν καί τόν ἀναστάντα ἐν αὐτῷ καί αὐτόν ἀναστήσαντα κατιδεῖν χαρίσηται Νεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίν Ἡ γάρ πίστις ἡ εἰς Θεόν ἀεί ζῇ καί ζῶσα ζωοποιεῖ τούς ἐκ προθέσεως ἀγαθῆς προσερχομένους καί ὑποδεχομένους αὐτήν ἥτις καί πρό τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν πολλούς ἐκ τοῦ θανάτου εἰς την ζωήν ἀνήγαγε καί τόν Χριστόν καί Θεόν ὑπέδειξε Καί ἔμελλον ἄν εἰ ἐνέμειναν ταῖς αὐτοῦ ἐντολαῖς καί ταύτας μέχρι θανάτου(Πρβ Φιλιπ β΄ 8) ἐφύλαξαν διαφυλαχθῆναι καί αὐτοί ὑπ᾿ αὐτῶν ndash οἷοι δηλονότι γεγόνασιν ὑπό μόνης τῆς πίστεως ἐπεί δέ μετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόν(Ψαλ οζ΄ 57) καί ταῖς προτέραις αὐτῶν περιεπάρησαν

λένε laquoΟἴδαμεν σε τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦraquo και αλλού Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνraquo Αλλrsquo όμως τέτοια πίστη δεν θα ωφελήσει ούτε τους δαίμονες ούτε τους ίδιους τους ανθρώπους Δεν έχει κανένα όφελος αυτή η πίστη διότι είναι νεκρή κατά τον θείο απόστολο laquoἩ πίστις γάρ δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινraquo όπως και τα έργα χωρίς πίστη Και γιατί είναι νεκρή Επειδή δεν έχει μέσα της τον Θεό που ζωογονεί τα πάντα επειδή δεν έκανε δικό της αυτόν που είπε laquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαraquo ώστε με την παρουσία του να αναστήσει εκ νεκρών όποιον έχει τέτοια πίστη και να τον ζωογονήσει και να τον αξιώσει να δει καθαρά αυτόν που αναστήθηκε μέσα του και ανέστησε και τον ίδιο Γιrsquo αυτό τον λόγο λοιπόν είναι νεκρή μια τέτοια πίστη ή καλύτερα είναι νεκροί όσοι χωρίς έργα έχουν αυτή την πίστη Γιατί η πίστη η πίστη στον Θεό είναι πάντοτε ζωντανή και ως τέτοια μεταδίδει την πνευματική ζωή σrsquo όσους με καλή διάθεση πλησιάζουν να την εγκολπωθούν Αυτή και πριν από την εργασία των εντολών πολλούς ανέσυρε από τον θάνατο στη ζωή και τους φανέρωσε τον Χριστό και Θεό Και αν είχαν μείνει σταθεροί σrsquo αυτές και τις είχαν φυλάξει αποφασισμένοι και για θάνατο προκειμένου να μην τις παραβούν θα είχαν διαφυλαχθεί και οι ίδιοι από αυτές ndash με άλλα λόγια θα είχαν παρεμείνει στο ύψος στο οποίο τους είχε ανεβάσει μόνη η πίστη Επειδή όμως λύγισαν σαν στραβό τόξο και περιεπλάκησαν ξανά στις προηγούμενες πράξεις τους αμέσως και σε ναυάγιο της πίστεως τους

πράξεσιν εἰκότως εὐθύς καί περί τήν πίστιν εὑρέθησαν ναυαγήσαντες(Α΄ Τιμ α΄ 19) καί τοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ὁ Θεός ἑαυτούς δυστυχῶς ἀπεστέρησαν Ὅπερ ἵνα μή πάθωμεν καί ἡμεῖς τηρήσωμεν ἀξιῶ τάς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ ὅση δύναμις ἵνα καί τῶν παρόντων καί τῶν μελλόντων ἀγαθῶν λέγω δή αὐτῆς τῆς τοῦ Χριστοῦ θέας ἐπαπολαύσωμεν ἧς Χριστοῦ ᾧ ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας Ἀμήν

κατέληξαν όπως ήταν επόμενο και τον εαυτό τους δυστυχώς απεστέρησαν από τον αληθινό πλούτο που είναι ο Χριστός και Θεός Για να μην το πάθουμε κι εμείς αυτό ας τηρήσουμε παρακαλώ τις εντολές του Θεού με όση δύναμη έχουμε για να απολαύσουμε και τα παρόντα και τα μέλλοντα αγαθά ndash κι εννοώ αυτή την ίδια τη θέα του Χριστού Αυτή μακάρι όλοι να επιτύχουμε χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ω η δόξα εις τους αιώνας Αμήν

ΣΧΟΛΙΑ

Σπαθαροκουβιλάριος Κάτι μεταξύ φύλακα και υπασπιστού laquoΑδελφοί και πατέρεςraquo Οι 34 κατηχήσεις του αγίου Συμεών είναι λόγοι που εκφώνησε προς τους μοναχούς της Μονής του Αγίου Μάμαντος Ξηροκέρκου στην Κωνσταντινούπολη κατά τη διάρκεια της ηγουμενίας του εκεί Γιrsquo αυτό και αρχίζει με αυτή την προσφώνηση Άρχισαν να συντάσσονται πριν το 998 πριν δηλαδή την ανταρσία των τριάντα μοναχών (βλ laquoΒίος του Αγίου Πατρός Συμεώνhellipraquo) laquoἤ ἐῶν ταπεινόνraquo Αναφέρεται όχι στο φρόνημα αλλά στην κατάσταση του ανθρώπου Από αυτή την άποψη laquoταπεινόςraquo σημαίνει γενικά τον μέτριο τον ευτελή τον φτωχό Στο συγκεκριμένο χωρίο laquoταπεινόςraquo είναι προφανώς αυτός που δεν έχει αξιωθεί ιδιαιτέρων χαρίτων και χαρισμάτων δεν έχει γίνει κατοικητήριο του Πνεύματος καθώς χρειάζεται βαθύτερη κάθαρση laquoμυστικῶςraquo Διά του όρου δηλώνεται ο άρρητος προσωπικός τρόπος βιώσεως του μυστηρίου της Αναστάσεως Κατrsquo εξοχήν μυστικός Θεολόγος ο άγιος Συμεών αποκαλύπτει την εμπειρία και τη μετοχή του στα θεία και σωτηριώδη μυστήρια Ζει την ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εν προκειμένω όχι ως απλή ανάμνηση κάποιου παρελθοντικού γεγονότος αλλά ως εμπειρική μετοχή σrsquo αυτήν μrsquo ένα μυστικό λειτουργικό χαρισματικό τρόπο Διrsquoαυτού του laquoμυστικῶςraquo δηλώνει την άμεση και ανέκφραστη ως προς τον τρόπο εμπειρία του αναστάντος Θεού Την εμπειρία της αναστάσιμης θείας χάριτός Του η οποία είναι η κοινωνία του ίδιου του Θεού στις θείες ενέργειές Του Φανερώνει διά του όρου αυτού τη ζωντανή αίσθηση της παρουσίας του προσώπου του αναστάντος Σωτήρος Χριστού το οποίο όπως σημειώνει 4 αιώνες αργότερα άλλος μυστικός Θεολόγος ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας laquoείναι πιο οικείο σε μας απrsquo ότι η ψυχή μαςraquo (PG 150 712A) Το ιστορικό γεγονός δηλαδή της Αναστάσεως το οποίο εμφανίζεται σrsquo εμάς ως ανεξιχνίαστο μυστήριο γίνεται στους αγίους και στους laquoκαθαρούς τῇ καρδίᾳraquo βίωμα στα πλαίσια μιας προόδου κατά την οποία ο άνθρωπος αφομοιώνει το θείο μυστήριο όχι σύμφωνα με την νοοτροπία του αλλά διά της καθάρσεως και του πνευματικού του αγώνα για μια βαθιά εσωτερική αλλαγή Μεταμορφώνεται εσωτερικά καθαίρεται και χαριτώνεται ώστε να καταστεί άξιος της μυστικής αυτής εμπειρίας της Αναστάσεως Στη μακαρία αυτή κατάσταση της θείας εμπειρίας η ψυχή ζει την αληθινή της ζωή την ανάστασή της Λησμονεί εντελώς τα εαυτής Όλες οι φυσικές δυνάμεις που τη συνδέουν με τον κόσμο σιγούν Για τον λόγο αυτό και ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στο έργο του Περί Μυστικής Θεολογίας ευθύς εξαρχής απευθύνει έκκλησης στην Αγία Τριάδα να φωτισθεί και να χαριτωθεί έτσι ώστε να του αποκαλυφθούν laquoτα απλά και απόλυτα και άτρεπτα της Θεολογίας μυστήριαraquo τα οποία laquoκατά τόν ὑπέρφωτον εγκεκάλυπται τῆς κρυφιομύστου σιγῆς γνόφονraquo (PG 3 997) Ειδικότερα ο άγιος Συμεών τονίζει ότι ο άνθρωπος συλλαμβάνει τον Λόγο του θεού στην καρδιά του όπως συνέλαβε Αυτόν η Παρθένος Μαρία στην κοιλιά της Έτσι ο Χριστός μορφώνεται εντός του πιστού και ο πιστός μορφώνεται σε Θεό τα δε μέλη του είναι και αυτά μέλη Χριστού Αναφορικά προς την ανάσταση τονίζει ότι πρέπει ο άνθρωπος να γίνει διά του Αγίου Πνεύματος laquoσυμμέτοχος της πνευματικής αναστάσεωςraquo του Χριστού Και η πνευματική αυτή ανάσταση ταυτίζεται με την laquoκαθrsquo ἑκάστην γινομένην τῶν νεκρῶν ψυχῶν πνευματικῶς

πνευματικήν ἀναγέννησιν καί ἀνάστασινraquo την οποία ο αναστάς Κύριος εφάπαξ laquoκαί εἰς πάντας τοὐς βιοῦντας ἀνιστάμενος καί τάς συναποθανούσας αὐτῷ τῇ προθέσει καί τῇ πίστει ψυχάς συνεγείρων δίδωσι διά τοῦ Παναγίου αὐτοῦ Πνεύματος δωρούμενος αὐταῖς ἀπεντεῦθεν ἤδη τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶνraquo (Κατήχησις 6η SC 104 44-46) laquoκατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη λαμβάνει χώρα από το εσπέρας της Παρασκευής έως το πρωί της laquoμιᾶς τῶν σαββάτωνraquo δηλαδή από τότε που εκφώνησε επί του σταυρού το laquoτετέλεσταιraquo και παρέδωσε το πνεύμα laquoεἰς χεῖραςraquo του Πατρός Του (Ιω ιθ΄ 30 Λουκ κγ΄46) μέχρι την ανάστασή Του το πρωί της Κυριακής Κατά το διάστημα αυτό η θεωμένη ψυχή του Κυρίου παραμένει στον άδη Στον άδη κατέρχονταν οι ψυχές όλων των ανθρώπων που έζησαν προ Χριστού δικαίων και αδίκωνμ καθότι όλοι οι άνθρωποι ήταν ένοχοι αμαρτίας και βρίσκονταν υπό το κράτος του θανάτου Άφεση αμαρτιών δεν είχε δοθεί και ο δρόμος προς τη βασιλεία των ουρανών ήταν κλειστόςraquo (πρβ Ρωμ γ΄ 23 Α΄ Πετρ δ΄ 6 Α΄ Τιμ ζ΄ 10 επίσης του αγίου Νικολάου Καβάσιλα laquoΚαί ἱερεῖς γάρ καί κριταί καί προφητῶν κύκλος καί τῶν ἄλλων οἵ περί Θεόν εἴχονhellip οὐδέ σφᾶς αὐτούς ἐγκλημάτων καί δίκης ἔδειξαν καθαρούς ἀλλrsquo ἀπιόντας ἐνθένδε ᾃδης ἐξεδέχετο Δηλαδή laquoΚαι οι ιερείς και οι κριτές και όλοι οι προφήτες και όσοι γενικότερα από τους υπολοίπους ανθρώπους ήταν θεοσεβείς ούτε τους ίδιους τους εαυτούς τους δεν μπόρεσαν να αναδείξουν καθαρούς από κατηγορίες και τιμωρίες [δηλ από την ενοχή της αμαρτίας] αλλrsquo όταν έφευγαν από εδώ ο άδης όλους τους υποδεχότανraquo [Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 5 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 182-183]) Ο Κύριος κατερχόμενος στον άδη κηρύττει το ευαγγέλιο της σωτηρίας στις ψυχές όλων των laquoἀπrsquo αἰῶνοςraquo νεκρών και σώζει τους επιδεκτικούς σωτηρίας (Α΄ Πετρ γ΄ 18-19 δ΄ 6) Καθώς ήταν ο Ίδιος η αυτοζωή απολύτως ελεύθερος από αμαρτία ο Θεός ενανθρωπήσας νίκησε κατά κράτος τον θάνατο και τον άδη και laquoτόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου τοὐτrsquo ἔστι τόν διάβολονraquo (Εβρ β΄ 14) Ο άδης πλέον μοιάζει με δεσμωτήριο του οποίου τις πύλε και τα δεσμά συνέτριψε ο Κύριος ενώ τους δεσμίους laquoἐξήγαγεν ἐκ μέν τοῦ σκότους πρός ἀνέσπερον φῶς πρός δέ ζωήν αἰώνιον ἐκ θανάτουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη είναι laquoνέκρωσις ᾋδου θανάτου θάνατος ἐλευθερία ψυχῶν καί πρός οὐρανούς ἠνεῳγμένη τοῖς βουλομένοις ὁδόςraquo (Μαζίμου πλανούδη PG 147 989A στο Ι Καρμίρη Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ απόψεως ορθοδόξου σελ 112 όπου και πλουσιότατη πατερική τεκμηρίωση) Μετά Χριστόν στον άδη κατέρχονται οι ψυχές μόνον όσων δεν πίστεψαν στον Χριστό δεν θέλησαν να οικειοποιηθούν τη διά Χριστού σωτηρία και δεν μετανόησαν Ως εκ τούτου όσοι αρνήθηκαν το κήρυγμα του Χριστού προγεύονται στον άδη την οδύνη της αιωνίας κολάσεως στην οποία θα αποπεμφθούν κατά τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου Αντίθετα οι ψυχές όσων πίστεψαν και μετανόησαν μετά θάνατον οδηγούνται laquoἐν κόλποις Ἀβραάμraquo που η Γραφή ονομάζει και παράδεισονraquo (Λουκ κγrsquo 43) όπου προγεύονται τη βασιλεία των ουρανών την οποία θα κληρονομήσουν κατά τη δευτέρα παρουσία Για τη διπλή αυτή μέση κατάσταση των ψυχών βλ Λουκ ις΄ 19-31 Ας διευκρινιστεί τέλος ότι παρά τη χρήση των λέξεων laquoκάθοδοςraquo laquoπύλαιraquo laquoφυλακήraquo ο άδης δεν είναι τόπος αλλά τρόπος υπάρξεων ψυχών laquoᾋδην μή τόπον τινά οὕτως ὀνομαζόμενον οἴεσθαι ἀλλά τινα κατάστασιν ζωῆς ἀειδῆ καί ἀσώματον ἧ τήν ψυχήν ἐμβιοτεύειν παρά τῆς Γραφῆς ἐκδιδασκόμεθαraquo διότι η ασώματος φύσις mdash όπως είναι και αυτή της ψυχής mdash laquoοὐκ ἔχει σχῆμα ἵνα σωματικῶς περισχεθῇ καί οὐ σωματικῶς περιέχεται ἀλλά νοητῶςraquo (Γρηγορίου Νύσσης PG 46 85 και Ιωάννου Δαμασκηνού PG 94853 στο ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ σελ 384) laquoἍπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεταιraquo Μία όντως πρωτότυπη προσέγγιση της αφάτου κενώσεως και ταπεινώσεως

του Υιού και Λόγου του θεού Μια άλλη πτυχή της ανεννοήτου απείρου συγκαταβάσεως του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος το Οποίο σμικρύνεται και προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση διά της θείας Του ενανθρωπήσεως Λέγει λοιπόν ο ιερός πατήρ ότι από τη στιγμή που ο Υιός και Λόγος του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση μας ότι εργάζεται διά του μυστηρίου της θείας Του ενανθρωπήσεως πάνω στην πεσμένη και αμαυρωθείσα ανθρώπινη φύση μας αυτό το προσάπτει στον εαυτό Του Σαν δηλαδή να το απολαμβάνει ο Ίδιος Είναι μια ακόμη απόδειξη της ταπεινώσεώς Του της αγάπης Του που laquoστέγειraquo την ασθένειά μας το γεγονός ότι φθάνει μέχρι του σημείου να ταυτίζει τον εαυτό Του μrsquo εμάς Και πράγματι laquoἈνάστασιν Χριστοῦraquo λέμε τη στιγμή κατά την οποία Εκείνος ποτέ δεν εξέπεσε από τη ζωή όντας ο Ίδιος η όντως Ζωή Ένδοξη λέμε την αγία Ανάστασή Του αλλά η δόξα αναφέρεται σrsquo εμάς που είχαμε περιέλθει σε αδοξία και τον εξευτελισμό και όχι σrsquo Αυτόν που ενδόξως υπήρχε προαιωνίως στους κόλπους του ουρανίου Του Πατρός Αυτή είναι η ταπείνωσή Του Μέχρι τέτοιου βαθμού φθάνει η κένωσή Του Ότι μας χαρίζει ότι μας πλουτίζει ότι μας δωρίζει τα προσάπτει στον εαυτό Του σαν κι Αυτός που είναι ο Χαριτοδότης ο Πλούσιος ο Δωρεοδότης να τα έχει ανάγκη ή να τα αποκτά τώρα laquoἀσυγχύτωςraquo Η ένωση της ψυχής του πιστού με την laquoόντως αιωνία ζωήraquo είναι η κατά χάριν κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό η θέωση δηλαδή του ανθρώπου Η ένωση αυτή της κτιστής ψυχής του ανθρώπου με την άκτιστη laquoόντως αιωνία ζωήraquo τον ζωοδότη Κύριο αποκλείει κάθε ουσιαστική ταύτιση ακτίστου και κτιστού Γιrsquo αυτή την ασύγχυτη ένωση της ψυχής μετά του Θεού σημειώνει αλλού ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος laquoὬσπερ ἐν Πατρί καί Υἱῷ και Ἁγίῳ Πνεύματι εἷς Θεός ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως προσκυνεῖται οὕτω πάλιν ἐν Θεῷ καί ψυχῇ καί σώματι ἀδιαιρέτως καί ἀσυγχύτως Θεός κατά χάριν ὁ ἄνθρωπος γίνεται μήτε τοῦ σώματος εἰς ψυχήν μεταβαλλομένου μήτε τῆς ψυχῆς εἰς ψυχήν μεταπηγνυμένης ἀλλά μένων Θεός καθrsquo ὅ Θεός ἐστι καί ἡ ψυχή καθώς ἔχει φύσεως καί το σῶμα καθώς ἐπλάσθη πηλόςraquo (SC 129 130 εξ) Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος (300-390 μΧ) για την ασύγχυτη αυτή ένωση του ακτίστου Θεού με την κτιστή ψυχή του ανθρώπου γράφει τα εξής laquoἈλλrsquo ἐνταῦθα θεώρει καί διάκρινον καί σύνες πῶς ἄκουσον οὗτος Θεός αὗτη οὐ Θεός οὗτος Κύριος αὗτη δούλη οὗτος κτίστης αὗτη κτίσμα οὗτος ποιητής αὗτη ποίημα Οὐδέν κοινόν τῆς αὐτοῦ φύσεως καία αὐτῆς τυγχάνει ἀλλά διά την ἄπειρον καί ἄρρητον καί ἀνεννόητον ἀγάπην καί εὐσπλαγχνίαν αὐτοῦ εὐδόκησεν εἰς τοῦτο τό ποίημα καί κτίσμα νοερόν καί τίμιον καί ἐξαίρετον ἔργον ἐνοικῆσαι ὥς φησιν ἡ Γραφή εἰς τό εἶναι ἡμᾶς ἀπαρχήν τινα τῶν αὐτοῦ κτισμάτων εἰς τήν αὐτοῦ σοφίαν καί κοινωνίαν εἰς ἴδιον κατοικητήριον εἰς ἰδίαν καί καθαράν νύμφηνraquo (PG 34 816BC) laquoτῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇraquo Πρβ laquoταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάςraquo και laquoΝεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίνraquo όπου λέγει ότι είναι νεκροί όσοι δεν έχουν πίστη ζωντανή διά των έργων Πρόκειται για μια άλλη αντίληψη περί ζωής και θανάτου την κατά Θεόν αντίληψη η οποία προβάλλει κατά τρόπο σαφή μέσα στην Αγία Γραφή παράλληλα με τη χρήση των σχετικών λέξεων (laquoθάνατοςraquolaquoνεκρόςraquo κλπ) υπό τη συνήθη έννοια τους Έτσι θάνατος θεωρείται κατrsquoεξοχήν ο πνευματικός που είναι ο χωρισμός της ψυχής από τον Θεό με τη συστηματική διάπραξη της αμαρτίας για την οποία ο άνθρωπος δεν μετανοεί Ο βιολογικός θάνατος δηλαδή ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα αποτελεί απλώς συνέπεια του πνευαμτικού laquoδευτέρου λόγου λεπτομέρειανraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ βιβλίον Ζ΄ κεφ Α΄ 1 Η έννοια του θανάτου κατά την Γραφήν σελ 369-370) Ήδη στις πρώτες σελίδες της Γενέσεως διαβάζουμε ότι ο Θεός είχε προειδοποιήσει τους πρωτοπλάστους laquoᾗ δrsquo ἄν ἡμέρα φάγητεraquo από το δέντρο laquoτοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόνraquo

laquoθανάτῳ ἀποθανεῖσθεraquo (β΄ 17) Είναι γνωστό όμως ότι δεν πέθαναν την ημέρα της παραβάσεως της θείας εντολής παρά μόνο πνευματικά Χωρίσθηκαν από τον Θεό εξορίστηκαν από τον παράδεισο της τρυφής απέκτησαν παιδιά και μετά από πολλά χρόνια γεύθηκαν και τον σωματικό θάνατο (βλ Γεν ε΄ 5) Ομοίως στην Καινή Διαθήκη ο Πατέρας της παραβολής του ασώτου δηλώνει ότι ο γυιός του laquoνεκρός ἦν καί ἀνέζησεraquo (Λουκ ιε΄ 32) ήταν νεκρός τον καιρό της αποστασίας του και διά της μετανοίας καί επιστροφής κοντά Του (στον Θεό Πατέρα) ανέζησε και ο απόστολος Παύλος γράφει προς τους Εφεσίους ότι ο Θεός αυτούς laquoκαί ὄντας νεκρούς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷraquo (β΄ 5) Αντιστρόφως ο Κύριος διαβεβαίωσε για τους πατριάρχες Αβραάμ Ισαάκ και Ιακώβ που προ πολλού είχαν πεθάνει ότι ήταν ζωντανοί (Ματθ κβ΄ 32) Θάνατος λοιπόν είναι κυρίως η αποξένωση από το Θεό που είναι η ζωή Ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού μας δήλωσε κατηγορηματικά ότι laquoἐγώ εἰμί ἡ ζωήraquo (Ιω ιδ΄ 6) και μας διαβεβαίωσε ότι όποιος τηρεί τον λόγο Του laquoθάνατον οὐ μή θεωρήσῃ εἰς τόν αἰῶναraquo (Ιω η΄ 51) Οι Πατέρες μάλιστα χρησιμοποιούν μια άλλη λέξη Λέγουν ότι ο Θεός είναι laquoαυτοζωήraquo (Ιωάννης Δαμασκηνός PG 94 808D Γρηγόριος Νύσσης PG 45 797A κα βλ στο λεξικό του Lampe στο οικείο λήμμα) Δηλαδή δεν έχει ζωή κατά μετοχήν αλλrsquo εξ εαυτού είναι η ζωή κατrsquo απόλυτη έννοια και άρα δεν μπορεί να νοηθεί ζωή μακράν του Θεού Κατrsquo επέκτασιν και η αιώνιος ζωή η βασιλεία των ουρανών δεν είναι τίποτε άλλο παρά γνώση εμπειρική του Θεού ένωση με τον Θεό κοινωνία της αυτοζωής στην πληρότητά της (βλ Ιω ιζ΄ 3 Α΄ Ιω α΄ 3 γ΄ 2) laquoἐν γνώσειraquo Το θέμα της γνώσεως του θεού στην ορθόδοξη πνευματικότητα είναι μεγάλο αλλά και αναγκαίο να το κατέχει ο πιστός Πρώτα απrsquo όλα ο ίδιος ο Θεός δε μας θέλει κοντά Του άβουλα όντα ανελεύθερα βυθισμένα μέσα στο γνόφο της άγνοιας Είναι Θεός που γιrsquo αυτό ακριβώς αποκαλύπτει τον εαυτό Του έτσι ώστε να Τον γνωρίσουμε Γίνεται μεθεκτός απrsquo τους πιστούς σε μια ανώτερη δυνατότητα γνώσεως και εμπειρίας Ο Θεός δεν ζητεί από τους πιστούς Του μια διανοητική επιστημονική γνώση περί του προσώπου Του Βέβαια δεν είναι λάθος μια τέτοια διανοητική laquoγνώσηraquo Λάθος είναι να την ταυτίσουμε με τη βαθύτερη γνώση του Θεού που είναι περισσότερο βιωματική εμπειρία και λιγότερο διανοητική προσέγγιση Γιατί η γνώση του Θεού δεν είναι μια ανακάλυψη αλλά μια αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο Ο θεός αποκαλύπτει στον ερευνώντα άνθρωπο τον εαυτό Του Συνάπτει με τον κάθε άνθρωπο μια προσωπική διαθήκη Δεν αρέσκεται στο να έχουμε γνώσεις γιrsquo Αυτόν από τις μαρτυρίες άλλων αλλrsquo ο Ίδιος εμφανίζεται και παρέχει τη δική Του γνώση και ο άνθρωπος συνάπτει δική του προσωπική γνωριμία με τον Θεό Αυτή η γνωριμία δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο που συντελείται Γίνεται σε περίοδο που δεν την περιμένει ο άνθρωπος ή μπορεί να έλθει κατόπιν οδυνηρής αναζήτησης Μπορεί ακόμη να συμβεί σε άνθρωπο ο οποίος πολεμά τον Θεό όπως ο απόστολος Παύλος Αρχικά λοιπόν ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό Του στον άνθρωπο προκειμένου αυτός να ενθουσιαστεί από τη γλυκύτητα της γνώσεώς Του και νrsquo αρχίσει να Τον αναζητεί με πόθο και αγώνα πνευματικό Έτσι ο άνθρωπος προβιβάζεται στη γνώση του Θεού διά των ιερών μυστηρίων και της εργασίας των αγίων εντολών του Χριστού (πρβ Ιω ιδ΄ 21 23) και ταυτόχρονα έχει τη διαρκή αίσθηση ότι Τον αγνοεί Ή ορθότερα αισθάνεται ότι το μόνο καταληπτό απrsquo τον Θεό είναι η ακαταληψία Του Αυτή η ενσυνείδητη γνώση του Θεού γεννά περισσότερα ερωτήματα στον άνθρωπο απrsquo όσα απαντά Διότι μυστήριο ανεξιχνίαστο και απερίγραπτο είναι ο Θεός Όμως ο άνθρωπος δεν απογοητεύεται από την αδυναμία του να κατανοήσει πλήρως τον Θεό Αυτή η πνευματική αίσθηση που ήδη έχει αποκτήσει τόν γεμίζει με κάποια άρρητη γλυκύτητα και τον ωθεί σε εντονότερη αναζήτηση του Θεού

Τα βιώματα μιας τέτοιας εμπειρικής αποκαλυπτικής γνώσεως είναι κατά τον άγιο Συμεών laquoνῷ καί λόγῳ ἀκατάληπτα καί ἄφρασταraquo (Ύμνος ΚΘ΄ 284-293 SC 174 334) laquoΠῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ πῶς δέ μακράν σε βλέπω πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ ἐν ουρανῷ δrsquo ὁρῶ σεraquo (Ύμνος Ζ΄ 1-2 SC 156 208) Γιrsquo αυτό και ο ίδιος ο ιερός Πατήρ συμβουλεύει Για τα θέματα αυτά laquoμή ἐρώτα μή ἐρεύνα μή ἐκζήτειraquo Αφού ο άνθρωπος αδυνατεί να μετρήσει τις σταγόνες της βροχής ή την άμμο της θαλάσσης laquoπῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν ἥν ἐνδείκνυται μεθrsquo ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων (Ύμνος ΚΘ΄ 267-283 SC 174 332) Μπαίνοντας ο πιστός σrsquo αυτή τη διαδικασία σrsquo αυτή την εμπειρία ορθότερα επιποθεί περισσότερο τη σχέση και τη γνώση του Θεού στην άληκτη αιωνιότητα Γιατί δεν του αρκεί να Τον γνωρίζει laquoδιrsquo ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματιraquo αλλά ορέγεται να Τον αντικρίσει laquoπρόσωπον πρός πρόσωπονraquo laquoκαθώς ἐστιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12 Α΄ Ιω γ΄ 2) Αυτή η τέλεια γνώση του Θεού ndash όσο δηλαδή μπορεί να laquoχωρέσειraquo ο άνθρωπος σrsquo αυτή ndash θα επιτευχθεί στη βασιλεία των ουρανών Ο Κύριος είπε ότι αυτή η βασιλεία του Θεού είναι η γνώση του Θεού (βλ Ιω ιζ΄ 3) laquoἐν ὁράσειraquo Αν η βιολογική ζωή καθίσταται δυσχερής χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων πολύ περισσότερο η πνευματική ζωή απαιτεί τους δικούς της πνευματικούς νόμους και τις δικές της πνευματικές αισθήσεις Υπάρχει γεύση πνευματική Γεύση των μυστηρίων του Θεού (βλ Ψαλ λγ΄ 9) Υπάρχει πνευματική ακοή Ακοή λεπτή που συλλαμβάνει τα μηνύματα του ουρανού τη φωνή του Θεού μέσα μας Είναι η ακοή στην οποία αναφέρεται ο Κύριος λέγοντας laquoὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτωraquo (Ματθ ια΄ 15) Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και όραση πνευματική Είναι η όραση που δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μας μάτια Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κανείς ενώ είναι τυφλός να βλέπει με μάτια πνευματικά Βέβαια το κεφάλαιο της πνευματικής ζωής που αφορά στη θέα των μυστηρίων του Θεού και του ίδιου του Θεού αναφέρεται σε δυσπρόσιτα πνευματικά ύψη τέτοια που μόνο οι άγιοι μπορούν να τα προσεγγίσουν και να μας μεταδώσουν κάτι από τις εμπειρίες τους και από τον τρόπο προσεγγίσεως και βιώσεώς τους Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εμφανίζει ως οδό που οδηγεί στη θέα στη γνώση και κοινωνία του Θεού την οδό της τηρήσεως των θείων Του εντολών Η τήρηση των εντολών λέγει αναβιβάζει τον άνθρωπο laquoπρος ύψος πνευματικής θεωρίαςraquo έτσι ώστε laquoαὐτόν τε τόν Θεόν ἀπλανῶς ὁρᾷ καί την γενομένην εἰς αὐτόν ἀλλοίωσιν τρανῶς κατανοεῖraquo (Κεφάλαια γνωστικά και θεολογικά εικοσιπέντε 8 Φιλοκαλία ΕΠΕ 19Α 460) laquoΑίφνης λέγει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης η ψυχή βλέπει τον Κύριον και αναγνωρίζει Αυτόνhellip Ο Κύριος γνωρίζεται εν Πνεύματι Αγίω και το Πνεύμα το Άγιον πληροί όλον τον άνθρωπον το πνεύμα την ψυχήν το σώμα αυτού Ούτως ο Θεός γνωρίζεται εν ουρανώ και επί της γηςraquo (Αρχιμ Σωφρονίου [Σαχάρωφ] Άσκησις και θεωρία σελ 128-129) laquoΝῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα οἴδαμεν δέ ότι ἐάν φανερωθῇ ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστιraquo (Α΄ Ιω γ΄ 2) θεολογεί ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής Και ο π Σωφρόνιος (Σαχάρωφ) γράφει σχετικά laquoΚατrsquo ουσίαν ο Θεός παραμένει πάντοτε ο Αυτός εν πάση φανερώσει Αυτού εις τον άνθρωπον ημείς όμως δεν δεχόμεθα Αυτόν κατά τον οφειλόμενον τρόπον Δεν δυνάμεθα να προσλάβωμεν Αυτόν εις το απόλυτον πλήρωμα Αυτού εντός των ορίων της γης εν τούτοις όμως laquoβλέπομενraquo Αυτόν έστω και laquoδιrsquo εσόπτρου εν αινίγματιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12) Και το laquoέσοπτρον τούτο δεν είναι πάντοτε εις τον αυτόν βαθμόν laquoαινιγματώδεςraquo Εξαρτάται εκ του μέτρου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού διά των οποίων εδόθη η Αυτο-αποκάλυψις του Θεού εις ημάςraquo (Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι σελ 248)

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

ἑαυτῷ Ἐστι δέ ὁ σκοπός τοῦ λόγου τοιοῦτος

Ὁ Χριστός καί Θεός ἡμῶν ἐπί σταυροῦ κρεμασθείς καί προσηλώσας(Πρβ Κολασ β΄ 14) ἐν αὐτῷ τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου(Πρβ Ιω α΄ 29) θανάτου γευσάμενος(Πρβ Εβρ β΄9) κατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδου(Πρβ Εφ Δ΄9 Ψαλ πε΄ 13) Ὥσπερ οὖν ἐξ ᾅδου πάλιν ἀνελθών εἰς τό ἄχραντον ἑαυτοῦ σῶμα εἰσῆλθεν οὗ κατελθών ἐκεῖσε οὐδαμῶς ἐχωρίσθη καί εὐθύς ἀνέστη ἐκ τῶν νεκρῶν καί μετά

ταῦτα ἀνῆλθεν εἰς οὐρανούς μετά δόξης πολλῆς καί δυνάμεως(Πρβ Ματθ κδ΄30 Λουκ κα΄ 27) οὕτω δή καί νῦν ἐξερχομένων ἡμῶν ἐκ τοῦ κόσμου καί εἰσερχομένων διά τῆς τῶν παθημάτων τοῦ Κυρίου ἐξομοιώσεως(Πρβ Ρωμ ς΄ 5 Β΄ Κορ α΄ 5 Φιλιπ γ΄ 10 κα) ἐν τῷ τῆς μετανοίας καί ταπεινώσεως μνήματι αὐτός ἐκεῖνος ἐξ οὐρανῶν κατερχόμενος εἰσέρχεται ὡς ἐν τάφῳ ἐν τῷ ἡμῶν σώματι καί ἑνούμενος ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάς καί τηνικαῦτα βλέπειν ἐμπαρέχει τῷ οὕτως ἀναστάντι σύν τῷ Χριστῷ τήν δόξαν τῆς μυστικῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως

Ἀνάστασις οὖν Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα ὑπάρχει ἀνάστασις τῶν κάτω κειμένων Ἐκεῖνος γάρ μή πεσών εἰς ἁμαρτίαν ποτέ(Πρβ Ιω η΄ 46 Εβρ Δ΄15 ζ΄ 26 κα) καθά γέγραπται μηδέ ἀλλοιωθείς τῆς ἰδίας δόξης κἄν ὁπωσοῦν πῶς ἀναστήσεταί ποτε ἤ δοξασθήσεται ὁ ἀεί ὤν ὑπερδεδοξασμένος καί ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς καί ἐξουσίας(Εφ α΄ 21) διαμένων ὡσαύτως Ἀνάστασις καί δόξα Χριστοῦ ἡ ἡμετέρα καθάπερ εἴρηται

με τον εαυτό του Αυτός άλλωστε είναι και ο σκοπός της παρούσης ομιλίας

Ο Χριστός και Θεός μας κρεμάστηκε επάνω στον σταυρό και κάρφωσε σrsquo αυτόν την αμαρτία του κόσμου Και αφού γεύθηκε τον θάνατο κατήλθε στα κατώτατα μέρη του άδη Όπως ακριβώς λοιπόν αφού ανήλθε πάλι από τον άδη εισήλθε στο άχραντο σώμα του από το οποίο ως Θεός καθόλου δεν χωρίστηκε όταν κατέβηκε εκεί και αμέσως ανέστη εκ των νεκρών κι έπειτα ανήλθε στους ουρανούς με δόξα πολλή και με δύναμη έτσι τώρα συμβαίνει και μrsquo εμάς Όταν δηλαδή εμείς εξερχόμαστε από τον κόσμο και εισερχόμαστε στο μνήμα της μετάνοιας και ταπεινώσεως διά της μιμήσεως των παθημάτων του Κυρίου ο ίδιος ο Χριστός κατέρχεται από τον ουρανό εισέρχεται στο σώμα μας σαν σε τάφο ενώνεται με τις ψυχές μας και τις ανασταίνει από τον πνευματικό θάνατο στον οποίο ομολογουμένως μέχρι τότε ήταν παραδομένες Και τότε παρέχει τη δυνατότητα σ΄ αυτόν που έτσι αναστήθηκε μαζί με τον Χριστό να βλέπει τη δόξα της μυστικής του αναστάσεως

Η δική μας ανάσταση Η ανάσταση λοιπόν του Χριστού είναι

η δική μας ανάσταση που είμαστε πεσμένοι κάτω στην αμαρτία Διότι εκείνος που δεν έπεσε ποτέ στην αμαρτία όπως μαρτυρεί η Γραφή και δεν αλλοτριώθηκε από τη δόξα του ούτε κατά το ελάχιστον γιατί νrsquo αναστηθεί ή να δοξαστεί αυτός που είναι αϊδίως περιβεβλημένος με υπερβάλλουσα δόξα και παραμένει υπεράνω κάθε μορφής εξουσίας χωρίς να είναι ποτέ δυνατόν να εκπέσει Η ανάσταση και η

δόξα ὑπάρχει ἡ διά τῆς ἐν ἡμῖν αὐτοῦ ἀναστάσεως γινομένη καί δεικνυμένη καί ὁρωμένη ἡμῖν Ἅπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεται

Ἀνάστασις δέ ψυχῆς ἡ ἕνωσίς ἐστι τῆς ζωῆς ὥσπερ γάρ τό νεκρόν σῶμα εἰ μή δέξεται ἐν ἑαυτῷ τήν ζῶσαν ψυχήν καί ἀμίκτως ταύτῃ μιγῇ ζῆν οὐ λέγεται οὐδέ δύναται οὕτως οὐδέ ψυχή μόνη ζῆν αὐτή καθ᾿ ἑαυτήν δύναται εἰ μή ἀρρήτως καί ἀσυγχύτως ἑνωθῇ Θεῷ τῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇ(Πρβ Α΄ Ιω ε΄ 20) Πρό γάρ τῆς ἐν γνώσει καί ὁράσει καί αἰσθήσει ἑνώσεως νεκρά ἐστιν εἰ καί νοερά ὑπάρχει καί τῇ φύσει ἀθάνατος Οὔτε γάρ γνῶσις δίχα ὁράσεως οὔτε ὅρασις δίχα αἰσθήσεως Ἔστι δέ τό λεγόμενον οὕτως ὅρασις καί ἐν τῇ ὁράσει γνῶσις καί αἴσθησις (ἐν τοῖς πνευματικοῖς δέ τοῦτό φημι ἐν γάρ τοῖς σωματικοῖς καί δίχα ὁράσεως αἴσθησις γίνεται) Οἷόν τι λέγω Τυφλός εἰς λίθον τόν πόδα κρούων αἰσθάνεται ὁ δέ νεκρός οὔ ἐν τοῖς πνευματικοῖς δε εἰ μή εἰς θεωρίαν ἔλθῃ ὁ νοῦς τῶν ὑπέρ ἔννοιαν τῆς μυστικῆς ἐνεργείας οὐκ αἰσθάνεται Ὁ οὖν πρό τῆς θεωρίας τῶν ὑπέρ νοῦν καί λόγον καί ἔννοιαν ἐπαισθάνεσθαι λέγων ἐν τοῖς πνευματικοῖς τῷ τάς ὄψεις πηρῷ ἔοικεν ὅς ἐν οἷς μέν πάσχει ἀγαθοῖς ἤ κακοῖς ἐπαισθάνεται ἀγνοεῖ δέ τά ἐν χερσίν ἤ ποσί καί τά παραίτια ζωῆς ἤ θανάτου τούτῳ γενόμενα τά γάρ ἐπερχόμενα αὐτῷ κακά ἤ ἀγαθά

δόξα του Χριστού είναι όπως μόλις είπαμε η δική μας δόξα Αυτή πραγματοποιείται όταν συντελεσθεί μέσα μας η ανάστασή του Και τότε γίνεται φανερή και έκδηλη επάνω μας Διότι από τη στιγμή που προσέλαβε τη φύση μας όσα ο ίδιος ενεργεί μέσα μας αυτά και τα προσάπτει στον εαυτό του

Η μυστική ένωση με τον Θεό Η ανάσταση εξάλλου της ψυχής είναι η ένωση με τη ζωή Διότι όπως ακριβώς το νεκρό σώμα δεν λέμε ότι ζει ούτε και είναι δυνατόν να ζει αν δεν δεχθεί μέσα του την ψυχή η οποία το ζωοποιεί και αν δεν ενωθεί με αυτήν αχώριστα έτσι και η ψυχή δεν μπορεί από μόνη της να έχει ζωή εάν δεν ενωθεί αρρήτως και ασυγχύτως με τον Θεό που είναι η όντως αιώνια ζωή Η ψυχή δηλαδή πριν από την ένωσή της με τον Θεό mdash που συντελείται με τη βιωματική γνώση και τη μυστική όραση και αίσθηση mdash είναι νεκρή παρόλο που είναι νοερά και φύσει αθάνατη Γιατί δεν έχει κανείς αυτή τη γνώση εάν δεν αισθάνεται νοερώς Με αυτό που λέω εννοώ την όραση και τη συνδεδεμένη με αυτή γνώση και αίσθηση ndash αναφέρομαι στη σφαίρα της πνευματικής ζωής διότι στη σωματική ζωή υπάρχει αίσθηση και χωρίς όραση Ας αναφέρω ένα παράδειγμα Ο τυφλός όταν σκοντάψει σε μία πέτρα το αισθάνεται αυτό ο νεκρός όμως όχι Αντίθετα στην πνευματική ζωή εάν ο νους δεν δει όσα είναι πέρα από κάθε διανοητική κατάληψη δεν αισθάνεται τη μυστική αναγεννητική ενέργεια της θείας χάριτος μέσα του Επομένως όποιος ισχυρίζεται ότι έχει πνευματική αίσθηση πριν φθάσει στη θεωρία όσων υπερβαίνουν τον νου και τον λόγο και κάθε έννοια μοιάζει με τον τυφλό που αισθάνεται όσα καλά ή κακά του συμβαίνουν αγνοεί όμως όσα είναι δίπλα του και όσα είναι γιrsquo αυτόν υπόθεση ζωής του θανάτου Διότι δεν αντιλαμβάνεται καθόλου όσα κακά ή καλά τον πλησιάζουν καθώς έχει χάσει τη δύναμη και την αίσθηση της οράσεως

οὐδαμῶς ἐπαισθάνεται τῆς ὀπτικῆς ἐστερημένος δυνάμεως και αἰσθήσεως ὅθεν καί πολλάκις τήν ῥάβδον ἐπάρας πρός τήν τοῦ ἐχθροῦ ἄμυναν ἀντ᾿ ἐκείνου ἔσθ᾿ ὅτε τόν ἑαυτοῦ φίλον μᾶλλον ἐτύπτησε τοῦ ἐχθροῦ πρό τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ ἱσταμένου καί διαγελῶντος αὐτόν

Ἀνάστασιν Χριστοῦ οἱ πλείονες μέν τῶν ἀνθρώπων πιστεύουσιν ὀλίγοι δέ λίαν εἰσίν οἱ καί ταύτην βλέποντες καθαρῶς οἱ δέ γε μή θεασάμενοι οὐδέ προσκυνεῖν δύνανται ὡς ἅγιον καί Κύριον τόν Χριστόν Ἰησοῦν ldquoΟὐδείς γάρ φησί δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳrdquo(Α΄ Κορ ιβ΄ 3) καί ἀλλαχοῦ ldquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνrdquo(Ιω δ΄24) Οὐδέ γάρ λέγει τό ἱερώτατον λόγιον ὅ καθ᾿ ἑκάστην ἐπί στόματος περιφέρομεν Ἀνάστασιν Χριστοῦ πιστεύσαντες ἀλλά τι ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονrdquo Πῶς οὖν προτρέπεται νῦν ἡμᾶς τό Πνεῦμα λέγειν τό Ἅγιον - ὡς αὐτήν ἰδόντες ἥνπερ οὐκ εἴδομεν ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιrdquo ἅπαξ πρό χιλίων ἐτῶν ἀναστάντος τοῦ Χριστοῦ καί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινός Ἆρα μή ψεύδεσθαι ἡμᾶς βούλεται ἡ θεία Γραφή Ἄπαγε ἀλλ᾿ ἀληθεύειν μᾶλλον παρεγγυᾷ ὡς ἐν ἑνί ἑκάστῳ ἡμῶν τῶν πιστῶν ἐγγινομένης δηλονότι τῆς Χριστοῦ ἀναστάσεως καί τοῦτο οὐχ ἁπλῶς ἀλλά καθ᾿

γιrsquo αυτό και συμβαίνει πολλές φορές να σηκώνει το ραβδί του για να αμυνθεί ενάντια σε κάποιον που έρχεται να τον βλάψει και αντί γιrsquo αυτόν να χτυπήσει ενίοτε τον φίλο του ενώ ο εχθρός στέκεται μπροστά στα μάτια του και τον περιγελά

Η θέαση της αναστάσεως

Στην ανάσταση του Χριστού πιστεύουν μεν οι περισσότεροι άνθρωποι ελάχιστοι όμως τη βλέπουν κιόλας καθαρά Και όσοι βέβαια δεν τη δούν δεν μπορούν και να προσκυνήσουν τον Χριστό Ιησού ως άγιο και Κύριο Διότι λέει laquoΟὐδείς δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳraquo και αλλού laquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνraquo Ούτε λέει η ιερότατη ευχή του κάθε μέρα αυτήν την περίοδο φέρουμε στο στόμα μας Ανάστασιν Χριστού πιστεύσαντες αλλά τι λέει laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονraquo Πώς λοιπόν το Πνεύμα το Άγιον μας προτρέπει να λέμε τώρα laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιraquo - σαν να την είδαμε ενώ στην πραγματικότητα δεν την έχουμε δει ndash ενώ ο Χριστός μια και μόνη φορά αναστήθηκε πριν από χίλια χρόνια και μάλιστα ούτε τότε τον είδε κανείς να ανίσταται Μήπως η ιερά ευχή θέλει να λέμε ψέματα Κάθε άλλο Μας παρακινεί να λέμε την αλήθεια ότι δηλαδή μέσα στον καθένα από εμάς τους πιστούς πραγματοποιείται η

ὥραν ὡς εἰπεῖν αὐτοῦ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ ἐν ἡμῖν ἐξανισταμένου λαμπροφοροῦντος καί ἀπαστράπτοντος τάς τῆς ἀφθαρσίας καί Θεότητος ἀστραπάς Ἡ φωτοφόρος γάρ παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ(Πρβ Ιω κα΄4) ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾷν χαρίζεται Διό καί λέγομεν rdquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνrdquo(Ψαλ ριζ΄ 27) καί τήν δευτέραν αὐτοῦ ὑποσημαίνοντες παρουσίαν ἐπιφέροντες οὕτω λέγομεν ldquoΕὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίουrdquo(Ψαλ ριζ΄ 26) Οἷς οὖν ἐπιφανῇ ὁ Χριστός ἐξαναστάς πάντως πνευματικῶς αὐτοῖς τοῖς πνευματικοῖς ὄμμασι ὁρώμενος δείκνυται Ὅταν γάρ ἐν ἡμῖν διά τοῦ Πνεύματος γένηται ἀνιστᾷ ἡμᾶς ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιεῖ καί αὐτόν ἐν ἡμῖν ὅλον ὁρᾷν ζῶντα δίδωσι τόν ἀθάνατον καί ἀνώλεθρον οὐ μόνον δέ ἀλλά καί συνανιστῶντα(Πρβ Εφ β΄ 6) καί συνδοξάζοντα(Πρβ Ρωμ η΄ 17) ἡμᾶς ἑαυτῷ τρανῶς γινώσκειν χαρίζεται καθώς πᾶσα θεία Γραφή μαρτυρεῖ

