Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

25
ΠEPIO∆IKO ΣYΛΛOΓOY APXITEKTONΩN ∆IΠΛΩMATOYXΩN ANΩTATΩN ΣXOΛΩN ΠANEΛΛHNIAΣ ENΩΣHΣ APXITEKTONΩN Bρυσακίου 15 & Kλάδου, 105 55 Aθήνα τηλ.: 210 3215 146/fax: 210 3215 147 e-mail: [email protected] • www.sadas-pea.gr ‘ARCHITEKTONES’ JOURNAL OF THE ASSOCIATION OF GREEK ARCHITECTS Issue 51, Cycle Β, May/June 2005 Vrysakiou 15 & Kladou, 105 55 Athens tel.: +30 210 3215 146/fax: +30 210 3215 147 ∆IOIKHTIKO ΣYMBOYΛIO Πρόεδρος: Παναγιώτης Γεωργακόπουλος Aντιπρόεδρος: Παναγιώτης ∆εσποτόπουλος Γεν. Γραµµατέας: Θανάσης Παππάς Tαµίας: Βασίλης Καλλονιάτης Ειδ. Γραµµατέας: Αλέκος Βράκας Mέλη: Μηνάς Αγγελίδης ∆ηµήτρης Αναστασιάδης ∆ηµήτρης Μαραβέας Κώστας Μπαρδάκης Κώστας Μπελιµπασάκης Παντελής Νικολακόπουλος Ειρήνη Σιγάλα-Μαγιάφα Αλέκος Χαλικιάς Βασίλης Χατζηκίδης Φραγκίσκα Χρυσολούρη Ι∆ΙΟΚΤΗΤΗΣ-YΠEYΘYNOΣ ΣYMΦΩNA ME TO NOMO Παναγιώτης Γεωργακόπουλος Tα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τις απόψεις των συντακτών τους. Oι επίσηµες θέσεις του ΣA∆AΣ και των άλλων Συλλόγων Αρχιτεκτόνων δηµοσιεύονται στη στήλη ∆ραστηριότητες του συλλόγου. Tιµή τεύχους 0,003 € ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Όλγα Βενετσιάνου Αριάδνη Βοζάνη Αριστοτέλης ∆ηµητρακόπουλος Μιχάλης ∆ωρής ∆ιονύσης Καννάς Νεκτάριος Κεφαλογιάννης Ειρήνη Κουφέλη Αµαλία Κωτσάκη Έλενα Λαϊνά Μιχάλης Λεφαντζής Άννα Μελανίτου Βασιλική Παναγιωτοπούλου Αναστασία Πεπέ Κυριάκος Πιπίνης ∆ηµήτρης Πολυχρονόπουλος Γιώργος Μ. Σαρηγιάννης Νίκος Σιαπκίδης Χαρίκλεια Χάρη Υπεύθυνοι από ∆.Σ.: Παναγιώτης Γεωργακόπουλος, Θανάσης Παππάς, Φραγκίσκα Χρυσολούρη Γραµµατεία Σ.Ε.: Στέλλα Ρίζου Επιθυµία του Συλλόγου είναι, να αξιοποιήσει τις απόψεις όλων των συναδέλφων µέσα από τις σελίδες του περιοδικού. Είναι δυνατόν, όλες οι συνεργασίες που θα αποστέλλονται στο περιοδικό, είτε υπό µορφή παρουσιάσεων έργων, θέσε- ων και επιστολών να καταχωρούνται στις σελίδες του. H Σ.Ε. ενηµερώνει όλους τους συναδέλφους που επιθυµούν να αποστείλουν υλικό, να τηρούν τις αναγκαίες τεχνικές προδιαγραφές που ισχύουν για το περιοδικό. Κάθε συνάδελφος που εκδηλώνει την πρόθεσή του για αρθρογραφία στα προγραµµατισµένα αφιερώµατα πρέπει να αποστέλει πρώτα ενηµερωτική περίληψη του άρθρου του. Τα κείµενα πρέπει να είναι αποθηκευµένα σε δισκέτα και να συνοδεύονται από PRINT-OUT και φωτογραφικό υλικό. για ά ρθρα αφιερωµ ά των η έκτασή τους πρέπει να κυµαίνεται από 1000-1200 λέξεις (συµπεριλαµβανοµένων των παραπο - µπών ή των σηµειώσεων), για ά ρθρα επικα ί ρων 700 λ έ ξει ς και για επιστολ ές 400 λ έ ξει ς . Είναι απαραίτητη προ ϋ πόθεση για περαιτέρω επεξεργασία από την Σ.Ε. το υλικό να αποστέλλεται µόνο στην Γραµµατεία του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση των βιβλίων για βιβλιοπαρουσίαση . Θα είναι πολύ χρήσιµο για όλους το περιοδικό να ∆ΙΑΒΑΖΕΤΑΙ και να ασκείται κριτική για το περιεχόµενο και την εµφά- νισή του από όλους τους συναδέλφους. αρχιτέκτονες Περιοδικό του ΣA∆AΣ-ΠEA | τεύχος 51 – περίοδος B | Μάιος/Ιούνιος 2005 Περιεχόµενα «Σηµείωµα της σύνταξης» Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Α «∆ραστηριότητες ∆.Σ. ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ» «Παύλος Μυλωνάς (1915-2005)» «Άννη Βρυχέα (1943-2005)» Θ.Κ. Παππάς, «Digital topo_graphies» ∆. Παπαλεξόπουλος, «Ψηφιακές τοπο_γραφίες» Ν. Κεφαλογιάννης, «Από την Hadid στον Koolhaas...» A.∆. Κλειδωνάς, «Για ποιον δουλεύουµε;» Α Φ Ι Ε Ρ Μ Α Σιδηροδροµικοί σταθµοί [Επιµέλεια: Κ. Πιπίνης] Κ. Πιπίνης, «Οδοιπορικό στους ελληνικούς σιδηροδροµικούς σταθµούς» Γ.Μ. Σαρηγιάννης, «Ανακατασκευές των σταθµών του ΗΣΑΠ: Η καταστροφή της αθηναϊκής ιστορίας» «Σιδηροδροµικοί σταθµοί εκτός συνόρων» Α. Σταθόπουλος, «Ζητούµενο: Ένας Κεντρικός Σιδηροδροµικός Σταθµός Αθηνών» Ι Α Γ Ν Ι Σ Μ Ο Σ ∆ηµοτικό Μέγαρο Γεωργιουπόλεως Χανίων Ε Ι Η Σ Ε Ι Σ Β Ι Β Λ Ι Ο Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Ε Ι Σ 18 20 24 27 29 30 32 34 46 60 62 66 75 81 81 EK∆OTHΣ Σωτήρης ∆ηµακόπουλος ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΚ∆ΟΣΗΣ-∆ΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ ΕΚ∆ΟΤΙΚΗ 3D Ρ. ∆ηµακοπούλου & ΣΙΑ ΕΕ Βουλιαγµένης 49, 116 36 Αθήνα τηλ.: 210 9235 487-9 fax: 210 9222 743 ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ EΠIMEΛEIA ΕΚ∆ΟΣΗΣ Όλγα Σηµαιοφορίδου KAΛΛITEXNIKH EΠIMEΛEIA Γιώργος Kαλοµηνίδης ∆IOPΘΩΣH KEIMENΩN Κυριάκος Κοσµάς ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ∆ΙΑΦΗΜΙΣΕΩΝ Λάµπης ∆ορλής ∆IAΦHMIΣEIΣ Βάνα ∆ιαµαντοπούλου, Αρετή Κατή, Μέλπω Παπαδοπούλου, Χρυσούλα Μουσουράκη ΓPAMMATEIA Νίκη ∆ανιηλίδου DTP SERVICE Sharpen Φίλωνος 64 ∆άφνη, τηλ.: 210 9709 586 EKTYΠΩΣH-ΒΙΒΛΙΟ∆ΕΣΙΑ Αφοι Αθ. Τσακίρη ΑΕ Κηφισού 18 ΑΘΗΝΑ τηλ.: 210 5124 578, 210 5126 570 ΑΠΟΣΤΟΛΗ: Ευάγγελος Μοσχόφης Σταθµός Avignon TGV, Γαλλία, αρχ. AREP

Transcript of Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

Page 1: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

ΠEPIO∆IKO ΣYΛΛOΓOY APXITEKTONΩN∆IΠΛΩMATOYXΩN ANΩTATΩN ΣXOΛΩNΠANEΛΛHNIAΣ ENΩΣHΣ APXITEKTONΩNBρυσακίου 15 & Kλάδου, 105 55 Aθήνατηλ.: 210 3215 146/fax: 210 3215 147

e-mail: [email protected] • www.sadas-pea.gr

‘ARCHITEKTONES’JOURNAL OF THE ASSOCIATION OF GREEK ARCHITECTS

Issue 51, Cycle Β, May/June 2005Vrysakiou 15 & Kladou, 105 55 Athens

tel.: +30 210 3215 146/fax: +30 210 3215 147

∆IOIKHTIKO ΣYMBOYΛIOΠρόεδρος: Παναγιώτης Γεωργακόπουλος

Aντιπρόεδρος: Παναγιώτης ∆εσποτόπουλοςΓεν. Γραµµατέας: Θανάσης Παππάς

Tαµίας: Βασίλης ΚαλλονιάτηςΕιδ. Γραµµατέας: Αλέκος Βράκας

Mέλη: Μηνάς Αγγελίδης∆ηµήτρης Αναστασιάδης∆ηµήτρης ΜαραβέαςΚώστας Μπαρδάκης

Κώστας ΜπελιµπασάκηςΠαντελής Νικολακόπουλος

Ειρήνη Σιγάλα-ΜαγιάφαΑλέκος Χαλικιάς

Βασίλης ΧατζηκίδηςΦραγκίσκα Χρυσολούρη

Ι∆ΙΟΚΤΗΤΗΣ-YΠEYΘYNOΣΣYMΦΩNA ME TO NOMO

Παναγιώτης Γεωργακόπουλος

Tα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τις απόψεις των συντακτών τους.

Oι επίσηµες θέσεις του ΣA∆AΣ και των άλλωνΣυλλόγων Αρχιτεκτόνων δηµοσιεύονται στη

στήλη ∆ραστηριότητες του συλλόγου.

Tιµή τεύχους 0,003 €

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Όλγα ΒενετσιάνουΑριάδνη ΒοζάνηΑριστοτέλης ∆ηµητρακόπουλοςΜιχάλης ∆ωρής∆ιονύσης ΚαννάςΝεκτάριος ΚεφαλογιάννηςΕιρήνη ΚουφέληΑµαλία ΚωτσάκηΈλενα ΛαϊνάΜιχάλης ΛεφαντζήςΆννα ΜελανίτουΒασιλική ΠαναγιωτοπούλουΑναστασία ΠεπέΚυριάκος Πιπίνης∆ηµήτρης ΠολυχρονόπουλοςΓιώργος Μ. ΣαρηγιάννηςΝίκος ΣιαπκίδηςΧαρίκλεια Χάρη

Υπεύθυνοι από ∆.Σ.:Παναγιώτης Γεωργακόπουλος,Θανάσης Παππάς, Φραγκίσκα Χρυσολούρη

Γραµµατεία Σ.Ε.: Στέλλα Ρίζου

Επιθυµία του Συλλόγου είναι, να αξιοποιήσει τις απόψεις όλων των συναδέλφων µέσα από τις σελίδες του περιοδικού.Είναι δυνατόν, όλες οι συνεργασίες που θα αποστέλλονται στο περιοδικό, είτε υπό µορφή παρουσιάσεων έργων, θέσε-ων και επιστολών να καταχωρούνται στις σελίδες του.H Σ.Ε. ενηµερώνει όλους τους συναδέλφους που επιθυµούν να αποστείλουν υλικό, να τηρούν τις αναγκαίες τεχνικέςπροδιαγραφές που ισχύουν για το περιοδικό. Κάθε συνάδελφος που εκδηλώνει την πρόθεσή του για αρθρογραφία στα προγραµµατισµένα αφιερώµατα πρέπει νααποστέλει πρώτα ενηµερωτική περίληψη του άρθρου του.Τα κείµενα πρέπει να είναι αποθηκευµένα σε δισκέτα και να συνοδεύονται από PRINT-OUT και φωτογραφικό υλικό. γιαάρθρα αφιερωµάτων η έκτασή τους πρέπει να κυµαίνεται από 1000-1200 λέξεις (συµπεριλαµβανοµένων των παραπο-µπών ή των σηµειώσεων), για άρθρα επικαίρων 700 λέξεις και για επιστολές 400 λέξεις.Είναι απαραίτητη προϋπόθεση για περαιτέρω επεξεργασία από την Σ.Ε. το υλικό να αποστέλλεται µόνο στην Γραµµατείατου ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση των βιβλίων για βιβλιοπαρουσίαση.Θα είναι πολύ χρήσιµο για όλους το περιοδικό να ∆ΙΑΒΑΖΕΤΑΙ και να ασκείται κριτική για το περιεχόµενο και την εµφά-νισή του από όλους τους συναδέλφους.

αρχιτέκτονεςΠεριοδικό του ΣA∆AΣ-ΠEA | τεύχος 51 – περίοδος B | Μάιος/Ιούνιος 2005

Περιεχόµενα

«Σηµείωµα της σύνταξης»

Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Α

«∆ραστηριότητες ∆.Σ. ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ»

«Παύλος Μυλωνάς (1915-2005)»

«Άννη Βρυχέα (1943-2005)»

Θ.Κ. Παππάς, «Digital topo_graphies»

∆. Παπαλεξόπουλος, «Ψηφιακές τοπο_γραφίες»

Ν. Κεφαλογιάννης, «Από την Hadid στον Koolhaas...»

A.∆. Κλειδωνάς, «Για ποιον δουλεύουµε;»

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Σιδηροδροµικοί σταθµοί[Επιµέλεια: Κ. Πιπίνης]

Κ. Πιπίνης, «Οδοιπορικό στους ελληνικούς

σιδηροδροµικούς σταθµούς»

Γ.Μ. Σαρηγιάννης, «Ανακατασκευές των σταθµών

του ΗΣΑΠ: Η καταστροφή της αθηναϊκής ιστορίας»

«Σιδηροδροµικοί σταθµοί εκτός συνόρων»

Α. Σταθόπουλος, «Ζητούµενο: Ένας Κεντρικός

Σιδηροδροµικός Σταθµός Αθηνών»

∆ Ι Α Γ Ω Ν Ι Σ Μ Ο Σ

∆ηµοτικό Μέγαρο Γεωργιουπόλεως Χανίων

Ε Ι ∆ Η Σ Ε Ι Σ

Β Ι Β Λ Ι Ο Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Ε Ι Σ

18

20242729303234

46

60

6266

75

81

81EK∆OTHΣΣωτήρης ∆ηµακόπουλος

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΚ∆ΟΣΗΣ-∆ΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣΕΚ∆ΟΤΙΚΗ 3D Ρ. ∆ηµακοπούλου & ΣΙΑ ΕΕ

Βουλιαγµένης 49, 116 36 Αθήνατηλ.: 210 9235 487-9

fax: 210 9222 743ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ EΠIMEΛEIA ΕΚ∆ΟΣΗΣ

Όλγα ΣηµαιοφορίδουKAΛΛITEXNIKH EΠIMEΛEIA

Γιώργος Kαλοµηνίδης∆IOPΘΩΣH KEIMENΩN

Κυριάκος ΚοσµάςΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ∆ΙΑΦΗΜΙΣΕΩΝ

Λάµπης ∆ορλής∆IAΦHMIΣEIΣ

Βάνα ∆ιαµαντοπούλου, Αρετή Κατή, Μέλπω Παπαδοπούλου,

Χρυσούλα ΜουσουράκηΓPAMMATEIA

Νίκη ∆ανιηλίδουDTP SERVICE

SharpenΦίλωνος 64 ∆άφνη, τηλ.: 210 9709 586

EKTYΠΩΣH-ΒΙΒΛΙΟ∆ΕΣΙΑΑφοι Αθ. Τσακίρη ΑΕΚηφισού 18 ΑΘΗΝΑ

τηλ.: 210 5124 578, 210 5126 570ΑΠΟΣΤΟΛΗ: Ευάγγελος Μοσχόφης

Σταθµός Avignon TGV, Γαλλία, αρχ. AREP

Page 2: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

1188

επίκ

αιρα

σηµε

ίωµα

της

σύντ

αξης

Τα τελευταία χρόνια προέκυψε στο λεκανοπέδιο της Αττικής ένα νέο σιδηροδροµικό τοπίο, που δεν έχει

ακόµα κατακτήσει το µητροπολιτικό του χαρακτήρα, αλλά σίγουρα έχει ξεφύγει από τη µελαγχολική

εικόνα των τελευταίων δεκαετιών και αποτελεί την ελάχιστη αφετηρία για ένα σύγχρονο σύστηµα συν-

δυασµένων µητροπολιτικών µεταφορών. Πολλά από αυτά τα έργα εκσυγχρονισµού αλλά και νέων γραµ-

µών και δικτύων έγιναν κατά τη διάρκεια της προετοιµασίας της χώρας για τη διεξαγωγή των Ολυµπιακών

Αγώνων του 2004. Η εµφάνιση του σιδηροδρόµου στην Ελλάδα υπήρξε λαµπρή, τόσο σε αστικό επίπεδο

µε την πρώτη σύνδεση Αθήνας-Πειραιά το 1869 όσο και σε υπεραστικό επίπεδο µε το µνηµειώδες έργο

που άφησε ο Χαρίλαος Τρικούπης. Οι πόλεµοι και οι πολιτικές και οικονοµικές περιπέτειες της χώρας,

συνδυαζόµενα µε τη µεταπολεµική απαξίωση των µέσων σταθερής τροχιάς παγκοσµίως προς όφελος

των αυτοκινήτων και των πετρελαιοβιοµηχανικών συµφερόντων, υποβάθµισαν τη σιδηροδροµική κουλ-

τούρα των Ελλήνων και κυρίως των Αθηναίων, οι οποίοι στράφηκαν µε τα χρόνια µε ιδιαίτερο ζήλο στο ΙΧ.

Μόνη εξαίρεση αποτελούσε πάντα η γραµµή των ΗΣΑΠ Πειραιά-Κηφισιάς, παραµένοντας δηµοφιλέ-

στατη. Ακόµα κι αυτή η γραµµή όµως έχριζε εκσυγχρονισµού. Η έλευση του Μετρό, αν και καθυστερη-

µένη συνάντησε την αποδοχή του βασανισµένου αθηναϊκού πληθυσµού σε ποσοστό άνω του 90%, που

θεωρείται ρεκόρ για πρωτοεµφανιζόµενο σιδηροδροµικό οπερέιτορ. Στην επικράτεια οι κρατικοί σιδηρό-

δροµοι µονοπωλούν ακόµα τη λειτουργία των γραµµών και µε πολύ σφιχτά βήµατα εκσυγχρονίζονται,

περισσότερο επιτυχηµένα στον τοµέα του τροχαίου υλικού, πολύ νωθρά όµως στην ανάπτυξη του

δικτύου τους. Ακόµα και σήµερα πόλεις όπως η Σπάρτη, τα Ιωάννινα, η Καβάλα, η Καστοριά δεν έχουν

υποδεχτεί ποτέ το τρένο στις πύλες τους!

Στην Αττική ένας τεράστιος όγκος αρχιτεκτονικού έργου παραδόθηκε σε δηµόσια χρήση. Υπάρχει ένας

µεγάλος κριτικός λόγος, που σχολιάζει αυτό το νέο

τοπίο. Ο δηµόσιος χώρος που προκύπτει από τους υπό-

γειους σταθµούς µετρό, η ανακατασκευή των σταθµών

ΗΣΑΠ, οι σταθµοί του προαστιακού σιδηροδρόµου, ο

σταθµός του αερολιµένα, οι τρεις σταθµοί του Πειραιά

(ΟΣΕ, ΗΣΑΠ, ΣΠΑΠ), δύο από τους οποίους ήδη ανακατα-

σκευάστηκαν. Όλο αυτό το νέο τοπίο δικαίωσε τα ορά-

µατα για τη νέα πόλη; Οι σταθµοί-πύλες των µεγάλων

σιδηροδροµικών αξόνων είναι κτίρια που προάγουν την

Αρχιτεκτονική της Πόλης; Είναι σύµβολα της ιδιαίτερης

σχέσης ανθρώπου-τρένου; Ποια είναι η εµπειρία του

εξωτερικού;

Το σχόλιο αυτού του εισαγωγικού κειµένου είναι µία

λέξη: Οξύνεια! Αυτή χρειάζεται όταν σχεδιάζονται άξο-

νες και οι σταθµοί αυτών…

Άποψη των εκθέσεων «Βραβεία Αρχιτεκτονικού Έργου 2005» και «Τοπία Εκµοντερνισµού – Ελληνική Αρχιτεκτονική

’60 και ’90» στο Νέο Μουσείο Μπενάκη

ΣΣ Οξύνειας Νοµού Τρικάλων, σταθµός φάντασµα

µιας γραµµής που δε στρώθηκε ποτέ...

Page 3: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

2211ε π ί κ α ι ρ α

Βραβεία Αρχιτεκτονικού έργου 2005

Πραγµατοποιήθηκε µε µεγάλη επιτυχία στο Νέο Μουσείο Μπενάκη από 3.6. µέχρι 12.6.2005, η εκδή-λωση του ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων για τα Βραβεία Αρχιτεκτονικού έργου 2005, τηνΈκθεση Τοπία Εκµοντερνισµού – Ελληνική Αρχιτεκτονική ’60 και ’90 και την παρουσίαση του βιβλίουτου συναδέλφου Γιώργου Σηµαιοφορίδη ∆ιελεύσεις – Κείµενα για την αρχιτεκτονική και τη µετάπολη.

Στα εγκαίνια της εκδήλωσης που παραβρέθηκαν περισσότεροι από 700 συνάδελφοι, πραγµατοποιή-θηκε οµιλία του Stefano Boeri, αρχιτέκτονα διευθυντή του περιοδικού Domus, ο οποίος αναφέρθηκεστις κοινές αναζητήσεις τους µε τον Γ. Σηµαιοφορίδη για την αρχιτεκτονική και ιδιαίτερα την ιστορίακαι το µέλλον των µεσογειακών πόλεων, και η απονοµή των παρακάτω βραβείων από τον Πρόεδρο τουΣυλλόγου Π. Γεωργακόπουλο και τα µέλη της Κριτικής Επιτροπής των Βραβείων ΑρχιτεκτονικούΈργου, Α. ∆εµερτζή, Γ. ∆ιαµαντόπουλο, Ρ. Κλουτσινιώτη και Γ. Τζιρτζιλάκη. Πλήρες αφιέρωµα στηνεκδήλωση θα γίνει στο επόµενο τεύχος του περιοδικού «ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ».

ΒΡΑΒΕΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Ι – ΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ∆Η

ΤΙΜΗΤΙΚΗ ∆ΙΑΚΡΙΣΗ

∆. ΜΠΙΡΗΣΝΕΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΡΧΑΙΑΣ ΗΛΙ∆ΑΣ

ΒΡΑΒΕΙΑ (Ισότιµα)

1. Α66 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ – Σ. ΑΝΤΩΝΑΚΑΚΗ, ∆. ΑΝΤΩΝΑΚΑΚΗΣ∆ΥΟ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ ΠΙΣΣΑ ΣΤΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

2. Μ. ΚΟΚΚΙΝΟΥ, Α. ΚΟΥΡΚΟΥΛΑΣΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ

3. Π. ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ«ΚΙΒΩΤΟΣ», ΧΩΡΟΣ ΓΙΑ ΠΑΙ∆ΙΑ

ΕΠΑΙΝΟΙ (Ισότιµοι)

1. ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΙΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ – Ν. ΓΕΩΡΓΙΑ∆ΗΣ, Π. ΜΑΜΑΛΑΚΗ, Κ. ΚΑΚΟΓΙΑΝΝΗΣ, Β. ΖΗΤΩΝΟΥΛΗΣΕΚΘΕΣΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΙΜΕ, ΚΤΙΡΙΟ «7»

2. Γ. ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΑΡΗΣ, Ε. ΒΡΕΤΖΑΚΗ, Π. ΙΩΑΝΝΙ∆ΗΣ, Φ. ΚΑΝΕΛΛΗ, Γ. ΝΑΝΟΣ, Η. ΠΑΠΑ∆ΟΠΟΥΛΟΣΜΟΥΣΕΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΥΠΟΛΗ

3. Λ. ΜΑΝΤΖΙΟΥΚΑΤΟΙΚΙΑ ΣΤΗΝ ΚΗΦΙΣΙΑ

4. Α. ΤΟΜΠΑΖΗΣ, Σ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ, Ν. ΚΑΛΑΜΙΤΣΗ, ∆. ΜΠΕΛΕΓΡΑΤΗΚΤΙΡΙΟ ΓΡΑΦΕΙΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΣΤΗ ΛΕΩΦΟΡΟ ΣΥΓΓΡΟΥ, ΑΘΗΝΑ

5. Ε. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙ∆ΟΥ, Μ. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥΝΕΟ ΚΤΙΡΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

6. Μ. ΣΟΥΒΑΤΖΙ∆ΗΣΜΟΝΟΚΑΤΟΙΚΙΑ ΚΑΙ ΓΡΑΦΕΙΟ ΣΤΗ ΧΑΛΚΙ∆Α

7. Κ. ΤΣΙΓΑΡΙ∆Α ΕΞΟΧΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΣΤΗΝ ΑΝ∆ΡΟ

8. Σ. ΤΣΙΡΑΚΗ ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ ΚΑΙ ΕΚΘΕΣΗ ΓΛΥΠΤΙΚΗΣ ΣΤΑ ΙΛΙΣΙΑ

9. Ε. ΧΩΡΙΤΗ«STACKED HOUSING», ΚΤΙΡΙΟ ∆ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΩΝ/ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ

∆ραστηριότητες

2200 ε π ί κ α ι ρ α

∆.Σ.

