Η θωράκιση της Αιρετής Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης με...

«Η ΘΩΡΆΚΙΣΗ ΤΗΣ ΑΙΡΕΤΉΣ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΊΚΗΣΗΣ ΜΕ

ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΎΣ ΠΌΡΟΥΣ»

ΑΘΉΝΑ 2008

Η ομάδα, η οποία συστήθηκε από το Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΙΤΑ), για

τη μελέτη «Η θωράκιση της αιρετής περιφερειακής αυτοδιοίκησης με φορολογικούς

πόρους» απαρτίζεται από τους:

Παπούλια Δ., Καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών, μέλος επιστημονικού

συμβουλίου ΙΤΑ, Συντονιστής

Αντωνίου A., Φοροτεχνικό

Γεωργίου Γ., τ. Γενικό Διευθυντή ΥπΟικΟ,

Γκέκα Ρ., Οικονομολόγο

Καραγάνη Τ., Επίκουρο Καθηγητή Παντείου Πανεπιστημίου

Μήτσου Κ., Στέλεχος ΚΕΔΚΕ,

Παράσχο Μ., Στέλεχος ΚΕΠΥΟ

Σαπουνάκη Τ., Οικονομολόγο, σύμβουλο ΟΤΑ

Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η θωράκιση της Αιρετής Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης με Φορολογικους Πόρους

2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ.......................................................................................................7

1. ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗ Ή ΑΠΟΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ;...............................................11

1.α. Θεωρίες αποκέντρωσης......................................................................................12

1.α.1. Το θεώρημα της αποκέντρωσης..................................................................12

1.α.2. Η ψηφοφορία με τα πόδια...........................................................................14

1.α.3. Τα πολιτικά πλεονεκτήματα της αποκέντρωσης..........................................16

1.α.4. Η νέα γενιά θεωριών της αποκέντρωσης....................................................17

1.γ. Περιφερειακές ανισότητες..................................................................................21

1.γ.1. Διαφορές στις ανάγκες για έσοδα - Δημοσιονομικές ανισότητες.................21

1.γ.2. Διαφορές στις ανάγκες των Περιφερειακών Αυτοδιοικήσεων για δαπάνες. 25

1.γ.3. Ανάλυση των διαφορών που προκύπτουν κατά την παραγωγή και παροχή των ΤΔΑ................................................................................................................25

1.γ.4. Οι Περιφερειακές Ανισότητες σήμερα.........................................................27

1.γ.4.α. Ανισότητες μεταξύ των νομών................................................................28

1.γ.4.β. Ανισότητες μεταξύ περιφερειών.............................................................33

1.δ. Ίδια έσοδα ή επιχορηγήσεις;..............................................................................42

ΣΥΜΠΕΡΆΣΜΑΤΑ.........................................................................................44

2. Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΉ ΕΜΠΕΙΡΊΑ.......................................................................45

2.α. Η υπάρχουσα κατάσταση...................................................................................46

2.α.1. Η Διάρθρωση της Ευρωπαϊκής Αυτοδιοίκησης...........................................46

2.α.2. Οι Ευρωπαϊκοί ΟΤΑ χαρακτηρίζονται από μεγάλη ποικιλία......................47

2.α.3. Οι σύγχρονες εξελίξεις στη διαδικασία της περιφερειοποίησης...................48

2.β. Η Δημοσιονομική Αυτονομία των Τοπικών Κυβερνήσεων.............................50

2.β.1. Ο βαθμός αποκέντρωσης............................................................................51

2.γ. Η φορολογική εξουσία των τοπικών κυβερνήσεων..........................................52

2.γ.1. Μία ταξινόμηση της φορολογικής αυτονομίας: ιστορικά στοιχεία και δείκτες..............................................................................................................................52

2.γ.2. Επίπεδα και εξέλιξη της φορολογικής εξουσίας...........................................55

2.δ. Οι φόροι της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης...................................................56

2.δ.2. Ρυθμίσεις κατανομής φορολογικών πόρων στα διάφορα επίπεδα διοίκησης της Αυτοδιοίκησης................................................................................................57

ΣΥΜΠΕΡΆΣΜΑΤΑ.........................................................................................60

2.ε. Αρμοδιότητες και φορολογικά έσοδα σε κράτη: με αιρετές περιφέρειες, σε ομοσπονδιακές δημοκρατίες, σε μεγάλες δευτεροβάθμιες αυτοδιοικήσεις..........74


3

ΑΥΣΤΡΙΑ..............................................................................................................74

ΔΑΝΙΑ...................................................................................................................78

ΦΙΛΑΝΔΙΑ............................................................................................................82

ΓΕΡΜΑΝΙΑ..........................................................................................................86

ΙΤΑΛΙΑ..................................................................................................................90

ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ...............................................................................................96

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ......................................................................................................99

ΙΣΠΑΝΙΑ............................................................................................................102

ΣΟΥΗΔΙΑ...........................................................................................................108

ΟΛΛΑΝΔΙΑ.........................................................................................................112

ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ.....................................................................................116

ΒΕΛΓΙΟ..............................................................................................................121

ΓΑΛΛΙΑ..............................................................................................................126

ΙΡΛΑΝΔΙΑ..........................................................................................................132

ΚΥΠΡΟΣ............................................................................................................137

ΛΕΤΟΝΙΑ...........................................................................................................140

ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ.......................................................................................................143

ΠΟΛΩΝΙΑ..........................................................................................................147

3. ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΉ ΑΥΤΟΔΙΟΊΚΗΣΗ...........................................................155

3.α. Όργανα...............................................................................................................156

3.α.1 Εποπτεία των πράξεων...................................................................................156

3.α.2. Οργάνωση Υπηρεσιών – Προσωπικό - Ιδρύματα – Ν.Π.Δ.Δ. – Επιχειρήσεις.......................................................................................................157

Στατιστικά στοιχεία............................................................................................157

3.β.Οικονομικά των Ν.Α..........................................................................................158

3.β.1 Κεντρικοί Αυτοτελείς Πόροι..........................................................................158

3.β.2. Κρατικές επιχορηγήσεις................................................................................161

3.β.3. Ίδια έσοδα.......................................................................................................163

3.γ. Προϋπολογισμός Ν.Α........................................................................................165

Ψήφιση προϋπολογισμού...................................................................................165

Αξιολόγηση προϋπολογισμού............................................................................166

Απολογισμός......................................................................................................166

Κώδικας κατάταξης εσόδων – εξόδων Ν.Α...........................................................167

3.δ. Περιφέρεια.........................................................................................................170

3.δ.1. Όργανα............................................................................................................171


4

3.δ.2. Δομή.........................................................................................................172

Στατιστικά στοιχεία............................................................................................173

3.ε. Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων.................................................................173

3.ΣΤ. ΈΣΟΔΑ - ΔΑΠΆΝΕΣ Ν.Α. - ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΏΝ......................................173

3.στ.1. Δαπάνες Περιφερειών............................................................................173

3.στ.2 Έσοδα Ν.Α..............................................................................................173

3.στ.3 Δαπάνες Ν.Α...........................................................................................173

3.στ.4 Λειτουργικό πλεόνασμα / έλλειμμα Ν.Α................................................173

3.στ.5 Σύνολο δαπανών Περιφερειακής Διοίκησης και Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης...................................................................................................173

3.στ. 5 Μεταφορά αρμοδιοτήτων και πόρων στην Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση............................................................................................................................173

4. ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΊ ΠΌΡΟΙ ΚΑΙ ΑΡΜΟΔΙΌΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΘΑ ΜΠΟΡΟΎΣΑΝ ΝΑ ΜΕΤΑΦΕΡΘΟΎΝ..................................................................................173

4.α. Ποιοι φόροι μπορούν να μεταφερθούν στην Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση.173

4.β. Η φορολογική ελευθερία..................................................................................173

4.γ. Προβλήματα που προκύπτουν κατά τον καθορισμό της έννοιας των κρατικών επιχορηγήσεων........................................................................................173

4.γ.1. Σχέση μεταξύ οικονομικής βοήθειας και επιχορηγήσεων..........................173

4.γ.2. Σχέση μεταξύ χρηματικών μεταβιβάσεων που δεν αποτελούν “βοήθεια”, στους ΟΤΑ και επιχορηγήσεων...........................................................................173

4.δ.Φόρος Ακίνητης Περιουσίας.............................................................................173

4.δ.1. Γενικά χαρακτηριστικά.............................................................................173

4.δ.2. Ο φόρος ακίνητης περιουσίας ως τοπικός- περιφερειακός φόρος.............173

4.ε. Αρμοδιότητες που θα μπορούσαν να μεταφερθούν στην αιρετή ΠΑ............173

5. ΠΡΌΒΛΕΨΗ ΕΞΈΛΙΞΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΜΕΓΕΘΏΝ..........................173

5.α. Εξειδίκευση Οικονομετρικού Υποδείγματος..................................................173

5.α.1. Το Υπόδειγμα της Μερικής Προσαρμογής.................................................173

5.β. Περιγραφική Ανάλυση των Στοιχείων............................................................173

5.γ. Φορολογικά έσοδα και ΑΕΠ............................................................................173

5.γ.1. Αποτελέσματα εκτίμησης οικονομετρικού υποδείγματος για τη συνάρτηση φορολογικών εσόδων από φυσικά πρόσωπα.......................................................173

5.γ.2 Αποτελέσματα εκτίμησης οικονομετρικού υποδείγματος για τη συνάρτηση φορολογικών εσόδων από νομικά πρόσωπα.......................................................173

5.δ. Φορολογικά έσοδα και Τακτικός Προϋπολογισμός.......................................173

5.δ.1 Αποτελέσματα εκτίμησης οικονομετρικού υποδείγματος για τη συνάρτηση φορολογικών εσόδων από φυσικά πρόσωπα.......................................................173


5

5.δ.2. Αποτελέσματα εκτίμησης οικονομετρικού υποδείγματος για τη συνάρτηση φορολογικών εσόδων από νομικά πρόσωπα.......................................................173

5.ε. Προβλέψεις.........................................................................................................173

6. ΠΡΌΤΑΣΗ................................................................................................173

6.α. Οργάνωση Συστήματος Βεβαίωσης, Είσπραξης και Ελέγχου των Περιφερειακών Φόρων............................................................................................173

ΠΑΡΆΡΤΗΜΑ..............................................................................................173

...........................................................................................................................

Βιβλιογραφία..............................................................................................173


6

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το Διοικητικό Συμβούλιο της Ένωσης Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων Ελλάδας

(ΕΝΑΕ) ανέθεσε στο Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΙΤΑ) τη μελέτη της

θωράκισης της αιρετής περιφερειακής αυτοδιοίκησης με φορολογικούς πόρους.

Η βασική κατεύθυνση που δόθηκε από την ΕΝΑΕ, σύμφωνα με την απόφαση του

συνεδρίου της ήταν, ότι η μελέτη θα πρέπει να προσανατολιστεί σε μεταφορά από το

κεντρικό κράτος φορολογικών πόρων και όχι στη θεσμοθέτηση νέων φόρων. Η

ορθότητα της άποψης αυτής επιβεβαιώθηκε και κατά την εκπόνηση της μελέτης

αφού: α) παρατηρείται τάση συγκέντρωσης (στις δύο «μητροπολιτικές» περιοχές)

οικονομικών δραστηριοτήτων και εισοδήματος, β) η στατιστική, οικονομετρική

προσέγγιση κατέδειξε ότι το σχετικό βάρος της φορολογίας στην Ελληνική οικονομία

έχει αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες και γ) η οικονομική συγκυρία δεν ευνοεί

θεσμοθέτηση νέων φορολογικών επιβαρύνσεων.

Η μελέτη διορθώνεται σε έξι κεφάλαια: 1) θεωρητικό πλαίσιο, 2) διεθνής εμπειρία, 3)

οι περιφέρειες και οι νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις σήμερα, 4) φορολογικοί πόροι και

αρμοδιότητες που θα μπορούσαν να μεταφερθούν, 5) πρόβλεψη εξέλιξης

οικονομικών μεγεθών, 6) προτάσεις

Σύμφωνα με τη διεθνή θεωρητική βιβλιογραφία οι φόροι της αιρετής Περιφερειακής

Αυτοδιοίκησης (ΠΑ) θα πρέπει:

α) Να καλύπτουν τις βασικές αρχές της φορολογικής δικαιοσύνης και ιδιαίτερα της

περιφερειακής διάστασης της.

β) Να προσφέρουν επάρκεια εσόδων. Αυτό σημαίνει ότι οι περιφερειακοί φόροι

πρέπει όχι μόνο να καλύπτουν τις ανάγκες των ΠΑ, αλλά να έχουν ταυτόχρονα και

μία δυναμική. Επίσης, το κόστος διαχείρισης τους να είναι μικρό.

γ) Να σχεδιαστούν με τέτοιο τρόπο, ώστε να αποθαρρυνθούν προσπάθειες εξαγωγής

φόρων, φορολογικού ανταγωνισμού ή αρνητικών μακροοικονομικών επιπτώσεων.

δ) Να έχουν περιφερειακά χαρακτηριστικά

ε) Να προωθούν τις οικονομικές δυνατότητες και να αμβλύνουν τις δημοσιονομικές

ανισότητες των ΠΑ.


7

Επομένως, οι φόροι αυτοί θα πρέπει να είναι δυναμικοί, με μικρό διαχειριστικό

κόστος, να μην προκαλούν μεγάλες ανισότητες μεταξύ των περιφερειών, ούτε

αντιδράσεις των πολιτών και να εγγυώνται παράλληλα επάρκεια εσόδων, η οποία να

καλύπτει μακροχρόνια τις ανάγκες της ΠΑ.

Με βάση το παραπάνω θεωρητικό πλαίσιο και τη διεθνή εμπειρία, οι φόροι που θα

μπορούσαν να μεταφερθούν από το ελληνικό κεντρικό κράτος προς την αιρετή ΠΑ

είναι: 1) ο Φόρος Εισοδήματος Φυσικών και Νομικών Προσώπων (ΦΕΦ&ΝΠ), 2) ο

Φόρος Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) και 3) το Ενιαίο Τέλος Ακινήτων.

1. Ο ΦΕΦ&ΝΠ είναι, θεωρητικά τουλάχιστον, ένας από τους πλέον

δυναμικούς φόρους. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο παρατηρείται

συγκρατημένη αύξηση των εσόδων του, λόγω του περιορισμού των

φορολογικών συντελεστών. Όταν ολοκληρωθεί το μεταβατικό αυτό

επίπεδο αναμένεται να αποκτήσει εκ νέου τη δυναμικότητα του.

2. Ο ΦΠΑ χρηματοδοτεί ήδη τους ΚΑΠ της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης

(ΝΑ). Αποτελεί το δυναμικότερο φόρο των τελευταίων ετών, με

διπλάσιους σχεδόν ετήσιους ρυθμούς αύξησης, από τους αντίστοιχους του

φόρου εισοδήματος.

Το πρόβλημα που προκύπτει τόσο με τον ΦΕΦ&ΝΠ όσο και με τον ΦΠΑ

είναι ότι τα φορολογικά τους έσοδα παρουσιάζουν πολύ μεγάλη

συγκέντρωση. Τα 2/3 των φορολογικών τους εσόδων εισπράττονται στα

δύο μεγάλα πολεοδομικά συγκροτήματα (Αθήνα- Θες/κη)

3. Το Ενιαίο Τέλος Ακινήτων έχει θεσμοθετηθεί, δεν έχει όμως ακόμα

εφαρμοστεί. Ο φόρος αυτός είναι ένας από τους κλασσικούς φόρους της

ΠΑ. Παράλληλα, η μη (προς το παρόν) εφαρμογή του, προσφέρει τη

δυνατότητα συμμετοχής της ΠΑ, αλλά και την παροχή φορολογικής

ελευθερίας, ώστε να μπορούν οι αιρετές ΠΑ να προβάλουν τις

ιδιαιτερότητες τους, τα περιφερειακά συγκριτικά πλεονεκτήματα τους και

τα αναπτυξιακά τους πρότυπα.

Η αιρετή ΠΑ δε δημιουργείται απλώς για να μεταφερθούν σε αυτή το σύνολο ή μέρος

των σημερινών αρμοδιοτήτων της ΝΑ και των περιφερειών. Η δικαιολογητική βάση


8

για τη δημιουργία της αιρετής ΠΑ, σε οικονομικό τουλάχιστον επίπεδο, είναι οι

αναπτυξιακές ανάγκες και προοπτικές.

Με βάση τα παραπάνω, η βασική αρμοδιότητα που πρέπει να μεταφερθεί στην ΠΑ

είναι η «ανάπτυξη». Ο όρος ανάπτυξη περιλαμβάνει το ολοκληρωμένο σύστημα

περιφερειακής ανάπτυξης. Η αιρετή ΠΑ θα πρέπει να έχει σημαίνοντα ρόλο τόσο

στον προγραμματισμό, στη διαχείριση, στην υλοποίηση και τον έλεγχο των ΠΕΠ,

όσο και σε αναπτυξιακά θέματα και θεσμούς .

Η πρόταση που μελετήθηκε και προτείνεται είναι:

Οι φορολογικοί πόροι που μπορούν να μεταφερθούν θα περιλαμβάνουν:

Α. Ποσοστό 15% από τα φορολογικά έσοδα των ΦΕΦ&ΝΠ και το ΦΠΑ. Τα

φορολογικά αυτά έσοδα θα χρηματοδοτούν το καλάθι των ΚΑΠ. Ο συνδυασμός τους

κρίνεται απαραίτητος, ώστε να εξασφαλιστεί η μακροχρόνια σταθερή και

απρόσκοπτη χρηματοδότηση της ΠΑ. Οι ΚΑΠ της ΠΑ θα πρέπει να έχουν

χαρακτήρα γενικής επιχορήγησης και να μην κατευθύνονται σε ειδικούς στόχους. Θα

μπορούσαν να κατανέμονται στις περιφέρειες με ένα σύστημα κατανομής, το οποίο

θα συνδύαζε τις «ανάγκες» των περιφερειών με την εξισορρόπηση ή καλύτερα την

άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων.

Β. Η συμμετοχή στο Ενιαίο Τέλος Ακινήτων θα μπορούσε να συνδυαστεί με την

παροχή φορολογικής ελευθερίας στις ΠΑ, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του

αντίστοιχου φόρου των γαλλικών πρωτοβάθμιων ΟΤΑ, ώστε να μπορεί κάθε ΠΑ να

διαμορφώνει το δικό της αναπτυξιακό προφίλ, αλλά και την «ελκυστικότητα» της.

Ως αρμοδιότητες προτείνεται η μεταφορά όλων των αρμοδιοτήτων των ΝΑ και των

περιφερειών, που μπορούν να μεταφερθούν. Επιπλέον, πρέπει να συνυπολογιστούν

και οι δαπάνες μισθοδοσίας προσωπικού. Το σημερινό προσωπικό (μόνιμοι και

ΙΔΑΧ) που απασχολείται στις ΝΑ και τις περιφέρειες είναι περίπου 27.000 με ετήσιο

κόστος 675 εκ. €

Ως νέα αρμοδιότητα προτείνεται ότι έχει σχέση με την ολοκληρωμένη περιφερειακή

ανάπτυξη. Η ολοκληρωμένη ή βιώσιμη περιφερειακή ανάπτυξη αφορά όχι μόνο σε

κλασσικές οικονομικές προσεγγίσεις, αλλά και στη χωροταξία, στο περιβάλλον ή στις

υπηρεσίες κοινωνικής αλληλεγγύης, τις οποίες και δεν μπορεί να υλοποιήσει η

πρωτοβάθμια Αυτοδιοίκηση.


9

Τα έσοδα και οι δαπάνες της αιρετής ΠΑ, όπως υπολογίζονται παρακάτω, θα

αποτελέσουν το 2,1% του ΑΕΠ, που μαζί με τα αντίστοιχα έσοδα της πρωτοβάθμιας

Αυτοδιοίκησης θα φθάσουν το 5%. Υπενθυμίζεται ότι ο μέσος όρος της

Αυτοδιοίκησης στα κράτη μέλη της ΕΕ καλύπτει το 11% περίπου των αντίστοιχων

ΑΕΠ.

Έσοδα

ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙΕΣΟΔΑ

Σε εκ. €

15% στο Φόρο Εισοδήματος Φ&ΝΠ 2.192

15% στο ΦΠΑ 2.802

50% στο Ενιαίο Τέλος Ακινήτων 300

ΣΥΝΟΛΟ 5.294

Κόστος αρμοδιοτήτων

ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣΚΟΣΤΟΣ

Σε εκ. €

Υπάρχουσες αρμοδιότητες συν κόστος προσωπικού

4.274

Νέες αναπτυξιακές αρμοδιότητες 1.000

ΣΥΝΟΛΟ 5.274


10

Αποκέντρωση είναι η μεταβίβαση με Νόμο στις μονάδες της περιφερειακής αυτοδιοίκησης ή τους λοιπούς τοπικούς οργανισμούς, εξουσίας, αρμοδιοτήτων και πόρων.

Αποσυγκέντρωση είναι η παροχή εξουσιοδότησης προς τα περιφερειακά κρατικά όργανα για λήψη αποφάσεων πάνω σε θέματα περιφερειακής ή τοπικής σημασίας.

1. ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗ Ή ΑΠΟΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ;

Η διερεύνηση της θωράκισης της ΠΑ με φορολογικούς πόρους θα πρέπει καταρχήν

να απαντήσει στο ερώτημα της αναγκαιότητας της. Η περιφερειακή ανάπτυξη είναι

προφανώς το ζητούμενο τόσο από τις κοινοτικές, όσο και από τις εθνικές πολιτικές.

Το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο οι πολιτικές περιφερειακής ανάπτυξης

μπορούν να σχεδιαστούν, να προγραμματιστούν, να χρηματοδοτηθούν, να

υλοποιηθούν και να ελεγχθούν αποτελεσματικότερα από μία αποσυγκεντρωμένη

περιφερειακή οργάνωση ή από μία περιφερειακή αυτοδιοίκηση.

Για να μπορέσει η περιφερειακή αυτοδιοίκηση να αξιοποιήσει τα συγκριτικά της

πλεονεκτήματα θα πρέπει πριν από όλα να θεμελιώσει την οικονομική της και

πολιτική της «αυτονομία». Ως γνωστόν, είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει πολιτική

αυτονομία χωρίς οικονομική και οικονομική αυτονομία σημαίνει στήριξη, πριν από

όλα, σε ίδιους πόρους.

Ο βασικός ίδιος πόρος τόσο στις τοπικές, όσο και στις ΠΑ ή στην κεντρική

κυβέρνηση δεν μπορεί να είναι άλλος από τη φορολογία. Η θωράκιση της

περιφερειακής αυτοδιοίκησης με φορολογικούς

πόρους έχει, εκτός των άλλων, στόχο την

προώθηση και υλοποίηση περιφερειακά

εκφρασμένων προτιμήσεων και την αξιοποίηση

περιφερειακών συγκριτικών πλεονεκτημάτων.

Όλοι οι φόροι δεν μπορούν να μεταφερθούν ή να

διαχειριστούν αποτελεσματικά από την ΠΑ.

Υπάρχουν φόροι με οικονομίες κλίμακας σε

εθνικό επίπεδο, ή φόροι με καθαρά τοπικά

χαρακτηριστικά, οι οποίοι είναι πολύ πιο αποτελεσματικό να βεβαιώνονται και να

εισπράττονται σε χαμηλότερο χωρικό επίπεδο. Ποιοί είναι όμως οι φόροι που

μπορούν να μεταφερθούν ή να θεσμοθετηθούν προς όφελος της περιφερειακής

αυτοδιοίκησης; Ποιά είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους;

Η θωράκιση της ΠΑ με φορολογικούς πόρους αποτελεί τη μία όψη του φεγγαριού.

Για να είναι ολοκληρωμένη η αποκέντρωση, οι φορολογικοί πόροι θα πρέπει να

συνδυαστούν και να συνοδευτούν με αποκέντρωση αρμοδιοτήτων. Το πρόβλημα που


11

προκύπτει, κι όπως θα δούμε στο επόμενο κεφάλαιο δεν είναι μόνο θεωρητικό, αλλά

κυρίως πρακτικό, είναι ότι η αποτελεσματική αποκέντρωση αρμοδιοτήτων και πόρων

πολύ συχνά δημιουργεί ελλείμματα. Το κόστος δηλαδή, παροχής αγαθών και

υπηρεσιών, που είναι αποτελεσματικότερο να προσφέρονται σε περιφερειακό

επίπεδο, είναι πολύ μεγαλύτερο από τους φορολογικούς πόρους, τους οποίους και

μπορεί να διαχειριστεί αποτελεσματικά η ΠΑ. Η λύση είναι γνωστή. Κρατικές

επιχορηγήσεις. Αλλά πόσες και ποιές; Είναι προτιμότερο η ΠΑ να στηριχτεί σε ίδια

έσοδα ή σε κρατικές επιχορηγήσεις;

Ανεξάρτητα από την απάντηση στο παραπάνω ερώτημα, ένα ολοκληρωμένο σύστημα

χρηματοδότησης της περιφερειακής αυτοδιοίκησης περιλαμβάνει κρατικές

επιχορηγήσεις, όχι μόνο για να καλύψει τα ελλείμματα που προκαλούνται από τη

μεταφορά αρμοδιοτήτων, αλλά και για να αμβλύνει περιφερειακές ανισότητες ή να

ασκήσει παρεμβατικές πολιτικές, εκεί όπου οι δυνάμεις της αγοράς ή η φορολογική

πολιτική δεν μπορεί να παρέμβει.

Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται προσπάθεια να υπάρξει μία πρώτη προσέγγιση, μέσω της

διεθνούς κυρίως θεωρητικής βιβλιογραφίας, στα παραπάνω ερωτήματα.

1.α. Θεωρίες αποκέντρωσης

Οι θεωρίες της αποκέντρωσης έχουν ως αντικείμενο τη διερεύνηση των ωφελειών ή

του κόστους από μία αποκεντρωμένη παροχή και χρηματοδότηση Τοπικών ή

Περιφερειακών Δημόσιων Αγαθών (ΤΔΑ), σε σχέση με το αντίστοιχο κόστος ή

ωφέλεια που προκαλείται από την παροχή ίδιου κόστους, από το κεντρικό κράτος.

Οι θεωρίες αυτές, τελείως σχηματικά, ταξινομούνται από τη διεθνή βιβλιογραφία σε

δύο «γενιές». Η ταξινόμηση έγινε κυρίως με βάση το χρόνο που διατυπώθηκαν οι

θεωρίες αυτές και χωρίζονται στις θεωρίες της αποκέντρωσης που διατυπώθηκαν

μέχρι τη δεκαετία του ’70 και τις μετά το ’80 θεωρίες αποκέντρωσης.

1.α.1. Το θεώρημα της αποκέντρωσης.

Μία από τις πρώτες προσπάθειες για τη δημιουργία θεωρητικής υποδομής, όσον

αφορά την αποτελεσματικότητα της αποκεντρωμένης παροχής των Τοπικών ή

Περιφερειακών Δημόσιων Αγαθών και υπηρεσιών, αποτελεί το κλασσικό πλέον

θεώρημα της αποκέντρωσης.


12

Ο Oates προσπάθησε να εντοπίσει την αποτελεσματική παροχή ενός ΤΔΑ σε ένα

ενιαίο κράτος, με δύο ξεχωριστές περιφέρειες. Τρεις είναι οι βασικές του παραδοχές:

α) κατά τη διάρκεια παραγωγής και παροχής του Περιφερειακού Δημοσίου Αγαθού

δεν παρουσιάζονται φαινόμενα διάχυσης του οφέλους β) δεν παρατηρείται

μετακίνηση πληθυσμών και γ) οι προτιμήσεις των πολιτών στο εσωτερικό κάθε

κοινότητας εκφράζονται ενιαία.

Θεώρημα Αποκέντρωσης

Στον κάθετο άξονα του διαγράμματος, μετράμε το κόστος-τιμή ενός αγαθού, το οποίο

είναι διατεθειμένη να διαθέσει η κεντρική διοίκηση στις περιφέρειες (a) και (b). Στον

οριζόντιο άξονα απεικονίζεται η ποσότητα των ΤΔΑ. Οι καμπύλες (a) και (b)

απεικονίζουν τις καμπύλες ζήτησης για το ΤΔΑ από τις περιοχές (a) και (b)

αντίστοιχα.

Στην περίπτωση της κεντρικής διάθεσης θα γίνει προσπάθεια να διατεθεί η ίδια

σχεδόν ποσότητα του ΤΔΑ μεταξύ των δύο περιοχών. Έστω, ότι αυτή η ποσότητα

είναι ίση με OQc. Στην ποσότητα αυτή όμως, η ζήτηση της περιοχής (b) οδηγεί σε

τιμή πολύ μεγαλύτερη από την ΟΡ, ίση με QcH. Αντίστοιχα, στην τιμή ΟΡ η

περιφέρεια (a) ενδιαφέρεται μόνο για την ποσότητα, Qa. Παρατηρείται δηλαδή ότι

στην περίπτωση της κεντρικής διάθεσης υπάρχει για τη μεν περιοχή (a) απώλεια

εσόδων, που περιγράφεται από το τρίγωνο ΓΔΕ, για τη δε περιοχή (b) απώλεια

εσόδων ίση με ΕΖΗ. Ως πιο αποτελεσματική προκύπτει η λύση της ποσότητας ΟQa


13

για τη περιφέρεια (a) και ΟQb για τη περιφέρεια (b). Προτείνεται δηλαδή η

αποκεντρωμένη διάθεση των ΤΔΑ ως η αποτελεσματικότερη λύση.

Οι κριτικές που έχουν διατυπωθεί στο θεώρημα της αποκέντρωσης εστιάζονται

κυρίως στις μη ρεαλιστικές παραδοχές της. Είναι πολύ δύσκολο να βρούμε

κοινότητες με ενιαίες προτιμήσεις, πόσο μάλλον στην περίπτωση των δημοσίων

αγαθών, στην οποία υπάρχει μία εσκεμμένη απόκρυψη των προτιμήσεων από

πλευράς των πολιτών. Μία δεύτερη ένσταση στη θεωρία της αποκέντρωσης είναι το

φαινόμενο της διάχυσης του οφέλους που παρατηρείται στα Τοπικά Δημόσια Αγαθά,

τα οποία έχουν μεγάλες και έντονες εξωτερικές οικονομίες. Μία ακόμη βασική

ένσταση, είναι ότι στη σύγχρονη εποχή είναι σχεδόν αδύνατον να εντοπιστούν

κοινωνίες με μηδενική μετακίνηση πληθυσμών, επιχειρήσεων ή νοικοκυριών.

Παρόλο όμως αυτές τις αντιρρήσεις, οι οποίες έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί, το

βασικό συμπέρασμα του θεωρήματος της αποκέντρωσης παραμένει σε ισχύ. Μία

αποκεντρωμένη παροχή των ΤΔΑ είναι λιγότερο κοστοφόρα και περισσότερο

αποτελεσματική, από μία αντίστοιχη παροχή από την κεντρική κυβέρνηση.

1.α.2. Η ψηφοφορία με τα πόδια.

Μία από τις βασικές παραδοχές του θεωρήματος της αποκέντρωσης είναι ότι δεν

υπάρχει μετακίνηση πολιτών και νοικοκυριών μεταξύ των κοινοτήτων. Αντίθετα, ο

Tiebout στο φημισμένο υπόδειγμα του, θεώρησε ότι οι πολίτες μπορούν να

μετακινούνται από τη μία περιοχή στην άλλη. Αντικείμενο της μετακίνησης αυτής

είναι ο εντοπισμός της περιοχής εκείνης που προσφέρει τον καλύτερο, για κάθε

πολίτη ξεχωριστά, συνδυασμό τοπικής φορολογίας (κόστους) και παρεχόμενων

Δημοσίων Αγαθών και Υπηρεσιών (οφέλους).

Ο Tiebout θεώρησε ότι όπως στη λαϊκή αγορά πριν από οποιαδήποτε αγορά η

νοικοκυρά τριγυρνάει όλα τους πάγκους κάνοντας μία μικρή έρευνα αγοράς, ώστε να

εντοπίσει την ποιότητα του προϊόντος που επιθυμεί, στην καλύτερη τιμή, έτσι και ο

δημότης, πριν χωροθετήσει το νοικοκυριό του ή ο επενδυτής την επένδυση του, έχει

τη δυνατότητα να αναζητήσει και να αποκαλύψει τον καλύτερο, κατά τη γνώμη του,

συνδυασμό προσφερόμενων Τοπικών Δημόσιων Υπηρεσιών και κόστους που

προτιμάει. Με τον τρόπο αυτό, ο πολίτης εκφράζει τις προτιμήσεις του ή καλύτερα

ψηφίζει τον συνδυασμό εκείνον που του ταιριάζει. Η ψηφοφορία αυτή όμως δεν

γίνεται κάθε τέσσερα χρόνια, αντίθετα, πραγματοποιείται με τη μετακίνηση του


14

πολίτη και τη συνεχή του πληροφόρηση, ενώ η ψήφος του εκφράζεται με την

εγκατάσταση του. Για το λόγο αυτό, η συγκεκριμένη θεωρία ονομάστηκε ψηφοφορία

με τα πόδια.

Η ψηφοφορία με τα πόδια προσφέρει τη δυνατότητα να αποκαλύψουν οι πολίτες τις

προτιμήσεις τους. Κάτι τέτοιο είναι σχεδόν αδύνατο στην περίπτωση των δημοσίων

αγαθών. Η αποκάλυψη των προτιμήσεων των πολιτών για τα αμιγή δημόσια αγαθά

γίνεται μέσα από το μηχανισμό της ψηφοφορίας, κάθε τέσσερα χρόνια. Αυτό μπορεί

να κάνει την παροχή των ΤΔΑ πιο αποτελεσματική, μιας και γνωρίζοντας τις

προτιμήσεις των πολιτών, το ύψος και την ποιότητα των προσφερομένων ΤΔΑ

προσαρμόζεται όχι μόνο στις ανάγκες της περιφέρειας, αλλά και στις κοινωνικό-

οικονομικές της ιδιαιτερότητες. Επιπλέον, η μετακίνηση των πολιτών και των

επενδυτών, μπορεί να προκαλέσει ανταγωνισμό μεταξύ των περιφερειών με στόχο

την καλύτερη ικανοποίηση των αναγκών τους. Αυτός ο ανταγωνισμός μπορεί επίσης

να επηρεάσει θετικά την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης τους.

Είναι προφανές ότι η θεωρία του Tiebout δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε αμιγή

δημόσια αγαθά. Προϋποθέτει Τοπικά ή Περιφερειακά Δημόσια Αγαθά και επαρκή

αριθμό περιφερειών. Η αποκεντρωμένη παροχή των ΤΔΑ δίνει τη δυνατότητα για

καλύτερη αποτελεσματικότητα και για μεγαλύτερο αριθμό πολιτών, οι οποίοι

καλύπτουν τις προτιμήσεις τους.

Οι αντιρρήσεις που έχουν διατυπωθεί, κατά της θεωρίας του Tiebout,

επικεντρώνονται ιδιαίτερα στις πολλές και κυρίως μη ρεαλιστικές του υποθέσεις. Οι

πολίτες έχουν, κατά το υπόδειγμα, πλήρη ενημέρωση για τους προσφερόμενους, από

τις διάφορες περιφέρειες, συνδυασμούς κόστους-οφέλους και μπορούν να

μετακινούνται χωρίς προβλήματα στην απασχόληση ή στη δημιουργία τοπικών

φορολογικών, με τη ευρεία έννοια, συνόρων. Όπως είναι γνωστό, η μετεγκατάσταση

ενός νοικοκυριού δεν είναι, στην Ελλάδα τουλάχιστον, αποτέλεσμα έρευνας αγοράς

για τον καλύτερο συνδυασμό κόστους–οφέλους, αντίθετα εξαρτάται από

συναισθηματικούς, οικογενειακούς, κοινωνικούς, οικονομικούς και άλλους

παράγοντες. Ακόμη, η πληροφόρηση των πολιτών για τους προσφερόμενους από τις

διαχειριστικές αρχές συνδυασμούς, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως η καλύτερη,

ώστε να οδηγήσει στη συνέχεια σε ορθολογικές λύσεις. Τέλος, μία άλλη μη


15

ρεαλιστική παραδοχή του υποδείγματος του Tiebout είναι ότι τα ΤΔΑ δεν

παρουσιάζουν εξωτερικές οικονομίες ή επιβαρύνσεις.

Παρά το ότι η θεωρία του Tiebout διατυπώθηκε πενήντα χρόνια πριν και τόσες

πολλές θεωρητικές και εμπειρικές αντιρρήσεις έχουν εγερθεί, ακόμα και σήμερα

συνεχίζει να αποτελεί αντικείμενο επιστημονικού διαλόγου. Αυτό συμβαίνει αφενός

γιατί τα βασικά της συμπεράσματα μπορούν να βοηθήσουν στην κατανόηση της

μετακίνησης των πληθυσμών, και αφετέρου γιατί η αποκεντρωμένη παραγωγή των

ΤΔΑ μπορεί να ενισχύσει στην αποτελεσματικότερη προσφορά τους και την

ικανοποίηση μεγαλυτέρου μέρους των πολιτών.

1.α.3. Τα πολιτικά πλεονεκτήματα της αποκέντρωσης.

Τα πλεονεκτήματα της αποκέντρωσης έχουν εντοπίσει πολύ πριν από τους

οικονομολόγους, οι πολιτικοί (Montesquieu, de Toqueville). Το σημαντικότερο

πολιτικό πλεονέκτημα που αναφέρεται είναι ότι με την αποκέντρωση, η εξουσία

πλησιάζει περισσότερο στον λαό. Η αποκεντρωμένη πολιτική εξουσία προσφέρει

δυνατότητες καλύτερου και αποτελεσματικότερου ελέγχου της, όπως επίσης

συμβάλλει στη μεγαλύτερη συμμετοχή στα κοινά. Βοηθά ακόμη στην καλύτερη,

αποτελεσματικότερη και οικονομικότερη συλλογή των αναγκαίων, για τη λήψη

πολιτικών αποφάσεων, πληροφοριών. Τα τοπικά-περιφερειακά όργανα γνωρίζουν,

κατά τεκμήριο, και βιώνουν πολύ καλύτερα τα προβλήματα του χώρου τους, σε

αντίθεση με τους αποξενωμένους πολιτικούς της κεντρική διοίκησης.

Ένα άλλο, επίσης πολύ ισχυρό επιχείρημα υπέρ της αποκέντρωσης, είναι ότι αυτή

βοηθά στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική έκφραση των μειονοτήτων. Οι

σύγχρονες δυτικές δημοκρατίες λειτουργούν με βάση την αρχή της πλειοψηφίας. Η

αποκέντρωση παρέχει τη δυνατότητα σε τοπικά ή περιφερειακά εκφρασμένες

μειονότητες να ικανοποιήσουν τις προτιμήσεις τους. Αυτό είναι ένα στοιχείο που

βοηθά μεγαλύτερο αριθμό πολιτών να μπορούν να ικανοποιούν τις επιθυμίες τους. Ο

κίνδυνος που υπάρχει είναι ότι μπορεί ορισμένες δυναμικές ομάδες να

καταλαμβάνουν την εξουσία σε τοπικό επίπεδο και να λειτουργούν σε βάρος και εν

αντιθέσει στο κοινό αίσθημα δικαίου.

Ο Rosen ισχυρίζεται ότι η αποκέντρωση βοηθάει στην αύξηση της διάδοσης των

καινοτομιών στη δημόσια παραγωγή και διαχείριση. Το μικρό μέγεθος και ο

ανταγωνισμός των αποκεντρωμένων δομών, τις κάνει περισσότερο επιρρεπείς στην


16

αποδοχή και εφαρμογή καινοτόμων προτάσεων. Το κόστος από την αποτυχία μίας

καινοτόμου ιδέας σε μία περιορισμένη περιοχή είναι προφανές ότι θα είναι πολύ

μικρότερο από το κόστος στην περίπτωση κατά την οποία η καινοτομία αυτή

εφαρμοζόταν σε κεντρικό επίπεδο. Αντίθετα, μία επιτυχής εφαρμογή μπορεί να

λειτουργήσει ως πιλοτικό πρόγραμμα και ως καλή πρακτική για όλη την επικράτεια.

1.α.4. Η νέα γενιά θεωριών της αποκέντρωσης.

Στηριγμένες σε αυτές τις σημαντικές συνεισφορές, οι θεωρίες δεύτερης γενεάς

υπογραμμίζουν τα πρόσθετα οφέλη της αποκέντρωσης, διερευνώντας δύο ανησυχίες,

οι οποίες αγνοούνται κατά ένα μεγάλο μέρος από τις παραδοσιακές θεωρίες

(McKinnon, 1997 Qian και Roland, 1998 Qian και Weingast, 1997 Weingast, 1995 και

Wildasin, 1997). Για αρχή, οι νέες θεωρίες εστιάζουν στα κίνητρα της κυβέρνησης.

Ειδικότερα, απορρίπτουν την υπόθεση της παραδοσιακής προσέγγισης, ότι δηλαδή οι

κυβερνήσεις είναι γενναιόδωρες με την πλήρη δύναμη υποχρέωσης υποστήριξης των

περιφερειακών αυτοδιοικήσεων. Σε πολλά κράτη ή στον πολιτικό χρόνο, οι κεντρικές

κυβερνήσεις έχουν πολύ συχνά διαφορετικές ιεραρχήσεις και στοχεύσεις. Ακόμα κι αν

η κυβέρνηση είναι γενναιόδωρη, υπό την έννοια ότι επιδιώκει να μεγιστοποιήσει την

κοινωνική ευημερία ή την οικονομική αποδοτικότητα, μπορεί ωστόσο να μην είναι σε

θέση να αναλάβει αξιόπιστα τις υποχρεώσεις της. Δεύτερον, οι νέες θεωρίες

υπερβαίνουν τα στενά φορολογικά ζητήματα (η παραδοσιακή θεωρία καλείται συχνά

«φορολογική αποκέντρωση»). Αντιμετωπίζουν ρητά το γενικό ζήτημα της

διάρθρωσης των διαφόρων κρατικών βαθμίδων, πέρα από τις οικονομικές

δραστηριότητες ή τις σχέσεις κράτους-αγοράς. Επιπλέον, οι θεωρίες αυτές

αναγνωρίζουν ότι η ίδια η κεντρική κυβέρνηση είναι συχνά ένα εμπόδιο στην

οικονομική ευημερία.

Οι θεωρίες δεύτερης γενεάς εξετάζουν το κατά πόσο η δημοσιονομική αποκέντρωση

έχει επιπτώσεις στη συμπεριφορά της κυβέρνησης. Εάν οι τοπικές κυβερνήσεις, και

όχι η κεντρική κυβέρνηση, έχουν ρυθμιστική δυνατότητα στην τοπική οικονομία, ο

ρόλος του παρεμβατισμού της κεντρικής κυβέρνησης μπορεί να είναι περιορισμένος.

Αλλά τι περιορίζει τη συμπεριφορά της τοπικής κυβέρνησης; Η θεωρία εστιάζει

στους εξής δύο μηχανισμούς, οι οποίοι συνάδουν τα ενδιαφέροντα της τοπικής

κυβέρνησης με την οικονομική ευημερία, τις οριζόντιες αλληλεπιδράσεις μεταξύ των

τοπικών κυβερνήσεων και τις κάθετες αλληλεπιδράσεις μεταξύ των διαφορετικών


17

επιπέδων κυβέρνησης. Καταρχήν, κάτω από την κοινή αγορά με τα αγαθά και την

κινητικότητα, ο ανταγωνισμός μεταξύ των ΟΤΑ χρησιμεύει ως ένας σημαντικός

μηχανισμός κινήτρων. Δεύτερον, οι ισχυρές συνδέσεις μεταξύ των τοπικών δαπανών

και του τοπικού εισοδήματος μπορούν επίσης να ευθυγραμμίσουν τα συμφέροντα των

τοπικών κυβερνήσεων στην τοπική οικονομική ευημερία. Τέτοιες ισχυρές συνδέσεις

απαιτούν τον καθορισμό ορίων για τις μεταξύ των διαφορετικών βαθμίδων εξουσίας

φορολογικές μεταφορές. Τα όρια αυτά έχουν σχέση με την επιβολή δυσβάσταχτης

τοπικής φορολογίας (Kornai, 1986).

Παράλληλα, οι θεωρίες δεύτερης γενεάς υπογραμμίζουν πώς μια σειρά οργανισμών

μπορούν να υπονομεύσουν τους δύο μηχανισμούς και να χαλαρώσουν την πειθαρχία

των τοπικών κυβερνήσεων. Πρώτα από όλα, η έλλειψη μιας κοινής αγοράς επιτρέπει

τον περιφερειακό προστατευτισμό και περιορίζει τα αποτελέσματα του παράγοντα της

κινητικότητας προϊόντων στις τοπικές οικονομίες. Επειδή οι εμπορικοί περιορισμοί

μειώνουν το ρόλο του ανταγωνισμού, απαιτείται η επιτελική και ρυθμιστική λειτουργία

της κεντρικής κυβέρνησης. Δεύτερον, η σύνδεση της τοπικής δημόσιας δαπάνης με

την τοπική οικονομική ευημερία — λόγω των κρατικών επιχορηγήσεων, ή της

εύκολης πρόσβασης στις πιστώσεις — επιτρέπει στους τοπικούς ανώτερους

υπαλλήλους να αγνοούν τις οικονομικές συνέπειες των αποφάσεών τους. Για το λόγο

αυτό, είναι πολύ σημαντικός ο περιορισμένος ρόλος των επιχορηγήσεων και η

θωράκιση των περιφερειακών αυτοδιοικήσεων με φορολογικά έσοδα.

Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι είτε μιλάμε για την παραδοσιακή θεωρία της

δημοσιονομικής αποκέντρωσης, είτε για τη νέα γενιά θεωριών της αποκέντρωσης η

ουσία παραμένει η εξής: Κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες η αποκέντρωση

προσφέρει λύσεις, αλλά και κίνητρα για αποδοτικότερη λειτουργία του σύγχρονου

κράτους.

Το ερώτημα που τίθεται πλέον είναι ποιες μπορεί να είναι οι σχέσεις μεταξύ των

διαφορετικών βαθμίδων διοίκησης και αυτοδιοίκησης. Ή καλύτερα, ποιο είναι το

βέλτιστο μέγεθος για την παραγωγή ενός τοπικού ή περιφερειακού δημόσιου αγαθού

και από ποια βαθμίδα.


18

1.β. Βέλτιστο μέγεθος παροχής ΤΔΑ και η σχέση φορολογικών πόρων και

αρμοδιοτήτων.

Η ολοκληρωμένη θωράκιση της περιφερειακής αυτοδιοίκησης θα πρέπει να

συνδυάζει τον εξοπλισμό της με φορολογικά έσοδα, αλλά και με νέες αρμοδιότητες.

Το πρόβλημα που προκύπτει σε αυτή την περίπτωση είναι ποιά δημόσια αγαθά και

υπηρεσίες είναι καλύτερο να προσφέρονται σε κεντρικό, τοπικό ή περιφερειακό

επίπεδο;

Σύμφωνα με την παραδοσιακή θεωρία της δημοσιονομικής αποκέντρωσης η

προσφορά ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας έχει μία συγκεκριμένη χωρική διάσταση. Η

εθνική άμυνα καλύπτει το σύνολο της χώρας, ο ηλεκτροφωτισμός ενός δρόμου

διαχέει τα οφέλη του σε τοπικό επίπεδο, ενώ ένας μεγάλος και σύγχρονος

αυτοκινητόδρομος παίζει σημαντικό ρόλο στην περιφερειακή ανάπτυξη, χωρίς

ωστόσο τα οφέλη του να διαχέονται στο σύνολο της επικράτειας.

Με βάση αυτή την παραδοχή η παραδοσιακή θεωρία της δημοσιονομικής

αποκέντρωσης ισχυρίζεται ότι θα είναι καλύτερο τα αγαθά και υπηρεσίες αυτές να

προσφέρονται από τα ανάλογα επίπεδα, αφενός μεν γιατί η τοπική ή η περιφερειακή

παραγωγή και διάθεση προσφέρει τη δυνατότητα έκφρασης των τοπικών και

περιφερειακών ιδιαιτεροτήτων αφετέρου δε, γιατί το οριακό όφελος των πολιτών

μπορεί ευκολότερα να εξισωθεί με το οριακό τους κόστος, άρα, η παραγωγή και

διάθεση να γίνει αποδοτικότερη.

Με αυτό τον τρόπο συνδυάζεται η τοπική ή η περιφερειακή φορολογία με τις τοπικές-

περιφερειακές δημόσιες δαπάνες, οι οποίες και προκαλούνται από την εκτέλεση των

αρμοδιοτήτων τους, ενώ, η θεωρία της δημοσιονομικής αποκέντρωσης προσπαθεί να

προσεγγίσει το βέλτιστο χωρικό επίπεδο παραγωγής και διάθεσης ενός ΤΔΑ.

Επειδή οι νέες θεωρίες τονίζουν κυβερνητικά κίνητρα, όπως ήταν αναμενόμενο,

υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των παραδοσιακών και νέων θεωριών. Μια

διαφορά αφορά στο ρόλο των επιχορηγήσεων. Υποθέτοντας μια γενναιόδωρη

κεντρική κυβέρνηση, η παραδοσιακή θεωρία υποστηρίζει τα οφέλη της αποκέντρωσης

των δαπανών για τα πλεονεκτήματά της, αλλά προσδιορίζει επίσης διάφορες

περιστάσεις, κάτω από τις οποίες η αποκέντρωση οδηγεί σε στρεβλώσεις, αλλά και

στην αποδυνάμωση της φορολογικής ικανότητας της κεντρικής κυβέρνησης. Οι


19

στρεβλώσεις μπορούν να προκύψουν από την παρουσία εξωτερικών οικονομιών

μεγάλης κλίμακας, και κυρίως από το φορολογικό ανταγωνισμό μεταξύ των

περιφερειών ή των ΟΤΑ. Επιπλέον, η δημοσιονομική αποκέντρωση μπορεί να

περιορίσει τη φορολογική δυνατότητα της κεντρικής κυβέρνησης, να αμβλύνει τις

περιφερειακές ανισότητες και να διατηρήσει τη μακροοικονομική σταθερότητα. Λόγω

αυτών των ανησυχιών, πολλές παραδοσιακές θεωρίες δεν αντιλαμβάνονται την

περιφερειακή «αυτοχρηματοδότηση», (την περίπτωση δηλαδή κατά την οποία οι

τοπικές κυβερνήσεις εξαρτώνται από τη συλλογή των φορολογικών εσόδων τους για

να χρηματοδοτήσουν τις δαπάνες τους) ως επιθυμητή. Θεωρούν επομένως τις

επιχορηγήσεις από τις κεντρικές στις τοπικές κυβερνήσεις ως απαραίτητες,

προκειμένου να καλυφθεί το κενό μεταξύ των αποκεντρωμένων δαπανών και των

αποκεντρωμένων φορολογικών εσόδων.

Αντίθετα, οι νέας γενιάς θεωρίες τονίζουν τη σημασία των κυβερνητικών κινήτρων και

υπογραμμίζουν το πιθανό όφελος, συνδέοντας το εισόδημα της τοπικής κυβέρνησης με

τις δαπάνες της και τον περιορισμό της ανακατανομής μεταξύ των τοπικών-

περιφερειακών κυβερνήσεων από την κεντρική κυβέρνηση. Παρά τις πιθανές

στρεβλώσεις, τα ευεργετικά αποτελέσματα της αποκέντρωσης είναι πολύτιμα για τις

οικονομίες που επιθυμούν να απογαλακτιστούν από την κεντρική κυβέρνηση. Η

περιφερειακή δημοσιονομική αποκέντρωση συνδέει αποτελεσματικά τις τοπικές

κρατικές δαπάνες με την τοπική οικονομική ευημερία.

Το βασικό συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι οι αρμοδιότητες όχι μόνο θα πρέπει να

κατανέμονται στις διαφορετικές βαθμίδες διοίκησης και αυτοδιοίκησης, ανάλογα με το

βαθμό χωρικής τους διάχυσης, αλλά επιπλέον να συνδέονται με την τοπική

χρηματοδότηση, έτσι ώστε να δημιουργούνται κίνητρα για πιο αποτελεσματική

διαχείριση.


20

1.γ. Περιφερειακές ανισότητες

1.γ.1. Διαφορές στις ανάγκες για έσοδα - Δημοσιονομικές ανισότητες

Οι “ανάγκες” των ΠΑ μπορούν να καταταγούν σε δυο μεγάλες κατηγορίες. Σε

ανάγκες για έσοδα και ανάγκες για δαπάνες.

Οι “ανάγκες” των ΠΑ για έσοδα ξεκινούν από τις δημοσιονομικές ανισότητες, οι

οποίες υπάρχουν μεταξύ τους ή καλύτερα από τη διαφορετική δημοσιονομική

δυνατότητα τους. Ως δημοσιονομική δυνατότητα ορίζεται "η δυνατότητα ή ικανότητα

που έχει μία συγκεκριμένη περιφέρεια να αντλεί ίδια έσοδα". Όλες όμως οι ΠΑ ή οι

διοικητικές βαθμίδες, δεν έχουν τις ίδιες δημοσιονομικές δυνατότητες. Παρατηρείται

δηλαδή μία άνιση δυνατότητα άντλησης ίδιων εσόδων από την τοπική κοινωνία. Η

άνιση δυνατότητα άντλησης ίδιων εσόδων από την τοπική κοινωνία έχει επίπτωση όχι

μόνο στην ποσότητα, αλλά και την ποιότητα, των προσφερομένων από την ΠΑ,

υπηρεσιών, ενώ επιπλέον μπορεί να επηρεάσει τη φορολογική προσπάθεια, καθώς

επίσης και την ίδια την “ανεξάρτητη” οικονομική και πολιτική παρέμβαση της ΠΑ

στο χώρο της. Μία ΠΑ, με πολλές δημοσιονομικές δυνατότητες, έχει τις

εναλλακτικές λύσεις να προσφέρει καλύτερες υπηρεσίες, από άποψη ποσότητας ή

ποιότητας, στους πολίτες της ή να περιορίσει τους φορολογικούς συντελεστές.

Παράλληλα, μία φτωχή ΠΑ, η οποία έχει περιορισμένες δημοσιονομικές

δυνατότητες, καταφεύγει, στην αύξηση του φορολογικού βάρους των πολιτών ή στην

κρατική “προστασία”, με όλα τα επακόλουθα, σε σχέση με την “αυτόνομη” πολιτική

της παρέμβαση. Επειδή οι διαφορές αυτές, στη δημοσιονομική δυνατότητα ή οι

δημοσιονομικές ανισότητες, επηρεάζουν σημαντικά την οικονομική πολιτική και τις

δαπάνες των ΠΑ, είναι λογικό ότι μπορούν να δημιουργήσουν γενικότερα

οικονομικά-κοινωνικά προβλήματα και ανισορροπίες στη χώρα. Τα προβλήματα

αυτά εκφράζονται είτε ως μετακινήσεις πληθυσμών και επιχειρήσεων, είτε ως

ζητήματα δικαιοσύνης, καθώς δύο πολίτες με την ίδια φοροδοτική ικανότητα και τον

ίδιο φόρο, απολαμβάνουν διαφορετικής ποσότητας και ποιότητας Τοπικά-

Περιφερειακά Δημόσια Αγαθά και Υπηρεσίες, επειδή απλώς κατοικούν σε

διαφορετικό γεωγραφικό χώρο. Για την άμβλυνση των διαφορών αυτών θεωρείται

αναγκαία η διορθωτική παρέμβαση του κεντρικού κράτους. Οι παραπάνω λόγοι είναι

που καθορίζουν την άμβλυνση των εισοδηματικών διαφορών σαν ένα από τους

βασικούς στόχους των κρατικών επιχορηγήσεων.


21

Οι δημοσιονομικές ανισότητες μπορούν να πάρουν δύο μορφές. Τις κάθετες και τις

οριζόντιες δημοσιονομικές ανισότητες.

1) Ως κάθετες δημοσιονομικές ανισότητες ορίζονται οι ανισότητες εκείνες

που υπάρχουν μεταξύ των διαφορετικών επιπέδων του κράτους. Μία πολύ

συνηθισμένη έκφραση είναι η «πλούσιο κεντρικό κράτος, φτωχή Αυτοδιοίκηση». Το

φαινόμενο αυτό παρατηρείται στις περισσότερες χώρες του κόσμου και στηρίζεται

στο γεγονός ότι οι περισσότεροι δυναμικοί φόροι ανήκουν στο κεντρικό κράτος.

Αυτό οφείλεται στο ότι οι δυναμικοί φόροι παρουσιάζουν, κατά τεκμήριο, οικονομίες

μεγέθους ή είναι αποτελεσματικότερο να συλλέγονται από την κεντρική διοίκηση

παρά από την Τοπική Αυτοδιοίκηση (ΤΑ). Αντίθετα, με την αύξηση των δημοσίων

δαπανών και την ανάπτυξη της τεχνολογίας και του βιοτικού επιπέδου, η ζήτηση

Τοπικών-Περιφερειακών Δημοσίων Αγαθών ολοένα και μεγαλώνει. Τα Τοπικά-

Περιφερειακά Δημόσια Αγαθά είναι όμως καλύτερο και αποτελεσματικότερο να

προσφέρονται από τους πρωτοβάθμιους ή δευτεροβάθμιους ΟΤΑ. Παρουσιάζεται

λοιπόν το φαινόμενο η ΤΑ να καλείται να αντεπεξέλθει στις νέες ανάγκες που

δημιουργούνται, με σημαντική αύξηση των δαπανών της, τη στιγμή που τα έσοδα

παραμένουν περιορισμένα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της σχέσης δαπανών-

εσόδων Κεντρικής-Τοπικής διοίκησης αποτελεί η Ιαπωνία. Τα δύο τρίτα του συνόλου

των δημοσίων δαπανών της χώρας είναι δαπάνες της ΤΑ και μόνο το ένα τρίτο της

κεντρικής διοίκησης. Αντίθετα, τα δύο τρίτα των συνολικών φορολογικών εσόδων,

είναι έσοδα του κεντρικού κράτους και το ένα τρίτο της ΤΑ. Σε ανάλογη έρευνα που

έγινε σε δείγμα 18 κρατών μελών του ΟΟΣΑ, οι ΟΤΑ πραγματοποίησαν κατά μέσο

όρο περισσότερο από 60% των συνολικών δημοσίων δαπανών, ενώ εισέπραξαν

περίπου το ένα τέταρτο μόνο των συνολικών φορολογικών εσόδων. Με στόχο την

άμβλυνση των δημοσιονομικών διαφορών, μεταξύ των διαφόρων επιπέδων

διοίκησης, ως αποτελεσματικό μέσο χρησιμοποιούνται οι κρατικές επιχορηγήσεις

από ένα επίπεδο διοίκησης στο άλλο.

2) Ως οριζόντιες δημοσιονομικές ανισότητες ορίζονται οι ανισότητες

εκείνες, που προκύπτουν στο πλαίσιο του ίδιου επίπεδου διοίκησης. Μία απλή

στατιστική παρατήρηση αρκεί για να πιστοποιήσει τις ανισότητες που υπάρχουν στην

άντληση φορολογικών εσόδων από τους ομοιόβαθμους ΟΤΑ. Οι ανισότητες αυτές

μπορεί να οφείλονται στις διαφορετικές δυνατότητες, που έχουν οι διάφοροι ΟΤΑ


22

(πλούσιοι ή φτωχοί), αλλά και στις διαφορετικές φορολογικές πολιτικές που ασκούν

(διαφορετικοί φορολογικοί συντελεστές). Αμέσως λοιπόν τίθεται ένα πρόβλημα

φορολογικής δικαιοσύνης ή αλλιώς η γεωγραφική διάσταση της φορολογικής

δικαιοσύνης.

Πολλές επιστημονικές απόψεις έχουν διατυπωθεί για τη διάγνωση και λύση του

προβλήματος των οριζόντιων δημοσιονομικών ανισοτήτων. Μία πρώτη μελέτη έγινε

από τον Bouchanan (1950), αλλά οι περισσότερες επιστημονικές έρευνες, με αυτό το

αντικείμενο, έγιναν τις δεκαετίες του '70 και '80, Thurow (1970), Le Grand (1975),

Mathews (1977), Freville (1981), Guegant (1983), Bouinot(1983) .

Το πρόβλημα που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν αυτές οι έρευνες είναι το πώς δύο

πολίτες, οι οποίοι κατοικούν σε διαφορετικές ΠΑ και κατέχουν τις ίδιες φορολογικές

βάσεις, αντλούν της ίδιας ποιότητας και ποσότητας Τοπικά-Περιφερειακά Δημόσια

Αγαθά και Υπηρεσίες. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να αποκλειστούν οι

ανισότητες, οι οποίες προκύπτουν από τους μεγαλύτερους φορολογικούς

συντελεστές, ως αποτέλεσμα τοπικώς εκφρασμένης ζήτησης για μεγαλύτερη

προσφορά. Θα πρέπει δηλαδή η ανάλυση να σεβαστεί το βασικό πλεονέκτημα της

αποκεντρωμένης παροχής των τοπικών δημοσίων αγαθών, το οποίο είναι η έκφραση

τοπικώς διαμορφωμένων προτιμήσεων.

Ο Buchanan ως λύση προτείνει τον υπολογισμό του κέρδους που αποκομίζει ο

πολίτης από την παροχή των ΤΔΑ, καθώς επίσης και του προσωπικού του κόστους,

λόγω της φορολογικής επιβάρυνσης. Οι παραπάνω πολίτες θα έχουν την ίδια

αντιμετώπιση αν το πλεόνασμα ή έλλειμμα από την αφαίρεση του κόστους από το

όφελος είναι ίσο. Η λύση Βuchanan στην πράξη αντιμετωπίζει πολλές δυσκολίες

κυρίως στον ορισμό και τη μέτρηση του “προσωπικού οφέλους”. Στα ΤΔΑ επειδή

ακριβώς έχουν χαρακτήρα δημοσίου αγαθού, είναι πολύ δύσκολο να αποκαλυφθούν

οι πραγματικές προτιμήσεις των πολιτών και όταν αυτό είναι δυνατό, οι πολίτες

φροντίζουν να μην τις εκφράζουν, ώστε να αποφύγουν την περαιτέρω φορολόγηση

τους.

Για να αποφύγει αυτά τα προβλήματα ο Thurow θεώρησε, σα βασική σχέση, η οποία

καθορίζει τη γεωγραφική διάσταση της φορολογικής δικαιοσύνης, ότι σε ίση

υπηρεσία και σε ίση φορολογική βάση θα πρέπει να πληρώνεται ίσος φόρος.

Παρατηρούμε ότι σ' αυτήν την περίπτωση εισάγεται το κόστος της υπηρεσίας, το


23

οποίο είναι μετρήσιμο, αλλά και η φορολογική προσπάθεια. Ουσιαστικά, ο Thurow

πρότεινε η σχέση κόστους υπηρεσιών / φορολογικής προσπάθειας, να είναι ενιαία στο

χώρο. Η θεωρία του Τhurow παρουσιάζει επίσης αρκετά προβλήματα στην εφαρμογή

της. Η μέτρηση του κόστους ή του επιπέδου των παρεχομένων υπηρεσιών, αν δεν

λάβει υπόψη της τον πληθυσμό, θα οδηγήσει σε εσφαλμένα συμπεράσματα. Για το

λόγο αυτό ο Thurow προχώρησε στη χρήση κατά κεφαλή μεγεθών. Πολλά όμως

δημόσια αγαθά διέπονται από την αρχή της αδιαιρετότητας. Ο καθορισμός, σ' αυτή

την περίπτωση, του κατά κεφαλή κόστους αντιμετωπίζει αρκετά μεθοδολογικά

προβλήματα και αδυναμίες. Για παράδειγμα, δύο αγαθά παραγόμενα στην ίδια

ποιότητα και με το ίδιο συνολικό κόστος, μπορεί να παρουσιάζουν διαφορετικά κατά

κεφαλή κόστη, στην περίπτωση που το ένα αγαθό είναι διαιρετό και το άλλο

αδιαίρετο. Το κατά κεφαλή κόστος στο ιδιωτικό αγαθό θα προκύψει από τη σχέση

σύνολο κόστους / αριθμός χρηστών, ενώ το κατά κεφαλή κόστος από την παροχή

ΤΔΑ με στοιχεία αδιαιρετότητας, θα προκύψει από τη σχέση συνολικό κόστος /

σύνολο πληθυσμού.

Για τον Le Grand, οι οριζόντιες δημοσιονομικές ανισότητες θα πρέπει να

λαμβάνονται υπόψη μόνο στην περίπτωση κατά την οποία εξαρτώνται από

παράγοντες, οι οποίοι είναι έξω από τη θέληση και τον έλεγχο των πρωτοβάθμιων ή

δευτεροβάθμιων ΟΤΑ Αντίθετα, ανισότητες που εξαρτώνται από “υποκειμενικές”

επιλογές των ΟΤΑ δε θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη. Αν για παράδειγμα, ένας

δήμος επιθυμεί να προμηθεύσει ένα ΤΔΑ σε ποσότητα ή ποιότητα μεγαλύτερη από

αυτή των άλλων δήμων και εφαρμόσει ένα μεγαλύτερο φορολογικό συντελεστή, αυτό

δε θα πρέπει να θεωρείται δημοσιονομική ανισότητα. Το επίπεδο των

προσφερομένων υπηρεσιών, καθώς και η φορολογική προσπάθεια, θεωρούνται

παράγοντες που ελέγχονται από τους ΟΤΑ και για αυτό δε θα πρέπει να ληφθούν, στη

συγκεκριμένη περίπτωση, σαν παράγοντες δημιουργίας οριζόντιων δημοσιονομικών

ανισοτήτων. Ο J. Kobleski, μελετώντας για μια δωδεκαετία τη διαμόρφωση των

δημοσιονομικών ανισοτήτων σε 28 δήμους της Βρετάνης, διαπίστωσε ότι ένα

ποσοστό γύρω στο 25% των ανισοτήτων αυτών προέρχεται από διαφορές στη

διοίκηση των δήμων.


24

1.γ.2. Διαφορές στις ανάγκες των Περιφερειακών Αυτοδιοικήσεων για δαπάνες.

