[ΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΟ ΓΑΛΕΡΙΟ ΠΑΝΩ ΚΑΙ ΚΑΤΩ...

2011 4ο Δημοτικό Σχολείο

Καλαμαριάς

Ε’ τάξη

[ΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΟ

ΓΑΛΕΡΙΟ ΠΑΝΩ ΚΑΙ ΚΑΤΩ

ΑΠΟ ΤΗ VIA REGIA] Το ανάκτορο, ο Ιππόδρομος, η Καμάρα, η Ροτόντα και ο Λευκός Πύργος

4ο

Δημοτικό Σχολείο Καλαμαριάς – Ε’ τάξη

Σχολικό Έτος 2010 - 2011 1

�Τετραρχία:

Σύστημα διακυβέρνησης

από το Διοκλητιανό.

Χώρισε την Αυτοκρατορία

σε τέσσερα μέρη, δύο

στην Ανατολή και δύο στη

Δύση.

Θυμήσου:

Στα ρωμαϊκά χρόνια ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός

προσπάθησε να αντιμετωπίσει τα

προβλήματα και το διχασμό στο

κράτος με το σύστημα της

τετραρχίας. Χώρισε δηλαδή τη

ρωμαϊκή αυτοκρατορία σε

τέσσερις μεγάλες περιφέρειες,

δύο στην Ανατολή και δύο στη

Δύση.

Ένας από τους τετράρχες της

Ανατολής ήταν ο Γαλέριος (Γάιος

Γαλέριος Βαλέριος Μαξιμιανός). Αυτός

ενώ στην αρχή είχε ορίσει ως

πρωτεύουσα του κράτους του το Σίρμιο,

την μεταφέρει στη Θεσσαλονίκη, την

πόλη που είχε οικοδομήσει ο

Κάσσανδρος.

Για να γίνει η καινούρια

πρωτεύουσα της τετραρχίας πιο λαμπρή, οικοδόμησε έναν αριθμό

λαμπρών μνημείων, που σήμερα είναι γνωστά ως συγκρότημα του

Γαλέριου ή γαλεριανό συγκρότημα.

Το συγκρότημα καταλάμβανε μια έκταση περίπου 150.000

τετραγωνικών μέτρων. Τα κτίρια που το αποτελούσαν ήταν

διατεταγμένα (βαλμένα στη σειρά) σε μια ευθεία με άξονα από βορά

προς νότο. Εκτείνονταν από τη Ροτόντα ως τη θάλασσα και από το

ανατολικό τείχος της πόλης ως την περιοχή μεταξύ της σημερινής

πλατείας Ναβαρίνου και της Αγίας Σοφίας. Το γαλεριανό συγκρότημα

αποτελούσε το διοικητικό και θρησκευτικό κέντρο της πόλης.

Τα κτίρια που αποτελούσαν το συγκρότημα από βορά προς νότο

ήταν:

4ο



• Η Ροτόντα

• Η Θριαμβική Αψίδα (Καμάρα)

• Ο Ιππόδρομος

• Το Ανακτορικό Συγκρότημα (παλάτι) με το Οκτάγωνο.

Ο χώρος μέσα στο παραλληλόγραμμο ήταν το γαλεριανό συγκρότημα

4ο



Τα σωζόμενα μέρη του γαλεριανού συγκροτήματος σήμερα

Σημείωση: Η λογική φορά επίσκεψης του ανακτορικού

συγκροτήματος του Γαλέριου είναι από το νότο στο βορά. Για λόγους

δικής μας ευκολίας όμως θα ξεκινήσουμε από το βορά προς το νότο.

4ο



Το Πάνθεο της Ρώμης

�Μαυσωλείο:

Οικοδόμημα μέσα στο

οποίο υπάρχουν τάφοι

σημαντικών ανθρώπων

Η Ροτόντα

Ροτόντα

Είναι ένα από τα

αρχαιότερα και καλύτερα

διατηρημένα μνημεία της

πόλης. Χτίστηκε μάλλον

γύρω στα 300 μ.Χ. από το

Γαλέριο.