ΣΑ∆

ΑΣ-Π

ΕΑ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΙΙ – ∆ΗΜΗΤΡΗ ΠΙΚΙΩΝΗ

ΒΡΑΒΕΙΟ

Θ. ΞΑΝΘΗ, Γ. ΖΑΚΥΝΘΙΝΟΣ∆ΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΧΩΡΟΥ ΑΦΕΤΗΡΙΑΣ ΚΛΑΣΣΙΚΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΙΟΥ ∆ΡΟΜΟΥ

ΕΠΑΙΝΟΙ

1. ∆. ∆ΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ, Ο. ΒΙΓΓΟΠΟΥΛΟΣ, Κ. ΓΚΙΟΥΛΕΚΑ, Α. ΖΕΡΒΑΣ, Κ. ΠΑΛΥΒΟΥ, Μ. ΚΑΛΤΣΑ∆. ΠΑΝΑΓΟΣ, Β. ΠΑΠΑΝ∆ΡΕΟΥΗ ΠΕΖΟ∆ΡΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ∆. ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΟΥ – ΑΠ. ΠΑΥΛΟΥ

2. ∆. ΖΙΡΩ (∆ιευθυντής ΑΑΜ του ΥΠΠΟ), ∆. ΛΟΥΚΟΠΟΥΛΟΣ, Ε. ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥΠΕΖΟΓΕΦΥΡΑ ΣΤΟΝ ΚΛΑ∆ΕΟ ΠΟΤΑΜΟ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ

3. Λ. ΠΑΥΛΙ∆ΗΣ∆ΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ (ΚΟΥΜΟΥΝ∆ΟΥΡΟΥ)

4. Ε. ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ, Σ. ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΣΥΠΑΙΘΡΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΟΥΣ ∆ΕΛΦΟΥΣ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΙΙΙ – ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧΕΛΗ

ΒΡΑΒΕΙΑ (Ισότιµα)

1. Μ. ΞΥ∆ΑΤΑ ΞΥΣΤΑ ΣΤΟ ΠΥΡΓΙ ΤΗΣ ΧΙΟΥ

2. Σ. ΠΑΠΑ∆ΟΠΟΥΛΟΣ, J.J. BARBA GONZALEZMETALOCUS

ΕΠΑΙΝΟΙ (Ισότιµοι)

1. Ε. ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΗΤΟ ΚΑΤΟΙΚΕΙΝ ΤΩΝ ΤΣΙΓΓΑΝΩΝ

2. Κ. ΚΟΤΖΙΑ, Σ. ΛΑ∆Α, Λ. ΠΑΠΑ∆ΟΠΟΥΛΟΣ, Κ. ΦΙΛΟΞΕΝΙ∆ΟΥΗ «ΟΚΤΑΝΑ» ΤΟΥ ΑΝ∆ΡΕΑ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΥ

3. Ζ. ΚΟΤΙΩΝΗΣ44 ΙΣΤΟΡΙΕΣ Της ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

Η ΤΡΕΛΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΙV – ΕΥΠΑΛΙΝΟΣ

ΒΡΑΒΕΙΟ

ΕΡΓΟΝΕΤ Α.Ε. ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑ∆ΙΟΥ ΣΤΗ ΣΠΑΡΤΗ

ΕΠΑΙΝΟΣ

∆ΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ Α.Ε.ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ 6 ΣΤΗ ∆ΕΘ

ΞΕΝΟ∆ΟΧΕΙΟ LES LAZARISTES

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ BISSELL

Page 4: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

2233ε π ί κ α ι ρ α2222 ε π ί κ α ι ρ α

Προς τον ∆ήµαρχο Ηρακλείου κ. Γ. Κουράκη

Θέµα: Η προστασία και η ανάδειξη Παλιάς Πόλης Ηρακλείου Κρήτης

Ο ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων έχοντας υπόψη τις παρεµβά-σεις –θέσεις του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Ηρακλείου επισηµαίνει πως ηπροστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής– αρχιτεκτονικής κληρονοµιάςπρέπει να αποτελεί ουσιαστικό µέληµα τόσο των Εθνικών πολιτικών όσοκαι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Η µελέτη ανάπλασης και προστασίας της Παλιάς Πόλης του Ηρακλείουπρέπει να αποτελεί οδηγό για τις πολιτικές του ∆ήµου µε στόχο την ανά-δειξη και προστασία του Ιστορικού Κέντρου.

Στην αντίθετη περίπτωση οι ρυµοτοµικές εφαρµογές και η «καθαρότητα»των νέων ρυµοτοµικών σχεδίων οδηγούν αναπότρεπτα στην ισοπέδωσηκαι οµοιοµορφία των πόλεων χωρίς ευαισθησία και σεβασµό στην ιστο-ρική αρχιτεκτονική και πολιτιστική κληρονοµιά της πόλης του Ηρακλείου.

Ο ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ θεωρεί ότι στις µέρες µας οι αρχές της βιώσιµης ανάπτυξης,της αειφορίας, της προστασίας της αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς πρέπει ναπρυτανεύουν έναντι της αλόγιστης ανάπτυξης που οδηγεί στην συνολικήυποβάθµιση των αστικών χώρων.

Καλεί τον ∆ήµο Ηρακλείου να σκύψει στις προτάσεις µας, στις θέσεις τουΣυλλόγου Αρχιτεκτόνων Ηρακλείου και µέσα από ένα δηµιουργικό διά-λογο να υλοποιήσει πολιτικές που θα αναδεικνύουν την πολιτιστική κληρο-νοµιά.

Κοινοποίηση:

1) TEE - Τµήµα Ανατολικής Κρήτης

2) Εφηµερίδες - ΜΜΕ

3) Ενηµερωτικό ∆ελτίο ΤΕΕ

4) Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Ηρακλείου

Προς την Επιστηµονική Επιτροπή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών

Θέµα: Επαγγελµατικά δικαιώµατα

Αγαπητοί συνάδελφοι,

Σας είναι γνωστές οι θέσεις του ∆.Σ. για τα θεσµικά - επαγγελµατικά προ-βλήµατα του κλάδου. Σε κάθε περίπτωση όλο το πλαίσιο βρίσκεται στοsite.

Ωστόσο µέσω ΤΕΕ λαµβάνονται διάφορες πρωτοβουλίες είτε από την ∆.Εείτε από Ε.Ε. στην κατεύθυνση της διερεύνησης των επαγγελµατικώνδικαιωµάτων των κλάδων. Άλλωστε το µέγα πρόβληµα επανακαθορισµούτων επαγγελµατικών δικαιωµάτων, όλων των βαθµίδων υφίσταται και ανα-ζητά λύση.

Σας κοινοποιούµε απόφαση της ∆.Ε. για συγκρότηση Ο.Ε. για την µελέτητων επαγγελµατικών δικαιωµάτων των Π.Μ.

Αγαπητοί συνάδελφοι,

Με βάση τα παραπάνω προτείνουµε την ανάληψη πρωτοβουλιών για τηνδιερεύνηση του θέµατος των επαγγελµατικών δικαιωµάτων του κλάδουµας.

Είµαστε στη διάθεσή σας για κάθε συνεργασία.

Προς το ΕΜ∆Υ∆ΑΣ

Θέµα: Λειτουργία των ΕΠΑΕ

Αγαπητοί συνάδελφοι,

Το ∆.Σ. από το 2001 ήδη έχει εγκρίνει και υλοποιεί ένα πλαίσιο για την λει-τουργία των ΕΠΑΕ και των ίδιων των εκπροσώπων µας.

Η συµµετοχή ελεύθερων επαγγελµατιών στη σύνθεση των ΕΠΑΕ (τωνοποίων τα περισσότερα µέλη είναι συνάδελφοι από την διοίκηση), αντι-λαµβάνεσθε ότι είναι απαραίτητο στοιχείο για την ολοκληρωµένη λειτουρ-γική και επιστηµονική διεργασία, αυτή της εξέτασης των µελετών από τηναρχιτεκτονική άποψη.

Κανένα στοιχείο αποκλεισµού ή αντιπαράθεσης δεν έχει να κάνει µε τηναπόφασή µας – πλαίσιο εις βάρος των συναδέλφων δηµοσίων υπαλλήλων.Προέχει η σωστή σύνθεση και λειτουργία των ΕΠΑΕ. Να σηµειωθεί ότι είναιο µοναδικός θεσµός που µετέχει ο κλάδος τόσο µε αρχιτέκτονες από τηνδιοίκηση όσο και µε µελετητές, ελεύθερους επαγγελµατίες.

Σας επισυνάπτουµε και την απόφαση για την λειτουργία των ΕΠΑΕ, γιαµεγαλύτερη ενηµέρωσή σας.

Προς το ∆.Σ. του ΤΣΜΕ∆Ε

Θέµα: Ασφαλιστικά θέµατα συναδέλφων

Στα χρονίζοντα προβλήµατα του ΤΣΜΕ∆Ε που απασχολούν τους µηχανι-κούς, όπως χαµηλές συντάξεις, οξύτατο πρόβληµα ασφάλισης των νέωνσυναδέλφων, µη δηµοσίευση ισολογισµών, πληµµελής ιατροφαρµακευ-τική περίθαλψη και απαράδεκτη λειτουργία των υπηρεσιών, έρχονται ναπροστεθούν και επί µέρους προβλήµατα που επιδεινώνουν την κατάστασηκαι θίγουν ακόµα την αξιοπρέπεια και την ίδια την επιβίωση των συναδέλ-φων µηχανικών.

Σ’ αυτό το πλαίσιο των προβληµάτων υπάρχει και η περίπτωση της συνα-δέλφου και µέλους του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ, Αναστασίας Τσιρώνη.

Η κα Τσιρώνη Αναστασία του Γεωργίου (Α.∆. 37040) ασφαλίστηκε στονΕΛΠΠ την 01/03/1980. Έκανε µεταπτυχιακά στην Γαλλία όπου και εργά-σθηκε κατά περιόδους από το 1984 έως το 1992. Την περίοδο 1989-1992είχε σταµατήσει να πληρώνει τις εισφορές της στο ΤΣΜΕ∆Ε θεωρώντας ότιαυτές συµψηφίζονται αυτόµατα µε τις Γαλλικές.

Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1992 και ενηµέρωσε γραπτά το ΤΣΜΕ∆Ε για τηνεργασία της στην Γαλλία. Το ΤΣΜΕ∆Ε αρνήθηκε να αναγνωρίσει τα συντά-ξιµα χρόνια στην Γαλλία και της ζήτησε να πληρώσει αναδροµικά και µετόκο τις εισφορές που όφειλε, πράγµα το οποίο έκανε. Έκτοτε η κα Τσι-ρώνη πλήρωνε κανονικά τις εισφορές της (βάσει των ειδοποιητηρίων) τόσοσε κύρια σύνταξη όσο και σε ΕΛΠΠ.

Πέρυσι, µε το υπ’ αριθµό 38315/2004 έγγραφό του, το τµήµα ΕΛΠΠ ενηµέ-ρωσε την κα Τσιρώνη ότι δεν δικαιούται σύνταξης από τον ΕΛΠΠ διότιθεµελιώνει τυπικά συνταξιοδοτικό δικαίωµα στην Γαλλία.

Απευθύνθηκε στον Συνήγορο του Πολίτη ο οποίος στο υπ’ αριθµό5530/17.08.2004 έγγραφό του θεωρεί ότι το ΤΣΜΕ∆Ε προέβη σε πληµ-µελή πληροφόρησή της σχετικά µε τα νόµιµα δικαιώµατά της προκαλώ-ντας της επί χρόνια την πεπλανηµένη πεποίθηση ότι δικαιούται σύνταξηςαπό τον ΕΛΠΠ και υποχρεώνοντάς της να καταβάλλει εισφορές αναδρο-µικά και εντόκως, και την προέτρεπε να απαιτήσει την αναγνώριση ως

συντάξιµων των χρόνων για τους οποίους κατεβλήθησαν εισφορές, καθότιενήργησε καλόπιστα και σύµφωνα µε τις υποδείξεις του ΤΣΜΕ∆Ε.

Έκανε επιστολή στο ΤΣΜΕ∆Ε µε αίτηµα την αναγνώριση των συντάξιµωντου ΕΛΠΠ και η ένστασή της απορρίφθηκε µε την υπ’ αριθµό 773/2004απόφαση του ∆Σ του ΤΣΜΕ∆Ε.

Ωστόσο επειδή:

1. Το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων σε ανάλογες περι-πτώσεις έχει την θέση ότι βάσει του Κανονισµού της ΕΟΚ 1408/71 όσοιασφαλισµένοι του ΤΣΜΕ∆Ε υπάγονται και σε ασφαλιστικούς φορείς χωρώντης Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ανεξαρτήτως εάν δικαιούνται συντάξεως απ’αυτούς ή όχι, ασφαλίζονται και στον ΕΛΠΠ για όλο το χρονικό διάστηµαπου ασφαλίζονται στον κλάδο κύριας σύνταξης και δικαιούνται τις παρο-χές του.

2. Η κα Τσιρώνη έχει ήδη καταβάλει εισφορές 25 ετών στον ΕΛΠΠ (ορισµέ-νες µάλιστα µε τόκο) και δεν µπορεί να διαγράφεται µε τέτοια, απίστευτη,ευκολία από τον ΕΛΠΠ.

Θεωρούµε ότι το ∆Σ του ΤΣΜΕ∆Ε πρέπει να επανεξετάσει το θέµα της δια-γραφής της από τον ΕΛΠΠ, να της αναγνωρίσει ως συντάξιµα τα χρόνια γιατα οποία έχει καταβάλει εισφορές και να της επιτρέψει να συνεχίσει ναπληρώνει τις εισφορές της κανονικά.

Σας παρακαλούµε να εξετάσετε το θέµα και να µας ενηµερώσετε σχετικά.

Κοινοποίηση: ΤΕΕ

∆ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Ηµιϋπαίθριες αντιγνωµίες

Το εύρος της απαξίωσης και της µη τήρησης των νόµων σε πολλές εκφάν-σεις του δηµόσιου βίου βρίσκει έκφραση στις ηµιϋπαίθριες αποφάσειςτου Υπουργείου Οικονοµικών.

Ηµιϋπαίθριοι χώροι, µπαλκόνια, βοηθητικοί χώροι που έχουν µετατραπείσε κλειστούς χώρους κύριας χρήσης, µπορούν να …νοµιµοποιούνται σιγάσιγά. Αυτό είναι το µήνυµα που εκπέµπει η συντεταγµένη Πολιτεία τους πολίτες.Ο αστικός πολιτισµός και η τήρηση των νόµων κονιορτοποιούνται ακόµαµια φορά εθίζοντας τους πολίτες πως ότι και να κάνουν όλα κάποτε νοµι-µοποιούνται και γράφονται σε χαρτιά, συµβόλαια κλπ.

Είναι προφανές ότι η παραβίαση των όρων δόµησης, η αύξηση του συντε-λεστή δόµησης, δεν έχει ως ισοδύναµο την φορολογική αµνηστία!

Η Πολιτεία οφείλει να βάλει τέλος σε αυτή την απίστευτη κατάσταση, στηνδιγλωσσία των διαφόρων Υπουργείων και να εργαστεί για ένα καθεστώςπολεοδοµικής και οικιστικής ευκρίνειας που θα το σέβονται άπαντες.

Το µόνο βάσιµο και ίσως χρήσιµο συµπέρασµα από αυτό το αλαλούµ είναιπως τώρα πρέπει να γίνεται ο έλεγχος όλων των κατασκευών όταν ολοκλη-ρώνονται από συνεργεία της Πολιτείας.

Ο πολιτισµός στη δοµηµένη έκφρασή του δεν έχει πολλά αποθέµατα, απότις πιέσεις και ευρυσιτεχνίες που συναντώνται.

Προς κ. Γ. ΓεράρδοΠΛΑΙΣΙΟ Α.Ε.Β.Ε

Θέµα: Χορηγία Εξοπλισµού

Αγαπητέ κ. Γεράρδο

Σας ευχαριστούµε θερµά για τη χορηγία του παρακάτω εξοπλισµού για τις ανάγκες του Συλλόγου µας:

α. PROJECTOR: INFOCUS DLPX2β. Εκτυπωτή Η.Ρ. LASERJET COLOR 2550L Q370

γ. ΗΧΕΙΑ ALTEC LANCING VS2121 (2+1)δ. CABLE USB-2 TYPE A->B M/M (1.8M)

Page 5: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

2255ε π ί κ α ι ρ α

Παύλος Μυλωνάς (1915-2005)

2244 ε π ί κ α ι ρ α

εις

µνήµ

ην Mε το θάνατο του Παύλου Μυλωνά, το ΆγιονΌρος έχασε τον επιστήµονα που έκανε τηνέρευνα της αγιορείτικης αρχιτεκτονικής έργοζωής. Ο Μυλωνάς φιλοδόξησε να προσεγγίσειτο φαινόµενο συστηµατικά, µεθοδευµένα καιστην ολότητά του, δηλαδή να το προσεγγίσει µεβάση την πλήρη καταγραφή του αντικειµένου.Με άλλα λόγια, φιλοδόξησε να αναλάβει µόνοςτου το ρόλο ενός εξειδικευµένου επιστηµονι-κού φορέα. Καρπός των πολύχρονων, πολύµο-χθων και πολυδάπανων προσπαθειών του δενήταν µόνον η δηµοσίευση ενός µεγάλου αριθ-µού σηµαντικών επιστηµονικών εργασιών, αλλάκαι η βαθµιαία συγκρότηση ενός πολύτιµουαρχείου από χιλιάδες φωτογραφίες και σχέδιαπου αποθησαύριζαν το µνηµειακό του πλούτοκαι, παράλληλα, έδιναν την ευκαιρία να γίνουνοι πρώτες σοβαρές προσπάθειες αναστηλώ-σεων στον αθωνικό χώρο. ∆υστυχώς παραµέ-νουν ακόµη αδηµοσίευτες και άλλες µεγάλεςσχετικές εργασίες του, όπως κάποια µέρη απότον πολύτοµο Άτλαντα του Αγίου Όρους και ησχολιασµένη µετάφραση των σχετικών κειµέ-νων του περιηγητή Μπάρσκι. ∆εν γίνεταιπάντως να µην αναλογισθεί κανείς, επιχειρώ-ντας τον απολογισµό ενός τόσο πλούσιου

έργου, πόσο ακόµη πλουσιότερο θα ήταν αν τοκράτος υιοθετούσε την προσπάθεια του Παύ-λου Μυλωνά, διαµορφώνοντας σταδιακά έναΙνστιτούτο Καταγραφής και Έρευνας των Αθωνι-κών Μνηµείων, αντί να αδιαφορήσει για τηντύχη ενός εγχειρήµατος που υπερέβαινε κατάπολύ τις δυνατότητες ενός ανθρώπου, όσο πεί-σµα και επιµονή και αν διέθετε αυτός.

Μιλτιάδης ∆. Πολυβίου

Υπάρχουν άνθρωποι που µε την παρουσία, τηνακτινοβολία, τον τρόπο ζωής τους ταγµένο στηµελέτη και την έρευνα, έχουν µια δύναµη να κινη-τοποιούν τον περίγυρό τους και να λειτουργούνσαν σταυροδρόµι για ένα πλήθος ανθρώπων, ιδι-αίτερα νέων, µε κοινό σηµείο αναφοράς τηναγάπη προς τις τέχνες και τα γράµµατα. Ο ακαδη-µαϊκός Παύλος Μυλωνάς ήταν ένας από αυτούς.Για το έργο και την εθνικής εµβελείας προσφοράτου σίγουρα θα υπάρξουν αφιερώµατα από προ-σωπικότητες του δικού του βεληνεκούς. Η ταπεινότητά µου θα ήθελε να σταθεί σε κάτιπιο ανθρώπινο, αλλά εξίσου σηµαντικό: τηναγάπη του στους νέους.Στη µνήµη µου έρχεται η αγέρωχη παρουσίατου στις «Πέµπτες», στις διαλέξεις που οργανώ-νει µε επιτυχία κάθε Πέµπτη εδώ και πολλά χρό-νια το Σπουδαστήριο της Ιστορίας της Αρχιτε-κτονικής στο ΕΜΠ, στα βυζαντινολογικά συνέ-δρια ή στην Ακαδηµία, όπου µετά από τις αλη-σµόνητες παρουσιάσεις του, ποτέ δεν παρέ-λειπε να πλησιάσει µε δική του πρωτοβουλία τιςµικρές παρέες από νέους αρχιτέκτονες µεαγάπη στα µνηµεία και την Ιστορία, τους«µικρούς πρίγκηπες» και τις «πριγκήπισσές»του, για να ρωτήσει τα νέα τους. Και µε πόσοενδιαφέρον όχι µόνον άκουγε και την πιο µικρήεπιστηµονική δραστηριότητα, αλλά αµέσωςπρότεινε και συνάντηση στο φιλόξενο γραφείοτου, µια όαση πνευµατικότητας, για την ανταλ-λαγή απόψεων, σαν ίσος προς ίσον. Αν κάτι διαφοροποιεί τον δάσκαλο Μυλωνά,ήταν η βαθιά κατανόηση ότι οι νέοι εκτός απότην ανάγκη για γνώση έχουν µια άλλη ανάγκηίσως σηµαντικότερη, την τόνωση της αυτοπε-ποίθησής τους, που θα τους επιτρέψει να ανθί-σουν, να ανοίξουν τα φτερά τους. Φειδωλόςστους επαίνους του, δεν δίσταζε να εξάρεικάθε επιτυχηµένη προσπάθεια. ∆ριµύτατααυστηρός στις κρίσεις του, ποτέ δεν έφτανεστην ταπείνωση, «έχεις πολλά να προσφέρειςακόµη», συνήθιζε να λέει, γνωρίζοντας τιςδυνατότητες του νεαρού συνοµιλητή του.Ήταν µεγάλη χαρά για τον δάσκαλο Μυλωνά νατου ζητήσεις τις πολύτιµες γνώσεις του. Η αντα-

δίπλα κάτω: Μονή Αγίου Παύλου. Όψη και Τοµή

αριστερά: Σχηµατικό σκαρίφηµα των Καρυών, σχεδιασµέ-

νο από τον Π. Μυλωνά το 1956

κάτω δεξιά: Άποψη δρόµου. Από το βιβλίο Η Νεοκλασσι-

κή Αθήνα του Παύλου Μυλωνά, έκδοση του Κέντρου Τεκ-

µηρίωσης Νεολληνικής Αρχιτεκτονικής

λυψη, όταν συνειδητοποιήσαµε ότι βρεθήκαµεξαφνικά µερικές εκατοντάδες χρόνια πίσω.Αλλά αυτό βέβαια δεν ήταν αρκετό για να µαςεµφυσήσει ενθουσιασµό για την αποτύπωση.Αυτό, ήταν δουλειά του «∆άσκαλου», η δεύτερηλέξη που µπήκε στο λεξιλόγιό µας, µετά το«Όρος». Αυθόρµητα, χωρίς να µας το «σφυρί-ξει» κανείς, (νοµίζω πρώτος τον αποκάλεσε έτσιο Λάκης) έγινε το όνοµα επικοινωνίας. Ούτε«Κύριε Καθηγητά» ούτε «κύριε Μυλωνά» ούτετίποτα: απλά «∆άσκαλε».

Γιατί άραγε; ήταν µόνο οι γνώσεις που παίρ-ναµε, διαφορετικές από εκείνες του Πολυτε-χνείου, που εκεί τις είχαµε θεωρητικά αλλά εδώτις είχαµε χειροπιαστές, το σταυροθόλιο, τοτόξο, το ηµιχώνιο, τον τοίχο; ήταν η αµεσότητατης διδακτικής επικοινωνίας του Μυλωνά µεµας; ήταν ο ίδιος ο άνθρωπος, µε την απλότητα,τη συγκατάβαση και την αντιµετώπιση τωνλαθών µας µε διδασκαλία, σαν αφορµή γιαµάθηση; ήταν που κάθε συνοµιλία µαζί του µαςέδινε νέες γνώσεις χωρίς να το καταλαβαίνουµεκαι χωρίς να το επιζητούµε ούτε εµείς ούτεεκείνος; Ήταν όλα µαζί, και κύρια η αίσθησηπως ό,τι και να µας έλεγε, κάτι ακόµη θα µαθαί-ναµε.

Γιατί όµως δεν αποκαλούσαµε «∆ασκάλους»άλλους καθηγητές µας στο Πολυτεχνείο;(νοµίζω ότι οι παλιότεροι φοιτητές αποκαλού-σαν έτσι τον Πικιώνη, αλλά όχι απ’ ευθείας στονίδιο). Πιστεύω ότι για να αποκαλέσεις«∆άσκαλο» έναν καθηγητή σου, δεν φθάνει νασε διδάσκει, και υπήρξαν φυσικά άξιοι και τιµη-µένοι καθηγητές, ο Πικιώνης, ο Μιχελής, οΟρλάνδος, ο Κριεζής, ο Κωνσταντινίδης, οΧατζηκυριάκος και άλλοι. Όµως η στάση τουςαπέναντι στους διδασκόµενους, είτε ήταν από-κοσµη, είτε αφ’ υψηλού, είτε τυπική και υπηρε-σιακή, είτε µακρυά από τις δυνατότητες πουείχε να τους παρακολουθήσει ο φοιτητής, ενώµε τον Μυλωνά ήταν διαφορετικά. ∆ίπλα µας,µαζί µας, εξηγούσε κάθε πρόβληµα, απλά,κατανοητά µε ανθρώπινη σχέση, δίδασκε «µετο καληµέρα». Κέρδισε τον τίτλο µε τη συµπερι-φορά του, µε το σπαθί του. Έτσι, που θεωρού-σαµε ότι ήταν τιµή µας, ότι είχαµε αυτό τοµεγάλο προνόµιο, το να είµαστε µαθητές του.Ακόµη και τώρα πιά, που (δυστυχώς!) δεν είµα-σταν φοιτητές, τον αποκαλούσαµε και τον νιώ-θαµε «∆άσκαλο», και έτσι θα τον θυµόµαστεπάντα.