Οι δημοσιονομικές ανισότητες δεν είναι η μόνη πηγή οικονομικών διαφορών μεταξύ

ομοιόβαθμων ΠΑ. Μπορεί δύο ΠΑ με τις ίδιες δημοσιονομικές δυνατότητες και την

ίδια φορολογική προσπάθεια να προσφέρουν διαφορετικής ποσότητας ή ποιότητας

Τοπικά – Περιφερειακά Δημόσια Αγαθά. Αυτό προκύπτει από τις διαφορετικές

ανάγκες για δαπάνες που έχουν οι δύο ΠΑ Οι “ανάγκες” ορισμένων ΠΑ να

πραγματοποιούν μεγαλύτερες δαπάνες από κάποιες άλλες ομοιόβαθμες ΠΑ,

συνδέονται με τις γεωγραφικές συνθήκες παραγωγής και παροχής των Τοπικών –

Περιφερειακών Δημοσίων Αγαθών και Υπηρεσιών, καθώς και με την ύπαρξη

ορισμένων αντικειμενικών παραγόντων, οι οποίοι επηρεάζουν τόσο την ποσότητα,

όσο και την ποιότητα των προσφερομένων ΤΔΑ

1.γ.3. Ανάλυση των διαφορών που προκύπτουν κατά την παραγωγή και παροχή

των ΤΔΑ

Οι διαφορές στις ανάγκες για δαπάνες θα μπορούσαν να θεωρηθούν και διαφορές

στις δαπάνες παραγωγής και παροχής των Τοπικών-Περιφερειακών Δημοσίων

Αγαθών και Υπηρεσιών. Τις διαφορές αυτές στις δαπάνες παραγωγής και παροχής

των ΤΔΑ μπορούμε να τις κατατάξουμε σε τρεις κατηγορίες: α) Δαπάνες παραγωγής

που προκύπτουν από διαφορετικές γεωγραφικές συνθήκες. β) Χωρική ακαμψία στην

παραγωγή και διάθεση ορισμένων ΤΔΑ γ) Διάχυση κόστους και οφέλους.

α) Οι δαπάνες παραγωγής που προκύπτουν από διαφορετικές

γεωγραφικές συνθήκες.

Η ταύτιση των συνθηκών παραγωγής ανάμεσα στις ΠΑ μίας χώρας είναι αδύνατη. Οι

συνθήκες παρουσιάζουν μία τεράστια ποικιλία στις δαπάνες παραγωγής που έχει

σχέση με γεωγραφικές, κοινωνικές, οικονομικές, ιστορικές, πολιτικές, πολιτιστικές

και τοπικές συνθήκες. Μία περιοχή έντονα εκβιομηχανισμένη απαιτεί, για

παράδειγμα, από την ΠΑ επενδύσεις και έργα για την προστασία του περιβάλλοντος,

δαπάνες που σε αντίθετη περίπτωση δεν υπάρχουν.

β) Χωρική ακαμψία.

Ένας μεγάλος αριθμός ΤΔΥ παρουσιάζει χωρική ακαμψία σε σχέση με την παραγωγή

ή την κατανάλωση τους. Η χωρική αυτή ακινησία των ΤΔΥ δημιουργεί πρόσθετο

κόστος στους ΟΤΑ. Αν για παράδειγμα μπορούσε να μετακινηθεί η παραγωγή ενός


25

αγαθού, θα μπορούσε ο (Χ) ΟΤΑ να απευθυνθεί στον (Ψ) ο οποίος παρουσιάζει

οικονομίες κλίμακας. Αντίθετα, με τη χωρική ακαμψία των ΤΔΥ αναγκάζεται κάθε

ΟΤΑ να παράγει, έστω και με μεγαλύτερο από το optimum κόστος.

γ) Διάχυση κόστους και οφέλους.

Ορισμένες ΠΑ έχουν τη δυνατότητα να θεσπίζουν φόρους οι οποίοι “εξάγονται”, το

κόστος τους δηλαδή δεν το πληρώνουν οι κάτοικοι των ΠΑ, που έχουν θεσπίσει τον

προς εξαγωγή φόρο, αλλά κάτοικοι άλλων περιφερειών. Το φαινόμενο αυτό

παρατηρείται σε δύο περιπτώσεις: α) Όταν δημότες άλλων δήμων φορολογούνται

κατά τη διάρκεια της επίσκεψης τους με ποσά πολύ μεγαλύτερα από τις τοπικές

δημόσιες υπηρεσίες που απολαμβάνουν (π.χ. το τέλος παρεπιδημούντων επί των

εκδιδομένων λογαριασμών από ξενοδοχεία ύπνου και επί των λουομένων σε φυσικές

ιαματικές πηγές στην ελληνική πρωτοβάθμια ΤΑ) και β) Όταν επιβάλλεται φόρος

στην παραγωγή προϊόντος που καταναλώνεται κύρια έξω από τα όρια της

περιφέρειας ( π.χ. ο φόρος επιτηδεύματος στην Γαλλία).

Οι παράγοντες οι οποίοι έχουν σχέση και επιδρούν στη διαφοροποίηση των δαπανών

παραγωγής και παροχής των ΤΔΑ είναι πολλοί. Ο Yinger προσπάθησε να

"κωδικοποιήσει" και να ταξινομήσει τους παράγοντες αυτούς καταλήγοντας στους

εξής:

1. Οι τιμές των συντελεστών παραγωγής ( μισθοί, κόστος γης....),

2. Οι τεχνικές παραγωγής,

3. Οι οικονομίες ή επιβαρύνσεις κλίμακας,

4. Το γεωγραφικό κόστος,

5. Η αποτελεσματικότητα της δημοτικής διαχείρισης,

6. Η ποιότητα των προσφερομένων υπηρεσιών.

Παρατηρείται ότι στις δαπάνες παραγωγής των ΤΔΥ εμπλέκονται και

“υποκειμενικοί” παράγοντες, όπως είναι η αποτελεσματικότητα της δημοτικής

διαχείρισης, που σύμφωνα με τον Le Grand δε θα πρέπει να ληφθούν υπόψη. Ο Le

Grand υποστηρίζει, όπως και στην περίπτωση των δημοσιονομικών ανισοτήτων, ότι

αντικείμενο των κρατικών επιχορηγήσεων πρέπει να είναι οι διαφορές μεταξύ των

ομοιόβαθμων ΟΤΑ, που προκύπτουν από λόγους που είναι έξω από το δικό τους


26

έλεγχο και υπευθυνότητα. Αντίθετα, οι διαφορές που έχουν σχέση με επιλογές ή την

διαχείριση των ΟΤΑ, δεν πρέπει να λαμβάνονται υπόψη. Αν, για παράδειγμα μία ΠΑ

αποφασίσει να προσφέρει μία ΤΔΥ σε μεγαλύτερη ποιότητα ή ποσότητα,

εφαρμόζοντας ένα μεγαλύτερο φορολογικό συντελεστή οι διαφορές που θα

προκύψουν από αυτή την επιλογή δε θα πρέπει να υπολογιστούν κατά τη μέτρηση

των “αναγκών” της ΠΑ. Η δυνατότητα έκφρασης των τοπικά διαφορετικών

προτιμήσεων, αποτελεί ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα της ΠΑ και μία ενιαία

αντιμετώπιση από το κράτος, μέσω των κρατικών επιχορηγήσεων, θα εκμηδένιζε

αυτή την δυνατότητα.

Είναι φανερό ότι όλα τα παραπάνω δε μπορούν να καλυφθούν από την περιφερειακή

φορολογική πολιτική.

Ο συμπληρωματικός μηχανισμός άμβλυνσης των περιφερειακών ανισοτήτων είναι οι

κρατικές επιχορηγήσεις. Δεν υπάρχει ολοκληρωμένο σύστημα χρηματοδότησης της

ΠΑ ή ακόμα και των πρωτοβάθμιων ΟΤΑ, που να μην συνδυάζει επιχορηγήσεις με

ίδια έσοδα. Το ερώτημα που προκύπτει είναι ποια θα πρέπει να είναι η σχέση τους και

πως αυτή μπορεί να καθοριστεί;

1.γ.4. Οι Περιφερειακές Ανισότητες σήμερα

Η ανάλυση των περιφερειακών ανισοτήτων πραματοποιείται σύμφωνα με τη

διοικητική διαίρεση της χώρας. Το πρώτο επίπεδο χρησιμοποιεί ως μονάδα ανάλυσης

το νομό και αναλύει τις ανισότητες μεταξύ νομών. Το δεύτερο επίπεδο ανάλυσης

συγκρίνει τις ανισότητες σε επίπεδο γενικής γραμματείας περιφέρειας. Οι ανισότητες

αναλύονται με αυτές τις μονάδες αναφοράς, επειδή οι εν λόγω μονάδες ανάλυσης

ταυτίζονται με τις διοικητικές μονάδες προγραμματισμού και έτσι τα αποτελέσματα

της ανάλυσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν άμεσα για την κατάστρωση πολιτικής.

Η ανάλυση γίνεται με τη βοήθεια του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ), του

πληθυσμού, του δηλωθέντος εισοδήματος και των οικονομικών αποτελεσμάτων των

επιχειρήσεων. Τα οικονομικά αποτελέσματα των επιχειρήσεων, (στοιχεία

ισολογισμών) χρησιμοποιούνται ως βοηθητική μεταβλητή για να απεικονισθεί στις

περιφέρειες η οικονομική συμβολή των νομικών προσώπων. Ακολούθως, για τη

συμβολή των φυσικών προσώπων χρησιμοποιούνται στοιχεία δηλωθέντος

εισοδήματος κατά επαγγελματική κατηγορία. Σημειώνεται εδώ πως δεν υπάρχουν


27

διαθέσιμα στοιχεία δηλωθέντος εισοδήματος με αναφορά σε μικρές γεωγραφικές

διαμερίσεις (π.χ. ταχυδρομικού κωδικού), με εξαίρεση το έτος 2003.

1.γ.4.α. Ανισότητες μεταξύ των νομών

Οι περιφερειακές οικονομίες την περίοδο 2000-2005 μεγεθύνονται σε σταθερές τιμές

με μέσο ετήσιο ρυθμό 4,3%. Ο ακόλουθος πίνακας παρουσιάζει το μέσο ΑΕΠ των

νομών της χώρας σε τρέχουσες και σταθερές τιμές.

ΑΕΠ(εκατ. €)

Νομαρχιακός μέσος όρος Μεταβολή σε σχέση με το

προ-ηγούμενο

έτος

Ετος Τρέχουσες τιμέςΣταθερές τιμές

2007Μετατροπέας σεευρώ του 2007

2000 2672 3351 - 1.25396

2001 2868 3479 3.8% 1.21307

2002 3090 3619 4.0% 1.17130

2003 3358 3799 2.8% 1.13135

2004 3632 3993 7.4% 1.09948

2005 3894 4135 3.6% 1.06183Πηγή: ΕΣΥΕ, Περιφερειακοί Λογαριασμοί

Την ίδια περίοδο ο μέσος πληθυσμός κατά νομό παρουσιάζει ανεπαίσθητη άνοδο της

τάξης του 0,3%, πράγμα που σημαίνει πως πρακτικά παραμένει στάσιμος. Στον

επόμενο πίνακα παρουσιάζονται οι πληθυσμιακές εξελίξεις.

Πληθυσμός

Ετος Νομαρχιακός μέσος όροςΜεταβολή σε σχέση με το

προηγούμενο έτος

2000 214070 -

2001 214699 0,3%

2002 215442 0,3%

2003 216140 0,3%

2004 216900 0,4%

2005 217724 0,4%Πηγή: Επεξεργασία Στοιχείων Περιφε ρειακών Λογαριασμών ΕΣΥΕ

Ο συνδυασμός της αύξησης του ΑΕΠ και της σχετικής στασιμότητας των

πληθυσμιακών μεγεθών οδηγεί σε αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Συγκεκριμένα, το

μέσο κατά κεφαλήν ΑΕΠ των νομών της χώρας αυξάνεται την περίοδο 2000-2005, με

2,3% κατά έτος.


28

Κατά κεφαλήν ΑΕΠ

Νομαρχιακός μέσος όρος

Ετος Τρέχουσες τιμές Σταθερές τιμές 2007Μεταβολή σε σχέση με το προηγούμενο έτος

2000 10491 13155 -

2001 11174 13555 3,0%

2002 11737 13747 1,4%

2003 12668 14332 4,3%

2004 13387 14719 2,7%

2005 13894 14753 0,2%Πηγή: ΕΣΥΕ, Περιφερειακοί Λογαριασμοί

Η αύξηση των οικονομικών μεγεθών όμως, συνοδεύεται από αύξηση των

περιφερειακών ανισοτήτων. Στον ακόλουθο πίνακα είναι εμφανής η όξυνση των

ανισοτήτων στο ΑΕΠ, ενώ η πληθυσμιακή ανισοκατανομή ουσιαστικά παρέμεινε

αμετάβλητη.

Διανομαρχιακές ανισότητες

Συντελεστής Μεταβλητότητας (CV)

ΑΕΠ Πληθυσμός

2000 320% 255%

2001 322% 255%

2002 330% 255%

2003 332% 255%

2004 339% 256%

2005 348% 257%

Συγκεκριμένα, οι ανισότητες στο ΑΕΠ, στην εξεταζόμενη εξαετία, αυξάνονται με

αυξανόμενο ρυθμό. Ετσι, η απόκλιση στο ΑΕΠ του κάθε νομού από το μέσο

νομαρχιακό ΑΕΠ της χώρας, διευρύνθηκε κατά 8,8% (ο CV το 2000 ήταν 320%, ενώ

το 2005 ανήλθε στο 348%).


29

Ανισοκατανομή και συγκέντρωση του ΑΕΠ στους νομούς

Συντελεστής

Gini Herfindahl

2000 0,1426 0,2163

2001 0,1504 0,2195

2002 0,1589 0,2286

2003 0,1618 0,2312

2004 0,1670 0,2403

2005 0,1795 0,2525

Ο πίνακας που ακολουθεί περιλαμβάνει την εξέλιξη των διανομαρχιακών μεριδίων

του ΑΕΠ. Η γενική εικόνα δείχνει πως το μερίδιο των περιφερειακών οικονομιών

συρικνώνεται. Η οικονομική δραστηριότητα συγκεντρώνεται κυρίως στην Αττική.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις το ΑΕΠ της Αττικής θα φτάσει 53,4% του συνολικού

ΑΕΠ της χώρας. Με εξαίρεση τη Θεσσαλονίκη, τη Μαγνησία και την Κορινθία η

οικονομία των υπόλοιπων νομών αναμένεται να υποχωρήσει.

Μερίδιο νομαρχιακού ΑΕΠ στο συνολικό ΑΕΠ της χώρας

Έτος Πρόβλεψη

Νομοί 2000 2001* 2002* 2003* 2004* 2005* 2015

Έβρος 1.09% 1.03% 0.97% 0.96% 0.99% 0.98% 0.81%

Ξάνθη 0.67% 0.69% 0.66% 0.66% 0.67% 0.65% 0.62%

Ροδόπη 0.64% 0.72% 0.64% 0.66% 0.63% 0.60% 0.57%

Δράμα 0.62% 0.59% 0.57% 0.57% 0.57% 0.51% 0.38%

Καβάλα 1.00% 0.96% 0.96% 0.94% 0.93% 0.87% 0.72%

Ημαθία 1.20% 1.11% 1.05% 0.98% 0.99% 0.90% 0.53%

Θεσσαλονίκη 9.18% 9.18% 9.14% 9.10% 9.26% 9.38% 9.57%

Κιλκίς 0.66% 0.66% 0.65% 0.63% 0.64% 0.63% 0.59%

Πέλλα 0.94% 0.91% 0.89% 0.80% 0.81% 0.78% 0.59%

Πιερία 0.82% 0.80% 0.78% 0.76% 0.75% 0.68% 0.53%

Σέρρες 1.14% 1.03% 0.95% 0.94% 0.96% 0.90% 0.58%

Χαλκιδική 0.80% 0.77% 0.73% 0.72% 0.70% 0.67% 0.50%

Γρεβενά 0.20% 0.19% 0.19% 0.19% 0.19% 0.24% 0.28%

Καστοριά 0.35% 0.33% 0.33% 0.34% 0.31% 0.33% 0.31%

Κοζάνη 1.31% 1.26% 1.33% 1.27% 1.26% 1.22% 1.12%


30

Φλώρινα 0.38% 0.36% 0.36% 0.38% 0.36% 0.33% 0.26%

Καρδίτσα 0.67% 0.63% 0.64% 0.65% 0.61% 0.54% 0.40%

Λάρισα 2.17% 2.18% 2.11% 2.19% 2.09% 2.09% 1.99%

Μαγνησία 1.64% 1.73% 1.74% 1.81% 1.72% 1.70% 1.81%

Τρίκαλα 0.75% 0.72% 0.73% 0.72% 0.78% 0.76% 0.76%

Άρτα 0.41% 0.40% 0.39% 0.39% 0.38% 0.35% 0.28%

Θεσπρωτία 0.30% 0.32% 0.30% 0.29% 0.29% 0.26% 0.22%

Ιωάννινα 1.24% 1.26% 1.26% 1.26% 1.31% 1.26% 1.29%

Πρέβεζα 0.45% 0.42% 0.41% 0.38% 0.38% 0.33% 0.20%

Ζάκυνθος 0.39% 0.41% 0.40% 0.38% 0.36% 0.34% 0.29%

Κέρκυρα 0.88% 0.90% 0.88% 0.87% 0.81% 0.81% 0.74%

Κεφαλληνία 0.29% 0.32% 0.31% 0.30% 0.29% 0.27% 0.26%

Λευκάδα 0.14% 0.15% 0.15% 0.15% 0.15% 0.13% 0.12%

Αιτωλοακαρνανία 1.33% 1.25% 1.21% 1.18% 1.14% 1.11% 0.84%

Αχαία 2.31% 2.33% 2.30% 2.30% 2.17% 2.14% 1.96%

Ηλεία 0.96% 0.91% 0.88% 0.90% 0.86% 0.79% 0.60%

Βοιωτία 2.30% 2.51% 2.36% 2.42% 2.27% 2.11% 1.98%

Εύβοια 1.56% 1.62% 1.59% 1.64% 1.60% 1.48% 1.42%

Ευρυτανία 0.10% 0.10% 0.09% 0.09% 0.09% 0.09% 0.09%

Φθιώτιδα 1.45% 1.42% 1.35% 1.21% 1.25% 1.41% 1.30%

Φωκίδα 0.28% 0.27% 0.26% 0.27% 0.27% 0.24% 0.18%

Αργολίδα 0.77% 0.75% 0.75% 0.76% 0.72% 0.69% 0.61%

Αρκαδία 0.84% 0.79% 0.78% 0.78% 0.78% 0.75% 0.64%

Κορινθία 1.78% 1.80% 1.71% 1.70% 1.68% 1.91% 2.00%

Λακωνία 0.55% 0.54% 0.55% 0.51% 0.50% 0.50% 0.44%

Μεσσηνία 0.98% 0.92% 0.89% 0.90% 0.87% 0.86% 0.71%

Αττική 44.92% 45.28% 46.31% 46.60% 47.57% 48.84% 53.36%

Λέσβος 0.67% 0.68% 0.64% 0.69% 0.62% 0.61% 0.55%

Σάμος 0.29% 0.31% 0.29% 0.28% 0.27% 0.25% 0.22%

Χίος 0.37% 0.36% 0.36% 0.39% 0.38% 0.39% 0.41%

Δωδεκάνησα 2.01% 1.95% 1.87% 1.90% 1.78% 1.63% 1.20%

Κυκλάδες 1.15% 1.21% 1.21% 1.25% 1.14% 1.05% 0.98%

Ηράκλειο 2.47% 2.47% 2.60% 2.50% 2.46% 2.34% 2.23%

Λασίθι 0.63% 0.64% 0.62% 0.61% 0.57% 0.54% 0.45%

Ρέθυμνο 0.69% 0.65% 0.65% 0.64% 0.64% 0.61% 0.52%

Χανιά 1.23% 1.23% 1.22% 1.21% 1.18% 1.12% 1.01%

Ο πίνακας που ακολουθεί περιλαμβάνει τις εκτιμήσεις για τον πληθυσμό. Η γενική

εικόνα για το 2015 δείχνει πως θα διατηρηθεί η σημερινή διανομαρχιακή διάρθρωση,

αντίθετα από το ΑΕΠ.


31

Μερίδιο νομαρχιακού πληθυσμού στον συνολικό πληθυσμό της χώρας

Έτος Πρόβλεψη

Νομοί 2000 2001* 2002* 2003* 2004* 2005* 2015

Έβρος 1.37% 1.36% 1.35% 1.35% 1.35% 1.35% 1.32%

Ξάνθη 0.94% 0.94% 0.94% 0.94% 0.95% 0.95% 0.96%

Ροδόπη 1.02% 1.02% 1.01% 1.01% 1.00% 1.00% 0.99%

Δράμα 0.93% 0.93% 0.93% 0.92% 0.91% 0.91% 0.88%

Καβάλα 1.30% 1.29% 1.28% 1.28% 1.27% 1.27% 1.23%

Ημαθία 1.30% 1.30% 1.30% 1.30% 1.30% 1.30% 1.29%

Θεσσαλονίκη 9.89% 9.94% 10.00% 10.06% 10.08% 10.09% 10.36%

Κιλκίς 0.79% 0.79% 0.79% 0.79% 0.79% 0.78% 0.77%

Πέλλα 1.32% 1.32% 1.32% 1.32% 1.32% 1.31% 1.30%

Πιερία 1.15% 1.16% 1.16% 1.16% 1.15% 1.15% 1.15%

Σέρρες 1.78% 1.77% 1.76% 1.75% 1.73% 1.72% 1.64%

Χαλκιδική 0.90% 0.91% 0.91% 0.91% 0.90% 0.90% 0.90%

Γρεβενά 0.30% 0.30% 0.29% 0.29% 0.29% 0.29% 0.27%

Καστοριά 0.49% 0.49% 0.49% 0.49% 0.49% 0.48% 0.48%

Κοζάνη 1.41% 1.41% 1.40% 1.40% 1.40% 1.39% 1.37%

Φλώρινα 0.50% 0.50% 0.49% 0.49% 0.49% 0.49% 0.48%

Καρδίτσα 1.11% 1.10% 1.09% 1.08% 1.07% 1.06% 1.00%

Λάρισα 2.58% 2.58% 2.57% 2.57% 2.56% 2.56% 2.53%

Μαγνησία 1.88% 1.87% 1.86% 1.86% 1.85% 1.84% 1.79%

Τρίκαλα 1.22% 1.21% 1.20% 1.19% 1.19% 1.18% 1.14%

Άρτα 0.68% 0.67% 0.66% 0.66% 0.65% 0.65% 0.61%

Θεσπρωτία 0.40% 0.40% 0.39% 0.39% 0.39% 0.39% 0.37%

Ιωάννινα 1.47% 1.48% 1.49% 1.51% 1.52% 1.54% 1.62%

Πρέβεζα 0.53% 0.53% 0.53% 0.52% 0.52% 0.52% 0.50%

Ζάκυνθος 0.35% 0.36% 0.36% 0.36% 0.36% 0.36% 0.37%

Κέρκυρα 1.02% 1.02% 1.04% 1.06% 1.07% 1.09% 1.18%

Κεφαλληνία 0.35% 0.35% 0.35% 0.35% 0.35% 0.34% 0.34%

Λευκάδα 0.20% 0.20% 0.20% 0.20% 0.20% 0.20% 0.20%

Αιτωλοακαρνανία 2.01% 2.01% 2.00% 2.00% 1.98% 1.97% 1.92%

Αχαία 2.91% 2.92% 2.94% 2.96% 2.99% 3.01% 3.11%

Ηλεία 1.68% 1.67% 1.66% 1.65% 1.64% 1.63% 1.57%

Βοιωτία 1.14% 1.14% 1.14% 1.14% 1.14% 1.13% 1.12%

Εύβοια 1.90% 1.89% 1.89% 1.88% 1.87% 1.86% 1.82%

Ευρυτανία 0.18% 0.18% 0.18% 0.18% 0.18% 0.18% 0.18%

Φθιώτιδα 1.56% 1.55% 1.54% 1.53% 1.52% 1.51% 1.45%

Φωκίδα 0.35% 0.35% 0.35% 0.35% 0.35% 0.34% 0.34%


32

Αργολίδα 0.94% 0.94% 0.94% 0.93% 0.93% 0.92% 0.91%

Αρκαδία 0.84% 0.83% 0.83% 0.82% 0.81% 0.80% 0.76%

Κορινθία 1.32% 1.32% 1.33% 1.32% 1.32% 1.32% 1.31%

Λακωνία 0.85% 0.85% 0.85% 0.85% 0.85% 0.84% 0.84%

Μεσσηνία 1.53% 1.52% 1.52% 1.51% 1.50% 1.49% 1.45%

Αττική 35.59% 35.60% 35.59% 35.63% 35.77% 35.91% 36.25%

Λέσβος 0.99% 0.99% 0.98% 0.98% 0.97% 0.96% 0.93%

Σάμος 0.40% 0.40% 0.40% 0.39% 0.39% 0.39% 0.37%

Χίος 0.49% 0.48% 0.48% 0.48% 0.47% 0.47% 0.45%

Δωδεκάνησα 1.72% 1.73% 1.73% 1.74% 1.74% 1.74% 1.77%

Κυκλάδες 1.00% 1.01% 1.01% 1.00% 1.00% 0.99% 0.99%

Ηράκλειο 2.66% 2.66% 2.67% 2.67% 2.67% 2.67% 2.68%

Λασίθι 0.69% 0.69% 0.69% 0.69% 0.68% 0.68% 0.66%

Ρέθυμνο 0.72% 0.72% 0.72% 0.72% 0.72% 0.72% 0.72%

Χανιά 1.35% 1.36% 1.36% 1.36% 1.36% 1.35% 1.35%

Συμπερασματικά, οι οικονομικές τάσεις που παρατηρούνται δείχνουν να οξύνουν τις

περιφερειακές ανισότητες. Επιπλέον, η οικονομική δραστηριότητα δείχνει να

συγκεντρώνεται σε συγκεκριμένα χωρικά σημεία. Η Αττική και η Θεσσαλονίκη από

κοινού (με μερίδια 54% και 10% αντίστοιχα) θα δημιουργούν τα 2/3 του ΑΕΠ (σε

σταθερές τιμές 2007). Από τους υπόλοιπους δε νομούς, αύξηση στο μερίδιο στο ΑΕΠ

παρουσιάζουν μόνο οι νομοί Γρεβενών, Μαγνησίας, Ιωαννίνων, Κορινθίας και Χίου,

συγκεντρώνοντας συνολικά το 5,8% του ΑΕΠ έναντι 5,5% το 2005. Τέλος, η σχετική

σταθεροποίηση των πληθυσμιακών μεριδίων των νομών δείχνει να οδηγεί σε μείωση

του κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε περιφερειακό επίπεδο.

1.γ.4.β. Ανισότητες μεταξύ περιφερειών

Οι ανισότητες στις περιφερειακές οικονομίες εξετάζονται ξεχωριστά για τα νομικά

και ξεχωριστά για τα φυσικά πρόσωπα. Συγκεκριμένα, για τα νομικά πρόσωπα

εξετάζεται η μακροοικονομική περιφερειακή συνάρτηση παραγωγής, ενώ για τα

φυσικά πρόσωπα εξετάζεται η διάρθρωση του δηλωθέντος εισοδήματος κατά

επαγγελματική κατηγορία. Ετσι, η δυναμικότητα της κάθε περιφερειακής οικονομίας

προσδιορίζεται από το βαθμό της αποτελεσματική χρήσης των πόρων από τα νομικά

πρόσωπα (υπολογισμός της τεχνικής αποτελεσματικότητας της παραγωγής) και από

τη δημιουργία εισοδημάτων από δυναμικές επαγγελματικές κατηγορίες.

Νομικά πρόσωπα


33

Η περιφερειακή μακροοικονομική συνάρτηση παραγωγής περιγράφει τη μέση σχέση

εισροών - εκροών την εξεταζόμενη περίοδο. Κατά συνέπεια, περιλαμβάνει τη σχετική

αναποτελεσματικότητα των περιφερειακών οικονομιών από κοινού με την εμφάνιση

και δράση τυχαίων γεγονότων. Ετσι, η αποτελεσματικότητα της περιφερειακής

οικονομίας εξάγεται αφού υπολογιστούν οι συναρτήσεις παραγωγής και οι τεχνικές

αποτελεσματικότητες για κάθε έτος και στο τέλος απαλειφθούν οι τυχαίοι όροι

λαμβάνοντας το μέσο όρο των τεχνικών αποτελεσματικοτήτων για όλη την

εξεταζόμενη περίοδο για κάθε περιφέρεια ξεχωριστά.

Στον πίνακα που ακολουθεί παρατίθενται τα αποτελέσματα της ανάλυσης. Η μέθοδος

υπολογισμού της τεχνικής αποτελεσματικότητας είναι η προτεινόμενη από τον

Greene διόρθωση των ελαχίστων τετραγώνων με μετατόπιση προς τα άνω της

καμπύλης των ελαχίστων τετραγώνων.

Αποτελεσματικότητα περιφερειακών οικονομιών

Περιφέρειες

Ετος ΑΜΘ ΚΜ ΔΜ Θ Η ΙΝ ΣΕ ΔΕ Π Α ΝΒΑ ΝΝΑ Κ

2000 0.61 0.74 0.69 0.75 0.93 0.75 0.78 0.90 0.83 1.00 0.85 0.77 0.72

2001 0.59 0.73 0.60 0.75 0.99 0.72 0.91 0.90 0.89 1.00 0.87 0.78 0.71

2002 0.61 0.74 0.69 0.75 0.93 0.75 0.78 0.90 0.83 1.00 0.85 0.77 0.72

2003 0.61 0.76 0.72 0.76 0.89 0.78 0.81 0.85 0.86 1.00 0.93 0.73 0.74

2004 0.66 0.78 0.76 0.85 0.98 0.89 0.93 0.92 0.90 1.00 0.93 0.76 0.78

2005 0.63 0.75 0.84 0.82 0.95 0.79 0.94 0.85 0.83 1.00 0.94 0.82 0.79

2006 0.64 0.76 0.86 0.85 0.97 0.80 1.00 0.97 0.88 0.97 0.95 0.84 0.87

Μέσος 0.62 0.75 0.74 0.79 0.95 0.78 0.88 0.90 0.86 1.00 0.90 0.78 0.76

Η διαχρονική επισκόπηση του πίνακα δε δίνει ενθαρρυντικά αποτελέσματα για τη

σύγκλιση των περιφερειακών οικονομιών σε όρους αποτελεσματικότητας. Η κατά

την κλασική παλινδρόμηση του Barro, παλινδρόμηση, , όπου y είναι ο λόγος

της τεχνικής αποτελεσματικότητας το 2006 προς την τεχνική αποτελεσματικότητα

του 2000 και x είναι η τεχνική αποτελεσματικότητα το 2000 έχει μηδενική κλίση,

δηλαδή δεν υπάρχει σύγκλιση των περιφερειακών οικονομιών σε όρους τεχνικής

αποτελεσματικότητας στην παραγωγική διαδικασία (η τιμή του στατιστικού F -με 1

και 11 βαθμούς ελευθερίας- είναι 2,792).

Η τεχνική αποτελεσματικότητα υπολογίστηκε με τη βοήθεια της συνάρτησης

παραγωγής, στην οποία με q συμβολίζεται το επίπεδο παραγωγής l η απασχολούμενη


34

εργασία, n το πλήθος των επιχειρήσεων, u τα κατάλοιπα που περιλαμβάνουν την

τεχνική αποτελεσματικότητα και e η βάση των νεπέρειων λογαρίθμων.

, όπου α+β=1.

Ο περιορισμός τίθεται προκειμένου να ενσωματωθεί στο υπόδειγμα η δυνατότητα

μετακίνησης των συντελεστών, δηλαδή η αγορά να λειτουργεί ανταγωνιστικά.

Αξιοσημείωτο είναι πως τα ίδια κεφάλαια των επιχειρήσεων δεν είναι στατιστικά

σημαντική μεταβλητή. Αυτό σημαίνει πως τα ίδια κεφάλαια στην Ελλάδα

χρησιμοποιούνται ως λογιστική υποχρέωση που επιβάλλεται από τον νόμο και όχι ως

επιχειρηματικά κεφάλαια όπως θα έπρεπε. Ετσι, οικονομετρικά εκτιμήθηκε για κάθε

έτος η ακόλουθη συνάρτηση

Τα αναλυτικά αποτελέσματα για κάθε παλινδρόμηση δίνονται στον πίνακα που

ακολουθεί.

Ετος ΣυντελεστέςΤυπικά

σφάλματαΣτατιστικό

t

2000 5.958 0.388 15.353

1.318 0.097 13.551

2001 6.011 0.497 12.083

1.339 0.125 10.746

2002 5.958 0.388 15.353

1.318 0.097 13.551

2003 6.018 0.374 16.078

1.324 0.093 14.161

2004 6.432 0.360 17.872

1.409 0.090 15.606

2005 6.238 0.349 17.894

1.350 0.089 15.178

2006 6.754 0.383 17.622

1.459 0.096 15.192

Από την επισκόπηση του πίνακα προκύπτει πως όλοι οι συντελεστές είναι στατιστικά

σημαντικοί, επομένως ισχύουν τα αποτελέσματα της προηγηθείσας ανάλυσης. Τέλος,


35

στον πίνακα που ακολουθεί παρατίθενται τα στοιχεία στα οποία βασίσθηκε η

ανάλυση.

Ετος ΠεριφέρειαΙδια

κεφάλαιαΕργασία Επιχειρήσεις Πωλήσεις

2000 ΑΜΘ 335 21 777 588

ΚΜ 1610 96 3448 3441

ΔΜ 72 5 247 141

Θ 256 17 726 617

Η 93 5 364 220

ΙΝ 304 6 598 162

ΣΕ 239 16 597 692

ΔΕ 157 11 644 402

Π 161 10 597 363

Α 12540 531 14496 29636

ΝΒΑ 135 3 377 101

ΝΝΑ 647 14 1170 397

Κ 1058 28 1611 802

2001 ΑΜΘ 1031 20 757 1831

ΚΜ 5446 103 3561 11617

ΔΜ 213 5 254 429

Θ 841 18 749 1944

Η 338 6 362 757

ΙΝ 855 6 621 514

ΣΕ 730 16 639 2169

ΔΕ 545 12 662 1364

Π 515 10 583 1179

Α 41267 550 14380 93668

ΝΒΑ 481 3 371 319

ΝΝΑ 2169 14 1168 1265

Κ 3892 29 1685 2631

2002 ΑΜΘ 1086 20 785 1915

ΚΜ 6396 105 3751 12269

ΔΜ 226 5 263 512

Θ 921 19 813 2141

Η 362 6 398 797

ΙΝ 955 7 702 609

ΣΕ 974 20 693 2475

ΔΕ 604 12 708 1503

Π 555 11 627 1270

Α 53298 581 14985 101883

ΝΒΑ 503 4 390 374

ΝΝΑ 2247 14 1223 1298


36

Κ 4108 30 1731 2874

2003 ΑΜΘ 1237 21 857 2046

ΚΜ 7459 110 3979 13491

ΔΜ 243 6 302 585

Θ 1057 20 899 2343

Η 426 8 447 945

ΙΝ 1016 7 758 653

ΣΕ 1090 21 740 2738

ΔΕ 735 13 754 1596

Π 638 12 691 1441

Α 59036 601 15684 107505

ΝΒΑ 539 4 424 452

ΝΝΑ 2463 15 1320 1375

Κ 4269 31 1852 3175

2004 ΑΜΘ 1255 20 820 2076

ΚΜ 8634 105 3814 13858

ΔΜ 296 6 316 667

Θ 1236 21 905 2700

Η 503 8 462 1048

ΙΝ 1119 7 767 727

ΣΕ 1213 21 742 3387

ΔΕ 856 14 776 1784

Π 749 13 713 1614

Α 76667 603 15258 117369

ΝΒΑ 556 4 407 438

ΝΝΑ 2663 16 1236 1464

Κ 4545 31 1737 3400

2005 ΑΜΘ 1292 17 613 1875

ΚΜ 9018 91 2878 12367

ΔΜ 228 4 221 527

Θ 1341 19 782 2527

Η 540 7 425 1015

ΙΝ 899 6 543 551

ΣΕ 1642 21 679 3480

ΔΕ 886 13 666 1654

Π 756 12 584 1529

Α 63579 559 13407 112135

ΝΒΑ 466 3 297 417

ΝΝΑ 2378 13 1026 1408

Κ 4088 27 1356 3226

2006 ΑΜΘ 1451 20 813 2275

ΚΜ 10439 107 3910 15312

ΔΜ 366 6 320 863


37

Θ 1516 21 941 3049

Η 615 8 501 1205

ΙΝ 1342 8 818 785

ΣΕ 1519 22 803 4240

ΔΕ 1109 15 827 2189

Π 955 14 758 2010

Α 62142 621 16109 133771

ΝΒΑ 581 5 429 535

ΝΝΑ 3268 16 1313 1825

Κ 5238 33 1983 4248

Πηγή: ICAP, 2007Σημείωση: Τα οικονομικά μεγέθη είναι σε εκατομμύρια ευρώ, τρέχουσες τιμές

Φυσικά πρόσωπα

Η δυναμικότητα των περιφερειακών οικονομιών εξαρτάται από τις πηγές προέλευσης

των εισοδημάτων που δημιουργούνται. Ο πίνακας που ακολουθεί περιλαμβάνει το

δηλωθέν φορολογητέο εισόδημα για το έτος 2003.

Κατηγορίες

Περιφέρεια Σύνολο Εισοδηματίες Επιτηδευματίες Γεωργοί Μισθωτοί Επαγγελματίες Συνταξιούχοι

ΑΜΘ 8365378 372700 1553561 726563 3112472 701592 1898489

ΚΜ 29198385 1531656 5756834 1591350 11076895 2778343 6463307

ΔΜ 4172705 181884 811383 261337 1660792 331984 925325

Θ 10249804 364102 1869509 969737 3637010 934801 2474645

Η 4603048 189431 932605 287832 1704233 485150 1003797

ΙΝ 3099547 149534 815516 201376 1038306 236097 658717

ΣΕ 7857731 196113 1443967 882741 2958946 544394 1831570

ΔΕ 8904287 291453 1656636 765334 3315802 788733 2086330

Π 7523203 274558 1539647 885851 2609295 517510 1696343

Α 92460135 5276950 15140367 1275515 39726514 11159702 19881087

ΝΒΑ 2979148 109104 592968 370359 994376 205295 707046

ΝΝΑ 4854444 228346 1437240 257894 1812597 323403 794964

Κ 8841700 248899 1837711 978550 3224823 883942 1667775

Πηγή: Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών.

Σημειώνεται πως δεν έχουν δημοσιευθεί αναλυτικά στοιχεία για άλλα έτη από τη

Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων του Υπουργείου Οικονομίας και

Οικονομικών.


38

Στον επόμενο πίνακα παρατίθενται ο αριθμός των φορολογικών δηλώσεων που

υποβλήθησαν. Ο αριθμός αυτός προσεγγίζει τον αριθμό των νοικοκυριών που

υποβάλλουν δήλωση κατά περιφέρεια, καθώς περιλαμβάνει και τις κοινές

φορολογικές δηλώσεις.



ΑΜΘ 261915 29364 32413 34200 81476 10432 74030

ΚΜ 845618 102657 119180 67095 291779 42633 222274

ΔΜ 119653 14918 18331 10260 37293 4981 33870

Θ 311205 29731 40263 40372 92245 16360 92234

Η 130086 13716 20218 12730 41726 6810 34886

ΙΝ 96885 10273 17743 9399 31882 3544 24044

ΣΕ 226442 15314 29924 30623 76674 10059 63848

ΔΕ 263191 22064 35149 33978 86759 11738 73503

Π 233026 21670 33278 38098 71063 7908 61009

Α 2067332 232369 245336 31722 893402 133883 530620

ΝΒΑ 88349 7882 12807 14022 24865 2927 25846

ΝΝΑ 137302 14525 26750 9707 54596 4463 27261

Κ 252268 16992 36642 37766 89085 16817 54966

Πηγή: Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών.

Ο επόμενος πίνακας παρουσιάζει το οικογενειακό δηλωθέν φορολογητέο εισόδημα.

Οι τιμές του πίνακα αυτού αποτελούν δείκτη ευημερίας των νοικοκυριών.



ΑΜΘ 31.9 12.7 47.9 21.2 38.2 67.3 25.6

ΚΜ 34.5 14.9 48.3 23.7 38.0 65.2 29.1

ΔΜ 34.9 12.2 44.3 25.5 44.5 66.7 27.3

Θ 32.9 12.2 46.4 24.0 39.4 57.1 26.8

Η 35.4 13.8 46.1 22.6 40.8 71.2 28.8

ΙΝ 32.0 14.6 46.0 21.4 32.6 66.6 27.4

ΣΕ 34.7 12.8 48.3 28.8 38.6 54.1 28.7

ΔΕ 33.8 13.2 47.1 22.5 38.2 67.2 28.4

Π 32.3 12.7 46.3 23.3 36.7 65.4 27.8

Α 44.7 22.7 61.7 40.2 44.5 83.4 37.5

ΝΒΑ 33.7 13.8 46.3 26.4 40.0 70.1 27.4

ΝΝΑ 35.4 15.7 53.7 26.6 33.2 72.5 29.2

Κ 35.0 14.6 50.2 25.9 36.2 52.6 30.3

Τέλος, ο επόμενος πίνακας δείχνει τις κατηγορίες πηγών εισοδήματος που

χαρακτηρίζουν την κάθε περιφέρεια. Η κατασκευή του πίνακα βασίζεται στο


39

συντελεστή συμμετοχής που εφαρμόσθηκε στα στοιχεία του δηλωθέντος εισοδήματος

κατά πηγή.

Περιφέρεια Εισοδηματίες Επιτηδευματίες Γεωργοί Μισθωτοί Επαγγελματίες Συνταξιούχοι

ΑΜΘ * * *

ΚΜ * * * *

ΔΜ * * *

Θ * *

Η * * * *

ΙΝ * *

ΣΕ * * *

ΔΕ * * *

Π * * *

Α * * *

ΝΒΑ * * *

ΝΝΑ * *

Κ * *

Από την επισκόπηση του πίνακα προκύπτει η διαφορετικότητα της οικονομίας της

Αττικής από την υπόλοιπη χώρα. Η μεγάλη συμμετοχή των μισθωτών, είναι ένδειξη

του μεγέθους των επιχειρήσεων και ακολούθως των προκυπτουσών οικονομιών

κλίμακας και αποτελεσματικής χρήσης των πόρων, όπως δείχθηκε στην προηγούμενη

ενότητα.

Ο επόμενος πίνακας παρουσιάζει τον ίδιο δείκτη για τον αριθμό των

φορολογουμένων.


40

Περιφέρεια Εισοδηματίες Επιτηδευματίες Γεωργοί Μισθωτοί Επαγγελματίες Συνταξιούχοι

ΑΜΘ * * *

ΚΜ * * * *

ΔΜ * * * *

Θ * *

Η * * *

ΙΝ * * *

ΣΕ * *

ΔΕ * * *

Π * *

Α * * *

ΝΒΑ * * *

ΝΝΑ * * *

Κ * * *

Η γενική εικόνα για την κατάσταση των περιφερειών ουσιαστικά δε μεταβάλλεται.

Ετσι, μπορεί να ειπωθεί πως η εικόνα των περιφερειακών οικονομιών πλην Αττικής

δεν αναμένεται να βελτιωθεί, αν παραμείνει η υφιστάμενη (2003) κατάσταση.


41

1.δ. Ίδια έσοδα ή επιχορηγήσεις;

Τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζουν τα ίδια έσοδα έναντι των επιχορηγήσεων είναι:

Το πολύ μεγάλο ποσοστό των επιχορηγήσεων στα έσοδα των περιφερειακών

αυτοδιοικήσεων δημιουργεί ουσιαστικά δεσμούς εξάρτησης από την κεντρική

εξουσία και παράλληλα ακυρώνει, σε μεγάλο βαθμό, τα πλεονεκτήματα της

αποκέντρωσης

Η δημιουργία και διαχείριση ιδίων εσόδων έχει κοινωνικό, οικονομικό αλλά και

πολιτικό κόστος. Για το λόγο αυτό κάνει πολύ πιο προσεκτικές στην επιβολή,

εφαρμογή, διαχείριση και χρήση, τις περιφερειακές αυτοδιοικήσεις. Παράλληλα,

οι πολίτες της περιοχής, όταν γνωρίζουν ότι κάθε αίτημα τους θα χρηματοδοτηθεί

τουλάχιστον κατά ένα ποσοστό από την ίδια την «τσέπη» τους, είναι πολύ

προσεκτικοί στις διεκδικήσεις και τα αιτήματά τους

Η χρηματοδότηση από ίδια έσοδα προκαλεί τον καλύτερο και ουσιαστικό έλεγχο,

όπως επίσης παρέχει τη δυνατότητα συγκριτικών αξιολογήσεων εκ μέρους τόσο

της πολιτείας, όσο κυρίως των πολιτών.

Το ύψος των επιχορηγήσεων που λαμβάνει κάθε περιφέρεια, αλλά και το

συνολικό ετήσιο ύψος τους, καθορίζεται από παράγοντες, οι οποίοι δεν έχουν

άμεση σχέση με τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε δήμου ή κοινότητας ξεχωριστά. Ο

δραστικός περιορισμός των κρατικών επιχορηγήσεων, λόγω οικονομικής ύφεσης,

δημοσιονομικών προβλημάτων ή απλά πολιτικών επιλογών, θα δημιουργήσει

πολλά προβλήματα στην οικονομική διαχείριση των περιφερειακών

αυτοδιοικήσεων, στα έξοδα των οποίων κυριαρχούν οι ανελαστικές δαπάνες, οι

οποίες πολύ μικρές πιθανότητες έχουν, τουλάχιστον βραχυχρόνια, να

περιοριστούν. Αντίθετα, τα ίδια έσοδα μπορούν να εγγυηθούν μία σχετικά συνεχή

χρηματοδοτική ροή με προβλέψιμες και περιορισμένες αποκλίσεις.

Ο οικονομικός προγραμματισμός και προϋπολογισμός είναι ένα σημαντικό

εργαλείο για την αποτελεσματική λειτουργία των περιφερειακών αυτοδιοικήσεων.

Υπάρχουν επιστημονικοί τρόποι, ώστε τα ίδια έσοδα να προβλεφθούν. Αντίθετα,

οι κρατικές επιχορηγήσεις πάρα πολλές φορές είναι αποτέλεσμα πολιτικών

ζυμώσεων και συσχετισμών. Από αυτή την άποψη τα ίδια έσοδα προσφέρουν την


42

ασφαλέστερη λύση για έναν αποτελεσματικό οικονομικό και πολιτικό

προγραμματισμό.

Τέλος, θα πρέπει να υπενθυμιστεί ότι οι κρατικές επιχορηγήσεις

χρηματοδοτούνται από φορολογικά έσοδα, των οποίων όμως η προέλευση δεν

είναι γεωγραφικά προσανατολισμένη. Η οποιαδήποτε αύξηση της σημαίνει

υποχρεωτικά και αύξηση του φορολογικού βάρους των πολιτών.


43

Συμπεράσματα

Η αποκέντρωση μπορεί να προσφέρει πολλές λύσεις στο πρόβλημα της

αποτελεσματικότητας της δημόσιας διοίκησης, αλλά και της λειτουργίας των

δημοκρατικών θεσμών.

Η αποκέντρωση περιλαμβάνει την αποκέντρωση αρμοδιοτήτων, όπως επίσης και

την αποκέντρωση δημοσιονομικών πόρων.

Οι αρμοδιότητες που μπορούν να μεταφερθούν στην Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση

θα πρέπει να έχουν χωρική εξάπλωση των ωφελειών τους, μεγαλύτερη από τα

διοικητικά όρια των πρωτοβάθμιων ΟΤΑ, αλλά να μη διαχέονται έξω από τα όρια

της περιφέρειας.

Η αποκέντρωση των φορολογικών πόρων θα πρέπει να συνδυάζει την

αποτελεσματική χρηματοδότηση των αρμοδιοτήτων με την αποτελεσματικότερη

βεβαίωση και είσπραξη των φορολογικών εσόδων.

Το κόστος των αρμοδιοτήτων που μπορούν να αποκεντρωθούν στην

Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση είναι πολύ μεγαλύτερο από το σύνολο των εσόδων

που μπορούν να αντληθούν από φόρους που διαθέτουν τα παραπάνω

χαρακτηριστικά. Παράλληλα, η στήριξη αποκλειστικά στα φορολογικά έσοδα

μπορεί να προκαλέσει διεύρυνση των περιφερειακών ανισοτήτων.

Η λύση που προτείνεται σε αυτή την περίπτωση είναι ο συνδυασμός, σε ένα

ολοκληρωμένο σύστημα χρηματοδότησης, των φορολογικών εσόδων με κρατικές

επιχορηγήσεις.

Παρά το ότι ο ρόλος των κρατικών επιχορηγήσεων είναι πολύ σημαντικός, η

στήριξη των ΠΑ σε ίδια έσοδα, εξασφαλίζει μεγαλύτερη υπευθυνότητα,

αποτελεσματικότητα και δυνατότητα προγραμματισμού.

Είναι πολύ σημαντικό να διερευνηθούν τα μεγάλα αυτά διλήμματα, που έχουν

θεωρητικό χαρακτήρα, και να κατανοηθεί πως έχουν απαντηθεί στην πράξη και τι

λύσεις έχουν δοθεί. Η διερεύνηση της διεθνούς πρακτικής εμπειρίας είναι το

αντικείμενο του επόμενου κεφαλαίου.


44

2. Η Ευρωπαϊκή Εμπειρία

Σύμφωνα και με το πρώτο κεφάλαιο της μελέτης, έχει γίνει σαφές, ότι για να

επιτευχθεί η περιφερειακή ανάπτυξη είναι απαραίτητη η ύπαρξη ισχυρών

περιφερειών. Το γεγονός αυτό συνεπάγεται αποκεντρωμένες περιφέρειες με πολιτική

και οικονομική αυτονομία, κάτι που για να πραγματοποιηθεί χρειάζεται τη μεταφορά

αρμοδιοτήτων και δημοσιονομικών, κυρίως, πόρων. Ωστόσο, η διαδικασία αυτή της

αποκέντρωσης αρμοδιοτήτων και φορολογικών πόρων δεν είναι η πλέον εύκολη και

συνάμα απαιτεί χρόνο. Τυχόν δυσκολίες και ερωτήματα που πιθανόν να γεννηθούν

στην προσπάθεια θεσμοθέτησης αιρετής περιφερειακής αυτοδιοίκησης στη χώρα μας

καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε στο κεφάλαιο αυτό, καταφεύγοντας στην πλούσια

και μακροχρόνια Ευρωπαϊκή εμπειρία. Η σημαντικότερη όμως δυσκολία είναι ότι η

μελέτη της Ευρωπαϊκής πραγματικότητας δεν μπορεί να αποτελέσει απλώς και μόνο

αντικείμενο στείρας αντιγραφής και κατά συνέπεια άγονης αφομοίωσης στο ελληνικό

περιβάλλον, χωρίς να έχει γίνει πρότερη πρόβλεψη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών

του.

Ουσιαστικά, το παρόν κεφάλαιο φιλοδοξεί να παρουσιάσει την Ευρωπαϊκή εμπειρία

όσον αφορά στη διαδικασία περιφεριοποίησης, προσφέροντας τη δυνατότητα

διερεύνησης των πιθανοτήτων προσαρμογής των κυρίαρχων τάσεων και δεδομένων

στην ελληνική πραγματικότητα. Με γνώμονα αυτό αναζητούμε εδώ τον τρόπο

οργάνωσης της Ευρωπαϊκής Αυτοδιοίκησης, με έμφαση στις περιπτώσεις, κατά τις

οποίες το περιφερειακό επίπεδο υπάρχει ήδη, όπως επίσης και τις βασικές

αρμοδιότητες που κατέχουν οι περιφερειακές αρχές. Παράλληλα, διερευνάται η στενή

σχέση ανάμεσα σε ένα ισχυρό περιφερειακό επίπεδο και τη φορολογική αυτονομία

που αυτό χρειάζεται για να είναι βιώσιμο και αποδοτικό στους τομείς των

αρμοδιοτήτων του. Τέλος, αναζητούνται οι βασικοί φόροι, που μπορούν να

χρηματοδοτήσουν την περιφερειακή αυτοδιοίκηση, καθώς και η φορολογική

ελευθερία των περιφερειακών αρχών στη διαμόρφωση των φόρων αυτών. Για να

απαντηθούν τα ερωτήματα αυτά γίνεται παρακάτω η παρουσίαση της υπάρχουσας

κατάστασης σε κάθε κράτος-μέλος της ΕΕ χωριστά.


45

2.α. Η υπάρχουσα κατάσταση

2.α.1. Η Διάρθρωση της Ευρωπαϊκής Αυτοδιοίκησης

Η Ευρωπαϊκή ΤΑ είναι οργανωμένη σε πρωτοβάθμιο, δευτεροβάθμιο και

τριτοβάθμιο επίπεδο, ανάλογα με το μέγεθος της εκάστοτε χώρας και τη διαδικασία

αποκέντρωσης, όπως αυτή εξελίσσεται. Στα νέα κράτη-μέλη της ΕΕ για παράδειγμα,

οι διαδικασίες αποκέντρωσης παρουσιάζουν πολύ γοργούς ρυθμούς, λόγω των κενών

που καλούνται να καλύψουν. Τα τελευταία ωστόσο χρόνια, παρατηρείται μία έντονη

προσπάθεια είτε αναδιοργάνωσης της τριτοβάθμιας αυτοδιοίκησης με τη δημιουργία

νέων περιφερειών, είτε ενίσχυσης, αυτών που ήδη υπάρχουν με τη μεταφορά

αρμοδιοτήτων, αλλά και πόρων.

Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει συνοπτικά τον τρόπο οργάνωσης των τριών

βαθμίδων αυτοδιοίκησης, ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης.

Η Διάρθρωση της Ευρωπαϊκής ΤΑ

Χώρα Πρωτοβάθμια Δευτεροβάθμια Τριτοβάθμια

Αυστρία 2.358

Βέλγιο 589 10

Κύπρος 377

Τσεχία 6.248 14

Δανία 270 14

Εσθονία 227

Φιλανδία 432

Γαλλία 36.784 96 22

Γερμανία 12.431 323

Ουγγαρία 3.145 19

Ιρλανδία 85 29 8

Ιταλία 8.101 103 20

Λετονία 527 26

Λιθουανία 61


46

Λουξεμβούργο 116

Μάλτα 68

Ολλανδία 458 12

Πολωνία 2.478 314 16

Πορτογαλία 308

Σλοβακία 2.891 8

Σλοβενία 210

Ισπανία 8.110 50 17

Σουηδία 290 20

Ηνωμένο

Βασίλειο404 34

ΕΕ-15 73.012 745 67

ΕΕ-10 16.324 440 16

ΕΕ-25 88.002 1.125 123

2.α.2. Οι Ευρωπαϊκοί ΟΤΑ χαρακτηρίζονται από μεγάλη ποικιλία

Η πρωτοβάθμια ΤΑ, με περίπου 88.000 οντότητες, αντιστοιχεί στους δήμους και τις

κοινότητες. Πολλές χώρες έχουν προχωρήσει σε διαχωρισμούς μεταξύ αστικών και

αγροτικών ΟΤΑ (Κύπρος, Εσθονία, και Λετονία), αλλά και σε διαχωρισμούς ακόμη

και ανάμεσα στο σύνολο των αστικών ΟΤΑ. Κάποιοι ΟΤΑ χαρακτηρίζονται από

ιδιαίτερο καθεστώς και επομένως αποτελούν τμήμα τόσο του πρώτου, όσο και του

δεύτερου βαθμού ΤΑ.

Ο δεύτερος βαθμός έχει διαμεσολαβητικό χαρακτήρα σε μεγάλες χώρες, όπως είναι η

Ισπανία, η Γαλλία, και η Πολωνία, ενώ στις μικρότερες χώρες αποτελεί το ανώτερο

γεωγραφικό επίπεδο.

Ο τρίτος βαθμός αντιστοιχεί στις περιφέρειες και στα Ομόσπονδα Κράτη, όσον

αφορά στα τρία κράτη-μέλη με ομοσπονδιακή δομή (Γερμανία, Αυστρία, Βέλγιο).

Στην Ισπανία και την Ιταλία, κράτη με ενιαία συνταγματική οργάνωση αλλά

«περιφερειοποιημένα», η οργάνωση και η δομή τους τείνει προς αυτήν των


47

ομοσπονδιακών. Στα κράτη αυτά έχουν παραχωρηθεί, στην πλειονότητα των

περιφερειών, συγκεκριμένες νομοθετικές αρμοδιότητες και εξουσίες.

2.α.3. Οι σύγχρονες εξελίξεις στη διαδικασία της περιφερειοποίησης

Σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες έχει ήδη ξεκινήσει η συζήτηση και οι μεταρρυθμίσεις

σχετικά με τη δομή του κράτους και της ΤΑ, με στόχο τον περιορισμό του αριθμού

των πρωτοβάθμιων ΟΤΑ και την ενίσχυση του ρόλου της τριτοβάθμιας

αυτοδιοίκησης. Εξάλλου, η περιφερειακή αποκέντρωση αποτελεί σήμερα μια κοινή

τάση στην Ευρώπη. Ένας από τους κύριους λόγους προς την κατεύθυνση αυτή, είναι

και το έντονο ενδιαφέρον, που δείχνει η ΕΕ, στο να αποδώσει στις περιφερειακές

αρχές έναν ακόμη πιο σημαντικό ρόλο, σε σχέση με τη λήψη και την εφαρμογή

αποφάσεων, σε κοινωνικά, περιβαλλοντικά, οικονομικά και άλλα θέματα. Η

δημιουργία άλλωστε και της Επιτροπής Περιφερειών, αποτέλεσε ένα πρώτο βήμα, το

οποίο αποδείκνυε τις προσπάθειες της ΕΕ να ενισχύσει, από τη μεριά της, το ρόλο

των περιφερειών. Οι περιφερειακές αρχές είναι αυτές που θα ενθαρρύνουν τη

συμμετοχή των πολιτών τους στη λήψη και εφαρμογή των αποφάσεων από τα κράτη-

μέλη της ΕΕ, γεγονός που θα συντελέσει στη δημιουργία μιας πιο δημοκρατικής

Ευρώπης. Μία τέτοια πολιτική φιλοδοξεί παράλληλα να εξαλείψει πιθανά φαινόμενα

ελλείμματος δημοκρατίας, κατά τα οποία οι προτιμήσεις των κατοίκων, ιδιαίτερα δε

των μειονοτήτων, δεν εκφράζονται, ενώ παράλληλα η πρόσβαση σε υπηρεσίες,

κυρίως ποιοτικές, είναι περιορισμένη. Τέλος, με τον τρόπο αυτό ενισχύεται η

αποδοτικότητα και η βιωσιμότητα της ΕΕ, τόσο ως διοικητική οργάνωση, όσο και ως

πολιτικό σύστημα.

Η διαρκής τάση περιφεριοποιήσης, η οποία και χαρακτηρίζει τα κράτη της Ευρώπης

τα τελευταία χρόνια, θα μπορούσε να αναλυθεί σε τρεις επί μέρους πολιτικές.

Η πρώτη κατηγορία πολιτικών σχετίζεται με την προσπάθεια απόδοσης

περαιτέρω αυτονομίας και αυξημένης εξουσίας στις περιφέρειες και τα

Ομόσπονδα Κράτη. Τον Ιούλιο του 2006 η Γερμανία προχώρησε σε μια μεγάλη

αναδιοργάνωση, παραχωρώντας στα ομόσπονδα κρατίδια της, επιπλέον αρμοδιότητες

στους τομείς της εκπαίδευσης, της έρευνας, των περιβαλλοντικών πολιτικών, της

διαχείρισης των ανθρωπίνων πόρων, της περιφερειακής κυβέρνησης και της

οργάνωσης του νομικού συστήματος.


48

Τα τελευταία χρόνια, η Ισπανία δεσμεύτηκε να ενισχύσει την περιφερειακή

αυτονομία, γεγονός που οδήγησε στην αναμόρφωση του μέχρι τότε καθεστώτος της

Βαλένθιας και της Καταλονίας, με την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων στους τομείς της

φορολογίας, της διοίκησης και της διαχείρισης των υποδομών. Η διαδικασία αυτή

φέρνει την Ισπανία πιο κοντά στη μορφή της ομοσπονδιακής οργάνωσης.

Η δεύτερη κατηγορία πολιτικών χαρακτηρίζεται από τη δημιουργία

περιφερειακού επιπέδου, σε χώρες που μέχρι σήμερα δεν υπάρχει, με σκοπό την

κάλυψη κενών. Μέσα στο πλαίσιο της χωρικής αναδιοργάνωσης, η Δανία πρόκειται

να δημιουργήσει 5 περιφέρειες με στόχο να αντικαταστήσει τις 13 σημερινές

κομητείες. Οι προηγούμενες αρμοδιότητες τους θα κατανεμηθούν ανάμεσα στην

κεντρική κυβέρνηση, τους ΟΤΑ και τις περιφέρειες. Οι νέες περιφέρειες, κυρίως

υπεύθυνες για τις υγειονομικές υπηρεσίες, δε θα έχουν τη δυνατότητα επιβολής

φόρων. Μία αναμόρφωση του συστήματος επιχορηγήσεων και των εξισορροπητικών

μηχανισμών θα εισαχθεί, προκειμένω να διευκολύνει τη μεταβίβαση αρμοδιοτήτων.

Τον Ιούνιο του 2006 η Σλοβενία υπερψήφισε τις απαραίτητες για τη δημιουργία

περιφερειών τροποποιήσεις, και ο πιθανότερος αριθμός τους (14) θα επικυρωθεί

μέχρι και το 2009. Οι Σλοβένικες περιφέρειες θα είναι υπεύθυνες για τη διαχείριση

των περιφερειακών υποδομών (οδικό δίκτυο, νοσοκομεία, σχολεία, κοινωνικές και

πολιτιστικές υποδομές).

Στην Ουγγαρία, η επιτροπή για τη μεταρρύθμιση των τοπικών αρχών που

δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 2006, ενδέχεται να προτείνει τη δημιουργία

περιφερειών, που θα είναι αρμόδιες για το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης και τη

συντήρηση των οδικών αρτηριών.

Η δημιουργία περιφερειών βρίσκεται επίσης και στην ατζέντα της Λετονίας, μέσα

στο πλαίσιο του προγράμματος χωροταξικής μεταρρύθμισης, που ψηφίστηκε τον

Ιούνιο του 2006. Οι περιφέρειες, ο αριθμός των οποίων κυμαίνεται ανάμεσα σε 5 και

9, μπορούν να αντικαταστήσουν τις υπάρχουσες 26 διοικητικές επαρχίες.

Η τρίτη κατηγορία πολιτικών αντιστοιχεί στην πειραματική περιφερειοποίση.

Στη Σουηδία, δύο κομητείες μετέχουν σε ένα πιλοτικό πρόγραμμα που θα κρατήσει

μέχρι το 2010. Σύμφωνα με το πρόγραμμα, μέχρι την ημερομηνία αυτή οι κομητείες

θα είναι υπεύθυνες για την περιφερειακή ανάπτυξη, αρμοδιότητα που μέχρι πρότινος

ήταν μέρος των υποχρεώσεων του κράτους, μέσω των τοπικών του αντιπροσώπων.


49

Τον Ιανουάριο του 2005 η Φιλανδία έθεσε υπό παρόμοιο πιλοτικό πρόγραμμα μια

περιφέρεια της, για περίοδο 7 χρόνων, η οποία θα αποτελεί και τη μόνη αρμόδια για

τις κοινωνικές υπηρεσίες, την εκπαίδευση και την οικονομική ανάπτυξη.

2.β. Η Δημοσιονομική Αυτονομία των Τοπικών Κυβερνήσεων.

Όπως τονίστηκε στο προηγούμενο κεφάλαιο, η στήριξη σε ίδιους πόρους αποτελεί

σημαντικό στοιχείο για μια αυτόνομη παρουσία της ΠΑ και κυρίως για την

αξιοποίηση, όλων των συγκριτικών αποτελεσμάτων της αποκέντρωσης. Η στήριξη σε

ίδιους πόρους δεν είναι μία απλή υπόθεση. Προϋποθέτει την ενίσχυση της ΠΑ,

αφενός μεν με πόρους και αφετέρου με φορολογική εξουσία, έτσι ώστε να μπορεί να

διαχειρίζεται τους φόρους αυτούς, σύμφωνα με τις περιφερειακές ιδιαιτερότητες και

προτιμήσεις, αναδεικνύοντας με τον τρόπο αυτό τα ανταγωνιστικά της

πλεονεκτήματα και την ελκυστικότητα κάθε περιφέρειας.

Η ενίσχυση της φορολογικής εξουσίας στην Ευρωπαϊκή ΠΑ, περιέχει πριν από όλα

τη μέτρηση του βαθμού φορολογικής εξουσίας. Είναι φανερό ότι η μέτρηση αυτών

των ποιοτικών χαρακτηριστικών δεν αποτελεί καθόλου εύκολη υπόθεση, αν

συνυπολογιστεί και η πολυπλοκότητα των Ευρωπαϊκών συστημάτων αυτοδιοίκησης.

Στις περισσότερες περιπτώσεις των κρατών-μελών του ΟΟΣΑ, η Αυτοδιοίκηση, έχει

πρόσβαση σε σειρά από δημοσιονομικούς πόρους. Ωστόσο, η χρήση των εσόδων

αυτών με υπεύθυνο τρόπο, καθώς και η ικανότητα των τοπικών και περιφερειακών

επιπέδων διακυβέρνησης να διαμορφώσουν τον τρόπο παροχής δημόσιων υπηρεσιών

ποικίλλει σημαντικά. Ο σχεδιασμός της δημοσιονομικής αυτονομίας των τοπικών και

περιφερειακών κυβερνήσεων, ο βαθμός δηλαδή οικονομικής ανεξαρτησίας τους από

το κεντρικό κράτος, επηρεάζει τη συμπεριφορά τους και καθορίζει την έκβαση σε

ζητήματα όπως είναι, η αποτελεσματικότητα του δημοσίου τομέα, η ισότητα στην

πρόσβαση των τοπικών δημοσίων υπηρεσιών, ή η μακροπρόθεσμη δημοσιονομική

συμπεριφορά. Για το λόγο αυτό είναι χρήσιμο να διερευνηθούν τα στοιχεία, βάσει

των οποίων μπορεί να συγκριθεί και να αξιολογηθεί η δομή των κρατικών προσόδων,

αλλά παράλληλα και αυτών που ανήκουν στις τοπικές και περιφερειακές

κυβερνήσεις. Ωστόσο, οι μέχρι τώρα δείκτες έχουν αποδειχθεί ανεπαρκείς για να

αποδώσουν τον τρόπο με τον οποίον διαμορφώνονται οι κρατικοί και μη

προϋπολογισμοί. Μιας και η σύσταση των δημοσιονομικών εσόδων αποτελεί

σημαντικό δείκτη για την εξουσία των τοπικών και περιφερειακών κυβερνήσεων και


50

τον καθορισμό των τοπικών οικονομιών, είναι αναγκαία η διαμόρφωση μιας σειράς

βελτιωμένων δεικτών, οι οποίοι θα αφορούν στη δημοσιονομική αυτονομία.