Πολλά έχουν ειπωθεί

για το λόγο για τον οποίο

χτίστηκε. Κάποιοι είπαν πως το έχτισε ο Γαλέριος για Μαυσωλείο. Αυτό

φαίνεται να μην είναι σωστό γιατί ο Γαλέριος πέθανε μακριά από τη

Θεσσαλονίκη από βαριά ασθένεια, το

311 μ.Χ., στη Σερδική, τη σημερινή

Σόφια της Βουλγαρίας. Πρόσφατα

βρέθηκαν το Μαυσωλείο του και αυτό

της μητέρας του, στη Σερβία.

Μάλλον χτίστηκε για να χρησιμοποιηθεί ως ναός των επίσημων

θεών της Τετραρχίας, του Δία ή του Ηρακλή. Το κυκλικό σχήμα της

Ροτόντας είναι μοναδικό στην Ελλάδα και μοιάζει πάρα πολύ με το

Πάνθεο στη Ρώμη.

4ο



Ροτόντα

Καμάρα

Πομπική οδός

Via

Re

gia

Via Regia

Έχει μεγάλο όγκο

εξωτερικά, αλλά όταν είσαι

στο εσωτερικό της

αισθάνεσαι να είναι πολύ

ανάλαφρη κατασκευή. Οι

τοίχοι της είναι χτισμένοι

από πέτρα κι ενισχυμένοι

με τούβλα. Έχουν πάχος

6,30 μ., ενώ η στέγη

χτίστηκε σε 3 επίπεδα. Πιθανόν στα πρώτα χρόνια οι τοίχοι να είχαν

μαρμάρινο διάκοσμο. Η διάμετρος του κυκλικού κτίσματος είναι 25,5 μ.

και το ύψος, στο υψηλότερο σημείο του θόλου είναι 29,8 μ.

Η είσοδος ήταν στη νότια πλευρά, για να επικοινωνεί με το

υπόλοιπο συγκρότημα (πομπική οδός, που ξεκινούσε από το τετράπυλο

του Γαλέριου, την Καμάρα).

Μάλλον στα χρόνια του αυτοκράτορα του Βυζάντιου Θεοδόσιου

(379 -395 μ.Χ.) γίνεται χριστιανικός ναός αφιερωμένος στους

Ασώματους ή Αρχάγγελους. Από το 1523 ως το 1590 ήταν ο

Μητροπολιτικός Ναός της Θεσσαλονίκης. Για να γίνει χριστιανικός ναός

γκρεμίστηκε ένα μέρος της πλευράς του για να δημιουργηθεί το ιερό.

4ο



�Τζαμί:

Τόπος προσευχής και

λατρείας των

Μουσουλμάνων

Αυτό προκάλεσε σημαντικές βλάβες στο κτίριο. Τότε έγινε και η νέα

είσοδος. Ο ναός διακοσμήθηκε με ωραιότατα ψηφιδωτά στους τοίχους,

στα ανοίγματα των φεγγιτών και ιδιαίτερα στο θόλο.

Στη μέση του τρούλου εικονιζόταν ο Χριστός, που δεν σώζεται

σήμερα. Στη πιο χαμηλή ζώνη διακρίνονται οι πρώτοι μάρτυρες και

άγιοι.

Το 1591 μετατράπηκε σε τζαμί από

τον Sinan Paşa και το δερβίση Hortaci

Sȕleyman Efendi. Ο τάφος του

τελευταίου βρίσκεται στον περίβολο.

Από την εποχή που ήταν τζαμί εκτός από

τον τάφο έμειναν ο μιναρές, το

σιντριβάνι και οι δύο είσοδοι, η δυτική και η νότια. Ήταν γνωστή ως

Παλιά Μητρόπολη (Eski Metropol).

Την ονομασία Ροτόντα την πήρε από τους περιηγητές του 18 -

19ου

αιώνα.