Γεώργιος Μ. Σαρηγιάννης

Παύλος Μυλωνάς, ο δάσκαλος

Τον Παύλο Μυλωνά, τον γνώριζα από τον κύκλοτου Πικιώνη, όταν ακόµη ήµουνα στο Γυµνάσιο,αλλά σαν ∆άσκαλο τον γνώρισα από την έναρξητης εποχής του Αγίου Ορους, το 1959. Πρωτάρη-δες ακόµη, στο δεύτερο έτος, µάθαµε κάποιαστιγµή ότι ένας από τους µεγάλους, του τέταρ-του έτους, ο Βασενχόβεν, «στρατολογούσε»φοιτητές για αποτυπώσεις στο Άγιον Ορος.Καλοκαίρι ήταν, γιατί όχι, πήγαµε έξη, όλοι απότην τάξη µου (Καλυβίτης, Αηδονόπουλος,Μανωλίτσης, Γαρύφαλος, Γεωργουσόπουλοςκαι ο υπογράφων) και από την εποµένη αρχί-σαµε την «εκπαίδευση»: κυρίως στο τι ήταν τοΆγιον Όρος, το «Όρος» όπως µας το έµαθε.Ήθη, έθιµα, τυπικό, προσέξτε µην κάνετε αυτό,προσοχή στο άλλο, προσέξτε να κάνετε εκείνο,άδειες, διαµονητήρια, Υπουργείο Εξωτερικών,έγγραφα, ένα σωρό διαδικασίες µέσα σε ένακλίµα αναµενόµενης καχυποψίας από µια µονα-στική πολιτεία που τότε συµβίωνε µε έναπαρελθόν που έφευγε, και µε όλες τις εσωτερι-κές διαφορές τους, άλλο τα κοινόβια, άλλο ταιδιόρρυθµα, άλλο το σέρβικο, άλλο το ρώσικο.Σε όλα αυτά ο Μυλωνάς είχε την απάντηση, τηνπολιτική συµπεριφορά και τη διπλωµατία ναπείσει όλη εκείνη την καχύποπτη κοινωνία, γιατο άξιο και το απαραίτητο των αποτυπώσεων.

Πήγαµε. ∆ύο µε το τραίνο και το λεωφορείο, οιτέσσερις ταξίδεψαν µε τον Μυλωνά και τηνisabella του, ένα ήδη αρχαίο αυτοκίνητο, φορ-τωµένο πινακίδες, ταυ, τρίγωνα και σακίδια,αλλά και ακόντια και σταδίες που ποτέ δεν χρη-σιµοποιήσαµε. Συνάντηση στην Ιερισσό, καΐκικαι αµέσως ∆άφνη-Καρυές. Ήταν µια αποκά-

Page 6: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

Άννη Βρυχέα (1943-2005)

2277ε π ί κ α ι ρ α

εις

µνήµ

ην

2266 ε π ί κ α ι ρ α

δικασία συµµετοχικής µελέτης κατοικίας καιπόλης, αυτό το χρωστάµε στην Άννη Βρυχέα,που πραγµατικά είναι αναντικατάστατη. Σαναγωνίστρια, σαν καθηγήτρια, σαν Άνθρωπος.

Γεώργιος Μ. Σαρηγιάννης

Για την Άννη Βρυχέα

Στις αρχές Φεβρουαρίου 2005 έφυγε από κοντάµας η Άννη Βρυχέα.Η Άννη γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασεΑρχιτεκτονική στο Ε.Μ.Πολυτεχνείο. Μαθή-τευσε και, αργότερα, συνεργάστηκε µε τον Γ.Τσαρούχη, απ’ τον οποίο, όπως έλεγε, έµαθετην τόλµη στη σκέψη – που τόσο χαρακτήριζεκαι την ίδια. Στη διάρκεια της δικτατορίας βρέ-θηκε για µεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι,στο κλίµα του Μάη 68, που τη σηµάδεψε, όπωςπολλούς και πολλές της ίδιας γενιάς. Με τηνεπιστροφή της στην Ελλάδα, επέστρεψε καιστην Αρχιτεκτονική Σχολή του ΕΜΠ, όπου δού-λεψε αδιάλειπτα από το 1975. Το 1995 εκλέ-χτηκε καθηγήτρια σ’ ένα ίδρυµα όπου οι γυναί-κες, ιδιαίτερα στις υψηλές βαθµίδες της ιεραρ-χίας, ήταν και είναι σπάνιο είδος.

Λίγα λόγια σ’ ένα αρχιτεκτονικό περιοδικό δενµπορούν να εκφράσουν το µέγεθος της απώ-λειας σε όλα τα πεδία όπου η Άννη αφιερώθηκεκαι µάλιστα συνειδητά αναζήτησε το νήµα πουτα συνδέει: στη διδασκαλία, στην έρευνα, στηναρχιτεκτονική πρακτική, στην πολιτική της Ανα-νεωτικής Αριστεράς, στην οικοδόµηση προσω-πικών σχέσεων. Ένας από τους κύριους άξονεςπου διαπερνούν την, εν τέλει, συνολική στάσηζωής της έχει να κάνει µε αυτό που η ίδια ονό-µαζε «αρχιτεκτονική της καθηµερινής ζωής»,όπου είναι κεντρική η παρουσία και συµβολήτων γυναικών. Πρόκειται για την αναζήτησηµιας νέας σχέσης χρηστών και ειδικών, για µιασυνεχή και επίπονη διεργασία όπου οι ειδικοίκαλούνται να ερευνούν (κι όχι να εικάζουν) καινα σέβονται τις ανάγκες και την ιστορία τωνκατοίκων, αλλά και οι κάτοικοι να συνειδητοποι-ήσουν την αξία του σχεδιασµού.

Με αυτά τα προτάγµατα αναπτύσσεται η προ-βληµατική της γύρω από τη συµµετοχική ήαυτοδιαχειριστική διαδικασία στο σχεδιασµό,την κατοικία των φτωχών και το αίτηµα της ολο-κληρωµένης παρέµβασης σε υποβαθµισµένες

Έφυγε η Άννη Βρυχέα. Ένας αναντικατάστατοςάνθρωπος της Αριστεράς

Έπειτα από σκληρή µάχη –όπως όλες οι µάχεςπου έδινε– έφυγε η Άννη Βρυχέα. Από τα φοι-τητικά της χρόνια ξεχώριζε για τη συνέπειάτης, την ανθρωπιά της και τις ανησυχίες της γιαένα καλύτερο αύριο. Σπουδές της δεν ήτανµόνο οι κλασικές στην Αρχιτεκτονική Σχολήτου ΕΜΠ, του Παρισιού ή του Χάρβαρντ, αλλάδάσκαλοί της ήταν και ο Μάης του ’68 στοΠαρίσι, και η αµερικανική αµφισβήτηση και ηδραµατική πραγµατικότητα της εποχής τουΒιετ-Ναµ, και ο Γιάννης Τσαρούχης, ο µεγάλοςαυτός ∆άσκαλος, και τελικά η ίδια η ελληνικήκοινωνική πραγµατικότητα. Σπούδασε καιάσκησε αρχιτεκτονική και πολεοδοµία, όχιόµως σχεδιάζοντας για τους λίγους και «εκλε-κτούς», αλλά για τους πολλούς και καταφρονε-µένους. Κατοικία για µειονότητες, για τσιγγά-νους, για πρόσφυγες, σχέδια αλλά και αγώνεςγια ανθρώπινες συνθήκες στέγασης των απλώνκαι βασανισµένων.

Η διδασκαλία της, τα κείµενά της, τα βιβλία τηςεκφράζαν την προσπάθεια της κατανόησης της«κατοίκησης», το πώς ζούν και πώς σκέφτονται,πώς βιώνουν οι χρήστες τον χώρο τους, αλλά καιτο «γιατί», µακρυά από την Άννη οι υπεροπτικέςαπόψεις «ο αρχιτέκτονας τα ξέρει όλα και έχειτην αποστολή να καθορίσει στο χρήστη το πώςθα ζει»…

Η ασυµβίβαστη αγωνία της για την Αριστερά, ηαναζήτηση διεξόδου από τις κρίσεις της, τηνοδήγησε σε ενεργή δράση σε διάφορα σχήµατάτης µετέχοντας µε µόνο κριτήριο την αγνή προ-σπάθεια και αγώνα πέρα από τα πρόσωπα καιτα σχήµατα, µε µόνο όραµα την Αριστερά.Πάντα µπροστά στον αγώνα: στις µειονότητες,στο γυναικείο κίνηµα, στην τοπική αυτοδιοί-κηση, και µε κοινό παρανοµαστή την αναζήτησηκαι την οικοδόµηση της άλλης κοινωνίας, αυτήςπου το όραµά της εµπνέει και εµψυχώνει όσουςπραγµατικά την πιστεύουν, και η Άννη τηνπίστευε χωρίς συµβιβασµούς.

Τελευταία και νικηφόρα µάχη της, η διάσωσητων προσφυγικών της Αλεξάνδρας, µάχη πουκερδήθηκε µε την προσωπική της αυτοθυσία.Το ότι θα υπάρχουν οι προσφυγικές πολυκατοι-κίες της Αλεξάνδρας και οι µνήµες που ενέχουντου ’22, του ’44, του σήµερα, οι µελέτες γιατους καταυλισµούς στη Θήβα, για µια άλλη δια-

…Γιατί απόδειξη της ευαισθησίας του αποτελεί

ακόµη και η ίδια η επιλογή της εργασίας του

αυτής, δηλαδή το να ασχοληθεί επί δεκαπέντε

σχεδόν χρόνια µε τη νεοκλασική Αθήνα που είχε

αρχίσει να χάνεται, µαρτυρία της αγάπης του στη

ζωντανή παράδοση και την πνευµατικότητά της.

...Και ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις πρό-

κειται για σχέδια αποτυπώσεων, αυτά δεν έχουν

τίποτα από την ξηρότητα και την εξωτερική µόνο

πιστότητα των σχεδίων αυτής της κατηγορίας.

∆ιακρίνονται πάντα για την εσωτερικότητα και την

ευαισθησία της γραµµής, που αποτελεί και καθο-

ριστικό χαρακτηριστικό όλης της καλλιτεχνικής

δηµιουργίας του Μυλωνά, γνωστής από όλες τις

δραστηριότητές του.

…Όπως και σε άλλες περιπτώσεις έχει κανείς την

εντύπωση ότι, πέρα από τα εξωτερικά χαρακτηρι-

στικά, ο Μυλωνάς µε τους συνδυασµούς του

κατορθώνει να µας δώσει µια καθαρά ποιητική

ερµηνεία της αντικειµενικής πραγµατικότητας,

της ζωής και της ιστορίας».*

Χρύσανθος Α. ΧρήστουΑκαδηµαϊκός

* Απόσπασµατα κειµένου µε τίτλο «Η ζωγραφική ενός

αρχιτέκτονα» που δηµοσιεύθηκε στο περιοδικό Νέα

Εστία (τχ 1725, σσ. 180-183) µε αφορµή την έκθεση «Η

νεοκλασική Αθήνα του Παύλου Μυλωνά. Σχέδια αποτυ-

πώσεων 1941-1955» (Μουσείο Μπενάκη, 30/5-24/7

2000).

πόκριση άµεση και αµέριστη. Ο δάσκαλος όµωςµε τη βαθιά αίσθηση του µέτρου και τη λεπτό-τητα που τον χαρακτήριζε θα συγκρατηθεί καιδεν θα εκµηδενίσει τον νέο επιστήµονα µε τονκαταιγισµό των γνώσεών του. Απλώς θα τουδώσει τα κίνητρα για την εξέλιξη της εργασίαςτου, χωρίς να του στερεί την ικανοποίηση τηςδικής του µικρής κατάκτησης.Ο ακαδηµαϊκός Παύλος Μυλωνάς σκόρπιζεαπλόχερα τις γνώσεις του χωρίς υστεροβουλίακαι µικρότητες. Μοναδικό κριτήριο για τηνπολύτιµη προσφορά, η αγάπη για την αρχιτε-κτονική, την τέχνη και τα γράµµατα. Η αρχιτε-κτονική κοινότητα στο πρόσωπό του δεν ευτύ-χησε να περιλάβει απλώς µια ολοκληρωµένηπροσωπικότητα µε ευρύτατη και βαθιά παιδεία,φαινόµενο τόσο σπάνιο στις µέρες µας, αλλάέναν αληθινό αριστοκράτη του πνεύµατος.

Αµαλία Κωτσάκη

«Καρπός εξαιρετικού µόχθου και ιδιαίτερης

ευαισθησίας είναι αναµφίβολα τα σχέδια αποτυ-

πώσεων των νεοκλασικών κτιρίων της Αθήνας

που έγιναν τα χρόνια 1941-1955 από τον Παύλο

Μυλωνά.

…Αρχιτέκτονας µε κάθε κατηγορίας δραστηριό-

τητες ο Μυλωνάς, άνθρωπος της θεωρίας όσο και

της δράσης, χρησιµοποιεί το σχέδιο όχι µόνο ως

αφετηρία για τις άλλες δραστηριότητές του, αλλά

και ως αυτόνοµη εκφραστική γλώσσα.

κάτω: Ξενοδοχείο Μον Παρνές, αρχ. Π. Μυλωνάς, 1963

Page 7: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

Πρέπει λοιπόν να ευχαριστήσουµε εκ µέρουςτου ∆Σ τους συντελεστές της έκθεσης στη Θεσ-σαλονίκη, τους µελετητές αρχιτέκτονες, τουςεπιµελητές της µεταφοράς στην Αθήνα συνα-δέλφους Γιώτα Αδηλενίδου και Σπύρο Παπαδη-µητρίου και το Ίδρυµα Μείζονος Ελληνισµού γιατην παραχώρηση του χώρου και όλες τις διευκο-λύνσεις που παρείχε.

Digital topo–graphiesΘανάσης Κ. Παππάς, αρχιτέκτων, Γεν. Γραµµατέας ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ

2299ε π ί κ α ι ρ α

έκθε

ση

2288 ε π ί κ α ι ρ α

Η προβολή της αρχιτεκτονικής δηµιουργίας είναιπροτεραιότητα του ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνιας ΈνωσηςΑρχιτεκτόνων. Γι αυτό συνδιοργανώνει µαζί µετο ΤΕΕ τη µεταφορά της έκθεσης «ΨηφιακέςΤοπο_γραφίες» στην Αθήνα.

Η έκθεση αυτή διοργανώθηκε από το ΣύλλογοΑρχιτεκτόνων Θεσσαλονίκης, το Τεχνικό Επι-µελητήριο Ελλάδος-Τµήµα Κεντρικής Μακεδο-νίας, τη HELEXPO και παρουσιάστηκε (11-28Φεβρουαρίου 2005) στον εκθεσιακό χώρο της∆ΕΘ στη Θεσσαλονίκη, µε εξαιρετική επιτυχία.Ο υπολογιστής και οι ψηφιακές τεχνολογίες δεναποτελούν πια µόνο µέσο και τεχνική απεικόνι-σης και αναπαράστασης, αλλά βασικό εργαλείοαρχιτεκτονικής σύνθεσης.

Η έκθεση µας ξεδιπλώνει τις πτυχές για το πουπορεύεται η σύγχρονη αρχιτεκτονική διερεύ-νηση. Με αυτή την έννοια η χρήση της Ψηφια-κής Τεχνολογίας δεν παρέχει µόνο τα µέσα για

νέους τρόπους απεικόνισης αλλά προσφέρει τηδυνατότητα διαφορετικής αντίληψης τουχώρου.

Όλη η έκθεση, ο τρόπος παρουσίασης τωνµελετών σε ένα ειδικά κατασκευασµένο περι-βάλλον, η έκδοση-οδηγός µε κείµενα για ταψηφιακά µέσα και η ιστοσελίδα, σχεδιάστη-καν από τους ίδιους τους µελετητές αρχιτέ-κτονες.

που παραµένουν «άνευ λόγου», απουσιάζουναπό τη σκέψη των περισσότερων αρχιτεκτόνων,ζητήµατα όπως η κατοικία των φτωχών, ο συµ-µετοχικός σχεδιασµός, οι ανάγκες και τα πρό-τυπα καθηµερινής ζωής, που µε τόσο πάθοςπροώθουσε η Άννη, είναι περισσότερο από επί-καιρα και κάνουν την απουσία της ακόµη πιοδυσβάστακτη.

Ντίνα Βαΐου

γειτονιές, µε σηµαντική για τα ελληνικά δεδο-µένα εφαρµογή στην ανάπλαση του προσφυγι-κού συνοικισµού της Θήβας. Το ζήτηµα που ηΆννη ανάδειξε και πρόβαλε µε την ερευνητική,εκπαιδευτική και πολιτική της δραστηριότηταείναι οι ποιοτικές παράµετροι µιας βαθύτατηςκρίσης κατοίκισης, σε συνθήκες όπου το ποσο-τικό πρόβληµα κατοικίας θεωρείται «λυµένο».Έτσι, αναζήτησε µια µεθοδολογία προσέγγισηςτου σχεδιασµού, όπου αφετηρία αποτελεί η διε-ρεύνηση/γνώση της πολλαπλότητας των ανα-γκών και τρόπων ζωής που διαµορφώνουν στοχώρο της κατοικίας και της πόλης διαφορετικέςοµάδες κατοίκων. Εδώ αποκτά µεγάλη σηµασίαη ανάγνωση, η ερµηνεία και ο σχεδιασµός τουχώρου µέσα από τις εµπειρίες, τα βιώµατα καιτις ιδιαίτερες ανάγκες των γυναικών, οι οποίεςαναδεικνύονται σε σηµαντικά υποκείµενα στησυγκρότηση και διαχείριση των χώρων καθηµε-ρινής ζωής.

Η πιο πάνω κατεύθυνση και στάση, στην οποία ηΆννη παρέµεινε προσηλωµένη σε όλη την ερευ-νητική και επαγγελµατική της πρακτική και στηδιδασκαλία, βρίσκεται προφανώς στον αντί-ποδα, αν δεν µάχεται ρητά, την αρχιτεκτονικήτων maîtres και των περιοδικών αρχιτεκτονικήςµόδας. Σε µια εποχή όπου αυτά τα τελευταίακατακλύζουν τη συζήτηση για την κατοικία καιτην πόλη και όπου οι κάτοικοι, ιδιαίτερα εκείνοι

Page 8: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

στή – αυτόνοµου αντικείµενου, έχουµε προ πολ-λού περάσει στην ιδέα της ηγεµονίας του διαδί-κτυου και από εκεί στην αντίληψη του πανταχούπαρόντος υπολογιστή, που χωρίς να κάνει κρί-σιµα εµφανή την παρουσία του, δηµιουργεί περι-βάλλοντα. Με αρχιτεκτονικούς όρους, περνάµεαπό την ιδέα του αντικειµένου που διακρίνεταιαπό το φόντο του, στην σύντηξη του αντικειµέ-νου µε το φόντο-περιβάλλον του. Πρόκειται γιακατανεµηµένες στο χώρο δραστηριότητες καιαντικείµενα, διασυνδεδεµένα µεταξύ τους µεπολλαπλούς και απρόβλεπτους τρόπους.

Η αρχιτεκτονική γίνεται γεωγραφία, τοπογρα-φία, συνεχές που υποδέχεται δραστηριότητες,ενεργός επιφάνεια. Η αλλαγή αυτή δεν συµβαί-νει χωρίς εντάσεις. Η έντονη διαφοροποίησηπεριεχοµένου µεταξύ Archilab 2004 («Η ΓυµνήΠόλη») στην Ορλεάνη και 9ης Μπιενάλε Αρχιτε-κτονικής της Βενετίας («Metamorph»), που έγι-ναν και οι δύο το φθινόπωρο του 2004, εκφρά-ζει αυτή την αντίθεση µεταξύ τοπογραφίας καικτιρίου και µας βοηθά να τοποθετήσουµε τιςαρχιτεκτονικές προτάσεις που εκτίθενται, στηδιεθνή σκηνή.

Παράλληλα θεωρώ ότι διεκδικείται µια συνέ-χεια αλλά και µια διαφοροποίηση από την ριζο-

Μια «χωρίς τέλος» ψηφιακή αρχιτεκτονική

Μια ισχυρή άποψη για την αρχιτεκτονική µέσααπό τις ψηφιακές τεχνολογίες παρουσιάστηκεστο Ίδρυµα Μείζονος Ελληνισµού σε έκθεσηπου διοργάνωσε ο ΣΑ∆ΑΣ σε συνεργασία µε τοΤΕΕ. Πρόκειται για ένα σηµείο συνάντησης προ-τάσεων, δηµιουργηµένο από έλληνες αρχιτέ-κτονες που προέρχονται από διαφορετικά γεω-γραφικά και πολιτιστικά περιβάλλοντα, µεκοινό τους χαρακτηριστικό τη σύζευξη τεχνολο-γιών της πληροφορίας και χώρου.

∆εν πρέπει να χαρακτηρίσουµε τις προτάσειςτους ως ουτοπικές ή ανέφικτες. ∆εν πρέπει επί-σης να εντυπωσιαστούµε και να προσπαθήσουµενα µιµηθούµε τις µορφές, τον τρόπο παρουσία-σης των σχεδίων. Πρέπει να προσπαθήσουµε ναεντοπίσουµε την τάση που αντιπροσωπεύουν στηδιεθνή αρχιτεκτονική σκηνή και συγχρόνως ναδούµε τις καινοτόµες ιδέες που απαντούν σε γνώ-ριµα σε µάς ερωτήµατα για το σχεδιασµό τουχώρου στην κοινωνία της πληροφορίας.

Ήδη, ο τίτλος της έκθεσης, Ψηφιακές τοπο_γρα-

φίες, υποδηλώνει µια θέση για τον τρόπο πουαντιλαµβανόµαστε πλέον τις ψηφιακές τεχνολο-γίες: Από την εικόνα του ηλεκτρονικού υπολογι-

Ψηφιακές τοπο–γραφίες ∆ηµήτρης Παπαλεξόπουλος, αρχιτέκτων, επίκ. καθηγητής ΕΜΠ

3300 ε π ί κ α ι ρ α

έκθε

ση

σπαστική αρχιτεκτονική των δεκαετιών ’60 και’70. Οι συνάφειες µε το ύστερο Archigram είναισχεδόν προφανείς. ∆εν είναι τυχαίο που έχουνπολλαπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια οι µελέ-τες που διατρέχουν αυτή την εποχή και αντιπα-ραβάλλουν τον Homo Ludens της δεκαετίας του’60 µε το σύγχρονο διαδραστικό υποκείµενο.Μισό αιώνα αργότερα, αυτό που τότε έµοιαζεµε απελευθέρωση από έναν µπλοκαρισµένοαστικό ιστό, επανέρχεται στο προσκήνιοσπρωγµένο από µια νέα (ψηφιακή) λειτουργικό-τητα, ακολουθώντας πολλαπλές κατευθύνσεις,που το διαφοροποιούν από τις ριζοσπαστικέςαπόψεις των δεκαετιών 50, 60 και 70 γιατί τοθέλουν µέσα στην πόλη και όχι έξω ή (και)επάνω από αυτήν.

Μια από τις πιο ισχυρές µορφές που έρχεται απότην ριζοσπαστική αρχιτεκτονική και εκφράζεισήµερα αλλά και υποστηρίζει τα νέα λειτουργικά

δεδοµένα είναι αυτή της πλάκας/πλατφόρ-µας/επίπεδου, που εκτείνεται χωρίς όρια καιαναδιπλώνεται τοπικά και χρονικά σε συνεχήδιάδραση µε τον µεταβαλλόµενο συσχετισµότων δυνάµεων που ασκούνται επάνω της. Τοεπίπεδο αντιτίθεται στο αντικείµενο και κατάσυνέπεια στο περίκλειστο. Σε υπερθέσεις καιµε κατάλληλους γεωµετρικούς χειρισµούς επι-τρέπει την σύµπτωση στην ίδια κατακόρυφοσυµβάντων που ανήκουν σε διαφορετικές οµά-δες δραστηριοτήτων. Οι αναδιπλώσεις του δηµι-ουργούν χώρους και οι κατατµήσεις του αποσυν-δέουν περιοχές ενδεχόµενων συµβάντων. Ταόριά του, θεωρητικά, εκτείνονται στο άπειρο.Πρόκειται για ένα «χωρίς τέλος» ψηφιακό περι-βάλλον.

Σταχυολογούµε ενδεικτικά µερικές από τιςιδέες των προτάσεων που παρουσιάζονται στηνέκθεση: Βιοµορφική αρχιτεκτονική που µετα-βάλλεται καθοδηγούµενη από συστήµατα πρό-σληψης και επεξεργασίας πληροφορίας (datadriven forms). Λειτουργίες που δεν προκαθορί-ζονται από κτιριολογικά προγράµµατα αλλάµέσα από τις επάλληλες διαδράσεις των χρη-στών µε το περιβάλλον τους. ∆ιαφορικές επε-κτάσεις και µεταβολές του εσωτερικού των κτι-ρίων. Ασάφεια στην τελική µορφή, µε την µαθη-µατική της έννοια, δηλαδή ότι είναι δυνατόν ναπάρει οποιαδήποτε τιµή µεταξύ 0 και 1 προκειµέ-νου να προσαρµοστεί στις ειδικές απαιτήσεις τουκατοίκου. Επέµβαση µέσα, και όχι επάνω ή έξωαπό τον πολεοδοµικό ιστό, δηλαδή συνεχής δια-πραγµάτευση µε το ήδη υπάρχον και όχι ολοκλη-ρωτική του αντικατάσταση µε το ψηφιακό νέο.Εκκίνηση από εντοπισµένα προβλήµατα καθηµε-ρινής επαφής µε το χώρο, προς το απρόσµενο.

Είναι οι προτάσεις των Ψηφιακών Τοπο_γραφιών

άµεσα υλοποιήσιµες; ∆εν νοµίζω ότι πρέπει νατους απευθύνουµε ένα τέτοιο ερώτηµα. Θυµό-µαστε ότι τα επί µέρους τµήµατα συνολικώνπροτάσεων καινοτοµίας είναι αυτά που συνή-θως υλοποιούνται και ότι οι ρηξικέλευθες προ-

3311ε π ί κ α ι ρ α

τάσεις περιγράφουν µε ασυνήθιστη ένταση έναπρόβληµα, στηρίζοντας µια δυνητικοποίηση τουπαρόντος. ∆ηλαδή τη φυγή προς αρχιτεκτονικέςεπιλύσεις και χώρους που δεν έχουµε ακόµαπροβλέψει.

