Οδός Θ Τεύχος 4

68

description

Οδός Θ'-Οδός Τέχνης, Πολιτισμού και Επιχειρείν της Κρήτης

Transcript of Οδός Θ Τεύχος 4

Page 1: Οδός Θ Τεύχος 4
Page 2: Οδός Θ Τεύχος 4
Page 3: Οδός Θ Τεύχος 4

editorialτης Κάλλιας Δεττοράκη

στο Χαμόγελο, στην Αγάπη, στη Φιλία, στον Έρωτα,

στη Φαντασία, στο Όραμα, στη Δημιουργία,

στην Καινοτομία, στη Γνώση, στην Παιδεία,

στον Πολιτισμό, στην Τέχνη, στην Αισθητική,

στη Συλλογικότητα, στον Εθελοντισμό,

στην Αλληλεγγύη, στην Κοινωνική Κουλτούρα,

στον Προορισμό, στη Νέα Γενιά,

στο «Τώρα» για να έχουμε ένα καλύτερο «Αύριο».

στα Λάθη και τον Ερασιτεχνισμό,

που σε κάνουν να βελτιώνεσαι και να

ψάχνεις πάντα το καλύτερο δυνατόν,

στο χρώμα, στο μελάνι και στο χαρτί

που μ’ έναν τρόπο μαγικό σε ταξιδεύουν

πάντα σε μια υψηλότερη διάσταση!

Πιο αισιόδοξη και πιο φωτεινή...,

στην Κρήτη..., στην Ελλάδα!

Ναι...

Ναι...

Page 4: Οδός Θ Τεύχος 4

ΙΤΑΝΟΣ Α.Ε.Βι.Πε. Ηρακλείου Οδός Θ’, Τηλ.: 2810 300950, Fax: 2810 380930

Τ.Κ. 71408 Ηράκλειο Κρήτης

Διεύθυνση ΕπικοινωνίαςΜαριεύα Καρκανάκη([email protected])

Κιν.: 6973 587049

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΚάλλια Δεττοράκη

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΞΙΑΜαριεύα Καρκανάκη

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΥΚώστας Φραντζεσκάκης

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΔέσποινα Μαρκατάτου

ΕΚΤΥΠΩΤΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΙωάννα Γαρεφαλάκη

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣΑγγελική Δουλγεράκη, Μανόλης Μπουχαλάκης, Έλενα Κατσαντώνη, Μαρία Βλαχάκη,

Μανώλης Φωταράς, Μάρκος Σελλιανάκης, Ειρήνη Μαθιουδάκη, Χάρης Ντζιαδήμας, Κρίστι Σαρρή,Ιωάννης Τσαγκατάκης, Μανώλης Βεληβασάκης, Χρήστος Αστερίου, Γιώργος Μυλωνάς, Ευανθία Λιναρδάκη,

Μιχάλης Χαΐτας, Εκάτη Φαϊτάκη, Μαρία Στέφωση, Δαμιανός Δουίτσης, Χάρης Βαβουρανάκης,Ηρακλής Βουλγαράκης, Μουσείο Ν. Καζαντζάκη, Λύκειο των Ελληνίδων Αγίου Νικολάου

ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣΤηλ.: 2810 380931

Email: [email protected]

ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ

Βι.Πε. Ηρακλείου Οδός Θ’, Τηλ.: 2810 380931-4, Fax: 2810 380930Τ.Κ. 71601 Ηράκλειο Κρήτης

* Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν αποκλειστικά τις απόψεις των συγγραφέων.* Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των άρθρων εφόσον αναφέρεται η πηγή προέλευσης, ο συντάκτης και ο εκδότης.

* Άρθρα προς δημοσίευση μπορείτε να αποστέλλετε ηλεκτρονικά στη διεύθυνση: [email protected].Απαραίτητη προϋπόθεση η συνεργασία σας με την εταιρεία DETORAKIS.

ΕΞΑΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ FREEPRESSΤο περιοδικό Θήτα εκδίδεται για πολιτιστικούς και όχι εμπορικούς σκοπούς.

Page 5: Οδός Θ Τεύχος 4

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

04ΠΟΡΤΡΑΙΤΑ

04 Έλλη Λαμπέτη:Η παράσταση μιας ζωής

06ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ

06 Μανώλης Βεληβασάκης:Αναξιοποίητος «γίγαντας»ο απόδημος ελληνισμός

09 Χρήστος ΑστερίουPremium σαπούνια από τη Nivo Soap

10 Πόσους πελάτες χρειάζεσαι;11 Εργαστήρι Σιντορέ12 Public Book Awards 2015

14ΕΠΙΣΤΗΜΗ

14 Βιομηχανικά Ερείπια

58 Τα άθλα

60 Οι σωστές διατροφικές συνήθειες62 Παξιμάδι, ο διπυρίτης άρτος

18ΤΕΧΝΗ

18 Γνωριμία με την Τέχνη της Αγιογραφίας 20 Εργαστήρια Υφαντικής Τέχνης22 Κωστής Παρθένης:

Το άγνωστο βλέμμα του δημιουργού25 Μανόλης Αποστολάκης - Μετανάστης

26ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΣΤΕΚΙ

26 Η κοινωνιολογία των άστρων28 Εκάτη Φαϊτάκη: Βελτίωση του τρόπου σκέψης

μέσα από βιβλία αυτογνωσίας30 Ο τελευταίος ορίζοντας31 Παίδων Λόγοι32 Ειρήνη Μαθιουδάκη: Ναι στην υγιεινή

διατροφή των παιδιών!34 Ο θησαυρός της γνώσης36 Βιβλιοδιαδρομές

40ΙΣΤΟΡΙΑ

38ΑΠΟΨΕΙΣ

40 Αρχαία Δρήρος41 Βιλλανόβα

Το σημερινό Παραδείσι της Ρόδου42 Γνωρίζοντας το μουσείο Καζαντζάκη

38 Ταξιδεύοντας στη Νέα Υόρκη

44ΠΑΡΑΔΟΣΗ

44 Η άλλη όψη της ανοιχτής παλάμης46 Ζεϊμπέκικο: Ο μοναχικός θρήνος

50ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

50 ΑΝΙΜΑ: Σύλλογος Προστασίας & Περίθαλψης Άγριας Ζωής

52 Αδέσποτος, -η,-ο, το επίθετο που “φοριέται” με την υπευθυνότητα

54ΥΓΕΙΑ

58ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

54 Χαλαρή παιδική πλατυποδία:από το μύθο στην πραγματικότητα

56 Ναρκωτικά: χρήστης και οικογένεια

60ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Page 6: Οδός Θ Τεύχος 4

Έλλη Λαμπέτηη παράσταση μιας ζωής

Page 7: Οδός Θ Τεύχος 4

Π Ο Ρ Τ Ρ Α Ι Τ Α 5

ια από τις πιο χαρισματικές γυναικείεςμορφές του σύγχρονου ελληνικού θεάτρουπου σημάδεψε με το ταλέντο της την πορείατου κατά τον 20ο αιώνα. Η Έλλη Λούκου γεν-νήθηκε στις 13 Απριλίου 1926 στα Βίλια Ατ-τικής. Άλλαξε το επώνυμό της σε Λαμπέτηόταν διάβασε το βιβλίο Αστραπόγιαννοςτου Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Διαδραμτίζο-ντας μια ιστορική πορεία στον χώρο του θε-

άματος, πρωταγωνιστεί σε σπουδαίες θεατρικές παρα-στάσεις αποσπώντας εξαιρετικές κριτικές για τις μοναδι-κές ερμηνείες της. Οι Sunday Times στις 2/12/56 γράφουνμε αφορμή την ερμηνεία της στον Βροχοποιό:

Από τότε που η Γκάρμπο αποσύρθηκε από την οθόνη, δεννομίζω να εμφανίστηκε άλλη ηθοποιός που, μό νο με την έκ-φρασή της, να δίνει την αίσθηση της τραγωδίας. Με τωρινήεξαίρεση την Έλλη Λαμπέτη, που με την ομορφιά και το τα-λέντο της θα πρέπει να γίνει το θέμα της ημέρας.

Όταν όμως οι πόρτες του Χόλυγουντ άνοιξαν με δε-λεαστικές προτάσεις, εκείνη αρνήθηκε το πολυετές συμ-βόλαιο που της πρόσφεραν και στρεφόμενη προς τον σκη-νοθέτη της Μιχάλη Κακογιάννη τού ζήτησε να φύγουν:«Έχω θέατρο στην Ελλάδα», του είπε, «το ξέχασες;».

Ο καλός της φίλος Φρέντυ Γερμανός γράφει βιβλίο γιατη ζωή της, το οποίο έγινε best seller δεκατρία χρόνια μετάτον θάνατό της. Αναφέρει χαρακτηριστικά:

Φαίνεται πως κάποια μαγικά πλάσματα δίνουν ραντεβούόταν έρχονται στον κόσμο αυτό – η Έλλη Λαμπέτη γεννήθηκεστα 1926, δηλαδή την ίδια ακριβώς χρονιά που θα γεννιότανη Μαίριλυν Μονρόε, στην απέναντι ακτή του Ατλαντικού…,γράφει ο Φρέντυ Γερμανός στην αρχή του βιβλίου του ΈλληΛαμπέτη. Βιογραφία) .

Και συνεχίζει: Η γέννησή της ήταν το ίδιο παράλογη όπωςκαι ο θάνατός της. Για μια ώρα η ζωή της κρεμόταν από έναναόρατο ιστό. Πρώτα είχε βγει ο Τάκης, ο δίδυμος αδερφός της.Ένα υγιέστατο μωρό που ζύγιζε τέσσερα κιλά, θα έγραφε ηίδια η Έλλη σ’ ένα ιδιόχειρο σημείωμά της, λίγες μέρες πρινπεθάνει, στο “Όρος Σινά” της Νέας Υόρκης. Και μετά από μιάνώρα βγήκα εγώ. Ένα λυμφατικό πιθηκάκι! Το λυμφατικό πι-θηκάκι φαινόταν αναποφάσιστο να ζήσει, σαν να ’ξερε τουςαμείλικτους κανόνες του παιχνιδιού που θα ’πρεπε να παίξειστα επόμενα πενήντα εφτά χρόνια. Σχεδόν δεν ανέπνεε.

«Θα πεθάνει», ψιθύρισε η νοσοκόμα που στεκόταν δίπλαστο γιατρό…

Η μητέρα της Έλλης, η Αναστασία Λούκου, η Τάσα, όπωςτην έλεγαν στα Βίλλια, κοίταζε τον γιατρό με το κεφάλι ελα-φρά ανασηκωμένο απ’ το μαξιλάρι. Είχε ακούσει το κλάμα τουενός απ’ τα μωρά της, πριν από μια ώρα, αλλά το άλλο, το λυμ-φατικό πιθηκάκι, δεν είχε ακόμα ανοίξει το στόμα του.

«Θα ζήσει», της χαμογέλασε ο γιατρός.Άρπαξε το μωρό και το βούτηξε στη λεκάνη με το χλια-

ρό νερό – ύστερα στη λεκάνη με το κρύο. Και μετά πάλι στηλεκάνη με το χλιαρό. Αυτό έγινε τουλάχιστον πέντ’ έξι φορές,ώσπου η Έλλη Λαμπέτη αποφάσισε, εκείνο το πρωί, στις 13

Απριλίου του 1926, να κλάψει για πρώτη φορά στη ζωή της...Ο Κώστας Λούκος, ο πατέρας της Έλλης, περίμενε ιδρω-

μένος έξω απ’ το χειρουργείο. Ήξερε πως είχε κιόλας έναν γιό,αλλά δεν ήξερε τη μοίρα του άλλου παιδιού του, που πάλευεάγρια για μια ολόκληρη ώρα ανάμεσα στη ζωή και στην ανυ-παρξία. Είδε τον γιατρό να τον πλησιάζει, ιδρωμένος όσο κιεκείνος.

«Κόρη!» του είπε γελαστά.Ήταν η πέμπτη κόρη του μετά την πρώτη, τη Φωτεινή, που

ήταν κιόλας έντεκα χρονώ, την Κούλα, την Ειρήνη και την Αντι-γόνη. Εφτά παιδιά, αν υπολόγιζε και τον άλλο γιό του, τον Τάσο.Σε μια χώρα που μαστιζόταν από υπογεννητικότητα, ο Κώ-στας Λούκος, ένας απλός ταβερνιάρης απ’ τα Βίλλια που θαγινόταν αργότερα ξυλέμπορος στην Αθήνα, είχε καταθέσειγενναιόδωρα εφτά οβολούς. Κι ανάμεσά τους το μεγάλο τά-λαντο...

Ο πρώτος της σύζυγος και αιώνιος φίλος, Μάριος Πλω-ρίτης, που στάθηκε επάξια στο πλευρό της ως το τέλοςτης ζωής της, γράφει με αγάπη:

Από την πρώτη ώρα που έλαμψε στη σκηνή, η Έλλη Λα-μπέτη θαυμάζεται, επαινείται, υμνείται για την «ευαισθησία»της, την «αισθαντικότητα», την «εκφραστικότητα», τη «χάρη»της. Όμως, αυτοί οι χαρακτηρισμοί δεν αποδίδουν παρά έναμέρος απ’ την καλλιτεχνική προσωπικότητά της. Γιατί η ΈλληΛαμπέτη έχει το πολύ σπάνιο χάρισμα να συνδυάζει την ευ-αισθησία με τη δύναμη, την αισθαντικότητα με το πάθος, τηχάρη με την επιβλητικότητα, ακόμα και με τη σκληρότητα, ότανχρειάζεται. Κι όταν λέω «δύναμη», «πάθος», «επιβλητικότητα»,δεν τα εννοώ με το αγοραίο τους νόημα, με τηνεξωτερική τους φόρμα: «Ένας ψίθυρος μπορεί ναέχει πολύ μεγαλύτερη δύναμη από μια βροντε-ρή κραυγή…μια ματιά μπορεί να έχει πολύ πε-ριισότερο πάθος από δεκάδες «περιπαθείς»λυγμούς … η ακινησία μπορεί να είναι ασύγκριταπιο επιβλητική από πάμπολλες «μεγαλόπρεπεςχειρονομίες…

Η αληθινή δύναμη, το γνήσιο πάθος, η ου-σιαστική επιβολή είναι θέμα και καρπός εσωτε-ρικού παλμού, ψυχικής δόνησης, ηθικού μεγέ-θους. Και η Έλλη Λαμπέτη, που δίνει την εντύπωσητου «εύθραστου», ευάλωτου πλάσματος, η ΈλληΛαμπέτη, που παίζει με ημιτόνια και αποχρώσεις,έχει τόσο άπεφθους παλμούς, βάθος, μέγεθος,ώστε τα ημιτόνιά της παίρνουν διαστάσεις απέ-ραντου σπαραγμού κι οι αποχρώσεις της ακτι-νοβολούν θαμπωτικό φως. Κι έχει την «ευλογία»να συνδυάζει την άγρυπνη νόηση, τη σχεδόν«ανατομική» κατανόηση του κάθε έργου καιρόλο, με την διαισθητική κατάδυση ως τα μύχιακάθε προσώπου. Και να τους δίνει μαγνητική αισθητική έκ-φραση, πείθοντας ακόμα και τους πιο «άπιστους», συγκινώ-ντας ακόμα και τους πιο «απαθείς», γοητεύοντας ακόμα καιτους πιο «άτρωτους». Με τον δικό της ανεπανάληπτο τρόπο,που κάνει κάθε θεατή δικό της...1

Mγράφει ο Φρέντυ Γερμανός στην αρχή του βιβλίου του «Έλλη Λαμπέτη. Βιογραφία»

(Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2006).

«Φαίνεται πως κάποια μαγικά πλάσματα δίνουν ραντεβού όταν έρχονται στονκόσμο αυτό - η Έλλη Λαμπέτη γεννήθηκε στα 1926, δηλαδή την ίδια ακριβώς χρο-νιά που θα γεννιόταν η Μαίριλυν Μονρόε, στην απέναντι ακτή του Ατλαντικού...»

1 Μάριος Πλωρίτης,κείμενο από το λεύκωμαμε ανέκδοτο φωτογρα-φικό υλικό Έλλη Λαμπέτη,εκδόσεις Ίτανος,Ηράκλειο, 1995.

Page 8: Οδός Θ Τεύχος 4

ΜΑΝΩΛΗΣ ΒΕΛΗΒΑΣΑΚΗΣΑΝΑΞΙΟΠΟΙΗΤΟΣ «ΓΙΓΑΝΤΑΣ» Ο ΑΠΟΔΗΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ

Συνέντευξη στον Μανόλη Μπουχαλάκη

Page 9: Οδός Θ Τεύχος 4

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Ε Ι Ν 7

ύριε Βεληβασάκη, η μέχρι τώρα πορείασας στις δραστηριότητες της ομογένει-ας και του απόδημου Ελληνισμού, τι σαςέχει διδάξει; Ποια είναι τα πλεονεκτήμα-τα που μπορούν να ωφελήσουν τη μη-

τέρα πατρίδα και που απορρέουν από τη συνεργασίαμε την ομογένεια; Εκτιμάτε πως η πολιτεία συμμερίζε-ται επαρκώς τις προτάσεις και τους στόχους των συλ-λόγων της ομογένειας; Πού αυτή η συν εργασία ενδε-χομένως "χωλαίνει";

Είχα την τύχη να υπηρετήσω την ομογένεια σε όλεςτις βαθμίδες της, σε πρωτοβάθμιους, δευτεροβάθμιους,τριτοβάθμιους οργανισμούς αλλά και σε διεθνές επίπε-δο. Έτσι, άντλησα πολύτιμη εμπειρία και γνώρισα από κο-ντά τις δυνατότητές της.

Ο Ελληνισμός τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο καισε άλλες ηπείρους είναι πολυπληθής, δυναμικός και, στιςπερισσότερες περιπτώσεις, ευημερεί διατηρώντας την πο-λιτιστική του ταυτότητα και ζωντανό το ενδιαφέρον τουγια τα Ελληνικά θέματα.

Ωστόσο, ο Ελληνισμός του εξωτερικού, «η άλλη Ελ-λάδα», παραμένει ένας αναξιοποίητος γίγαντας. Εκτός απόμεμονωμένες συνεργασίες τοπικών αρχών της Ελλάδαςμε εθνικοτοπικές οργανώσεις στο εξωτερικό, όπως για πα-ράδειγμα της Παγκρητικής Ένωσης Αμερικής με την Πε-ριφέρεια Κρήτης, δυστυχώς, θεσμοθετημένη συνεργασίατου Εθνικού Κέντρου με την ομογένεια ως σύνολο μέχρισήμερα δεν έχει επιτευχθεί.

Το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού, που αποτέλε-σε στις αρχές της δεκαετίας του ’90 το πρώτο εγχείρηματης Ελληνικής Πολιτείας να ενώσει τον απανταχού Ελλη-νισμό απέτυχε, γι’ αυτό και ο θεσμός είναι πλέον ανε-νεργός. Σε αυτό συνέβαλαν πολλοί παράγοντες με κυ-ρίαρχο τον πρόχειρο σχεδιασμό του που εξυπηρετούσεπολιτικά ενδιαφέροντα παρά εθνικά.

Ένα ακόμη στοιχείο που δυσχεραίνει τη λήψη συλλο -γικών πρωτοβουλιών για να βοηθηθεί η γενέτειρα είναιτο γεγονός ότι δεν υπάρχουν σε κάθε χώρα τριτοβά θμιοιοργανισμοί που να έχουν πετύχει να συσπειρώσουνόλες τις ομογενειακές δυνάμεις σε συνέργεια.

Βλέπετε, σε έναν κόσμο που αλλάζει γύρω μας με τα-χύτατους ρυθμούς, αλλάζει και η ίδια η ομογένεια. Έχει αλ-λάξει δραματικά η κοινωνική της σύνθεση, καθώς η πλη- θυσμιακή της πλειοψηφία δεν είναι πλέον οι μετανάστεςαλλά οι απόγονοί τους και άλλαξαν και οι ανάγκες και οιπροτεραιότητές της. Δυστυχώς, αυτό το γεγονός δεν έχειγίνει αντιληπτό τόσο από τους υπευθύνους της ΕλληνικήςΠολιτείας όσο και από μεγάλο αριθμό ομογενειακών ορ-γανώσεων που διατηρούν δομές και οργάνωση που εί-ναι ξεπερασμένες. Έτσι, το μεγαλύτερο και δυναμικότε-ρο κομμάτι της ομογένειας μένει εκτός των οργανώσεων.

Απαιτούνται λοιπόν γενναίες αποφάσεις εκατέρωθεν.Οι εκπρόσωποι της Ελληνικής Πολιτείας θα πρέπει να με-

λετήσουν τη σύγχρονη ομογένεια και να προχωρήσουνστη δημιουργία ενός νέου θεσμού απηλαγμένου από πε-λατειακές σχέσεις. Εμείς, ως ομογένεια, πρέπει να εκσυγ-χρονίσουμε τις οργανώσεις μας και να αναζητήσουμε τρό-πους να προσελκύσουμε νέα μέλη.

Η ομογένεια διαθέτει ένα τεράστιο επιστημονικό, ερευ-νητικό, επιχειρηματικό και πολιτικό δυναμικό που μπο-ρούσε να συμβάλει τα μέγιστα στην Ελλάδα. Αυτό είναιτο μέγιστο πλεονέκτημά μας το οποίο πρέπει να αξιο-ποιήσουμε τάχιστα.

Είναι ευτύχημα πάντως το γεγονός ότι το ΠαγκόσμιοΣυμβούλιο Κρητών είναι ένας ισχυρός οργανισμός καιπρωτοπορεί παγκοσμίως στον τομέα αυτό αξιοποιώνταςτο δυναμικό του προς όφελος της γενέτειρας. Ελπίζω ναεπιτευχθεί αυτό σε συλλογικότερες μορφές της ομογένειας.

Επειδή οι ομογενείς λειτουργούν, λίγο έως πολύ, ως"πρέσβεις" της Ελλάδας στο εξωτερικό όπου και δια-μένουν, τι μπορούν επιπλέον να προσφέρουν στην α -νάδειξη μιας καλύτερης εικόνας για την Ελλάδα ενμέσω κρίσης που αναμφισβήτητα έχει πλήξει τη διεθνήεικόνα της χώρας;

Η εικόνα της Ελλάδας δεν έχει πληγεί όσον αφορά τηνφυσική της ομορφιά και τον πολιτισμό της και κατά συ-νέπεια προσελκύει το τουριστικό ενδιαφέρον των ξένων.Απλώς, στο παρόν αβέβαιο πολιτικό και οικονομικό πε-ριβάλλον είναι δύσκολο να προσελκύσει επενδυτικό εν-διαφέρον. Είναι στο χέρι των εκπροσώπων της ΕλληνικήςΠολιτείας να παράσχουν εχέγγυα και ασφάλεια για πι-θανούς επενδυτές.Από την πλευρά μαςτότε θα κάνουμε ότιμπορούμε.

Όλοι οι οργανισμοίπάντως στον βαθμότων δυνατοτήτων τουςαναλαμβάνουν πρω-τοβουλίες και δράσειςμε στόχο την προβολήτης Ελλάδας και οι νέοιμας, περήφανοι για τηνκαταγωγή τους, προβάλλουν τον τόπο μας μέ σα από τουςφοιτητικούς συλλόγους στα αμερικανικά πανεπιστήμια.

Το Π.Σ.Κ. εργάζεται για την ανάδειξη της Κρήτης καιτου αξεπέραστου πολιτισμού της, με πολιτιστικές, μου-σικές και γαστρονομικές εκδηλώσεις, διαλέξεις και εκθέ-σεις. Συνεχίζουμε την προσπάθειά μας να αναδείξουμε τηνΕλλάδα και την ιδιαίτερη πατρίδα μας ως ιδανικό προο-ρισμό που προσφέρει πλήθος εναλλακτικών και θεματι-κών μορφών τουρισμού.

Επίσης, προωθούμε με κάθε τρόπο ελληνικές υπη-ρεσίες και προϊόντα στις διεθνείς αγορές και στην περί-πτωση της Κρήτης προωθούμε πολλαπλώς την Κρητική

K

Καταξιωμένος επαγγελματικά στηνΑμερική όπως επίσης και στη συνείδησητης Ομογένειας την οποία υπηρετεί εδώκαι χρόνια, ο Μανώλης Βεληβασάκηςμοιράστηκε μαζί μας σκέψεις και προ-τάσεις από την πολύτιμη εμπειρία του,καθώς και συμβουλές για όσους θα ήθε-λαν να δοκιμάσουν τις δυνατότητές τουςεκτός συνόρων.

Page 10: Οδός Θ Τεύχος 4

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Ε Ι Ν8

διατροφή και τα προϊόντα της. Η Κρήτη επιπλέον διαθέ-τει προηγμένα επιστημονικά και ερευνητικά ιδρύματα, ταοποία στηρίζουμε και προβάλλουμε με κάθε τρόπο.

Στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Κρητών, τι στόχους έχε-τε για το τρέχον έτος και για το μέλλον;

Αυτό που μας ξεχωρίζει από άλλους ομογενειακούςοργανισμούς είναι ότι το Π.Σ.Κ. είναι συμβουλευτικό όρ-γανο της Ελληνικής πολιτείας μέσω της ΠεριφέρειαςΚρήτης, στην οποία αντιπροσωπεύεται επίσημα στις συ-νεδριάσεις του συμβουλίου της. Μάλιστα, για τον σκοπόαυτό διατηρούμε επανδρωμένο γραφείο στην ΠεριφέρειαΚρήτης το οποίο, μεταξύ άλλων ευθυνών, εξυπηρετεί όλουςτους Κρήτες ανά τον κόσμο.

Όπως γνωρίζετε, ο κύριος σκοπός του Π.Σ.Κ. είναι νασυσπειρώνει τον Κρητικής καταγωγής Ελληνισμό ανά τονκόσμο, για τη στήριξη της γενέτειρας, για την προβολή τηςπαγκοσμίως, για τη διατήρηση της πολιτιστικής μας ταυ-τότητας και την ενίσχυση των οργανώσεών μας στο εξω-τερικό. Μέσα επικοινωνίας και δικτύωσής μας αποτελούντο περιοδικό μας «ΚΡΗΤΑΙΕΙΣ», το διαδίκτυο και τα μέσακοινωνικής δικτύωσης.

Στο πλαίσιο αυτό προτεραιότητά μας στην παρούσαπερίοδο αποτελεί η προσπάθεια να δημιουργήσουμε έναπαγκόσμιο δίκτυο: «Το Δίκτυο Κρητών του Κόσμου»(World Cretan’s Link). Στόχος μας είναι να καταστεί το δί-κτυο αυτό βήμα επικοινωνίας και συνεργασίας των ανάτον κόσμο Επιστημόνων, Ακαδημαϊκών, Ερευνητών, Επι-χειρηματιών, Επαγγελματιών και Επενδυτών Κρητικής κα-ταγωγής για το καλό του τόπου μας.

Η δικτύωση, επικοινωνία, ενημέρωση, ανταλλαγήιδεών και εμπειριών των Κρητών του Εξωτερικού με τουςΚρήτες της γενέτειρας θα συμβάλει στην κοινωνική και οι-κονομική ανάπτυξη της Κρήτης. Θα επικεντρωθούμε στηνανάδειξη των κύριων πυλώνων ανάπτυξης του νησιού,όπως το δίπτυχο τουρισμός – πολιτισμός, η Κρητική δια-τροφή, ο πρωτογενής τομέας, η διαχείριση προϊόντων, ηέρευνα και η εκπαίδευση.

Ειδικότερα, πιστεύουμε πώς η διασύνδεση επιστημό -νων και ακαδημαϊκών Κρητικής καταγωγής ανά τον κό-σμο με το αξιόλογο δυναμικό των ΑΕΙ/ΤΕΙ και ΙΤΕ θα απο-φέρει σημαντικά οφέλη και για τις δύο πλευρές. Άλλωστε,ας μην ξεχνούμε πως οι Κρήτες της διασποράς διαδρα-μάτισαν καταλυτικό ρόλο στην ίδρυση του ΠανεπιστημίουΚρήτης και μετέπειτα συνέβαλαν στην ίδρυση των Πα-νεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης. Πολλοί δε από τους δια-πρεπείς καθηγητές και ερευνητές στο Πανεπιστήμιο,στο Πολυτεχνείο και στα ΤΕΙ και ΙΤΕ προέρχονται οι ίδιοιαπό τον Ελληνισμό της Διασποράς.

Θα ήθελα επίσης να επισημάνω ότι για πρώτη φοράαπό την ίδρυση του το 1983 το Π.Σ.Κ. στέκεται έμπρακταστο πλευρό των συμπατριωτών μας στη δυσβάσταχτη γιαπολλούς οικονομική κρίση που πλήττει την Ελλάδα. Τονπερασμένο μήνα, σε συνεργασία με τον Αμερικανικό Ορ-γανισμό IOCC, οργανώσαμε αποστολή ενός κοντέινερ μεαναλώσιμο ιατρικό/ φαρμακευτικό υλικό, λιανικής αξίαςάνω του $850,000 για τα νοσοκομεία και για άλλα ιατρι-κά κέντρα Κρήτης.

Επίσης, συνεργαζόμαστε με μη κερδοσκοπικούς φο-ρείς του Εξωτερικού για την προώθηση του Κρητικού πο-

λιτισμού. Εφέτος τον Αύγουστο για παράδειγμα, το Π.Σ.Κ.μετά από τη Γενική Συνέλευση των Μελών-Οργανισμών,συνδιοργάνωνει με το τοπικό πολιτιστικό Σωματείο Ριζι-τών Τραγουδιστών και υπό την αιγίδα της ΟΥΝΕΣΚΟ μιαμεγαλειώδη εκδήλωση στον Ομαλό στα Χάνια με θέμα «ΡΙ-ΖΙΤΙΚΟ: Το Αρχέγονο Άυλο Πολιτισμικό Μνημείο τωνΛευκών Ορέων της Κρήτης». Το ερχόμενο καλοκαίρι θακυκλοφορήσει ένα μουσικό βιβλίο με 8 CD με σχετικήΕθνο-μουσικολογική ανάλυση, με τις πρώτες γνωστές ηχο-γραφήσεις Κρητικής μουσικής από το 1900 που έγινανστην Κωσταντινούπολη και με ηχογραφήσεις από το 1925μέχρι το 1930 που έγιναν στην Αμερική από Κρητικούς καλ-λιτέχνες! Πρόκειται για ένα μνημειώδες έργο το οποίο ανέ-λαβε να στηρίξει οικονομικά, μέσω του Π.Σ.Κ., ένας μη κερ-δοσκοπικός οργανισμός στις Η.Π.Α. Πέρισυ το καλοκαίρι τοΠ.Σ.Κ. εξέδωσε ένα βιβλίο και CD με τα ήθη, έθιμα και τρα-γούδια του παραδοσιακού Κρητικού Γάμου, το οποίο διε-νεμήθη σε όλο τον κόσμο. Θα συνεχίσουμε να διερευ νούμετρόπους με την Περιφέρεια Κρήτης για να συμβάλ λουμεστην αντιμετώπιση προτεραιοτήτων για τον τόπο μας.