2.β.1. Ο βαθμός αποκέντρωσης

Η δημοσιονομική αυτονομία είναι αποτέλεσμα θεσμικών ρυθμίσεων, όπως είναι οι

αρμοδιότητες (που ήδη έχουν οι περιφέρειες, ή αυτές που έχουν μεταφερθεί) και η

εκχώρηση εσόδων, σύμφωνα με τις οποίες λειτουργούν τα διάφορα επίπεδα

διακυβέρνησης. Ένας από τους πιο συνηθισμένους τρόπους σύγκρισης και

αξιολόγησης της δημοσιονομικής αυτονομίας, είναι ο βαθμός στον οποίον πρόσοδοι

και αρμοδιότητες βρίσκονται κάτω από τον έλεγχο, αντίστοιχα, της τοπικής ή της

περιφερειακής κυβέρνησης. Τα τοπικά ή περιφερειακά έσοδα και οι δείκτες δαπανών

μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση της δημοσιονομικής

αποκέντρωσης και την εξέλιξή της. Αν και σε πολλές περιπτώσεις δεν μπορούν να

συλλάβουν την πολυπλοκότητα και το πλήθος των διαφορετικών διαστάσεων που

χαρακτηρίζουν τις δημοσιονομικές ρυθμίσεις, μπορούν ωστόσο να διαμορφώσουν

μία πρώτη εικόνα του βαθμού εξουσίας που «απολαμβάνει» το κάθε επίπεδο τοπικής

και περιφερειακής κυβέρνησης. Στο πλαίσιο αυτό, δεν είναι επομένως δύσκολο να

συμπεράνει κανείς ότι ο βαθμός αποκέντρωσης ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό ανάμεσα

στις διάφορες χώρες, ανάλογα και με τη περιορισμένη ή μη παρεμβατικότητα της

κεντρικής εξουσίας στα δημόσια οικονομικά των τοπικών και περιφερειακών

κυβερνήσεων. Τη στιγμή που το μερίδιο των τοπικών ή περιφερειακών κυβερνήσεων,

στις συνολικές κρατικές δαπάνες, κυμαίνεται ανάμεσα στο 6%-60%, τα αντίστοιχα

φορολογικά έσοδα εκτείνονται ανάμεσα στο 3% και 50%.

Το μερίδιο των τοπικών και περιφερειακών κυβερνήσεων στους φόρους, καθώς και

το αντίστοιχο στις δαπάνες, αποκλίνουν σε μεγάλο βαθμό μέσα στα τελευταία δέκα

χρόνια. Ενώ το μερίδιο των τοπικών και περιφερειακών δημοσίων δαπανών γενικά

αυξάνεται, η φορολογική εξουσία, με σημαντικές εξαιρέσεις και κυρίως όσον αφορά

στα τοπικά και περιφερειακά φορολογικά έσοδα, παραμένει σχεδόν σταθερή. Η

αύξηση του μεριδίου στις δαπάνες δικαιολογείται σε κάποιο βαθμό, από τις νέες

αρμοδιότητες που ανατέθηκαν, τα τελευταία χρόνια στις τοπικές κυβερνήσεις, όπως

είναι η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και η εκπαίδευση (Ιταλία, Ισπανία, Μεξικό,

κ.α.). Από την άλλη, η τοπική φορολογική εξουσία περιορίστηκε σε πολλές χώρες

(Γαλλία, Ιαπωνία), δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό νέα ελλείμματα, τα οποία οι


51

χώρες αυτές κλήθηκαν να καλύψουν συμπληρώνοντας τους εναπομείναντες τοπικούς

ή περιφερειακούς φόρους με κρατικές επιχορηγήσεις.

Στις περισσότερες χώρες οι δαπάνες των τοπικών και περιφερειακών κυβερνήσεων

υπερβαίνουν κατά πολύ τα φορολογικά έσοδα και αυτό το «δημοσιονομικό κενό»

διευρύνεται συνεχώς, μέσα στην τελευταία δεκαετία. Η ψαλίδα ανάμεσα στις

αυξανόμενες δαπάνες που προκαλούν οι αρμοδιότητες, οι οποίες έχουν κατά καιρούς

μεταφερθεί στην ΤΑ, και στα έσοδα, που αυτή χρειάζεται για να καλύψει τα

λειτουργικά και όχι μόνο κόστη των αρμοδιοτήτων συνεχώς μεγαλώνει και

καλύπτεται συνήθως από τα διάφορα συστήματα κατανομής των επιχορηγήσεων. Οι

κρατικές επιχορηγήσεις όμως, αν και συντελούν στην οικονομική βιωσιμότητα των

τοπικών ή περιφερειακών κυβερνήσεων, δε διασφαλίζουν ωστόσο την αυτονομία

τους, αλλά αντίθετα, υπάρχει κίνδυνος να ενισχύσουν την εξάρτηση τους από το

κεντρικό κράτος.

Ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα με τους προαναφερθέντες δείκτες είναι ότι μετράνε μόνο

μερικώς, τον αληθινό βαθμό αυτονομίας των τοπικών ή περιφερειακών

κυβερνήσεων, στην πράξη. Από τη μεριά των προσόδων, τα όρια στον καθορισμό

φορολογικών βάσεων, σε περιφερειακό επίπεδο, περιορίζουν τη φορολογική

ελευθερία και τη δημοσιονομική αυτονομία. Αντίθετα, και παραμένοντας πάντα στο

πλαίσιο των περιφερειακών κυβερνήσεων, οι δαπάνες μπορούν να επηρεαστούν σε

μεγάλο βαθμό από τις ρυθμίσεις των ανώτερων στρωμάτων διακυβέρνησης. Σε

κάποιες χώρες, η μεταβίβαση οικονομικών αρμοδιοτήτων, που αφορούν για

παράδειγμα, στην εκπαίδευση και την περίθαλψη, δεν ήταν παρά μία αλλαγή στις

λογιστικές διαδικασίες, τη στιγμή που οι ουσιαστικές ρυθμιστικές αρμοδιότητες

παρέμειναν τελικά στην κεντρική κυβέρνηση, Επιπλέον, τα διάφορα νήματα και

προϋποθέσεις, οι οποίες χαρακτηρίζουν τις κυβερνητικές επιχορηγήσεις επηρεάζουν

το πρότυπο δαπανών των τοπικών κυβερνήσεων. Για να υπάρξει μια πιο ξεκάθαρη

και ακριβής εικόνα απαιτείται μία σειρά πιο ολοκληρωμένων δεικτών.

2.γ. Η φορολογική εξουσία των τοπικών κυβερνήσεων.

2.γ.1. Μία ταξινόμηση της φορολογικής αυτονομίας: ιστορικά στοιχεία και δείκτες

Ο όρος «φορολογική αυτονομία» περιγράφει διάφορες όψεις της φορολογικής

ελευθερίας, την οποία έχουν οι μη κεντρικές κυβερνήσεις. Αναφέρεται σε

περιπτώσεις, όπως είναι για παράδειγμα το δικαίωμα των περιφερειακών


52

κυβερνήσεων να θεσμοθετούν ή να καταργούν φόρους, να διαμορφώνουν

φορολογικούς συντελεστές, να καθορίζουν τη φορολογική βάση, ή να αποδίδουν

φορολογικές ελαφρύνσεις σε ιδιώτες και εταιρίες. Σε έναν αριθμό χωρών οι φόροι δεν

αποτελούν αποκλειστική αρμοδιότητα ενός συγκεκριμένου κυβερνητικού επιπέδου,

αλλά αντίθετα μοιράζονται ανάμεσα στην κεντρική κυβέρνηση και τα υπόλοιπα

στρώματα διακυβέρνησης (πρωτοβάθμιοι ΟΤΑ, περιφέρειες). Στις περιπτώσεις αυτές,

οι συγκεκριμένες ρυθμίσεις δεν επιτρέπουν στις τοπικές ή περιφερειακές κυβερνήσεις

κανένα είδος ελέγχου πάνω στους φορολογικούς συντελεστές ή τη φορολογική βάση.

Παρόλα αυτά, οι τοπικές και περιφερειακές κυβερνήσεις, συλλογικά, μπορούν να

διαπραγματευτούν τον τρόπο κατανομής των φορολογικών εσόδων, με το κράτος. Το

πλήθος των φανερών, αλλά και σιωπηρών διακανονισμών, όπως επίσης και των

θεσμικών και μη ρυθμίσεων, πρέπει να συνοδεύεται και από μία σειρά δεικτών, οι

οποίοι είναι ταυτόχρονα κατάλληλοι (περιγράφουν τις σχετικές διαστάσεις της

φορολογικής αυτονομίας), ακριβείς (μετρούν τις διαστάσεις αυτές σωστά), αλλά και


53

Μία σύντομη ιστορία των δεικτών φορολογικής εξουσίας

Στα τέλη της δεκαετίας του 90 η ομάδα εργασίας ανάλυσης φορολογικής πολιτικής της επιτροπής του ΟΟΣΑ για τις δημοσιονομικές υποθέσεις, θεώρησε ότι τα μέχρι τότε στοιχεία για τη φορολογική εξουσία των μη τοπικών κυβερνήσεων ήταν εξολοκλήρου ανεπαρκή. Η συνηθισμένη αναλογία «τοπική πρόσοδος προς τη συνολική φορολογική πρόσοδο» κρίθηκε ως ανεπαρκές μέτρο για την αξιολόγηση της φορολογικής εξουσίας, μιας και δεν μπορούσε να περιγράψει τον ουσιαστικό έλεγχο σε κράτος και τοπικές κυβερνήσεις. Η ομάδα εργασίας επομένως, προχώρησε στη δημιουργία μιας πιο λεπτομερούς βάσης δεδομένων. Διαμορφώθηκε μία ταξινόμηση για να περιγραφθούν οι διάφορες θεσμικές ρυθμίσεις που διέπουν τη φορολογική εξουσία των τοπικών κυβερνήσεων. Η φορολογική αυτονομία χωρίστηκε σε 5 κατηγορίες, ανάλογα με το βαθμό ελευθερίας πάνω στους φορολογικούς δείκτες και βάσεις. Επιπλέον, η κατηγορία «ρυθμίσεις για την φορολογική κατανομή» χωρίστηκε σε 4 υπό-κατηγορίες, οι οποίες εκπροσωπούσαν τις διαφορετικές μορφές εξουσίας των μη κεντρικών κυβερνήσεων, στο συλλογικό καθορισμό του μεριδίου τους. Τα στοιχεία συλλέχθηκαν με τη βοήθεια ερωτηματολογίου σε δείγμα 19 χωρών μελών του ΟΟΣΑ.Το 2003, το Δίκτυο Δημοσιονομικών Σχέσεων των Κυβερνητικών Επιπέδων επανέλαβε τη διαδικασία, με στόχο την αξιολόγηση της εξέλιξης της φορολογικής αυτονομίας. Με γνώμονα τα αποτελέσματα του 1999, η ταξινόμηση βελτιώθηκε και επεκτάθηκε. Το Δίκτυο χώρισε τις διάφορες ρυθμίσεις φορολογικής αυτονομίας σε 5 κατηγορίες, ανάλογα με το κατά πόσο οι τοπικές κυβερνήσεις είχαν το δικαίωμα να αλλάζουν τις τοπικές φορολογικές βάσεις, ή τις φορολογικές κλίμακες ή αν ήταν απαραίτητη η έγκριση από τα ανώτερα κυβερνητικά στρώματα για μία τέτοια ενέργεια. Το δίκτυο συγκέντρωσε στοιχεία για το 2002, τα οποία και επέτρεψαν την αξιολόγηση της αλλαγής της φορολογικής αυτονομίας μέσα σε διάστημα 7 χρόνων.

αξιόπιστοι (το σύνολο των δεικτών παραμένει σταθερό στο πέρασμα του χρόνου). Η

πρώτη σειρά δεικτών, η οποία αφορούσε στη φορολογική αυτονομία, αποτέλεσε

αντικείμενο επεξεργασίας από τον ΟΟΣΑ και δημοσιεύθηκε το 1999. Το 2005 η

διαδικασία όχι μόνο επαναλήφθηκε, αλλά και επεκτάθηκε.

Το πλαίσιο για τους δείκτες τόσο του 1999, όσο και για το 2005, αποτελείται από 5

βασικές κατηγορίες αυτονομίας, οι οποίες και περιγράφονται στον παρακάτω πίνακα.

Ταξινόμηση φορολογικής εξουσίας Πηγή ΟΟΣΑ

Α1

Α2

Η τοπική κυβέρνηση καθορίζει τις φορολογικές κλίμακες και τις φορολογικές απαλλαγές, χωρίς την ανάγκη συμβουλευτικής στήριξης από ανώτερο κυβερνητικό επίπεδο

Η τοπική κυβέρνηση καθορίζει τις κλίμακες και τις απαλλαγές, ύστερα και από διαβουλεύσεις με ανώτερο κυβερνητικό επίπεδο

Β1

Β2

Η τοπική κυβέρνηση καθορίζει τις φορολογικές κλίμακες και το ανώτερο κυβερνητικό στρώμα δεν εμπλέκεται στον καθορισμό ανώτερων ή κατώτερων ορίων στην επιλεγμένη αναλογία

Η τοπική κυβέρνηση καθορίζει τις φορολογικές κλίμακες και το ανώτερο κυβερνητικό στρώμα διαμορφώνει τα ανώτερα και/ή κατώτερα όρια στην επιλεγμένη αναλογία

Γ1

Γ2

Γ3

Γ4

Υπάρχει ρύθμιση κατανομής φορολογικών εσόδων, στο πλαίσιο της οποία η τοπική κυβέρνηση καθορίζει τη κατανομή της προσόδου

Υπάρχει ρύθμιση κατανομής φορολογικών εσόδων και η κατανομή της προσόδου μπορεί να αλλάξει μόνο με τη συναίνεση της τοπικής κυβέρνησης

Υπάρχει ρύθμιση κατανομής φορολογικών εσόδων, στο πλαίσιο της οποίας η κατανομή της προσόδου καθορίζεται με νόμο και μπορεί να μεταβληθεί μονομερώς από ανώτερο κυβερνητικό επίπεδο

Υπάρχει ρύθμιση φορολογικής κατανομής, στο πλαίσιο της οποίας η κατανομή της προσόδου καθορίζεται ετησίως από ανώτερο κυβερνητικό επίπεδο

Δ1Υπόλοιπες περιπτώσεις, κατά τις οποίες η κεντρική κυβέρνηση καθορίζει τις φορολογικές κλίμακες και τις φορολογικές βάσεις των φόρων των τοπικών κυβερνήσεων

Ε1 Καμία από τις προηγούμενες κατηγορίες δεν εφαρμόζεται


54

2.γ.2. Επίπεδα και εξέλιξη της φορολογικής εξουσίας

Αν και η φορολογική αυτονομία ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό ανάμεσα στις διάφορες

χώρες, οι περισσότερες μη κεντρικές κυβερνήσεις έχουν μεγάλη ελευθερία στους

ίδιους φόρους. Κατά μέσο όρο, το μερίδιο των φορολογικών προσόδων με πλήρη ή

μερική ελευθερία (περιπτώσεις Α, Β), αγγίζει το 60% για το κράτος και πάνω από το

70% για τις τοπικές κυβερνήσεις.

Οι ρυθμίσεις που αφορούν στην κατανομή των φορολογικών εσόδων περιγράφουν το

μεγαλύτερο μέρος των φορολογικών προσόδων των μη κεντρικών κυβερνήσεων στις

περισσότερες συνταγματικά ομόσπονδες χώρες (Αυστρία, Βέλγιο, Γερμανία, Μεξικό,

Ιταλία), στη μη ομόσπονδη Ισπανία, την Τσεχία και την Πολωνία. Η κατανομή των

φορολογικών εσόδων πολύ συχνά θεωρείται ότι εγγυάται την ισορροπία ανάμεσα

στην περιφερειακή δημοσιονομική αυτονομία και τη διατήρηση του

μακροοικονομικού δημοσιονομικού πλαισίου σε σταθερά επίπεδα. Σε μία τέτοια

ρύθμιση, μία τοπική ή περιφερειακή κυβέρνηση δεν μπορεί να καθορίσει

φορολογικούς συντελεστές και βάσεις, ωστόσο, ένα σύνολο από τις κυβερνήσεις

αυτές μπορεί να έχει τη δύναμη να διαπραγματευτεί το κοινό του μερίδιο. Πολύ

συχνά, ο τρόπος κατανομής των φορολογικών εσόδων, διαφυλάσσεται από το

Σύνταγμα και μπορεί να τροποποιηθεί μόνο με τη συναίνεση όλων ή της πλειοψηφίας

των επιπέδων διακυβέρνησης. Σε άλλες χώρες οι τροποποιήσεις για τον τρόπο

κατανομής πραγματοποιούνται ευκολότερα είτε με, είτε χωρίς πρότερες

διαπραγματεύσεις, οι οποίες εμπλέκουν και τις τοπικές και περιφερειακές

κυβερνήσεις.

Οι δυνάμεις που διαμορφώνουν τον τρόπο εξέλιξης των φορολογικών εσόδων των μη

κεντρικών κυβερνήσεων, αλλά και τη φορολογική τους αυτονομία είναι οι εξής:

Πολιτικές

Δημοσιονομικού χαρακτήρα

Οικονομικές

Συνολικά, οι αντιδράσεις των τριών αυτών δυνάμεων λειτούργησαν, τα τελευταία

χρόνια, υπέρ των φορολογικών βάσεων των μη κεντρικών κυβερνήσεων. Για τις

περισσότερες από αυτές δεν παρατηρήθηκε καμία μορφή φορολογικής απώλειας, είτε

όσον αφορά σε όρους μεριδίου των εσόδων, είτε όσον αφορά στην ορθολογική τους


55

διαχείριση. Ωστόσο, τα φορολογικά έσοδα δεν θα πρέπει να ειδωθούν μεμονωμένα ή

αποσπασματικά, αλλά πάντα σε αντιδιαστολή με το ποσό των δαπανών, το οποίο και

σημείωσε αύξηση κατά το ίδιο χρονικό διάστημα.

2.δ. Οι φόροι της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης

Ο μεγαλύτερος φόρος που πέρασε στις περιφερειακές κυβερνήσεις είναι αυτός με τη

μεγαλύτερη εισοδηματική ελαστικότητα, δηλαδή ο φόρος εισοδήματος φυσικών

προσώπων, με ποσοστό πάνω από 36% στα συνολικά φορολογικά έσοδα των μη

κεντρικών κυβερνήσεων. Αν προστεθούν και οι τοπικοί φόροι εισοδήματος νομικών

προσώπων, τότε το μερίδιο αυξάνεται στο 41%. Οι φόροι σε αγαθά αποτελούν το

21% των συνολικών φορολογικών εσόδων των περιφερειακών κυβερνήσεων. Αν και

τα περισσότερα κράτη-μέλη του ΟΟΣΑ εφαρμόζουν κάποια μορφή φορολογίας στην

περιουσία, η απόδοση της είναι συχνά περιορισμένη και συμπληρωματική και πολύ

συχνά αντικαθίσταται από άλλους φόρους, όπως είναι για παράδειγμα ο φόρος

εισοδήματος. Μολονότι οι φόροι εισοδήματος έχουν γενικά αρνητικές επιπτώσεις

στην παροχή εργασίας, φαίνεται ότι η κυβέρνηση κατάφερε να περιορίσει το

συγκεκριμένο μειονέκτημα για τις τοπικές κυβερνήσεις, χρησιμοποιώντας πολιτικές,

όπως είναι για παράδειγμα, οι ρυθμίσεις που αφορούν στον τρόπο κατανομής των

φορολογικών εσόδων ή τα δημοσιονομικά εξισορροπητικά σχήματα.

Μία πιο προσεχτική ματιά αποκαλύπτει ότι η φορολογική αυτονομία εξαρτάται από

τον τύπο του κάθε φόρου. Οι φόροι περιουσίας συνήθως αποδίδονται με μεγαλύτερη

ελευθερία από ότι οι υπόλοιποι φόροι. Περίπου το ¼ της προσόδου από το φόρο

εισοδήματος ενσωματώνεται στα συστήματα φορολογικής κατανομής, γεγονός που

εμποδίζει μία τοπική κυβέρνηση να έχει οποιοδήποτε έλεγχο πάνω σε αυτό το φόρο.

Μιας και πολλές από τις ρυθμίσεις που αφορούν στο φόρο εισοδήματος περιέχουν

κάποια μορφή δημοσιονομικής εξισορρόπησης, αντιμετωπίζουν πιθανές δυσκολίες,

όπως είναι ο φορολογικός ανταγωνισμός στη φορολόγηση του τοπικού εισοδήματος.

Το δικαίωμα καθορισμού φορολογικών κλιμάκων και βάσεων δε σημαίνει ότι όντως

οι μη περιφερειακές κυβερνήσεις προχωρούν σε μία τέτοια κίνηση. Σε πολλές χώρες

οι φορολογικές κλίμακες εμφανίζονται να διαφέρουν λίγο ή και σχεδόν καθόλου

ανάμεσα στις περιφέρειες.


56

2.δ.2. Ρυθμίσεις κατανομής φορολογικών πόρων στα διάφορα επίπεδα διοίκησης

της Αυτοδιοίκησης

Η κατανομή των φορολογικών εσόδων είναι μία ρύθμιση, σύμφωνα με την οποία τα

φορολογικά έσοδα μοιράζονται κάθετα ανάμεσα στην κεντρική και τις μη κεντρικές

κυβερνήσεις, όπως επίσης οριζόντια ανάμεσα στις μη κεντρικές κυβερνήσεις. Σε μία

τέτοια ρύθμιση η τοπική ή η περιφερειακή κυβέρνηση, ως μονάδα, δεν έχει καμία

εξουσία να καθορίσει φορολογικές βάσεις και συντελεστές, ωστόσο οι τοπικές ή

περιφερειακές κυβερνήσεις συλλογικά, μπορούν να διαπραγματευτούν πολιτικές

μεταρρύθμισης, όπως είναι οι αλλαγές στον τρόπο κατανομής των εσόδων ή ο εκ

νέου καθορισμός των φορολογικών συντελεστών. Πολύ συχνά, ο τρόπος κατανομής

των φορολογικών εσόδων, περιέχει και κάποιο στοιχείο οριζόντιας δημοσιονομικής

εξισορρόπησης. Η κατανομή έχει γίνει το μέσο παροχής δημοσιονομικών εσόδων

στις τοπικές κυβερνήσεις, διατηρώντας παράλληλα τον κεντρικό έλεγχο στο

δημοσιονομικό σύνολο. Τυπικά, μία τέτοια ρύθμιση επιτρέπει λιγότερη αυτονομία

από τη μεριά των τοπικών ή περιφερειακών κυβερνήσεων, από ότι στην περίπτωση

των ίδιων φόρων και μπορεί επιπλέον να επηρεάσει τη δημοσιονομική συμπεριφορά

των μη κεντρικών κυβερνήσεων. Μετατρέποντας τα φορολογικά έσοδα των μη

κεντρικών κυβερνήσεων σε κοινή πηγή εσόδων για όλα τα κυβερνητικά επίπεδα, η

φορολογική κατανομή μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στα δημοσιονομικά κίνητρα

και στα δημοσιονομικά αποτελέσματα.

Οι ρυθμίσεις που αφορούν στη φορολογική κατανομή μπορούν να αναλυθούν βάσει

διαφόρων πεδίων, όπως ο τύπος του φόρου που μοιράζεται, οι νομικές διαδικασίες

που εμπλέκονται στην αλλαγή του τρόπου κατανομής, η συχνότητα ρύθμισης του

τρόπου, αλλά και στο αν ο τρόπος κατανομής συμβάλλει στον εξισορροπητικό στόχο.

ΧώραΤύπος φόρου που

κατανέμεταιΔιαδικασία

αλλαγώνΣυχνότητα αλλαγών

Οριζόντια εξισορρόπηση

ΑυστρίαΦΕΦΠ, ΦΕΝΠ,

Φόρος περιουσίας, ΦΠΑ

Κοινοβούλιο, Νόμος

Δημοσιονομικής Εξισορρόπησης

Κάθε 4 χρόνιαΝαι


57

ΤσεχίαΦΕΦΠ, ΦΕΝΠ,

ΦΠΑ

Κυβέρνηση, Νόμος

Φορολογικής Αποκέντρωσης

Σε τυχαία χρονικά διαστήματα

Ναι

Δανία ΦΕΦΠ, ΦΕΝΠ


Φορολογική Κατανομής

ΣπάνιαΌχι

Φιλανδία ΦΕΝΠ


Φορολογική Κατανομής

-- Όχι

ΓερμανίαΦΕΦΠ, ΦΕΝΠ,

ΦΠΑΚοινοβούλιο

13 αλλαγές από το 1970

Ναι

ΙσπανίαΦΠΑ, Φόρος Κατανάλωσης

Κοινοβούλιο Σπάνια Όχι

Σουηδία ΦΕΝΠ

Κοινοβούλιο, Νόμος

Δημοσιονομικής Εξισορρόπησης

Ποτέ από το 1959 Ναι

ΦΕΦΠ =Φόρος Εισοδήματος Φυσικών ΠροσώπωνΦΕΝΠ= Φόρος Εισοδήματος Νομικών Προσώπων,ΦΠΑ= Φόρος Προστιθέμενης Αξίας

Πηγή: ΟΟΣΑ

Οι περισσότερες ρυθμίσεις κατανομής των φορολογικών εσόδων καλύπτουν

σημαντικούς φόρους, όπως είναι ο φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων, ο φόρος

εισοδήματος νομικών προσώπων ή οι φόροι προστιθέμενης αξίας. Η μεγάλη απόδοση

τους, τους καθιστά ελκυστικούς για τις μη κεντρικές κυβερνήσεις. Η διαδικασία για

την αλλαγή του τρόπου κατανομής βασίζεται κυρίως σε φορολογικούς νόμους. Για

τις χώρες που βρίσκονται υπό επιτήρηση, όσον αφορά τη δημοσιονομική τους

κατάσταση, οι αποφάσεις που αφορούν στον τρόπο κατανομής λαμβάνονται στο

κοινοβούλιο, ενώ σε άλλες χώρες η κατανομή καθορίζεται από το Σύνταγμα και οι

τυχόν ρυθμίσεις απαιτούν κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Η συχνότητα των ρυθμίσεων

του τρόπου κατανομής δεν είναι σταθερή από χώρα σε χώρα, όμως φαίνεται ότι οι

ρυθμίσεις της φορολογικής κατανομής είναι ένα σχετικά σταθερό αντικείμενο στη

δημοσιονομική πολιτική των περισσοτέρων χωρών. Τέλος, κάποιες χώρες

αναδιανέμουν τα φορολογικά τους έσοδα από τις πιο πλούσιες στις λιγότερο


58

προνομιούχες αυτοδιοικήσεις, επομένως, οι χώρες αυτές συνδυάζουν φορολογική

κατανομή και δημοσιονομική ισορροπία με μία και μοναδική ρύθμιση.


59

Συμπεράσματα

Η πολυπλοκότητα της διοικητικής οργάνωσης, ανάμεσα στα κράτη-μέλη της ΕΕ

είναι μεγάλη. Η ποικιλία αυτή ωστόσο, προσφέρει παράλληλα μία μεγάλη γκάμα

εμπειριών.

Τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μία έντονη προσπάθεια είτε αναδιοργάνωσης

της τριτοβάθμιας αυτοδιοίκησης με τη δημιουργία νέων περιφερειών, είτε

ενίσχυσης αυτών που ήδη υπάρχουν με τη μεταφορά αρμοδιοτήτων, αλλά και

πόρων, με παράλληλο περιορισμό του αριθμού και αύξηση του μεγέθους των

πρωτοβάθμιων ΟΤΑ

Οι βασικές αρμοδιότητες των Ευρωπαϊκών ΠΑ βασίζονται στην αρχή της

επικουρικότητας: το υψηλότερο επίπεδο αναλαμβάνει να διευθετήσει ότι δεν

μπορούν τα χαμηλότερα. Οι βασικές αρμοδιότητες των Ευρωπαϊκών ΠΑ

περιλαμβάνουν την υγεία, (διαχείριση νοσοκομείων, ιατροφαρμακευτική

περίθαλψη), την παιδεία (κυρίως δευτεροβάθμία εκπαίδευση και επαγγελματικές

σχολές), τη χωροταξία (πολεοδομικός σχεδιασμός), την προστασία του

περιβάλλοντος, τη δημόσια τάξη (αστυνομία, φυλακές κ.α.), την ενέργεια και την

κοινωνική αλληλεγγύη.

Σε όλες σχεδόν τις Ευρωπαϊκές ΠΑ παρατηρείται το φαινόμενο οι δαπάνες να

ξεπερνούν τα φορολογικά τους έσοδα. Τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο αυτό

εντείνεται, μιας και ο ρυθμός μεταβολής των δαπανών είναι πολύ μεγαλύτερος

από αυτόν των φορολογικών εσόδων.

Κύριο χαρακτηριστικό της φορολογικής ελευθερίας των περιφερειακών

αυτοδιοικήσεων είναι η μεγάλη της πολυπλοκότητα. Υπάρχουν περιφερειακές

αυτοδιοικήσεις που έχουν φορολογικούς πόρους, τους οποίους μοιράζονται και με

άλλες βαθμίδες διακυβέρνησης (πρωτοβάθμιοι ΟΤΑ, κεντρικό κράτος, κ.α.), αλλά

και άλλες που έχουν ίδιους φορολογικούς πόρους. Περιορισμένη είναι η

ελευθερία καθορισμού της φορολογικής βάσης. Σε πολλές περιπτώσεις το

κεντρικό κράτος διαμορφώνει τα όρια των φορολογικών συντελεστών,

προκειμένω να αποφευχθεί ο φορολογικός ανταγωνισμός.

Βασικοί φόροι των Ευρωπαϊκών ΠΑ είναι:

Ο Φόρος Εισοδήματος Φυσικών και Νομικών προσώπων


60

Ο Φόρος Ακίνητης Περιουσίας και

Ο Φόρος επί των Επιχειρήσεων ή Φόρος Επιτηδεύματος

Το σύστημα κρατικών επιχορηγήσεων είναι ιδιαίτερα εκτεταμένο ανάμεσα στα

κράτη-μέλη της ΕΕ, με στόχο κυρίως την κάλυψη του ελλείμματος, το οποίο

δημιουργείται ανάμεσα στο κόστος των αρμοδιοτήτων και των περιορισμένων

φορολογικών εσόδων.


61

Παρακάτω γίνεται μία συνοπτική παρουσίαση του πλαισίου μέσα στο οποίο συντονίζεται η δημοσιονομική πολιτική, ανάμεσα στα διάφορα

στρώματα αρχών, σε έναν αριθμό χωρών. Ένα γενικό συμπέρασμα είναι ότι η σχέση ανάμεσα στα κυβερνητικά στρώματα είναι ιδιαίτερα

περίπλοκη και ποικίλλει σημαντικά ανάλογα τη χώρα.

Χώρα Δημοσιονομικό Πλαίσιο Υποστηρικτικοί Μηχανισμοί

Αυστραλία

Προσέγγιση συνεργασίας: Ο δανεισμός

ομοσπονδίας και κεντρικού κράτους

συντονίζεται από το Συμβούλιο Δανεισμού,

λαμβάνοντας υπόψη τη δημοσιονομική στάση

κάθε αρμοδιότητας και τις ανάγκες υποδομών,

όπως επίσης των μακροοικονομικών στόχων. Τα

περισσότερα κράτη έχουν υιοθετήσει κάποιου

είδους εξισορροπητικών, για τον

προϋπολογισμό, κανόνων.

Κανόνες της αγοράς: Τα ομόσπονδα κράτη

πρέπει να δανείζονται για δικό τους

λογαριασμό, ενώ το Συμβούλιο Δανεισμού

παρέχει πληροφορίες στις οικονομικές

αγορές για τα σχέδια δανεισμού του

δημόσιου τομέα

Ομάδες Πίεσης: Αν οι μη οικονομικές

λειτουργικές εισπράξεις, υπερβούν το 2%

προς κάθε κατεύθυνση, τα ομόσπονδα κράτη

είναι υποχρεωμένα να προβούν σε δημόσια

εξήγηση προς το Συμβούλιο Δανεισμού. Το

Συμβούλιο δεν είναι εξουσιοδοτημένο να

εγκρίνει τυχόν αλλαγές.

Αυστρία Προσέγγιση συνεργασίας: Ένα αναλυτικό

εσωτερικό Σύμφωνο Σταθερότητας εισήχθη το

Άσκηση πίεσης μέσω ενός πλαισίου


62

1999. Σύμφωνα με αυτό οι ΟΤΑ, ως γκρουπ,

πρέπει να ισοσκελίσουν τον προϋπολογισμό

τους, ενώ οι περιφέρειες, ως γκρουπ, πρέπει να

έχουν ετήσιο πλεόνασμα τουλάχιστον 0,75% του

ΑΕΠ. Το Σύμφωνο προσδιορίζει αρμοδιότητες

για κάθε ομόσπονδο κράτος, Οι στόχοι πρέπει να

καταρτίζονται αναδρομικά. Το Σύμφωνο

προβλέπει τη μεταβίβαση πλεονασματικών /

ελλειμματικών δικαιωμάτων σε άλλες

κυβερνήσεις, δεν υπάρχει όμως συγκεκριμένη

αναφορά στη χρηματοδότηση των δημόσιων

επενδύσεων.

Δανεισμός: Δεν υπάρχουν σαφείς περιορισμοί

αναφορικά με το δανεισμό των ομόσπονδων

κρατών. Τα ομόσπονδα κράτη υποχρεούνται με

νόμο να ρυθμίζουν τον τοπικό δανεισμό, όμως οι

ρυθμίσεις που τελικά εφαρμόζονται διαφέρουν

από κράτος σε κράτος.

συνεργασίας

Κυρώσεις: Οι κυβερνήσεις που δεν

επιτυγχάνουν τους στόχους τους, οφείλουν

να καταβάλουν ένα καθορισμένο πρόστιμο

που ισοδυναμεί με το 8% της πάγιας

εισφοράς και με το 15% του ελλείμματος

αντιστοίχως. Ωστόσο, η εφαρμογή των

κυρώσεων εξαρτάται από τη σύμφωνη

απόφαση της επιτροπής, που εμπλέκει από

τη μία την κεντρική κυβέρνηση και από την

άλλη τα ομόσπονδα κρατίδια. Αν τελικά η

κυβέρνηση συμμορφωθεί μέσα σε ένα χρόνο

το πρόστιμο επιστρέφεται, ενώ σε αντίθετη

περίπτωση το ποσό μοιράζεται στα υπόλοιπα

κράτη.

Ρήτρες διαφυγής: Στην περίπτωση σοβαρής

οικονομικής καθυστέρησης, οι κυρώσεις δεν

εφαρμόζονται.

Βέλγιο Προσέγγιση συνεργασίας: Το επιτρεπτό Άσκηση πίεσης μέσω ενός πλαισίου


63

έλλειμμα και τα επίπεδα ανόδου των δαπανών,

για τα διάφορα επίπεδα διακυβέρνησης

καθορίζονται ύστερα από τις προτάσεις του

Συμβουλίου Οικονομικών. Οι προτάσεις αυτές

δημοσιεύονται σε ετήσιες αναφορές. Οι

ελλειμματικοί στόχοι αναφέρονται στο συνολικό

δημοσιονομικό ισοζύγιο.

Δανεισμός: Οι περιφέρειες μπορούν να

εκδώσουν γραμμάτια, έχοντας όμως την έγκριση

της κεντρικής κυβέρνησης.

συνεργασίας

Διοικητικές Διαδικασίες: Η ομόσπονδη

κυβέρνηση έχει το νομικό δικαίωμα να

περιορίζει το δανεισμό των περιφερειών για

μία περίοδο δύο χρόνων, ύστερα από

πρόταση του Εποπτικού Συμβουλίου και

σύσκεψη με τις περιφερειακές κυβερνήσεις.

Τα περιφερειακά επίπεδα εποπτεύουν τους

προϋπολογισμούς των ΟΤΑ και έχουν την

εξουσία να επιβάλλουν τις περικοπές

δαπανών ή την αύξηση των φόρων, αν αυτό

κριθεί απαραίτητο.

Καναδάς Απουσία επίσημου συντονισμού: Μία μορφή

χαλαρού συντονισμού για τον προϋπολογισμό

λειτουργεί, μέσω διαλόγου μεταξύ υπουργών,

που πραγματοποιείται μία φορά το χρόνο. Οι

περισσότερες επαρχιακές και περιφερειακές

κυβερνήσεις έχουν εισάγει μία μορφή

Κανόνες της αγοράς: Η ομοσπονδιακή

κυβέρνηση δεν έχει ρόλο εγγυητή για υπό-

εθνικά χρέη

Ρήτρες διαφυγής: Στις περισσότερες

περιφέρειες το πλεόνασμα ενός χρόνου

μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να καλυφθεί


64

νομοθεσίας για τους ισοσκελισμένους

προϋπολογισμούς.

Δανεισμός: Οι επαρχιακές και περιφερειακές

κυβερνήσεις έχουν απεριόριστες δυνατότητες

δανεισμού.

τυχόν έλλειμμα μελλοντικού έτους.

Επιπλέον, η νομοθεσία σε πολλές

περιφέρειες προβλέπει εξαιρέσεις για ειδικές

περιπτώσεις.

Τσεχία

Απουσία επίσημου συντονισμού: Οι υπό-

εθνικές κυβερνήσεις μπορούν να εγκρίνουν

ελλειμματικούς προϋπολογισμούς αν παρέχονται

οι κατάλληλες εγγυήσεις.

Δανεισμός: Δεν υπάρχουν σαφείς περιορισμοί

για τον υπό-εθνικό δανεισμό.

Κανόνες της αγοράς: Το κεντρικό κράτος δε

λειτουργεί ως εγγυητής των υπό-εθνικών

χρεών

Δανία Προσέγγιση συνεργασίας: Μία μορφή

συνεργασίας σε σχέση με τον προϋπολογισμό,

ανάμεσα στην κεντρική κυβέρνηση και την

Ένωση Τοπικών Αυτοδιοικήσεων, υπάρχει από

τις αρχές του 1970. Οι υπό-εθνικές κυβερνήσεις

οφείλουν να έχουν ισοσκελισμένους

προϋπολογισμούς, έχοντας παράλληλα

ουσιαστικά φορολογικά δικαιώματα. Ωστόσο, η

Ομάδες Πίεσης: Η συμφωνία μεταξύ της

κεντρικής κυβέρνησης και της Ένωσης

Τοπικών Αυτοδιοικήσεων δεν είναι νομικά

δεσμευτική και η Ένωση δεν έχει

αποτελεσματικά εργαλεία για να

εξασφαλίσει τη συνολική συμμόρφωση

Κυρώσεις: Στην περίπτωση παραβίασης του

παγώματος των φόρων, όλες οι επιπλέον


65

κεντρική κυβέρνησης ανακοίνωσε πρόσφατα

πάγωμα των φόρων, που εφαρμόζεται και στο

υπό-εθνικό επίπεδο.

Δανεισμός: Οι κομητείες δεν έχουν, ως γενικό

κανόνα, δικαίωμα δανεισμού. Ωστόσο, υπάρχουν

σημαντικές εξαιρέσεις. Για τις κομητείες είναι

αποδεκτός μακροπρόθεσμός δανεισμός εντός

του 25% των συνολικών δαπανών για

επενδύσεις, στο οικονομικό έτος.

φορολογικοί πρόσοδοι θα δημευτούν μέσω

περιστολής στις ατομικές και γενικές

επιχορηγήσεις.

ΕΕ Δημοσιονομικός κανόνας: Το δημοσιονομικό

πλαίσιο αποτελείται από δύο κύριους όρους: τον

όρο να αποφεύγονται οι υπερβολικές

ελλειμματικές θέσεις (στις οποίες ένα έλλειμμά

πλέον του 3% του ΑΕΠ θεωρείται υπερβολικό,

εκτός αν είναι προσωρινό) και την απαίτηση που

προβλέπει το Σύμφωνο Σταθερότητας και

Ανάπτυξης, σύμφωνα με το οποίο πρέπει να

επιτευχθεί και να διατηρηθεί μία στάση,

αναφορικά με τον προϋπολογισμό,

Διοικητικές διαδικασίες: Τα κράτη-μέλη

υποβάλλουν ετήσια προγράμματα

σταθερότητας ή σύγκλισης, μέσα στα οποία

τίθενται οι βραχυπρόθεσμες δημοσιονομικές

στρατηγικές. Τα προγράμματα ανανεώνονται

τακτικά και υπόκεινται σε αναθεωρήσεις από

την Επιτροπή και το Συμβούλιο.

Κυρώσεις: Εφαρμόζονται μόνο ως επιπλέον

μέτρο μίας συνεχιζόμενης αποτυχίας να

ληφθούν διορθωτικά μέτρα, ύστερα και από


66

«ισοσκελισμού ή πλεονάσματος». τις προτάσεις του Συμβουλίου.

Γαλλία

Δημοσιονομικός κανόνας: Οι τοπικές

αυτοδιοικήσεις επιτρέπεται να παρουσιάζουν

λειτουργικό έλλειμμα

Δανεισμός: Οι τοπικές αρχές μπορούν να

δανείζονται για να χρηματοδοτήσουν

κεφαλαιουχικές επενδύσεις

Διοικητικές διαδικασίες: Οι τοπικές

αυτοδιοικήσεις ελέγχουν τους τοπικούς

προϋπολογισμούς. Αν ο προϋπολογισμός

έρχεται σε ρήξη με τις νομικές ρυθμίσεις

υποβάλλεται σε έλεγχο από ορκωτό λογιστή.

Η διαδικασία ελέγχου εμπλέκει τόσο εκ των

προτέρων, όσο και εκ των υστέρων έλεγχο.

Αν εμφανιστεί έλλειμμα (πλέον ενός

δεδομένου πλαφόν) το Περιφερειακό

Επιμελητήριο πρέπει να προτείνει στις

τοπικές αυτοδιοικήσεις τα κατάλληλα μέτρα

Γερμανία Προσέγγιση Συνεργασίας: Το μεγαλύτερο

εργαλείο για την πολιτική συντονισμού είναι το

διακυβερνητικό Συμβούλιο Οικονομικού

Σχεδιασμού, που αποτελείται από την κεντρική

κυβέρνηση, τα ομόσπονδα κράτη και

εκπροσώπους των κοινοτήτων.

Δανεισμός: Τα περισσότερα από τα ομόσπονδα

Ομάδες Πίεσης: Στο Συμβούλιο

Οικονομικού Σχεδιασμού έχει αποδοθεί η

υποχρέωση της εποπτείας της

δημοσιονομικής ανάπτυξης, σε όλα τα

επίπεδα κυβερνήσεων, καθώς και η

διαμόρφωση προτάσεων για την

αποκατάσταση της δημοσιονομικής


67

κράτη έχουν υιοθετήσει το χρυσό κανόνα,

σύμφωνα με τον οποίον: «ο δανεισμός

επιτρέπεται μόνο για δαπάνες επενδύσεις»πειθαρχίας σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης

Ιρλανδία

Περιορισμένη δημοσιονομική αυτονομία σε

υπό-εθνικό επίπεδο: Οι υπό-εθνικές

κυβερνήσεις πρέπει να παρουσιάζουν

ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς.

Δανεισμός: Κάθε μορφή δανεισμού διευθετείται

από την Πράξη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που

απαιτεί την έγκριση από το αρμόδιο Υπουργείο

Ιταλία Δημοσιονομικός κανόνας: Ένα Σύμφωνο

Σταθερότητας τέθηκε σε εφαρμογή το 1999

επιβάλλοντας μειώσεις ελλειμμάτων.

Δανεισμός: Οι περιφερειακές αρχές μπορούν να

δανειστούν για να χρηματοδοτήσουν

κεφαλαιουχικές επενδύσεις.

Ομάδες Πίεσης: Το Σύμφωνο έχει ένα

συνεργαζόμενο μηχανισμό, κυρίως για τις

περιφέρειες, με στόχο τις διορθωτικές

κινήσεις σε περίπτωση εσφαλμένων

εκτιμήσεων

Κυρώσεις: Οι ευρωπαϊκές κυρώσεις θα

αφορούν στις κυβερνήσεις που δε

συμμορφώνονται.


68

Διοικητικές διαδικασίες: Το Υπουργείο

Εσωτερικών Υποθέσεων αναλαμβάνει τον

έλεγχο των τοπικών αυτοδιοικήσεων, στην

περίπτωση που υπερβούν τα όρια δανεισμού.

Κορέα


υπό-εθνικό επίπεδο: Οι υπό-εθνικές

κυβερνήσεις πρέπει να παρουσιάζουν

ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς. Αυτοί

εποπτεύονται και ελέγχονται από το Υπουργείο

Εσωτερικών Υποθέσεων.

Δανεισμός: Όλες οι μορφές τοπικού δανεισμού

πρέπει να εγκριθούν από την κεντρική

κυβέρνηση

Ολλανδία Προσέγγιση συνεργασίας: Πραγματοποιούνται

τακτικές συναντήσεις μεταξύ των κεντρικών

αρχών και της Ολλανδικής Ένωσης Τοπικών

Αρχών, σχετικά με τα οικονομικά θέματα. Οι

υπό-εθνικές κυβερνήσεις έχουν ουσιαστικά

φορολογικά δικαιώματα, πρέπει όμως να έχουν


69

ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς. Οι

προϋπολογισμοί αυτοί εποπτεύονται και

ελέγχονται από υψηλότερα στρώματα

διακυβέρνησης. Οι περιφερειακές αρχές

υποχρεούνται, με νόμο, να αναλαμβάνουν τον

οικονομικό έλεγχο ενός ΟΤΑ, όταν αυτός

παρουσιάζει ελλειμματικό προϋπολογισμό.

Δανεισμός: Οι υπό-εθνικές αρχές είναι

ελεύθερες να δανείζονται, με τον όρο να έχουν

ισοσκελισμένο προϋπολογισμό.

Νορβηγία

Δημοσιονομικός Κανόνας: Οι κομητείες δε

μπορούν να εμφανίσουν λειτουργικά

ελλείμματα. Αν κάτι τέτοιο καταγραφεί εκ των

υστέρων, πρέπει να καλυφθεί μέσα στα επόμενα

δύο χρόνια

Δανεισμός: Δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι

περιορισμοί, που να αφορούν στο δανεισμό σε

υπό-εθνικό επίπεδο.

Διοικητικές διαδικασίες: Αν μία κομητεία

δεν μπορεί να καλύψει ένα λειτουργικό

έλλειμμα, μέσα στα επόμενα δύο χρόνια,

κάθε απόφαση για δάνειο θεωρείται άκυρη,

μέχρι την έγκριση από το Υπουργείο

Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Περιφερειακής

Ανάπτυξης. Το Υπουργείο δημοσιεύει λίστα

με τις υπό-εθνικές αρχές που βρίσκονται υπό

έλεγχο.


70

Ισπανία

Δημοσιονομικός κανόνας: Σύμφωνα με τον

Νόμο περί Σταθερότητας Προϋπολογισμού, που

τέθηκε σε εφαρμογή το 2001, όλες οι μορφές

διακυβέρνησης είναι τουλάχιστον υποχρεωμένες

να διατηρούν ένα ισοσκελισμένο προϋπολογισμό

Δανεισμός: Ο δανεισμός από τις περιφερειακές

κυβερνήσεις θα πρέπει να χρησιμοποιείται για τη

χρηματοδότηση κεφαλαιουχικών δαπανών.

Εξουσιοδότηση από το Υπουργείο Οικονομικών

μπορεί να χρειαστεί στην περίπτωση οι ετήσιες

πληρωμές χρεών υπερβούν το 25% των

τρεχόντων εσόδων. Η κεντρική κυβέρνηση

μπορεί να θέσει επιπλέον όρια και περιορισμούς

στον υπό-εθνικό δανεισμό για λόγους

μακροοικονομικής πολιτικής

Διοικητικές διαδικασίες: Στην περίπτωση

μη συμμόρφωσης, ο νόμος ορίζει ότι η υπό

εξέταση περιφέρεια οφείλει να παρουσιάσει

ένα οικονομικό πλάνο, που θα στοχεύει στην

εξάλειψη του ελλείμματος. Το πλάνο αυτό

πρέπει να έχει και την έγκριση του

Συμβουλίου Δημοσιονομικής και

Οικονομικής Πολιτικής.

Κυρώσεις: Αν η οικονομική συμπεριφορά

μίας περιφέρειας προκαλούσε την

παραβίαση των δημοσιονομικών κανόνων

που έχουν τεθεί από την ΕΕ, από τη μεριά

της Ισπανίας, τότε η περιφέρεια αυτή θα

αναλάμβανε εξολοκλήρου το βάρος των

κυρώσεων.


71

Ελβετία

Απουσία επίσημου συντονισμού: Συνήθως

υπάρχει ανεπίσημος συντονισμός ανάμεσα στη

Συνομοσπονδία και τα καντόνια για την

προετοιμασία του προϋπολογισμού.

Δανεισμός: Ο δανεισμός από τα καντόνια

περιορίζεται στα επενδυτικά προγράμματα και

προϋποθέτει δημοψήφισμα για την έγκριση

Η δημοσιονομική πολιτική στο υπό-εθνικό

επίπεδο, είναι αντικείμενο αυστηρού ελέγχου

των πολιτών, μέσω δημοψηφίσματος

Η.Β.


υπό-εθνικό επίπεδο

Δανεισμός: Ο δανεισμός σε υπό-εθνικό επίπεδο

πρέπει να έχει την έγκριση της κεντρικής

κυβέρνησης.

Η.ΠΑ

Απουσία επίσημου συντονισμού: Οι

περισσότερες πολιτείες έχουν εισάγει ρυθμίσεις

για τον ισοσκελισμό του προϋπολογισμού, ως

νομική προϋπόθεση

Δανεισμός: Δεν υπάρχουν επίσημοι περιορισμοί

από το κεντρικό κράτος

Κανόνες της αγοράς: Η ομοσπονδιακή

κυβέρνηση γεν είναι εγγυητής των υπό-

εθνικών δανείων


72

2.ε. Αρμοδιότητες και φορολογικά έσοδα σε κράτη: με αιρετές περιφέρειες, σε

ομοσπονδιακές δημοκρατίες, σε μεγάλες δευτεροβάθμιες αυτοδιοικήσεις

ΑΥΣΤΡΙΑ


73

ΑΥΣΤΡΙΑ

Διοικητική διάρθρωση

Η διοικητική διαίρεση της χώρας συνίσταται σε:

9 ομόσπονδα κράτη

ένα επίπεδο πρωτοβάθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης, με 2359 ΟΤΑ και

την πρωτεύουσα Βιέννη, που αποτελεί ταυτόχρονα ομόσπονδο κράτος και

ΟΤΑ.

Λειτουργία και οργάνωση της Αυτοδιοίκησης.

Ως εδαφικές οντότητες τα 9 ομόσπονδα κρατίδια (Lander), δε θεωρούνται τοπικές

αρχές. Επωφελούνται από συγκεκριμένο τύπο εξουσίας: το κάθε ένα έχει το δικό του

διοικητικό όργανο, όπως επίσης δικαστική και νομοθετική εξουσία. Κάθε κρατίδιο

έχει επίσης το δικό του κοινοβούλιο, τα μέλη του οποίου εκλέγονται με τη διαδικασία

της καθολικής ψηφοφορίας. Κάθε κοινοβούλιο εκλέγει ένα συλλογικό διοικητικό

όργανο, μέσω του αναλογικού εκλογικού συστήματος εκπροσώπησης, επικεφαλής

του οποίου είναι ο κυβερνήτης.

Αρμοδιότητες

Η κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ του Ομόσπονδου Κράτους και των κρατιδίων

ορίζεται στα άρθρα του ομοσπονδιακού συνταγματικού νόμου, ο οποίος δίνει στα

κρατίδια γενική αρμοδιότητα, η οποία δε μεταβιβάζεται από τον ομοσπονδιακό

συνταγματικό νόμο στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση, αλλά παραμένει στα κρατίδια. Η

κατανομή των αρμοδιοτήτων ανάμεσα στα 3 επίπεδα διακυβέρνησης (κεντρικό

κράτος, ομόσπονδα κρατίδια και ΟΤΑ), βασίζεται στις αρχές της επικουρικότητας: το

υψηλότερο επίπεδο αναλαμβάνει να διευθετήσει ότι δεν μπορούν τα χαμηλότερα

διοικητικά στρώματα. Με βάση τη συγκεκριμένη λογική οι ΟΤΑ έχουν γενικές

αρμοδιότητες για τα τοπικά θέματα και τα ομόσπονδα κρατίδια για τα περιφερειακά

ζητήματα.


74

Αρμοδιότητες ομόσπονδων κρατιδίων

Τα ομόσπονδα κρατίδια είναι αρμόδια για την εφαρμογή και τη διαχείριση των

ομοσπονδιακών νόμων, στους ακόλουθους τομείς: αστυνομία και δημόσια τάξη,

περίθαλψη παιδιών και νέων, νοσοκομεία, παροχή ενέργειας, πρωτοβάθμια και

δευτεροβάθμια εκπαίδευση, κυκλοφοριακή κίνηση, κοινωνική περίθαλψη, κοινωνική

κατοικία και πολεοδομικό σχεδιασμό. Μπορούν επίσης να θεσπίσουν νόμους που

αφορούν στην οργάνωση και τη διαχείριση της ΤΑ

Η Κατανομή Αρμοδιοτήτων στην Αυστρία

Τομείς αρμοδιοτήτων ΟΤΑ Ομόσπονδα κρατίδια

Ληξιαρχείο √

Δημόσια τάξη √ √

Πολεοδομικός σχεδιασμός

– Χωροταξία√ √

Ύδρευση – αποχέτευση √

Διαχείριση οικιακών

απορριμμάτων√

Παροχή ενέργειας √

Αστικές Συγκοινωνίες √ √

Οδικό δίκτυο

Πάρκα και κήποι

Κοινωνική κατοικία

Υγειονομικές υπηρεσίες √ √

Κοινωνικές Υπηρεσίες √ √

Εκπαίδευση √ √

Πολιτισμός √

Αθλητισμός – Ελεύθερος

χρόνος√ √

Οικονομική Ανάπτυξη


75

Διάρθρωση Προϋπολογισμού

Δαπάνες

Οι δαπάνες των τοπικών αρχών αγγίζουν τα περίπου 24 δισεκατομμύρια Ευρώ

ετησίως. Οι λειτουργικές δαπάνες αντιπροσωπεύουν (με την εξαίρεση της Βιέννης) το

64% των συνολικών δαπανών, οι κεφαλαιουχικές δαπάνες το 28%, ενώ το 8% που

απομένει αποτελεί την ετήσια δαπάνη δανείου.

Έσοδα

Υπάρχουν 14 φόροι που μοιράζονται ανάμεσα στο κεντρικό επίπεδο και τους ΟΤΑ,

οι οποίοι καθορίζονται από τη Συνταγματική Φορολογική Πράξη και ψηφίζονται

κάθε τέσσερα χρόνια, ύστερα από διαπραγμάτευση ανάμεσα στα στρώματα αυτά.


76

ΔΑΝΙΑ


77

ΔΑΝΙΑ


Η διάρθρωση της ΤΑ στη Δανία αποτελείται από δύο επίπεδα:

273 πρωτοβάθμιους ΟΤΑ και

14 κομητείες.

Δύο ΟΤΑ, η Κοπεγχάγη και το Φρέντερικσμπεργκ, διέπονται από το διπλό καθεστώς

των ΟΤΑ και των κομητειών.


Το κομητειακό συμβούλιο είναι το κοινοβουλευτικό σώμα, το οποίο αποτελείται από

έναν μεταβλητό αριθμό μελών, τα οποία εκλέγονται κάθε 4 χρόνια, βάσει ενός

αναλογικού συστήματος εκπροσώπησης, μέσα από λίστες των κομμάτων.

Επικεφαλής του συμβουλίου είναι ο πρόεδρος, ορισμένος από τα υπόλοιπα μέλη του

συμβουλίου.


Αρμοδιότητες κομητειών

Οι κομητείες έχουν εκτενείς αρμοδιότητες σε θέματα υγείας. Διαχειρίζονται τα

δημόσια νοσοκομεία και πληρώνουν τους παθολόγους, βάσει της αρχής της

ελεύθερης πρόσβασης στις υπηρεσίες βασικής ιατρικής περίθαλψης. Είναι επίσης

υπεύθυνες για την κάλυψη των επιπλέον δαπανών που δημιουργούνται από τις

εισφορές στα φάρμακα των ασθενών, αλλά και για την παροχή δωρεάν

ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης σε όσους τη χρειάζονται. Επιπλέον, είναι υπεύθυνες

για το οδικό δίκτυο και τις αστικές συγκοινωνίες, ενώ προωθούν ιδιαίτερα την

εκπαίδευση και τον πολιτισμό, με την εφαρμογή ειδικών προγραμμάτων.


78

Η Κατανομή Αρμοδιοτήτων στη Δανία

Τομείς αρμοδιοτήτων ΟΤΑ Κομητείες

Ληξιαρχείο

Δημόσια τάξη √

Πολεοδομικός σχεδιασμός – χωροταξία

√ √

Ύδρευση – αποχέτευση √ √

Διαχείριση οικιακών απορριμμάτων

√


Αστικές συγκοινωνίες √

Οδικό δίκτυο √ √

Πάρκα και κήποι √



Κοινωνικές υπηρεσίες √ √


Πολιτισμός √ √

Αθλητισμός – ελεύθερος χρόνος

√

Οικονομική Ανάπτυξη √


79


Δαπάνες

Οι δαπάνες της ΤΑ φτάνουν περίπου τα 52,2 δισεκατομμύρια Ευρώ, με το 76% του

ποσού να αφορά τους ΟΤΑ και το 24% τις κομητείες. Για τις κομητείες τα θέματα

υγείας (συμπεριλαμβανομένων των νοσοκομείων) αντιπροσωπεύουν το 78% των

γενικών δαπανών τους.

Έσοδα

Έσοδα από ίδιους πόρους

Τα έσοδα από τους φόρους αντιπροσωπεύουν το 50% των τοπικών εσόδων. Τα

φορολογικά έσοδα αντιπροσωπεύουν το 66% των εσόδων των κομητειών. Τα κύρια

φορολογικά έσοδα των κομητειών προέρχονται από τους εξής φόρους:

φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων,

φόρος ακίνητης περιουσίας.

Τα φορολογικά όρια υπάρχουν για να καθορίσουν το φόρο γης και το φόρο

εισοδήματος φυσικών προσώπων, δεν περιορίζουν όμως το φόρο ακίνητης

περιουσίας.

Τοπικός δανεισμός

Οι κομητείες μπορούν να δανειστούν για κάθε είδος κεφαλαιουχικής δαπάνης, με τον

όρο ότι το δάνειο δεν υπερβαίνει το 30% των κεφαλαιουχικών δαπανών ανά χρόνο.


80

ΦΙΛΑΝΔΙΑ


81

ΦΙΛΑΝΔΙΑ


Οι 448 πρωτοβάθμιοι ΟΤΑ αποτελούν το μόνο τοπικό επίπεδο διακυβέρνησης. Ο

μέσος όρος των κατοίκων ανά ΟΤΑ ανέρχεται σε 11200 κατοίκους.


Το δημοτικό συμβούλιο και η δημοτική κοινοβουλευτική συνέλευση (ο αριθμός των

μελών της διαμορφώνεται ανάλογα με το μέγεθος του ΟΤΑ), εκλέγονται κάθε 4

χρόνια με αναλογικό αντιπροσωπευτικό σύστημα. Η δημοτική εκτελεστική επιτροπή,

τα μέλη της οποίας ορίζονται από το δημοτικό συμβούλιο, είναι υπεύθυνη για τη

διαχείριση του ΟΤΑ.


Κανένας φορέας προς το παρόν, δεν έχει γενικές αρμοδιότητες σε περιφερειακό

επίπεδο. Αυτές οι αρμοδιότητες ανατίθενται στις κεντρικές διοικήσεις και σε

συνδέσμους δήμων, που έχουν συσταθεί για το σκοπό αυτό. Οι αρμοδιότητες των

δήμων ορίζονται από το Σύνταγμα και προστατεύονται από αυτό. Το Κράτος δια της

νομοθετικής οδού (ρύθμιση σχετική με τα ιδιαίτερα καθήκοντα) μπορεί να αναθέτει

ή να αφαιρεί αρμοδιότητες.

Οι αρμοδιότητες που αποδίδονται στους ΟΤΑ χωρίζονται σε δύο κατηγορίες:

Γενικές μη υποχρεωτικές αρμοδιότητες στην αρχή της τοπικής αυτονομίας

Συγκεκριμένες αρμοδιότητες, τις οποίες ο ΟΤΑ έχει τη νομική υποχρέωση να

φέρει εις πέρας

Τα καθήκοντα που έχουν ανατεθεί στους δήμους σε περιφερειακό επίπεδο τα οποία

προς το παρόν εκτελούνται από διαδημοτικούς συνδέσμους ορίζονται είτε από ειδικό

νόμο ή από τους ίδιους τους δήμους. Όταν οι αρμοδιότητες σε ένα συγκεκριμένο

τομέα τοποθετούνται σε πολλά επίπεδα, ανήκει στην κεντρική διοίκηση να καθορίσει

τους κανόνες και να δώσει οδηγίες. Οι αποφάσεις που λαμβάνονται σε ειδικές

περιπτώσεις και τα συγκεκριμένα μέτρα που υιοθετούνται αφορούν το τοπικό

επίπεδο, ενώ ο έλεγχος γίνεται σε περιφερειακό επίπεδο.


82

Οι υπάλληλοι του Κράτους συμμετέχουν σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο, στους

τομείς αρμοδιότητάς τους στον εθνικό οικονομικό σχεδιασμό. Σε ότι αφορά τη

χωροταξία, οι δήμοι ασχολούνται με τις λεπτομέρειες ενώ οι διαδημοτικοί σύνδεσμοι

με τα γενικά.

Η Κατανομή Αρμοδιοτήτων στην Φιλανδία

Τομείς αρμοδιοτήτων ΟΤΑ


Δημόσια τάξη

Πολεοδομικός σχεδιασμός - χωροταξία

√

Ύδρευση - αποχέτευση √

Διαχείριση οικιακών απορριμμάτων √



Οδικό δίκτυο √


Κοινωνική κατοικία √

Υγειονομικές υπηρεσίες √

Κοινωνικές υπηρεσίες √

Εκπαίδευση √


Αθλητισμός – ελεύθερος χρόνος √



83


Δαπάνες

Οι δημοτικές δαπάνες ανέρχονται σε 20 δισεκατομμύρια Ευρώ, με την περίθαλψη και

την υγεία να αποτελούν την κύρια δαπάνη (31%) και την εκπαίδευση (27%) να

ακολουθεί.

Έσοδα


Τα τοπικά φορολογικά έσοδα αντιστοιχούν στο 43% των συνολικών φορολογικών

εσόδων, με την εξαίρεση των ποσών που προέρχονται από δανεισμό.

Επιχορηγήσεις

Οι ΟΤΑ λαμβάνουν ένα μερίδιο του εθνικού φόρου στις επιχειρήσεις, μαζί με

λειτουργικές επιχορηγήσεις και επιχορηγήσεις για επενδύσεις. Το σύστημα των

επιχορηγήσεων αναθεωρήθηκε πολλές φορές με στόχο την αύξηση του μεριδίου στις

γενικές επιχορηγήσεις, αλλά και την ενίσχυση των αντισταθμιστικών μηχανισμών


Οι ΟΤΑ μπορούν να δανειστούν χωρία περιορισμούς για τη χρηματοδότηση των

επενδυτικών προγραμμάτων, αλλά και να εκδώσουν γραμμάτια, κάτι που όμως

γίνεται σπανιότερα.


84

ΓΕΡΜΑΝΙΑ


85

ΓΕΡΜΑΝΊΑ


Η συνομοσπονδία αποτελείται από:

16 ομόσπονδα κρατίδια

323 διοικητικές περιοχές και

8500 πρωτοβάθμιους ΟΤΑ

118 μεγάλες πόλεις διέπονται τόσο από το καθεστώς του ΟΤΑ, όσο και από αυτό του

ομόσπονδου κρατιδίου.


Τα 16 ομόσπονδα κρατίδια, δε θεωρούνται μονάδες τοπικής αυτοδιοίκησης, με τη

στενή έννοια του όρου. Το κάθε ομόσπονδο κρατίδιο έχει το δικό του Σύνταγμα,

κοινοβούλιο, κυβέρνηση, αλλά και δικαστικό σώμα. Η κοινοβουλευτική συνέλευση

εκλέγεται από άμεση καθολική ψηφοφορία και ένα εκτελεστικό σώμα εκλέγεται από

τη συνέλευση με επικεφαλής τον Πρωθυπουργό – Πρόεδρο. Περίπου 3 με 6 μέλη

κάθε ομόσπονδου κρατιδίου παρίστανται στο ομόσπονδο (εθνικό) συμβούλιο.

Οι 323 διοικητικές περιοχές αποτελούν το υπέρ–κοινοτικό επίπεδο. Έχουν

κοινοβουλευτικό σώμα, το οποίο και εκλέγεται από άμεση καθολική ψηφοφορία,

καθώς και περιφερειακό Πρόεδρο, που εκλέγεται είτε από το συμβούλιο, είτε από

άμεση καθολική ψηφοφορία, ανάλογα με το κάθε ομόσπονδο κρατίδιο.