Ταῦτα τοίνυν εἰσί τά τῶν χριστιανῶν θεῖα μυστήρια αὕτη ἡ ἐγκεκρυμμένη τῆς πίστεως ἡμῶν δύναμις ἥν οἱ ἄπιστοι ἤ δύσπιστοι ἤ μᾶλλον εἰπεῖν ἡμίπιστοι οὐχ ὁρῶσιν οὔτε μήν ἰδεῖν οὐδαμῶς δύνανται(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 16) Ἄπιστοι δέ δύσπιστοι καί ἡμίπιστοι οὗτοί εἰσιν οἱ μή διά τῶν ἔργων τήν πίστιν ἐπιδεικνύμενοι(Πρβ Ιακ β΄ 18) Ἔργων γάρ δίχα καί οἱ δαίμονες πιστεύουσι(Πρβ Ιακ β΄ 19) καί Θεόν εἶναι τόν Δεσπότην ὁμολογοῦσι Χριστόν

ανάσταση του Χριστού κι αυτό όχι μια φορά αλλά ndash θα έλεγα - κάθε ώρα ο ίδιος ο Δεσπότης Χριστός ανίσταται μέσα μας λαμπροφόρος ακτινοβολώντας το εκτυφλωτικό φως της αφθαρσίας και της θεότητος

Διότι η φωτοφόρος παρουσία του Πνεύματος μας φανερώνει σαν αυγή την ανάσταση του Δεσπότου ή καλύτερα μας αξιώνει να βλέπουμε τον ίδιο τον αναστημένο Χριστό Γιrsquoαυτό και λέμε laquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνraquo Και υποδηλώνοντας τη Δευτέρα του παρουσία προσθέτουμε και τα εξής laquoΕυλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίουraquo Σrsquo όσους λοιπόν φανερωθεί ο αναστημένος Χριστός αυτοί με πνευματικό οπωσδήποτε τρόπο τον βλέπουν με τα μάτια της ψυχής Γιατί όταν έλθει μέσα μας διά της χάριτος του Αγίου Πνεύματος μας ανασταίνει εκ των νεκρών και μας ζωογονεί και μας αξιώνει να τον βλέπουμε μέσα μας ολοζώντανο αυτόν που είναι αθάνατος και άφθαρτος κι όχι μόνον αυτό αλλά και μας δίνει τη χάρη να αντιλαμβανόμαστε κεξάθαρα ότι μας καθιστά μετόχους της αναστάσεως και της δόξης του καθώς η θεία Γραφή το μαρτυρεί στο σύνολό της

Η κρυμμένη δύναμη της πίστεως

Αυτά λοιπόν είναι τα θεία μυστήρια των χριστιανών αυτή είναι η κρυμμένη δύναμη της πίστεώς μας την οποία οι άπιστοι ή δύσπιστοι ή καλύτερα ημίπιστοι δεν βλέπουν ndash κι ούτε βέβαια είναι δυνατόν κάπως να δουν Άπιστοι δύσπιστοι και ημίπιστοι είναι όσοι δεν φανερώνουν την πίστη τους με έργα Γιατί χωρίς έργα και οι δαίμονες πιστεύουν και ομολογούν ότι ο Δεσπότης Χριστός είναι Θεός Διότι

ldquoΟἴδαμεν γάρ σε(Πρβ Μαρκ α΄ 24 Λουκ δ΄ 34) φασί τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦrdquo(Πρβ Ματθ η΄ 29 κα) καί ἀλλαχοῦ ldquoΟὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνrdquo(Πραξ ις΄ 17) Ἀλλ᾿ ὅμως οὔτε τούς δαίμονας οὔτε τούς ἀνθρώπους αὐτούς ἡ τοιαύτη πίστις ὠφελήσει Οὐδέ γάρ τῆς πίστεως ταύτης ὄφελος νεκρά γάρ ἐστι κατά τόν θεῖον ἀπόστολον ldquoἩ πίστις γάρ φησί δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινrdquo(Ιακ β΄ 26) ὥσπερ καί τά ἔργα δίχα πίστεως Νεκρά δέ πῶς Ὅτι τόν ζωογονοῦντα Θεόν(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 13) οὐκ ἔχει ἐν ἑαυτῇ ὅτι τόν εἰπόντα ldquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει(Πρβ Ιω ιδ΄21 23) καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαrdquo(Ιω ιδ΄ 23) οὐκ ἐκτήσατο ἐν ἑαυτῇ ἵνα τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ ἐξαναστήσῃ τόν κεκτημένον αὐτήν ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιήσῃ αὐτόν καί τόν ἀναστάντα ἐν αὐτῷ καί αὐτόν ἀναστήσαντα κατιδεῖν χαρίσηται Νεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίν Ἡ γάρ πίστις ἡ εἰς Θεόν ἀεί ζῇ καί ζῶσα ζωοποιεῖ τούς ἐκ προθέσεως ἀγαθῆς προσερχομένους καί ὑποδεχομένους αὐτήν ἥτις καί πρό τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν πολλούς ἐκ τοῦ θανάτου εἰς την ζωήν ἀνήγαγε καί τόν Χριστόν καί Θεόν ὑπέδειξε Καί ἔμελλον ἄν εἰ ἐνέμειναν ταῖς αὐτοῦ ἐντολαῖς καί ταύτας μέχρι θανάτου(Πρβ Φιλιπ β΄ 8) ἐφύλαξαν διαφυλαχθῆναι καί αὐτοί ὑπ᾿ αὐτῶν ndash οἷοι δηλονότι γεγόνασιν ὑπό μόνης τῆς πίστεως ἐπεί δέ μετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόν(Ψαλ οζ΄ 57) καί ταῖς προτέραις αὐτῶν περιεπάρησαν

λένε laquoΟἴδαμεν σε τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦraquo και αλλού Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνraquo Αλλrsquo όμως τέτοια πίστη δεν θα ωφελήσει ούτε τους δαίμονες ούτε τους ίδιους τους ανθρώπους Δεν έχει κανένα όφελος αυτή η πίστη διότι είναι νεκρή κατά τον θείο απόστολο laquoἩ πίστις γάρ δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινraquo όπως και τα έργα χωρίς πίστη Και γιατί είναι νεκρή Επειδή δεν έχει μέσα της τον Θεό που ζωογονεί τα πάντα επειδή δεν έκανε δικό της αυτόν που είπε laquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαraquo ώστε με την παρουσία του να αναστήσει εκ νεκρών όποιον έχει τέτοια πίστη και να τον ζωογονήσει και να τον αξιώσει να δει καθαρά αυτόν που αναστήθηκε μέσα του και ανέστησε και τον ίδιο Γιrsquo αυτό τον λόγο λοιπόν είναι νεκρή μια τέτοια πίστη ή καλύτερα είναι νεκροί όσοι χωρίς έργα έχουν αυτή την πίστη Γιατί η πίστη η πίστη στον Θεό είναι πάντοτε ζωντανή και ως τέτοια μεταδίδει την πνευματική ζωή σrsquo όσους με καλή διάθεση πλησιάζουν να την εγκολπωθούν Αυτή και πριν από την εργασία των εντολών πολλούς ανέσυρε από τον θάνατο στη ζωή και τους φανέρωσε τον Χριστό και Θεό Και αν είχαν μείνει σταθεροί σrsquo αυτές και τις είχαν φυλάξει αποφασισμένοι και για θάνατο προκειμένου να μην τις παραβούν θα είχαν διαφυλαχθεί και οι ίδιοι από αυτές ndash με άλλα λόγια θα είχαν παρεμείνει στο ύψος στο οποίο τους είχε ανεβάσει μόνη η πίστη Επειδή όμως λύγισαν σαν στραβό τόξο και περιεπλάκησαν ξανά στις προηγούμενες πράξεις τους αμέσως και σε ναυάγιο της πίστεως τους

πράξεσιν εἰκότως εὐθύς καί περί τήν πίστιν εὑρέθησαν ναυαγήσαντες(Α΄ Τιμ α΄ 19) καί τοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ὁ Θεός ἑαυτούς δυστυχῶς ἀπεστέρησαν Ὅπερ ἵνα μή πάθωμεν καί ἡμεῖς τηρήσωμεν ἀξιῶ τάς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ ὅση δύναμις ἵνα καί τῶν παρόντων καί τῶν μελλόντων ἀγαθῶν λέγω δή αὐτῆς τῆς τοῦ Χριστοῦ θέας ἐπαπολαύσωμεν ἧς Χριστοῦ ᾧ ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας Ἀμήν

κατέληξαν όπως ήταν επόμενο και τον εαυτό τους δυστυχώς απεστέρησαν από τον αληθινό πλούτο που είναι ο Χριστός και Θεός Για να μην το πάθουμε κι εμείς αυτό ας τηρήσουμε παρακαλώ τις εντολές του Θεού με όση δύναμη έχουμε για να απολαύσουμε και τα παρόντα και τα μέλλοντα αγαθά ndash κι εννοώ αυτή την ίδια τη θέα του Χριστού Αυτή μακάρι όλοι να επιτύχουμε χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ω η δόξα εις τους αιώνας Αμήν

ΣΧΟΛΙΑ

Σπαθαροκουβιλάριος Κάτι μεταξύ φύλακα και υπασπιστού laquoΑδελφοί και πατέρεςraquo Οι 34 κατηχήσεις του αγίου Συμεών είναι λόγοι που εκφώνησε προς τους μοναχούς της Μονής του Αγίου Μάμαντος Ξηροκέρκου στην Κωνσταντινούπολη κατά τη διάρκεια της ηγουμενίας του εκεί Γιrsquo αυτό και αρχίζει με αυτή την προσφώνηση Άρχισαν να συντάσσονται πριν το 998 πριν δηλαδή την ανταρσία των τριάντα μοναχών (βλ laquoΒίος του Αγίου Πατρός Συμεώνhellipraquo) laquoἤ ἐῶν ταπεινόνraquo Αναφέρεται όχι στο φρόνημα αλλά στην κατάσταση του ανθρώπου Από αυτή την άποψη laquoταπεινόςraquo σημαίνει γενικά τον μέτριο τον ευτελή τον φτωχό Στο συγκεκριμένο χωρίο laquoταπεινόςraquo είναι προφανώς αυτός που δεν έχει αξιωθεί ιδιαιτέρων χαρίτων και χαρισμάτων δεν έχει γίνει κατοικητήριο του Πνεύματος καθώς χρειάζεται βαθύτερη κάθαρση laquoμυστικῶςraquo Διά του όρου δηλώνεται ο άρρητος προσωπικός τρόπος βιώσεως του μυστηρίου της Αναστάσεως Κατrsquo εξοχήν μυστικός Θεολόγος ο άγιος Συμεών αποκαλύπτει την εμπειρία και τη μετοχή του στα θεία και σωτηριώδη μυστήρια Ζει την ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εν προκειμένω όχι ως απλή ανάμνηση κάποιου παρελθοντικού γεγονότος αλλά ως εμπειρική μετοχή σrsquo αυτήν μrsquo ένα μυστικό λειτουργικό χαρισματικό τρόπο Διrsquoαυτού του laquoμυστικῶςraquo δηλώνει την άμεση και ανέκφραστη ως προς τον τρόπο εμπειρία του αναστάντος Θεού Την εμπειρία της αναστάσιμης θείας χάριτός Του η οποία είναι η κοινωνία του ίδιου του Θεού στις θείες ενέργειές Του Φανερώνει διά του όρου αυτού τη ζωντανή αίσθηση της παρουσίας του προσώπου του αναστάντος Σωτήρος Χριστού το οποίο όπως σημειώνει 4 αιώνες αργότερα άλλος μυστικός Θεολόγος ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας laquoείναι πιο οικείο σε μας απrsquo ότι η ψυχή μαςraquo (PG 150 712A) Το ιστορικό γεγονός δηλαδή της Αναστάσεως το οποίο εμφανίζεται σrsquo εμάς ως ανεξιχνίαστο μυστήριο γίνεται στους αγίους και στους laquoκαθαρούς τῇ καρδίᾳraquo βίωμα στα πλαίσια μιας προόδου κατά την οποία ο άνθρωπος αφομοιώνει το θείο μυστήριο όχι σύμφωνα με την νοοτροπία του αλλά διά της καθάρσεως και του πνευματικού του αγώνα για μια βαθιά εσωτερική αλλαγή Μεταμορφώνεται εσωτερικά καθαίρεται και χαριτώνεται ώστε να καταστεί άξιος της μυστικής αυτής εμπειρίας της Αναστάσεως Στη μακαρία αυτή κατάσταση της θείας εμπειρίας η ψυχή ζει την αληθινή της ζωή την ανάστασή της Λησμονεί εντελώς τα εαυτής Όλες οι φυσικές δυνάμεις που τη συνδέουν με τον κόσμο σιγούν Για τον λόγο αυτό και ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στο έργο του Περί Μυστικής Θεολογίας ευθύς εξαρχής απευθύνει έκκλησης στην Αγία Τριάδα να φωτισθεί και να χαριτωθεί έτσι ώστε να του αποκαλυφθούν laquoτα απλά και απόλυτα και άτρεπτα της Θεολογίας μυστήριαraquo τα οποία laquoκατά τόν ὑπέρφωτον εγκεκάλυπται τῆς κρυφιομύστου σιγῆς γνόφονraquo (PG 3 997) Ειδικότερα ο άγιος Συμεών τονίζει ότι ο άνθρωπος συλλαμβάνει τον Λόγο του θεού στην καρδιά του όπως συνέλαβε Αυτόν η Παρθένος Μαρία στην κοιλιά της Έτσι ο Χριστός μορφώνεται εντός του πιστού και ο πιστός μορφώνεται σε Θεό τα δε μέλη του είναι και αυτά μέλη Χριστού Αναφορικά προς την ανάσταση τονίζει ότι πρέπει ο άνθρωπος να γίνει διά του Αγίου Πνεύματος laquoσυμμέτοχος της πνευματικής αναστάσεωςraquo του Χριστού Και η πνευματική αυτή ανάσταση ταυτίζεται με την laquoκαθrsquo ἑκάστην γινομένην τῶν νεκρῶν ψυχῶν πνευματικῶς

πνευματικήν ἀναγέννησιν καί ἀνάστασινraquo την οποία ο αναστάς Κύριος εφάπαξ laquoκαί εἰς πάντας τοὐς βιοῦντας ἀνιστάμενος καί τάς συναποθανούσας αὐτῷ τῇ προθέσει καί τῇ πίστει ψυχάς συνεγείρων δίδωσι διά τοῦ Παναγίου αὐτοῦ Πνεύματος δωρούμενος αὐταῖς ἀπεντεῦθεν ἤδη τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶνraquo (Κατήχησις 6η SC 104 44-46) laquoκατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη λαμβάνει χώρα από το εσπέρας της Παρασκευής έως το πρωί της laquoμιᾶς τῶν σαββάτωνraquo δηλαδή από τότε που εκφώνησε επί του σταυρού το laquoτετέλεσταιraquo και παρέδωσε το πνεύμα laquoεἰς χεῖραςraquo του Πατρός Του (Ιω ιθ΄ 30 Λουκ κγ΄46) μέχρι την ανάστασή Του το πρωί της Κυριακής Κατά το διάστημα αυτό η θεωμένη ψυχή του Κυρίου παραμένει στον άδη Στον άδη κατέρχονταν οι ψυχές όλων των ανθρώπων που έζησαν προ Χριστού δικαίων και αδίκωνμ καθότι όλοι οι άνθρωποι ήταν ένοχοι αμαρτίας και βρίσκονταν υπό το κράτος του θανάτου Άφεση αμαρτιών δεν είχε δοθεί και ο δρόμος προς τη βασιλεία των ουρανών ήταν κλειστόςraquo (πρβ Ρωμ γ΄ 23 Α΄ Πετρ δ΄ 6 Α΄ Τιμ ζ΄ 10 επίσης του αγίου Νικολάου Καβάσιλα laquoΚαί ἱερεῖς γάρ καί κριταί καί προφητῶν κύκλος καί τῶν ἄλλων οἵ περί Θεόν εἴχονhellip οὐδέ σφᾶς αὐτούς ἐγκλημάτων καί δίκης ἔδειξαν καθαρούς ἀλλrsquo ἀπιόντας ἐνθένδε ᾃδης ἐξεδέχετο Δηλαδή laquoΚαι οι ιερείς και οι κριτές και όλοι οι προφήτες και όσοι γενικότερα από τους υπολοίπους ανθρώπους ήταν θεοσεβείς ούτε τους ίδιους τους εαυτούς τους δεν μπόρεσαν να αναδείξουν καθαρούς από κατηγορίες και τιμωρίες [δηλ από την ενοχή της αμαρτίας] αλλrsquo όταν έφευγαν από εδώ ο άδης όλους τους υποδεχότανraquo [Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 5 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 182-183]) Ο Κύριος κατερχόμενος στον άδη κηρύττει το ευαγγέλιο της σωτηρίας στις ψυχές όλων των laquoἀπrsquo αἰῶνοςraquo νεκρών και σώζει τους επιδεκτικούς σωτηρίας (Α΄ Πετρ γ΄ 18-19 δ΄ 6) Καθώς ήταν ο Ίδιος η αυτοζωή απολύτως ελεύθερος από αμαρτία ο Θεός ενανθρωπήσας νίκησε κατά κράτος τον θάνατο και τον άδη και laquoτόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου τοὐτrsquo ἔστι τόν διάβολονraquo (Εβρ β΄ 14) Ο άδης πλέον μοιάζει με δεσμωτήριο του οποίου τις πύλε και τα δεσμά συνέτριψε ο Κύριος ενώ τους δεσμίους laquoἐξήγαγεν ἐκ μέν τοῦ σκότους πρός ἀνέσπερον φῶς πρός δέ ζωήν αἰώνιον ἐκ θανάτουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη είναι laquoνέκρωσις ᾋδου θανάτου θάνατος ἐλευθερία ψυχῶν καί πρός οὐρανούς ἠνεῳγμένη τοῖς βουλομένοις ὁδόςraquo (Μαζίμου πλανούδη PG 147 989A στο Ι Καρμίρη Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ απόψεως ορθοδόξου σελ 112 όπου και πλουσιότατη πατερική τεκμηρίωση) Μετά Χριστόν στον άδη κατέρχονται οι ψυχές μόνον όσων δεν πίστεψαν στον Χριστό δεν θέλησαν να οικειοποιηθούν τη διά Χριστού σωτηρία και δεν μετανόησαν Ως εκ τούτου όσοι αρνήθηκαν το κήρυγμα του Χριστού προγεύονται στον άδη την οδύνη της αιωνίας κολάσεως στην οποία θα αποπεμφθούν κατά τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου Αντίθετα οι ψυχές όσων πίστεψαν και μετανόησαν μετά θάνατον οδηγούνται laquoἐν κόλποις Ἀβραάμraquo που η Γραφή ονομάζει και παράδεισονraquo (Λουκ κγrsquo 43) όπου προγεύονται τη βασιλεία των ουρανών την οποία θα κληρονομήσουν κατά τη δευτέρα παρουσία Για τη διπλή αυτή μέση κατάσταση των ψυχών βλ Λουκ ις΄ 19-31 Ας διευκρινιστεί τέλος ότι παρά τη χρήση των λέξεων laquoκάθοδοςraquo laquoπύλαιraquo laquoφυλακήraquo ο άδης δεν είναι τόπος αλλά τρόπος υπάρξεων ψυχών laquoᾋδην μή τόπον τινά οὕτως ὀνομαζόμενον οἴεσθαι ἀλλά τινα κατάστασιν ζωῆς ἀειδῆ καί ἀσώματον ἧ τήν ψυχήν ἐμβιοτεύειν παρά τῆς Γραφῆς ἐκδιδασκόμεθαraquo διότι η ασώματος φύσις mdash όπως είναι και αυτή της ψυχής mdash laquoοὐκ ἔχει σχῆμα ἵνα σωματικῶς περισχεθῇ καί οὐ σωματικῶς περιέχεται ἀλλά νοητῶςraquo (Γρηγορίου Νύσσης PG 46 85 και Ιωάννου Δαμασκηνού PG 94853 στο ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ σελ 384) laquoἍπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεταιraquo Μία όντως πρωτότυπη προσέγγιση της αφάτου κενώσεως και ταπεινώσεως

του Υιού και Λόγου του θεού Μια άλλη πτυχή της ανεννοήτου απείρου συγκαταβάσεως του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος το Οποίο σμικρύνεται και προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση διά της θείας Του ενανθρωπήσεως Λέγει λοιπόν ο ιερός πατήρ ότι από τη στιγμή που ο Υιός και Λόγος του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση μας ότι εργάζεται διά του μυστηρίου της θείας Του ενανθρωπήσεως πάνω στην πεσμένη και αμαυρωθείσα ανθρώπινη φύση μας αυτό το προσάπτει στον εαυτό Του Σαν δηλαδή να το απολαμβάνει ο Ίδιος Είναι μια ακόμη απόδειξη της ταπεινώσεώς Του της αγάπης Του που laquoστέγειraquo την ασθένειά μας το γεγονός ότι φθάνει μέχρι του σημείου να ταυτίζει τον εαυτό Του μrsquo εμάς Και πράγματι laquoἈνάστασιν Χριστοῦraquo λέμε τη στιγμή κατά την οποία Εκείνος ποτέ δεν εξέπεσε από τη ζωή όντας ο Ίδιος η όντως Ζωή Ένδοξη λέμε την αγία Ανάστασή Του αλλά η δόξα αναφέρεται σrsquo εμάς που είχαμε περιέλθει σε αδοξία και τον εξευτελισμό και όχι σrsquo Αυτόν που ενδόξως υπήρχε προαιωνίως στους κόλπους του ουρανίου Του Πατρός Αυτή είναι η ταπείνωσή Του Μέχρι τέτοιου βαθμού φθάνει η κένωσή Του Ότι μας χαρίζει ότι μας πλουτίζει ότι μας δωρίζει τα προσάπτει στον εαυτό Του σαν κι Αυτός που είναι ο Χαριτοδότης ο Πλούσιος ο Δωρεοδότης να τα έχει ανάγκη ή να τα αποκτά τώρα laquoἀσυγχύτωςraquo Η ένωση της ψυχής του πιστού με την laquoόντως αιωνία ζωήraquo είναι η κατά χάριν κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό η θέωση δηλαδή του ανθρώπου Η ένωση αυτή της κτιστής ψυχής του ανθρώπου με την άκτιστη laquoόντως αιωνία ζωήraquo τον ζωοδότη Κύριο αποκλείει κάθε ουσιαστική ταύτιση ακτίστου και κτιστού Γιrsquo αυτή την ασύγχυτη ένωση της ψυχής μετά του Θεού σημειώνει αλλού ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος laquoὬσπερ ἐν Πατρί καί Υἱῷ και Ἁγίῳ Πνεύματι εἷς Θεός ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως προσκυνεῖται οὕτω πάλιν ἐν Θεῷ καί ψυχῇ καί σώματι ἀδιαιρέτως καί ἀσυγχύτως Θεός κατά χάριν ὁ ἄνθρωπος γίνεται μήτε τοῦ σώματος εἰς ψυχήν μεταβαλλομένου μήτε τῆς ψυχῆς εἰς ψυχήν μεταπηγνυμένης ἀλλά μένων Θεός καθrsquo ὅ Θεός ἐστι καί ἡ ψυχή καθώς ἔχει φύσεως καί το σῶμα καθώς ἐπλάσθη πηλόςraquo (SC 129 130 εξ) Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος (300-390 μΧ) για την ασύγχυτη αυτή ένωση του ακτίστου Θεού με την κτιστή ψυχή του ανθρώπου γράφει τα εξής laquoἈλλrsquo ἐνταῦθα θεώρει καί διάκρινον καί σύνες πῶς ἄκουσον οὗτος Θεός αὗτη οὐ Θεός οὗτος Κύριος αὗτη δούλη οὗτος κτίστης αὗτη κτίσμα οὗτος ποιητής αὗτη ποίημα Οὐδέν κοινόν τῆς αὐτοῦ φύσεως καία αὐτῆς τυγχάνει ἀλλά διά την ἄπειρον καί ἄρρητον καί ἀνεννόητον ἀγάπην καί εὐσπλαγχνίαν αὐτοῦ εὐδόκησεν εἰς τοῦτο τό ποίημα καί κτίσμα νοερόν καί τίμιον καί ἐξαίρετον ἔργον ἐνοικῆσαι ὥς φησιν ἡ Γραφή εἰς τό εἶναι ἡμᾶς ἀπαρχήν τινα τῶν αὐτοῦ κτισμάτων εἰς τήν αὐτοῦ σοφίαν καί κοινωνίαν εἰς ἴδιον κατοικητήριον εἰς ἰδίαν καί καθαράν νύμφηνraquo (PG 34 816BC) laquoτῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇraquo Πρβ laquoταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάςraquo και laquoΝεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίνraquo όπου λέγει ότι είναι νεκροί όσοι δεν έχουν πίστη ζωντανή διά των έργων Πρόκειται για μια άλλη αντίληψη περί ζωής και θανάτου την κατά Θεόν αντίληψη η οποία προβάλλει κατά τρόπο σαφή μέσα στην Αγία Γραφή παράλληλα με τη χρήση των σχετικών λέξεων (laquoθάνατοςraquolaquoνεκρόςraquo κλπ) υπό τη συνήθη έννοια τους Έτσι θάνατος θεωρείται κατrsquoεξοχήν ο πνευματικός που είναι ο χωρισμός της ψυχής από τον Θεό με τη συστηματική διάπραξη της αμαρτίας για την οποία ο άνθρωπος δεν μετανοεί Ο βιολογικός θάνατος δηλαδή ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα αποτελεί απλώς συνέπεια του πνευαμτικού laquoδευτέρου λόγου λεπτομέρειανraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ βιβλίον Ζ΄ κεφ Α΄ 1 Η έννοια του θανάτου κατά την Γραφήν σελ 369-370) Ήδη στις πρώτες σελίδες της Γενέσεως διαβάζουμε ότι ο Θεός είχε προειδοποιήσει τους πρωτοπλάστους laquoᾗ δrsquo ἄν ἡμέρα φάγητεraquo από το δέντρο laquoτοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόνraquo

laquoθανάτῳ ἀποθανεῖσθεraquo (β΄ 17) Είναι γνωστό όμως ότι δεν πέθαναν την ημέρα της παραβάσεως της θείας εντολής παρά μόνο πνευματικά Χωρίσθηκαν από τον Θεό εξορίστηκαν από τον παράδεισο της τρυφής απέκτησαν παιδιά και μετά από πολλά χρόνια γεύθηκαν και τον σωματικό θάνατο (βλ Γεν ε΄ 5) Ομοίως στην Καινή Διαθήκη ο Πατέρας της παραβολής του ασώτου δηλώνει ότι ο γυιός του laquoνεκρός ἦν καί ἀνέζησεraquo (Λουκ ιε΄ 32) ήταν νεκρός τον καιρό της αποστασίας του και διά της μετανοίας καί επιστροφής κοντά Του (στον Θεό Πατέρα) ανέζησε και ο απόστολος Παύλος γράφει προς τους Εφεσίους ότι ο Θεός αυτούς laquoκαί ὄντας νεκρούς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷraquo (β΄ 5) Αντιστρόφως ο Κύριος διαβεβαίωσε για τους πατριάρχες Αβραάμ Ισαάκ και Ιακώβ που προ πολλού είχαν πεθάνει ότι ήταν ζωντανοί (Ματθ κβ΄ 32) Θάνατος λοιπόν είναι κυρίως η αποξένωση από το Θεό που είναι η ζωή Ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού μας δήλωσε κατηγορηματικά ότι laquoἐγώ εἰμί ἡ ζωήraquo (Ιω ιδ΄ 6) και μας διαβεβαίωσε ότι όποιος τηρεί τον λόγο Του laquoθάνατον οὐ μή θεωρήσῃ εἰς τόν αἰῶναraquo (Ιω η΄ 51) Οι Πατέρες μάλιστα χρησιμοποιούν μια άλλη λέξη Λέγουν ότι ο Θεός είναι laquoαυτοζωήraquo (Ιωάννης Δαμασκηνός PG 94 808D Γρηγόριος Νύσσης PG 45 797A κα βλ στο λεξικό του Lampe στο οικείο λήμμα) Δηλαδή δεν έχει ζωή κατά μετοχήν αλλrsquo εξ εαυτού είναι η ζωή κατrsquo απόλυτη έννοια και άρα δεν μπορεί να νοηθεί ζωή μακράν του Θεού Κατrsquo επέκτασιν και η αιώνιος ζωή η βασιλεία των ουρανών δεν είναι τίποτε άλλο παρά γνώση εμπειρική του Θεού ένωση με τον Θεό κοινωνία της αυτοζωής στην πληρότητά της (βλ Ιω ιζ΄ 3 Α΄ Ιω α΄ 3 γ΄ 2) laquoἐν γνώσειraquo Το θέμα της γνώσεως του θεού στην ορθόδοξη πνευματικότητα είναι μεγάλο αλλά και αναγκαίο να το κατέχει ο πιστός Πρώτα απrsquo όλα ο ίδιος ο Θεός δε μας θέλει κοντά Του άβουλα όντα ανελεύθερα βυθισμένα μέσα στο γνόφο της άγνοιας Είναι Θεός που γιrsquo αυτό ακριβώς αποκαλύπτει τον εαυτό Του έτσι ώστε να Τον γνωρίσουμε Γίνεται μεθεκτός απrsquo τους πιστούς σε μια ανώτερη δυνατότητα γνώσεως και εμπειρίας Ο Θεός δεν ζητεί από τους πιστούς Του μια διανοητική επιστημονική γνώση περί του προσώπου Του Βέβαια δεν είναι λάθος μια τέτοια διανοητική laquoγνώσηraquo Λάθος είναι να την ταυτίσουμε με τη βαθύτερη γνώση του Θεού που είναι περισσότερο βιωματική εμπειρία και λιγότερο διανοητική προσέγγιση Γιατί η γνώση του Θεού δεν είναι μια ανακάλυψη αλλά μια αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο Ο θεός αποκαλύπτει στον ερευνώντα άνθρωπο τον εαυτό Του Συνάπτει με τον κάθε άνθρωπο μια προσωπική διαθήκη Δεν αρέσκεται στο να έχουμε γνώσεις γιrsquo Αυτόν από τις μαρτυρίες άλλων αλλrsquo ο Ίδιος εμφανίζεται και παρέχει τη δική Του γνώση και ο άνθρωπος συνάπτει δική του προσωπική γνωριμία με τον Θεό Αυτή η γνωριμία δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο που συντελείται Γίνεται σε περίοδο που δεν την περιμένει ο άνθρωπος ή μπορεί να έλθει κατόπιν οδυνηρής αναζήτησης Μπορεί ακόμη να συμβεί σε άνθρωπο ο οποίος πολεμά τον Θεό όπως ο απόστολος Παύλος Αρχικά λοιπόν ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό Του στον άνθρωπο προκειμένου αυτός να ενθουσιαστεί από τη γλυκύτητα της γνώσεώς Του και νrsquo αρχίσει να Τον αναζητεί με πόθο και αγώνα πνευματικό Έτσι ο άνθρωπος προβιβάζεται στη γνώση του Θεού διά των ιερών μυστηρίων και της εργασίας των αγίων εντολών του Χριστού (πρβ Ιω ιδ΄ 21 23) και ταυτόχρονα έχει τη διαρκή αίσθηση ότι Τον αγνοεί Ή ορθότερα αισθάνεται ότι το μόνο καταληπτό απrsquo τον Θεό είναι η ακαταληψία Του Αυτή η ενσυνείδητη γνώση του Θεού γεννά περισσότερα ερωτήματα στον άνθρωπο απrsquo όσα απαντά Διότι μυστήριο ανεξιχνίαστο και απερίγραπτο είναι ο Θεός Όμως ο άνθρωπος δεν απογοητεύεται από την αδυναμία του να κατανοήσει πλήρως τον Θεό Αυτή η πνευματική αίσθηση που ήδη έχει αποκτήσει τόν γεμίζει με κάποια άρρητη γλυκύτητα και τον ωθεί σε εντονότερη αναζήτηση του Θεού

Τα βιώματα μιας τέτοιας εμπειρικής αποκαλυπτικής γνώσεως είναι κατά τον άγιο Συμεών laquoνῷ καί λόγῳ ἀκατάληπτα καί ἄφρασταraquo (Ύμνος ΚΘ΄ 284-293 SC 174 334) laquoΠῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ πῶς δέ μακράν σε βλέπω πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ ἐν ουρανῷ δrsquo ὁρῶ σεraquo (Ύμνος Ζ΄ 1-2 SC 156 208) Γιrsquo αυτό και ο ίδιος ο ιερός Πατήρ συμβουλεύει Για τα θέματα αυτά laquoμή ἐρώτα μή ἐρεύνα μή ἐκζήτειraquo Αφού ο άνθρωπος αδυνατεί να μετρήσει τις σταγόνες της βροχής ή την άμμο της θαλάσσης laquoπῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν ἥν ἐνδείκνυται μεθrsquo ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων (Ύμνος ΚΘ΄ 267-283 SC 174 332) Μπαίνοντας ο πιστός σrsquo αυτή τη διαδικασία σrsquo αυτή την εμπειρία ορθότερα επιποθεί περισσότερο τη σχέση και τη γνώση του Θεού στην άληκτη αιωνιότητα Γιατί δεν του αρκεί να Τον γνωρίζει laquoδιrsquo ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματιraquo αλλά ορέγεται να Τον αντικρίσει laquoπρόσωπον πρός πρόσωπονraquo laquoκαθώς ἐστιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12 Α΄ Ιω γ΄ 2) Αυτή η τέλεια γνώση του Θεού ndash όσο δηλαδή μπορεί να laquoχωρέσειraquo ο άνθρωπος σrsquo αυτή ndash θα επιτευχθεί στη βασιλεία των ουρανών Ο Κύριος είπε ότι αυτή η βασιλεία του Θεού είναι η γνώση του Θεού (βλ Ιω ιζ΄ 3) laquoἐν ὁράσειraquo Αν η βιολογική ζωή καθίσταται δυσχερής χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων πολύ περισσότερο η πνευματική ζωή απαιτεί τους δικούς της πνευματικούς νόμους και τις δικές της πνευματικές αισθήσεις Υπάρχει γεύση πνευματική Γεύση των μυστηρίων του Θεού (βλ Ψαλ λγ΄ 9) Υπάρχει πνευματική ακοή Ακοή λεπτή που συλλαμβάνει τα μηνύματα του ουρανού τη φωνή του Θεού μέσα μας Είναι η ακοή στην οποία αναφέρεται ο Κύριος λέγοντας laquoὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτωraquo (Ματθ ια΄ 15) Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και όραση πνευματική Είναι η όραση που δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μας μάτια Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κανείς ενώ είναι τυφλός να βλέπει με μάτια πνευματικά Βέβαια το κεφάλαιο της πνευματικής ζωής που αφορά στη θέα των μυστηρίων του Θεού και του ίδιου του Θεού αναφέρεται σε δυσπρόσιτα πνευματικά ύψη τέτοια που μόνο οι άγιοι μπορούν να τα προσεγγίσουν και να μας μεταδώσουν κάτι από τις εμπειρίες τους και από τον τρόπο προσεγγίσεως και βιώσεώς τους Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εμφανίζει ως οδό που οδηγεί στη θέα στη γνώση και κοινωνία του Θεού την οδό της τηρήσεως των θείων Του εντολών Η τήρηση των εντολών λέγει αναβιβάζει τον άνθρωπο laquoπρος ύψος πνευματικής θεωρίαςraquo έτσι ώστε laquoαὐτόν τε τόν Θεόν ἀπλανῶς ὁρᾷ καί την γενομένην εἰς αὐτόν ἀλλοίωσιν τρανῶς κατανοεῖraquo (Κεφάλαια γνωστικά και θεολογικά εικοσιπέντε 8 Φιλοκαλία ΕΠΕ 19Α 460) laquoΑίφνης λέγει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης η ψυχή βλέπει τον Κύριον και αναγνωρίζει Αυτόνhellip Ο Κύριος γνωρίζεται εν Πνεύματι Αγίω και το Πνεύμα το Άγιον πληροί όλον τον άνθρωπον το πνεύμα την ψυχήν το σώμα αυτού Ούτως ο Θεός γνωρίζεται εν ουρανώ και επί της γηςraquo (Αρχιμ Σωφρονίου [Σαχάρωφ] Άσκησις και θεωρία σελ 128-129) laquoΝῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα οἴδαμεν δέ ότι ἐάν φανερωθῇ ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστιraquo (Α΄ Ιω γ΄ 2) θεολογεί ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής Και ο π Σωφρόνιος (Σαχάρωφ) γράφει σχετικά laquoΚατrsquo ουσίαν ο Θεός παραμένει πάντοτε ο Αυτός εν πάση φανερώσει Αυτού εις τον άνθρωπον ημείς όμως δεν δεχόμεθα Αυτόν κατά τον οφειλόμενον τρόπον Δεν δυνάμεθα να προσλάβωμεν Αυτόν εις το απόλυτον πλήρωμα Αυτού εντός των ορίων της γης εν τούτοις όμως laquoβλέπομενraquo Αυτόν έστω και laquoδιrsquo εσόπτρου εν αινίγματιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12) Και το laquoέσοπτρον τούτο δεν είναι πάντοτε εις τον αυτόν βαθμόν laquoαινιγματώδεςraquo Εξαρτάται εκ του μέτρου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού διά των οποίων εδόθη η Αυτο-αποκάλυψις του Θεού εις ημάςraquo (Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι σελ 248)

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

δόξα ὑπάρχει ἡ διά τῆς ἐν ἡμῖν αὐτοῦ ἀναστάσεως γινομένη καί δεικνυμένη καί ὁρωμένη ἡμῖν Ἅπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεται

Ἀνάστασις δέ ψυχῆς ἡ ἕνωσίς ἐστι τῆς ζωῆς ὥσπερ γάρ τό νεκρόν σῶμα εἰ μή δέξεται ἐν ἑαυτῷ τήν ζῶσαν ψυχήν καί ἀμίκτως ταύτῃ μιγῇ ζῆν οὐ λέγεται οὐδέ δύναται οὕτως οὐδέ ψυχή μόνη ζῆν αὐτή καθ᾿ ἑαυτήν δύναται εἰ μή ἀρρήτως καί ἀσυγχύτως ἑνωθῇ Θεῷ τῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇ(Πρβ Α΄ Ιω ε΄ 20) Πρό γάρ τῆς ἐν γνώσει καί ὁράσει καί αἰσθήσει ἑνώσεως νεκρά ἐστιν εἰ καί νοερά ὑπάρχει καί τῇ φύσει ἀθάνατος Οὔτε γάρ γνῶσις δίχα ὁράσεως οὔτε ὅρασις δίχα αἰσθήσεως Ἔστι δέ τό λεγόμενον οὕτως ὅρασις καί ἐν τῇ ὁράσει γνῶσις καί αἴσθησις (ἐν τοῖς πνευματικοῖς δέ τοῦτό φημι ἐν γάρ τοῖς σωματικοῖς καί δίχα ὁράσεως αἴσθησις γίνεται) Οἷόν τι λέγω Τυφλός εἰς λίθον τόν πόδα κρούων αἰσθάνεται ὁ δέ νεκρός οὔ ἐν τοῖς πνευματικοῖς δε εἰ μή εἰς θεωρίαν ἔλθῃ ὁ νοῦς τῶν ὑπέρ ἔννοιαν τῆς μυστικῆς ἐνεργείας οὐκ αἰσθάνεται Ὁ οὖν πρό τῆς θεωρίας τῶν ὑπέρ νοῦν καί λόγον καί ἔννοιαν ἐπαισθάνεσθαι λέγων ἐν τοῖς πνευματικοῖς τῷ τάς ὄψεις πηρῷ ἔοικεν ὅς ἐν οἷς μέν πάσχει ἀγαθοῖς ἤ κακοῖς ἐπαισθάνεται ἀγνοεῖ δέ τά ἐν χερσίν ἤ ποσί καί τά παραίτια ζωῆς ἤ θανάτου τούτῳ γενόμενα τά γάρ ἐπερχόμενα αὐτῷ κακά ἤ ἀγαθά

δόξα του Χριστού είναι όπως μόλις είπαμε η δική μας δόξα Αυτή πραγματοποιείται όταν συντελεσθεί μέσα μας η ανάστασή του Και τότε γίνεται φανερή και έκδηλη επάνω μας Διότι από τη στιγμή που προσέλαβε τη φύση μας όσα ο ίδιος ενεργεί μέσα μας αυτά και τα προσάπτει στον εαυτό του

Η μυστική ένωση με τον Θεό Η ανάσταση εξάλλου της ψυχής είναι η ένωση με τη ζωή Διότι όπως ακριβώς το νεκρό σώμα δεν λέμε ότι ζει ούτε και είναι δυνατόν να ζει αν δεν δεχθεί μέσα του την ψυχή η οποία το ζωοποιεί και αν δεν ενωθεί με αυτήν αχώριστα έτσι και η ψυχή δεν μπορεί από μόνη της να έχει ζωή εάν δεν ενωθεί αρρήτως και ασυγχύτως με τον Θεό που είναι η όντως αιώνια ζωή Η ψυχή δηλαδή πριν από την ένωσή της με τον Θεό mdash που συντελείται με τη βιωματική γνώση και τη μυστική όραση και αίσθηση mdash είναι νεκρή παρόλο που είναι νοερά και φύσει αθάνατη Γιατί δεν έχει κανείς αυτή τη γνώση εάν δεν αισθάνεται νοερώς Με αυτό που λέω εννοώ την όραση και τη συνδεδεμένη με αυτή γνώση και αίσθηση ndash αναφέρομαι στη σφαίρα της πνευματικής ζωής διότι στη σωματική ζωή υπάρχει αίσθηση και χωρίς όραση Ας αναφέρω ένα παράδειγμα Ο τυφλός όταν σκοντάψει σε μία πέτρα το αισθάνεται αυτό ο νεκρός όμως όχι Αντίθετα στην πνευματική ζωή εάν ο νους δεν δει όσα είναι πέρα από κάθε διανοητική κατάληψη δεν αισθάνεται τη μυστική αναγεννητική ενέργεια της θείας χάριτος μέσα του Επομένως όποιος ισχυρίζεται ότι έχει πνευματική αίσθηση πριν φθάσει στη θεωρία όσων υπερβαίνουν τον νου και τον λόγο και κάθε έννοια μοιάζει με τον τυφλό που αισθάνεται όσα καλά ή κακά του συμβαίνουν αγνοεί όμως όσα είναι δίπλα του και όσα είναι γιrsquo αυτόν υπόθεση ζωής του θανάτου Διότι δεν αντιλαμβάνεται καθόλου όσα κακά ή καλά τον πλησιάζουν καθώς έχει χάσει τη δύναμη και την αίσθηση της οράσεως

οὐδαμῶς ἐπαισθάνεται τῆς ὀπτικῆς ἐστερημένος δυνάμεως και αἰσθήσεως ὅθεν καί πολλάκις τήν ῥάβδον ἐπάρας πρός τήν τοῦ ἐχθροῦ ἄμυναν ἀντ᾿ ἐκείνου ἔσθ᾿ ὅτε τόν ἑαυτοῦ φίλον μᾶλλον ἐτύπτησε τοῦ ἐχθροῦ πρό τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ ἱσταμένου καί διαγελῶντος αὐτόν

Ἀνάστασιν Χριστοῦ οἱ πλείονες μέν τῶν ἀνθρώπων πιστεύουσιν ὀλίγοι δέ λίαν εἰσίν οἱ καί ταύτην βλέποντες καθαρῶς οἱ δέ γε μή θεασάμενοι οὐδέ προσκυνεῖν δύνανται ὡς ἅγιον καί Κύριον τόν Χριστόν Ἰησοῦν ldquoΟὐδείς γάρ φησί δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳrdquo(Α΄ Κορ ιβ΄ 3) καί ἀλλαχοῦ ldquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνrdquo(Ιω δ΄24) Οὐδέ γάρ λέγει τό ἱερώτατον λόγιον ὅ καθ᾿ ἑκάστην ἐπί στόματος περιφέρομεν Ἀνάστασιν Χριστοῦ πιστεύσαντες ἀλλά τι ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονrdquo Πῶς οὖν προτρέπεται νῦν ἡμᾶς τό Πνεῦμα λέγειν τό Ἅγιον - ὡς αὐτήν ἰδόντες ἥνπερ οὐκ εἴδομεν ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιrdquo ἅπαξ πρό χιλίων ἐτῶν ἀναστάντος τοῦ Χριστοῦ καί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινός Ἆρα μή ψεύδεσθαι ἡμᾶς βούλεται ἡ θεία Γραφή Ἄπαγε ἀλλ᾿ ἀληθεύειν μᾶλλον παρεγγυᾷ ὡς ἐν ἑνί ἑκάστῳ ἡμῶν τῶν πιστῶν ἐγγινομένης δηλονότι τῆς Χριστοῦ ἀναστάσεως καί τοῦτο οὐχ ἁπλῶς ἀλλά καθ᾿

γιrsquo αυτό και συμβαίνει πολλές φορές να σηκώνει το ραβδί του για να αμυνθεί ενάντια σε κάποιον που έρχεται να τον βλάψει και αντί γιrsquo αυτόν να χτυπήσει ενίοτε τον φίλο του ενώ ο εχθρός στέκεται μπροστά στα μάτια του και τον περιγελά

Η θέαση της αναστάσεως

Στην ανάσταση του Χριστού πιστεύουν μεν οι περισσότεροι άνθρωποι ελάχιστοι όμως τη βλέπουν κιόλας καθαρά Και όσοι βέβαια δεν τη δούν δεν μπορούν και να προσκυνήσουν τον Χριστό Ιησού ως άγιο και Κύριο Διότι λέει laquoΟὐδείς δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳraquo και αλλού laquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνraquo Ούτε λέει η ιερότατη ευχή του κάθε μέρα αυτήν την περίοδο φέρουμε στο στόμα μας Ανάστασιν Χριστού πιστεύσαντες αλλά τι λέει laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονraquo Πώς λοιπόν το Πνεύμα το Άγιον μας προτρέπει να λέμε τώρα laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιraquo - σαν να την είδαμε ενώ στην πραγματικότητα δεν την έχουμε δει ndash ενώ ο Χριστός μια και μόνη φορά αναστήθηκε πριν από χίλια χρόνια και μάλιστα ούτε τότε τον είδε κανείς να ανίσταται Μήπως η ιερά ευχή θέλει να λέμε ψέματα Κάθε άλλο Μας παρακινεί να λέμε την αλήθεια ότι δηλαδή μέσα στον καθένα από εμάς τους πιστούς πραγματοποιείται η

ὥραν ὡς εἰπεῖν αὐτοῦ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ ἐν ἡμῖν ἐξανισταμένου λαμπροφοροῦντος καί ἀπαστράπτοντος τάς τῆς ἀφθαρσίας καί Θεότητος ἀστραπάς Ἡ φωτοφόρος γάρ παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ(Πρβ Ιω κα΄4) ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾷν χαρίζεται Διό καί λέγομεν rdquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνrdquo(Ψαλ ριζ΄ 27) καί τήν δευτέραν αὐτοῦ ὑποσημαίνοντες παρουσίαν ἐπιφέροντες οὕτω λέγομεν ldquoΕὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίουrdquo(Ψαλ ριζ΄ 26) Οἷς οὖν ἐπιφανῇ ὁ Χριστός ἐξαναστάς πάντως πνευματικῶς αὐτοῖς τοῖς πνευματικοῖς ὄμμασι ὁρώμενος δείκνυται Ὅταν γάρ ἐν ἡμῖν διά τοῦ Πνεύματος γένηται ἀνιστᾷ ἡμᾶς ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιεῖ καί αὐτόν ἐν ἡμῖν ὅλον ὁρᾷν ζῶντα δίδωσι τόν ἀθάνατον καί ἀνώλεθρον οὐ μόνον δέ ἀλλά καί συνανιστῶντα(Πρβ Εφ β΄ 6) καί συνδοξάζοντα(Πρβ Ρωμ η΄ 17) ἡμᾶς ἑαυτῷ τρανῶς γινώσκειν χαρίζεται καθώς πᾶσα θεία Γραφή μαρτυρεῖ