Τι συμβουλές θα δίνατε σε όποιον επιθυμεί να δο-κιμάσει τις δυνάμεις του σε μια ξένη χώρα; Ποιες είναιοι προκλήσεις αλλά και οι ανταμοιβές;

Θα πρέπει να επισημάνω ότι το πρόβλημα της οικο-νομίας είναι παγκόσμιο και όχι μόνο Ελληνικό. Για παρά-δειγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν αποτελούν πλέον τηχώρα των ευκαιριών όπως αποτέλεσαν για τους μετανά-στες των προηγούμενων δεκαετιών. Η νομοθεσία που αφο-ρά την απόκτηση άδειας εργασίας από μετανάστες, έχειαλλάξει κι αυτή.

Έτσι, θα συμβούλευα τους συμπατριώτες μας που εν-διαφέρονται να μεταναστεύσουν, να εξετάσουν την οι-κονομική κατάσταση καθώς και τη νομοθεσία της χώραςπου τους ενδιαφέρει πριν πάρουν την απόφαση να εγκα-ταλείψουν την Ελλάδα. Θα πρέπει να γνωρίζουν το κόστοςζωής και να διασφαλίσουν απασχόληση πριν μετανα-στεύσουν. Υπάρχουν χώρες όπως η Αυστραλία ή και ορι-σμένες χώρες της Ευρώπης που προσφέρουν ευκαιρίεςεργασίας.

Αρκετοί σχολιάζουν αρνητικά το γεγονός ότι τα «κα -λά» μυαλά της Ελλάδας εγκαταλείπουν την Ελλάδα. Προ-σωπικά, θεωρώ θετικό το γεγονός ότι οι νέοι μας αδράτ-τουν ευκαιρίες για εργασία στο εξωτερικό. Είναι προτι-μότερο από το να μένουν αδρανείς και απογοητευμένοιστη γενέτειρα. Θα σας αναφέρω ένα παράδειγμα: Στη ΝέαΥόρκη στο Ελληνοαμερικανικό Τεχνικό Επιμελητήριο,στο οποίο προεδρεύω, σε συνεργασία με ορισμένα Πο-λυτεχνεία της Ελλάδας προσκαλούμε νέους μηχανικούςκαι αρχιτέκτονες και τους διασυνδέουμε με Αμερικανούςεργοδότες και τεχνικά γραφεία, τα οποία αναλαμβά-νουν τη χρηματοδότηση έκδοσης ειδικής βίζας για 12 με18 μήνες για μετεκπαίδευση και πρακτική εξάσκηση! Έτσι,οι νέοι και οι νέ ες μας έχουν την ευκαιρία να αποκτήσουνδιεθνή ε μπειρία στον τομέα τους, που στη συνέχεια θα τηναξιοποιήσουν στη γενέτειρα.

Εύχομαι πάντως η Ελλάδα σύντομα να βρει τον δρό-μο της ανάπτυξης και της προόδου, ώστε να μην αναγκα -στούν περισσότεροι συμπατριώτες και συμπατριώτισσεςνα ακολουθήσουν τον δρόμο της μετανάστευσης.

Page 11: Οδός Θ Τεύχος 4

Τι είναι αυτό που σε ιντριγκάρει στη δημιουργία σα-πουνιών;

Η διαρκής εξερεύνηση για νέα υλικά και η αλληλεπί-δραση με τις αισθήσεις. Αρώματα, χρώματα, σχήματα καιυφές σε τέλεια αρμονία. Το συ-ναρπαστικό ταξίδι που μεσο-λαβεί από τη σύλληψη της ιδέ-ας μέχρι το προϊόν να τοποθε-τηθεί στο ράφι.

Ποιο ήταν το πρώτο σουβήμα όταν αποφάσισες ναασχοληθείς με την παραγωγήσαπουνιών;

Στο σημερινό επιχειρημα-τικό περιβάλλον δεν μπορείς νααφήσεις τίποτα στην τύχη. Με-λέτη λοιπόν πριν από κάθε κί-νηση. Τίποτα δεν μπορεί να γί-νει σωστά αν πρώτα δεν μελετήσεις. Από τις συνταγές τωνπροϊόντων μέχρι την τελική συσκευασία. Προσεκτική ανά-λυση σε όλα τα επίπεδα, από τους προμηθευτές πρώτωνυλών έως τα σημεία λιανικής πώλησης και από τις ανάγκεςεκπαίδευσης του προσωπικού μέχρι τη συμπεριφορά τουκαταναλωτή.

Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που χρειάστηκενα αντιμετωπίσεις κατά το ξεκίνημα της επιχείρησης σου;

Η ιδέα του κρητικού μικρού σαπωνοποιείου, άρχισενα μετασχηματίζεται σε επιχείρηση στην καρδιά τηςκρίσης. Σε ένα κλίμα αποτρεπτικό για οποιαδήποτε επέν-δυση. Σε πολύ αρνητικές συνθήκες και με πάρα πολύ κό-σμο να προσπαθεί να δημιουργήσει καλλυντικά προϊόντα

στη κουζίνα του σπιτιού του και στη συνέχεια να τα δια-θέσει στην αγορά για να συμπληρώσει το μειωμένο εισό -δημά του. Έπρεπε λοιπόν να βρούμε τον τρόπο να επι-κοινωνήσουμε την ποιοτική διαφορετικότητα του προϊ-

όντος μας και, παράλληλα, να α -ντιμετωπίσουμε τα φαινόμεναπου η κρίση έφερε τόσο στηνκαθημερινότητα μιας νέας επι-χείρησης. Η θέληση και η προ-σήλωση στους στόχους κέρδι-σε το αρνητικό κλίμα και η επι-χείρηση ξεκίνησε.

Κατά τη γνώμη σου ποιο εί-ναι το μυστικό της επιτυχίας γιαένα νέο επιχειρηματία;

Να μπορέσει να ισορροπή-σει τον ενθουσιασμό του και ναείναι συγκεντρωμένος στους

στόχους του. Να κρίνει με ήθος καιαντικειμενικότητα.

Ποιοι είναι οιστόχοι σου για τομέλλον;

Περαιτέρωανάπτυξη τηςεξαγωγικής μαςδραστηριότη-τας και του δι-κτύου μαςστην Ελλη-νική Αγορά.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΣΤΕΡΙΟΥPremium σαπούνια από τη NIVO SOAP

Ο Χρήστος Αστερίου είναι συνιδρυ-τής της εταιρείας Nivo Soap. Η επιχεί-ρηση μπήκε ενεργά στον χώρο τηςπαραγωγής premium σαπουνιού καικαλλυντικών το 2013. Τα 4 πρώτα ultrapremium σαπούνια:

Pathos, Άνθος Νεραντζιάς & ΚαφέςFresco, Αλόη & Εκχύλισμα ΑγγουριούMystic, Σανταλόξυλο & ΖεόλιθοςNostos, Λεμονανθός & Ελαιόλαδο

Συνέντευξη στην Μαριεύα Καρκανάκη

Page 12: Οδός Θ Τεύχος 4

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Ε Ι Ν10

Πόσους πελάτεςχρειάζεσαι;

80/20 κανόνας Pareto - εφαρμογή στον κατασκευαστικό κλάδο

James Ogg,F., PARETO AND

VALUE ANALYSIS,SAVE CONFERENCE

PROCEEDINGS,1986

Παρέτο (1897), οικονομολόγος που ξεχώριζε για τηνηθική ουδετερότητά του, στην προσπάθεια του νααποσαφηνίσει τη λειτουργία των συστημάτων πα-ρατήρησε ότι 80% του πλούτου της Ιταλίας άνηκεστο 20% των ανθρώπων. Αρνούμενος να συμβι-βαστεί με τις απλοϊκές θεωρίες ότι η αλλαγή επι-

τυγχάνεται μέσα από μεταρρυθμίσεις ή ότι η αλλαγή δεν μπο-ρεί να επιτευχθεί καθόλου, ήθελε να διαπιστώσει κατά πόσουπάρχει ένας κανόνας ανεξάρτητος του χρόνου, του χώρουκαι των εναλλασσόμενων κυβερνητικών πολιτικών. Διενερ-γώντας την έρευνά του και σε άλλες χώρες συμπέ ρανε ότι ταποσοστά κατανομής είχαν ευρύτερη ισχύ ανεξάρτητα με τονχωρικό παράγοντα. Ουσιαστικά, ο Παρέτο κατέληξε στο ότιδεν υπήρχε ισοκατανομή των μονάδων, ότι δηλαδή κάθε μο-νάδα δεν παρήγαγε την ίδια ποσότητα. Σε έναν ιδανικό κό-σμο κάθε προσπάθεια θα είχε ισοδύναμο αποτέλεσμα, κάθε

εργαζόμενος με την ίδια ε μπειρία θαπαρήγαγε το ίδιο έργο, κάθε επέν-δυση θα είχε την αντίστοιχη κερ-δοφορία κτλ. Όμως, δεν υπάρχει ιδα-νικός κόσμος και ο Παρέτο ήλπιζετουλάχιστον να αποδείξει ότι η κα-λύτερη κοινωνική ευημερία επέρ-χεται όταν η βελτίωση της οικονο-μικο-κοινωνικής θέσης ενός ατόμουή ομάδας ατόμων γίνεται χωρίς τηνίδια ώρα να χειροτερεύει τη θέση κά-ποιου άλλου ή άλλων. Τελικά ο Πα-

ρέτο αποφάσισε ότι δεν υπήρχε λόγος να ασχοληθεί με το άλο-γο του κανόνα 80/20, αλλά με τον κανόνα αυτόν καθαυτόν.

Από τότε μέχρι σήμερα αποδεικνύεται ότι η ανισομερήςκατανομή στο ποσοστό Παρέτο βρίσκει εφαρμογή σε πολ-λούς διαφορετικούς τομείς. Εμείς δοκιμάσαμε να την εφαρ-μόσουμε στον κατασκευαστικό κλάδο και συγκεκριμένα στοναριθμό των πελάτων της κατασκευαστικής μας εταιρείας AGASGroup. Ο σκοπός της ανάλυσης ήταν να διαπιστώσουμε τοναριθμό των πελατών που θα έφερναν τη βιωσιμότητα στηνεταιρεία και που πέραν αυτού οι υπόλοιποι πελάτες δεν εί-ναι ζωτικοί.

Ανατρέξαμε στα τελευταία 5 χρόνια και λάβαμε υπόψηγια τον σκοπό της ανάλυσης μονάχα έργα που αφορούσανσε κατασκεύες. Σε καθένα από αυτά τα έργα αναλύσαμε τοσημείο όπου μηδενίζουν το κόστος τους και όχι την κερδο-φορία και τα αναγάγαμε στο ίδιο χρονικό διάστημα προκει-

μένου να υπάρχει κοινός συντελεστής σύγκρισης. Καταγρά-φοντας τα δεδομένα, παρατηρήσαμε ότι σε 2 από τα 10 έργατο κόστος μηδενίζεται στον εκτιμώμενο ελάχιστο χρόνο μεαποτέλεσμα ο συντελεστής απόδοσης αυτών να είναι ιδιαί-τερα υψηλός. Συνολικά, τα στοιχεία απέδειξαν ότι η βιωσι-μότητα της εταιρείας επιτυγχάνεται με την ανάληψη μονάχατου 20% των έργων, αφού αυτά αρκούν προκειμένου η κα-τασκευαστική εταιρεία να φέρει τον ζητούμενο μηδενισμότου κόστους-εξόδων. Με έκπληξη διαπιστώσαμε ότι ήδη τογνωρίζαμε μελετώντας τη θεωρία και τις πρακτικές εφαρμογές.Πως δηλαδή ο κανόνας Παρέτο είχε εφαρμογή και σ’αυτήντην περίπτωση. Δεδομένων των εξωτερικών συνθηκών, τηςγενικότερης αστάθειας και της ύφεσης στον κατασκευαστι-κό κλάδο, αυθόρμητα αναρωτηθήκαμε τι διαφορετικό είχαναυτά τα δύο ζωτικά έργα.

Είναι αξιοσημείωτο ότι πρόκειται για οφθαλμοφανείς δια-φορές. Τα έργα ζωτικής σημασίας για την εταιρεία μας είναιέργα που έχουν ορίσει εξαρχής το τρίγωνο του σκοπού, χρο-νοδιαγράμματος και προϋπολογισμού. Επίσης, οι πελάτες αυ-τών των έργων είναι αρκετά ευφυείς ώστε να καταλαβαίνουνεπαρκώς τους ρόλους της σύμβασης (π.χ. κατασκευαστής, επι-βλέπων μηχανικός, προμηθευτής κτλ.), όπως και τα παρα-γόμενα που χρειάζεται να διακινηθούν προς τις διάφορες κα-τευθύνσεις προκειμένου να λειτουργήσει σωστά η συμβατικήμας σχέση. Έχουν, όμως, κι ένα άλλο χαρακτηριστικό το οποίο,δυστυχώς, δεν μπορεί να γίνει αμέσως αντιληπτό. Το 20% τωνπελατών που σχετίζονται με τα έργα υψηλής και πολύ υψη-λής απόδοσης νιώθουν ασφάλεια στην αντιμετώπιση των δυ-σκολιών από την εταιρεία μας και έχουν εμπιστοσύνη ότι θαείμαστε η καλύτερη εταιρεία για να πραγματοποιήσει την κα-τασκευή του έργου τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις των έργωντου 20% παρατηρήσαμε ότι εξαιτίας αυτής της σχέσης εμπι-στοσύνης, μεγάλο μέρος του χρόνου μας και της ενέργειάςμας που θα ξοδεύαμε για να απαντήσουμε και να καθησυ-χάσουμε, απορροφάται στην περαιτέρω βελτίωση του σκο-πού του έργου. Συμπληρωματικά, σημειώνεται ότι το “20%”των πελατών μας στα συγκεκριμένα έργα είναι εξαιρετικά ευ-χαριστημένοι από τις αποδόσεις μας στα έργα αυτά.

Με την εφαρμογή του κανόνα Παρέτο προσαρμόσαμετην στρατηγική μας ώστε να προσεγγίσουμε περισσότερουςπελάτες που έχουν τα χαρακτηριστικά του 20%, προσπα-θώντας παράλληλα να αντιμετωπίσουμε με εναλλακτικές με-θόδους το εναπομένον 80%. Γενικότερα, η εφαρμογή του κα-νόνα Παρέτο συμβάλλει στο να κατανοήσουμε τη σημασίατου, όχι μόνο για να ενεργούμε σωστά αλλά και να για ενερ-γούμε για τα σωστά πράγματα. “Ιt’s not only important to dothings right, but also to ensure you’re doing the right things”.

Οτης Κρύστη Σαρρή, στελέχους AGAS GROUP

20% των πελατών είναι ζωτικοί

Page 13: Οδός Θ Τεύχος 4
Page 14: Οδός Θ Τεύχος 4

α Public, ο νούμερο ένα προορισμός για το βιβλίο, διορ-γάνωσε για δεύτερη συνεχή χρονιά τα Βραβεία ΒιβλίουPublic 2015 και έδωσαν το βήμα στον αναγνώστη να ψη-φίσει το αγαπημένο του βιβλίο!

Ο θεσμός των Βραβείων Βιβλίου του Public ξεκίνησετο 2014 και αγκαλιάστηκε από τον κόσμο του

βιβλίου αλλά και από το κοινό. Την πρώ-τη χρονιά στην πρωτοβουλία των

Public συμμετείχαν 100 εκδοτικοίοίκοι, 900 συγγραφείς και 1.000

ελληνικοί τίτλοι βιβλίων, καθώςκαι 83.000 αναγνώστες απόόλες τις περιοχές της Ελλάδας,οι οποίοι ανέδειξαν τα αγα-πημένα τους βιβλία μέσα από176.000 ψήφους.

Φέτος στα Βραβεία ΒιβλίουPublic 2015 συμμετείχαν συνο-

λικά πάνω από 150 εκδοτικοί οίκοι και 1.200 συγγραφείςμε περισσότερους από 2.000 τίτλους βιβλίων.

Η Κυρία Σιντορέ και η Μουσική Ορθογραφία της ΜαρίαςΚαριωτάκη ανεδείχθη ως ένα από τα δέκα καλύτερα βι-βλία Ελληνικής Παιδικής Λογοτεχνίας για το 2015.

Άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών συμμετεί-χαν ενεργά στη λαμπερή βραδιά, απονέμοντας τα βρα-βεία: Η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης-ΜουσείουΑλεξάνδρου Σούτζου Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, ο εικα-στικός Χρήστος Καράς, ο Πρόεδρος της Ελληνικής Α κα-δημίας Κινηματογράφου Βασίλης Κατσούφης, η δημο-σιογράφος και παρουσιάστρια Μάγια Τσόκλη, ο συγγρα-φέας Αύγουστος Κορτώ, η δημοσιογράφος Λένα Αρώνη,η ηθοποιός Ιωάννα Παππά, ο μεταφραστής Γιώργος Δε-πάστας, ο Πρόεδρος τομέα «Χαρακτική» ΑΣΚΤ Αθήνας Μι-χάλης Αρφαράς, ο Πρόεδρος Ένωσης Γραφιστών ΕλλάδαςΤζανέτος Πετροπουλέας, ο βαθύφωνος ΧριστόφοροςΣταμπόγλης και η ομάδα ηθοποιών της παράστασης Μαύ-

Τ

Φέτος, το βιβλίο των Εκδόσεων Ίτανος Η Κυρία Σιντορέ και ηΜουσική Ορθογραφία της Μαρίας Καριωτάκη μπήκε στη

δεκάδα των καλύτερων βιβλίων παιδικής λογοτεχνίας

«Η χαρά μας ήταν απε-ρίγραπτη που καμαρώσαμε

την κυρία Σιντορέ ανάμεσα σταδέκα πιο αγαπημένα παιδικά βιβλία της

χρονιάς. Αν και δεν πήραμε το πρώτοβραβείο, δεν παύει να είναι μια σημα-ντική διάκριση που μας πλημμυρίζει

συγκίνηση και υπερηφάνεια»

Μαρία Καριωτάκη

της Μαριεύας Καρκανάκη, δημοσιογράφου

Book Awards 2015

Page 15: Οδός Θ Τεύχος 4

ρη Γάτα. Ο Σάκης Ρουβάς ως Αγγε-λιοφόρος του Συλλόγου Ελπίδααποδέχθηκε την προσφορά μίαςπαιδικής βιβλιοθήκης από τα Pub-lic στην «Ογκολογική Μονάδα Παί-δων Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη -ΕΛΠΙΔΑ», ενώ απένειμε το Βρα-βείο στην κατηγορία Ελληνική Παι-δική Λογοτεχνία. Η βραδιά τηςΕπίσημης Τελετής Απονομής ταξί-δεψε τους εκατοντά δες θεατές στηΧώρα του Βιβλίου, υπό τη σκηνο-θετική επιμέλεια των Χρήστου Γε-ωργίου και Γιώργου Νανούρη, ηθο-ποιού και σκηνοθέτη, ο οποίοςήταν και παρουσιαστής της μεγά-λης βραδιάς.

Αποσπάσματα θε ατρικών πα-ραστάσεων που ξεχώρισαν στηναθηναϊκή θεατρική σκηνή και βασίζονται σε βιβλία αναπαραστήθηκανζωντανά από τους ηθοποιούς στη σκηνή: Η τελευταία μαύρη γάτα, απότο ομότιτλο μυθιστόρημα του Ευγένιου Τριβιζά με πλειάδα εκλεκτώνηθοποιών, οι Μεγάλοι δρόμοι από το βιβλίο της Λένας Κιτσοπούλου, μετην Εύα Λαμπάρα, το Αχ! από την ομάδα bijoux de kant, βασισμένο στηνΚερένια Κούκλα του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου με τον Δημήτρη Μο-θωναίο, η Κατερίνα από το Βιβλίο της Κατερίνας του Αύγουστου Κορτώμε τη Λένα Παπαληγούρα και η Οδός Πολυδούρη της Ρούλας Γεωργα-κοπούλου με την Ιωάννα Παππά.

Λιάνα Σταρίδα

ΥΠΗΡΧΕΜΙΑ ΠΟΛΗ...

Α’ Τόμος:

Το Μεγάλο Κάστρο

Β’ Τόμος:

Συνοικίες ‐ Δρόμοι ‐ Πλατείες

του Μεγάλου Κάστρου

Λευκώματα με ανέκδοτο φωτογραφικόυλικό ιστορικών κτιρίων και μνημείων τηςΠόλης μας. Αποτελεί ένα απαραίτητο βοή‐θημα για τη μύηση στην ιστορία του Ηρα‐κλείου, με έμφαση στη λεπτομέρεια καιτην ακριβή παρουσίαση των γεγονότων,που πολλά απ΄αυτά βλέπουν για πρώτηφορά το φως τη δημοσιότητας.

Οδός Θ’ , Βι.Πε. Ηράκλειο Κρήτης ,Τηλ.: +30 2810 380931-4, +30 2810 300950Email: [email protected], [email protected]

www.itanosbooks.gr

Page 16: Οδός Θ Τεύχος 4

BιομηχανικάΕρείπια

του Μιχάλη Χαΐτα, αρχιτέκτονα

Page 17: Οδός Θ Τεύχος 4

Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Η 15

«Ό, τι προορίζεταινα είναι τέλειο,παρουσιάζει ελλείψεις. Ό, τι διαρκεί πολύ,βρίσκεται σε διαρκή φθορά. Ό, τι είναι πραγματικάμεγαλοφυώς σχεδιασμένο,δεν είναι ποτέ τελειωμένο».

Bertolt Brecht

ε σύγκριση με τα τεράστια ερείπια εγκατα - στάσεων των βαρέων βιομηχανιών των Βό- ρει ων Χωρών, τα βιομηχανικά ερείπια στηνΚρήτη παραμένουν μέσα και γύρω α πό τις

πόλεις, καθώς επίσης και στην ύπαιθρο σχετικά ‘’ντροπαλά’’και μικρών διαστά σεων. Αυτή η διαφορά είναι ευνόητη.Η Ελλάδα δεν θεωρείται ιδιαίτερα βιομηχανική χώρα. Ηβιομηχανική εξέλιξη στις βόρειες χώρες άρχισε πολύ πρό-ωρα, και τα κτίρια, τα οποία κατασκευάστηκαν για να κα-λύψουν τις ανάγκες στέγασης των βαρέων βιομηχανιών,ήταν και είναι τεραστίων διαστάσεων. Ανάλογες είναι φυ-σικά και οι δυσκολίες μελέτης και κατασκευής των τερά-στιων αυτών κτιριακών όγκων. Ακολούθως δε, είναι τε-ράστιες και οι περιβαλλοντικές και οπτικές επιπτώσεις τωνερειπίων αυτών των συγκροτημάτων.

Για τους λόγους αυτούς έχει καθιερωθεί η απονομή υψη-λών χρηματικών βραβείων και επαίνων σε αρχιτεκτονικούςδιαγωνισμούς μελέτης ειδικών βιομηχανικών εγκαταστά-σεων. Το γεγονός ότι στην Κρήτη τα βιομηχανικά ερείπιαέχουν σχετικά μικρές διαστάσεις, δεν σημαίνει ότι έχουν καιμικρές οπτικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Ένα από τα καυτά θέματα που προστίθενται στον με-γάλο κατάλογο των άλυτων προβλημάτων της Κρήτης, εί-ναι η παρουσία και το μέλλον αυτών των βιομηχανικώνερειπίων. Ταξιδεύοντας στην Κρήτη σε κεντρικές αλλά καισε απομακρυσμένες περιοχές κοντά στη θάλασσα ή κα -τά μήκος κεντρικών δρόμων, σε πλαγιές λόφων και βου-νών ή σε κορυφογραμμές, αντικρίζουμε συχνά ερειπω-μένες, ακατάστατες και δαιδαλώδεις κατασκευές, κτίριαή εγκαταστάσεις, των οποίων η αρχική λειτουργία δεν εί-ναι πάντα εμφανής. Ορισμένες από αυτές είναι πολύ πα-λιές, όπως ανεμόμυλοι, νερόμυλοι, παλαιά ελαιοτριβεία κ.ά.με εμφανή και συγκεκριμένη λειτουργία (Εικ.1). Άλλες πάλιείναι νεότερες λόγω των υλικών κατασκευής τους, όπωςτριβεία, θραυστήρες, νεότερα ελαιοτριβεία κ.ά. με δύσκολοτον προσδιορισμό της προγενέστερης λειτουργίας τους.

Σ

Page 18: Οδός Θ Τεύχος 4

Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Η16

Μερικές από τις παλαιότερες αυτές κατασκευές μπο-ρούν να ενταχθούν στη μεγάλη κατηγορία της ανώνυμηςλαϊκής αρχιτεκτονικής και αξίζουν σίγουρα διατήρηση, συ-ντήρηση ή αναπαλαίωση, καθώς, επίσης και επαναλει-τουργία ή ακόμα και ένταξη σε ένα νέο λειτουργικό σύ-μπλεγμα. H παλαιά και διαρκής συζήτηση, αν ο τουρισμόςμπορεί να θεωρηθεί ως βιομηχανία, ευρίσκεται ακόμα υπόεξέλιξη. Κατά τη γνώμη μου, ο τουρισμός γενικά θα μπο-ρούσε να ονομασθεί «βιομηχανία χωρίς φουγάρα» και επο-μένως, όλα αυτά τα ημιτελή ή εγκαταλελειμμένα ξενοδο -χειακά κτίρια, τα οποία συναντάμε μέσα στις πόλεις ή κατάμήκος των ακτών, σκελετοί από μπετόν που κραυγάζουντις αγωνίες εκατοντάδων ανθρώπων, θα μπορούσαν νασυμπεριληφθούν στο μεγάλο κεφάλαιο των βιομηχανικώνερειπίων.

Μια αρχιτεκτονική και φωτογραφική απογραφική

προσπάθεια θα μπορούσε να γίνει αντικείμενο ερευνη-τικής μελέτης, παραδειγματικά στην περιοχή της ανατο-λικής Κρήτης και αντιπροσωπευτικά για όλο το νησί. Θαήταν σίγουρα σφάλμα αν δεν αναρωτηθούμε παρατηρώ -ντας αυτές τις ανώνυμες, συχνά “ακατάστατες” κατα-σκευές: Τι χρήση είχαν; Γιατί υπάρχουν ακόμα, αφού ε ξε-τέλεσαν το “καθήκον” τους; Πρέπει να κατεδαφιστούν; Ενο-χλούν το περιβάλλον; κ.ά. Η ολοκληρωτική απογραφή σεόλη την Κρήτη θα μπορούσε να θεωρηθεί σχεδόν ακα-τόρθωτη λόγω της πληθώρας των αντικειμένων.

Αν κάποιος ασχοληθεί μ’ αυτές τις ιδιαίτερες μορφές πε-ριθωριακής αρχιτεκτονικής, θα διαπιστώσει σύντομα ότι στη-ρίζεται πάνω σε ένα πολύ λεπτό βιβλιογραφικό περιεχόμενογύρω από αυτές τις, συνήθως, ανώνυμες αρχιτεκτονικές μορ-φές. Αν αφαιρέσουμε την ελάχιστη αναφορά στους πέ-τρινους ανεμόμυλους και νερόμυλους, θα διαπιστώσουμεότι για τις άλλες μορφές βιομηχανικών ερειπίων δεν υπάρ-χει καμία βιβλιογραφία παρά ελάχιστες αναφορές.

Η περιθωριακή αυτή μορφή ανώνυμης αρχιτεκτονι-κής δεν δίδει αφορμή απασχόλησης, έρευνας και αξιο-λόγησης. Πολύ περισσότερο, απωθεί νεώτερους ερευνητέςνα ασχοληθούν με μια εκ των πραγμάτων “άχρηστη” αρ-χιτεκτονική.

Η ύπαρξή της, όμως, πρέπει να κεντρίσει το ενδιαφέρονσε θέματα, όπως: Τι μπορούμε να μάθουμε από αυτές τιςκατασκευές, τους τρόπους επαναξιοποίησής τους, τον σκο-πό και τον τόπο κατασκευής τους, χρήσεις τους “εν ζωή”,καθώς, επίσης και υλικά κατασκευής τους. Τα αντικείμε-να έρευνας μπορούν να χωριστούν σε δυο μεγάλες κα-τηγορίες. Εδώ, πρέπει να σημειώσουμε ότι τα βιομηχανικά

ερείπια, τα οποία συναντώνται μέσα και γύρω από μεγάλεςπόλεις, είναι εντελώς διαφορετικά από αυτά που βρίσκο -νται στην κρητική ύπαιθρο.

Είναι, εξάλλου, εντελώς διαφορετικές οι ανάγκες πουείχαν να καλύψουν στις παραπάνω περιοχές. Η πρώτη κα-τηγορία περιλαμβάνει κατασκευές, όπως πέτρινους ανε-μόμυλους, κυκλικούς ή οβάλ, παλαιά ελαιοτριβεία, νερό -μυλους κ.ά. Οι κατασκευές αυτές ακολουθούν, όσον α φοράτη μορφή και το σχήμα τους, τα οικοδομικά υλικά, τον τρό-πο λειτουργίας τους και τον τόπο κατασκευής τους, πα-τροπαράδοτους κανόνες παραδοσιακής αρχιτεκτονικής,οι οποίοι έχουν επιζήσει ανά τους αιώνες.

Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν πρώτον, οι ‘’κατά τύχη”κατασκευές, οι οποίες δημιουργούνται ταχύτατα για να κα-λύψουν τις ανάγκες της στιγμής με μια προσθετική τάσηαύξησης μεγέθους, ανάλογα με τις περαιτέρω ανάγκες. Δη-μιουργούνται χωρίς αρχιτέκτονα και δεν ακολου θούν πο-λεοδομικούς κανόνες στατικής και αρχιτεκτονικής. Σ’αυτή την κατηγορία ανήκουν συνήθως τα τριβεία, οι θραυ-στήρες και τα λατομεία, εγκαταστάσεις για την παραγω-γή οικοδομικών υλικών ή υλικών οδοποιίας και δεύτερον,κατασκευές, όπως νεώτερα ελαιοτριβεία, κτηνοτροφικάκτίρια και διάφορες άλλες βιομηχανικές και βιοτεχνικές κτι-ριακές μονάδες.

Page 19: Οδός Θ Τεύχος 4

Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Η 17

Πολλά από τα κτίρια αυτά έχουν κατασκευαστεί βά-σει οικοδομικής άδειας, ακολουθούν συνήθως τους πο-λεοδομικούς κανόνες της περιοχής και τους βασικούς κα-νόνες στατικής και αρχιτεκτονικής. Έχουν μελετηθεί απόμηχανικό και δεν μπορούν να θεωρηθούν ως ανώνυμεςλαϊκές κατασκευές.

Και στις δυο περιπτώσεις γεννάται το μεγάλο ερώτη-μα, «τι μπορεί να συμβεί με αυτά τα κτιριακά συμπλέγματακαι σε ποια διεύθυνση θα μπορούσαν να οδηγηθούν έρευ-νες και μελέτες για το μέλλον αυτών των μορφών, οι οποί-ες δεν παύουν να είναι ένα κομμάτι της νεότερης αρχι-τεκτονικής κληρονομιάς μας και, θα μπορούσαν ίσως νακαθορίσουν μελλοντικές μορφές και σχήματα;».

Η τάση επανάχρησης βιομηχανικών κτιριακών ερει-πίων άρχισε στις βιομηχανικές χώρες του βορρά ήδη απότον 19ο αιώνα. Τα τελευταία χρόνια παρουσιάστηκαν στην

Ελλάδα και στην Κρήτη δειλά - δειλά παραδείγματα ε πα-ναφοράς ‘’στη ζωή’’ ορισμένων βιομηχανικών κτιριακώνερειπίων.

Η αναπαλαίωση αυτών των κτιρίων έχει ως ευχάριστοαποτέλεσμα τη διατήρηση του αρχιτεκτονικού χαρακτή-ρα της εποχής της κατασκευής τους. Αλλά, σε κάθε περί-πτωση, ακόμη και η απλή καταγραφή βιομηχανικών ερει-πίων αποκτά ένα λειτουργικό χαρακτήρα. Η αναπαλαίω-ση, όμως, και η επανάχρησή τους, οδηγεί σε πολύ ενδια-φέρουσες λύσεις και μορφές λειτουργίας. Τα ιδιαίτερα αρ-χιτεκτονικά χαρακτηριστικά τους, τα στοιχεία διακόσμη-σής τους, η διαμόρφωση εσωτερικών και εξωτερικών χώ-ρων κάνουν τα κτίρια αυτά ιδιαίτερα και τα διαφοροποι-ούν από τα πολλά συμβατά κτίρια. Γίνονται ξεχωριστά αντι-κείμενα. Ορισμένα βιομηχανικά ερείπια μπορούν να πα-ραμείνουν μετά την αναπαλαίωσή τους απλώς κτιριακάμνημεία, δείγματα των αρχιτεκτονικών μορφών περα-σμένων εποχών.

Άλλα κτίρια, θα μπορούσαν να ενταχθούν μέσα σε με-γαλύτερα κτιριακά συμπλέγματα και να ανεβάσουν με τηνπαρουσία τους την αρχιτεκτονική ποιότητα του συνόλου.Αυτά τα σύνολα μπορούν να είναι ξενοδοχειακά συ-γκροτήματα ή συγκροτήματα κατοικιών.

Άλλα κτίρια πάλι, θα μπορούσαν ανάλογα με τη μορ-φή, το μέγεθος και τον χαρακτήρα τους να λειτουργήσουνως μουσειακοί χώροι, χώροι τέχνης και μουσικής, χώροιεστίασης και αναψυχής ή ακόμη ως πολύκεντρα με διά-φορες πολιτιστικές λειτουργίες, όπως θέατρο, συναυλίεςκαι διαλέξεις.

Μια ιδιαίτερη μορφή επανάχρησης ορισμένων κτιρίωνείναι η αλλαγή της πρωταρχικής τους χρήσης και η λει-τουργία τους ως κατοικίες παραδοσιακής μορφής. Σ’ αυ-τές τις περιπτώσεις διατηρείται μόνο το εξωτερικό κέλυ-φος του κτιρίου. Ο εσωτερικός χώρος αναπλάθεται ανά-λογα με τις ανάγκες.

Όμως, σε όλες τις μορφές επανάχρησης βιομηχανικώνερειπίων θα ήταν επιθυμητό να παραμένει, αν είναι δυ-νατόν, ορατή η αρχική τους χρήση, από σεβασμό προς τηλειτουργία τους ‘’εν ζωή’’, και τη βεβαιότητα ότι η ύπαρ-ξή τους δίνει άπειρες δυνατότητες εξέλιξης νέων μορφώνκαι σχημάτων.

Page 20: Οδός Θ Τεύχος 4

ΓΝΩΡΙΜΙΑΜΕ ΤΗΝΤΕΧΝΗ ΤΗΣΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

Τ Ε Χ Ν Η18

τέχνη της θρησκευ-τικής ζωγραφικής -ήόπως είναι σήμεραγνωστή, αγιογραφία- έχει τις ρίζες τηςστις απαρχές τουχριστιανισμού, ότανακόμη οι πρώτοιχριστιανοί βρίσκο-νταν υπό διωγμό.

Σε ρωμαϊκές κατακόμβες έχουνβρεθεί σπαράγματα απεικονί-σεων (κυρίως συμβόλων), ακό-μη και σε μέρη της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου,όπως Συρία, Παλαιστίνη κ.λ.π. Χρόνια αργότερα, όπως του-λάχιστον μαρτυρούν τα ευρήματα που διασώζονται, ξε-κινά η απεικόνιση των προσώπων, κυρίως, του Χριστού,της Παναγίας, των προφητών και των πρώτων αγίων καιμαρτύρων στους πρώτους οργανωμένους χώρους λα-τρείας.

Η πραγματική έξαρση ξεκινά μετά την αναγνώριση τηςχριστιανικής θρησκείας από τον Μ. Κωνσταντίνο και τηνΆ Οικουμενική Σύνοδο. Η εξέλιξη του Βυζαντίου και η α -διαμφισβήτητη κυριαρχία του στον τότε κόσμο είναι κα-θοριστική για την ακμή της τέχνης και τη μετέπειτα πο-ρεία της. Χαρακτηριστικό είναι ότι η ορθόδοξη θρησκευ -

τική ζωγραφική χωρίζεται σή-μερα σε περιόδους που η ο νο- μασία τους περιέχει τη λέξη«Βυζάντιο». Πρώιμη ΒυζαντινήΠερίοδος, Βυζαντινή και Μετα -βυζαντινή.

Σε όλο το μεγάλο αυτόδιάστημα έως τις μέρες μαςδύο τάσεις απεικόνισης επι-κρατούν: α) η λεγόμενη ανα-τολική ή βυζαντινή και β) η δυ-τική τέχνη. Δεν είναι σκοπόςτου παρόντος άρθρου η εκτε-

νής ανάλυση, ούτε η κρίση των ρευμάτων της τέχνης,όμως, η πνευματικότητα που αποδίδει η βυζαντινή αγιο-γραφία σε σχέση με τη δυτική απεικόνιση, αναγνωρίζε-ται σήμερα από ειδικούς και μη. Λιτές ασκητικές μορφές,αδιάφορος περιβάλλων χώρος χωρίς λεπτομέρεια, χωρίςαναλογικές διαστάσεις, χωρίς προοπτική, με ασαφή προ-σανατολισμό φωτός δίνει έμφαση στην πνευματικότητατων προσώπων και των γεγονότων. Αντίθετα, η δυτική τε-χνοτροπία, δίνει έμφαση στον ρεαλισμό, στην προοπτι-κή, στο φως και τη σκιά και εν γένει στην «ακριβή απο-τύπωση». Όσον αφορά τον ελληνικό χώρο, από τον 17οαιώνα έως τις αρχές του 19ου, η προσήλωση στη ζω-γραφική των δυτικών (ειδικά στη φορητή εικόνα) είναι εμ-

του Χάρη Ντζιαδήμα, αγιογράφου

Η σειρά των άρθρων πουθα δημοσιευθεί εδώ έχει σανσκοπό να γνωρίσει στο ευρύκοινό την τέχνη της αγιογρα-φίας με ιστορικά και τεχνικάστοιχεία χωρίς εξειδικευμένεςκαι περίπλοκες αναφορές

Η

Page 21: Οδός Θ Τεύχος 4

Τ Ε Χ Ν Η 19

φανής, παρά την πλουσιότατη παράδοση. Απαράμιλληςτέχνης πρότυπα ξεχάστηκαν, μεγάλες μορφές των προη-γούμενων αιώνων, όπως ο Θεοφάνης ο Κρής, ο Πανσέ-ληνος και πάρα πολλοί άλλοι πέρασαν στην αφάνεια, ενώακόμη και στο Άγιο Όρος οι εικόνες που ζωγράφιζαν οι μο-ναχοί ήταν δυτικότροπες. Μια περιήγηση σε εκκλησίες πουφτιάχτηκαν ειδικά τον 18ο - 19ο αιώνα και ειδικότερα στηνησιωτική χώρα θα σας πείσει.

Το ότι σήμερα καταφέραμε και ξαναπατήσαμε στη βυ-ζαντινή μας παράδοση και υπάρχουν πλέον αγιογράφοιαξιολογότατοι σ’ όλη τη χώρα, το οφείλουμε, κυρίως, στονΦώτη Κόντογλου. Βαθιά θρησκευόμενος άνθρωπος καιπολυτάλαντος, ο Κόντογλου μελέτησε τους παλιούς α γιο-γράφους και έκανε μεγάλο αγώνα για την αναβίωση τηςβυζαντινής αγιογραφίας. Με πολλούς μαθητές και συνο-δοιπόρους, όπως ο Τσαρούχης, αγωνίστηκε σε δύσκολεςεποχές, καταφέρνοντας να αλλάξει το μέχρι τότε κλίμα καινα ξαναπάρει η βυζαντινή αγιογραφία τη θέση που τηςάξιζε. Το μόνο λάθος που καταλογίζουν οι σημερινοί ιστο-ρικοί τέχνης στον Κόντογλου είναι το εξής: οι εικόνες καιτα πρότυπα που αναβίωσε με τη ζωγραφική του ήταν χρω-ματικά «σκοτεινά». Αυτό οφείλεται στο ότι, όταν ο Κόντο -γλου μελετούσε τις παλιές τοιχογραφίες και εικόνες, κυ-ρίως στο Άγιο Όρος και το Μυστρά, αυτές δεν είχαν συ-ντηρηθεί όπως σήμερα, με αποτέλεσμα η κάπνα των κε-ριών και η φθορά του χρόνου να τον οδηγήσουν σε λά-θος χρωματολογικά συμπεράσματα. Αλλά αυτό είναι α -σήμαντο σε σχέση μ’ αυτό που κατάφερε ο συγκεκριμέ-νος άνθρωπος.

Ας πάμε τώρα να δούμε τις δύο μορφές καταγραφήςτης θρησκευτικής απεικόνισης. Αυτές είναι η τοιχογραφίακαι η κατασκευή φορητών εικόνων. Όσον αφορά την τοι-χογραφία, η οποία λέγεται και μνημειακή ζωγραφική, οιπαλαιοί τεχνίτες του Βυζαντίου ζωγράφιζαν κυρίως με τηντεχνική του «φρέσκο» ή της «νωπογραφίας». Το «fresco»,όπως είναι γνωστό διεθνώς, απαιτούσε μεγάλη δεξιοτε-χνία απ’ την πλευρά του καλλιτέχνη. Είναι με λίγα λόγια ηζωγραφική πάνω σε υγρό σοβά. Όταν γινόταν η τοιχοποιίατης εκκλησίας αναλάμβαναν οι ζωγράφοι που έφτιαχναντον σοβά, ο οποίος αποτελούνταν από ένα μείγμα ποτα -

μίσιας άμμου ψιλής, ασβέστη και άχυρου και πάνω σ’ αυτόμετά από μια διαδικασία λείανσης, ζωγράφιζαν χρησι-μοποιώντας για χρώματα διάφορες σκόνες φυσικές γαι-ώδους προέλευσης (φυτικές, οξείδια μετάλλων, γαιώδηορυκτά κ.λ.π.), τις οποίες διέλυαν σε σβησμένο ασβέστηκαι νερό.

Το δύσκολο της όλης υπόθεσης είναι ότι ο σοβάς δέ-χεται επιζωγράφισης μόνο όσο είναι υγρός! Γι’ αυτό σο-βάτιζαν κατά ημέρα μόνο το κομμάτι εκείνο που προ-λάβαιναν να ζωγραφίσουν. Δύσκολη και με περίπλοκες συ-νταγές και μυστικά τεχνική, που όμως είχε ένα πολύ σο-βαρό πλεονέκτημα. Οι σκόνες - χρωστικές που, όπως εί-παμε πριν, ανακατεύονταν με ασβεστόνερο, δηλαδή τοίδιο υλικό με αυτό τον σοβά, εισχωρούσαν με τη ζωγρα- φική και «πότιζαν» το σοβά σε ένα πάχος αρκετών χιλιο-στών. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα έργα πανάρχαια να δια-τηρούνται στις μέρες μας μετά από συντήρηση. Η τεχνι-κή του «φρέσκο», της νωπογραφίας δηλαδή, έχει σήμερασχεδόν εγκαταλειφθεί.

Οι λόγοι είναι πολλοί, αφενός το κόστος μιας τέτοιαςεργασίας, αφετέρου η έλλειψη συνταγών με σαφήνεια απότους παλιούς τεχνίτες συν το ότι τα χρώματα συμπερι-φέρονται διαφορετικά και πολλά άλλα οδήγησαν στηνεγκατάλειψή της. Υπάρχουν, όμως, ακόμη και σήμερα αγιο-γράφοι και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό που ασχο-λούνται με επιτυχία με την τεχνική.

Ο άλλος τρόπος ζωγραφικής τοιχογραφιών είναι η ζω-γραφική σε ξηρό σοβά ή, όπως είναι γνωστός διεθνώς, «alsecco. Χρησιμοποιήθηκε από παλιά με την προσθήκη κρό-κου αυγού στις χρωστικές ως μέσο συγκόλλησης. Στις μέ-ρες μας γίνεται ανακατεύοντας τις σκόνες των χρωμάτωνμε ακρυλικές κόλλες και έχει κυριαρχήσει σαν τεχνική ένα-ντι του «φρέσκο» λόγω της μεγαλύτερης ευκολίας αλλά καιτου κόστους. Επίσης, σήμερα ή τοιχογραφία γίνεται και σεειδικό μουσαμά, ζωγραφίζεται στο εργαστήριο του αγιο-γράφου και στη συνέχεια με τη βοήθεια βυνιλικής κόλλαςεπικολλάται στον τοίχο του ναού. Πολλές φορές αυ τή η μέ-θοδος είναι μονόδρομος, καθώς πολλές εκκλησίες μένουνγια χρόνια χωρίς να τοιχογραφηθούν και έως ότου ξεκινήσειη διαδικασία ο σοβάς έχει υποστεί αλλοιώσεις.

Page 22: Οδός Θ Τεύχος 4

υφαντική εξυπηρέτησε βασικές ανάγκες της ζω -ής του ανθρώπου και απεικόνισε με τον καλύ-τερο τρόπο τη φαντασία, την καλαισθησία, τηχαρά της δημιουργίας, αλλά και την παράδοσητης υφάντρας κάθε τόπου.

Η αρχή με το Κ.Α.Π.Η. Πύργου εν έτει 1999Το 1999 στο Κ.Α.Π.Η. Πύργου ζητήσαμε τη συνεργα-

σία της κας Νέλλης Τσενόγλου Κοινωνικής Ανθρωπολό-γου και Λαογράφου και τότε Επιμελήτριας της Λαογρα-φικής Συλλογής του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης, προκει -μένου να εκθέσουμε τον πλούτο των υφαντών της περιο -χής των Αστερουσίων και να δημιουργήσουμε. Θέλαμενα θυμίσουμε στους ανθρώπους της περιοχής την τερά- στια αξία της κληρονομιάς που είναι κρυμμένη στα μπα-ούλα, με στόχο να τη συνεχίσουμε, όπως και έγινε!

Κι αυτό γιατί... παράδοση μπορεί να είναι η αέναη εξέ-λιξη που συντελείται είτε με αναπλάσεις παλιότερωνμορ φών τέχνης είτε με εισαγωγή νέων μορφών και τε-χνικών. Μεταβίβαση - συνήθως προφορική - από τη μιαγενιά στην άλλη ηθών, εθίμων, γνώσεων, πολιτιστικών α -ξιών (λαϊκός πολιτισμός). Σίγουρα δεν ενοούμε την αντι-γραφή του παλιού τρόπου ζωής, αλλά τη διάσωση τωνστοιχείων που θα μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε τιςνέες όψεις της ζωής. Για να πάμε πιο πέρα... Έχουμε χρέ-ος να ανακαλύψουμε, να γνωρίσουμε και να συμβάλλουμεμε όποιο τρόπο μπορούμε στη διάσωση και διάδοση τηςπλούσιας και μακραίωνης παράδοσής μας.

Ελληνική υφαντική τέχνη...Πάνε κάμποσα χρόνια που έπαψε να ακούγεται ο «χτύ-

πος του τελάρου» από την υφάντρα. Έχουμε χρέος να δια-σώσουμε τον σπόρο του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού μας.Πού θα βρούμε, όμως, τον σπόρο που θα είναι ανόθευτοςζωντανός και αληθινά καθάριος; Ο λαϊκός μας πολιτισμόςέχει σωρεύσει για αιώνες ολόκληρους αυτόν τον σπόρο καιτον διατηρεί σε λαογραφικά μουσεία. Τώρα, όμως, πώς θαμπορέσουμε να μεταβιβάσουμε τις συνήθειες και την πα-ράδοσή μας στα χέρια των παιδιών της εποχής μας; Ο πλού-σιος λαϊκός πολιτισμός μας δεν μετα δίδεται αυτόματα, καιφυσικά, πώς να σταθούμε για να μη δίνει την εντύπωσητου αναχρονιστικού και του ανεδαφικού;

Πώς να τον στηρίξουμε και να επιζήσει;Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΜΕ ΣΚΟΠΟ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ

ΚΟΥΡΕΛΟΥΣ! Επιθυμούμε να δημιουργήσουμε, έστω καιτώρα, τις συνθήκες που θα απελευθερώσουν πνευμα τικέςκαι δημιουργικές δυνάμεις ικανές να κρατήσουν όρθιο τοντόπο μας, με γνώμονα την ανάτασή μας και την προσαρ-μογή μας στον υπό διαμόρφωση νέο κόσμο.

Αντιστεκόμαστε σε ό,τι μας κάνει να ζούμε περιμέ-νοντας το θαύμα από τους άλλους.

Σκοπός μας:Α) Η Διαγενεακή συνεργασία. Η μετάδοση της γνώσης

της υφαντικής και της τεχνογνωσίας γύρω από αυτήν, απότις ηλικιωμένες κυρίες των χωριών μας στις νεώτερες.

Β) Χρησιμοποίηση της αποκτηθείσας γνώσης για πι-

Η

ΕργαστήριαΥφαντικής Τέχνης

της Ευανθίας Λιναρδάκη, κοινωνικής λειτουργού

Η υφαντική τέχνη αποτελεί μια από τις πρώτες τέ-χνες στην ιστορία του ανθρώπου. Στα ΟμηρικάΈπη αναφέρεται ως «ιστός». Η Θεά Αθηνά αναφέρεταιως προστάτιδα Θεά της υφαντικής τέχνης. Στη Μι-νωική περίοδο οι Μινωίτισσες ήταν οι πρώτες γυ-ναίκες που φόρεσαν ρούχα του αργαλειού...

Page 23: Οδός Θ Τεύχος 4

θανή επαγγελματική απασχόληση.Γ) Να σπάσουμε τα στερεότυπα, να μοιραστούμε γνώ-

σεις και δεξιότητες, να ευαισθητοποιήσουμε τον κόσμογύρω μας σε θέματα πολιτισμού, ανακύκλωσης κλπ.

Δ) Εθελοντική κινητοποίηση.

ΚΟΥΡΕΛΟΜΑΖΩΜΑΤΑ - ΥΦΑΝΤΟΣΚΟΡΠΙΣΜΑΤΑ Τώρα, όμως, πώς θα μπορέσουμε αυτές τις συνήθει-

ες και την παράδοσή μας να την μεταβιβάσουμε στα χέ-ρια των παιδιών της εποχής μας; Μήπως μ’ ένα βιωματι-κό παιχνίδι που μέσα από τους σταθμούς του, τουςιστούς της αράχνης, την αυτοσχέδια κατασκευή αργαλειούκαι άλλα να βρούμε το νήμα που θα μας ενώσει με το πα-ρελθόν; To παιχνίδι αυτό απευθύνεται σε παιδιά δημοτι-κού και γυμνασίου.

Γιατί... η κάθε γενιά φέρει ευθύνη για την επόμενη.

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΥΦΑΝΤΙΚΗΣΔημιουργήθηκαν δύο ενεργά εργαστήρια διάδοσης

και διάσωσης της υφαντικής τέχνης από δύο ομάδες γυ-ναικών ηλικίας από 38 έως 85 ετών, οι οποίες υφαίνουνκαι δημιουργούν με πολλή αγάπη και μεράκι σε χώρουςπου τους έχουν παραχωρηθεί από τον Δήμο ΑρχανώνΑστερουσίων.

Εργάζονται καθημερινά σε αυθεντικούς παλαιούςαργαλειούς, ακολουθώντας πιστά την τεχνογνωσία πουτους παραδίδουν οι αγαπημένες τους γιαγιάδες - δασκάλεςό πως τις αποκαλούν.

Δηλαδή, το διάσιμο, το τύλιγμα, το περαμάτισμα στους

μίτους, στο χτένι, το κομπόδεμα κ.λ.π. και δημιουργούνμε πολλή αγάπη και φαντασία κουρελούδες, τσάντες, πορ-τοφόλια, κουρτίνες, καρεκλόπανα, βούργιες μικρές και με-γάλες, φορέματα, ακόμη και νυφικά με μπόλια και ό,τι άλλοτους ζητηθεί... Επίσης, παραδίδουν τα παρακάτω μαθή-ματα κατόπιν συνεννοήσεως.

1. Στέλιωμα τελάρου - καλάμισμα2. Διάσιμο σε πέτρινο τοίχο3. Τύλιγμα - ροστέλο4. Περαμάτισμα στα χτένια5. Κομπόδεμα6. Ύφανσηα. ύφανση κιλιμίσια - από τις βασικότερες τεχνικές ύφαν-

σης - η πιο απλή για άτομα χωρίς προηγούμενη εμπειρίαβ. ύφανση με ενυφασμένο πλουμίγ. ύφανση κουσκουσέ

ΠΟΥ ΘΑ ΜΑΣ ΒΡΕΙΤΕ:Το εργαστήρι Υφαντικής Τέχνης «ΑΓΝΥΘΑ» βρίσκεται

στον Πύργο Μονοφατσίου.Το εργαστήρι Υφαντικής Τέχνης «ΕΡΓΑΛΕΙΟΣ» βρίσκεται

στο Μεσοχωριό Μονοφατσίου Νομού Ηρακλείου.

Page 24: Οδός Θ Τεύχος 4

Κωστής Παρθένης:το άγνωστο βλέμματου δημιουργού

ον εορτασμό του Αγίου Γεωργίου λάμπρυνε φέ-τος η εκδήλωση για τα θυρανοίξια του ναού στηφερώνυμη Μονή του Αγίου στο Κάιρο. Χρειά-στηκαν τέσσερα χρόνια εργασιών, η συνεργασίαΑιγυπτίων κι Ελλήνων κι ένα μυθικό ποσό για ταδεδομένα της Αιγύπτου, ώστε ν’ αποκατασταθεί

ένα μνημείο με ιστορία περίπου δισχιλιετή. Ο μεγαλοπρε-πής ναός, γνωστός και ως Ροτόντα της Ανατολής, βρίσκε-ται στην ιστορική περιοχή Margirgis (παράφραση του ΑϊΓιώργη στα αραβικά). Η ροτόντα, χτισμένη επάνω σε τρι -ώροφο Ρωμαϊκό Πύργο, αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικάθρησκευτικά προσκυνήματα της Νειλοχώρας. Σύμφωνα με

την παράδοση, εκεί μαρτύρησε ο Άγιος Γεώργιος γι’ αυτόκαι αποτελεί πόλο έλξης, όχι μόνο για τους Κόπτες και Ορ-θοδόξους στην περιοχή, αλλά εξίσου και για τους μου-σουλμάνους. Πιστοί απ’ όλα τα μέρη της Αιγύπτου συρρέ-ουν στο Μοναστήρι προκειμένου να προσευχηθούν στηθαυματουργή εικόνα του Αγίου.

Η εικόνα του Αγίου Γεωργίου διασώθηκε από μια κα-ταστροφική πυρκαγιά τον Αύγουστο του 1904, που κατέ-καψε τον ναό και το Μοναστήρι. Αποφάσισε τότε το Πα-τριαρχείο να φτιάξει μια εκκλησία αντάξια της ιστορίας τουμνημείου. Πάνω στον σωζόμενο ρωμαϊκό πύργο, έχτισανμια Ροτόντα στα πρότυπα του Αγίου Βιταλίου της Ραβέννας.

ΤΚείμενο: Γιώργος Μυλωνάς - Φωτογραφίες: Μαρία Στέφωση

Page 25: Οδός Θ Τεύχος 4

Σήμερα το μνημείο αναστηλώθηκε από τα ριζώματάτου για ν’ αποκαλύψει στους πιστούς, αλλά και σε ολόκλη-ρο τον κόσμο, ένα «παλίμψηστο» πολιτισμών, από τη Ρώ -μη στο Βυζάντιο και από την Αραβική κατάκτηση στους νε-ότερους χρόνους.

Το μνημείο, όμως, έχει ξεχωριστή σημασία και για τοννεότερο ελληνισμό. Εκεί, συναντάμε το στιβαρό πρόσωποτου Παντοκράτορα με τον χρωστήρα του κορυφαίου Έλ-ληνα ζωγράφου, Κωστή Παρθένη. Αυτός ο Παντοκράτοραςμαζί με τους 16 Προφήτες του τρούλου και τα οχτώ μετάλλια,αν και φέρουν τη σφραγίδα του Παρθένη, του ζωγράφουπου έδωσε τον τόνο και καθόρισε με τη δουλειά του τηνεξέλιξη της τέχνης στον 20ο αιώνα, βρίσκονταν βυθισμέ-να στη λήθη, άγνωστα ακόμη και στην ελληνική κοινότη-τα του Καΐρου. Ενώ πρόκειται για την πιο σημαντική σε έκτα-ση και διάσταση ζωγραφική που άφησε ο καλλιτέχνης, ηκληρονομιά αυτή παρέμεινε για πάνω από έναν αιώνα στοσκοτάδι κι εξακολουθούσε να είναι αδημοσίευτη και ως εκτούτου απροσπέλαστη στους πιστούς.

Η ανάθεση του έργου στον ΠαρθένηΟ Παρθένης ανέλαβε την αγιογράφηση του τρούλου

στον Άγιο Γεώργιο Καΐρου, τον Ιανουάριο του 1908. Δεν εί-ναι ευρέως γνωστό, αλλά η εκκλησιαστική εικονογραφίαδεν ήταν ξένη στον ζωγράφο. Στο γύρισμα προς τον εικοστόαιώνα, ο Παρθένης ζωγράφισε στον Άγιο Γεώργιο στη Βιέν-νη, και στη Μακεδονία, στα Εισόδια της Θεοτόκου Δράμας.

Ένα χρόνο πριν ταξιδέψει στο Κάιρο, ο Παρθένης εικονο-γράφησε τον Μητροπολιτικό ναό του Αγίου Γεωργίουστον Πόρο, με χορηγία ενός εφοπλιστή, του Γεωργίου Μι-χαήλ. Ο Μιχαήλ, γόνος επιφανούς οικογένειας, με σημαντικήπεριουσία και επαγγελματική δραστηριότητα στην Αίγυ-πτο, σχετίστηκε με τον αιγυπτιώτη Παρθένη, όταν ο καλ-λιτέχνης παραθέριζε κι εργαζόταν στον Πόρο.

Η σχέση αυτή του καλλιτέχνη με τον χορηγό μάς επι-τρέπει να εικάσουμε την προσωπική εμπλοκή του Μιχαήλστην αγιογράφηση του τρούλου του Αγίου Γεωργίου στοΚάιρο. Παρόλο που ο τότε Πατριάρχης Αλεξανδρείας Φώ-τιος είχε αναθέσει αρχικά την αγιογράφηση του ναού στονΜανώλη Λαμπάκη, τελικά πήρε τη δουλειά ο τριαντάχρο-νος τότε Παρθένης.

Οι άγνωστες τοιχογραφίες στο ΚάιροΟ Παρθένης στον Άγιο Γεώργιο Καΐρου μετέφερε σχε-

δόν αυτούσιο το εικονογραφικό πρόγραμμα του Λουδο-βίκου Θείρσιου από τη Σωτήρα Λυκοδήμου, τη γνωστή μαςκαι ως Ρωσική Εκκλησία, στην οδό Φιλελλήνων, στην Α θήνα.Η Σωτήρα Λυκοδήμου έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς γιαμεγάλο χρονικό διάστημα λειτούργησε ως «καλλιτεχνικό μα-νιφέστο» μιας νέας εκκλησιαστικής αγιογραφίας. Πρέπει εδώνα επισημανθεί ότι ο Παρθένης δεν ενδιαφέρθηκε πρό-σκαιρα, ούτε συνάντησε ευκαιριακά την εκκλησιαστική τέ-χνη, αλλά μαθήτευσε προσεκτικά στα έξοχα μωσαϊκά τηςμονής Δαφνίου.