Η κατανομή των αρμοδιοτήτων ανάμεσα στο κράτος, τα ομόσπονδα κρατίδια και

τους ΟΤΑ βασίζεται και στην περίπτωση της Γερμανίας στις αρχές της

επικουρικότητας. Κάποιες αρμοδιότητες είναι αποκλειστικές, όπως συμβαίνει στην

περίπτωση των ομόσπονδων κρατιδίων, που έχουν νομοθετικές αρμοδιότητες για τον

πολιτισμό, την αστυνομία και το εκπαιδευτικό σύστημα. Οι διοικητικές περιοχές

αναλαμβάνουν αρμοδιότητες, τις οποίες δεν μπορούν να διαχειριστούν οι ΟΤΑ.

Τα κρατίδια και οι τοπικές αρχές αποτελούν ένα σύνθετο και αλληλένδετο σύστημα

σε σχέση με τις αρμοδιότητες προγραμματισμού και τα οικονομικά, βάσει νομικών

ρυθμίσεων, κατευθυντήριων γραμμών, διοικητικών διατάξεων, προγραμματικών


86

δηλώσεων και επενδυτικών προγραμμάτων. Ωστόσο, οι αρμοδιότητες ορίζονται με

τρόπο σαφή.

Αρμοδιότητες ομόσπονδων κρατιδίων

Το κεντρικό κράτος και τα ομόσπονδα κρατίδια μοιράζονται αρμοδιότητες που

αφορούν στο αστικό και ποινικό δίκαιο, τις δημόσιες υπηρεσίες και τις μεταφορές.

Ωστόσο, τα ομόσπονδα κρατίδια είναι αποκλειστικά αρμόδια, σε θέματα που

άπτονται την περίθαλψη και τις υγειονομικές υπηρεσίες, όπως επίσης και όσον αφορά

στην εκπαίδευση και τον πολιτισμό.

Η Κατανομή Αρμοδιοτήτων στη Γερμανία

Τομείς αρμοδιοτήτων ΟΤΑΔιοικητικές

περιοχέςΟμόσπονδα

κρατίδια




√

Ύδρευση - αποχέτευση √√


√ √

Παροχή ενέργειας






Κοινωνικές Υπηρεσίες √ √


Πολιτισμός √ √ √


√ √



Δαπάνες


87

Οι δαπάνες της ΤΑ φτάνουν περίπου τα 152 δισεκατομμύρια Ευρώ, με το 86% του

ποσού να αφορά τους ΟΤΑ και το 14% τις διοικητικές περιοχές. Ύστερα και από τον

αυξημένο αριθμό αρμοδιοτήτων, οι κοινωνικές υπηρεσίες αποτελούν την κύρια

τοπική δαπάνη, με ποσοστό που ανέρχεται στο 27%.

Έσοδα


Μόνο οι πρωτοβάθμιοι ΟΤΑ έχουν έσοδα από ίδιους φόρους, ωστόσο κρατούν μέρος

μόνο των εισπράξεων και αποδίδουν το υπόλοιπο στα ομόσπονδα κρατίδια και τις

διοικητικές περιοχές. Τυχόν αξιόλογες οικονομικές διαφορές ανάμεσα στους

πρωτοβάθμιους ΟΤΑ και τα ομόσπονδα κράτη περιορίζονται από αντισταθμιστικούς

μηχανισμούς.


Οι εισπράξεις που αποδίδονται στις τοπικές αρχές μπορεί να είναι είτε κατανεμημένοι

φόροι, είτε επιχορηγήσεις από αντισταθμιστικά κονδύλια.


Οι τοπικές κυβερνήσεις μπορούν να δανειστούν προκειμένω να χρηματοδοτήσουν

επενδύσεις ή να ρυθμίσουν τα χρέη τους. Το ετήσιο ποσό δανεισμού απαιτεί την

πρότερη έγκριση των ομόσπονδων κρατιδίων, ενέργεια που πραγματοποιείται κατά

τις διαδικασίες έγκρισης του προϋπολογισμού. Η εποπτική αρχή των ομόσπονδων

κρατιδίων, το Υπουργείο Εσωτερικών, ασκεί αυστηρό έλεγχο στις διαδικασίες

δανεισμού, μιας και εκ των πραγμάτων εγγυάται την οικονομική ευρωστία των

τοπικών κυβερνήσεων. Οι εσωτερικοί περιορισμοί κάθε ομόσπονδου κρατιδίου στο

δανεισμό, εδραιώνονται από τις διατάξεις, που θεσμοθετήθηκαν από το Σύμφωνο

Σταθερότητας του Μάαστριχ, το οποίο και καθόριζε ένα πλαφόν για το δανεισμό και

το δημόσιο έλλειμμα σε σχέση με το ΑΕΠ. Τα χρέη και τα ισοζύγια των τοπικών

κυβερνήσεων συμπεριλαμβάνονται σε αυτούς τους περιορισμούς.


88

ΙΤΑΛΙΑ


89

ΙΤΑΛΙΑ


Η Ιταλία διαρθρώνεται σε 3 επίπεδα τοπικής διακυβέρνησης:


103 επαρχίες και

20 περιφέρειες εκ των οποίων 5 με ειδικό καθεστώς, λόγω των γλωσσολογικών

και πολιτιστικών ιδιαιτεροτήτων


Από το 1990, οι ΟΤΑ, οι επαρχίες και οι περιφέρειες διέπονται από καταστατική

αυτονομία, που τους επιτρέπει να καθορίσουν τις σχέσεις τους με τα διάφορα

διοικητικά όργανα.

Όλα τα όργανα των επαρχιών εκλέγονται κάθε 5 χρόνια, ενώ το εκλογικό σύστημα

ποικίλλει ανάλογα με το μέγεθος της κάθε τοπικής κυβέρνησης. Οι επαρχιακοί

σύμβουλοι, σε πόλεις με άνω των 15000 κατοίκων, εκλέγονται με αναλογικό

αντιπροσωπευτικό σύστημα. Τα μέλη του εκτελεστικού συμβουλίου διορίζονται από

τον πρόεδρο της επαρχίας. Ο πρόεδρος εκλέγεται από άμεση καθολική ψηφοφορία.

Οι περιφέρειες αποτελούνται από περιφερειακό συμβούλιο, μία επιτροπή και έναν

πρόεδρο. Όλα τα όργανα εκλέγονται κάθε 5 χρόνια. Από το 2000 ο πρόεδρος της

περιφέρειας εκλέγεται με άμεση καθολική ψηφοφορία. Το 80% των μελών

εκλέγονται με άμεση καθολική ψηφοφορία, ενώ το 20% από τη λίστα της οποίας

ηγείται ο πρόεδρος της περιφέρειας.


Αρμοδιότητες περιφερειών

Οι περιφέρειες που δεν έχουν ειδικό καθεστώς μπορούν να υιοθετούν τη δική τους

νομοθεσία σχετικά με θέματα που αναφέρονται στο άρθρο 117 του Συντάγματος, υπό

τις παρακάτω προϋποθέσεις:

να τηρούν τις θεμελιώδεις αρχές της εθνικής νομοθεσίας

να λαμβάνουν υπόψη τα συμφέροντα του έθνους και των άλλων περιφερειών


90

Τα καταστατικά των 5 περιφερειών με ειδικό καθεστώς, όπως αυτά έχουν εγκριθεί με

συνταγματικό νόμο, δίνουν σε αυτές τις περιφέρειες μεγαλύτερες αρμοδιότητες.

Επιπλέον, αυτές οι περιφέρειες έχουν αποκλειστική νομοθετική αρμοδιότητα σε

ορισμένα θέματα. Οι περιφέρεις με ειδικό καθεστώς που έχουν αποκλειστική

νομοθετική αρμοδιότητα σε ορισμένα θέματα πρέπει να σέβονται:

το Σύνταγμα

τις γενικές αρχές της ιταλικής νομοθεσίας

τους θεμελιώδεις κανόνες της διαδικασίας της κοινωνικής και οικονομικής

μεταρρύθμισης

τις διεθνείς υποχρεώσεις του Κράτους, τα συμφέροντα του έθνους και των άλλων

περιφερειών.

Τόσο το Κράτος, όσο και οι περιφέρειες συμμετέχουν άμεσα στην παροχή δημοσίων

υπηρεσιών. Δυνάμει του νόμου, το Κράτος μπορεί να μεταβιβάσει στις περιφέρειες

και άλλα διοικητικά καθήκοντα.

Κύριες αρμοδιότητες των περιφερειών είναι εκτός των άλλων η περίθαλψη και οι

υγειονομικές υπηρεσίες εν γένει (νοσοκομεία κ.α.), καθώς επίσης οι κοινωνικές

υπηρεσίες (βρεφονηπιακοί, ΚΑΠΗ, κ.α.), η εκπαίδευση (δευτεροβάθμια και

επαγγελματικές σχολές) και ο πολιτισμός (θέατρα, μουσεία).

Αρμοδιότητες επαρχιών

Μέσα από προγράμματα που εκπονούνται σε συνεργασία με τους δήμους, η επαρχία

προωθεί και συντονίζει τις δραστηριότητες και τα προγράμματα επαρχιακού

χαρακτήρα στον οικονομικό, εμπορικό, τουριστικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και

αθλητικό τομέα. Επιπλέον, η επαρχία:

δέχεται και συντονίζει τις προτάσεις που παρουσιάζουν οι δήμοι σχετικά με την

περιφερειακή οικονομία, τη χωροταξία, και τον οικολογικό σχεδιασμό

συμμετέχει στην εκπόνηση του περιφερειακού προγράμματος ανάπτυξης και

άλλων περιφερειακών προγραμμάτων που προβλέπονται από την περιφερειακή

νομοθεσία


91

εκπονεί και υιοθετεί πολυετή προγράμματα, γενικά ή ανά τομέα που αφορούν

τους στόχους και τις προβλέψεις του περιφερειακού προγράμματος ανάπτυξης και

διευκολύνει το συντονισμό των δημοτικών δραστηριοτήτων.

Η Κατανομή Αρμοδιοτήτων στην Ιταλία

Τομείς αρμοδιοτήτων

ΟΤΑ Επαρχίες Περιφέρειες



Πολεοδομικό σχεδιασμός - Χωροταξία

√ √

Ύδρευση - αποχέτευση

√


√ √

Παροχή ενέργειας √ √

Αστικές συγκοινωνίες

√ √

Οδικό δίκτυο √ √ √

Πάρκα και κήποι √ √ √


Υγειονομικές υπηρεσίες

√ √

Κοινωνικές Υπηρεσίες

√ √ √

Εκπαίδευση √ √ √



√ √


√ √ √


Δαπάνες


92

Οι δαπάνες υπολογίζονται σε ποσό που ανέρχεται σε 228 δισεκατομμύρια Ευρώ, με

το 42% να αντιστοιχεί στις περιφέρειες, το 29% στους ΟΤΑ και στις επαρχίες και

29% για τις τοπικές εταιρίες υγειονομικής περίθαλψης. Το επίπεδο δαπανών των

συγκεκριμένων εταιριών (που διαχειρίζονται ιατρικά κέντρα και νοσοκομεία) είναι

παρόμοιο με αυτό των ΟΤΑ και των επαρχιών. Οι περιφέρειες τις χρηματοδοτούν και

το ποσό αυτό αντιπροσωπεύει περίπου τα 2/3 των τοπικών περιφερειακών δαπανών.

Οι κύριες δαπάνες των περιφερειών είναι η εκπαίδευση και ο πολιτισμός (28%), μαζί

με τις μεταφορές (22%).

Έσοδα

Τα τελευταία χρόνια έχουν εφαρμοστεί μία σειρά από μέτρα, με στόχο την

οικονομική μεταρρύθμιση, την ενίσχυση της δημοσιονομικής αυτονομίας των

τοπικών κυβερνήσεων, καθώς επίσης και τον καλύτερο έλεγχο πάνω στις δημόσιες

δαπάνες.


Για τις επαρχίες και τους ΟΤΑ τα φορολογικά έσοδα αντιπροσωπεύουν το 28% των

συνολικών τους εισπράξεων.

Οι κύριοι φόροι για τις επαρχίες είναι:

ο πρόσθετος φόρος στο εθνικό εισόδημα,

ο φόρος στην ασφάλιση των οδηγών,

ο φόρος στην αγορά αυτοκινήτων και

ο φόρος στην κατοχή δημοσίου χώρου.

Τα φορολογικά έσοδα αντιπροσωπεύουν το 38% των περιφερειακών εσόδων. Από το

1999, οι περιφέρειες εισπράττουν τους εξής φόρους:

τον περιφερειακό φόρο επιχειρηματικής δραστηριότητα, ο οποίος και

χρησιμοποιείται κυρίως για την κάλυψη δαπανών που αφορούν στην υγεία,

τον πρόσθετο φόρο στο εθνικό εισόδημα.


93


Οι επιχορηγήσεις σε επαρχίες αντιπροσωπεύουν το 40% των συνολικών τους εσόδων.

Η μεταρρύθμιση για τις επιχορηγήσεις είχε σαν αποτέλεσμα οι κρατικές

επιχορηγήσεις προς τις περιφέρειες να περιοριστούν. Για το λόγο αυτό αποδίδεται, ως

αποζημίωση, στις περιφέρειες ένα μερίδιο από τις εισπράξεις του ΦΠΑ.


Οι τοπικές κυβερνήσεις μπορούν να δανειστούν χωρίς περιορισμούς, από ιδρύματα

της προτίμησής, τους. Τα δάνεια αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να

χρηματοδοτήσουν κεφαλαιουχικές δαπάνες. Οι τοπικές κυβερνήσεις μπορούν επίσης

να εκδώσουν γραμμάτια, ενώ διάφορα προληπτικά μέτρα ισχύουν για να αποφευχθεί

τυχόν έκθεση σε ρίσκα.


94

ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ


95

ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ


Οι 118 πρωτοβάθμιοι ΟΤΑ αποτελούν το μόνο κυβερνητικό στρώμα σε τοπικό

επίπεδο. 12 ΟΤΑ, συμπεριλαμβανομένου και του Λουξεμβούργου, διέπονται από

αστικό καθεστώς. Πάνω από το 80% των ΟΤΑ έχουν λιγότερους από 5000

κατοίκους, ενώ ο μέσος όρος κατοίκων ανέρχεται στους 3740.


Οι ΟΤΑ αποτελούνται από δημοτικά συμβούλια με κοινοβουλευτική συνέλευση 7 –

29 μελών, που εκλέγονται κάθε 6 χρόνια με άμεση καθολική ψηφοφορία, με

πλειοψηφικό ή αναλογικό σύστημα.


Οι ΟΤΑ έχουν σημαντικές αρμοδιότητες, οι οποίες καλύπτουν τα περισσότερα

ζητήματα τοπικού ενδιαφέροντος. Έχουν υποχρεωτικές αρμοδιότητες (εκπαίδευση,

ληξιαρχείο), οι οποίες τους παραχωρούνται από το κράτος και προαιρετικές

(κοινωνικές υπηρεσίες, μεταφορές, κ.α.), ενώ υπάρχουν και αρμοδιότητες τις οποίες

και ασκούν από κοινού με το κράτος.

Η Κατανομή Αρμοδιοτήτων στο Λουξεμβούργο







√






96









Δαπάνες

Οι τοπικές δαπάνες ανέρχονται στα 1,3 δισεκατομμύρια Ευρώ. Η κύρια τοπική

δαπάνη είναι η στέγαση, η προστασία του περιβάλλοντος και η εκπαίδευση.

Έσοδα


Τα φορολογικά έσοδα εκπροσωπούν το 33% των συνολικών εσόδων των ΟΤΑ.


97

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ


98

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ


Η ηπειρωτική χώρα αποτελείται από:


4241 ενορίες.


Τόσο οι ΟΤΑ, όσο και οι ενορίες είναι συγκροτημένοι σε κοινοβουλευτικές

συνελεύσεις, τα μέλη των οποίων εκλέγονται από άμεση καθολική ψηφοφορία και

εκτελεστικά όργανα, τα μέλη των οποίων εκλέγονται ανάμεσα από τα μέλη των

κοινοβουλευτικών συνελεύσεων.


Με την πράξη του 1999 ο αριθμός των αρμοδιοτήτων που μεταφέρθηκε στις τοπικές

αρχές αυξήθηκε. Οι ΟΤΑ μπορούν να ασκούν αρμοδιότητες από κοινού με το

κεντρικό κράτος. Στο ισχύον σύστημα στην Πορτογαλία υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ

της αυτόνομης τοπικής διοίκησης και της τοπικής διοίκησης του Κράτους. Μέσα στο

πλαίσιο αυτό και με βάση την πορτογαλική παράδοση, το Κράτος δεν μεταβιβάζει τις

αρμοδιότητές του στους ΟΤΑ.

Η Κατανομή Αρμοδιοτήτων στην Πορτογαλία

Τομείς αρμοδιοτήτων Ενορίες ΟΤΑ

Ληξιαρχείο √ √



√

Ύδρευση - αποχέτευση √ √


√ √

Παροχή ενέργειας √ √



Πάρκα και κήποι √ √


99

Κοινωνική κατοικία √ √






√ √

Οικονομική Ανάπτυξη √ √



Τα δημοτικά φορολογικά έσοδα αντιστοιχούν στο 34% των συνολικών τους εσόδων,

με την εξαίρεση των ποσών που προέρχονται από δανεισμό. Κύριοι τοπικοί δημοτικοί

φόροι είναι:

Ο φόρος στις συναλλαγές ακίνητης περιουσία

Ο φόρος τοπικής περιουσίας

Ο πρόσθετος φόρος στο φόρο επιχειρηματικής δραστηριότητας

Ο φόρος στα αυτοκινούμενα οχήματα


100

ΙΣΠΑΝΙΑ


101

ΙΣΠΑΝΙΑ


Το τοπικό κυβερνητικό σχήμα χωρίζεται σε τρία επίπεδα:



17 αυτόνομές κοινότητες


Η κοινοβουλευτική συνέλευση των επαρχιών αποτελείται από μέλη, τα οποία

εκλέγονται κάθε 4 χρόνια, ανάμεσα και από τους επαρχιακούς δημοτικούς

συμβούλους, ύστερα από τις δημοτικές εκλογές. Η συνέλευση εκλέγει τον πρόεδρο

ανάμεσα από τα μέλη της. Ο πρόεδρος έχει εκτελεστικές εξουσίες και υποστηρίζεται

από την «κυβερνητική επιτροπή».

Στις αυτόνομες κοινότητες η κοινοβουλευτική συνέλευση εκλέγεται κάθε 4 χρόνια με

άμεση καθολική εξουσία, μέσω αναλογικού αντιπροσωπευτικού συστήματος και έχει

νομοθετική εξουσία. Οι εκτελεστικές αρμοδιότητες ασκούνται από μία «κυβερνητική

επιτροπή», με επικεφαλής τον πρόεδρο, που διορίζεται από τη συνέλευση, ανάμεσα

από τα μέλη της. Ο πρόεδρος καθορίζει τα μέλη της κυβερνητικής επιτροπής, η οποία

έχει ρυθμιστική εξουσία και νομοθετικές πρωτοβουλίες.


Η κατανομή αρμοδιοτήτων καθορίζεται στο Ισπανικό Σύνταγμα του 1978.

Προβλέπεται ένα σύστημα μεταβιβάσεων και εξουσιοδοτήσεων. Η αρχή κατανομής

αρμοδιοτήτων ανήκει σε εκείνον με «το μεγαλύτερο εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό

συμφέρον», που αντιστοιχεί σε καθεμιά από τις δημόσιες διοικήσεις και που

δημιουργεί αρμοδιότητες «ίδιες και συντρέχουσες» και «αποκλειστικές ή κοινές».

Το Σύνταγμα ξεκινά με την αρχή ότι όλες οι αυτόνομες Κοινότητες μπορούν να

αναλάβουν αποκλειστικά όλες τις αρμοδιότητες που αναφέρονται σε αυτό, αν

προβλέπεται από το καταστατικό. Ωστόσο, προβλέπεται μια κατανομή της αρχής: οι

αυτόνομες Κοινότητες που έχουν προσχωρήσει στην ιδιότητα αυτή με συγκεκριμένο

τρόπο, αυτόν που καθορίζεται από το Ισπανικό Σύνταγμα (αργή διαδικασία), βλέπουν


102

την εφαρμογή αυτού του αρχικού ορίου. Μπορούν να αναλάβουν, μετά από

προθεσμία πέντε ετών και με τη βοήθεια της μεταρρύθμισης του καθεστώτος τους, τις

άλλες αρμοδιότητες που δεν ανατίθενται στο Κράτος, ή ακόμη τις αρμοδιότητες που

δεν επαναλαμβάνονται σε κανέναν άλλον κατάλογο. Αυτή η κατανομή αρμοδιοτήτων

προβλέπεται διαφορετικά, ανάλογα με τους καταλόγους δεδομένου ότι στη μία

περίπτωση το κριτήριο είναι η αποκλειστικότητα στο εξεταζόμενο θέμα, ενώ στην

άλλη το κριτήριο είναι η κατανομή διαφόρων αρμοδιοτήτων επί του ιδίου θέματος,

κάτι που επιτρέπει στο Κράτος να αναλάβει τη βασική νομοθετική εξουσία, τη

δυνατότητα εφαρμογής των νόμων, την εκτελεστική εξουσία, τη ρυθμιστική εξουσία

ή την εξουσία συντονισμού. Οι αρμοδιότητες που δεν εναπόκεινται στο Κράτος

μπορούν να ανατεθούν στις Αυτόνομες Κοινότητες (απευθείας ή με την ένδειξη στο

καταστατικό τους όταν πρόκειται για Αυτόνομες Κοινότητες που έχουν θεσπιστεί

σύμφωνα με τη γρήγορη διαδικασία ή με μεταρρύθμιση του καταστατικού μετά από

προθεσμία 5 ετών, όπως προαναφέρθηκε, στην περίπτωση των Αυτόνομων

Κοινοτήτων που συστήνονται με την αργή διαδικασία). Εξάλλου, το Κράτος μπορεί

να διευρύνει το πλαίσιο των αρμοδιοτήτων των αυτόνομων Κοινοτήτων. (με τη

βοήθεια νόμων-πλαίσιο, με μεταβίβαση ή εξουσιοδότηση).

Οι επαρχίες είναι υπεύθυνες για την άσκηση αρμοδιοτήτων, οι οποίες άπτονται σε

ζητήματα υπέρ-δημοτικού ενδιαφέροντος. Κύρια αρμοδιότητα είναι η τεχνική και

οικονομική υποστήριξη σε ΟΤΑ με λιγότερους από 5000 κατοίκους και η διαχείριση

τοπικών υπό-περιφερειακών επενδύσεων. Η διαδικασία της αποκέντρωση περιόρισε

το ρόλο τους, με την εξαίρεση της χώρας των Βάσκων. Η επαρχία, σε γενικές

γραμμές, έχει σαν αρμοδιότητα την προώθηση των ιδιαίτερων συμφερόντων της

επαρχίας και σαν ίδιους και συγκεκριμένους στόχους τη διασφάλιση των αρχών

αλληλεγγύης και διαδημοτικής ισορροπίας, στα πλαίσια της οικονομικής και

κοινωνικής πολιτικής.

Αρμοδιότητες αυτόνομων κοινοτήτων

Κύριες αρμοδιότητες των αυτόνομων κοινοτήτων αποτελούν οι κοινωνικές και

υγειονομικές υπηρεσίες (νοσοκομεία, ΚΑΠΗ, βρεφονηπιακοί σταθμοί, κ.α.), η

εκπαίδευση και ο πολιτισμός (μουσεία, πολιτιστικά κέντρα) και το οδικό δίκτυο. Σε

ότι αφορά τη χωροταξία του περιβάλλοντος, πρόκειται εδώ για μια αποκλειστική


103

αρμοδιότητα των Αυτόνομων Κοινοτήτων. Η νομοθεσία σε θέματα πολεοδομίας

υπόκεινται στις διατάξεις ενός εθνικού προγράμματος του Κράτους.

Η Κατανομή Αρμοδιοτήτων στην Ισπανία


ΟΤΑ ΕπαρχίεςΑυτόνομες Κοινότητες



Πολεοδομικός σχεδιασμός – Χωροταξία

√ √

Ύδρευση – αποχέτευση

√


√



√


Πάρκα και κήποι √ √



√ √

Κοινωνικές υπηρεσίες

√ √




√ √


√


104


Δαπάνες

Οι δαπάνες υπολογίζονται σε ποσό που ανέρχεται πλέον των 100 δισεκατομμυρίων

Ευρώ, με το 64% για τις αυτόνομες κοινότητες, το 24% για τους ΟΤΑ και 12% για τις

επαρχίες. Η υγεία είναι η πρωταρχική δαπάνη για τις αυτόνομες κοινότητες.

Έσοδα


Τα φορολογικά έσοδα των επαρχιών αντιπροσωπεύουν το 58% των συνολικών τους

εσόδων. Μπορούν να επιβάλουν πρόσθετο φόρο στο φόρο επιχειρηματικότητας, με

τη μορφή ποσοστού που δεν μπορεί να ξεπεράσει το 40%.

Τα φορολογικά έσοδα των αυτόνομων κοινοτήτων αντιπροσωπεύουν το 20% των

συνολικών τους εσόδων. Με το νέο δημοσιονομικό σύστημα, το οποίο σχεδιάστηκε

αποσκοπώντας στη χρηματοδότηση των νέων αρμοδιοτήτων, οι αυτόνομες

κοινότητες λαμβάνουν 33% του φόρου εισοδήματος. Είναι επίσης αποδέκτες

συμπληρωματικών φόρων, ενώ μπορούν παράλληλα να επιβάλλουν φόρους και σε

μία σειρά άλλων δραστηριοτήτων (φόρος τυχερών παιγνίων και φόροι στις τράπεζες).

Κύριοι λοιπόν φόροι των αυτόνομων κοινοτήτων είναι οι εξής:

ο φόρος κληρονομιάς

ο φόρος εισοδήματος και

ο φόρος μεταβίβασης περιουσίας

Η χώρα των Βάσκων εισπράττει όλους τους εθνικούς φόρους, αλλά σε αντάλλαγμα

πληρώνει μια επιδότηση για τις δημόσιες υπηρεσίες, που της παρέχονται από το

κράτος.


Οι επιχορηγήσεις εκπροσωπούν το 36% των δημοτικών εσόδων, το 28% των

επαρχιακών εσόδων και το 67% των εσόδων των αυτόνομων κοινοτήτων.

Οι αυτόνομες κοινότητες λαμβάνουν λειτουργικές και επενδυτικές επιχορηγήσεις,

ενώ με το νέο δημοσιονομικό σύστημα λαμβάνουν επιπλέον και ένα μερίδιο από τους


105

ακόλουθους άμεσους κρατικούς φόρους: 35% των εισπράξεων του ΦΠΑ και 40%

των εισπράξεων από πετρέλαιο, τσιγάρα και αλκοόλ.


Σύμφωνα με το νόμο για τους προϋπολογισμούς, η έγκριση δανείου από το κράτος

για τις αυτόνομες κοινότητες και τις επαρχίες έχει ως προϋπόθεση την ύπαρξη

ισοσκελισμένου προϋπολογισμού. Αντίθετα με τις αυτόνομες κοινότητες, στις οποίες

η έκδοση γραμματίων είναι ελεύθερη, οι επαρχίες χρειάζονται την έγκριση του

Υπουργείου Οικονομικών.


106

ΣΟΥΗΔΙΑ


107

ΣΟΥΗΔΙΑ


Υπάρχει δύο επίπεδα τοπικής διακυβέρνησης:


21κομητείες και

1 πόλη με διπλό (δημοτικό και κομητειακό) καθεστώς

Ο μέσος πληθυσμός του ΟΤΑ ανέρχεται στους 30700 κατοίκους, ενώ περισσότεροι

από τους μισούς έχουν λιγότερο από 5000 κατοίκους.


Οι ΟΤΑ και οι κομητείες έχουν παρόμοια εσωτερική οργάνωση. Το συμβούλιο είναι

ταυτόχρονα και η κοινοβουλευτική συνέλευση. Αποτελείται από 31 συμβούλους, στις

μικρού μεγέθους τοπικές αρχές και φτάνει τους 101 στη Στοκχόλμη και τις

μεγαλύτερες κομητείες. Τα μέλη του συμβουλίου εκλέγονται κάθε 4 χρόνια, με

αναλογικό αντιπροσωπευτικό σύστημα λίστας, ύστερα από άμεση καθολική

ψηφοφορία.


Τόσο οι ΟΤΑ, όσο και οι κομητείες έχουν συγκεκριμένες αρμοδιότητες .

Αρμοδιότητες κομητειών

Οι υγειονομικές υπηρεσίες (νοσοκομεία κ.α) και η περίθαλψη αποτελούν το κύριο

μέλημα των κομητειών στη Σουηδία. Όλα τα νοσοκομεία είναι ιδιοκτησία των

κομητειών, με την εξαίρεση κάποιων ιδιωτικών και κάποιων άλλων ελαχίστων

περιπτώσεων, όπου τα νοσοκομεία είναι ιδιοκτησία των πρωτοβάθμιων ΟΤΑ.

Δεύτερη βασική αρμοδιότητα των κομητειών αποτελεί η εκπαίδευση και πιο

συγκεκριμένα η επαγγελματική εκπαίδευση, όπως επίσης ο πολιτισμός (θέατρα,

μουσεία κ.α.) και οι δραστηριότητες που αφορούν στον αθλητισμό (αθλητικές

εγκαταστάσεις, κ.α.) και τον ελεύθερο χρόνο.


108

Η Κατανομή Αρμοδιοτήτων στη Σουηδία

Τομείς αρμοδιοτήτων ΟΤΑ Κομητείες




√



√



Οδικό δίκτυο

Πάρκα και κήποι







√ √



Δαπάνες

Οι τοπικές δαπάνες ανέρχονται στα 61,7 δισεκατομμύρια Ευρώ, ποσοστό που

μοιράζεται ανάμεσα στους ΟΤΑ και τις κομητείες, με 70% και 30% αντίστοιχα. Η

κύρια δαπάνη για τις περιφέρειες είναι, όπως προαναφέρθηκε η ιατρική περίθαλψη με

ποσοστό 86%.


109

Έσοδα


Το 2001, τα φορολογικά έσοδα αντιστοιχούσαν στο 54% των συνολικών δημοτικών

εσόδων και στο 63% των κομητειακών εσόδων. Οι κομητείες είναι ελεύθερες να

ορίζουν το ποσοστό του τοπικού φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων, με την

πιθανότητα το κράτος να «παγώσει» τα ποσοστά αυτά, αν εκτιμήσει ότι η αύξηση

είναι πολύ υψηλή.


Οι επιχορηγήσεις αντιπροσωπεύουν το 15% όλων των δημοτικών εσόδων και το 9%

όλων των κομητειακών εσόδων. Το κρατικό σύστημα επιχορηγήσεων βασίζεται στην

αρχή ότι η διευρυμένες αρμοδιότητες πρέπει να συνοδεύονται από τα κατάλληλα

κονδύλια, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι τοπικές αρχές είναι σε θέση να παρέχουν το

ίδιο υψηλό επίπεδο υπηρεσιών.


Τόσο οι ΟΤΑ, όσο και οι κομητείες μπορούν να προχωρήσουν σε δανεισμό, χωρίς να

είναι απαραίτητη η εκ των προτέρων έγκριση. Μπορούν επίσης να εκδώσουν

γραμμάτια, ενώ σε κάθε περίπτωση προληπτικά μέτρα εφαρμόζονται. Οι τοπικές

κυβερνήσεις δεν μπορούν πλέον να χρηματοδοτήσουν τρέχοντες δαπάνες, μέσω

δανεισμού.


110

ΟΛΛΑΝΔΙΑ


111

ΟΛΛΑΝΔΙΑ


Υπάρχουν 2 επίπεδα τοπικών κυβερνήσεων:

504 πρωτοβάθμιοι ΟΤΑ και

12 επαρχίες

Οι ΟΤΑ έχουν αρκετά μεγάλο μέγεθος, μιας και σχεδόν οι μισοί έχουν περισσότερους

από 20000 κατοίκους.


Οι επαρχίες έχουν κοινοβουλευτική συνέλευση, η οποία ονομάζεται «επαρχιακό

κράτος» και εκλέγεται με αναλογικό σύστημα αντιπροσώπευσης κάθε 4 χρόνια.

Οι εκτελεστικές εξουσίες μοιράζονται ανάμεσα σε μία μόνιμη επιτροπή και στον

επίτροπο, ο οποίος διορίζεται από τη βασίλισσα, ύστερα από διαβούλευση με την

κοινοβουλευτική συνέλευση.


Το άρθρο του Συντάγματος του Βασιλείου της Ολλανδίας αποδίδει σημαντική

αυτονομία στους δήμους και επαρχίες στις εσωτερικές τους υποθέσεις. Οι επαρχιακές

και δημοτικές αρχές μπορούν να αναλάβουν να εφοδιάσουν με πρόσθετες υπηρεσίες,

εάν αυτές δεν έχουν εξασφαλισθεί από την κεντρική διοίκηση. Όμως μερικές

περιοχές της πολιτικής ανήκουν αποκλειστικά στον χώρο αρμοδιότητας της κεντρικής

διοίκησης (π.χ. άμυνα, τα δικαστήρια). Σε ορισμένου τομείς, από την άλλη πλευρά, οι

εξουσίες κατανέμονται με την επαρχία ή την κεντρική διοίκηση. Αυτό ονομάζεται

(από κοινού διοίκηση).

Αρμοδιότητες επαρχιών

Οι υγειονομικές υπηρεσίες αποτελούν και στην περίπτωση της Ολλανδίας μία από τις

βασικές αρμοδιότητες της ευρύτερης αυτοδιοίκησης. Εδώ συνοδεύονται και από

αρμοδιότητες που αφορούν στην κοινωνική κατοικία – κοινωνική ασφάλιση, αλλά

και στις κοινωνικές υπηρεσίες (βρεφονηπιακοί σταθμοί, ολοήμερα σχολεία, ΚΑΠΗ,

κ.α.). Εξίσου βασική αρμοδιότητα για τις επαρχίες, είναι και οι μεταφορές (αστική

συγκοινωνία, τραμ, κ.α.).


112

Η Κατανομή Αρμοδιοτήτων στην Ολλανδία

Τομείς αρμοδιοτήτων ΟΤΑ Επαρχίες



Πολεοδομικός σχεδιασμός –χωροταξία

√



√


Αστικές συγκοινωνίες √ √









√



113


Δαπάνες

Οι τοπικές δαπάνες ανέρχονται στα 39,1 δισεκατομμύρια Ευρώ για τους ΟΤΑ και 2,4

δισεκατομμύρια Ευρώ για τις επαρχίες. Η κύρια δαπάνη των επαρχιών είναι η

κοινωνική μέριμνα και οι μεταφορές.

Έσοδα


ΟΤΑ και επαρχίες συλλέγουν τοπικούς φόρους, που αντιστοιχούν σε ένα

περιορισμένο μερίδιο των τοπικών εσόδων με 7% των δημοτικών εσόδων και 21%

των επαρχιακών.

Οι επαρχίες συλλέγουν κυρίως τον πρόσθετο φόρο, στον εθνικό φόρο

αυτοκινούμενων οχημάτων, ο οποίος αντιστοιχεί στο 19% των επαρχιακών εσόδων,

με την εξαίρεση των ποσών που προέρχονται από δανεισμό. Οι επαρχίες μπορούν να

διαμορφώσουν ελεύθερα την αναλογία του πρόσθετου φόρου, μέσα όμως στα όρια

που έχουν διαμορφωθεί από το ανώτατο πλαφόν, το οποίο καθορίζεται ετησίως από

το κράτος.


Οι τοπικές κυβερνήσεις λαμβάνουν μία γενική επιχορήγηση για να χρηματοδοτήσουν

τις δικές τους δράσεις, αλλά και επιχορηγήσεις για να χρηματοδοτήσουν

αρμοδιότητες που ασκούν από κοινού, στο πλαίσιο του κοινού διαχειριστικού

συστήματος. Η γενική επιχορήγηση αποδίδεται μέσω του επαρχιακού κεφαλαίου,

Αντιστοιχεί στο 1/3 των επαρχιακών, με την εξαίρεση των ποσών που προέρχονται

από δανεισμό. Οι πόροι αυτοί αποδίδονται βάσει ενός αντισταθμιστικού συστήματος,

το οποίο και στοχεύει να παρέχει σε κάθε τοπική κυβέρνηση τα οικονομικά μέσα για

τη διασφάλιση ενός υψηλού επιπέδου υπηρεσιών προς τους κατοίκους τους.


Ο δανεισμός γίνεται κυρίως για τη χρηματοδότηση των κεφαλαιουχικών δαπανών.

Δεν χρειάζεται προηγούμενη εξουσιοδότηση, αν και υπάρχουν προληπτικά μέτρα για

να αποφευχθούν τυχόν οικονομικές ατασθαλίες.


114

ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ


115

ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ


Υπάρχουν 6 κατηγορίες τοπικών αρχών, η οργάνωση των οποίων είναι ανάλογη με τη

γεωγραφική τους θέση.

Αγγλία

Χωρισμένη σε ζώνες η Αγγλία έχει ανάλογα ένα ή δύο στρώματα τοπικής

διακυβέρνησης:

Αστικές περιοχές, 36 μητροπολιτικές διοικητικές περιοχές

Επαρχιακά διαμερίσματα, είτε ενός επιπέδου (46 αρχές) ή είτε δύο επιπέδων (238

διοικητικές περιοχές και 34 κομητείες) και

33 διοικητικές περιφέρειες της Μείζονος περιοχής του Λονδίνου και την

ευρύτερη περιοχή του Λονδίνου.

Ουαλία

22 ενιαίες αρχές και μία περιφερειακή συνέλευση

Σκοτία

32 ενιαίες αρχές και ένα κοινοβούλιο


Οι υπό-περιφερειακές κυβερνήσεις έχουν τοπικές συνελεύσεις, που λειτουργούν

παράλληλα ως κοινοβουλευτικές συνελεύσεις και ως εκτελεστικά όργανα. Κάθε

χρόνο εκλέγεται, ανάμεσα από τα μέλη του συμβουλίου, ο πρόεδρος η θέση του

οποίου είναι απλώς τιμητική, μιας και ο πραγματικός επικεφαλής είναι ο επικεφαλής

της παράταξης που έχει πλειοψηφία. Τα μέλη του συμβουλίου εκλέγονται με άμεση

καθολική ψηφοφορία κάθε 4 χρόνια.

Η ευρύτερη περιοχή του Λονδίνου αποτελείται από έναν δήμαρχο και μία συνέλευση

από 25 μέλη, τα οποία και εκλέγονται κάθε 4 χρόνια μετά από άμεση καθολική

ψηφοφορία.

Οι περιφερειακές συνελεύσεις εκλέγονται μετά από άμεση καθολική ψηφοφορία, με

αναλογικό σύστημα, κάθε 4 χρόνια. Το κοινοβούλιο της Σκοτίας έχει 129 μέλη, ενώ η


116

συνέλευση της Ουαλίας 60 μέλη. Το εκτελεστικό όργανο διοικείται από τον Ανώτερο

Υπουργό στη Σκοτία και από τον Ανώτερο Γραμματέα στην Ουαλία. Διορισμένος

από τη συνέλευση, υποστηρίζεται από τους υπουργούς.


Αλλαγές στη δομή, σκοπό και αρμοδιότητες αμφοτέρων των τοπικών και ενδιάμεσων

βαθμίδων της διοίκησης στο Ηνωμένο Βασίλειο αποφασίζονται από το Κοινοβούλιο

του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι υπό-περιφερειακές τοπικές κυβερνήσεις έχουν γενικές

αρμοδιότητες που αφορούν στα τοπικά ζητήματα.

Αρμοδιότητες περιφερειακών αρχών

Οι αρμοδιότητες διαφέρουν ανάλογα με τη μορφή της τοπικής κυβέρνησης. Οι

περιφερειακές κυβερνήσεις έχουν προσαρμόσιμες αρμοδιότητες, Το σκοτσέζικο

κοινοβούλιο έχει τη δική του νομοθετική εξουσία, ενώ η ουαλική συνέλευση δεν έχει

καμία νομοθετική εξουσία και δεν μπορεί να τροποποιήσει την οργάνωση των

τοπικών αρχών. Η συνέλευση της Β. Ιρλανδίας μπορεί να νομοθετήσει σε θέματα

εσωτερικών σχέσεων. Και στην περίπτωση του Η.Β. μία από τις βασικές

αρμοδιότητες των περιφερειακών αρχών παραμένουν οι υγειονομικές υπηρεσίες και η

περίθαλψη (νοσοκομεία, κέντρα υγείας, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, κ.α.). Μία

ακόμη κύρια αρμοδιότητα είναι και η εκπαίδευση (συντήρηση κτιρίων,

δευτεροβάθμια εκπαίδευση, κ.α.).


117

Οι Αρμοδιότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Μ. Βρετανία


Υπό-περιφερειακές αρχές Περιφερειακές αρχές

Κομητείες ΕπαρχίεςΕυρύτερο Λονδίνο

Σκοτία ΟυαλίαΒ.

Ιρλανδία




√ √ √ √



√ √


Αστικές συγκοινωνίες √ √ √ √


Πάρκα και κήποι √ √ √ √ √


Υγειονομικές υπηρεσίες √ √ √


Εκπαίδευση √ √ √ √

Πολιτισμός √ √ √ √ √


√ √



118


Δαπάνες

Οι τοπικές λειτουργικές δαπάνες αντιστοιχούν στο 86% των τοπικών δαπανών, 10%

των κεφαλαιουχικών δαπανών και 4% ως πάγιο ετήσιο ποσό για το δανεισμό. Η

εκπαίδευση αποτελεί την κύρια δαπάνη για τις περιφερειακές αρχές. Για την Αγγλία

και την Ουαλία αντιστοιχεί στο 36% των δαπανών τους.

Έσοδα


Στην Αγγλία τα φορολογικά έσοδα αντιστοιχούν στο 13% του συνόλου των τοπικών

εσόδων.

Στο υπό-περιφερειακό επίπεδο οι τοπικές κυβερνήσεις, εισπράττουν μόνο ένα τοπικό

φόρο, το φόρο που επιβάλλεται στους κατοίκους.

Σε περιφερειακό επίπεδο, το κοινοβούλιο της Σκοτίας μπορεί να επιβάλλει πρόσθετο

φόρο, μέχρι και 3%, στον εθνικό φόρο εισοδήματος, ενώ η συνέλευση της Ουαλίας

δεν έχει κανένα φορολογικό έσοδο.


Στην Αγγλία οι επιχορηγήσεις αντιστοιχούν στο 64% των συνολικών εσόδων.

Οι περιφερειακές αρχές λαμβάνουν λειτουργικές επιχορηγήσεις και επιχορηγήσεις

ειδικού σκοπού για τη χρηματοδότηση συγκεκριμένων προγραμμάτων.


Οι υπό-περιφερειακές κυβερνήσεις μπορούν να δανειστούν προκειμένω να

χρηματοδοτήσουν επενδυτικές δαπάνες. Δεν υπάρχει περιορισμός ως προς το ποιος

μπορεί να είναι ο φορέας δανεισμού, ενώ αν και η έκδοση γραμματίων είναι δυνατή,

είναι ωστόσο και πολύ σπάνια. Ο μόνος περιορισμός αφορά το ανώτατο ετήσιο ποσό,

το οποίο και μπορεί να δανειστεί κάθε τοπική κυβέρνηση.


119

ΒΕΛΓΙΟ


120

ΒΕΛΓΙΟ


Η συνομοσπονδία αποτελείται από 6 ομόσπονδα κράτη με εδαφικά όρια που

αλληλεπικαλύπτονται.:

Τρεις περιφέρειες (Φλαμανδική, Wallon και την περιφέρεια των Βρυξελλών που

είναι και η πρωτεύουσα) και

Τρεις κοινότητες (Φλαμανδική, Γαλλική και Γερμανόφωνη)

Η διάρθρωση των τοπικών κυβερνήσεων γίνεται σε δύο επίπεδα:


589 πρωτοβάθμιοι ΟΤΑ

Οι επαρχίες καλύπτουν το σύνολο της χώρας με την εξαίρεση της περιφέρειας –

πρωτεύουσας των Βρυξελλών.


Τα 6 ομόσπονδα κρατίδια, δεν μπορούν να θεωρηθούν τοπικές αρχές με την αυστηρή

έννοια του όρου. Το κάθε ομόσπονδο κρατίδιο αποτελείται από μία κοινοβουλευτική

συνέλευση με νομοθετική εξουσία (κοινοβούλιο) και ένα εκτελεστικό όργανο

(κυβέρνηση) με επικεφαλής τον πρωθυπουργό-πρόεδρο. Στη Φλαμανδική περιοχή,

μιας και η φλαμανδική κοινότητα και οι θεσμικές οντότητες της περιφέρειας έχουν

συνενωθεί, υπάρχει μόνο ένα κοινοβούλιο και μία κυβέρνηση. Οι Βρυξέλλες

διέπονται από συγκεκριμένο καθεστώς, λόγω της δίγλωσσης οργάνωσής τους.

Τα επαρχιακά συμβούλια είναι οι κοινοβουλευτικές συνελεύσεις των επαρχιών.

Αποτελούνται από 47 – 84 συμβούλους, οι οποίοι εκλέγονται κάθε 6 χρόνια, μέσω

αναλογικού αντιπροσωπευτικού συστήματος. Η μόνιμη αντιπροσωπεία είναι το

εκτελεστικό όργανο. Αποτελείται από 6 μόνιμους εκπροσώπους, εκλεγμένους από τα

επαρχιακά συμβούλια. Οι εκπρόσωποι είναι ήδη μέλη των επαρχιακών συμβουλίων.

Η μόνιμη αντιπροσωπία είναι συλλογικά αρμόδια για την εκτέλεση των αποφάσεων

των επαρχιακών συμβουλίων, ενώ παράλληλα ασκεί και μέρος της διοικητικής

εποπτείας πάνω στους ΟΤΑ. Ο κυβερνήτης, που είναι επικεφαλής της μόνιμης

επιτροπής, ορίζεται και «απομακρύνεται» από την περιφερειακή κυβέρνηση, ύστερα


121

και από την έγκριση του συμβουλίου των Υπουργών. Δεν είναι επικεφαλής της

κοινοβουλευτικής συνέλευσης, η οποία και εκλέγει το δικό της πρόεδρο.


Το ομόσπονδο σύνταγμα εγγυάται στις επαρχίες μεγάλη αυτονομία στο χειρισμό των

τοπικών υποθέσεων, Στην πράξη οι αρμοδιότητες αυτές καθορίζονται αποκλειστικά

από την αρχή του «μεγαλύτερου συμφέροντος».

Αρμοδιότητες επαρχιών, ομόσπονδων κρατών

Βασική αρμοδιότητα των επαρχιών είναι η εκπαίδευση, η οποία εμπλέκει στην

περίπτωση αυτή και λειτουργικές δαπάνες για τη συντήρηση σχολείων και τη

μισθοδοσία των εκπαιδευτικών. Οι επαρχίες είναι αρμόδιες κυρίως για την

πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια βαθμίδα εκπαίδευσης, στο πλαίσιο της οποίας

έχουν προχωρήσει στη δημιουργία ειδικών σχολείων. Κύρια αρμοδιότητα των

ομόσπονδων κρατών είναι οι κοινωνικές υπηρεσίες (ΚΑΠΗ, κοινωνική κατοικία, κ.α)

Η Κατανομή των Αρμοδιοτήτων στο Βέλγιο


ΟΤΑ ΕπαρχίεςΟμόσπονδα Κράτη

Περιφέρειες Κοινότητες




√


√


√


Αστικές Συγκοινωνίες

√




Υγειονομικές √ √


122

υπηρεσίες


√ √ √




√


√ √


Δαπάνες

Οι δαπάνες της ΤΑ φτάνουν περίπου τα 15,9 δισεκατομμύρια Ευρώ, με το 89% του

ποσού να αφορά τους ΟΤΑ και το 11% τις επαρχίες. Για τις επαρχίες, η κυριότερη

δαπάνη αφορά στην εκπαίδευση (34%).


Οι περιφερειακές επιχορηγήσεις αποτελούν γενικά επιχορηγήσεις που χρηματοδοτούν

τις λειτουργικές δαπάνες των επαρχιών. Με δεδομένο ότι οι περιφέρειες κατανέμουν

τις επιχορηγήσεις, είναι και υπεύθυνες για τα κριτήρια κατανομής. Οι επιχορηγήσεις

αυτές αποτελούν αντίστοιχα το 20% και 14% των λειτουργικών δαπανών ΟΤΑ και

επαρχιών.


123

Έσοδα


Τα έσοδα από ίδιους πόρους αποτελούν τη σημαντικότερη πηγή εσόδων για τις

επαρχίες. Οι δύο κύριοι φόροι είναι πρόσθετοι φόροι που εισπράττονται από άλλες

αρχές:

ο πρόσθετος φόρος στο φόρο ακίνητης περιουσίας και

ο πρόσθετος φόρος στο φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων

Οι πρόσθετοι αυτοί φόροι αντιστοιχούν στο πλέον του 80% των φορολογικών εσόδων

των επαρχιών. Ακόμη, οι επαρχίες μπορούν να εισπράττουν έναν μικρό αριθμό

τοπικών φόρων και τελών (φόροι στις διοικητικές υπηρεσίες κ.ο.κ.). Έχουν επίσης

την ελευθερία να καθορίζουν τις τοπικές φορολογικές κλίμακες, με την εξαίρεση του

πρόσθετου φόρου στην κυκλοφορία των αυτοκινήτων. Ωστόσο, οι περιφέρειες

μπορούν να ασκήσουν έλεγχο στους φορολογικούς συντελεστές.


Οι επαρχίες μπορούν να προχωρήσουν σε δανεισμό, με την έγκριση των

κοινοβουλευτικών τους συνελεύσεων, ώστε να καλύψουν έκτακτες δαπάνες. Δεν

υπάρχει συγκεκριμένη εποπτεία, η οποία και να διέπει το δανεισμό. Ωστόσο οι

περιφερειακές παροχές στους προϋπολογισμούς των τοπικών κυβερνήσεων, μπορεί

να περιέχουν προτάσεις για το δανεισμό, ώστε να αποφευχθεί πιθανή επιδείνωση

στην οικονομική τους κατάσταση.


124

ΓΑΛΛΙΑ


125

ΓΑΛΛΙΑ


Παραδοσιακά συγκεντρωτική χώρα η Γαλλία έχει σημειώσει λίγες σημαντικές

αλλαγές όσον αφορά στην ΤΑ, με νομοθετικές πράξεις , οι οποίες μετέβαλαν όχι μόνο

τη διοικητική δομή σε τοπικό επίπεδο, αλλά και τις αρμοδιότητες, τη χρηματοδότηση

και τους ελεγκτικούς μηχανισμούς.

Η διάρθρωση της μητροπολιτικής περιοχής αποτελείται από τρία στρώματα τοπικής

διακυβέρνησης:


96 νομαρχίες

22 περιφέρειες

Η κορσικανική περιφέρεια διέπεται από συγκεκριμένο καθεστώς.


Τα μέλη των νομαρχιακών συμβουλίων, που αποτελούν την κοινοβουλευτική

συνέλευση των νομαρχιών, εκλέγονται μέσω άμεσης καθολικής ψηφοφορίας σε κάθε

καντόνι. Ο πρόεδρος, επικεφαλής του εκτελεστικού οργάνου, εκλέγεται από το

συμβούλιο και υποστηρίζεται από τους αντιπροέδρους.

Τα περιφερειακά συμβούλια, τα οποία και ονομάζονται «εδαφικές συνελεύσεις» στην

Κορσική, είναι οι περιφερειακές κοινοβουλευτικές συνελεύσεις. Αποτελούνται από

συμβούλους εκλεγμένους με πλειοψηφική λίστα, σε περιφερειακό επίπεδο και

σύμφωνα με το σύστημα που συνδυάζει τους κανόνες της αναλογικής εκπροσώπησης

και της πλειοψηφικής λίστας. Τα περιφερειακά συμβούλια υποστηρίζονται από ένα

περιφερειακό οικονομικό και κοινωνικό συμβούλιο, με συμβουλευτική εξουσία,

αποτελούμενο κυρίως από επιχειρήσεις, συνδικάτα και εκπροσώπους οργανώσεων. Ο

πρόεδρος εκλεγμένος από το συμβούλιο είναι το εκτελεστικό όργανο και

υποστηρίζεται από τους αντιπροέδρους.


126


Η πράξη αποκέντρωσης του 1982-83 έδωσε στην ΤΑ νέες αρμοδιότητες (κοινωνική

μέριμνα, πολεοδομικό σχεδιασμό κ.ο.κ.). Από τότε και άλλες μεταβιβάσεις έλαβαν

μέρος, κυρίως το 1986 (εκπαίδευση) και το 2002 (περιφερειακοί σιδηρόδρομοι). Οι

μεταβιβάσεις αρμοδιοτήτων αφορούν κυρίως στις νομαρχίες και τις περιφέρειες.


Η βασική αρμοδιότητα των περιφερειών είναι η εκπαίδευση. Πιο συγκεκριμένα, οι

περιφέρειες είναι υπεύθυνες για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και τις επαγγελματικές

σχολές, όπως επίσης και για τα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης. Τέλος

είναι αρμόδιες για την κατασκευή και τη συντήρηση των σχολικών κτιρίων.

Η Κατανομή των Αρμοδιοτήτων στη Γαλλία


ΟΤΑ Νομαρχίες Περιφέρειες




√


√


√



√





127



√




√


√ √ √


Δαπάνες

Οι δαπάνες της Αυτοδιοίκησης φτάνουν περίπου τα 122,5 δισεκατομμύρια Ευρώ, με

το 61% του ποσού να αφορά τους ΟΤΑ, το 29% τις νομαρχίες και το 10% τις

περιφέρειες.

Έσοδα


Το 1999 οι τοπικοί φόροι ήταν υπεύθυνοι για το 57% των τοπικών φορολογικών

εσόδων.

Οι τοπικές φορολογικές εισπράξεις αυξήθηκαν σημαντικά μεταξύ του 1982 και του

1999, λόγω της μεγάλης αύξησης στις φορολογικές βάσεις και κλίμακες (ένας

επιπλέον λόγος είναι και η μεταφορά κάποιων φόρων στις περιφέρειες και τις

νομαρχίες, ως αποζημίωση για το κόστος που δημιουργήθηκε με τη μεταφορά

αρμοδιοτήτων). Ωστόσο, ένας αριθμός αυτών των μεταρρυθμίσεων περιόρισαν την

παρέκκλιση των τοπικών αρχών σε σχέση με τα ίδια φορολογικά έσοδα. Το έλλειμμα

στα έσοδα των τοπικών κυβερνήσεων αποζημιώνεται πλήρως από τις επιχορηγήσεις

του κεντρικού κράτους. Το 2000, οι τοπικοί φόροι στους οποίους οι τοπικές

κυβερνήσεις είχαν ένα ποσοστό παρέκκλισης (σε % των προσόδων με την εξαίρεση

των ποσών δανεισμού), αντιστοιχούν στο 55% για την ΤΑ ως σύνολο,

συμπεριλαμβανομένων των διαδημοτικών δομών, 46% για τους ΟΤΑ, 61% για τις


128

νομαρχίες και 48% για τις περιφέρειες. Οι τοπικές αρχές αντλούν το μεγαλύτερο

μέρος των ιδίων φορολογικών εσόδων (65%) από 3 κύριους φόρους, το φόρο

κατοικίας, το φόρο ιδιοκτησίας σε κτήρια και εδάφη και το φόρο

επιχειρηματικότητας.

Οι περιφερειακές αρχές αντλούν το μεγαλύτερο μέρος των ιδίων φορολογικών τους

εσόδων από τους εξής 3 κύριους φόρους:

φόρο περιουσίας

φόρο επιχειρηματικής δραστηριότητας

φόρο ταξινόμησης αυτοκινούμενων οχημάτων.

Η μόνη υποχρέωση των τοπικών κυβερνήσεων είναι η συμμόρφωση με

συγκεκριμένους κανόνες που αφορούν τα πλαφόν των τιμών. Οι τοπικές κυβερνήσεις

μπορούν επίσης να συλλέγουν και άλλους φόρους, όπως το φόρο συλλογής οικιακών

απορριμμάτων, το φόρο ηλεκτρικού και μεταφορών.


Σύμφωνα με το Σύμφωνο αλληλεγγύης και ανάπτυξης οι κύριες οικονομικές

επιχορηγήσεις από το κράτος εξαρτώνται από τον πληθωρισμό. Οι επιχορηγήσεις

εκπροσωπούν το 23% των συνολικών τοπικών εσόδων με 29% για τους ΟΤΑ, 21%

για τις νομαρχίες και 44% για τις περιφέρειες.

Οι τοπικές κυβερνήσεις λαμβάνουν επίσης λειτουργικές επιχορηγήσεις και

επιχορηγήσεις που εστιάζουν στις επενδύσεις. Οι 3 κύριες λειτουργικές

επιχορηγήσεις είναι:

η γενική λειτουργική επιχορήγηση

η γενική αποκεντρωτική επιχορήγηση και

η επιχορήγηση για επαγγελματική εκπαίδευση

Οι τοπικές κυβερνήσεις λαμβάνουν επίσης επιχορηγήσεις για αποζημίωση, με στόχο

τη διευθέτηση των οικονομικών ελλειμμάτων και των ελλειμμάτων που προκλήθηκαν

από την ακύρωση τοπικών φόρων.



129

Από το 1982 οι όροι για τον τοπικό δανεισμό είναι πιο ευέλικτοι, Ο δανεισμός μπορεί

να χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση κεφαλαιουχικών δαπανών, όχι όμως για να

καλυφθούν ελλείμματα που αφορούν στο λειτουργικό τομέα.


130

ΙΡΛΑΝΔΙΑ


131

ΙΡΛΑΝΔΙΑ


Η χώρα διαρθρώνεται ως εξής:

8 περιφερειακές αρχές, που διαμορφώθηκαν το 1994 και υπόκεινται στον κώδικα

τοπικής αυτοδιοίκησης.

114 υπό-περιφερειακά επίπεδα τοπικών κυβερνήσεων. Το υπό-περιφερειακό

επίπεδο αποτελείται από:

80 αστικές αρχές με:

5 διοικητικές μονάδες

49 αστικά συμβούλια

26 αστικές επιτροπές

5 δημοτικά συμβούλια και

29 κομητειακά συμβούλια.


Στο υπό-περιφερειακό επίπεδο κάθε τοπική κυβέρνηση έχει ένα εκλεγμένο

συμβούλιο, το οποίο και εκλέγεται μέσω άμεσης καθολικής ψηφοφορίας με

αναλογικό σύστημα εκπροσώπησης κάθε 5 χρόνια. Ο αριθμός των συμβούλων

ποικίλλει από 20 – 48 στα κομητειακά συμβούλια και 15 – 52 στα δημοτικά

συμβούλια. Ο πρόεδρος του Συμβουλίου εκλέγεται κάθε χρόνο από τα μέλη του

συμβουλίου.

Τα περιφερειακά συμβούλια αποτελούνται από μέλη των κομητειακών και δημοτικών

συμβουλίων. Κάθε περιφερειακό συμβούλιο έχει το δικό του πρόεδρο, εκλεγμένο

ανάμεσα από τα μέλη του συμβουλίου, ο οποίος και υποστηρίζεται από μια επιτροπή,

αποτελούμενη από διαχειριστές των κομητειών και των αστικών κέντρων, αλλά και

από διοικητικούς εκπροσώπους.


132


Η πράξη της ΤΑ του 1991 καθορίζει ότι οι τοπικές κυβερνήσεις είναι υπεύθυνες για

όλα τα ζητήματα τοπικού ενδιαφέροντος, αν και οι αστικές αρχές έχουν σαφώς πιο

περιορισμένες αρχές.


Κύρια υποχρέωση των περιφερειακών αρχών είναι η προώθηση του συντονισμού των

δημοσίων υπηρεσιών στην περιφέρεια τους.

Η Κατανομή των Αρμοδιοτήτων στην Ιρλανδία

Τομείς αρμοδιοτήτων Υπό-περιφερειακό επίπεδο Περιφέρειες




√









Κοινωνικές Υπηρεσίες √


Πολιτισμός


√


133



Δαπάνες

Στο υπό-περιφερειακό επίπεδο οι δαπάνες αγγίζουν τα 2 δισεκατομμύρια Ευρώ, με το

90% να αφορά σε κομητείες και πόλεις και το 10% τις αστικές αρχές. Οι αστικές

συγκοινωνίες αποτελεί την κύρια πηγή δαπανών για το υπό-περιφερειακό επίπεδο,

μαζί με τις δαπάνες που αφορούν στην κοινωνική κατοικία και την προστασία του

περιβάλλοντος. Οι κεφαλαιουχικές δαπάνες διαμορφώνονται από το κράτος μέσω του

προγράμματος Δημοσίου Κεφαλαίου.

Έσοδα


Τα ίδια φορολογικά έσοδα αντιπροσωπεύουν το 26% των συνολικών εσόδων του

υπό-περιφερειακού επιπέδου. Μόνο οι κομητείες και οι πόλεις έχουν ίδια φορολογικά

έσοδα. Αυτά προέρχονται συνήθως από φόρους στην εμπορική και βιομηχανική

ιδιοκτησία. Οι τιμές καθορίζονται ελεύθερα από τις κομητείες και τις πόλεις, ωστόσο

η κεντρική κυβέρνηση μπορεί να μεσολαβήσει προκειμένω να καλύψουν τυχόν κενά,

που πιθανώς να δημιουργηθούν αν η τοπική φορολογική πίεση είναι πολύ υψηλή.

Οι περιφερειακές αρχές δεν έχουν καμία άμεση πηγή εισοδήματος.

Χρηματοδοτούνται με τις συνεισφορές από τις δικές τους τοπικές κυβερνήσεις, με

κριτήριο τον πληθυσμό τους.


Οι επιχορηγήσεις εκπροσωπούν το 46% των συνολικών εσόδων του υπό-

περιφερειακού επιπέδου. Συνήθως, συνίστανται σε γενικές επιχορηγήσεις, ειδικές

επιχορηγήσεις και αντισταθμιστικές επιχορηγήσεις. Οι γενικές επιχορηγήσεις

χρηματοδοτούν τις γενικές ανάγκες των τοπικών κυβερνήσεων και εκπροσωπούν το

20% των συνολικών τοπικών εσόδων, με την εξαίρεση των ποσών που προέρχονται

από το δανεισμό. Οι επιχορηγήσεις ειδικού σκοπού χωρίζονται σε λειτουργικές


134

δαπάνες (για τη συντήρηση του εθνικού δικτύου) και κεφαλαιουχικές επιχορηγήσεις

για τη χρηματοδότηση συγκεκριμένων προγραμμάτων.

Οι κομητείες και οι πόλεις λαμβάνουν επίσης συνεισφορές από τις αστικές αρχές, ως

αποζημίωση για τις δημόσιες υπηρεσίες που τους παρέχουν, καθώς και κρατικές

επιχορηγήσεις ως αποζημίωση για το ποσοστό συμμετοχής τους στη χρηματοδότηση

των περιφερειακών αρχών.

Οι περιφερειακές αρχές χρηματοδοτούνται μέσω συνεισφορών από τις τοπικές

κυβερνήσεις, που βρίσκονται στα εδαφικά τους όρια.


Ο δανεισμός απαιτεί την εκ των προτέρων κρατική έγκριση. Μιας και οι επενδύσεις

χρηματοδοτούνται, στο μεγαλύτερο βαθμό τους, από το κράτος ο δανεισμός είναι

περιορισμένος.


135

ΚΥΠΡΟΣ


136

ΚΥΠΡΟΣ


Η διάρθρωση της Κύπρου αποτελείται από

6 περιφέρειες και

ένα αποκεντρωμένο επίπεδο τοπικών κυβερνήσεων με 389 ΟΤΑ χωρισμένων:

σε 33 πρωτοβάθμιους ΟΤΑ

και 356 επαρχιακές κοινότητες, με δικό τους καταστατικό, οργάνωση

και χρηματοδότηση.

Μία επαρχιακή κοινότητα, μπορεί να αποφασίσει μόνη της ή από κοινού με τις

υπόλοιπες, με τον όρο ότι έχει πάνω από 5000 κατοίκους ή διαθέτει τις απαραίτητες

οικονομικές πηγές, να μετατραπεί σε ΟΤΑ, μετά από δημοψήφισμα.


Τόσο οι ΟΤΑ, όσο και οι επαρχιακές κοινότητες έχουν κοινοβουλευτική συνέλευση

που εκλέγεται με άμεση καθολική ψηφοφορία. Στους ΟΤΑ ο αριθμός των συμβούλων

κινείται ανάμεσα σε 8 και 26, ενώ στις επαρχιακές κοινότητες ανάμεσα σε 4 και 8,

ανάλογα με τη δημογραφική κατάσταση.


Η Κατανομή των Αρμοδιοτήτων στην Κύπρο





√







Στέγαση

Υγειονομική υπηρεσίες √



137

Εκπαίδευση

Πολιτισμός




Έσοδα


Οι ΟΤΑ εισπράττουν μία σειρά από τοπικούς φόρους, όπως είναι:

Ο φόρος περιουσίας

Ο φόρος σε επιχειρήσεις

Λαμβάνουν επίσης μία σειρά από κρατικές επιχορηγήσεις:

Τη γενική επιχορήγηση, που μοιράζεται ανάμεσα στους ΟΤΑ ανάλογα με τον

αριθμό των κατοίκων τους

Τις επιχορηγήσεις για τη χρηματοδότηση αναπτυξιακών προγραμμάτων, σε

συμφωνία με τις προτεραιότητες που τίθενται από το Υπουργείο Εσωτερικών.


Οι ΟΤΑ μπορούν να προχωρήσουν σε δανεισμό, όμως για μία τέτοια ενέργεια

απαιτείται η εκ των προτέρων έγκριση από το υπουργικό συμβούλιο.


138

ΛΕΤΟΝΙΑ


139

ΛΕΤΟΝΊΑ


Η Λετονία είναι οργανωμένη σε δύο επίπεδα τοπικής διακυβέρνησης με:


26 κομητείες


Το κομητειακό συμβούλιο αποτελεί την κοινοβουλευτική συνέλευση των κομητειών

και εκλέγεται, με έμμεση ψηφοφορία, από τους δημάρχους των ΟΤΑ που βρίσκονται

στα όρια της κομητείας. Ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος της κομητείας αποτελούν τα

εκτελεστικά όργανα της κομητείας και εκλέγονται από το κομητειακό συμβούλιο. Τα

κομητειακά συμβούλια μπορούν να συστήσουν θεματικές επιτροπές.


Η πράξη του 1998 καθορίζει με σαφήνεια τις αρμοδιότητες των τοπικών

κυβερνήσεων. Κάποιες τοπικές αρμοδιότητες ασκούνται είτε από κοινού με το

κράτος, είτε με τη συνεργασία των υπολοίπων επιπέδων τοπικής διακυβέρνησης.