Ήδη µέσα και πέρα από τις προτάσεις πουπαρουσιάζονται στην έκθεση, µπορούµε να δια-κρίνουµε µια σειρά από νέα θέµατα, έννοιες,θεωρητικούς τόπους: Επιχειρησιακή τοπογραφία

για τον τρόπο που αντιµετωπίζεται η κατανοµήµιας δραστηριότητας στον ευρύτερο γεωγρα-φικό χώρο. Συνδέσεις γης για τη φυσική διευθέ-τηση των συνδέσεων µεταξύ κόµβων. Τοπίο γιατη δηµιουργία υπόβαθρου ανάπτυξης όχι σαφώςκαθορισµένων δραστηριοτήτων. Στρατηγική γης

για την καίρια εισαγωγή του χρόνου στο σχεδια-σµό, ενεργές επιφάνειες για την ενίσχυση τηςδιαδραστικότητας υπόβαθρου και δραστηριότη-τας. Ελεύθεροι υποδοχείς για τη µερική ασάφειαορισµού των δραστηριοτήτων.

Συµµετείχαν οι Γιώτα Αδηλενίδου, Σµαρώ Κιρµελίδου,

Αιµιλία Κοτζαµάνη, Ρουµπίνη Μακρίδου, Xριστίνα Σπη-

λιώτη, Τάσος Τέλλιος, Άγγελος Φλώρος, Λίδα Χαρσούλη,

Yass Mostashari, Stefano Luca Colombo, Μαρία-Ελένη

Κοσµίδου, Michael Davis, Steve Hatzellis, Anat Stern,

Masato Ashiya, Markus Bergerheim, Jean Santelises,

Theodore Spyropoulos, Stefen Spyropoulos, συνεργά-

της, Aljosa Dekleva, Manuela Gatto, Tina Gregoric, Robert

Sedlak, Βασίλης Στρουµπάκος, Νiraj ∆oshi, Vladimir

Kalinowski, Abraham Koshy και Σπύρος I. Παπαδηµη-

τρίου, που είχε και τον γενικό συντονισµό της έκθεσης.

Page 9: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

3333ε π ί κ α ι ρ α

Από την Hadid στον Koolhaas...Νεκτάριος Κεφαλογιάννης, αρχιτέκτων

3322 ε π ί κ α ι ρ α

βραβ

εία

Στις 11 Απριλίου ανακοινώθηκε επίσηµα στηΒαρκελώνη το όνοµα του φετινού νικητή τουΒραβείου Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Mies vander Rohe, αν και το «µυστικό» είχε διαρρεύσειαπό καιρό. Ο Rem Koolhass, για το κτίριο τηςολλανδικής πρεσβείας στο Βερολίνο επιλέ-χθηκε ως ο «πλέον κατάλληλος» από τους δια-γωνιζόµενους για να γίνει ο κάτοχος του βρα-βείου Mies van der Rohe 2005, δύο χρόνια µετάαπό το τελευταίο βραβείο που είχε δοθεί στηνZaha Hadid. Από την Hadid στον Koolhaas, λοι-πόν, και ο συµβολισµός µοιάζει σαφής για τοποιες φαίνεται να είναι οι κυρίαρχες τάσειςτης σύγχρονης αρχιτεκτονικής, τουλάχιστονγια την Ευρώπη. Στον συµβολισµό θα επανέλ-θουµε παρακάτω. Όµως, το ερώτηµα είναι θαπρέπει να µας ενδιαφέρουν αυτοί οι συµβολι-σµοί; Πόσο σηµανικό είναι αυτό το βραβείο;Ποιοι καλούνται να κρίνουν για το ποιος είναι οκατάλληλος; Είναι γνωστό εξάλλου ότι η αξιο-πιστία ενός βραβείου «κρίνεται» από τους κρι-τές…Αυτό που πολλοί δεν γνωρίζουν είναι ότι το ενλόγω βραβείο είναι το επίσηµο βραβείο Αρχιτε-κτονικής που δίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η κρι-τική επιτροπή, εκτός από την πρόεδρό της, πουείναι η προηγούµενη βραβευµένη Zaha Hadid,αποτελείται µεταξύ άλλων από αναγνωρισµέ-νους αρχιτέκτονες και κριτικούς αρχιτεκτονικήςόπως οι: Eduard Bru, Kazuyo Sejima, MohsenMostafavi, Stefano Boeri και Aaron Betsky. Ηόλη διαδικασία υποστηρίζεται από ΣυλλόγουςΑρχιτεκτονικής ανά την Ευρώπη, ανάµεσά τουςκαι ο δικός µας ΣΑ∆ΑΣ µαζί µε το ΤΕΕ. Για τοβραβείο έχει συγκροτηθεί µια συµβουλευτικήεπιτροπή από ινστιτούτα και φορείς αρχιτεκτο-νικής της Ευρώπης, ανάµεσά τους τα: Arc enrêve centre d'architecture (γνωστό τελευταία γιατο βιβλίο Mutations), Architecture Foundation,Berlage Institute, Biennale di Venezia, EUROPAN,Institut français d'architecture και NederlandsArchitectuurinstituut.Ξόδεψα την προηγούµενη παράγραφο, σταπλαίσια του περιορισµένου χώρου που µου δια-τίθεται, για να µπορέσω να ισχυριστώ ότι δεν θαπρέπει να δούµε το συγκεκριµένο βραβείο σανµια µόνο τελετουργική, φαντασµαγορική εκδή-λωση, αλλά να το πάρουµε λίγο στα σοβαρά καιµε κριτική διάθεση να αναλογιστούµε τι σηµαί-νει κάτι τέτοιο για τη σύγχρονη ευρωπαϊκήαρχιτεκτονική. Ποιες τάσεις µοιάζει να προβάλ-λονται και τι µηνύµατα αυτό εκπέµπει, άσχετα ανείµαστε σύµφωνοι ή αντίθετοι σε αυτά; Ανάµεσασε 5 φιναλίστ (Foster, Lapena–Torres, FutureSystems, Souto Moura) και 27 επιλεγµένα έργα

(για παράδειγµα των: Massimiliano Fuksas, CookFournier, Foreign Office Architects, PLOT, JosepLluis Mateo, Neutelings Riedijk Architecten,Foster και Enric Miralles), ένα δηλαδή αρκετάανταγωνιστικό περιβάλλον, τι σηµαίνει η ανά-δειξη του Rem Koolhaas, δύο χρόνια µετά τηνZaha Hadid; Έτοιµες απαντήσεις δεν υπάρχουν.Αυτό που χρειάζεται είναι να προβληµατι-στούµε, ακόµα και αν µετά το απορρίψουµε.Γιατί αλήθεια είναι ότι στην Ελλάδα επικρατείµια συντηρητική, µάλλον «ακαδηµαϊκή», αρχι-τεκτονική κοινότητα, στην οποία, αυτοί που τηδηµιούργησαν και ανέλαβαν, µε δική τους πρω-τοβουλία, να την εποπτεύουν, αυτό που φοβού-νται είναι αρχιτέκτονες που σκέφτονται, πουείναι, κατ’ αρχήν, ανοικτοί στο διαφορετικό…Η Zaha Hadid, έντονα φορµαλιστική (κυρίως στοέργο της που βραβεύτηκε µε το ίδιο βραβείοπρίν από δύο χρόνια, το Car Park and TerminusHoenheim North, στο Στρασβούργο της Γαλλίας)έδωσε τη θέση της ως φυσική παρουσία (στηνπαράδοση του βραβείου στην καταλανική πρω-τεύουσα τον Απρίλιο), αλλά και σηµειολογικά,στον πιο θεωρητικό, «στρατηγικό» και κυνικόRem Koolhaas. Στη διάλεξη που ακολούθησετην ίδια µέρα, ο Koolhaas, µπροστά σε ένα δια-φορετικό κοινό από αυτό που έχει συνηθίσει(στα φοιτητικά αµφιθέατρα ή στις ακριβοπλη-ρωµένες εκδηλώσεις µεγάλων πολιτιστικώνοργανισµών) προσπάθησε να σκιαγραφίσειαυτό που ο ίδιος πρεσβεύει και που πια στιςµέρες µας έχει γίνει συγκεκριµένη τάση (γνω-στή ως Koolhaasism) µε σηµαντικούς οπαδούς,πολλούς πολέµιους, µια ήδη ώριµη πρώτη γενιά

«µαθητών» (κυρίως στην Ολλανδία –MVRDV,UN studio, Berlage Institute–) και σε «κυοφο-ρία» µια δεύτερη. Μάλλον επειδή κλήθηκε ναδώσει διάλεξη µπροστά σε αυτό το διαφορε-τικό, πιο κριτικό κοινό, εµφανίστηκε για µιασπάνια φορά υποτονικός και αυτοκριτικός (όσοαφορά κυρίως την σχέση του µε τα Μ.Μ.Ε. καιτον τοµέα της προβολής). Παρουσίασε τοσυγκεκριµένο, πια βραβευµένο, έργο τουχωρίς να προσπαθήσει να το υπερασπιστεί.Μίλησε για την ΑΜΟ, την οµάδα του που ειδι-κεύεται στην έρευνα, για το παιχνίδι των δια-φορετικών κλιµάκων, τους κανόνες αυτού τουπαιχνιδιού, την Ευρώπη, την γεωστρατηγικήκαι το ρόλο του σύγχρονου αρχιτέκτονα, όπωςτον αντιλαµβάνεται αυτός. Τον αρχιτέκτονα,δηλαδή, που αξιοποιεί την ικανότητά του νασκέφτεται συνθετικά, να προβάλλει τη σκέψητου στο χώρο, που διεκδικεί πεδία έρευναςκαι δράσης ακόµα και έξω από τα πλαίσια τηςκατασκευής.Ο µεγάλος στάρ έφυγε, τα φώτα έσβησαν, οκαθένας πήγε στο σπίτι του. Αυτό που δεν ανέ-φερε κανείς είναι ότι υπάρχει ένα ακόµα βρα-βείο, ένα ξεχασµένο βραβείο. Το βραβείο Miesvan der Rohe για τους νέους αρχιτέκτονες, µετον περίεργο τίτλο Emerging Architect Special

Mention. Φέτος βραβεύθηκαν οι επίσης ολλαν-δοί NL Architects (Pieter Bannenberg, Waltervan Dijk, Kamiel Klaasse, Mark Linnemann), ηλι-κίας 40+, για το έργο τους Basket Bar. Έναγήπεδο µπάσκετ πάνω από ένα µπάρ. Με µιαδια-προγραµµατική προσέγγιση της αρχιτεκτο-νικής και µια µικρή ειρωνική διάθεση…

δίπλα και πάνω δεξιά: Tο κτίριο της ολλανδικής πρεσβείας

στο Βερολίνο, αρχ. Rem Koolhaas

κάτω: Basketbar, ΝL Architects

Page 10: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

αφιέρωµα

Σιδηροδροµικοί σταθµοίΕπιµέλεια: Κυριάκος Πιπίνης

™™ ¢Ú¿Ì·˜. ŒÓ·˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi˜ ‚·ÏηÓÈÎfi˜ ÛȉËÚÔ‰ÚÔÌÈÎfi˜ ÛÙ·ıÌfi˜

κτονες, αφού αν χρειαστεί µπορούν να αυτοε-ξυπηρετηθούν κάνοντας περίπου ό,τι κι εµείς,αρκετές φορές καλύτερα, αλλά κυρίως ταχύ-τερα και φθηνότερα. Γι αυτό και δεν ασχολού-νται ούτε ενδιαφέρονται να µάθουν τι ακριβώς,ή τι περίπου κάνουµε, ενώ δε γνωρίζουν παράµόνον τον «αρχιτέκτονα» της µεγάλης ποδο-σφαιρικής επιτυχίας, άντε κι αυτόν που έκανεεκείνο το στέγαστρο στο γήπεδο!Κι εµείς τι κάνουµε; Προσπαθούµε απεγνω-σµένα µε αυτοσχέδια πυροτεχνήµατα να τραβή-ξουµε την προσοχή οποιουδήποτε σχετικού ήάσχετου προσφέροντας ιδέες για χώρους-θεά-µατα, ενίοτε υποδυόµενοι τους γελωτοποιούς ήστην καλύτερη περίπτωση τους θαυµατοποι-ούς, σε µια κοπιαστική διαδικασία από τηνοποία µόνη ζηµιωµένη βγαίνει η αρχιτεκτονική.

Και η ταυτόχρονη, δηµιουργική συµµετοχή ειδι-κών και µη στην παραγωγή του οικοδοµικού µαςπλούτου; ∆εν µένει πια εδώ! Το σκληρό παιχνίδιτης αρχιτεκτονικής είναι εσωτερική υπόθεσηλίγων κι εκλεκτών.

Είµαστε απελπιστικά µόνοι και περιθωριακοί,εγκλωβισµένοι στις δαιδαλώδεις µας σκέψεις,χωρίς ουσιαστικές δυνατότητες εκτόνωσης τηςεπαγγελµατικής µας δηµιουργικότητας. Έτσι,ερµητικά κλεισµένοι στη δουλεία µας, βλέ-πουµε να χάνουµε αµαχητί όλες τις ευκαιρίεςπαραγωγής πραγµατικά πνευµατικού, κοινωνι-κού έργου και να περιοριζόµαστε σε ιδιωτικάέργα, τα οποία αρκούν για να εκφράσουν τηµοναξιά και τη µεγαλοµανία µας.Σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον, όπου ο οικοδοµικόςοργασµός είναι πολλαπλός και συνεχής, πούείναι τελικά τα σηµαντικά δηµόσια έργα; Γιατίδε γίνονται αρχιτεκτονικοί διαγωνισµοί; Κι όσοικαταφέρνουν να γίνονται, γιατί στην πλειονό-τητά τους βιάζονται, στρεβλώνονται και υφίστα-νται συνεχείς εκπτώσεις εξευτελίζοντας τελικάτους µελετητές αλλά και τον ίδιο το θεσµό τωνδιαγωνισµών;

Έστω λοιπόν και κάτω από αυτές τις δύσκολεςσυνθήκες εργασίας, τουλάχιστον κάποιοι λίγοικαταφέρνουν επιµένοντας και προσπαθούν ναβρούν το επόµενο βήµα προς τα εµπρός. Γι’αυτό και τέτοιες εκθέσεις της αρχιτεκτονικήςτους άποψης δεν επιτρέπουν µόνο τη δηµοσιο-ποίηση της δουλειάς τους, αλλά επιπλέον τουςδραστηριοποιούν προς µια συλλογική κατεύ-θυνση όπου η στάση όλων απέναντι στα κοινάεπιβάλλεται –µε όποιον τρόπο µπορεί ο καθέ-νας– να είναι διαρκώς ενεργή.

Με αφορµή την έκθεση του Κέντρου Αρχιτεκτονικής Μεσογείου1

∆ιαβάζουµε πως ένας προγραµµατικός στόχοςτης έκθεσης είναι να προβάλει τις αξίες σύγχρο-νων αρχιτεκτονικών έργων, µέσα σ’ ένα πλαίσιοπου συνεχώς διευρύνεται, προκαλώντας γόνιµησυζήτηση και προβληµατισµό ανάµεσα στουςαρχιτέκτονες κι όχι µόνο.2 ∆υστυχώς όµως φαί-νεται ότι ο στόχος αυτός απέχει αρκετά από τηνουσιαστική του πραγµατοποίηση παρά τις φιλό-τιµες προσπάθειες των οργανωτών και των συµ-µετεχόντων.Η διαφαινόµενη αποτυχία –µακάρι να διαψευ-στώ– δεν είναι παρά ένα σηµείο των καιρών, τοοποίο µάλλον καταλογίζεται γενικά στον κλάδοµας παρά στην ίδια την έκθεση. Πώς αλλιώς ναερµηνευτεί το γεγονός της παρουσίας στηνεναρκτήρια συζήτηση ακροατών, κατά συντρι-πτική πλειοψηφία αρχιτεκτόνων, ή µάλλον πώςνα ερµηνευτεί το γεγονός της αισθητής απου-σίας ακόµη και των φοιτητών της νέας αρχιτε-κτονικής σχολής του Πολυτεχνείου Κρήτης αλλάκαι των απλών πολιτών;

Ένας από τους βασικότερους λόγους για τουςοποίους πιστεύω ότι αυτό συµβαίνει, είναι πωςδεν υπάρχουν πια άλλοι, εκτός από λίγους «ειδι-κούς» αρχιτέκτονες και ελάχιστους τρίτους «µηειδικούς», οι οποίοι να δείχνουν πραγµατικάδηµιουργικό ενδιαφέρον για ό,τι συνηθίζουµεσήµερα να ονοµάζουµε αρχιτεκτονική. Ιδιαί-τερα η απόσταση των περισσότερων µη ειδικών,των απλών εραστών της τέχνης µας, από εµάςκαι τις δηµιουργίες µας φαίνεται ολοένα νααυξάνεται, καθώς αυξάνεται ο αριθµός τωναρχιτεκτόνων και των αρχιτεκτονικών σχολώνστον τόπο µας, ενώ το πλήθος των σηµαντικώνδηµιουργηµάτων συνεχώς µειώνεται.

Θυµάµαι τον ποιητή Ντίνο Χριστιανόπουλο, οοποίος κάποτε σε µια συνέντευξη είχε δηλώσειχαρακτηριστικά πως «αποχαιρετά τους καλλιτέ-χνες», ισχυριζόµενος ότι πλέον δεν προσφέ-ρουν τίποτε ούτε στην ίδια την τέχνη αλλάκυρίως ούτε και στο κοινωνικό σύνολο. Έτσι αναρωτιέµαι µήπως ανήκουµε κι εµείς οιαρχιτέκτονες σ’ αυτή την κατηγορία των «άχρη-στων», οι οποίοι βλέπουν τους απλούς πολίτες,συνειδητοποιηµένους και µη, να τους κουνάνετο µαντήλι, καθώς αποµακρύνονται, υποκαθι-στώντας τις όποιες υπηρεσίες τους παρέχουµεµε αυτοσχέδιους µηχανισµούς παραγωγήςχώρου. Άλλωστε, όπως φαίνεται, οι περισσότε-ροι νεοέλληνες είναι οι ίδιοι εν δυνάµει αρχιτέ-

Σηµειώσεις

1. 3η Triennale Αρχιτεκτονικής/Κρήτη 2001-2004,

Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου, 26 Νοεµβρίου-30

∆εκεµβρίου 2004, Χανιά.

2. ∆ηµήτρης Αντωνακάκης, εισαγωγή στον κατάλογο

της έκθεσης, σελ. 12.

Για ποιον δουλεύουµε;Αλέξανδρος ∆. Κλειδωνάς, αρχιτέκτων

3344 ε π ί κ α ι ρ α

σχόλ

ιο

Page 11: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

νει και µαρτυρεί την ιστορική και κοινωνικοοικονοµικήπορεία της. Οι σιδηροδροµικοί σταθµοί που κατασκευά-στηκαν στην πρώτη ηπειρωτική γραµµή του σιδηροδρό-µου ταυτίστηκαν µε την αρχή της βιοµηχανικής επανάστα-σης στη χώρα µας. Είναι κτίρια επώνυµα στο λαό, πουχάραξαν µνήµες, που ταίριαξαν ή χώρισαν ανθρώπους,που επιστρατεύτηκαν αλλά και υποδέχτηκαν πρώτα τατραίνα της ειρήνης.Οι νέες κουκίδες στο γεωγραφικό χάρτη συµβόλιζαν τηνεµφάνιση του νέου τύπου κτιρίου. Απλό, συµπαγές καιγερό, εύχρηστο, αναγνωρίσιµο και εύκολο στη συντήρησήτου, το κτίριο του σιδηροδροµικού σταθµού υπήρξε γνή-

ΤΑ ΠΡΩΤΑ 100 ΧΡΟΝΙΑ

Έχουν παρέλθει ακριβώς 175 χρόνια, από τότε που λει-τούργησε ο πρώτος σιδηροδροµικός σταθµός της Ευρώ-πης στη Liverpool Road της αγγλικής πόλης Manchester.Στην Ελλάδα, και ενώ ο σιδηρόδροµος άρχισε στα τέλητου 19ου αιώνα να υφαίνει το δίκτυό του, όπου κι ανέφτασε το τρένο, ο σιδηροδροµικός σταθµός ήταν από ταπρώτα χρόνια το αµέσως επόµενο σηµαντικό δηµόσιο κτί-ριο µετά την εκκλησία της πόλης ή της κωµόπολης, ήακόµα και του χωριού. Χαρακτηρίζει την πόλη και την περιφέρειά της, συµπυκνώ-

4466 α φ ι έ ρ ω µ α

Οδοιπορικό στους ελληνικούςσιδηροδροµικούς σταθµούς

του Κυριάκου Πιπίνη, αρχιτέκτονα

4477α φ ι έ ρ ω µ α

σκεται πάντα εκεί, ρυθµίζοντας κρυφά και φανερά τησχέση ανθρώπου και τρένου.Τόσο στην Ελλάδα αλλά κυρίως στις ευρωπαϊκές χώρες,είναι χαρακτηριστική η απουσία των αρχιτεκτόνων από τηµεγάλη πλειοψηφία των σιδηροδροµικών σταθµών, καθώςοι παλιοί συνάδελφοι εξαντλούσαν τις συνθετικές τους ικα-νότητες, στην εποχή κιόλας του εκλεκτικισµού, στο σχε-διασµό των κεντρικών σιδηροδροµικών σταθµών τωνπόλεων, ανταγωνιζόµενοι µεταξύ τους, αφήνοντας έτσιτους µικρότερους και πολυπληθέστερους επαρχιακούςσταθµούς στα µολύβια των µηχανικών, οι οποίοι εφαρµό-ζοντας στοιχειώδεις γεωµετρικές µορφές κατέκτησαν τηβασική τυπολογία του κάθε δικτύου και καταξίωσαν τοκοµµάτι της ιστορίας που λέγεται σιδηροδροµική αρχιτε-κτονική. Και είναι ακριβώς αυτή η οµοιότητα στους τυπι-κούς σταθµούς κάθε δικτύου, που προβάλλει την εγγύτητατων πολιτισµών. Ένα δίκτυο ορίζεται από τη γεωγραφικήπεριοχή, που εξυπηρετεί, µόνο που αυτή, µπορεί να είναιγια παράδειγµα τα Βαλκάνια, όπου τα σύνορα µετακινήθη-καν πολλές φορές, όµως η γειτονία των πολιτισµών τωνλαών των Βαλκανίων µαρτυρείται από την κοινή τυπολογίασιδηροδροµικών σταθµών, µια τυπολογία, που είναι ιστο-ρικό τεκµήριο. Ξεκινώντας ένα σύντοµο αρχιτεκτονικό οδοιπορικό στουςσιδηροδροµικούς σταθµούς της Ελλάδας, η αφετηρία είναιο κεντρικός σταθµός (κανονικού εύρους) της Αθήνας, ογνωστός «Σταθµός Λαρίσης». ∆εν ανταποκρίθηκε ποτέστις απαιτήσεις ενός κεντρικού σταθµού της πρωτεύουσαςµιας χώρας και δεν ξέφυγε ποτέ από την εικόνα ενόςεπαρχιακού σταθµού µικρής ως µέσης επιβατικής κυκλο-φορίας. Πιθανό έτος κατασκευής του θεωρείται το 1904.Οι βίαιες οικοδοµικές επεµβάσεις στις οποίες υποβλήθηκεµεταγενέστερα, κρύβουν το πραγµατικό πρόσωπο του κτι-ρίου αυτού και το έχουν φέρει σε πλήρη µορφολογικήαµηχανία, καθώς συνεχίζει να µην πείθει σαν κεντρικόςσταθµός. Στην αρχική σύνθεση κυριαρχούσε ο κεντρικόςδιώροφος όγκος ανάµεσα σε δύο ισόγειες πτέρυγες. Οιόψεις του σταθµού ήταν τυπικές νεοκλασικές συνθέσεις µεαετώµατα, παραστάδες και οριζόντιες ταινίες µε σκοτίεςενώ εκλεκτικιστική διάθεση χαρακτήριζε τα µεταλλικά στοι-χεία του κτιρίου (στέγαστρα, φουρούσια).Ο σταθµός Πελοποννήσου στην Αθήνα, που γειτνιάζει µετο σταθµό Λαρίσης είναι ένα κτίριο εξαιρετικής αισθητι-κής, δείγµα του εκλεκτικισµού. Οι συνθετικές αποφάσειςτων µελετητών το διαφοροποιούν από τη λογική σχεδια-σµού αθηναϊκών δηµοσίων κτιρίων. Η ανάµειξη νεοκλασι-κών, κεντρο-ευρωπαϊκών και αρτ νουβώ στοιχείων στοκέλυφός του τονίζουν την ξεχωριστή αρχιτεκτονική τουταυτότητα και το καταξιώνουν σαν αληθινό κόσµηµα,«συλλεκτικό κοµµάτι» µιας εποχής που πέρασε αφήνο-ντας ανεξίτηλη τη σφραγίδα της. Επίµηκες, διαµπερές καισυµµετρικό, το κτίριο σχεδιάστηκε στη σηµερινή τουµορφή το 1912-1913. Ένας κεντρικός εξέχων όγκος µε τηµεγάλη τοξωτή θύρα εισόδου και το ρολόι συστέλλεταιαριστερά και δεξιά σε δύο επιµήκη ισόγεια τµήµατα. Αυτάµε τη σειρά τους καταλήγουν σε δύο παρόµοιους µε τονκεντρικό, αλλά χαµηλότερους από αυτόν όγκους. Χαρα-κτηριστικότατες είναι οι απολήξεις των τριών αυτών υπερυ-ψωµένων τµηµάτων καθώς τραπεζοειδείς ξύλινες κατα-σκευές καλύπτονται από καµπυλωµένα µεταλλικά φύλλα. Σήµερα ο σταθµός ΣΠΑΠ Αθηνών αναζητά την ένταξήτου σαν διατηρητέο µουσειακό κτίσµα στη µελέτη ανάπλα-σης του συγκροτήµατος των σιδηροδροµικών σταθµώντης πρωτεύουσας. Το σχέδιο των εµπλεκοµένων φορέων