Τ Ε Χ Ν Η 23

Page 26: Οδός Θ Τεύχος 4

Τ Ε Χ Ν Η24

Από ασπρόμαυρες φωτογραφίες του Παντοκράτορα ξέ-ραμε ότι ο Παρθένης έχει ζωγραφίσει στον τρούλο του ναούστο Κάιρο. Ο υπερμεγέθης Παντοκράτωρ εικονίζεται σε χρυ-σό φόντο «τη μεν δεξιά ευλογών, τη δε αριστερά κρατώνκεκλεισμένον ιερόν Ευαγγέλιον». Στον ουράνιο θόλο γύρωαπό τον Παντοκράτορα εικονίζονται εναλλάξ οκτώ ευμε-γέθη εξαπτέρυγα σεραφείμ. Τέσσερα στη διάσταση των 2μ. και άλλα τέσσερα, λίγο μεγαλύτερα, στη διάσταση των2,5 μ. Ο τρούλος φέρει στη βάση του 16 παράθυρα, στα δεδιαστήματα μεταξύ των παραθύρων και σε κυκλική σειράαπεικονίζονται σε φυσικό μέγεθος δεκαέξι προπάτορες καιπροφήτες: οι Αδάμ, Νώε, Σαμουήλ, Σολομώντας, Ιεζεκιήλ,Ιερεμίας, Ησαΐας, Ζαχαρίας, Ιωάννης ο Πρόδρομος, μνήστωρΙωσήφ, Προφήτης Ηλίας, Δανιήλ, Ελισσαίος, Δαυίδ, Μωϋ-σής και Αβραάμ.

Στις τριγωνικές απολήξεις των τυμπάνων των τόξων ει-κονίζονται εντός μεταλλίων οι Πατριάρχες Κωνσταντινου-πόλεως Φώτιος και Αλεξανδρείας Αθανάσιος Κύριλλος, Ιω-άννης ο Ελεήμων και τα σύμβολα των τεσσάρων Ευαγγε-λιστών: ο αετός του Ιωάννου, ο άγγελος του Ματθαίου, οΛέων του Μάρκου και ο βίος του Λουκά.

Ο Παρθένης στον τρούλο«Δουλεύω σε ύψος 23 μ., ακριβώς στο πιο ψηλό σημείο»,

γράφει σε επιστολή του ο ζωγράφος στην τότε μνηστή τουκαι μετέπειτα σύζυγό του Ιουλία, στην οποία επισυνάπτει καιφωτογραφία του επάνω στη σκαλωσιά εν ώρα εργασίας. «ΟΠαντοκράτορας έχει διάμετρο 5μ., σκέψου λοιπόν, α κριβήμου Ιουλία, πόσο πολύ κουράζομαι», συνεχίζει ο καλλιτέχνης,που φρόντισε ν’ απαθανατίσει την ώρα εκείνη της δημι-ουργίας με τα μέσα της εποχής. Δυστυχώς, δε σώζεται κά-ποια υπογραφή ή αναθηματική σημείωση του ζωγράφουεπάνω στον τρούλο του Αγίου Γεωργίου. Στον Πόρο, αντί-θετα, στη στεφάνη που περιτρέχει τη βάση του τρούλου οΠαρθένης μάς έχει αφήσει σημείωση στα αγαπημένα τουπρόσωπα. Το «αποτύπωμα» αυτό φανερώνει εμφανώς τοθρησκευτικό αίσθημα του ζωγράφου και δείχνει παραστατικάότι ο Παρθένης δεν εκτελούσε άψυχα την παραγγελία. Σώ-ζεται μάλιστα και σχετική προφορική παράδοση που θέλειτον δημιουργό να εργάζεται μόνο με παξιμάδι και νερό, όπωςακριβώς ένας αγιογράφος καλόγερος.

Ο καθαρισμός των τοιχογραφιώνΣυντηρητές από την Ελλάδα και την Αίγυπτο συνερ-

γάστηκαν για πρώτη φορά στον καθαρισμό των τοιχο-γραφιών του Παρθένη. Κάτι ανάλογο είχε συμβεί το 1933,όταν ο Φώτης Κόντογλου εργάστηκε στο Κοπτικό Μουσείο,ακριβώς δίπλα από τον Άγιο Γεώργιο Καΐρου.

Page 27: Οδός Θ Τεύχος 4

Ένα μαδέρι από γκρεμισμένο σπίτι - ΕΣΤΙΑ.Σαθρακιασμένο, σαρακοφαγωμένο,μισοκαμένο, ΕΠΙΦΟΒΟ. Το εύθραυστο μαδέρι, ΤΡΑΜΠΑΛΑ.Παιχνίδι ισορροπίας.Πόσο επίκαιρο αλήθεια!Μαύρες σφήνες ορθώνονται,σφήνες από αλλοτινά γερή οξιά. Επαπειλούμενη κύληση.Σαρωτική, επικίνδυνη ΑΠΕΙΛΗ.Η μικρή σφήνα ΕΜΠΟΔΙΟ.Προς ΕΥΧΟΜΑΙ να μένει πάντα στη θέση της.Η ροή των ανθρώπων...ανάλογα πού γέρνει σήμερα η ζυγαριά.Πόσο εύκολα ΜΕΤΑΝΑΣΤΗΣ.

ΜανόληςΑποστολάκης

“ΜΕΤΑΝΑΣΤΗΣ”

Page 28: Οδός Θ Τεύχος 4

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Ο Σ Τ Ε Κ Ι26

άθε καλή ιστορία πρέπει να ξεκινάει με ένατουλάχιστον αστέρι κι η δικιά μου ξεκινάει μεαναρίθμητα. Οι αστρονόμοι έχουν υπολογίσειότι όλοι οι κόκκοι άμμου που υπάρχουν σεολόκληρη τη Γη, σε όλες τις παραλίες και τιςερήμους της, είναι λιγότεροι από τα αστέριατου σύμπαντος. Για προσπαθήστε να το συλ-

λάβετε αυτό. Φέρτε στο νου σας μόνο μία παραλία, τηναγαπημένη σας, έπειτα σκεφτείτε την αμμουδιά της καιπόσους κόκκους μπορεί να έχει αυτή η αμμουδιά. Τώρασκεφτείτε ξανά ότι τα αστέρια του σύμπαντος είναι πε-ρισσότερα από όλους τους κόκκους σε όλες τις παραλίεςτης γης. Για να μη μιλήσω για τους δεκάδες πλανήτες πουμπορεί να περιστρέφονται γύρω από καθένα απ’ αυτά ταάστρα. Απ’ τους ήλιους δηλαδή.

Δεν έχω μετρήσει ούτε την άμμο, ούτε τα αστέρια, αλλάεπειδή εμπιστεύομαι την επιστήμη και τις μεθόδους της,πιστεύω ότι οι αστρονόμοι δεν έχουν πέσει έξω. Αυτό τοπαράδειγμα είναι ενδεικτικό για να μας κάνει να καταλά-βουμε σε τι υπέροχο και απέραντο σύμπαν βρισκόμαστε.Είμαστε απλώς ένα απειροελάχιστο κομμάτι αυτής τηςασύλληπτης απεραντοσύνης.

Αλλά, ας αφήσουμε το σύμπαν και ας περιοριστούμεστη Γη, που μας είναι πιο οικεία. Τι είναι η Γη; Είναι ένας τε-ράστιος βράχος που στροβιλίζεται στο διάστημα, τεσ-σεράμισι δισεκατομμύρια χρόνια τώρα. Ή για να το πώ αλ-λιώς: είναι ένας μικροσκοπικός κόκκος άμμου, θαμμένοςσε κάποια γαλαξιακή αμμουδιά.

Αναρωτιέμαι, πόσοι από εμάς το διανοούμαστε αυτόστην καθημερινότητά μας; Δηλαδή, ότι βρισκόμαστεπάνω σ’ έναν διαστημικό βράχο, στροβιλιζόμενοι σ’ ένααχανές διάστημα. Θα μου πείτε γιατί να το κάνω αυτό; Ποι-ος ο λόγος, κάθε πρωί που ξυπνάω, πίνοντας τον καφέ μουκαι πριν φύγω για τη δουλειά μου, να σκέφτομαι ότι στρο-βιλίζομαι πάνω σ’ έναν διαστημικό βράχο; Τόσες σκοτούρεςδεν έχω; Δεν μου φτάνουν τα προβλήματά μου, τα οποία

μάλιστα είναι και πιο σημαντικά;Κι εδώ ακριβώς ερχόμαστε στην ουσία του θέματος.

Τα προβλήματά σου δεν είναι πιο σημαντικά, στην πραγ-ματικότητα είναι ασήμαντα. Θα μπορούσαν να μην υπάρ-χουν καν. Τα προβλήματά μας τα δημιουργήσαμε εμείς οιίδιοι, ακριβώς επειδή ξεχάσαμε ότι δεν είμαστε το πιο ση-μαντικό κομμάτι του σύμπαντος. Αλλά, ας αφήσουμε ταπροβλήματά σου, που με κάποιο τρόπο παραμένουν ση-μαντικά για σένα, μετατρέποντας τη μία και μοναδική ζωήσου σε μαρτύριο και να έρθουμε γενικότερα στις ανθρώ -πινες υποθέσεις, στα συλλογικά μας ζητήματα, που είναιαυτά στα οποία θα ήθελα πραγματικά να σταθώ.

Ξεκινάω απ’ το ίδιο σημείο: αν αντιμετωπίζαμε τον κό-σμο στις πραγματικές του διαστάσεις - έτσι όπως ακριβώςείναι - τότε το απειροελάχιστο κομμάτι που ονομάζεται«η δικιά μου πραγματικότητα», θα έπαυε να επικαλύπτειολόκληρο τον κόσμο. Η κοινωνία μας, ο δικός μας κόσμος,δεν είναι οτιδήποτε υπάρχει, ούτε η μοναδική πραγματι-κότητα, είναι απλώς ένα θραύσμα από έναν απ’ τους αμέ-τρητους κόκκους άμμου.

Τι θέλω να πω με αυτό; Θέλω να πω ότι το να σκοτώ-νουμε για τα δικά μας πιστεύω, για τις ιδεολογίες μας, γιατους θεούς μας, για τα σύνορά μας πάνω σ’ αυτόν τον βρά-χο, το να εκμεταλλευόμαστε άλλους ανθρώπους επειδήέχουμε εφεύρει το χρήμα, το να δημιουργούμε εξαθλίωση,αιματοχυσίες, Όλα αυτά καθίστανται τόσο παρανοϊκά όταναντιμετωπίσεις τον κόσμο ως ολότητα. Όταν δεις ταπράγματα μ’ αυτή τη γενική ματιά που περιγράφω. Έχει ει-πωθεί ότι: «Το να σκοτώνεις έναν άνθρωπο για να υπε-ρασπισθείς μιαν ιδέα, δεν είναι η υπεράσπιση μιας ιδέας,είναι ο φόνος ενός ανθρώπου».

Δυστυχώς, είναι πρόσφατο το παράδειγμα των γεγο-νότων στη Γαλλία. Το περιστατικό αυτό μας κατέδειξε μετον πιο αποκρουστικό τρόπο, πώς μια βαθιά ριζωμένη ιδέα,στη συγκεκριμένη περίπτωση η θρησκευτική πίστη, ότανπαύει να αποτελεί πλέον αντικείμενο συνεχούς αναστο-

Κ

η Κοινωνιολογίατων Άστρων

του Μάρκου Σελλιανάκη, κοινωνιολόγου και συγγραφέα

Page 29: Οδός Θ Τεύχος 4

27Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Ο Σ Τ Ε Κ Ι

χασμού και μετατρέπεται σε τυφλή και άκριτη κοσμοθε-ωρία, μπορεί να μας οδηγήσει στις πιο απάνθρωπες πρά-ξεις. Θα θυμάστε όλοι με πόση απάθεια και χωρίς κανέ-ναν δισταγμό, ένας άνθρωπος πυροβόλησε εν ψυχρώ κά-ποιον άλλον άνθρωπο που κειτόνταν αιμόφυρτος στο πε-ζοδρόμιο.

Δεν κατηγορώ τον μουσουλμανισμό, ούτε εν γένει τηθρησκευτική πίστη. Θέλω απλώς να τονίσω τον διχασμόκαι τον φανατισμό που μπορεί να επιφέρει η άκριτη αφο-σίωση σε μια πίστη, είτε το περιεχόμενό της αφορά μιαποδοσφαιρική ομάδα, είτε έναν θεό. Γι’ αυτό, λοιπόν, αύ-ριο, πριν ξεκινήσεις για τη δουλειά σου, φέρε στη σκέψησου ότι αυτό που είσαι, αυτά που σκέφτεσαι, αυτά που πι-στεύεις κι αυτά που κάνεις, δεν είναι το πιο σημαντικό κομ-μάτι του σύμπαντος, δεν είναι η απόλυτη και μοναδική αλή-θεια και ίσως η καθημερινότητά σου γίνει πιο όμορφη καιυποφερτή. Κι εσύ επίσης.

Συμπερασματικά: δεν στρέφομαι εναντίον των ίδιωντων ιδεών, επικρίνω τον τρόπο με τον οποίο μπορεί αυ-τές να εκφράζονται ή να γίνονται αντιληπτές απ’ το άτο-μο. Προκρίνω έναν σχετικιστικό, μετριοπαθή και ανα-στοχαστικό τρόπο σκέψης. «Αναστοχάζομαι» σημαίνει ότικαθιστώ αντικείμενο της σκέψης μου τις ίδιες μου τις σκέ-ψεις. Ο αναστοχασμός είναι, θα λέγαμε, μια μετασκέψη:πώς σκέφτομαι ή γιατί σκέφτομαι έτσι όπως σκέφτομαι καιπιστεύω όσα πιστεύω; Αλήθεια, πόσοι μπορούμε να α πα-ντήσουμε σ’ αυτό το ερώτημα;

Είναι δύσκολο να τα βάλουμε με τις ιδέες μας. Είναι δύ-σκολο να σκεφτούμε σαν κάποιος άλλος, για εμάς. Είμα-στε όλοι, λίγο πολύ, εγκλωβισμένοι, στον εγωκεντρικό, μο-νόχνοτο, απόλυτο και αδιάλλακτο τρόπο σκέψης μας καιγια να τολμήσω να δώσω μιαν απάντηση στο προηγού-μενο ερώτημά μου, σχετικά με το πώς σκεφτόμαστε, θαπω το εξής: τις περισσότερες φορές δεν σκεφτόμαστε καν,απλώς ανασύρουμε απ’ το μυαλό μας έτοιμες και προ-παρασκευασμένες ιδέες, όπως αναφέρω και στο βιβλίομου, ΕΝΤΡΟΠΙΑ, που αποτελούν αυτό που θα ονομάζαμεεπικρατούσα ιδεολογία. Άρα, αυτές οι ιδέες δεν είναι κανδικές μας, αποτελούν a priori παραδοχές, που μας αφο-μοίωσαν και όχι τις αφομοιώσαμε, κατά τη διαδικασία τηςκοινωνικοποίησής μας. Βάσει, λοιπόν, της εκάστοτε επι-κρατούσας ιδεολογίας του δικού μας πολιτισμού, κρίνουμεή καλύτερα κατακρίνουμε όλους τους υπόλοιπους. Πώς,λοιπόν, μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες, να δούμε τον εαυτόμας, την κοινωνία μας, τον πολιτισμό μας, ως τμήμα ενόςενιαίου πανανθρώπινου πολιτισμού;

Εδώ, θα ήθελα να κάνω έναν παραλληλισμό: Μέχρι καιπριν από λίγους αιώνες, πιστεύαμε ότι η Γη μας στέκει ακί-νητη στο κέντρο του σύμπαντος κι ότι όλα περιστρέφο-νταν γύρω απ’ αυτήν. Έπρεπε να απειλήσουμε έναν άν-θρωπο, τον Γαλιλαίο, ότι θα τον ρίξουμε στη φωτιά για ναπιστέψουμε ότι όντως κινείται και ότι η Γη μας δεν βρίσκεταιστο κέντρο του σύμπαντος. Το κακό είναι ότι αυτή η γε-ωκεντρική θεωρία, ριζωμένη βαθιά στη σκέψη του αν-θρώπου, ενισχυμένη κι απ’ την αριστοτέλεια αυθεντία τό-σων αιώνων - την οποία είχε υιοθετήσει κι η μεσαιωνικήθεοκρατία, - τελικά δεν αποβλήθηκε ποτέ απ’ τον ανθρώ -πινο τρόπο σκέψης. Απλώς, από γεωκεντρική μετατράπηκεσε ατομοκεντρική: αφού δεν είναι πλέον η Γη το κέντροτου σύμπαντος, είμαι εγώ. Εγώ και κανείς άλλος δεν βρί-σκεται στο κέντρο του κόσμου. Είμαι ό,τι πιο σημαντικόυπάρχει και τα πάντα περιστρέφονται γύρω από μένα. Φα-

νατισμός, μισαλλοδοξία, αλαζονεία, υποτίμηση της δια-φορετικότητας, ανθρώπινη εκμετάλλευση, βαναυσότητα,αδικία, εξαθλίωση, πόλεμοι, θάνατος, απορρέουν απ’αυτόν τον εγωκεντρικό και στενόμυαλο τρόπο σκέψης. Κα-νείς μας δεν είναι τόσο σημαντικός όσο νομίζει, ώστε ναέχει το δικαίωμα να καταστρέφει τη ζωή των άλλων.

Σ’ αυτό το σημείο, για να μην παρανοηθούν τα λόγιαμου, θα πρέπει να κάνω μια διευκρίνιση. Δεν διατείνομαιότι ο άνθρωπος δεν είναι σημαντικός. Προσωπικά πιστεύωτο ακριβώς αντίθετο: ο άνθρωπος ίσως είναι απ’ τα πιο ση-μαντικά δημιουργήματα του σύμπαντος. Ο άνθρωποςόμως, όχι εγώ!

Κι είναι τόσο σημαντικός για δύο λόγους: πρώτον, διό-τι είναι μια θαυμαστή ενσάρκωση του φαινομένου τηςζωής και δεύτερον διότι διαθέτει συνείδηση (αυτοσυνει-δησία) και αναπτυγμένη νοημοσύνη ή τουλάχιστον έτσιπιστεύουμε. Πιστεύεται ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος εί-ναι η πιο πολύπλοκη δομή στο έως τώρα γνωστό σύμπαν!Αυτό είναι συγκλονιστικό. Κάτι που υπάρχει μέσα στο κε-φάλι μας, είναι πιο πολύπλοκο από οτιδήποτε υπάρχει έξωαπ’ αυτό. Επομένως, ο άνθρωπος δεν μπορεί παρά να εί-ναι κάτι σημαντικό. Κι αυτός είναι ο λόγος, για τον οποίοο άνθρωπος δεν θα έπρεπε να μπαίνει σε δεύτερη μοί-ρα. Κι αν συμβαίνει αυτό, τότε σίγουρα το μόνο που κα-ταφέρνουμε είναι να καταστρέφουμε τους εαυτούς μας,τις ζωές μας, τις κοινωνίες μας, τον κόσμο μας.

Συμπέρασμα: η ανθρωπότητα και η ανθρώπινη ζωήείναι σημαντικές πάνω σ’ αυτόν τον στροβιλιζόμενοβράχο. Όλα τ’ άλλα: η επιδίωξη πλουτισμού, η κατάκτη-ση χωρών, ο ιδεολογικός και θρησκευτικός φανατισμός,το να διώξουμε τους ξένους απ’ τη χώρα μας, δεν έχουνκαμία εγγενή αξία. Άλλωστε δεν υπάρχουν ξένοι σ’ αυτήντη Γη, είμαστε μόνο εμείς, οι άνθρωποι. Ξένοι ίσως υπάρ-χουν σε άλλους πλανήτες, όχι εδώ. Κι αυτή είναι η απάντησηστο πώς μπορούμε να ξεφύγουμε απ’ τον απόλυτο και πο-λιτισμικά προκατειλημμένο τρόπο σκέψης μας: να συν ει-δητοποιήσουμε ότι η ανθρώπινη ύπαρξη που βρίσκεταιαπέναντί μας, αυτός ο ξένος, ο αλλόθρησκος, ο εχθρός,είναι απείρως σημαντικότερος απ’ όλα όσα πιστεύουμε γι’αυτόν. Όσα νομίζουμε ότι μας χωρίζουν με τον συνάν-θρωπό μας, βρίσκονται μέσα στο μυαλό μας και όχι στονπραγματικό κόσμο. Δεν υπάρχει κανένα πραγματικό ε μπό-διο μεταξύ των ανθρώπων.

Τι έχει αληθινή αξία, επομένως, σ’ αυτόν τον κόσμο; Έναπράγμα μόνο: να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι για να μπο-ρέσουμε να συμβιώσουμε και να επιβιώσουμε όλοι μαζί,σ’ αυτήν την πανανθρώπινη κοινωνία που έχουμε δημι-ουργήσει. Και πώς μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι άν-θρωποι; Συνειδητοποιώντας ότι όλα τα χωρίσματα, όλεςοι κατηγοριοποιήσεις βρίσκονται μες στο κεφάλι μας. Εί-ναι ανθρώπινα, κοινωνικά κατασκευάσματα, που μας δι-ευκολύνουν απλώς να οργανώσουμε τις κοινωνίες μας κιόχι να αποδώσουμε ένα πραγματικό, διακριτικό γνώρισμασε κάποιον άνθρωπο.

Χωρίς καλούς και μονιασμένους ανθρώπους, χωρίς αλ-ληλεγγύη και αλληλοσεβασμό, είμαι σίγουρος ότι κάποιαμέρα το ανθρώπινο είδος θα εκλείψει. Θα αφανιστούμε,όμως το σύμπαν θα συνεχίσει να υπάρχει και θα γελάει μετον παραλογισμό μας. «Εδώ κάποτε υπήρξαν άνθρωποι»,θα λέει, «αλλά δεν μπόρεσαν να τα βρουν μεταξύ τους!».Αυτή ήταν, λοιπόν, η ιστορία μου κι ελπίζω κάποια μέρανα βρει αληθινούς αποδέκτες.

Page 30: Οδός Θ Τεύχος 4

ΕΚΑΤΗ ΦΑΪΤΑΚΗ:Βελτίωση τρόπου σκέψηςμέσα από βιβλία αυτογνωσίας

Συνέντευξη στηΜαριεύα Καρκανάκη

Page 31: Οδός Θ Τεύχος 4

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Ο Σ Τ Ε Κ Ι 29

ίστε συγγραφέας μυθιστορημάτων αυτογνω-σίας. Μπορείτε να μας πείτε δυο λόγια σχετικάμε αυτό το είδος μυθιστορήματος;

Τα συγκεκριμένα μυθιστορήματα αποτελούνμία ιδιαίτερη κατηγορία. Έχουν κυκλοφορήσει ήδηαρκετά βιβλία τέτοιου τύπου, αλλά περισσότεροείναι πάνω σε θέματα συμβουλευτικής, κυρίως, μεασκήσεις. Τα συγκεκριμένα μυθιστορήματα απο-τελούν φανταστικές ιστορίες μέσα από τις οποί-

ες οι ήρωες βιώνουν ένα ταξίδι πολύ εσωτερικό για να μπο-ρέσουν να κατανοήσουν λίγο καλύτερα τον εαυτό τους, τιςαντιδράσεις τους, τις στάσεις τους, έτσι ώστε να καλυτε-ρεύσουν τη ζωή τους εδώ και τώρα.

Στο νέο μου βιβλίο Το Χρυσό Αυγό, η ηρωίδα ψάχνει λίγοστο παρελθόν της και παίζει με το υποσυνείδητό της, με απο-τέλεσμα να δημιουργεί εικόνες, να μορφοποιεί όλα αυτάτα συναισθήματα και τα βιώματα που έχουν αντίκτυπο στοπαρόν της. Μ' αυτόν τον τρόπο προσπαθεί να λύσει όλα ταπροβλήματα που έχει και να τα αντιμετωπίσει μέσα από μίαδιαδικασία που αφορά τη σχέση της με το παρελθόν. Τα μυ-θιστορήματα αυτογνωσίας ουσιαστικά, προκαλούν τον ανα-γνώστη να δει και ο ίδιος κάποια πράγματα για τον δικό τουεαυτό, ώστε να μπορέσει να βιώσει την εμπειρία τηςζωής του καλύτερα, να βγάλει προς τα έξω τον δυναμικότου χαρακτήρα, να αντιληφθεί τις πεποιθήσεις που μπορείνα έχει και να αναγνωρίσει τα πρότυπα που δεν τον εξυ-πηρετούν πια.

Αυτά τα πρότυπα μπορεί να τα έχουμε υιοθετήσει απόκάποιες σκέψεις των γονιών μας ή από τις πεποιθήσεις τηςκοινωνίας, που πολλές φορές μας εγκλωβίζουν. Σκοπός τωνμυθιστορημάτων αυτογνωσίας είναι να προκαλέσουν τηδημιουργία εσωτερικών ερωτημάτων στον αναγνώστη καινα τον βοηθήσουν να βρει μόνος του τις λύσεις.

Τι είναι αυτό που σας ώθησε στη συγγραφή του συ-γκεκριμένου είδους μυθιστορήματος;

Ασχολήθηκα πάρα πολύ με την αυτογνωσία. Αρχικά, ξε-κίνησα μία φιλοσοφική μελέτη πάνω στο έργο του Πυθα-γόρα και του Πλάτωνα και πιο συγκεκριμένα, στις ιδέες τουςσχετικά με την ψυχή και το άτομο. Μπαίνοντας σ' αυτό τομονοπάτι, άρχισαν να μου αποκαλύπτονται νέα στοιχεία πουμε ώθησαν να κοιτάξω μέσα μου και να δω τι συμβαίνει.Άρχισα να γράφω αυτά τα μυθιστορήματα, γιατί θεωρώ ότιμε οδηγούν σε μία προσωπική κάθαρση. Μέσα από τα μυ-θιστορήματά μου ξεκαθαρίζω και τακτοποιώ τις σκέψειςμου. Η συνομιλία με τους ήρωες των βιβλίων είναι μία θε-ραπευτική οδός για μένα. Θεωρώ ότι είναι ένα εξαιρετικόεργαλείο στη ζωή μου για να μάθω να εκφράζομαι και να«ξεκλειδώνομαι» αλλά, επίσης, είναι και ένας τρόπος έκθεσηςτου εαυτού μου που με βοήθησε να ανοιχτώ στους άλλουςανθρώπους, καθώς είμαι αρκετά εσωστρεφής.

Κατά τη γνώμη σας, ποια είναι τα οφέλη που αποκτά οαναγνώστης μέσα από τα μυθιστορήματα αυτογνωσίας;

Υπάρχουν πάρα πολλά οφέλη! Υπάρχουν πράγματα πουμπορεί να αποκομίσει ο αναγνώστης χωρίς να το αντιλη-φθεί, με την πρώτη ανάγνωση ενός τέτοιου βιβλίου. Άν-θρωποι που διάβασαν το βιβλίο μου, μου είπαν πως τουςβοήθησε να αλλάξουν τον τρόπο σκέψης τους ή ακόμη ότιέχουν βρει πολλά κοινά με τους ήρωες και έχουν ταυτιστείμαζί τους γιατί πολλές φορές λειτουργούν με έναν συγκε-κριμένο τρόπο. Οπότε, θεωρώ ότι για τον ίδιο του τον εαυ-τό μπορεί κανείς να αποκομίσει πολλά, καθώς τα βιβλία πε-ρικλείουν κλειδιά-μεθόδους, που σε πρώτο πλάνο δεν εί-

ναι τόσο εμφανή, αλλά, αν κανείς τα ανακαλύψει και τα χρη-σιμοποιήσει, μπορεί να διευκολυνθεί στον τρόπο που βι -ώνει τα πράγματα ή να αλλάξει οπτική. Αντί να αλλάξει τηνπραγματικότητα, ουσιαστικά, αλλάζει τη δική του οπτικήπά νω σ' αυτήν. Όμως, ακόμη και αν ο αναγνώστης δε θέ-λει να μπει σε τόσο βαθιά νερά, όπως κάθε βιβλίο, έτσι καιτα βιβλία αυτού του είδους μπορούν να του προσφέρουνγεύσεις, χρώματα, εικόνες και να τον ταξιδέψουν. Αυτό καιμόνο δίνει χαρά.

Τι πιστεύετε πως θα μπορούσε να φέρει τους αν-θρώπους πιο κοντά στο βιβλίο;

Το βιβλίο αλλάζει τον κόσμο μας. Αυτό που παρατηρώεγώ, είναι ότι ένα βιβλίο μπορεί να γεμίσει ολόκληρο τον συ-ναισθηματικό κόσμο ενός ατόμου. Όλοι μας πρέπει να«σπρώξουμε» τον κόσμο στα βιβλία, να απομακρυνθεί απότην τηλεόραση και την πεζή πραγματικότητα. Μπορούν ναδημιουργηθούν κάποια προγράμματα ή προτάσεις που θαπροωθήσουν τη συμμετοχή του κόσμου σε συγκεκριμέναδρώμενα και την επαφή του με το βιβλίο, ώστε να το αγα-πήσουν, να ξαναμπεί η μυρωδιά του φύλλου στη ζωή του καιτα οφέλη που μπορεί κανείς να αποκτήσει, διαβάζοντάς το.

H διάσημη Αμερικανίδα συγγραφέας Lee Harper(To Kill a Mockingbird) είχε πει ότι «το βιβλίο που πρέπεινα διαβάσεις δεν είναι αυτό που θα σκεφτεί για σένα, αλλάαυτό που θα σε κάνει να σκεφτείς». Ποια είναι η δική σαςάποψη;

Συμφωνώ απόλυτα μ' αυτό. Ένα βι-βλίο πρέπει να αφυπνίζει το μυαλό.Αρχικά, το αντιλαμβανόμαστε κατά τηνεπιλογή ενός βιβλίου, γι’ αυτό, άλλωστε,υπάρχουν και οι περιλήψεις στα οπι-σθόφυλλα. Η ανάγνωση της περίλη-ψης του βιβλίου μπορεί να γοητεύσει τοναναγνώστη. Αυτό σημαίνει ότι το βιβλίοαπό την αρχή μπορεί να βάλει τον ανα-γνώστη να σκεφτεί για την επιλογή πουθα κάνει. Πιστεύω ότι το βιβλίο μάς κά-νει να σκεφτόμαστε. Ένα βιβλίο χωρίςαναγνώστες, δεν υπάρχει. Ένας συγ-γραφέας χωρίς αναγνώστες, δεν υπάρ-χει. Ουσιαστικά, εμείς γράφουμε ένα βι-βλίο, παραθέτουμε σκέψεις, δημιουρ-γούμε μία μαγεία, αλλά ο αναγνώστηςείναι αυτός που θα δημιουργήσει τονδικό του κόσμο μέσα από το βιβλίο. Δη-μιουργείται ένα διάλογος ανάμεσα στονίδιο και το βιβλίο, και αυτός ο διάλογοςείναι καθαρά προσωπικός. Μέσα απότους αναγνώστες, το βιβλίο γράφεται καιξαναγράφεται συνεχώς. Μ' αυτόν τον τρόπο λοιπόν και οίδιος ο αναγνώστης προχωρά παραπέρα, γιατί δημιουργείκάτι δικό του μέσα από την ανάγνωση του βιβλίου.