Ταῦτα τοίνυν εἰσί τά τῶν χριστιανῶν θεῖα μυστήρια αὕτη ἡ ἐγκεκρυμμένη τῆς πίστεως ἡμῶν δύναμις ἥν οἱ ἄπιστοι ἤ δύσπιστοι ἤ μᾶλλον εἰπεῖν ἡμίπιστοι οὐχ ὁρῶσιν οὔτε μήν ἰδεῖν οὐδαμῶς δύνανται(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 16) Ἄπιστοι δέ δύσπιστοι καί ἡμίπιστοι οὗτοί εἰσιν οἱ μή διά τῶν ἔργων τήν πίστιν ἐπιδεικνύμενοι(Πρβ Ιακ β΄ 18) Ἔργων γάρ δίχα καί οἱ δαίμονες πιστεύουσι(Πρβ Ιακ β΄ 19) καί Θεόν εἶναι τόν Δεσπότην ὁμολογοῦσι Χριστόν

ανάσταση του Χριστού κι αυτό όχι μια φορά αλλά ndash θα έλεγα - κάθε ώρα ο ίδιος ο Δεσπότης Χριστός ανίσταται μέσα μας λαμπροφόρος ακτινοβολώντας το εκτυφλωτικό φως της αφθαρσίας και της θεότητος

Διότι η φωτοφόρος παρουσία του Πνεύματος μας φανερώνει σαν αυγή την ανάσταση του Δεσπότου ή καλύτερα μας αξιώνει να βλέπουμε τον ίδιο τον αναστημένο Χριστό Γιrsquoαυτό και λέμε laquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνraquo Και υποδηλώνοντας τη Δευτέρα του παρουσία προσθέτουμε και τα εξής laquoΕυλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίουraquo Σrsquo όσους λοιπόν φανερωθεί ο αναστημένος Χριστός αυτοί με πνευματικό οπωσδήποτε τρόπο τον βλέπουν με τα μάτια της ψυχής Γιατί όταν έλθει μέσα μας διά της χάριτος του Αγίου Πνεύματος μας ανασταίνει εκ των νεκρών και μας ζωογονεί και μας αξιώνει να τον βλέπουμε μέσα μας ολοζώντανο αυτόν που είναι αθάνατος και άφθαρτος κι όχι μόνον αυτό αλλά και μας δίνει τη χάρη να αντιλαμβανόμαστε κεξάθαρα ότι μας καθιστά μετόχους της αναστάσεως και της δόξης του καθώς η θεία Γραφή το μαρτυρεί στο σύνολό της

Η κρυμμένη δύναμη της πίστεως

Αυτά λοιπόν είναι τα θεία μυστήρια των χριστιανών αυτή είναι η κρυμμένη δύναμη της πίστεώς μας την οποία οι άπιστοι ή δύσπιστοι ή καλύτερα ημίπιστοι δεν βλέπουν ndash κι ούτε βέβαια είναι δυνατόν κάπως να δουν Άπιστοι δύσπιστοι και ημίπιστοι είναι όσοι δεν φανερώνουν την πίστη τους με έργα Γιατί χωρίς έργα και οι δαίμονες πιστεύουν και ομολογούν ότι ο Δεσπότης Χριστός είναι Θεός Διότι

ldquoΟἴδαμεν γάρ σε(Πρβ Μαρκ α΄ 24 Λουκ δ΄ 34) φασί τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦrdquo(Πρβ Ματθ η΄ 29 κα) καί ἀλλαχοῦ ldquoΟὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνrdquo(Πραξ ις΄ 17) Ἀλλ᾿ ὅμως οὔτε τούς δαίμονας οὔτε τούς ἀνθρώπους αὐτούς ἡ τοιαύτη πίστις ὠφελήσει Οὐδέ γάρ τῆς πίστεως ταύτης ὄφελος νεκρά γάρ ἐστι κατά τόν θεῖον ἀπόστολον ldquoἩ πίστις γάρ φησί δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινrdquo(Ιακ β΄ 26) ὥσπερ καί τά ἔργα δίχα πίστεως Νεκρά δέ πῶς Ὅτι τόν ζωογονοῦντα Θεόν(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 13) οὐκ ἔχει ἐν ἑαυτῇ ὅτι τόν εἰπόντα ldquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει(Πρβ Ιω ιδ΄21 23) καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαrdquo(Ιω ιδ΄ 23) οὐκ ἐκτήσατο ἐν ἑαυτῇ ἵνα τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ ἐξαναστήσῃ τόν κεκτημένον αὐτήν ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιήσῃ αὐτόν καί τόν ἀναστάντα ἐν αὐτῷ καί αὐτόν ἀναστήσαντα κατιδεῖν χαρίσηται Νεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίν Ἡ γάρ πίστις ἡ εἰς Θεόν ἀεί ζῇ καί ζῶσα ζωοποιεῖ τούς ἐκ προθέσεως ἀγαθῆς προσερχομένους καί ὑποδεχομένους αὐτήν ἥτις καί πρό τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν πολλούς ἐκ τοῦ θανάτου εἰς την ζωήν ἀνήγαγε καί τόν Χριστόν καί Θεόν ὑπέδειξε Καί ἔμελλον ἄν εἰ ἐνέμειναν ταῖς αὐτοῦ ἐντολαῖς καί ταύτας μέχρι θανάτου(Πρβ Φιλιπ β΄ 8) ἐφύλαξαν διαφυλαχθῆναι καί αὐτοί ὑπ᾿ αὐτῶν ndash οἷοι δηλονότι γεγόνασιν ὑπό μόνης τῆς πίστεως ἐπεί δέ μετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόν(Ψαλ οζ΄ 57) καί ταῖς προτέραις αὐτῶν περιεπάρησαν

λένε laquoΟἴδαμεν σε τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦraquo και αλλού Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνraquo Αλλrsquo όμως τέτοια πίστη δεν θα ωφελήσει ούτε τους δαίμονες ούτε τους ίδιους τους ανθρώπους Δεν έχει κανένα όφελος αυτή η πίστη διότι είναι νεκρή κατά τον θείο απόστολο laquoἩ πίστις γάρ δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινraquo όπως και τα έργα χωρίς πίστη Και γιατί είναι νεκρή Επειδή δεν έχει μέσα της τον Θεό που ζωογονεί τα πάντα επειδή δεν έκανε δικό της αυτόν που είπε laquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαraquo ώστε με την παρουσία του να αναστήσει εκ νεκρών όποιον έχει τέτοια πίστη και να τον ζωογονήσει και να τον αξιώσει να δει καθαρά αυτόν που αναστήθηκε μέσα του και ανέστησε και τον ίδιο Γιrsquo αυτό τον λόγο λοιπόν είναι νεκρή μια τέτοια πίστη ή καλύτερα είναι νεκροί όσοι χωρίς έργα έχουν αυτή την πίστη Γιατί η πίστη η πίστη στον Θεό είναι πάντοτε ζωντανή και ως τέτοια μεταδίδει την πνευματική ζωή σrsquo όσους με καλή διάθεση πλησιάζουν να την εγκολπωθούν Αυτή και πριν από την εργασία των εντολών πολλούς ανέσυρε από τον θάνατο στη ζωή και τους φανέρωσε τον Χριστό και Θεό Και αν είχαν μείνει σταθεροί σrsquo αυτές και τις είχαν φυλάξει αποφασισμένοι και για θάνατο προκειμένου να μην τις παραβούν θα είχαν διαφυλαχθεί και οι ίδιοι από αυτές ndash με άλλα λόγια θα είχαν παρεμείνει στο ύψος στο οποίο τους είχε ανεβάσει μόνη η πίστη Επειδή όμως λύγισαν σαν στραβό τόξο και περιεπλάκησαν ξανά στις προηγούμενες πράξεις τους αμέσως και σε ναυάγιο της πίστεως τους

πράξεσιν εἰκότως εὐθύς καί περί τήν πίστιν εὑρέθησαν ναυαγήσαντες(Α΄ Τιμ α΄ 19) καί τοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ὁ Θεός ἑαυτούς δυστυχῶς ἀπεστέρησαν Ὅπερ ἵνα μή πάθωμεν καί ἡμεῖς τηρήσωμεν ἀξιῶ τάς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ ὅση δύναμις ἵνα καί τῶν παρόντων καί τῶν μελλόντων ἀγαθῶν λέγω δή αὐτῆς τῆς τοῦ Χριστοῦ θέας ἐπαπολαύσωμεν ἧς Χριστοῦ ᾧ ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας Ἀμήν

κατέληξαν όπως ήταν επόμενο και τον εαυτό τους δυστυχώς απεστέρησαν από τον αληθινό πλούτο που είναι ο Χριστός και Θεός Για να μην το πάθουμε κι εμείς αυτό ας τηρήσουμε παρακαλώ τις εντολές του Θεού με όση δύναμη έχουμε για να απολαύσουμε και τα παρόντα και τα μέλλοντα αγαθά ndash κι εννοώ αυτή την ίδια τη θέα του Χριστού Αυτή μακάρι όλοι να επιτύχουμε χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ω η δόξα εις τους αιώνας Αμήν

ΣΧΟΛΙΑ

Σπαθαροκουβιλάριος Κάτι μεταξύ φύλακα και υπασπιστού laquoΑδελφοί και πατέρεςraquo Οι 34 κατηχήσεις του αγίου Συμεών είναι λόγοι που εκφώνησε προς τους μοναχούς της Μονής του Αγίου Μάμαντος Ξηροκέρκου στην Κωνσταντινούπολη κατά τη διάρκεια της ηγουμενίας του εκεί Γιrsquo αυτό και αρχίζει με αυτή την προσφώνηση Άρχισαν να συντάσσονται πριν το 998 πριν δηλαδή την ανταρσία των τριάντα μοναχών (βλ laquoΒίος του Αγίου Πατρός Συμεώνhellipraquo) laquoἤ ἐῶν ταπεινόνraquo Αναφέρεται όχι στο φρόνημα αλλά στην κατάσταση του ανθρώπου Από αυτή την άποψη laquoταπεινόςraquo σημαίνει γενικά τον μέτριο τον ευτελή τον φτωχό Στο συγκεκριμένο χωρίο laquoταπεινόςraquo είναι προφανώς αυτός που δεν έχει αξιωθεί ιδιαιτέρων χαρίτων και χαρισμάτων δεν έχει γίνει κατοικητήριο του Πνεύματος καθώς χρειάζεται βαθύτερη κάθαρση laquoμυστικῶςraquo Διά του όρου δηλώνεται ο άρρητος προσωπικός τρόπος βιώσεως του μυστηρίου της Αναστάσεως Κατrsquo εξοχήν μυστικός Θεολόγος ο άγιος Συμεών αποκαλύπτει την εμπειρία και τη μετοχή του στα θεία και σωτηριώδη μυστήρια Ζει την ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εν προκειμένω όχι ως απλή ανάμνηση κάποιου παρελθοντικού γεγονότος αλλά ως εμπειρική μετοχή σrsquo αυτήν μrsquo ένα μυστικό λειτουργικό χαρισματικό τρόπο Διrsquoαυτού του laquoμυστικῶςraquo δηλώνει την άμεση και ανέκφραστη ως προς τον τρόπο εμπειρία του αναστάντος Θεού Την εμπειρία της αναστάσιμης θείας χάριτός Του η οποία είναι η κοινωνία του ίδιου του Θεού στις θείες ενέργειές Του Φανερώνει διά του όρου αυτού τη ζωντανή αίσθηση της παρουσίας του προσώπου του αναστάντος Σωτήρος Χριστού το οποίο όπως σημειώνει 4 αιώνες αργότερα άλλος μυστικός Θεολόγος ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας laquoείναι πιο οικείο σε μας απrsquo ότι η ψυχή μαςraquo (PG 150 712A) Το ιστορικό γεγονός δηλαδή της Αναστάσεως το οποίο εμφανίζεται σrsquo εμάς ως ανεξιχνίαστο μυστήριο γίνεται στους αγίους και στους laquoκαθαρούς τῇ καρδίᾳraquo βίωμα στα πλαίσια μιας προόδου κατά την οποία ο άνθρωπος αφομοιώνει το θείο μυστήριο όχι σύμφωνα με την νοοτροπία του αλλά διά της καθάρσεως και του πνευματικού του αγώνα για μια βαθιά εσωτερική αλλαγή Μεταμορφώνεται εσωτερικά καθαίρεται και χαριτώνεται ώστε να καταστεί άξιος της μυστικής αυτής εμπειρίας της Αναστάσεως Στη μακαρία αυτή κατάσταση της θείας εμπειρίας η ψυχή ζει την αληθινή της ζωή την ανάστασή της Λησμονεί εντελώς τα εαυτής Όλες οι φυσικές δυνάμεις που τη συνδέουν με τον κόσμο σιγούν Για τον λόγο αυτό και ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στο έργο του Περί Μυστικής Θεολογίας ευθύς εξαρχής απευθύνει έκκλησης στην Αγία Τριάδα να φωτισθεί και να χαριτωθεί έτσι ώστε να του αποκαλυφθούν laquoτα απλά και απόλυτα και άτρεπτα της Θεολογίας μυστήριαraquo τα οποία laquoκατά τόν ὑπέρφωτον εγκεκάλυπται τῆς κρυφιομύστου σιγῆς γνόφονraquo (PG 3 997) Ειδικότερα ο άγιος Συμεών τονίζει ότι ο άνθρωπος συλλαμβάνει τον Λόγο του θεού στην καρδιά του όπως συνέλαβε Αυτόν η Παρθένος Μαρία στην κοιλιά της Έτσι ο Χριστός μορφώνεται εντός του πιστού και ο πιστός μορφώνεται σε Θεό τα δε μέλη του είναι και αυτά μέλη Χριστού Αναφορικά προς την ανάσταση τονίζει ότι πρέπει ο άνθρωπος να γίνει διά του Αγίου Πνεύματος laquoσυμμέτοχος της πνευματικής αναστάσεωςraquo του Χριστού Και η πνευματική αυτή ανάσταση ταυτίζεται με την laquoκαθrsquo ἑκάστην γινομένην τῶν νεκρῶν ψυχῶν πνευματικῶς

πνευματικήν ἀναγέννησιν καί ἀνάστασινraquo την οποία ο αναστάς Κύριος εφάπαξ laquoκαί εἰς πάντας τοὐς βιοῦντας ἀνιστάμενος καί τάς συναποθανούσας αὐτῷ τῇ προθέσει καί τῇ πίστει ψυχάς συνεγείρων δίδωσι διά τοῦ Παναγίου αὐτοῦ Πνεύματος δωρούμενος αὐταῖς ἀπεντεῦθεν ἤδη τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶνraquo (Κατήχησις 6η SC 104 44-46) laquoκατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη λαμβάνει χώρα από το εσπέρας της Παρασκευής έως το πρωί της laquoμιᾶς τῶν σαββάτωνraquo δηλαδή από τότε που εκφώνησε επί του σταυρού το laquoτετέλεσταιraquo και παρέδωσε το πνεύμα laquoεἰς χεῖραςraquo του Πατρός Του (Ιω ιθ΄ 30 Λουκ κγ΄46) μέχρι την ανάστασή Του το πρωί της Κυριακής Κατά το διάστημα αυτό η θεωμένη ψυχή του Κυρίου παραμένει στον άδη Στον άδη κατέρχονταν οι ψυχές όλων των ανθρώπων που έζησαν προ Χριστού δικαίων και αδίκωνμ καθότι όλοι οι άνθρωποι ήταν ένοχοι αμαρτίας και βρίσκονταν υπό το κράτος του θανάτου Άφεση αμαρτιών δεν είχε δοθεί και ο δρόμος προς τη βασιλεία των ουρανών ήταν κλειστόςraquo (πρβ Ρωμ γ΄ 23 Α΄ Πετρ δ΄ 6 Α΄ Τιμ ζ΄ 10 επίσης του αγίου Νικολάου Καβάσιλα laquoΚαί ἱερεῖς γάρ καί κριταί καί προφητῶν κύκλος καί τῶν ἄλλων οἵ περί Θεόν εἴχονhellip οὐδέ σφᾶς αὐτούς ἐγκλημάτων καί δίκης ἔδειξαν καθαρούς ἀλλrsquo ἀπιόντας ἐνθένδε ᾃδης ἐξεδέχετο Δηλαδή laquoΚαι οι ιερείς και οι κριτές και όλοι οι προφήτες και όσοι γενικότερα από τους υπολοίπους ανθρώπους ήταν θεοσεβείς ούτε τους ίδιους τους εαυτούς τους δεν μπόρεσαν να αναδείξουν καθαρούς από κατηγορίες και τιμωρίες [δηλ από την ενοχή της αμαρτίας] αλλrsquo όταν έφευγαν από εδώ ο άδης όλους τους υποδεχότανraquo [Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 5 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 182-183]) Ο Κύριος κατερχόμενος στον άδη κηρύττει το ευαγγέλιο της σωτηρίας στις ψυχές όλων των laquoἀπrsquo αἰῶνοςraquo νεκρών και σώζει τους επιδεκτικούς σωτηρίας (Α΄ Πετρ γ΄ 18-19 δ΄ 6) Καθώς ήταν ο Ίδιος η αυτοζωή απολύτως ελεύθερος από αμαρτία ο Θεός ενανθρωπήσας νίκησε κατά κράτος τον θάνατο και τον άδη και laquoτόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου τοὐτrsquo ἔστι τόν διάβολονraquo (Εβρ β΄ 14) Ο άδης πλέον μοιάζει με δεσμωτήριο του οποίου τις πύλε και τα δεσμά συνέτριψε ο Κύριος ενώ τους δεσμίους laquoἐξήγαγεν ἐκ μέν τοῦ σκότους πρός ἀνέσπερον φῶς πρός δέ ζωήν αἰώνιον ἐκ θανάτουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη είναι laquoνέκρωσις ᾋδου θανάτου θάνατος ἐλευθερία ψυχῶν καί πρός οὐρανούς ἠνεῳγμένη τοῖς βουλομένοις ὁδόςraquo (Μαζίμου πλανούδη PG 147 989A στο Ι Καρμίρη Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ απόψεως ορθοδόξου σελ 112 όπου και πλουσιότατη πατερική τεκμηρίωση) Μετά Χριστόν στον άδη κατέρχονται οι ψυχές μόνον όσων δεν πίστεψαν στον Χριστό δεν θέλησαν να οικειοποιηθούν τη διά Χριστού σωτηρία και δεν μετανόησαν Ως εκ τούτου όσοι αρνήθηκαν το κήρυγμα του Χριστού προγεύονται στον άδη την οδύνη της αιωνίας κολάσεως στην οποία θα αποπεμφθούν κατά τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου Αντίθετα οι ψυχές όσων πίστεψαν και μετανόησαν μετά θάνατον οδηγούνται laquoἐν κόλποις Ἀβραάμraquo που η Γραφή ονομάζει και παράδεισονraquo (Λουκ κγrsquo 43) όπου προγεύονται τη βασιλεία των ουρανών την οποία θα κληρονομήσουν κατά τη δευτέρα παρουσία Για τη διπλή αυτή μέση κατάσταση των ψυχών βλ Λουκ ις΄ 19-31 Ας διευκρινιστεί τέλος ότι παρά τη χρήση των λέξεων laquoκάθοδοςraquo laquoπύλαιraquo laquoφυλακήraquo ο άδης δεν είναι τόπος αλλά τρόπος υπάρξεων ψυχών laquoᾋδην μή τόπον τινά οὕτως ὀνομαζόμενον οἴεσθαι ἀλλά τινα κατάστασιν ζωῆς ἀειδῆ καί ἀσώματον ἧ τήν ψυχήν ἐμβιοτεύειν παρά τῆς Γραφῆς ἐκδιδασκόμεθαraquo διότι η ασώματος φύσις mdash όπως είναι και αυτή της ψυχής mdash laquoοὐκ ἔχει σχῆμα ἵνα σωματικῶς περισχεθῇ καί οὐ σωματικῶς περιέχεται ἀλλά νοητῶςraquo (Γρηγορίου Νύσσης PG 46 85 και Ιωάννου Δαμασκηνού PG 94853 στο ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ σελ 384) laquoἍπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεταιraquo Μία όντως πρωτότυπη προσέγγιση της αφάτου κενώσεως και ταπεινώσεως

του Υιού και Λόγου του θεού Μια άλλη πτυχή της ανεννοήτου απείρου συγκαταβάσεως του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος το Οποίο σμικρύνεται και προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση διά της θείας Του ενανθρωπήσεως Λέγει λοιπόν ο ιερός πατήρ ότι από τη στιγμή που ο Υιός και Λόγος του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση μας ότι εργάζεται διά του μυστηρίου της θείας Του ενανθρωπήσεως πάνω στην πεσμένη και αμαυρωθείσα ανθρώπινη φύση μας αυτό το προσάπτει στον εαυτό Του Σαν δηλαδή να το απολαμβάνει ο Ίδιος Είναι μια ακόμη απόδειξη της ταπεινώσεώς Του της αγάπης Του που laquoστέγειraquo την ασθένειά μας το γεγονός ότι φθάνει μέχρι του σημείου να ταυτίζει τον εαυτό Του μrsquo εμάς Και πράγματι laquoἈνάστασιν Χριστοῦraquo λέμε τη στιγμή κατά την οποία Εκείνος ποτέ δεν εξέπεσε από τη ζωή όντας ο Ίδιος η όντως Ζωή Ένδοξη λέμε την αγία Ανάστασή Του αλλά η δόξα αναφέρεται σrsquo εμάς που είχαμε περιέλθει σε αδοξία και τον εξευτελισμό και όχι σrsquo Αυτόν που ενδόξως υπήρχε προαιωνίως στους κόλπους του ουρανίου Του Πατρός Αυτή είναι η ταπείνωσή Του Μέχρι τέτοιου βαθμού φθάνει η κένωσή Του Ότι μας χαρίζει ότι μας πλουτίζει ότι μας δωρίζει τα προσάπτει στον εαυτό Του σαν κι Αυτός που είναι ο Χαριτοδότης ο Πλούσιος ο Δωρεοδότης να τα έχει ανάγκη ή να τα αποκτά τώρα laquoἀσυγχύτωςraquo Η ένωση της ψυχής του πιστού με την laquoόντως αιωνία ζωήraquo είναι η κατά χάριν κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό η θέωση δηλαδή του ανθρώπου Η ένωση αυτή της κτιστής ψυχής του ανθρώπου με την άκτιστη laquoόντως αιωνία ζωήraquo τον ζωοδότη Κύριο αποκλείει κάθε ουσιαστική ταύτιση ακτίστου και κτιστού Γιrsquo αυτή την ασύγχυτη ένωση της ψυχής μετά του Θεού σημειώνει αλλού ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος laquoὬσπερ ἐν Πατρί καί Υἱῷ και Ἁγίῳ Πνεύματι εἷς Θεός ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως προσκυνεῖται οὕτω πάλιν ἐν Θεῷ καί ψυχῇ καί σώματι ἀδιαιρέτως καί ἀσυγχύτως Θεός κατά χάριν ὁ ἄνθρωπος γίνεται μήτε τοῦ σώματος εἰς ψυχήν μεταβαλλομένου μήτε τῆς ψυχῆς εἰς ψυχήν μεταπηγνυμένης ἀλλά μένων Θεός καθrsquo ὅ Θεός ἐστι καί ἡ ψυχή καθώς ἔχει φύσεως καί το σῶμα καθώς ἐπλάσθη πηλόςraquo (SC 129 130 εξ) Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος (300-390 μΧ) για την ασύγχυτη αυτή ένωση του ακτίστου Θεού με την κτιστή ψυχή του ανθρώπου γράφει τα εξής laquoἈλλrsquo ἐνταῦθα θεώρει καί διάκρινον καί σύνες πῶς ἄκουσον οὗτος Θεός αὗτη οὐ Θεός οὗτος Κύριος αὗτη δούλη οὗτος κτίστης αὗτη κτίσμα οὗτος ποιητής αὗτη ποίημα Οὐδέν κοινόν τῆς αὐτοῦ φύσεως καία αὐτῆς τυγχάνει ἀλλά διά την ἄπειρον καί ἄρρητον καί ἀνεννόητον ἀγάπην καί εὐσπλαγχνίαν αὐτοῦ εὐδόκησεν εἰς τοῦτο τό ποίημα καί κτίσμα νοερόν καί τίμιον καί ἐξαίρετον ἔργον ἐνοικῆσαι ὥς φησιν ἡ Γραφή εἰς τό εἶναι ἡμᾶς ἀπαρχήν τινα τῶν αὐτοῦ κτισμάτων εἰς τήν αὐτοῦ σοφίαν καί κοινωνίαν εἰς ἴδιον κατοικητήριον εἰς ἰδίαν καί καθαράν νύμφηνraquo (PG 34 816BC) laquoτῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇraquo Πρβ laquoταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάςraquo και laquoΝεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίνraquo όπου λέγει ότι είναι νεκροί όσοι δεν έχουν πίστη ζωντανή διά των έργων Πρόκειται για μια άλλη αντίληψη περί ζωής και θανάτου την κατά Θεόν αντίληψη η οποία προβάλλει κατά τρόπο σαφή μέσα στην Αγία Γραφή παράλληλα με τη χρήση των σχετικών λέξεων (laquoθάνατοςraquolaquoνεκρόςraquo κλπ) υπό τη συνήθη έννοια τους Έτσι θάνατος θεωρείται κατrsquoεξοχήν ο πνευματικός που είναι ο χωρισμός της ψυχής από τον Θεό με τη συστηματική διάπραξη της αμαρτίας για την οποία ο άνθρωπος δεν μετανοεί Ο βιολογικός θάνατος δηλαδή ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα αποτελεί απλώς συνέπεια του πνευαμτικού laquoδευτέρου λόγου λεπτομέρειανraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ βιβλίον Ζ΄ κεφ Α΄ 1 Η έννοια του θανάτου κατά την Γραφήν σελ 369-370) Ήδη στις πρώτες σελίδες της Γενέσεως διαβάζουμε ότι ο Θεός είχε προειδοποιήσει τους πρωτοπλάστους laquoᾗ δrsquo ἄν ἡμέρα φάγητεraquo από το δέντρο laquoτοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόνraquo

laquoθανάτῳ ἀποθανεῖσθεraquo (β΄ 17) Είναι γνωστό όμως ότι δεν πέθαναν την ημέρα της παραβάσεως της θείας εντολής παρά μόνο πνευματικά Χωρίσθηκαν από τον Θεό εξορίστηκαν από τον παράδεισο της τρυφής απέκτησαν παιδιά και μετά από πολλά χρόνια γεύθηκαν και τον σωματικό θάνατο (βλ Γεν ε΄ 5) Ομοίως στην Καινή Διαθήκη ο Πατέρας της παραβολής του ασώτου δηλώνει ότι ο γυιός του laquoνεκρός ἦν καί ἀνέζησεraquo (Λουκ ιε΄ 32) ήταν νεκρός τον καιρό της αποστασίας του και διά της μετανοίας καί επιστροφής κοντά Του (στον Θεό Πατέρα) ανέζησε και ο απόστολος Παύλος γράφει προς τους Εφεσίους ότι ο Θεός αυτούς laquoκαί ὄντας νεκρούς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷraquo (β΄ 5) Αντιστρόφως ο Κύριος διαβεβαίωσε για τους πατριάρχες Αβραάμ Ισαάκ και Ιακώβ που προ πολλού είχαν πεθάνει ότι ήταν ζωντανοί (Ματθ κβ΄ 32) Θάνατος λοιπόν είναι κυρίως η αποξένωση από το Θεό που είναι η ζωή Ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού μας δήλωσε κατηγορηματικά ότι laquoἐγώ εἰμί ἡ ζωήraquo (Ιω ιδ΄ 6) και μας διαβεβαίωσε ότι όποιος τηρεί τον λόγο Του laquoθάνατον οὐ μή θεωρήσῃ εἰς τόν αἰῶναraquo (Ιω η΄ 51) Οι Πατέρες μάλιστα χρησιμοποιούν μια άλλη λέξη Λέγουν ότι ο Θεός είναι laquoαυτοζωήraquo (Ιωάννης Δαμασκηνός PG 94 808D Γρηγόριος Νύσσης PG 45 797A κα βλ στο λεξικό του Lampe στο οικείο λήμμα) Δηλαδή δεν έχει ζωή κατά μετοχήν αλλrsquo εξ εαυτού είναι η ζωή κατrsquo απόλυτη έννοια και άρα δεν μπορεί να νοηθεί ζωή μακράν του Θεού Κατrsquo επέκτασιν και η αιώνιος ζωή η βασιλεία των ουρανών δεν είναι τίποτε άλλο παρά γνώση εμπειρική του Θεού ένωση με τον Θεό κοινωνία της αυτοζωής στην πληρότητά της (βλ Ιω ιζ΄ 3 Α΄ Ιω α΄ 3 γ΄ 2) laquoἐν γνώσειraquo Το θέμα της γνώσεως του θεού στην ορθόδοξη πνευματικότητα είναι μεγάλο αλλά και αναγκαίο να το κατέχει ο πιστός Πρώτα απrsquo όλα ο ίδιος ο Θεός δε μας θέλει κοντά Του άβουλα όντα ανελεύθερα βυθισμένα μέσα στο γνόφο της άγνοιας Είναι Θεός που γιrsquo αυτό ακριβώς αποκαλύπτει τον εαυτό Του έτσι ώστε να Τον γνωρίσουμε Γίνεται μεθεκτός απrsquo τους πιστούς σε μια ανώτερη δυνατότητα γνώσεως και εμπειρίας Ο Θεός δεν ζητεί από τους πιστούς Του μια διανοητική επιστημονική γνώση περί του προσώπου Του Βέβαια δεν είναι λάθος μια τέτοια διανοητική laquoγνώσηraquo Λάθος είναι να την ταυτίσουμε με τη βαθύτερη γνώση του Θεού που είναι περισσότερο βιωματική εμπειρία και λιγότερο διανοητική προσέγγιση Γιατί η γνώση του Θεού δεν είναι μια ανακάλυψη αλλά μια αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο Ο θεός αποκαλύπτει στον ερευνώντα άνθρωπο τον εαυτό Του Συνάπτει με τον κάθε άνθρωπο μια προσωπική διαθήκη Δεν αρέσκεται στο να έχουμε γνώσεις γιrsquo Αυτόν από τις μαρτυρίες άλλων αλλrsquo ο Ίδιος εμφανίζεται και παρέχει τη δική Του γνώση και ο άνθρωπος συνάπτει δική του προσωπική γνωριμία με τον Θεό Αυτή η γνωριμία δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο που συντελείται Γίνεται σε περίοδο που δεν την περιμένει ο άνθρωπος ή μπορεί να έλθει κατόπιν οδυνηρής αναζήτησης Μπορεί ακόμη να συμβεί σε άνθρωπο ο οποίος πολεμά τον Θεό όπως ο απόστολος Παύλος Αρχικά λοιπόν ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό Του στον άνθρωπο προκειμένου αυτός να ενθουσιαστεί από τη γλυκύτητα της γνώσεώς Του και νrsquo αρχίσει να Τον αναζητεί με πόθο και αγώνα πνευματικό Έτσι ο άνθρωπος προβιβάζεται στη γνώση του Θεού διά των ιερών μυστηρίων και της εργασίας των αγίων εντολών του Χριστού (πρβ Ιω ιδ΄ 21 23) και ταυτόχρονα έχει τη διαρκή αίσθηση ότι Τον αγνοεί Ή ορθότερα αισθάνεται ότι το μόνο καταληπτό απrsquo τον Θεό είναι η ακαταληψία Του Αυτή η ενσυνείδητη γνώση του Θεού γεννά περισσότερα ερωτήματα στον άνθρωπο απrsquo όσα απαντά Διότι μυστήριο ανεξιχνίαστο και απερίγραπτο είναι ο Θεός Όμως ο άνθρωπος δεν απογοητεύεται από την αδυναμία του να κατανοήσει πλήρως τον Θεό Αυτή η πνευματική αίσθηση που ήδη έχει αποκτήσει τόν γεμίζει με κάποια άρρητη γλυκύτητα και τον ωθεί σε εντονότερη αναζήτηση του Θεού

Τα βιώματα μιας τέτοιας εμπειρικής αποκαλυπτικής γνώσεως είναι κατά τον άγιο Συμεών laquoνῷ καί λόγῳ ἀκατάληπτα καί ἄφρασταraquo (Ύμνος ΚΘ΄ 284-293 SC 174 334) laquoΠῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ πῶς δέ μακράν σε βλέπω πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ ἐν ουρανῷ δrsquo ὁρῶ σεraquo (Ύμνος Ζ΄ 1-2 SC 156 208) Γιrsquo αυτό και ο ίδιος ο ιερός Πατήρ συμβουλεύει Για τα θέματα αυτά laquoμή ἐρώτα μή ἐρεύνα μή ἐκζήτειraquo Αφού ο άνθρωπος αδυνατεί να μετρήσει τις σταγόνες της βροχής ή την άμμο της θαλάσσης laquoπῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν ἥν ἐνδείκνυται μεθrsquo ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων (Ύμνος ΚΘ΄ 267-283 SC 174 332) Μπαίνοντας ο πιστός σrsquo αυτή τη διαδικασία σrsquo αυτή την εμπειρία ορθότερα επιποθεί περισσότερο τη σχέση και τη γνώση του Θεού στην άληκτη αιωνιότητα Γιατί δεν του αρκεί να Τον γνωρίζει laquoδιrsquo ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματιraquo αλλά ορέγεται να Τον αντικρίσει laquoπρόσωπον πρός πρόσωπονraquo laquoκαθώς ἐστιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12 Α΄ Ιω γ΄ 2) Αυτή η τέλεια γνώση του Θεού ndash όσο δηλαδή μπορεί να laquoχωρέσειraquo ο άνθρωπος σrsquo αυτή ndash θα επιτευχθεί στη βασιλεία των ουρανών Ο Κύριος είπε ότι αυτή η βασιλεία του Θεού είναι η γνώση του Θεού (βλ Ιω ιζ΄ 3) laquoἐν ὁράσειraquo Αν η βιολογική ζωή καθίσταται δυσχερής χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων πολύ περισσότερο η πνευματική ζωή απαιτεί τους δικούς της πνευματικούς νόμους και τις δικές της πνευματικές αισθήσεις Υπάρχει γεύση πνευματική Γεύση των μυστηρίων του Θεού (βλ Ψαλ λγ΄ 9) Υπάρχει πνευματική ακοή Ακοή λεπτή που συλλαμβάνει τα μηνύματα του ουρανού τη φωνή του Θεού μέσα μας Είναι η ακοή στην οποία αναφέρεται ο Κύριος λέγοντας laquoὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτωraquo (Ματθ ια΄ 15) Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και όραση πνευματική Είναι η όραση που δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μας μάτια Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κανείς ενώ είναι τυφλός να βλέπει με μάτια πνευματικά Βέβαια το κεφάλαιο της πνευματικής ζωής που αφορά στη θέα των μυστηρίων του Θεού και του ίδιου του Θεού αναφέρεται σε δυσπρόσιτα πνευματικά ύψη τέτοια που μόνο οι άγιοι μπορούν να τα προσεγγίσουν και να μας μεταδώσουν κάτι από τις εμπειρίες τους και από τον τρόπο προσεγγίσεως και βιώσεώς τους Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εμφανίζει ως οδό που οδηγεί στη θέα στη γνώση και κοινωνία του Θεού την οδό της τηρήσεως των θείων Του εντολών Η τήρηση των εντολών λέγει αναβιβάζει τον άνθρωπο laquoπρος ύψος πνευματικής θεωρίαςraquo έτσι ώστε laquoαὐτόν τε τόν Θεόν ἀπλανῶς ὁρᾷ καί την γενομένην εἰς αὐτόν ἀλλοίωσιν τρανῶς κατανοεῖraquo (Κεφάλαια γνωστικά και θεολογικά εικοσιπέντε 8 Φιλοκαλία ΕΠΕ 19Α 460) laquoΑίφνης λέγει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης η ψυχή βλέπει τον Κύριον και αναγνωρίζει Αυτόνhellip Ο Κύριος γνωρίζεται εν Πνεύματι Αγίω και το Πνεύμα το Άγιον πληροί όλον τον άνθρωπον το πνεύμα την ψυχήν το σώμα αυτού Ούτως ο Θεός γνωρίζεται εν ουρανώ και επί της γηςraquo (Αρχιμ Σωφρονίου [Σαχάρωφ] Άσκησις και θεωρία σελ 128-129) laquoΝῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα οἴδαμεν δέ ότι ἐάν φανερωθῇ ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστιraquo (Α΄ Ιω γ΄ 2) θεολογεί ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής Και ο π Σωφρόνιος (Σαχάρωφ) γράφει σχετικά laquoΚατrsquo ουσίαν ο Θεός παραμένει πάντοτε ο Αυτός εν πάση φανερώσει Αυτού εις τον άνθρωπον ημείς όμως δεν δεχόμεθα Αυτόν κατά τον οφειλόμενον τρόπον Δεν δυνάμεθα να προσλάβωμεν Αυτόν εις το απόλυτον πλήρωμα Αυτού εντός των ορίων της γης εν τούτοις όμως laquoβλέπομενraquo Αυτόν έστω και laquoδιrsquo εσόπτρου εν αινίγματιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12) Και το laquoέσοπτρον τούτο δεν είναι πάντοτε εις τον αυτόν βαθμόν laquoαινιγματώδεςraquo Εξαρτάται εκ του μέτρου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού διά των οποίων εδόθη η Αυτο-αποκάλυψις του Θεού εις ημάςraquo (Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι σελ 248)

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

οὐδαμῶς ἐπαισθάνεται τῆς ὀπτικῆς ἐστερημένος δυνάμεως και αἰσθήσεως ὅθεν καί πολλάκις τήν ῥάβδον ἐπάρας πρός τήν τοῦ ἐχθροῦ ἄμυναν ἀντ᾿ ἐκείνου ἔσθ᾿ ὅτε τόν ἑαυτοῦ φίλον μᾶλλον ἐτύπτησε τοῦ ἐχθροῦ πρό τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ ἱσταμένου καί διαγελῶντος αὐτόν

Ἀνάστασιν Χριστοῦ οἱ πλείονες μέν τῶν ἀνθρώπων πιστεύουσιν ὀλίγοι δέ λίαν εἰσίν οἱ καί ταύτην βλέποντες καθαρῶς οἱ δέ γε μή θεασάμενοι οὐδέ προσκυνεῖν δύνανται ὡς ἅγιον καί Κύριον τόν Χριστόν Ἰησοῦν ldquoΟὐδείς γάρ φησί δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳrdquo(Α΄ Κορ ιβ΄ 3) καί ἀλλαχοῦ ldquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνrdquo(Ιω δ΄24) Οὐδέ γάρ λέγει τό ἱερώτατον λόγιον ὅ καθ᾿ ἑκάστην ἐπί στόματος περιφέρομεν Ἀνάστασιν Χριστοῦ πιστεύσαντες ἀλλά τι ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονrdquo Πῶς οὖν προτρέπεται νῦν ἡμᾶς τό Πνεῦμα λέγειν τό Ἅγιον - ὡς αὐτήν ἰδόντες ἥνπερ οὐκ εἴδομεν ldquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιrdquo ἅπαξ πρό χιλίων ἐτῶν ἀναστάντος τοῦ Χριστοῦ καί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινός Ἆρα μή ψεύδεσθαι ἡμᾶς βούλεται ἡ θεία Γραφή Ἄπαγε ἀλλ᾿ ἀληθεύειν μᾶλλον παρεγγυᾷ ὡς ἐν ἑνί ἑκάστῳ ἡμῶν τῶν πιστῶν ἐγγινομένης δηλονότι τῆς Χριστοῦ ἀναστάσεως καί τοῦτο οὐχ ἁπλῶς ἀλλά καθ᾿

γιrsquo αυτό και συμβαίνει πολλές φορές να σηκώνει το ραβδί του για να αμυνθεί ενάντια σε κάποιον που έρχεται να τον βλάψει και αντί γιrsquo αυτόν να χτυπήσει ενίοτε τον φίλο του ενώ ο εχθρός στέκεται μπροστά στα μάτια του και τον περιγελά

Η θέαση της αναστάσεως

Στην ανάσταση του Χριστού πιστεύουν μεν οι περισσότεροι άνθρωποι ελάχιστοι όμως τη βλέπουν κιόλας καθαρά Και όσοι βέβαια δεν τη δούν δεν μπορούν και να προσκυνήσουν τον Χριστό Ιησού ως άγιο και Κύριο Διότι λέει laquoΟὐδείς δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳraquo και αλλού laquoΠνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖνraquo Ούτε λέει η ιερότατη ευχή του κάθε μέρα αυτήν την περίοδο φέρουμε στο στόμα μας Ανάστασιν Χριστού πιστεύσαντες αλλά τι λέει laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν τόν μόνον ἀναμάρτητονraquo Πώς λοιπόν το Πνεύμα το Άγιον μας προτρέπει να λέμε τώρα laquoἈνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοιraquo - σαν να την είδαμε ενώ στην πραγματικότητα δεν την έχουμε δει ndash ενώ ο Χριστός μια και μόνη φορά αναστήθηκε πριν από χίλια χρόνια και μάλιστα ούτε τότε τον είδε κανείς να ανίσταται Μήπως η ιερά ευχή θέλει να λέμε ψέματα Κάθε άλλο Μας παρακινεί να λέμε την αλήθεια ότι δηλαδή μέσα στον καθένα από εμάς τους πιστούς πραγματοποιείται η

ὥραν ὡς εἰπεῖν αὐτοῦ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ ἐν ἡμῖν ἐξανισταμένου λαμπροφοροῦντος καί ἀπαστράπτοντος τάς τῆς ἀφθαρσίας καί Θεότητος ἀστραπάς Ἡ φωτοφόρος γάρ παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ(Πρβ Ιω κα΄4) ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾷν χαρίζεται Διό καί λέγομεν rdquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνrdquo(Ψαλ ριζ΄ 27) καί τήν δευτέραν αὐτοῦ ὑποσημαίνοντες παρουσίαν ἐπιφέροντες οὕτω λέγομεν ldquoΕὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίουrdquo(Ψαλ ριζ΄ 26) Οἷς οὖν ἐπιφανῇ ὁ Χριστός ἐξαναστάς πάντως πνευματικῶς αὐτοῖς τοῖς πνευματικοῖς ὄμμασι ὁρώμενος δείκνυται Ὅταν γάρ ἐν ἡμῖν διά τοῦ Πνεύματος γένηται ἀνιστᾷ ἡμᾶς ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιεῖ καί αὐτόν ἐν ἡμῖν ὅλον ὁρᾷν ζῶντα δίδωσι τόν ἀθάνατον καί ἀνώλεθρον οὐ μόνον δέ ἀλλά καί συνανιστῶντα(Πρβ Εφ β΄ 6) καί συνδοξάζοντα(Πρβ Ρωμ η΄ 17) ἡμᾶς ἑαυτῷ τρανῶς γινώσκειν χαρίζεται καθώς πᾶσα θεία Γραφή μαρτυρεῖ

Ταῦτα τοίνυν εἰσί τά τῶν χριστιανῶν θεῖα μυστήρια αὕτη ἡ ἐγκεκρυμμένη τῆς πίστεως ἡμῶν δύναμις ἥν οἱ ἄπιστοι ἤ δύσπιστοι ἤ μᾶλλον εἰπεῖν ἡμίπιστοι οὐχ ὁρῶσιν οὔτε μήν ἰδεῖν οὐδαμῶς δύνανται(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 16) Ἄπιστοι δέ δύσπιστοι καί ἡμίπιστοι οὗτοί εἰσιν οἱ μή διά τῶν ἔργων τήν πίστιν ἐπιδεικνύμενοι(Πρβ Ιακ β΄ 18) Ἔργων γάρ δίχα καί οἱ δαίμονες πιστεύουσι(Πρβ Ιακ β΄ 19) καί Θεόν εἶναι τόν Δεσπότην ὁμολογοῦσι Χριστόν

ανάσταση του Χριστού κι αυτό όχι μια φορά αλλά ndash θα έλεγα - κάθε ώρα ο ίδιος ο Δεσπότης Χριστός ανίσταται μέσα μας λαμπροφόρος ακτινοβολώντας το εκτυφλωτικό φως της αφθαρσίας και της θεότητος

Διότι η φωτοφόρος παρουσία του Πνεύματος μας φανερώνει σαν αυγή την ανάσταση του Δεσπότου ή καλύτερα μας αξιώνει να βλέπουμε τον ίδιο τον αναστημένο Χριστό Γιrsquoαυτό και λέμε laquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνraquo Και υποδηλώνοντας τη Δευτέρα του παρουσία προσθέτουμε και τα εξής laquoΕυλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίουraquo Σrsquo όσους λοιπόν φανερωθεί ο αναστημένος Χριστός αυτοί με πνευματικό οπωσδήποτε τρόπο τον βλέπουν με τα μάτια της ψυχής Γιατί όταν έλθει μέσα μας διά της χάριτος του Αγίου Πνεύματος μας ανασταίνει εκ των νεκρών και μας ζωογονεί και μας αξιώνει να τον βλέπουμε μέσα μας ολοζώντανο αυτόν που είναι αθάνατος και άφθαρτος κι όχι μόνον αυτό αλλά και μας δίνει τη χάρη να αντιλαμβανόμαστε κεξάθαρα ότι μας καθιστά μετόχους της αναστάσεως και της δόξης του καθώς η θεία Γραφή το μαρτυρεί στο σύνολό της

Η κρυμμένη δύναμη της πίστεως

Αυτά λοιπόν είναι τα θεία μυστήρια των χριστιανών αυτή είναι η κρυμμένη δύναμη της πίστεώς μας την οποία οι άπιστοι ή δύσπιστοι ή καλύτερα ημίπιστοι δεν βλέπουν ndash κι ούτε βέβαια είναι δυνατόν κάπως να δουν Άπιστοι δύσπιστοι και ημίπιστοι είναι όσοι δεν φανερώνουν την πίστη τους με έργα Γιατί χωρίς έργα και οι δαίμονες πιστεύουν και ομολογούν ότι ο Δεσπότης Χριστός είναι Θεός Διότι

ldquoΟἴδαμεν γάρ σε(Πρβ Μαρκ α΄ 24 Λουκ δ΄ 34) φασί τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦrdquo(Πρβ Ματθ η΄ 29 κα) καί ἀλλαχοῦ ldquoΟὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνrdquo(Πραξ ις΄ 17) Ἀλλ᾿ ὅμως οὔτε τούς δαίμονας οὔτε τούς ἀνθρώπους αὐτούς ἡ τοιαύτη πίστις ὠφελήσει Οὐδέ γάρ τῆς πίστεως ταύτης ὄφελος νεκρά γάρ ἐστι κατά τόν θεῖον ἀπόστολον ldquoἩ πίστις γάρ φησί δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινrdquo(Ιακ β΄ 26) ὥσπερ καί τά ἔργα δίχα πίστεως Νεκρά δέ πῶς Ὅτι τόν ζωογονοῦντα Θεόν(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 13) οὐκ ἔχει ἐν ἑαυτῇ ὅτι τόν εἰπόντα ldquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει(Πρβ Ιω ιδ΄21 23) καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαrdquo(Ιω ιδ΄ 23) οὐκ ἐκτήσατο ἐν ἑαυτῇ ἵνα τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ ἐξαναστήσῃ τόν κεκτημένον αὐτήν ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιήσῃ αὐτόν καί τόν ἀναστάντα ἐν αὐτῷ καί αὐτόν ἀναστήσαντα κατιδεῖν χαρίσηται Νεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίν Ἡ γάρ πίστις ἡ εἰς Θεόν ἀεί ζῇ καί ζῶσα ζωοποιεῖ τούς ἐκ προθέσεως ἀγαθῆς προσερχομένους καί ὑποδεχομένους αὐτήν ἥτις καί πρό τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν πολλούς ἐκ τοῦ θανάτου εἰς την ζωήν ἀνήγαγε καί τόν Χριστόν καί Θεόν ὑπέδειξε Καί ἔμελλον ἄν εἰ ἐνέμειναν ταῖς αὐτοῦ ἐντολαῖς καί ταύτας μέχρι θανάτου(Πρβ Φιλιπ β΄ 8) ἐφύλαξαν διαφυλαχθῆναι καί αὐτοί ὑπ᾿ αὐτῶν ndash οἷοι δηλονότι γεγόνασιν ὑπό μόνης τῆς πίστεως ἐπεί δέ μετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόν(Ψαλ οζ΄ 57) καί ταῖς προτέραις αὐτῶν περιεπάρησαν