σιο προϊόν της πρώτης περιόδου των βιοµηχανικών χρό-νων. Σχεδιάστηκε πάνω στις αρχέτυπες γεωµετρίες τουτετραγώνου, του τριγώνου και του κύκλου και κατασκευά-στηκε µε τις τεχνικές µεθόδους, που η εµπειρία της στρα-τιωτικής αρχιτεκτονικής προσέφερε. Έτσι σταθεροποιή-θηκε ο οικοδοµικός τύπος και η επαναληπτικότητα τηςκατασκευής, διακεκριµένη µάλιστα, σε τάξεις, δηλαδήβασικούς τύπους κτιρίων-σταθµών σε ιεράρχηση µεγέ-θους, καθώς και σε σχέση µε τον τρόπο ένταξης του σταθ-µού στην πολεοδοµική περιοχή του όπως την οριοθετεί ηχάραξη των σιδηροδροµικών γραµµών, σταθµοί διέλευσης(παράλληλα µε τις γραµµές) ή σταθµοί κεφαλής (κάθεταστις γραµµές-τέρµιναλ). Η επιλογή του κτιρίου, που σε κάθεπερίπτωση κατασκευάστηκε, προέκυψε από το εύρος τουκυκλοφοριακού φόρτου και τη σηµασία του κάθε τόπου,Πρωτεύουσα, Πόλη, Κωµόπολη, Χωριό, Στάση. Τα βασικά µορφολογικά στοιχεία, που ορίζουν την τυπο-λογία των περισσότερων ελληνικών σιδηροδροµικώνσταθµών είναι η επιµήκης στοά της αποβάθρας, τα µικράµεταλλικά κοσµήµατα των υποστυλωµάτων, τα εµφανήαγκωνάρια στις γωνίες και τα πρέκια των ανοιγµάτων, τοισχυρό νεοκλασικό λεξιλόγιο της τετράρριχτης κεραµο-σκεπούς στέγης, της ανάγλυφης περιγραφής των ανοιγµά-των µε διαφορετικά πάχη επιχρισµάτων και των βαριώνµεταλλικών στοιχείων στις εισόδους. Τέλος το ρολόι βρί-

‰›Ï· ̤ÛË: ™™ ∞Ú¯·›·˜ √Ï˘Ì›·˜. ¡ÂÔÎÏ·ÛÈ-΋ Á·Ï‹Óˉ›Ï· οو: ™™ ∫·Ï·‚Ú‡ÙˆÓ. ºÚÔ˘Úfi˜ ÂÓfi˜Ù¯ÓÔÏÔÁÈÎÔ‡ ı·‡Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ Ù¤ÏÔ˘˜ ÙÔ˘ 19Ô˘·ÈÒÓ·

οو: ™™ ∆˘¯ÂÚÔ‡ ÛÙÔÓ Œ‚ÚÔ. ∞Ó·ÁÓˆÚ›ÛÈÌÔÎ¤Ï˘ÊÔ˜ Û fiÏË ÙË µ·ÏηÓÈ΋, Ô˘ ηٷÚÁ›ٷ Û‡ÓÔÚ·

Page 12: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

4499α φ ι έ ρ ω µ α

για ενοποίηση των δύο κεντρικών σταθµών της Αθήνας σεενιαίο, πολυλειτουργικό και κεντροβαρικό κτίριο έχει καθυ-στερήσει πέρα από κάθε ανοχή.Η τυπολογία των παλιών ελληνικών σταθµών είναι ευανά-γνωστη: απλές, λειτουργικές κατόψεις στην εµπειρία τηςεφαρµοσµένης στρατιωτικής αρχιτεκτονικής και συµµετρι-κές όψεις σε βασικά γεωµετρικά σχήµατα (τετράγωνο,κύκλος, τρίγωνο) µε στοιχεία των αρχιτεκτονικών τάσεωντης εποχής (νεοκλασική, παραδοσιακή, κεντρο-ευρωπαϊκήκαι οθωµανική αρχιτεκτονική). Η ιεράρχησή τους σε Α΄,Β΄, Γ΄ και ∆΄ τάξη καταδεικνύει τον επιβατικό φόρτο πουκαλούνται να εξυπηρετήσουν.Στο πρώτο ηπειρωτικό σιδηροδροµικό δίκτυο (Πειραιά-∆εµερλή-Συνόρων), που παραδόθηκε από τη γαλλική εται-ρεία «Batignolles», οι σταθµοί ήταν απλοί όγκοι µε νεοκλα-σικά και τοπικά στοιχεία: Αφίδνες (Κιούρκα), Αχαρνές(Μενίδι), Αµφίκλεια (∆αδί) κ.ά.Εξίσου σηµαντικός σταθµός του δικτύου είναι ο σταθµόςΑγίου ∆ιονυσίου Πειραιά, που συνδέει άµεσα το λιµάνι µετο υπόλοιπο ηπειρωτικό δίκτυο. Είναι ένα επίµηκες, διαµπε-ρές και συµµετρικό κτίριο µε υπερυψωµένο διώροφο τοµεσαίο τµήµα του. Η µορφολογία του παραπέµπει περισ-σότερο στη βιοµηχανική αρχιτεκτονική µε νεοκλασικάστοιχεία, παρά στη δηµόσιου χαρακτήρα µνηµειακή αρχι-τεκτονική των αθηναϊκών σταθµών. Πριν από µερικά χρό-νια επαναλειτούργησε µε αναχωρήσεις τραίνων προς όλητην ηπειρωτική Ελλάδα, καταξιώνοντας το νευραλγικό τουρόλο στις συνδυασµένες µεταφορές που επιχειρούνταιστο µεγαλύτερο λιµάνι της χώρας.Στο δίκτυο Μακεδονίας-Θράκης κυριάρχησε ο κεντρο-ευρωπαϊκός τύπος σταθµού, που εισήγαγε ο αυστριακόςαρχιτέκτονας Josef Willas για λογαριασµό της αναδόχουεταιρείας κατασκευής του δικτύου, που τότε ήταν υπόοθωµανική κατοχή. Οι περισσότεροι σταθµοί λειτουργούνσήµερα σχεδόν στην αρχική τους µορφή. Αναφέρονταιχαρακτηριστικά η ∆ράµα, το Φωτολίβος, οι Σέρρες, ηΒέροια, η Βεύη, το Μεσονήσι, οι καταργηµένες στρατιωτι-κές στάσεις κ.ά.Στην περιοχή του Έβρου, στο δίκτυο των Γ.Ε.Σ. (Γαλλοελ-ληνικοί Σιδηρόδροµοι) αξιόλογης αισθητικής ήταν οισταθµοί Αλεξανδρούπολης, ∆ιδυµοτείχου και Πυθίου, πουήταν ξύλινοι και διώροφοι. Από τα παλιότερα σιδηροδροµικά δίκτυα ήταν και οι Σιδη-ρόδροµοι Θεσσαλίας. Εκεί µεσουρανεί κυριολεκτικά οσταθµός του Βόλου, έργο του µηχανικού Ευαρίστο ΝτεΚίρικο, πατέρα του σηµαντικού µεταφυσικού ζωγράφουΤζιόρτζιο Ντε Κίρικο. Μακρόστενο και συµµετρικό κτίριοµε διώροφο το µεσαίο τµήµα, που απολήγει σε τριγωνικήσοφίτα µε ρολόι. Ο αποικιακός χαρακτήρας του όγκουαυτού συνδιαλέγεται µε τοπικά παραδοσιακά στοιχείααλλά και ροµαντικά στοιχεία του ύστερου νεοκλασικισµούστην Ελλάδα. Ο σταθµός αυτός, ο µοναδικός σ’ όλη τηνεπικράτεια που φιλοξενεί τρία διαφορετικά πλάτη γραµµώναποτέλεσε πρότυπο για το θεσσαλικό δίκτυο. Αξίζουνλόγου οι σταθµοί Αγριάς, Άνω Λεχωνίων και Μηλεών στοΠήλιο, ο σταθµός Καλαµπάκας κ.ά. Η επανάσταση στην ελληνική κοινωνία και την οικονοµίατης, που συντελέστηκε µε την εµφάνιση του τραίνου ήταναδύνατο να περάσει απαρατήρητη από την Πελοπόννησο.Η ιδιαίτερη γεωµορφολογία της ενσωµάτωσε ένα ιδιαίτεροδίκτυο µετρικού πλάτους µε σηµαντικά τεχνικά έργα, όπωςη διώρυγα της Κορίνθου, γέφυρες και σήραγγες. Οι σταθ-µοί της Πελοποννήσου, ιεραρχηµένοι σε τάξεις, ήταν κτί-ρια που συνταίριαξαν το λιτό νεοκλασικό ύφος µε την

παραδοσιακή τεχνολογία της κάθε περιοχής, καθιερώνο-ντας έναν καθαρά δικό τους τύπο στα σιδηροδροµικάχρονικά.Αλλά και εδώ υπάρχουν κτίρια που ξεχωρίζουν: ο σταθµόςτης Αρχαίας Ολυµπίας, ύµνος στο καθαρόαιµο νεοκλασι-κισµό, ο σταθµός Πύργου νεοκλασικός επίσης, οι σταθµοίΆργους, Μύλων και Ναυπλίου και οι σταθµοί Τρίπολης καιΚαλαµάτας, που παραλλάζουν τοπικά τη βασική τυπολογία,οι τυπικοί χωριάτικοι µονώροφοι σταθµοί (Καϊάφα, Παρ-θενίου, Παραδεισίων κ.ά.), οι σταθµοί της γραµµής τουοδοντωτού ∆ιακοφτού-Καλαβρύτων, κρυµµένοι στο σπά-νιο τοπίο του Βουραϊκού κ.ά. Ξεχωριστό σε σύνθεση είναι και το κτίριο του σταθµούΣΠΑΠ Πειραιά, γιατί είναι ο µοναδικός σταθµός «κατάκεφαλήν», που σηµαίνει ότι κτίστηκε κάθετα στις ράγες,στη λογική του terminal. Λιτό, διαµπερές και καθόλουογκώδες, συνυπάρχει δυναµικά µαζί µε τους άλλους δύοσηµαντικούς πειραϊκούς σιδηροδροµικούς σταθµούς–Σταθµός ΟΣΕ Αγίου ∆ιονυσίου και σταθµός ΗΣΑΠ–συνδέοντας το µεγάλο λιµάνι της χώρας µε την Πελοπόν-νησο.

4488 α φ ι έ ρ ω µ α

‰›Ï· ¿Óˆ: ™™ ∞ÌÊ›ÎÏÂÈ·˜ ÛÙÔ˘˜ Úfiԉ˜ÙÔ˘ ¶·ÚÓ·ÛÛÔ‡. ∆˘ÈÎfi˜ ÛÙ·ıÌfi˜ ∞΄ Ù¿Í˘,Ô Ï¤ÔÓ ‰ËÌÔÊÈÏ‹˜ ÁÈ· ÙÔÓ Ù·ÍȉÈÒÙˉ›Ï· οو: ™™ µfiÏÔ˘. √ ·ÚÈÛÙÔ˘ÚÁËÌ·ÙÈÎfi˜ÛÙ·ıÌfi˜ ۯ‰ȷÛÌÔ‡ Î·È Î·Ù·Û΢‹˜ ∂. ¡ÙÂ∫›ÚÈÎÔ, Â͢ËÚÂÙ› ÙÚ›· Ï¿ÙË ÁÚ·ÌÌÒÓ

Page 13: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

κής στην Ελλάδα. Ο αυστηρός Μοντερνισµός µε τηνκαθολική επικράτηση του µπετόν διαδέχεται το µνηµειακόεκλεκτικισµό της αρχιτεκτονικής των σιδηροδροµικώνσταθµών των αρχών του αιώνα. Το κτίριο επιβατών και ηπλατεία είναι τα κυρίαρχα στοιχεία της αρχιτεκτονικής σύν-θεσης.Έτσι διαφοροποιείται από τη λογική των ευρωπαϊκώνσταθµών όπου µια µεγάλη µεταλλική κατασκευή στεγάζειαποβάθρες και τρένα. Ο Νίκος Μητσάκης εθελοντήςστον αγώνα κατά των δυνάµεων του άξονα σκοτώνεται το1941. Ο πόλεµος βρίσκει το ΝΕΣΘ στο στάδιο της εκσκα-φής και της θεµελίωσης. Ο διεθνής αρχιτεκτονικός διαγω-νισµός αναδεικνύει τους αρχιτέκτονες Kleinschmidt καιJordan στο Α’ βραβείο Οι εργασίες συνεχίζονται σταδιακάµετά τον πόλεµο, βάσει της βραβευµένης αρχιτεκτονικήςµελέτης. Ο σταθµός παραδίδεται ολοκληρωµένος πλέοντο 1967, µετά από τις επεκτάσεις που µελετήθηκαν το 1959από τους αρχιτέκτονες Σ. Μολφέση και Θ. Παπαγιάννη.Η λειτουργική του σύσταση προσφέρει σωρεία εξυπηρετή-σεων: µεγάλη αίθουσα αναµονής, εστιατόριο, κυλικεία,πληροφορίες, εκδοτήρια, ταχυδροµείο, µηχανήµατα αυτό-µατης συναλλαγής µε τράπεζες, χώρο φύλαξης απο-σκευών, υπηρεσία αποστολής δεµάτων. Χαρακτηριστικόςείναι ο µεγάλος διάδροµος που τροφοδοτεί τις αποβά-θρες µε κλιµακοστάσια και στις δύο πλευρές του, έτσιώστε από το επίπεδο του δρόµου και του σταθµού φτάνεικανείς στο επίπεδο των γραµµών, µε ασφαλή προσέγγισηστα τρένα χωρίς να χρειάζεται η επικίνδυνη διέλευση τωνγραµµών. Τέσσερα επιµήκη τσιµεντένια στέγαστρα προ-στατεύουν τις οκτώ γραµµές επιβίβασης-αποβίβασης, ενώπολύ κοντά βρίσκεται ο χώρος φορτοεκφόρτωσης Ι.Χ.αυτοκινήτων στα ειδικά οχήµατα των επιβατικών συρµών.Το σηµαντικό αυτό κτίριο µαζί µε το µεγάλο αµαξοστάσιο,τον εµπορευµατικό σταθµό και το σταθµό διαλογής συν-θέτουν το ψηφιδωτό του σύγχρονου σιδηροδροµικούterminal, που λέγεται Σταθµός Θεσσαλονίκης. Τα νέαέργα ηλεκτροκίνησης στο δίκτυο και η ολοένα εξελισσό-µενη ανάδειξη της Θεσσαλονίκης ως οικονοµικού καιπολιτιστικού κέντρου της ευρύτερης βαλκανικής περιφέ-ρειας, πιστοποιούν το νευραλγικό και κοµβικό ρόλο τουΝΕΣΘ.

Οι σταθµοί Χαράδρας και Πολυδενδρίου κατασκευάστη-καν τη δεκαετία του ’50 στην Αττική, για να διευκολυνθούνοι διασταυρώσεις των συρµών, καθώς η γραµµή ήταν µονήεκείνη την εποχή. Καταργήθηκαν µε τη διπλογράµµιση τουάξονα Αθήνας-Οινόης.Μετά τους σεισµούς του έτους 1954, αντικαταστάθηκαν οισηµαντικοί για τον άξονα Πειραιά-Αθήνας-Θεσσαλονίκηςσταθµοί ∆οµοκού και Παλαιοφαρσάλου, µε νέα διώροφακτίρια απλής γεωµετρίας σύµφωνα µε την τότε τρέχουσατυπολογία.Το ισόγειο εξυπηρετεί τις λειτουργίες του σταθµού και οόροφος προορίζεται για κατοικία σταθµάρχη. Χαρακτηρι-στικά στοιχεία είναι η µικρή βεράντα στον όροφο και τουποστηριζόµενο από κολώνες στέγαστρο προς τη µεριάτης γραµµής.Με συγγενή κτίρια αντικαταστάθηκαν βορειότερα στονίδιο άξονα και οι σταθµοί Πλατέως, Αδένδρου, Σίνδου καιΠλαταµώνα.Στη γραµµή Φλώρινας (πρώην γραµµή Μοναστηρίου)ανακατασκευάστηκαν οι σταθµοί Έδεσσας και Άγρα, στηγραµµή Θεσσαλονίκης-Ειδοµένης ο σταθµός Πολυκά-στρου και στη γραµµή Θεσσαλονίκης-Αλεξανδρούπολης(πρώην Ενωτικοί Σιδηρόδροµοι) οικοδοµήθηκαν νέοισταθµοί στη Βυρώνεια και τη ∆οϊράνη λόγω µετατόπισηςτης χάραξης.

Βιβλιογραφία

1. Η Καθηµερινή, Επτά Ηµέρες, 15 Οκτ. 1995, Γιάννη Κίζη, «Στους

σταθµούς και τις γέφυρες».

2. Η Καθηµερινή, Νίκου Μπελαβίλα, «“Τα άγνωστα σχέδια του

Σταθµού Λαρίσης”, Ο σταθµός Πελοποννήσου».

3. Περιοδικό Τεύχος 1/1989, Νίκος Μητσάκης (1899-1941), «Τα σχέ-

δια του Νέου Επιβατικού Σταθµού Θεσσαλονίκης, 1936».

4. Γιάννη Σκουλά, Σταθµοί-Τραίνα και Ορίζοντες, Εκδόσεις Θεµέλιο,

Αθήνα 1995, Κείµενο Χριστόφορου Σακελλαρόπουλου

5511α φ ι έ ρ ω µ α

Από το 1920 και µετά οι σταθµοί των τεσσάρων δικτύωνκανονικής γραµµής περιήλθαν σταδιακά στους Σ.Ε.Κ. Σ’αυτά τα κτίρια έγιναν ελάχιστες επεµβάσεις.Οι µόνοι µεγάλοι σταθµοί, που ανακατασκευάστηκανείναι οι σταθµοί Λειανοκλαδίου, Λάρισας και Θεσσαλο-νίκης. Ο σταθµός Λειανοκλαδίου κατασκευάστηκε στις αρχέςτης δεκαετίας του ’50, σε αντικατάσταση του παλαιούσταθµού, που καταστράφηκε κατά τον πόλεµο του ’40.∆ιώροφο, επίµηκες, διαµπερές κτίριο µε απλή ορθογώνιακάτοψη εντάσσεται µορφολογικά στον απόηχο του ελληνι-κού Μοντερνισµού και συγγενεύει µε πολλά κτίρια δηµό-σιας χρήσης της ίδιας εποχής στην Ελλάδα. Χαρακτηρι-στικό είναι το µεγάλο, καµπύλης διατοµής στέγαστρό του,που δεν αποτελεί πρόσθετη κατασκευή, αλλά βασικό στοι-χείο του ενιαίου κελύφους του κτιρίου. Ο όροφος τουσταθµού, µικρότερος σε εµβαδόν, αναδεικνύει τον άξονασυµµετρίας του τελευταίου. Το κτίριο του σταθµού Λεια-νοκλαδίου, ενώ µπορεί να περάσει απαρατήρητο στο βια-στικό ταξιδιώτη, τονίζει τον κοµβικό του ρόλο µιλώντας τολεξιλόγιο της αρχιτεκτονικής του ’50, καθώς παρεµβάλλε-ται ανάµεσα στους παλαιούς µικρότερους και τελείως δια-φορετικού αρχιτεκτονικού ύφους σταθµούς των αρχώντου αιώνα.Ο σταθµός της Λάρισας εγκαινιάστηκε το 1962. Επίµηκες,ισόγειο και διαµπερές κτίριο, δείγµα της αρχιτεκτονικήςτης εποχής του, υπακούει σε σχεδόν ορθογώνια κάτοψη,µια και στη βορεινή πλευρά του, το κτίριο καµπυλώνει. Έτσιδίνει την ευκαιρία στο µεγάλο τσιµεντένιο στέγαστρο, πουδιατρέχει όλη την όψη του σταθµού προς τις ράγες, ναστρίψει κι αυτό µε τη σειρά του στη βόρεια πλευρά, ακο-λουθώντας πιστά την κάτοψη, στεγάζοντας το χώροµπροστά από το κυλικείο και προς τον κήπο. Χαρακτηρι-στική είναι η κολωνοστοιχία που υποστηρίζει το στέγα-στρο αυτό παράλληλα µε τον άξονα της γραµµής. Απου-σιάζει από τις λειτουργίες του κτιρίου ο χώρος κατοικίαςτου σταθµάρχη.Σήµερα ο σταθµός έχει µια πιο σύνθετη και µάλλον αµή-χανη εικόνα. ∆ιαθέτει υπόγεια διάβαση για την ασφαλήδιέλευση των γραµµών καθώς και στέγαστρο στη δεύτερηαποβάθρα, κατασκευασµένο µε τη µέθοδο του µεταλλικού

χωροδικτυώµατος, ενώ ανακαινίστηκαν και οι εσωτερικοίχώροι του σταθµού.Ο σταθµός Λάρισας είναι αξιόλογο δείγµα σταθµούπόλης µεσαίας κλίµακας, καθώς ο σχεδιασµός και η κατα-σκευή του στόχευσαν στην εξυπηρέτηση της επιβατικήςκίνησης µιας τέτοιας πόλης όπως η Λάρισα, και πέτυχαν.Παρόµοιο, διαµπερές και επίµηκες, αλλά µε καθαρά ορθο-γώνια κάτοψη καθώς και όροφο, είναι το κτίριο του νέουσταθµού της Κοζάνης, που κατασκευάστηκε το 1954, στηνέα γραµµή Αµυνταίου-Πτολεµαΐδας-Κοζάνης. Στην ίδιαγραµµή ανακατασκευάστηκαν και οι σταθµοί Φιλώτα, Πτο-λεµαϊδας και Κόµανου.Ο νέος επιβατικός σταθµός Θεσσαλονίκης (ΝΕΣΘ) απο-τελεί ορόσηµο για τους Ελληνικούς Σιδηροδρόµους. Τοσιδηροδροµικό αυτό terminal είναι το πληρέστερο καιµεγαλύτερο στο ελληνικό δίκτυο. Μητροπολιτικού χαρα-κτήρα ο σταθµός αυτός, είναι σηµείο αναφοράς στη Θεσ-σαλονίκη αλλά και στην ευρύτερη περιφέρεια Μακεδονίας-Θράκης, καθώς είναι σηµείο τοµής σηµαντικών σιδηρο-δροµικών αξόνων, που φορτίζουν έντονα την επιβατική καιεµπορική του κίνηση. Συνδυάζεται άµεσα µε λεωφορεια-κές γραµµές προς όλη την πόλη, µε ειδική γραµµή αστικούλεωφορείου σε απευθείας σύνδεση µε το αεροδρόµιο«ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ», και το νέο κεντρικό σταθµό των ΚΤΕΛκαι έχει ειδικό χώρο για ΤΑΧΙ. Αποτελεί αφετηρία για λεω-φορειακές συνδέσεις µε πόλεις του εξωτερικού, ενώ δια-θέτει µεγάλους χώρους στάθµευσης Ι.Χ. αυτοκινήτων.Μνηµειώδες κτίριο, που ανήκει µορφολογικά στη σχολήτου Μοντέρνου Κινήµατος, προκαλεί πολεοδοµικές ανατα-ράξεις στη γύρω αστική περιοχή. Είναι αφετηρία αστικούσχεδιασµού και πολεοδοµικής ανασυγκρότησης της δυτι-κής εισόδου της πόλης, καθώς µελετήθηκε και κατασκευά-στηκε στη λογική του οικοδοµικού τετραγώνου και όχιενός αυτόνοµου κτιρίου. Η ιστορία του κτιρίου αυτού είναι ξεχωριστή, συγκινητική.Στα µέσα της δεκαετίας του ’30 ένας από τους ικανότε-ρους µοντερνιστές έλληνες αρχιτέκτονες, ο Νίκος Μητσά-κης διακρίνεται στον αρχιτεκτονικό διαγωνισµό του 1937για το Ν.Ε.Σ.Θ.Η πρότασή του για το κτίριο και την πλατεία αποτελεί ένααπό τα σηµαντικότερα έργα της Μοντέρνας Αρχιτεκτονι-

5500 α φ ι έ ρ ω µ α

·ÚÈÛÙÂÚ¿: ™™ ¢Ú¿Ì·˜. ∞fi Ù· ÈÔ ·ÍÈfiÏÔÁ·ÛȉËÚÔ‰ÚÔÌÈο ÎÙ›ÚÈ· ÛÙË ª·Î‰ÔÓ›·Ì¤ÛË: ™™ ∫Ô˙¿Ó˘. ÿ¯ÓË ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌÔ‡ ¿ÓˆÛÙË ÛȉËÚÔ‰ÚÔÌÈ΋ ÚfiÙ·‰ÂÍÈ¿: ¡¤Ô˜ ™È‰ËÚÔ‰ÚÔÌÈÎfi˜ ™Ù·ıÌfi˜ £ÂÛÛ·-ÏÔӛ΢ (¡∂™£). ∆Ô ÏËÚ¤ÛÙÂÚÔ ÛȉËÚÔ‰ÚÔ-ÌÈÎfi Ù¤ÚÌÈÓ·Ï ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·[Οι φωτογραφίες του άρθρου είναι από τοαρχείο του Κ. Πιπίνη]

Page 14: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

5533α φ ι έ ρ ω µ α5522 α φ ι έ ρ ω µ α

ΚΑΛΛΙΘΕΑΤο αρχικό κτίριο του σταθµού Καλλιθέας εγκαινιάστηκε το1928, στα πλαίσια του µεγάλου προγράµµατος εκσυγχρο-νισµού και επέκτασης του δικτύου, που ξεκίνησαν οι τότεΣΑΠ.

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευήςΑ66 Εργαστήριο ΑρχιτεκτονικήςΣ. Αντωνακάκη, ∆. Αντωνακάκης, Ε. ΚουµαριανούΣτατική µελέτη: Α. ΡηγίδηςΗ/Μ µελέτη: Ι. ΤριπιδάκηςΚατασκευή: ΠΑΝΤΕΧΝΙΚΗ ΑΕ

ΤΑΥΡΟΣ – ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣΟ σταθµός Ταύρου µαζί µε τους σταθµούς Ειρήνη καιΚΑΤ ήταν οι τελευταίοι σταθµοί του δικτύου των ΗΣΑΠπου παραδόθηκαν σε εκµετάλλευση, κατά τη διάρκεια τηςδεκαετίας του ’80. Κατασκευάστηκε το 1989 σε µελέτη τωναρχιτεκτόνων Γ. Τζουβανάκη και Γ. Αδάµου και ήταν οπρώτος σταθµός µε δωρεάν χώρο στάθµευσης τύπουpark & ride.