Νομίζω πως αυτή είναι και η κύρια διαφορά ανάμε-σα στα βιβλία σας και τα βιβλία αυτογνωσίας που απλάπαραθέτουν τις μεθόδους βήμα-βήμα.

Ναι! Ήθελα να ξεφύγω από αυτό και να απλοποιήσω κάτιτο οποίο είναι πολύ μπερδεμένο μέσα μας. Στα βιβλία μουυπάρχουν διάλογοι με το υποσυνείδητο, υπάρχουν διάλογοιπου είναι πολύ ονειρικοί και φανταστικοί. Μέσα από την πλο-κή που ξεδιπλώνεται, το εσωτερικό πρόβλημα που αντι-μετωπίζει κανείς, απλοποιείται τόσο πολύ, που, η λύση εμ-φανίζεται μπροστά του ξεκάθαρα.

Ε

Η Εκάτη Φαϊτάκη γεννή-θηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης.Έχει κάνει σπουδές στην Ιστο-ρίας της Τέχνης από τον 9ο έωςτον 20ο αι.μ.Χ. και σεμινάριαδημιουργικής γραφής θεατρι-κών έργων.

Τα τελευταία χρόνια ασχο-λείται με την έρευνα της εσω-τερικής γνώσης και πρακτικήςαυτογνωσίας μελετώντας τηνΠυθαγόρεια αριθμοσοφία καισκέψη, πνευματικά έργα πουάφησαν ο Ερμής Τρισμέγιστος,ο Πλάτωνας και άλλες πηγές με-ταφυσικής και εσωτερισμού.

Ασχολείται με την έρευνατης αλήθειας, με τη μελέτητων ρευμάτων που δημιουρ-γήθηκαν και εκφράστηκαν σεΑνατολή και Δύση.

Page 32: Οδός Θ Τεύχος 4

Στα μάτια σου τα θαλασσιά χρυσάρμενα καράβιαταξίδευαν τους πόθους σου σ’ ονειρεμένα μέρη

και κελαηδούσαν τα πουλιά σ’ ολάνθιστα λιβάδιακι έστην’ ο μάγος έρωτας στις φυλλωσιές καρτέρι.

Πάμφωτοι λάμπαν οι ουρανοί, ήλιοι και γαλαξίεςσ’ ένα γλυκό γαλάζιο φως που μέσα τους σφαλνούσαν

και ήσουν όλη ένα φως μέσα στις οπτασίεςτων φαντασμένων θαυμαστών καθώς σε ξαγρυπνούσαν.

Βάσκανο μάτι σ’ έριξε νωρίς σε καταιγίδα, ποιος ξέρει; ή μήπως ήτανε της μοίρας σου γραμμένο;

Μα έμεινες χρυσόνειρο με μια κρυφή ελπίδα,μέσα στην τρίσβαθη ψυχή ευλαβικά κρυμμένο.

Κι αν τώρα μια απαντοχή στο γέρμα σε προσμένει, χωρίς να ξέρεις το γιατί και τι να σου φυλάει;Ό,τι μας στέρησ’ η ζωή, ο πόθος ανασταίνει. Μήπως πεθαίνει ύστερο ό,τι η ψυχή πονάει;

Αν είναι μια τρανή χαρά, κάνε να σου ‘ρθει απόψε, που όλα, θαρρείς, προσεύχονται στη βραδινή αιθρία κι όσα λουλούδια απόμειναν για τ’ ανθογυάλι κόψε και γείρε ν’ αποξεχαστείς στου ονείρου τη μαγεία.

ο Τελευταίος Ορίζονταςτου Ηρακλή Βουλγαράκη, ποιητή

Page 33: Οδός Θ Τεύχος 4

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Ο Σ Τ Ε Κ Ι 31

Παίδων Λόγοιαπό το Λύκειο των Ελληνίδων Αγίου Νικολάου

ι «ΠΑΙΔΩΝ ΛΟΓΟΙ» είναι ένας κύκλος συνα-ντήσεων που ξεκίνησε τον Ιανουάριο του2015. Υποστηρικτές αυτής της δράσης είναιοι Ομάδες Ρητορικού Λόγου των:

• Διαπανεπιστημιακής Ομάδας ΛΟΓΟΙ, • Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών • Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης• Οικονομικού Πανεπιστημίου Πειραιά• Νομικής Σχολής Αθηνών καθώς επίσης, η κα Λουτριανάκη Βάλια, διδάκτορας εκ-παιδευτικός Αρσακείων Σχολείων και η κα Καψάσκη, σύμ-βουλος εκπαίδευσης Πειραματικού Ρεθύμνου, οι οποίεςσυμβάλλουν ένθερμα στην ανάπτυξη συνεργασιών καιστην προοπτική οργάνωσης παγκρήτιων αγώνων.

Οι αγώνες αντιλογίας (debate) αφορούν την ανά-πτυξη και παρουσίαση επιχειρημάτων σε ένα θέμα απόμια ομάδα 3 ατόμων (Λόγος), όπου ο καθένας μιλά 6λεπτά και την ανάπτυξη αντεπιχειρημάτων από μια αντί-παλη ομάδα 3 ατόμων (Αντίλογος) με διάρκεια ομιλίαςπάλι 6 λεπτών έκαστος. Τηρείται δε, συγκεκριμένη σειράστους ομιλητές και οι κριτές και το ακροατήριο ψηφίζουνγια την ομάδα με την καλύτερη παρουσία και επιχειρη-ματολογία. Στις ομάδες γνωστοποιείται το θέμα 20 λεπτάπριν τον αγώνα και αυτός είναι ο χρόνος προετοιμασίαςτους. Λόγος ή Αντίλογος επιλέγονται με κλήρωση.Οι αγώνες δεν έχουν σχέση με τη γνωστή εκπαιδευτικήδραστηριότητα στη σχολική αίθουσα, δεν χρειάζεται διά-βασμα για τη συμμετοχή στους αγώνες, αλλά άποψη σταθέματα της επικαιρότητας.

Σήμερα οι «ΠΑΙΔΩΝ ΛΟΓΟΙ» έχουν περίπου 40 μα-θητές μέλη, όχι μόνο από Άγιο Νικόλαο αλλά και από Νε-άπολη. Οι συναντήσεις γίνονται κάθε 15 μέρες περίπουστην ευρύχωρη αίθουσα του Λυκείου των ΕλληνίδωνΑγίου Νικολάου και στη δροσερή αυλή τους.

Οι προπονήσεις γίνονταν με βιωματικό τρόπο και με-ταξύ άλλων η θεματολογία περιείχε:• Εκφραστική ανάγνωση• Περιγραφή εικόνας, αναφορά σε μορφές, συναισθή-ματα• Γλώσσα του σώματος• Τήρηση πρωτοκόλλου αγώνων και σταδιακή βελτίωσητου χρόνου ομιλίας• Ομαδικότητα στην προετοιμασία των επιχειρημάτων

• Προβολή ταινίας μεγάλου μήκους (The Great Debaters)• Συμβουλευτική επιχειρηματολογία• Ανάλυση επίκαιρων θεμάτων και αγώνες για τον ρατσι-σμό, τα θρησκευτικά, το bullying (μπουλινγκ), τις εθνικέςεορτές, το διαδύκτιο κ.ά.Στα επόμενα σχέδια είναι οι καλοκαιρινές προπονήσειςνα γίνονται εβδομαδιαία (μετά από αιτήματα των παι-κτών) με στόχο:• τη σταδιακή αύξηση του χρόνου ομιλίας των παικτών• την ένταξη των ερωτήσεων στο παιχνίδι• την ενημέρωση και προπόνηση των κριτών

Σκοπός είναι η διοργάνωση και συμμετοχή Παγκρή-τιων Αγώνων στο 2015-2016 και η συμμετοχή σε Πανελ-λαδικούς το 2016. Οι «ΠΑΙΔΩΝ ΛΟΓΟΙ» είναι η μοναδικήδιασχολική ομάδα που υπάρχει. Οι «αντίπαλοι» προέρ-χονται κυρίως από ιδιωτικά και λίγα δημόσια σχολεία.Πληροφορίες για τη δράση μας θα βρείτε στη σελίδα στοfacebook «ΠΑΙΔΩΝ ΛΟΓΟΙ» και στο Λύκειο των Ελληνί-δων (Αγίου Νικολάου).

Επίσης, για οποιαδήποτε απορία απευθυνθείτε στοe-mail: [email protected]

Ο

Page 34: Οδός Θ Τεύχος 4

ΕΙΡΗΝΗΜΑΘΙΟΥΔΑΚΗ

Ναι στην υγιεινή διατροφή των παιδιών!

Page 35: Οδός Θ Τεύχος 4

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Ο Σ Τ Ε Κ Ι 33

πάρχει κάποιο βιβλίο που διαβάσατε μικρήκαι επηρέασε τη ζωή σας;

Γενικά, μου άρεσε να διαβάζω πολλά βι-βλία μικρή. Παραμύθια, μυθιστορήματακ.τ.λ. Όμως, αυτό που αποτέλεσε καταλυτι-

κό παράγοντα στη ζωή μου, ήταν η επαφή μου με τα βι-βλία και το πνεύμα του Νίκου Καζαντζάκη. Αυτό φυσικά,με επηρέασε σημαντικά γιατί μέσα από την ανάγνωση τωνέργων του, αγάπησα περισσότερο τον τόπο μου και γνώ-ρισα έναν νέο τρόπο γραφής που μου δημιούργησε τηνεπιθυμία να γράψω έτσι κι εγώκάποια στιγμή.

Πότε αρχίσατε να γράφετεβιβλία;

Άρχισα να γράφω βιβλία απότο δημοτικό. Είχα ξεκινήσει με μι-κρές ιστορίες τότε. Στην αρχή, τοείχα πάρει ως παιχνίδι, αλλά μετάθεωρώ ότι ανταποκρίθηκα πιοσοβαρά χάρη στον δάσκαλό μου,που μας έβαζε να γράφουμε μι-κρές ιστορίες και παραμύθια ωςεργασία. Έτσι ξεκίνησε, και σιγά –σιγά εξελίχθηκε. Έπειτα, ότανμπήκα στο γυμνάσιο, έφηβη πια, κέρδισα και λογοτεχνικόβραβείο για ένα παραμύθι που είχα γράψει. Αυτό μου έδω-σε το κίνητρο και ξεκίνησα να γράφω παραμύθια.

Πόσο χρόνο χρειάζεστε, συνήθως, για να ολοκλη-ρώσετε ένα βιβλίο;

Εξαρτάται από το τι έχω ακριβώς στο μυαλό μου ναγράψω, την πλοκή και τους χαρακτήρες του έργου, αλλάκαι την έμπνευση που θα έχω. Συνήθως, μου παίρνει απόέναν έως δύο μήνες. Όλα βέβαια είναι σχετικά, γιατί πι-στεύω ότι αυτό που με ωθεί να γράφω είναι τα συναι-σθήματα, η καθημερινότητα, αλλά και το πόσο κοντά εί-μαι στους χαρακτήρες του βιβλίου.

Από πού αντλείτε την έμπνευσή σας για κάθε βιβλίο;Ανάλογα με το θέμα κάθε βιβλίου μπορεί να εμπνευ-

στώ π.χ. από ένα όμορφο τοπίο που θα δω, από μία ηλιό-λουστη μέρα ή από κάτι που θα συμβεί στην καθημερι-νότητά μου, όπως μία κουβέντα με μία φίλη μου ή μία εί-δηση στην τηλεόραση. Οτιδήποτε, ξεχωριστό και δια-φορετικό μπορεί να με εμπνεύσει και να με βάλει στο «τρυ-πάκι» να γράψω κάτι.

Πόσο δύσκολο ή εύκολο είναι να γράψει κάποιος έναπαιδικό βιβλίο;

Το παιδικό βιβλίο είναι μια ξεχωριστή κατηγορία α πόμόνο του. Νομίζω πως είναι σχετικά εύκολο να σκαρφιστείςτην ιστορία, αλλά είναι δύσκολο να βρεις τον τρόπο να πε-ριπλέξεις τους ήρωες μεταξύ τους και να αποτυπώσειςαυτό που θέλεις να πεις, καθώς τα παιδιά σκέφτονται πολύδιαφορετικά από εμάς, έχουν τον δικό τους τρόπο αντί-ληψης. Οπότε, το παραμύθι πρέπει να είναι προσιτό, αλλάταυτόχρονα συναρπαστικό για να κρατήσει κοντά το παι-

δικό κοινό.Έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια η γραφή και το πε-

ριεχόμενο των παιδικών βιβλίων;Τα τελευταία χρόνια έχουν αλλάξει πάρα πολλά πράγ-

ματα στη ζωή μας. Νομίζω όμως, πως, τα σημερινά παι-διά επηρεάζονται από τα ίδια στοιχεία που ασκούσαν επιρ-ροή και σε εμάς όταν ήμασταν στην ηλικία τους. Αυτά,έχουν να κάνουν κυρίως με τη μαγεία και το μεταφυσικό.Πράγματα που δεν μπορούμε να καταλάβουμε και να ερ-μηνεύσουμε στην καθημερινή μας ζωή. Θεωρώ ότι αυτά

κρατούν ακόμη ζωντανό το ε -νδιαφέρον των παιδιών. Ω -στόσο, υπάρχουν διαφορές,επειδή έχουν αλλάξει οι ήρω-ες και πιο συγκεκριμένα οιήρωες που προβάλλονταιμέσα από την τηλεόραση.

Τον τελευταίο καιρό, θε-ωρώ ότι, έχουν αυξηθεί τα βι-βλία που έχουν περισσότεροεκπαιδευτικό χαρακτήρα,ένα από τα οποία είναι και τοδικό σας παραμύθι Ο Αφρα-τούλης στο Λαχανόκηπο.

Νομίζω ότι, κάτι τέτοιο συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό για-τί έχουν δημιουργηθεί και οι αντίστοιχες απαιτήσεις στησύγχρονη κοινωνία. Οι σημερινοί ρυθμοί μάς έχουν ω θήσεισ' αυτή την κατεύθυνση και αυτού του είδους τα βιβλίαείναι μία πολύ όμορφη επιλογή που συνδυάζει την εκπαί -δευση με την ψυχαγωγία των παιδιών.

Tι θέματα πραγματεύονται τα βιβλία σας;Το πρώτο βιβλίο που έχει κυκλοφορήσει από τις εκ-

δόσεις ΙΤΑΝΟΣ, Ο Αφρατούλης στο Λαχανόκηπο, ασχολεί-ται με το θέμα της διατροφής. Πιστεύω ότι το συγκεκρι-μένο θέμα είναι ιδιαίτερα σημαντικό και πρέπει να απα-σχολεί τόσο την καθημερινότητα ενός παιδιού, όσο και τουγονέα του. Το συγκεκριμένο παιδικό βιβλίο τάσσεται υ πέρτης παραδοσιακής Κρητικής διατροφής. Είναι κάτι που θαέπρεπε να έχουμε υιοθετήσει όλοι στην καθημερινότη-τά μας, ειδικότερα σε μια εποχή όπου κυριαρχεί το «έτοι-μο φαγητό», το λεγόμενο junk food σύμφωνα με τα αμε-ρικανικά πρότυπα, και τείνει να έχει όλο και περισσότερουςνεαρούς θαυμαστές.

O Αφρατούλης στο Λαχανόκηπο είναι το πρώτο παι-δικό βιβλίο που έχετε γράψει. Ετοιμάζετε κάτι και-νούργιο;

Ναι, ετοιμάζω ένα καινούργιο παραμύθι, το οποίο θαπραγματεύεται την ιστορία των βοτάνων. Το βιβλίο ονο-μάζεται Η Πριγκίπισσα του Βοτανόκηπου και περικλείει πολ-λά στοιχεία μαγείας και μυστηρίου. Με ψυχαγωγικό τρό-πο τα παιδιά θα μπορέσουν να γνωρίσουν τα βότανα τηςκρητικής γης και να έρθουν σε μία πιο άμεση επαφή μαζίτους. Γενικότερα, θέλω να συνεχίσω τη συγγραφή και στομέλλον και, ίσως, εντάξω και άλλου είδους θεματολογία.

ΥΤο θέμα της υγιεινής

διατροφής είναι ιδιαίτερασημαντικό και πρέπει να

α πασχολεί τόσο την καθη-μερινότητα ενός παιδιού,

όσο και του γονέα του.

Συνέντευξη & φωτογράφιση: Μαριεύα Καρκανάκη

Page 36: Οδός Θ Τεύχος 4

ε έναν μακρινό πλανήτη, εκεί που δύο ήλιοιανταλλάσουν ματιές κάθε πρωί στον ουρανό,ζούσαν μικροί εξωγήινοι. Ήταν πράσινοι, μεμια περίεργη κεραία στο κεφάλι και μεγάλεςπατούσες. Ο αρχηγός τους έμαθε ότι, σε ένανπλανήτη που λέγεται Γη, υπάρχουν κάτι πολύ

περίεργα πλάσματα, που τους λένε ανθρώπους. Έμαθε,επίσης, ότι έχουν καταφέρει να κάνουν απίστευτα πράγ-ματα, όπως να μιλάνε από πολύ μακριά, είχαν καταφέρεινα γιατρεύουν άσχημες αρρώστιες και να φτιάχνουν κτί-ρια που άγγιζαν τον ουρανό.

Μια μέρα μια σιδερένια τεράστια μπάλα έπεσε απότον πορτοκαλί ουρανό. Τυλιγμένη στις φλόγες η παρά-ξενη σφαίρα άνοιξε και ένας άνθρωπος βγήκε από μέσα.Γρήγορα όσοι είδαν τι είχε συμβεί φώναξαν τον αρχηγότους. Ο περίεργος αστροταξιδιώτης με νοήματα κατά-φερε να τους εξηγήσει ότι ερχόταν από τη Γη και το δια-στημόπλοιό του είχε βλάβη. Τα μάτια του αρχηγού γυά-λισαν. Αυτό που τόσο περίμενε είχε πέσει από τονουρανό, σαν δώρο. Η επιθυμία του να γνωρίσει το μυ-στικό αυτών των πλασμάτων, μεγάλωσε ακόμα περισ-σότερο. Αν γνώριζε έστω και λίγα, θα μπορούσε να κάνεικαλύτερη τη ζωή του λαού του. Θα είχε την ευκαιρία ναχαρίσει άνετη ζωή σε τόσους πολλούς.

Πέρασαν μέρες και οι απορίες του γίνονταν αμέτρη-τες. Κάθε απόγευμα πήγαινε με τον αστροναύτη βόλτεςστα χωράφια τους και τον ρωτούσε για τα μυστικά τωνανθρώπων. Φανταζόταν πως τόσο πολύτιμες γνώσεις θαήταν φυλαγμένες σαν θησαυρός. Έπρεπε να βρει έναντρόπο να τον πάρει.

- Πού τον έχουν κρυμμένο; Σε κάποιο ψηλό φρούριο;Βαθιά μέσα στο χώμα;

- Σε κάτι εγκαταλελειμμένα, κρύα κτίρια, του απά-ντησε ο αστροναύτης.

- Και ποιος τον φυλάει; Ένας δράκος; Μήπως ο στρατός; - Οι φύλακες του θησαυρού είναι άνθρωποι, όπως κι

εγώ, συνηθισμένοι, κάποιοι καλοί θέλουν να τον μοιρα-στούν με τους υπόλοιπους. Είναι και άλλοι που φέρονταιάσχημα σε όσους δεν τον έχουν και με τον τρόπο τους,κάνουν τους πάντες να θέλουν να φύγουν μακριά.

Οι απορίες μεγάλωναν και ο αρχηγός δυσκολευόταννα καταλάβει.

- Μα, έχουν τον θησαυρό παρατημένο σε άσχημα κτί-ρια με φύλακες χωρίς όπλα; Γιατί;

Ο αστροναύτης γέλασε. - Μα, έτσι κανείς δεν θέλει να πλησιάζει, του είπε απλά.Ο αρχηγός συνέχιζε να μην καταλαβαίνει.- Και δεν τρέχουν όλοι να τον πάρουν; - Όχι. Μόνο τα παιδιά επιτρέπεται να πηγαίνουν σε

αυτά τα κτίρια. Αν και τις περισσότερες φορές και αυτάπηγαίνουν εκεί με το ζόρι, είπε ο αστροναύτης και ένα χα-μόγελο ξεγλίστρησε στο πρόσωπό του.

Του αρχηγού, όμως, του φάνηκε πολύ παράξενο τοσύστημα φύλαξης ενός τόσο πολύτιμου θησαυρού.

Αφού πέρασαν και άλλες αρκετές ημέρες, ο αστρο-ναύτης ένα απόγευμα ανακοίνωσε στον αρχηγό των εξω-γήινων ότι έπρεπε να φύγει, να επιστρέψει στη Γη. Ο αρ-χηγός τότε του ζήτησε μια χάρη.

- Ό,τι επιθυμείτε, θα ήταν χαρά μου! Απάντησε, ευ-γνώμων για τη φιλοξενία που του είχαν δείξει.

- Θα ήθελα να πάρεις μαζί σου έναν από εμάς. Τα λόγια του αρχηγού σκίασαν τα μάτια του αστρο-

ναύτη. Δεν ήταν πως δεν ήθελε να του κάνει το χατίρι,όμως, ανησυχούσε για την ασφάλεια του εξωγήινου.

Στης Έλενας Κατσαντώνη, συγγραφέως

Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Ο Σ Τ Ε Κ Ι34

Page 37: Οδός Θ Τεύχος 4

Ήταν σίγουρος πως οι άνθρωποι θα του έκαναν κακό.Εξάλλου, δεν ήταν και πολύ περήφανος για τον λαό του.Πώς να εξηγήσει στον καλοσυνάτο αρχηγό ότι οι άν-θρωποι στη Γη έβλαπταν ό,τι δεν γνώριζαν ή ότι ήταν δια-φορετικό; Ο αρχηγός, όμως, ήταν κατηγορηματικός καισίγουρα μια άρνηση από τον αστροναύτη μπορεί ναακουγόταν σαν προσβολή, οπότε δέχθηκε.

Έτσι, ο μικρόσωμος πράσινος εξωγήινος και ο αστρο-ναύτης ξεκίνησαν το ταξίδι τους προς τη Γη. Μέσα στοδιαστημόπλοιο, ενώ ταξίδευαν για μέρες ολόκληρες, οεξωγήινος μαρτύρησε τον λόγο της αποστολής του. Τονείχε στείλει ο αρχηγός για να κλέψει και να φέρει πίσωλίγο από τον θησαυρό των ανθρώπων. Ο αστροναύτηςτον είδε τόσο τρομαγμένο που τον λυπήθηκε και τουυποσχέθηκε να τον βοηθήσει. Άλλωστε, και οι άνθρωποιπου τον είχαν, μήπως τον εκτιμούσαν;

Μόλις έφτασαν στη Γη, έντυσε τον μικρό εξωγήινο μεπαιδικά ρούχα και έτσι μικρόσωμος που ήταν, κανείς δενθα μπορούσε να καταλάβει τη διαφορά. Γρήγορα, κατέ-ληξε σε ένα σχολείο μαζί με πολλά άλλα παιδιά. Η καρ-διά του χτυπούσε δυνατά και τα πόδια του έτρεμαν. Είχεβρεθεί μέσα σε ένα από αυτά τα κτίρια που έκρυβαναυτό που εκείνος ήθελε να πάρει. Έκανε ό,τι του είπε οαστροναύτης και γρήγορα βρέθηκε να περνάει τα απο-γεύματά του ανάμεσα σε βιβλία και εγκυκλοπαίδειες.Ανακάλυψε ότι όλα ήταν γραμμένα σε έναν μυστικό κώ-δικα που τον ονόμαζαν «γράμματα» και βάλθηκε να απο-κωδικοποιεί ό,τι γραπτό έβρισκε μπροστά του. Ήταν έναςμυστικός πράκτορας και αποστολή του ήταν ο πολύτιμοςθησαυρός της γνώσης.

Δεν άργησε να μάθει να διαβάζει και να γράφει. Ήτανυπάκουος με τους φύλακες, τους δασκάλους, όπως τουςέλεγαν οι άνθρωποι κι εκείνοι του έδειχναν όλο και με-γαλύτερο μέρος του θησαυρού. Έμαθε τα πάντα για τουςανθρώπους. Διάβασε την ιστορία τους, πως έγιναν κα-λύτεροι μέσα από τους αιώνες που περνούσαν. Έμαθε νακάνει μαθηματικές πράξεις και άνοιξε δρόμους στομυαλό του για να σκέφτεται και να λύνει προβλήματα. Δεχόρταινε να μαθαίνει, συνέχεια ήθελε να ρωτάει και ναανακαλύπτει.

Όμως, οι μέρες πέρασαν, ή καλύτερα οι μήνες, μη σαςπω τα χρόνια και ο εξωγήινος έπρεπε να επιστρέψει

στον πλανήτη του. Είχε πια ολοκληρώσειτην αποστολή του.

Φτάνοντας πίσω στον πλανήτη Κασσιόπη, έτρεξε ναβρει τον αρχηγό τους. Εκείνος, μόλις τον είδε, σάστισε.

- Δεν έφερες τον θησαυρό; τον ρώτησε ανήσυχος. Για μια στιγμή τρομοκρατήθηκε. Κι αν τον είχαν πιάσει την ώρα που έφευγε και του εί-

χαν πάρει τον θησαυρό; Όμως, η απάντηση του πράσινουεξωγήινου τον καθησύχασε.

- Μα και βέβαια. Είναι όλος εδώ μέσα, του είπε και τουέδειξε το πράσινο κεφαλάκι του.

Ο αρχηγός δεν καταλάβαινε.- Ο θησαυρός αυτός που τόσο ζητούσες, αποθηκεύ-

εται στο μυαλό, δεν πιάνει χώρο και είναι τόσο ασφαλήςεκεί που κανείς δεν μπορεί να σου τον πάρει.

Ο αρχηγός για άλλη μια φορά εντυπωσιασμένος για τηνανάπτυξη αυτών των πλασμάτων περίμενε να ακούσει.

- Έχουν έναν υπέροχο θησαυρό που κανείς δε θέλει.Έχουν καταφέρει να τον κάνουν να φαίνεται τόσο κουρα-στικός και βαρετός που μόνο λίγοι μπορούν να τον έχουν.

Ο αρχηγός τον κοίταξε προβληματισμένος.- Και οι υπόλοιποι; - Λίγοι μόνο γνωρίζουν, οι άλλοι ζουν όπως εμείς

εδώ. Τσακώνονται για ασήμαντα πράγματα και ευχαρι-στούνται λίγο.

Όμως, ο αρχηγός των εξωγήινων δεν ήταν κακός, ούτεπλεονέκτης, κι έτσι διέταξε τον μικρόσωμο εξωγήινο ναφτιάξει σχολεία ίδια με αυτά των ανθρώπων, όμως, πιοόμορφα. Εκείνος έφτιαξε υπέροχα μικρά παλάτια και τα γέ-μισε χρώματα. Ήταν τόσο όμορφα που όλοι έτρεχαν να ταεπισκεφτούν. Έπειτα, έβαλε τους πιο καλοσυνάτους καιπαιχνιδιάρηδες εξωγήινους για φύλακες. Τους δίδαξε ό,τιήξερε και τους είπε να φτιάξουν τραγούδια και παιχνίδιαμε αυτά. Έτσι, οι γνώσεις έγιναν λαχταριστές σε όλους.

Κι ενώ ο μικρός πράσινος εξωγήινος τούς είπε τα πά-ντα για τον θησαυρό των ανθρώπων, κράτησε για τονεαυτό του ένα μυστικό. Ποτέ δεν τους μαρτύρησε τι θαπάθαιναν αν δεν είχαν όλοι ένα ίσο κομμάτι από τηγνώση. Δεν τους μίλησε για τους πολέμους και τις συμ-φορές που έφερνε η αδικία και η πλεονεξία ούτε τους φα-

νέρωσε ποτέ τη θέση της Γης πάνω στον ουρανό.Δεν ήθελε να κάνει κάποιος το λάθος και να πάειεκεί, γιατί τότε, ίσως να συναντούσε κάποιον πουδεν είχε γνώσεις. Κάποιον που, ενώ είχε βρεθεί σε

ένα από τα σχολεία τους, δεν είχε πάρει τί-ποτα. Και ποιος ξέρει τι θα του έκανε,

έτσι φτωχός που θα ήταν;

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Ο Σ Τ Ε Κ Ι 35

Page 38: Οδός Θ Τεύχος 4

Β Ι Β Λ Ι Ο Δ Ι Α Δ Ρ Ο Μ Ε Σ36

ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝΑΘΗΝΑ

ΕΛΕΝΑ ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗ

Σχήμα: 14,5x21

Δύο παιδιά, ο Μίνωας και η Άρια, αποφασίζουν ναγνωρίσουν όλα τα όμορφα μέρη και σημαντικά αξιο-θέατα της Ελλάδας. Ξεκινώντας από την Κρήτη στοπροηγούμενο ταξίδι τους, επισκέπτονται τώρα τηνΑθήνα και την ανακαλύπτουν μέσα από μία ενδιαφέ-ρουσα και γεμάτη εμπειρίες ξενάγηση από τη φίλητους τη Βάγια, μία σοφή κουκουβάγια.

Ποιος να είναι, άραγε, ο επόμενος προορισμός;

Σχήμα: 24x17Σελίδες: 48

ISBN: 978-960-7549-81-5

Γραμμένο σε δεκαπεντασύλλαβο, το κείμενο τηςΚωνσταντίνας Τασσοπούλου, συλλαβή - συλλαβή,προσπαθεί με ευαισθησία και χιούμορ να συμφιλιώ-σει την κατσαρίδα με τον άνθρωπο και τελικά κάθεαναγνώστη με κάθε του φόβο.