λένε laquoΟἴδαμεν σε τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦraquo και αλλού Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνraquo Αλλrsquo όμως τέτοια πίστη δεν θα ωφελήσει ούτε τους δαίμονες ούτε τους ίδιους τους ανθρώπους Δεν έχει κανένα όφελος αυτή η πίστη διότι είναι νεκρή κατά τον θείο απόστολο laquoἩ πίστις γάρ δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινraquo όπως και τα έργα χωρίς πίστη Και γιατί είναι νεκρή Επειδή δεν έχει μέσα της τον Θεό που ζωογονεί τα πάντα επειδή δεν έκανε δικό της αυτόν που είπε laquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαraquo ώστε με την παρουσία του να αναστήσει εκ νεκρών όποιον έχει τέτοια πίστη και να τον ζωογονήσει και να τον αξιώσει να δει καθαρά αυτόν που αναστήθηκε μέσα του και ανέστησε και τον ίδιο Γιrsquo αυτό τον λόγο λοιπόν είναι νεκρή μια τέτοια πίστη ή καλύτερα είναι νεκροί όσοι χωρίς έργα έχουν αυτή την πίστη Γιατί η πίστη η πίστη στον Θεό είναι πάντοτε ζωντανή και ως τέτοια μεταδίδει την πνευματική ζωή σrsquo όσους με καλή διάθεση πλησιάζουν να την εγκολπωθούν Αυτή και πριν από την εργασία των εντολών πολλούς ανέσυρε από τον θάνατο στη ζωή και τους φανέρωσε τον Χριστό και Θεό Και αν είχαν μείνει σταθεροί σrsquo αυτές και τις είχαν φυλάξει αποφασισμένοι και για θάνατο προκειμένου να μην τις παραβούν θα είχαν διαφυλαχθεί και οι ίδιοι από αυτές ndash με άλλα λόγια θα είχαν παρεμείνει στο ύψος στο οποίο τους είχε ανεβάσει μόνη η πίστη Επειδή όμως λύγισαν σαν στραβό τόξο και περιεπλάκησαν ξανά στις προηγούμενες πράξεις τους αμέσως και σε ναυάγιο της πίστεως τους

πράξεσιν εἰκότως εὐθύς καί περί τήν πίστιν εὑρέθησαν ναυαγήσαντες(Α΄ Τιμ α΄ 19) καί τοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ὁ Θεός ἑαυτούς δυστυχῶς ἀπεστέρησαν Ὅπερ ἵνα μή πάθωμεν καί ἡμεῖς τηρήσωμεν ἀξιῶ τάς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ ὅση δύναμις ἵνα καί τῶν παρόντων καί τῶν μελλόντων ἀγαθῶν λέγω δή αὐτῆς τῆς τοῦ Χριστοῦ θέας ἐπαπολαύσωμεν ἧς Χριστοῦ ᾧ ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας Ἀμήν

κατέληξαν όπως ήταν επόμενο και τον εαυτό τους δυστυχώς απεστέρησαν από τον αληθινό πλούτο που είναι ο Χριστός και Θεός Για να μην το πάθουμε κι εμείς αυτό ας τηρήσουμε παρακαλώ τις εντολές του Θεού με όση δύναμη έχουμε για να απολαύσουμε και τα παρόντα και τα μέλλοντα αγαθά ndash κι εννοώ αυτή την ίδια τη θέα του Χριστού Αυτή μακάρι όλοι να επιτύχουμε χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ω η δόξα εις τους αιώνας Αμήν

ΣΧΟΛΙΑ

Σπαθαροκουβιλάριος Κάτι μεταξύ φύλακα και υπασπιστού laquoΑδελφοί και πατέρεςraquo Οι 34 κατηχήσεις του αγίου Συμεών είναι λόγοι που εκφώνησε προς τους μοναχούς της Μονής του Αγίου Μάμαντος Ξηροκέρκου στην Κωνσταντινούπολη κατά τη διάρκεια της ηγουμενίας του εκεί Γιrsquo αυτό και αρχίζει με αυτή την προσφώνηση Άρχισαν να συντάσσονται πριν το 998 πριν δηλαδή την ανταρσία των τριάντα μοναχών (βλ laquoΒίος του Αγίου Πατρός Συμεώνhellipraquo) laquoἤ ἐῶν ταπεινόνraquo Αναφέρεται όχι στο φρόνημα αλλά στην κατάσταση του ανθρώπου Από αυτή την άποψη laquoταπεινόςraquo σημαίνει γενικά τον μέτριο τον ευτελή τον φτωχό Στο συγκεκριμένο χωρίο laquoταπεινόςraquo είναι προφανώς αυτός που δεν έχει αξιωθεί ιδιαιτέρων χαρίτων και χαρισμάτων δεν έχει γίνει κατοικητήριο του Πνεύματος καθώς χρειάζεται βαθύτερη κάθαρση laquoμυστικῶςraquo Διά του όρου δηλώνεται ο άρρητος προσωπικός τρόπος βιώσεως του μυστηρίου της Αναστάσεως Κατrsquo εξοχήν μυστικός Θεολόγος ο άγιος Συμεών αποκαλύπτει την εμπειρία και τη μετοχή του στα θεία και σωτηριώδη μυστήρια Ζει την ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εν προκειμένω όχι ως απλή ανάμνηση κάποιου παρελθοντικού γεγονότος αλλά ως εμπειρική μετοχή σrsquo αυτήν μrsquo ένα μυστικό λειτουργικό χαρισματικό τρόπο Διrsquoαυτού του laquoμυστικῶςraquo δηλώνει την άμεση και ανέκφραστη ως προς τον τρόπο εμπειρία του αναστάντος Θεού Την εμπειρία της αναστάσιμης θείας χάριτός Του η οποία είναι η κοινωνία του ίδιου του Θεού στις θείες ενέργειές Του Φανερώνει διά του όρου αυτού τη ζωντανή αίσθηση της παρουσίας του προσώπου του αναστάντος Σωτήρος Χριστού το οποίο όπως σημειώνει 4 αιώνες αργότερα άλλος μυστικός Θεολόγος ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας laquoείναι πιο οικείο σε μας απrsquo ότι η ψυχή μαςraquo (PG 150 712A) Το ιστορικό γεγονός δηλαδή της Αναστάσεως το οποίο εμφανίζεται σrsquo εμάς ως ανεξιχνίαστο μυστήριο γίνεται στους αγίους και στους laquoκαθαρούς τῇ καρδίᾳraquo βίωμα στα πλαίσια μιας προόδου κατά την οποία ο άνθρωπος αφομοιώνει το θείο μυστήριο όχι σύμφωνα με την νοοτροπία του αλλά διά της καθάρσεως και του πνευματικού του αγώνα για μια βαθιά εσωτερική αλλαγή Μεταμορφώνεται εσωτερικά καθαίρεται και χαριτώνεται ώστε να καταστεί άξιος της μυστικής αυτής εμπειρίας της Αναστάσεως Στη μακαρία αυτή κατάσταση της θείας εμπειρίας η ψυχή ζει την αληθινή της ζωή την ανάστασή της Λησμονεί εντελώς τα εαυτής Όλες οι φυσικές δυνάμεις που τη συνδέουν με τον κόσμο σιγούν Για τον λόγο αυτό και ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στο έργο του Περί Μυστικής Θεολογίας ευθύς εξαρχής απευθύνει έκκλησης στην Αγία Τριάδα να φωτισθεί και να χαριτωθεί έτσι ώστε να του αποκαλυφθούν laquoτα απλά και απόλυτα και άτρεπτα της Θεολογίας μυστήριαraquo τα οποία laquoκατά τόν ὑπέρφωτον εγκεκάλυπται τῆς κρυφιομύστου σιγῆς γνόφονraquo (PG 3 997) Ειδικότερα ο άγιος Συμεών τονίζει ότι ο άνθρωπος συλλαμβάνει τον Λόγο του θεού στην καρδιά του όπως συνέλαβε Αυτόν η Παρθένος Μαρία στην κοιλιά της Έτσι ο Χριστός μορφώνεται εντός του πιστού και ο πιστός μορφώνεται σε Θεό τα δε μέλη του είναι και αυτά μέλη Χριστού Αναφορικά προς την ανάσταση τονίζει ότι πρέπει ο άνθρωπος να γίνει διά του Αγίου Πνεύματος laquoσυμμέτοχος της πνευματικής αναστάσεωςraquo του Χριστού Και η πνευματική αυτή ανάσταση ταυτίζεται με την laquoκαθrsquo ἑκάστην γινομένην τῶν νεκρῶν ψυχῶν πνευματικῶς

πνευματικήν ἀναγέννησιν καί ἀνάστασινraquo την οποία ο αναστάς Κύριος εφάπαξ laquoκαί εἰς πάντας τοὐς βιοῦντας ἀνιστάμενος καί τάς συναποθανούσας αὐτῷ τῇ προθέσει καί τῇ πίστει ψυχάς συνεγείρων δίδωσι διά τοῦ Παναγίου αὐτοῦ Πνεύματος δωρούμενος αὐταῖς ἀπεντεῦθεν ἤδη τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶνraquo (Κατήχησις 6η SC 104 44-46) laquoκατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη λαμβάνει χώρα από το εσπέρας της Παρασκευής έως το πρωί της laquoμιᾶς τῶν σαββάτωνraquo δηλαδή από τότε που εκφώνησε επί του σταυρού το laquoτετέλεσταιraquo και παρέδωσε το πνεύμα laquoεἰς χεῖραςraquo του Πατρός Του (Ιω ιθ΄ 30 Λουκ κγ΄46) μέχρι την ανάστασή Του το πρωί της Κυριακής Κατά το διάστημα αυτό η θεωμένη ψυχή του Κυρίου παραμένει στον άδη Στον άδη κατέρχονταν οι ψυχές όλων των ανθρώπων που έζησαν προ Χριστού δικαίων και αδίκωνμ καθότι όλοι οι άνθρωποι ήταν ένοχοι αμαρτίας και βρίσκονταν υπό το κράτος του θανάτου Άφεση αμαρτιών δεν είχε δοθεί και ο δρόμος προς τη βασιλεία των ουρανών ήταν κλειστόςraquo (πρβ Ρωμ γ΄ 23 Α΄ Πετρ δ΄ 6 Α΄ Τιμ ζ΄ 10 επίσης του αγίου Νικολάου Καβάσιλα laquoΚαί ἱερεῖς γάρ καί κριταί καί προφητῶν κύκλος καί τῶν ἄλλων οἵ περί Θεόν εἴχονhellip οὐδέ σφᾶς αὐτούς ἐγκλημάτων καί δίκης ἔδειξαν καθαρούς ἀλλrsquo ἀπιόντας ἐνθένδε ᾃδης ἐξεδέχετο Δηλαδή laquoΚαι οι ιερείς και οι κριτές και όλοι οι προφήτες και όσοι γενικότερα από τους υπολοίπους ανθρώπους ήταν θεοσεβείς ούτε τους ίδιους τους εαυτούς τους δεν μπόρεσαν να αναδείξουν καθαρούς από κατηγορίες και τιμωρίες [δηλ από την ενοχή της αμαρτίας] αλλrsquo όταν έφευγαν από εδώ ο άδης όλους τους υποδεχότανraquo [Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 5 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 182-183]) Ο Κύριος κατερχόμενος στον άδη κηρύττει το ευαγγέλιο της σωτηρίας στις ψυχές όλων των laquoἀπrsquo αἰῶνοςraquo νεκρών και σώζει τους επιδεκτικούς σωτηρίας (Α΄ Πετρ γ΄ 18-19 δ΄ 6) Καθώς ήταν ο Ίδιος η αυτοζωή απολύτως ελεύθερος από αμαρτία ο Θεός ενανθρωπήσας νίκησε κατά κράτος τον θάνατο και τον άδη και laquoτόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου τοὐτrsquo ἔστι τόν διάβολονraquo (Εβρ β΄ 14) Ο άδης πλέον μοιάζει με δεσμωτήριο του οποίου τις πύλε και τα δεσμά συνέτριψε ο Κύριος ενώ τους δεσμίους laquoἐξήγαγεν ἐκ μέν τοῦ σκότους πρός ἀνέσπερον φῶς πρός δέ ζωήν αἰώνιον ἐκ θανάτουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη είναι laquoνέκρωσις ᾋδου θανάτου θάνατος ἐλευθερία ψυχῶν καί πρός οὐρανούς ἠνεῳγμένη τοῖς βουλομένοις ὁδόςraquo (Μαζίμου πλανούδη PG 147 989A στο Ι Καρμίρη Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ απόψεως ορθοδόξου σελ 112 όπου και πλουσιότατη πατερική τεκμηρίωση) Μετά Χριστόν στον άδη κατέρχονται οι ψυχές μόνον όσων δεν πίστεψαν στον Χριστό δεν θέλησαν να οικειοποιηθούν τη διά Χριστού σωτηρία και δεν μετανόησαν Ως εκ τούτου όσοι αρνήθηκαν το κήρυγμα του Χριστού προγεύονται στον άδη την οδύνη της αιωνίας κολάσεως στην οποία θα αποπεμφθούν κατά τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου Αντίθετα οι ψυχές όσων πίστεψαν και μετανόησαν μετά θάνατον οδηγούνται laquoἐν κόλποις Ἀβραάμraquo που η Γραφή ονομάζει και παράδεισονraquo (Λουκ κγrsquo 43) όπου προγεύονται τη βασιλεία των ουρανών την οποία θα κληρονομήσουν κατά τη δευτέρα παρουσία Για τη διπλή αυτή μέση κατάσταση των ψυχών βλ Λουκ ις΄ 19-31 Ας διευκρινιστεί τέλος ότι παρά τη χρήση των λέξεων laquoκάθοδοςraquo laquoπύλαιraquo laquoφυλακήraquo ο άδης δεν είναι τόπος αλλά τρόπος υπάρξεων ψυχών laquoᾋδην μή τόπον τινά οὕτως ὀνομαζόμενον οἴεσθαι ἀλλά τινα κατάστασιν ζωῆς ἀειδῆ καί ἀσώματον ἧ τήν ψυχήν ἐμβιοτεύειν παρά τῆς Γραφῆς ἐκδιδασκόμεθαraquo διότι η ασώματος φύσις mdash όπως είναι και αυτή της ψυχής mdash laquoοὐκ ἔχει σχῆμα ἵνα σωματικῶς περισχεθῇ καί οὐ σωματικῶς περιέχεται ἀλλά νοητῶςraquo (Γρηγορίου Νύσσης PG 46 85 και Ιωάννου Δαμασκηνού PG 94853 στο ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ σελ 384) laquoἍπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεταιraquo Μία όντως πρωτότυπη προσέγγιση της αφάτου κενώσεως και ταπεινώσεως

του Υιού και Λόγου του θεού Μια άλλη πτυχή της ανεννοήτου απείρου συγκαταβάσεως του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος το Οποίο σμικρύνεται και προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση διά της θείας Του ενανθρωπήσεως Λέγει λοιπόν ο ιερός πατήρ ότι από τη στιγμή που ο Υιός και Λόγος του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση μας ότι εργάζεται διά του μυστηρίου της θείας Του ενανθρωπήσεως πάνω στην πεσμένη και αμαυρωθείσα ανθρώπινη φύση μας αυτό το προσάπτει στον εαυτό Του Σαν δηλαδή να το απολαμβάνει ο Ίδιος Είναι μια ακόμη απόδειξη της ταπεινώσεώς Του της αγάπης Του που laquoστέγειraquo την ασθένειά μας το γεγονός ότι φθάνει μέχρι του σημείου να ταυτίζει τον εαυτό Του μrsquo εμάς Και πράγματι laquoἈνάστασιν Χριστοῦraquo λέμε τη στιγμή κατά την οποία Εκείνος ποτέ δεν εξέπεσε από τη ζωή όντας ο Ίδιος η όντως Ζωή Ένδοξη λέμε την αγία Ανάστασή Του αλλά η δόξα αναφέρεται σrsquo εμάς που είχαμε περιέλθει σε αδοξία και τον εξευτελισμό και όχι σrsquo Αυτόν που ενδόξως υπήρχε προαιωνίως στους κόλπους του ουρανίου Του Πατρός Αυτή είναι η ταπείνωσή Του Μέχρι τέτοιου βαθμού φθάνει η κένωσή Του Ότι μας χαρίζει ότι μας πλουτίζει ότι μας δωρίζει τα προσάπτει στον εαυτό Του σαν κι Αυτός που είναι ο Χαριτοδότης ο Πλούσιος ο Δωρεοδότης να τα έχει ανάγκη ή να τα αποκτά τώρα laquoἀσυγχύτωςraquo Η ένωση της ψυχής του πιστού με την laquoόντως αιωνία ζωήraquo είναι η κατά χάριν κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό η θέωση δηλαδή του ανθρώπου Η ένωση αυτή της κτιστής ψυχής του ανθρώπου με την άκτιστη laquoόντως αιωνία ζωήraquo τον ζωοδότη Κύριο αποκλείει κάθε ουσιαστική ταύτιση ακτίστου και κτιστού Γιrsquo αυτή την ασύγχυτη ένωση της ψυχής μετά του Θεού σημειώνει αλλού ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος laquoὬσπερ ἐν Πατρί καί Υἱῷ και Ἁγίῳ Πνεύματι εἷς Θεός ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως προσκυνεῖται οὕτω πάλιν ἐν Θεῷ καί ψυχῇ καί σώματι ἀδιαιρέτως καί ἀσυγχύτως Θεός κατά χάριν ὁ ἄνθρωπος γίνεται μήτε τοῦ σώματος εἰς ψυχήν μεταβαλλομένου μήτε τῆς ψυχῆς εἰς ψυχήν μεταπηγνυμένης ἀλλά μένων Θεός καθrsquo ὅ Θεός ἐστι καί ἡ ψυχή καθώς ἔχει φύσεως καί το σῶμα καθώς ἐπλάσθη πηλόςraquo (SC 129 130 εξ) Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος (300-390 μΧ) για την ασύγχυτη αυτή ένωση του ακτίστου Θεού με την κτιστή ψυχή του ανθρώπου γράφει τα εξής laquoἈλλrsquo ἐνταῦθα θεώρει καί διάκρινον καί σύνες πῶς ἄκουσον οὗτος Θεός αὗτη οὐ Θεός οὗτος Κύριος αὗτη δούλη οὗτος κτίστης αὗτη κτίσμα οὗτος ποιητής αὗτη ποίημα Οὐδέν κοινόν τῆς αὐτοῦ φύσεως καία αὐτῆς τυγχάνει ἀλλά διά την ἄπειρον καί ἄρρητον καί ἀνεννόητον ἀγάπην καί εὐσπλαγχνίαν αὐτοῦ εὐδόκησεν εἰς τοῦτο τό ποίημα καί κτίσμα νοερόν καί τίμιον καί ἐξαίρετον ἔργον ἐνοικῆσαι ὥς φησιν ἡ Γραφή εἰς τό εἶναι ἡμᾶς ἀπαρχήν τινα τῶν αὐτοῦ κτισμάτων εἰς τήν αὐτοῦ σοφίαν καί κοινωνίαν εἰς ἴδιον κατοικητήριον εἰς ἰδίαν καί καθαράν νύμφηνraquo (PG 34 816BC) laquoτῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇraquo Πρβ laquoταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάςraquo και laquoΝεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίνraquo όπου λέγει ότι είναι νεκροί όσοι δεν έχουν πίστη ζωντανή διά των έργων Πρόκειται για μια άλλη αντίληψη περί ζωής και θανάτου την κατά Θεόν αντίληψη η οποία προβάλλει κατά τρόπο σαφή μέσα στην Αγία Γραφή παράλληλα με τη χρήση των σχετικών λέξεων (laquoθάνατοςraquolaquoνεκρόςraquo κλπ) υπό τη συνήθη έννοια τους Έτσι θάνατος θεωρείται κατrsquoεξοχήν ο πνευματικός που είναι ο χωρισμός της ψυχής από τον Θεό με τη συστηματική διάπραξη της αμαρτίας για την οποία ο άνθρωπος δεν μετανοεί Ο βιολογικός θάνατος δηλαδή ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα αποτελεί απλώς συνέπεια του πνευαμτικού laquoδευτέρου λόγου λεπτομέρειανraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ βιβλίον Ζ΄ κεφ Α΄ 1 Η έννοια του θανάτου κατά την Γραφήν σελ 369-370) Ήδη στις πρώτες σελίδες της Γενέσεως διαβάζουμε ότι ο Θεός είχε προειδοποιήσει τους πρωτοπλάστους laquoᾗ δrsquo ἄν ἡμέρα φάγητεraquo από το δέντρο laquoτοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόνraquo

laquoθανάτῳ ἀποθανεῖσθεraquo (β΄ 17) Είναι γνωστό όμως ότι δεν πέθαναν την ημέρα της παραβάσεως της θείας εντολής παρά μόνο πνευματικά Χωρίσθηκαν από τον Θεό εξορίστηκαν από τον παράδεισο της τρυφής απέκτησαν παιδιά και μετά από πολλά χρόνια γεύθηκαν και τον σωματικό θάνατο (βλ Γεν ε΄ 5) Ομοίως στην Καινή Διαθήκη ο Πατέρας της παραβολής του ασώτου δηλώνει ότι ο γυιός του laquoνεκρός ἦν καί ἀνέζησεraquo (Λουκ ιε΄ 32) ήταν νεκρός τον καιρό της αποστασίας του και διά της μετανοίας καί επιστροφής κοντά Του (στον Θεό Πατέρα) ανέζησε και ο απόστολος Παύλος γράφει προς τους Εφεσίους ότι ο Θεός αυτούς laquoκαί ὄντας νεκρούς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷraquo (β΄ 5) Αντιστρόφως ο Κύριος διαβεβαίωσε για τους πατριάρχες Αβραάμ Ισαάκ και Ιακώβ που προ πολλού είχαν πεθάνει ότι ήταν ζωντανοί (Ματθ κβ΄ 32) Θάνατος λοιπόν είναι κυρίως η αποξένωση από το Θεό που είναι η ζωή Ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού μας δήλωσε κατηγορηματικά ότι laquoἐγώ εἰμί ἡ ζωήraquo (Ιω ιδ΄ 6) και μας διαβεβαίωσε ότι όποιος τηρεί τον λόγο Του laquoθάνατον οὐ μή θεωρήσῃ εἰς τόν αἰῶναraquo (Ιω η΄ 51) Οι Πατέρες μάλιστα χρησιμοποιούν μια άλλη λέξη Λέγουν ότι ο Θεός είναι laquoαυτοζωήraquo (Ιωάννης Δαμασκηνός PG 94 808D Γρηγόριος Νύσσης PG 45 797A κα βλ στο λεξικό του Lampe στο οικείο λήμμα) Δηλαδή δεν έχει ζωή κατά μετοχήν αλλrsquo εξ εαυτού είναι η ζωή κατrsquo απόλυτη έννοια και άρα δεν μπορεί να νοηθεί ζωή μακράν του Θεού Κατrsquo επέκτασιν και η αιώνιος ζωή η βασιλεία των ουρανών δεν είναι τίποτε άλλο παρά γνώση εμπειρική του Θεού ένωση με τον Θεό κοινωνία της αυτοζωής στην πληρότητά της (βλ Ιω ιζ΄ 3 Α΄ Ιω α΄ 3 γ΄ 2) laquoἐν γνώσειraquo Το θέμα της γνώσεως του θεού στην ορθόδοξη πνευματικότητα είναι μεγάλο αλλά και αναγκαίο να το κατέχει ο πιστός Πρώτα απrsquo όλα ο ίδιος ο Θεός δε μας θέλει κοντά Του άβουλα όντα ανελεύθερα βυθισμένα μέσα στο γνόφο της άγνοιας Είναι Θεός που γιrsquo αυτό ακριβώς αποκαλύπτει τον εαυτό Του έτσι ώστε να Τον γνωρίσουμε Γίνεται μεθεκτός απrsquo τους πιστούς σε μια ανώτερη δυνατότητα γνώσεως και εμπειρίας Ο Θεός δεν ζητεί από τους πιστούς Του μια διανοητική επιστημονική γνώση περί του προσώπου Του Βέβαια δεν είναι λάθος μια τέτοια διανοητική laquoγνώσηraquo Λάθος είναι να την ταυτίσουμε με τη βαθύτερη γνώση του Θεού που είναι περισσότερο βιωματική εμπειρία και λιγότερο διανοητική προσέγγιση Γιατί η γνώση του Θεού δεν είναι μια ανακάλυψη αλλά μια αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο Ο θεός αποκαλύπτει στον ερευνώντα άνθρωπο τον εαυτό Του Συνάπτει με τον κάθε άνθρωπο μια προσωπική διαθήκη Δεν αρέσκεται στο να έχουμε γνώσεις γιrsquo Αυτόν από τις μαρτυρίες άλλων αλλrsquo ο Ίδιος εμφανίζεται και παρέχει τη δική Του γνώση και ο άνθρωπος συνάπτει δική του προσωπική γνωριμία με τον Θεό Αυτή η γνωριμία δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο που συντελείται Γίνεται σε περίοδο που δεν την περιμένει ο άνθρωπος ή μπορεί να έλθει κατόπιν οδυνηρής αναζήτησης Μπορεί ακόμη να συμβεί σε άνθρωπο ο οποίος πολεμά τον Θεό όπως ο απόστολος Παύλος Αρχικά λοιπόν ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό Του στον άνθρωπο προκειμένου αυτός να ενθουσιαστεί από τη γλυκύτητα της γνώσεώς Του και νrsquo αρχίσει να Τον αναζητεί με πόθο και αγώνα πνευματικό Έτσι ο άνθρωπος προβιβάζεται στη γνώση του Θεού διά των ιερών μυστηρίων και της εργασίας των αγίων εντολών του Χριστού (πρβ Ιω ιδ΄ 21 23) και ταυτόχρονα έχει τη διαρκή αίσθηση ότι Τον αγνοεί Ή ορθότερα αισθάνεται ότι το μόνο καταληπτό απrsquo τον Θεό είναι η ακαταληψία Του Αυτή η ενσυνείδητη γνώση του Θεού γεννά περισσότερα ερωτήματα στον άνθρωπο απrsquo όσα απαντά Διότι μυστήριο ανεξιχνίαστο και απερίγραπτο είναι ο Θεός Όμως ο άνθρωπος δεν απογοητεύεται από την αδυναμία του να κατανοήσει πλήρως τον Θεό Αυτή η πνευματική αίσθηση που ήδη έχει αποκτήσει τόν γεμίζει με κάποια άρρητη γλυκύτητα και τον ωθεί σε εντονότερη αναζήτηση του Θεού

Τα βιώματα μιας τέτοιας εμπειρικής αποκαλυπτικής γνώσεως είναι κατά τον άγιο Συμεών laquoνῷ καί λόγῳ ἀκατάληπτα καί ἄφρασταraquo (Ύμνος ΚΘ΄ 284-293 SC 174 334) laquoΠῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ πῶς δέ μακράν σε βλέπω πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ ἐν ουρανῷ δrsquo ὁρῶ σεraquo (Ύμνος Ζ΄ 1-2 SC 156 208) Γιrsquo αυτό και ο ίδιος ο ιερός Πατήρ συμβουλεύει Για τα θέματα αυτά laquoμή ἐρώτα μή ἐρεύνα μή ἐκζήτειraquo Αφού ο άνθρωπος αδυνατεί να μετρήσει τις σταγόνες της βροχής ή την άμμο της θαλάσσης laquoπῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν ἥν ἐνδείκνυται μεθrsquo ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων (Ύμνος ΚΘ΄ 267-283 SC 174 332) Μπαίνοντας ο πιστός σrsquo αυτή τη διαδικασία σrsquo αυτή την εμπειρία ορθότερα επιποθεί περισσότερο τη σχέση και τη γνώση του Θεού στην άληκτη αιωνιότητα Γιατί δεν του αρκεί να Τον γνωρίζει laquoδιrsquo ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματιraquo αλλά ορέγεται να Τον αντικρίσει laquoπρόσωπον πρός πρόσωπονraquo laquoκαθώς ἐστιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12 Α΄ Ιω γ΄ 2) Αυτή η τέλεια γνώση του Θεού ndash όσο δηλαδή μπορεί να laquoχωρέσειraquo ο άνθρωπος σrsquo αυτή ndash θα επιτευχθεί στη βασιλεία των ουρανών Ο Κύριος είπε ότι αυτή η βασιλεία του Θεού είναι η γνώση του Θεού (βλ Ιω ιζ΄ 3) laquoἐν ὁράσειraquo Αν η βιολογική ζωή καθίσταται δυσχερής χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων πολύ περισσότερο η πνευματική ζωή απαιτεί τους δικούς της πνευματικούς νόμους και τις δικές της πνευματικές αισθήσεις Υπάρχει γεύση πνευματική Γεύση των μυστηρίων του Θεού (βλ Ψαλ λγ΄ 9) Υπάρχει πνευματική ακοή Ακοή λεπτή που συλλαμβάνει τα μηνύματα του ουρανού τη φωνή του Θεού μέσα μας Είναι η ακοή στην οποία αναφέρεται ο Κύριος λέγοντας laquoὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτωraquo (Ματθ ια΄ 15) Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και όραση πνευματική Είναι η όραση που δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μας μάτια Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κανείς ενώ είναι τυφλός να βλέπει με μάτια πνευματικά Βέβαια το κεφάλαιο της πνευματικής ζωής που αφορά στη θέα των μυστηρίων του Θεού και του ίδιου του Θεού αναφέρεται σε δυσπρόσιτα πνευματικά ύψη τέτοια που μόνο οι άγιοι μπορούν να τα προσεγγίσουν και να μας μεταδώσουν κάτι από τις εμπειρίες τους και από τον τρόπο προσεγγίσεως και βιώσεώς τους Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εμφανίζει ως οδό που οδηγεί στη θέα στη γνώση και κοινωνία του Θεού την οδό της τηρήσεως των θείων Του εντολών Η τήρηση των εντολών λέγει αναβιβάζει τον άνθρωπο laquoπρος ύψος πνευματικής θεωρίαςraquo έτσι ώστε laquoαὐτόν τε τόν Θεόν ἀπλανῶς ὁρᾷ καί την γενομένην εἰς αὐτόν ἀλλοίωσιν τρανῶς κατανοεῖraquo (Κεφάλαια γνωστικά και θεολογικά εικοσιπέντε 8 Φιλοκαλία ΕΠΕ 19Α 460) laquoΑίφνης λέγει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης η ψυχή βλέπει τον Κύριον και αναγνωρίζει Αυτόνhellip Ο Κύριος γνωρίζεται εν Πνεύματι Αγίω και το Πνεύμα το Άγιον πληροί όλον τον άνθρωπον το πνεύμα την ψυχήν το σώμα αυτού Ούτως ο Θεός γνωρίζεται εν ουρανώ και επί της γηςraquo (Αρχιμ Σωφρονίου [Σαχάρωφ] Άσκησις και θεωρία σελ 128-129) laquoΝῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα οἴδαμεν δέ ότι ἐάν φανερωθῇ ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστιraquo (Α΄ Ιω γ΄ 2) θεολογεί ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής Και ο π Σωφρόνιος (Σαχάρωφ) γράφει σχετικά laquoΚατrsquo ουσίαν ο Θεός παραμένει πάντοτε ο Αυτός εν πάση φανερώσει Αυτού εις τον άνθρωπον ημείς όμως δεν δεχόμεθα Αυτόν κατά τον οφειλόμενον τρόπον Δεν δυνάμεθα να προσλάβωμεν Αυτόν εις το απόλυτον πλήρωμα Αυτού εντός των ορίων της γης εν τούτοις όμως laquoβλέπομενraquo Αυτόν έστω και laquoδιrsquo εσόπτρου εν αινίγματιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12) Και το laquoέσοπτρον τούτο δεν είναι πάντοτε εις τον αυτόν βαθμόν laquoαινιγματώδεςraquo Εξαρτάται εκ του μέτρου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού διά των οποίων εδόθη η Αυτο-αποκάλυψις του Θεού εις ημάςraquo (Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι σελ 248)

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

ὥραν ὡς εἰπεῖν αὐτοῦ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ ἐν ἡμῖν ἐξανισταμένου λαμπροφοροῦντος καί ἀπαστράπτοντος τάς τῆς ἀφθαρσίας καί Θεότητος ἀστραπάς Ἡ φωτοφόρος γάρ παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ(Πρβ Ιω κα΄4) ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾷν χαρίζεται Διό καί λέγομεν rdquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνrdquo(Ψαλ ριζ΄ 27) καί τήν δευτέραν αὐτοῦ ὑποσημαίνοντες παρουσίαν ἐπιφέροντες οὕτω λέγομεν ldquoΕὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίουrdquo(Ψαλ ριζ΄ 26) Οἷς οὖν ἐπιφανῇ ὁ Χριστός ἐξαναστάς πάντως πνευματικῶς αὐτοῖς τοῖς πνευματικοῖς ὄμμασι ὁρώμενος δείκνυται Ὅταν γάρ ἐν ἡμῖν διά τοῦ Πνεύματος γένηται ἀνιστᾷ ἡμᾶς ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιεῖ καί αὐτόν ἐν ἡμῖν ὅλον ὁρᾷν ζῶντα δίδωσι τόν ἀθάνατον καί ἀνώλεθρον οὐ μόνον δέ ἀλλά καί συνανιστῶντα(Πρβ Εφ β΄ 6) καί συνδοξάζοντα(Πρβ Ρωμ η΄ 17) ἡμᾶς ἑαυτῷ τρανῶς γινώσκειν χαρίζεται καθώς πᾶσα θεία Γραφή μαρτυρεῖ

Ταῦτα τοίνυν εἰσί τά τῶν χριστιανῶν θεῖα μυστήρια αὕτη ἡ ἐγκεκρυμμένη τῆς πίστεως ἡμῶν δύναμις ἥν οἱ ἄπιστοι ἤ δύσπιστοι ἤ μᾶλλον εἰπεῖν ἡμίπιστοι οὐχ ὁρῶσιν οὔτε μήν ἰδεῖν οὐδαμῶς δύνανται(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 16) Ἄπιστοι δέ δύσπιστοι καί ἡμίπιστοι οὗτοί εἰσιν οἱ μή διά τῶν ἔργων τήν πίστιν ἐπιδεικνύμενοι(Πρβ Ιακ β΄ 18) Ἔργων γάρ δίχα καί οἱ δαίμονες πιστεύουσι(Πρβ Ιακ β΄ 19) καί Θεόν εἶναι τόν Δεσπότην ὁμολογοῦσι Χριστόν

ανάσταση του Χριστού κι αυτό όχι μια φορά αλλά ndash θα έλεγα - κάθε ώρα ο ίδιος ο Δεσπότης Χριστός ανίσταται μέσα μας λαμπροφόρος ακτινοβολώντας το εκτυφλωτικό φως της αφθαρσίας και της θεότητος

Διότι η φωτοφόρος παρουσία του Πνεύματος μας φανερώνει σαν αυγή την ανάσταση του Δεσπότου ή καλύτερα μας αξιώνει να βλέπουμε τον ίδιο τον αναστημένο Χριστό Γιrsquoαυτό και λέμε laquoΘεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖνraquo Και υποδηλώνοντας τη Δευτέρα του παρουσία προσθέτουμε και τα εξής laquoΕυλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίουraquo Σrsquo όσους λοιπόν φανερωθεί ο αναστημένος Χριστός αυτοί με πνευματικό οπωσδήποτε τρόπο τον βλέπουν με τα μάτια της ψυχής Γιατί όταν έλθει μέσα μας διά της χάριτος του Αγίου Πνεύματος μας ανασταίνει εκ των νεκρών και μας ζωογονεί και μας αξιώνει να τον βλέπουμε μέσα μας ολοζώντανο αυτόν που είναι αθάνατος και άφθαρτος κι όχι μόνον αυτό αλλά και μας δίνει τη χάρη να αντιλαμβανόμαστε κεξάθαρα ότι μας καθιστά μετόχους της αναστάσεως και της δόξης του καθώς η θεία Γραφή το μαρτυρεί στο σύνολό της

Η κρυμμένη δύναμη της πίστεως

Αυτά λοιπόν είναι τα θεία μυστήρια των χριστιανών αυτή είναι η κρυμμένη δύναμη της πίστεώς μας την οποία οι άπιστοι ή δύσπιστοι ή καλύτερα ημίπιστοι δεν βλέπουν ndash κι ούτε βέβαια είναι δυνατόν κάπως να δουν Άπιστοι δύσπιστοι και ημίπιστοι είναι όσοι δεν φανερώνουν την πίστη τους με έργα Γιατί χωρίς έργα και οι δαίμονες πιστεύουν και ομολογούν ότι ο Δεσπότης Χριστός είναι Θεός Διότι

ldquoΟἴδαμεν γάρ σε(Πρβ Μαρκ α΄ 24 Λουκ δ΄ 34) φασί τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦrdquo(Πρβ Ματθ η΄ 29 κα) καί ἀλλαχοῦ ldquoΟὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνrdquo(Πραξ ις΄ 17) Ἀλλ᾿ ὅμως οὔτε τούς δαίμονας οὔτε τούς ἀνθρώπους αὐτούς ἡ τοιαύτη πίστις ὠφελήσει Οὐδέ γάρ τῆς πίστεως ταύτης ὄφελος νεκρά γάρ ἐστι κατά τόν θεῖον ἀπόστολον ldquoἩ πίστις γάρ φησί δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινrdquo(Ιακ β΄ 26) ὥσπερ καί τά ἔργα δίχα πίστεως Νεκρά δέ πῶς Ὅτι τόν ζωογονοῦντα Θεόν(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 13) οὐκ ἔχει ἐν ἑαυτῇ ὅτι τόν εἰπόντα ldquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει(Πρβ Ιω ιδ΄21 23) καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαrdquo(Ιω ιδ΄ 23) οὐκ ἐκτήσατο ἐν ἑαυτῇ ἵνα τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ ἐξαναστήσῃ τόν κεκτημένον αὐτήν ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιήσῃ αὐτόν καί τόν ἀναστάντα ἐν αὐτῷ καί αὐτόν ἀναστήσαντα κατιδεῖν χαρίσηται Νεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίν Ἡ γάρ πίστις ἡ εἰς Θεόν ἀεί ζῇ καί ζῶσα ζωοποιεῖ τούς ἐκ προθέσεως ἀγαθῆς προσερχομένους καί ὑποδεχομένους αὐτήν ἥτις καί πρό τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν πολλούς ἐκ τοῦ θανάτου εἰς την ζωήν ἀνήγαγε καί τόν Χριστόν καί Θεόν ὑπέδειξε Καί ἔμελλον ἄν εἰ ἐνέμειναν ταῖς αὐτοῦ ἐντολαῖς καί ταύτας μέχρι θανάτου(Πρβ Φιλιπ β΄ 8) ἐφύλαξαν διαφυλαχθῆναι καί αὐτοί ὑπ᾿ αὐτῶν ndash οἷοι δηλονότι γεγόνασιν ὑπό μόνης τῆς πίστεως ἐπεί δέ μετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόν(Ψαλ οζ΄ 57) καί ταῖς προτέραις αὐτῶν περιεπάρησαν

λένε laquoΟἴδαμεν σε τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦraquo και αλλού Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνraquo Αλλrsquo όμως τέτοια πίστη δεν θα ωφελήσει ούτε τους δαίμονες ούτε τους ίδιους τους ανθρώπους Δεν έχει κανένα όφελος αυτή η πίστη διότι είναι νεκρή κατά τον θείο απόστολο laquoἩ πίστις γάρ δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινraquo όπως και τα έργα χωρίς πίστη Και γιατί είναι νεκρή Επειδή δεν έχει μέσα της τον Θεό που ζωογονεί τα πάντα επειδή δεν έκανε δικό της αυτόν που είπε laquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαraquo ώστε με την παρουσία του να αναστήσει εκ νεκρών όποιον έχει τέτοια πίστη και να τον ζωογονήσει και να τον αξιώσει να δει καθαρά αυτόν που αναστήθηκε μέσα του και ανέστησε και τον ίδιο Γιrsquo αυτό τον λόγο λοιπόν είναι νεκρή μια τέτοια πίστη ή καλύτερα είναι νεκροί όσοι χωρίς έργα έχουν αυτή την πίστη Γιατί η πίστη η πίστη στον Θεό είναι πάντοτε ζωντανή και ως τέτοια μεταδίδει την πνευματική ζωή σrsquo όσους με καλή διάθεση πλησιάζουν να την εγκολπωθούν Αυτή και πριν από την εργασία των εντολών πολλούς ανέσυρε από τον θάνατο στη ζωή και τους φανέρωσε τον Χριστό και Θεό Και αν είχαν μείνει σταθεροί σrsquo αυτές και τις είχαν φυλάξει αποφασισμένοι και για θάνατο προκειμένου να μην τις παραβούν θα είχαν διαφυλαχθεί και οι ίδιοι από αυτές ndash με άλλα λόγια θα είχαν παρεμείνει στο ύψος στο οποίο τους είχε ανεβάσει μόνη η πίστη Επειδή όμως λύγισαν σαν στραβό τόξο και περιεπλάκησαν ξανά στις προηγούμενες πράξεις τους αμέσως και σε ναυάγιο της πίστεως τους

πράξεσιν εἰκότως εὐθύς καί περί τήν πίστιν εὑρέθησαν ναυαγήσαντες(Α΄ Τιμ α΄ 19) καί τοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ὁ Θεός ἑαυτούς δυστυχῶς ἀπεστέρησαν Ὅπερ ἵνα μή πάθωμεν καί ἡμεῖς τηρήσωμεν ἀξιῶ τάς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ ὅση δύναμις ἵνα καί τῶν παρόντων καί τῶν μελλόντων ἀγαθῶν λέγω δή αὐτῆς τῆς τοῦ Χριστοῦ θέας ἐπαπολαύσωμεν ἧς Χριστοῦ ᾧ ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας Ἀμήν

κατέληξαν όπως ήταν επόμενο και τον εαυτό τους δυστυχώς απεστέρησαν από τον αληθινό πλούτο που είναι ο Χριστός και Θεός Για να μην το πάθουμε κι εμείς αυτό ας τηρήσουμε παρακαλώ τις εντολές του Θεού με όση δύναμη έχουμε για να απολαύσουμε και τα παρόντα και τα μέλλοντα αγαθά ndash κι εννοώ αυτή την ίδια τη θέα του Χριστού Αυτή μακάρι όλοι να επιτύχουμε χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ω η δόξα εις τους αιώνας Αμήν

ΣΧΟΛΙΑ

Σπαθαροκουβιλάριος Κάτι μεταξύ φύλακα και υπασπιστού laquoΑδελφοί και πατέρεςraquo Οι 34 κατηχήσεις του αγίου Συμεών είναι λόγοι που εκφώνησε προς τους μοναχούς της Μονής του Αγίου Μάμαντος Ξηροκέρκου στην Κωνσταντινούπολη κατά τη διάρκεια της ηγουμενίας του εκεί Γιrsquo αυτό και αρχίζει με αυτή την προσφώνηση Άρχισαν να συντάσσονται πριν το 998 πριν δηλαδή την ανταρσία των τριάντα μοναχών (βλ laquoΒίος του Αγίου Πατρός Συμεώνhellipraquo) laquoἤ ἐῶν ταπεινόνraquo Αναφέρεται όχι στο φρόνημα αλλά στην κατάσταση του ανθρώπου Από αυτή την άποψη laquoταπεινόςraquo σημαίνει γενικά τον μέτριο τον ευτελή τον φτωχό Στο συγκεκριμένο χωρίο laquoταπεινόςraquo είναι προφανώς αυτός που δεν έχει αξιωθεί ιδιαιτέρων χαρίτων και χαρισμάτων δεν έχει γίνει κατοικητήριο του Πνεύματος καθώς χρειάζεται βαθύτερη κάθαρση laquoμυστικῶςraquo Διά του όρου δηλώνεται ο άρρητος προσωπικός τρόπος βιώσεως του μυστηρίου της Αναστάσεως Κατrsquo εξοχήν μυστικός Θεολόγος ο άγιος Συμεών αποκαλύπτει την εμπειρία και τη μετοχή του στα θεία και σωτηριώδη μυστήρια Ζει την ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εν προκειμένω όχι ως απλή ανάμνηση κάποιου παρελθοντικού γεγονότος αλλά ως εμπειρική μετοχή σrsquo αυτήν μrsquo ένα μυστικό λειτουργικό χαρισματικό τρόπο Διrsquoαυτού του laquoμυστικῶςraquo δηλώνει την άμεση και ανέκφραστη ως προς τον τρόπο εμπειρία του αναστάντος Θεού Την εμπειρία της αναστάσιμης θείας χάριτός Του η οποία είναι η κοινωνία του ίδιου του Θεού στις θείες ενέργειές Του Φανερώνει διά του όρου αυτού τη ζωντανή αίσθηση της παρουσίας του προσώπου του αναστάντος Σωτήρος Χριστού το οποίο όπως σημειώνει 4 αιώνες αργότερα άλλος μυστικός Θεολόγος ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας laquoείναι πιο οικείο σε μας απrsquo ότι η ψυχή μαςraquo (PG 150 712A) Το ιστορικό γεγονός δηλαδή της Αναστάσεως το οποίο εμφανίζεται σrsquo εμάς ως ανεξιχνίαστο μυστήριο γίνεται στους αγίους και στους laquoκαθαρούς τῇ καρδίᾳraquo βίωμα στα πλαίσια μιας προόδου κατά την οποία ο άνθρωπος αφομοιώνει το θείο μυστήριο όχι σύμφωνα με την νοοτροπία του αλλά διά της καθάρσεως και του πνευματικού του αγώνα για μια βαθιά εσωτερική αλλαγή Μεταμορφώνεται εσωτερικά καθαίρεται και χαριτώνεται ώστε να καταστεί άξιος της μυστικής αυτής εμπειρίας της Αναστάσεως Στη μακαρία αυτή κατάσταση της θείας εμπειρίας η ψυχή ζει την αληθινή της ζωή την ανάστασή της Λησμονεί εντελώς τα εαυτής Όλες οι φυσικές δυνάμεις που τη συνδέουν με τον κόσμο σιγούν Για τον λόγο αυτό και ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στο έργο του Περί Μυστικής Θεολογίας ευθύς εξαρχής απευθύνει έκκλησης στην Αγία Τριάδα να φωτισθεί και να χαριτωθεί έτσι ώστε να του αποκαλυφθούν laquoτα απλά και απόλυτα και άτρεπτα της Θεολογίας μυστήριαraquo τα οποία laquoκατά τόν ὑπέρφωτον εγκεκάλυπται τῆς κρυφιομύστου σιγῆς γνόφονraquo (PG 3 997) Ειδικότερα ο άγιος Συμεών τονίζει ότι ο άνθρωπος συλλαμβάνει τον Λόγο του θεού στην καρδιά του όπως συνέλαβε Αυτόν η Παρθένος Μαρία στην κοιλιά της Έτσι ο Χριστός μορφώνεται εντός του πιστού και ο πιστός μορφώνεται σε Θεό τα δε μέλη του είναι και αυτά μέλη Χριστού Αναφορικά προς την ανάσταση τονίζει ότι πρέπει ο άνθρωπος να γίνει διά του Αγίου Πνεύματος laquoσυμμέτοχος της πνευματικής αναστάσεωςraquo του Χριστού Και η πνευματική αυτή ανάσταση ταυτίζεται με την laquoκαθrsquo ἑκάστην γινομένην τῶν νεκρῶν ψυχῶν πνευματικῶς

