Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΩΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Αντώνιος Γ. Περδικάρης

Σχολικός Σύμβουλος κλ. ΠΕ04

Ιονίων Νήσων

ΤΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ

Ιδού σου παρουσιάζω εις το παιδί μου

Την εικόνα και ομοίωση τη δική μου

Πιστέβει πως οι Γάϊδαροι πετούνε

Πως οι εκλογείς ελεύθερα ψηφούνε

Πως είναι ειλικρινά τα βήματά σας,

Και πως όλα τα δίκηα είναι δικά σας….

Ανδρέας Λασκαράτος

Κεφαλονιά 1852

Αξιολόγηση μαθητών: Ένα πολύπλοκο πρόβλημα

Πρόκειται για ένα πολύπλοκο και δισεπίλυτο πρόβλημα, το οποίο διαθέτει πτυχές (παραμέτρους)

Κοινωνιολογικές

Παιδαγωγικές

Νομοθετικές

Μαθησιακές

κ.λπ.. , κ.λπ..

Κοινωνιολογική πτυχή

Ποιους θεωρεί σήμερα η κοινωνία ικανούς να προαχθούν στην επόμενη τάξη ή να εισαχθούν στην ανώτερη εκπαιδευτική βαθμίδα;Ποιες επιλογές προσφέρονται για αυτούς που θα παραμείνουν στάσιμοι;Η αξιολόγηση πρέπει να ενισχύει ή να εξομαλύνει τις τυχόν ανισότητες που υπάρχουν ανάμεσα στα κοινωνικο-οικονομικα στρώματα, κατά τη πρόσβασή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία;

Παιδαγωγική πτυχή

Χρησιμοποιείται η αξιολόγηση, συνειδητά ή όχι σαν παιδαγωγικό μέσον;Πόσοι άτακτοι μαθητές έχουν καλούς βαθμούς;Πόσοι μαθητές αποκτούν αρνητικά βιώματα κατά την διαδικασία της προφορικής εξέτασης στη τάξη ή όταν παραλαμβάνουν τα γραπτά τους;Δεν συσχετίζονται τα βιώματα αυτά με την μετέπειτα συμπεριφορά τους (παραβατικότητα, απειθαρχία, αυτοπεριθωριοποίηση, βανδαλισμοί);

Εκπαιδευτική νομοθεσία

Η Πολιτεία μέσα από τα θεσμοθετημένα της όργανα έχει ορίσει κάποιους κανόνες αξιολόγησης οι οποίοι παρ’ όλο που δεν περιγράφουν ένα απόλυτα αυστηρό πλαίσιο, εν τούτοις πρέπει να τηρούνται απαρέγκλιτα από ένα δημόσιο εκπαιδευτικό.Η αξιολόγηση δεν μπορεί να παρακάμψει ή να αγνοήσει τους περιορισμούς του νομικού αυτού πλαισίου και τις υποχρεωτικές του διατάξεις.

Μαθησιακή πτυχή

Πόσες και ποιες ερωτήσεις είναι απαραίτητες για να ελέγξουμε της γνώσεις του μαθητή μας στο συγκεκριμένο αντικείμενο;Πως θα αξιολογηθεί ο μαθητής αν η διδακτέα ύλη περιέχει έννοιες που υπερβαίνουν τις γνωστικές δυνατότητες του (βλ. στάδια γνωστικής ανάπτυξης του Piaget);Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης θα συγκριθούν με τους στόχους του αναλυτικού προγράμματος η θα λάβουμε υπ’ όψη μας το αρχικό επίπεδο του μαθητή;Τα ίδια κριτήρια θα υπάρχουν για τη συντρέχουσα αξιολόγηση (βαθμοί τριμήνου) και για τη αξιολόγηση προαγωγής και απόλυσης;

Αρχική γνώση

Οι αρχικές γνώσεις, η γνώση ή μη ενός αντικειμένου που διδάχθηκε ο μαθητής σε προηγούμενη τάξη καθορίζει τα μαθησιακά επιτεύγματα.Η αρχική γνώση όμως κουβαλά μαζί της και μια σειρά εμπειριών, θετικών αλλά και συχνά αρνητικών (φόβοι αποτυχίας, έλλειψη αυτοεκτίμησης) που εμποδίζουν τη περαιτέρω πορεία.Σε παλαιότερες εποχές, που υπήρχε ανάγκη εργατικών χεριών, οι μη έχοντες τις απαιτούμενες αρχικές γνώσεις αποκλείονταν από την εκπαιδευτική διαδικασία.Σήμερα κρίνεται αναγκαίο ο πολίτης να έχει τις βασικές γνώσεις σε όλα τα επιστημονικά πεδία και οι μαθητές δεν μπορούν να εγκαταλείψουν την εκπαίδευση αν δεν ολοκληρώσουν τις εννέα υποχρεωτικές πρώτες τάξεις.

Αναλυτικά Προγράμματα

Το Αναλυτικό Πρόγραμμα περιέχει τους στόχους, δηλαδή τις γνώσεις και τις γνωστικές δεξιότητες που πρέπει να αποκτήσουν οι μαθητές.Το σωστό ή το λάθος σε μια απάντηση μαθητή, η πληρότητα της απάντησης καθορίζονται με βάση τους διδακτικούς στόχους που αυτό θέτει.Είναι λάθος να κρίνεται η απάντηση με κριτήριο τι θα απαντούσε ένας μαθητής μεγαλύτερης τάξης ή ένας επιστήμονας καθώς το σχολείο δεν στοχεύει στη παραγωγή επιστημόνωνΕίναι λάθος και κατάλοιπο σχολαστικισμού να προσδιορίζονται η ορθότητα και η πληρότητα των απαντήσεων με βάση το περιεχόμενο του σχολικού βιβλίου.