Η ΠΡΙΓΚΙΠΙΣΣΑ ΤΟΥ ΒΟΤΑΝΟΚΗΠΟΥΕΙΡΗΝΗ ΜΑΘΙΟΥΔΑΚΗ

Μια όμορφη ανοιξιάτικη μέρα στην εξοχή, η μικρήΔάφνη πιάνει κουβέντα με… την κυρία Βατομουριά καιγνωρίζει τις νεράιδες του Βοτανόκηπου!

Η Μέντα, η Κανέλα, η Ρίγανη και η Φασκομηλιά γίνο-νται οι καλύτερές της φίλες και την ξεναγούν στο σπίτι τωνβοτάνων, ένα πανέμορφο μέρος όπου κατοικούν ένασωρό νεράιδες και ξωτικά, που φροντίζουν και περιποι-ούνται και από ένα διαφορετικό φυτό!

Η συγγραφέας Ειρήνη Μαθιουδάκη και η εικονογά-φος Γιούλη Τάκου μάς ξεναγούν αυτή τη φορά στον Βο-τανόκηπο, σ’ έναν πολύχρωμο, αρωματικό και ευεργετικόκόσμο γνωρίζοντας στους μικρούς μας φίλους τα χρή-σιμα βότανα και τα οφέλη τους.

ΔΗΜΟΦΙΛΕΙΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ ΙΤΑΝΟΣ

Σχήμα: 15,5x15,5Σελίδες: 96

ISBN:978-960-7549-83-9

ΤΟ ΑΔΥΝΑΤΙΣΜΑ ΚΑΙ ΕΓΩ

ΤΣΑΓΚΑΤΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Σχήμα: 17x24Σελίδες: 157

ISBN: 978-960-7549-80-8

ΚΑΤΣΑΡΙΔΟΛΟΓΙΕΣ

ΤΑΣΣΟΠΟΥΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ

Μέσα από τον φανταστικό διάλογο του Αρέτιουμε τον Αγάπιο, ένα σύμβουλο διατροφικής αγωγήςπου τον διδάσκει, τον βοηθά και του συμπαραστέκε-ται στον δύσκολο αγώνα του να αδυνατίσει, το ανα-γνωστικό κοινό έχει την ευκαιρία να αποκτήσειχρήσιμες γνώσεις - μεταξύ άλλων - για τα θρεπτικάσυστατικά, τις θερμιδικές ανάγκες, τους τρόπους δη-μιουργίας και εφαρμογής εβδομαδιαίου διαιτολογίουκαι την κρητική διατροφή.

ΠαιδικόςΧάρτηςτης ΚρήτηςΓια πρώτη φοράο γεοφυσικός χάρτηςτης Κρήτης σχεδιασμένοςειδικά για τους μικρούςμας φίλους!

Page 39: Οδός Θ Τεύχος 4

Β Ι Β Λ Ι Ο Δ Ι Α Δ Ρ Ο Μ Ε Σ 37

ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΓΙΑΣ

ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣΣχήμα: 25x27,5

Σελίδες: ISBN: 978-960-386-175-1

Ένας κατάλογος των κειμηλίων του Μουσείου ΑγίαςΑικατερίνης. Το Μουσείο Χριστιανικής Τέχνης της ΑγίαςΑικατερίνης Σιναϊτών της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτηςαποτελεί ένα κόσμημα για την πόλη του Ηρακλείου μεμοναδικούς θησαυρούς της Βυζαντινής και Μεταβυζα-ντινής Τέχνης. Το μουσείο λειτουργεί και πάλι μετά τιςεργασίες αναστήλωσης του ναού που ξεκίνησαν το2007 και την επανέκθεση των έργων που άρχισε το2012 με ευθύνη της 13ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαι-οτήτων.

ΔΗΜΟΦΙΛΕΙΣ ΑΥΤΟΕΚΔΟΣΕΙΣ BOOK ON DEMAND

ΟΑΣΙΣΕΙΡΗΝΗ ΚΡΙΤΣΩΤΑΚΗ ΔΑΜΙΑΝΟΣ ΔΟΥΪΤΣΗΣ

Σχήμα: 14,5x20,5Σελίδες: 238

ISBN: 978-960-9364-92-8

Ένα βιβλίο της συγγραφέως και συμβούλου ψυχικήςυγείας Ειρήνης Κριτσωτάκη και του συγγραφέα και ιδρυ-τή της Μ.Κ.Ο. ΟΑΣΙΣ Δαμιανού Δουίτση που ενημερώ-νει και συμβουλεύει. Στις σελίδες του μεταφέρεται η23χρονη εμπειρία του κ. Δουίτση στον χώρο της απε-ξάρτησης και η παραμυθένια ιστορίας της κ. Κριτσωτάκηγια την αναμέτρηση με τους εθισμούς. Η εξάρτηση οφεί-λεται κατά κύριο λόγο στην άγνοια του κινδύνου. Έναςεξαρτημένος γνωρίζει καλά ότι έχει προκαλέσει κακόστον εαυτό του και τους γύρω του, ταλαιπωρείται απόέναν επίμονο επικριτή που κυριαρχεί στον αδιάλειπτοεσωτερικό του διάλογο…

Διαγράφοντας μια ιστορική διαδρομή από την αρ-χαιότητα ως τις μέρες μας, το σημερινό Παραδείσι τηςΡόδου μαρτυρεί τη συνεχή του πορεία στο πέρασματου χρόνου. Συγκεντρώνοντας ένα σπουδαίο αρχειακόυλικό από ιστορικές πληροφορίες και πλούσιες φωτο-γραφίες, ο Μανώλης Ν. Φωταράς παραθέτει μνήμες,ιστορικές μαρτυρίες και αρχαιολογικά ευρήματα σεένα λεύκωμα 300 σελίδων, επιμελημένο με ιδιαίτερηφροντίδα και γνήσιο ενδιαφέρον από τον ίδιο να δια-τηρήσει ακέραιο τον θησαυρό αυτό ως παρακατα-θήκη και για τις μελλοντικές γενιές…

ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΕΙΣ– ΒΙΛΛΑΝΟΒΑ– ΠΑΡΑΔΕΙΣΙΜΑΝΟΣ ΦΩΤΑΡΑΣ

ΒΡΥΣΕΣ ΜΕΡΑΜΒΕΛΟΥ

ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ Ν. ΒΛΑΧΑΚΗΣΣχήμα: 17x24Σελίδες: 384

ISBN: 978-960-93-7069-1

Οι Βρύσες Μεραμβέλου είναι ένας τόπος ευλογημέ-νος. Ο Πλάστης απλόχερα σκόρπισε τα φυσικά χαρίσματα.Είναι μία περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Ο Πρωτο-πρεσβύτερος Ευστράτιος Ν. Βλαχάκης περιγράφει το ιστο-ρικό πορτραίτο της γενέτειράς του μέσα από τα δικά τουμάτια. Καταγράφει “απομεινάρια και θύμησες” του παρελ-θόντος, ήθη και έθιμα, παρουσιάζει τον παλιό τρόπο ζωήςτων ευλογημένων χωριών μας, που τον χαρακτηρίζει ηκαθαρότητα, η απλότητα και η αγαθωσύνη.

Ταξίδι στην Κρήτηπαρέα με τον Μίνωα και την Άρια

Για πρώτη φορά μια εκδοτική προσπάθειαανάδειξης της Κρήτης αγκαλιάζει με τέτοιαπρωτοτυπία τα παιδιά! Κόμικς + Φωτογρα-φίες + Κείμενο σε ένα μοναδικό συνδυασμό!

Οδός Θ’ , Βι.Πε. Ηράκλειο Κρήτης ,Τηλ.: +30 2810 380931-4, +30 2810 300950Email: [email protected], [email protected]

www.itanosbooks.gr

Σχήμα: 20x21Σελίδες: 300

Page 40: Οδός Θ Τεύχος 4

ταξιδεύοντας στη

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗτης Μαριεύας Καρκανάκη , δημοσιογράφου

Page 41: Οδός Θ Τεύχος 4

Α Π Ο Ψ Ε Ι Σ 39

πό παιδί ονειρευόμουν να πάω στην Αμε-ρική. Δεν ξέρω γιατί… Ίσως, λόγω των τη-λεοπτικών σήριαλ και ταινιών που παρα-κολουθούσα ή λόγω της έκφρασης του κό-σμου όταν συζητούσαμε γι’ αυτή τη μακρι-

νή ήπειρο. Οι περισσότεροι αντιμετωπίζουν την Αμερικήως κάτι το εντυπωσιακό, ως τον ιδανικό κόσμο που όλοιέχουν οικονομική άνεση και οι ευκαιρίες για μία ποιοτικήζωή είναι πολλές. Φέτος, λοιπόν, μου δόθηκε η ευκαιρία ναεπισκεφθώ τη Νέα Υόρκη με το τμήμα Πολιτικών Μηχανι-κών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.Όσο και αν μπορεί να φανεί παράξενο αυτό που θαπω…δεν εντυπωσιάστηκα όσο περίμενα.

Νομίζω πως το συναίσθημα που με κυρίευε όσο περ-νούσαν οι μέρες ήταν η απογοήτευση με την Ελλάδα. Απο-γοήτευση για τη λάθος διαχείριση αυτών που έχει να προ-σφέρει στους επισκέπτες και τους πολίτες της. Ακόμη κι ανκάποιοι δυσκολεύεστε να το πιστέψετε, η Ελλάδα έχει πε-ρισσότερη φυσική ομορφιά, μεγαλύτερη ιστορία και σί-γουρα πολύ πιο αξιόλογο πολιτισμό από αυτόν της Αμερικής.

Αποφάσισα λοιπόν αυτό το άρθρο να μην είναι ένα τα-ξιδιωτικό αφιέρωμα στη Νέα Υόρκη, αλλά ένα κείμενο πουίσως κάνει μερικούς να συνειδητοποιήσουν πόσο περήφανοιθα έπρεπε να είναι που είναι Έλληνες, όπως το συνειδητο-ποίησα κι εγώ όταν βρέθηκα εκεί.

Η Νέα Υόρκη είναι ένα μέρος που σε εμπνέει και σε βά-ζει σε αυτό το τρυπάκι του «American Dream». Τα led φώτακαι οι μεγάλες πινακίδες έχουν τοποθετηθεί με τέτοιο τρό-πο που καταφέρνουν να μετατρέψουν κάτι που θα μπορούσενα χαρακτηριστεί «κιτς» σε ένα φαντασμαγορικό σκηνικό.Πινακίδες και μικρές φράσεις στους τοίχους του μετρό έστελ-ναν μηνύματα αισιοδοξίας στους περαστικούς, με τα πε-ρισσότερα από αυτά να είναι φράσεις από τη Βίβλο ή λόγιατου Ιησού. Αυτό που πραγματικά εντυπωσιάζει είναι ο πα-τριωτισμός τους. Ακόμα και με κάποιον άστεγο να μιλήσεις,θα σου πει το γνωστό «America is the best!». Κατά τη διάρ-κεια μίας θεατρικής παράστασης στο Broadway, μείναμε μετο στόμα ανοιχτό όταν όλοι σηκώθηκαν για να πουν τον εθνι-

κό τους ύμνο πριν βγουν οι ηθοποιοί στη σκηνή. Στη Νέα Υόρκη δε γίνεται να νιώσεις ξένος. Μοιάζει λες

και όλος ο κόσμος έχει χωρέσει σε μία πολιτεία. Τη μία στιγ-μή νομίζεις πως βρίσκεσαι στην Κίνα, ενώ στην πραγματι-κότητα απολαμβάνεις παραδοσιακό κινέζικο στην ChinaTown, ενώ την άλλη νομίζεις πως βρίσκεσαι στην Ιταλία, πί-νοντας έναν εξαιρετικό espresso lungo στη γειτονιά της Lit-tle Italy. Η δική μας ελληνική γειτονιά, γνωστή σε όλους ωςΑστόρια, ήταν αρκετά μεγάλη, γεμάτη με ταβέρνες και μι-κρές μονοκατοικίες.

Περπατάς στον δρόμο και ακούς να μιλούν ελληνικά, δια-βάζεις ελληνικές επιγραφές, περνάς έξω από ελληνορθόδοξεςεκκλησίες, ακόμη και οι πλατείες έχουν ελληνικά ονόματα(Athens Square, Socrates Sculpture Park). Το ελληνικό στοι-χείο είναι έντονο και στο Manhattan. Όταν σε μία βόλτα στοCentral Park άκουσα τη γνωστή ελληνική απορία «Που παςρε μ….α;» από κάποιον φοιτητή που μας προσπέρασε μετο ποδήλατο, συνειδητοποίησα για μία ακόμα φορά πόσομικρός είναι ο κόσμος.

Οι Έλληνες φοιτητές είναι περιζήτητοι στα Αμερικανι-κά πανεπιστήμια. Τουλάχιστον, αυτό υποστήριξε ο κ. Γιώρ-γος Δεοδάτης, καθηγητής της Σχολής Πολιτικών Μηχανι-κών του Πανεπιστημίου Κολούμπια. Σύμφωνα με τον ίδιο,τα ελληνικά πανεπιστήμια έχουν πολύ καλή φήμη και ωςεκ τούτου οι υποψήφιοι μεταπτυχιακοί φοιτητές που έρ-

χονται από την Ελλάδα βρίσκονται στο top της λίστας. Ωστό-σο, αυτό που παρατήρησε τα τελευταία χρόνια είναι ότι οιΈλληνες φοιτητές που φοιτούν στο Columbia δεν έχουν πιατην αισιοδοξία και τον δυναμισμό που διέθεταν οι Έλληνεςσυμφοιτητές τους πέντε χρόνια πριν. Αυτό είναι φυσικό, ανσκεφτεί κανείς την οικονομική και πολιτική κρίση που βιώ-νουμε. Ταυτόχρονα, όμως, είναι πολύ λυπηρό οι νέες γενιέςτης Ελλάδας να αφήνουν ανεκμετάλλευτα τα χαρίσματα τηςευστροφίας, της αισιοδοξίας και της προσαρμοστικότηταςπου έχουμε από τη φύση μας ως λαός. Ωστόσο, η λύση δενείναι η φυγή στο εξωτερικό. Η Ελλάδα χρειάζεται την πα-ραγωγικότητα και τις γνώσεις της νέας γενιάς για να ορ-θοποδήσει. Τώρα περισσότερο από ποτέ…

Α

Page 42: Οδός Θ Τεύχος 4

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α40

ΑρχαίαΔρήρος

οντά στη Νεάπολη Λασιθίου στο όρος Καδηστός,δίπλα στον σημερινό ναό του Αγίου Αντωνίου, βρί-σκεται η θέση της αρχαίας πόλεως Δρήρου. Η Δρή-ρος ήταν μια από τις σπουδαιότερες πόλεις της

Κρήτης, κατοικούνταν από Ετεοκρήτες αλλά και Δωριείς πουέφτασαν το 1100 π.Χ. και άκμασε κατά την Κλασσική-Ελ-ληνιστική Περίοδο.

Η πόλη εντοπίστηκε το 1855, όταν βρέθηκε από δύογεωργούς ένας πεσσός με επιγραφή του 3ου αιώνα π.Χ. Ηεπιγραφή είναι μια πέτρα τετράπλευρη γραμμένη με το δω-ρικό ιδίωμα και από τις τέσσερις πλευρές, στην οποία ανα-

γράφεται ο όρκος που έδωσαν 180 έφηβοι της πόλης, εκ-δηλώνοντας το μίσος τους προς τους γείτονες Λύττιους καιΜιλάτιους και την πίστη και αφοσίωσή τους προς την πόλητους Δρήρο και τη σύμμαχό της Κνωσό. Η επιγραφή με-ταφέρθηκε από τις τουρκικές αρχές στο Ηράκλειο και απόεκεί στο Επιγραφικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης, όπουβρίσκεται μέχρι σήμερα.

Οι πρώτες ανασκαφές έγιναν το 1917 από τους αρχαι-ολόγους Στέφανο Ξανθουδίδη, Σπύρο Μαρινάτο, De-margne και Van Effenterre και συνεχίστηκαν το 1932 απότη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών με ενδιαφέροντααποτελέσματα.

Τα σπουδαιότερα ευρήματα είναι τρία σφυρήλαταχάλκινα αγάλματα μοναδικά στον κόσμο με μεγάλη αρ-χαιολογική αξία. Πρόκειται για τρεις μορφές θεϊκές, δύο γυ-

ναικείες ντυμένες και μία ανδρική γυμνή. Τα γυναικείααγάλματα έχουν ύψος 0,45 εκατ. και είναι σχεδόν

όμοια στα χαρακτηριστικά και στην ενδυμασία.Ο «κούρος» έχει ύψος 0,75 εκατ. με ελεύθερασηκωμένα χέρια.

Τα αγάλματα αυτά παριστάνουν τρεις θε-ότητες – τον Δελφίνιο Απόλλωνα, τη Λητώ και

την Αρτέμιδα – είναι κατασκευασμένα τον 7οαιώνα π.Χ. και φυλάσσονται στο Μουσείο Ηρα-κλείου.

Άλλο σπουδαίο εύρημα είναι ο ναός τουΑπόλλωνα, το περίφημο Δελφίνιο της Δρήρου δια-

στάσεων 7Χ11 μέτρα που χρονολογείται τον ίδιο αι-ώνα. Στο βάθος του ναού βρέθηκε λιθόκτιστο βάθρο

ύψους 1μ. και πάνω σ’ αυτό ένα χάλκινο γοργόνειο. Γοργόνειασε διάφορα μεγέθη βρέθηκαν και σε άλλα σημεία του ναού.Στη μέση του οικοδομήματος βρέθηκε σχεδόν όπως ήτανη τετράπλευρη εστία του ναού. Κατά την αποκάλυψή τηςδιατηρούσε ακόμη τη στάχτη της φωτιάς. Στο δάπεδο τουναού βρέθηκαν πολλά κομμάτια από μικρά και μεγάλα αγ-γεία της γεωμετρικής εποχής.

Η πόλη είχε κόψει νόμισμα με την κεφαλή της Αθηνάςκαι τα γράμματα ΔΡ, καταστράφηκε από εμφύλιο πόλεμοπου ξεκίνησε το 220 π.Χ. και είχε ως αποτέλεσμα την πα-ρακμή της.

Kτης Μαρίας Βλαχάκη, μέλους λέσχης ανάγνωσης «Ίτανος»

Page 43: Οδός Θ Τεύχος 4

Βιλλανόβα,το σημερινό Παραδείσι της Ρόδου

Βιλλανόβα, το σημερινό Παραδείσι που βρίσκεταιστη βορειοδυτική ακτή της Ρόδου, στην αρχαιό-τητα υπαγόταν σε έναν από τους δήμους της Ια-λυσίας. Το όνομα του δήμου δεν είναι εύκολο ναπροσδιοριστεί με ακρίβεια. Το πιθανότερο είναι ναλεγόταν Αστυπαλαίεις.

Η Βιλλανόβα οφείλει το όνομά της στον δεύτερο ΜεγάλοΜάγιστρο των Ιπποτών Hellion de Villeneuve από την Προ-βηγκία (1319-1346), που έκτισε στην περιοχή κάστρο, γύρωαπό το οποίο οικοδομήθηκε το χωριό. Έτσι ονομάστηκε προςτιμήν του Villa Nova, Villa Nuova, Ville Neuve (Νέα Πόλη, Νε-οχώρι). Ο λαός το αποκαλούσε Βιλλανόβα, Βιλλανόα και Βιλ-λανούα και τον κάτοικό του Βιλλανοβιάτη. Να τι αναφέρουνοι περιηγητές που επισκέφτηκαν τη ΒΙΛΛΑΝΟΒΑ:

[...] Βιλλανόβα, 1¾ ὥρ. ἀπόστασις ἀπὸ τοῦ χω­ρίου Δαµατριά.Ἱκανῶς ῥυπαρὸν χωρίον, ἀριθµοῦνπερίπου 400 κατοίκους Ἄφθονα ὕδατα. Ναἐπισκεφθῇ τὰ λείψανα τοῦ φρουρίου, τὴν κρήνηντοῦ Κοῦφα κειµένην ὑπὸ τὴν ὁµώνυµον µικρὰν κώ­µην. Να ζητήσῃ τὴν ἄδειαν παρὰ τοῦ Κ. Μαλλια­ράκη να ἐπισκεφθῇ τὸ οἴκηµα αὐτοῦ χρονολο­γούµενον ἀπὸ τῆς ἐποχῆς τῶν Ἱπποτῶν καὶ παρὰτοῦ Κ. Π. Μὰσσ ἵνα ἐπι σκε φθῇ τὴν ἰδιοκτησίαναὐτοῦ καλουµένην Βάρη, ἥτις εἶναι ἐκ τῶν µᾶλλοντερπνῶν τῆς Νήσου. Να ἐπι σκεφθῇ ἕνεκα τῶντοιχογραφιῶν αὐτοῦ, τὸ ῥυθµοῦ Ἑλληνικοῦ πα­ρεκκλήσιον τοῦ Ἁγίου Ἀσωµάτου, κείµενον ἐπὶ τῆςὁδοῦ τῆς Κρεµαστῆς, ἥτις ἀπέχει ½ ὥραν, τὸ χωρίοντοῦτο ἐπίσης ῥυπαρὸν καὶ σπου δαῖον ὡς ἡ Βιλλα­νόβα. [...]

Αποτελούμενο από 75 σπίτια, καταλαμβάνει τις τελευταίεςπλαγιές του βουνού Πλάτσα, που υψώνεται από Α. προς Δ.μέχρι τη θάλασσα αναπτύσσεται μια μεγάλη πεδιάδα όπουφυτρώνουν φύρδην-μίγδην σε εκτεταμένα και πολυάριθμαπεριβόλια όλα τα οπωροφόρα δέντρα που παράγει το νη -σί. Το αμπέλι, επίσης καλλιεργείται εκεί με επιτυχία.

Ως το 1338 οι τραπεζίτες από τη Φλωρεντία, Bardi(Μπάρντι), Peruzzi (Περούτζι) και Acciaiuoli (Ατσαγιουόλι) εί-χαν κτίσει μαζί ένα σπίτι με μπαλκόνια, ένα πηγάδι και κήποστο Παραδείσι κοντά στη Βιλλανόβα στην Εποχή των Ιππο-

τών. Σε βιβλία του Τραπεζίτη Peruzzi που βρέθηκαν, αναφέ-ρουν αρκετές σημαντικές δαπάνες για τους κήπους και τα σπί-τια. Κατά το έτος 1445 είναι γνωστό το βουνό της Βιλλανόβας.

Το χωριό αναφέρεται το έτος 1448 ως Καστελανία στηνοποία υπάγονταν τα χωριά Σάλακος και Καπί. Στην απογραφήτου 1922 ο πληθυσμός ήταν 1.148 κάτοικοι, ένα ορθόδοξομεικτό δημοτικό σχολείο, διδάσκαλοι 3, τάξεις 5, μαθητές 143,παπάδες 2 και κοινοτάρχης ο Κατίνας Κυριάκος, γεωργός, μεημερομηνία διορισμού το 1919. Με Τμήμα και Ενωμοτία Β.Τε-λωνοφυλακής: 10 Στρατιωτικοί.Ταχυδρομικό εισπρακτο-ρείο. Τμήμα Τελωνείου, Λιμενικό Γραφείο. Μετά την απε-λευθέρωση, η Βιλλανόβα μετονομάστηκε σε Παραδείσι. Το1947-1948 η Στρατιωτική Διοίκηση Δωδεκανήσου, εφαρ-μόζοντας το μέτρο του ελληνικού κράτους περίμετονομασίας τοπωνυμίων με ξενικό ή κακόηχοόνομα, όρισε μια Επιτροπή για τον σκοπό αυτό.

Η Επιτροπή έδωσε έναν κατάλογο ονομάτωνστα χωριά που έπρεπε να μετονομασθούν και οικάτοικοι της Βιλλανόβας επέλεξαν ως ονομασίατο «Παραδείσι». Το Παραδείσι πήρε το όνομά τουαπό τους Παραδείσιους Κήπους που ίδρυσανστους πρόποδες του βουνού οι Φλωρεντίνοιτραπεζίτες. Τα χωριά που μετονομάστηκαν τότεήταν η Βιλλανόβα σε Παραδείσι, η Κάστελλος σε Κρητηνία καιη Μίξη σε Ιξιά. Λόγοι ιστορικοί συνηγορούσαν μάλλον στηδιατήρηση των ονομάτων Βιλλανόβα και Κάστελλος. Από ταονόματα αυτά, άλλα συνηθίστηκαν αμέσως και άλλα όχι.

Μάλιστα, υπάρχει και μαρτυρία μέλους της αρμόδιας Επι-τροπής που εκφράζει την ικανοποίησή του για την επιλογήτων κατοίκων: [...] Το Παραδείσι συνηθίστηκε αμέσως από τουςκατοίκους, γιατί ήταν γνωστό από το βουνό τους κι η λέξηήταν συνηθισμένη από την Αγία Γραφή και την κοινή ομιλία.Το πράγμα μάς ευχαρίστησε κι όταν ρώτησα ένα παιδάκι, πώςλένε το χωριό του, μου λέει:

«Παραδείσι».«Κι εσύ τώρα τι είσαι;»«Παραδεισιώτης», μου απαντά αδίστακτα.

Ο λαός έπλασε αμέσως το ορθό επίθετο του κατοίκου.Σήμερα το Παραδείσι ανήκει στον Δήμο Ρόδου.

ΗΑπόσπασμα από το λεύκωμα του Μανώλη Φωταρά: ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΕΙΣ – ΒΙΛΛΑΝΟΒΑ- ΠΑΡΑΔΕΙΣΙ.

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 41

Page 44: Οδός Θ Τεύχος 4

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α42

ο Μουσείο Καζαντζάκη, που αποτελείται από ένασύνολο κτιρίων, βρίσκεται στο πατρογονικόχωριό του συγγραφέα, τους Βαρβάρους, σημε-ρινή Μυρτιά, στο Ηράκλειο της Κρήτης. Η Μό-νιμη Έκθεση στεγάζεται σε χώρο, ο οποίος δια-μορφώθηκε εκεί όπου βρισκόταν το πατρικό σπί-

τι της οικογένειας Ανεμογιάννη, οικογένειας συγγενικής μετον καπετάν Μιχάλη, τον πατέρα του Νίκου Καζαντζάκη.

Το Μουσείο ίδρυσε τo 1983 ο Γιώργος Ανεμογιάννης,σκηνογράφος-ενδυματολόγος, ένας από τους πρωτοπόρουςτου θεάτρου στην Ελλάδα. Βασικός στόχος του ήταν να δια-σωθεί η μνήμη του συγγραφέα και να προβληθεί το έργοκαι η σκέψη του. Σημαντική βοήθεια προσέφερε η ΕλένηΣαμίου-Καζαντζάκη, δεύτερη σύζυγος του συγγραφέα. Το

2009, το Μουσείο ανακαινίστηκε εκ βάθρων αποτελώνταςσήμερα παράδειγμα λογοτεχνικού μουσείου που με τις σύγ-χρονες τάσεις της μουσειολογίας αναδεικνύει τη ζωή και τοέργο του μεγαλύτερου νεοέλληνα συγγραφέα.

Στη Μόνιμη Έκθεση βρίσκονται χειρόγραφα και ση-μειώσεις του συγγραφέα, δείγματα αλληλογραφίας με με-γάλους στοχαστές, πολιτικούς και λογοτέχνες της εποχήςτου, πρώτες εκδόσεις των έργων του στα ελληνικά και σ' άλ-λες γλώσσες, σπάνιο φωτογραφικό υλικό, αναμνηστικά απότα ταξίδια του, προσωπικά αντικείμενα, μακέτες, κοστού-μια και υλικό από θεατρικές παραστάσεις έργων του, στηνΕλλάδα και στο εξωτερικό, πορτρέτα και γλυπτά με τη μορ-φή του, και δεκάδες ξενόγλωσσες εκδόσεις έργων του. Οεπισκέπτης περιδιαβαίνει τις πέντε θεματικές ενότητες/αί-

Τ«Δεν υπάρχουν ιδέες, υπάρχουν μονάχα

άνθρωποι που κουβαλούν τις ιδέες.Kι αυτές παίρνουν το μπόι του ανθρώπου

που τις κουβαλάει».Ν. Κ. Οι αδερφοφάδες

Γνωρίζοντας το

Μουσείο Καζαντζάκη

Page 45: Οδός Θ Τεύχος 4

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 43

θουσες του Μουσείου μέσα από τις οποίες ανακαλύπτειάγνωστες πτυχές της προσωπικότητας και του έργου τουΚρήτα συγγραφέα.

• Η αίθουσα των Βιογραφικών με προσωπικά αντικεί-μενα, φωτογραφίες και ενθυμήματα από τα αγαπημένα τουπρόσωπα, καθώς και τα χρόνια των σπουδών του στην Ελ-λάδα και στο εξωτερικό, αναβιώνουν στον επισκέπτη τηνπορεία του ανθρώπου, αλλά και του μύθου Νίκου Καζα-ντζάκη.

• Η αίθουσα της Οδύσσειας, στο κέντρο της οποίας δε-σπόζει το τραπέζι-γραφείο του Καζαντζάκη που είχε στο σπί-τι του στην Αντίπ, είναι αφιερωμένη στο σπουδαιότερό τουέργο, την Οδύσσεια, το ποίημα των 33.333 στίχων, που απο-τελεί τη συνέχεια της ομηρικής Οδύσσειας.

• Η αίθουσα των Επιδράσεων και Επιρροών, όπου μετην ανάγνωση καρτ ποστάλ και επι-στολών, ανάμεσα σεαυτές του AlbertEinstein και τουThomas Mann, οεπισκέπτης γνω-ρίζει τους φίλους,θαυμαστές και συ-νοδοιπόρους τουΚαζαντζάκη. Φωτο-γραφίες και πορτρέ-τα υπαρκτών και μυ-θοπλαστικών προσώ-πων που επηρέασανάμεσα και έμμεσα τηζωή και τη φιλο-

σ ο φ ί ατου Καζαντζάκη κοσμούν

τον τοίχο της αίθουσας αυτής, οπού γίνεται καιπροβολή ενός εικοσάλεπτου οπτικοακουστικού ντοκου-μέντου για τον συγγραφέα σε επτά γλώσσες.