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευήςΘ. ΜποµπότηςΣυνεργάτης µελετητής: Θ. ΤσόκαΣτατική µελέτη: Α. ΧατζηδάκηςΗ/Μ µελέτη: Γ. ΠαπαδόπουλοςΚατασκευή: ∆ΕΚΤΩΡ ΑΤΒΕ

ΠΕΤΡΑΛΩΝΑΟ πρώτος σταθµός Πετραλώνων εγκαινιάστηκε το 1954,αλλά ολοκληρώθηκε το 1998 µε την προσθήκη των εγκα-ταστάσεων υποσταθµών και τουαλετών.

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευήςΚ. ΑδαµάκηςΣύµβουλος αρχιτέκτων: Ε. ΓαλλήΣυνεργάτες: Ε. Τζαβέλλα, Κ. Σαράντης, Μ. ΜπαµπούκαΣτατική µελέτη: Θ. ΚωνσταντάςΣύµβουλος Φ.Ο.: Ν. ΧατζηνικολάουΗ/Μ µελέτη: Π. ΑδάµοςΑνάδοχος: ΤΕΡΚΑΤ ΑΤΕ Κατασκευή: ΑΤΤΙΚΗ ∆ΙΟ∆ΟΣ ΑΤΕ

ΘΗΣΕΙΟΙστορικός σταθµός, είναι ο πρώτος σιδηροδροµικός σταθ-µός στην Ελλάδα και στην Αθήνα. Λειτούργησε το 1869 σαναφετηρία του «κωλοσούρτη», του πρώτου ατµήλατου τρο-χιοδρόµου Αθηνών-Πειραιώς, πρόγονου του σηµερινούµητροπολιτικού δικτύου των ΗΣΑΠ. Το παλιό κτίριο εισό-δου µε τις νεοκλασικές αναφορές παρέµεινε στη θέση του.

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευήςΚ. Φινές, Α. Γιολάσης, Μ. ΦινέΣτατική µελέτη: Παγώνης, Χρονέας, Κινάτος ΕΠΕΗ/Μ µελέτη: ∆. ΑναγνώστουΣυνεργάτης Η/Μ: Σ. ΠατρικαλάκηςΚατασκευή: ΠΑΝΤΕΧΝΙΚΗ ΑΕ

ΠΕΙΡΑΙΑΣΟ σταθµός των ΗΣΑΠ στον Πειραιά εγκαινιάστηκε στησηµερινή µορφή του το 1928 σε µελέτη των αρχιτεκτόνωνΜιχ. και Ι. Αξελού, ενώ υπήρχε παλαιότερος σταθµός απότο 1869 για τον ατµήλατο σιδηρόδροµο. Είναι µια νευραλ-γική καθηµερινή αφετηρία για τους πολίτες του Πειραιάκαι των περιχώρων του, ένα χρηστικό τέρµιναλ για τουςταξιδιώτες που θα επιβιβαστούν στα πλοία. Φρουρός τηςνεότερης αρχιτεκτονικής και πολεοδοµικής ιστορίας τουΠειραιά, συλλεκτικό κοµµάτι της σιδηροδροµικής ιστορίαςτου λεκανοπεδίου.

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευήςΠλειάς, ∆. ∆ιαµαντόπουλος & Συνεργάτες ΜελετητέςΓιώργος Παρµενίδης, αναπλ. καθηγητής ΕΜΠΚώστας Μωραίτης, επίκ. καθηγητής ΕΜΠΚατερίνα Χελιδώνη, Χριστίνα Λονγκέπε, Βασίλης Κρητικός,Ανδρέας Λαµπρόπουλος, Παναγιώτης Νικολαίδης,Ιωάννα Παπαµατθαίου, Αλεξάνδρα ΠαναγιωτίδουΣυνεργάτες αρχιτέκτονεςNicolas Ourdas, Αργυρώ ΕυθυµίουΗ/Μ µελέτη: Γιώργος ΣτραβοδήµοςΕπίβλεψη: Βασίλης Λιάπης, πολιτικός µηχανικός ΗΣΑΠΚατασκευή: ∆ΗΜΕΡ ΑΕ

ΦΑΛΗΡΟΟ παλιός σταθµός στο Νέο Φάληρο υπήρχε µε δύο απο-βάθρες από το 1882, ενώ από το 1930 ως το 1934 κατα-σκευάστηκε στη θέση του ο τότε σύγχρονος σταθµός,που ενσωµάτωσε µια από τις πλέον πρωτοποριακές εφαρ-µογές από οπλισµένο σκυρόδεµα για την εποχή του.Σήµερα συνδέεται µε γραµµή τραµ προς Γλυφάδα.

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευήςObermeyer Planen + BeratenΦοίβη Ματανά, Winfried WernerΣτατική µελέτη και Η/Μ µελέτηObermeyer Planen + BeratenΚατασκευή: Κοινοπραξία Χ. Αποστολίδης & ΣΙΑ ΛΤ∆,Ευρωπαϊκή Τεχνική ΑΕ, ∆έκτωρ ΑΕ

ΜΟΣΧΑΤΟΟ παλιός σταθµός Μοσχάτου λειτούργησε το 1882 καιήταν κοµµάτι της παλιάς γραµµής του «κωλοσούρτη».

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευήςΚ. Φινές, Α. ΓιολάσηςΣτατική µελέτη: Παγώνης, Χρονέας, Κινάτος ΕΠΕΗ/Μ µελέτη: ∆. ΑναγνώστουΣυνεργάτης Η/Μ: Σ. ΠατρικαλάκηςΚατασκευή: ΑΤΤΙΚΗ ∆ΙΟ∆ΟΣ ΑΤΕ

Page 15: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

5555α φ ι έ ρ ω µ α5544 α φ ι έ ρ ω µ α

ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣΟ σταθµός του Αγίου Νικολάου, πρώτος στη σειρά τηςµεγάλης επέκτασης του δικτύου των ΗΣΑΠ στη δεκαετίατου ’50, παραδόθηκε το 1956 σε εκµετάλλευση.

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευήςΜΕΑΣ ΕΠΕ Σ. Βώκος – Π. Πετρακόπουλος – Ε. ∆ιγώνης & ΣυνεργάτεςΣτατική µελέτη: Α. Αλεξόπουλος, Ν. Λουκάτος & Συνεργ. ΑΕΗ/Μ µελέτη: Γ. ΠαπαδόπουλοςΚατασκευή: ∆ΕΚΤΩΡ ΑΤΒΕ

ΚΑΤΩ ΠΑΤΗΣΙΑΟ σταθµός των Κάτω Πατησίων είναι και αυτός στη σειράτης µεγάλης επέκτασης του δικτύου των ΗΣΑΠ στη δεκα-ετία του ’50. Παραδόθηκε το 1956 σε εκµετάλλευση καιβρίσκεται σε ανοιχτό όρυγµα.

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευής∆ + Ε ΨΑΡΡΟΣ ΑΤΕΜ (σχέδια καλυµµένου σταθµού)∆. Ψαρρός∆. Λ. ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ (σχε-διασµός πλατείας), Μ. ∆ωρής – Ο. ΛαµπριανίδουΣτατική µελέτη: ∆ + Ε ΨΑΡΡΟΣ ΑΤΕΜΕ. Ψαρρός – Α. ΣπανόςΗ/Μ µελέτη: Κ. ΧανιώτηςΚατασκευή: Κοινοπραξία ∆ΗΜΕΡ ΑΕ – ΟΡΙΩΝ

ΑΓΙΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣΟ σταθµός του Αγίου Ελευθερίου τέθηκε σε εκµετάλ-λευση το 1961, µετά από ισχυρές κινητοποιήσεις των πολι-τών, που επί χρόνια αιτούνταν την κατασκευή του.

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευήςΑ. Γεωργίου – Ι. ΑδάµοςΣτατική µελέτη: Ε. ΑποστόλουΗ/Μ µελέτη: ∆ΕΚΤΩΡ ΑΤΒΕΗ/Μ επίβλεψη: Ν. ΤαµβακλήςΕσωτερική διακόσµηση: Ι. Τσεκλένης (χρωµατική επιλογή)Κατασκευή: Κοινοπραξία Ιάσων Τεχνική – ∆ΕΚΤΩΡ ΑΤΒΕ

ΠΑΤΗΣΙΑ – ΑΓΙΑ ΒΑΡΒΑΡΑΟ σταθµός Πατησίων-Αγίας Βαρβάρας τέθηκε σε εκµε-τάλλευση το 1956, µεγάλο τµήµα του οποίου είναι γέφυρα.

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευήςΑ66 Εργαστήριο ΑρχιτεκτονικήςΣ. Αντωνακάκη, ∆. Αντωνακάκης, Ε. Κουµαριανού,Μ. ΚαλογεράκουΣτατική µελέτη: Α. ΡηγίδηςΗ/Μ µελέτη: Ι. ΤριπιδάκηςΚατασκευή: ΕΡΕΤΒΟ ΑΕ

ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙΠαλιός σταθµός στην αρχή της σήραγγας των ΗΣΑΠ,που απολήγει στην Αττική, χαρακτηρίζεται από το ανοιχτόόρυγµα, στο οποίο βρίσκεται και είναι ορατός από ταγύρω καφενεία του Μοναστηρακίου. Σήµερα συνδέεται µετο νέο σταθµό του Μετρό. Η στέγαση των αποβάθρων µετα µεταλλικά στέγαστρα έγινε κατά τη δεκαετία του ’20.Αυτά συντηρήθηκαν και διατηρούνται και στη σηµερινήµορφή του σταθµού.

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευής∆. ΚονταργύρηςΗ/Μ µελέτη: Ε. ΜπακιρλήςΚατασκευή: ΕΡΚΑΤ ΑΕ

ΟΜΟΝΟΙΑΟ πρώτος σταθµός της Οµόνοιας λειτούργησε σε ανοιχτόόρυγµα το 1895. Το 1930 µε την ολοκλήρωση της σήραγ-γας παραδόθηκε στους Αθηναίους ο νέος, υπόγειος καιπολυτελέστατος για την εποχή του σταθµός. Σήµερα συν-δέεται µε τη γραµµή Μετρό σε άλλο επίπεδο. Έγινε προ-σπάθεια να διατηρηθεί τµήµα της εικόνας του παλαιότερουσταθµού, διατηρώντας τα έγχρωµα, εφυαλωµένα κεραµικάπλακίδια στους τοίχους, οι πλαφονιέρες και τα µεταλλικάκιγκλιδώµατα εισόδου στην κεντρική αποβάθρα.

Αισθητική και λειτουργική αναβάθµιση - Αρχιτεκτονική µελέτη∆ηµήτρης ΚονταργύρηςΗ/Μ µελέτη: Εµµανουήλ ΜπακιρλήςΚατασκευή: ΚΤΙΣΤΩΡ ΑΤΕ

ΒΙΚΤΩΡΙΑΟ παλιός, υπόγειος σταθµός της Βικτώριας κατασκευά-στηκε το 1930, αλλά δόθηκε σε εκµετάλλευση µεταπολε-µικά, το έτος 1948. Πρόσφατα κηρύχθηκε διατηρητέο νεό-τερο µνηµείο από το ΥΠΠΟ.

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευήςΒΕΤΑPLAN ΑΕΜΣτατική µελέτη: Γ. ΛάµπρουΗ/Μ µελέτη: Γ. ΣφέτσοςΚατασκευή: ∆ΕΚΤΩΡ ΑΤΒΕ

ΑΤΤΙΚΗΟ σταθµός της Αττικής κατασκευάστηκε προπολεµικά,αλλά τέθηκε σε εκµετάλλευση το 1949. Βρίσκεται περίπουστη θέση του προγενέστερου σταθµού του τρένου τηςΚηφισιάς, του γνωστού «Θηρίου». Συνδέεται µε τη γραµµήτου Μετρό.

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευήςΚΕΠΑΜΕ ΑρχιτέκτονεςΒ. ∆ιαµαντόπουλος, M. Rossier, Β. ΑδαλόγλουΣτατική µελέτη: ∆. ΜπαϊρακτάρηςΗ/Μ µελέτη: Κ. ΑνδρέουΚατασκευή: ∆ΗΜΕΡ ΑΕ

Page 16: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

5577α φ ι έ ρ ω µ α5566 α φ ι έ ρ ω µ α

ΕΙΡΗΝΗΟ πρώτος σταθµός της Ειρήνης κατασκευάστηκε και τέθηκεσε εκµετάλλευση το 1982, για να εξυπηρετήσει την επιβατικήκίνηση των πανευρωπαϊκών αγώνων στίβου. Ο νέος σταθµόςείναι βιοκλιµατικός, τοπόσηµο, που συνδέθηκε µε γεγονόταπαγκόσµιας εµβέλειας, όπως οι Ολυµπιακοί Αγώνες του 2004.

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευήςΣΥΝΘΕΣΗ & ΕΡΕΥΝΑ ΕΠΕ , Γ. Αλµπάνης – Ν. ΦιντικάκηςΣυνεργάτες αρχιτέκτονεςΚ. Κατωπόδη, Ε. Χρυσοχοίδη, Κ. Χελιδώνη, Γ. ΑτσαλάκηςΣτατική µελέτη: Τ. ΤΣΙΚΝΙΑΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΑΕΤΜΕΣυνεργάτης πολιτικός µηχανικός: Α. ΓιαννακάςΗ/Μ µελέτη: Χ. ΖόµπολαςΚατασκευή: ΑΤΤΙΚΗ ∆ΙΟ∆ΟΣ ΑΤΕ

ΝΕΡΑΤΖΙΩΤΙΣΣΑΗ Ειρήνη µαζί µε τη Νερατζιώτισσα αποτέλεσαν τουςβασικούς συγκοινωνιακούς κόµβους πρόσβασης στοΟΑΚΑ, κατά τη διάρκεια των Ολυµπιακών Αγώνων τηςΑθήνας του 2004. Εξυπηρετεί και το προαστιακό δίκτυοτου ΟΣΕ.

Αρχιτεκτονική µελέτη Obermeyer Planen + Beraten

ΜΑΡΟΥΣΙΟ σταθµός Αµαρουσίου, υπερυψωµένος σε τσιµεντένιαγέφυρα, κατασκευάστηκε και τέθηκε σε εκµετάλλευση το1957.

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευήςΠ. Βοκοτόπουλος, Π. Παυλίδης, Α. ΠασιώτηςΣτατική µελέτη: Κ. Γαλάνης, Ν. ΞυνταράκηςΗ/Μ µελέτη: Κ. ΑναγνώστουΚατασκευή: ΑΤΤΙΚΗ ∆ΙΟ∆ΟΣ ΑΤΕ

ΚΑΤΟ σταθµός ΚΑΤ, δόθηκε στην κυκλοφορία το 1989, απότους τελευταίους του δικτύου. Η απόφαση για τη χωροθέ-τηση αφορά στο µεγάλο επιβατικό φόρτο, που προκαλεί ηύπαρξη του µεγάλου νοσοκοµείου ΚΑΤ στην περιοχή.

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευήςΘεοφάνης Μποµπότης Αρχιτέκτονες ΕΠΕΣύµβουλος αρχιτέκτων: Κ. ΠαπακυρίτσηςΣύµβουλοι πολιτικοί µηχανικοί: «∆ΟΜΟΣ» Τεχνικές Μελέ-τες – Σύµβουλοι ΜηχανικοίΣτατική µελέτη: Α. ΧατζηδάκηςΗ/Μ µελέτη: Γ. ΠαπαδόπουλοςΚατασκευή: ΑΤΤΙΚΗ ∆ΙΟ∆ΟΣ ΑΤΕ

ΠΕΡΙΣΣΟΣΟ σταθµός Περισσού τέθηκε σε εκµετάλλευση το 1956.

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευήςΠΕΤΡΑ Συνεργατική Σύµβουλοι ΜελετώνΥπεύθυνοι αρχιτέκτονεςΠ. Λέφας, Ν. Γκόρτσος, Ι. ΣχολίδηςΣτατική µελέτη: Λιόντος & ΣυνεργάτεςΗ/Μ µελέτη: Α. ΑρναούτογλουΚατασκευή: Κοινοπραξία ΕΡΕΤΒΟ ΑΕ – Κλ. Ρούτσης

ΠΕΥΚΑΚΙΑ – ΙΝΕΠΟΛΗΑναπόσπαστο κοµµάτι της µεγάλης επέκτασης τωνΗΣΑΠ, ο σταθµός Πευκάκια – Ινέπολη τέθηκε και αυτόςσε εκµετάλλευση το 1956.

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευήςΝ. Προβελέγγιου, Γ. ΠροβελέγγιοςΓραφείο Αρχιτεκτονικών Μελετών, ∆. Κατζουράκης, Γ.Τσαµπέρης & ΣυνεργάτεςΜ. Κατσαρός, Ν. Θεοτόκης, Ε. Τσιβεριώτη, Β. Νάκου, Ε.Γιαννουκάκη, διακοσµήτρια, Μ. Ξανθού, σχεδιάστριαΙ. Προβελέγγιος, ∆. Χριστοβασίλης, φοιτητές αρχιτεκτονικήςΣτατική µελέτη: ΟΜΕΤΕΗ/Μ µελέτη: Π. ΚολοκοτρώνηςΚατασκευή: ΕΡΕΤΒΟ ΑΕ

ΝΕΑ ΙΩΝΙΑΟ σταθµός της Νέας Ιωνίας κατασκευάστηκε και τέθηκεσε εκµετάλλευση το 1956. ∆ιαθέτει επίσταθµο παλινδρόµη-σης συρµών, που εξυπηρετεί ενδιάµεσα τοπικά δροµολό-για.

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευήςΚΕΠΑΜΕ ΑρχιτέκτονεςΒ. ∆ιαµαντόπουλος, M. Rossier, Β. ΑδαλόγλουΣτατική µελέτη: ΜΕΤΕΡΗ/Μ µελέτη: Κ. ΑνδρέουΚατασκευή: ΜΕΛΚΑ ΑΕ

ΗΡΑΚΛΕΙΟΟ σταθµός του Ηρακλείου κατασκευάστηκε και τέθηκε σεεκµετάλλευση το 1957

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευήςΙ. Μουζάκης & Συνεργάτες αρχιτέκτονες ΕΠΕΟµάδα µελέτηςΙ. Μουζάκης, Κ. Παπαδοπούλου, Σ. ΣπυρόπουλοςΣτατική µελέτη: Ε. ΣτεφάνουΗ/Μ µελέτη: Μ. ΘεοδοσίουΚατασκευή: ΚΤΙΣΤΩΡ ΑΕ

Page 17: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

5599α φ ι έ ρ ω µ α5588 α φ ι έ ρ ω µ α

της προετοιµασίας των Ολυµπιακών Αγώνων του 2004 καιήταν οι εξής: Άγιος ∆ηµήτριος, Άγιος Αντώνιος, Χαλάνδρι και Πλακε-ντία. Στο σχεδιασµό τους, τόσο εξωτερικά, αλλά κυρίωςεσωτερικά, υπήρξε µια πρωτογενής σχεδιαστική τόλµη,χωρίς όµως ακόµα να έχει κατακτηθεί µια σαφής µορφο-λογική υπόσταση.Οι επεκτάσεις των γραµµών του Μετρό θα αποδώσουννέους σταθµούς τα επόµενα χρόνια, όπως στον άξοναΑιγάλεω, ο Κεραµεικός και ο Άγιος Σάββας, στον άξοναΠεριστερίου η Θηβών και στον άξονα Πλακεντίας τοΝοµισµατοκοπείο, ο Χολαργός και η Αγία Παρασκευή.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Η Σ.Ε. του περιοδικού «ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ» ευχαριστεί θερµάτους φωτογράφους Αρτέµη Κλώνο, Βασίλη Σαρίογλου και τοΤµήµα ∆ηµοσίων Σχέσεων του ΗΣΑΠ για την ευγενική παρα-χώρηση φωτογραφικού υλικού για τους σταθµούς

ΚΗΦΙΣΙΑΟ παλιός σταθµός Κηφισιάς εξυπηρετούσε το θρυλικό«Θηρίο της Κηφισιάς». Η πρώτη σύγχρονη µορφή του,όταν ο ηλεκτροκίνητος σιδηρόδροµος έφτασε εκεί ήταντο 1957. Το 1991-1993 έγινε η πρώτη προσπάθεια ανάπλα-σής του.

Αρχιτεκτονική µελέτη ανάπλασης και ανακατασκευήςΒΕΤΑPLAN ΑΕΜΣτατική µελέτη: ΦΟΡΕΥΣ ΜΕΛΕΤΗΤΙΚΗ Γ. Λάµπρου &ΣΙΑ ΕΕΗ/Μ µελέτη: Γ. ΣφέτσοςΚατασκευή: WALL ΤΕΧΝΙΚΗ

ΑΕΡΟ∆ΡΟΜΙΟ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣΣΤΑΘΜΟΣ ΠΡΟΑΣΤΙΑΚΟΥ ΣΙ∆ΗΡΟ∆ΡΟΜΟΥ

Είναι ο πρώτος σιδηροδροµικός σταθµός στην Ελλάδα,που εξυπηρέτησε αερολιµένα και µάλιστα υποδεχόµενοςδύο σιδηροδροµικές εταιρείες, τον Προαστιακό Σιδηρό-δροµο και το Αττικό Μετρό, συνδέοντας το κέντρο τηςΑθήνας, το λιµάνι του Πειραιά και µελλοντικά το hub τουΣΚΑ για τις υπόλοιπες κατευθύνσεις, προς Κόρινθο καιΘήβα - Θεσσαλονίκη.

Αρχιτεκτονική µελέτηΤΕΑΜ 4 – Σοφία Εµµανουηλίδου, Βασίλης ΜπακαγιάννηςΑνταµ Μπέρλερ & ΣΙΑ ΕΕΣτατική µελέτη: δ44 Structural Design Office, Φ. Καρυδάκης& Συνεργάτες ΟΕΗ/Μ µελέτη: ΚΙΩΝ ΜΕΛΕΤΗΤΙΚΗ ΑΕ – Γ. ∆ρέττας, Α.ΛυγεράκηςΜελέτη υδραυλικών έργων: ∆. Σωτηρόπουλος & Συνεργάτες ΕΕΜελέτη µικροκλίµατος και ανεµοπροστασίας: ΕΝΑΛΛΑΚΤΙ-ΚΕΣΕΦΑΡΜΟΓΕΣ – ∆ρ. Μ. Βραχόπουλος & ΣΙΑ ΟΕΚατασκευή: ΑΚΤΩΡ ΑΤΕ & J&P – ΑΒΑΞ ΑΕ

2η ΓΕΝΙΑ ΣΤΑΘΜΩΝ ΜΕΤΡΟ

Η πρώτη γενιά των σταθµών του νέου Μετρό της Αθήναςπεριλαµβάνει όλους τους σταθµούς που παραδόθηκαν σεδιάφορες φάσεις µέσα στη διετία 2000-2002, πάνω στουςάξονες των γραµµών 2 και 3. Αυτοί ήταν οι εξής:Σεπόλια, Αττική, Σταθµός Λαρίσης, Μεταξουργείο, Οµό-νοια, Πανεπιστήµιο, Σύνταγµα, Ακρόπολη, Συγγρού-Φιξ,Νέος Κόσµος, Άγιος Ιωάννης, ∆άφνη, Εθνική Άµυνα,Κατεχάκη, Πανόρµου, Αµπελόκηποι, Μέγαρο Μουσικήςκαι Ευαγγελισµός. Η πρώτη αυτή γενιά σταθµών χαρακτηρίστηκε από απλέςαρχιτεκτονικές λύσεις, µε µόνο σταθµό ίσως µε περισσό-τερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, το σταθµό Σύνταγµα.Η 2η γενιά σταθµών παραδόθηκε στο χρονικό διάστηµα

Page 18: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

6600 α φ ι έ ρ ω µ α

Οι σηµερινοί ΗΣΑΠ, πρώην ΕΗΣ και αρχικά ως «Σιδηρό-δροµοι Αττικής» τέθηκαν σε λειτουργία το 1869 στο τµήµααπό Θησείο µέχρι Πειραιά, επεκτάθηκαν σταδιακά πρώταως την Αθηνάς και µετά ως την Οµόνοια µέχρι το τέλοςτου Μεσοπολέµου, και µετά τον πόλεµο, σταδιακά ως το1958 ως την Κηφισιά. Παράλληλα µε τις γραµµές, κατα-σκευάζονταν βέβαια και οι σταθµοί, οι οποίοι συµβάδιζανµε τις αρχιτεκτονικές αντιλήψεις της κάθε εποχής.

Πέρα από τον µνηµειακό σταθµό του Πειραιά (1869), τοναρχικό σταθµό της Οµόνοιας του Μεσοπολέµου, τονπαλιό γραφικό σταθµό της Κηφισιάς του 19ου αιώνα (κρα-τήθηκε ο ίδιος που εξυπηρετούσε το γνωστό ατµήλατο«Θηρίο» ως το 1938), και τον υπέργειο του Αµαρουσίου(νοµίζω η πρώτη κατασκευή προεντεταµένου σκυροδέµα-τος εν Ελλάδι, 1958) οι υπόλοιποι ήταν σε δύο µορφές: οιτης πρώτης περιόδου (Θησείου-Πειραιά, 1869), και οι τηςεπέκτασης Οµόνοιας-Κηφισιάς (1958). Οι της δεύτερηςπεριόδου, ήταν τυποποιηµένοι µε τις αποβάθρες από µπε-τόν µε τα γνωστά στέγαστρα ανισοσκελών Υ, της πρώτηςόµως περιόδου ήταν γενικά διαφοροποιηµένοι και προ-

σαρµοσµένοι στις τοπογραφικές συνθήκες κάθε σταθµού.Του Νέου Φαλήρου είχε από χρόνια ανακατασκευαστείκαι δεν διατηρούσε τίποτα από την παλιά του µεγαλοπρέ-πεια – µην ξεχνάµε ότι το Νέο Φάληρο δηµιουργήθηκεαπό την Εταιρεία σιδηροδρόµων Αττικής µε παράκαµψηως την παραλία όπου κτίστηκαν πολυτελή κέντρα διασκέ-δασης, ξενοδοχείο, ζωολογικός κήπος, λουτρικές εγκατα-στάσεις κ.ά. και φυσικά η εξέδρα αποβίβασης από ταπλοία, η οποία και ήταν η «επίσηµη είσοδος» στην Αθήνα,ας θυµηθούµε την υποδοχή του βασιληά της Ιταλίας και τηθριαµβευτική υποδοχή του Κωνσταντίνου και του Βενιζέ-λου το 1912, αλλά και τις διάφορες αφίξεις επισήµων οιοποίοι διέσχιζαν την εξέδρα, και επιβιβάζονταν στο βασι-λικό βαγόνι για την Αθήνα.