πνευματικήν ἀναγέννησιν καί ἀνάστασινraquo την οποία ο αναστάς Κύριος εφάπαξ laquoκαί εἰς πάντας τοὐς βιοῦντας ἀνιστάμενος καί τάς συναποθανούσας αὐτῷ τῇ προθέσει καί τῇ πίστει ψυχάς συνεγείρων δίδωσι διά τοῦ Παναγίου αὐτοῦ Πνεύματος δωρούμενος αὐταῖς ἀπεντεῦθεν ἤδη τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶνraquo (Κατήχησις 6η SC 104 44-46) laquoκατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη λαμβάνει χώρα από το εσπέρας της Παρασκευής έως το πρωί της laquoμιᾶς τῶν σαββάτωνraquo δηλαδή από τότε που εκφώνησε επί του σταυρού το laquoτετέλεσταιraquo και παρέδωσε το πνεύμα laquoεἰς χεῖραςraquo του Πατρός Του (Ιω ιθ΄ 30 Λουκ κγ΄46) μέχρι την ανάστασή Του το πρωί της Κυριακής Κατά το διάστημα αυτό η θεωμένη ψυχή του Κυρίου παραμένει στον άδη Στον άδη κατέρχονταν οι ψυχές όλων των ανθρώπων που έζησαν προ Χριστού δικαίων και αδίκωνμ καθότι όλοι οι άνθρωποι ήταν ένοχοι αμαρτίας και βρίσκονταν υπό το κράτος του θανάτου Άφεση αμαρτιών δεν είχε δοθεί και ο δρόμος προς τη βασιλεία των ουρανών ήταν κλειστόςraquo (πρβ Ρωμ γ΄ 23 Α΄ Πετρ δ΄ 6 Α΄ Τιμ ζ΄ 10 επίσης του αγίου Νικολάου Καβάσιλα laquoΚαί ἱερεῖς γάρ καί κριταί καί προφητῶν κύκλος καί τῶν ἄλλων οἵ περί Θεόν εἴχονhellip οὐδέ σφᾶς αὐτούς ἐγκλημάτων καί δίκης ἔδειξαν καθαρούς ἀλλrsquo ἀπιόντας ἐνθένδε ᾃδης ἐξεδέχετο Δηλαδή laquoΚαι οι ιερείς και οι κριτές και όλοι οι προφήτες και όσοι γενικότερα από τους υπολοίπους ανθρώπους ήταν θεοσεβείς ούτε τους ίδιους τους εαυτούς τους δεν μπόρεσαν να αναδείξουν καθαρούς από κατηγορίες και τιμωρίες [δηλ από την ενοχή της αμαρτίας] αλλrsquo όταν έφευγαν από εδώ ο άδης όλους τους υποδεχότανraquo [Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 5 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 182-183]) Ο Κύριος κατερχόμενος στον άδη κηρύττει το ευαγγέλιο της σωτηρίας στις ψυχές όλων των laquoἀπrsquo αἰῶνοςraquo νεκρών και σώζει τους επιδεκτικούς σωτηρίας (Α΄ Πετρ γ΄ 18-19 δ΄ 6) Καθώς ήταν ο Ίδιος η αυτοζωή απολύτως ελεύθερος από αμαρτία ο Θεός ενανθρωπήσας νίκησε κατά κράτος τον θάνατο και τον άδη και laquoτόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου τοὐτrsquo ἔστι τόν διάβολονraquo (Εβρ β΄ 14) Ο άδης πλέον μοιάζει με δεσμωτήριο του οποίου τις πύλε και τα δεσμά συνέτριψε ο Κύριος ενώ τους δεσμίους laquoἐξήγαγεν ἐκ μέν τοῦ σκότους πρός ἀνέσπερον φῶς πρός δέ ζωήν αἰώνιον ἐκ θανάτουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη είναι laquoνέκρωσις ᾋδου θανάτου θάνατος ἐλευθερία ψυχῶν καί πρός οὐρανούς ἠνεῳγμένη τοῖς βουλομένοις ὁδόςraquo (Μαζίμου πλανούδη PG 147 989A στο Ι Καρμίρη Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ απόψεως ορθοδόξου σελ 112 όπου και πλουσιότατη πατερική τεκμηρίωση) Μετά Χριστόν στον άδη κατέρχονται οι ψυχές μόνον όσων δεν πίστεψαν στον Χριστό δεν θέλησαν να οικειοποιηθούν τη διά Χριστού σωτηρία και δεν μετανόησαν Ως εκ τούτου όσοι αρνήθηκαν το κήρυγμα του Χριστού προγεύονται στον άδη την οδύνη της αιωνίας κολάσεως στην οποία θα αποπεμφθούν κατά τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου Αντίθετα οι ψυχές όσων πίστεψαν και μετανόησαν μετά θάνατον οδηγούνται laquoἐν κόλποις Ἀβραάμraquo που η Γραφή ονομάζει και παράδεισονraquo (Λουκ κγrsquo 43) όπου προγεύονται τη βασιλεία των ουρανών την οποία θα κληρονομήσουν κατά τη δευτέρα παρουσία Για τη διπλή αυτή μέση κατάσταση των ψυχών βλ Λουκ ις΄ 19-31 Ας διευκρινιστεί τέλος ότι παρά τη χρήση των λέξεων laquoκάθοδοςraquo laquoπύλαιraquo laquoφυλακήraquo ο άδης δεν είναι τόπος αλλά τρόπος υπάρξεων ψυχών laquoᾋδην μή τόπον τινά οὕτως ὀνομαζόμενον οἴεσθαι ἀλλά τινα κατάστασιν ζωῆς ἀειδῆ καί ἀσώματον ἧ τήν ψυχήν ἐμβιοτεύειν παρά τῆς Γραφῆς ἐκδιδασκόμεθαraquo διότι η ασώματος φύσις mdash όπως είναι και αυτή της ψυχής mdash laquoοὐκ ἔχει σχῆμα ἵνα σωματικῶς περισχεθῇ καί οὐ σωματικῶς περιέχεται ἀλλά νοητῶςraquo (Γρηγορίου Νύσσης PG 46 85 και Ιωάννου Δαμασκηνού PG 94853 στο ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ σελ 384) laquoἍπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεταιraquo Μία όντως πρωτότυπη προσέγγιση της αφάτου κενώσεως και ταπεινώσεως

του Υιού και Λόγου του θεού Μια άλλη πτυχή της ανεννοήτου απείρου συγκαταβάσεως του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος το Οποίο σμικρύνεται και προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση διά της θείας Του ενανθρωπήσεως Λέγει λοιπόν ο ιερός πατήρ ότι από τη στιγμή που ο Υιός και Λόγος του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση μας ότι εργάζεται διά του μυστηρίου της θείας Του ενανθρωπήσεως πάνω στην πεσμένη και αμαυρωθείσα ανθρώπινη φύση μας αυτό το προσάπτει στον εαυτό Του Σαν δηλαδή να το απολαμβάνει ο Ίδιος Είναι μια ακόμη απόδειξη της ταπεινώσεώς Του της αγάπης Του που laquoστέγειraquo την ασθένειά μας το γεγονός ότι φθάνει μέχρι του σημείου να ταυτίζει τον εαυτό Του μrsquo εμάς Και πράγματι laquoἈνάστασιν Χριστοῦraquo λέμε τη στιγμή κατά την οποία Εκείνος ποτέ δεν εξέπεσε από τη ζωή όντας ο Ίδιος η όντως Ζωή Ένδοξη λέμε την αγία Ανάστασή Του αλλά η δόξα αναφέρεται σrsquo εμάς που είχαμε περιέλθει σε αδοξία και τον εξευτελισμό και όχι σrsquo Αυτόν που ενδόξως υπήρχε προαιωνίως στους κόλπους του ουρανίου Του Πατρός Αυτή είναι η ταπείνωσή Του Μέχρι τέτοιου βαθμού φθάνει η κένωσή Του Ότι μας χαρίζει ότι μας πλουτίζει ότι μας δωρίζει τα προσάπτει στον εαυτό Του σαν κι Αυτός που είναι ο Χαριτοδότης ο Πλούσιος ο Δωρεοδότης να τα έχει ανάγκη ή να τα αποκτά τώρα laquoἀσυγχύτωςraquo Η ένωση της ψυχής του πιστού με την laquoόντως αιωνία ζωήraquo είναι η κατά χάριν κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό η θέωση δηλαδή του ανθρώπου Η ένωση αυτή της κτιστής ψυχής του ανθρώπου με την άκτιστη laquoόντως αιωνία ζωήraquo τον ζωοδότη Κύριο αποκλείει κάθε ουσιαστική ταύτιση ακτίστου και κτιστού Γιrsquo αυτή την ασύγχυτη ένωση της ψυχής μετά του Θεού σημειώνει αλλού ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος laquoὬσπερ ἐν Πατρί καί Υἱῷ και Ἁγίῳ Πνεύματι εἷς Θεός ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως προσκυνεῖται οὕτω πάλιν ἐν Θεῷ καί ψυχῇ καί σώματι ἀδιαιρέτως καί ἀσυγχύτως Θεός κατά χάριν ὁ ἄνθρωπος γίνεται μήτε τοῦ σώματος εἰς ψυχήν μεταβαλλομένου μήτε τῆς ψυχῆς εἰς ψυχήν μεταπηγνυμένης ἀλλά μένων Θεός καθrsquo ὅ Θεός ἐστι καί ἡ ψυχή καθώς ἔχει φύσεως καί το σῶμα καθώς ἐπλάσθη πηλόςraquo (SC 129 130 εξ) Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος (300-390 μΧ) για την ασύγχυτη αυτή ένωση του ακτίστου Θεού με την κτιστή ψυχή του ανθρώπου γράφει τα εξής laquoἈλλrsquo ἐνταῦθα θεώρει καί διάκρινον καί σύνες πῶς ἄκουσον οὗτος Θεός αὗτη οὐ Θεός οὗτος Κύριος αὗτη δούλη οὗτος κτίστης αὗτη κτίσμα οὗτος ποιητής αὗτη ποίημα Οὐδέν κοινόν τῆς αὐτοῦ φύσεως καία αὐτῆς τυγχάνει ἀλλά διά την ἄπειρον καί ἄρρητον καί ἀνεννόητον ἀγάπην καί εὐσπλαγχνίαν αὐτοῦ εὐδόκησεν εἰς τοῦτο τό ποίημα καί κτίσμα νοερόν καί τίμιον καί ἐξαίρετον ἔργον ἐνοικῆσαι ὥς φησιν ἡ Γραφή εἰς τό εἶναι ἡμᾶς ἀπαρχήν τινα τῶν αὐτοῦ κτισμάτων εἰς τήν αὐτοῦ σοφίαν καί κοινωνίαν εἰς ἴδιον κατοικητήριον εἰς ἰδίαν καί καθαράν νύμφηνraquo (PG 34 816BC) laquoτῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇraquo Πρβ laquoταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάςraquo και laquoΝεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίνraquo όπου λέγει ότι είναι νεκροί όσοι δεν έχουν πίστη ζωντανή διά των έργων Πρόκειται για μια άλλη αντίληψη περί ζωής και θανάτου την κατά Θεόν αντίληψη η οποία προβάλλει κατά τρόπο σαφή μέσα στην Αγία Γραφή παράλληλα με τη χρήση των σχετικών λέξεων (laquoθάνατοςraquolaquoνεκρόςraquo κλπ) υπό τη συνήθη έννοια τους Έτσι θάνατος θεωρείται κατrsquoεξοχήν ο πνευματικός που είναι ο χωρισμός της ψυχής από τον Θεό με τη συστηματική διάπραξη της αμαρτίας για την οποία ο άνθρωπος δεν μετανοεί Ο βιολογικός θάνατος δηλαδή ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα αποτελεί απλώς συνέπεια του πνευαμτικού laquoδευτέρου λόγου λεπτομέρειανraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ βιβλίον Ζ΄ κεφ Α΄ 1 Η έννοια του θανάτου κατά την Γραφήν σελ 369-370) Ήδη στις πρώτες σελίδες της Γενέσεως διαβάζουμε ότι ο Θεός είχε προειδοποιήσει τους πρωτοπλάστους laquoᾗ δrsquo ἄν ἡμέρα φάγητεraquo από το δέντρο laquoτοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόνraquo

laquoθανάτῳ ἀποθανεῖσθεraquo (β΄ 17) Είναι γνωστό όμως ότι δεν πέθαναν την ημέρα της παραβάσεως της θείας εντολής παρά μόνο πνευματικά Χωρίσθηκαν από τον Θεό εξορίστηκαν από τον παράδεισο της τρυφής απέκτησαν παιδιά και μετά από πολλά χρόνια γεύθηκαν και τον σωματικό θάνατο (βλ Γεν ε΄ 5) Ομοίως στην Καινή Διαθήκη ο Πατέρας της παραβολής του ασώτου δηλώνει ότι ο γυιός του laquoνεκρός ἦν καί ἀνέζησεraquo (Λουκ ιε΄ 32) ήταν νεκρός τον καιρό της αποστασίας του και διά της μετανοίας καί επιστροφής κοντά Του (στον Θεό Πατέρα) ανέζησε και ο απόστολος Παύλος γράφει προς τους Εφεσίους ότι ο Θεός αυτούς laquoκαί ὄντας νεκρούς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷraquo (β΄ 5) Αντιστρόφως ο Κύριος διαβεβαίωσε για τους πατριάρχες Αβραάμ Ισαάκ και Ιακώβ που προ πολλού είχαν πεθάνει ότι ήταν ζωντανοί (Ματθ κβ΄ 32) Θάνατος λοιπόν είναι κυρίως η αποξένωση από το Θεό που είναι η ζωή Ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού μας δήλωσε κατηγορηματικά ότι laquoἐγώ εἰμί ἡ ζωήraquo (Ιω ιδ΄ 6) και μας διαβεβαίωσε ότι όποιος τηρεί τον λόγο Του laquoθάνατον οὐ μή θεωρήσῃ εἰς τόν αἰῶναraquo (Ιω η΄ 51) Οι Πατέρες μάλιστα χρησιμοποιούν μια άλλη λέξη Λέγουν ότι ο Θεός είναι laquoαυτοζωήraquo (Ιωάννης Δαμασκηνός PG 94 808D Γρηγόριος Νύσσης PG 45 797A κα βλ στο λεξικό του Lampe στο οικείο λήμμα) Δηλαδή δεν έχει ζωή κατά μετοχήν αλλrsquo εξ εαυτού είναι η ζωή κατrsquo απόλυτη έννοια και άρα δεν μπορεί να νοηθεί ζωή μακράν του Θεού Κατrsquo επέκτασιν και η αιώνιος ζωή η βασιλεία των ουρανών δεν είναι τίποτε άλλο παρά γνώση εμπειρική του Θεού ένωση με τον Θεό κοινωνία της αυτοζωής στην πληρότητά της (βλ Ιω ιζ΄ 3 Α΄ Ιω α΄ 3 γ΄ 2) laquoἐν γνώσειraquo Το θέμα της γνώσεως του θεού στην ορθόδοξη πνευματικότητα είναι μεγάλο αλλά και αναγκαίο να το κατέχει ο πιστός Πρώτα απrsquo όλα ο ίδιος ο Θεός δε μας θέλει κοντά Του άβουλα όντα ανελεύθερα βυθισμένα μέσα στο γνόφο της άγνοιας Είναι Θεός που γιrsquo αυτό ακριβώς αποκαλύπτει τον εαυτό Του έτσι ώστε να Τον γνωρίσουμε Γίνεται μεθεκτός απrsquo τους πιστούς σε μια ανώτερη δυνατότητα γνώσεως και εμπειρίας Ο Θεός δεν ζητεί από τους πιστούς Του μια διανοητική επιστημονική γνώση περί του προσώπου Του Βέβαια δεν είναι λάθος μια τέτοια διανοητική laquoγνώσηraquo Λάθος είναι να την ταυτίσουμε με τη βαθύτερη γνώση του Θεού που είναι περισσότερο βιωματική εμπειρία και λιγότερο διανοητική προσέγγιση Γιατί η γνώση του Θεού δεν είναι μια ανακάλυψη αλλά μια αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο Ο θεός αποκαλύπτει στον ερευνώντα άνθρωπο τον εαυτό Του Συνάπτει με τον κάθε άνθρωπο μια προσωπική διαθήκη Δεν αρέσκεται στο να έχουμε γνώσεις γιrsquo Αυτόν από τις μαρτυρίες άλλων αλλrsquo ο Ίδιος εμφανίζεται και παρέχει τη δική Του γνώση και ο άνθρωπος συνάπτει δική του προσωπική γνωριμία με τον Θεό Αυτή η γνωριμία δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο που συντελείται Γίνεται σε περίοδο που δεν την περιμένει ο άνθρωπος ή μπορεί να έλθει κατόπιν οδυνηρής αναζήτησης Μπορεί ακόμη να συμβεί σε άνθρωπο ο οποίος πολεμά τον Θεό όπως ο απόστολος Παύλος Αρχικά λοιπόν ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό Του στον άνθρωπο προκειμένου αυτός να ενθουσιαστεί από τη γλυκύτητα της γνώσεώς Του και νrsquo αρχίσει να Τον αναζητεί με πόθο και αγώνα πνευματικό Έτσι ο άνθρωπος προβιβάζεται στη γνώση του Θεού διά των ιερών μυστηρίων και της εργασίας των αγίων εντολών του Χριστού (πρβ Ιω ιδ΄ 21 23) και ταυτόχρονα έχει τη διαρκή αίσθηση ότι Τον αγνοεί Ή ορθότερα αισθάνεται ότι το μόνο καταληπτό απrsquo τον Θεό είναι η ακαταληψία Του Αυτή η ενσυνείδητη γνώση του Θεού γεννά περισσότερα ερωτήματα στον άνθρωπο απrsquo όσα απαντά Διότι μυστήριο ανεξιχνίαστο και απερίγραπτο είναι ο Θεός Όμως ο άνθρωπος δεν απογοητεύεται από την αδυναμία του να κατανοήσει πλήρως τον Θεό Αυτή η πνευματική αίσθηση που ήδη έχει αποκτήσει τόν γεμίζει με κάποια άρρητη γλυκύτητα και τον ωθεί σε εντονότερη αναζήτηση του Θεού

Τα βιώματα μιας τέτοιας εμπειρικής αποκαλυπτικής γνώσεως είναι κατά τον άγιο Συμεών laquoνῷ καί λόγῳ ἀκατάληπτα καί ἄφρασταraquo (Ύμνος ΚΘ΄ 284-293 SC 174 334) laquoΠῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ πῶς δέ μακράν σε βλέπω πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ ἐν ουρανῷ δrsquo ὁρῶ σεraquo (Ύμνος Ζ΄ 1-2 SC 156 208) Γιrsquo αυτό και ο ίδιος ο ιερός Πατήρ συμβουλεύει Για τα θέματα αυτά laquoμή ἐρώτα μή ἐρεύνα μή ἐκζήτειraquo Αφού ο άνθρωπος αδυνατεί να μετρήσει τις σταγόνες της βροχής ή την άμμο της θαλάσσης laquoπῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν ἥν ἐνδείκνυται μεθrsquo ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων (Ύμνος ΚΘ΄ 267-283 SC 174 332) Μπαίνοντας ο πιστός σrsquo αυτή τη διαδικασία σrsquo αυτή την εμπειρία ορθότερα επιποθεί περισσότερο τη σχέση και τη γνώση του Θεού στην άληκτη αιωνιότητα Γιατί δεν του αρκεί να Τον γνωρίζει laquoδιrsquo ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματιraquo αλλά ορέγεται να Τον αντικρίσει laquoπρόσωπον πρός πρόσωπονraquo laquoκαθώς ἐστιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12 Α΄ Ιω γ΄ 2) Αυτή η τέλεια γνώση του Θεού ndash όσο δηλαδή μπορεί να laquoχωρέσειraquo ο άνθρωπος σrsquo αυτή ndash θα επιτευχθεί στη βασιλεία των ουρανών Ο Κύριος είπε ότι αυτή η βασιλεία του Θεού είναι η γνώση του Θεού (βλ Ιω ιζ΄ 3) laquoἐν ὁράσειraquo Αν η βιολογική ζωή καθίσταται δυσχερής χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων πολύ περισσότερο η πνευματική ζωή απαιτεί τους δικούς της πνευματικούς νόμους και τις δικές της πνευματικές αισθήσεις Υπάρχει γεύση πνευματική Γεύση των μυστηρίων του Θεού (βλ Ψαλ λγ΄ 9) Υπάρχει πνευματική ακοή Ακοή λεπτή που συλλαμβάνει τα μηνύματα του ουρανού τη φωνή του Θεού μέσα μας Είναι η ακοή στην οποία αναφέρεται ο Κύριος λέγοντας laquoὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτωraquo (Ματθ ια΄ 15) Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και όραση πνευματική Είναι η όραση που δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μας μάτια Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κανείς ενώ είναι τυφλός να βλέπει με μάτια πνευματικά Βέβαια το κεφάλαιο της πνευματικής ζωής που αφορά στη θέα των μυστηρίων του Θεού και του ίδιου του Θεού αναφέρεται σε δυσπρόσιτα πνευματικά ύψη τέτοια που μόνο οι άγιοι μπορούν να τα προσεγγίσουν και να μας μεταδώσουν κάτι από τις εμπειρίες τους και από τον τρόπο προσεγγίσεως και βιώσεώς τους Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εμφανίζει ως οδό που οδηγεί στη θέα στη γνώση και κοινωνία του Θεού την οδό της τηρήσεως των θείων Του εντολών Η τήρηση των εντολών λέγει αναβιβάζει τον άνθρωπο laquoπρος ύψος πνευματικής θεωρίαςraquo έτσι ώστε laquoαὐτόν τε τόν Θεόν ἀπλανῶς ὁρᾷ καί την γενομένην εἰς αὐτόν ἀλλοίωσιν τρανῶς κατανοεῖraquo (Κεφάλαια γνωστικά και θεολογικά εικοσιπέντε 8 Φιλοκαλία ΕΠΕ 19Α 460) laquoΑίφνης λέγει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης η ψυχή βλέπει τον Κύριον και αναγνωρίζει Αυτόνhellip Ο Κύριος γνωρίζεται εν Πνεύματι Αγίω και το Πνεύμα το Άγιον πληροί όλον τον άνθρωπον το πνεύμα την ψυχήν το σώμα αυτού Ούτως ο Θεός γνωρίζεται εν ουρανώ και επί της γηςraquo (Αρχιμ Σωφρονίου [Σαχάρωφ] Άσκησις και θεωρία σελ 128-129) laquoΝῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα οἴδαμεν δέ ότι ἐάν φανερωθῇ ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστιraquo (Α΄ Ιω γ΄ 2) θεολογεί ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής Και ο π Σωφρόνιος (Σαχάρωφ) γράφει σχετικά laquoΚατrsquo ουσίαν ο Θεός παραμένει πάντοτε ο Αυτός εν πάση φανερώσει Αυτού εις τον άνθρωπον ημείς όμως δεν δεχόμεθα Αυτόν κατά τον οφειλόμενον τρόπον Δεν δυνάμεθα να προσλάβωμεν Αυτόν εις το απόλυτον πλήρωμα Αυτού εντός των ορίων της γης εν τούτοις όμως laquoβλέπομενraquo Αυτόν έστω και laquoδιrsquo εσόπτρου εν αινίγματιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12) Και το laquoέσοπτρον τούτο δεν είναι πάντοτε εις τον αυτόν βαθμόν laquoαινιγματώδεςraquo Εξαρτάται εκ του μέτρου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού διά των οποίων εδόθη η Αυτο-αποκάλυψις του Θεού εις ημάςraquo (Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι σελ 248)

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

ldquoΟἴδαμεν γάρ σε(Πρβ Μαρκ α΄ 24 Λουκ δ΄ 34) φασί τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦrdquo(Πρβ Ματθ η΄ 29 κα) καί ἀλλαχοῦ ldquoΟὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνrdquo(Πραξ ις΄ 17) Ἀλλ᾿ ὅμως οὔτε τούς δαίμονας οὔτε τούς ἀνθρώπους αὐτούς ἡ τοιαύτη πίστις ὠφελήσει Οὐδέ γάρ τῆς πίστεως ταύτης ὄφελος νεκρά γάρ ἐστι κατά τόν θεῖον ἀπόστολον ldquoἩ πίστις γάρ φησί δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινrdquo(Ιακ β΄ 26) ὥσπερ καί τά ἔργα δίχα πίστεως Νεκρά δέ πῶς Ὅτι τόν ζωογονοῦντα Θεόν(Πρβ Α΄ Τιμ ς΄ 13) οὐκ ἔχει ἐν ἑαυτῇ ὅτι τόν εἰπόντα ldquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει(Πρβ Ιω ιδ΄21 23) καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαrdquo(Ιω ιδ΄ 23) οὐκ ἐκτήσατο ἐν ἑαυτῇ ἵνα τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ ἐξαναστήσῃ τόν κεκτημένον αὐτήν ἐκ νεκρῶν καί ζωοποιήσῃ αὐτόν καί τόν ἀναστάντα ἐν αὐτῷ καί αὐτόν ἀναστήσαντα κατιδεῖν χαρίσηται Νεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίν Ἡ γάρ πίστις ἡ εἰς Θεόν ἀεί ζῇ καί ζῶσα ζωοποιεῖ τούς ἐκ προθέσεως ἀγαθῆς προσερχομένους καί ὑποδεχομένους αὐτήν ἥτις καί πρό τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν πολλούς ἐκ τοῦ θανάτου εἰς την ζωήν ἀνήγαγε καί τόν Χριστόν καί Θεόν ὑπέδειξε Καί ἔμελλον ἄν εἰ ἐνέμειναν ταῖς αὐτοῦ ἐντολαῖς καί ταύτας μέχρι θανάτου(Πρβ Φιλιπ β΄ 8) ἐφύλαξαν διαφυλαχθῆναι καί αὐτοί ὑπ᾿ αὐτῶν ndash οἷοι δηλονότι γεγόνασιν ὑπό μόνης τῆς πίστεως ἐπεί δέ μετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόν(Ψαλ οζ΄ 57) καί ταῖς προτέραις αὐτῶν περιεπάρησαν

λένε laquoΟἴδαμεν σε τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦraquo και αλλού Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίνraquo Αλλrsquo όμως τέτοια πίστη δεν θα ωφελήσει ούτε τους δαίμονες ούτε τους ίδιους τους ανθρώπους Δεν έχει κανένα όφελος αυτή η πίστη διότι είναι νεκρή κατά τον θείο απόστολο laquoἩ πίστις γάρ δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστινraquo όπως και τα έργα χωρίς πίστη Και γιατί είναι νεκρή Επειδή δεν έχει μέσα της τον Θεό που ζωογονεί τα πάντα επειδή δεν έκανε δικό της αυτόν που είπε laquoὉ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιησόμεθαraquo ώστε με την παρουσία του να αναστήσει εκ νεκρών όποιον έχει τέτοια πίστη και να τον ζωογονήσει και να τον αξιώσει να δει καθαρά αυτόν που αναστήθηκε μέσα του και ανέστησε και τον ίδιο Γιrsquo αυτό τον λόγο λοιπόν είναι νεκρή μια τέτοια πίστη ή καλύτερα είναι νεκροί όσοι χωρίς έργα έχουν αυτή την πίστη Γιατί η πίστη η πίστη στον Θεό είναι πάντοτε ζωντανή και ως τέτοια μεταδίδει την πνευματική ζωή σrsquo όσους με καλή διάθεση πλησιάζουν να την εγκολπωθούν Αυτή και πριν από την εργασία των εντολών πολλούς ανέσυρε από τον θάνατο στη ζωή και τους φανέρωσε τον Χριστό και Θεό Και αν είχαν μείνει σταθεροί σrsquo αυτές και τις είχαν φυλάξει αποφασισμένοι και για θάνατο προκειμένου να μην τις παραβούν θα είχαν διαφυλαχθεί και οι ίδιοι από αυτές ndash με άλλα λόγια θα είχαν παρεμείνει στο ύψος στο οποίο τους είχε ανεβάσει μόνη η πίστη Επειδή όμως λύγισαν σαν στραβό τόξο και περιεπλάκησαν ξανά στις προηγούμενες πράξεις τους αμέσως και σε ναυάγιο της πίστεως τους

πράξεσιν εἰκότως εὐθύς καί περί τήν πίστιν εὑρέθησαν ναυαγήσαντες(Α΄ Τιμ α΄ 19) καί τοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ὁ Θεός ἑαυτούς δυστυχῶς ἀπεστέρησαν Ὅπερ ἵνα μή πάθωμεν καί ἡμεῖς τηρήσωμεν ἀξιῶ τάς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ ὅση δύναμις ἵνα καί τῶν παρόντων καί τῶν μελλόντων ἀγαθῶν λέγω δή αὐτῆς τῆς τοῦ Χριστοῦ θέας ἐπαπολαύσωμεν ἧς Χριστοῦ ᾧ ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας Ἀμήν

κατέληξαν όπως ήταν επόμενο και τον εαυτό τους δυστυχώς απεστέρησαν από τον αληθινό πλούτο που είναι ο Χριστός και Θεός Για να μην το πάθουμε κι εμείς αυτό ας τηρήσουμε παρακαλώ τις εντολές του Θεού με όση δύναμη έχουμε για να απολαύσουμε και τα παρόντα και τα μέλλοντα αγαθά ndash κι εννοώ αυτή την ίδια τη θέα του Χριστού Αυτή μακάρι όλοι να επιτύχουμε χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ω η δόξα εις τους αιώνας Αμήν

ΣΧΟΛΙΑ

Σπαθαροκουβιλάριος Κάτι μεταξύ φύλακα και υπασπιστού laquoΑδελφοί και πατέρεςraquo Οι 34 κατηχήσεις του αγίου Συμεών είναι λόγοι που εκφώνησε προς τους μοναχούς της Μονής του Αγίου Μάμαντος Ξηροκέρκου στην Κωνσταντινούπολη κατά τη διάρκεια της ηγουμενίας του εκεί Γιrsquo αυτό και αρχίζει με αυτή την προσφώνηση Άρχισαν να συντάσσονται πριν το 998 πριν δηλαδή την ανταρσία των τριάντα μοναχών (βλ laquoΒίος του Αγίου Πατρός Συμεώνhellipraquo) laquoἤ ἐῶν ταπεινόνraquo Αναφέρεται όχι στο φρόνημα αλλά στην κατάσταση του ανθρώπου Από αυτή την άποψη laquoταπεινόςraquo σημαίνει γενικά τον μέτριο τον ευτελή τον φτωχό Στο συγκεκριμένο χωρίο laquoταπεινόςraquo είναι προφανώς αυτός που δεν έχει αξιωθεί ιδιαιτέρων χαρίτων και χαρισμάτων δεν έχει γίνει κατοικητήριο του Πνεύματος καθώς χρειάζεται βαθύτερη κάθαρση laquoμυστικῶςraquo Διά του όρου δηλώνεται ο άρρητος προσωπικός τρόπος βιώσεως του μυστηρίου της Αναστάσεως Κατrsquo εξοχήν μυστικός Θεολόγος ο άγιος Συμεών αποκαλύπτει την εμπειρία και τη μετοχή του στα θεία και σωτηριώδη μυστήρια Ζει την ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εν προκειμένω όχι ως απλή ανάμνηση κάποιου παρελθοντικού γεγονότος αλλά ως εμπειρική μετοχή σrsquo αυτήν μrsquo ένα μυστικό λειτουργικό χαρισματικό τρόπο Διrsquoαυτού του laquoμυστικῶςraquo δηλώνει την άμεση και ανέκφραστη ως προς τον τρόπο εμπειρία του αναστάντος Θεού Την εμπειρία της αναστάσιμης θείας χάριτός Του η οποία είναι η κοινωνία του ίδιου του Θεού στις θείες ενέργειές Του Φανερώνει διά του όρου αυτού τη ζωντανή αίσθηση της παρουσίας του προσώπου του αναστάντος Σωτήρος Χριστού το οποίο όπως σημειώνει 4 αιώνες αργότερα άλλος μυστικός Θεολόγος ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας laquoείναι πιο οικείο σε μας απrsquo ότι η ψυχή μαςraquo (PG 150 712A) Το ιστορικό γεγονός δηλαδή της Αναστάσεως το οποίο εμφανίζεται σrsquo εμάς ως ανεξιχνίαστο μυστήριο γίνεται στους αγίους και στους laquoκαθαρούς τῇ καρδίᾳraquo βίωμα στα πλαίσια μιας προόδου κατά την οποία ο άνθρωπος αφομοιώνει το θείο μυστήριο όχι σύμφωνα με την νοοτροπία του αλλά διά της καθάρσεως και του πνευματικού του αγώνα για μια βαθιά εσωτερική αλλαγή Μεταμορφώνεται εσωτερικά καθαίρεται και χαριτώνεται ώστε να καταστεί άξιος της μυστικής αυτής εμπειρίας της Αναστάσεως Στη μακαρία αυτή κατάσταση της θείας εμπειρίας η ψυχή ζει την αληθινή της ζωή την ανάστασή της Λησμονεί εντελώς τα εαυτής Όλες οι φυσικές δυνάμεις που τη συνδέουν με τον κόσμο σιγούν Για τον λόγο αυτό και ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στο έργο του Περί Μυστικής Θεολογίας ευθύς εξαρχής απευθύνει έκκλησης στην Αγία Τριάδα να φωτισθεί και να χαριτωθεί έτσι ώστε να του αποκαλυφθούν laquoτα απλά και απόλυτα και άτρεπτα της Θεολογίας μυστήριαraquo τα οποία laquoκατά τόν ὑπέρφωτον εγκεκάλυπται τῆς κρυφιομύστου σιγῆς γνόφονraquo (PG 3 997) Ειδικότερα ο άγιος Συμεών τονίζει ότι ο άνθρωπος συλλαμβάνει τον Λόγο του θεού στην καρδιά του όπως συνέλαβε Αυτόν η Παρθένος Μαρία στην κοιλιά της Έτσι ο Χριστός μορφώνεται εντός του πιστού και ο πιστός μορφώνεται σε Θεό τα δε μέλη του είναι και αυτά μέλη Χριστού Αναφορικά προς την ανάσταση τονίζει ότι πρέπει ο άνθρωπος να γίνει διά του Αγίου Πνεύματος laquoσυμμέτοχος της πνευματικής αναστάσεωςraquo του Χριστού Και η πνευματική αυτή ανάσταση ταυτίζεται με την laquoκαθrsquo ἑκάστην γινομένην τῶν νεκρῶν ψυχῶν πνευματικῶς

πνευματικήν ἀναγέννησιν καί ἀνάστασινraquo την οποία ο αναστάς Κύριος εφάπαξ laquoκαί εἰς πάντας τοὐς βιοῦντας ἀνιστάμενος καί τάς συναποθανούσας αὐτῷ τῇ προθέσει καί τῇ πίστει ψυχάς συνεγείρων δίδωσι διά τοῦ Παναγίου αὐτοῦ Πνεύματος δωρούμενος αὐταῖς ἀπεντεῦθεν ἤδη τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶνraquo (Κατήχησις 6η SC 104 44-46) laquoκατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη λαμβάνει χώρα από το εσπέρας της Παρασκευής έως το πρωί της laquoμιᾶς τῶν σαββάτωνraquo δηλαδή από τότε που εκφώνησε επί του σταυρού το laquoτετέλεσταιraquo και παρέδωσε το πνεύμα laquoεἰς χεῖραςraquo του Πατρός Του (Ιω ιθ΄ 30 Λουκ κγ΄46) μέχρι την ανάστασή Του το πρωί της Κυριακής Κατά το διάστημα αυτό η θεωμένη ψυχή του Κυρίου παραμένει στον άδη Στον άδη κατέρχονταν οι ψυχές όλων των ανθρώπων που έζησαν προ Χριστού δικαίων και αδίκωνμ καθότι όλοι οι άνθρωποι ήταν ένοχοι αμαρτίας και βρίσκονταν υπό το κράτος του θανάτου Άφεση αμαρτιών δεν είχε δοθεί και ο δρόμος προς τη βασιλεία των ουρανών ήταν κλειστόςraquo (πρβ Ρωμ γ΄ 23 Α΄ Πετρ δ΄ 6 Α΄ Τιμ ζ΄ 10 επίσης του αγίου Νικολάου Καβάσιλα laquoΚαί ἱερεῖς γάρ καί κριταί καί προφητῶν κύκλος καί τῶν ἄλλων οἵ περί Θεόν εἴχονhellip οὐδέ σφᾶς αὐτούς ἐγκλημάτων καί δίκης ἔδειξαν καθαρούς ἀλλrsquo ἀπιόντας ἐνθένδε ᾃδης ἐξεδέχετο Δηλαδή laquoΚαι οι ιερείς και οι κριτές και όλοι οι προφήτες και όσοι γενικότερα από τους υπολοίπους ανθρώπους ήταν θεοσεβείς ούτε τους ίδιους τους εαυτούς τους δεν μπόρεσαν να αναδείξουν καθαρούς από κατηγορίες και τιμωρίες [δηλ από την ενοχή της αμαρτίας] αλλrsquo όταν έφευγαν από εδώ ο άδης όλους τους υποδεχότανraquo [Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 5 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 182-183]) Ο Κύριος κατερχόμενος στον άδη κηρύττει το ευαγγέλιο της σωτηρίας στις ψυχές όλων των laquoἀπrsquo αἰῶνοςraquo νεκρών και σώζει τους επιδεκτικούς σωτηρίας (Α΄ Πετρ γ΄ 18-19 δ΄ 6) Καθώς ήταν ο Ίδιος η αυτοζωή απολύτως ελεύθερος από αμαρτία ο Θεός ενανθρωπήσας νίκησε κατά κράτος τον θάνατο και τον άδη και laquoτόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου τοὐτrsquo ἔστι τόν διάβολονraquo (Εβρ β΄ 14) Ο άδης πλέον μοιάζει με δεσμωτήριο του οποίου τις πύλε και τα δεσμά συνέτριψε ο Κύριος ενώ τους δεσμίους laquoἐξήγαγεν ἐκ μέν τοῦ σκότους πρός ἀνέσπερον φῶς πρός δέ ζωήν αἰώνιον ἐκ θανάτουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη είναι laquoνέκρωσις ᾋδου θανάτου θάνατος ἐλευθερία ψυχῶν καί πρός οὐρανούς ἠνεῳγμένη τοῖς βουλομένοις ὁδόςraquo (Μαζίμου πλανούδη PG 147 989A στο Ι Καρμίρη Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ απόψεως ορθοδόξου σελ 112 όπου και πλουσιότατη πατερική τεκμηρίωση) Μετά Χριστόν στον άδη κατέρχονται οι ψυχές μόνον όσων δεν πίστεψαν στον Χριστό δεν θέλησαν να οικειοποιηθούν τη διά Χριστού σωτηρία και δεν μετανόησαν Ως εκ τούτου όσοι αρνήθηκαν το κήρυγμα του Χριστού προγεύονται στον άδη την οδύνη της αιωνίας κολάσεως στην οποία θα αποπεμφθούν κατά τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου Αντίθετα οι ψυχές όσων πίστεψαν και μετανόησαν μετά θάνατον οδηγούνται laquoἐν κόλποις Ἀβραάμraquo που η Γραφή ονομάζει και παράδεισονraquo (Λουκ κγrsquo 43) όπου προγεύονται τη βασιλεία των ουρανών την οποία θα κληρονομήσουν κατά τη δευτέρα παρουσία Για τη διπλή αυτή μέση κατάσταση των ψυχών βλ Λουκ ις΄ 19-31 Ας διευκρινιστεί τέλος ότι παρά τη χρήση των λέξεων laquoκάθοδοςraquo laquoπύλαιraquo laquoφυλακήraquo ο άδης δεν είναι τόπος αλλά τρόπος υπάρξεων ψυχών laquoᾋδην μή τόπον τινά οὕτως ὀνομαζόμενον οἴεσθαι ἀλλά τινα κατάστασιν ζωῆς ἀειδῆ καί ἀσώματον ἧ τήν ψυχήν ἐμβιοτεύειν παρά τῆς Γραφῆς ἐκδιδασκόμεθαraquo διότι η ασώματος φύσις mdash όπως είναι και αυτή της ψυχής mdash laquoοὐκ ἔχει σχῆμα ἵνα σωματικῶς περισχεθῇ καί οὐ σωματικῶς περιέχεται ἀλλά νοητῶςraquo (Γρηγορίου Νύσσης PG 46 85 και Ιωάννου Δαμασκηνού PG 94853 στο ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ σελ 384) laquoἍπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεταιraquo Μία όντως πρωτότυπη προσέγγιση της αφάτου κενώσεως και ταπεινώσεως

του Υιού και Λόγου του θεού Μια άλλη πτυχή της ανεννοήτου απείρου συγκαταβάσεως του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος το Οποίο σμικρύνεται και προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση διά της θείας Του ενανθρωπήσεως Λέγει λοιπόν ο ιερός πατήρ ότι από τη στιγμή που ο Υιός και Λόγος του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση μας ότι εργάζεται διά του μυστηρίου της θείας Του ενανθρωπήσεως πάνω στην πεσμένη και αμαυρωθείσα ανθρώπινη φύση μας αυτό το προσάπτει στον εαυτό Του Σαν δηλαδή να το απολαμβάνει ο Ίδιος Είναι μια ακόμη απόδειξη της ταπεινώσεώς Του της αγάπης Του που laquoστέγειraquo την ασθένειά μας το γεγονός ότι φθάνει μέχρι του σημείου να ταυτίζει τον εαυτό Του μrsquo εμάς Και πράγματι laquoἈνάστασιν Χριστοῦraquo λέμε τη στιγμή κατά την οποία Εκείνος ποτέ δεν εξέπεσε από τη ζωή όντας ο Ίδιος η όντως Ζωή Ένδοξη λέμε την αγία Ανάστασή Του αλλά η δόξα αναφέρεται σrsquo εμάς που είχαμε περιέλθει σε αδοξία και τον εξευτελισμό και όχι σrsquo Αυτόν που ενδόξως υπήρχε προαιωνίως στους κόλπους του ουρανίου Του Πατρός Αυτή είναι η ταπείνωσή Του Μέχρι τέτοιου βαθμού φθάνει η κένωσή Του Ότι μας χαρίζει ότι μας πλουτίζει ότι μας δωρίζει τα προσάπτει στον εαυτό Του σαν κι Αυτός που είναι ο Χαριτοδότης ο Πλούσιος ο Δωρεοδότης να τα έχει ανάγκη ή να τα αποκτά τώρα laquoἀσυγχύτωςraquo Η ένωση της ψυχής του πιστού με την laquoόντως αιωνία ζωήraquo είναι η κατά χάριν κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό η θέωση δηλαδή του ανθρώπου Η ένωση αυτή της κτιστής ψυχής του ανθρώπου με την άκτιστη laquoόντως αιωνία ζωήraquo τον ζωοδότη Κύριο αποκλείει κάθε ουσιαστική ταύτιση ακτίστου και κτιστού Γιrsquo αυτή την ασύγχυτη ένωση της ψυχής μετά του Θεού σημειώνει αλλού ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος laquoὬσπερ ἐν Πατρί καί Υἱῷ και Ἁγίῳ Πνεύματι εἷς Θεός ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως προσκυνεῖται οὕτω πάλιν ἐν Θεῷ καί ψυχῇ καί σώματι ἀδιαιρέτως καί ἀσυγχύτως Θεός κατά χάριν ὁ ἄνθρωπος γίνεται μήτε τοῦ σώματος εἰς ψυχήν μεταβαλλομένου μήτε τῆς ψυχῆς εἰς ψυχήν μεταπηγνυμένης ἀλλά μένων Θεός καθrsquo ὅ Θεός ἐστι καί ἡ ψυχή καθώς ἔχει φύσεως καί το σῶμα καθώς ἐπλάσθη πηλόςraquo (SC 129 130 εξ) Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος (300-390 μΧ) για την ασύγχυτη αυτή ένωση του ακτίστου Θεού με την κτιστή ψυχή του ανθρώπου γράφει τα εξής laquoἈλλrsquo ἐνταῦθα θεώρει καί διάκρινον καί σύνες πῶς ἄκουσον οὗτος Θεός αὗτη οὐ Θεός οὗτος Κύριος αὗτη δούλη οὗτος κτίστης αὗτη κτίσμα οὗτος ποιητής αὗτη ποίημα Οὐδέν κοινόν τῆς αὐτοῦ φύσεως καία αὐτῆς τυγχάνει ἀλλά διά την ἄπειρον καί ἄρρητον καί ἀνεννόητον ἀγάπην καί εὐσπλαγχνίαν αὐτοῦ εὐδόκησεν εἰς τοῦτο τό ποίημα καί κτίσμα νοερόν καί τίμιον καί ἐξαίρετον ἔργον ἐνοικῆσαι ὥς φησιν ἡ Γραφή εἰς τό εἶναι ἡμᾶς ἀπαρχήν τινα τῶν αὐτοῦ κτισμάτων εἰς τήν αὐτοῦ σοφίαν καί κοινωνίαν εἰς ἴδιον κατοικητήριον εἰς ἰδίαν καί καθαράν νύμφηνraquo (PG 34 816BC) laquoτῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇraquo Πρβ laquoταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάςraquo και laquoΝεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίνraquo όπου λέγει ότι είναι νεκροί όσοι δεν έχουν πίστη ζωντανή διά των έργων Πρόκειται για μια άλλη αντίληψη περί ζωής και θανάτου την κατά Θεόν αντίληψη η οποία προβάλλει κατά τρόπο σαφή μέσα στην Αγία Γραφή παράλληλα με τη χρήση των σχετικών λέξεων (laquoθάνατοςraquolaquoνεκρόςraquo κλπ) υπό τη συνήθη έννοια τους Έτσι θάνατος θεωρείται κατrsquoεξοχήν ο πνευματικός που είναι ο χωρισμός της ψυχής από τον Θεό με τη συστηματική διάπραξη της αμαρτίας για την οποία ο άνθρωπος δεν μετανοεί Ο βιολογικός θάνατος δηλαδή ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα αποτελεί απλώς συνέπεια του πνευαμτικού laquoδευτέρου λόγου λεπτομέρειανraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ βιβλίον Ζ΄ κεφ Α΄ 1 Η έννοια του θανάτου κατά την Γραφήν σελ 369-370) Ήδη στις πρώτες σελίδες της Γενέσεως διαβάζουμε ότι ο Θεός είχε προειδοποιήσει τους πρωτοπλάστους laquoᾗ δrsquo ἄν ἡμέρα φάγητεraquo από το δέντρο laquoτοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόνraquo

laquoθανάτῳ ἀποθανεῖσθεraquo (β΄ 17) Είναι γνωστό όμως ότι δεν πέθαναν την ημέρα της παραβάσεως της θείας εντολής παρά μόνο πνευματικά Χωρίσθηκαν από τον Θεό εξορίστηκαν από τον παράδεισο της τρυφής απέκτησαν παιδιά και μετά από πολλά χρόνια γεύθηκαν και τον σωματικό θάνατο (βλ Γεν ε΄ 5) Ομοίως στην Καινή Διαθήκη ο Πατέρας της παραβολής του ασώτου δηλώνει ότι ο γυιός του laquoνεκρός ἦν καί ἀνέζησεraquo (Λουκ ιε΄ 32) ήταν νεκρός τον καιρό της αποστασίας του και διά της μετανοίας καί επιστροφής κοντά Του (στον Θεό Πατέρα) ανέζησε και ο απόστολος Παύλος γράφει προς τους Εφεσίους ότι ο Θεός αυτούς laquoκαί ὄντας νεκρούς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷraquo (β΄ 5) Αντιστρόφως ο Κύριος διαβεβαίωσε για τους πατριάρχες Αβραάμ Ισαάκ και Ιακώβ που προ πολλού είχαν πεθάνει ότι ήταν ζωντανοί (Ματθ κβ΄ 32) Θάνατος λοιπόν είναι κυρίως η αποξένωση από το Θεό που είναι η ζωή Ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού μας δήλωσε κατηγορηματικά ότι laquoἐγώ εἰμί ἡ ζωήraquo (Ιω ιδ΄ 6) και μας διαβεβαίωσε ότι όποιος τηρεί τον λόγο Του laquoθάνατον οὐ μή θεωρήσῃ εἰς τόν αἰῶναraquo (Ιω η΄ 51) Οι Πατέρες μάλιστα χρησιμοποιούν μια άλλη λέξη Λέγουν ότι ο Θεός είναι laquoαυτοζωήraquo (Ιωάννης Δαμασκηνός PG 94 808D Γρηγόριος Νύσσης PG 45 797A κα βλ στο λεξικό του Lampe στο οικείο λήμμα) Δηλαδή δεν έχει ζωή κατά μετοχήν αλλrsquo εξ εαυτού είναι η ζωή κατrsquo απόλυτη έννοια και άρα δεν μπορεί να νοηθεί ζωή μακράν του Θεού Κατrsquo επέκτασιν και η αιώνιος ζωή η βασιλεία των ουρανών δεν είναι τίποτε άλλο παρά γνώση εμπειρική του Θεού ένωση με τον Θεό κοινωνία της αυτοζωής στην πληρότητά της (βλ Ιω ιζ΄ 3 Α΄ Ιω α΄ 3 γ΄ 2) laquoἐν γνώσειraquo Το θέμα της γνώσεως του θεού στην ορθόδοξη πνευματικότητα είναι μεγάλο αλλά και αναγκαίο να το κατέχει ο πιστός Πρώτα απrsquo όλα ο ίδιος ο Θεός δε μας θέλει κοντά Του άβουλα όντα ανελεύθερα βυθισμένα μέσα στο γνόφο της άγνοιας Είναι Θεός που γιrsquo αυτό ακριβώς αποκαλύπτει τον εαυτό Του έτσι ώστε να Τον γνωρίσουμε Γίνεται μεθεκτός απrsquo τους πιστούς σε μια ανώτερη δυνατότητα γνώσεως και εμπειρίας Ο Θεός δεν ζητεί από τους πιστούς Του μια διανοητική επιστημονική γνώση περί του προσώπου Του Βέβαια δεν είναι λάθος μια τέτοια διανοητική laquoγνώσηraquo Λάθος είναι να την ταυτίσουμε με τη βαθύτερη γνώση του Θεού που είναι περισσότερο βιωματική εμπειρία και λιγότερο διανοητική προσέγγιση Γιατί η γνώση του Θεού δεν είναι μια ανακάλυψη αλλά μια αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο Ο θεός αποκαλύπτει στον ερευνώντα άνθρωπο τον εαυτό Του Συνάπτει με τον κάθε άνθρωπο μια προσωπική διαθήκη Δεν αρέσκεται στο να έχουμε γνώσεις γιrsquo Αυτόν από τις μαρτυρίες άλλων αλλrsquo ο Ίδιος εμφανίζεται και παρέχει τη δική Του γνώση και ο άνθρωπος συνάπτει δική του προσωπική γνωριμία με τον Θεό Αυτή η γνωριμία δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο που συντελείται Γίνεται σε περίοδο που δεν την περιμένει ο άνθρωπος ή μπορεί να έλθει κατόπιν οδυνηρής αναζήτησης Μπορεί ακόμη να συμβεί σε άνθρωπο ο οποίος πολεμά τον Θεό όπως ο απόστολος Παύλος Αρχικά λοιπόν ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό Του στον άνθρωπο προκειμένου αυτός να ενθουσιαστεί από τη γλυκύτητα της γνώσεώς Του και νrsquo αρχίσει να Τον αναζητεί με πόθο και αγώνα πνευματικό Έτσι ο άνθρωπος προβιβάζεται στη γνώση του Θεού διά των ιερών μυστηρίων και της εργασίας των αγίων εντολών του Χριστού (πρβ Ιω ιδ΄ 21 23) και ταυτόχρονα έχει τη διαρκή αίσθηση ότι Τον αγνοεί Ή ορθότερα αισθάνεται ότι το μόνο καταληπτό απrsquo τον Θεό είναι η ακαταληψία Του Αυτή η ενσυνείδητη γνώση του Θεού γεννά περισσότερα ερωτήματα στον άνθρωπο απrsquo όσα απαντά Διότι μυστήριο ανεξιχνίαστο και απερίγραπτο είναι ο Θεός Όμως ο άνθρωπος δεν απογοητεύεται από την αδυναμία του να κατανοήσει πλήρως τον Θεό Αυτή η πνευματική αίσθηση που ήδη έχει αποκτήσει τόν γεμίζει με κάποια άρρητη γλυκύτητα και τον ωθεί σε εντονότερη αναζήτηση του Θεού