Η Κατανομή των Αρμοδιοτήτων στη Λετονία

Τομείς αρμοδιοτήτων ΟΤΑ Νομαρχίες




√



√


Αστικές συγκοινωνίες √ √






140





√



Δαπάνες

Οι δαπάνες της ΤΑ φτάνουν περίπου τα 876 εκατομμύρια Ευρώ, ποσό που

αντιστοιχεί στα 370 κατά κεφαλή. Τα λειτουργικά κόστη είναι ιδιαίτερα υψηλά

(79%), μιας και η ΤΑ καλύπτει τη μισθοδοσία των εκπαιδευτικών.

Έσοδα


Τα φορολογικά έσοδα από ίδιους φόρους αντιστοιχούσαν το 2001 στο 18% των

συνολικών εσόδων, με την εξαίρεση των ποσών που προέρχονται από δανεισμό.

Στους ΟΤΑ αποδίδονται επίσης γενικές επιχορηγήσεις και επιχορηγήσεις ειδικού

σκοπού, το ποσό των οποίων καθορίζεται σε ετήσια βάση από την Οικονομική

Πράξη.


Οι τοπικές κυβερνήσεις μπορούν να προχωρήσουν σε δανεισμό για να

χρηματοδοτήσουν κεφαλαιουχικές δαπάνες. Οι όροι δανεισμού καθορίζονται

ετησίως.


141

ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ


142

ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ


Η Λιθουανία διαρθρώνεται σε:


61 πρωτοβάθμιους ΟΤΑ, οι οποίοι και χωρίζονται σε:

49 περιφέρειες και

12 αστικά κέντρα.

Το μέσο μέγεθος ενός ΟΤΑ φτάνει στους 60500 κατοίκους.

Λειτουργία κα οργάνωση της Αυτοδιοίκησης.

Στους ΟΤΑ το τοπικό συμβούλιο έχει το ρόλο της κοινοβουλευτικής συνέλευσης, το

οποίο εκλέγεται με άμεση καθολική ψηφοφορία, με το αναλογικό σύστημα, κάθε 3

χρόνια. Ο αριθμός των συμβούλων κυμαίνεται ανάμεσα σε 21- 51, ανάλογα με το

δημογραφικό μέγεθος των ΟΤΑ. Ο δήμαρχος, ο αντιδήμαρχος και το εκτελεστικό

γραφείο αποτελούν τα εκτελεστικά όργανα του ΟΤΑ.


Το 2002 ο διαχωρισμός των αρμοδιοτήτων ανάμεσα σε κράτος και τοπικές αρχές

έγινε πιο ξεκάθαρος. Διακρίνονται 3 είδη αρμοδιοτήτων:

Ίδιες αρμοδιότητες

Αρμοδιότητες που μοιράζονται ανάμεσα στο κράτος και τους ΟΤΑ

Μεταφερόμενες αρμοδιότητες


143

Η Κατανομή των Αρμοδιοτήτων στη Λιθουανία




Πολεοδομικός σχεδιασμός – χωροταξία √















Δαπάνες

Το 2001, οι τοπικές δαπάνες ανέρχονταν στα 944 εκατομμύρια, αντιστοιχώντας σε

260 Ευρώ κατά κεφαλή.


144

Έσοδα

Το 2002 το σύστημα κρατικών επιχορηγήσεων αναθεωρήθηκε πλήρως για να

προσαρμοστεί στο διαχωρισμό των αρμοδιοτήτων μεταξύ κράτους και τοπικών

αρχών.


Το 2001 τα φορολογικά έσοδα από ίδιους φόρους ανήλθαν στα 81 εκατομμύρια

Ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 9% των συνολικών τοπικών φορολογικών εσόδων.

Κύριοι τοπικοί φόροι είναι:

Φόρος σε οικοδομημένες κατοικίες

Φόρος σε μη οικοδομημένες κατοικίες

Φόρος σε κατοικίες που ενοικιάζονται

Επίσης, το 2001, οι κρατικές επιχορηγήσεις ανήλθαν στα 92 εκατομμύρια Ευρώ,

ποσό που αντιστοιχεί στο 10% των φορολογικών εσόδων, με την εξαίρεση των

ποσών που προέρχονται από δανεισμό.


145

ΠΟΛΩΝΙΑ


146

ΠΟΛΩΝΙΑ


Υπάρχει ένα επίπεδο κρατικής εδαφικής διακυβέρνησης με 16 νομαρχίες και 3

επίπεδα αποκεντρωμένης διακυβέρνησης, με:

2489 πρωτοβάθμιοι ΟΤΑ

373 κομητείες και

16 περιφέρειες


Το καθεστώς της Βαρσοβίας τροποποιήθηκε το 2002. Σε κεντρικό επίπεδο η

Βαρσοβία, όπως και κάθε ΟΤΑ, αποτελείται από δημοτική συνέλευση, με 60 μέλη

και έναν δήμαρχο, που αντιστοιχεί στο εκτελεστικό όργανο. Ο δήμαρχος εκλέγεται με

άμεση καθολική ψηφοφορία.

Το κομητειακό συμβούλιο είναι το κοινοβουλευτικό σώμα των κομητειών, το οποίο

και εκλέγεται με άμεση καθολική ψηφοφορία, κάθε 4 χρόνια μέσω αναλογικού

συστήματος αντιπροσώπευσης. Το κομητειακό συμβούλιο εκλέγει το εκτελεστικό

όργανο, το διοικητικό συμβούλιο, καθώς και τον πρόεδρό του.

Η «μικρή συνέλευση» αποτελεί το περιφερειακό κοινοβουλευτικό σώμα. Οι εκλογές

των περιφερειακών συμβούλων, ακολουθούν τους κανόνες που διέπουν τις κομητείες.

Το διοικητικό συμβούλιο έχει εκτελεστικές αρμοδιότητες και επικεφαλής του είναι ο

πρόεδρος που εκλέγεται από τη συνέλευση.


Το σύνταγμα του 1997 καθορίζει ότι οι τοπικές κυβερνήσεις ασκούν αρμοδιότητες, οι

οποίες παραχωρούνται αποκλειστικά σε αυτές.


Βασική αρμοδιότητα των περιφερειών και στην περίπτωση της Πολωνίας είναι οι

υγειονομικές υπηρεσίες (νοσοκομεία, κ.α) και η περίθαλψη. Όσον αφορά στις

κοινωνικές υπηρεσίες, οι περιφέρειες έχουν τη γενική εποπτεία και συντονισμό, για

την εφαρμογή των πολιτικών κοινωνικής αλληλεγγύης. Τέλος, οι περιφέρειες είναι

υπεύθυνες για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και τις επαγγελματικές σχολές.


147

Η Κατανομή των Αρμοδιοτήτων στην Πολωνία


ΟΤΑ Νομαρχίες Περιφέρειες



Πολεοδομικός σχεδιασμός, - χωροταξία

√

Ύδρευση - αποχέτευση

√ √ √


√







√ √ √

Κοινωνικές υπηρεσίες √ √ √




√

Οικονομική Ανάπτυξη √ √


148


Δαπάνες

Οι δημοτικές δαπάνες αντιστοιχούν στις σημαντικότερες πηγές τοπικών δαπανών με

ποσοστό 77%, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τις κομητείες αγγίζει το 17% και για

τις περιφέρειες το 6%.

Έσοδα

Το 2001, τα φορολογικά έσοδα προσέφεραν στην ΤΑ 6,3 δισεκατομμύρια Ευρώ, εκ

των οποίων τα 6 δις αποδόθηκαν στους ΟΤΑ, ποσό που αντιστοιχούσε στο 37% των

συνολικών δημοτικών εσόδων, έναντι 1% για τις κομητείες και 12% για τις

περιφέρειες.


Μόνο οι ΟΤΑ εισπράττουν ίδιους φόρους. Οι κομητείες λαμβάνουν το 1% του

φόρου προσωπικού εισοδήματος και 0,5% του φόρου επιχειρηματικότητας. Οι

περιφέρειες χρηματοδοτούνται σχεδόν αποκλειστικά από τις κρατικές επιχορηγήσεις.


Το 2001 οι κρατικές επιχορηγήσεις αγγίζουν το 59% των συνολικών τοπικών εσόδων,

με την εξαίρεση των ποσών που προέρχονται από δανεισμό. Οι επιχορηγήσεις

αντιστοιχούν στο 50% των δημοτικών εσόδων, στο 91% των κομητειακών εσόδων

και στο 87% των περιφερειακών εσόδων. Οι γενικές επιχορηγήσεις αντιστοιχούν στο

51% των επιχορηγήσεων που λαμβάνουν οι κομητείες και στο 40% των

επιχορηγήσεων που αποδίδονται στις περιφέρειες. Για τις κομητείες και τις

περιφέρειες οι γενικές επιχορηγήσεις περιλαμβάνουν:

ένα βασικό μερίδιο για τη συντήρηση του οδικού δικτύου

ένα μερίδιο για την εκπαίδευση

και ένα αντισταθμιστικό μερίδιο


Οι τοπικές κυβερνήσεις μπορούν να δανειστούν με τη μορφή δανείων ή με την

έκδοση γραμματίων, από φορέα της επιλογής τους.


149

Τοπικός φόρος επί των επιχειρήσεων

Βαθμός-δικαιούχος Φορολογική βάση Βαρύτητα

Αυστρία ΔήμοιΔαπάνες

ΜισθοδοσίαςΣημαντική

ΓαλλίαΔήμοι/ Διαδημοτικές Δομές

ΝομοίΠεριφέρειες

Αξία παραγωγής Σημαντική

Γερμανία ΔήμοιΚέρδη

εκμετάλλευσηςΜεγάλη

Δανία ΔήμοιΚτηματολογική αξία

ακινήτωνΜικρή

Ιρλανδία Πολιτείες και κομητείεςΚτηματολογική αξία

ακινήτωνΜεγάλη

Ισπανία Δήμοι

Επιχειρηματικός Τομέας

Ηλεκτρική ισχύςΕπιφάνεια ακινήτων

Συμμετοχές

Σημαντική

Ιταλία Περιφέρειες

Καθαρή προστιθέμενη αξία

(μισθοί, χρηματοοικονομικά

έξοδα, κέρδη)

Μεγάλη

ΚύπροςΔήμοι

(μεγάλες πόλεις)

Λουξεμβούργο ΔήμοιΚέρδη

εκμετάλλευσηςΜεγάλη

Ουγγαρία Δήμοι

Δημοτικός φόρος στις επιχειρήσεις: εργατικό δυναμικό

Φόρος επιχειρηματικών δραστηριοτήτων:

περιθώρια κέρδους

Πορτογαλία Δήμοι Κέρδη Σημαντική

Πηγή: DEXIA

Κύριοι Περιφερειακοί Φόροι


150

Χώρα Τριτοβάθμιο Επίπεδο Αυτοδιοικήσεων

Αυστρία -

Βέλγιο -

ΓαλλίαΦόρος Ακίνητης Περιουσίας,

Φόρος Επιχειρηματικής Δραστηριότητας,Φόρος Καταχώρησης Αυτοκινούμενων Οχημάτων

Γερμανία -

Δανία -

Εσθονία -

Η.Β. -

Ιρλανδία -

Ισπανία

Φόρος ΕισοδήματοςΦόρος Κληρονομιάς

Φόρος Μεταβίβασης ΠεριουσίαςΦόρος Πλούτου

ΙταλίαΠρόσθετος Φόρος Εισοδήματος,

Περιφερειακός Φόρος Επιχειρηματικής Δραστηριότητας

Κύπρος -

Λιθουανία -

Λουξεμβούργο -

Ολλανδία -

Ουγγαρία -

Πολωνία -

Πορτογαλία -

Σουηδία -

Τσεχία -

Φιλανδία -

Πηγή: Dexia


151

Αυστρία Βέλγιο Γαλλία Γερμανία Δανία Η.Β. Ισπανία Ιταλία Λετονία Ολλανδία Πολωνία Σουηδία

Ομ.Κράτη Επαρχίες Ομ.Κράτη Νομαρχίες ΠεριφέρειεςΔιοικητικές

ΠεριοχέςΟμ.Κράτη Κομητείες Κομητείες Επαρχίες

Περιφερειακές Αρχές

Επαρχίες

Αυτόνομες

Κοινότητες

ΕπαρχίεςΠεριφέρειες

Νομαρχίες ΕπαρχίεςΝομαρχίες


Κομητείες

Ληξιαρχείο Χ

Δημόσια Τάξη Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ

Πολεοδομικός Σχεδιασμός–χωροταξία

Χ Χ Χ Χ Χ

Ύδρευση–αποχέτευση Χ Χ Χ Χ Χ

Διαχείριση Οικιακών Απορριμμάτων

Χ Χ Χ Χ

Παροχή Ενέργειας Χ Χ Χ

Αστικές Συγκοινωνίες Χ Χ Χ Χ Χ Χ

Οδικό Δίκτυο Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ

Πάρκα & Κήποι Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ

Κοινωνική Κατοικία Χ Χ Χ Χ Χ Χ

Υγειονομικές Υπηρεσίες Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ


152

Αυστρία Βέλγιο Γαλλία Γερμανία Δανία Η.Β. Ισπανία Ιταλία Λετονία Ολλανδία Πολωνία Σουηδία

Ομ.Κράτη Επαρχίες Ομ.Κράτη Νομαρχίες ΠεριφέρειεςΔιοικητικές

ΠεριοχέςΟμ.Κράτη Κομητείες Κομητείες Επαρχίες

Περιφερειακές Αρχές

Επαρχίες

Αυτόνομες

Κοινότητες

ΕπαρχίεςΠεριφέρειες

Νομαρχίες ΕπαρχίεςΝομαρχίες


Κομητείες

Κοινωνικές Υπηρεσίες Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ

Εκπαίδευση Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ ΧΠολιτισμός Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ ΧΑθλητισμός–Ελεύθερος χρόνος

Χ Χ Χ Χ

Οικονομική Ανάπτυξη Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ


153

3. Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση

Οι Νόμοι 2218/94 και 2240/94, θεσμοθέτησαν οριστικά τη Νομαρχιακή

Αυτοδιοίκηση και υλοποίησαν μια μεταρρύθμιση που εκκρεμούσε από την ίδρυση

του ελληνικού κράτους. Η εισαγωγή του δεύτερου βαθμού τοπικής αυτοδιοίκησης

αποτέλεσε μια μεγάλη τομή αποκέντρωσης εξουσιών, κρατικών αρμοδιοτήτων και

πόρων και συνέβαλε σημαντικά στον εκδημοκρατισμό του κράτους.

Οι νομαρχίες μετατράπηκαν σε Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης δεύτερου

βαθμού, απέκτησαν νομική προσωπικότητα, διοικούνται από αιρετό Νομάρχη και

αιρετό Νομαρχιακό Συμβούλιο, που εκλέγονται απ’ ευθείας από τους πολίτες της

περιφέρειάς τους, με άμεση, καθολική και μυστική ψηφοφορία. Στα αιρετά όργανα

μεταφέρθηκαν οι περισσότερες αρμοδιότητες που ασκούσε η κρατική νομαρχία. Η

Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση είναι πλέον η κατ΄εξοχήν διοικητική βαθμίδα παροχής

υπηρεσιών στους πολίτες.

Οι Ν.Α. παρουσιάζουν τα εξής χαρακτηριστικά :

Εμφανίζουν σημαντικές γεωγραφικές, πληθυσμιακές και αναπτυξιακές διαφορές.

Υπάρχει ασάφεια ως προς το εύρος των αρμοδιοτήτων τους και επαναφορά

ορισμένων στην κεντρική διοίκηση με δικαστικές αποφάσεις.

Το προσωπικό τους είναι γενικά μεγάλης ηλικίας και υπάρχουν σημαντικά κενά

στους δυσπρόσιτους και νησιώτικους νομούς.

Οι Ν.Α. αποτελούν αυτοδιοικούμενα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και έχουν

προορισμό την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη της περιφέρειάς

τους. Δεν ασκούν εποπτεία στον πρώτο βαθμό και δεν θίγουν τις αρμοδιότητές του.

Στις Ν.Α. ανήκει η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων νομαρχιακού επιπέδου και

έχουν περιέλθει όλες οι αρμοδιότητες των κρατικών νομαρχών και των νομαρχιακών

υπηρεσιών, με εξαίρεση θέματα δημόσιας περιουσίας και αρμοδιότητες :

α) των Υπουργείων Εθνικής Άμυνας, Εξωτερικών, Οικονομίας – Οικονομικών,

Δικαιοσύνης και της Ε.Σ.Υ.Ε.

β) του Υπουργείου Γεωργίας : κέντρα ελέγχου και πιστοποίησης πολλαπλασιαστικού

υλικού και λιπασμάτων, αμπελουργικά φυτώρια, κρατικά κτήματα, συνοριακοί

σταθμοί υγειονομικού - κτηνιατρικού ελέγχου.

154

154

γ) της εποπτείας των Ο.Τ.Α. πρώτου βαθμού.

Με νεότερους νόμους - Ν.2647/98, Ν.3013/02, Π.Δ.161/02 - μεταβιβάστηκαν

αρμοδιότητες των Υπουργείων Ανάπτυξης, Γεωργίας, Μεταφορών και Παιδείας.

Παράλληλα όμως παρατηρήθηκε, είτε μέσω δικαστικών αποφάσεων είτε μέσω

νεώτερων νόμων, μία τάση επανασυγκέντρωσης είτε στο επίπεδο της περιφέρειας είτε

σε κεντρικό επίπεδο. Τα Υπουργεία Γεωργίας και Παιδείας ιδιαίτερα πίεσαν και σε

κάποιο βαθμό πέτυχαν την επαναφορά ορισμένων αρμοδιοτήτων.

Στο πλαίσιο του νέου Κώδικα Ν.Α., προβλέπονται ριζικές αλλαγές στις

αρμοδιότητες, την οργάνωση και τη λειτουργία τους.

3.α. Όργανα

Όργανα των Ν.Α. είναι το Νομαρχιακό Συμβούλιο (Ν.Σ.), ο Νομάρχης και οι

Νομαρχιακές Επιτροπές (Ν.Ε.). Στις Ενιαίες Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις όργανο

αποτελεί και ο Πρόεδρος τους.

Ο αριθμός των μελών του Νομαρχιακού Συμβουλίου προσδιορίζεται με βάση τον

πραγματικό πληθυσμό της τελευταίας απογραφής και ο αριθμός των Ν.Ε. κυμαίνεται

από 2 έως 6, ανάλογα με τον πληθυσμό της Ν.Α. ή του Ν.Δ.

Ο Νομάρχης προΐσταται του προσωπικού και των υπηρεσιών της Ν.Α. Οι

Αντινομάρχες βοηθούν το Νομάρχη στην άσκηση των καθηκόντων του.

Τα μέλη των Ν.Ε., περιλαμβανομένου του Προέδρου, ο οποίος ορίζεται με απόφαση

του Νομάρχη από τους νομαρχιακούς συμβούλους, είναι από 3 ως 6, ανάλογα με τον

αριθμό των μελών του Ν.Σ. Στις Ενιαίες Ν.Α. συνιστώνται δύο Ν.Ε., που

αποτελούνται από τον Πρόεδρο και 4 μέλη. Δεν επιτρέπεται να ορισθεί Πρόεδρος,

Ν.Ε. νομαρχιακός σύμβουλος που έχει ορισθεί Αντινομάρχης.

3.α.1 Εποπτεία των πράξεων

Οι πράξεις όλων των οργάνων της Ν.Α. είναι εκτελεστές αφότου εκδοθούν. Όλες οι

πράξεις του Νομαρχιακού Συμβουλίου, του Συμβουλίου της Ενιαίας Ν.Α., των

Νομαρχιακών Επιτροπών, των Επαρχιακών Συμβουλίων και των Διοικητικών

Συμβουλίων των Ν.Π.Δ.Δ. και ιδρυμάτων της Ν.Α. αποστέλλονται στο Γενικό

Γραμματέα της Περιφέρειας μέσα σε δέκα ημέρες από τη λήψη τους. Ο Γενικός

Γραμματέας παραπέμπει στην τριμελή επιτροπή που προβλέπει ο Ν. 2218/94, όσες

θεωρεί ως μη νόμιμες.

155

155

3.α.2. Οργάνωση Υπηρεσιών – Προσωπικό - Ιδρύματα – Ν.Π.Δ.Δ. – Επιχειρήσεις

Το Νομαρχιακό Συμβούλιο καταρτίζει τον Οργανισμό Εσωτερικών Υπηρεσιών με

τον οποίο καθορίζονται :

Η διάρθρωση σε οργανικές μονάδες (γενικές διευθύνσεις, διευθύνσεις, τμήματα,

αυτοτελή γραφεία), ο τίτλος, η έδρα και οι αρμοδιότητές τους,

Οι οργανικές θέσεις του μόνιμου προσωπικού (κατηγορίες, κλάδοι, ειδικότητες,

βαθμοί) και ειδικά αυτές από τις οποίες κρίνονται οι θέσεις των προϊσταμένων.

Οι θέσεις του προσωπικού ειδικών θέσεων και ιδιαίτερα η θέση του μετακλητού

Γενικού Γραμματέα, ο οποίος προΐσταται μετά τον Νομάρχη όλων των

υπηρεσιών. Επίσης οι θέσεις του ειδικού επιστημονικού, του τεχνικού και του

βοηθητικού προσωπικού που προσλαμβάνεται με σχέση εργασίας ιδιωτικού

δικαίου,

Ο Υπαλληλικός Κώδικας και οι διατάξεις του Π.Δ.50/01, όπως ισχύει, για τα

προσόντα διορισμού εφαρμόζονται στους υπαλλήλους των Ν.Α. Για τις προσλήψεις

εφαρμόζονται οι διατάξεις του Ν. 2190/94.

Οι Ν.Α. μπορούν να συνιστούν Ιδρύματα, Ν.Π.Δ.Δ., Ν.Π.Ι.Δ. μη κερδοσκοπικού

χαρακτήρα και επιχειρήσεις για την καλύτερη παροχή υπηρεσιών στους πολίτες.

Στατιστικά στοιχεία

Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις (απλές) 47

Ενιαίες Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις 3

Νομαρχιακά Διαμερίσματα 7

Σύνολο 57

Επαρχεία 19

Προσωπικό Ν.Α. 2004 2005 2006 2007 Αιρετά όργανα

Τακτικοί υπάλληλοι 15.563 15.487 15.872 15.747 Νομάρχες 57

Αορίστου χρόνου 802 778 1.024 1.298 Νομαρχ. Σύμβουλοι 1.450

Ορισμένου χρόνου 322 177 810 416 Σύνολο 1.507

Σύνολο 16.687 16.442 17.706 17.461Πηγή : Κρατικοί Προϋπολογισμοί

156

156

3.β.Οικονομικά των Ν.Α.

Με το Ν.2672/98 κατοχυρώθηκε η οικονομική αυτοτέλεια των Ν.Α. με τη

θεσμοθέτηση των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (ΚΑΠ) και διευρύνθηκε

ουσιαστικά με το Ν.3345/05. Οι Κ.Α.Π. αποτελούνται από τα τέλη κυκλοφορίας

(ποσοστό 10%) και τον Φ.Π.Α. (ποσοστό 2%). Επιπλέον επιχορηγούνται για την

κάλυψη των δαπανών μεταφοράς των μαθητών, τις δαπάνες λειτουργίας των

προνοιακών ιδρυμάτων κ.α.

Ίδιους πόρους των Ν.Α. αποτελούν : α) ο φόρος διενέργειας τεχνικών ελέγχων

οχημάτων και τα τέλη αδείας οχήματος και μεταβίβασης των αυτοκινήτων σε

ποσοστό 100% και β) τα παράβολα που εισπράττουν και τα πρόστιμα που

επιβάλλουν κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους (ποσοστό ορισμένων

αποδίδεται στα αντίστοιχα Υπουργεία).

Το Νομαρχιακό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων αποτελεί τμήμα του Εθνικού

Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων και χρηματοδοτείται από εθνικούς πόρους,

κοινοτικές επιχορηγήσεις, τους Κ.Α.Π. και ίδιους πόρους. Τα επενδυτικά

προγράμματα των Ν.Α. περιλαμβάνουν έργα των Περιφερειακών Επιχειρησιακών

Προγραμμάτων, των Κοινοτικών Πρωτοβουλιών και του Ταμείου Συνοχής.

Από το 2% του Φ.Π.Α. που αποδίδεται στις Ν.Α., το μισό διατίθεται για την κάλυψη

λειτουργικών και λοιπών γενικών δαπανών και το υπόλοιπο μισό διατίθεται για την

κάλυψη των επενδύσεων. Τα έσοδα από τα τέλη κυκλοφορίας αυτοκινήτων

διατίθενται αποκλειστικά για την κάλυψη δαπανών που αφορούν στη βελτίωση,

συντήρηση και αποκατάσταση του οδικού τους δικτύου.

3.β.1 Κεντρικοί Αυτοτελείς Πόροι

(Απόσπασμα απόφασης κατανομής)

ΟΙ ΥΠΟΥΡΓΟΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ

‘Έχοντας υπόψη :

1. Τις διατάξεις των άρθρων 1 και 19 του Ν. 3345/05.

2. ………………………………………

3. Τις διατάξεις της παρ. 5 του άρθρου 30 του Ν. 2768/99.

157

157

4. Τις προβλέψεις του κρατικού προϋπολογισμού έτους 2007, που αφορούν στα έσοδα

των Ν.Α. από το Φόρο Προστιθέμενης Αξίας, εκ των οποίων ποσό 162.200.000 €

προορίζεται προς κάλυψη λειτουργικών και λοιπών γενικών δαπανών των Ν.Α. και της

ΕΝΑΕ και ποσό 162.200.000 € προορίζεται προς κάλυψη επενδυτικών δαπανών των

Ν.Α. που χρηματοδοτούνται αποκλειστικά από εθνικούς πόρους.

5. Τις προβλέψεις του κρατικού προϋπολογισμού έτους 2007, που αφορούν στα έσοδα

των Ν.Α. από τα τέλη κυκλοφορίας αυτοκινήτων, εκ των οποίων ποσό 78.600.000 €

προορίζεται προς κάλυψη δαπανών για τη βελτίωση, συντήρηση και αποκατάσταση του

οδικού δικτύου τους.

6. Την 2/40220/0094/6-7-06 Κοινή Απόφαση των Υπουργών ΕΣΔΔΑ και ΟΙΚ. & Ο.,

αναφορικά με την κατάρτιση και υποβολή προϋπολογισμού έτους 2007 των Ν.Α.

ΑΠΟΦΑΣΙΖΟΥΜΕ

Α. Κατανέμουμε στις Ν.Α. και την Ε.Ν.Α.Ε για το έτος 2007, από το λογαριασμό του

ΥΠΕΣΔΔΑ που τηρείται στο Τ.Π.Δ. με τον τίτλο «Κεντρικοί Αυτοτελείς Πόροι των

Ν.Α.», συνολικό ποσό 403.000.000 €, ως εξής:

1) Ποσό 162.200.000 € κατανέμεται στις Ν.Α. και την Ε.Ν.Α.Ε., για κάλυψη

λειτουργικών και λοιπών γενικών δαπανών τους. Από αυτό:

α) ποσό 151.743.000 € αποδίδεται, ως τακτική επιχορήγηση, σε όλες τις Ν.Α. και τα

Ν.Δ. της χώρας, με βάση τα παρακάτω κριτήρια:

το πληθυσμιακό μέγεθος κάθε Ν.Α.

το υπηρετούν προσωπικό σε αυτές καθώς και τις ανάγκες κάλυψης δαπανών

στέγασης υπηρεσιών αρμοδιότητάς τους

την έκταση κάθε Ν.Α.

τον ορεινό χαρακτήρα αυτών σε συνδυασμό με τις κλιματολογικές συνθήκες

το νησιωτικό χαρακτήρα αυτών σε σχέση με τις λειτουργικές επιπτώσεις

τα έσοδα των Ν.Α. από τις εισπράξεις του τέλους άδειας οχήματος και του τέλους

μεταβίβασης αυτοκινήτου οχήματος των άρθρων 26 και 27 του Ν. 2873/2000

β) ποσό 2.800.000 € αποδίδεται, ως τακτική επιχορήγηση, στις Ν.Α. Αθηνών -

Πειραιώς, Ροδόπης - Έβρου και Δράμας - Καβάλας - Ξάνθης, ως ακολούθως:

158

158

ποσό 1.260.000 € στη Ν.Α. Αθηνών - Πειραιώς

ποσό 760.000 € στη Ν.Α. Ροδόπης - Έβρου και

ποσό 780.000 € στη Ν.Α. Δράμας - Καβάλας - Ξάνθης και

γ) ποσό 2.500.000 € αποδίδεται ως τακτική επιχορήγηση στην Ε.Ν.Α.Ε.

Το υπόλοιπο ποσό - 5.157.000 € - διατίθεται σε Ν.Α. ως συμπληρωματική επιχορήγηση,

για την κάλυψη εκτάκτων και επιτακτικών λειτουργικών και λοιπών γενικών δαπανών

τους, καθώς και για υλοποίηση σχετικών οριζόντιων δράσεων.

2) Ποσό 162.200.000 € κατανέμεται στις Ν.Α. για κάλυψη επενδυτικών δαπανών,

συμπεριλαμβανομένων και αυτών που αφορούν στην κατασκευή, βελτίωση και

συντήρηση του οδικού δικτύου.

Από αυτό ποσό 148.348.000 € αποδίδεται, ως τακτικό έσοδο, σε όλες τις Ν.Α. και τα

Ν.Δ. της χώρας, με βάση τα ακόλουθα κριτήρια :


την πυκνότητα του πληθυσμού τους

την έκταση κάθε Ν.Α.

τον αριθμό των οικισμών

τις επενδυτικές ανάγκες των Ν.Α. με βάση τον αριθμό των επισκεπτών τους

το μήκος και τη βατότητα του οδικού τους δικτύου

τον ορεινό ή νησιωτικό χαρακτήρα τους

το ποσοστό ανεργίας σε κάθε νομό

τα έσοδα των Ν.Α. από τις εισπράξεις του τέλους άδειας οχήματος και του τέλους

μεταβίβασης αυτοκινήτου οχήματος των άρθρων 26 και 27 του Ν.2873/2000

το κατά κεφαλήν ΑΕΠ και

τις κατά κεφαλήν ιδιωτικές αποταμιεύσεις.

Το υπόλοιπο ποσό - 13.852.000 € - διατίθεται σε Ν.Α., ως συμπληρωματική

επιχορήγηση, για την κάλυψη εκτάκτων επενδυτικών δαπανών, καθώς και προς

υλοποίηση σχετικών οριζόντιων δράσεων.

159

159

3) Ποσό 78.600.000 € κατανέμεται στις Ν.Α. για κάλυψη δαπανών για τη βελτίωση,

συντήρηση και αποκατάσταση του οδικού τους δικτύου.

Από αυτό ποσό 70.000.000 € αποδίδεται, ως τακτικό έσοδο, σε όλες τις Ν.Α. και τα

Ν.Δ. της χώρας, με βάση τα ακόλουθα κριτήρια:

το μήκος και τη βατότητα του οδικού δικτύου

τον αριθμό των ιδιωτικής χρήσης οχημάτων ανά 100 κατοίκους

την επιβάρυνση του οδικού δικτύου των Ν.Α. λόγω του αριθμού των επισκεπτών


τον ορεινό ή νησιωτικό χαρακτήρα αυτών.

Το υπόλοιπο ποσό - 8.600.000 € - διατίθεται σε Ν.Α., ως συμπληρωματική

επιχορήγηση, για κάλυψη εκτάκτων ή επιτακτικών αναγκών για τη βελτίωση,

συντήρηση και ιδίως για την αποκατάσταση του οδικού τους δικτύου λόγω φυσικών

καταστροφών.

…………………………………………………………………

3.β.2. Κρατικές επιχορηγήσεις

Μέσω των κρατικών επιχορηγήσεων καλύπτονται δαπάνες που αφορούν :

α) Τη μισθοδοσία του προσωπικού των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων το οποίο δεν

πληρώνεται από τα έσοδα του προϋπολογισμού τους. Η μισθοδοσία πληρώνεται από

τον κρατικό προϋπολογισμό (ΥΠΕΣΔΔΑ) μέσω των ΔΟΥ, στις οποίες οι Ν.Α.

αποστέλλουν τις μισθοδοτικές καταστάσεις.

β) Μεταβιβαστικές πληρωμές

γ) Λειτουργικές δαπάνες και επενδύσεις των Ν.Α.

Βοηθήματα υγειονομικής περίθαλψης και επιδόματα κοινωνικής πρόνοιας

Από τον κρατικό προϋπολογισμό καλύπτεται το σύνολο των δαπανών των Ν.Α. για

την καταβολή βοηθημάτων υγειονομικής περίθαλψης και επιδομάτων κοινωνικής

πρόνοιας, καθώς και οποιαδήποτε αύξηση των λειτουργικών δαπανών τους, που

προκαλείται από αποφάσεις της κεντρικής διοίκησης. Για το 2007 έχουν προβλεφθεί

πιστώσεις ύψους 593,1 εκατ. €. Επισημαίνεται ότι η επιχορήγηση αυτή είναι

ανεξάρτητη από τα έσοδα που διατίθενται στις Ν.Α. από τους Κ.Α.Π.

160

160

Τα προνοιακά επιδόματα χορηγούνται στα άτομα που πληρούν τις σχετικές

προϋποθέσεις (Α.Μ.Ε.Α., τυφλοί, κωφάλαλοι κλπ). Η αρμόδια υπηρεσία της Ν.Α.

εκδίδει τα σχετικά χρηματικά εντάλματα πληρωμής. Η Υπηρεσία Δημοσιονομικού

Ελέγχου (Υ.Δ.Ε.) υποβάλλει ανά δίμηνο τον σχετικό πίνακα (αριθμός δικαιούχων,

δαπάνη ανά κατηγορία επιδόματος) στο Γ.Λ.Κ.

Η καταβολή των προνοιακών επιδομάτων χαρακτηρίζεται, ως μεταβιβαστική

πληρωμή, που επιχορηγείται από τον κρατικό προϋπολογισμό, γιατί αποτελεί

ουσιαστικά άσκηση κρατικής αρμοδιότητας. Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται

επίσης και οι επιχορηγήσεις για την κάλυψη των δαπανών λειτουργίας των διάφορων

προνοιακών ιδρυμάτων που έχει αναλάβει η Ν.Α. (προϋπολογισμός 2007, 22,5 εκατ.

€).

Αποδοχές προσωπικού μερικής απασχόλησης

Οι Ν.Α. χρηματοδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό για τη μισθοδοσία του

προσωπικού μερικής απασχόλησης του Ν.3250/04 (8.000 € το χρόνο / άτομο).

Επιχορήγηση για αμοιβή προσωπικού των Κ.Ε.Π.

Για τη λειτουργία των Κ.Ε.Π. των Ν.Α. προσλήφθηκε προσωπικό με συμβάσεις

μίσθωσης έργου. Η αμοιβή τους ορίστηκε σε 12.000 € το χρόνο / άτομο και οι Ν.Α.

χρηματοδοτούνται από τον τακτικό προϋπολογισμό (για το 2007, 8,3 εκατ. €).

Παράβολα αδειών αλλοδαπών

Αποδίδεται στις Ν.Α. το 15% των παραβόλων που εισπράττονται για χορήγηση και

ανανέωση αδειών παραμονής και εργασίας αλλοδαπών και κατανέμεται με αποφάσεις

του ΥΠ.ΕΣ. (για το 2007, 3,38 εκατ. €).

Επιχορηγήσεις για σχολική στέγη

Η κατασκευή των σχολικών κτιρίων αποτελεί αρμοδιότητα της Ν.Α. σε όλη τη χώρα

πλην Αττικής. Ο Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων χρηματοδοτεί τις Ν.Α. για

κατασκευές και αναβαθμίσεις σχολικών μονάδων από το Π.Δ.Ε.

Δράσεις αγροτικής ανάπτυξης

Η προβλεπόμενη επιχορήγηση για το 2007, ύψους 1,2 εκατ. €, αφορά κυρίως δαπάνες

δακοκτονίας και κατανέμεται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης στις Ν.Α., οι

οποίες χρηματοδοτούνται επίσης από το Κεντρικό Ταμείο Γεωργίας, Κτηνοτροφίας

161

161

και Δασών για δαπάνες προγραμμάτων φυτοπροστασίας, ακριδοκτονίας, γεωργικής

ενημέρωσης κλπ (βλέπε Β.Δ.284/61, Ν.2218/94, Ν.2732/99, Ν.3208/03)

Μεταφορά Μαθητών

Με το Π.Δ.161/2000 η αρμοδιότητα της μεταφοράς μαθητών στα σχολεία

μεταβιβάστηκε στις Ν.Α. Οι Περιφέρειες επιχορηγούνται από τον κρατικό

προϋπολογισμό και στη συνέχεια κατανέμουν τα σχετικά ποσά στους νομούς (για το

2007, 92 εκατ. €).

Αναπλήρωση των εσόδων που χάθηκαν από τα εισιτήρια των λεωφορείων

Οι Ν.Α. επιχορηγούνται με πιστώσεις από τον κρατικό προϋπολογισμό (2,9 εκατ. € το

2007) για την αναπλήρωση των εσόδων που χάθηκαν με την κατάργηση των

νομαρχιακών ταμείων, τις αρμοδιότητες και τους πόρους των οποίων έχουν αναλάβει

(βλέπε Ν.33/75 και άρθρο 36 Ν.2218/94).

Ταμείο Εθνικής Οδοποιίας

Ποσοστό των φόρων, τελών κλπ που εισπράττει το Ταμείο κατατίθενται σε ειδικό

λογαριασμό και αποδίδονται στις Ν.Α. σε μηνιαίες δόσεις. Τα έσοδα αυτά

χρησιμοποιούνται για έργα οδοποιίας του επαρχιακού δικτύου και συντηρήσεις

μηχανημάτων (βλέπε άρθρο 17 Π.Δ. 25/28-11-1929, άρθρο 7 Ν. 3155/55, άρθρο 16 Ν.

1473/84)

Έκτακτες χρηματοδοτήσεις

Η Ν.Α. χρηματοδοτείται από τις πιστώσεις διάφορων Υπουργείων για την

αντιμετώπιση διάφορων εκτάκτων και απρόβλεπτων αναγκών, μέσω του Π.Δ.Ε., του

τακτικού προϋπολογισμού και ειδικών λογαριασμών. Το ΥΠ.ΕΣ. επίσης επιχορηγεί

τις Ν.Α. για την κάλυψη δαπανών μίσθωσης μηχανημάτων-οχημάτων, καθώς και

αποκατάστασης ζημιών σε περιπτώσεις πλημμύρων, θεομηνιών κλπ, σε βάρος του

λογαριασμού του άρθρου 68 του Ν.3033/54.

3.β.3. Ίδια έσοδα

Τα ίδια έσοδα της Ν.Α. - τα έσοδα δηλαδή που επιβάλλει, βεβαιώνει και εισπράττει η

ίδια - είναι ελάχιστα. Οι Κ.Α.Π. έχουν βελτιώσει σημαντικά τα οικονομικά της, αλλά

τόσο αυτοί όσο και οι άλλες κρατικές επιχορηγήσεις καλύπτουν δαπάνες που

καθορίζονται από τη νομοθεσία ή από τους κρατικούς φορείς που τις χορηγούν.

162

162

Στην πράξη σήμερα, ίδιοι πόροι της Ν.Α. είναι τα τέλη αδείας οχήματος και

μεταβίβασης αυτοκινήτων, τα παράβολα και τα πρόστιμα (εκτίμηση 2007 111,7 εκατ.

€).

Τέλος αδείας οχήματος και τέλος μεταβίβασης οχήματος

Τα τέλη αυτά καταβάλλονται πριν την έκδοση της άδειας ή της μεταβίβασης σε ειδικό

λογαριασμό τράπεζας, ο οποίος έχει συσταθεί από τις Ν.Α. για τον σκοπό αυτό.

Αποτελούν έσοδο των Ν.Α., που εγγράφεται στον προϋπολογισμό τους και διατίθεται

με απόφαση της αντίστοιχης Νομαρχιακής Επιτροπής κατά προτεραιότητα για την

κάλυψη αναγκών των Διευθύνσεων Μεταφορών - Επικοινωνιών και των Κ.Τ.Ε.Ο.

Παράβολα

Τα κυριότερα παράβολα που εισπράττει η Ν.Α. είναι:

Παράβολα για άδειες εγκατάστασης βιομηχανικών και βιοτεχνικών εγκαταστάσεων

(Ν. 3325/05). Διακρίνονται σε :

Παράβολα για άδειες εγκατάστασης ανάλογα με την αξία του μηχανολογικού

εξοπλισμού και την ισχύ (πρώτη εγκατάσταση, επέκταση, εκσυγχρονισμός κ.λπ.).

Παράβολα για άδειες εγκατάστασης αποθηκών ανάλογα με την χωρητικότητα.

Παράβολα για χορήγηση άδειας λειτουργίας (30% του πρώτου παραβόλου).

Παράβολα για άδεια άσκησης διαφόρων επαγγελμάτων.

Παράβολα για την ίδρυση και λειτουργία μονάδων φροντίδας προσχολικής αγωγής

από ιδιωτικούς φορείς (παιδικοί σταθμοί, μονάδες φύλαξης βρεφών, νηπίων).

Πρόστιμα

Τα έσοδα αυτά διακρίνονται σε πρόστιμα που επιβάλλουν και εισπράττουν απ’

ευθείας οι Ν.Α. σε ποσοστό 100% και σε πρόστιμα που εισπράττουν οι Δ.Ο.Υ. και

αποδίδουν ένα ποσοστό, κατά κανόνα 50%, στις Ν.Α. που τα έχουν επιβάλλει.

Πρόστιμα για παράβαση των διατάξεων του Ν. 3325/05

Πρόστιμα στους παραβάτες των κανονισμών λειτουργίας ραδιοτηλεοπτικών

συστημάτων (Ν. 2801/2000)

Μικτά κλιμάκια ελέγχου οχημάτων (Ν. 3446/06) : Σε κάθε Ν.Α. συνιστώνται

ένα ή περισσότερα κλιμάκια που είναι αρμόδια για τον έλεγχο νομιμότητας και

163

163

ασφάλειας της κυκλοφορίας και των εκπομπών καυσαερίων των οχημάτων, τον

έλεγχο νομιμότητας των μεταφορών και την επιβολή διοικητικών κυρώσεων.

Τα έσοδα από την είσπραξη των προστίμων που επιβάλλονται από τα Μ.Κ.Ε.

περιέρχονται στην οικεία Ν.Α. σε ποσοστό 70% και χρησιμοποιούνται αποκλειστικά

για την κάλυψη των δαπανών λειτουργίας και εξοπλισμού των κλιμακίων, των

Διευθύνσεων Μεταφορών - Επικοινωνιών και των Κ.Τ.Ε.Ο. Το υπόλοιπο 30%

αποτελεί έσοδο του κρατικού προϋπολογισμού.

Απόδοση ποσοστού των εισπραττόμενων προστίμων : στο Ν.2946/01 (παρ.1,

άρθρο 16) προβλέπεται ότι το 50% των πάσης φύσεως προστίμων, χρηματικών

ποινών και προσαυξήσεων που επιβάλλουν οι Ν.Α., αποτελεί έκτακτο έσοδο και

αποδίδεται σε αυτές σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην Κ.Υ.Α.31404/05 (ΦΕΚ

868 Β΄/27-06-05), εφόσον από άλλη διάταξη δεν ορίζεται μεγαλύτερο ποσοστό.

3.γ. Προϋπολογισμός Ν.Α.

Έως το τέλος Αυγούστου η αρμόδια Νομαρχιακή Επιτροπή καταρτίζει σχέδιο του

προϋπολογισμού της Ν.Α., σχέδιο σύνοψης του και συνοπτικό πίνακα τριετούς

προϋπολογισμού και τα διαβιβάζει στην Υπηρεσία Δημοσιονομικού Ελέγχου που

εδρεύει στο νομό, για τη σύνταξη της προβλεπόμενης έκθεσης. Η έκθεση αυτή

εκδίδεται μέσα σε 5 ημέρες και συνοδεύει τα παραπάνω σχέδια, τα οποία

υποβάλλονται από τη Νομαρχιακή Επιτροπή με τα λοιπά συνοδευτικά έγγραφα, προς

ψήφιση στο Νομαρχιακό Συμβούλιο.

Ο προϋπολογισμός έχει δύο σκέλη, των εσόδων και των εξόδων και συντάσσεται

κατά φορέα και Κ.Α.Ε. (κωδικός αριθμός εσόδου /εξόδου). Ως προς τα έσοδα η

ανάλυση των κονδυλίων γίνεται σύμφωνα με τον κώδικα κατάταξης εσόδων

Ν.Π.Δ.Δ. Ως προς τα έξοδα ακολουθείται ο κώδικας κατάταξης εξόδων του

κρατικού προϋπολογισμού, εκτός από ορισμένες κατηγορίες και υποκατηγορίες

εξόδων που λόγω της φύσης τους εγγράφονται σε κωδικούς αριθμούς του κώδικα

κατάταξης των Ν.Π.Δ.Δ.

Ψήφιση προϋπολογισμού

Έως το τέλος Σεπτεμβρίου το σχέδιο του ετήσιου προϋπολογισμού, η σύνοψή του και

το σχέδιο τριετούς προϋπολογισμού ψηφίζονται από το Νομαρχιακό Συμβούλιο. Αν

τα ανωτέρω σχέδια δεν καταρτισθούν έγκαιρα ή αν ο Πρόεδρος του Ν.Σ. δεν

μεριμνήσει για να συγκληθεί το συμβούλιο ως το τέλος Σεπτεμβρίου, το Συμβούλιο

164

164

συνέρχεται αυτοδίκαια την πρώτη Κυριακή του Οκτωβρίου και προχωρεί στην

σύνταξη και ψήφισή τους.

Αξιολόγηση προϋπολογισμού

Πριν από την 15η Οκτωβρίου ο προϋπολογισμός, η περίληψη του και ο συνοπτικός

τριετής προϋπολογισμός αποστέλλονται στην αρμόδια Διεύθυνση Ν.Π.Δ.Δ. (Δ39) του

Γ.Λ.Κ. μαζί με την εισηγητική έκθεση, την έκθεση της Υπηρεσίας Δημοσιονομικού

Ελέγχου και την πράξη έγκρισης του Νομαρχιακού Συμβουλίου, για αξιολόγηση από

τον Υπουργό Οικονομίας και Οικονομικών.

Ο Υπουργός αν διαπιστώσει ότι υπάρχουν αποκλίσεις από τις κατευθυντήριες

γραμμές και οδηγίες του κρατικού προϋπολογισμού, ζητά από το Ν.Σ. την

αναμόρφωση και την επανυποβολή του στην ανωτέρω υπηρεσία για την

επαναξιολόγησή του.

Απολογισμός

Έως το τέλος Απριλίου η οικονομική υπηρεσία της Ν.Α. υποβάλλει στις Νομαρχιακές

Επιτροπές, για τον τομέα ευθύνης τους, τους λογαριασμούς του οικονομικού έτους

που έληξε. Οι Eπιτροπές ελέγχουν τους λογαριασμούς και μέσα σε προθεσμία δύο (2)

μηνών αφότου τους παρέλαβαν, υποβάλλουν στο Nομαρχιακό Συμβούλιο έκθεση

μαζί με τους λογαριασμούς.

Το Συμβούλιο, μέσα σε προθεσμία δύο (2) μηνών αφότου παρέλαβε τα παραπάνω,

αποφασίζει με πράξη του για την έγκριση του συνολικού απολογισμού, αφού

διατυπώσει τις παρατηρήσεις του. Ο απολογισμός, μαζί με όλα τα δικαιολογητικά,

υποβάλλεται στο Ελεγκτικό Συνέδριο, μέσα σε ένα (1) μήνα αφότου εκδόθηκε η

σχετική πράξη του Ν.Σ.

Ευθύς μόλις λήξει το οικονομικό έτος, η αρμόδια υπηρεσία της Ν.Α. καταρτίζει

συνοπτική κατάσταση των εσόδων και των εξόδων, που υποβάλλει στο Υπουργείο

Εσωτερικών και στο Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας, καθώς και απολογιστικό

πίνακα, που υποβάλλει στην ΕΣΥΕ.

165

165

Κώδικας κατάταξης εσόδων – εξόδων Ν.Α.

Έσοδα κατά κατηγορίες και υποκατηγορίες

0000 Επιχορηγήσεις

0100 Επιχορηγήσεις από τον τακτικό κρατικό προϋπολογισμό

0200 Επιχορηγήσεις και εισφορές από Ν.Π.Δ.Δ., Ν.Π.Ι.Δ., οργανισμούς, ιδρύματα, και ειδικούς λογαριασμούς εσωτερικού

0300 Επιχορηγήσεις προερχόμενες από την αλλοδαπή

1000 Φόροι, τέλη και δικαιώματα υπέρ Ν.Π.Δ.Δ.

1100 Φόροι

1200 Έσοδα από τέλη και δικαιώματα

1250 Έσοδα από Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους

1210-1240 & 1290

Λοιπά έσοδα από τέλη και δικαιώματα

2000 Ασφαλιστικές εισφορές

2100 Εισφορές εργοδότη και ασφαλισμένου

3000 Έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα

3100-3200 Έσοδα από προσφορά υπηρεσιών

3300 Έσοδα από πώληση αγαθών

3400 Έσοδα από εκμίσθωση κινητής ή ακίνητης περιουσίας

3500 Πρόσοδοι από κεφάλαια, κινητές αξίες κ.λπ. περιπτώσεις

3900 Λοιπά έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα

4000 Προσαυξήσεις, πρόστιμα, χρηματικές ποινές και παράβολα

4100 Προσαυξήσεις.

4200 Πρόστιμα, χρηματικές ποινές και παράβολα

5000 Λοιπά έσοδα

5100 Απολήψεις ανταποδοτικού χαρακτήρα

5200 Έσοδα υπέρ δημοσίου και τρίτων

5300 Έσοδα συνεισφορών υπάλληλων -συνταξιούχων για υγειονομική περίθαλψη

5400 Έσοδα από δωρεές, κληρονομιές, κληροδοσίες

5500 Επιστροφές χρημάτων

5600 Έσοδα από λοιπές περιπτώσεις

6000 Έκτακτα έσοδα


6200 Φόροι - τέλη - δικαιώματα





7000 Έσοδα από δάνεια

167

167

7100 Έσοδα προερχόμενα από δάνεια που έχουν συναφθεί

7200 Έσοδα προερχόμενα από την επιστροφή δανείων που χορηγήθηκαν

8000 Έσοδα από παρελθόντα οικονομικά έτη (Π.Ο.Ε.)


8200 Φόροι - τέλη - δικαιώματα





8700 Έσοδα από δάνεια

9000 Έσοδα από επιχορηγήσεις κ.λπ. για επενδύσεις

9100-9200 Επιχορηγήσεις από τον τακτικό κρατικό προϋπολογισμό για επενδύσεις

9300-9400 Επιχορηγήσεις από το Π.Δ.Ε. για επενδύσεις

9500-9600 Επιχορηγήσεις από τον προϋπολογισμό Ν.Π.Δ.Δ., οργανισμών ή ειδικών λογαριασμών για επενδύσεις

9700 Έσοδα από δάνεια που χορηγήθηκαν για επενδύσεις

9800 Λοιπά έσοδα από δημόσιες επενδύσεις

9900 Έσοδα από επιχορηγήσεις της Ε.Ε. για επενδύσεις

Τα έσοδα διακρίνονται επίσης σε : α) τακτικά - έκτακτα - από διάφορες πηγές, β)

κοινά – ειδικευμένα (με βάση τον προορισμό τους σε συγκεκριμένες κατηγορίες

δαπανών).

168

168

Έξοδα κατά κατηγορίες και υποκατηγορίες

0000 Πληρωμές για υπηρεσίες

0200 Αμοιβές πολιτικών υπαλλήλων (τακτικοί και Ι.Δ.Α.Χ.)

0300 Αμοιβές υπάλληλων Ι.Δ.Ο.Χ. και ειδικών κατηγοριών

0500 Πρόσθετες και παρεπόμενες παροχές

0600 Ασφαλιστικές παροχές

0700 Πληρωμές για μετακινήσεις

0800 Πληρωμές για λοιπές υπηρεσίες

0900 Φόροι - Τέλη - έξοδα βεβαίωσης και είσπραξης

1000 Προμήθειες αγαθών και κεφαλαιακού εξοπλισμού

1100 Προμήθεια ειδών εξοπλισμού υπηρεσιών εργαστηρίων κ.λπ.

1200 Προμήθεια υγειονομικού, φαρμακευτικού υλικού και ειδών καθαριότητας

1300 Προμήθεια ειδών συντήρησης και επισκευής εγκαταστάσεων - εξοπλισμού

1400 Προμήθεια ειδών διατροφής ιματισμού, υπόδησης, εξάρτησης, εστίασης, κατασκήνωσης και άθλησης

1500 Καύσιμα και λιπαντικά

1600 Διάφορες προμήθειες

1700 Προμήθεια κεφαλαιακού εξοπλισμού

2000 Πληρωμές μεταβιβαστικές

2200 Επιχορηγήσεις σε Ν.Π.Δ.Δ. (ΟΤΑ, γεωργικοί, βιοτεχνικοί, βιομηχανικοί και τουριστικοί οργανισμοί)

2300 Επιχορηγήσεις σε Ν.Π.Δ.Δ. (Ιδρύματα και οργανισμοί υγείας, πρόνοιας και κοινωνικής ασφάλισης και λογαριασμοί)

2400 Επιχορηγήσεις σε Ν.Π.Δ.Δ. (Επιστημονικά, εκπαιδευτικά, πολιτιστικά, λογαριασμοί, λοιπά ιδρύματα και οργανισμοί)

2500 Επιχορηγήσεις σε Ν.Π.Ι.Δ.

2600 Επιχορηγήσεις, εισφορές, συνδρομές σε διεθνείς οργανισμούς

2700 Εισοδηματικές ενισχύσεις και λοιπές μεταβιβάσεις

2710 Βοηθήματα για υγειονομική περίθαλψη

2720 Ειδικά επιδόματα κοινωνικής πρόνοιας

2730-2790 Λοιπά επιδόματα και αποζημιώσεις

2800 Επιχορηγήσεις για αποδοχές προσωπικού γενικά

3000 Πληρωμές που αντικρίζονται από πραγματοποιούμενα έσοδα

3100 Επιστροφές όσων εισπράχθηκαν χωρίς να οφείλονται

3200 Αποδόσεις εσόδων που εισπράχθηκαν για τρίτους

3300 Δαπάνες εκμετάλλευσης περιουσίας

5000 Δαπάνες που δεν εντάσσονται σε άλλες κατηγορίες

5100 Διάφορες σύνθετες δαπάνες

5300 Προγράμματα χρηματοδοτούμενα από την Ε.Ε.

5400 Εθνική συμμετοχή για προγράμματα χρηματοδοτούμενα από την Ε.Ε.

6000 Κίνηση κεφαλαίων

169

169

6100-6200 Τόκοι - χρεολύσια, χορήγηση δανείων

6300-6400 Χρηματοδοτήσεις, πληρωμές λοιπών υποχρεώσεων

7000 Απαλλοτριώσεις, αγορές, ανεγέρσεις

7200-7300 Απαλλοτριώσεις, αγορές, μελέτες - έρευνες, ανεγέρσεις, εκτελέσεις έργων, συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο εταιρειών κ.λπ.

9000 Πληρωμές για επενδύσεις

9100-9200 Επενδύσεις που εκτελούνται μέσω τακτικού κρατικού προϋπολογισμού

9300-9400 Επενδύσεις που εκτελούνται μέσω Π.Δ.Ε.

9500-9600 Επενδύσεις που εκτελούνται μέσω προϋπολογισμού άλλων Ν.Π.Δ.Δ. ή οργανισμών ή ειδικών λογαριασμών

9700-9800 Επενδύσεις που εκτελούνται με τα έσοδα των Ν.Α.

9900 Επενδύσεις από έσοδα Ε.Ε.

- Αποθεματικό

- Τακτικό αποθεματικό

- Έκτακτο αποθεματικό

- Ειδικό αποθεματικό

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ

Σύνολο εσόδων - σύνολο εξόδων = λειτουργικό πλεόνασμα / έλλειμμα + ταμειακό υπόλοιπο προηγούμενου έτους

3.δ. Περιφέρεια

Η Περιφέρεια αποτελεί μία αυτοτελή ενιαία διοικητική μονάδα αποκέντρωσης της

κρατικής διοίκησης με αρμοδιότητες σχεδιασμού, προγραμματισμού, συντονισμού

και εφαρμογής των πολιτικών για την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική

ανάπτυξη της περιοχής της.

Ιδρυτικός νόμος της Περιφέρειας είναι ο Ν.1622/86. Η λέξη περιφέρεια, όπως

χρησιμοποιείται στο Ν.1622/86 (αλλά και στους μεταγενέστερους Ν.2503/97 &

Ν.2218/94), έχει διπλή σημασία και αποτελεί ταυτόχρονα :

Γεωγραφική μονάδα με συγκεκριμένα όρια, εδαφική έκταση, πληθυσμό και έδρα,

Διοικητική μονάδα που συγκροτείται από όργανα και υπηρεσίες (Γενικός

Γραμματέας, Περιφερειακό Συμβούλιο, περιφερειακές υπηρεσίες).

Με βάση το άρθρο 61 του Ν.1622/86 και το Π.Δ.51/87, η χώρα διαιρείται σε 13

Περιφέρειες ως εξής :

1. Ανατολικής Μακεδονίας & 5. Θεσσαλίας 9. Αττικής

170

170

Θράκης (έδρα Κομοτηνή) (έδρα Λάρισα) (έδρα Αθήνα)

2. Κεντρικής Μακεδονίας(έδρα Θεσσαλονίκη)

6. Ιονίων Νήσων(έδρα Κέρκυρα)

10. Πελοποννήσου(έδρα Τρίπολη)

3. Δυτικής Μακεδονίας(έδρα Κοζάνη)

7. Δυτικής Ελλάδας (έδρα Πάτρα)

11 Βορείου Αιγαίου(έδρα Μυτιλήνη)

4. Ηπείρου(έδρα Ιωάννινα)

8. Στερεάς Ελλάδας (έδρα Λαμία)

12. Νοτίου Αιγαίου(έδρα Ερμούπολη)

13. Κρήτης (έδρα Ηράκλειο)

Ο Ν. 2503/97 δίνει στην Περιφέρεια το χαρακτήρα ενιαίας αποκεντρωμένης μονάδας

διοίκησης του κράτους. Ενοποιεί τόσο τις διάσπαρτες διανομαρχιακές υπηρεσίες όσο

και τις περιφερειακές υπηρεσίες, νομαρχιακού επιπέδου, των Υπουργείων σε ενιαία

οργανωτική δομή και παράλληλα τις αποδεσμεύει από τις κεντρικές υπηρεσίες των

αντίστοιχων Υπουργείων.

Η Περιφέρεια ως διοικητική μονάδα έχει δικό της προσωπικό και προϋπολογισμό,

καθώς και μηχανισμούς διαχείρισης των πιστώσεων έργων περιφερειακού χαρακτήρα

(ΣΑΕΠ). Παράλληλα διατηρεί το χαρακτήρα της ως μονάδα περιφερειακής

ανάπτυξης.

3.δ.1. Όργανα

Α. Ο Γενικός Γραμματέας είναι εκπρόσωπος της Κυβέρνησης και υπεύθυνος για την

άσκηση της κυβερνητικής πολιτικής για τα θέματα που αφορούν την Περιφέρεια :

- Είναι προϊστάμενος όλων των υπηρεσιών της Περιφέρειας, καθώς και των

αστυνομικών, πυροσβεστικών και λιμενικών υπηρεσιών.

- Κατευθύνει, συντονίζει, εποπτεύει και ελέγχει την δράση των υπηρεσιών και των

υπαλλήλων της Περιφέρειας.

- Ασκεί αποκλειστικά τις αρμοδιότητες που έχουν ανατεθεί ή μεταβιβασθεί στις

υπηρεσίες της Περιφέρειας και κάθε άλλη αρμοδιότητα που παρέχεται ή

ανατίθεται σ' αυτόν από το νόμο.

- Ασκεί εποπτεία στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης,

- Εποπτεύει τα Ν.Π.Δ.Δ. που εδρεύουν στην Περιφέρεια και δεν εποπτεύονται από

τα Υπουργεία ή τους Ο.Τ.Α.

171

171

- Είναι πρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου και του Διοικητικού Συμβουλίου

του Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης.

Β. Το Περιφερειακό Συμβούλιο λειτουργεί ως όργανο δημοκρατικού

προγραμματισμού και αποτελείται από :

1) Το Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας ως Πρόεδρο

2) Τους Προέδρους των Ενιαίων Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων και τους Νομάρχες

της Περιφέρειας

3) Έναν εκπρόσωπο από κάθε Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων που

περιλαμβάνει η Περιφέρεια

4) Έναν εκπρόσωπο της περιφερειακής οργάνωσης των παρακάτω φορέων :

Επιμελητήρια των παραγωγικών τάξεων, Τεχνικό - Γεωτεχνικό - Οικονομικό,

Α.Δ.Ε.Δ.Υ., ΠΑ.Σ.Ε.ΓΕ.Σ., Γ.Σ.Ε.Ε.

Ειδική σύνθεση έχουν τα Περιφερειακά Συμβούλια των Περιφερειών Αττικής,

Κεντρικής Μακεδονίας, Δυτικής Ελλάδος, Βορείου Αιγαίου και Νότιου Αιγαίου.

Το Περιφερειακό Συμβούλιο έχει την ευθύνη για τον σχεδιασμό, τον προγραμματισμό

και το συντονισμό της ανάπτυξης της Περιφέρειας, στο πλαίσιο της διαδικασίας του

δημοκρατικού προγραμματισμού.

Αποτελεί χώρο έκφρασης της τοπικής αυτοδιοίκησης και των εκπροσώπων των

παραγωγικών τάξεων, που δρουν στο χώρο της Περιφέρειας, δημιουργώντας

συμμετοχικό πλαίσιο για τη διαμόρφωση της αναπτυξιακής πολιτικής και

εξειδικεύοντας τους στόχους της εθνικής αναπτυξιακής στρατηγικής σε περιφερειακό

επίπεδο.

3.δ.2. Δομή

Η Περιφέρεια διαρθρώνεται ως εξής :

- Γραφείο Γενικού Γραμματέα

- Γενική Διεύθυνση Περιφέρειας που συγκροτείται πρώτον από Διευθύνσεις

(οργανικές μονάδες έχουν αρμοδιότητα σε όλη την Περιφέρεια και είναι

εγκατεστημένες στην έδρα της) :

1) Σχεδιασμού και ανάπτυξης 7) Δημοσίων έργων

172

172

2) Αυτοδιοίκησης και αποκέντρωσης 8) Ελέγχου συντήρησης έργων

3) Διοίκησης 9) Ελέγχου - κατασκευής έργων

4) Περιβάλλοντος και χωροταξίας 10) Γεωργικής ανάπτυξης

5) Δασών 11) Υγείας και πρόνοιας

6) Επιθεώρησης Δασών 12) Υδάτων

13) Αστικής κατάστασης, αλλοδαπών και μετανάστευσης

Δεύτερον από τις Διευθύνσεις Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Διοίκησης που λειτουργούν

στους Νομούς ή Νομαρχίες της Περιφέρειας, εκτός από εκείνους που βρίσκεται η

έδρα της, καθώς και Δασών που έχουν αρμοδιότητα μόνο σε νομαρχιακό επίπεδο.

Τέλος, σε κάθε Περιφέρεια λειτουργεί το Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης, καθώς

και η Διαχειριστική Αρχή του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος. Οι

αρμοδιότητες του Ταμείου συνίστανται κυρίως :

- στη διαχείριση των πιστώσεων του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων και

των χρηματοδοτήσεων από φορείς του δημόσιου τομέα και από ευρωπαϊκά

προγράμματα

- στην άσκηση της ταμιακής διαχείρισης και στην τεχνική της υποστήριξη.

Η Γ.Γ.Δ.Δ.Η.Δ. εκδίδει σε τακτά χρονικά διαστήματα τεύχη συλλογής νομοθεσίας με

τις αρμοδιότητες που μεταβιβάζονται στους Γενικούς Γραμματείς των Περιφερειών.

Έχουν ήδη εκδοθεί τέσσερα τεύχη.

Στατιστικά στοιχεία

Προσωπικό Περιφερειών

2004 2005 2006 2007

Τακτικοί υπάλληλοι 9.060 8.895 8.816 8.830

Αορίστου χρόνου 671 662 637 586

Ορισμένου χρόνου 145 212 217 314

Σύνολο 9.876 9.769 9.670 9.730

Πηγή : κρατικοί προϋπολογισμοί, τα στοιχεία για το προσωπικό και των Ν.Α. αναφέρονται στις 30/06 κάθε έτους

173

173

3.ε. Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων

Το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων σε περιφερειακό επίπεδο, χρηματοδοτεί

έργα τεχνικής υποδομής, κοινωνικού εξοπλισμού και συγχρηματοδοτεί ιδιωτικές

παραγωγικές επενδύσεις. Τα Νομαρχιακά Προγράμματα Δημοσίων Επενδύσεων,

που εκπονεί και διαχειρίζεται η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση αποτελούν τμήμα του

περιφερειακού σκέλους του Π.Δ.Ε.

Η ένταξη έργων και επενδύσεων στα παραπάνω προγράμματα πραγματοποιείται

μέσω Συλλογικών Αποφάσεων Έργων, οι οποίες καθορίζουν το ύψος των

πιστώσεων που θα διατεθούν ετησίως και τους φορείς εκτέλεσης των έργων :

1) Συλλογικές αποφάσεις έργων - μελετών Περιφέρειας (ΣΑΕΠ - ΣΑΜΠ) που

διακρίνονται σε ΣΑΕΠ/3 - ΣΑΜΠ/3 (έργα και μελέτες συγχρηματοδοτούμενα από

το Γ΄ ΚΠΣ), ΣΑΕΠ/8 - ΣΑΜΠ/8 (συγχρηματοδοτούμενα από το Ε.Σ.Π.Α.) και

ΣΑΕΠ - ΣΑΜΠ (συγχρηματοδοτούμενα από εθνικούς πόρους)

1) Συλλογικές Αποφάσεις Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης (Σ.Α.Ν.Α.), που διακρίνονται

σε ΣΑΝΑ-1 (έργα - μελέτες που χρηματοδοτούνται από εθνικούς πόρους) και

ΣΑΝΑ 3-8 (έργα - μελέτες που χρηματοδοτούνται από το Γ΄ ΚΠΣ το Ε.Σ.Π.Α.).