Εικόνες από τη Ροτόντα

4ο



4ο



Φύλλο εργασίας για τη Ροτόντα

1. Ποιο είναι το σχήμα της Ροτόντας;

Είναι _____________________________________

2. Πόσες κόγχες έχει; Να τις μετρήσεις.

Έχει _____________________________________

3. Να αντιστοιχήσεις τις εποχές

Τζαμί � � Ρωμαϊκά χρόνια

Ναός του Δία � � Βυζαντινά χρόνια

Ναός Ασωμάτων � � Τουρκοκρατία

Αρχαιολογικό μνημείο � � Νεότερα χρόνια

Ναός Αγ. Γεωργίου � � Σήμερα

4. Συμπλήρωσε τη μεσοστιχίδα της Ροτόντας

1 Ρ

2 Ο

3 Τ

4 Ο

5 Ν

6 Τ

7 Α

5. Πώς φωτίζεται ο χώρος μέσα στη Ροτόντα;

6. Παρατήσε τα ψηφιδωτά στις κόγχες. Τι θέματα και τι χρώματα

έχουν;

4ο



�Πεσσός:

Τετράγωνη κολόνα που

στηρίζει έναν θόλο

Αψίδα του Γαλέριου

(Καμάρα)

Είναι το θριαμβικό τόξο που

απέμεινε στην Εγνατία οδό από το

τετράπυλο που έστησε ο Γαλέριος

το 305 μ.Χ. για να πανηγυρίσει τις νίκες του εναντίον των Περσών.

Σήμερα έχει απομείνει ένα μόνο μέρος του μνημείου. Λείπουν ο

τέταρτος νότιος πεσσός του δυτικού τόξου και ολόκληρο το ανατολικό

τόξο.

Βρίσκονταν στη συμβολή

(σταυροδρόμι) της Via Regia (Εγνατία

οδός σήμερα) που διέσχιζε την πόλη από

τα δυτικά προς τα ανατολικά και της

πομπικής οδού, που ένωνε το ανάκτορο

του Γαλέριου με τη Ροτόντα, από νότο

προς το βορά. Σε όλη τη διαδρομή της

πομπικής οδού υπήρχαν δεξιά και

αριστερά στοές.

Οι ανασκαφές έδειξαν πως υπήρχαν

δύο τόξα με τέσσερις πεσσούς το καθένα

και έναν χαμηλό θόλο από πάνω. Αμέσως

μετά από τους δύο μικρότερους νότιους πεσσούς, υπήρχε ένας μεγάλος

ορθογώνιος χώρος (42,70 Χ 17,65 μ.) που είχε ψηφιδωτό δάπεδο και

ήταν ο προθάλαμος των ανακτόρων.

Η διακόσμηση της Καμάρας είναι γλυπτές παραστάσεις με

ιστορικό περιεχόμενο από τα χρόνια των πολέμων του Γαλέριου με τους

Πέρσες και την εδραίωση της ειρήνης κατά την Τετραρχία.

4ο



Εικόνες από την Καμάρα

4ο



Φύλλο εργασίας για την Καμάρα

1. Στέκεσαι μπροστά στην Καμάρα. Μπορείς να σημειώσεις τι

υπάρχει;

Στο Βορά _____________________________________________

Στο Νότο ______________________________________________

Στην Ανατολή __________________________________________

Στη Δύση ______________________________________________

2. Παρατήρησε την αψίδα. Σε πόσες ζώνες είναι χωρισμένη;

Σε __________________________

3. Μπορείς να σημειώσεις τι βλέπεις σε κάθε ζώνη, ξεκινώντας

από τη βάση;

4. Σύγκρινε την αναπαράσταση της πρόσοψης της Αψίδας με τη

μορφή που έχει σήμερα. Τι λείπει;

4ο



�κόγχη:

Κοιλότητα λαξευμένη σε

τοίχο για διακόσμηση,

αποθηκευτικούς ή

λατρευτικούς λόγους

Ανάκτορο Γαλέριου –

Οκτάγωνο

Από το ανακτορικό

συγκρότημα σώζονται

αποσπασματικά τα ερείπια

σημαντικών κτισμάτων. Ήταν η

επίσημη κατοικία του Τετράρχη όταν βρίσκονταν στη Θεσσαλονίκη.