Τα βιώματα μιας τέτοιας εμπειρικής αποκαλυπτικής γνώσεως είναι κατά τον άγιο Συμεών laquoνῷ καί λόγῳ ἀκατάληπτα καί ἄφρασταraquo (Ύμνος ΚΘ΄ 284-293 SC 174 334) laquoΠῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ πῶς δέ μακράν σε βλέπω πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ ἐν ουρανῷ δrsquo ὁρῶ σεraquo (Ύμνος Ζ΄ 1-2 SC 156 208) Γιrsquo αυτό και ο ίδιος ο ιερός Πατήρ συμβουλεύει Για τα θέματα αυτά laquoμή ἐρώτα μή ἐρεύνα μή ἐκζήτειraquo Αφού ο άνθρωπος αδυνατεί να μετρήσει τις σταγόνες της βροχής ή την άμμο της θαλάσσης laquoπῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν ἥν ἐνδείκνυται μεθrsquo ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων (Ύμνος ΚΘ΄ 267-283 SC 174 332) Μπαίνοντας ο πιστός σrsquo αυτή τη διαδικασία σrsquo αυτή την εμπειρία ορθότερα επιποθεί περισσότερο τη σχέση και τη γνώση του Θεού στην άληκτη αιωνιότητα Γιατί δεν του αρκεί να Τον γνωρίζει laquoδιrsquo ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματιraquo αλλά ορέγεται να Τον αντικρίσει laquoπρόσωπον πρός πρόσωπονraquo laquoκαθώς ἐστιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12 Α΄ Ιω γ΄ 2) Αυτή η τέλεια γνώση του Θεού ndash όσο δηλαδή μπορεί να laquoχωρέσειraquo ο άνθρωπος σrsquo αυτή ndash θα επιτευχθεί στη βασιλεία των ουρανών Ο Κύριος είπε ότι αυτή η βασιλεία του Θεού είναι η γνώση του Θεού (βλ Ιω ιζ΄ 3) laquoἐν ὁράσειraquo Αν η βιολογική ζωή καθίσταται δυσχερής χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων πολύ περισσότερο η πνευματική ζωή απαιτεί τους δικούς της πνευματικούς νόμους και τις δικές της πνευματικές αισθήσεις Υπάρχει γεύση πνευματική Γεύση των μυστηρίων του Θεού (βλ Ψαλ λγ΄ 9) Υπάρχει πνευματική ακοή Ακοή λεπτή που συλλαμβάνει τα μηνύματα του ουρανού τη φωνή του Θεού μέσα μας Είναι η ακοή στην οποία αναφέρεται ο Κύριος λέγοντας laquoὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτωraquo (Ματθ ια΄ 15) Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και όραση πνευματική Είναι η όραση που δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μας μάτια Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κανείς ενώ είναι τυφλός να βλέπει με μάτια πνευματικά Βέβαια το κεφάλαιο της πνευματικής ζωής που αφορά στη θέα των μυστηρίων του Θεού και του ίδιου του Θεού αναφέρεται σε δυσπρόσιτα πνευματικά ύψη τέτοια που μόνο οι άγιοι μπορούν να τα προσεγγίσουν και να μας μεταδώσουν κάτι από τις εμπειρίες τους και από τον τρόπο προσεγγίσεως και βιώσεώς τους Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εμφανίζει ως οδό που οδηγεί στη θέα στη γνώση και κοινωνία του Θεού την οδό της τηρήσεως των θείων Του εντολών Η τήρηση των εντολών λέγει αναβιβάζει τον άνθρωπο laquoπρος ύψος πνευματικής θεωρίαςraquo έτσι ώστε laquoαὐτόν τε τόν Θεόν ἀπλανῶς ὁρᾷ καί την γενομένην εἰς αὐτόν ἀλλοίωσιν τρανῶς κατανοεῖraquo (Κεφάλαια γνωστικά και θεολογικά εικοσιπέντε 8 Φιλοκαλία ΕΠΕ 19Α 460) laquoΑίφνης λέγει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης η ψυχή βλέπει τον Κύριον και αναγνωρίζει Αυτόνhellip Ο Κύριος γνωρίζεται εν Πνεύματι Αγίω και το Πνεύμα το Άγιον πληροί όλον τον άνθρωπον το πνεύμα την ψυχήν το σώμα αυτού Ούτως ο Θεός γνωρίζεται εν ουρανώ και επί της γηςraquo (Αρχιμ Σωφρονίου [Σαχάρωφ] Άσκησις και θεωρία σελ 128-129) laquoΝῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα οἴδαμεν δέ ότι ἐάν φανερωθῇ ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστιraquo (Α΄ Ιω γ΄ 2) θεολογεί ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής Και ο π Σωφρόνιος (Σαχάρωφ) γράφει σχετικά laquoΚατrsquo ουσίαν ο Θεός παραμένει πάντοτε ο Αυτός εν πάση φανερώσει Αυτού εις τον άνθρωπον ημείς όμως δεν δεχόμεθα Αυτόν κατά τον οφειλόμενον τρόπον Δεν δυνάμεθα να προσλάβωμεν Αυτόν εις το απόλυτον πλήρωμα Αυτού εντός των ορίων της γης εν τούτοις όμως laquoβλέπομενraquo Αυτόν έστω και laquoδιrsquo εσόπτρου εν αινίγματιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12) Και το laquoέσοπτρον τούτο δεν είναι πάντοτε εις τον αυτόν βαθμόν laquoαινιγματώδεςraquo Εξαρτάται εκ του μέτρου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού διά των οποίων εδόθη η Αυτο-αποκάλυψις του Θεού εις ημάςraquo (Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι σελ 248)

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

πράξεσιν εἰκότως εὐθύς καί περί τήν πίστιν εὑρέθησαν ναυαγήσαντες(Α΄ Τιμ α΄ 19) καί τοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ὁ Θεός ἑαυτούς δυστυχῶς ἀπεστέρησαν Ὅπερ ἵνα μή πάθωμεν καί ἡμεῖς τηρήσωμεν ἀξιῶ τάς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ ὅση δύναμις ἵνα καί τῶν παρόντων καί τῶν μελλόντων ἀγαθῶν λέγω δή αὐτῆς τῆς τοῦ Χριστοῦ θέας ἐπαπολαύσωμεν ἧς Χριστοῦ ᾧ ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας Ἀμήν

κατέληξαν όπως ήταν επόμενο και τον εαυτό τους δυστυχώς απεστέρησαν από τον αληθινό πλούτο που είναι ο Χριστός και Θεός Για να μην το πάθουμε κι εμείς αυτό ας τηρήσουμε παρακαλώ τις εντολές του Θεού με όση δύναμη έχουμε για να απολαύσουμε και τα παρόντα και τα μέλλοντα αγαθά ndash κι εννοώ αυτή την ίδια τη θέα του Χριστού Αυτή μακάρι όλοι να επιτύχουμε χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ω η δόξα εις τους αιώνας Αμήν

ΣΧΟΛΙΑ

Σπαθαροκουβιλάριος Κάτι μεταξύ φύλακα και υπασπιστού laquoΑδελφοί και πατέρεςraquo Οι 34 κατηχήσεις του αγίου Συμεών είναι λόγοι που εκφώνησε προς τους μοναχούς της Μονής του Αγίου Μάμαντος Ξηροκέρκου στην Κωνσταντινούπολη κατά τη διάρκεια της ηγουμενίας του εκεί Γιrsquo αυτό και αρχίζει με αυτή την προσφώνηση Άρχισαν να συντάσσονται πριν το 998 πριν δηλαδή την ανταρσία των τριάντα μοναχών (βλ laquoΒίος του Αγίου Πατρός Συμεώνhellipraquo) laquoἤ ἐῶν ταπεινόνraquo Αναφέρεται όχι στο φρόνημα αλλά στην κατάσταση του ανθρώπου Από αυτή την άποψη laquoταπεινόςraquo σημαίνει γενικά τον μέτριο τον ευτελή τον φτωχό Στο συγκεκριμένο χωρίο laquoταπεινόςraquo είναι προφανώς αυτός που δεν έχει αξιωθεί ιδιαιτέρων χαρίτων και χαρισμάτων δεν έχει γίνει κατοικητήριο του Πνεύματος καθώς χρειάζεται βαθύτερη κάθαρση laquoμυστικῶςraquo Διά του όρου δηλώνεται ο άρρητος προσωπικός τρόπος βιώσεως του μυστηρίου της Αναστάσεως Κατrsquo εξοχήν μυστικός Θεολόγος ο άγιος Συμεών αποκαλύπτει την εμπειρία και τη μετοχή του στα θεία και σωτηριώδη μυστήρια Ζει την ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εν προκειμένω όχι ως απλή ανάμνηση κάποιου παρελθοντικού γεγονότος αλλά ως εμπειρική μετοχή σrsquo αυτήν μrsquo ένα μυστικό λειτουργικό χαρισματικό τρόπο Διrsquoαυτού του laquoμυστικῶςraquo δηλώνει την άμεση και ανέκφραστη ως προς τον τρόπο εμπειρία του αναστάντος Θεού Την εμπειρία της αναστάσιμης θείας χάριτός Του η οποία είναι η κοινωνία του ίδιου του Θεού στις θείες ενέργειές Του Φανερώνει διά του όρου αυτού τη ζωντανή αίσθηση της παρουσίας του προσώπου του αναστάντος Σωτήρος Χριστού το οποίο όπως σημειώνει 4 αιώνες αργότερα άλλος μυστικός Θεολόγος ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας laquoείναι πιο οικείο σε μας απrsquo ότι η ψυχή μαςraquo (PG 150 712A) Το ιστορικό γεγονός δηλαδή της Αναστάσεως το οποίο εμφανίζεται σrsquo εμάς ως ανεξιχνίαστο μυστήριο γίνεται στους αγίους και στους laquoκαθαρούς τῇ καρδίᾳraquo βίωμα στα πλαίσια μιας προόδου κατά την οποία ο άνθρωπος αφομοιώνει το θείο μυστήριο όχι σύμφωνα με την νοοτροπία του αλλά διά της καθάρσεως και του πνευματικού του αγώνα για μια βαθιά εσωτερική αλλαγή Μεταμορφώνεται εσωτερικά καθαίρεται και χαριτώνεται ώστε να καταστεί άξιος της μυστικής αυτής εμπειρίας της Αναστάσεως Στη μακαρία αυτή κατάσταση της θείας εμπειρίας η ψυχή ζει την αληθινή της ζωή την ανάστασή της Λησμονεί εντελώς τα εαυτής Όλες οι φυσικές δυνάμεις που τη συνδέουν με τον κόσμο σιγούν Για τον λόγο αυτό και ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στο έργο του Περί Μυστικής Θεολογίας ευθύς εξαρχής απευθύνει έκκλησης στην Αγία Τριάδα να φωτισθεί και να χαριτωθεί έτσι ώστε να του αποκαλυφθούν laquoτα απλά και απόλυτα και άτρεπτα της Θεολογίας μυστήριαraquo τα οποία laquoκατά τόν ὑπέρφωτον εγκεκάλυπται τῆς κρυφιομύστου σιγῆς γνόφονraquo (PG 3 997) Ειδικότερα ο άγιος Συμεών τονίζει ότι ο άνθρωπος συλλαμβάνει τον Λόγο του θεού στην καρδιά του όπως συνέλαβε Αυτόν η Παρθένος Μαρία στην κοιλιά της Έτσι ο Χριστός μορφώνεται εντός του πιστού και ο πιστός μορφώνεται σε Θεό τα δε μέλη του είναι και αυτά μέλη Χριστού Αναφορικά προς την ανάσταση τονίζει ότι πρέπει ο άνθρωπος να γίνει διά του Αγίου Πνεύματος laquoσυμμέτοχος της πνευματικής αναστάσεωςraquo του Χριστού Και η πνευματική αυτή ανάσταση ταυτίζεται με την laquoκαθrsquo ἑκάστην γινομένην τῶν νεκρῶν ψυχῶν πνευματικῶς

πνευματικήν ἀναγέννησιν καί ἀνάστασινraquo την οποία ο αναστάς Κύριος εφάπαξ laquoκαί εἰς πάντας τοὐς βιοῦντας ἀνιστάμενος καί τάς συναποθανούσας αὐτῷ τῇ προθέσει καί τῇ πίστει ψυχάς συνεγείρων δίδωσι διά τοῦ Παναγίου αὐτοῦ Πνεύματος δωρούμενος αὐταῖς ἀπεντεῦθεν ἤδη τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶνraquo (Κατήχησις 6η SC 104 44-46) laquoκατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη λαμβάνει χώρα από το εσπέρας της Παρασκευής έως το πρωί της laquoμιᾶς τῶν σαββάτωνraquo δηλαδή από τότε που εκφώνησε επί του σταυρού το laquoτετέλεσταιraquo και παρέδωσε το πνεύμα laquoεἰς χεῖραςraquo του Πατρός Του (Ιω ιθ΄ 30 Λουκ κγ΄46) μέχρι την ανάστασή Του το πρωί της Κυριακής Κατά το διάστημα αυτό η θεωμένη ψυχή του Κυρίου παραμένει στον άδη Στον άδη κατέρχονταν οι ψυχές όλων των ανθρώπων που έζησαν προ Χριστού δικαίων και αδίκωνμ καθότι όλοι οι άνθρωποι ήταν ένοχοι αμαρτίας και βρίσκονταν υπό το κράτος του θανάτου Άφεση αμαρτιών δεν είχε δοθεί και ο δρόμος προς τη βασιλεία των ουρανών ήταν κλειστόςraquo (πρβ Ρωμ γ΄ 23 Α΄ Πετρ δ΄ 6 Α΄ Τιμ ζ΄ 10 επίσης του αγίου Νικολάου Καβάσιλα laquoΚαί ἱερεῖς γάρ καί κριταί καί προφητῶν κύκλος καί τῶν ἄλλων οἵ περί Θεόν εἴχονhellip οὐδέ σφᾶς αὐτούς ἐγκλημάτων καί δίκης ἔδειξαν καθαρούς ἀλλrsquo ἀπιόντας ἐνθένδε ᾃδης ἐξεδέχετο Δηλαδή laquoΚαι οι ιερείς και οι κριτές και όλοι οι προφήτες και όσοι γενικότερα από τους υπολοίπους ανθρώπους ήταν θεοσεβείς ούτε τους ίδιους τους εαυτούς τους δεν μπόρεσαν να αναδείξουν καθαρούς από κατηγορίες και τιμωρίες [δηλ από την ενοχή της αμαρτίας] αλλrsquo όταν έφευγαν από εδώ ο άδης όλους τους υποδεχότανraquo [Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 5 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 182-183]) Ο Κύριος κατερχόμενος στον άδη κηρύττει το ευαγγέλιο της σωτηρίας στις ψυχές όλων των laquoἀπrsquo αἰῶνοςraquo νεκρών και σώζει τους επιδεκτικούς σωτηρίας (Α΄ Πετρ γ΄ 18-19 δ΄ 6) Καθώς ήταν ο Ίδιος η αυτοζωή απολύτως ελεύθερος από αμαρτία ο Θεός ενανθρωπήσας νίκησε κατά κράτος τον θάνατο και τον άδη και laquoτόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου τοὐτrsquo ἔστι τόν διάβολονraquo (Εβρ β΄ 14) Ο άδης πλέον μοιάζει με δεσμωτήριο του οποίου τις πύλε και τα δεσμά συνέτριψε ο Κύριος ενώ τους δεσμίους laquoἐξήγαγεν ἐκ μέν τοῦ σκότους πρός ἀνέσπερον φῶς πρός δέ ζωήν αἰώνιον ἐκ θανάτουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη είναι laquoνέκρωσις ᾋδου θανάτου θάνατος ἐλευθερία ψυχῶν καί πρός οὐρανούς ἠνεῳγμένη τοῖς βουλομένοις ὁδόςraquo (Μαζίμου πλανούδη PG 147 989A στο Ι Καρμίρη Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ απόψεως ορθοδόξου σελ 112 όπου και πλουσιότατη πατερική τεκμηρίωση) Μετά Χριστόν στον άδη κατέρχονται οι ψυχές μόνον όσων δεν πίστεψαν στον Χριστό δεν θέλησαν να οικειοποιηθούν τη διά Χριστού σωτηρία και δεν μετανόησαν Ως εκ τούτου όσοι αρνήθηκαν το κήρυγμα του Χριστού προγεύονται στον άδη την οδύνη της αιωνίας κολάσεως στην οποία θα αποπεμφθούν κατά τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου Αντίθετα οι ψυχές όσων πίστεψαν και μετανόησαν μετά θάνατον οδηγούνται laquoἐν κόλποις Ἀβραάμraquo που η Γραφή ονομάζει και παράδεισονraquo (Λουκ κγrsquo 43) όπου προγεύονται τη βασιλεία των ουρανών την οποία θα κληρονομήσουν κατά τη δευτέρα παρουσία Για τη διπλή αυτή μέση κατάσταση των ψυχών βλ Λουκ ις΄ 19-31 Ας διευκρινιστεί τέλος ότι παρά τη χρήση των λέξεων laquoκάθοδοςraquo laquoπύλαιraquo laquoφυλακήraquo ο άδης δεν είναι τόπος αλλά τρόπος υπάρξεων ψυχών laquoᾋδην μή τόπον τινά οὕτως ὀνομαζόμενον οἴεσθαι ἀλλά τινα κατάστασιν ζωῆς ἀειδῆ καί ἀσώματον ἧ τήν ψυχήν ἐμβιοτεύειν παρά τῆς Γραφῆς ἐκδιδασκόμεθαraquo διότι η ασώματος φύσις mdash όπως είναι και αυτή της ψυχής mdash laquoοὐκ ἔχει σχῆμα ἵνα σωματικῶς περισχεθῇ καί οὐ σωματικῶς περιέχεται ἀλλά νοητῶςraquo (Γρηγορίου Νύσσης PG 46 85 και Ιωάννου Δαμασκηνού PG 94853 στο ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ σελ 384) laquoἍπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεταιraquo Μία όντως πρωτότυπη προσέγγιση της αφάτου κενώσεως και ταπεινώσεως

του Υιού και Λόγου του θεού Μια άλλη πτυχή της ανεννοήτου απείρου συγκαταβάσεως του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος το Οποίο σμικρύνεται και προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση διά της θείας Του ενανθρωπήσεως Λέγει λοιπόν ο ιερός πατήρ ότι από τη στιγμή που ο Υιός και Λόγος του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση μας ότι εργάζεται διά του μυστηρίου της θείας Του ενανθρωπήσεως πάνω στην πεσμένη και αμαυρωθείσα ανθρώπινη φύση μας αυτό το προσάπτει στον εαυτό Του Σαν δηλαδή να το απολαμβάνει ο Ίδιος Είναι μια ακόμη απόδειξη της ταπεινώσεώς Του της αγάπης Του που laquoστέγειraquo την ασθένειά μας το γεγονός ότι φθάνει μέχρι του σημείου να ταυτίζει τον εαυτό Του μrsquo εμάς Και πράγματι laquoἈνάστασιν Χριστοῦraquo λέμε τη στιγμή κατά την οποία Εκείνος ποτέ δεν εξέπεσε από τη ζωή όντας ο Ίδιος η όντως Ζωή Ένδοξη λέμε την αγία Ανάστασή Του αλλά η δόξα αναφέρεται σrsquo εμάς που είχαμε περιέλθει σε αδοξία και τον εξευτελισμό και όχι σrsquo Αυτόν που ενδόξως υπήρχε προαιωνίως στους κόλπους του ουρανίου Του Πατρός Αυτή είναι η ταπείνωσή Του Μέχρι τέτοιου βαθμού φθάνει η κένωσή Του Ότι μας χαρίζει ότι μας πλουτίζει ότι μας δωρίζει τα προσάπτει στον εαυτό Του σαν κι Αυτός που είναι ο Χαριτοδότης ο Πλούσιος ο Δωρεοδότης να τα έχει ανάγκη ή να τα αποκτά τώρα laquoἀσυγχύτωςraquo Η ένωση της ψυχής του πιστού με την laquoόντως αιωνία ζωήraquo είναι η κατά χάριν κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό η θέωση δηλαδή του ανθρώπου Η ένωση αυτή της κτιστής ψυχής του ανθρώπου με την άκτιστη laquoόντως αιωνία ζωήraquo τον ζωοδότη Κύριο αποκλείει κάθε ουσιαστική ταύτιση ακτίστου και κτιστού Γιrsquo αυτή την ασύγχυτη ένωση της ψυχής μετά του Θεού σημειώνει αλλού ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος laquoὬσπερ ἐν Πατρί καί Υἱῷ και Ἁγίῳ Πνεύματι εἷς Θεός ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως προσκυνεῖται οὕτω πάλιν ἐν Θεῷ καί ψυχῇ καί σώματι ἀδιαιρέτως καί ἀσυγχύτως Θεός κατά χάριν ὁ ἄνθρωπος γίνεται μήτε τοῦ σώματος εἰς ψυχήν μεταβαλλομένου μήτε τῆς ψυχῆς εἰς ψυχήν μεταπηγνυμένης ἀλλά μένων Θεός καθrsquo ὅ Θεός ἐστι καί ἡ ψυχή καθώς ἔχει φύσεως καί το σῶμα καθώς ἐπλάσθη πηλόςraquo (SC 129 130 εξ) Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος (300-390 μΧ) για την ασύγχυτη αυτή ένωση του ακτίστου Θεού με την κτιστή ψυχή του ανθρώπου γράφει τα εξής laquoἈλλrsquo ἐνταῦθα θεώρει καί διάκρινον καί σύνες πῶς ἄκουσον οὗτος Θεός αὗτη οὐ Θεός οὗτος Κύριος αὗτη δούλη οὗτος κτίστης αὗτη κτίσμα οὗτος ποιητής αὗτη ποίημα Οὐδέν κοινόν τῆς αὐτοῦ φύσεως καία αὐτῆς τυγχάνει ἀλλά διά την ἄπειρον καί ἄρρητον καί ἀνεννόητον ἀγάπην καί εὐσπλαγχνίαν αὐτοῦ εὐδόκησεν εἰς τοῦτο τό ποίημα καί κτίσμα νοερόν καί τίμιον καί ἐξαίρετον ἔργον ἐνοικῆσαι ὥς φησιν ἡ Γραφή εἰς τό εἶναι ἡμᾶς ἀπαρχήν τινα τῶν αὐτοῦ κτισμάτων εἰς τήν αὐτοῦ σοφίαν καί κοινωνίαν εἰς ἴδιον κατοικητήριον εἰς ἰδίαν καί καθαράν νύμφηνraquo (PG 34 816BC) laquoτῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇraquo Πρβ laquoταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάςraquo και laquoΝεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίνraquo όπου λέγει ότι είναι νεκροί όσοι δεν έχουν πίστη ζωντανή διά των έργων Πρόκειται για μια άλλη αντίληψη περί ζωής και θανάτου την κατά Θεόν αντίληψη η οποία προβάλλει κατά τρόπο σαφή μέσα στην Αγία Γραφή παράλληλα με τη χρήση των σχετικών λέξεων (laquoθάνατοςraquolaquoνεκρόςraquo κλπ) υπό τη συνήθη έννοια τους Έτσι θάνατος θεωρείται κατrsquoεξοχήν ο πνευματικός που είναι ο χωρισμός της ψυχής από τον Θεό με τη συστηματική διάπραξη της αμαρτίας για την οποία ο άνθρωπος δεν μετανοεί Ο βιολογικός θάνατος δηλαδή ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα αποτελεί απλώς συνέπεια του πνευαμτικού laquoδευτέρου λόγου λεπτομέρειανraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ βιβλίον Ζ΄ κεφ Α΄ 1 Η έννοια του θανάτου κατά την Γραφήν σελ 369-370) Ήδη στις πρώτες σελίδες της Γενέσεως διαβάζουμε ότι ο Θεός είχε προειδοποιήσει τους πρωτοπλάστους laquoᾗ δrsquo ἄν ἡμέρα φάγητεraquo από το δέντρο laquoτοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόνraquo

laquoθανάτῳ ἀποθανεῖσθεraquo (β΄ 17) Είναι γνωστό όμως ότι δεν πέθαναν την ημέρα της παραβάσεως της θείας εντολής παρά μόνο πνευματικά Χωρίσθηκαν από τον Θεό εξορίστηκαν από τον παράδεισο της τρυφής απέκτησαν παιδιά και μετά από πολλά χρόνια γεύθηκαν και τον σωματικό θάνατο (βλ Γεν ε΄ 5) Ομοίως στην Καινή Διαθήκη ο Πατέρας της παραβολής του ασώτου δηλώνει ότι ο γυιός του laquoνεκρός ἦν καί ἀνέζησεraquo (Λουκ ιε΄ 32) ήταν νεκρός τον καιρό της αποστασίας του και διά της μετανοίας καί επιστροφής κοντά Του (στον Θεό Πατέρα) ανέζησε και ο απόστολος Παύλος γράφει προς τους Εφεσίους ότι ο Θεός αυτούς laquoκαί ὄντας νεκρούς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷraquo (β΄ 5) Αντιστρόφως ο Κύριος διαβεβαίωσε για τους πατριάρχες Αβραάμ Ισαάκ και Ιακώβ που προ πολλού είχαν πεθάνει ότι ήταν ζωντανοί (Ματθ κβ΄ 32) Θάνατος λοιπόν είναι κυρίως η αποξένωση από το Θεό που είναι η ζωή Ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού μας δήλωσε κατηγορηματικά ότι laquoἐγώ εἰμί ἡ ζωήraquo (Ιω ιδ΄ 6) και μας διαβεβαίωσε ότι όποιος τηρεί τον λόγο Του laquoθάνατον οὐ μή θεωρήσῃ εἰς τόν αἰῶναraquo (Ιω η΄ 51) Οι Πατέρες μάλιστα χρησιμοποιούν μια άλλη λέξη Λέγουν ότι ο Θεός είναι laquoαυτοζωήraquo (Ιωάννης Δαμασκηνός PG 94 808D Γρηγόριος Νύσσης PG 45 797A κα βλ στο λεξικό του Lampe στο οικείο λήμμα) Δηλαδή δεν έχει ζωή κατά μετοχήν αλλrsquo εξ εαυτού είναι η ζωή κατrsquo απόλυτη έννοια και άρα δεν μπορεί να νοηθεί ζωή μακράν του Θεού Κατrsquo επέκτασιν και η αιώνιος ζωή η βασιλεία των ουρανών δεν είναι τίποτε άλλο παρά γνώση εμπειρική του Θεού ένωση με τον Θεό κοινωνία της αυτοζωής στην πληρότητά της (βλ Ιω ιζ΄ 3 Α΄ Ιω α΄ 3 γ΄ 2) laquoἐν γνώσειraquo Το θέμα της γνώσεως του θεού στην ορθόδοξη πνευματικότητα είναι μεγάλο αλλά και αναγκαίο να το κατέχει ο πιστός Πρώτα απrsquo όλα ο ίδιος ο Θεός δε μας θέλει κοντά Του άβουλα όντα ανελεύθερα βυθισμένα μέσα στο γνόφο της άγνοιας Είναι Θεός που γιrsquo αυτό ακριβώς αποκαλύπτει τον εαυτό Του έτσι ώστε να Τον γνωρίσουμε Γίνεται μεθεκτός απrsquo τους πιστούς σε μια ανώτερη δυνατότητα γνώσεως και εμπειρίας Ο Θεός δεν ζητεί από τους πιστούς Του μια διανοητική επιστημονική γνώση περί του προσώπου Του Βέβαια δεν είναι λάθος μια τέτοια διανοητική laquoγνώσηraquo Λάθος είναι να την ταυτίσουμε με τη βαθύτερη γνώση του Θεού που είναι περισσότερο βιωματική εμπειρία και λιγότερο διανοητική προσέγγιση Γιατί η γνώση του Θεού δεν είναι μια ανακάλυψη αλλά μια αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο Ο θεός αποκαλύπτει στον ερευνώντα άνθρωπο τον εαυτό Του Συνάπτει με τον κάθε άνθρωπο μια προσωπική διαθήκη Δεν αρέσκεται στο να έχουμε γνώσεις γιrsquo Αυτόν από τις μαρτυρίες άλλων αλλrsquo ο Ίδιος εμφανίζεται και παρέχει τη δική Του γνώση και ο άνθρωπος συνάπτει δική του προσωπική γνωριμία με τον Θεό Αυτή η γνωριμία δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο που συντελείται Γίνεται σε περίοδο που δεν την περιμένει ο άνθρωπος ή μπορεί να έλθει κατόπιν οδυνηρής αναζήτησης Μπορεί ακόμη να συμβεί σε άνθρωπο ο οποίος πολεμά τον Θεό όπως ο απόστολος Παύλος Αρχικά λοιπόν ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό Του στον άνθρωπο προκειμένου αυτός να ενθουσιαστεί από τη γλυκύτητα της γνώσεώς Του και νrsquo αρχίσει να Τον αναζητεί με πόθο και αγώνα πνευματικό Έτσι ο άνθρωπος προβιβάζεται στη γνώση του Θεού διά των ιερών μυστηρίων και της εργασίας των αγίων εντολών του Χριστού (πρβ Ιω ιδ΄ 21 23) και ταυτόχρονα έχει τη διαρκή αίσθηση ότι Τον αγνοεί Ή ορθότερα αισθάνεται ότι το μόνο καταληπτό απrsquo τον Θεό είναι η ακαταληψία Του Αυτή η ενσυνείδητη γνώση του Θεού γεννά περισσότερα ερωτήματα στον άνθρωπο απrsquo όσα απαντά Διότι μυστήριο ανεξιχνίαστο και απερίγραπτο είναι ο Θεός Όμως ο άνθρωπος δεν απογοητεύεται από την αδυναμία του να κατανοήσει πλήρως τον Θεό Αυτή η πνευματική αίσθηση που ήδη έχει αποκτήσει τόν γεμίζει με κάποια άρρητη γλυκύτητα και τον ωθεί σε εντονότερη αναζήτηση του Θεού

Τα βιώματα μιας τέτοιας εμπειρικής αποκαλυπτικής γνώσεως είναι κατά τον άγιο Συμεών laquoνῷ καί λόγῳ ἀκατάληπτα καί ἄφρασταraquo (Ύμνος ΚΘ΄ 284-293 SC 174 334) laquoΠῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ πῶς δέ μακράν σε βλέπω πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ ἐν ουρανῷ δrsquo ὁρῶ σεraquo (Ύμνος Ζ΄ 1-2 SC 156 208) Γιrsquo αυτό και ο ίδιος ο ιερός Πατήρ συμβουλεύει Για τα θέματα αυτά laquoμή ἐρώτα μή ἐρεύνα μή ἐκζήτειraquo Αφού ο άνθρωπος αδυνατεί να μετρήσει τις σταγόνες της βροχής ή την άμμο της θαλάσσης laquoπῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν ἥν ἐνδείκνυται μεθrsquo ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων (Ύμνος ΚΘ΄ 267-283 SC 174 332) Μπαίνοντας ο πιστός σrsquo αυτή τη διαδικασία σrsquo αυτή την εμπειρία ορθότερα επιποθεί περισσότερο τη σχέση και τη γνώση του Θεού στην άληκτη αιωνιότητα Γιατί δεν του αρκεί να Τον γνωρίζει laquoδιrsquo ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματιraquo αλλά ορέγεται να Τον αντικρίσει laquoπρόσωπον πρός πρόσωπονraquo laquoκαθώς ἐστιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12 Α΄ Ιω γ΄ 2) Αυτή η τέλεια γνώση του Θεού ndash όσο δηλαδή μπορεί να laquoχωρέσειraquo ο άνθρωπος σrsquo αυτή ndash θα επιτευχθεί στη βασιλεία των ουρανών Ο Κύριος είπε ότι αυτή η βασιλεία του Θεού είναι η γνώση του Θεού (βλ Ιω ιζ΄ 3) laquoἐν ὁράσειraquo Αν η βιολογική ζωή καθίσταται δυσχερής χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων πολύ περισσότερο η πνευματική ζωή απαιτεί τους δικούς της πνευματικούς νόμους και τις δικές της πνευματικές αισθήσεις Υπάρχει γεύση πνευματική Γεύση των μυστηρίων του Θεού (βλ Ψαλ λγ΄ 9) Υπάρχει πνευματική ακοή Ακοή λεπτή που συλλαμβάνει τα μηνύματα του ουρανού τη φωνή του Θεού μέσα μας Είναι η ακοή στην οποία αναφέρεται ο Κύριος λέγοντας laquoὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτωraquo (Ματθ ια΄ 15) Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και όραση πνευματική Είναι η όραση που δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μας μάτια Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κανείς ενώ είναι τυφλός να βλέπει με μάτια πνευματικά Βέβαια το κεφάλαιο της πνευματικής ζωής που αφορά στη θέα των μυστηρίων του Θεού και του ίδιου του Θεού αναφέρεται σε δυσπρόσιτα πνευματικά ύψη τέτοια που μόνο οι άγιοι μπορούν να τα προσεγγίσουν και να μας μεταδώσουν κάτι από τις εμπειρίες τους και από τον τρόπο προσεγγίσεως και βιώσεώς τους Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εμφανίζει ως οδό που οδηγεί στη θέα στη γνώση και κοινωνία του Θεού την οδό της τηρήσεως των θείων Του εντολών Η τήρηση των εντολών λέγει αναβιβάζει τον άνθρωπο laquoπρος ύψος πνευματικής θεωρίαςraquo έτσι ώστε laquoαὐτόν τε τόν Θεόν ἀπλανῶς ὁρᾷ καί την γενομένην εἰς αὐτόν ἀλλοίωσιν τρανῶς κατανοεῖraquo (Κεφάλαια γνωστικά και θεολογικά εικοσιπέντε 8 Φιλοκαλία ΕΠΕ 19Α 460) laquoΑίφνης λέγει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης η ψυχή βλέπει τον Κύριον και αναγνωρίζει Αυτόνhellip Ο Κύριος γνωρίζεται εν Πνεύματι Αγίω και το Πνεύμα το Άγιον πληροί όλον τον άνθρωπον το πνεύμα την ψυχήν το σώμα αυτού Ούτως ο Θεός γνωρίζεται εν ουρανώ και επί της γηςraquo (Αρχιμ Σωφρονίου [Σαχάρωφ] Άσκησις και θεωρία σελ 128-129) laquoΝῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα οἴδαμεν δέ ότι ἐάν φανερωθῇ ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστιraquo (Α΄ Ιω γ΄ 2) θεολογεί ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής Και ο π Σωφρόνιος (Σαχάρωφ) γράφει σχετικά laquoΚατrsquo ουσίαν ο Θεός παραμένει πάντοτε ο Αυτός εν πάση φανερώσει Αυτού εις τον άνθρωπον ημείς όμως δεν δεχόμεθα Αυτόν κατά τον οφειλόμενον τρόπον Δεν δυνάμεθα να προσλάβωμεν Αυτόν εις το απόλυτον πλήρωμα Αυτού εντός των ορίων της γης εν τούτοις όμως laquoβλέπομενraquo Αυτόν έστω και laquoδιrsquo εσόπτρου εν αινίγματιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12) Και το laquoέσοπτρον τούτο δεν είναι πάντοτε εις τον αυτόν βαθμόν laquoαινιγματώδεςraquo Εξαρτάται εκ του μέτρου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού διά των οποίων εδόθη η Αυτο-αποκάλυψις του Θεού εις ημάςraquo (Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι σελ 248)

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

ΣΧΟΛΙΑ

Σπαθαροκουβιλάριος Κάτι μεταξύ φύλακα και υπασπιστού laquoΑδελφοί και πατέρεςraquo Οι 34 κατηχήσεις του αγίου Συμεών είναι λόγοι που εκφώνησε προς τους μοναχούς της Μονής του Αγίου Μάμαντος Ξηροκέρκου στην Κωνσταντινούπολη κατά τη διάρκεια της ηγουμενίας του εκεί Γιrsquo αυτό και αρχίζει με αυτή την προσφώνηση Άρχισαν να συντάσσονται πριν το 998 πριν δηλαδή την ανταρσία των τριάντα μοναχών (βλ laquoΒίος του Αγίου Πατρός Συμεώνhellipraquo) laquoἤ ἐῶν ταπεινόνraquo Αναφέρεται όχι στο φρόνημα αλλά στην κατάσταση του ανθρώπου Από αυτή την άποψη laquoταπεινόςraquo σημαίνει γενικά τον μέτριο τον ευτελή τον φτωχό Στο συγκεκριμένο χωρίο laquoταπεινόςraquo είναι προφανώς αυτός που δεν έχει αξιωθεί ιδιαιτέρων χαρίτων και χαρισμάτων δεν έχει γίνει κατοικητήριο του Πνεύματος καθώς χρειάζεται βαθύτερη κάθαρση laquoμυστικῶςraquo Διά του όρου δηλώνεται ο άρρητος προσωπικός τρόπος βιώσεως του μυστηρίου της Αναστάσεως Κατrsquo εξοχήν μυστικός Θεολόγος ο άγιος Συμεών αποκαλύπτει την εμπειρία και τη μετοχή του στα θεία και σωτηριώδη μυστήρια Ζει την ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εν προκειμένω όχι ως απλή ανάμνηση κάποιου παρελθοντικού γεγονότος αλλά ως εμπειρική μετοχή σrsquo αυτήν μrsquo ένα μυστικό λειτουργικό χαρισματικό τρόπο Διrsquoαυτού του laquoμυστικῶςraquo δηλώνει την άμεση και ανέκφραστη ως προς τον τρόπο εμπειρία του αναστάντος Θεού Την εμπειρία της αναστάσιμης θείας χάριτός Του η οποία είναι η κοινωνία του ίδιου του Θεού στις θείες ενέργειές Του Φανερώνει διά του όρου αυτού τη ζωντανή αίσθηση της παρουσίας του προσώπου του αναστάντος Σωτήρος Χριστού το οποίο όπως σημειώνει 4 αιώνες αργότερα άλλος μυστικός Θεολόγος ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας laquoείναι πιο οικείο σε μας απrsquo ότι η ψυχή μαςraquo (PG 150 712A) Το ιστορικό γεγονός δηλαδή της Αναστάσεως το οποίο εμφανίζεται σrsquo εμάς ως ανεξιχνίαστο μυστήριο γίνεται στους αγίους και στους laquoκαθαρούς τῇ καρδίᾳraquo βίωμα στα πλαίσια μιας προόδου κατά την οποία ο άνθρωπος αφομοιώνει το θείο μυστήριο όχι σύμφωνα με την νοοτροπία του αλλά διά της καθάρσεως και του πνευματικού του αγώνα για μια βαθιά εσωτερική αλλαγή Μεταμορφώνεται εσωτερικά καθαίρεται και χαριτώνεται ώστε να καταστεί άξιος της μυστικής αυτής εμπειρίας της Αναστάσεως Στη μακαρία αυτή κατάσταση της θείας εμπειρίας η ψυχή ζει την αληθινή της ζωή την ανάστασή της Λησμονεί εντελώς τα εαυτής Όλες οι φυσικές δυνάμεις που τη συνδέουν με τον κόσμο σιγούν Για τον λόγο αυτό και ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στο έργο του Περί Μυστικής Θεολογίας ευθύς εξαρχής απευθύνει έκκλησης στην Αγία Τριάδα να φωτισθεί και να χαριτωθεί έτσι ώστε να του αποκαλυφθούν laquoτα απλά και απόλυτα και άτρεπτα της Θεολογίας μυστήριαraquo τα οποία laquoκατά τόν ὑπέρφωτον εγκεκάλυπται τῆς κρυφιομύστου σιγῆς γνόφονraquo (PG 3 997) Ειδικότερα ο άγιος Συμεών τονίζει ότι ο άνθρωπος συλλαμβάνει τον Λόγο του θεού στην καρδιά του όπως συνέλαβε Αυτόν η Παρθένος Μαρία στην κοιλιά της Έτσι ο Χριστός μορφώνεται εντός του πιστού και ο πιστός μορφώνεται σε Θεό τα δε μέλη του είναι και αυτά μέλη Χριστού Αναφορικά προς την ανάσταση τονίζει ότι πρέπει ο άνθρωπος να γίνει διά του Αγίου Πνεύματος laquoσυμμέτοχος της πνευματικής αναστάσεωςraquo του Χριστού Και η πνευματική αυτή ανάσταση ταυτίζεται με την laquoκαθrsquo ἑκάστην γινομένην τῶν νεκρῶν ψυχῶν πνευματικῶς

πνευματικήν ἀναγέννησιν καί ἀνάστασινraquo την οποία ο αναστάς Κύριος εφάπαξ laquoκαί εἰς πάντας τοὐς βιοῦντας ἀνιστάμενος καί τάς συναποθανούσας αὐτῷ τῇ προθέσει καί τῇ πίστει ψυχάς συνεγείρων δίδωσι διά τοῦ Παναγίου αὐτοῦ Πνεύματος δωρούμενος αὐταῖς ἀπεντεῦθεν ἤδη τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶνraquo (Κατήχησις 6η SC 104 44-46) laquoκατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη λαμβάνει χώρα από το εσπέρας της Παρασκευής έως το πρωί της laquoμιᾶς τῶν σαββάτωνraquo δηλαδή από τότε που εκφώνησε επί του σταυρού το laquoτετέλεσταιraquo και παρέδωσε το πνεύμα laquoεἰς χεῖραςraquo του Πατρός Του (Ιω ιθ΄ 30 Λουκ κγ΄46) μέχρι την ανάστασή Του το πρωί της Κυριακής Κατά το διάστημα αυτό η θεωμένη ψυχή του Κυρίου παραμένει στον άδη Στον άδη κατέρχονταν οι ψυχές όλων των ανθρώπων που έζησαν προ Χριστού δικαίων και αδίκωνμ καθότι όλοι οι άνθρωποι ήταν ένοχοι αμαρτίας και βρίσκονταν υπό το κράτος του θανάτου Άφεση αμαρτιών δεν είχε δοθεί και ο δρόμος προς τη βασιλεία των ουρανών ήταν κλειστόςraquo (πρβ Ρωμ γ΄ 23 Α΄ Πετρ δ΄ 6 Α΄ Τιμ ζ΄ 10 επίσης του αγίου Νικολάου Καβάσιλα laquoΚαί ἱερεῖς γάρ καί κριταί καί προφητῶν κύκλος καί τῶν ἄλλων οἵ περί Θεόν εἴχονhellip οὐδέ σφᾶς αὐτούς ἐγκλημάτων καί δίκης ἔδειξαν καθαρούς ἀλλrsquo ἀπιόντας ἐνθένδε ᾃδης ἐξεδέχετο Δηλαδή laquoΚαι οι ιερείς και οι κριτές και όλοι οι προφήτες και όσοι γενικότερα από τους υπολοίπους ανθρώπους ήταν θεοσεβείς ούτε τους ίδιους τους εαυτούς τους δεν μπόρεσαν να αναδείξουν καθαρούς από κατηγορίες και τιμωρίες [δηλ από την ενοχή της αμαρτίας] αλλrsquo όταν έφευγαν από εδώ ο άδης όλους τους υποδεχότανraquo [Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 5 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 182-183]) Ο Κύριος κατερχόμενος στον άδη κηρύττει το ευαγγέλιο της σωτηρίας στις ψυχές όλων των laquoἀπrsquo αἰῶνοςraquo νεκρών και σώζει τους επιδεκτικούς σωτηρίας (Α΄ Πετρ γ΄ 18-19 δ΄ 6) Καθώς ήταν ο Ίδιος η αυτοζωή απολύτως ελεύθερος από αμαρτία ο Θεός ενανθρωπήσας νίκησε κατά κράτος τον θάνατο και τον άδη και laquoτόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου τοὐτrsquo ἔστι τόν διάβολονraquo (Εβρ β΄ 14) Ο άδης πλέον μοιάζει με δεσμωτήριο του οποίου τις πύλε και τα δεσμά συνέτριψε ο Κύριος ενώ τους δεσμίους laquoἐξήγαγεν ἐκ μέν τοῦ σκότους πρός ἀνέσπερον φῶς πρός δέ ζωήν αἰώνιον ἐκ θανάτουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη είναι laquoνέκρωσις ᾋδου θανάτου θάνατος ἐλευθερία ψυχῶν καί πρός οὐρανούς ἠνεῳγμένη τοῖς βουλομένοις ὁδόςraquo (Μαζίμου πλανούδη PG 147 989A στο Ι Καρμίρη Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ απόψεως ορθοδόξου σελ 112 όπου και πλουσιότατη πατερική τεκμηρίωση) Μετά Χριστόν στον άδη κατέρχονται οι ψυχές μόνον όσων δεν πίστεψαν στον Χριστό δεν θέλησαν να οικειοποιηθούν τη διά Χριστού σωτηρία και δεν μετανόησαν Ως εκ τούτου όσοι αρνήθηκαν το κήρυγμα του Χριστού προγεύονται στον άδη την οδύνη της αιωνίας κολάσεως στην οποία θα αποπεμφθούν κατά τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου Αντίθετα οι ψυχές όσων πίστεψαν και μετανόησαν μετά θάνατον οδηγούνται laquoἐν κόλποις Ἀβραάμraquo που η Γραφή ονομάζει και παράδεισονraquo (Λουκ κγrsquo 43) όπου προγεύονται τη βασιλεία των ουρανών την οποία θα κληρονομήσουν κατά τη δευτέρα παρουσία Για τη διπλή αυτή μέση κατάσταση των ψυχών βλ Λουκ ις΄ 19-31 Ας διευκρινιστεί τέλος ότι παρά τη χρήση των λέξεων laquoκάθοδοςraquo laquoπύλαιraquo laquoφυλακήraquo ο άδης δεν είναι τόπος αλλά τρόπος υπάρξεων ψυχών laquoᾋδην μή τόπον τινά οὕτως ὀνομαζόμενον οἴεσθαι ἀλλά τινα κατάστασιν ζωῆς ἀειδῆ καί ἀσώματον ἧ τήν ψυχήν ἐμβιοτεύειν παρά τῆς Γραφῆς ἐκδιδασκόμεθαraquo διότι η ασώματος φύσις mdash όπως είναι και αυτή της ψυχής mdash laquoοὐκ ἔχει σχῆμα ἵνα σωματικῶς περισχεθῇ καί οὐ σωματικῶς περιέχεται ἀλλά νοητῶςraquo (Γρηγορίου Νύσσης PG 46 85 και Ιωάννου Δαμασκηνού PG 94853 στο ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ σελ 384) laquoἍπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεταιraquo Μία όντως πρωτότυπη προσέγγιση της αφάτου κενώσεως και ταπεινώσεως