Έργα Π.Δ.Ε. που εκτελούνται από τις Περιφέρειες (εκατ. €)

2004 2005 2006 2007

Έργα με κοινοτική συμμετοχή 829 857 1.226 1.340

Έργα από εθνικούς πόρους 282 162 135 155

Σύνολο 1.111 1.019 1.361 1.495

Έργα με κοινοτική συμμετοχή % 74,6% 84,1% 90,1% 89,6%

Έργα από εθνικούς πόρους % 25,4% 15,9% 9,9% 10,4%

Πηγή : κρατικοί προϋπολογισμοί, τα έτη 2004, 2005, 2006, αναφέρονται σε πληρωμές

(απολογιστικά), το 2007 σε εκτιμήσεις πληρωμών

3.στ. Έσοδα - Δαπάνες Ν.Α. - Περιφερειών

Στους πίνακες που ακολουθούν έχουν καταχωρηθεί από τους αντίστοιχους κρατικούς

προϋπολογισμούς, τα έσοδα και οι δαπάνες των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων και οι

δαπάνες των Περιφερειών (οι Περιφέρειες δεν έχουν δικά τους έσοδα και

χρηματοδοτούνται από τα έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού και από κοινοτικά

προγράμματα).

174

174

Με αυτόν τον τρόπο έχουμε το σύνολο των δαπανών της περιφερειακής διοίκησης

και της δευτεροβάθμιας αυτοδιοίκησης (μαζί με τα έσοδα της τελευταίας) και

καταγράφεται με ακρίβεια η υπάρχουσα οικονομική κατάσταση των δύο θεσμών, που

όταν μετασχηματιστούν σε περιφερειακή αυτοδιοίκηση, οι μελλοντικοί πόροι θα

πρέπει να καλύπτουν τουλάχιστον τις υφιστάμενες δαπάνες.

Τα συγκεκριμένα έτη - 2004, 2005, 2006 – επιλέχτηκαν, επειδή αφενός μεν

καλύπτουν μία ικανή χρονική περίοδο με απολογιστικά στοιχεία (πληρωθέντα έξοδα),

αφετέρου αναφέρονται στο νέο καθεστώς χρηματοδότησης των Ν.Α. και στις

επιχορηγήσεις των Περιφερειών προς αυτές.

3.στ.1. Δαπάνες Περιφερειών

Οι υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής αλληλεγγύης αποτελούν τον σημαντικότερο

φορέα δαπανών στο σύνολο των περιφερειών. Ακολουθούν οι υπηρεσίες δασών και

οι υπηρεσίες διοίκησης και αυτοδιοίκησης. Υπενθυμίζεται ότι οι δύο τελευταίες

λειτουργούν σε όλους τους νομούς, ενώ οι υπόλοιπες μόνο στην έδρα κάθε

περιφέρειας.1

Στις μεταβιβαστικές πληρωμές (επιχορηγήσεις) προς τις Ν.Α. κυριαρχούν οι δαπάνες

υγείας - κοινωνικής αλληλεγγύης (βοηθήματα υγειονομικής περίθαλψης και

επιδόματα κοινωνικής πρόνοιας) και οι δαπάνες εκπαίδευσης (μεταφορές

μαθητών).

Παρατηρείται ότι μετά τις αλλαγές που επέφερε ο Ν.3345/05 στη χρηματοδότηση των

Ν.Α., το 50% περίπου των πιστώσεων που διαχειρίζονται οι Περιφέρειες καταλήγει

σε αυτές. Οι επιχορηγήσεις από τον κρατικό προϋπολογισμό για να καλυφθούν οι

λειτουργικές δαπάνες της περιφερειακής διοίκησης κινούνται στα ίδια περίπου

επίπεδα (4,1% αύξηση μεταξύ 2005/2004 και μείωση -1,2% 2006/2005). Αντίθετα οι

επιχορηγήσεις του κρατικού προϋπολογισμού προς τις Ν.Α., στις οποίες μεσολαβούν

οι Περιφέρειες, αυξάνονται αλματωδώς (61,5% 2005/2004 και 55% 2006/2005).

Δαπάνες Περιφερειών 2004 2005 2006

Λειτουργικές δαπάνες 71,2% 61,4% 50,35

Ποσοστιαία μεταβολή - 4,1% -1,2%

Επιχορηγήσεις προς Ν.Α. 28,8% 38,6% 49,7%

Ποσοστιαία μεταβολή - 61,5% 55,4%

1 Βλέπε πίνακα στο τέλος της ενότητας

175

175

Αν προστεθούν οι δαπάνες υγείας - κοινωνικής αλληλεγγύης που αναλώνονται από

τις Περιφέρειες μαζί με τις αντίστοιχες που καταλήγουν στις Ν.Α., η ποσοστιαία

συμμετοχή τους στις συνολικές λειτουργικές δαπάνες έχει ως εξής : 2004 55,4%,

2005 62,8%, 2006 69,2%.

Όσον αφορά την κατανομή ανά κατηγορία δαπάνης, οι πληρωμές για υπηρεσίες

(κάθε είδους αμοιβές και έξοδα προσωπικού κυρίως) αποτελούν την σημαντικότερη

κατηγορία και ακολουθούν οι μεταβιβαστικές πληρωμές, οι οποίες πρακτικά

αντιστοιχούν στις επιχορηγήσεις προς τις Ν.Α.

Το σύνολο των δαπανών της περιφερειακής διοίκησης προκύπτει, αν στις δαπάνες

του τακτικού προϋπολογισμού προστεθούν οι δαπάνες του προγράμματος δημοσίων

επενδύσεων που υλοποιείται μέσω των περιφερειών (βλέπε τον σχετικό πίνακα στα

στατιστικά στοιχεία για τις περιφέρειες). Παρατηρείται ότι η σχέση που υφίσταται

μεταξύ των δύο αυτών κατηγοριών κυμαίνεται στα ίδια επίπεδα, αν και η διακύμανσή

της από έτος σε έτος δεν είναι αμελητέα : το 2004 οι λειτουργικές δαπάνες των

περιφερειών αποτέλεσαν το 48,3% των συνολικών και οι περιφερειακές δημόσιες

επενδύσεις το 51,7% (Ολυμπιακά έργα), το 2005 το 55,1% και το 44,9% και το 2006

το 52,6% και το 47,4% αντίστοιχα.

Συμπέρασμα : πάνω από το 50% των δαπανών της περιφερειακής διοίκησης

αφορά λειτουργικές δαπάνες (με την έννοια που δίνει το δημόσιο λογιστικό) και

λίγο κάτω του 50% αφορά επενδύσεις. Από τις λειτουργικές το μισό

κατευθύνεται στις Ν.Α., ενώ γύρω στο 90% των επενδύσεων αφορά

συγχρηματοδοτούμενα έργα από κοινοτικά προγράμματα.

176

176

Κωδικός Πιστώσεις κατά φορέα δαπάνης

2004 2005 2006

061 Υπηρεσίες διοίκησης και τοπικής αυτοδιοίκησης

128.891.615 99.592.791 90.876.812

062 Υπηρεσίες σχεδιασμού - ανάπτυξης

7.855.814 8.126.458 8.507.947

063 Υπηρεσίες δημοσίων έργων, περιβάλλοντος, χωροταξίας

47.511.484 47.476.038 47.405.347

064 Υπηρεσίες υγείας - κοινωνικής αλληλεγγύης

423.491.576 435.787.888 470.497.660

065 Υπηρεσίες δασών και δασαρχείων

125.738.928 171.302.573 136.068.043

066 Υπηρεσίες γεωργίας 5.565.865 6.968.760 6.915.692

083 Επιχορήγηση Ν.Α. (δαπάνες υγείας - κοινωνικής αλληλεγγύης)

151.560.057 351.262.882 576.549.769

085 Επιχορήγηση Ν.Α. (δαπάνες εκπαίδευσης)

97.288.000 90.906.260 113.158.000

086 Επιχορήγηση Ν.Α. (δαπάνες γεωργίας)

19.753.300 24.244.628 23.765.979

089 Επιχορήγηση Ν.Α. (λοιπές δραστηριότητες)

30.947.010 17.347.944 38.320.919

Σύνολο 1.038.603.649 1.253.016.222 1.512.066.169

Κωδικός Πιστώσεις κατά κατηγορίαδαπάνης

2004 2005 2006

0000 Πληρωμές για υπηρεσίες 679.553.261 734.426.670 742.018.137

1000 Προμήθειες αγαθών και κεφαλαιουχικού εξοπλισμού

7.709.944 8.678.523 10.181.469

2000 Πληρωμές μεταβιβαστικές 301.287.853 485.352.726 753.478.686


48.853.484 23.524.713 2.970.325

5000 Δαπάνες που δεν εντάσσονται σε άλλες κατηγορίες

368.364 906.407 3.417.552

7000 Απαλλοτριώσεις, αγορές, ανεγέρσεις κ.λπ.

830.743 127.183 -

Σύνολο τακτικού προϋπολογισμού 1.038.603.649 1.253.016.222 1.512.066.169

Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων 1.111.211.320 1.019.349.758 1.361.583.864

Σύνολο δαπανών 2.149.814.969 2.272.365.980 2.873.650.033

Πηγή : κρατικοί προϋπολογισμοί αντίστοιχων ετών, απολογιστικά στοιχεία (πληρωθέντα έξοδα).

Στον επόμενο πίνακα υπολογίζεται η ποσοστιαία συμμετοχή κατά φορέα και

κατά κατηγορία δαπάνης.

177

177

Κωδικός φορέα

Πιστώσεις κατά φορέα δαπάνης 2004 2005 2006

061 Υπηρεσίες διοίκησης και τοπικής αυτοδιοίκησης 12,4% 7,9% 6,0%

062 Υπηρεσίες σχεδιασμού και ανάπτυξης 0,8% 0,6% 0,6%

063 Υπηρεσίες δημοσίων έργων, περιβάλλοντος, χωροταξίας 4,6% 3,8% 3,1%

064 Υπηρεσίες υγείας - κοινωνικής αλληλεγγύης 40,8% 34,8% 31,1%

065 Υπηρεσίες δασών και δασαρχείων 12,1% 13,7% 9,0%

066 Υπηρεσίες γεωργίας 0,5% 0,6% 0,5%

083 Επιχορήγηση Ν.Α. (δαπάνες υγείας-κοινωνικής αλληλεγγύης)

14,6% 28,0% 38,1%

085 Επιχορήγηση Ν.Α. (δαπάνες εκπαίδευσης) 9,4% 7,3% 7,5%

086 Επιχορήγηση Ν.Α. (δαπάνες γεωργίας) 1,9% 1,9% 1,6%

089 Επιχορήγηση Ν.Α. (λοιπές δραστηριότητες) 3,0% 1,4% 2,5%

Σύνολο 100% 100% 100%

Κωδικός Πιστώσεις κατά κατηγορία δαπάνης 2004 2005 2006

0000 Πληρωμές για υπηρεσίες 65,4% 58,6% 49,1%

1000 Προμήθειες αγαθών και κεφαλαιουχικού εξοπλισμού 0,7% 0,7% 0,7%

2000 Πληρωμές μεταβιβαστικές 29% 38,7% 49,8%


4,7% 1,9% 0,2%

5000 Δαπάνες που δεν εντάσσονται σε άλλες κατηγορίες 0,04% 0,1% 0,2%

7000 Απαλλοτριώσεις, αγορές, ανεγέρσεις κ.λπ. 0,1% 0,01% -

Σύνολο τακτικού προϋπολογισμού 100% 100% 100%

Σύνολο τακτικού προϋπολογισμού 48,3% 55,1% 52,6%

Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων 51,7% 44,9% 47,4%

Σύνολο 100% 100% 100%

3.στ.2 Έσοδα Ν.Α.

Ο πρώτος πίνακας περιλαμβάνει τις επιχορηγήσεις των Ν.Α. από τον τακτικό

προϋπολογισμό και ενσωματώνει τις αλλαγές που μεσολάβησαν στην χρηματοδότησή

τους με την ψήφιση του Ν.3345/05 (άλλαξε η σύνθεση των Κεντρικών Αυτοτελών

Πόρων και τα βοηθήματα υγειονομικής περίθαλψης με τα επιδόματα κοινωνικής

πρόνοιας καταβάλλονται πλέον με επιχορήγηση από τον κρατικό προϋπολογισμό). Οι

αλλαγές αυτές απεικονίζονται στις μεταβολές των ποσοστιαίων αναλογιών όλων

των κατηγοριών επιχορηγήσεων.

Μεταξύ 2004 και 2006 το σύνολο των επιχορηγήσεων του τακτικού προϋπολογισμού

προς τις Ν.Α. αυξήθηκε κατά 43% (20% ετήσια αύξηση).

178

178

Πόροι Ν.Α. από τον κρατικό προϋπολογισμό (εκτιμήσεις πραγματοποιήσεων) εκατ. €

Κατηγορία επιχορήγησης 2004 2005 2006

Κεντρικοί αυτοτελείς πόροι (ΚΑΠ) 500 208,4 349,6

Απόδοση του 10% επί των τελών κυκλοφορίας αυτοκινήτων

- 43,8 80,9

Απόδοση του 2% επί του Φ.Π.Α. 238,4 164,6 268,7

Απόδοση του 15% επί των τελών κυκλοφορίας αυτοκινήτων

120,6 - -

Απόδοση του 10% επί του φόρου μεταβίβασης οικοδομών, οικοπέδων, αγροκτημάτων

64,3 - -

Απόδοση του 4,5% επί του τέλους ταξινόμησης στα επιβατικά, φορτηγά αυτοκίνητα και λεωφορεία που κυκλοφορούν για πρώτη φορά

34,1 - -

Απόδοση του 100% επί των τελών στα Κ.Τ.Ε.Ο. 42,6 - -

Λοιπές αποδόσεις 9,5 11,5 4,7

Απόδοση ποσοστού 15% επί των εισπραχθέντων παραβόλων για χορήγηση και ανανέωση αδειών παραμονής και εργασίας αλλοδαπών

7,5 10 3,7

Απόδοση σε Ν.Α. Δωδεκανήσου 2,0 1,5 1

Επιχορηγήσεις 249,1 684,4 730,8

Βοηθήματα υγειονομικής περίθαλψης και επιδόματα κοινωνικής πρόνοιας

117 520 555

Δαπάνες λειτουργίας των πάσης φύσεως προνοιακών ιδρυμάτων

22,2 23 21,7

Λοιπές δαπάνες 17 36,5 29,1

Αναπλήρωση του εσόδου που χάθηκε από τα εισιτήρια των λεωφορείων

2,9 2,9 2,9

Μεταφορά μαθητών 60 90 113,1

Δαπάνες λειτουργίας ΚΕΠ - 12 8

Απόσυρση δικύκλων - - 1

Διάφορα 30,0 - -

Σύνολο 758,6 904,3 1.085,1

Ποσοστιαία μεταβολή - 19,2% 20%

Ποσοστιαία σύνθεση

Κεντρικοί αυτοτελείς πόροι (ΚΑΠ) 65,9% 23% 32,2%

Λοιπές αποδόσεις 1,3% 1,3% 0,4%

Επιχορηγήσεις 32,8% 75,7% 67,3%

Το άθροισμα των επιχορηγήσεων για τα βοηθήματα υγειονομικής περίθαλψης και τα

επιδόματα κοινωνικής πρόνοιας, καθώς και για τις δαπάνες λειτουργίας των πάσης

φύσης προνοιακών ιδρυμάτων ισούται με τις επιχορηγήσεις των Ν.Α. για δαπάνες

179

179

υγείας και κοινωνικής αλληλεγγύης που καταβάλλονται από τις Περιφέρειες. Οι

τελευταίες δηλαδή μεσολαβούν για να καταλήξουν στις Ν.Α., οι συγκεκριμένες

επιχορηγήσεις από τον τακτικό προϋπολογισμό.

Στον επόμενο πίνακα έχουν συγκεντρωθεί οι κατηγορίες εσόδων των Ν.Α. όπως

καταγράφονται στους συνοπτικούς απολογισμούς τους, που δημοσιεύονται σε ειδικό

τεύχος μαζί με τα υπόλοιπα τεύχη του κρατικού προϋπολογισμού. Το 95% περίπου

των συνολικών τους εσόδων εντάσσεται ουσιαστικά σε τρεις κατηγορίες :

1) Η πρώτη αφορά τις απευθείας επιχορηγήσεις και σε γενικές γραμμές ταυτίζεται

με την αντίστοιχη κατηγορία του προηγούμενου πίνακα και σε μεγάλο βαθμό,

αλλά όχι αποκλειστικά, με τις επιχορηγήσεις προς τις Ν.Α. που καταβάλλουν οι

Περιφέρειες. Η κατηγορία αυτή παρουσιάζει αυξητική τάση λόγω των αλλαγών

του Ν.3345/05 και αποτέλεσε το ένα τρίτο περίπου (32,8% μέσος όρος τριετίας)

των συνολικών εσόδων.

2) Στην επόμενη εντάσσονται οι Κεντρικοί Αυτοτελείς Πόροι των Ν.Α. και τα ίδια

έσοδά τους από τα τέλη άδειας και μεταβίβασης οχημάτων. Τα έσοδα αυτά

αποτέλεσαν το 34% (μ.ο. τριετίας) των συνολικών εσόδων.

3) Τέλος η τρίτη αφορά τις επιχορηγήσεις του Προγράμματος Δημοσίων

Επενδύσεων από εθνικούς (ΣΑΝΑ) ή κοινοτικούς πόρους (ΣΑΝΑ 3), καθώς και

το τμήμα των Κ.Α.Π. που δαπανάται υποχρεωτικά σε επενδύσεις. Μέσα στην

τριετία οι επιχορηγήσεις για επενδύσεις αποτέλεσαν το 29% (μ.ο.) των εσόδων

των Ν.Α.

Συμπέρασμα : το ένα τρίτο των εσόδων των Ν.Α. αφορά επιχορηγήσεις, κυρίως

μεταβιβαστικές πληρωμές, από τον τακτικό προϋπολογισμό, άλλο ένα τρίτο

περίπου αφορά τα έσοδα τους από τους Κ.Α.Π. και ορισμένα ίδια έσοδα, ενώ το

29% προέρχεται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και από το τμήμα

των Κ.Α.Π. που προορίζεται για επενδύσεις.

Η οικονομική τους αυτοδυναμία είναι ελάχιστη όσον αφορά τα ίδια έσοδα, αλλά

οι τακτικές και νομοθετημένες επιχορηγήσεις αποτελούν την μεγάλη πλειοψηφία

των εσόδων τους.

180

180

Συνοπτικοί απολογισμοί Ν.Α. – Έσοδα κατά κατηγορίες

Κατηγορία 2004 2005 2006 2004 2005 2006

Επιχορηγήσεις 311.307.032 472.594.381 768.521.467 24,2% 33,8% 40,5%

Φόροι, τέλη, δικαιώματα υπέρ ΝΠΔΔ (ΚΑΠ)

543.756.193 492.052.155 472.697.596 42,3% 35,2% 24,9%

Ασφαλιστικές εισφορές

747.205 537.536 40.677 0,1% 0,04% 0,002%

Έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα

12.318.670 21.311.036 20.028.833 1,0% 1,5% 1,1%

Προσαυξήσεις, πρόστιμα, παράβολα

5.736.882 6.116.831 10.558.913 0,4% 0,4% 0,6%

Λοιπά έσοδα 6.818.668 6.590.740 9.016.947 0,5% 0,5% 0,5%

Έκτακτα έσοδα 16.564.303 21.575.130 21.660.529 1,3% 1,5% 1,1%

Έσοδα από δάνεια 608.437 17.875.683 12.712.798 0,05% 1,3% 0,7%

Έσοδα από παρελθόντα έτη

3.151.092 1.586.672 3.664.125 0,2% 0,1% 0,2%

Έσοδα από επιχορηγήσεις για επενδύσεις

383.800.673 358.080.882 579.586.428 29,9% 25,6% 30,5%

Σύνολο 1.284.809.155 1.398.321.048 1.898.488.313 100% 100% 100%

3.στ.3 Δαπάνες Ν.Α.

Στον επόμενο πίνακα έχουν συγκεντρωθεί οι κατηγορίες εξόδων των Ν.Α. όπως

καταγράφονται στους συνοπτικούς απολογισμούς τους. Πάνω από το 90% των

συνολικών τους εσόδων αφορά ουσιαστικά τρεις κατηγορίες :

1) Η μεγαλύτερη αφορά τις πληρωμές για επενδύσεις (μέσος όρος τριετίας 39%).

2) Η επόμενη έχει σχέση κυρίως με τα βοηθήματα υγειονομικής περίθαλψης και τα

επιδόματα κοινωνικής πρόνοιας (μέσος όρος τριετίας 36,7%).

3) Η τρίτη τέλος αφορά τις πληρωμές για υπηρεσίες (αμοιβές και έξοδα

προσωπικού, μεταφορά μαθητών, επισκευές – συντηρήσεις, μισθώματα κ.α.) με

μέσο όρο τριετίας 18,3%). Υπενθυμίζεται ότι οι αμοιβές των μονίμων και του

προσωπικού Ι.Δ.Α.Χ. καλύπτονται απευθείας από τον κρατικό προϋπολογισμό.

Η συγκεκριμένη κατανομή σχετίζεται άμεσα με τις αρμοδιότητες των Ν.Α. και με τον

επιβαλλόμενο νομοθετικά προορισμό των εσόδων τους. Η οικονομική τους

αυτοτέλεια είναι κατά συνέπεια περιορισμένη (ένα μεγάλο τμήμα των επιχορηγήσεων

181

181

είναι ειδικού σκοπού, δηλαδή είναι προκαθορισμένες οι δαπάνες για τις οποίες θα

χρησιμοποιηθούν).

Συνοπτικοί απολογισμοί Ν.Α. – Έξοδα κατά κατηγορίες

Κατηγορία 2004 2005 2006 2004 2005 2006

Πληρωμές για υπηρεσίες

231.490.061 238.063.577 302.233.201 18,2% 19,4% 17,4%

Προμήθειες αγαθών και κεφαλαιακού εξοπλισμού

32.406.990 34.810.091 43.464.194 2,5% 2,8% 2,5%

Πληρωμές μεταβιβαστικές

481.645.161 473.438.652 586.178.971 37,9% 38,5% 33,7%

Πληρωμές που αντικρίζονται από πραγματοποιούμενα έσοδα

1.142.259 1.616.859 9.817.476 0,1% 0,1% 0,6%

Δαπάνες μη εντασσόμενες σε άλλες κατηγορίες

50.295.752 15.027.994 32.852.478 4,0% 1,2% 1,9%

Κίνηση κεφαλαίων 40.556 1.902.110 1.391.440 0,0% 0,2% 0,1%

Απαλλοτριώσεις, αγορές, ανεγέρσεις

9.505.697 1.990.433 2.205.671 0,7% 0,2% 0,1%

Πληρωμές για επενδύσεις

464.728.303 462.141.104 760.106.908 36,6% 37,6% 43,7%

Σύνολο 1.271.254.780 1.228.990.819 1.738.250.340 100% 100% 100%

3.στ.4 Λειτουργικό πλεόνασμα / έλλειμμα Ν.Α.

Η διαφορά μεταξύ εισπραχθέντων εσόδων και πληρωθέντων εξόδων με τη λήξη του

έτους αποτελεί το λειτουργικό πλεόνασμα ή έλλειμμα κάθε Νομαρχιακής

Αυτοδιοίκησης. Η κάλυψη του ελλείμματος γίνεται από τα συσσωρευμένα ταμειακά

υπόλοιπα των προηγούμενων ετών, σύμφωνα με τα όσα ορίζουν οι ετήσιες Κ.Υ.Α.

των ΥΠ.ΕΣ. και ΥΠ.ΟΙΚ.Ο. για την «κατάρτιση και υποβολή προϋπολογισμών των

ΝΑ». Σε περίπτωση που τα ταμειακά υπόλοιπα δεν καλύπτουν το έλλειμμα, γίνεται

περικοπή των δαπανών ώστε να ισοσκελιστεί ο προϋπολογισμός.

Στον πρώτο πίνακα αυτής της ενότητας, έχουν καταγραφεί τα έσοδα και τα έξοδα των

Ν.Α. για τα έτη 2004, 2005, 2006 με το πλεόνασμα ή έλλειμμα που προκύπτει,

εκφρασμένο ως ποσοστό των εσόδων. Στον δεύτερο πίνακα παρουσιάζεται η

αναλογία του πλεονάσματος / ελλείμματος στα έσοδα μαζί με την τυπική απόκλιση

ανά Ν.Α. Η κατάταξη έχει γίνει με βάση τις τιμές του πλεονάσματος / ελλείμματος

του 2006.

182

182

Ν.Α. – Ν.Δ.Έσοδα2004

Έξοδα2004

Πλεόνασμα / έλλειμμα

%Έσοδα2005

Έξοδα2005


%Έσοδα2006

Έξοδα2006


%

Δράμα 11.555.507 11.084.225 471.282 4,1% 15.258.844 14.468.767 790.077 5,2% 21.961.875 20.764.098 1.197.777 5,5%

Έβρος 18.234.490 16.955.257 1.279.234 7,0% 21.225.764 20.155.584 1.070.179 5,0% 28.331.929 28.851.236 -519.307 -1,8%

Καβάλα 18.915.530 17.299.155 1.616.375 8,5% 22.807.468 21.991.832 815.636 3,6% 29.597.515 28.284.947 1.312.568 4,4%

Ξάνθη 15.409.720 15.892.003 -482.283 -3,1% 19.723.718 17.326.651 2.397.067 12,2% 23.600.660 22.249.840 1.350.820 5,7%

Ροδόπη 12.917.545 12.522.121 395.424 3,1% 14.289.984 14.673.395 -383.411 -2,7% 19.880.335 20.015.690 -135.355 -0,7%

Αθηνών 185.066.562 155.288.417 29.778.145 16,1% 185.125.608 179.175.930 5.949.678 3,2% 231.056.101 202.901.558 28.154.543 12,2%

Ανατολ. Αττικής 32.069.435 61.832.350 -29.762.915 -92,8% 56.120.873 30.079.274 26.041.599 46,4% 72.686.781 40.596.022 32.090.759 44,1%

Δυτικής Αττικής 33.018.324 22.123.401 10.894.923 33,0% 25.191.803 22.356.023 2.835.780 11,3% 30.582.693 29.020.408 1.562.285 5,1%

Πειραιώς 62.025.732 55.709.372 6.316.359 10,2% 70.053.211 65.583.419 4.469.792 6,4% 79.422.704 78.550.231 872.473 1,1%

Λέσβος 12.213.756 10.992.008 1.221.748 10,0% 15.048.074 14.036.374 1.011.700 6,7% 18.475.836 16.282.458 2.193.378 11,9%

Σάμος 0 0 0 - 25.097.280 19.092.415 6.004.864 23,9% 25.937.896 21.150.133 4.787.763 18,5%

Χίος 18.204.947 14.080.017 4.124.930 22,7% 19.576.754 20.869.243 -1.292.489 -6,6% 27.699.344 27.899.424 -200.081 -0,7%

Αιτωλοακαρνανία 37.752.956 39.338.654 -1.585.698 -4,2% 38.629.337 37.413.075 1.216.262 3,1% 47.724.321 44.044.626 3.679.695 7,7%

Αχαΐα 43.502.944 43.502.881 63 0% 42.787.408 43.174.486 -387.078 -0,9% 58.460.174 51.793.674 6.666.501 11,4%

Ηλεία 9.558.037 50.194.091 -40.636.055 -425,2% 27.233.160 21.320.891 5.912.269 21,7% 35.462.250 43.347.010 -7.884.759 -22,2%

Γρεβενά 24.546.327 21.679.586 2.866.742 11,7% 16.093.492 15.748.329 345.163 2,1% 19.959.237 17.462.831 2.496.406 12,5%

Καστοριά 12.116.566 10.231.910 1.884.656 15,6% 12.422.270 11.550.775 871.496 7,0% 16.793.775 15.229.864 1.563.911 9,3%

Κοζάνη 39.008.083 36.094.358 2.913.724 7,5% 0 0 0 - 52.442.084 52.084.167 357.917 0,7%

Φλώρινα 7.160.664 5.755.110 1.405.554 19,6% 7.619.525 6.272.436 1.347.089 17,7% 9.734.656 9.202.487 532.168 5,5%

Άρτα 11.758.663 11.314.035 444.628 3,8% 12.445.289 6.509.543 5.935.746 47,7% 17.474.550 16.707.251 767.299 4,4%

Θεσπρωτία 10.230.084 10.093.039 137.045 1,3% 10.729.539 10.525.665 203.874 1,9% 14.511.324 13.603.576 907.748 6,3%

Ιωάννινα 37.115.064 35.156.740 1.958.324 5,3% 36.933.866 43.116.010 -6.182.144 -16,7% 52.996.654 53.521.760 -525.106 -1,0%

Πρέβεζα 10.325.933 10.255.774 70.158 0,7% 12.707.225 11.795.004 912.222 7,2% 12.986.448 15.482.926 -2.496.478 -19,2%

183

183


Έξοδα2004


%Έσοδα2005

Έξοδα2005


%Έσοδα2006

Έξοδα2006


%

Καρδίτσα 23.469.264 22.467.587 1.001.677 4,3% 26.406.517 24.502.063 1.904.455 7,2% 30.657.438 30.488.110 169.328 0,6%

Λάρισα 40.696.019 39.728.841 967.178 2,4% 38.801.043 39.529.964 -728.920 -1,9% 49.754.280 53.228.796 -3.474.517 -7,0%

Μαγνησία 33.852.552 25.859.113 7.993.439 23,6% 27.091.879 24.499.555 2.592.324 9,6% 44.213.685 30.476.613 13.737.073 31,1%

Τρίκαλα 22.514.856 18.971.625 3.543.230 15,7% 24.839.661 26.460.326 -1.620.665 -6,5% 30.511.758 28.881.176 1.630.582 5,3%

Ζάκυνθος 6.218.971 6.057.152 161.819 2,6% 9.825.172 7.070.328 2.754.845 28,0% 13.975.337 13.894.117 81.220 0,6%

Κέρκυρα 0 0 0 - 0 0 0 - 19.559.858 17.677.801 1.882.058 9,6%

Κεφαλληνία 4.360.286 4.564.712 -204.426 -4,7% 11.909.672 8.173.363 3.736.309 31,4% 15.405.060 14.367.709 1.037.350 6,7%

Λευκάδα 8.273.547 6.680.102 1.593.444 19,3% 7.808.981 6.191.372 1.617.609 20,7% 8.749.610 9.054.577 -304.967 -3,5%

Ημαθία 16.742.622 14.501.564 2.241.058 13,4% 16.487.715 17.443.274 -955.559 -5,8% 20.550.212 21.160.103 -609.891 -3,0%

Θεσσαλονίκη 79.205.084 102.475.651 -23.270.567 -29,4% 127.280.095 69.772.558 57.507.537 45,2% 163.762.556 141.780.259 21.982.297 13,4%

Κιλκίς 6.933.524 7.780.811 -847.287 -12,2% 12.534.332 9.923.692 2.610.640 20,8% 23.667.715 23.828.667 -160.953 -0,7%

Πέλλα 15.209.919 14.596.068 613.850 4,0% 19.268.918 18.045.234 1.223.684 6,4% 24.805.340 21.682.494 3.122.846 12,6%

Πιερία 19.365.394 17.803.430 1.561.963 8,1% 20.932.058 17.462.274 3.469.784 16,6% 24.620.167 23.789.117 831.050 3,4%

Σέρρες 18.729.177 18.602.362 126.815 0,7% 23.255.163 20.732.851 2.522.312 10,8% 32.138.693 30.073.027 2.065.666 6,4%

Χαλκιδική 20.879.130 20.368.562 510.568 2,4% 17.100.295 15.733.121 1.367.174 8,0% 28.950.731 25.446.874 3.503.857 12,1%

Ηράκλειο 34.732.874 40.214.292 -5.481.418 -15,8% 40.762.214 39.432.062 1.330.152 3,3% 42.299.335 42.190.557 108.777 0,3%

Λασίθι 8.952.177 7.919.869 1.032.309 11,5% 10.064.252 8.821.792 1.242.460 12,3% 11.225.994 9.424.673 1.801.321 16,0%

Ρέθυμνο 10.588.080 10.795.098 -207.018 -2,0% 0 0 0 - 13.740.781 13.906.276 -165.495 -1,2%

Χανιά 15.204.479 14.788.354 416.125 2,7% 18.009.976 16.292.267 1.717.709 9,5% 22.677.985 23.019.080 -341.094 -1,5%

Δωδεκάνησα 44.855.738 35.672.513 9.183.225 20,5% 38.620.235 38.853.650 -233.415 -0,6% 44.281.673 40.226.165 4.055.508 9,2%

Κυκλάδες 21.072.478 21.072.478 0 0% 16.679.750 16.679.750 0 0% 32.398.015 26.495.365 5.902.650 18,2%

Αργολίδα 9.428.549 9.052.652 375.898 4,0% 11.822.502 9.652.142 2.170.360 18,4% 14.291.236 13.737.904 553.332 3,9%

Αρκαδία 13.883.382 14.584.349 -700.968 -5,0% 16.926.686 14.267.458 2.659.228 15,7% 19.852.243 18.238.274 1.613.969 8,1%

184

184


Έξοδα2004


%Έσοδα2005

Έξοδα2005


%Έσοδα2006

Έξοδα2006


%

Κορινθία 17.615.772 17.592.531 23.241 0,1% 19.472.166 17.364.726 2.107.440 10,8% 20.802.660 20.852.854 -50.194 -0,2%

Λακωνία 12.718.068 12.502.321 215.747 1,7% 17.435.511 15.216.952 2.218.559 12,7% 21.929.388 18.729.193 3.200.195 14,6%

Μεσσηνία 21.470.595 19.505.839 1.964.756 9,2% 23.168.779 20.803.670 2.365.109 10,2% 24.894.177 23.779.506 1.114.671 4,5%

Βοιωτία 20.322.106 19.007.185 1.314.921 6,5% 21.218.117 21.105.957 112.160 0,5% 28.595.749 24.173.984 4.421.764 15,5%

Εύβοια 32.452.210 31.251.497 1.200.713 3,7% 36.253.996 34.916.608 1.337.388 3,7% 49.599.154 47.231.636 2.367.517 4,8%

Ευρυτανία 8.801.871 4.985.541 3.816.330 43,4% 17.838.118 12.518.351 5.319.768 29,8% 18.765.559 15.267.534 3.498.025 18,6%

Φθιώτιδα 16.351.168 15.836.908 514.259 3,1% 0 0 0 - 30.811.732 32.176.672 -1.364.940 -4,4%

Φωκίδα 13.901.391 5.428.836 8.472.555 60,9% 15.995.905 5.752.120 10.243.785 64,0% 19.342.340 10.115.107 9.227.233 47,7%

Σύνολο 1.281.508.150 1.268.062.352 13.445.798 1,05% 1.394.931.202 1.224.452.601 170.477.601 12,2% 1.894.609.599 1.734.440.436 160.169.162 8,5%

Σημειώσεις : Οι Ν.Α. με μηδενικά έσοδα – έξοδα δεν υπέβαλαν τα συγκεκριμένα έτη προϋπολογισμούς – απολογισμούς στο ΥΠ.ΟΙΚ.Ο.

Ο Ν. 3345/05 με τη νέα σύνθεση των Κ.Α.Π. και το νέο σύστημα κατανομής τους στις Ν.Α. εφαρμόστηκε ολοκληρωμένα το 2006.

185

185

Ν.Α. – Ν.Δ.2004%

2005%

2006%

Τυπικήαπόκλιση

Ηλεία -425,2% 21,7% -22,2% 201,1%

Πρέβεζα 0,7% 7,2% -19,2% 11,2%

Λάρισα 2,4% -1,9% -7,0% 3,8%

Φθιώτιδα 3,1% 0,0% -4,4% 3,1%

Λευκάδα 19,3% 20,7% -3,5% 11,1%

Ημαθία 13,4% -5,8% -3,0% 8,5%

Έβρος 7,0% 5% -1,8% 3,8%

Χανιά 2,7% 9,5% -1,5% 4,5%

Ρέθυμνο -2,0% 0,0% -1,2% 0,8%

Ιωάννινα 5,3% -16,7% -1,0% 9,3%

Χίος 22,7% -6,6% -0,7% 12,6%

Ροδόπη 3,1% -2,7% -0,7% 2,4%

Κιλκίς -12,2% 20,8% -0,7% 13,7%

Κορινθία 0,1% 10,8% -0,2% 5,1%

Ηράκλειο -15,8% 3,3% 0,3% 8,4%

Καρδίτσα 4,3% 7,2% 0,6% 2,7%

Ζάκυνθος 2,6% 28% 0,6% 12,5%

Κοζάνη 7,5% 0,0% 0,7% 3,4%

Πειραιώς 10,2% 6,4% 1,1% 3,7%

Πιερία 8,1% 16,6% 3,4% 5,5%

Αργολίδα 4,0% 18,4% 3,9% 6,8%

Άρτα 3,8% 47,7% 4,4% 20,6%

Καβάλα 8,5% 3,6% 4,4% 2,2%

Μεσσηνία 9,2% 10,2% 4,5% 2,5%

Εύβοια 3,7% 3,7% 4,8% 0,5%

Δυτικής Αττικής 33,0% 11,3% 5,1% 12,0%

Τρίκαλα 15,7% -6,5% 5,3% 9,1%

Δράμα 4,1% 5,2% 5,5% 0,6%

Φλώρινα 19,6% 17,7% 5,5% 6,3%

Ξάνθη -3,1% 12,2% 5,7% 6,3%

Θεσπρωτία 1,3% 1,9% 6,3% 2,2%

Σέρρες 0,7% 10,8% 6,4% 4,2%

Κεφαλληνία -4,7% 31,4% 6,7% 15,0%

Αιτωλοακαρνανία -4,2% 3,1% 7,7% 4,9%

Αρκαδία -5,0% 15,7% 8,1% 8,6%

Δωδεκάνησα 20,5% -0,6% 9,2% 8,6%

Καστοριά 15,6% 7% 9,3% 3,6%

Κέρκυρα 0,0% 0,0% 9,6% 4,5%

Αχαΐα 0% -0,9% 11,4% 5,6%

186

186

Λέσβος 10,0% 6,7% 11,9% 2,1%

Χαλκιδική 2,4% 8% 12,1% 4,0%

Αθηνών 16,1% 3,2% 12,2% 5,4%

Γρεβενά 11,7% 2,1% 12,5% 4,7%

Πέλλα 4,0% 6,4% 12,6% 3,6%

Θεσσαλονίκη -29,4% 45,2% 13,4% 30,6%

Λακωνία 1,7% 12,7% 14,6% 5,7%

Βοιωτία 6,5% 0,5% 15,5% 6,1%

Λασίθι 11,5% 12,3% 16,0% 2,0%

Κυκλάδες 0% 0% 18,2% 8,6%

Σάμος 0,0% 23,9% 18,5% 10,2%

Ευρυτανία 43,4% 29,8% 18,6% 10,1%

Μαγνησία 23,6% 9,6% 31,1% 8,9%

Ανατολικής Αττικής

-92,8% 46,4% 44,1% 65,1%

Φωκίδα 60,9% 64% 47,7% 7,1%

Σύνολο 1,05% 12,1% 8,4% 4,6%

Σημείωση : Η τυπική απόκλιση αποτελεί μέτρο της διασποράς των τιμών γύρω από τη

μέση τιμή, δηλαδή πως κατανέμονται τα πλεονάσματα - ελλείμματα κάθε Ν.Α. γύρω από

τον μέσο όρο της τριετίας.

Όσον αφορά το μέγεθος του πλεονάσματος – ελλείμματος το 2006, οι Ν.Α.

κατατάσσονται σε τέσσερις ομάδες :

Τρεις (3) Ν.Α. με υψηλό έλλειμμα της τάξης του –7% έως –22%.

Εικοσιδύο (22) Ν.Α. με ελλείμματα – πλεονάσματα της τάξης του 5% που

θεωρούνται φυσιολογικά.

Δεκατρείς (13) Ν.Α. με μέσα πλεονάσματα της τάξης του +5% έως +10%.

Δεκαέξι (16) Ν.Α. με υψηλά πλεονάσματα πάνω από +10% έως +48%.

Συγκεντρωτικά, σαράντα (40) Ν.Α. παρουσιάζουν πλεόνασμα και δεκατέσσερις

(14) έλλειμμα.

Τα υψηλά κυρίως, αλλά και τα μέσα, πλεονάσματα έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση

του ταμειακού υπολοίπου. Ένα μέσο πλεόνασμα είναι δυνατόν να προκύπτει είτε

συγκυριακά είτε ως αποτέλεσμα «σφιχτής» οικονομικής διαχείρισης. Ένα υψηλό

όμως συνήθως υποδεικνύει αδυναμίες απορρόφησης των αντίστοιχων πιστώσεων.

187

187

Στο σύνολο των Ν.Α. καταγράφονται πλεονάσματα ύψους 1,05% (2004), 12,1%

(2005) και 8,4% (2006). Η δημοσιονομική λειτουργία των Ν.Α. δεν δημιουργεί

ελλείμματα στο πλαίσιο του κρατικού προϋπολογισμού, από τον οποίο προέρχονται

τα περισσότερα έσοδά της.

Όσον αφορά την κατανομή των πλεονασμάτων / ελλειμμάτων κάθε Ν.Α. γύρω από

τον μέσο όρο της τριετίας, δηλαδή την σταθερότητα της οικονομικής διαχείρισης,

καταγράφονται τρεις ομάδες :

Σε εικοσιτρείς (23) Ν.Α. η τυπική απόκλιση κυμαίνεται μεταξύ του 0,5% έως 5%,

δηλαδή τα πλεονάσματα ή ελλείμματα που επιτυγχάνει κάθε Ν.Α. έχουν μικρές

διαφορές μεταξύ τους

Σε δεκαοκτώ (18) Ν.Α. η τυπική απόκλιση κυμαίνεται μεταξύ του 5% έως 10%,

δηλαδή τα καταγραμμένα πλεονάσματα / ελλείμματα έχουν μέσες διαφορές

(σχετική αστάθεια).

Στις υπόλοιπες δεκατρείς (13) Ν.Α., η τυπική απόκλιση κυμαίνεται μεταξύ του

10% έως 200%, δηλαδή τα πλεονάσματα ή ελλείμματα κάθε Ν.Α. παρουσιάζουν

μεγάλες διαφορές από έτος σε έτος (αστάθεια οικονομικής διαχείρισης).

Στο σύνολο των Ν.Α. η τυπική απόκλιση φθάνει το 4,6%. Το συνολικό πλεόνασμα

των Ν.Α. σε τριετή βάση παρουσιάζει αξιοσημείωτη σταθερότητα.

Η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση στο σύνολο της παρουσιάζει

πλεονάσματα και σταθερότητα στην οικονομική διαχείριση. Το ένα

τέταρτο εμφανίζει αδυναμίες στην απορρόφηση του προϋπολογισμού

και ένα άλλο 25% ελλείμματα. Τέλος το 25% παρουσιάζει αστάθεια

στην οικονομική του διαχείριση.

188

188

3.στ.5 Σύνολο δαπανών Περιφερειακής Διοίκησης και Νομαρχιακής

Αυτοδιοίκησης

Στον τελευταίο πίνακα έχουν συγκεντρωθεί οι λειτουργικές και επενδυτικές δαπάνες

των Περιφερειών και των Ν.Α. για μία τριετία. Έχει καταγραφεί δηλαδή το

πραγματικό κόστος των 13 περιφερειών και των 57 νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων. Οι

επιχορηγήσεις των Περιφερειών προς τις Ν.Α. έχουν ενσωματωθεί μόνο στις

τελευταίες.

Παρατηρείται ότι το λειτουργικό κόστος και οι επενδύσεις των δύο φορέων το 2004

και το 2005 κινούνταν στα ίδια επίπεδα, ενώ το 2006 το πρώτο προσέγγισε το 45%

και οι δεύτερες το 55% (οι δύο τελευταίες γραμμές του πίνακα). Επίσης οι

λειτουργικές δαπάνες των Ν.Α. είναι γενικά μεγαλύτερες από αυτές των

Περιφερειών.

Δαπάνες 2004 2005 2006 2004 2005 2006

ΔαπάνεςΠεριφερειών

739.055.282 769.254.508 760.271.502 21,3% 22,3% 17,8%

Π.Δ.Ε.(περιφερειακό)

1.111.211.320 1.019.349.758 1.361.583.864 32,0% 29,6% 31,9%

Σύνολο Α΄Περιφέρειες

1.850.266.602 1.788.604.266 2.121.855.366 53,3% 51,9% 50%

Δαπάνες Ν.Α. 806.526.477 766.849.716 978.143.432 23,2% 22,2% 22,9%

Προσωπικό Ν.Α. (μέσω κρατικού

προϋπολογισμού)

350.750.080 431.633.566 414.395.089 10,1% 12,5% 9,7%

Επενδύσεις Ν.Α. 464.728.303 462.141.104 760.106.908 13,4% 13,4% 17,8%

Σύνολο Β΄ Ν.Α. 1.622.004.859 1.660.624.385 2.152.645.429 46,7% 48,1% 50%

Δαπάνες Περιφερειών -

Ν.Α.

3.472.271.461 3.449.228.652 4.274.500.795 100% 100% 100%

Λειτουργικές δαπάνες

1.896.331.838 1.967.737.790 2.152.810.023 54,6% 57,0% 50%

Επενδύσεις Περιφερειών -

Ν.Α.

1.575.939.623 1.481.490.862 2.121.690.773 45,4% 43,0% 50%

Σύνολο 3.472.271.461 3.449.228.652 4.274.500.795 100% 100% 100%

Στον επόμενο πίνακα γίνεται μία προσπάθεια να προσεγγιστεί το κόστος του

προσωπικού των Ν.Α. (μόνιμοι και Ι.Δ.Α.Χ.), με την παραδοχή ότι δεν διαφέρει

αναλογικά από το αντίστοιχο κόστος του προσωπικού των Περιφερειών. Με βάση

189

189

λοιπόν τα στοιχεία του τακτικού προϋπολογισμού για τις Περιφέρειες καταλήγουμε

στις παρακάτω εκτιμήσεις, οι οποίες έχουν μεταφερθεί στην σχετική σειρά

(Προσωπικό Ν.Α. μέσω κρατικού προϋπολογισμού) του προηγούμενου πίνακα :

Αμοιβές προσωπικού 2004 2005 2006

Περιφέρειες : αµοιβές πολιτικών υπαλλήλων (τακτικοί & Ι.Δ.Α.Χ.) σε €

208.563.949 253.619.551 230.938.930

Προσωπικό Περιφερειών (τακτικοί & Ι.Δ.Α.Χ.)

9.731 9.557 9.416

Μέσο κόστος ανά άτομο σε € 21.433 26.538 24.526

Προσωπικό Ν.Α. (τακτικοί & Ι.Δ.Α.Χ.) 16.365 16.265 16.896

Αµοιβές προσωπικού Ν.Α. σε €(μέσο κόστος Χ αριθμό προσωπικού)

350.750.080 431.633.566 414.395.089

3.στ. 5 Μεταφορά αρμοδιοτήτων και πόρων στην Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση

Η μεταφορά αρμοδιοτήτων και πόρων στο νέο περιφερειακό αυτοδιοικητικό θεσμό,

με βάση τη νομοθεσία και το Σύνταγμα, υπόκειται στις εξής παραδοχές :

1) Σε ότι αφορά την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση εκτιμάται ότι θα μεταβιβαστεί το

σύνολο των αρμοδιοτήτων της με τις αντίστοιχες λειτουργικές και επενδυτικές

δαπάνες, καθώς και το σύνολο του προσωπικού της. Άρα απαιτείται να

μεταφερθούν πιστώσεις ύψους 2.152 εκατ. € (στοιχεία 2006). Στο ποσό αυτό δεν

περιλαμβάνονται οι νέες αρμοδιότητες που θα μεταφερθούν στην Ν.Α. με βάση

τις εξαγγελίες του Υπουργού Εσωτερικών και θα ενσωματωθούν στο νέο Κώδικα

Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης.

2) Σε ότι αφορά τις σημερινές Περιφέρειες εκτιμάται ότι θα μεταβιβαστεί το

μεγαλύτερο τμήμα των αρμοδιοτήτων τους και ειδικά αυτό που καλύπτει την

περιφερειακή ανάπτυξη, τις αντίστοιχες περιφερειακές υποδομές (μεταφορές,

υγεία, αγροτικός τομέας κ.α.) και τις λειτουργικές δαπάνες των υπηρεσιών και

φορέων που σχετίζονται με τις προηγούμενες. Με βάση το Σύνταγμα δεν είναι

δυνατόν να μεταβιβαστεί η αρμοδιότητα της άσκησης ελέγχου νομιμότητας στον

πρώτο βαθμό τοπικής αυτοδιοίκησης.

Σε επίπεδο υπηρεσιών, προσωπικού και δαπανών είναι δυνατό να προσεγγίσουμε

τα σχετικά μεγέθη, εφόσον από το σύνολο των πιστώσεων κατά φορέα δαπάνης

190

190

(βλέπε αντίστοιχο πίνακα στο κεφάλαιο «Δαπάνες Περιφερειών) αφαιρεθούν οι

υπηρεσίες διοίκησης και αυτοδιοίκησης, που ασκούν τον έλεγχο νομιμότητας

στους δήμους και στις νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις, ενώ οι υπόλοιπες θα

μεταβιβαστούν στην περιφερειακή αυτοδιοίκηση. Όσον αφορά το περιφερειακό

Π.Δ.Ε. εκτιμάται ότι θα μεταβιβαστεί το σύνολό του.

Άρα λοιπόν με βάση τα δεδομένα του 2006, οι δαπάνες (αρμοδιότητες, προσωπικό,

επενδύσεις) των Περιφερειών και των Ν.Α. που θα μεταφερθούν στην Περιφερειακή

Αυτοδιοίκηση έχουν ως εξής (στρογγυλοποιημένα ποσά) :

Δαπάνες 2006

Δαπάνες Περιφερειακών Υπηρεσιών πλην υπηρεσιών διοίκησης και αυτοδιοίκησης

670.000.000

Περιφερειακό Π.Δ.Ε. 1.362.000.000

Σύνολο δαπανών Περιφερειών 2.032.000.000

Δαπάνες υπηρεσιών και προσωπικού Ν.Α. 1.393.000.000

Επενδύσεις Ν.Α. 760.000.000

Σύνολο δαπανών Ν.Α. 2.153.000.000

Σύνολο δαπανών Περιφερειών - Ν.Α. 4.185.000.000

Συνεπώς για να ασκηθούν οι αρμοδιότητες της Περιφέρειας και της

Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης που θα μεταφερθούν στο νέο θεσμό της

Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, μαζί με το σχετικό προσωπικό, απαιτούνται

τουλάχιστον 4,2 δις €. με δεδομένα του 2006.

Τέλος, όσον αφορά το προσωπικό υπενθυμίζεται ότι με βάση τα στοιχεία του 2007 ανέρχεται σε 27.191 άτομα (17.461 Ν.Α. + 9.730 Περιφέρειες).

191

191

4. Φορολογικοί πόροι και αρμοδιότητες που θα μπορούσαν να μεταφερθούν.

4.α. Ποιοι φόροι μπορούν να μεταφερθούν στην Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση

Η σύνδεση των αρμοδιοτήτων της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης (ΠΑ), με ίδιους

πόρους και η ανάγκη για παροχή κινήτρων σε περιφερειακό επίπεδο, ώστε να

συνδυαστεί η περιφερειακή ανάπτυξη με την αποτελεσματική υλοποίηση των

μεταφερθεισών αρμοδιοτήτων και την αποκέντρωση, οδηγεί άμεσα στο θέμα της

περιφερειακής φορολογικής πολιτικής.

Με βάση τη διεθνή εμπειρία, αλλά και την Ελληνική πραγματικότητα, αναζητούμε

στο κεφάλαιο αυτό τους φόρους που θα μπορούσε να αναλάβει η ΠΑ. Το ερώτημα

που τίθεται είναι ποιοι είναι οι φόροι, που μπορούν να θεσμοθετηθούν ή να

μεταφερθούν από το κεντρικό κράτος στην περιφερειακή αυτοδιοίκηση, τους οποίους

η ΠΑ έχει τη δυνατότητα να διαχειριστεί αποτελεσματικά; Ποια είναι τα κύρια

χαρακτηριστικά τους και τι πρέπει να αποφευχθεί;

Οι φόροι που θα μεταφερθούν στην ΠΑ θα πρέπει να έχουν ορισμένα

χαρακτηριστικά:

Να καλύπτουν τις βασικές αρχές της φορολογικής δικαιοσύνης και ιδιαίτερα της

γεωγραφικής διάστασης της,

Να προσφέρουν επάρκεια εσόδων. Αυτό σημαίνει ότι οι περιφερειακοί φόροι

πρέπει όχι μόνο να καλύπτουν τις σημερινές ανάγκες, αλλά να έχουν μία

δυναμική. Επίσης, το κόστος διαχείρισης τους να είναι μικρό, όπως και το κόστος

συμμόρφωσης των δημοτών στις απαιτήσεις της φορολογίας,

Να προγραμματιστεί το τοπικό φορολογικό σύστημα με τέτοιο τρόπο ώστε να

αποθαρρύνει προσπάθειες εξαγωγής φόρων, φορολογικού ανταγωνισμού ή

αρνητικών μακροοικονομικών επιπτώσεων,

Να έχουν περιφερειακά χαρακτηριστικά ,

Να προωθούν τις οικονομικές δυνατότητες και να αμβλύνουν τις δημοσιονομικές

ανισότητες των περιφερειών

Επομένως, οι φόροι αυτοί θα πρέπει να είναι δυναμικοί, με μικρό διαχειριστικό

κόστος, να μην προκαλούν μεγάλες ανισότητες, ούτε όμως και αντιδράσεις των

192

192

πολιτών και τέλος να εγγυώνται επάρκεια εσόδων, τα οποία με τη σειρά τους να

καλύπτουν τις ανάγκες της ΠΑ για ένα βάθος χρόνου.

4.β. Η φορολογική ελευθερία

Σημαντικό ρόλο στη δυνατότητα της ΠΑ να ασκήσει ανεξάρτητη και αυτόνομη

περιφερειακή πολιτική έχει και η ελευθερία κινήσεων που της παρέχει το φορολογικό

της σύστημα. Σε ένα φορολογικό σύστημα, στο πλαίσιο του οποίου τα πάντα

καθορίζονται από την κεντρική κυβέρνηση, είναι φανερό ότι οι δυνατότητες

παρέμβασης των ΠΑ είναι λιγοστές και ο ρόλος τους περιορίζεται στο να μην

καταστούν ένας διαμεσολαβητικός ή εισπρακτικός μηχανισμός.

Δύο είναι τα βασικά σημεία άσκησης της φορολογικής ελευθερίας: ο καθορισμός της

φορολογικής βάσης και η επιλογή του φορολογικού συντελεστή.

Συνήθως, ο καθορισμός της φορολογικής βάσης βρίσκεται στην αρμοδιότητα του

κεντρικού κράτους. Αυτό συμβαίνει τόσο για την αποφυγή φαινόμενων έντονου

φορολογικού ανταγωνισμού, όσο και για τεχνικούς λόγους. Ο καθορισμός της

φορολογικής βάσης απαιτεί γνώσεις, πληροφορίες, επιστημονική και τεχνική

υποδομή, που ελάχιστες ΠΑ θα μπορούσαν να έχουν. Σε πολλές περιπτώσεις όμως ο

εθνικός νομοθέτης δίνει τη δυνατότητα παρεμβάσεων και επιμέρους διορθωτικών

περιφερειακών πολιτικών από μέρους της ΠΑ.

Η ελευθερία επιλογής του φορολογικού συντελεστή ποικίλλει μεταξύ των

διαφορετικών φόρων. Στο αντίθετο άκρο, είναι πολύ σπάνιο να εντοπιστούν

περιφερειακοί φόροι για τους οποίους οι ΠΑ έχουν πλήρη ελευθερία καθορισμού των

φορολογικών τους συντελεστών. Αυτό συμβαίνει γιατί το περιφερειακό φορολογικό

σύστημα αποτελεί ένα υποσύνολο του εθνικού φορολογικού συστήματος. Συνεπώς,

αστοχίες στο περιφερειακό φορολογικό σύστημα μπορούν να δημιουργήσουν

γενικότερες μακροοικονομικές ανισορροπίες. Η τροφοδότηση των πληθωριστικών

πιέσεων από μία ανεξέλεγκτη αύξηση των φορολογικών συντελεστών των

περιφερειακών φόρων αποτελεί ένα σημαντικό κίνδυνο. Η πιο συνηθισμένη

περίπτωση καθορισμού τοπικού φορολογικού συντελεστή είναι να καθορίζεται από

την κεντρική κυβέρνηση ένα «διάστημα εμπιστοσύνης» ή ένα «πλαφόν», μέσα στο

οποίο πρέπει να κινηθεί η περιφερειακή φορολογική πολιτική.

Σημαντικό στοιχείο στην ελευθερία καθορισμού του τοπικού φορολογικού

συντελεστή αποτελεί και η δυνατότητα καθορισμού μηδενικού συντελεστή ή η

193

193

διακριτική ευχέρεια μη εφαρμογής του σε ορισμένες ΠΑ. Σε γενικές γραμμές, ο

εθνικός νομοθέτης αποφεύγει να δίνει τέτοια διακριτική ευχέρεια. Είναι γνωστό ότι η

φορολογία έχει πολιτικό κόστος. Η αποφυγή του πολιτικού κόστους, εκ μέρους των

τοπικών αρχών, μπορεί να οδηγήσει στη συρρίκνωση των τοπικών φορολογικών

εσόδων και στην εξάρτηση των ΠΑ από τις κρατικές επιχορηγήσεις. Η

υποχρεωτικότητα όμως ή όχι της εφαρμογής ενός περιφερειακού φόρου εξαρτάται

και από τη φύση του φόρου.

Τέλος, ένα πολύ σημαντικό στοιχείο για το περιφερειακό φορολογικό σύστημα είναι

η ύπαρξη αποτελεσματικών τοπικών εισπρακτικών μηχανισμών. Είναι γεγονός ότι

ορισμένους φόρους, για λόγους τεχνικούς και οικονομιών κλίμακας, είναι καλύτερα

να τους διαχειρίζεται η κεντρική διοίκηση. Άλλοι όμως, όπως είναι ο ΦΑΠ, που

έχουν καθαρά τοπικά χαρακτηριστικά, η διεθνής εμπειρία έχει αποδείξει ότι η

διαχείριση τους σε τοπικό επίπεδο είναι περισσότερο αποδοτική και αποτελεσματική.

Για να μπορέσει όμως μία ΠΑ να εισπράττει τα περιφερειακά της φορολογικά έσοδα

θα πρέπει να έχει οργανώσει αποτελεσματικούς εισπρακτικούς μηχανισμούς. Σε

αντίθετη περίπτωση, θα έχει να αντιμετωπίσει ένα πολύ μεγάλο διαχειριστικό κόστος

το οποίο στην πραγματικότητα θα περιορίζει τα φορολογικά έσοδα ή στη χειρότερη

περίπτωση θα καταφύγει σε κεντρικούς εισπρακτικούς μηχανισμούς και με αυτό τον

τρόπο θα παραχωρήσει ένα μέρος της οικονομικής της «ανεξαρτησίας».

Οι φόροι που μπορεί να αναλάβει η ΠΑ θα πρέπει να συνδέονται με τις αρμοδιότητες

της. Να αξιοποιούν οικονομίες κλίμακας, σε σχέση με το τοπικό επίπεδο, αλλά να

είναι αποτελεσματικοί και σε σχέση με τη συγκεντρωτική τους διαχείριση. Να

αντιμετωπίζουν τα ζητήματα του φορολογικού ανταγωνισμού, με χαμηλό κόστος

διαχείρισης και συμμόρφωσης και να προβάλουν και να αξιοποιούν τα περιφερειακά

συγκριτικά πλεονεκτήματα και αναπτυξιακά πρότυπα.

Η περιφερειακή φορολογική πολιτική μπορεί να δώσει λύσεις σε σειρά προβλημάτων,

αδυνατεί όμως να παρέμβει σε θέματα όπως είναι η άμβλυνση των περιφερειακών

ανισοτήτων.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα που μπορεί να προκύψει από την παροχή φορολογικής

ελευθερίας στις αιρετές ΠΑ είναι αυτό του φορολογικού ανταγωνισμού. Για να

γίνουν πιο ελκυστικές οι ΠΑ μειώνουν τους φορολογικούς συντελεστές με

αποτέλεσμα ο ανταγωνισμός αυτός να οδηγεί σε ανεπάρκεια εσόδων.

194

194

Για να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα στις περισσότερες χώρες έχει ενταχθεί στα

κριτήρια κατανομής των κρατικών επιχορηγήσεων η φορολογική προσπάθεια.

Στην Γαλλία για παράδειγμα, χρησιμοποιούνται δείκτες όπως είναι το μέσο

φορολογητέο εισόδημα της δημογραφικής κλίμακας που ανήκει ο δήμος, ή η κατά

κεφαλή φορολογική δύναμη για να προσεγγίσουν την φορολογική προσπάθεια. Η

φορολογική δύναμη υπολογίζεται ως εξής: Λαμβάνονται οι φορολογικοί συντελεστές

του προηγούμενου έτους, για τους τέσσερις άμεσους βασικούς τοπικούς φόρους.

Πολλαπλασιάζονται με την φορολογική βάση του κάθε φόρου ξεχωριστά και το

άθροισμά τους διαιρείται με τον πληθυσμό. Ας υποθέσουμε ότι οι μέσοι φορολογικοί

συντελεστές των τεσσάρων άμεσων γαλλικών τοπικών φόρων, σε εθνικό επίπεδο,

ήταν 11,69% για τον φόρο κατοικίας, 14,15% για τις κτισμένες ιδιοκτησίες, 37,69%

για τις μη κτισμένες ιδιοκτησίες και 13,01% φόρος επιτηδεύματος. Αν σε ένα δήμο

2.000 κατοίκων, οι φορολογικές βάσεις των τεσσάρων αυτών φόρων ήταν 5.000.000,

4.000.000, 1.000.000 και 3.000.000 γαλλικά φράγκα αντίστοιχα η φορολογική

δύναμη ανά κάτοικο είναι ίση με:

[(5000000 Χ 0,1169)+(4000000 Χ 0,1415)+(1000000 Χ 0,3769)+(3000000 Χ

0,1301)]

2000

Η μεταφορά φορολογικών πόρων από το κεντρικό κράτος προς την Περιφερειακή και

Τοπική Αυτοδιοίκηση πάρα πολλές φορές δημιουργεί αμφιβολίες στο κατά πόσο

αυτή η πολιτική είναι πολιτική φορολογικής αποκέντρωσης ή επιχορηγήσεων. Για το

λόγο αυτό παρακάτω γίνεται προσπάθεια να αναπτυχθούν οι σχετικές απόψεις που

εντοπίζονται στη διεθνή βιβλιογραφία.

4.γ. Προβλήματα που προκύπτουν κατά τον καθορισμό της έννοιας των

κρατικών επιχορηγήσεων.

Μέχρι και τα τέλη του προηγουμένου αιώνα, στην διεθνή πρακτική, τα οικονομικά

των ΟΤΑ και του Κεντρικού κράτους εμφανίζονταν από κοινού στον κρατικό

προϋπολογισμό. Στην Γαλλία για παράδειγμα, η πρώτη φορά που τα οικονομικά των

ΟΤΑ “διαχωρίστηκαν” από τον κρατικό προϋπολογισμό ήταν το 1892. Η ενιαία αυτή

παρουσίαση των οικονομικών των δύο διοικητικών βαθμίδων, Τοπικής

Αυτοδιοίκησης και Κεντρικής Διοίκησης, δεν εμπεριείχε καθόλου την έννοια των

επιχορηγήσεων, μεταβιβάσεων ή της οικονομικής βοήθειας από την μία βαθμίδα στην

195

195

άλλη. Τα χρηματοδοτικά προβλήματα που προέκυπταν στην ΤΑ καλύπτονταν

αυτομάτως από τον κρατικό προϋπολογισμό. Με την ανάπτυξη όμως της ΤΑ, την

αύξηση της προσφερόμενης ποιότητας και ποσότητας των τοπικών δημοσίων

υπηρεσιών, την προσπάθεια για “δικαιότερη” κατανομή των πόρων, αλλά και την

οικονομική κρίση, δημιουργήθηκε η ανάγκη οικονομικής βοήθειας ή παροχών προς

τους αδυνατούντες να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους, ή τουλάχιστον στους

ασθενέστερους, οικονομικά ΟΤΑ. Κατά τη διάρκεια του τελευταίου αιώνα έχουν

εμφανιστεί διάφοροι τρόποι οικονομικής βοήθειας, ενίσχυσης, συμμετοχής στα έσοδα

ή τις δαπάνες των ΟΤΑ (ανεξάρτητα βαθμίδας) με χρηματοδοτικά προβλήματα. Ένα

από τα πρώτα θέματα που απασχολούν τους μελετητές των κρατικών επιχορηγήσεων

είναι αν όλοι αυτοί οι τρόποι χρηματοδότησης της παροχής τοπικών δημοσίων

υπηρεσιών, είναι επιχορηγήσεις ή όχι.

Τα σχετικά προβλήματα που προκύπτουν σε θεωρητικό, αλλά και σε εμπειρικό

επίπεδο μπορούν να ταξινομηθούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες: α) στην ανάλυση της

σχέσης μεταξύ οικονομικής βοήθειας και επιχορηγήσεων και β) στην ανάλυση της

σχέσης χρηματικών μεταβιβάσεων που δεν αποτελούν "βοήθεια" και επιχορηγήσεων.

4.γ.1. Σχέση μεταξύ οικονομικής βοήθειας και επιχορηγήσεων.