Το κυρίως ανάκτορο είχε μια

κεντρική αυλή με κολόνες και κίονες

γύρω γύρω, σε σχήμα Π. Υπήρχαν

διάδρομοι με ψηφιδωτά δάπεδα.

Εδώ πιθανότατα υπήρχαν χώροι για

τις βασιλικές συνεδριάσεις και δίκες,

ναοί και χώροι για τελετές, οι

κοιτώνες των επισήμων, οι

στρατώνες της αυτοκρατορικής

φρουράς κλπ. Ήταν ένα επιβλητικό

κτίσμα.

Στο νοτιοδυτικό τμήμα του

βρέθηκε ένα οκταγωνικό κτίσμα, το

Οκτάγωνο, που δεν ξέρουμε

σίγουρα σε τι χρησίμευε.

Πιθανότατα να ήταν η αίθουσα του

θρόνου ή ένας χώρος παραμονής

υψηλών επισκεπτών. Έχει

εσωτερικά επτά κόγχες και το δάπεδο

ήταν στρωμένο με μαρμάρινες πλάκες.

Βρέθηκαν παραστάσεις του Διόνυσου και

του Πάνα.

Στα χριστιανικά χρόνια έγινε

4ο



χριστιανικός ναός, ενώ στα χρόνια των Οθωμανών, έγινε τζαμί.

Εικόνες από το ανάκτορο και το Οκτάγωνο

4ο



Φύλλο εργασίας για το ανάκτορο και το Οκτάγωνο

1. Μπροστά από την είσοδο του Οκτάγωνου υπάρχει ένα μεγάλο

κτίριο με ημικυκλικές κόγχες στις δυο πλευρές του. Είναι ο

προθάλαμος. Μια αίθουσα με τόσο πλούσια διακόσμηση και

μεγάλο προθάλαμο τι λες να ήταν;

2. Φαντάσου πως ήρθε ο πρεσβευτής που έστειλαν οι Πέρσες μετά

την ήττα τους από το Γαλέριο, στη Θεσσαλονίκη. Έχει δώρα για

το βασιλιά. Εσύ είσαι ο ύπατος Φλαβίνιος, υπουργός του

Γαλέριου. Γράψε μια ιστορία για το πώς θα υποδεχόσουν τον

Πέρση πρεσβευτή και να περιγράψεις πού θα τον πήγαινες σε

όλα τα μέρη του Γαλεριανού συγκροτήματος για να τον

ξεναγήσεις, από τον ιππόδρομο μέχρι και την Ροτόντα.

4ο



Ιππόδρομος

Ο Ιππόδρομος της Θεσσαλονίκης δεν υπάρχει σήμερα.

Βρίσκονταν ακριβώς δίπλα στα ανατολικά τείχη της πόλης. Είχε μήκος

500 μέτρα και πλάτος 125. Το βόρειο άκρο του ήταν περίπου εκεί που

βρίσκεται σήμερα η εκκλησία της Υπαπαντής, ενώ το νότιο πιο κάτω

από την οδό Μητροπόλεως.

Ο Ιππόδρομος λειτουργούσε μέχρι και τον 7ο

αιώνα μετά το

Χριστό. Σ’ αυτόν έγινε η σφαγή 7.000 Θεσσαλονικέων το 390 μ.Χ. μετά

από εντολή του αυτοκράτορα Θεοδόσιου.

4ο



Λευκός Πύργος

Ο Λευκός Πύργος δεν ανήκει στο

ανακτορικό συγκρότημα του Γαλέριου,

ούτε οικοδομήθηκε την ίδια εποχή.

Είναι όμως ένα από τα σημαντικότερα

μνημεία της Θεσσαλονίκης και μάλιστα

θεωρείται το έμβλημα της πόλης.