του Υιού και Λόγου του θεού Μια άλλη πτυχή της ανεννοήτου απείρου συγκαταβάσεως του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος το Οποίο σμικρύνεται και προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση διά της θείας Του ενανθρωπήσεως Λέγει λοιπόν ο ιερός πατήρ ότι από τη στιγμή που ο Υιός και Λόγος του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση μας ότι εργάζεται διά του μυστηρίου της θείας Του ενανθρωπήσεως πάνω στην πεσμένη και αμαυρωθείσα ανθρώπινη φύση μας αυτό το προσάπτει στον εαυτό Του Σαν δηλαδή να το απολαμβάνει ο Ίδιος Είναι μια ακόμη απόδειξη της ταπεινώσεώς Του της αγάπης Του που laquoστέγειraquo την ασθένειά μας το γεγονός ότι φθάνει μέχρι του σημείου να ταυτίζει τον εαυτό Του μrsquo εμάς Και πράγματι laquoἈνάστασιν Χριστοῦraquo λέμε τη στιγμή κατά την οποία Εκείνος ποτέ δεν εξέπεσε από τη ζωή όντας ο Ίδιος η όντως Ζωή Ένδοξη λέμε την αγία Ανάστασή Του αλλά η δόξα αναφέρεται σrsquo εμάς που είχαμε περιέλθει σε αδοξία και τον εξευτελισμό και όχι σrsquo Αυτόν που ενδόξως υπήρχε προαιωνίως στους κόλπους του ουρανίου Του Πατρός Αυτή είναι η ταπείνωσή Του Μέχρι τέτοιου βαθμού φθάνει η κένωσή Του Ότι μας χαρίζει ότι μας πλουτίζει ότι μας δωρίζει τα προσάπτει στον εαυτό Του σαν κι Αυτός που είναι ο Χαριτοδότης ο Πλούσιος ο Δωρεοδότης να τα έχει ανάγκη ή να τα αποκτά τώρα laquoἀσυγχύτωςraquo Η ένωση της ψυχής του πιστού με την laquoόντως αιωνία ζωήraquo είναι η κατά χάριν κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό η θέωση δηλαδή του ανθρώπου Η ένωση αυτή της κτιστής ψυχής του ανθρώπου με την άκτιστη laquoόντως αιωνία ζωήraquo τον ζωοδότη Κύριο αποκλείει κάθε ουσιαστική ταύτιση ακτίστου και κτιστού Γιrsquo αυτή την ασύγχυτη ένωση της ψυχής μετά του Θεού σημειώνει αλλού ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος laquoὬσπερ ἐν Πατρί καί Υἱῷ και Ἁγίῳ Πνεύματι εἷς Θεός ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως προσκυνεῖται οὕτω πάλιν ἐν Θεῷ καί ψυχῇ καί σώματι ἀδιαιρέτως καί ἀσυγχύτως Θεός κατά χάριν ὁ ἄνθρωπος γίνεται μήτε τοῦ σώματος εἰς ψυχήν μεταβαλλομένου μήτε τῆς ψυχῆς εἰς ψυχήν μεταπηγνυμένης ἀλλά μένων Θεός καθrsquo ὅ Θεός ἐστι καί ἡ ψυχή καθώς ἔχει φύσεως καί το σῶμα καθώς ἐπλάσθη πηλόςraquo (SC 129 130 εξ) Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος (300-390 μΧ) για την ασύγχυτη αυτή ένωση του ακτίστου Θεού με την κτιστή ψυχή του ανθρώπου γράφει τα εξής laquoἈλλrsquo ἐνταῦθα θεώρει καί διάκρινον καί σύνες πῶς ἄκουσον οὗτος Θεός αὗτη οὐ Θεός οὗτος Κύριος αὗτη δούλη οὗτος κτίστης αὗτη κτίσμα οὗτος ποιητής αὗτη ποίημα Οὐδέν κοινόν τῆς αὐτοῦ φύσεως καία αὐτῆς τυγχάνει ἀλλά διά την ἄπειρον καί ἄρρητον καί ἀνεννόητον ἀγάπην καί εὐσπλαγχνίαν αὐτοῦ εὐδόκησεν εἰς τοῦτο τό ποίημα καί κτίσμα νοερόν καί τίμιον καί ἐξαίρετον ἔργον ἐνοικῆσαι ὥς φησιν ἡ Γραφή εἰς τό εἶναι ἡμᾶς ἀπαρχήν τινα τῶν αὐτοῦ κτισμάτων εἰς τήν αὐτοῦ σοφίαν καί κοινωνίαν εἰς ἴδιον κατοικητήριον εἰς ἰδίαν καί καθαράν νύμφηνraquo (PG 34 816BC) laquoτῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇraquo Πρβ laquoταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάςraquo και laquoΝεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίνraquo όπου λέγει ότι είναι νεκροί όσοι δεν έχουν πίστη ζωντανή διά των έργων Πρόκειται για μια άλλη αντίληψη περί ζωής και θανάτου την κατά Θεόν αντίληψη η οποία προβάλλει κατά τρόπο σαφή μέσα στην Αγία Γραφή παράλληλα με τη χρήση των σχετικών λέξεων (laquoθάνατοςraquolaquoνεκρόςraquo κλπ) υπό τη συνήθη έννοια τους Έτσι θάνατος θεωρείται κατrsquoεξοχήν ο πνευματικός που είναι ο χωρισμός της ψυχής από τον Θεό με τη συστηματική διάπραξη της αμαρτίας για την οποία ο άνθρωπος δεν μετανοεί Ο βιολογικός θάνατος δηλαδή ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα αποτελεί απλώς συνέπεια του πνευαμτικού laquoδευτέρου λόγου λεπτομέρειανraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ βιβλίον Ζ΄ κεφ Α΄ 1 Η έννοια του θανάτου κατά την Γραφήν σελ 369-370) Ήδη στις πρώτες σελίδες της Γενέσεως διαβάζουμε ότι ο Θεός είχε προειδοποιήσει τους πρωτοπλάστους laquoᾗ δrsquo ἄν ἡμέρα φάγητεraquo από το δέντρο laquoτοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόνraquo

laquoθανάτῳ ἀποθανεῖσθεraquo (β΄ 17) Είναι γνωστό όμως ότι δεν πέθαναν την ημέρα της παραβάσεως της θείας εντολής παρά μόνο πνευματικά Χωρίσθηκαν από τον Θεό εξορίστηκαν από τον παράδεισο της τρυφής απέκτησαν παιδιά και μετά από πολλά χρόνια γεύθηκαν και τον σωματικό θάνατο (βλ Γεν ε΄ 5) Ομοίως στην Καινή Διαθήκη ο Πατέρας της παραβολής του ασώτου δηλώνει ότι ο γυιός του laquoνεκρός ἦν καί ἀνέζησεraquo (Λουκ ιε΄ 32) ήταν νεκρός τον καιρό της αποστασίας του και διά της μετανοίας καί επιστροφής κοντά Του (στον Θεό Πατέρα) ανέζησε και ο απόστολος Παύλος γράφει προς τους Εφεσίους ότι ο Θεός αυτούς laquoκαί ὄντας νεκρούς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷraquo (β΄ 5) Αντιστρόφως ο Κύριος διαβεβαίωσε για τους πατριάρχες Αβραάμ Ισαάκ και Ιακώβ που προ πολλού είχαν πεθάνει ότι ήταν ζωντανοί (Ματθ κβ΄ 32) Θάνατος λοιπόν είναι κυρίως η αποξένωση από το Θεό που είναι η ζωή Ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού μας δήλωσε κατηγορηματικά ότι laquoἐγώ εἰμί ἡ ζωήraquo (Ιω ιδ΄ 6) και μας διαβεβαίωσε ότι όποιος τηρεί τον λόγο Του laquoθάνατον οὐ μή θεωρήσῃ εἰς τόν αἰῶναraquo (Ιω η΄ 51) Οι Πατέρες μάλιστα χρησιμοποιούν μια άλλη λέξη Λέγουν ότι ο Θεός είναι laquoαυτοζωήraquo (Ιωάννης Δαμασκηνός PG 94 808D Γρηγόριος Νύσσης PG 45 797A κα βλ στο λεξικό του Lampe στο οικείο λήμμα) Δηλαδή δεν έχει ζωή κατά μετοχήν αλλrsquo εξ εαυτού είναι η ζωή κατrsquo απόλυτη έννοια και άρα δεν μπορεί να νοηθεί ζωή μακράν του Θεού Κατrsquo επέκτασιν και η αιώνιος ζωή η βασιλεία των ουρανών δεν είναι τίποτε άλλο παρά γνώση εμπειρική του Θεού ένωση με τον Θεό κοινωνία της αυτοζωής στην πληρότητά της (βλ Ιω ιζ΄ 3 Α΄ Ιω α΄ 3 γ΄ 2) laquoἐν γνώσειraquo Το θέμα της γνώσεως του θεού στην ορθόδοξη πνευματικότητα είναι μεγάλο αλλά και αναγκαίο να το κατέχει ο πιστός Πρώτα απrsquo όλα ο ίδιος ο Θεός δε μας θέλει κοντά Του άβουλα όντα ανελεύθερα βυθισμένα μέσα στο γνόφο της άγνοιας Είναι Θεός που γιrsquo αυτό ακριβώς αποκαλύπτει τον εαυτό Του έτσι ώστε να Τον γνωρίσουμε Γίνεται μεθεκτός απrsquo τους πιστούς σε μια ανώτερη δυνατότητα γνώσεως και εμπειρίας Ο Θεός δεν ζητεί από τους πιστούς Του μια διανοητική επιστημονική γνώση περί του προσώπου Του Βέβαια δεν είναι λάθος μια τέτοια διανοητική laquoγνώσηraquo Λάθος είναι να την ταυτίσουμε με τη βαθύτερη γνώση του Θεού που είναι περισσότερο βιωματική εμπειρία και λιγότερο διανοητική προσέγγιση Γιατί η γνώση του Θεού δεν είναι μια ανακάλυψη αλλά μια αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο Ο θεός αποκαλύπτει στον ερευνώντα άνθρωπο τον εαυτό Του Συνάπτει με τον κάθε άνθρωπο μια προσωπική διαθήκη Δεν αρέσκεται στο να έχουμε γνώσεις γιrsquo Αυτόν από τις μαρτυρίες άλλων αλλrsquo ο Ίδιος εμφανίζεται και παρέχει τη δική Του γνώση και ο άνθρωπος συνάπτει δική του προσωπική γνωριμία με τον Θεό Αυτή η γνωριμία δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο που συντελείται Γίνεται σε περίοδο που δεν την περιμένει ο άνθρωπος ή μπορεί να έλθει κατόπιν οδυνηρής αναζήτησης Μπορεί ακόμη να συμβεί σε άνθρωπο ο οποίος πολεμά τον Θεό όπως ο απόστολος Παύλος Αρχικά λοιπόν ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό Του στον άνθρωπο προκειμένου αυτός να ενθουσιαστεί από τη γλυκύτητα της γνώσεώς Του και νrsquo αρχίσει να Τον αναζητεί με πόθο και αγώνα πνευματικό Έτσι ο άνθρωπος προβιβάζεται στη γνώση του Θεού διά των ιερών μυστηρίων και της εργασίας των αγίων εντολών του Χριστού (πρβ Ιω ιδ΄ 21 23) και ταυτόχρονα έχει τη διαρκή αίσθηση ότι Τον αγνοεί Ή ορθότερα αισθάνεται ότι το μόνο καταληπτό απrsquo τον Θεό είναι η ακαταληψία Του Αυτή η ενσυνείδητη γνώση του Θεού γεννά περισσότερα ερωτήματα στον άνθρωπο απrsquo όσα απαντά Διότι μυστήριο ανεξιχνίαστο και απερίγραπτο είναι ο Θεός Όμως ο άνθρωπος δεν απογοητεύεται από την αδυναμία του να κατανοήσει πλήρως τον Θεό Αυτή η πνευματική αίσθηση που ήδη έχει αποκτήσει τόν γεμίζει με κάποια άρρητη γλυκύτητα και τον ωθεί σε εντονότερη αναζήτηση του Θεού

Τα βιώματα μιας τέτοιας εμπειρικής αποκαλυπτικής γνώσεως είναι κατά τον άγιο Συμεών laquoνῷ καί λόγῳ ἀκατάληπτα καί ἄφρασταraquo (Ύμνος ΚΘ΄ 284-293 SC 174 334) laquoΠῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ πῶς δέ μακράν σε βλέπω πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ ἐν ουρανῷ δrsquo ὁρῶ σεraquo (Ύμνος Ζ΄ 1-2 SC 156 208) Γιrsquo αυτό και ο ίδιος ο ιερός Πατήρ συμβουλεύει Για τα θέματα αυτά laquoμή ἐρώτα μή ἐρεύνα μή ἐκζήτειraquo Αφού ο άνθρωπος αδυνατεί να μετρήσει τις σταγόνες της βροχής ή την άμμο της θαλάσσης laquoπῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν ἥν ἐνδείκνυται μεθrsquo ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων (Ύμνος ΚΘ΄ 267-283 SC 174 332) Μπαίνοντας ο πιστός σrsquo αυτή τη διαδικασία σrsquo αυτή την εμπειρία ορθότερα επιποθεί περισσότερο τη σχέση και τη γνώση του Θεού στην άληκτη αιωνιότητα Γιατί δεν του αρκεί να Τον γνωρίζει laquoδιrsquo ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματιraquo αλλά ορέγεται να Τον αντικρίσει laquoπρόσωπον πρός πρόσωπονraquo laquoκαθώς ἐστιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12 Α΄ Ιω γ΄ 2) Αυτή η τέλεια γνώση του Θεού ndash όσο δηλαδή μπορεί να laquoχωρέσειraquo ο άνθρωπος σrsquo αυτή ndash θα επιτευχθεί στη βασιλεία των ουρανών Ο Κύριος είπε ότι αυτή η βασιλεία του Θεού είναι η γνώση του Θεού (βλ Ιω ιζ΄ 3) laquoἐν ὁράσειraquo Αν η βιολογική ζωή καθίσταται δυσχερής χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων πολύ περισσότερο η πνευματική ζωή απαιτεί τους δικούς της πνευματικούς νόμους και τις δικές της πνευματικές αισθήσεις Υπάρχει γεύση πνευματική Γεύση των μυστηρίων του Θεού (βλ Ψαλ λγ΄ 9) Υπάρχει πνευματική ακοή Ακοή λεπτή που συλλαμβάνει τα μηνύματα του ουρανού τη φωνή του Θεού μέσα μας Είναι η ακοή στην οποία αναφέρεται ο Κύριος λέγοντας laquoὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτωraquo (Ματθ ια΄ 15) Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και όραση πνευματική Είναι η όραση που δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μας μάτια Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κανείς ενώ είναι τυφλός να βλέπει με μάτια πνευματικά Βέβαια το κεφάλαιο της πνευματικής ζωής που αφορά στη θέα των μυστηρίων του Θεού και του ίδιου του Θεού αναφέρεται σε δυσπρόσιτα πνευματικά ύψη τέτοια που μόνο οι άγιοι μπορούν να τα προσεγγίσουν και να μας μεταδώσουν κάτι από τις εμπειρίες τους και από τον τρόπο προσεγγίσεως και βιώσεώς τους Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εμφανίζει ως οδό που οδηγεί στη θέα στη γνώση και κοινωνία του Θεού την οδό της τηρήσεως των θείων Του εντολών Η τήρηση των εντολών λέγει αναβιβάζει τον άνθρωπο laquoπρος ύψος πνευματικής θεωρίαςraquo έτσι ώστε laquoαὐτόν τε τόν Θεόν ἀπλανῶς ὁρᾷ καί την γενομένην εἰς αὐτόν ἀλλοίωσιν τρανῶς κατανοεῖraquo (Κεφάλαια γνωστικά και θεολογικά εικοσιπέντε 8 Φιλοκαλία ΕΠΕ 19Α 460) laquoΑίφνης λέγει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης η ψυχή βλέπει τον Κύριον και αναγνωρίζει Αυτόνhellip Ο Κύριος γνωρίζεται εν Πνεύματι Αγίω και το Πνεύμα το Άγιον πληροί όλον τον άνθρωπον το πνεύμα την ψυχήν το σώμα αυτού Ούτως ο Θεός γνωρίζεται εν ουρανώ και επί της γηςraquo (Αρχιμ Σωφρονίου [Σαχάρωφ] Άσκησις και θεωρία σελ 128-129) laquoΝῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα οἴδαμεν δέ ότι ἐάν φανερωθῇ ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστιraquo (Α΄ Ιω γ΄ 2) θεολογεί ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής Και ο π Σωφρόνιος (Σαχάρωφ) γράφει σχετικά laquoΚατrsquo ουσίαν ο Θεός παραμένει πάντοτε ο Αυτός εν πάση φανερώσει Αυτού εις τον άνθρωπον ημείς όμως δεν δεχόμεθα Αυτόν κατά τον οφειλόμενον τρόπον Δεν δυνάμεθα να προσλάβωμεν Αυτόν εις το απόλυτον πλήρωμα Αυτού εντός των ορίων της γης εν τούτοις όμως laquoβλέπομενraquo Αυτόν έστω και laquoδιrsquo εσόπτρου εν αινίγματιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12) Και το laquoέσοπτρον τούτο δεν είναι πάντοτε εις τον αυτόν βαθμόν laquoαινιγματώδεςraquo Εξαρτάται εκ του μέτρου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού διά των οποίων εδόθη η Αυτο-αποκάλυψις του Θεού εις ημάςraquo (Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι σελ 248)

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

πνευματικήν ἀναγέννησιν καί ἀνάστασινraquo την οποία ο αναστάς Κύριος εφάπαξ laquoκαί εἰς πάντας τοὐς βιοῦντας ἀνιστάμενος καί τάς συναποθανούσας αὐτῷ τῇ προθέσει καί τῇ πίστει ψυχάς συνεγείρων δίδωσι διά τοῦ Παναγίου αὐτοῦ Πνεύματος δωρούμενος αὐταῖς ἀπεντεῦθεν ἤδη τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶνraquo (Κατήχησις 6η SC 104 44-46) laquoκατῆλθεν ἐν τοῖς κατωτάτοις τοῦ ᾅδουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη λαμβάνει χώρα από το εσπέρας της Παρασκευής έως το πρωί της laquoμιᾶς τῶν σαββάτωνraquo δηλαδή από τότε που εκφώνησε επί του σταυρού το laquoτετέλεσταιraquo και παρέδωσε το πνεύμα laquoεἰς χεῖραςraquo του Πατρός Του (Ιω ιθ΄ 30 Λουκ κγ΄46) μέχρι την ανάστασή Του το πρωί της Κυριακής Κατά το διάστημα αυτό η θεωμένη ψυχή του Κυρίου παραμένει στον άδη Στον άδη κατέρχονταν οι ψυχές όλων των ανθρώπων που έζησαν προ Χριστού δικαίων και αδίκωνμ καθότι όλοι οι άνθρωποι ήταν ένοχοι αμαρτίας και βρίσκονταν υπό το κράτος του θανάτου Άφεση αμαρτιών δεν είχε δοθεί και ο δρόμος προς τη βασιλεία των ουρανών ήταν κλειστόςraquo (πρβ Ρωμ γ΄ 23 Α΄ Πετρ δ΄ 6 Α΄ Τιμ ζ΄ 10 επίσης του αγίου Νικολάου Καβάσιλα laquoΚαί ἱερεῖς γάρ καί κριταί καί προφητῶν κύκλος καί τῶν ἄλλων οἵ περί Θεόν εἴχονhellip οὐδέ σφᾶς αὐτούς ἐγκλημάτων καί δίκης ἔδειξαν καθαρούς ἀλλrsquo ἀπιόντας ἐνθένδε ᾃδης ἐξεδέχετο Δηλαδή laquoΚαι οι ιερείς και οι κριτές και όλοι οι προφήτες και όσοι γενικότερα από τους υπολοίπους ανθρώπους ήταν θεοσεβείς ούτε τους ίδιους τους εαυτούς τους δεν μπόρεσαν να αναδείξουν καθαρούς από κατηγορίες και τιμωρίες [δηλ από την ενοχή της αμαρτίας] αλλrsquo όταν έφευγαν από εδώ ο άδης όλους τους υποδεχότανraquo [Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 5 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 182-183]) Ο Κύριος κατερχόμενος στον άδη κηρύττει το ευαγγέλιο της σωτηρίας στις ψυχές όλων των laquoἀπrsquo αἰῶνοςraquo νεκρών και σώζει τους επιδεκτικούς σωτηρίας (Α΄ Πετρ γ΄ 18-19 δ΄ 6) Καθώς ήταν ο Ίδιος η αυτοζωή απολύτως ελεύθερος από αμαρτία ο Θεός ενανθρωπήσας νίκησε κατά κράτος τον θάνατο και τον άδη και laquoτόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου τοὐτrsquo ἔστι τόν διάβολονraquo (Εβρ β΄ 14) Ο άδης πλέον μοιάζει με δεσμωτήριο του οποίου τις πύλε και τα δεσμά συνέτριψε ο Κύριος ενώ τους δεσμίους laquoἐξήγαγεν ἐκ μέν τοῦ σκότους πρός ἀνέσπερον φῶς πρός δέ ζωήν αἰώνιον ἐκ θανάτουraquo Η κάθοδος του Κυρίου στον άδη είναι laquoνέκρωσις ᾋδου θανάτου θάνατος ἐλευθερία ψυχῶν καί πρός οὐρανούς ἠνεῳγμένη τοῖς βουλομένοις ὁδόςraquo (Μαζίμου πλανούδη PG 147 989A στο Ι Καρμίρη Η εις άδου κάθοδος του Χριστού εξ απόψεως ορθοδόξου σελ 112 όπου και πλουσιότατη πατερική τεκμηρίωση) Μετά Χριστόν στον άδη κατέρχονται οι ψυχές μόνον όσων δεν πίστεψαν στον Χριστό δεν θέλησαν να οικειοποιηθούν τη διά Χριστού σωτηρία και δεν μετανόησαν Ως εκ τούτου όσοι αρνήθηκαν το κήρυγμα του Χριστού προγεύονται στον άδη την οδύνη της αιωνίας κολάσεως στην οποία θα αποπεμφθούν κατά τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου Αντίθετα οι ψυχές όσων πίστεψαν και μετανόησαν μετά θάνατον οδηγούνται laquoἐν κόλποις Ἀβραάμraquo που η Γραφή ονομάζει και παράδεισονraquo (Λουκ κγrsquo 43) όπου προγεύονται τη βασιλεία των ουρανών την οποία θα κληρονομήσουν κατά τη δευτέρα παρουσία Για τη διπλή αυτή μέση κατάσταση των ψυχών βλ Λουκ ις΄ 19-31 Ας διευκρινιστεί τέλος ότι παρά τη χρήση των λέξεων laquoκάθοδοςraquo laquoπύλαιraquo laquoφυλακήraquo ο άδης δεν είναι τόπος αλλά τρόπος υπάρξεων ψυχών laquoᾋδην μή τόπον τινά οὕτως ὀνομαζόμενον οἴεσθαι ἀλλά τινα κατάστασιν ζωῆς ἀειδῆ καί ἀσώματον ἧ τήν ψυχήν ἐμβιοτεύειν παρά τῆς Γραφῆς ἐκδιδασκόμεθαraquo διότι η ασώματος φύσις mdash όπως είναι και αυτή της ψυχής mdash laquoοὐκ ἔχει σχῆμα ἵνα σωματικῶς περισχεθῇ καί οὐ σωματικῶς περιέχεται ἀλλά νοητῶςraquo (Γρηγορίου Νύσσης PG 46 85 και Ιωάννου Δαμασκηνού PG 94853 στο ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ σελ 384) laquoἍπαξ γάρ οἰκειωσάμενος τά ἡμέτερα ἅ ποιεῖν ἐν ἡμῖν αὐτός ταῦτα ἑαυτῷ ἐπιγράφεταιraquo Μία όντως πρωτότυπη προσέγγιση της αφάτου κενώσεως και ταπεινώσεως

του Υιού και Λόγου του θεού Μια άλλη πτυχή της ανεννοήτου απείρου συγκαταβάσεως του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος το Οποίο σμικρύνεται και προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση διά της θείας Του ενανθρωπήσεως Λέγει λοιπόν ο ιερός πατήρ ότι από τη στιγμή που ο Υιός και Λόγος του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση μας ότι εργάζεται διά του μυστηρίου της θείας Του ενανθρωπήσεως πάνω στην πεσμένη και αμαυρωθείσα ανθρώπινη φύση μας αυτό το προσάπτει στον εαυτό Του Σαν δηλαδή να το απολαμβάνει ο Ίδιος Είναι μια ακόμη απόδειξη της ταπεινώσεώς Του της αγάπης Του που laquoστέγειraquo την ασθένειά μας το γεγονός ότι φθάνει μέχρι του σημείου να ταυτίζει τον εαυτό Του μrsquo εμάς Και πράγματι laquoἈνάστασιν Χριστοῦraquo λέμε τη στιγμή κατά την οποία Εκείνος ποτέ δεν εξέπεσε από τη ζωή όντας ο Ίδιος η όντως Ζωή Ένδοξη λέμε την αγία Ανάστασή Του αλλά η δόξα αναφέρεται σrsquo εμάς που είχαμε περιέλθει σε αδοξία και τον εξευτελισμό και όχι σrsquo Αυτόν που ενδόξως υπήρχε προαιωνίως στους κόλπους του ουρανίου Του Πατρός Αυτή είναι η ταπείνωσή Του Μέχρι τέτοιου βαθμού φθάνει η κένωσή Του Ότι μας χαρίζει ότι μας πλουτίζει ότι μας δωρίζει τα προσάπτει στον εαυτό Του σαν κι Αυτός που είναι ο Χαριτοδότης ο Πλούσιος ο Δωρεοδότης να τα έχει ανάγκη ή να τα αποκτά τώρα laquoἀσυγχύτωςraquo Η ένωση της ψυχής του πιστού με την laquoόντως αιωνία ζωήraquo είναι η κατά χάριν κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό η θέωση δηλαδή του ανθρώπου Η ένωση αυτή της κτιστής ψυχής του ανθρώπου με την άκτιστη laquoόντως αιωνία ζωήraquo τον ζωοδότη Κύριο αποκλείει κάθε ουσιαστική ταύτιση ακτίστου και κτιστού Γιrsquo αυτή την ασύγχυτη ένωση της ψυχής μετά του Θεού σημειώνει αλλού ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος laquoὬσπερ ἐν Πατρί καί Υἱῷ και Ἁγίῳ Πνεύματι εἷς Θεός ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως προσκυνεῖται οὕτω πάλιν ἐν Θεῷ καί ψυχῇ καί σώματι ἀδιαιρέτως καί ἀσυγχύτως Θεός κατά χάριν ὁ ἄνθρωπος γίνεται μήτε τοῦ σώματος εἰς ψυχήν μεταβαλλομένου μήτε τῆς ψυχῆς εἰς ψυχήν μεταπηγνυμένης ἀλλά μένων Θεός καθrsquo ὅ Θεός ἐστι καί ἡ ψυχή καθώς ἔχει φύσεως καί το σῶμα καθώς ἐπλάσθη πηλόςraquo (SC 129 130 εξ) Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος (300-390 μΧ) για την ασύγχυτη αυτή ένωση του ακτίστου Θεού με την κτιστή ψυχή του ανθρώπου γράφει τα εξής laquoἈλλrsquo ἐνταῦθα θεώρει καί διάκρινον καί σύνες πῶς ἄκουσον οὗτος Θεός αὗτη οὐ Θεός οὗτος Κύριος αὗτη δούλη οὗτος κτίστης αὗτη κτίσμα οὗτος ποιητής αὗτη ποίημα Οὐδέν κοινόν τῆς αὐτοῦ φύσεως καία αὐτῆς τυγχάνει ἀλλά διά την ἄπειρον καί ἄρρητον καί ἀνεννόητον ἀγάπην καί εὐσπλαγχνίαν αὐτοῦ εὐδόκησεν εἰς τοῦτο τό ποίημα καί κτίσμα νοερόν καί τίμιον καί ἐξαίρετον ἔργον ἐνοικῆσαι ὥς φησιν ἡ Γραφή εἰς τό εἶναι ἡμᾶς ἀπαρχήν τινα τῶν αὐτοῦ κτισμάτων εἰς τήν αὐτοῦ σοφίαν καί κοινωνίαν εἰς ἴδιον κατοικητήριον εἰς ἰδίαν καί καθαράν νύμφηνraquo (PG 34 816BC) laquoτῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇraquo Πρβ laquoταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάςraquo και laquoΝεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίνraquo όπου λέγει ότι είναι νεκροί όσοι δεν έχουν πίστη ζωντανή διά των έργων Πρόκειται για μια άλλη αντίληψη περί ζωής και θανάτου την κατά Θεόν αντίληψη η οποία προβάλλει κατά τρόπο σαφή μέσα στην Αγία Γραφή παράλληλα με τη χρήση των σχετικών λέξεων (laquoθάνατοςraquolaquoνεκρόςraquo κλπ) υπό τη συνήθη έννοια τους Έτσι θάνατος θεωρείται κατrsquoεξοχήν ο πνευματικός που είναι ο χωρισμός της ψυχής από τον Θεό με τη συστηματική διάπραξη της αμαρτίας για την οποία ο άνθρωπος δεν μετανοεί Ο βιολογικός θάνατος δηλαδή ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα αποτελεί απλώς συνέπεια του πνευαμτικού laquoδευτέρου λόγου λεπτομέρειανraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ βιβλίον Ζ΄ κεφ Α΄ 1 Η έννοια του θανάτου κατά την Γραφήν σελ 369-370) Ήδη στις πρώτες σελίδες της Γενέσεως διαβάζουμε ότι ο Θεός είχε προειδοποιήσει τους πρωτοπλάστους laquoᾗ δrsquo ἄν ἡμέρα φάγητεraquo από το δέντρο laquoτοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόνraquo

laquoθανάτῳ ἀποθανεῖσθεraquo (β΄ 17) Είναι γνωστό όμως ότι δεν πέθαναν την ημέρα της παραβάσεως της θείας εντολής παρά μόνο πνευματικά Χωρίσθηκαν από τον Θεό εξορίστηκαν από τον παράδεισο της τρυφής απέκτησαν παιδιά και μετά από πολλά χρόνια γεύθηκαν και τον σωματικό θάνατο (βλ Γεν ε΄ 5) Ομοίως στην Καινή Διαθήκη ο Πατέρας της παραβολής του ασώτου δηλώνει ότι ο γυιός του laquoνεκρός ἦν καί ἀνέζησεraquo (Λουκ ιε΄ 32) ήταν νεκρός τον καιρό της αποστασίας του και διά της μετανοίας καί επιστροφής κοντά Του (στον Θεό Πατέρα) ανέζησε και ο απόστολος Παύλος γράφει προς τους Εφεσίους ότι ο Θεός αυτούς laquoκαί ὄντας νεκρούς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷraquo (β΄ 5) Αντιστρόφως ο Κύριος διαβεβαίωσε για τους πατριάρχες Αβραάμ Ισαάκ και Ιακώβ που προ πολλού είχαν πεθάνει ότι ήταν ζωντανοί (Ματθ κβ΄ 32) Θάνατος λοιπόν είναι κυρίως η αποξένωση από το Θεό που είναι η ζωή Ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού μας δήλωσε κατηγορηματικά ότι laquoἐγώ εἰμί ἡ ζωήraquo (Ιω ιδ΄ 6) και μας διαβεβαίωσε ότι όποιος τηρεί τον λόγο Του laquoθάνατον οὐ μή θεωρήσῃ εἰς τόν αἰῶναraquo (Ιω η΄ 51) Οι Πατέρες μάλιστα χρησιμοποιούν μια άλλη λέξη Λέγουν ότι ο Θεός είναι laquoαυτοζωήraquo (Ιωάννης Δαμασκηνός PG 94 808D Γρηγόριος Νύσσης PG 45 797A κα βλ στο λεξικό του Lampe στο οικείο λήμμα) Δηλαδή δεν έχει ζωή κατά μετοχήν αλλrsquo εξ εαυτού είναι η ζωή κατrsquo απόλυτη έννοια και άρα δεν μπορεί να νοηθεί ζωή μακράν του Θεού Κατrsquo επέκτασιν και η αιώνιος ζωή η βασιλεία των ουρανών δεν είναι τίποτε άλλο παρά γνώση εμπειρική του Θεού ένωση με τον Θεό κοινωνία της αυτοζωής στην πληρότητά της (βλ Ιω ιζ΄ 3 Α΄ Ιω α΄ 3 γ΄ 2) laquoἐν γνώσειraquo Το θέμα της γνώσεως του θεού στην ορθόδοξη πνευματικότητα είναι μεγάλο αλλά και αναγκαίο να το κατέχει ο πιστός Πρώτα απrsquo όλα ο ίδιος ο Θεός δε μας θέλει κοντά Του άβουλα όντα ανελεύθερα βυθισμένα μέσα στο γνόφο της άγνοιας Είναι Θεός που γιrsquo αυτό ακριβώς αποκαλύπτει τον εαυτό Του έτσι ώστε να Τον γνωρίσουμε Γίνεται μεθεκτός απrsquo τους πιστούς σε μια ανώτερη δυνατότητα γνώσεως και εμπειρίας Ο Θεός δεν ζητεί από τους πιστούς Του μια διανοητική επιστημονική γνώση περί του προσώπου Του Βέβαια δεν είναι λάθος μια τέτοια διανοητική laquoγνώσηraquo Λάθος είναι να την ταυτίσουμε με τη βαθύτερη γνώση του Θεού που είναι περισσότερο βιωματική εμπειρία και λιγότερο διανοητική προσέγγιση Γιατί η γνώση του Θεού δεν είναι μια ανακάλυψη αλλά μια αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο Ο θεός αποκαλύπτει στον ερευνώντα άνθρωπο τον εαυτό Του Συνάπτει με τον κάθε άνθρωπο μια προσωπική διαθήκη Δεν αρέσκεται στο να έχουμε γνώσεις γιrsquo Αυτόν από τις μαρτυρίες άλλων αλλrsquo ο Ίδιος εμφανίζεται και παρέχει τη δική Του γνώση και ο άνθρωπος συνάπτει δική του προσωπική γνωριμία με τον Θεό Αυτή η γνωριμία δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο που συντελείται Γίνεται σε περίοδο που δεν την περιμένει ο άνθρωπος ή μπορεί να έλθει κατόπιν οδυνηρής αναζήτησης Μπορεί ακόμη να συμβεί σε άνθρωπο ο οποίος πολεμά τον Θεό όπως ο απόστολος Παύλος Αρχικά λοιπόν ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό Του στον άνθρωπο προκειμένου αυτός να ενθουσιαστεί από τη γλυκύτητα της γνώσεώς Του και νrsquo αρχίσει να Τον αναζητεί με πόθο και αγώνα πνευματικό Έτσι ο άνθρωπος προβιβάζεται στη γνώση του Θεού διά των ιερών μυστηρίων και της εργασίας των αγίων εντολών του Χριστού (πρβ Ιω ιδ΄ 21 23) και ταυτόχρονα έχει τη διαρκή αίσθηση ότι Τον αγνοεί Ή ορθότερα αισθάνεται ότι το μόνο καταληπτό απrsquo τον Θεό είναι η ακαταληψία Του Αυτή η ενσυνείδητη γνώση του Θεού γεννά περισσότερα ερωτήματα στον άνθρωπο απrsquo όσα απαντά Διότι μυστήριο ανεξιχνίαστο και απερίγραπτο είναι ο Θεός Όμως ο άνθρωπος δεν απογοητεύεται από την αδυναμία του να κατανοήσει πλήρως τον Θεό Αυτή η πνευματική αίσθηση που ήδη έχει αποκτήσει τόν γεμίζει με κάποια άρρητη γλυκύτητα και τον ωθεί σε εντονότερη αναζήτηση του Θεού

Τα βιώματα μιας τέτοιας εμπειρικής αποκαλυπτικής γνώσεως είναι κατά τον άγιο Συμεών laquoνῷ καί λόγῳ ἀκατάληπτα καί ἄφρασταraquo (Ύμνος ΚΘ΄ 284-293 SC 174 334) laquoΠῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ πῶς δέ μακράν σε βλέπω πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ ἐν ουρανῷ δrsquo ὁρῶ σεraquo (Ύμνος Ζ΄ 1-2 SC 156 208) Γιrsquo αυτό και ο ίδιος ο ιερός Πατήρ συμβουλεύει Για τα θέματα αυτά laquoμή ἐρώτα μή ἐρεύνα μή ἐκζήτειraquo Αφού ο άνθρωπος αδυνατεί να μετρήσει τις σταγόνες της βροχής ή την άμμο της θαλάσσης laquoπῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν ἥν ἐνδείκνυται μεθrsquo ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων (Ύμνος ΚΘ΄ 267-283 SC 174 332) Μπαίνοντας ο πιστός σrsquo αυτή τη διαδικασία σrsquo αυτή την εμπειρία ορθότερα επιποθεί περισσότερο τη σχέση και τη γνώση του Θεού στην άληκτη αιωνιότητα Γιατί δεν του αρκεί να Τον γνωρίζει laquoδιrsquo ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματιraquo αλλά ορέγεται να Τον αντικρίσει laquoπρόσωπον πρός πρόσωπονraquo laquoκαθώς ἐστιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12 Α΄ Ιω γ΄ 2) Αυτή η τέλεια γνώση του Θεού ndash όσο δηλαδή μπορεί να laquoχωρέσειraquo ο άνθρωπος σrsquo αυτή ndash θα επιτευχθεί στη βασιλεία των ουρανών Ο Κύριος είπε ότι αυτή η βασιλεία του Θεού είναι η γνώση του Θεού (βλ Ιω ιζ΄ 3) laquoἐν ὁράσειraquo Αν η βιολογική ζωή καθίσταται δυσχερής χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων πολύ περισσότερο η πνευματική ζωή απαιτεί τους δικούς της πνευματικούς νόμους και τις δικές της πνευματικές αισθήσεις Υπάρχει γεύση πνευματική Γεύση των μυστηρίων του Θεού (βλ Ψαλ λγ΄ 9) Υπάρχει πνευματική ακοή Ακοή λεπτή που συλλαμβάνει τα μηνύματα του ουρανού τη φωνή του Θεού μέσα μας Είναι η ακοή στην οποία αναφέρεται ο Κύριος λέγοντας laquoὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτωraquo (Ματθ ια΄ 15) Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και όραση πνευματική Είναι η όραση που δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μας μάτια Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κανείς ενώ είναι τυφλός να βλέπει με μάτια πνευματικά Βέβαια το κεφάλαιο της πνευματικής ζωής που αφορά στη θέα των μυστηρίων του Θεού και του ίδιου του Θεού αναφέρεται σε δυσπρόσιτα πνευματικά ύψη τέτοια που μόνο οι άγιοι μπορούν να τα προσεγγίσουν και να μας μεταδώσουν κάτι από τις εμπειρίες τους και από τον τρόπο προσεγγίσεως και βιώσεώς τους Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εμφανίζει ως οδό που οδηγεί στη θέα στη γνώση και κοινωνία του Θεού την οδό της τηρήσεως των θείων Του εντολών Η τήρηση των εντολών λέγει αναβιβάζει τον άνθρωπο laquoπρος ύψος πνευματικής θεωρίαςraquo έτσι ώστε laquoαὐτόν τε τόν Θεόν ἀπλανῶς ὁρᾷ καί την γενομένην εἰς αὐτόν ἀλλοίωσιν τρανῶς κατανοεῖraquo (Κεφάλαια γνωστικά και θεολογικά εικοσιπέντε 8 Φιλοκαλία ΕΠΕ 19Α 460) laquoΑίφνης λέγει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης η ψυχή βλέπει τον Κύριον και αναγνωρίζει Αυτόνhellip Ο Κύριος γνωρίζεται εν Πνεύματι Αγίω και το Πνεύμα το Άγιον πληροί όλον τον άνθρωπον το πνεύμα την ψυχήν το σώμα αυτού Ούτως ο Θεός γνωρίζεται εν ουρανώ και επί της γηςraquo (Αρχιμ Σωφρονίου [Σαχάρωφ] Άσκησις και θεωρία σελ 128-129) laquoΝῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα οἴδαμεν δέ ότι ἐάν φανερωθῇ ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστιraquo (Α΄ Ιω γ΄ 2) θεολογεί ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής Και ο π Σωφρόνιος (Σαχάρωφ) γράφει σχετικά laquoΚατrsquo ουσίαν ο Θεός παραμένει πάντοτε ο Αυτός εν πάση φανερώσει Αυτού εις τον άνθρωπον ημείς όμως δεν δεχόμεθα Αυτόν κατά τον οφειλόμενον τρόπον Δεν δυνάμεθα να προσλάβωμεν Αυτόν εις το απόλυτον πλήρωμα Αυτού εντός των ορίων της γης εν τούτοις όμως laquoβλέπομενraquo Αυτόν έστω και laquoδιrsquo εσόπτρου εν αινίγματιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12) Και το laquoέσοπτρον τούτο δεν είναι πάντοτε εις τον αυτόν βαθμόν laquoαινιγματώδεςraquo Εξαρτάται εκ του μέτρου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού διά των οποίων εδόθη η Αυτο-αποκάλυψις του Θεού εις ημάςraquo (Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι σελ 248)