• Η αίθουσα με τα Πρώιμα έργα, τα δοκίμια και τα θε-ατρικά εκθέτει τα πρωτότυπα των πρώιμων λογοτεχνικώντου έργων όπου σε πολλά από αυτά ο Καζαντζάκης υπο-γράφει με το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Κάρμα Νιρβαμή, Πέ-τρος Ψηλορείτης κ.ά. Στην αίθουσα αυτή αναδεικνύεται καιτο πλούσιο, αμιγώς θεατρικό έργο του Καζαντζάκη, που δενείναι ευρέως γνωστό.

• Ταξιδιωτικά και μυθιστορήματα, στη μεγάλη αυτή αί-θουσα του Μουσείου «ξεδιπλώνουν» στα μάτια του επι-σκέπτη τα ταξίδια του σ’ όλο τον κόσμο. Φιλοσοφικές καιπνευματικές αναζητήσεις που διαμόρφωσαν τον άνθρω-πο και το συγγραφέα Νίκο Καζαντζάκη. Ιδιαίτερη παρου-σίαση γίνεται και στα γνωστότερα μυθιστορήματά του ξε-

κινώντας από το Ο καπετάν Μιχάλης, Βίος και πολιτεία του Αλέ-ξη Ζορμπά, Ο φτωχούλης του Θεού και το κύκνειο άσμα του,Αναφορά στον Γκρέκο.

Σπουδαίος είναι και ο εκπαιδευτικός ρόλος που εκ-πληρώνει το Μουσείο με μια σειρά εκπαιδευτικών προ-γραμμάτων για όλες τις τάξεις κάθε εκπαιδευτικής βαθμί-δας. Εκατοντάδες μαθητές συμμετέχουν κατά τη διάρκειατης σχολικής χρονιάς σε προγράμματα και εργαστήρια ει-δικά σχεδιασμένα για την ηλικία και τα ενδιαφέροντά τους,έχοντας πάντα ως στόχο τη γνωριμία με τον Καζαντζάκηκαι το έργο του. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι οργανωμένεςομαδικές επισκέψεις ενηλίκων (σύλλογοι, σω-ματεία, ομάδες) όπου οι επι-σκέπτες με

την ξενάγησή τουςστις αίθουσες του Μουσείου απο-

κτούν μία ολοκληρωμένη εμπειρία. Στο πλαίσιο του νέουθεσμού «Κυριακές στο Μουσείο Καζαντζάκη» διοργανώ-νονται και υλοποιούνται εργαστήρια και σεμινάρια για παι-διά και ενήλικες στον νέο Πολυ-χώρο του Μουσείου που συστε-γάζει το Πωλητήριο, το Καφέ καιτην Παιδική Γωνιά. Παράλληλα,αποτελεί ένα φιλόξενο χώρο χα-λάρωσης και αναψυχής για τονεπισκέπτη, όπου συγχρόνως μπο-ρεί να βρει εκδόσεις και αναμνη-στικά για τον ίδιο και τους φίλουςτου. Το κτιριακό συγκρότημα τουΜουσείου συμπληρώνει η υψηλώνπροδιαγραφών συνεδριακή αί-θουσα «Γ. Ανεμογιάννης» όπου φι-λοξενεί επιστημονικές και πολιτι-στικές εκδηλώσεις τοπικών και άλ-λων φορέων.

Ωράριο λειτουργίας:Μάρτιος- Οκτώβριος:Δευτέρα-Κυριακή 9.00-17.00Νοέμβριος- Φεβρουάριος:Κυριακή 10.00-15.00Τις υπόλοιπες ημέρες για ομαδικήεπίσκεψη και επίσκεψη σχολικώνμονάδων κατόπιν συνεννόησης.

Για περισσότερες πληροφορίεςεπισκεφθείτε τον ιστότοποwww.kazantzaki.gr

Επικοινωνία:ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΜυρτιά 70100, Ηράκλειο ΚρήτηςΤηλ.: 2810 741689, Φαξ: 2810 742232E-mail: [email protected]

Page 46: Οδός Θ Τεύχος 4

Π Α Ρ Α Δ Ο Σ Η44

Η άλλη όψητης ανοιχτής παλάμης...

ναφέροντας τη λέξη «μούτζα» το πρώτο πράγμαπου σκέφτεται κανείς είναι οι λόγοι χρήσης αυτήςτης χειρονομίας: ο θυμός, η γκαντεμιά, η παραί-τηση από κάτι, ακόμη και η πλάκα. Η μούτζα ή

μούντζα αποτελεί μια διαχρονική χειρονομία, της οποίαςτο σημασιολογικό–εκφραστικό περιεχόμενο είναι πλήρωςσυνυφασμένο με τον ελληνικό λαό και με τη σημασίααυτή δε συναντάται πουθενά αλλού.

Με αυτή λοιπόν τη χειρονομία ο Έλληνας εκφράζειτον θυμό του στον δρόμο όταν οδηγεί, στο γήπεδο, απέ-ναντι σε πολιτικά πρόσωπα και θεσμούς, σε αντικείμεναόταν αυτά παθαίνουν ζημιά και γενικότερα, κατ’ αυτόν τοντρόπο, εξωτερικεύει τον εκνευρισμό του. Απ’ την άλλη,υπάρχει και η «αστεία» χρήση της μεταξύ φίλων με την έν-νοια του «πειράγματος». Μεταφορικά, μπορεί να δηλώνειτην κακοτυχία και τη γκαντεμιά ή απλώς την αποτυχία –παραίτηση.

Όμως, πώς προέκυψε αυτή η συνήθεια – «εθιμοτυπία»;Η χειρονομία της μούτζας θεωρείται διαχρονική, κα-

θώς, σύμφωνα με ερευνητές, έχει τις ρίζες της ήδη στηναρχαία Ελλάδα. Υποστηρίζεται ότι σχετιζόταν με τη λα-τρεία του Ήλιου, κατά την οποία οι πιστοί, επικαλούμενοιτον θεό τους, ύψωναν τα χέρια τους με ανοιχτές παλάμεςστον ουρανό. Αντίστοιχη χειρονομία χρησιμοποιόταν και

στα Ελευσίνια Μυστήρια και συνοδευόταν από κατάρεςπου απευθύνονταν προς τον «εχθρό» ή το «Κακό», μεφράσεις δηλωτικές της αποπομπής στο ανάθεμα. Ωστόσο,η άποψη αυτή είναι αμφισβητήσιμη.

Άλλη εκδοχή τη συνδυάζει ως χειρονομία που απει-κόνιζε το γυναικείο αιδοίο ή την ερωτική πράξη. Σύμφωναμε τον Οβίδιο, ο υβριστής τότε δεν είχε όλα τα δάχτυλαανοιχτά, ώστε να σχηματίζει ανοιχτή παλάμη και η χειρο-νομία αυτή –με την ονομασία «σύκο»– αποτελούσε βαριάύβρη και έκφραση περιφρόνησης.

Τέλος, άλλοι τοποθετούν την προέλευσή της στο Βυ-ζάντιο, όπου κατά την εφαρμογή μιας ποινής, ο δικαστής,αφού έβαζε το χέρι του στη στάχτη (μούντζος), «μου-ντζούρωνε» το πρόσωπο του κατηγορουμένου διαπο-μπεύοντας και στιγματίζοντάς τον.

Πέραν, όμως, των κοινωνικών εκδηλώσεων και τωνιστορικών αναφορών, ας αναζητήσουμε τα βαθύτερα αί-τια αυτής της χειρονομίας–κίνησης. Καταρχήν, η παλάμητου χεριού αποτελεί όργανο επικοινωνίας και ψυχικής έκ-φρασης. Επομένως, η σύνδεσή της με τον εγκέφαλο κρί-νεται δεδομένη.

Σύμφωνα με αρχαίες παραδόσεις, η ροή ενέργειαςπου δημιουργείται μέσα στο ανθρώπινο σώμα το χωρίζειμε διάφορους τρόπους σε διπολικά τμήματα: παθητικό–

Aτης Δέσποινας Μαρκατάτου, φιλολόγου

Page 47: Οδός Θ Τεύχος 4

Π Α Ρ Α Δ Ο Σ Η 45

ενεργητικό, σκοτεινό–φωτεινό, αρνητικό–θετικό– με πιοθετικό–ενεργητικό σημείο την περιοχή της παλάμης τουδεξιού χεριού τεταμένη.

Η γνώση αυτή διαφυλάχθηκε και διατηρήθηκε μέσωκάποιων δραστηριοτήτων, όπως είναι οι παραδοσιακοίχοροί, όπου ο χορευτής με το αριστερό χέρι δέχεται τηνενέργεια, την οποία μεταβιβάζει στον επόμενο με το δεξί.Άξιος σχολιασμού είναι ο χορός των δερβίσηδων, οι οποίοικινούνται περιστρεφόμενοι κυκλικά με το αριστερό χέριχαμηλά με την παλάμη στραμμένη προς τη γη και το δεξίχέρι υψωμένο με την παλάμη να κοιτάει στον ουρανό. Εί-ναι σαν να δέχονται την ενέργεια της γης και τη μεταδίδουνπρος τα πάνω, στον ουρανό.

Γενικότερα, ο άνθρωπος αναφέρεται σε όλες σχεδόν τιςπνευματικές παραδόσεις ως μια κινητήριος δύναμη συνε-χούς λειτουργίας, ως πομπός και ταυτόχρονα δέκτης ενερ-

γειών που, συνειδητά ή ασυνείδητα, τις μεταφέρει κυκλικάαπό και προς τον Ουρανό και τη Γη, συμβολίζοντας έτσι καιτο ταξίδι της ζωής. Ωστόσο, όλη αυτή η διεργασία έχει νακάνει και με την πρόθεση. Σκεφτείτε πως με το ίδιο χέριπου μπορεί κάποιος να χαιρετήσει ή να βοηθήσει μετα-φέροντας θετική ενέργεια, μπορεί αντίστοιχα και να κάνεικακό, π.χ. μουντζώνοντας κάποιον του μεταφέρει όλη τηναρνητική ενέργεια.

Η ανοιχτή παλάμη συναντάται και στη μορφή του Αρι-στοτέλη στη «Σχολή των Αθηνών», όπου ο μέγας φιλόσο-φος αναπαρίσταται δίπλα στον Πλάτωνα να θέτει τη δια-

φορετική αντίληψή του για τον κόσμο με τη χειρονομία τηςανοιχτής δεξιάς παλάμης στραμμένης προς τα κάτω, δη-λώνοντας έτσι τη θεωρία του για την πραγματικότητα.

Σύμφωνα μ’ αυτήν, η ύψιστη πραγματικότητα βρίσκε-ται σ’ αυτό που αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας, μετην εμπειρία και τη λογική. Και βρίσκεται στη Γη. Στοναντίποδα αυτής της θεωρίας, αναπαρίσταται ο Πλάτωναςμε το χέρι σηκωμένο προς τον Ουρανό, αφού, σύμφωναμε τη διδαχή του, η ύψιστη πραγματικότητα βρίσκεταιστον κόσμο των Ιδεών που υπάρχουν στην ψυχή του αν-θρώπου, ενώ όσα βλέπουμε «ιδίοις όμμασιν» αποτελούντις αντανακλάσεις αυτών.

Σχετικά με την ανατομία της παλάμης, αξίζει να ανα-φερθούμε στην «εξαδακτυλία». Σύμφωνα με παλιές πα-ραδόσεις, όποιος γεννιόταν με έκτο δάκτυλο ήταν τυχερόςή προοριζόταν για βασιλιάς, όπως ο τελευταίος Βυζαντινός

αυτοκράτορας, ο «Μαρμαρωμένος Βασιλιάς» Κωνσταντί-νος Παλαιολόγος ο ΙΑ’, που, σύμφωνα με τον μύθο, θα επι-στρέψει για να πάρει πίσω την Πόλη.

Είναι ασύλληπτο το πόσες ακόμη ερμηνείες και συμ-βολισμούς επιδέχεται η ανοιχτή παλάμη – ή η λεγόμενη«μούτζα» – αρκεί να τις αναζητήσουμε σε ποικίλες εκ-φάνσεις της ανθρώπινης ζωής και ιδίως σ’ αυτές που εκ-φράζουν την ελληνική νοοτροπία. Κι όμως, για καθετί πουλέμε, κάνουμε ή ακόμη «συνηθίζουμε», υπάρχει κάποιαεξήγηση και ένα ή περισσότερα αίτια. Θα εκπλαγείτε όταντο ανακαλύψετε...

Πηγές :1. proinesdiadromes.

blogspot.comΗ Απόκρυφη Σημασίατης Μούντζας

2. Φαίδων Κακουλές,Βυζαντινών Βίος καιΠολιτισμός, εκδ. Παπαζήσης

3. https://el.wikipedia.org/wiki

Page 48: Οδός Θ Τεύχος 4

Π Α Ρ Α Δ Ο Σ Η46

Zεϊμπέκικο...o μοναχικός θρήνος

ίναι η σωματική έκφραση της ήττας. Η α πελ-πισία της ζωής. Το ανεκπλήρωτο όνει ρο. Εί-ναι το «δεν τα βγάζω πέρα». Το κακό που βλέ-πεις να έρχεται. Το παράπονο των ψυχών πουδεν προσαρμόστηκαν στην τάξη των άλλων.Το ζεϊμπέκικο δεν χορεύεται ποτέ στην ψύ-

χρα ει μη μόνον ως κούφια επίδειξη. Ο χορευτής πρέπειπρώτα «να γίνει», να φτιάξει κεφάλι με ποτά και όργανα,για να ανέβουν στην επιφάνειααυτά που τον τρώνε. Η πε-ριγραφή της προετοιμα-σίας είναι σαφής:

Παίξε, Χρήστο, το μπουζούκι,ρίξε μια γλυκιά πενιά,σαν γεμίσω το κεφάλι, γύρνα το στη ζεϊμπεκιά.

(Τσέτσης)

Ο αληθινός άντρας δεν ντρέπεται να φανερώσειτον πόνο ή την αδυναμία του. Aγνοεί τις κοινωνικέςσυμβάσεις και τον ρηχό καθωσ πρεπισμό. Συ-μπάσχει με τον στίχο ο οποίος εκφρά-ζει σε κάποιον βαθμό την προ -σωπική του περίπτωση, γι'αυτό επιλέγει το τρα-γούδι που θα χορέψεικαι αυτοσχεδιάζει σεπολύ μικρό χώροταπεινά και μεαξιοπρέπεια. Δενσαλτάρει ασύ-στολα δεξιά κια ρ ι σ τ ε ρ ά •

βρίσκεται σε κατάνυξη. Η πιο κατάλληλη στιγμή για να φέ-ρει μια μαύρη βόλτα είναι η στιγμή της μουσικής γέφυ-ρας, εκεί που και ο τραγουδιστής ανασαίνει. Ο σωστός χο-

ρεύει άπαξ. Δεν μονοπωλεί τηνπίστα. Το ζεϊμπέκικο είναι

σαν το «Πά-τερ Ημών». Τα είπες

όλα με τη μία. Τα μεγάλαζεϊμπέκικα είναι βαριά, θα-

νατερά:

Ίσως αύριο χτυπήσει πικρα-μένα, του θανάτου η καμπάνακαι για μένα.

(Τσιτσάνης)

Τι πάθος ατελείωτο πουείναι το δικό μου, όλοι να θέ-

λουν τη ζωή κι εγώ το θά-νατό μου.

(Βαμβακάρης)

Το ζεϊμπέκικο δενσε κάνει μάγκα*.

Πρέπει να εί σαι γιανα το χορέψεις. Οιτσιχλίμαγκες μετο τζελ που πα-τάνε ομαδικά

Eτου Διονύση Χαριτόπουλου στην εφημερίδα Τα Νέα, 14/9/2002.

Tο ζεϊμπέκικο δύσκολα χορεύεται. Δεν έχει βήματα.Eίναι ιερατικός χορός με εσωτερική ένταση και νόημα

που ο χορευτής οφείλει να το γνωρίζει και να το σέβεται.

Page 49: Οδός Θ Τεύχος 4

σταφύλια στην πίστα εκφράζουν ακριβώς το χάος που δι-ευθετεί η εσωτερική αυστηρότητα και το μέτρο του ζεϊ-μπέκικου.

Το ζεϊμπέκικο δεν χορεύεται σε οικογενειακές εξόδουςή γιορτές στο σπίτι. Απάδει προς το πνεύμα. Πόσο μάλ-λον όταν υπάρχουν κουτσούβελα που κυκλοφορούντριγύρω παντελώς αναίσθητα.

Είναι χορός μοναχικός. Όταν το μνήμα χάσκει στα πό-δια σου, ο τόπος δεν σηκώνει άλλον. Είναι προσβολή ναενοχλήσει μια ξένη κι απρόσκλητη παρουσία. Γι' αυτό κά-ποιοι ανίδεοι αριστεροί διανοούμενοι ερμήνευσαν την επι-βεβλημένη ερημία του χορού με τα δικά τους φοβικά σύν-δρομα. Αποκάλεσαν το ζεϊμπέκικο «εξουσιαστικό χορό»,που περιέχει, δήθεν, μια «αόρατη απειλή». Είδαν, φαίνε-ται, κάποιον σκυλόμαγκα να χορεύει και τρόμαξαν. Όμως,και έναν κυριούλη αν ενοχλήσεις στο βαλσάκι του, κι αυ-τός θα αντιδράσει.

Το ζεϊμπέκικο δεν είναι γυναικείος χορός. Απαγορεύ-εται αυστηρώς σε γυναίκα να εκδηλώσει καημούς ενώ-πιον τρίτων. Eίναι προσβολή γι' αυτόν που τη συνοδεύει.Αν δεν είναι σε θέση να ανακουφίσει τον πόνο της, αυτότον μειώνει ως άντρα και δεν μπορεί να το δεχτεί. Και στομάτι δεν κολλάει.

Μια γυναίκα δεν είναι μάγκας. Είναι θηλυκό ή τίποτα.Κι ένας άντρας, πρώτα αρσενικό και μετά όλα τ' άλλα. Αυτόείναι το αρχέτυπο. Κι αν το εποικοδόμημα γέρνει καμιάφορά χαρωπά, η βάση μένει ακλόνητη. Εξαιρούνται οι γυ-ναίκες μεγάλης ηλικίας που μπορεί να έχουν προσωπικάβάσανα: χηρεία ή πένθος για παιδιά. (Κι όμως είδα σπου-δαίο ζεϊμπέκικο από δύο γυναίκες. Τη Λιλή Ζωγράφου, πουαυτοσχεδίαζε έχοντας αγκαλιάσει τον εαυτό της από τουςώμους με τα χέρια χιαστί σαν αρχαία τραγωδός. Και μιανεαρή πουτάνα σε ένα καταγώγιο των Τρικάλων, πιο αυ-τεξούσια απ' όλους τους αρσενικούς εκεί μέσα.)

Η μεγάλη ταραχή είναι οι χωρικοί. Σε πλατείες χωριών,με την ευκαιρία του τοπικού πανηγυριού ή άλλης γιορτής,κάτι καραμπουζουκλήδες ετεροδημότες χορεύουνε ζεϊ-μπέκικο στο χώμα. Προφανώς για να δείξουνε στους συγ-χωριανούς τους πόσο μάγκες γίνανε στην πόλη. Οι άν-θρωποι της υπαίθρου δεν έχουν μπει στο νόημα κι ούτεμπορούν να εννοήσουν. Τα δικά τους ζόρια είναι κυκλικά.Έρχονται, περνάνε και ξαναέρχονται σαν τις εποχές τουχρόνου. Δεν είναι όλη η ζωή ρημάδι. Γι' αυτό χορεύουνεξώστρεφα, κάνουν φούρλες, σηκώνουν το γόνατο ή όλοτο πόδι, κοιτάνε τους γύρω αν τους προσέχουν, χαμογε-λάνε χορεύοντας. Μιλάνε με τον Θεό των βροχών και τουήλιου, όχι τον σκοτεινό Θεό του χαμόσπιτου και των κα-ταγωγίων.

Δεν γίνεται καν λόγος για το τσίρκο που χορεύει επι-δεικτικά, σηκώνει τραπέζια με τα δόντια και ισορροπεί πο-τήρια στο κεφάλι του. Ή τη φρικώδη καρικατούρα ζεϊ-μπέκικου που παρουσιάζουν οι χορευτές στις παλιές ελ-ληνικές ταινίες και προσφάτως στα τηλεοπτικά σόου.

Το ζεϊμπέκικο είναι κλειστός χορός, με οδύνη και εσω-τερικότητα. Δεν απευθύνεται στους άλλους. Ο χορευτήςδεν επικοινωνεί με το περιβάλλον. Περιστρέφεται γύρωαπό τον εαυτό του, τον οποίο τοποθετεί στο κέντρο τουκόσμου. Για πάρτη του καίγεται, για πάρτη του πονάει καιδεν επιζητεί οίκτο από τους γύρω. Τα ψαλίδια, τα τινάγματα,οι ισορροπίες στο ένα πόδι είναι για τα πανηγύρια. Το πολύνα χτυπήσει το δάπεδο με το χέρι «ν' ανοίξει η γη να μπει».Και, ό σο χορεύει, τό σο μαυρίζει. Πότε μ' ανοιχτά τα

μπρά-τσα με-ταρσιώνεταισε αϊτό πουεπιπίπτει κατάπαντός υπεύθυνουγια τα πάθη του καιπότε σκύβει τσακι-σμένος σε ικεσία προςτη μοίρα και το θείο.

Τα παλαμάκια πουχτυπάνε οι φίλοι ή οι γκό-μενες καλύτερα να λεί-πουν. Ο πόνος του άλλουδεν αποθεώνεται. Το πιο σωστό είναι να περιμένουν τονχορευτή να τελειώσει και να τον κεράσουν. Να πιούνε στηνυγειά του. Δηλαδή να του γιάνει ο καημός που τον έκα-νε να χορέψει.

Ειπώθηκε πως το ζεϊμπέκικο σβήνει. Ο αρχαϊκός χορόςτης Θράκης που τον μετέφεραν οι ζεϊμπέκηδες στη Μι-κρά Ασία και τον επανέφεραν στην Ελλάδα οι πρόσφυγεςτου 1922 έχει ολοκληρώσει τον ιστορικό του κύκλο. Δενέχει θέση σε μια νέα κοινωνία με άλλα αιτήματα και άλ-λες προτεραιότητες. Μπορεί και να γίνει έτσι. Αν χαθούνη αδικία, ο έρωτας και ο πόνος. Αν βρεθεί ένας άλλος τρό-πος που οι άντρες θα μπορούν να εκφράζουν τα αισθή-ματά τους με τόση ομορφιά και ευγένεια, μπορεί να χα-θεί και το ζεϊμπέκικο.

Όμως βλέπεις μερικές φορές κάτι παλικάρια να γεμί-ζουν την πίστα με ήθος και λεβεντιά που σε κάνουν να ελ-πίζεις όχι απλώς για τον συγκεκριμένο χορό, αλλά για τονκόσμο ολόκληρο.

* Ο μάγκας είναι άντρας σεμνός, καλοντυμένος και μο-ναχικός. Δεν είναι επιδεικτικό κουτσαβάκι και αλανιάρης.Όπως αναφέρεται και στο Μείζον Ελληνικό Λεξικό, «μά-γκας: έξυπνος και με συμπεριφορά που ταιριάζει σεάντρα».

Αντικλείδι, http://antikleidi.com/2014/02/09/zempek/

Page 50: Οδός Θ Τεύχος 4

Σεμινάριο:Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ

Οι εκδόσεις ΙΤΑΝΟΣ στο πλαίσιο των εργαστηρίων φιλαναγνωσίας που διεξάγουν, αναγγέλ-λουν έναν νέο κύκλο σεμιναρίων. Κυρίαρχος στόχος είναι οι μετέχοντες να περιπλανηθούν στηνπορεία που έχει χαράξει η ελληνική γλώσσα μέχρι σήμερα. Τα παιδιά θα ταξιδέψουν από τα αρ-χαία στα νέα ελληνικά με ενδιάμεσους σταθμούς την επιρροή τους στην τοπική μας διάλεκτοαλλά και στις ξένες γλώσσες. Αυτό θα τα βοηθήσει να κατανοήσουν την ιστορική εξέλιξη τηςγλώσσας μας και τη σημασία της. Συνολικά, θα πραγματοποιηθούν 7 συναντήσεις στον χώρο τωνεκδόσεων.

ΗΜΕΡΕΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΩΝ:

1η Συνάντηση 15/09: Γνωριμία με τα παιδιά, αφόρμηση σεμιναρίου από τα ονόματά τους για την αρχή του ταξιδιού

2η Συνάντηση 22/09: Συσχετισμός κρητικής διαλέκτου με αρχαία ελληνικά3η Συνάντηση 29/09: Συσχετισμός κρητικής διαλέκτου με αρχαία ελληνικά -

εμπειρική παρουσίαση4η Συνάντηση 06/10: Συσχετισμός ξένων γλωσσών με αρχαία ελληνικά5η Συνάντηση 13/10: ιστορική εξέλιξη της γλώσσας μέσα από το

γλωσσικό ζήτημα6η Συνάντηση 20/10: Ελεύθερη δημιουργική γραφή από τα παιδιά7η Συνάντηση 27/10: Παρουσίαση των έργων

Ώρες συναντήσεων: 17:00-18:00Για ηλικίες από 11-15 ετών.

Θα υπάρχει ελεύθερη συμμετοχή.Οι συναντήσεις θα γίνονται στις εγκαταστάσεις των Εκδόσεων Ίτανος,

ΒΙ.ΠΕ. Οδός Θ’. Τηλέφωνο επικοινωνίας: 2810 380931 & 380933.Μέγιστος αριθμός: 20 παιδιά (θα κρατηθεί σειρά προτεραιότητας).

Υπεύθυνη ομάδας: Δαργάκη Σοφία (Φιλόλογος) E mail: [email protected]@gmail.com

Διοργάνωση: Εκδόσεις Ίτανος

Page 51: Οδός Θ Τεύχος 4

49

Page 52: Οδός Θ Τεύχος 4

Σύλλογος Προστασίας& Περίθαλψης Άγριας Ζωής

της Μαριεύας Καρκανάκη, δημοσιογράφου

Σύλλογος Προστασίας και Περίθαλ-ψης Άγριας Ζωής ΑΝΙΜΑ ιδρύθηκετον Σεπτέμβριο του 2005 και ειδικεύ-εται στον τομέα της περίθαλψηςάγριας πανίδας στην Ελλάδα.

Σύμφωνα με τους καταλόγουςτων διασωθέντων ειδών που έχει

αναρτηθεί στον ιστότοπο της οργάνωσης στο διαδίκτυο,τα κυριότερα είδη με τα οποία έχει ασχοληθεί περισσότεροη ΑΝΙΜΑ είναι ο κότσυφας, η κρασπεδωτή χελώνα, η κα-ρακάξα, η αλεπού, η δεκαοχτούρα, ο σπιτοσπουργίτης, οκαστανοκέφαλος γλάρος, η καρδερίνα, η γερακίνα, η κου-κουβάγια, η σταχτάρα και το ξεφτέρι.

Η αντιπρόεδρος της ΑΝΙΜΑ, κυρία Μαρία Γανωτή, ότανερωτήθηκε ποια είναι η πιο δύσκολη περίπτωση που έχειαντιμετωπίσει η οργάνωση στα χρόνια της δράσης της,απάντησε χαρακτηριστικά: «Είναι πολλές οι δύσκολες πε-

ριπτώσεις, δεν είναι εύκολο να επιλέξουμε μία. Η πιο πρό-σφατη δύσκολη, ήταν ένα πρόωρα γεννημένο με καισα-ρική ελαφάκι . Τη μητέρα του τη σκότωσε αυτοκίνητο καιμας το έφεραν δασικοί. Το παλεύαμε με οξυγόνο και ορούςένα εικοσιτετράωρο και τελικά το χάσαμε.»

Ανάμεσα στις δράσεις της η ΑΝΙΜΑ έχει ενσωματώσειέντονα την επαφή με τα παιδιά. Στην ΑΝΙΜΑ θεωρούν ότιτα παιδιά έχουν πάντα προτεραιότητα όσον αφορά τα πε-ριβαλλοντικά ζητήματα. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από συ-γκεντρώσεις για μαθήματα περιβαλλοντικής αγωγής σεπαιδιά τόσο προσχολικής όσο και σχολικής ηλικίας, μέσααπό εκδρομές σε δάση για πιο άμεση επαφή με τη φύση,αλλά και μέσα από περιβαλλοντικά παιχνίδια που διεξά-γονται εκεί. Πιο συγκεκριμένα, από το 2010 η ΑΝΙΜΑ διε-ξάγει ένα πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, εγκε-κριμένο από το Υπουργείο Παιδείας, ενώ παράλληλα σεκάθε ευκαιρία βγάζει τα παιδιά σε εξωτερικούς χώρους για

Ο

ΑΝΙΜΑ

Page 53: Οδός Θ Τεύχος 4

εκπαιδευτικές εκδρομές. Έτσι, εκτός από τις δρά-

σεις μέσα στα σχολεία, οργανώ-νονται μικρές εκδρομές μεαπελευθερώσεις πουλιών καιάλλων ζώων στην ύπαιθρο,όπως με το 28ο Δημοτικό τηςΑθήνας στη Βραυρώνα. Παράλληλα, μικρές ομάδες επι-σκέπτονται το Σταθμό Α΄ Βοηθειών , όπου γίνεται ενημέ-ρωση και εκτενής συζήτηση με τα παιδάκια τα οποία πα-ρακολουθούν τη διαδικασία περίθαλψης των ζώων , όπωςη ομάδα Ξεφτέρια της Ορνιθολογικής ή οι μικρούληδεςτου 6ου Συστήματος Αεροπροσκόπων.

Μεγαλύτεροι ηλικιακά, αλλά και με πιο ειδικό ενδια-φέρον, οι φοιτητές του ΙΕΚ Δασοπροστασίας του Αγίου Στε-φάνου, που μέσα στα πλαίσια της εκπαίδευσής τους επι-σκέπτονται τον Σταθμό, όπου γίνεται ένα μικρόεκπαιδευτικό σεμινάριο στοαντικείμενο της Σχολής τους.