Το άρθρο 102 παράγραφος 5 του Συντάγματος του Ελληνικού κράτους ορίζει: «Το

Κράτος λαμβάνει τα νομοθετικά, κανονιστικά και δημοσιονομικά μέτρα που

απαιτούνται για την εξασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας και των πόρων που είναι

αναγκαίοι για την εκπλήρωση της αποστολής και την άσκηση των αρμοδιοτήτων των

οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης με ταυτόχρονη διασφάλιση της διαφάνειας κατά τη

διαχείριση των πόρων αυτών. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την απόδοση και κατανομή,

μεταξύ των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, των φόρων ή τελών που καθορίζονται

υπέρ αυτών και εισπράττονται από το Κράτος. Κάθε μεταβίβαση αρμοδιοτήτων από

κεντρικά ή περιφερειακά όργανα του Κράτους προς την τοπική αυτοδιοίκηση

συνεπάγεται και τη μεταφορά των αντίστοιχων πόρων. Νόμος ορίζει τα σχετικά με τον

καθορισμό και την είσπραξη τοπικών εσόδων απευθείας από τους οργανισμούς τοπικής

αυτοδιοίκησης» Από τη βασική, για τα οικονομικά των ΟΤΑ, συνταγματική διάταξη

γίνεται αμέσως εμφανές το πρώτο πρόβλημα καθορισμού της έννοιας των

επιχορηγήσεων. Τα όρια μεταξύ της “των μέτρων που απαιτούνται για την εξασφάλιση

της οικονομικής αυτοτέλειας και των πόρων” και των κρατικών επιχορηγήσεων είναι

δυσδιάκριτα.

196

196

Το πρώτο πρόβλημα που προκύπτει είναι όταν το κεντρικό κράτος εισπράττει μία

φορολογία, τα έσοδα της οποίας τα μεταβιβάζει κατόπιν, εν μέρει ή στο σύνολο τους,

στην ΤΑ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα φόρων που εισπράττονται από την κεντρική

διοίκηση και μεταβιβάζονται στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια Τοπική

Αυτοδιοίκηση είναι οι Κεντρικοί Αυτοτελείς Πόροι (ΚΑΠ). Το ερώτημα που

προκύπτει είναι εάν τα έσοδα αυτά μπορούν να θεωρηθούν κρατικές επιχορηγήσεις

προς την ΤΑ ή όχι. Σύμφωνα με τον R. Hertzog τέτοιου είδους έσοδα διακρίνονται

από τις επιχορηγήσεις ως προς τη χρηματοδοτική τους φύση και το νομικό-

διοικητικό καθεστώς. Αντίθετα, οι R.A. Musgrave και A.M. Polinsky δε βρίσκουν

καμία ουσιαστική διαφορά μεταξύ των επιχορηγήσεων και της συμμετοχής σε

κεντρικούς πόρους.

Ένα δεύτερο πρόβλημα, που προκύπτει σε σχέση με τις διάφορες οικονομικές

βοήθειες που προσφέρει το κεντρικό κράτος στους ΟΤΑ, ανεξαρτήτως βαθμίδας,

είναι οι λεγόμενες “κρυφές” επιχορηγήσεις, που μπορούν να πάρουν τη μορφή

άτοκων ή με επιδότηση επιτοκίου, δανείων. Το ερώτημα συνίσταται στο αν τα δάνεια

αυτά αποτελούν μορφή επιχορήγησης ή όχι. Ένα άτοκο δάνειο αποτελεί οικονομική

βοήθεια, γιατί ο ΟΤΑ δεν αναλαμβάνει το κόστος του τόκου, ενώ αντίθετα το κόστος

αυτό επιφορτίζεται η κεντρική διοίκηση, με τη μορφή απώλειας εσόδων. Τα άτοκα

δάνεια στην χώρα μας είναι μία πολύ συνηθισμένη μορφή οικονομικής βοήθειας της

κεντρικής διοίκησης προς τους ΟΤΑ και μάλιστα, διαχειριζόμενα από το Ταμείο

Παρακαταθηκών και Δανείων, δε χορηγούνται με ιδιαίτερα διαφανή κριτήρια

κατανομής. Η αντιμετώπιση τους δηλαδή μοιάζει με εκείνη των εκτάκτων

επιχορηγήσεων. Παρ' όλα αυτά στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχει ένας πολύ μεγάλος

προβληματισμός και οι περισσότεροι μελετητές παραδέχονται ότι η έρευνα της

σχέσης μεταξύ άτοκων δανείων και επιχορηγήσεων είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη και

δύσκολη υπόθεση. Η επικρατέστερη εντύπωση που διαμορφώνεται, από τις

αναλύσεις για τη φύση των ατόκων ή με επιδότηση επιτοκίου δανείων, είναι ότι αυτά

αποτελούν μία “μη κανονική” βοήθεια προς τους ΟΤΑ και δεν αποτελούν

επιχορήγηση.

Μία τρίτη μορφή “κρυφής” επιχορήγησης, που δημιουργεί πολλές δυσχέρειες, στις

διεθνείς κυρίως συγκρίσεις, είναι οι επιχορηγήσεις σε είδος. Σε ορισμένες χώρες το

κεντρικό κράτος αναλαμβάνει να παράγει και να προσφέρει στην πρωτοβάθμια ή

δευτεροβάθμια ΤΑ ορισμένα έργα υποδομής. Αντίθετα, σε άλλα κράτη παραχωρεί

197

197

την αρμοδιότητα αυτή στους ΟΤΑ και παράλληλα, για την κάλυψη των πρόσθετων

δαπανών που προκύπτουν, κατανέμει επιχορηγήσεις. Η ΤΑ του ενός κράτους, στην

προκειμένη περίπτωση, μπορεί να εμφανίζει λιγότερες επιχορηγήσεις από το άλλο για

την απόκτηση του ίδιου αγαθού με το ίδιο κόστος παραγωγής.

4.γ.2. Σχέση μεταξύ χρηματικών μεταβιβάσεων που δεν αποτελούν “βοήθεια”,

στους ΟΤΑ και επιχορηγήσεων.

Το πρόβλημα σε αυτή την περίπτωση εντοπίζεται στο ποια οικονομική μεταβίβαση

μπορεί να θεωρηθεί οικονομική βοήθεια και ποια όχι. Συνήθως, σα χρηματικές

μεταβιβάσεις που δεν είναι οικονομική βοήθεια θεωρούνται τα έσοδα εκείνα της ΤΑ

που προέρχονται από το κεντρικό κράτος, με τη μορφή συμμετοχής σε φορολογικά

έσοδα ή σαν απόλυτα ποσά, για την αντικατάσταση πόρων των ΟΤΑ, που

καταργήθηκαν ή απορροφήθηκαν από το κεντρικό κράτος. Το κεντρικό κράτος

δηλαδή δεν παρέχει οικονομική βοήθεια στην ΤΑ, αλλά της επιστρέφει αυτά τα οποία

της αφαίρεσε. Η οικονομική ιστορία της ΤΑ στη χώρα μας είναι γεμάτη από τέτοια

παραδείγματα. Η πρώτη φορά που εμφανίστηκε ο λογαριασμός “κρατικές

επιχορηγήσεις” στα οικονομικά των ΟΤΑ, ήταν το 1920 και σαν αντικείμενο είχε την

αντικατάσταση δυναμικών φορολογικών πόρων της ΤΑ. Χαρακτηριστικό επίσης

παράδειγμα από την ελληνική εμπειρία είναι η κατάργηση του τοπικού φόρου

“διαπυλίων” το 1949 και η αντικατάσταση του με “επιχορήγηση” που προέκυπτε από

τη συμμετοχή στα έσοδα του φόρου καπνού κατ’ αρχή και στη συνέχεια με τη

δημιουργία της τακτικής επιχορήγησης. Από την άποψη λοιπόν του υποχρεωτικού

χαρακτήρα αυτών των μεταβιβάσεων, αλλά και της απουσίας της ιδέας της

“βοήθειας”, οι μεταβιβάσεις αυτές από το κεντρικό κράτος προς τη ΤΑ δε θα έπρεπε

να θεωρούνται επιχορηγήσεις. Οι μεταβιβάσεις αυτές θεωρούνται υποχρεωτικές από

το αίσθημα δικαίου. Αφού η κεντρική διοίκηση αφήρεσε οικονομικούς πόρους, είναι

υποχρεωμένη να τους αντικαταστήσει. Η εμπειρία όμως, ελληνική και διεθνής,

δείχνει ότι η κεντρική διοίκηση δεν έχει συνήθως αυτό το αίσθημα δικαίου και δεν

αισθάνεται καθόλου υποχρεωμένη στην διαρκή αντικατάσταση των πόρων αυτών.

Στη χώρα μας, για παράδειγμα, οι πρώτες “επιχορηγήσεις” που παραχωρήθηκαν, ήταν

σε σταθερά ποσά, τα οποία με τον πληθωρισμό και την αύξηση των “αναγκών” της

ΤΑ, σε μικρό χρονικό διάστημα δεν κάλυπταν παρά ένα μικρό μόνο ποσοστό από τα

απολεσθέντα έσοδα. Οι ΟΤΑ πολύ σύντομα όχι μόνο έχαναν τα έσοδα τους, αλλά δεν

είχαν καν τη δυνατότητα, στις περισσότερες περιπτώσεις, να αντεπεξέλθουν ούτε στις

198

198

βασικές συμβατικές τους υποχρεώσεις. Έχοντας λοιπόν άμεση ανάγκη “βοήθειας”

προσέτρεχαν στο κεντρικό κράτος. Παρατηρείται δηλαδή το φαινόμενο η ΚΔ, καθώς

δεν αισθάνεται καμία “υποχρέωση” για την παραχώρηση αυτών των

“επιχορηγήσεων”, όταν τελικά τις παρέχει το κάνει, κατόπιν πολιτικών πιέσεων, τις

περισσότερες φορές, με σκοπό την βοήθεια των αδυνατούντων να εκπληρώσουν τις

υποχρεώσεις τους ΟΤΑ. Στην πράξη οι οικονομικές αυτές μεταβιβάσεις έχουν

αποκτήσει όλα τα χαρακτηριστικά των επιχορηγήσεων.

Για να γίνει δυνατή η μελέτη, η ανάλυση και ο ρόλος των επιχορηγήσεων θα πρέπει

να καθοριστούν κάποια όρια μεταξύ των επιχορηγήσεων και όλων των

προαναφερθέντων οικονομικών μεγεθών και χρηματικών μεταβιβάσεων. Ο

εννοιολογικός προσδιορισμός του όρου “επιχορήγηση”, καθώς και ορισμένες

παραδοχές χρήσης του, κρίνεται απαραίτητος πριν από οποιαδήποτε ανάλυση ή

διερεύνηση.

Το πρόβλημα του καθορισμού της έννοιας των επιχορηγήσεων παραμένει. Διεθνείς

οργανισμοί, όπως ο ΟΟΣΑ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, για να μπορούν να

προχωρήσουν σε συγκρίσεις μεταξύ των διαφόρων κρατών κατέληξαν σε ορισμένους

κανόνες που καθορίζουν τα όρια κυρίως μεταξύ των επιχορηγήσεων και των

φορολογικών εσόδων που εισπράττονται από μία ανώτερη διοικητική βαθμίδα και

κατανέμονται σε μία κατώτερη. Το βασικό κριτήριο, κατά τους οργανισμούς αυτούς,

είναι το ποιος αποφασίζει για τον φορολογικό συντελεστή, την φορολογική βάση και

τελικά το ύψος των φορολογικών εσόδων. Όταν εκείνος που αποφασίζει είναι η

ανώτερη διοικητική βαθμίδα, τα ποσά που λαμβάνει η κατώτερη διοικητική βαθμίδα

θεωρούνται επιχορήγηση. Αντίθετα, αν η απόφαση είναι έργο της κατώτερης

βαθμίδας, γίνεται από κοινού μεταξύ των δύο βαθμίδων ή κατόπιν εξουσιοδότησης,

τα ποσά αυτά θεωρούνται έσοδα της κατώτερης βαθμίδας.

Οι κανόνες που τίθενται από τον ΟΟΣΑ και το ΔΝΤ δίνουν λύση μόνο στην σχέση

φορολογικών εσόδων και επιχορηγήσεων. Οι “κρυφές” επιχορηγήσεις, ή oi

επιχορηγήσεις που δε θεωρούνται “βοήθεια” είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστούν και

να καθοριστούν σε διεθνές επίπεδο .

Όπως τονίστηκε και στο εισαγωγικό σημείωμα οι φόροι που μπορούν να

μεταφερθούν από το κεντρικό κράτος στην αιρετή ΠΑ με τη μία ή άλλη μορφή είναι

οι φόροι εισοδήματος, o ΦΠΑ και το ενιαίο τέλος ακινήτων. Οι δύο πρώτοι φόροι και

199

199

λόγω του ότι τα φορολογικά τους έσοδα παρουσιάζουν πολύ μεγάλη χωρική

συγκέντρωση και διότι εμφανίζουν οικονομίες κλίμακας που αξιοποιούνται καλύτερα

σε εθνικό επίπεδο προτείνεται να χρησιμοποιηθούν ως πόροι που θα χρηματοδοτούν

το καλάθι των ΚΑΠ της αιρετής ΠΑ. Η Ελληνική ΤΑ, πρωτοβάθμια και

δευτεροβάθμια έχει πλέον πλούσια εμπειρία από τη χρήση αυτών των φορολογικών

εσόδων ως χρηματοδοτικών πόρων των κρατικών επιχορηγήσεων.

Το ενιαίο τέλος ακινήτων είναι ένας νέος φόρος ο οποίος ακόμα δεν έχει εφαρμοστεί.

Από αυτή την άποψη είναι πολύ σημαντικό να διερευνηθεί γιατί ανάλογοι φόροι

χρηματοδοτούν δευτεροβάθμιες και περιφερειακές Αυτοδιοικήσεις στην Ευρώπη,

όπως εντοπίστηκε στη διεθνή βιβλιογραφία, καθώς επίσης και ποια είναι τα

πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του.

4.δ.Φόρος Ακίνητης Περιουσίας

4.δ.1. Γενικά χαρακτηριστικά

Σύμφωνα με το Ν. Τάτσο (1987) οι φόροι ακίνητης περιουσίας είναι ειδικοί φόροι

κατοχής περιουσίας που επιβάλλονται μόνο στα ακίνητα. Ο σημαντικότερος λόγος

για την επιβολή τους είναι ότι το φορολογικό σύστημα γίνεται δικαιότερο, καθώς η

κατοχή της περιουσίας αποτελεί έναν από τους βασικότερους δείκτες φοροδοτικής

ικανότητας. Παράλληλα, οι φόροι ακίνητης περιουσίας λειτουργούν ως ελεγκτικοί

φόροι για τη φορολογία του εισοδήματος. Τα ακίνητα συχνά αποτελούν μία από τις

αποδοτικότερες μορφές επένδυσης, ενώ η επιβολή ενός φόρου περιουσίας θα

διευκόλυνε σημαντικά τη φορολόγηση του εισοδήματος από οικοδομές. Επιπλέον,

με την επιβολή φόρου στην ακίνητη περιουσία οι αρχές αποκτούν πληροφορίες για

την εξέλιξη του εισοδήματος από άλλες πηγές, με αποτέλεσμα τη γενικότερη μείωση

της φοροδιαφυγής. Η βάση πάνω στην οποία υπολογίζεται ο φόρος δε μεταβάλλεται

ανάλογα με τις βραχυχρόνιες διακυμάνσεις της οικονομικής δραστηριότητας και

κατά συνέπεια τα έσοδα είναι εύκολο να προβλεφθούν, φτάνοντας συχνά σε αρκετά

υψηλά επίπεδα. Επομένως, οι φόροι στην ακίνητη περιουσία είναι ιδιαίτερα

σημαντικοί για την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Ένα άλλο πλεονέκτημα τους είναι ότι

μπορούν να επηρεάσουν τόσο το πρότυπο αστικής ανάπτυξης, όσο τον τρόπο και το

βαθμό αξιοποίησης της γης. Συνεπώς, οι φόροι στην ακίνητη περιουσία μπορούν να

σχεδιασθούν κατά τέτοιο τρόπο ώστε να ασκούν πίεση στους ιδιοκτήτες ακινήτων, με

στόχο την εκμετάλλευση ή την πώληση αναξιοποίητης γης και κτιρίων, τη

200

200

συγκράτηση των τιμών των ακινήτων, αλλά και ο περιορισμός της κερδοσκοπίας.

Τέλος, ένα ακόμη πλεονέκτημα των φόρων ακίνητης περιουσίας είναι ότι επειδή

επιβάλλονται στην κατοχή ακινήτων και όχι στην τρέχουσα οικονομική προσπάθεια

δεν ασκούν αρνητική επίδραση στα κίνητρα για εργασία.

Όμως, οι φόροι ακίνητης περιουσίας έχουν και μειονεκτήματα. Ένα από τα

σημαντικότερα είναι ότι δε λαμβάνουν υπόψη τη φοροδοτική ικανότητα που

δημιουργούν τα κινητά ή άυλα περιουσιακά στοιχεία. Επομένως δεν επιβαρύνουν το

ίδιο τους φορολογούμενους που έχουν περιουσία της ίδιας ακριβώς συνολικής αξίας,

αλλά διαφορετικής σύνθεσης ή επιβαρύνουν περισσότερο τους φορολογούμενους

που έχουν μικρότερη συνολική περιουσία από άλλους, επειδή η περιουσία των

πρώτων αποτελείται κυρίως από ακίνητα και των δεύτερων από κινητά. Όσον αφορά

στις επιχειρήσεις, οι ανάγκες τους για γη, κτίρια και άλλες εγκαταστάσεις

εξαρτώνται από τα προϊόντα που παράγουν ή εμπορεύονται, αλλά και την τεχνολογία

που χρησιμοποιούν, και κατά συνέπεια το μέγεθος της ακίνητης περιουσίας τους δεν

έχει σχέση με την οικονομική τους κατάσταση. Αδικίες όμως από την επιβολή των

φόρων μπορούν να προκληθούν και για άλλους λόγους. Για παράδειγμα, σε

ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. συνταξιούχοι) τα ακίνητα των φορολογούμενων μπορεί

να αντανακλούν την προηγούμενη οικονομική τους κατάσταση και όχι την τωρινή.

Επιπλέον, ακίνητα που είναι του ίδιου μεγέθους και ποιότητας μπορεί να έχουν

διαφορετική αξία και κατά συνέπεια να φορολογούνται διαφορετικά επειδή

βρίσκονται σε άλλες περιοχές. Το καλύτερο παράδειγμα αποτελούν τα ακίνητα στις

μεγάλες πόλεις, στους παραδοσιακούς οικισμούς και στους τόπους παραθερισμού, τα

οποία είναι συνήθως ακριβότερα. Οι φορολογούμενοι που κατοικούν στα μέρη αυτά

αναγκάζονται να πληρώνουν περισσότερο φόρο από ότι θα πλήρωναν αλλού, ακόμα και

αν δεν υπάρχουν διαφορές στο εισόδημα, στο μέγεθος της κατοικίας και στην ποιότητα

της κατασκευής. Αν ληφθεί υπόψη ότι οι φόροι στην ακίνητη περιουσία επιβάλλονται

συνήθως με αναλογικούς συντελεστές και ότι οι χαμηλότερες εισοδηματικές τάξεις έχουν

μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας τους σε ακίνητα, σε σχέση με τις υψηλές

εισοδηματικές τάξεις, η φορολογία της ακίνητης περιουσίας εισάγει ένα στοιχείο

αντίστροφης προοδευτικότητας στο φορολογικό σύστημα. Αμφιβολίες επίσης υπάρχουν

για το αν το βάρος το φέρουν τελικά οι ιδιοκτήτες ή το μετακυλύουν στους

ενοικιαστές.

201

201

Πολιτικά, υπάρχει πολύ μεγαλύτερη ευαισθησία για τους φόρους στην ακίνητη

περιουσία από ότι για πάρα πολλούς άλλους φόρους. Ένας κύριος λόγος είναι ότι η

πληρωμή τους είναι ιδιαίτερα εμφανής, αφού δεν κρύβονται σε κάποια τιμή, όπως

κρύβονται οι έμμεσοι φόροι, ούτε παρακρατούνται από το μισθό, όπως συμβαίνει σε

μεγάλο βαθμό με το φόρο εισοδήματος. Ένας ακόμη λόγος είναι η χαμηλή εισοδηματική

ελαστικότητα των εσόδων. Η αξία των ακινήτων δεν αυξάνει σύμφωνα με την αύξηση

της οικονομικής δραστηριότητας. Επιπλέον, η αύξηση της αξίας των ακινήτων δεν

σημαίνει και ταυτόχρονη αύξηση της φορολογικής βάσης, γιατί για την αναπροσαρμογή

της φορολογητέας αξίας πρέπει να ληφθεί κάποια πολιτική απόφαση. Στις ΗΠΑ και σε

ορισμένες χώρες της Λατινικής Αμερικής η φορολογητέα αξία των ακινήτων

αναπροσαρμόζεται σύμφωνα με τον πληθωρισμό. Συνήθως όμως δε συμβαίνει αυτό, αλλά

οι τιμές των ακινήτων αναθεωρούνται κατά τακτές χρονικές περιόδους. Έτσι, για να

μπορούν τα έσοδα να καλύπτουν τις ίδιες δαπάνες, πρέπει στο διάστημα που

μεσολαβεί μεταξύ των αναθεωρήσεων να αποφασισθεί αύξηση των συντελεστών.

Είναι χαρακτηριστικό ότι μελέτη της Διεθνούς Τράπεζας που εξέτασε την

εισοδηματική ελαστικότητα των φόρων περιουσίας, κατέληξε ότι σε καμία από τις

περιπτώσεις, οι οποίες περιλήφθηκαν στη μελέτη, η πραγματική αύξηση των εσόδων

δεν ακολούθησε την αύξηση του εισοδήματος. Αποτέλεσμα της ανελαστικότητας

αυτής του φόρου είναι, ότι σε όλες σχεδόν τις χώρες, τα έσοδα που αποδίδει να

μειώνονται ως ποσοστό των συνολικών φορολογικών εσόδων. Τέλος, οι φόροι στην

ακίνητη περιουσία μπορεί να αποθαρρύνουν τις επενδύσεις σε ακίνητα. Ο βαθμός

όμως στον οποίο θα επηρεασθούν οι επενδύσεις εξαρτάται από την επίπτωση του

φόρου, τη φορολογική επιβάρυνση των ακινήτων σε σχέση με την επιβάρυνση άλλων

περιουσιακών στοιχείων, την απόδοση τους σε σχέση με την απόδοση άλλων

επενδύσεων και από τον τρόπο με τον οποίο δαπανώνται τα έσοδα.

Όσον αφορά στη διαχείριση, οι φόροι στην ακίνητη περιουσία συνεπάγονται πολύ

χαμηλότερο δημοσιονομικό και κοινωνικό κόστος, από ότι οι γενικότεροι φόροι

περιουσίας. Επίσης, δεν εμφανίζουν τα προβλήματα που έχουν οι φόροι στα κέρδη και

στις συναλλαγές, μιας και η γη και τα κτίρια δεν μπορούν να αποκρυφτούν, αλλά

αντίθετα εντοπίζονται πολύ εύκολα. Η εκτίμηση της φορολογικής βάσης είναι,

συγκριτικά με άλλους φόρους, εύκολη, γιατί γίνονται πολλές συναλλαγές στα

ακίνητα και έτσι μπορούν να βρεθούν συγκριτικά στοιχεία. Όμως, για τον ακριβή

προσδιορισμό της αξίας των ακινήτων απαιτείται προσωπικό με εξειδικευμένες

202

202

γνώσεις που να είναι ικανοποιητικό σε αριθμό, ώστε να μπορεί να εκτιμήσει την αξία

όλων των ακινήτων και ταυτόχρονα αρκετά έντιμο, ώστε να μπορεί να αντισταθεί

στις πιέσεις και στα διάφορα άλλα μέσα επηρεασμού των αποφάσεων που μπορεί να

προκληθούν λόγω της επαφής του με τους φορολογούμενους. Σε ορισμένες χώρες,

ακόμα και όταν ο φόρος ανήκει στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, για να περιορισθούν τα

μειονεκτήματα αυτά, τη διαχείριση αναλαμβάνει η Κεντρική Διοίκηση. Με τον τρόπο

αυτό επιδιώκεται η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη χρησιμοποίηση εξειδικευμένων

εκτιμητών, ενώ παράλληλα απαλλάσσεται η διαδικασία της βεβαίωσης από τοπικές

πολιτικές πιέσεις. Επιπλέον, παρέχονται ενιαία πρότυπα εκτίμησης που μπορεί να

είναι επιθυμητά αν η αξία των ακινήτων λαμβάνεται υπόψη για την κατανομή των

κρατικών επιχορηγήσεων. Αλλά και στο επίπεδο της Κεντρικής Διοίκησης υπάρχει

συχνά έλλειψη ειδικών εκτιμητών, ενώ οι διάφορες άλλες δυσκολίες και το υψηλό

κόστος περιορίζουν τόσο την ακρίβεια όσο και τη συχνότητα των επανεκτιμήσεων. Για το

λόγο αυτό συχνά χρησιμοποιούνται απλά αντικειμενικά κριτήρια που προσδιορίζουν,

ανάμεσα σε άλλα, την αξία των ακινήτων ανάλογα με την τοποθεσία στην οποία

βρίσκονται, τη χρήση τους, το εμβαδόν ή την ποιότητα κατασκευής τους.

4.δ.2. Ο φόρος ακίνητης περιουσίας ως τοπικός- περιφερειακός φόρος2

Ο φόρος ακίνητης περιουσίας είναι ίσως ο πλέον κατάλληλος φόρος για την Τοπική και

την περιφερειακή Αυτοδιοίκηση. Ικανοποιεί από τη φύση του το κριτήριο της

τοπικότητας και εμφανίζει ελάχιστα προβλήματα από αυτά που σχετίζονται με την

τοπική- περιφερειακή φορολογία. Η φορολογική βάση, το γεγονός δηλαδή ότι η ακίνητη

περιουσία, δεν μπορεί να φύγει έξω από την περιοχή έχει σαν αποτέλεσμα ότι οι ΟΤΑ και

των δύο βαθμίδων να μπορούν να ασκήσουν με ασφάλεια τη φορολογική τους εξουσία.

Επίσης, η κατοχή ακίνητης περιουσίας είναι δύσκολο να αποκρυφτεί, κάτι που δεν ισχύει

με τις βάσεις των άλλων φόρων. Επομένως, αν η διαχείριση του φόρου είναι ικανο-

ποιητική, περιορίζονται στο ελάχιστο οι δυνατότητες για φοροδιαφυγή. Οι συντελεστές

του φόρου μπορούν να διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή, χωρίς ωστόσο να υπάρχει

σοβαρός κίνδυνος μετακίνησης της φορολογικής βάσης σε περιοχές με χαμηλούς

συντελεστές, όπως συμβαίνει στις περιπτώσεις του φόρου εισοδήματος και κατανάλωσης.

Για να πωλήσουν οι κάτοχοι ακινήτων την περιουσία τους και να εγκατασταθούν σε

περιοχές με χαμηλότερη φορολογία πρέπει η διαφορά στους συντελεστές να είναι μεγάλη

και να είναι βέβαιο ότι η διαφορά αυτή θα διατηρηθεί. Εξ' άλλου, ακόμα και αν υπάρχουν

2 Από το ίδιο (Ν. Τάτσος 1987)

203

203

σημαντικές διαφορές στους συντελεστές μεταξύ των ΟΤΑ, υπάρχουν τρόποι που

εξασφαλίζουν ίση συνολική φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίας σε όλη τη

χώρα. Δεν υπάρχουν σοβαρά προβλήματα διαχείρισης για την πληρωμή του φόρου

απευθείας στους ΟΤΑ και δεν προκαλούνται διενέξεις μεταξύ τους γιατί είναι σαφές

ποιος είναι αρμόδιος για την είσπραξη των εσόδων.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό του φόρου, που τον κάνει κατάλληλο για την Τοπική και την

Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση, είναι ότι τα έσοδα που αποδίδει μπορούν να προβλεφθούν

εύκολα καθώς η αξία της φορολογητέας περιουσίας είναι γνωστή. Σε περιόδους όμως

πληθωρισμού οι ΟΤΑ για να διατηρήσουν τα έσοδα τους σε πραγματικές τιμές θα πρέπει

να αυξήσουν τους συντελεστές ή να επανεκτιμήσουν τη φορολογική βάση.

Το σημαντικότερο όμως πλεονέκτημα του φόρου ακίνητης περιουσίας είναι ότι

θεωρείται το καταλληλότερο μέσο για να χρεωθούν οι δημότες τις υπηρεσίες που τους

παρέχονται. Δηλαδή, ο φόρος ακίνητης περιουσίας μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί την

τιμή που πληρώνουν οι δημότες για τις υπηρεσίες που τους παρέχει η Τοπική

Αυτοδιοίκηση. Για το λόγο αυτό, ο φόρος στην ακίνητη περιουσία θεωρείται ότι

λειτουργεί ως ένα υπερτέλος το οποίο ικανοποιεί τις αρχές της δικαιοσύνης και δεν έχει

πολλά από τα μειονεκτήματα των άλλων τελών. Επειδή πολλές από τις υπηρεσίες που

παρέχουν οι ΟΤΑ έχουν άμεση σχέση με την ακίνητη περιουσία (δρόμοι, πάρκα,

πεζοδρόμια κλπ.) το ύψος του φόρου αντανακλά το επίπεδο των υπηρεσιών αυτών.

Παράλληλα, η αύξηση της αξίας των ακινήτων οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα έργα και

στις υπηρεσίες που παρέχουν οι ΟΤΑ. Επομένως, η υποδομή που παρέχεται δημιουργεί

το δικό της ταμείο αυτοχρηματοδότησης και η κοινότητα ανακτά το μέρος της αύξησης

στην αξία των ακινήτων που έχει προκαλέσει η ίδια. Η λειτουργία αυτή του φόρου

διευκολύνει τους φορολογούμενους να διαπιστώσουν την άμεση σχέση που υπάρχει

μεταξύ της πληρωμής του φόρου και της δαπάνης για τις υπηρεσίες που τους παρέχονται.

4.ε. Αρμοδιότητες που θα μπορούσαν να μεταφερθούν στην αιρετή ΠΑ

Η αιρετή ΠΑ δε δημιουργείται απλώς για να μεταφερθούν το σύνολο ή μέρος των

σημερινών αρμοδιοτήτων της ΝΑ και των περιφερειών. Η δικαιολογητική βάση για

τη δημιουργία της αιρετής Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, σε οικονομικό

τουλάχιστον επίπεδο, είναι οι αναπτυξιακές ανάγκες και προοπτικές.

Με βάση τα παραπάνω η βασική αρμοδιότητα που πρέπει να μεταφερθεί στην ΠΑ

είναι η «ανάπτυξη». Ο όρος ανάπτυξη περιλαμβάνει το ολοκληρωμένο σύστημα

204

204

περιφερειακής ανάπτυξης. Η αιρετή ΠΑ θα πρέπει να έχει σημαίνοντα ρόλο τόσο

στον προγραμματισμό, διαχείριση, υλοποίηση και έλεγχο των ΠΕΠ όσο και σε

αναπτυξιακά θέματα και θεσμούς .

Ως νέες αναπτυξιακές αρμοδιότητες της ΠΑ, επιπλέον αυτών που έχουν η

νομαρχιακή αυτοδιοίκηση και οι περιφέρειες, προτείνουμε, με βάση και τη διεθνή

εμπειρία:

α) τη χωροταξία και τις πολιτικές γης. Ιδιαίτερο ρόλο σε αυτή την περίπτωση θα

μπορούσαν να παίξουν περιφερειακές τράπεζες γης, οι οποίες θα συνδράμουν όχι

μόνο στο αναπτυξιακό έργο της ΠΑ, αλλά μπορούν να αξιοποιηθούν και στην

περίπτωση που χρειαστούν ανταποδοτικά οφέλη. Σημαντική επίσης αρμοδιότητα, που

θα μπορούσε να μεταφερθεί και την έχουν οι περισσότερες ευρωπαϊκές ΠΑ, είναι η

χωροθέτηση και διαχείριση πόλων οικονομικής ανάπτυξης όπως είναι τα τεχνολογικά

πάρκα, τεχνοπόλεις, βιομηχανικές περιοχές κλπ. Το πρόβλημα που θα ρέπει να

διερευνηθεί είναι η συνταγματικότητα της μεταφοράς χωροτακτικών αρμοδιοτήτων

στην αυτοδιοίκηση.

β) τη διαχείριση των υδατικών πόρων σε επίπεδο απορροής λεκανών,

γ) τη διαχείριση στερεών αποβλήτων στο επίπεδο περιφερειακού προγραμματισμού

και τη διαχείριση και λειτουργία, για παράδειγμα, εργοστασίων θερμικής

επεξεργασίας, τα μεγέθη των οποίων είναι απαγορευτικά για την πρωτοβάθμια

αυτοδιοίκηση,

δ) τη διαχείριση των προστατευομένων περιοχών και ιδιαίτερα των περιοχών αυτών

που έχουν χαρακτηριστεί regional parks και

ε) κοινωνικές και πολιτιστικές παρεμβάσεις στο επίπεδο του περιφερειακού

σχεδιασμού.

5. Πρόβλεψη εξέλιξης οικονομικών μεγεθών

5.α. Εξειδίκευση Οικονομετρικού Υποδείγματος

5.α.1. Το Υπόδειγμα της Μερικής Προσαρμογής.

Η προσαρμογή στο επιθυμητό, ή σχεδιαζόμενο, ύψος των φορολογικών εσόδων

φυσικών και νομικών προσώπων σε μια δεδομένη μεταβολή ακαθάριστου εγχώριου

προϊόντος, δεν είναι στιγμιαία αλλά συνήθως εκδηλώνεται με κάποια χρονική

205

205

υστέρηση, δηλαδή αφού μεσολαβήσει ένα χρονικό διάστημα από τη στιγμή που

μεταβάλλεται το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, ή το ύψος του τακτικού

προϋπολογισμού. Το επιθυμητό, ή σχεδιαζόμενο, ύψος των φορολογικών εσόδων

(δηλαδή η μακροχρόνια τιμή ισορροπίας) μπορεί να περιγραφεί με τη παρακάτω

συνάρτηση σταθερής ελαστικότητας3.

και σε λογαριθμική μορφή

όπου Υt* σχεδιαζόμενο ύψος φορολογικών εσόδων (φορολογία φυσικών ή

νομικών προσώπων κατά περίπτωση)

Χt ακαθάριστο εγχώριο προϊόν ή ύψος τακτικού προϋπολογισμού.

Ο μηχανισμός σύμφωνα με τον οποίο το σχεδιαζόμενο ύψος των φορολογικών

εσόδων φυσικών και νομικών προσώπων Υt προσαρμόζεται προς το επίπεδο

μακροχρόνιας ισορροπίας Υt*, περιγράφεται από την ακόλουθη συνάρτηση

προσαρμογής:

Λογαριθμίζοντας την ανωτέρω σχέση

και μετά την εκτέλεση των πράξεων προκύπτει4:

επιλύοντας δε ως προς yt* προκύπτει

Πιο συγκεκριμένα, το σχεδιαζόμενο ύψος των φορολογικών εσόδων φυσικών

και νομικών προσώπων διαμορφώνεται μακροχρόνια στο επίπεδο Υt* ενώ Υt είναι οι

παρατηρούμενες τιμές του φαινομένου την χρονική στιγμή t. Επιπλέον υποτίθεται ότι

3 Παρατηρούμε ότι η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την ζητούμενη ποσότητα είναι

σταθερή και ίση με τον εκθέτη β1.

4 Με μικρά γράμματα συμβολίζονται οι λογάριθμοι των μεταβλητών.

206

206

η μακροχρόνια τιμή ισορροπίας είναι συνάρτηση του εξωγενώς διαμορφούμενου

κατά περίπτωση ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος ή του ύψους του τακτικού

προϋπολογισμού Χt, η οποία είναι της μορφής

ή χρησιμοποιώντας για ευκολία τον συμβολισμό των μικρών γραμμάτων

.

Καθώς έχει θεωρηθεί ότι ισχύει το υπόδειγμα της μερικής προσαρμογής ισχύει

.

Αν αντικατασταθεί η μακροχρόνια τιμή ισορροπίας yt* (εκφρασμένη σε λογαρίθμους)

της προηγούμενης σχέσης στην τελευταία εξίσωση (2), τότε προκύπτει η

συναρτησιακή μορφή ενός υποδείγματος μερικής προσαρμογής.

όπου a* = γlnβ0

β* = γβ1

ut* = γut + εt

Το παραπάνω υπόδειγμα της μερικής προσαρμογής, εφόσον ικανοποιούνται οι

κλασσικές οικονομετρικές υποθέσεις για τους στοχαστικούς όρους ut, εt και το δείγμα

είναι μεγάλο, μπορεί να εκτιμηθεί με τη μέθοδο των ελαχίστων τετραγώνων.

Σύμφωνα με τα προηγούμενα η βραχυχρόνια συνάρτηση φορολογικών εσόδων που

πρόκειται να εκτιμηθεί οικονομετρικά:

Στην παραπάνω εξίσωση έχει υποτεθεί, μέσω του μηχανισμού προσαρμογής ότι η

πραγματοποιούμενη μεταβολή στο σχεδιαζόμενο ύψος των φορολογικών εσόδων

φυσικών και νομικών προσώπων είναι ένα σταθερό ποσοστό. Από την κάθε

βραχυχρόνια συνάρτηση φορολογικών εσόδων για τα φυσικά και για τα νομικά

πρόσωπα μπορεί να υπολογιστούν, μέσω των σχέσεων ανάμεσα στους συντελεστές

των δυο παραπάνω συναρτήσεων και οι συντελεστές της μακροχρόνιας συνάρτησης

που περιγράφει το σχεδιαζόμενο ύψος των φορολογικών εσόδων φυσικών και

νομικών προσώπων αντίστοιχα.

207

207

5.β. Περιγραφική Ανάλυση των Στοιχείων.

Στα παρακάτω διαγράμματα παρουσιάζουμε, για τα έτη 1960-2006, την διαχρονική

πορεία των βασικών μεταβλητών του υποδείγματος που παρουσιάσαμε σε σταθερές

τιμές του έτους 2007.

ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΤΟ ΦΟΡΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ

Στο παραπάνω διάγραμμα παρατηρούμε την αυξητική τάση των Φορολογικών

Εσόδων του Φόρου Εισοδήματος Φυσικών προσώπων για τα τελευταία 47 χρόνια

(1960-2006). Παρατηρούμε ότι κατά το παραπάνω διάστημα τα φορολογικά έσοδα

αυξάνονται αλλά γύρω στο 1991-93 υπάρχει μια απότομη μείωση για τρία

συνεχόμενα έτη, 1991-1993 ενώ μετά συνεχίσει να αυξάνεται μέχρι το 1999 με πιο

απότομη κλίση. Αυτή η διαρθρωτική μεταβολή μπορεί να οφείλεται σε διάφορους

πολιτικό-οικονομικούς παράγοντες της περιόδου εκείνης. Συγκεκριμένα, το έτος 1992

έχουμε το μεγαλύτερο ποσοστό μείωσης των εσόδων για το διάστημα αναφοράς που

φτάνει δηλαδή το 17,07%. Η μεγαλύτερη αύξηση των φορολογικών εσόδων έγινε το

1977 όπου αυξήθηκαν κατά 26,56% . Στο πίνακα 1 βλέπουμε ότι η μέση ετήσια

αύξηση των φορολογικών εσόδων τη περίοδο 1960-2006 είναι περίπου 7,23%.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1. Φ.Ε.Φ.ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010

ΕΤΗ

Φ.Ε

.Φ.Φ

ΥΣ

ΙΚΩ

Ν Π

ΡΟ

ΣΩ

ΠΩ

Ν

Φ.Ε.Φ.ΦΥΣΙΚΩΝ

208

208

ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΤΟ ΦΟΡΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΝΟΜΙΚΩΝ

ΠΡΟΣΩΠΩΝ

Το παραπάνω διάγραμμα μας δείχνει την αυξητική τάση που παρουσιάζουν τα

φορολογικά έσοδα από φόρο νομικών προσώπων από το 1960-2000 και όπως είναι

φανερό διαφέρει ποιοτικά κατά πολύ από το αντίστοιχο των φυσικών προσώπων. Για

40 χρόνια περίπου η τάση των φορολογικών εσόδων θα μπορούσε να περιγραφεί από

μια εκθετική καμπύλη. Ο μέγιστος ρυθμός αύξησης παρατηρείται το 1972 όπου

είχαμε αύξηση 144%. Από το 2000 και μέχρι τις μέρες μας τα φορολογικά έσοδα από

φόρους νομικών προσώπων βαίνουν μειούμενα γεγονός που ίσως αντικατοπτρίζει τις

προσπάθειες των τελευταίων ετών για κίνητρα στις επιχειρήσεις μέσω της μείωσης

των φορολογικών συντελεστών επί των κερδών. Παρόλη τη συνεχόμενη μείωση τη

δεκαετία που διανύουμε το μεγαλύτερο ποσοστό μείωσης εμφανίζεται το 1983 όπου

τα έσοδα μειώθηκαν σχεδόν κατά 40%. Ο μέσος ρυθμός αύξησης της σειράς όπως

βλέπουμε από το πίνακα 1 είναι 9,68%.

ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΙΟΝ

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2. Φ.Ε.Φ.ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010

ΕΤΗ

Φ.Ε

.Φ. Ν

ΟΜ

ΙΚΩ

Ν Π

ΡΟ

ΣΩ

ΠΩ

Ν

Φ.Ε.Φ.ΝΟΜΙΙΚΩΝ

209

209

Το διάγραμμα 3 μας δείχνει την διαχρονική αυξητική πορεία του ακαθάριστου

εγχώριου προϊόντος. Παρατηρώντας τη συμπεριφορά του ΑΕΠ μπορούμε να

επισημάνουμε διάφορες περιόδους όπου αυτό παρουσιάζει δομικές αλλαγές. Αυτές

διακρίνονται χαρακτηριστικά στο διάγραμμα ως εξής: Αρχικά παρατηρούμε μια

περίοδο παρατεταμένης άνθησης της οικονομίας (ή παρατεταμένης ύφεσης) όπου

την ακολουθεί μια απότομη πτώση (ή απότομη άνοδος) είτε μια περίοδος μιας

σχετικά σταθερής κατάστασης. Πιο αναλυτικά, παρατηρούμε ότι μετά τη συνεχόμενη

άνοδο των ετών 1960-1974 υπάρχει μια απότομη μείωση του ΑΕΠ συγκεκριμένα το

1974 (πετρελαϊκή κρίση, μεταπολίτευση, Κυπριακό), όπου είναι και η μεγαλύτερη

μείωση που παρουσιάζει την περίοδο 1960-2006, περίπου 8,5%. Στη συνέχεια

παρατηρούμε μια ανοδική πορεία μέχρι το 1980, ενώ σχεδόν ολόκληρη η δεκαετία

του ΄80 υπάρχει μια σχετική σταθεροποίηση του μεγέθους του ΑΕΠ. Από το 1990 και

έπειτα υπάρχει σαφής αυξητική πορεία ανά χρόνο και εύκολα μπορεί να ερμηνευθεί

μέρος της αύξησης από την εφαρμογή των αντίστοιχων ΚΠΣ, ακόμη πιο απότομη

είναι η αύξηση όσο πλησιάζουμε προς το 2004 όπου ήταν και η κορύφωση των

επενδυτικών σχεδίων με βάση τις ανάγκες των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας.

Επιπλέον από τον πίνακα 1 έχουμε ότι ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ για

τη περίοδο 1960-2006 είναι 4,6%.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 3. ΑΕΠ ΣΕ ΣΤΑΘΕΡΕΣ ΤΙΜΕΣ ΤΟΥ 2007

0

50000

100000

150000

200000

250000

1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010

ΕΤΗ

ΑΕ

Π

ΑΕΠ

210

210

ΔΑΠΑΝΕΣ ΤΑΚΤΙΚΟΥ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ

Στο διάγραμμα 4 έχουμε τη σειρά των δαπανών του τακτικού προϋπολογισμού όπου

μας φανερώνει μια αύξουσα τάση. Εξετάζοντας τα πιο ιδιαίτερα χαρακτηριστικά

αυτής της χρονοσειράς παρατηρούμε ότι η μεγαλύτερη αύξηση παρατηρείται το 1967

όπου έχουμε 17,65% επιπλέον δαπάνες σε σχέση με το 1966, ενώ η μεγαλύτερη

μείωση παρατηρείται το 1980 και είναι 5,73 λιγότερες τακτικές δαπάνες σε σχέση με

το 1979. Επιπλέον ένα άλλο ιδιαίτερο στοιχείο τη συγκεκριμένης χρονοσειράς είναι

ότι τη περίοδο 1997 - 2002 διαπιστώνεται μια σταθεροποίηση στις δαπάνες του

τακτικού προϋπολογισμού που εναλλακτικά εκφράζεται με ισοδύναμες διαδοχικές

αυξομειώσεις κατά το ίδιο διάστημα. Από το 2003 και έπειτα η πορεία των δαπανών

του τακτικού προϋπολογισμού βαίνει αύξουσα. Επιπλέον όπως φαίνεται από το

πίνακα 1 η μέση ετήσια αύξηση των δαπανών του τακτικού προϋπολογισμού είναι

6,44%.

ΜΕΣΟΙ ΕΤΗΣΙΟΙ ΡΥΘΜΟΙ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ 1960-2006.

ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ

ΦΟΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ

ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΦΟΡΟ

ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΑΕΠ

ΔΑΠΑΝΕΣ ΤΑΚΤΙΚΟΥ

ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 4. ΔΑΠΑΝΕΣ ΤΑΚΤΙΚΟΥ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010

ΕΤΗ

ΔΑ

ΠΑ

ΝΕ

Σ Τ

ΑΚ

ΤΙΚ

ΟΥ

ΠΡ

ΟΥ

ΠΟ

ΛΟ

ΓΙΣ

ΜΟ

Υ

ΤΑΚΤΙΚΟΣ ΠΡ

211

211

7,23% 9,68% 4,60% 6,44%

5.γ. Φορολογικά έσοδα και ΑΕΠ

5.γ.1. Αποτελέσματα εκτίμησης οικονομετρικού υποδείγματος για τη συνάρτηση

φορολογικών εσόδων από φυσικά πρόσωπα

Η συνάρτηση που εκτιμήθηκε είναι:

yt -2.084+ 0.33xt + 0.79 yt-1

Τα αναλυτικά αποτελέσματα της εξίσωσης με τα τυπικά σφάλματα δίνονται στον

ακόλουθο πίνακα.

Παράμετροι ΕκτιμήσειςΤυπικά

Σφάλματαt-Statistic P-Value

a0 -2.083892 0.999887 -2.084128 0.0431

a1 0.331309 0.138408 2.393705 0.0211

a2 0.792189 0.076494 10.35627 0.0000

Με βάση τα αποτελέσματα της παλινδρόμησης που παρουσιάζονται στο παραπάνω

πίνακα ελέγχουμε την βραχυχρόνια εξίσωση. Παρατηρούμε ότι για επίπεδο

στατιστικής σημαντικότητας 5% οι συντελεστές της εξίσωσης είναι στατιστικά

σημαντικοί. Επιπλέον από έλεγχο με τη στατιστική F για τη συνολική αξιοπιστία του

υποδείγματος απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση όπου σημαίνει ότι α1=α2=0 για

οποιοδήποτε επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας.

Στατιστική

Ελέγχου

Τιμή Στατιστικής

ΕλέγχουΒαθμοί ελευθερίας P-Value

F-statistic 1973.638 (2, 43) 0.0000

Chi-square 3947.277 2 0.0000

Στη συνέχεια παρουσιάζουμε τα αποτελέσματα από τον στατιστικό έλεγχο για

ετεροσκεδαστικότητα και αυτοσυσχέτιση. Για να ελέγξουμε αν η διακύμανση του

διαταρρακτικού όρου είναι σταθερή (μηδενική υπόθεση ομοσκεδαστικότητας)

212

212

εφαρμόζουμε τον έλεγχο των καταλοίπων του White. Για την εφαρμογή του ελέγχου,

υποθέτουμε ότι τα κατάλοιπα της παλινδρόμησης των φορολογικών εσόδων από το

φόρο φυσικών προσώπων εξαρτώνται από τις ερμηνευτικές μεταβλητές. Στο

παρακάτω πίνακα παρουσιάζουμε τα αποτελέσματα της βοηθητικής παλινδρόμησης

για τον έλεγχο της ετεροσκεδαστικότητας. Η εξίσωση που εκτιμήθηκε είναι:

Το πρώτο που παρατηρούμε είναι ότι κανένας συντελεστής δεν είναι στατιστικά

σημαντικός. Η παραπάνω εξίσωση περιλαμβάνει και σταυροειδείς όρους, δηλαδή

περιλαμβάνει γινόμενα των ερμηνευτικών μεταβλητών.

Βοηθητική Παλινδρόμηση White



c0 -9.198253 7.123863 -1.291189 0.2041

c1 -1.315028 1.101549 -1.193799 0.2396

c2 -0.048818 0.045792 -1.066101 0.2928

c3 0.182920 0.157690 1.159997 0.2529

c4 2.533137 1.993540 1.270673 0.2112

c5 -0.174720 0.140453 -1.243974 0.2208

Για να αποδεχθούμε την υπόθεση της σταθερής διακύμανσης (ομοσκεδαστικότητας)

θα πρέπει να εφαρμόσουμε ένα έλεγχο F για όλους τους συντελεστές της βοηθητικής

παλινδρόμησης πλην του σταθερού όρου. Βρίσκουμε ότι F=0.959286, που σημαίνει

ότι η μηδενική υπόθεση γίνεται δεκτή για οποιοδήποτε λογικό επίπεδο στατιστικής

σημαντικότητας. Συνεπώς, δεν υπάρχει πρόβλημα ετεροσκεδαστικότητας στο

υπόδειγμα.

Έλεγχος Ετεροσκεδαστικότητας κατά White

F-statistic 0.959286

ProbF(5,40) 0.454115

Τ*R2 4.92529 ProbChi-Square(5) 0.425065

213

213

8

Όσον αφόρα τον έλεγχο για αυτοσυσχέτιση των καταλοίπων, δεν μπορούμε να

εφαρμόσουμε το κριτήριο των Durbin–Watson διότι στη παλινδρόμηση των

φορολογικών εσόδων από φυσικά πρόσωπα εμφανίζεται η υστέρηση της, ως

ερμηνευτική μεταβλητή. Μια πρώτη εντύπωση για αυτοσυσχέτιση μπορούμε να

δούμε από τα διαγράμματα αυτοσυσχέτισης και μερικής αυτοσυσχέτισης των

καταλοίπων, όπου παρατηρούμε ότι δεν υπάρχει αυτοσυσχέτιση των καταλοίπων,

συνεπώς και μοναδιαία ρίζα, πράγμα που σημαίνει ότι η παραπάνω σχέση είναι

συνολοκληρωμένη.

Η μέθοδος που ακολουθούμε σε περιπτώσεις σαν και αυτή είναι o έλεγχος με την

στατιστική h του Durbin,

,

όπου Τ είναι το μέγεθος του δείγματος και η διακύμανση του συντελεστή α2 των

φορολογικών εσόδων με υστέρηση μιάς περιόδου. Ασυμπτωτικά η κατανομή h

κατανέμεται κανονικά με μέσο μηδέν και διακύμανση μονάδα. Ετσι, στο

συγκεκριμένο υπόδειγμα ισχύει

h 0,197

πράγμα που σημαίνει ότι δεν υπάρχει αυτοσυσχέτιση στα κατάλοιπα. Το αποτέλεσμα

αυτό είναι σύμφωνο με την υπόθεση περί μερικής προσαρμογής.

Οπότε σύμφωνα με την παραπάνω ανάλυση και δεδομένης της στασιμότητας του

γραμμικού συνδυασμού, υπολογίζονται οι μακροχρόνιοι συντελεστές του

υποδείγματος. Στο παρακάτω πίνακα παρουσιάζουμε τους βραχυχρόνιους και οι

μακροχρόνιους συντελεστές.

Βραχυχρόνιοι

ΣυντελεστέςΕκτίμηση

Μακροχρόνιοι


α0 (=γlnβ0) -2.083892 β0 0.00004415

α1 (=γβ1) 0.331309 β1 1.59428038

α2 (=1-γ) 0.792189

γ 0.207811

214

214

Οπότε η βραχυχρόνια και μακροχρόνια συνάρτηση φορολογικών εσόδων είναι οι

παρακάτω:

Φορολογικά έσοδα από φυσικά πρόσωπα

Βραχυχρόνια συνάρτηση Yt = 0.124Xt1.594 Υt-1

0.792

Μακροχρόνια συνάρτηση Yt* = 0.00004415Xt

1.594

5.γ.2 Αποτελέσματα εκτίμησης οικονομετρικού υποδείγματος για τη συνάρτηση

φορολογικών εσόδων από νομικά πρόσωπα

Η τελική συνάρτηση που εκτιμήθηκε είναι:

yt =-0.198xt + 0.55yt-1+0.034t

Η διαφορά στην εξειδίκευση του υποδείγματος των εσόδων από φόρο νομικών

προσώπων σε σχέση με το προηγούμενο, οφείλεται ότι στην παλινδρόμηση με

σταθερό και χωρίς τάση, ο στατιστικός έλεγχος μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τα

φορολογικά έσοδα από φόρο νομικών προσώπων εξαρτώνται μόνο από τις

παρελθούσες τιμές των εσόδων και από κανένα άλλο παράγοντα, αποτέλεσμα που δεν

έχει ιδιαίτερο οικονομικό νόημα. Έπειτα όμως από την εκτίμηση του υποδείγματος

χωρίς σταθερό όρο φαίνεται να υπάρχει αυτοσυσχέτιση πρώτης τάξης στα κατάλοιπα

διότι h= -2,36865 και επιπλέον το ΑΕΠ δεν φαίνεται να επηρεάζει το τα φορολογικά

έσοδα. Η παραπάνω εξειδίκευση του υποδείγματος είναι γνωστή στη διεθνή

βιβλιογραφία ως υπόδειγμα στάσιμης τάσης (trend stationary), που σημαίνει ότι το

φαινόμενο μας εξελίσσεται αυξητικά στο χρόνο γύρω όμως από αυτή τη τάση.



α1 0.197768 0.054820 3.607555 0.0008

α2 0.551925 0.132707 4.158971 0.0001

ρκλίση τάσης

0.034092 0.011143 3.059444 0.0038

Με βάση τα αποτελέσματα της βραχυχρόνιας εξίσωσης παρατηρούμε ότι για επίπεδο


215

215


υποδείγματος απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση όπου σημαίνει ότι για



Ελέγχου



F-statistic 17250.32 (3, 43) 0.0000

Chi-square 51750.97 3 0.0000

Για τον έλεγχο ετεροσκεδαστικότητας εκτιμούμε την παρακάτω βοηθητική

παλινδρόμηση για να δούμε αν τα κατάλοιπα εξαρτώνται από τις ερμηνευτικές

μεταβλητές, όπου είναι φανερό από το πίνακα που ακολουθεί ότι κανένας

συντελεστής δεν είναι στατιστικά σημαντικός.

216

216




c0 21.83306 66.08691 0.330369 0.7430

c1 13.36192 8.342556 1.601657 0.1180

c2 -0.149823 0.214006 -0.700091 0.4884

c3 -1.126123 0.835898 -1.347201 0.1863

c4 0.064783 0.036627 1.768706 0.0854

c5 -9.923170 14.38978 -0.689599 0.4949

c6 0.713251 0.799344 0.892295 0.3782

c7 0.049451 0.059811 0.826789 0.4138

c8 -0.834022 0.661790 -1.260253 0.2157

c9 -0.003591 0.001958 -1.834000 0.0749

Ο έλεγχος F για όλους τους συντελεστές της βοηθητικής παλινδρόμησης πλην του

σταθερού όρου έχει τιμή στατιστικής F=0.790756, που σημαίνει ότι η μηδενική

υπόθεση γίνεται δεκτή για οποιοδήποτε λογικό επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας.

Συνεπώς δεν υπάρχει πρόβλημα ετεροσκεδαστικότητας στο υπόδειγμα μας.


F-statistic 0.790756 Prob. F(5,40) 0.626565

Τ*R27.592700 Prob. Chi-Square(5) 0.575654

Ο έλεγχος για αυτοσυσχέτιση θα γίνει με την στατιστική h του Durbin, λόγω του ότι

στο υπόδειγμα μας υπάρχει υστέρηση της ενδογενούς μεταβλητής. Ο υπολογισμός

της στατιστικής μας δίνει h-1,35234, που σημαίνει ότι δεν υπάρχει αυτοσυσχέτιση

στα κατάλοιπα. Αυτό το αποτέλεσμα επιβεβαιώνει αυτό που αρχικά είπαμε ότι το

υπόδειγμα αυτό είναι “trend stationary” γεγονός που σημαίνει ότι οι σχέση που

εκτιμήθηκε είναι συνολοκληρωμένη και συνεπώς υπάρχει η μακροχρόνια ισορροπία.

217

217

Οπότε σύμφωνα με την παραπάνω ανάλυση και δεδομένης της στασιμότητας του

γραμμικού συνδυασμού, οι βραχυχρόνιοι και μακροχρόνιοι συντελεστές του

υποδείγματος είναι:





α0 (=γlnβ0) 0 β0 1

α1 (=γβ1) 0.197768 β1 0,441368

α2 (=1-γ) 0.551925 λ 0.07608

γ 0.44808

ρ(=γλ) 0.034092

Οπότε η βραχυχρόνια και μακροχρόνια συνάρτηση φορολογικών εσόδων από φόρο

νομικών προσώπων είναι οι παρακάτω:

Φορολογικά έσοδα από νομικά πρόσωπα

Βραχυχρόνια συνάρτηση Yt = Xt0.198 Υt-1

0.55e0.034t

Μακροχρόνια συνάρτηση Yt* = Xt

0.44 e0.076t

5.δ. Φορολογικά έσοδα και Τακτικός Προϋπολογισμός

5.δ.1 Αποτελέσματα εκτίμησης οικονομετρικού υποδείγματος για τη συνάρτηση

φορολογικών εσόδων από φυσικά πρόσωπα

Η συνάρτηση που εκτιμήσαμε είναι:

yt 0.09xt + 0.889 yt-1

Η επιλογή του περιορισμένου αυτού υποδείγματος οφείλεται στο γεγονός ο

σταθερός όρος δεν είναι στατιστικά σημαντικός. Το ίδιο ισχύει και στη περίπτωση

όπου εισάγουμε γραμμική τάση , τόσο για το σταθερό όρο όσο και για το συντελεστή

της τάσης.

Παράμετροι Εκτιμήσεις Τυπικά t-Statistic P-Value

218

218

Σφάλματα

α1 0.092554 0.036194 2.557176 0.0141

α2 0.889310 0.046725 19.03287 0.0000

Με βάση τα αποτελέσματα της παλινδρόμησης που παρουσιάζονται στο παραπάνω

πίνακα ελέγχουμε την βραχυχρόνια εξίσωση. Παρατηρούμε ότι για επίπεδο






Ελέγχου



F-statistic 144257.0 (2, 44) 0.0000

Chi-square 288514.0 2 0.0000

Στη συνέχεια παρουσιάζουμε τα αποτελέσματα από τον στατιστικό έλεγχο για

ετεροσκεδαστικότητα και αυτοσυσχέτιση.

Για να ελέγξουμε αν η διακύμανση του διαταρρακτικού όρου είναι σταθερή

(μηδενική υπόθεση ομοσκεδαστικότητας) εφαρμόζουμε τον έλεγχο των καταλοίπων

του White. Για την εφαρμογή του ελέγχου, υποθέτουμε ότι τα κατάλοιπα της

παλινδρόμησης των φορολογικών εσόδων από το φόρο φυσικών προσώπων

εξαρτώνται από τις ερμηνευτικές μεταβλητές. Στο παρακάτω πίνακα παρουσιάζουμε

τα αποτελέσματα της βοηθητικής παλινδρόμησης για τον έλεγχο της

ετεροσκεδαστικότητας. Η εξίσωση που εκτιμήθηκε είναι:

219

219




c0 0.127644 0.602524 0.211849 0.8333

c1 -0.120636 0.216282 -0.557772 0.5801

c2 -0.053812 0.039912 -1.348258 0.1852

c3 0.093508 0.077503 1.206508 0.2347

c4 0.066934 0.263814 0.253715 0.8010

c5 -0.038658 0.039326 -0.983003 0.3315

Το πρώτο που παρατηρούμε είναι ότι κανένας συντελεστής δεν είναι στατιστικά

σημαντικός. Η παραπάνω εξίσωση περιλαμβάνει και σταυροειδείς όρους, δηλαδή

περιλαμβάνει γινόμενα των ερμηνευτικών μεταβλητών.

Για να αποδεχθούμε την υπόθεση της σταθερής διακύμανσης (ομοσκεδαστικότητας)

θα πρέπει να εφαρμόσουμε ένα έλεγχο F για όλους τους συντελεστές της βοηθητικής

παλινδρόμησης πλην του σταθερού όρου. Βρίσκουμε ότι F=1.034406, που σημαίνει

ότι η μηδενική υπόθεση γίνεται δεκτή για οποιοδήποτε λογικό επίπεδο στατιστικής

σημαντικότητας. Συνεπώς δεν υπάρχει πρόβλημα ετεροσκεδαστικότητας στο

υπόδειγμα μας.



Τ*R25.266831 Prob. Chi-Square(5) 0.384191

Όσον αφόρα τον έλεγχο για αυτοσυσχέτιση των καταλοίπων, δεν μπορούμε να

εφαρμόσουμε το κριτήριο των Durbin–Watson διότι στη παλινδρόμηση των

φορολογικών εσόδων εμφανίζεται η υστέρηση της, ως ερμηνευτική μεταβλητή. Μια

πρώτη εντύπωση για αυτοσυσχέτιση μπορούμε να δούμε από τα διαγράμματα

αυτοσυσχέτισης και μερικής αυτοσυσχέτισης των καταλοίπων, όπου παρατηρούμε ότι

220

220

δεν υπάρχει αυτοσυσχέτιση των καταλοίπων, συνεπώς και μοναδιαία ρίζα, πράγμα

που σημαίνει ότι η παραπάνω σχέση είναι συνολοκληρωμένη.

Ο έλεγχος με την στατιστική h του Durbin μας δείχνει όπου, ότι δεν υπάρχει

αυτοσυσχέτιση στα κατάλοιπα (h=0.243).

Οπότε, σύμφωνα με την παραπάνω ανάλυση και δεδομένης της στασιμότητας του

γραμμικού συνδυασμού, οι βραχυχρόνιοι και μακροχρόνιοι συντελεστές του

υποδείγματος είναι:





α0 (=γlnβ0) 0 β0 1

α1 (=γβ1) 0.092554 β1 0.836155

α2 (=1-γ) 0.889310

γ 0.11069

Οπότε, η βραχυχρόνια και μακροχρόνια συνάρτηση φορολογικών εσόδων από φόρο

φυσικών προσώπων είναι οι παρακάτω:

Φορολογικά έσοδα από φυσικά πρόσωπα


0.889


0.836155

5.δ.2. Αποτελέσματα εκτίμησης οικονομετρικού υποδείγματος για τη συνάρτηση

φορολογικών εσόδων από νομικά πρόσωπα

Η τελική συνάρτηση που εκτιμήσαμε είναι:

yt 0.06xt + 0.9yt-1

Η εξειδίκευση του υποδείγματος είναι όμοια με την προηγούμενη περίπτωση, για

τους ίδιους λόγους.

221

221



α10.065876 0.027574 2.389033 0.0212

α2 0.914409 0.041304 22.13861 0.0000

Με βάση τα αποτελέσματα της βραχυχρόνιας εξίσωσης παρατηρούμε ότι για επίπεδο






Ελέγχου



F-statistic 22405.72 (2, 44) 0.0000

Chi-square 44811.44 2 0.0000

Για τον έλεγχο ετεροσκεδαστικότητας εκτιμούμε την παρακάτω βοηθητική

παλινδρόμηση για να δούμε αν τα κατάλοιπα εξαρτώνται από τις ερμηνευτικές

μεταβλητές, όπου είναι φανερό από το πίνακα που ακολουθεί ότι κανένας

συντελεστής δεν είναι στατιστικά σημαντικός.




c0 -10.94017 11.00145 -0.994429 0.3260

c1 -1.536546 2.344877 -0.655278 0.5160

c2 -0.078800 0.133732 -0.589239 0.5590

c3 0.258628 0.405303 0.638111 0.5270

222

222

c4 3.240107 3.686551 0.878899 0.3847

c5 -0.248720 0.313322 -0.793814 0.4320

Ο έλεγχος F για όλους τους συντελεστές της βοηθητικής παλινδρόμησης πλην του

σταθερού όρου έχει τιμή στατιστικής F=0.670600, που σημαίνει ότι η μηδενική

υπόθεση γίνεται δεκτή για οποιοδήποτε λογικό επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας.

Συνεπώς δεν υπάρχει πρόβλημα ετεροσκεδαστικότητας στο υπόδειγμα μας.



Τ*R2 3.557722 Prob. Chi-Square(5) 0.614672

Ο έλεγχος για αυτοσυσχέτιση θα γίνει με την στατιστική h του Durbin, λόγω του ότι

στο υπόδειγμα μας υπάρχει υστέρηση της ενδογενούς μεταβλητής. Ο υπολογισμός

της στατιστικής μας δίνει h=-2.4214, που σημαίνει ότι υπάρχει αυτοσυσχέτιση στα

κατάλοιπα. Oπότε τα διορθωμένα σφάλματα είναι:



α10.065876 0.023601 2.791192 0.0077

α2 0.914409 0.034789 26.28427 0.0000

Στο παρακάτω πίνακα παρουσιάζουμε τους βραχυχρόνιους και οι μακροχρόνιους

συντελεστές.





α0 (=γlnβ0) 0 β0 1

α1 (=γβ1) 0.065876 β1 0.76966

α2 (=1-γ) 0.914409

γ 0.08559

223

223

Οπότε η βραχυχρόνια και μακροχρόνια συνάρτηση φορολογικών εσόδων από φόρο

νομικών προσώπων είναι οι παρακάτω:

Φορολογικά έσοδα από νομικά πρόσωπα


0.9


0.76966

Από την επισκόπηση του προηγούμενου πίνακα προκύπτει πως μακροχρονίως τα

φορολογικά έσοδα από νομικά πρόσωπα είναι ανελαστικά στις δαπάνες του τακτικού

προϋπολογισμού. Ακόμα η ελαστικότητα των εσόδων από νομικά πρόσωπα είναι

χαμηλότερη από την αντίστοιχη των φυσικών προσώπων (0,77 έναντι 0,84).

