Αρχές Κοινωνικών Επιστημών, Β΄ Λυκείου-Ανθρωπιστικές Σπουδές

Κριπαροπούλου Αντιγόνη

Είναι προϊόν μακρόχρονης διαδικασίας, που άρχισε με την

αναζωπύρωση της ζωής των πόλεων στο Μεσαίωνα (από τον

10ο, 11ο και 12 αιώνα).

Στο πλαίσιο της φεουδαρχίας υπήρχε πλήρης εξαγροτισμόςτης οικονομίας, ίσχυε η αρχή της αυτάρκειας (δηλ. η κάθε οικονομική μονάδα –«Οίκος»-παρήγε ό,τι της χρειαζόταν και

κατανάλωνε στο πλαίσιό της, οι ανταλλαγές είχαν περιοριστεί στο ελάχιστο και η λειτουργία της αγοράς είχε υποβαθμιστεί (μόνο οι άρχουσες τάξεις -π.χ.

φεουδάρχες- προσέφευγαν στο εμπόριο, κυρίως για την αγορά

πολυτελών και εξωτικών αγαθών).

1. Αύξηση της παραγωγής:Εισαγωγή αρότρου και χρήση

αλόγου στην καλλιέργεια της γης. Έτσι, υπάρχει «υπερπροϊόν»

(πλεόνασμα).2. Ανάπτυξη εμπορίου: Το πλεόνασμα της παραγωγής

άρχισε να πωλείται στην αγορά (εμπορευματική οικονομία).

Εκχρηματισμός της οικονομίας: Η διεύρυνση του εμπορίου και των ανταλλαγών

οδήγησε στην χρήση του χρήματος που άλλαξε βαθμιαία

τις οικονομικές σχέσεις.3. Ανάπτυξη πόλεων:

Ισχυροποιούνται οι πόλεις ως ανεξάρτητα και αυτοδύναμα

πολιτικο-διοικητικά κέντρα, που επηρεάζουν πλέον τις εξελίξεις

στην Δυτ. Ευρώπη.

4. Μεγάλες βιοτεχνικές επιχειρήσεις: Εμφανίζεται ο

πρόδρομος των μεγάλων εργοστασίων η μανιφακτούρα

(ακόμα δεν έχει εισαχθεί η μηχανή στους χώρους δουλειάς,

manus=χέρι και factura=κατασκευή) που απασχολεί εργάτες που

αμείβονται με μισθό.5. Νέες κοινωνικές τάξεις:

Δημιουργείται μια τάξη, βιοτεχνών και εμπόρων και αργότερα τραπεζιτών (π.χ.

Μέδικοι στην Φλωρεντία), εκτός από εκείνες των φεουδαρχών και των δουλοπάροικων. Η νέα αυτή «αστική τάξη» ισχυροποιείται σταδιακά και ζητά συμμετοχή

και στην πολιτική εξουσία.

Η Βιομηχανική

Επανάσταση

σημειώνεται στην

Αγγλία μεταξύ του

1780 και 1820 και

συμπαρασύρει

διαδοχικά στη δίνη

της ολόκληρο το

δυτικό ημισφαίριο

(1814 Επανάσταση των

σιδηροδρόμων).

Με την βιομηχανική

Επανάσταση

ανατρέπονται οι

προηγούμενες

οικονομικές,

κοινωνικές και

πολιτικές δομές.

Ιδιωτική

επιχειρηματικότητα

(επιχειρηματίες

κάνουν επενδύσεις με

στόχο την

μεγιστοποίηση του

κέρδους).

Κερδοσκοπική

επιχείρηση-

Ανταγωνισμός για

την κατάκτηση των

αγορών

Μισθωτή εργασία

Χαρακτηριστικά του καπιταλισμού:

Η Γαλλική

Επανάσταση οδηγεί

σε πολιτικό

μετασχηματισμό με

νέα ιδεολογική βάση

τον «Πολιτικό

φιλελευθερισμό»

(ελευθερία, ισότητα)

και η Βιομηχανική

Επανάσταση οδηγεί

στον «Οικονομικό

φιλελευθερισμό»

(σημαίνει ότι στην

οικονομική

δραστηριότητα

προστατεύεται ή και

ενθαρρύνεται η

ατομική

πρωτοβουλία και

περιορίζονται οι

παρεμβάσεις του

κράτους στην

οικονομία).

Άνταμ Σμιθ:

Ελεύθερη

αγορά

(Νόμος

προσφοράς

και ζήτησης=

διαμόρφωση

τιμών ,

Ελεύθερη

επιχείρηση -

Αναζήτηση

κέρδους).