Εκεί που ενώνονταν το ανατολικό και το θαλάσσιο βυζαντινό

τείχος, κτίστηκε στα τέλη του 15ου

αιώνα μ.Χ., από τους Οθωμανούς, ο

Λευκός Πύργος. Στην αρχή

ονομάζονταν Πύργος της Καλαμαριάς,

επειδή βρίσκονταν κοντά στην Πύλη

της Καλαμαριάς, που οδηγούσε στις

Εξοχές, τη σημερινή περιοχής της

Καλαμαριάς. Αργότερα ονομάστηκε

Πύργος των Γενίτσαρων, γιατί ήταν το αρχηγείο τους, ενώ στο τέλος

πήρε το όνομα Πύργος του Αίματος. Αυτό έγινε γιατί εκεί οι Γενίτσαροι

εκτελούσαν του θανατοποινίτες και αφού τους γκρέμιζαν από τον

Πύργο, αυτός βάφονταν με το αίμα τους.

Τη σημερινή του ονομασία (Λευκός Πύργος) την πήρε όταν τον

ασβέστωσε ολόκληρο ένας βαρυποινίτης για να γλιτώσει τη θανατική

ποινή.

Είναι αμυντικός κυκλικός

πύργος και μέχρι τις αρχές του 20ου

αιώνα βρίσκονταν μέσα στη

θάλασσα και περιτριγυρίζονταν

από πολυγωνικό αμυντικό

περίβολο. Έχει πολεμίστρες που

παλαιότερα ήταν ενισχυμένες με μολύβι για προστασία.

4ο



Ενδεικτική Βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε

Kourkoutidou – Nikolaidou, E. &Tourta, A. (1997).Wandering in

Byzantine Thessaloniki, Thessaloniki: Kapon Editions.

Pond Rothman, M.S. (1977). The Thematic Organization of the Panel

Reliefs on thw Arch of Galerius, American Journal of Archaeology,

81(4), 427 – 454.

Rees, R. (1993). Images and Image: A Re – Examination of Tetrarchic

Iconography, Greece & Rome, Second Series, 40(2), 181 – 200.

Vickers, M. (1972). Hellenistic Thessaloniki, The Journal of Hellenic

Studies, 92, 156 – 170.

Vickers, M. (1972). The Hippodrome at Thessaloniki, The Journal of

Roman Studies, 62, 25 – 32.

Vickers, M. (1973). Observations on the Octagon at Thessaloniki, The

Journal of Roman Studies, 63, 111 – 120.

Γκιρτζή, Μ. & Μπουντίδου, Α. (2010). «Στη Via Regia περπατώ και το

Γαλέριο συναντώ»: Ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τη ρωμαϊκή

Θεσσαλονίκη, σχεδιασμένο με Τ.Π.Ε. Στο Α. Τζιμογιάννης (επ.)

Πρακτικά εργασιών 7ου

Πανελλήνιου Συνέδριου «Οι Τ.Π.Ε. στην

εκπαίδευση», τόμ. ΙΙ, σελ. 745 – 752, Κόρινθος: Πανεπιστήμιο

Πελοποννήσου, 23 – 26 Σεπτεμβρίου 2010.

Γρηγορίου, Α.Χ. & Χεκίμογλου, Ε.Α. (2008). Η Θεσσαλονίκη των

περιηγητών 1430 – 1930. Αθήνα: Μίλητος.

Μακρή, Ε. (1983). Η Θεσσαλονίκη στην αρχαιότητα, Αρχαιολογία, 7, 11

– 16.

Ρεπούση, Μ. (2000). Εκπαιδευτικές διαδρομές στα ιστορικά μονοπάτια

της πόλης της Θεσσαλονίκης. Θεσσαλονικέων Πόλις, 3, 1 – 19.

Σβορώνου, Ε. (2006). Θεσσαλονίκη. Διαδρομές στην Ιστορία. Αθήνα:

Ερευνητές.

[ΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΟ ΓΑΛΕΡΙΟ ΠΑΝΩ ΚΑΙ ΚΑΤΩ...

Documents

Transcript of [ΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΟ ΓΑΛΕΡΙΟ ΠΑΝΩ ΚΑΙ ΚΑΤΩ...