Έτσι, από τους παλιούς σταθµούς, κάποιοι ήταν δείγµατατυπικής νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, όπως το Μοναστη-ράκι, και άλλοι είχαν µια ιδιαίτερα επιτυχηµένη αρχιτεκτο-νική διαµόρφωση, όπως το Θησείο. Ας µην επεκταθούµεστις αρχιτεκτονικές αστοχίες, όπως στα Πετράλωνα όπουόταν βρέχει, τα κυµατιστά στέγαστρα αδειάζουν όλο το

Ανακατασκευές των σταθµώντου ΗΣΑΠ: Η καταστροφή της

αθηναϊκής ιστορίαςτου Γεώργιου Μ. Σαρηγιάννη, αρχιτέκτονα, καθηγητή ΕΜΠ

νερό στο κεφάλι εκείνων που έχουν την ατυχία να πρέπεινα περάσουν από την απέναντι πλευρά των γραµµών, ήστις τεχνικές υπερδιαστασιολογήσεις των σιδηρών στοι-χείων όπως στη Νέα Ιωνία που τα διπλά ταυ µπορούν νακρατήσουν ολόκληρη πολυκατοικία και όχι µια απλή διά-βαση πεζών ή στις ανεξήγητα ισχυρότατες θεµελειώσειςόπως στο Νέο Ηράκλειο, τον Περισσό και αλλού που έγι-ναν όπως αν ήταν σε βαλτώδες έδαφος ή αν κατασκευά-ζονταν τρία υπόγεια (εκεί όµως σκάφτηκαν και µετά µπα-ζώθηκαν). Ας δεχτούµε επιτέλους ότι και οι καηµένοι οιεργολάβοι πρέπει και αυτοί να βγάλουν το ψωµάκι τους,γι’ αυτούς άλλωστε θεσµοθετήθηκε και η µελετοκατα-σκευή...).

Αυτό που πρέπει όµως να τονιστεί δεν είναι η πανάθλιαδίκην τσίρκου µορφολογία, ή άλλων «ευρηµατικών» µορ-φολογικών εξυπνάδων, και κυρίως η εντελώς λάθος πολεο-δοµική του αναδιάταξη, όπου χώρισε την κεντρική εµπο-ρική οδό στα δύο βάζοντας µάλιστα την είσοδό του απότο σόκορο, ως «είσοδο υπηρεσίας»! – όπως στο Μαρούσι,αλλά η καταστροφή της ιστορίας µας εν ονόµατι αυτού τουαρχοντοχωριατισµού.

Ο σταθµός του Θησείου για παράδειγµα αποτελεί έναδείγµα καταστροφής µιας σύνθεσης του 19ου αιώνα, σύν-θεσης που έδενε το τοπίο µε το σταθµό. Ο ίδιος ο σταθ-µός δεν είχε τίποτα το ιδιαίτερο, όπως στο Μοναστηράκιµε τους περίτεχνους σιδηρούς κίονες βιοµηχανικής αρχαι-ολογίας, όµως η σύνδεσή του µε το τοπίο του αρχαιολογι-κού χώρου, και η σύνθεσή του επάνω στην τοπογραφίαήταν από τα πιό εξαίρετα παραδείγµατα µιας σεµνής αρχι-τεκτονικής που έδενε στο χώρο, στενό και ευρύτερο. Ηθέα και η ένταξη µε την Ακρόπολη και τον αρχαιολογικόχώρο, το «άπλωµα» της εξόδου µε την πλούσια έκτασηπρος την µεριά των Αγίων Ασωµάτων µε τις ελαφρέςράµπες, τις µουριές και το σεµνό έως ανυπαρξίας κτίριοτου σταθµού και µε την πεζογέφυρα που συνέδεε τις δύοαποβάθρες, δηµιουργούσε έναν οικείο δηµόσιο χώροανεπανάληπτης ηρεµίας, πλούτου διαστάσεων, άνεσης καιοµορφιάς. Το πόσο όµως αυτές τις αξίες τις καταλάβαινανεκείνοι που τον «εκσυγχρόνισαν» αποδεικνύεται από το τιέκαναν: ∆ηµιούργησαν ένα µίζερο και στενό δηµόσιο (!)χώρο µε τεράστιους τοίχους από µπετόν όπου στριµώ-χνονται εκατοντάδες κόσµου κάθε φορά που έρχεται τοτραίνο, ανεβοκατεβαίνοντας στενές ράµπες δίκην τείχουςανάµεσα από τείχη µπετόν, οι µουριές εξαφανίστηκαν καιαντικαταστάθηκαν από µπετονένια τοιχία ύψους πάνω απόδύο µέτρα. Και βέβαια µην συζητάµε για σύνδεση µε τηνΑκρόπολη και τον αρχαιολογικό χώρο, απλά δεν φαίνεταιπιά (όπως δεν θα φαίνεται και από την άλλη µεριά τηςόταν κτιστεί το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης).

Κάποτε ο Τσαρούχης είχε πεί ότι πρέπει να στήνουµεαγάλµατα όχι σε εκείνους που κτίζουν στην Αθήνα, αλλάσε εκείνους που κατεδαφίζουν και αναπνέει η πόλη. Αςευχηθούµε ότι κάποτε θα κατεδαφιστεί το µπετόν τουΘησείου, και του Νέου Μουσείου Ακρόπολης, όπως κατε-δαφίστηκε το περίφηµο Μουσείο Πασά στο πεδίο τουΆρεως, όχι όµως για να γίνει πάρκινγκ όπως εκεί, αλλά γιανα ξαναβρεί η µεν Αθήνα ένα µικρό έστω µέρος από τηνχαµένη εικόνα και ιστορία της, οι δε φοιτητές της Αρχιτε-κτονικής ένα καλό µάθηµα διαµόρφωσης δηµόσιουχώρου. Ο ∆ηµόσιος Χώρος, και ιδιαίτερα ο ιστορικός,χρειάζεται σεβασµό και όχι οικοδόµηση...

6611α φ ι έ ρ ω µ α

‰›Ï· οو: °ÎÚ·‚Ô‡Ú· ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ÛȉËÚÔ-‰ÚÔÌÈÎÔ‡ ÛÙ·ıÌÔ‡ ∞ıËÓÒÓ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘£ËÛ›Ԣ

¿Óˆ: ªÂÛ·›· ·Ô‚¿ıÚ· Ó¤Ô˘ ˘fiÁÂÈÔ˘ ÛÙ·ı-ÌÔ‡ ∂∏™ √ÌfiÓÔÈ·˜Ì¤ÛË: ÕÔ„Ë Ù˘ ÌÂÁ¿Ï˘ Û¿Ï·˜ ÙˆÓ ÙÚ·›-ÓˆÓ, Ï›ÁÔ ÌÂÙ¿ Ù· ÂÁη›ÓÈ· ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ÎÙÈÚ›Ô˘ÙÔ˘ ÛÙ·ıÌÔ‡ ∂∏™ ¶ÂÈÚ·È¿ ÛÙ· 1928οو: ∞fi ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ÛÙ·ıÌÔ‡¶ÂÈÚ·È¿[Οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο ΗΣΑΠ]

Page 19: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

6633α φ ι έ ρ ω µ α6622 α φ ι έ ρ ω µ α

κίνηµα των Beaux-Arts βρήκε την ευκαιρία και εισέβαλεµέσα στην ενδεχόµενη φλυαρία του εκλεκτικισµού, κυρίωςστους γαλλικούς σταθµούς, αλλά και σ’ εκείνους των βορει-οαµερικανικών πόλεων. Οι µεγάλες γεωπολιτικές ανακατα-τάξεις των δύο πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα, επηρέα-σαν αναπόφευκτα το σχεδιασµό των µεγάλων σταθµών. Τακινήµατα στην αρχιτεκτονική και την τέχνη γύρισαν τις πλά-τες στο παρελθόν, τρίφτηκαν µε τα πολιτικά κινήµατα και ηεποχή των δηµοσίων κτιρίων, που αποτελούν ταυτόχροναπολιτική δήλωση, ξεκίνησε. Σταθµοί όπως στο Ελσίνκι, τηΜόσχα, το Μιλάνο και το Βερολίνο αποτύπωσαν τουςαγριεµένους πολιτικούς χείµαρρους. Η µεταπολεµική εικόνα του σιδηροδροµικού σταθµού απο-τυπώνεται στα λόγια του Kenneth Powell «...στο δεύτεροµισό του 20ού αιώνα, τα αεροδρόµια συνόψισαν το µνηµει-ακό χαρακτήρα, που κάποτε υπήρξε µοναδικός στους σιδη-ροδροµικούς σταθµούς. Αντίθετα η σιδηροδροµική ανα-γέννηση των δεκαετιών ’80 και ’90, απέδωσε σταθµούς µεµια εκφραστική ποιότητα, που δεν κρύβει το τρένο. Οισταθµοί αυτοί είναι οι χώροι, όπου γιορτάζεται η αναγέν-νηση του σιδηροδροµικού ταξιδιού...». Ο προπολεµικός καιµεταπολεµικός µοντερνισµός έχει τους ναούς του στοντοµέα της σιδηροδροµικής αρχιτεκτονικής, ενώ η σύγχρονητεχνολογία και η βιοκλιµατική προσέγγιση συνθέτουν το νέοσιδηροδροµικό, κτιριοδοµικό τοπίο στο νέο αιώνα.

* Το άρθρο είναι συρραφή µεταφρασµένων κειµένων από τα περιο-

δικά Eisembahn Magazin, Architecture d’Aujourd’hui και το βιβλίο του

Steven Parissien, Station to Station, Phaidon, Λονδίνο 1997

Ο σιδηροδροµικός σταθµός κατέχει µια ιδιαίτερη θέσηστην καρδιά του λαού. Από τα πρώτα χρόνια λειτουργίαςτου σιδηροδρόµου, η αρχιτεκτονική των σταθµών υπήρξεµνηµειακή, γεµάτη χλιδή και καµάρι, που µπορεί να εγκλωβί-σει αυτή την ιδιαίτερη ατµόσφαιρα της περιπέτειας, που τεί-νει να επιφυλάσσει ο κάθε προορισµός της κάθε αµαξο-στοιχίας.Για τον Θεόφιλο Γκωτιέ οι µεγάλοι τερµατικοί σταθµοίυπήρξαν οι «...καθεδρικοί ναοί της νέας ανθρωπότητας...»,«...το κέντρο στο οποίο όλα συγκλίνουν...», «...τα σηµείασυνάντησης των εθνών...». Ο G.K. Chesterton περιέγραψετο µεγάλο σταθµό µε το έντονο εκκλησιαστικό παρουσια-στικό, τα µεγάλα αψιδωτά ανοίγµατα, τα χρωµατιστά φώτα,όπου ενσωµατώνεται ένα τελετουργικό, µια ευκαιρία γιαεσωτερική γαλήνη και παρηγοριά! Το περιοδικό AmericanBuilding News έγραφε το 1913 «οι µεγάλοι τερµατικοί σιδη-ροδροµικοί σταθµοί ήταν για το 19ο αιώνα ό,τι υπήρξαν ταµοναστήρια και οι καθεδρικοί ναοί για το 13ο αιώνα». Ο Kasimir Malevich κατονόµασε τους σταθµούς σαν «ηφαί-στεια ζωής», ο Erich Mendelsohn θεώρησε ότι παράγουν«παγωµένη µουσική», ο Cendrars τους παροµοίωσε µε«παλάτια της σύγχρονης βιοµηχανίας, όπου εµφανίζεται ηθρησκεία του νέου αιώνα», ενώ ο Marcel Proust έγραψε γιατους «τραγικούς αυτούς χώρους, µέσα στους οποίουςσυντελείται το θαύµα εικόνων που έως τώρα δεν υπήρχανστο µυαλό και µέλλει να γίνουν πραγµατικότητα...»Οι πρώιµοι σιδηροδροµικοί σταθµοί, είτε παράλληλοι είτεκάθετοι προς τη γραµµολογία, ενσωµάτωσαν µια ποικιλίααπό αρχιτεκτονικά ιδιώµατα. Το Gothic style, ή νέο-γοτθικόιδίωµα µε όλες τις παραλλαγές του κυριάρχησε την πρώτηεποχή. Αντιπροσώπευε τους στόχους των σιδηροδροµικώνoperators και των διοικητικών lobby, καθώς έδειχνε φιλό-δοξο και ταυτόχρονα οικείο. Το νέο-γοτθικό ιδίωµα έδωσε τη θέση του στο γιγαντωµένονέο-κλασικισµό, που ειδικά στην περίπτωση των βρετανικώνσιδηροδρόµων, είτε στο βρετανικό νησιωτικό σύµπλεγµαείτε στις Αποικίες, συµβόλισε την ισχύ µιας αυτοκρατορίας.Μετά το 1900 το ισχύον αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο για τοντυπικό σιδηροδροµικό σταθµό άρχισε να προσαρµόζεταιπερισσότερο στο προσωπικό όραµα του αρχιτέκτονα. Τοβασικό αρχιτεκτονικό στοιχείο των σταθµών έχει ήδη γίνει ηµεγάλη, αψιδωτή, µεταλλική στέγη, που επιτρέπει το φυσικόφως να εισέρχεται υπό όρους στο χώρο. Τα γοτθικά ή κλα-σικά δόγµατα έχουν επαναπροσδιοριστεί και ο εκλεκτικι-σµός σηµατοδοτεί την ξέφρενη ανάπτυξη των σιδηροδρο-µικών δικτύων της νέας εποχής, µε τρένα ταχύτερα, πολυτε-λέστερα και µε πολλαπλάσιους πλέον προορισµούς. Οισιδηροδροµικές εταιρείες εµπιστεύονται την πρωτοτυπίατου αρχιτεκτονικού σχεδίου ανταγωνιζόµενες µεταξύ τους,στην αναζήτηση της εικόνας του εκσυγχρονισµού. Στο απόγειο της µεγάλης δόξας του σιδηροδρόµου, το

Σιδηροδροµικοί σταθµοίεκτός συνόρων

Page 20: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

6655α φ ι έ ρ ω µ α6644 α φ ι έ ρ ω µ α

‰›Ï· ¿Óˆ: ™Ù·ıÌfi˜ Atocha AVE, ª·‰Ú›ÙË,πÛ·Ó›·, ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙˆÓ Rafael Moneo (·Ó·Î·Ù·-Û΢‹ - ¤ÎÙ·ÛË)‰›Ï· οو: ™Ù·ıÌfi˜ Waterloo - Eurostar, §ÔÓ-‰›ÓÔ, ªÂÁ¿ÏË µÚÂÙ·Ó›·, ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ˜ NicholasGrimshaw & partners

¿Óˆ: ™Ù·ıÌfi˜ Bielefeld, °ÂÚÌ·Ó›·, ÂӉȿÌÂÛÔÂ›Â‰Ô ÌÂÙÚfi, ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ˜ von Gerkan, Marg& partnersοو: ™·ÁοË, ¡fiÙÈÔ˜ ÚÔ·ÛÙÈ·Îfi˜ ÛÙ·ıÌfi˜ -hub (̷Τٷ), ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ˜ AREP, ÔÏÔÎÏËÚÒ-ÓÂÙ·È ÙÔ 2005, ÁÈ· ÙÔ˘˜ √Ï˘ÌÈ·ÎÔ‡˜ ∞ÁÒÓ˜ÙÔ˘ 2008

ÛÂÏ. 62: ™Ù·ıÌfi˜ Avignon TGV, °·ÏÏ›·, ·Ú¯ÈÙ¤-ÎÙÔÓ˜ AREP

ÛÂÏ. 63 ¿Óˆ: µÔ˘‰·¤ÛÙË, ‰˘ÙÈÎfi˜ ™Ù·ıÌfi˜,Nyugati, ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙˆÓ Alfons de Serres, ÂÌÓ¢-Ṳ̂ÓÔ ·fi ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ıÚ˘ÏÈÎÔ‡ EiffelÛÂÏ. 63 ̤ÛË: ™Ù·ıÌfi˜ St - Lazarre, ¶·Ú›ÛÈ, Ô·Á·Ë̤ÓÔ˜ ÙˆÓ Monet Î·È ManetÛÂÏ. 63 οو: ™Ù·ıÌfi˜ Lyon - Satolas, ‰ÈÂıÓ¤˜·ÂÚÔ‰ÚfiÌÈÔ Lyon, °·ÏÏ›·, ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙˆÓ SantiagoCalatrava

Page 21: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

6677α φ ι έ ρ ω µ α6666 α φ ι έ ρ ω µ α

µειώσουν την αρνητική τους τιµή και κάτι τέτοιο επιτυγχά-νεται µε τη βελτίωση των συνθηκών πρόσβασης, αναµο-νής, διακίνησης και µετεπιβίβασης που επηρεάζουν τηναντίληψη άνεσης, ασφάλειας, ταχύτητας και µείωσης τουχαµένου χρόνου ή έστω του µη «δηµιουργικού» χρόνουτων επιβατών. Ο σταθµός πρέπει να προσελκύει επιβάτεςκαι στον υπέρτατο βαθµό να «παράγει» επιβάτες!

∆εν είναι λοιπόν η Αθήνα (µε τη στενή έννοια) που χρειά-ζεται έναν σύγχρονο σταθµό. Είναι τα συγκοινωνιακά µέσαπου υπηρετεί, που απαιτούν την ύπαρξη ενός τέτοιουσταθµού. Εποµένως ας µην είναι µητροπολιτικός (γενικόςόρος που απαιτεί περαιτέρω διευκρινήσεις, τις οποίες ανα-µένουµε) ο σταθµός. Ας είναι µόνο λειτουργικός, έναςυπερλειτουργικός σταθµός. Ένας συγκοινωνιακός κόµβοςυψηλών προδιαγραφών και υψηλής αρχιτεκτονικής αξίαςγια χάρη του επιβάτη: να υπογραµµίζει το ρόλο του σταθ-µού ως πύλης εισόδου στα διαφορετικά µέσα που συνδέει,να δηµιουργεί ένα ιδιαίτερο περιβάλλον καλωσορίσµατοςτων επιβατών, να δηµιουργεί ενδιαφέρον µε έµφαση στασηµεία άφιξης και αναχώρησης, να έχει διάχυτο φυσικόφως και να ελαχιστοποιεί την αίσθηση εγκλωβισµού πουεπιτείνει ο τεχνητός φωτισµός και η έλλειψη µεγάλωνχώρων, να προβάλει τα καινοτοµικά του στοιχεία και νααναδεικνύει την αρχιτεκτονική του ταυτότητα, να διαθέτειµία διάσταση διαχρονικότητας και συνέχειας, προκαλώ-ντας ένα αίσθηµα σιγουριάς αλλά και ταυτόχρονα να υπο-γραµµίζει τη σύγχρονη διάστασή του, που ικανοποιεί τιςανάγκες του απαιτητικού σήµερα αλλά και του απαιτητικό-τερου αύριο επιβάτη.

Τέλος (καθώς πλησιάζει και το τέλος χρόνου της εξέτα-σης) θα πρέπει να σηµειώσω το εξής: ο σιδηροδροµικόςσταθµός δεν ολοκληρώνεται (προσδιορίζεται) από µόνοςτου: πρέπει να υπάρχει και να αναδεικνύεται µε τον περι-βάλλοντα χώρο, µπροστά στην είσοδο του, στους γύρωδρόµους, στο πώς συνδέεται µε τη γύρω περιοχή, µε τηνπόλη. Έστω και αν ο σταθµός είναι καλά σχεδιασµένος, ηαξία του µειώνεται δραστικά αν υπάρχει ασυµβατότητα µετα γύρω. Μην γεµίσει η περιοχή µε ράµπες εισόδου-εξό-δου. Να υπηρετηθεί και το µέρος και το όλο.

Κατ’ αρχήν συζητάµε για έναν ενοποιηµένο (δεν θα τονπούµε ακόµη µητροπολιτικό...) σταθµό στον οποίο θασυστεγάζονται τα δύο δίκτυα διαφορετικού εύρους(πρώην σταθµός ΣΠΑΠ και «Λαρίσης»). Η σηµερινήκίνηση ανέρχεται σε 25-30 αναχωρήσεις αµαξοστοιχιώνκαι άλλες τόσες αφίξεις (περίπου 13 +13 ανά δίκτυο) και ανπροσθέσει κανείς τις αµαξοστοιχίες του Προαστιακού οαριθµός δεν είναι ιδιαίτερα ευκαταφρόνητος! Βεβαίως ηεπιβατική κίνηση βρίσκεται µακριά του επιθυµητού: λιγό-τερο του 2-3 % των ετήσιων επιβατοχιλιοµέτρων (επιβάτεςX διανυθέντα χιλιόµετρα) σε όλη την Ελλάδα γίνονται µεσιδηρόδροµο (περίπου 1600 εκ. οχηµατοχιλιόµετρα, όσακαι στην πολύ µικρότερη Ιρλανδία!), εποµένως θα µπο-ρούσε κάποιος να συνάγει ότι η «χωρική» σηµαντικότητατης εµβέλειας του σιδηροδροµικού σταθµού της Αθήναςείναι µικρή. Από συγκοινωνιακή όµως άποψη τα πράγµαταδεν είναι έτσι. Ο σιδηρόδροµος, το συγκοινωνιακό µέσογενικότερα, χρειάζεται τους σταθµούς προκειµένου να«καµφθεί» η αντίσταση του χρήστη-επιβάτη στη µετακί-νησή του µε το συγκεκριµένο µέσο. ∆εν θα επαναλάβωεδώ το αµερικανικό στερεότυπο των πρώτων συγκοινωνιο-λόγων της δεκαετίας του ’60 που έλεγαν ότι στην πράξη,για να «βγάλεις» κάποιον από το ΙΧ αυτοκίνητό του και νατον πείσεις να µετακινηθεί µε µαζικό µέσο πρέπει να τονπληρώσεις! Σήµερα το λέµε πιο κοµψά (αλλά και επιστηµο-νικότερα): λέµε λοιπόν ότι η µετακίνηση ενέχει για το χρή-στη αρνητική χρησιµότητα, πολύ δε µεγαλύτερη για εκεί-νον που χρησιµοποιεί µαζικά µέσα µεταφοράς. Για ναυπερκαλυφτεί (εξουδετερωθεί) αυτή η αρνητική χρησιµό-τητα, πρέπει οι συντελεστές που διαµορφώνουν το «αντι-ληπτό» της (αριθµητικό, ή χρηµατικό ή χρονικό ή οπωσ-δήποτε αλλιώς συµφωνηθεί να το καλέσουµε) µέγεθος να

νας; Ένας σύνθετος κόµβος-φάρος της πόλης; Μπορεί ήχρειάζεται η Αθήνα να αποκτήσει το «ναό» των σιδηρο-δροµικών σταθµών, κάτι ανάλογο µε εκείνο του Κυότο (ηπόλη στο σταθµό, τον έχουν αποκαλέσει!); Αν ναι, τότεχρειάζεται µια σηµαντική έκταση γης δίπλα στο σταθµό(που δεν υπάρχει!) γιατί είναι περιορισµένη η επιφάνειαπου µπορεί να αναπτυχθεί πάνω από τις σιδηροδροµικέςράγες σε ιδιαίτερα µεγάλη κλίµακα (λόγω των ειδικώνκατασκευαστικών µεθόδων που απαιτούνται), ιδιαίτερα σεπεριοχές µε σεισµικότητα, όπως είναι η Αθήνα; Το ερώ-τηµα βέβαια που τίθεται είναι η εύρεση αυτού του ανα-γκαίου µεγέθους που πρόδηλα συνδυάζει επιβατική κίνησηµε συναφείς εµπορικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητεςπου θα προκύψουν ή θα µπορέσουν να συνυπάρξουν.Είναι τόσο µεγάλη η αναµενόµενη κίνηση που να δικαιολο-γεί εκτεταµένους χώρους διακίνησης επιβατών και επισκε-πτών (concourses); Ποια θα είναι η σχέση κόστους-οφέ-λους που να δικαιολογεί τους αναγκαίους χώρους σε επί-πεδο +1 ή και πιο πάνω;

Το παρόν άρθρο έχει την έννοια ενός σύντοµου µονόλο-γου σε µορφή πρόχειρης εξέτασης (test) µε ερωτήσεις καιαπαντήσεις µη-πολλαπλών επιλογών!

Τι είναι ο σηµερινός Σιδηροδροµικός Σταθµός Αθηνών;Αποτελεί σηµείο αναφοράς της πόλης; Σηµείο «συνάντη-σης» της υπόλοιπης Ελλάδας µε τη πρωτεύουσα;

Γενικότερα: Έχει διαδραµατίσει ο σιδηρόδροµος ενεργόρόλο στην ανάπτυξη της Αθήνας; Ενδεχοµένως: τις πρώ-τες δεκαετίες του 20ού αιώνα στον άξονα Πειραιά-Οµό-νοια-Αττική, ίσως (σε ένα µικρό βαθµό) και µέχρι τα µέσατης 10ετίας του ’50, οπότε διεκόπη η λειτουργία της σιδη-ροδροµικής γραµµής Λαυρίου.