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

του Υιού και Λόγου του θεού Μια άλλη πτυχή της ανεννοήτου απείρου συγκαταβάσεως του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος το Οποίο σμικρύνεται και προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση διά της θείας Του ενανθρωπήσεως Λέγει λοιπόν ο ιερός πατήρ ότι από τη στιγμή που ο Υιός και Λόγος του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση μας ότι εργάζεται διά του μυστηρίου της θείας Του ενανθρωπήσεως πάνω στην πεσμένη και αμαυρωθείσα ανθρώπινη φύση μας αυτό το προσάπτει στον εαυτό Του Σαν δηλαδή να το απολαμβάνει ο Ίδιος Είναι μια ακόμη απόδειξη της ταπεινώσεώς Του της αγάπης Του που laquoστέγειraquo την ασθένειά μας το γεγονός ότι φθάνει μέχρι του σημείου να ταυτίζει τον εαυτό Του μrsquo εμάς Και πράγματι laquoἈνάστασιν Χριστοῦraquo λέμε τη στιγμή κατά την οποία Εκείνος ποτέ δεν εξέπεσε από τη ζωή όντας ο Ίδιος η όντως Ζωή Ένδοξη λέμε την αγία Ανάστασή Του αλλά η δόξα αναφέρεται σrsquo εμάς που είχαμε περιέλθει σε αδοξία και τον εξευτελισμό και όχι σrsquo Αυτόν που ενδόξως υπήρχε προαιωνίως στους κόλπους του ουρανίου Του Πατρός Αυτή είναι η ταπείνωσή Του Μέχρι τέτοιου βαθμού φθάνει η κένωσή Του Ότι μας χαρίζει ότι μας πλουτίζει ότι μας δωρίζει τα προσάπτει στον εαυτό Του σαν κι Αυτός που είναι ο Χαριτοδότης ο Πλούσιος ο Δωρεοδότης να τα έχει ανάγκη ή να τα αποκτά τώρα laquoἀσυγχύτωςraquo Η ένωση της ψυχής του πιστού με την laquoόντως αιωνία ζωήraquo είναι η κατά χάριν κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό η θέωση δηλαδή του ανθρώπου Η ένωση αυτή της κτιστής ψυχής του ανθρώπου με την άκτιστη laquoόντως αιωνία ζωήraquo τον ζωοδότη Κύριο αποκλείει κάθε ουσιαστική ταύτιση ακτίστου και κτιστού Γιrsquo αυτή την ασύγχυτη ένωση της ψυχής μετά του Θεού σημειώνει αλλού ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος laquoὬσπερ ἐν Πατρί καί Υἱῷ και Ἁγίῳ Πνεύματι εἷς Θεός ἀσυγχύτως καί ἀδιαιρέτως προσκυνεῖται οὕτω πάλιν ἐν Θεῷ καί ψυχῇ καί σώματι ἀδιαιρέτως καί ἀσυγχύτως Θεός κατά χάριν ὁ ἄνθρωπος γίνεται μήτε τοῦ σώματος εἰς ψυχήν μεταβαλλομένου μήτε τῆς ψυχῆς εἰς ψυχήν μεταπηγνυμένης ἀλλά μένων Θεός καθrsquo ὅ Θεός ἐστι καί ἡ ψυχή καθώς ἔχει φύσεως καί το σῶμα καθώς ἐπλάσθη πηλόςraquo (SC 129 130 εξ) Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος (300-390 μΧ) για την ασύγχυτη αυτή ένωση του ακτίστου Θεού με την κτιστή ψυχή του ανθρώπου γράφει τα εξής laquoἈλλrsquo ἐνταῦθα θεώρει καί διάκρινον καί σύνες πῶς ἄκουσον οὗτος Θεός αὗτη οὐ Θεός οὗτος Κύριος αὗτη δούλη οὗτος κτίστης αὗτη κτίσμα οὗτος ποιητής αὗτη ποίημα Οὐδέν κοινόν τῆς αὐτοῦ φύσεως καία αὐτῆς τυγχάνει ἀλλά διά την ἄπειρον καί ἄρρητον καί ἀνεννόητον ἀγάπην καί εὐσπλαγχνίαν αὐτοῦ εὐδόκησεν εἰς τοῦτο τό ποίημα καί κτίσμα νοερόν καί τίμιον καί ἐξαίρετον ἔργον ἐνοικῆσαι ὥς φησιν ἡ Γραφή εἰς τό εἶναι ἡμᾶς ἀπαρχήν τινα τῶν αὐτοῦ κτισμάτων εἰς τήν αὐτοῦ σοφίαν καί κοινωνίαν εἰς ἴδιον κατοικητήριον εἰς ἰδίαν καί καθαράν νύμφηνraquo (PG 34 816BC) laquoτῇ ὄντως αἰωνίᾳ ζωῇraquo Πρβ laquoταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐξανιστᾷ νεκράς οὔσας ὁμολογουμένως αὐτάςraquo και laquoΝεκρά οὖν ἐστιν ἡ τοιαύτη πίστις τούτου γε ἕνεκα μᾶλλον δέ νεκροί οἱ ταύτην χωρίς τῶν ἔργων κεκτημένοι εἰσίνraquo όπου λέγει ότι είναι νεκροί όσοι δεν έχουν πίστη ζωντανή διά των έργων Πρόκειται για μια άλλη αντίληψη περί ζωής και θανάτου την κατά Θεόν αντίληψη η οποία προβάλλει κατά τρόπο σαφή μέσα στην Αγία Γραφή παράλληλα με τη χρήση των σχετικών λέξεων (laquoθάνατοςraquolaquoνεκρόςraquo κλπ) υπό τη συνήθη έννοια τους Έτσι θάνατος θεωρείται κατrsquoεξοχήν ο πνευματικός που είναι ο χωρισμός της ψυχής από τον Θεό με τη συστηματική διάπραξη της αμαρτίας για την οποία ο άνθρωπος δεν μετανοεί Ο βιολογικός θάνατος δηλαδή ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα αποτελεί απλώς συνέπεια του πνευαμτικού laquoδευτέρου λόγου λεπτομέρειανraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Δογματική τομ Γ΄ βιβλίον Ζ΄ κεφ Α΄ 1 Η έννοια του θανάτου κατά την Γραφήν σελ 369-370) Ήδη στις πρώτες σελίδες της Γενέσεως διαβάζουμε ότι ο Θεός είχε προειδοποιήσει τους πρωτοπλάστους laquoᾗ δrsquo ἄν ἡμέρα φάγητεraquo από το δέντρο laquoτοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόνraquo

laquoθανάτῳ ἀποθανεῖσθεraquo (β΄ 17) Είναι γνωστό όμως ότι δεν πέθαναν την ημέρα της παραβάσεως της θείας εντολής παρά μόνο πνευματικά Χωρίσθηκαν από τον Θεό εξορίστηκαν από τον παράδεισο της τρυφής απέκτησαν παιδιά και μετά από πολλά χρόνια γεύθηκαν και τον σωματικό θάνατο (βλ Γεν ε΄ 5) Ομοίως στην Καινή Διαθήκη ο Πατέρας της παραβολής του ασώτου δηλώνει ότι ο γυιός του laquoνεκρός ἦν καί ἀνέζησεraquo (Λουκ ιε΄ 32) ήταν νεκρός τον καιρό της αποστασίας του και διά της μετανοίας καί επιστροφής κοντά Του (στον Θεό Πατέρα) ανέζησε και ο απόστολος Παύλος γράφει προς τους Εφεσίους ότι ο Θεός αυτούς laquoκαί ὄντας νεκρούς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷraquo (β΄ 5) Αντιστρόφως ο Κύριος διαβεβαίωσε για τους πατριάρχες Αβραάμ Ισαάκ και Ιακώβ που προ πολλού είχαν πεθάνει ότι ήταν ζωντανοί (Ματθ κβ΄ 32) Θάνατος λοιπόν είναι κυρίως η αποξένωση από το Θεό που είναι η ζωή Ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού μας δήλωσε κατηγορηματικά ότι laquoἐγώ εἰμί ἡ ζωήraquo (Ιω ιδ΄ 6) και μας διαβεβαίωσε ότι όποιος τηρεί τον λόγο Του laquoθάνατον οὐ μή θεωρήσῃ εἰς τόν αἰῶναraquo (Ιω η΄ 51) Οι Πατέρες μάλιστα χρησιμοποιούν μια άλλη λέξη Λέγουν ότι ο Θεός είναι laquoαυτοζωήraquo (Ιωάννης Δαμασκηνός PG 94 808D Γρηγόριος Νύσσης PG 45 797A κα βλ στο λεξικό του Lampe στο οικείο λήμμα) Δηλαδή δεν έχει ζωή κατά μετοχήν αλλrsquo εξ εαυτού είναι η ζωή κατrsquo απόλυτη έννοια και άρα δεν μπορεί να νοηθεί ζωή μακράν του Θεού Κατrsquo επέκτασιν και η αιώνιος ζωή η βασιλεία των ουρανών δεν είναι τίποτε άλλο παρά γνώση εμπειρική του Θεού ένωση με τον Θεό κοινωνία της αυτοζωής στην πληρότητά της (βλ Ιω ιζ΄ 3 Α΄ Ιω α΄ 3 γ΄ 2) laquoἐν γνώσειraquo Το θέμα της γνώσεως του θεού στην ορθόδοξη πνευματικότητα είναι μεγάλο αλλά και αναγκαίο να το κατέχει ο πιστός Πρώτα απrsquo όλα ο ίδιος ο Θεός δε μας θέλει κοντά Του άβουλα όντα ανελεύθερα βυθισμένα μέσα στο γνόφο της άγνοιας Είναι Θεός που γιrsquo αυτό ακριβώς αποκαλύπτει τον εαυτό Του έτσι ώστε να Τον γνωρίσουμε Γίνεται μεθεκτός απrsquo τους πιστούς σε μια ανώτερη δυνατότητα γνώσεως και εμπειρίας Ο Θεός δεν ζητεί από τους πιστούς Του μια διανοητική επιστημονική γνώση περί του προσώπου Του Βέβαια δεν είναι λάθος μια τέτοια διανοητική laquoγνώσηraquo Λάθος είναι να την ταυτίσουμε με τη βαθύτερη γνώση του Θεού που είναι περισσότερο βιωματική εμπειρία και λιγότερο διανοητική προσέγγιση Γιατί η γνώση του Θεού δεν είναι μια ανακάλυψη αλλά μια αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο Ο θεός αποκαλύπτει στον ερευνώντα άνθρωπο τον εαυτό Του Συνάπτει με τον κάθε άνθρωπο μια προσωπική διαθήκη Δεν αρέσκεται στο να έχουμε γνώσεις γιrsquo Αυτόν από τις μαρτυρίες άλλων αλλrsquo ο Ίδιος εμφανίζεται και παρέχει τη δική Του γνώση και ο άνθρωπος συνάπτει δική του προσωπική γνωριμία με τον Θεό Αυτή η γνωριμία δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο που συντελείται Γίνεται σε περίοδο που δεν την περιμένει ο άνθρωπος ή μπορεί να έλθει κατόπιν οδυνηρής αναζήτησης Μπορεί ακόμη να συμβεί σε άνθρωπο ο οποίος πολεμά τον Θεό όπως ο απόστολος Παύλος Αρχικά λοιπόν ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό Του στον άνθρωπο προκειμένου αυτός να ενθουσιαστεί από τη γλυκύτητα της γνώσεώς Του και νrsquo αρχίσει να Τον αναζητεί με πόθο και αγώνα πνευματικό Έτσι ο άνθρωπος προβιβάζεται στη γνώση του Θεού διά των ιερών μυστηρίων και της εργασίας των αγίων εντολών του Χριστού (πρβ Ιω ιδ΄ 21 23) και ταυτόχρονα έχει τη διαρκή αίσθηση ότι Τον αγνοεί Ή ορθότερα αισθάνεται ότι το μόνο καταληπτό απrsquo τον Θεό είναι η ακαταληψία Του Αυτή η ενσυνείδητη γνώση του Θεού γεννά περισσότερα ερωτήματα στον άνθρωπο απrsquo όσα απαντά Διότι μυστήριο ανεξιχνίαστο και απερίγραπτο είναι ο Θεός Όμως ο άνθρωπος δεν απογοητεύεται από την αδυναμία του να κατανοήσει πλήρως τον Θεό Αυτή η πνευματική αίσθηση που ήδη έχει αποκτήσει τόν γεμίζει με κάποια άρρητη γλυκύτητα και τον ωθεί σε εντονότερη αναζήτηση του Θεού

Τα βιώματα μιας τέτοιας εμπειρικής αποκαλυπτικής γνώσεως είναι κατά τον άγιο Συμεών laquoνῷ καί λόγῳ ἀκατάληπτα καί ἄφρασταraquo (Ύμνος ΚΘ΄ 284-293 SC 174 334) laquoΠῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ πῶς δέ μακράν σε βλέπω πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ ἐν ουρανῷ δrsquo ὁρῶ σεraquo (Ύμνος Ζ΄ 1-2 SC 156 208) Γιrsquo αυτό και ο ίδιος ο ιερός Πατήρ συμβουλεύει Για τα θέματα αυτά laquoμή ἐρώτα μή ἐρεύνα μή ἐκζήτειraquo Αφού ο άνθρωπος αδυνατεί να μετρήσει τις σταγόνες της βροχής ή την άμμο της θαλάσσης laquoπῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν ἥν ἐνδείκνυται μεθrsquo ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων (Ύμνος ΚΘ΄ 267-283 SC 174 332) Μπαίνοντας ο πιστός σrsquo αυτή τη διαδικασία σrsquo αυτή την εμπειρία ορθότερα επιποθεί περισσότερο τη σχέση και τη γνώση του Θεού στην άληκτη αιωνιότητα Γιατί δεν του αρκεί να Τον γνωρίζει laquoδιrsquo ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματιraquo αλλά ορέγεται να Τον αντικρίσει laquoπρόσωπον πρός πρόσωπονraquo laquoκαθώς ἐστιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12 Α΄ Ιω γ΄ 2) Αυτή η τέλεια γνώση του Θεού ndash όσο δηλαδή μπορεί να laquoχωρέσειraquo ο άνθρωπος σrsquo αυτή ndash θα επιτευχθεί στη βασιλεία των ουρανών Ο Κύριος είπε ότι αυτή η βασιλεία του Θεού είναι η γνώση του Θεού (βλ Ιω ιζ΄ 3) laquoἐν ὁράσειraquo Αν η βιολογική ζωή καθίσταται δυσχερής χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων πολύ περισσότερο η πνευματική ζωή απαιτεί τους δικούς της πνευματικούς νόμους και τις δικές της πνευματικές αισθήσεις Υπάρχει γεύση πνευματική Γεύση των μυστηρίων του Θεού (βλ Ψαλ λγ΄ 9) Υπάρχει πνευματική ακοή Ακοή λεπτή που συλλαμβάνει τα μηνύματα του ουρανού τη φωνή του Θεού μέσα μας Είναι η ακοή στην οποία αναφέρεται ο Κύριος λέγοντας laquoὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτωraquo (Ματθ ια΄ 15) Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και όραση πνευματική Είναι η όραση που δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μας μάτια Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κανείς ενώ είναι τυφλός να βλέπει με μάτια πνευματικά Βέβαια το κεφάλαιο της πνευματικής ζωής που αφορά στη θέα των μυστηρίων του Θεού και του ίδιου του Θεού αναφέρεται σε δυσπρόσιτα πνευματικά ύψη τέτοια που μόνο οι άγιοι μπορούν να τα προσεγγίσουν και να μας μεταδώσουν κάτι από τις εμπειρίες τους και από τον τρόπο προσεγγίσεως και βιώσεώς τους Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εμφανίζει ως οδό που οδηγεί στη θέα στη γνώση και κοινωνία του Θεού την οδό της τηρήσεως των θείων Του εντολών Η τήρηση των εντολών λέγει αναβιβάζει τον άνθρωπο laquoπρος ύψος πνευματικής θεωρίαςraquo έτσι ώστε laquoαὐτόν τε τόν Θεόν ἀπλανῶς ὁρᾷ καί την γενομένην εἰς αὐτόν ἀλλοίωσιν τρανῶς κατανοεῖraquo (Κεφάλαια γνωστικά και θεολογικά εικοσιπέντε 8 Φιλοκαλία ΕΠΕ 19Α 460) laquoΑίφνης λέγει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης η ψυχή βλέπει τον Κύριον και αναγνωρίζει Αυτόνhellip Ο Κύριος γνωρίζεται εν Πνεύματι Αγίω και το Πνεύμα το Άγιον πληροί όλον τον άνθρωπον το πνεύμα την ψυχήν το σώμα αυτού Ούτως ο Θεός γνωρίζεται εν ουρανώ και επί της γηςraquo (Αρχιμ Σωφρονίου [Σαχάρωφ] Άσκησις και θεωρία σελ 128-129) laquoΝῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα οἴδαμεν δέ ότι ἐάν φανερωθῇ ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστιraquo (Α΄ Ιω γ΄ 2) θεολογεί ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής Και ο π Σωφρόνιος (Σαχάρωφ) γράφει σχετικά laquoΚατrsquo ουσίαν ο Θεός παραμένει πάντοτε ο Αυτός εν πάση φανερώσει Αυτού εις τον άνθρωπον ημείς όμως δεν δεχόμεθα Αυτόν κατά τον οφειλόμενον τρόπον Δεν δυνάμεθα να προσλάβωμεν Αυτόν εις το απόλυτον πλήρωμα Αυτού εντός των ορίων της γης εν τούτοις όμως laquoβλέπομενraquo Αυτόν έστω και laquoδιrsquo εσόπτρου εν αινίγματιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12) Και το laquoέσοπτρον τούτο δεν είναι πάντοτε εις τον αυτόν βαθμόν laquoαινιγματώδεςraquo Εξαρτάται εκ του μέτρου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού διά των οποίων εδόθη η Αυτο-αποκάλυψις του Θεού εις ημάςraquo (Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι σελ 248)

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

laquoθανάτῳ ἀποθανεῖσθεraquo (β΄ 17) Είναι γνωστό όμως ότι δεν πέθαναν την ημέρα της παραβάσεως της θείας εντολής παρά μόνο πνευματικά Χωρίσθηκαν από τον Θεό εξορίστηκαν από τον παράδεισο της τρυφής απέκτησαν παιδιά και μετά από πολλά χρόνια γεύθηκαν και τον σωματικό θάνατο (βλ Γεν ε΄ 5) Ομοίως στην Καινή Διαθήκη ο Πατέρας της παραβολής του ασώτου δηλώνει ότι ο γυιός του laquoνεκρός ἦν καί ἀνέζησεraquo (Λουκ ιε΄ 32) ήταν νεκρός τον καιρό της αποστασίας του και διά της μετανοίας καί επιστροφής κοντά Του (στον Θεό Πατέρα) ανέζησε και ο απόστολος Παύλος γράφει προς τους Εφεσίους ότι ο Θεός αυτούς laquoκαί ὄντας νεκρούς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷraquo (β΄ 5) Αντιστρόφως ο Κύριος διαβεβαίωσε για τους πατριάρχες Αβραάμ Ισαάκ και Ιακώβ που προ πολλού είχαν πεθάνει ότι ήταν ζωντανοί (Ματθ κβ΄ 32) Θάνατος λοιπόν είναι κυρίως η αποξένωση από το Θεό που είναι η ζωή Ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού μας δήλωσε κατηγορηματικά ότι laquoἐγώ εἰμί ἡ ζωήraquo (Ιω ιδ΄ 6) και μας διαβεβαίωσε ότι όποιος τηρεί τον λόγο Του laquoθάνατον οὐ μή θεωρήσῃ εἰς τόν αἰῶναraquo (Ιω η΄ 51) Οι Πατέρες μάλιστα χρησιμοποιούν μια άλλη λέξη Λέγουν ότι ο Θεός είναι laquoαυτοζωήraquo (Ιωάννης Δαμασκηνός PG 94 808D Γρηγόριος Νύσσης PG 45 797A κα βλ στο λεξικό του Lampe στο οικείο λήμμα) Δηλαδή δεν έχει ζωή κατά μετοχήν αλλrsquo εξ εαυτού είναι η ζωή κατrsquo απόλυτη έννοια και άρα δεν μπορεί να νοηθεί ζωή μακράν του Θεού Κατrsquo επέκτασιν και η αιώνιος ζωή η βασιλεία των ουρανών δεν είναι τίποτε άλλο παρά γνώση εμπειρική του Θεού ένωση με τον Θεό κοινωνία της αυτοζωής στην πληρότητά της (βλ Ιω ιζ΄ 3 Α΄ Ιω α΄ 3 γ΄ 2) laquoἐν γνώσειraquo Το θέμα της γνώσεως του θεού στην ορθόδοξη πνευματικότητα είναι μεγάλο αλλά και αναγκαίο να το κατέχει ο πιστός Πρώτα απrsquo όλα ο ίδιος ο Θεός δε μας θέλει κοντά Του άβουλα όντα ανελεύθερα βυθισμένα μέσα στο γνόφο της άγνοιας Είναι Θεός που γιrsquo αυτό ακριβώς αποκαλύπτει τον εαυτό Του έτσι ώστε να Τον γνωρίσουμε Γίνεται μεθεκτός απrsquo τους πιστούς σε μια ανώτερη δυνατότητα γνώσεως και εμπειρίας Ο Θεός δεν ζητεί από τους πιστούς Του μια διανοητική επιστημονική γνώση περί του προσώπου Του Βέβαια δεν είναι λάθος μια τέτοια διανοητική laquoγνώσηraquo Λάθος είναι να την ταυτίσουμε με τη βαθύτερη γνώση του Θεού που είναι περισσότερο βιωματική εμπειρία και λιγότερο διανοητική προσέγγιση Γιατί η γνώση του Θεού δεν είναι μια ανακάλυψη αλλά μια αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο Ο θεός αποκαλύπτει στον ερευνώντα άνθρωπο τον εαυτό Του Συνάπτει με τον κάθε άνθρωπο μια προσωπική διαθήκη Δεν αρέσκεται στο να έχουμε γνώσεις γιrsquo Αυτόν από τις μαρτυρίες άλλων αλλrsquo ο Ίδιος εμφανίζεται και παρέχει τη δική Του γνώση και ο άνθρωπος συνάπτει δική του προσωπική γνωριμία με τον Θεό Αυτή η γνωριμία δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο που συντελείται Γίνεται σε περίοδο που δεν την περιμένει ο άνθρωπος ή μπορεί να έλθει κατόπιν οδυνηρής αναζήτησης Μπορεί ακόμη να συμβεί σε άνθρωπο ο οποίος πολεμά τον Θεό όπως ο απόστολος Παύλος Αρχικά λοιπόν ο Θεός αποκαλύπτει τον εαυτό Του στον άνθρωπο προκειμένου αυτός να ενθουσιαστεί από τη γλυκύτητα της γνώσεώς Του και νrsquo αρχίσει να Τον αναζητεί με πόθο και αγώνα πνευματικό Έτσι ο άνθρωπος προβιβάζεται στη γνώση του Θεού διά των ιερών μυστηρίων και της εργασίας των αγίων εντολών του Χριστού (πρβ Ιω ιδ΄ 21 23) και ταυτόχρονα έχει τη διαρκή αίσθηση ότι Τον αγνοεί Ή ορθότερα αισθάνεται ότι το μόνο καταληπτό απrsquo τον Θεό είναι η ακαταληψία Του Αυτή η ενσυνείδητη γνώση του Θεού γεννά περισσότερα ερωτήματα στον άνθρωπο απrsquo όσα απαντά Διότι μυστήριο ανεξιχνίαστο και απερίγραπτο είναι ο Θεός Όμως ο άνθρωπος δεν απογοητεύεται από την αδυναμία του να κατανοήσει πλήρως τον Θεό Αυτή η πνευματική αίσθηση που ήδη έχει αποκτήσει τόν γεμίζει με κάποια άρρητη γλυκύτητα και τον ωθεί σε εντονότερη αναζήτηση του Θεού

Τα βιώματα μιας τέτοιας εμπειρικής αποκαλυπτικής γνώσεως είναι κατά τον άγιο Συμεών laquoνῷ καί λόγῳ ἀκατάληπτα καί ἄφρασταraquo (Ύμνος ΚΘ΄ 284-293 SC 174 334) laquoΠῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ πῶς δέ μακράν σε βλέπω πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ ἐν ουρανῷ δrsquo ὁρῶ σεraquo (Ύμνος Ζ΄ 1-2 SC 156 208) Γιrsquo αυτό και ο ίδιος ο ιερός Πατήρ συμβουλεύει Για τα θέματα αυτά laquoμή ἐρώτα μή ἐρεύνα μή ἐκζήτειraquo Αφού ο άνθρωπος αδυνατεί να μετρήσει τις σταγόνες της βροχής ή την άμμο της θαλάσσης laquoπῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν ἥν ἐνδείκνυται μεθrsquo ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων (Ύμνος ΚΘ΄ 267-283 SC 174 332) Μπαίνοντας ο πιστός σrsquo αυτή τη διαδικασία σrsquo αυτή την εμπειρία ορθότερα επιποθεί περισσότερο τη σχέση και τη γνώση του Θεού στην άληκτη αιωνιότητα Γιατί δεν του αρκεί να Τον γνωρίζει laquoδιrsquo ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματιraquo αλλά ορέγεται να Τον αντικρίσει laquoπρόσωπον πρός πρόσωπονraquo laquoκαθώς ἐστιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12 Α΄ Ιω γ΄ 2) Αυτή η τέλεια γνώση του Θεού ndash όσο δηλαδή μπορεί να laquoχωρέσειraquo ο άνθρωπος σrsquo αυτή ndash θα επιτευχθεί στη βασιλεία των ουρανών Ο Κύριος είπε ότι αυτή η βασιλεία του Θεού είναι η γνώση του Θεού (βλ Ιω ιζ΄ 3) laquoἐν ὁράσειraquo Αν η βιολογική ζωή καθίσταται δυσχερής χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων πολύ περισσότερο η πνευματική ζωή απαιτεί τους δικούς της πνευματικούς νόμους και τις δικές της πνευματικές αισθήσεις Υπάρχει γεύση πνευματική Γεύση των μυστηρίων του Θεού (βλ Ψαλ λγ΄ 9) Υπάρχει πνευματική ακοή Ακοή λεπτή που συλλαμβάνει τα μηνύματα του ουρανού τη φωνή του Θεού μέσα μας Είναι η ακοή στην οποία αναφέρεται ο Κύριος λέγοντας laquoὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτωraquo (Ματθ ια΄ 15) Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και όραση πνευματική Είναι η όραση που δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μας μάτια Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κανείς ενώ είναι τυφλός να βλέπει με μάτια πνευματικά Βέβαια το κεφάλαιο της πνευματικής ζωής που αφορά στη θέα των μυστηρίων του Θεού και του ίδιου του Θεού αναφέρεται σε δυσπρόσιτα πνευματικά ύψη τέτοια που μόνο οι άγιοι μπορούν να τα προσεγγίσουν και να μας μεταδώσουν κάτι από τις εμπειρίες τους και από τον τρόπο προσεγγίσεως και βιώσεώς τους Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εμφανίζει ως οδό που οδηγεί στη θέα στη γνώση και κοινωνία του Θεού την οδό της τηρήσεως των θείων Του εντολών Η τήρηση των εντολών λέγει αναβιβάζει τον άνθρωπο laquoπρος ύψος πνευματικής θεωρίαςraquo έτσι ώστε laquoαὐτόν τε τόν Θεόν ἀπλανῶς ὁρᾷ καί την γενομένην εἰς αὐτόν ἀλλοίωσιν τρανῶς κατανοεῖraquo (Κεφάλαια γνωστικά και θεολογικά εικοσιπέντε 8 Φιλοκαλία ΕΠΕ 19Α 460) laquoΑίφνης λέγει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης η ψυχή βλέπει τον Κύριον και αναγνωρίζει Αυτόνhellip Ο Κύριος γνωρίζεται εν Πνεύματι Αγίω και το Πνεύμα το Άγιον πληροί όλον τον άνθρωπον το πνεύμα την ψυχήν το σώμα αυτού Ούτως ο Θεός γνωρίζεται εν ουρανώ και επί της γηςraquo (Αρχιμ Σωφρονίου [Σαχάρωφ] Άσκησις και θεωρία σελ 128-129) laquoΝῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα οἴδαμεν δέ ότι ἐάν φανερωθῇ ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστιraquo (Α΄ Ιω γ΄ 2) θεολογεί ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής Και ο π Σωφρόνιος (Σαχάρωφ) γράφει σχετικά laquoΚατrsquo ουσίαν ο Θεός παραμένει πάντοτε ο Αυτός εν πάση φανερώσει Αυτού εις τον άνθρωπον ημείς όμως δεν δεχόμεθα Αυτόν κατά τον οφειλόμενον τρόπον Δεν δυνάμεθα να προσλάβωμεν Αυτόν εις το απόλυτον πλήρωμα Αυτού εντός των ορίων της γης εν τούτοις όμως laquoβλέπομενraquo Αυτόν έστω και laquoδιrsquo εσόπτρου εν αινίγματιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12) Και το laquoέσοπτρον τούτο δεν είναι πάντοτε εις τον αυτόν βαθμόν laquoαινιγματώδεςraquo Εξαρτάται εκ του μέτρου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού διά των οποίων εδόθη η Αυτο-αποκάλυψις του Θεού εις ημάςraquo (Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι σελ 248)

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

Τα βιώματα μιας τέτοιας εμπειρικής αποκαλυπτικής γνώσεως είναι κατά τον άγιο Συμεών laquoνῷ καί λόγῳ ἀκατάληπτα καί ἄφρασταraquo (Ύμνος ΚΘ΄ 284-293 SC 174 334) laquoΠῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ πῶς δέ μακράν σε βλέπω πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ ἐν ουρανῷ δrsquo ὁρῶ σεraquo (Ύμνος Ζ΄ 1-2 SC 156 208) Γιrsquo αυτό και ο ίδιος ο ιερός Πατήρ συμβουλεύει Για τα θέματα αυτά laquoμή ἐρώτα μή ἐρεύνα μή ἐκζήτειraquo Αφού ο άνθρωπος αδυνατεί να μετρήσει τις σταγόνες της βροχής ή την άμμο της θαλάσσης laquoπῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν ἥν ἐνδείκνυται μεθrsquo ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων (Ύμνος ΚΘ΄ 267-283 SC 174 332) Μπαίνοντας ο πιστός σrsquo αυτή τη διαδικασία σrsquo αυτή την εμπειρία ορθότερα επιποθεί περισσότερο τη σχέση και τη γνώση του Θεού στην άληκτη αιωνιότητα Γιατί δεν του αρκεί να Τον γνωρίζει laquoδιrsquo ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματιraquo αλλά ορέγεται να Τον αντικρίσει laquoπρόσωπον πρός πρόσωπονraquo laquoκαθώς ἐστιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12 Α΄ Ιω γ΄ 2) Αυτή η τέλεια γνώση του Θεού ndash όσο δηλαδή μπορεί να laquoχωρέσειraquo ο άνθρωπος σrsquo αυτή ndash θα επιτευχθεί στη βασιλεία των ουρανών Ο Κύριος είπε ότι αυτή η βασιλεία του Θεού είναι η γνώση του Θεού (βλ Ιω ιζ΄ 3) laquoἐν ὁράσειraquo Αν η βιολογική ζωή καθίσταται δυσχερής χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων πολύ περισσότερο η πνευματική ζωή απαιτεί τους δικούς της πνευματικούς νόμους και τις δικές της πνευματικές αισθήσεις Υπάρχει γεύση πνευματική Γεύση των μυστηρίων του Θεού (βλ Ψαλ λγ΄ 9) Υπάρχει πνευματική ακοή Ακοή λεπτή που συλλαμβάνει τα μηνύματα του ουρανού τη φωνή του Θεού μέσα μας Είναι η ακοή στην οποία αναφέρεται ο Κύριος λέγοντας laquoὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτωraquo (Ματθ ια΄ 15) Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχει και όραση πνευματική Είναι η όραση που δεν έχει να κάνει με τα σωματικά μας μάτια Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί κανείς ενώ είναι τυφλός να βλέπει με μάτια πνευματικά Βέβαια το κεφάλαιο της πνευματικής ζωής που αφορά στη θέα των μυστηρίων του Θεού και του ίδιου του Θεού αναφέρεται σε δυσπρόσιτα πνευματικά ύψη τέτοια που μόνο οι άγιοι μπορούν να τα προσεγγίσουν και να μας μεταδώσουν κάτι από τις εμπειρίες τους και από τον τρόπο προσεγγίσεως και βιώσεώς τους Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος εμφανίζει ως οδό που οδηγεί στη θέα στη γνώση και κοινωνία του Θεού την οδό της τηρήσεως των θείων Του εντολών Η τήρηση των εντολών λέγει αναβιβάζει τον άνθρωπο laquoπρος ύψος πνευματικής θεωρίαςraquo έτσι ώστε laquoαὐτόν τε τόν Θεόν ἀπλανῶς ὁρᾷ καί την γενομένην εἰς αὐτόν ἀλλοίωσιν τρανῶς κατανοεῖraquo (Κεφάλαια γνωστικά και θεολογικά εικοσιπέντε 8 Φιλοκαλία ΕΠΕ 19Α 460) laquoΑίφνης λέγει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης η ψυχή βλέπει τον Κύριον και αναγνωρίζει Αυτόνhellip Ο Κύριος γνωρίζεται εν Πνεύματι Αγίω και το Πνεύμα το Άγιον πληροί όλον τον άνθρωπον το πνεύμα την ψυχήν το σώμα αυτού Ούτως ο Θεός γνωρίζεται εν ουρανώ και επί της γηςraquo (Αρχιμ Σωφρονίου [Σαχάρωφ] Άσκησις και θεωρία σελ 128-129) laquoΝῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα οἴδαμεν δέ ότι ἐάν φανερωθῇ ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστιraquo (Α΄ Ιω γ΄ 2) θεολογεί ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και ευαγγελιστής Και ο π Σωφρόνιος (Σαχάρωφ) γράφει σχετικά laquoΚατrsquo ουσίαν ο Θεός παραμένει πάντοτε ο Αυτός εν πάση φανερώσει Αυτού εις τον άνθρωπον ημείς όμως δεν δεχόμεθα Αυτόν κατά τον οφειλόμενον τρόπον Δεν δυνάμεθα να προσλάβωμεν Αυτόν εις το απόλυτον πλήρωμα Αυτού εντός των ορίων της γης εν τούτοις όμως laquoβλέπομενraquo Αυτόν έστω και laquoδιrsquo εσόπτρου εν αινίγματιraquo (Α΄ Κορ ιγ΄ 12) Και το laquoέσοπτρον τούτο δεν είναι πάντοτε εις τον αυτόν βαθμόν laquoαινιγματώδεςraquo Εξαρτάται εκ του μέτρου της τηρήσεως των εντολών του Χριστού διά των οποίων εδόθη η Αυτο-αποκάλυψις του Θεού εις ημάςraquo (Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι σελ 248)

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

Ο Κύριος Ιησούς στους μακαρισμούς Του σαφέστατα κάνει λόγο περί της οράσεως του Θεού και μακαρίζει αυτούς που θα φθάσουν να την επιτύχουν laquoΜακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονταιraquo (Ματθ ε΄ 8) laquoΚαθαρούς δέ ἐνταῦθα φησι σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος ἤτοι τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένους καί μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν ἤ τούς ἐν σωφροσύνῃ διάγονταςraquo (βλ ΠΝ Τρεμπέλα Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον σελ 84) laquoὁ νοῦςraquo Μιλώντας εδώ για τον νου πρέπει να εννοήσουμε όχι το λογικό τη λογική σκέψη ή τη διάνοια Υπάρχει διάκριση μεταξύ νου και λόγου (λογικής) Η ψυχή του ανθρώπου έχει δυο παράλληλες ενέργειες τη νοερά και τη λογική Με τη νοερά ενέργεια ο άνθρωπος αποκτά γνώση του Θεού και με τη λογική ενέργεια έρχεται σε επαφή και σχέση με την κτίση Οι νηπτικοί πατέρες κάνουν συχνά λόγο για μια λεπτότατη διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να τηρεί τον νου του ανεπηρέαστο από κάθε εμπαθές αισθητό ή νοητο ερέθισμα Αυτή η laquoτήρησις του νοόςraquo αναφέρεται στη νοερά ενέργεια και δεν έχει σχέση με λογικές διεργασίες και νοητικές ασκήσεις όπως τις εννοεί ο κόσμος Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη νοερά ενέργεια την ονομάζει νοερό οφθαλμό οφθαλμό της ψυχής Ο νους πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων ήταν όλος ανοιχτός προς τον Θεό και έπαιρνε άμεση τη γνώση του Θεού μετά όμως την πτώση σκοτίσθηκε και περιορίστηκε στη λογική Γιrsquo αυτό τον λόγο και πολύ συχνά γίνεται σύγχυση και δεν διακρίνεται η νοερά ενέργεια από τη λογική όταν ο άνθρωπος κυριαρχείται από τα πάθη και επηρεάζεται από τις διάφορες συνθήκες του περιβάλλοντός του Όλος ο πνευματικός αγώνας του ορθοδόξου πιστού με τη μετάνοια και τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας δεν έχει ως σκοπό να αποδεσμευθεί ο νους από το σώμα και τον κόσμο αλλά να ελευθερωθεί από το σαρκικό και κοσμικό φρόνημα Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυριαρχία της στενής ανθρώπινης λογικής και των παθών και να φωτισθεί από τη χάρη του Θεού έτσι ώστε ολόκληρος ο άνθρωπος (σώμα και ψυχή) να μεταμορφωθεί Για τον λόγο αυτό και οι νηπτικοί πατέρες κάνουν σαφέστατη διάκριση του τρόπου που αποκτάται η γνώση του κόσμου και η γνώση του Θεού Δεν χρησιμοποιείται και για τις δύο γνώσεις ως οδός η λογική Η λογική βοηθεί πολύ στη γνώση του κόσμου ενώ γνώση Θεού και επομένως τη σωτηρία μας αποκτούμε διά του νοός Η γνώση αυτή του Θεού συνδέεται με την κάθαρση του νου και της καρδιάς Και αυτό επιτυγχάνεται με την ταπείνωση τη μετάνοια την προσευχή την άσκηση Τη γνώση αυτή όπως σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την laquoπαθαίνειraquo κανείς και όχι τη μαθαίνει (Λόγος 26 1 PG 35 1228A) laquoκαί μηδέ τότε τοῦτον ἀνιστάμενον ἰδόντος τινόςraquo Η Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού εγινέ με τρόπο υπερφυσικό αθέατη από τα μάτια των ανθρώπων Τον αναστάντα Κύριο πολλοί Τον είδαν μίλησαν μαζί Του συνοδοιπόρησαν εκλήθησαν να Τον εγγίσουν και να Τον ψηλαφήσουν Την Ανάστασή Του όμως και πώς αυτή έγινε κανένας δεν την είδε Αυτό σημειώνει και υπογραμμίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο ιερός Πατήρ και μας δίνει αφορμή να κανούμε σχόλιο στην παρεξήγηση που υπάρχει σε αρκετούς πιστούς Παρεξήγηση στην οποία ίσως συντελεί και η μη ορθόδοξη εικονογράφηση της Αναστάσεως Στην προσπάθειά της δηλαδή να γίνει περισσότερο ρεαλιστική στην απεικόνιση της Αναστάσεως του Χριστού αυθαιρετεί και παρεκκλίνει από την αλήθεια των γεγονότων Παρουσιάζει συγκεκριμένα έναν άγγελο να κυλάει τον λίθο από το μνημείο για να εξέλθει ο αναστημένος Χριστός σαν ο Κύριος να είχε ανάγκη κάποιος να διευκολύνει την Ανάστασή Του μετακινώντας τον laquoλίθον του μνημείουraquo Και ταυτόχρονα παρουσιάζει τη φρουρά των στρατιωτών να ατενίζουν γεμάτοι φόβο και έκπληξη την Ανάσταση του Χριστού Μια τέτοια παρεξήγηση ίσως έχει την αναφορά της στη σχετική περικοπή του ευαγγελιστού Ματθαίου ο οποίος βέβαια περιγράφει τα γεγονότα τα σχετικά με τις Μυροφόρες και όχι την Ανάσταση

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

του Χριστού laquoἌγγελος γάρ Κυρίου καταβάς ἐξ οὐρανοῦ προσελθών ἀπεκύλισε τον λίθον ἀπό τῆς θύρας καί ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦraquo (Ματθ κη΄ 2) Αυτά όμως όπως σημειώνει ο ίδιος ιερός Ευαγγελιστής έγιναν laquoτῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτωνraquo λίγο πριν φθάσουν οι Μυροφόρες στον τάφο οι οποίες και κατείχοντο από το βασανιστικό ερώτημα laquoτις ἀποκυλίσει ἡμῖν τον λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείουraquo (Μάρκ ις΄ 3) και όχι τη στιγμή της Αναστάσεως Ο άγγελος λοιπόν κατέρχεται για τις Μυροφόρες Τα Ευαγγέλια πουθενά δεν σημειώνουν ότι ο άγγελος αποσύρει τον λίθο για να διευκολύνει την Ανάσταση του Χριστού Απόδειξη τούτου είναι και το γεγονός ότι ο άγγελος λέγει στις Μυροφόρες το laquoἠγέρθη οὐκ ἔστιν ὧδεraquo (Μαρκ ις΄ 6) Επομένως η Ανάσταση είχε γίνει προτού ο άγγελος κατέλθει για να μετακινήσει τον λίθο Η ορθόδοξη υμνογραφία περιγράφει αποφατικά τον τρόπο της Αναστάσεως laquoἘσφραγισμένου τοῦ μνήματος ἡ ζωή ἐκ τάφου ἀνέτειλας Χριστέ ὁ Θεόςraquo (Απολυτίκιο Κυριακής του Θωμά) Όπως εισήλθε ο Κύριος laquoτῶν θυρῶν κεκλεισμένωνraquo προς τους μαθητάς Του κατά παρόμοιο άρρητο και απερίγραπτο τρόπο laquoἐξῆλθε ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματοςraquo Και όπως ακριβώς πέρασε από την Παρθένο μαρία και αυτή παρέμεινε πάλι Παρθένος με τον ίδιο τρόπο laquoἐξανέστη τοῦ τάφουraquo laquoΦυλάξας τά σήμαντρα σῷα Χριστέ ἐξηγέρθης τοῦ τάφου ὁ τάς κλεῖς τῆς Παρθένου μή λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σουraquo Ἀλλωστε επιμαρτυρούν την υπερφυσική Ανάστασή Του καί τά laquoὀθόνιαraquo καί τό laquoσουδάριονraquo το laquoἐντετυλιγμένονraquo (Ιω κ΄ 7) τα οποία βρίσκονται τακτοποιημένα στο κενό μνημείο και δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τέτοια τάξη αν δεν είχε υπερφυσικά εξέλθει μέσα απrsquo αυτά ο Κύριος διότι αυτά ἐκολλώντο πάνω στο νεκρό σώμα Κανείς λοιπόν δεν είδε την Ανάσταση Πολλοί όμως είδαν τον Αναστάντα Γιrsquo αυτό και η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την Ανάσταση αλλά ιστορεί τη νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου με την ορθόδοξη εικόνα της laquoεις άδου καθόδουraquo laquoἨ φωτοφόρος παρουσία τοῦ Πνεύματος τήν ἀνάστασιν ἡμῖν ὡς ἐν πρωΐᾳ του Δεσπότου ὑποδεικνύει μᾶλλον δέ αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἀναστάντα ὁρᾶν χαρίζεταιraquo Όπως δηλαδή το πρωινό φως έρχεται και διώχνει το σκοτάδι της νύχτας έτσι και στον αναγεννώμενο πιστό ο οποίος εξήλθε του κόσμου (οπωσδήποτε τροπικώς κατά ειδική κλήση και τοπικώς) εισήλθε στο μνήμα της ταπεινώσεως και μετανοίας (βλ εδώ) και παραμένει σταθερός στην τήρηση των εντολών (βλ εδώ) σκηνώνει το Πνεύμα το Άγιον που διαλύει το σκότος της άγνοιας και απουσίας του Θεού Πρόκειται για μια αναφορά στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στην επίτευξη της σωτηρίας (πρβ και στ 119-120) Διότι ναι μεν η απολύτρωση και σωτηρία χαρίσθηκε στο ανθρώπινο γένος εν Χριστώ Ιησού με τη σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και μάλιστα τη σταύρωση και ανάστασή Του αλλrsquo όμως η οικειοποίηση της εν Χριστώ σωτηρίας κατορθώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εφrsquo όσον βέβαια ανταποκρίνεται ελεύθερα ο πιστός στη σωτήρια κλήση laquoΧωρίς το Άγιον Πνεύμαhellip η θεανθρωπότης του Χριστού παραμένει άγνωστος εις ημάςraquo καθώς χωρίς Αυτό δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ή να κάνουμε δικά μας τα laquoὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ χαρισθέντα ἡμῖνraquo (Α΄ Κορ β΄ 9-12) laquoνα κοινωνήσωμεν του μυστηρίου του Χριστού και να γίνωμεν μέλη του σώματος Αυτούraquo (π Μ Καρδαμάκη laquoΤο Άγιον Πνεύμα και η θέωσις της ανθρωπίνης φύσεωςraquo στο Περί Αγίου Πνεύματος σελ 68 69) Ακόμη και η επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού ndash με πίστη βέβαια και ευλάβεια ndash δεν μπορεί να γίνει παρά με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος (βλ Α΄ Κορ ιβ΄ 3) Αυτό είναι που μας βοηθεί και μας υποστηρίζει στις φυσικές και ηθικές αδυναμίες μας και μας καθοδηγεί στην προσευχή εμπνέοντάς μας laquoστεναγμούς αλαλήτουςraquo (Ρωμ η΄ 26) Αυτό είναι που

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

απεργάζεται μέσα μας το μυστήριο της αναγεννήσεως της θεώσεώς μας Ο Μ Αθανάσιος ομολογεί σχετικά laquoἩμεῖς δέ [οἱ πιστοί] χωρίς μέν τοῦ Πνεύματος ξένοι καί μακράν ἐσμέν τοῦ Θεοῦ τῇ δέ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεότητιraquo (Κατά Αρειανών Λόγος Γ΄ 24 ΒΕΠΕΣ 30 270 ενθrsquo ανωτ σελ 71) Ο Κύριος κατά την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής Του διαβεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του τους αγίους αποστόλους ότι laquoὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειανraquo και laquoμαρτυρήσει περί ἐμοῦraquo (Ιω ις΄ 13 ιε΄ 26) Δηλαδή όταν έλθει κατά την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει στην Εκκλησία δεν θα αντικαταστήσει τον Χριστό αλλά θα μαρτυρεί περί Αυτού θα προετοιμάζει τους πιστούς γιrsquo Αυτόν και θα κατεργάζεται μέσα τους την αιώνια έλευση και παρουσία Του (βλ ενθ ανωτ σελ 68) Βέβαια ο άγιος Συμεών στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται σε μια πολύ υψηλή πνευματική εμπειρία που αφορά τους τέλειους και είναι η μυστική θέαση του Αναστάντος Αυτό ας μη μας απογοητεύει Όσο χαμηλά και αν βρισκόμαστε ας αγωνιζόμαστε για μια όσο το δυνατόν πιο συνεπή χριστιανική ζωή και ας μη φέρνουμε εμπόδια στη μυστική αναγέννηση που απεργάζεται το Πνεύμα μέσα μας laquoμετεστράφησαν ὡς τόξον στρεβλόνraquo Η φράση έχει ληφθεί από τον Ψαλμό οζ΄ [77] (στ 57) στον οποίο εκτίθεται περιληπτικά η ιστορία του ισραηλιτικου λαού μέχρι την εποχή του Δαβίδ (βλ Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας τομ 10ος υπό ΠΝ Τρεμπέλα σελ 316) Αφηγείται λοιπόν ο Ψαλμωδός ότι οι Ισραηλίτες παρά τη Διαθήκη που είχαν συνάψει με τον Θεό αθέτησαν τις εντολές Του και επέστρεψαν στην προηγούμενη αμαρτωλή ζωή τους Και laquoμετεστράφησαν εἰς τόξον στρεβλόνraquo (το αγιογραφικό κείμενο έχει laquoεἰςraquo και όχι laquoὡςraquo) Μετεβλήθησαν σε στραβό τόξο που δεν ευθυβολεί άλλαξαν γύρισαν λύγισαν ώστε να γίνουν σαν το στραβό τόξο Και παρατηρούν οι ερμηνευτές Το άρτια κατασκευασμένο τόξο ρίχνει στον στόχο Εάν όμως υποστεί laquoδιαστροφήνraquo κάμψη στράβωμα δεν μπορεί πλέον να ευθυβολεί Έτσι και οι Ισραηλίτες αν και αρχικά συμφώνησαν να βαδίσουν την ευθεία οδό των εντολών του Θεού κατόπιν αποσκίρτησαν υπαναχώρησαν στην αμαρτία Διέφθειραν laquoτην της διανοίας ευθύτηταraquo Η διεστραμμένη πλέον ψυχή τους παρομοιάζεται με laquoτόξον στρεβλόνraquo laquoβέλη δέ αὐτῆς πονηροί λογισμοίraquo (Ανωνύμου στο Κ Καλλίνικου Υπόμνημα εις τον ιερόν Ψαλτήρα τομ 2ος σελ 52-53) laquoΟ νους των τότε Εβραίων στρεβλωθείς δεν επρόβαλεν ορθά τα περί Θεού νοήματαraquo (Ευθύμιου Ζιγαβηνού ndash Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Ερμηνεία εις τους ρν΄ Ψαλμους του Προφητάνακτος Δαβίδ σελ 378) Τα διανοήματά τους και κατά συνέπεια η εν γένει πολιτεία τους αποκλίνει από την όντως ευθεία οδό του θελήματος του Θεού Εφόσον θεληματικώς διεφθάρησαν αδυνατούν να ευθυγραμμιστούν σrsquo αυτή Κατά τον ίδιο τρόπο και όσοι από τους χριστιανούς προσήλθαν στην πίστη δηλώνοντας αποταγή της αμαρτίας και σύνταξη με τον Χριστό και κατόπιν ξαναρίχτηκαν στην αμαρτία μοιάζουν με τόξο που δεν ευθυβολεί Εξέπεσαν από τη ζωντανή πίστη με την καταπάτηση των εντολών και κατά συνέπειαν εκπίπτουν και των χαρίτων και δωρεών της Καινής Διαθήκης laquoτῶν θείων μυστηρίων τῶν χριστιανῶνraquo laquoτοῦ ἀληθινοῦ πλούτου ὅς ἐστι Χριστός ο Θεόςraquo Ο άγιος Συμεών ονομάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό laquoἀληθινόν πλοῦτονraquo Είναι ο κατά κυριολεξία πλούτος και θησαυρός η μόνη άφθαρτη περιουσία για την οποία αξίζει κάθε θυσία το μόνο αξιέραστο πρόσωπο laquoτῶν ἐφετῶν ἡ ἀκρότηςraquo Αυτό ήταν το μόνο δικαίωμα των αγίων σε όλες τις εποχές ο σύνδεσμος και η ένωσή τους με τον Ιησού Χριστό τον Οποίο εκζήτησαν με όλη τους την καρδιά σε όλη τους τη ζωή Από τη στιγμή που ανακάλυψαν τον laquoκεκρυμμένον θησαυρόνraquo τον laquoπολύτιμον μαργαρίτηνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo

πούλησαν όλα όσα είχαν για να τον κερδίσουν (Ματθ ιγ΄ 44-46) Έδωσαν και την ίδια τη ζωή και το αίμα τους θυσίασαν κάθε άλλη προσκόλληση και αγάπη Αυτή είναι και η επωδός στα έργα τους Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει πως για να γνωρίσει τον Χριστό ζημιώθηκε τα πάντα και πως όλα τα θεωρεί άξια περιφρονήσεως προκειμένου να κερδίσει τον Χριστό (βλ Φιλιπ γ΄ 8) Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους γράφει laquoΠῦρ καί σταυρός θηρίων τε συστάσεις ἀνατομαί διαιρέσεις σκορπισμοί ὀστέων συγκοπή μελῶν ἀλεσμοί ὅλου τοῦ σώματος κακαί κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπrsquo ἐμέ ἐρχέσθωσαν μόνον ἴνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχωhellip Καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστόν Ἰησοῦν ἤ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς Ἐκεῖνον ζητῶ τον ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντα ἐκεῖνον θέλω τόν διrsquo ἡμᾶς ἀναστάνταhellip Εἴ τις αὐτόν ἐν ἑαυτῷ ἔχει νοησάτω ὅ θέλω καί συμπαθείτω μοι εἰδώς τά συνέχοντά με Ὁ ἐμός ἔρως ἐσταύρωται καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί πῦρ φιλόϋλον laquoὕδωρ δέ ζῶνraquo καί λαλοῦν ἐν ἐμοί ἔσωθεν μοι λέγον δεῦρο πρός τόν πατέρα Οὐχ ἥδομαι τροφῇ φθορᾶς οὐδέ ἡδοναῖς του βίου τούτου Ἄρτον Θεοῦ θέλω ὅ ἐστι σάρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἐκ σπέρματος Δαβίδ καί πόμα θέλω τό αἷμα αὐτοῦ ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτοςraquo (Ρωμαίοις V-VII ΒΕΠΕΣ 2 275-276) Στο ίδιο πνεύμα και ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί τον Χριστό ως laquoτόν μόνον ἐπιθυμητόν καί οὗ τυχοῦσιν οὐκ ἔνι ζητεῖν περαιτέρωraquo (και τον Οποίο όσοι γνωρίσουν δεν είναι δυνατόν να ζητήσουν τίποτε περισσότερο) (Εις την Πάνδοξον Κοίμησιν sect 3 στο Νικολάου Καβάσιλα Η Θεομήτωρ σελ 174)

Ενώνουμε τη φωνή μας με του αγίου Συμεών του Νέου θεολόγου και ευχόμαστε για όλα τα μέλη της laquoΧριστιανικής Φοιτητικής Δράσεωςraquo

αυτόν τον αληθινό Πλούτο την άφθαρτη Αγάπη το Άκρον των εφετών να laquoεπαπολαύσωμεν χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ώ η δόξα εις

τους αιώνας Αμήνraquo