5.ε. Προβλέψεις

Οι προβλέψεις για τα φορολογικά έσοδα το 2015, βασίζονται στις μακροχρόνιες

εξισώσεις φορολογικών εσόδων της τρίτης ενότητας. Οι εκτιμήσεις για το ΑΕΠ του

2015, πραγματοποιούνται σε σταθερές τιμές 2007.

Εκτιμώνται δύο εναλλακτικά σενάρια. Στο πρώτο υιοθετείται ως μέσος ετήσιος

ρυθμός αύξησης το 4,6%, όπως προέκυψε από τα στοιχεία της δεύτερης ενότητας.

Εκτιμάται ένα πιό συντηρητικό σενάριο με μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης το μισό του

προαναφερθέντος, δηλαδή 2,3%.

Ο πίνακας που ακολουθεί περιλαμβάνει τις εκτιμήσεις φορολογικών εσόδων κατά

κατηγορία για τα δύο εναλλακτικά σενάρια. Το μέγεθος του ΑΕΠ από το οποίο

εκτιμήθηκαν τα φορολογικά έσοδα υπολογίσθηκε με βάση το ΑΕΠ του 2006.

ΦΟΡΟΛΟΓΟΓΙΚΑ ΕΣΟΔΑ

ΣΕΝΑΡΙΟ ΑΕΠ 2015 ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΦΥΣΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ

4,6% 325644 17416 27055

2,3% 260725 15793 18981

Τέλος, στον πίνακα που ακολουθεί κατανέμονται κατά νομό τα εκτιμώμενα

φορολογικά έσοδα, σύμφωνα με τα εκτιμώμενα μερίδια του ΑΕΠ.

ΣΕΝΑΡΙΟ

4,6% 2,3%

224

224

Περιφέρεια Νομοί Νομικά Φυσικά Νομικά Φυσικά

ΑΜΘ Έβρος 141 219 128 154

Ξάνθη 108 168 98 118

Ροδόπη 99 154 90 108

Δράμα 66 103 60 72

Καβάλα 125 195 114 137

Ημαθία 92 143 84 101

ΚΜ Θεσσαλονίκη 1667 2589 1511 1817

Κιλκίς 103 160 93 112

Πέλλα 103 160 93 112

Πιερία 92 143 84 101

Σέρρες 101 157 92 110

Χαλκιδική 87 135 79 95

ΔΜ Γρεβενά 49 76 44 53

Καστοριά 54 84 49 59

Κοζάνη 195 303 177 213

Φλώρινα 45 70 41 49

Θ Καρδίτσα 70 108 63 76

Λάρισα 347 538 314 378

Μαγνησία 315 490 286 344

Τρίκαλα 132 206 120 144

Η Άρτα 49 76 44 53

Θεσπρωτία 38 60 35 42

Ιωάννινα 225 349 204 245

Πρέβεζα 35 54 32 38

ΙΝ Ζάκυνθος 51 78 46 55

Κέρκυρα 129 200 117 140

Κεφαλληνία 45 70 41 49

Λευκάδα 21 32 19 23

ΔΕ Αιτωλοακαρνανία 146 227 133 159

Αχαία 341 530 310 372

Ηλεία 104 162 95 114

ΣΕ Βοιωτία 345 536 313 376

Εύβοια 247 384 224 270

Ευρυτανία 16 24 14 17

Φθιώτιδα 226 352 205 247

Φωκίδα 31 49 28 34

Π Αργολίδα 106 165 96 116

Αρκαδία 111 173 101 121

Κορινθία 348 541 316 380

Λακωνία 77 119 69 84

225

225

Μεσσηνία 124 192 112 135

Α Αττική 9293 14436 8427 10128

ΝΒΑ Λέσβος 96 149 87 104

Σάμος 38 60 35 42

Χίος 71 111 65 78

ΝΝΑ Δωδεκάνησα 209 325 190 228

Κυκλάδες 171 265 155 186

Ηράκλειο 388 603 352 423

Κ Λασίθι 78 122 71 85

Ρέθυμνο 91 141 82 99

Χανιά 176 273 160 192

226

226

6. Πρόταση

Οι φορολογικοί πόροι που προτείνεται να μεταφερθούν στην αιρετή ΠΑ είναι:

Α. Ποσοστό 15% από τα φορολογικά έσοδα των ΦΕΦ&ΝΠ και το ΦΠΑ. Τα

φορολογικά αυτά έσοδα θα χρηματοδοτούν το καλάθι των ΚΑΠ. Ο συνδυασμός τους

κρίνεται απαραίτητος ώστε να εξασφαλιστεί η μακροχρόνια σταθερή και απρόσκοπτη

χρηματοδότηση της ΠΑ. Οι ΚΑΠ της ΠΑ θα πρέπει να έχουν χαρακτήρα γενικής

επιχορήγησης και να μην κατευθύνονται σε ειδικούς στόχους. Θα μπορούσαν να

κατανέμονται στις περιφέρειες με ένα σύστημα κατανομής, το οποίο θα συνδύαζε τις

«ανάγκες» των περιφερειών με την εξισορρόπηση ή καλύτερα την άμβλυνση των

περιφερειακών ανισοτήτων.

Β. Η συμμετοχή στο Ενιαίο Τέλος Ακινήτων θα μπορούσε να συνδυαστεί με την

παροχή φορολογικής ελευθερίας στις ΠΑ, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στον

αντίστοιχο φόρο των γαλλικών πρωτοβάθμιων ΟΤΑ, ώστε να μπορεί κάθε ΠΑ να

διαμορφώνει το δικό της αναπτυξιακό προφίλ αλλά και την «ελκυστικότητα» της.

Ως αρμοδιότητες προτείνεται η μεταφορά όλων των αρμοδιοτήτων των ΝΑ και των

περιφερειών, που μπορούν να μεταφερθούν, συν τις δαπάνες μισθοδοσίας

προσωπικού. Το σημερινό προσωπικό (μόνιμοι και ΙΔΑΧ) που απασχολείται στις

ΝΑ και τις περιφέρειες είναι περίπου 27.000 με ετήσιο κόστος 675 εκ. €

Ως νέα αρμοδιότητα προτείνεται ότι έχει σχέση με την ολοκληρωμένη περιφερειακή

ανάπτυξη. Η ολοκληρωμένη ή βιώσιμη περιφερειακή ανάπτυξη αφορά όχι μόνο σε

κλασσικές οικονομικές προσεγγίσεις αλλά και τη χωροταξία, το περιβάλλον ή τις

υπηρεσίες κοινωνικής αλληλεγγύης που δεν μπορεί να υλοποιήσει η πρωτοβάθμια

Αυτοδιοίκηση.

Τα έσοδα και οι δαπάνες της αιρετής ΠΑ, όπως υπολογίζονται παρακάτω, θα

αποτελέσουν το 2,1% του ΑΕΠ που μαζί με τα αντίστοιχα έσοδα της πρωτοβάθμιας

Αυτοδιοίκησης θα φθάσουν το 5%. Υπενθυμίζεται ότι ο μέσος όρος της

Αυτοδιοίκησης στα κράτη μέλη της ΕΕ καλύπτει το 11% περίπου των αντίστοιχων

ΑΕΠ.

227

227

Έσοδα

ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙΕΣΟΔΑ

Σε εκ. €

15% στο Φόρο Εισοδήματος Φ&ΝΠ 2.192

15% στο ΦΠΑ 2.802

50% στο Ενιαίο Τέλος Ακινήτων 300

ΣΥΝΟΛΟ 5.294

Κόστος αρμοδιοτήτων

ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣΚΟΣΤΟΣ

Σε εκ. €

Υπάρχουσες αρμοδιότητες συν κόστος προσωπικού

4.274

Νέες αναπτυξιακές αρμοδιότητες 1.000

ΣΥΝΟΛΟ 5.274

228

228

6.α. Οργάνωση Συστήματος Βεβαίωσης, Είσπραξης και Ελέγχου των

Περιφερειακών Φόρων

Στην περίπτωση που η αιρετή Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση αποφασίσει να οργανώσει

έναν δικό της φορολογικό σύστημα βεβαίωσης, είσπραξης και ελέγχου προτείνεται η

παρακάτω οργανωτική δομή:

1. Σε κάθε περιφερειακή διοίκηση (περιφέρεια) να συσταθεί Υπηρεσία

Οικονομικών που να λειτουργεί σε επίπεδο Γενικής Διεύθυνσης,

ανάλογα μ το μέγεθος κάθε περιφέρειας (πληθυσμός, εισοδήματα ή

άλλα κρίσιμα μεγέθη). Η υπηρεσία Οικονομικών κάθε περιφέρειας να

διαρθρώνεται σε:

Διεύθυνση ή Αυτοτελές Τμήμα Εσωτερικού Οικονομικού Ελέγχου

Διεύθυνση ή Αυτοτελές τμήμα Προϋπολογισμού και Συντονισμού

Βεβαίωσης και Είσπραξης Εσόδων

Διευθύνσεις ή Αυτοτελή τμήματα Ελέγχου, Βεβαίωσης και

Είσπραξης Εσόδων στην έδρα κάθε Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης.

Κάθε Διεύθυνση ή Αυτοτελές Τμήμα Ελέγχου, Βεβαίωσης και

Είσπραξης Εσόδων αν διαρθρώνεται με τη σειρά του σε:

Τμήμα ή Γραφείο Ελέγχου, με αρμοδιότητα στον έλεγχο της

ακρίβειας των υποβαλλόμενων δηλώσεων από τους

υπόχρεους, στον έλεγχο της συμμόρφωσης των υπόχρεων

στις υποχρεώσεις τους, καθώς και κάθε άλλη σχετική

ελεγκτική αρμοδιότητα

Τμήμα ή Γραφείο Βεβαίωσης Εσόδων, με αρμοδιότητα στη

βεβαίωση των εσόδων, με βάση τις υποβαλλόμενες δηλώσεις

και τις καταλογιστικές πράξεις που εκδίδονται από το

Τμηματικό Γραφείο Ελέγχου

Τμήμα ή Γραφείο Είσπραξης, με αρμοδιότητα στην είσπραξη

των εσόδων και τη λήψη μέτρων διοικητικής εκτέλεσης για

τη διασφάλιση της είσπραξης των εσόδων

Οι Διευθύνσεις ή τα Αυτοτελή Τμήματα Ελέγχου, Βεβαίωσης και Είσπραξης Εσόδων

που θα λειτουργούν στην Έδρα κάθε Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης με τις παραπάνω

229

229

αρμοδιότητες, να υπάγονται οργανικά στη Γενική Διεύθυνση, ή τη Διεύθυνση

Οικονομικών της οικείας Περιφερειακής Διοίκησης (Περιφέρεια), ώστε να

διασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα της δράσης τους και η ομοιόμορφη εφαρμογή

της νομοθεσίας και των λοιπών κανονιστικών διατάξεων και αποφάσεων, οι οποίες

σχετίζονται με το αντικείμενο του Ελέγχου, της Βεβαίωσης και της Είσπραξης των

Εσόδων

2. Για την υποστήριξη των Γενικών Διευθύνσεων ή Διευθύνσεων

Οικονομικών των Περιφερειών, για την προώθηση στην πολιτική ηγεσία

(Κεντρική Διοίκηση) και στη Βουλή των αναγκαίων κάθε φορά

νομοθετικών ρυθμίσεων, καθώς και για τη διασφάλιση της διαφάνειας

και της ακεραιότητας των υπηρεσιών της Περιφέρειας στα θέματα του

ελέγχου, Βεβαίωσης και Είσπραξης των Εσόδων, προτείνεται να

συσταθεί Ειδική Γραμματεία Περιφερειών, της οποίας να προΐσταται

μετακλητός Ειδικός Γραμματέας με θητεία.

Ο Τομέας Οικονομικών της Ειδικής Γραμματείας να διαρθρώνεται σε:

Διεύθυνση Ηλεκτρονικής Υποστήριξης, με κύρια αποστολή τη μέριμνα

για την ηλεκτρονική διασύνδεση των υπηρεσιών των περιφερειών με το

TAXIS και τα άλλα ολοκληρωμένα πληροφοριακά συστήματα του

Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών και άλλων φορέων της

Κεντρικής Διοίκησης

Διεύθυνση Φορολογίας και Προϋπολογισμού

Διεύθυνση Εσωτερικού Ελέγχου (Επιθεώρηση)

Η διάρθρωση σε τομείς δημόσιας πολιτικής και η υπαγωγή της Ειδικής Γραμματείας

Οικονομικών των Περιφερειών στον Πρωθυπουργό, στο ΥΠΕΣ ή στο ΥΠΟΙΟ είναι

θέμα πολιτικής απόφασης.

230

230

ΣΚΑΡΙΦΗΜΑ ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ ή ΥΠ.ΕΣ. ή ΥΠ.ΟΙ.Ο.

Τομέας Οικονομικών

Τομέας………….

Τομέας…………..

Δ/νση Ηλεκτρονικής Υποστήριξης Οικονομικών Περιφερειών

Δ/νση Φορολογίας & Προϋπολογισμού

Δ/νση Εσωτερικού Ελέγχου (Επιθεώρηση)

Περιφερειακή Διοίκηση………………….

Τομέας Οικονομικών (Σε επίπεδο Γενικής Διεύθυνσης ή Διεύθυνσης)

Τομέας……………

Δ/νση ή Αυτοτελές Τμήμα Εσωτερικού Οικονομικού Ελέγχου

Δ/νση ή Αυτοτελές Τμήμα Προϋπολογισμού & Φορολογίας

Δ/νσεις ή Αυτοτελές Τμήματα Φορολογίας & Εσόδων στην έδρα κάθε Νομού

Τμήμα ή Γραφείο Ελέγχου Τμήμα ή Γραφείο Βεβαίωσης Τμήμα ή Γραφείο Είσπραξης

ΕΙΔΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΙΣ

ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ (Πρόεδρος & Μέλη)

Διευθυντής ή Προϊστάμενος Αυτοτελούς Τμήματος

231

231

Παράρτημα

0,50%

0,51%

0,51%

0,52%

0,52%

0,53%

0,53%

2006 2007 2008 2009

ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΗΣ ΝΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΑΚΤΙΚΟ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟ ΣΤΟ ΑΕΠ

0

500.000.000

1.000.000.000

1.500.000.000

2.000.000.000

2.500.000.000

3.000.000.000

3.500.000.000

2004 2005 2006 2007 2008 2009

ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΝΑ

ΕΣΟΔΑ

ΕΞΟΔΑ

232

232

233

233

Συγκριτικός Πίνακας Συνοπτικών Προυπολογισμών ΝΑ-Έξοδα

Ονομασία Απολογιστικά 2004 Απολογιστικά 2005 Απολογιστικά 2006 Απολογιστικά 2007 Διαμόρφωση 2008 Προβλέψεις 2009

Αποθεματικά 14.898.423,40 7.614.282,73

Τακτικό Αποθεματικό 13.014.469,32 5.973.086,66

Έκτακτο Αποθεματικό 1.081.199,82 884.346,28

Ειδικό Αποθεματικό 802.754,26 756.849,79

Πληρωμές για υπηρεσίες 231.490.060,99 238.063.576,77 302.233.200,83 318.198.451,99 427.245.638,06 379.223.685,01

Αμοιβές πολιτικών υπαλλήλων (τακτικοί και ΙΔΑΧ)

14.889.072,34 12.914.477,13 15.317.503,52 14.071.232,92 19.701.375,71 18.740.979,46

Αμοιβές υπαλλήλων με σχέση εργασίας ΙΔ ορισμένου χρόνου και ειδικών κατηγοριών

9.874.890,55 3.288.875,55 12.453.921,72 8.538.539,14 17.537.114,96 12.622.843,60

Πρόσθετες και παρεπόμενες παροχές

11.606.604,83 14.162.122,71 19.453.769,27 23.410.336,09 34.385.427,63 31.513.892,56

Ασφαλιστικές παροχές (από κώδικα ΝΠΔΔ)

506.138,36 652.624,64 802.237,97 638.077,42 4.801.983,57 2.872.100,01

Πληρωμές για μετακινήσεις 13.977.534,91 13.296.493,93 16.169.173,56 17.261.899,50 29.927.770,52 24.327.111,11

Πληρωμές για λοιπές υπηρεσίες

180.361.348,04 193.592.636,02 237.887.913,26 254.124.332,46 320.558.388,53 288.848.788,27

Φόροι, Τέλη, Έξοδα βεβαίωσης και είσπραξης (από κώδικα ΝΠΔΔ)

252.568,04 156.346,79 148.681,52 154.034,46 333.577,14 297.970,00

Λοιπά έξοδα 0000 21.903,92

Προμήθειες αγαθών και κεφαλαιακού εξοπλισμού

32.406.990,40 34.810.090,80 43.464.194,04 42.490.975,74 82.405.728,33 61.577.490,95

Προμήθεια ειδών εξοπλισμού υπηρεσιών εργαστηρίων κλπ

5.298.856,95 5.357.992,90 6.823.099,50 6.723.159,54 9.924.378,30 9.080.541,96

Προμήθεια υγειονομικού, 2.590.482,30 2.582.578,43 3.058.727,73 2.866.723,38 4.851.765,01 4.052.872,40

234

234

φαρμακευτικού υλικού και ειδών καθαριότητας

Προμήθεια ειδών συντήρησης και επισκευής εγκαταστάσεων και εξοπλισμού

4.269.362,14 3.936.199,94 5.130.008,17 4.455.266,63 8.519.647,03 6.964.721,52

Προμήθεια ειδών διατροφής, ιματισμού, υπόδησης, εξάρτυσης, εστίασης, κατασκήνωσης και άθλησης

2.649.640,93 3.389.629,84 3.348.366,23 3.635.898,46 5.006.003,39 4.351.945,29

Καύσιμα και λιπαντικά 5.641.053,05 6.262.164,46 8.447.088,82 7.432.049,57 11.414.988,67 10.175.514,63

Διάφορες προμήθειες 2.974.604,87 4.633.385,01 6.109.323,98 6.470.284,75 14.673.231,30 8.360.084,66

Προμήθεια κεφαλαιακού εξοπλισμού

8.982.960,16 8.604.910,74 10.547.579,61 10.907.593,41 28.015.714,63 18.591.810,49

Στρατιωτικές κατασκευές, προμήθειες και εξοπλισμοί

43.229,48

Πληρωμές μεταβιβαστικές

481.645.161,48 473.438.652,46 586.178.971,36 642.637.112,40 654.108.235,72 816.410.398,38

Επιχορηγήσεις σε ΝΠΔΔ (ΟΤΑ γεωργικού, βιοτεχνικούς, βιομηχανικούς και τουριστικούς οργανισμούς)

593.313,55 429.300,00 591.855,55 5.650,00 50.108,11 207.305,66

Επιχορηγήσεις σε ΝΠΔΔ (ιδρύματα και οργανισμούς υγείας, πρόνοιας, κοινωνικής ασφάλισης και λογαριασμούς)

2.980.426,46 3.160.489,45 3.101.808,78 3.091.935,14 3.246.873,07 3.431.815,48

Επιχορηγήσεις σε ΝΠΔΔ (επιστημονικά, εκπαιδευτικά, πολιτιστικά,

460.552,67 702.799,34 809.125,32 1.069.451,11 2.709.435,39 1.658.269,00

235

235

λογαριασμούς κλπ, ιδρύματα και οργανισμούς)

Επιχορηγήσεις σε ΝΠΙΔ 21.178.952,07 21.240.561,22 22.898.657,61 21.911.845,09 27.697.533,33 26.995.282,00

Επιχορηγήσεις, εισφορές και σύνδρομές σε Διεθνείς Οργανισμούς και Κοινότητες του Εξωτερικού

4.000,00 4.000,00

Εισοδηματικές ενισχύσεις και λοιπές μεταβιβάσεις

455.887.822,11 447.905.502,45 558.777.524,10 616.558.231,06 620.397.369,57 783.968.310,25

Βοηθήματα για υγειονομική περίθαλψη

62.869.379,79 67.078.906,56 82.675.939,65 94.953.266,01 100.487.816,40 123.177.026,62

Ειδικά επιδόματα κοινωνικής πρόνοιας

384.378.803,03 375.926.021,89 467.710.058,27 513.277.964,25 510.715.105,72 649.275.622,17

Λοιπά επιδόματα και αποζημιώσεις

8.639.639,29 4.900.574,00 8.391.526,18 832.700,80 9.194.447,45 11.515.661,46

Επιχορηγήσεις για αποδοχές προσωπικού γενκά

544.094,62 2.006,21 145.415,99

Λοιπά έξοδα 2000 910,04

Πληρωμές που αντικρίζονται από πραγματοποιούμενα έσοδα

1.142.258,85 1.616.858,60 9.817.476,14 1.426.913,61 7.818.140,83 1.335.838,94

Επιστροφές όσων εισπράχθηκαν χωρίσ να οφείλονται

852.947,73 1.016.195,10 9.539.499,49 1.324.330,79 7.089.843,92 832.291,06

Αποδόσεις εσόδων, που εισπράχθηκαν για τρίτους

237.807,41 576.176,53 261.571,13 64.582,82 545.123,41 338.759,24

Δαπάνες εκμετάλλευσης κρατικής περιουσίας

5.938,25 20.000,00 182.673,50 163.788,64

Λοιπά έξοδα 3000 45.565,46 24.486,97 16.405,52 500,00 1.000,00

236

236

Δαπάνες που δεν εντάσσονται σε άλλες κατηγορίες

50.295.751,99 15.027.994,05 32.852.478,35 31.053.323,47 116.330.756,80 63.291.792,73

Διάφορες σύνθετες δαπάνες 47.752.473,93 12.499.732,31 28.735.150,27 28.450.705,47 107.864.837,84 60.804.170,12

Προγράμματα χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ

2.230.885,64 1.821.556,64 2.251.668,31 2.115.877,29 5.315.936,98 1.837.205,19

Εθνική συμμετοχή για προγράμματα χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ

211.374,35 403.032,78 615.368,31 486.740,71 3.149.966,52 650.417,42

Λοιπά έξοδα 5000 101.018,07 303.672,32 1.250.291,46 , 15,46

Κίνηση Κεφαλαίων (από κώδικα ΝΠΔΔ)

40.556,21 1.902.110,46 1.391.440,38 2.424.018,45 6.250.002,52 5.460.873,85

Τόκοι-Χρεωλύσια, χορήγηση δανείων

10.848,56 1.852.770,07 1.391.440,38 2.424.018,45 6.037.622,94 5.248.629,52

Χρηματοδοήσεις, πληρωμές λοιπών υποχρεώσεων

15.059,06 47.452,77 208.879,58 208.744,33

Λοιπά έξοδα 6000 14.648,59 1.887,62 3.500,00 3.500,00

Απαλλοτριώσεις, αγορές, ανεγέρσεις

9.505.696,64 1.990.432,52 2.205.670,81 2.454.877,07 32.600.487,92 29.490.553,51

Απαλλοτριώσεις, αγορές, μελέτες-έρευνες, ανεγέρσεις, εκτελέσεις, έργων και συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο εταιρειών κλπ

9.505.696,64 1.990.432,52 2.205.670,81 2.454.877,07 32.600.487,92 29.450.553,51

Λοιπά έξοδα 7000

Πληρωμές για επενδύσεις (από κώδικα ΝΠΔΔ)

464.728.303,26 462.141.103,79 760.106.908,39 827.261.031,33 1.662.954.712,39 1.097.255.854,61

Επενδύσεις που εκτελούνται μέσω του

7.678.933,22 7.682.800,47 12.080.847,15 8.459.939,12 16.596.667,70 6.066.099,81

237

237

τακτικού Κρατικού Προυπολογισμού

Επενδύσεις που εκτελούνται μέσω του Προυπολογισμού Δημοσίων Επενδύσεων

348.168.676,84 311.989.053,07 458.067.901,48 495.957.222,10 932.760.359,07 578.599.401,70

Επενδύσεις που εκτελούνται μέσω του Προυπολογισμού άλλων ΝΠΔΔ ή Οργανισμών ή Ειδικών Λογαριασμών

9.734.691,60 13.427.534,51 15.391.397,55 12.301.434,00 21.837.470,99 17.161.922,17

Επενδύσεις που εκτελούνται με έσοδα των ΝΑ

83.956.337,21 113.905.244,36 250.061.289,91 269.661.805,00 635.781.928,79 493.674.248,18

Επενδύσεις από έσοδα ΕΕ 15.189.664,39 15.136.471,38 24.505.472,30 40.880.631,11 55.978.285,84 1.754.182,75

ΣΥΝΟΛΟ ΕΞΟΔΩΝ 1.271.254.779,82 1.228.990.819,45 1.738.250.340,30 1.867.946.704,06 3.004.612.125,97 2.461.660.770,71

Συγκριτικός Πίνακας Συνοπτικών Προυπολογισμών ΝΑ - Έσοδα

Ονομασία Απολογιστικά 2004 Απολογιστικά 2005 Απολογιστικά 2006 Απολογιστικά 2007 Διαμόρφωση 2008 Προβλέψεις 2009

Επιχορηγήσεις 311.307.032,02 472.594.381,26 768.521.467,11 815.830.312,77 800.558.832,84 969.632.100,65

Επιχορηγήσεις από τον τακτικό Κρατικό Προυπολογισμό

296.906.170,21 457.701.232,10 756.875.839,10 803.777.350,13 786.612.787,24 959.791.701,37

Επιχορηγήσεις και εισφορές από ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ, Οργανισμούς, Ιδρύματα και Ειδικούς Λογαριασμούς Εσωτερικού

12.454.328,88 12.781.928,58 11.235.919,73 11.503.273,13 13.064.439,20 9.507.899,28

Επιχορηγήσεις προερχόμενες από την Αλλοδαπή

1.946.532,93 2.111.220,58 409.708,28 549.689,51 881.606,40 332.500,00

Φόροι, Τέλη και Δικαιώματα υπέρ ΝΠΔΔ

543.756.192,52 492.052.155,45 472.697.596,15 539.194.549,86 580.944.167,36 585.028.314,26

238

238

Φόροι 7.382.508,46 120.913,03 129.485,71 117.980,69 100.000,00 100.000,00

Έσοδα από Τέλη και Δικαιώματα 536.373.684,06 491.931.242,42 472.568.110,44 539.076.569,17 580.844.167,36 584.928.314,26

Έσοδα από ΚΑΠ 451.211.217,93 371.432.224,90 330.048.194,09 404.912.634,28 432.334.576,06 444.502.342,95

Λοιπά Έσοδα από Τέλη και Δικαιώματα

85.162.466,13 120.499.017,52 142.519.916,35 134.163.934,89 148.509.591,30 140.425.971,31

Ασφαλιστικές Εισφορές 747.205,16 537.536,00 40.677,25 18.143,71 74.824,35 32.903,00

Εισφορές εργοδότη και ασφαλισμένου

747.205,16 537.536,00 40.677,25 18.143,71 74.824,35 32.903,00


12.318.669,94 21.311.036,40 20.028.832,96 22.000.239,55 16.491.911,65 13.938.790,67

Έσοδα από προσφορά υπηρεσιών 4.482.730,17 11.859.098,57 5.860.945,01 4.724.924,41 4.463.308,95 4.222.057,24

Έσοδα από πώληση αγαθών 80.574,60 97.618,59 350.649,56 63.277,45 71.909,00 57.100,00

Έσοδα από εκμίσθωση κινητής ή ακίνητης περιουσίας

1.831.110,58 2.596.904,72 3.404.257,84 3.101.660,23 2.964.925,51 2.819.161,71

Πρόσοδοι από κεφάλαιο, κινητές αξίες κλπ περιπτώσεις

5.806.088,93 6.757.414,52 9.880.062,38 13.757.944,42 8.525.773,95 6.839.471,72

Λοιπά Έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα

118.165,66 532.918,17 352.433,04 465.994,24 1.000,00

Προσαυξήσεις, πρόστιμα, χρηματικές ποινές και παράβολα

5.736.882,02 6.116.831,06 10.558.913,02 14.998.966,56 12.361.278,42 11.639.540,99

Προσαυξήσεις 131.660,64

Πρόστιμα, χρηματικές ποινές και παράβολα

5.736.882,02 6.116.831,06 10.427.252,38 14.998.966,56 12.361.278,42 11.639.540,99

Λοιπά Έσοδα 6.818.668,08 6.590.740,43 9.016.947,31 14.621.840,50 5.549.620,89 3.804.148,00

Απολήψεις ανταποδοτικού χαρακτήρα

20.044,34 18.095,95 36.903,26 33.799,40 101.879,73 100.000,00

Έσοδα υπέρ Δημοσίου και τρίτων 263.446,51 520.994,67 423.561,19 315.007,21 578.993,68 542.634,20

Έσοδα από συνεισφορές υπαλλήλων και συνταξιούχων για την υγειονομική περίθαλψη τους και των

19.174,05 15.350,00 129.144,54 16.000,00 16.000,00

239

239

μελών των οικογενειών τους

Έσοδα από δωρεές, κληρονομιές κληροδοσίες

875.732,26 25.900,00 462.623,74 761.582,91 308.660,00

Επιστροφές χρημάτων 5.441.372,51 5.850.012,35 7.966.641,60 10.326.873,87 4.148.471,77 2.537.446,82

Έσοδα από λοιπές περιπτώσεις 198.898,41 175.737,46 111.867,52 3.055.162,57 395.615,71 608.066,98

Έκτακτα Έσοδα 16.564.303,40 21.575.129,99 21.660.528,54 25.460.715,18 25.667.245,23 11.593.836,17

Επιχορηγήσεις 7.600.362,96 6.038.925,90 5.815.862,60 4.859.987,18 5.052.791,56 588.340,00

Φόροι, Τέλη, Δικαιώματα 6.368.881,76 4.780.261,98 7.446.122,97 4.473.892,28 6.264.722,13 5.953.100,00

Ασφαλιστικές Εισφορές


616.614,73 13.769,00 47.530,95 174.161,12 3.240,00 69.468,00


1.670.972,41 1.216.596,67 1.445.321,91 5.329.381,94 6.019.092,24 4.856.928,17

Λοιπά Έσοδα 307.471,54 9.525.576,44 6.905.690,11 10.623.292,66 8.327.399,30 126.000,00

Έσοδα από δάνεια 608.436,63 17.875.683,08 12.712.797,57 5.242.232,41 45.126.321,30 51.500.000,00

Έσοδα προερχόμενα από δάνεια που έχουν συναφθεί

608.436,63 17.875.683,08 12.712.797,57 5.242.232,41 45.126.321,30 51.500.000,00

Έσοδα προερχόμενα από επιστροφή δανείων που χορηγήθηκαν

Έσοδα από παρελθόντα έτη 3.151.092,11 1.586.672,27 3.664.125,36 2.876.952,08 5.032.549,43 1.611.000,00

Επιχορηγήσεις 2.169.703,87 59.680,00 1.765.786,00 622.720,30 2.061.335,60 760.000,00

Φόροι, Τέλη , Δικαιώματα 704.930,07 971.362,38 1.305.016,50 1.772.003,15 2.295.997,30 546.000,00

Ασφαλιστικές Εισφορές 9.734,43 35.100,00


52.645,05 510.166,57 417.364,01 372.943,64 637.332,77 275.000,00


2.535,37 2.354,00 23.295,39 4.248,00 2.899,00

Λοιπά Έσοδα 211.543,32 43.109,32 115.773,39 105.036,99 34.964,76 30.000,00

Έσοδα από δάνεια 1.790,07

240

240

Έσοδα από επιχορηγήσεις κλπ για επενδύσεις

383.800.673,44 358.080.881,68 579.586.427,99 547.043.331,66 855.464.653,89 520.240.145,16

Επιχορηγήσεις από τον τακτικό Κρατικό Προυπολογισμό για επενδύσεις

7.569.807,20 8.094.576,53 10.372.115,33 23.638.989,99 25.734.498,58 1.604.176,35

Επιχορηγήσεις από τον Προυπολογισμό Δημοσίων Επενδύσεων για επενδύσεις

345.558.633,38 319.170.774,15 508.299.985,10 463.096.407,00 746.766.693,18 500.027.457,81

Επιχορηγήσεις από τον προυπολογισμό ΝΠΔΔ, Οργανισμών ή Ειδικών Λογαριασμών για επενδύσεις

8.856.119,99 8.026.274,99 11.997.583,16 12.964.567,83 13.795.840,24 12.396.499,03

Έσοδα από δάνεια που χορηγήθηκαν για επενδύσεις

2.137.777,84 3.292.006,27 3.171.873,18 4.423.575,92 6.277.183,85 1.290.929,22

Λοιπά Έσοδα από δημόσιες επενδύσεις

2.659.871,01 3.192.836,81 3.930.375,00 5.000.000,00 5.000.000,00 3.000.000,00

Έσοδα από επιχορηγήσεις της ΕΕ για επενδύσεις

17.018.464,02 16.304.412,93 41.814.496,22 37.919.790,92 57.890.438,04 1.921.082,75

ΣΥΝΟΛΟ ΕΣΟΔΩΝ 1.284.809.155,32 1.398.321.047,62 1.898.488.313,26 1.987.287.284,28 2.347.271.405,36 2.169.020.778,90

241

241

Συγκεντρωτικός Πίνακας Προυπολογισμών Ν.Α.

α/α ΝΑ - ΝΔ ΕΣΟΔΑ ΕΞΟΔΑΕλλειμμα - Πλεόνασμα

1 ΔΡΑΜΑΣ 29.460.000,00 35.910.000,00 -6.450.000,00

2 ΚΑΒΑΛΑΣ 29.487.198,00 44.206.190,00 -14.718.992,00

3 ΞΑΝΘΗΣ 21.981.500,00 23.821.500,00 -1.840.000,00

4 ΕΒΡΟΥ 23.749.200,00 23.749.200,00 0,00

5 ΡΟΔΟΠΗΣ 21.048.086,00 21.348.086,00 -300.000,00

6 ΗΜΑΘΙΑΣ 21.197.000,00 21.197.000,00 0,00

7 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 113.590.992,00 159.809.198,00 -46.218.206,00

8 ΚΙΛΚΙΣ 16.306.222,10 16.306.222,10 0,00

9 ΠΕΛΛΑΣ 16.198.500,00 16.198.500,00 0,00

10 ΠΙΕΡΙΑΣ 20.304.600,00 20.633.600,00 -329.000,00

11 ΣΕΡΡΩΝ 20.589.100,00 21.271.249,36 -682.149,36

12 ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ 14.067.100,00 14.067.100,00 0,00

13 ΓΡΕΒΕΝΩΝ 8.268.408,00 10.631.200,00 -2.362.792,00

14 ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ 8.446.747,62 8.846.200,00 -399.452,38

15 ΚΟΖΑΝΗΣ 32.404.000,00 32.404.000,00 0,00

16 ΦΛΩΡΙΝΑΣ 8.430.301,00 8.636.226,00 -205.925,00

17 ΑΡΤΑΣ 15.472.000,00 17.772.000,00 -2.300.000,00

18 ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ 24.966.929,06 29.912.629,06 -4.945.700,00

19 ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 59.158.952,01 59.941.519,29 -782.567,28

20 ΠΡΕΒΕΖΑΣ 11.706.800,00 12.756.800,00 -1.050.000,00

21 ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 46.021.400,08 53.045.154,43 -7.023.754,35

22 ΛΑΡΙΣΑΣ 26.787.000,00 33.275.500,00 -6.488.500,00

23 ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ 19.815.500,00 19.815.500,00 0,00

24 ΤΡΙΚΑΛΩΝ 35.994.000,00 37.732.205,21 -1.738.205,21

25 ΖΑΚΥΝΘΟΥ 11.473.642,90 11.556.042,90 -82.400,00

26 ΚΕΡΚΥΡΑΣ 22.831.005,00 23.031.005,00 -200.000,00

27 ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ & ΙΘΑΚΗΣ

7.347.300,00 10.447.300,00 -3.100.000,00

28 ΛΕΥΚΑΔΑΣ 13.202.000,00 13.202.000,00 0,00

29 ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ 59.002.768,00 59.002.768,00 0,00

30 ΑΧΑΙΑΣ 95.129.056,11 100.139.483,33 -5.010.427,22

31 ΗΛΕΙΑΣ 29.807.900,00 38.749.143,31 -8.941.243,31

32 ΒΟΙΩΤΙΑΣ 64.467.607,18 69.928.717,67 -5.461.110,49

33 ΕΥΒΟΙΑΣ 60.430.841,01 64.180.841,01 -3.750.000,00

34 ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ 19.605.682,72 20.523.321,32 -917.638,60

35 ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ 61.855.083,73 67.234.416,04 -5.379.332,31

36 ΦΩΚΙΔΑΣ 22.627.600,00 22.642.600,00 -15.000,00

37 ΑΘΗΝΩΝ - ΠΕΙΡΑΙΩΣ 6.194.035,47 6.910.000,00 -715.964,53

38 ΑΘΗΝΩΝ 289.095.549,00 389.115.769,00 -100.020.220,00

39 ΠΕΙΡΑΙΩΣ 295.178.612,10 304.318.063,81 -9.139.451,71

40 ΑΝ. ΑΤΤΙΚΗΣ 69.954.000,00 70.954.000,00 -1.000.000,00

242

242

41 Δ. ΑΤΤΙΚΗΣ 68.239.067,68 74.400.090,68 -6.161.023,00

42 ΑΡΓΟΛΙΔΑΣ 15.611.171,00 16.601.134,16 -989.963,16

43 ΑΡΚΑΔΙΑΣ 21.815.199,50 28.148.199,50 -6.333.000,00

44 ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 20.555.140,00 20.555.140,00 0,00

45 ΛΑΚΩΝΙΑΣ 12.937.750,00 13.177.750,00 -240.000,00

46 ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 38.197.729,22 44.966.729,22 -6.769.000,00

47 ΛΕΣΒΟΥ 16.641.000,00 17.489.270,00 -848.270,00

48 ΣΑΜΟΥ 7.964.000,00 7.964.000,00 0,00

49 ΧΙΟΥ 9.843.500,00 9.843.500,00 0,00

50 ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ 49.795.300,00 70.335.300,00 -20.540.000,00

51 ΚΥΚΛΑΔΩΝ 39.787.448,01 39.787.148,01 300,00

52 ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 49.077.045,32 50.077.045,32 -1.000.000,00

53 ΛΑΣΙΘΙΟΥ 10.900.000,00 10.900.000,00 0,00

54 ΡΕΘΥΜΝΗΣ 12.673.452,08 20.091.280,98 -7.417.828,90

55 ΧΑΝΙΩΝ 21.328.757,00 22.101.932,00 -773.175,00

ΣΥΝΟΛΟ 2.169.020.778,90 2.461.660.770,71 -292.639.991,81

243

243

Βιβλιογραφία

Acemoglu, Daron, Simon Johnson, and James Robinson, 2004, “Institutions as the

Fundamental Cause of Long-Run Growth,” NBER Working Paper No. 10481

(Cambridge, Massachusetts: National Bureau of Economic Research).

Advisory Commission on Intergovernmental Relations (1987), Fiscal Discipline in

the Federal System: National Reform and the Experience of the States, Washington,

D.C.

Alesina, A. and G. Tabellini (1990). “A Positive Theory of Fiscal Deficits and

Government Debt”, Review of Economic Studies, 57.

Alesina, A., R. Hausmann, R. Hommes, and E. Stein (1996), “Budget Institutions and

Fiscal Performance in Latin America”, NBER Working Paper, No. 5586.

Anderson, J., and C. Gray, 2006, “Transforming Judicial Systems in Europe and

Central Asia,” paper presented at World Bank ABCDE conference, St.Petersburg,

Russia, January.

Annett, A., J. Decressin, and M. Deppler (2005), “Reforming the Stability and Growth

Pact”. IMF Policy Discussion Paper, No. PDP/05/2.

Arora, Vivek, and Athanasios Vamvakidis, 2005, “How Much Do Trading Partners

Matter for Economic Growth?” IMF Staff Papers, Vol. 52, No. 1.

Arvai, Zsofia, and Geoffrey Heenan, 2005, “A Framework for Developing Secondary

Markets for Government Securities” (unpublished; Washington: International

Monetary Fund).

Ashworth, J., B. Geys, and B. Heyndels (2005), “Government Weakness and Local

Public Debt

Bahl, Roy B. and Johannes J. Linn. 1992. Urban Public Finance in Developing

Countries. NY. Oxford University Press.

Bahl, Roy, and Christine Wallich. "Intergovernmental Fiscal Relations in China,"

Working Papers, Country Economics Department, The World Bank, WPS 863, 1992.

Bails, D. and M. Tieslau 2000, The Impact of Fiscal Constitutions on State and Local

Expenditures, Cato Journal, 20.

244

244

Balassone, F. and D. Franco (2001), “Fiscal Federalism and the Stability and Growth

Pact: A Difficult Union”, Fiscal Rules, Banca d’Italia Research Department Public

Finance Workshop.

Balassone, F., D. Franco and R. Giordano (2004), “Market Induced Fiscal Discipline:

Is There a Fall-Back Solution for Rule-Failure?” mimeo, Banca d’Italia, Research

Department.

Balassone, F., D. Franco and S. Zotteri (2002), “Fiscal Rules for Sub-National

Governments: What Lessons from EMU Countries?”, mimeo, Banca d’Italia.

Balassone, F., D. Franco and S. Zotteri, 2002, Fiscal Rules for Sub-National

Governments: What Lessons from EMU Countries?, mimeo, Banca d’Italia

Baldwin, Robert E., 2003, “Openness and Growth: What’s the Empirical

Relationship?” NBER Working Paper No. 9578 (Cambridge, Massachusetts: National

Bureau of Economic Research).

Barth, James R., Gerald Caprio, and Ross Levine, 2006, Rethinking Bank Regulation:

Till Angels Govern (New York: Cambridge University Press). Berglöf, Erik, and

Patrick Bolton, 2002, “The Great Divide and Beyond: Financial Architecture in

Transition,” Journal of Economic Perspectives, Vol. 16, No. 1, pp. 77-100.

Bayoumi, T. and B. Eichengreen (1995), “Restraining Yourself: The Implications of

Fiscal Rules for Economic Stabilization”, IMF Staff Papers, 42.

Bayoumi, T., M. Goldstein, and G. Woglom (1995), “Do Credit Markets Discipline

Sovereign Borrowers?

Beetsma, R. and X. Debrun (2005), “Implementing the Stability and Growth Pact:

Enforcement and Procedural Flexibility”, ECB Working Paper, No. 433.

Bems, R., and P. Schellekens, 2007, “Finance and Convergence: What’s Ahead For

Emerging Europe?” IMF Working Paper 07/244 (Washington: International Monetary

Fund).

Besley, T. and A. Case (2003), “Political Institutions and Policy Choices: Evidence

from the United States”, Journal of Economic Perspectives, XLI.

BIBBEE, A. and A. GOGLIO (2002), “Public Spending in Italy: Policies to Enhance

its Effectiveness”, OECD Economics Department Working Papers, No. 324.

245

245

Bird, Richard M., Robert D. Ebel, and Christine I. Wallich. 1995. “Fiscal

Decentralization: From Command to Market.” In Bird, Ebel and Wallich, eds.,

Decentralization of the Socialist State: Intergovernmental Finance in Transition

Economies. Washington, D.C.: World Bank.

Blom-Hansen, J. and T. Pallesen (2001), “The Fiscal Manipulation of a Decentralized

Public Sector: Macroeconomic Policy in Denmark”, Environment and Planning C:

Government and Planning, 19.

Bodmer, F. (2004), “Why Direct Democracy Could Not Stop the Growth of

Government in Switzerland during the 1990s”, mimeo, University of Basle.

Bohn, H. and R. Inman (1996), “Balanced Budget Rules and Public Deficits:

Evidence from the U.S. States,” NBER Working Paper, No. 5533.

Boot, Arnoud, and Anjan Thakor, 1997, “Financial System Architecture,” Review of

Financial Studies, Vol. 10, No. 3, pp. 693–733.

Bordignon, M. (2004), “Fiscal Decentralization: How to Achieve a Hard Budget

Constraint”, paper prepared for the workshop on Fiscal Surveillance in EMU: New

Issues and Challenges, Brussels, November.

BORGE, L.E. and J. RATTSØ (2002), “Local Government Budgeting and

Borrowing: Norway” in B. Dafflon (ed.), Local Public Finance in Europe,

Cheltenham and Northampton: Edward Elgar.

Borge, L-E., M. Dahlberg, and P. Tovmo (2001), “The Intertemporal Spending

Behaviour of Local Governments: A Comparative Analysis of the Scandinavian

Countries”, mimeo, Norwegian University of Science and Technology.

Bowler, S. and T. Donovan (2004), “Evolution in State Governance Structures:

Unintended Consequences of State Tax and Expenditure Limitations”, Political

Research Quarterly, 4.

Boyd, John H., Ross Levine, and Bruce D. Smith, 2001, “The Impact of Inflation on

Financial Sector Performance,” Journal of Monetary Economics, Vol. 47 (April), pp.

221–48.

Brennan, Geoffrey, and James M. Buchanan. The Power to Tax: Analytical

Foundations of a Fiscal Constitution. New York: Cambridge University Press, 1980.

246

246

BRONCHI, C. (2003), “The Effectiveness of Public Expenditure in Portugal”, OECD

Economics Department Working Papers, No. 349.

BRUECKNER, J.K. (1998), “Welfare Reform and Interstate Welfare Competition:

Theory and Evidence”, Urban institute, Assessing the new federalism Occasional

paper, No. 21.CASELLA, A. (1999), “Tradable Deficit Permits: Efficient

Implementation of the Stability Pact in the European Monetary Union”, National

Bureau of Economic Research Working Paper, No. 7278.

Brumby, J., and M. Cangiano (2001), “Public Expenditure Management Reform and

Fiscal Consolidation in OECD Countries”, paper prepared for the fifth international

conference Institutions in Transition, Slovenian Institute of Macroeconomic Analysis

and Development, Otočec, July.

Brunner, Allan, Jörg Decressin, Daniel C. Hardy, and Beata Kudela, 2004, Germany’s

Three-Pillar Banking System: Cross-Country Perspectives in Europe, IMF Occasional

Paper No. 233 (Washington: International Monetary Fund).

Buiter, W. and C. Grafe (2003), “Reforming EMU's Fiscal Policy Rules: Some

Suggestions for Enhancing Fiscal Sustainability and Macroeconomic Stability in an

Enlarged European Union”, in M. Buti, ed.

BUTI, M., S. EIJFFINGER and D. FRANCO (2002), “Revisiting the Stability and

Growth Pact: Grand Design or Internal Adjustment?”, paper presented to the CEPII

workshop,21 November, Paris.

Campello, Murillo, 2006, “Debt Financing: Does It Boost or Hurt Firm Performance

in Product Markets?” Journal of Financial Economics, Vol. 82 (October), pp. 135–17.

Campos, E. and S. Pradhan (1996), “Budgetary Institutions and Expenditure

Outcomes: Binding Government to Fiscal Performance”, World Bank Policy Research

Working Paper, 1646.

Canova, F. and E. Pappa (2005), “Does it Cost to be Virtuous? The Macroeconomic

Effects of Fiscal Constraints”, NBER Working Paper, No. 11065.

Cestone, Giacinta, and Lucy White, 2003, “Anticompetitive Financial Contracting:

The Design of Financial Claims,” Journal of Finance, Vol. 58, No. 5, pp. 2109–42.

247

247

Chang, Chun; and Yijiang Wang. "Economic Transition under a Semi-Federalist

Government: The Experience of China." China Economic Review, Spring, 1998, 9(1),

pp. 1-23.

Charted Institute of Public Finance and Accountancy (CIPFA), 1999, Finance and

General Statistics, UK

Chen, Rulong (ed.). The Fiscal System in Contemporary China (Dangdai Zhongguo

Caizheng), Beijing: China Social Science Press, 1988.

Cihák, Martin, and Alexander Tieman, 2007, “Assessing Current Prudential

Arrangements,” in Integrating Europe’s Financial Markets, ed. by Jörg Decressin,

Hamid Faruqee, and Wim Fonteyne (Washington: International Monetary Fund).

Conway, P., V. Janod and G. Nicoletti (2005), “Product Market Regulation in OECD

Countries: 1998 to 2003”, OECD Economics Department Working Papers, No. 419.

Davoodi, Hamid and Heng-fu Zou. 1998. Fiscal Decentralization and Economic

Growth. Journal of Urban Economics, 43:244-257

De Nicolò, Gianni, 2007, “Financial Integration and Risk-Adjusted Growth

Opportunities,” presented at the 10th Annual International Banking Conference

DECRESSIN, J. (2002), “Regional Income Distribution and Risk Sharing: How Does

Italy Compare in Europe”, Journal of Public Economics, Vol. 86.

Decressin, Jörg, Hamid Faruqee, and Wim Fonteyne, eds., 2007, Integrating Europe’s

Financial Markets (Washington: International Monetary Fund).

Dexia, 2004, Local finances in the 25th countries of the European Union, Dexia, Paris

Dillinger, William and Steven B. Webb. 1998. Fiscal Management in Federal

Democracies: Argentina and Brazil. June 25, World Bank, Mimeo.

Downes, T. and D. Figlio (1997), “School Finance Reforms, Tax Limits, and Strudent

Performance: DoReforms Level Up or Dumb Down?”, Institute for Research on

Poverty Discussion Paper, No. 1142-97.

Drazen, A. (2002), “Fiscal Rules from a Political Economy Perspective”, mimeo, Tel

Aviv University. Drudi, F. and A. Prati (2000), “Signalling Fiscal Regime

Sustainability”, European Economic Review, 44.

248

248

Drudi, F. and A. Prati, 2000, Signaling Fiscal Regime Sustainability, European

Economic Review, 44

Eichengreen, B. and J. Von Hagen (1996) “Fiscal Policy and Monetary Union: Is

There a Tradeoff between Federalism and Budgetary Restrictions?”, NBER Working

Paper, No. 5517.

Eichengreen, Barry, 2007, The European Economy since 1945: Coordinated

Capitalism and Beyond (Princeton, New Jersey: Princeton University Press).

Emmerson, C., J. Hall, and M. Ridge (1998), “The Impact of Expenditure Limitations

on Local Government Spending: Evidence from the United Kingdom”, IFS Working

Paper W98/5.

Epple, Dennis, and Alan Zelenitz. "The Implications of Competition Among

Jurisdictions: Does Tiebout Need Politics." Journal of Political Economy, 1981, 89,

pp. 1197-1217.

European Union, Committee of the Regions, 2001, Regional and Local Government

in the European Union, Responsibilities and Resources, Belgium

Evidence from the U.S. States”, Journal of Money, Credit, and Banking, 27.

Feld, L. and G. Kirchgässner (2004), “Sustainable Fiscal Policy in a Federal System:

Switzerland as an Example”, mimeo, Philipps-Universität Marburg.

Feld, L. and J. Matsuska (2002), “Budget Referendums and Government Spending:

Evidence from Swiss Cantons”, CESifo Working Paper, No. 323.

Fender, J. (2005), “The Reform of Local Taxation in the Light of the Balance of

Funding Review Report”, mimeo, University of Birmingham.

Fender, J. and P. Watt (2002), “Should Central Government Seek to Control the Level

of Local Authority Expenditures? “ Fiscal Studies, 23.

FENGE, R. and V. MEIER (2001), “Why Cities Should not be Subsidized”, CESifo

Working Paper, No. 546, Munich, Germany.

ftp://129.187.96.124/CESifo_WP/546.pdf

Filc, G. and C. Scartascini (2004), “Budget Institutions and Fiscal Outcomes: Ten

years of Inquiry on Fiscal Matters at the Research Department”, Paper prepared for

the IADB Research Department 10th Year Anniversary Conference, Washington D.C.

249

249

Fischer, J. (2005), “Swedish Budget Rules: Praise from Brussels, Pressure at Home”,

ECFIN Country Focus, 2 (4).

Fornasari, Francesca, Steven B. Webb, and Heng-Fu Zou. Decentralized Spending

and Central Government Deficit: International Evidence. September 23, mimeo.

Freinkman, Lev and Michael Haney. 1997. What Affects the Propensity to Subsidize:

Determinants of Budget Subsidies and Transfers Financed by the Russian Regional

Governments in 1992-1995.

Freinkman, Lev, and Plamen Yossifov. "Decentralization in Regional Fiscal Systems

in Russia: Trends and Links to Economic Performance." Mimeo, the World Bank,

1998.

Fukasaku, Kiichiro, and Luis R. de Melo Jr. 1997. Fiscal Decentralization and

Macroeconomic Stability:

Garret, T. and G. Wagner (2004), “State Government Finances: World War II to the

Current Crises”, Federal Reserve Bank of St. Louis Review, 86.

Gleich, H. (2003), “Budget Institutions and Fiscal Performance in Central and Eastern

European Countries”, ECB Working Paper, No. 215.

GOOLSBEE, A. and E.L. MAYDEW (1998), “Coveting thy Neighbour’s

Manufacturing: The Dilemma of State Income Apportionment”, National Bureau of

Economic Research Working paper, No. 6614,

http://papers.nber.org/papers/w6614.pdf

HADDAD, E.A., E.P. DOMINGUES and F.S. PEROBELLI (2002), “Regional

Effects of Economic Integration: The Case of Brazil”, Journal of Policy Modeling,

Vol. 24, Issue 5.

Hallerberg, M., R. Strauch, and J. Von Hagen (2004a), “Budgeting in Europe after

Maastricht: Patterns of Reform and their Effectiveness”, Hacienda Pública Española,

Mónografía.

Hallerberg, M., R. Strauch, and J. Von Hagen (2004b), “The Design of Fiscal Rules

and Forms of Governance in the European Union Countries”, ECB Working Paper,

No. 419.

250

250

HAUGHWOUT, A.F. (1998), “Aggregate Production Functions, Interregional

Equilibrium and the Measurement of Infrastructure Productivity”, Journal of Urban

Economics , Vol. 44, No. 2.

HEMMINGS, P., D. TURNER and S. PARVIANEN (2003), “Enhancing the

Effectiveness of Public Spending in Finland”, OECD Economics Department

Working Papers, No. 349.

HERD, R. and C. BRONCHI (2001), “Increasing efficiency and reducing complexity

in the tax system in the United States”, OECD Economics Department Working

Papers, No. 313.

HOELLER, P., M-O. LOUPPE and P. VERGRIETE (1996), “Fiscal Relations Within

the European Union”, OECD Economics Department Working Papers, No. 163.

Höppner, F. and C. Kastrop (2004), “Fiscal Institutions and Sustainability of Public

Debt in Germany”, Public Debt, Banca d’Italia, Rome.

Hunter, Jeff and Anwar Shah. 1998. Applying a Simple Measure of Good Governance

to the Debate of Fiscal Decentralization. World Bank: Policy Research Working

Paper 1894, March.

IMF (2002), Government Finance Statistics Yearbook.

Inman, R. (1996), “Do Balanced Budget Rules Work? US Experience and Possible

Lessons for the EMU”, NBER Working Paper, No. 5838.

Inman, R. (2001), “Transfers and Bailouts: Institutions for Enforcing Local Fiscal

Discipline”, Constitutional Political Economy, 12.

Inman, Robert P. and Daniel L. Rubinfeld. 1997. Rethinking Federalism. Journal of

Economic Perspective. 11: 4: 43-64.

Inman, Robert P., and Daniel L. Rubinfeld. “The Political Economy of Federalism,”

in Dennis C.

Inman, Robert. “Federal Assistance and Local Services in the United States: The

Evolution of a New Fiscal Order,” in H. Rosen (ed.), Fiscal Federalism: Quantitative

Studies. Chicago: University of Chicago Press, 1988.

Institute for Local Government and Public Service. 1994. Local Governments in the

CEE and CIS.

251

251

Inter-American Development Bank (1997) “Fiscal Stability with Democracy and

Decentralization”, Report on Economic and Social Progress in Latin America,

Washington D.C.: Johns Hopkins University Press for the Inter-American

Development Bank.

JEANRENAUD, C. (1994), “Expertise sur les aides financières et les indemnités de la

confédération aux cantons: le point de vue de l’efficacité ”, in Expertise relative aux

aides financières et indemnités de la confédération en faveur des cantons mandatée

par l’Administration générale des finances et la Conférence des directeurs cantonaux

des finances.

JOUMARD, I. and C. GIORNO (2002), “Enhancing the Effectiveness of Public

Spending in Switzerland”, OECD Economics Department Working Papers, No. 332.

Joumard, I. and P. Kongsrud (2003), “Fiscal Relations across Government Levels”

OECD Economics Department Working Papers, No. 375.

JOUMARD, I. and W. SUYKER (2002a), “Enhancing the Effectiveness of Public

Spending in Norway”, OECD Economics Department Working Papers, No. 343.

JOUMARD, I. and W. SUYKER (2002b), “Options for reforming the Finnish tax

system”, OECD Economics Department Working Papers, No. 319.

KENNEDY, S. and J. ROBBINS (2001), “The role of fiscal rules in determining

fiscal performance”, Department of Finance Working Paper, 2001-16.

KOPITS, G. and S. SYMANSKY (1998), “Fiscal Policy Rules”, IMF Occasional

Paper, No. 162.

Kornai, Janos. "The Soft Budget Constraints," KYKLOS, 1986, 39(1), pp. 3-30.

Le Houerou, Philippe. 1995. Fiscal Management in the Russian Federation. World

Bank Report No. 14862-RU.

Lemmen, J. (1999), “Managing Government Default Risk in Federal States”, mimeo,

Financial Markets Group, LSE.

Maltinti, Giovanni, and Petretto, Alessandro, 1987, Finanziamento ed efficienza della

spesa publica locale, Torino

McLURE, C.E. (2000), “Tax Assignment and Sub-national Fiscal Autonomy”,

International Bureau of Fiscal Documentation Bulletin.

252

252

Meuller (ed.), Perspectives on Public Choice. New York: Cambridge University

Press, 1997.

Milesi-Ferretti, G. (2003), “Good, Bad or Ugly? On the Effects of Fiscal Rules with

Creative Accounting”, Journal of Public Economics, 88.

Mitcheneck, Beth. 1997b. Regional Governance in Russia: The Role of Accumulated

Alliances.

Monetary and Fiscal Policies in EMU: Interactions and Coordination, Cambridge

University Press.

Montinola, Gabriella, Yingyi Qian, and Barry Weingast. "Federalism, Chinese Style:

The Political Basis for Economic Success in China," World Politics, October, 1995,

48(1), pp. 50-81.

Morozov, Alexander. 1998. Intergovernmental Transfers Reform in the Russian

Federation. World Bank: fiscal policy note, June.

Moulin, L. (2004), “Expenditure Rules à la française: An Assessment after Five

Years”, Ecfin Country focus, 1.

Muellbauer, J. (2004), Property and Land, Taxation and the Economy after the

Barker Review, The Joseph Rowntree Foundation, York.

Mullins, D. (2004), “Tax and Expenditure Limitations and the Fiscal Response of

Local Governments: asymmetric intra-local fiscal effects”, Public Budgeting and

Finance, winter.

Mullins, D. and B. Wallin (2004), “Tax and Expenditure Limitations: Introduction

and Overview”, Public Budgeting and Finance, winter.

Mullins, D. and P. Joyce (1996), “Tax and expenditure Limitations and State and

Local Fiscal Structure: an Empirical Assessment”, Public Budgeting and Finance,

spring.

Musgrave, Richard, Theory of Public Finance: A Study in Public Economy, New

York: McGraw, 1959.

OATES, W.E. (1972), Fiscal Federalism, NY: Harcourt Brace Jovanivich.

OATES, W.E. (1999), “An essay on Fiscal Federalism”, Journal of Economic

Literature, Vol. 37.

253

253

OECD (1999), “Taxing Powers of State and Local Government”, OECD Tax Policy

Studies, No. 1.

OECD (2002a), “Fiscal Sustainability: The Contribution of Fiscal Rules” Economic

Outlook, 72, 2, Paris.

OECD, 2006, Tax Administration in OECD and Selected Non-OECD Countries:

Comparative Information Series, Paris

OECD, Network on Fiscal Relations Across Levels of Government, 2006, Fiscal

Rules for Sub-Central Governments: Design and Impact, Paris

Oksenberg, Michel, and Tong, James. "The Evolution of Central-Provincial Fiscal

Relations in China, 1971-1984: The Formal System." China Quarterly, March 1991,

Parikh, and Barry R. Weingast. “A Comparative Theory of Federalism: The Case of

India.” Virginia Law Review, October 1997, 83, pp. 1593-1615.

Poterba, J. (1994), “State Responses to Fiscal Crises” The Effects of Budgetary

Institutions and Politics”, Journal of Political Economy, 102.

Poterba, J. (1995), “Balanced Budget Rules and Fiscal Policy: Evidence from the

States”, National Tax Journal, 48.

Qian, Yingyi, and Barry R. Weingast. "Federalism As a Commitment to Market

Incentives," Journal of Economic Perspectives, Fall 1997, 11(4), pp. 83-92.

Qian, Yingyi, and Gerard Roland. "Federalism and the Soft Budget Constraint,"

American Economic Review, December 1998, 88(5), pp. 1143-1162.

Rattsø, J. (2004), “Fiscal Adjustment Under Centralized Federalism: Empirical

Evaluation of the Response to Budgetary Shocks”, FinanzArchiv, 60.

Robinson, M. (2002), “Accrual accounting and Australian fiscal policy”, Fiscal

Studies, 23.

Rodden, J. (2002), “The Dilemma of Fiscal Federalism: Grants and Fiscal

Performance around the World”, American Journal of Political Science, 46.

Rose-Ackerman, Susan; and Rodden, Jonathan. "Does Federalism Preserve Markets?"

Mimeo, Yale University,

254

254

Seitz, H. (1999), “Subnational Government Bailouts in Germany”, ZEI Working

Paper, No. B-20.

SÖDERSTRÖM, L. (2002), “Combining Local Self-government with Long-run

Discipline and Short-term Flexibility with Reference to Sweden”, paper presented to

the Workshop on fiscal decentralisation in the light of the Maastricht Treaty, in

Copenhagen, October.

SOLÉ OLLÉ, A. and E. VILADECANS MARSAL (2002), “Fiscal and Growth

Spillovers in Large Urban Areas”

http://data.vatt.fi/iipf2002/members/papers/Sole_Viladecans.pdf

Sørensen, B., L. Wu, and O. Yosha (2001), “Output Fluctuations and Fiscal Policy:

U.S. State and Local Governments 1978-1994”, European Economic Review, 45.

Stansel, D. (1994), Taming Leviathan: Are Tax and Expenditure Limits the Answer?”,

Cato Policy Analysis, No. 213.

Stewart, Kitty. 1996. The Impact of Fiscal Decentralization on Social Expenditures in

the Regions of the Russian Federation, The World Bank. Mimeo, January 31. 45

Tanzi, Vito. 1996. Fiscal Federalism and Decentralization: A Review of Some

Efficiency and Macroeconomic Aspects. Annual World Bank Conference on

Development Economics, 1995.

THE CONFERENCE BOARD OF CANADA (2002), Projection des équilibres

financiers des gouvernements du Canada et des provinces et territoires,

www.gov.ns.ca/finance/pdf/FiscalImbalance.pdf

Tiebout, Charles, 1956, A Pure Theory of Local Expenditures, Journal Of Political

Economy, 64 pp, 416-24

Treisman, Daniel. 1996. The Politics of Intergovernmental Transfers in Post-Soviet

Russia, British Journal of Political Science July: 299-335

Treisman, Daniel. 1998a. Deciphering Russia’s Federal Finance: Transfers to the

Regions in 1995-6.

Treisman, Daniel. 1998b. Russia’s Tax Crisis: Falling Revenues in a Transitional

Economy. UCLA: manuscript.

255

255

http://www.gov.ns.ca/finance/pdf/FiscalImbalance.pdf

http://data.vatt.fi/iipf2002/members/papers/Sole_Viladecans.pdf

VARSANO, R., S. GUIMARAES FERREIRA and J.R. AFONSO (2002), “Fiscal

Competition” in Federalism in a Changing World – Learning from Each Other,

International Conference on Federalism 2002, St Gallen, Switzerland.

von Hagen, J. (1991), “A Note on the Empirical Effectiveness of Formal Fiscal

Restraints”, Journal of Public Economics, 44.

von Hagen, J. (2002), “Fiscal Rules, Fiscal Institutions, and Fiscal Performance”, The

Economic and Social Review, 33.

Wasi, N. and M. White (2005), “Property Tax Limitations and Mobility: The Lock-in

Effect of California's Proposition 13”, NBER Working Paper, No. 11108.

WATT, P.A. (2002), “Local Government Expenditure in England” in B. Dafflon

(ed.), Local Public Finance in Europe, Cheltenham and Northampton: Edward Elgar.

Wibbels, E. and J. Rodden (2004), “Business Cycles and the Political Economy of

Decentralised Finance: Lessons for Fiscal Federalism in the EU”, paper prepared for

“Fiscal Policy in EMU: New Issues and Challenges” Workshop organised by the

European Commission, Brussels.

Wildasin, David E. 1998. Fiscal Aspects of Evolving Federations. World Bank: Policy

Research Working Paper 1884, February.

WORLD BANK (2002), “Brazil Issues in Fiscal Federalism”, Report No. 22523-BR.

World Bank. 1998. Subnational Budgeting in Russia: Preempting a Potential Debt

Crisis. Draft Report, July.

World Local Authorities, Βρίσκεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση:

http://www.almwla.org/

WURZEL, E. (1999), “Towards more efficient government – Reforming federal fiscal

relations in Germany”, OECD Economics Department Working Paper, No. 209.

Alesina, Alberto, Ricardo Hausmann, Rudolf Hommes, and Ernesto Stein. 1996.

Budget Institutions and Fiscal Performance in Latin America. NBER WP 5586, May.

Zhang, Tao and Heng-fu Zou. 1997. The Growth Impact of Intersectoral and

Intergovernmental Allocation of Public Expenditures: With Applications to China and

India. Mimeo, December.

256

256

Zhang, Tao and Heng-fu Zou. 1998. Fiscal Decentralization and Economic Growth in

China. Journal of Public Economics. 67: 221-240

Zhuravskaya, Ekatherina V. 1998. “Incentives to Provide Local Public Goods: Fiscal

Federalism Russian Style”. Harvard University: manuscript.

Ράπανος Βασίλης, 1991, Το μέγεθος και η διάρθρωση του φορολογικού βάρους, στο

Τα δημόσια Οικονομικά στην Ελλάδα, σελ 151-156, Το οικονομικό, Αθήνα

Τάτσος Νικόλαος, 1987, Φορολογική Αποκέντρωση, Το φορολογικό Σύστημα της

Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα, Επιστημονικές Μελέτες 1, ΕΕΤΑΑ, Αθήνα

257

257

Η θωράκιση της Αιρετής Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης με...

Documents

Transcript of Η θωράκιση της Αιρετής Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης με...