Συνυπάρχει σήµερα ο σιδηρόδροµος µε το αυτοκίνητο;Εδώ µπορεί κανείς να απαντήσει µε ένα βροντερό ΟΧΙ!Αλλά µήπως είναι ενταγµένος και στις λειτουργίες τηςπόλης; Στεγάζει µέρος των δραστηριοτήτων της πόλης,καταστήµατα, εστιατόρια, ξενοδοχεία, αθλητικά κέντρα,γραφεία, καταστήµατα τραπεζών, πολιτιστικά κέντρα; Καιβέβαια όχι. Υπάρχουν σταθµοί αυτοκινήτων (γκαράζ),υπόγειοι ή επίγειοι (υπέργειους δεν έχουµε ακόµη ούτεστο «µοντέρνο», καινούργιο αεροδρόµιό µας που προ-τιµά την εξάπλωση στη «φτηνή γη» από τη λειτουργικό-τητα των πολυώροφων γκαράζ, εποµένως ας µην απαιτή-σουµε τώρα τέτοιο σχεδιασµό από τα σιδηροδροµικάµας δίκτυα...). Εν πάση όµως περιπτώσει, ούτε και αυτόσυµβαίνει.

Είναι όµως αυτό που ταιριάζει στην περίπτωση της Αθή-

Ζητούµενο:Ένας Κεντρικός Σιδηροδροµικός

Σταθµός Αθηνώντου Αντώνη Σταθόπουλου, καθηγητή Σχολής Πολιτικών Μηχανικών ΕΜΠ

(Τοµέας Μεταφορών και Συγκοινωνιακής Υποδοµής)

‰›Ï· ̤ÛË: ™Ù·ıÌfi˜ §·Ú›Û˘, ‹ ∫ÂÓÙÚÈÎfi˜™Ù·ıÌfi˜ ∞ı‹Ó·˜...‰›Ï· οو: ™¯¤‰ÈÔ Ó¤Ô˘ ÎÂÓÙÚÈÎÔ‡ ÛȉËÚÔ‰ÚÔ-ÌÈÎÔ‡ ÛÙ·ıÌÔ‡ ∞ıËÓÒÓ, Ô˘ ‰ÂÓ ˘ÏÔÔÈ‹ıËÎÂÔÙ¤ (·Ú¯Â›Ô √™∂)

̤ÛË: √ ÛÙ·ıÌfi˜ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ Ù˘ ∞ı‹Ó·˜Î¿Ùˆ: ™¯¤‰ÈÔ ÎÙÈÚ›Ô˘ ÂÈ‚·ÙÒÓ ÛÙ·ıÌÔ‡ ¶ÂÏÔ-ÔÓÓ‹ÛÔ˘ (·Ú¯Â›Ô √™∂/¢¶¶)

Page 22: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

διαγ

ωνι

σµός

∆ηµοτικό ΜέγαροΓεωργιουπόλεως Χανίων

Page 23: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

Το νέο ∆ηµοτικό Μέγαρο Γεωργιουπόλεως πρόκειται να ανε-γερθεί σε οικόπεδο επί της παλαιάς εθνικής οδού Χανίων –Ρεθύµνης στον οικισµό του Καβρού. Με την πρότασή µας θελήσαµε να δηµιουργήσουµε ένα«κέντρο» στη σχετικά ασαφή και διάσπαρτη αστική ανάπτυξητου περιβάλλοντος οικισµού, ενεργοποιώντας µια σχέσηαλληλεπίδρασης µε τον υφιστάµενο δοµηµένο και φυσικόχώρο. Έτσι το σχήµα του κτιρίου µε τη γραµµική ανάπτυξή τουκατα µήκος του δρόµου στο Βορρά και τη διάσπαση-άνοιγµαπρος το Νότο και τα Λευκα όρη, εκφράζει την πρόθεσή µαςγια τη δηµιουργία διαλόγου µε τα στοιχεία του τόπου.Η αυλή µε τη στοά και ο διπλού ύψους χώρος υποδοχής ωςπροέκταση της αυλής στο εσωτερικό του ∆ηµαρχείου, συγκρο-τούν τον πυρήνα γύρω από τον οποίο οργανώνεται η σύνθεση.

7777δ ι α γ ω ν ι σ µ ό ς7766 δ ι α γ ω ν ι σ µ ό ς

α β

ραβε

ίο

Παράλληλα λειτουργούν ως κόµβος που επιτρέπει την κίνησηαπό τον ιστό του οικισµού, µέσω του κεντρικού οργανισµούτου δηµοτικού µεγάρου, είτε προς το εσωτερικό του κτιρίου,είτε προς τον υπόλοιπο οικισµό.Επιδιώξαµε τη λιτότητα των εκφραστικών µέσων και τηνευκρίνεια των περιγραµµάτων µε σαφή όρια κλειστού-ανοι-κτού, ορίζοντας έτσι την κλίµακα και την πλαστική φυσιογνω-µία του έργου. Η προκαταρκτική µελέτη σύνταξης των προσχεδίων του δια-γωνισµού πραγµατοποιήθηκε στο χρονικό διάστηµα Φεβρου-άριος-Μάρτιος 2003 και απέσπασε το πρώτο βραβείο. Τοέργο βρίσκεται στη φάση της οριστικής µελέτης.

Μελετητές:Αλέξανδρος Κλειδωνάς, Νικόλας Κρόκος,

Γιώργος Παπαγιαννόπουλος, αρχιτέκτονες

Συνεργάτες:Κώστας Αγαπίου, πολιτικός µηχ.Παντελής Αργυρός, µηχανολόγος µηχ.Ανθή Βερυκίου, Μαιρηλία Φωτιάδου, αρχιτέκτονεςΞανθή Κωστορρίζου, σπουδάστρια ΑΣΚΤ

Page 24: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

7799δ ι α γ ω ν ι σ µ ό ς

α ε

ξαγο

ρά

7788 δ ι α γ ω ν ι σ µ ό ς

β β

ραβε

ίο

H ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗΤο δοµηµένο περιβάλλον της ευρύτερης περιοχής µελέτηςδιαµορφώνεται µε κατοικίες ηµιαστικού τύπου «µη σχεδια-σµένες» και τουριστικές εγκαταστάσεις κάθε κλίµακας µε σχε-διαστική πρόθεση τον εντυπωσιασµό και τη διακοσµητική ανα-ζήτηση της «ελληνικότητας». Στο πρόσφατο ρυµοτοµικό του οικισµού προβλέπεται περιοχήµε ελεύθερους χώρους και κεντρικές λειτουργίες στις οποίεςεντάσεται και το δηµαρχείο που, υλοποιηµένο, θα αποτελέσειτον πρώτο σχεδιασµένο πυρήνα αστικού χώρου.

1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΛΥΣΗΣΗ κύρια πρόσβαση στο δηµαρχείο γίνεται στη στάθµη ±0.00µέσω µιας διαµπερούς στοάς κάθετης στον κεντρικό δρόµοπου τον ενώνει µε τον προβλεπόµενο ελεύθερο χώρο.Σηµαντική είναι επίσης η πρόσβαση στο κτίριο από την στάθµη+2.95 που αποτελεί µέρος της διαµόρφωσης αλλά και ολοκλή-ρωση µιας εξωτερικής πορείας που διαπερνά το κτίριο.Οι λειτουργίες εσωτερικά αναπτύσονται σε 6 στάθµες, µε τηνµορφή ηµιεπιπέδων, γύρω από ένα κεντρικό πολυώροφο χώρο(εσωτερικό αίθριο µε ρυθµιζόµενο άνοιγµα στην οροφή).

2. ΓΕΝΙΚΕΣ ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣΟι βασικές συνθετικές αρχές ήταν:– Το δηµαρχείο να λειτουργεί και να εκφράζεται ακόµα καισυµβολικά σαν δηµόσιο κτίριο ανάλογης κλίµακας.– Να δηµιουργηθεί ένα κτίριο το οποίο α) θα λειτουργεί σαν«φίλτρο» ανάµεσα στις κεντρικές λειτουργίες του οικισµού καιτους προβλεπόµενους ελεύθερους χώρους, β) θα είναι άµεσακαι πολλαπλά προσβάσιµο από τους πολίτες– Η αρχιτεκτονική µορφή του κτιρίου να προσδιορίζεται απότην καθαρότητα και απλότητα των γραµµών και των όγκων σανµια µορφή κάθαρσης από την «αναρχία» και τον «υπερδιάκο-σµο» του δοµηµένου περιβάλλοντος.

3. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑΗ χωροθέτηση των επιµέρους λειτουργιών έγινε µε τα παρα-κάτω κριτήρια σε συνδυασµό µε την επιθυµητή σήµανσή τους.– Ένταση προσέλευσης κοινού– Εσωτερική σχέση των τµηµάτων– ∆υνατότητα λειτουργίας ορισµένων χώρων, ανεξάρτητα απότο κανονικό ωράριο.

H µελέτη αφορά το σχεδιασµό του νέου δηµαρχείου Γεωργι-ουπόλεως που προβλέπεται να ανεγερθεί στον οικισµόΚαβρός, σε οικόπεδο που βρίσκεται επί της παλαιάς Εθνικήςοδού Χανίων-Ρεθύµνου. Το υπάρχον οικιστικό ανάπτυγµαεκτείνεται βορείως του χώρου ανέγερσης και µέχρι το θαλάσ-σιο µέτωπο, ενώ στην περιοχή νοτίως του οικοπέδου πρόκει-ται να χωροθετηθεί η νέα κεντρική πλατεία και να στεγαστούνυπηρεσίες δηµόσιου ενδιαφέροντος. Καθοριστική στη διατύπωση της πρότασης υπήρξε η εκτίµησητου χώρου ανέγερσης ως πυρήνα αναδιοργάνωσης του «διά-σπαρτου» και «αδιάφορου» οικιστικού ιστού, µε στόχο τηνανάκτηση της δοµικής συνοχής του. Η γραµµική ανάπτυξη της

κτιριακής µάζας αναφέρεται στο ίχνος των χαράξεων τουοικοδοµικού τετραγώνου και συγκροτεί ένα διαπερατό όριο-διάφραγµα, που γίνεται αντιληπτό διφορούµενα ως πύλη ήστοά. Λειτουργεί εντέλει ως «προγεφύρωµα» και αποτελείενοποιητικό στοιχείο του υπαίθριου κοινόχρηστου χώρου, όχιστοιχείο κατάτµησής του. Στο χαλαρό οικιστικό περιβάλλονκαι χρησιµοποιώντας τέτοια πρωτογενή µέσα, η πρόταση επι-χειρεί να επιλύσει το θέµα ως µια «ανοιχτή» κοµβική περιοχήπου παραλαµβάνει τη δυναµική αναδιάταξης του οικισµού,διανοίγεται στη συνολική οπτική αντίληψη του χώρου καιοργανώνει τη ρέουσα διάχυση κινήσεων και λειτουργιών.

Μελετητές:Γιάννης Καρύδης, Μαρία Τζώρα, αρχιτέκτονες

Ειδικοί σύµβουλοι:Πάνος Κυριακάκης, πολιτικός µηχ.Γιώργος Κωνσταντινίδης, ηλεκτρολόγος µηχανολόγος µηχ.

Μελετητές:Λάµπρος Παπαλαµπρόπουλος,

∆ήµητρα Κωνσταντινοπούλου-Παπαλαµπροπούλου, αρχιτέκτονεςΣυνεργάτες:

Γιάννης Παπαδόπουλος, Λεωνίδας Παπαλαµπρόπουλος, σπουδαστές αρχιτεκτονικής

Page 25: Τεύχος 51 (pdf, 2,43 MB)

8800 δ ι α γ ω ν ι σ µ ό ς

β ε

ξαγο

ρά

Η γενική αρχή της αρχιτεκτονικής σύνθεσης βασίζεται σε µιακαθαρή κίνηση του όγκου του κτιρίου σε σχήµα Γ, που ξεκι-νάει από τα όρια του οικοπέδου, και διεισδύει προς ένα εσω-τερικό –αλλά όχι προφανές– κέντρο. Σ’ αυτό βρίσκονται οιπιο σηµαντικοί δηµόσιοι χώροι του κτιρίου. Στο υπόγειο τµήµαη αίθουσα πολλαπλών χρήσεων και η αίθουσα δηµοτικού συµ-βουλίου, ενώ στο εµφανές επίπεδο που δηµιουργείται µε τηνπτύχωση του επιπέδου της υπερυψωµένης πλατείας, έχειπροβλεφθεί χώρος υπαίθριων εκδηλώσεων. Μ’ αυτό τοντρόπο, ο υπαίθριος χώρος µεταφέρει στο εσωτερικό του οικο-πέδου τις κινήσεις του άµεσου περιβάλλοντος, δηµιουργώ-ντας ένα τόπο καθηµερινό και προσαρµοσµένο στην κλίµακατου ανθρώπου και ένα ενδιαφέρον σηµείο παρατήρησης τουκτιρίου και της γύρω περιοχής.

Μελετητές:Μαρία Σαζάκη, Ελένη Εµµανουλοπούλου,

Γιάννης Φραγκάκης, αρχιτέκτονες

Επιπλέον, η ανάπτυξη του όγκου του κτιρίου και η περιοχήµελέτης έχουν µια σχέση αµφίδροµης επιρροής η αντιπαρά-θεση ενός κτιρίου-ορίου µε την πλατεία που θ’ αναπτυχθείστη νότια πλευρά, έχει το νόηµα του διαχωρισµού και της ανά-δειξης της ίδιας της πλατείας µέσω της προβολής ενός σηµα-ντικού δηµοσίου κτιρίου σ’ αυτήν, όσο και της τεκµηρίωσηςτης υπάρξης µιας δεύτερης εσωτερικής πλατείας – που θαµπορούσε να θεωρηθεί και ως «πλατεία ∆ηµαρχείου». Τοδίπολο αυτό των υπαιθρίων χώρων συνδέεται λειτουργικά καινοητά µε το ηµιυπαίθριο πέρασµα στο σηµείο αλληλοτοµίαςτων κτιριακών όγκων, όπου βρίσκεται και η κεντρική είσοδοςτου κτιρίου. Βασικής σηµασίας θεωρείται επίσης και η είσο-δος που οδηγεί σταδιακά στο υποβιβασµένο τµήµα του κτι-ρίου, διοχετεύοντας κίνηση από τους περιβάλλοντες δρόµουςπρος το υπόγειο foyer.Τέλος, ένα σηµαντικό στοιχείο της πρότασης, είναι η ενσωµά-τωση σ’αυτή και η αξιοποίηση του στοιχείου του νερού ωςυπάρχοντος χαρακτηριστικού στοιχείου της περιοχής. Το νερόδιοχετεύεται µέσα στη σύνθεση από το υφιστάµενο πηγάδι,και αφού διαγράψει µια πορεία µέσω του υπαιθρίου χώρουκαταλήγει στο χαµηλότερο επίπεδο του υπόγειου foyer.

ε ι δ ή σ ε ι ς 8811

ζουν να παράγονται και να αναπαρά-

γονται, αποκτά ιδιαίτερη σηµασία

σήµερα η κατανόηση της πεισµατικής

επιβίωσης του µοντέλου κατοίκισης

και κατοικίας, το οποίο ξεκινά να κατα-

σκευάζεται στο δεύτερο µισό του

19ου αι. και ολοκληρώνεται περίπου

στα 1930. Μέσα από ποιες διαδικα-

σίες παράγεται, κατασκευάζεται κοι-

νωνικά, νοµιµοποιείται, εγκαθίσταται,

επιβιώνει και αναπαράγεται αυτό το

µοντέλο, παρόλη τη σύγκρουσή του

µε τα νέα δεδοµένα που µας κατακλύ-

ζουν στο ξεκίνηµα του 21ου αι.; Γιατί

ακόµα και σήµερα, στη µεταβατική

φάση την οποία διανύουµε, το ίδιο

µοντέλο συνεχίζει να προσδιορίζει

την καθηµερινή ζωή ενός µεγάλου

αριθµού ανθρώπων, να οργανώνει τον

ιδιωτικό χώρο της κατοικίας αλλα και

τους χώρους κατοίκισης στην πόλη

γενικότερα;

Στα παραπάνω βασικά ερωτήµατα

έρχεται να απαντήσει το βιβλίο αυτό,

καρπός πολυετούς έρευνας της πρό-

ωρα χαµένης συγγραφέως, η οποία

ακολούθησε µια διαφορετική προ-

σέγγιση εξετάζοντας τα µοντέλα

κατοίκισης και κατοικίας στον αστικό

χώρο ως ένα σύνθετο φαινόµενο: κοι-

νωνικό, οικονοµικό, πολιτισµικό και

αρχιτεκτονικό.

ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΛΑΒΑΜΕ

ΒΥΡΩΝ ΧΡΗΣΤΙ∆ΗΣ, Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΤΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΖΑΓΟΡΙΟΥ (2 Τόµοι),

Ριζάρειον Ίδρυµα, Αθήνα 2004

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΑΛΤΟΓΙΑΝΝΗΣ, ΙΕΡΟΤΑΞΙ∆Ι ΣΤΗΝ ΜΥΣΤΗΡΙΑΚΗ ΕΛΛΑ∆ΑΙΕΡΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ – ΧΘΟΝΙΑ ΚΑΙΟΥΡΑΝΙΑ, εκδόσεις ΕΣΟΠΤΡΟΝ,

Αθήνα 2005

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ 20όΣΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ, Τιµητικός τόµος για

τον καθηγητή Α. Αραβαντινό, Σχολή

Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ – Τµήµα Μηχανι-

κών Χωροταξίας, Πολεοδοµίας και

Περιφερειακής Ανάπτυξης Πανεπι-

στήµιου Θεσσαλίας – Σύλλογος Ελλή-

νων Πολεοδόµων και Χωροτακτών

(ΣΕΠΟΧ), Αθήνα 2004

Η εργασία αποτελεί µια πειραµατική

διερεύνηση στον κόσµο της µεταφυ-

σικής του βυζαντινού ναού, και τον

συµβολισµό των επιµέρους αρχιτε-

κτονικών µελών του. Προσπαθεί επί-

σης να ερµηνεύσει τη σκοπιµότητα

και τη λογική των επεµβάσεων αυτών

και τη σύνδεσή τους µε πανάρχαιες

αντίστοιχες συνήθειες που ανίχνευσε

σε αρχαίους ναούς.

Στην εξαιρετικά επιµεληµένη έκδοση,

ο Νίκος Μουτσόπουλος, παράλληλα

µε το µεστό επιστηµονικό του κεί-

µενο, καταθέτει έναν µεγάλο αριθµό

φωτογραφικών και σχεδιαστικών

παραδειγµάτων συγκεντρωµένων τα

τελευταία τριάντα χρόνια κατά τις επι-

στηµονικές του περιοδείες, στην

Ελλάδα, τα Βαλκάνια, την Κωνσταντι-

νούπολη, τον Μικρασιατικό χώρο, την

Αρµενία, τον συριακό χώρο, την

Ιερουσαλήµ και γενικότερα την

Παλαιστίνη, την Αίγυπτο και τη ∆ύση.

Το βιβλίο ΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΙ ΚΙΟΝΕΣ µε

το πλήθος των πρωτογενών ερευνητι-

κών του στοιχείων, τον εικονογραφικό

του πλούτο, την αµεσότητα του

λόγου, και την υψηλή του αισθητική,

δεν απευθύνεται αποκλειστικά στους

ειδικούς επιστήµονες, αλλά και σε ένα

ευρύτερο κοινό προβληµατισµένων

αναγνωστών.

ΑΝΝΗ ΒΡΥΧΕΑ, ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙΚΑΤΟΙΚΙΑ – διερευνώντας τα όριατης αρχιτεκτονικής, εκδόσεις Ελληνικά

Γράµµατα, Αθήνα 2003, σελ.422

Η πραγµατική εικόνα –σηµείο αναφο-

ράς, υπόβαθρο και φόντο– στην

οποία ουσιαστικά αναφέρεται η

παρούσα έρευνα είναι η εικόνα των

τόπων σε κρίση στην πόλη: οι γειτο-

νιές σε κρίση, οι υποβαθµισµένες, οι

λαϊκές, οι αποκλεισµένες γειτονιές, οι

χώροι αποκλεισµού και οι χώροι των

απκλεισµένων της πόλης.

Ακριβώς µε φόντο του τόπους σε

κρίση των πόλεων, οι οποίοι συνεχί-

3η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΕΛΛΗΝΙΚΟΥ DOCOMOMO

Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της

Ελληνικής Οµάδας του DOCOMOMO,

πραγµατοποιήθηκε υπό την αιγίδα του

Τµήµατος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών

του ∆ηµοκρίτειου Πανεπιστηµίου

Θράκης η «3η Επιστηµονική Συνά-

ντηση Ελληνικού DOCOMOMO», µε

θέµα: Μοντερνισµός και Αρχιτεκτο-

νική Εκπαίδευση, στην Ξάνθη, στις 27

και 28 Μαΐου 2005.

Στη Συνάντηση, που χαιρέτησε ο Πρό-

εδρος του Τµήµατος καθ. Χ. Αθανασό-

πουλος, συµµετείχαν µε εισήγηση

µέλη του DOCOMOMO, διδάσκοντες

του Τµήµατος και προσκεκληµένοι,

και συγκεκριµένα οι: Γ. Αγγελής, Ε.

Αµερικάνου-Π. Εξαρχόπουλος, Α.

Αντονάς, ∆. Αντωνίου, Α. Γιακουµακά-

τος, Μ. Καρδαµίτση-Αδάµη, Η. Κων-

σταντόπουλος, Α. Μονεµβασίτου-Α.

Παπαϊωάννου, Τ. Μπίρης, Θ. Ξάνθη,

Π. Πάγκαλος, Γ. Παπαγιαννόπουλος, Β.

Πετρίδου, ∆. Πολυχρονόπουλος, Ι.

Ποταµιάνος, Π. Τουρνικιώτης, Β. Τσα-

καλίδου, Σ. Τσιράκη, ∆. Φατούρος.

Οι πολυεπίπεδες θεωρήσεις του

θέµατος της Συνάντησης τροφοδότη-

σαν τη συζήτηση καίριων ζητηµάτων

για τις αµφίδροµες σχέσεις Μοντερνι-

σµού και αρχιτεκτονικής εκπαίδευσης,

ενώ η πυκνή παρουσία και οι παρεµ-

βάσεις των φοιτητών συνέβαλλαν

καθοριστικά στην επιτυχία της εκδή-

λωσης.

Παράλληλα µε τη Συνάντηση οργανώ-

θηκε έκθεση φοιτητικών εργασιών

του Τµήµατος.

Πάνος ΕξαρχόπουλοςΕπίκ. Καθηγητής ∆ΠΘ, Μέλος της

Οργανωτικής Επιτροπής

ΝΙΚΟΣ Κ. ΜΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΣ,ΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΙ ΚΙΟΝΕΣ, εκδόσεις

ΚΟΑΝ, Αθήνα 2004, δίγλωσση έκδοση

(ελληνικά-αγγλικά), σελίδες 183

Ο Νίκος Κ. Μουτσόπουλος, δρ. αρχι-

τέκτων-αρχαιολόγος και θεολόγος,

οµ. καθηγητής ΑΠΘ, ασχολούµενος

από παλιά µε τη µελέτη της βυζαντι-

νής εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής

κατανόησε ότι υπάρχουν ακόµα πολλά

αδιερεύνητα σηµεία στο εσωτερικό

των ναών οι οποίοι αποτελούν το

κέλυφος που στοργικά καλύπτει τα

τελούµενα στο εσωτερικό του. Η

συστηµατική έρευνα στις πηγές, η

παρατήρηση και η επαλήθευση των

µαρτυριών οδήγησε τον συγγραφέα

στην επισήµανση (αποκάλυψη) σηµα-

ντικών µυστικών αποτροπαϊκών επεµ-

βάσεων σε δοµικά στοιχεία, όπως οι

κίονες, των αρχαιότερων βυζαντινών

ναών.

1st ADVANCED ARCHITECTURECONTEST/IAAC

Tο Institute for Advanced Architecture

of Catalonia (IaaC) που εδρεύει στην

Βαρκελώνη της Ισπανίας και ανήκει

στο κρατικό πολυτεχνείο Universitat

Politecnica de Catalunya πραγµατο-

ποιεί ∆ιεθνή Αρχιτεκτονικό ∆ιαγωνι-

σµό για φοιτητές αρχιτεκτονικής και

για επαγγελµατίες αρχιτέκτονες.

Ο τίτλος του διαγωνισµού είναι «1st

Advanced Architecture Contest» και

ως αντικείµενό του έχει το σχεδιασµό

κατοικιών (µονάδας ή συγκροτήµατος)

που να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες

ανάγκες και να αφοµοιώνει τις παρού-

σες τεχνολογικές εξελίξεις.

Μέρος των βραβείων είναι δύο πλή-

ρεις υποτροφίες για το µεταπτυχιακό

πρόγραµµα που πραγµατοποιεί.

Περισσότερες πληροφορίες όποιος

ενδιαφέρεται µπορεί να βρεί στη

σελίδα τουΙνστιτούτου, www.iaacat.com

ή στη σελίδα του διαγωνισµού,

www.advancedarchitecturecontest.org

Σε αυτή την ιστοσελίδα θα βρείτε το

κείµενο του διαγωνισµού και στα

ελληνικά. Η εγγραφή για τη συµµε-

τοχή στο διαγωνισµό είναι δωρεάν.

Το IaaC δραστηριοποιείται τα τελευ-

ταία 5 χρόνια στην Αρχιτεκτονική

Εκπαίδευση και Έρευνα και ανάµεσα

στις δράσεις του, έχει εκδόσει το

λεξικό αρχιτεκτονικής «The Metapolis

Dictionary of Advanced Architecture»,

που κυκλοφορεί και στην Ελλάδα.

Παράλληλα διοργανώνει το µεταπτυ-

χιακό πρόγραµµα Master of Advanced

Architecture. Το IaaC ενδιαφέρεται να

έχει µια ενεργή σχέση διάδρασης µε

την ελληνική αρχιτεκτονική κοινότητα,

εξ’ ού και η ελληνική µετάφραση της

προκήρυξης. Ελπίζουµε στην από

εκεί ανταπόκριση.

Εκ µέρους του IaaC,

Νεκτάριος Κεφαλογιάννης

ειδήσεις-βιβλιοπαρουσιάσεις