Σχολικά εγχειρίδια

Δεν είναι όργανα καταπίεσηςΔεν είναι κρεβάτι του Προκρούστη, που μετράμε τις γνώσεις των μαθητών μαςΔεν είναι όργανο προπαγάνδας της καθεστηκυίας άποψηςΕίναι εκπαιδευτικό υλικό.Είναι μέσο για την επίτευξη των στόχων του Αναλυτικού ΠρογράμματοςΣυχνά περιέχει υλικό που υπερβαίνει τους στόχους αυτούς (περισσότερο απαιτητικό) και επομένως το υλικό αυτό δεν πρέπει να χρησιμοποιείται στην αξιολόγηση των μαθητών.

Μεθοδολογία διδασκαλίας

Η μεθοδολογία της διδασκαλίας είναι το σύνολο των ενεργημάτων των μαθητών και του διδάσκοντος, που έχουν σχεδιασθεί από τον τελευταίο, με στόχο να οδηγηθούν οι πρώτοι από εκεί που βρίσκονται (αρχική γνώση), εκεί που προσδιορίζει το Αναλυτικό Πρόγραμμα.Η αξιολόγηση επηρεάζει την μεθοδολογία της διδασκαλίας καθώς αν δείξει ότι η μαθητές δεν πετυχαίνουν τους στόχους, πρέπει η τελευταία να αλλάξει.Προϋπόθεση όμως γι’ αυτό είναι να γίνεται αξιολόγηση που πραγματικά ελέγχει την επίτευξη των στόχων και όχι να κλέβουμε τους εαυτούς μας και κυρίως τους μαθητές μας (π.χ. “μάθετε αυτά τα SOS”)Ο,τι διδάσκεται, μπορεί να εξετασθεί. Αν διδάσκουμε μόνο αυτό που είναι πιθανό να ζητηθεί στις εξετάσεις έχουμε διδασκαλία και εκπαίδευση εξετασιοκεντρική (π.χ. φροντιστήρια)

Εκπαιδευτική παράδοση

Έχοντας υποστεί το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα είμαστε φορείς νοοτροπιών και πρακτικών σχετικών με την αξιολόγηση.Πολλές φορές ξεχνάμε ότι οι μαθητές μας δεν μας μοιάζουν και ζουν σε μια κοινωνία τελείως διαφορετική από την κοινωνία των παιδικών μας χρόνων.Απόψεις όπως το Χ μάθημα είναι δύσκολο και πρέπει να παραπεμφθούν πολλοί μαθητές, ή ότι πρέπει να είμαστε πολύ επιεικείς γιατί θα χάσουν τη χρονιά τους όλοι, μοιάζουν να ριζώνουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα σε σχολικές μονάδες.Η αλλαγή τακτικής σ’ αυτές τις περιπτώσεις, συναντά εμπόδια, ιδίως αν πρόκειται για μαθήματα που διδάσκονται από περισσότερους από ένα διδάσκοντα σε μη ισοδύναμα τμήματα της ίδιας τάξης.

Συμπέρασμα Ι

Το πρόβλημα της αξιολόγησης λύνεται στο επίπεδο του μαθητή, στο πλαίσιο του τμήματος που φοιτά, της τάξης του και του σχολίου του γενικότεραΥπάρχει μεγάλη ποικιλία λύσεων που δεν μεταξύ τους συγκρίσιμες γι’ αυτό και το νομικό πλαίσιο είναι σχετικά ελαστικό.Ωστόσο οι λύσεις αυτές πρέπει οπωσδήποτε να υλοποιούν τις ρητές νομοθετικές διατάξεις που διέπουν την αξιολόγηση.

Συμπέρασμα ΙΙ

Τα θέματα που θα δοθούν πρέπει:α) Να εναρμονίζονται απόλυτα ως προς το σκέλος των επιτακτικών απαιτήσεων του νόμου που προσδιορίζει το είδος και τον αριθμό των ερωτήσεων, των ασκήσεων, των προβλημάτων κ.λπ..β) Να αξιοποιούν τους βαθμούς ελευθερίας που παρέχονται από το νομικό πλαίσιο σε σχέση με το βαθμό δυσκολίας, την ανάλυση σε υποερωτήσεις, την κάλυψη του μεγαλύτερου ποσοστού της εξεταστέας ύλης, την επιλογή της εξεταστέας από το σύνολο της διδαχθείσας , κ.λπ..

Συμπέρασμα ΙΙΙ

Η συντρέχουσα αξιολόγηση (προφορική εξέταση, τεστ, ωριαία διαγωνίσματα, βαθμολογία τριμήνων) δεν πρέπει να ταυτίζεται με την αθροιστική, η οποία θα καθορίσει την προαγωγή στην επόμενη τάξη ή την απόλυση. Στη συντρέχουσα υπάρχει η ευχέρεια να είμαστε πιο απαιτητικοί. Στην αθροιστική (όπως διαφαίνεται και από το νομικό πλαίσιο) πρέπει να είμαστε τόσο επιεικείς, ώστε να μην αποκλείονται από την συνέχιση των σπουδών τους, μαθητές που έχουν πιθανότητες βελτίωσης, όσο μικρή κι αν αναμένεται να είναι αυτή

ΤΕΛΟΣ