Οι αναπτυγμένες βιομηχανικά χώρες (Η.Π.Α. και κάποιες της Ευρώπης) εκμεταλλεύτηκαν τις

λιγότερο αναπτυγμένες (εκμετάλλευση

πλουτοπαραγωγικών πηγών, φτηνά εργατικά χέρια).

Αποικιοκρατία: οι υπανάπτυκτες χώρες προσδένονται στο

κεφαλαιοκρατικό σύστημα με σχέση εξάρτησης.

Ο 19ος αιώνας σημαδεύεται από την σύγκρουση κεφαλαίου και

μισθωτής εργασίας (διεκδίκηση υψηλότερων ημερομισθίων και καλύτερες συνθήκες δουλειάς

από την μια και διεκδίκηση ψήφου από την άλλη).

Παράλληλα αναπτύσσονται και σοσιαλιστικά κινήματα με αίτημα

τη συλλογική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής-Κεφαλαίου).

Αρχές 20ου αιώνα:

Οι καπιταλιστικές

μητροπόλεις

(ισχυρά κράτη)

συγκρούστηκαν

μεταξύ τους (Α΄

Παγκόσμιος

Πόλεμος) για τον

έλεγχο των πρώτων

υλών και το

μοίρασμα των

αγορών.

Τον 20ο αιώνα

αλλάζει η μορφή του

καπιταλισμού με την

εμφάνιση των

πολυεθνικών

επιχειρήσεων και τη

διεύρυνση των

μικροαστικών

στρωμάτων

(ανάπτυξη τομέα

υπηρεσιών και

ενίσχυση της

αγοραστικής

δύναμης των λαϊκών

μαζών ώστε να

καταναλώνουν και

να μην

προκαλούνται

καταστροφικές για

το οικονομικο-

κοινωνικό σύστημα

κρίσεις).

Ο Τζων Μέυναρντ Κέυνς.

Συνοπτικά, ο Κέυνς υποστήριξε πως σε καμία

περίπτωση δεν είναι δεδομένο πως η αγορά

αυτορυθμίζεται με τρόπο που να εξασφαλίζει την πλήρη απασχόληση γι’ αυτό το λόγο το κράτος

νομιμοποιείται να παρέμβει.

Ακόμα και οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές του καπιταλισμού δεν μπορούν να μην αποδεχτούν ότι το

οικονομικό σύστημα γεννάει από την φύση του ανισότητες.

Για να μην εξαθλιώνονται λοιπόν, οι μάζες και να είναι σε θέση να

καταναλώσουν, το κράτος πρέπει να προβαίνει σε μεθόδους αναδιανομής των αγαθών. Δηλαδή να προβαίνει σε

κοινωνικές παροχές όπως είναι για παράδειγμα η δημόσια δωρεάν

παιδεία σε όλους τους πολίτες, η παροχή ιατροφαρμακευτικής

περίθαλψης, η κοινωνική ασφάλιση των εργαζομένων κ.ά.

Η αρχή του κοινωνικού κράτους υλοποιείται με τον παρεμβατισμό

και τη συμμετοχή του κράτους στην κοινωνική ζωή.

Αλλάζει και πάλι η οικονομική πολιτική του καπιταλισμού με

την εμφάνιση του νεοφιλελευθερισμού.

Βασικός στόχος ενός Νεοφιλελεύθερου

προγράμματος, είναι η μείωση του οικονομικού ρόλου του

κράτους, η οποία προτείνεται να γίνονται με διάφορους τρόπους

(π.χ. με αποσύνδεση από το κράτος τομέων της οικονομίας που παραδοσιακά του ανήκαν π.χ. παιδεία, υγεία, μεταφορές

κ.λπ., με εκτεταμένες αποκρατικοποιήσεις/

ιδιωτικοποιήσεις και εκποίηση του δημοσίου πλούτου,

με αποδόμηση του κοινωνικού κράτους κ.λπ.).

Ανθρακωρύχοι,

1984. Μεγάλη

Βρετανία…

(επί Θάτσερ)…

Όταν η PATCO το 1981, το

συνδικαλιστικό όργανο

των ελεγκτών εναέριας

κυκλοφορίας απείλησε με

συνεχείς απεργίες, έως

ότου κερδίσουν αυξήσεις

και 32-ωρη εργασία, ο

πρόεδρος των ΗΠΑ

Ρόναλντ Ρήγκαν απάντησε

με τελεσίγραφο ζητώντας

τους να επιστρέψουν στις

δουλειές τους.

Οι ελεγκτές συνέχισαν την

απεργία, και ο Ρήγκαν

απέλυσε όλους τους

απεργούς, ενώ η PATCO

διαγράφηκε από την

κεντρική αρχή

συνδικαλιστικών σχέσεων

των ΗΠΑ γράφοντας

μαύρη σελίδα στην

συνδικαλιστική ιστορία.