Επιπλέον, η ΑΝΙΜΑ διορ-γανώνει κατά καιρούς με-γάλα συνέδρια και σεμινάριαγια την άγρια φύση. Ένα απότα πιο πρόσφατα και σημα-ντικά ήταν η «Εθνική Συνά-ντηση Νέων ΑνταποκριτώνΆγριας Ζωής», η οποία πραγ-ματοποιήθηκε τον Οκτώ-βριο του 2012 στον ΔήμοΑθήνας και τον Δήμο Σαρω-νικού με τη συμμετοχή νέωναπό όλη την Ελλάδα, καθώς και ειδικών επιστημόνωνστους τομείς της βιοποικιλότητας και της άγριας ζωής.Σύμφωνα με την ιστοσελίδα της ΑΝΙΜΑ στο διαδίκτυο,«Κεντρικός στόχος της συνάντησης ήταν η δημιουργίακαι λειτουργία ενός Εθνικού Δικτύου Ανταποκριτών ΆγριαςΖωής, το οποίο θα εργάζεται σε τοπικό επίπεδο υπό τονσυντονισμό και την επιστημονική υποστήριξη του Συλλό-γου Προστασίας και Περίθαλψης Άγριας ΑΝΙΜΑ». Η συνά-ντηση αυτή, πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του

Ιδρύματος Νεολαίας και δια Βίου Μάθησης και του Προ-γράμματος Νέα Γενιά σε Δράση καθώς επίσης και του Δή-μου Σαρωνικού. Πιο συγκεκριμένα, η συζήτηση επικε-ντρώθηκε στις εθνικές πολιτικές για την προστασία τηςβιοποικιλότητας και στις δράσεις που πρέπει να μπουν σεεφαρμογή από νέους εθελοντές με στόχο να προστατευ-τεί σε τοπικό επίπεδο η άγρια ζωή. Στη συνάντηση πραγ-ματοποιήθηκαν συνεδρίες θεωρητικής κατάρτισης, πρα-κτικής εφαρμογής στο πεδίο, καθώς και αναλυτικόσεμινάριο πρώτων βοηθειών για τραυματισμένα και άρ-ρωστα άγρια ζώα.

Η δραστηριότητα της οργάνωσης στηρίζεται στις συν-δρομές των μελών και των υποστηρικτών της, καθώς καιστις χορηγίες στα πλαίσια της εταιρικής κοινωνικής ευθύ-νης. Ακόμα, στηρίζουν την ΑΝΙΜΑ πολλοί πολίτες οι οποίοιβρίσκουν τραυματισμένα ζώα στην περιοχή τους και τα με-ταφέρουν στην οργάνωση για διάσωση. Μία άλλου εί-

δους βοήθεια που ζητούνείναι η προσφορά τροφί-μων, κτηνιατρικών ειδών,γραφικής ύλης και άλλωναντικειμένων ή υπηρεσιώνπου χρειάζεται η οργά-νωση για την διεκπεραί-ωση της δράσης της.

«Η αύξηση κάθε χρόνοστις εισαγωγές άγριωνζώων δείχνει ότι η αντα-πόκριση είναι ικανοποιη-τική. Οι άνθρωποι δενέχουν την οικονομική

άνεση πια να συνεισφέρουν με συνδρομές, υιοθεσίες κλπ.»,δηλώνει χαρακτηριστικά η Καίτη Αλευρά, υπεύθυνη εθε-λοντών της ΑΝΙΜΑ

Επιπλέον, η ΑΝΙΜΑ για την καλύτερη λειτουργία της συ-νεργάζεται με το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπι-στήμιου Κρήτης, με την Κτηνιατρική Σχολή του ΑΠΘ ωςπρος την παροχή ειδικών πληροφοριών, με τις ελληνικέςπεριβαλλοντικές ΜΚΟ καθώς και με κάθε φορέα που προ-ωθεί την προστασία της ελληνικής πανίδας και χλωρίδας.

Η προστασίατου περιβάλλοντοςκαι η ενημέρωση -ευαισθητοποίηση

του κοινού

Page 54: Οδός Θ Τεύχος 4

Π Ε Ρ Ι Β Α Λ Λ Ο Ν52

Αδέσποτος -η -ο Το επίθετο που ‘’φοριέται’’ με την υπευθυνότητα

της Αγγελικής Δουλγεράκη, δημοσιογράφου

δέσποτος -η -ο. Επίθετο. Για τα ζώα χωρίςαφεντικό ή που δεν είναι γνωστό το αφεντικότους. Πρόκειται για την απλή ερμηνεία της

λέξης που μπορείς ναβρεις στο λεξικό. Η

συνέχεια τηςωστόσο, περι-

λαμβάνει κιάλλες λέξεις

δύσκολεςνο ηματι-κά, συ-

νειδη-σ ια-

κά, συναισθηματικά, κυρίως δε για ε κείνους που βι ώνουντην απώλεια και την εγκατάλειψη, κοινωνικά και εκπαι-δευτικά. Ας επιχειρήσουμε, λοιπόν, στη βάση της κοινής λο-γικής να ξεδιπλωθούμε ανάμεσα στις ερμηνείες του λεξι-κού και της καθημερινότητας μας.

Ευθύνη και ΣυνείδησηΣτην ευθύνη θα διαβάσεις υποχρέωση για λογοδοσία,

η νομική θέση του ατόμου που παραβίασε υποχρέωση καιπροκάλεσε βλάβη: αστική - ποινική ευθύνη.

Στη συνείδηση, η αντίληψη του έξω κόσμου σε σχέσημε το “εγώ”, το κέντρο των ψυχικών φαινομένων, το εγώ, ηκρίση του ατόμου για τον ηθικό χαρακτήρα των πράξεώντου, ο αυτοέλεγχος.

(Έξω από το λεξικό οπότε και η εφαρμογή της θεωρίαςκαλείται να δώσει εξετάσεις - μάς δείχνει το μέγεθος του προ-βλήματος).

Απώλεια και Εγκατάλειψη Απώλεια σημαίνει η στέρηση ενός πράγματος που

είχε κάποιος στην κατοχή του. Εγκατάλειψη είναι ηαπομάκρυνση από πρόσωπο, τόπο ή πράγμα, η πα-

ραμέληση και η παραίτηση από κάτι. (Τώρα ξεκι-νά και ο πόνος γιατί στα δύο τελευταία συμπε-

ριλαμβάνονται εκείνοι που αισθάνονται, αγα-πούν, αγωνιούν, ταλαιπωρούνται, αρρωσταί-

νουν, αγρεύουν, κοκ).

Κοινωνία, κοινωνικοποίηση, κοινωνι-κότητα.

Στις παραπάνω λέξεις το λεξικό ανα-φέρει πολλά με την πλέον ενδιαφέρου-σα ερμηνεία να βρίσκεται στην πρότα-ση: η διαδικασία στην οποία ένα άτομομαθαίνει να προσαρμόζεται στην ομάδα

αποκτώ ντας την κοινωνική συμπεριφοράπου εγκρίνει η ομάδα. Είναι ό,τι μαθαίνου-

με στα παιδιά μας δηλαδή.

ΕκπαίδευσηΗ εκπαίδευση δεν επιδέχεται πολλα-

πλών ερμηνειών: Η ανάπτυξη των σωμα-τικών των σωματικών διανοητικών καιηθικών δυνάμεων του παιδιού, η ανα-τροφή και η μόρφωσή του.

Α

Page 55: Οδός Θ Τεύχος 4

Ανάποδη ΕπιστροφήΕπιστροφή τώρα στην αρχή του κειμένου, με τη χρή-

ση ενός απλού παραδείγματος. Μιας ιστορίας που θα μαςφθάσει εκεί που θέλουμε ανεβαίνοντας τις παραγράφουςαπό κάτω προς τα πάνω:

Ένα παιδάκι έχει τη γιορτή του και οι γονείς του προ-κειμένου να το εντυπωσιάσουν του κάνουν δώρο ένα κου-ταβάκι. Το άκουσαν από φίλους τους, το είδαν σε κάποιαάλλα σπίτια. Ένα ζωάκι να μπερδεύεται δηλαδή μέσα σταπόδια τους κι όλοι μαζί να γελάνε ευτυχισμένοι.

Όταν ρώτησαν οι γονείς, αν είναι εύκολο, τους απά-ντησαν: ’’Εντάξει, δεν είναι και τόσο δύσκολο να έχει λίγοφαγητό και νερό. Το πας και μία βόλτα να ξεμουδιάζει καιείμαστε οκ. Άσε που για το παιδί είναι φανταστικό δώρο,καθώς θα γίνει υπεύθυνο φροντίζοντάς το και θα έχει καιμία παρέα’’.

Η μαμά κι ο μπαμπάς, λοιπόν, χωρίς να μετρήσουν τιςδυνάμεις τους, ψυχικές, σωματικές, οικονομικές πήραν ένακουταβάκι δώρο στο μικρό τους παιδάκι που το λάτρεψεμε την πρώτη ματιά. Έγιναν αυτοκόλλητοι. Φίλοι καλοί. Αδέλ-φια. Το παιδάκι είχε το νου του να φάει το φιλαράκι του, ναπλυθεί να παίξουν, να κοιμηθεί να πάνε στον γιατρό να κά-νουν τα εμβόλια του, να είναι καθαρός ο χώρος του.

Το κουταβάκι που μεγάλωνε κάθε μέρα είχε τις δικές τουτις έννοιες. Να προστατέψει το παιδάκι από τους κακούς,να βρίσκεται συνεχώς πλάι του, να μασουλήσει τα χαλάκιακαι τις παντόφλες του μπαμπά, να τρέξει στην πόρτα κα-λωσορίζοντας την οικογένειά του, όταν όλοι τους επέ-στρεφαν από τη δουλειά και το σχολείο. Κανείς από τουςδύο φίλους δεν κατάλαβε πόσο γρήγορα κουράστηκαν οιμεγάλοι. Ότι η κατάσταση έγινε δύσκολη μέσα στο σπίτι καιγια τους δύο. Γιατί ο ένας έπρεπε να διαβάζει περισσότε-ρο κι ο άλλος να προκαλεί λιγότερο.

Έτσι, μετά από πολύ σκέψη σε έναν από τους περιπά-τους τους οι μεγάλοι “κατά λάθος” έχασαν το σκυλάκι. Το παι-δάκι σοκαρίστηκε, πόνεσε, έκλαψε και κλαίει για την απώ-λεια του φίλου του, που είτε τον έχασαν είτε τους παράτησεκαι πήγε σε άλλη οικογένεια. Άλλαξε στάση, κλείστηκε στονεαυτό του, άλλοτε έβλεπε κουταβάκια και ζήλευε κι άλλο-τε θύμωνε με το φίλο του που τον άφησε μόνο. Το ζώο απότην άλλη, εγκαταλελειμμένο, μόνο, πονεμένο, κλήθηκε μέσασε λίγες ώρες να βρει τον τρόπο να επιβιώσει. Οι γονείς μεπολλά άλλοθι στο περιτύλιγμα είπαν μεταξύ τους, πως έκα-ναν το σωστό.

Η ιστορία μας φτάνει απλοϊκά στην αρχή του κειμένου.Στον ορισμό του αδέσποτου. Για όποιον τη διαβάσει είναιτόσο συνηθισμένη που ενδεχομένως, να την προσπεράσειχωρίς δεύτερη σκέψη. Ακόμα και με θυμό που τολμώ ναμην καταλαβαίνω και να μην υιοθετώ τις δικαιολογίες τωνμεγάλων. Όλων εμάς των μεγάλων που καταφέρνουμε μετην καθημερινή δραστηριότητά μας να ισοπεδώνουμε ταπρότυπα που θα έπρεπε να έχουν οι πιτσιρικάδες φίλοι μαςή αλλιώς τα παιδιά μας.

Στην εξήγηση του φαινομένου ή της συμπεριφοράς μας,

όποιος έχει το θάρρος πραγματικά να δει το πρόσωπο τηςψυχής του στον καθρέπτη, θα φοβηθεί. Όποιος είναι γεν-ναίος θα διαβάσει τα σημάδια και θα διορθωθεί. Απαιτεί-ται, ενδεχομένως, η απόφαση αυτή, καθώς οι ερμηνείες τωνλέξεων ευθύνη, συνείδηση, αλληλεγγύη και φιλοζωία παρέ-μειναν κολλημένες στις σελίδες των λεξικών.

Αν τώρα σας τρέξω πολύ παρακάτω, στα δημοσιεύματαπου κάνουν λόγο για ασυνείδητους που αφήνουν τα ζώατους στους δρόμους, ευαισθητοποιημένους που βγαίνουνκαι φωνάζουν προκειμένου να μην τους πάρουν χαμπάριοι άλλοι, νεόπλουτους και δήθεν που έκαναν το κομμάτι τουςμα, τώρα βαρέθηκαν, κουράστηκαν κτλ, είμαι βέβαιη πωςη πλειοψηφία ανήκει στην κατηγορία: ‘’Γύρευε το μπελά σουκαι μην ανακατεύεσαι’’ που έλεγε και η συγχωρεμένη η για-γιά μου.

Στην κοινωνία της παρακμής, ωστόσο, οι δρόμοι είναιγεμάτοι ζώα που δεν έφθασαν μόνα τους εκεί. Οι προαύ-λιοι χώροι των νοσοκομείων πλημμυρισμένοι με αδέ-σποτα που τα άφησαν εκεί οι ‘’απελπισμένοι’’ ιδιοκτήτες τουςμε τη σκέψη πως θα τα ταΐζουν τουλάχιστον καλά. Στα χω-ριά τα πεινασμένα ζωντανά βουτούν στα σκουπίδια, στακοτέτσια, επιτίθενται σε πρόβατα, καμιά φορά ακόμα καισε ανθρώπους.

Μετά από τα παραπάνω, έρχεται ο νόμος. Οι δήμοι οιπεριφέρειες, οι Ζωοφιλικές οργανώσεις, όλοι εμείς που φω-νάζουμε ότι μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο μέσα απότα παιδιά μας. Μόνο που τα μάτια των παιδιών μας αντι-κρίζουν την παρακμή και τα βιβλία τους δεν αφουγκρά-ζονται την ψυχή τους. Αρνούμαι, όμως, να το βάλω κάτω.Να δεχθώ πως έτσι πρέπει να είναι οι άνθρωποι ως ανώ-τερα όντα, χωρίς συναίσθηση της ευθύνης και των πράξεωνπου απορρέουν αυτής. Πιστεύω ότι υπάρχουν ακόμα καισήμερα φωτεινά παραδείγματα.

Στους φίλους μου. Αδέσποτα και δεσποζόμενα.

Π Ε Ρ Ι Β Α Λ Λ Ο Ν 53

Page 56: Οδός Θ Τεύχος 4

πλατυποδία αποτελεί τη συνηθέστερη αιτία επί-σκεψης ενός παιδιού στον ορθοπαιδικό. Οι πε-ρισσότεροι γονείς φτάνουν στο ιατρείο, ανήσυ-

χοι, αναφέροντας ότι στο παιδί τους, όταν περπατά, δενυπάρχει ποδική καμάρα. Πιστεύουν ότι η πλατυποδία θαπροκαλέσει πόνο κατά την εφηβική και ενήλικο ζωή , ή ότιαποτελεί «προάγγελο» άλλων συστηματικών μυοσκελετι-κών παθήσεων. Η εντύπωση αυτή ωστόσο οφείλεται πε-ρισσότερο σε δοξασίες και μύθους παρά σε επιστημονικέςενδείξεις. Είναι απαραίτητη η θεραπευτική παρέμβαση κιαν ναι, πότε; Ποιος είναι ο θεραπευτικός στόχος των ειδι-κών υποδημάτων, των ορθπαιδικών πελμάτων; Οι γονείςθέλουν να μάθουν και εμείς οι ειδικοί πρέπει να εξηγήσουμετην φυσική πορεία, την εξέλιξη της πλατυποδίας.

Με τον όρο πλατυποδία εννοούμε μία ανατομική πα-ραλλαγή κατά την οποία η ποδική καμάρα είναι χαμηλό-τερη από το φυσιολογικό (πολλές φορές εξαφανίζεται εντε-λώς) και αποπλατυσμένη. Ενώ βλαισσοπλατυποδία είναι ηίδια κατάσταση σε συνδυασμό με παρεκτόπιση της πτέρ-νας έξω. Έχουν περιγραφεί δύο είδη πλατυποδίας:

• Η χαλαρή ή εύκαμπτη πλατυποδία , κατά την οποία ηεξάλειψη της ποδικής καμάρας είναι εμφανής μόνο κατά τηνόρθια στάση και κατά τη βάδιση. Φαίνεται να είναι η αντα-νάκλαση μιας γενικευμένης συνδεσμικής χαλαρότητας.

• Η δύσκαμπτη ή σκληρή πλατυποδία, κατά την οποίαη εξάλειψη της ποδικής καμάρας παραμένει σταθερή χω-ρίς να μεταβάλλεται ανάλογα με τον αν φορτίζεται ή όχι το

σκέλος. Οφείλεται συνήθως σε ανωμαλίες ή παθήσεις τωνοστών του ταρσού (συνοστέωση των οστών του ταρσού,συγγενής κάθετος αστράγαλος κ.τ.λ).

Στη βιβλιογραφία αναφέρεται επίσης και η αντισταθ-μιστική πλατυποδία. Πρόκειται για δευτεροπαθή παρα-μόρφωση, οφείλεται δηλαδή σε κάποια άλλη διαταραχή,όπως βράχυνση Αχίλλειου τένοντα, ήπια δύσκαμπτη ιππο -ποδία, κάτω άκρα σε εξωτερική στροφή (the Charlie Cha -plin look) ή ακόμα στην παρουσία επικουρικού σκαφοει-δούς (επιπλέον οστάριο στον ταρσό).

Η απουσία ποδικής καμάρας στα νεογέννητα είναι φυ-σιολογική (80-90% στις Η.Π.Α, παρόμοια αποτελέσματα απόμελέτες σε άλλες χώρες). Οφείλεται στη γενικευμένη χα-λαρότητα των συνδέσμων, επομένως και αυτών του ποδιού,καθώς και στο ευμέγεθες λιπώδες σώμα στο πέλμα τους.

Η εύκαμπτη (χαλαρή) πλατυποδία είναι πολύ συχνή. Πε-ρίπου το 90% των παιδιών έχει κάποιας μορφής πλατυποδία,που διορθώνεται καθώς μεγαλώνουν, έτσι ώστε, στην ηλι-κία των 10 ετών μόνο το 4% να έχει ακόμα πλατυποδία. Ηλειτουργία των μυών αλλά και των αρθρώσεων στην πε-ριοχή είναι άριστη. Επομένως, η χαλαρή πλατυποδία είναιμια φυσιολογική παραλλαγή στον άκρο πόδα, και όχι μιαπαραμόρφωση. Συνήθως είναι ασυπτωματική. Ωστόσο με-ρικές φορές, σπάνια, τα άτομα με χαλαρή, εύκαμπτη πλα-τυποδία αναφέρουν:

• Πόνο στη φτέρνα, στη ποδική καμάρα, στον αστρά-γαλο και στο έξω τμήμα του ποδιού (5ο μετατάρσιο)

Η

Χαλαρή παιδική

πλατυποδίααπό το μύθο στην πραγματικότητα

του Χάρη Χ. Βαβουρανάκη, Χειρουργού Ορθοπεδικού

Page 57: Οδός Θ Τεύχος 4

• Στροφή του αστραγάλου προς τα μέσα • Εύκολη κόπωση κατά της αθλητικές δραστηριότητεςΗ κλινική εξέταση του παιδιού με πλατυποδία περι-

λαμβάνει:• Επισκόπηση του άκρου πόδα στην καθιστική αλλά και

στην όρθια θέση• Tip-toe test• Έλεγχος χαλαρότητας συνδέσμων• Έλεγχος αχιλλείου τένοντος• Σωματομετρική μελέτη (Β.Μ.Ι)• Έλεγχος σπονδυλικής στήλης• Έλεγχος ανατομικού και μηχανικού άξονα των κάτω άκρων• Επισκόπηση των υποδημάτων του παιδιούΣτόχος της κλινικής εξέτασης είναι να διαγνώσουμε έ -

γκαιρα τον τύπο της πλατυποδίας και να δώσουμε τις κα-τάλληλες οδηγίες στο παιδί και στους γονείς.

Σε μεγαλύτερα παιδιά άνω των 10 ετών που ασχολού -νται με αθλητικές δραστηριότητες είναι απαραίτητο η κλι-νική εξέταση να συμπληρώνεται με στατικό αλλά, κυρίως,με δυναμικό πελματογράφημα. Πρόκειται για μια ειδική αναί-μακτη, ανώδυνη και χωρίς ακτινοβολία εξέταση κατά τηνο ποία το παιδί στέκεται και κατόπιν βαδίζει σε ένα δυνα-μοδάπεδο με αισθητήρες πίεσης. Σκοπός αυτής της εξέ-τασης είναι ανάλυση της βάδισης, η καταγραφή των δυνά -μεων και των πιέσεων στο πόδι κατά την βάδιση, και η κα-τασκευή ορθοτικών εξατομικευμένων πελμάτων όπουαυτό κρίνεται απαραίτητο.

Ακτινογραφίες δεν είναι αναγκαίες για ασυμπτωματική,χαλαρή πλατυποδία. Στην παθολογική πλατυποδία που συ-νήθως είναι δύσκαμπτη και επώδυνη χρειάζονται ακτινο-γραφίες πρόσθιο-οπίσθιες σε όρθια θέση, πλαγιές και λο-ξές. Χρήσιμες είναι επίσης, σε ορισμένες περιπτώσεις, η αξο-νική τομογραφία και το σπινθηρογράφημα των οστών. Παι-διά με χαλαρή ασυμπτωματική πλατυποδία δεν χρειάζο-νται καμία θεραπεία. Το μόνο που χρειάζεται είναι να αφιε-ρώσει κανείς λίγο χρόνο για να καθησυχάσει τους γονείς εξη-γώντας τους ότι η παραμόρφωση θα διορθωθεί, αλλά ακό-μα και αν δεν διορθωθεί πλήρως είναι απίθανο να προ-καλέσει οποιοδήποτε πρόβλημα στο μέλλον. Φυσιολογι-κά παιδιά έχουν διαφορετικό ανάστημα (ύψος), φυσιολο-γικά παιδιά μπορούν να έχουν διαφορετικό ύψος στην πο-δική τους καμάρα.

Όσον αφορά τα ειδικά υποδήματα, το μόνο που κάνουνείναι να αλλάζουν τον τρόπο βάδισης, δεν επηρεάζουν τηνεξέλιξη της πλατυποδίας (δεν διορθώνουν, ούτε προστα-τεύουν), ενώ και τα παιδιά αισθάνονται άβολα μέσα σ’ αυτά.Αντίθετα υπάρχουν αναφορές ότι παιδιά που δεν φορούνή φορούν ανοικτά υποδήματα έχουν χαμηλότερα ποσο-στά πλατυποδίας από παιδιά που φορούν οποιαδήποτε ει-δικά υποδήματα. Το κλειστό παπούτσι καθυστερεί την φυ-σιολογική ανάπτυξη, την εξέλιξη του ποδιού. Προτρέπου-με τους γονείς να γυμνάζουν τους μύες του ποδιού με δια-τατικές ασκήσεις αφήνοντας τα παιδιά να περπατούν ξυ-πόλυτα, η να στέκονται πάνω στα δάκτυλα του ποδιού.

Η χρήση των εξατομικευμένων πελμάτων ειδικής κα-τασκευής, ωστόσο έχει θέση σε παιδιά που παρουσιάζουνπόνο, σε παιδιά υπέρβαρα, και τέλος σε αυτά που έχουν έ -ντονη αθλητική δραστηριότητα (ποδόσφαιρο, μπάσκετ κ.τ.λ)ελαχιστοποιώντας την πιθανότητα τραυματισμού. Η φυ-σικοθεραπεία με διατατικές ασκήσεις έχει ένδειξη στις πε-ριπτώσεις που η πλατυποδία οφείλεται σε βραχύ αχίλλειοτένοντα (το παιδί δεν μπορεί να βαδίσει πατώντας μόνο στιςφτέρνες).

Tέλος, σε περιπτώσεις όπου τα συμπτώματα δεν υπο-χωρούν με την συντηρητική αντιμετώπιση έχει ένδειξη ηχειρουργική θεραπεία. Υπάρχουν πολλές τεχνικές χει-ρουργικής αποκατάστασης της πλατυποδίας. Ωστόσο η τε-χνική ή ο συνδυασμός αυτών που θα επιλέξουμε εξατομι -κεύεται και εξαρτάται από τον τύπο της πλατυποδίας τουπαιδιού και τον βαθμό, το μέγεθος της παραμόρφωσης.

Υ Γ Ε Ι Α 55

Page 58: Οδός Θ Τεύχος 4

ι εξαρτήσεις, και ιδιαίτερα ο αλκοολισμός και ητοξικομανία, είναι ένα πολύ σημαντικό ζήτημαπου απασχολεί το κοινωνικό σύνολο. Παλαιότερα,η μέση αστική τάξη έδειχνε να αδιαφορεί για τιςεξαρτήσεις, θεωρώντας ότι ο αλκοολισμός ή ταναρκωτικά αφορούσαν μόνο περιθωριακούς

ανθρώπους και ότι τέτοια προβλήματα δεν χτυπούσαν τηνπόρτα των «καλών» οικογενειών. Η πραγματικότητα,όμως, έδειξε με τον σκληρότερο τρόπο ότι το πρόβληματων εξαρτήσεων αφορά όλο τον πληθυσμό, ανεξάρτητααπό την κοινωνική και οικονομική τάξη, από το μορφω-τικό επίπεδο, το φύλο ή την καταγωγή.

Φυσικά, κανένας γονιός, τη μέρα που γεννιέται το παι-δί του, δεν ονειρεύεται να το δει μπλεγμένο με τα ναρ-κωτικά. Κανένα παιδί όταν το ρωτούν «τι θα γίνεις όταν με-γαλώσεις;» δεν έχει σαν πρώτη απάντηση: «Ναρκομανής».Κι όμως, τα ναρκωτικά μπαίνουν κάποια στιγμή στο σπί-τι... Μπρος αυτά και πίσω τους οι ενοχές, η ντροπή, ο θυ-μός, ο φόβος, η απόγνωση. Οι γονείς μπαίνουν στον φαύ-λο κύκλο των ερωτήσεων: «τι κάναμε;», «γιατί σ’ εμάς;», «ποι-ος ή τι φταίει;». Τα βλέμματα χαμηλώνουν από ντροπή, ησιωπή πέφτει βαριά στο σπίτι, τα παντζούρια κλείνουν. Οιγονείς συμβουλεύουν, προσπαθούν να φέρουν τον εθι-σμένο στο φιλότιμο, κατηγορούν, απειλούν, νουθετούν, μα-λώνουν, ουρλιάζουν, χρησιμοποιούν ακόμη και βία, εξα-γοράζουν, τον διώχνουν από το σπίτι για να τον ξαναδε-χτούν αμέσως μετά, καλύπτουν τα χρέη του, λένε ψέμα-τα στη δουλειά ή στο σχολείο, δικαιολογούν τις συμπε-ριφορές του σε άλλους συγγενείς και φίλους. Ξεροστα-λιάζουν σε δικηγορικά γραφεία, δικαστήρια, πληρώνουνποινές και εκλιπαρούν για αθωώσεις. Σε ακραίες περι-πτώσεις αγοράζουν οι ίδιοι ναρκωτικά ή υποκατάστατα,για να μην κινδυνεύσει ο εξαρτημένος να κλέψει, να δια-

κινήσει ή να «πουλήσει» το κορμί του. Πολλές από τις πα-ραπάνω προσπάθειες έχουν σκοπό να προστατεύσουν τονεξαρτημένο από τις συνέπειες της χρήσης, αλλά τελικά κα-ταλήγουν να συμβάλλουν στη διαιώνισή της.

Όταν ρωτάμε έναν γονέα «γιατί τα κάνεις όλα αυτά;»,η μόνιμη απάντηση είναι: «Για να αποφύγουμε τα χειρό-τερα... Για να μη γίνει κλέφτης. Για να μη γίνει πόρνη. Γιανα μη μπει φυλακή». Με αυτό το σκεπτικό, ο φόβος, η αγω-νία για το αύριο και ο πανικός γίνονται οι οδηγοί της ζωής.Συμπεριφέρονται έτσι νιώθοντας ένοχοι για την ανατρο-φή που του έδωσαν, θυμώνουν που δεν δικαίωσε τις προσ-δοκίες τους, που τους εξευτελίζει με αυτή τη συμπεριφορά,που τους κακοποιεί εξαιτίας της χρήσης. Θυμώνουν με τηνκοινωνία, με το κράτος και με τον εαυτό τους που απο-δείχθηκαν ανεπαρκείς να τον προστατέψουν, που δεν τοκατάλαβαν νωρίτερα, που δεν το πρόλαβαν.

Ο χρήστης, από την άλλη μεριά, βολεύεται. Σιγά-σιγάχάνει την αίσθηση της ικανότητας να επιβιώσει μόνος του,μελαγχολεί, νιώθει ενοχές γι’ αυτά που κάνει στον εαυτότου και στους άλλους. Αντιδρά με θυμό και μετατρέπεταισε μια ωρολογιακή βόμβα, έτοιμη να εκραγεί κάθε φοράπου οι άλλοι δεν συναινούν στην εξάρτησή του. Οποι-οσδήποτε (φίλος, συγγενής) και οτιδήποτε (νόμος, θεσμός,επαγγελματικές ή σπουδαστικές υποχρεώσεις) εμποδίζειτη χρήση του, είναι εξ ορισμού «εχθρός».

Καθώς οι άλλοι κάνουν τα πάντα γι’ αυτόν, ο εξαρτη-μένος καλλιεργεί ακόμη περισσότερο την ανάγκη του γιαεξάρτηση, όχι μόνο από την ουσία, αλλά και από τους άλ-λους. Καθίσταται όλο και περισσότερο ανίκανος να ζήσει,να δουλέψει, να σχετιστεί. Την ώρα που είναι «πιωμένος»αισθάνεται παντοδύναμος, αυτάρκης, ενώ με τα πρώταστερητικά κατρακυλά πάλι σε μια αίσθηση ανικανότητας.Πικραίνεται και πικραίνει, ταλαιπωρείται και ταλαιπωρεί,

ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ:χρήστης & οικογένεια

του Δαμιανού Δουίτση, ιδρυτή Μ.Κ.Ο. ΟΑΣΙΣ, κέντρο υποστήριξηςεξαρτημένων ατόμων από ουσίες, τζόγο, αλκοόλ

Ο

Υ Γ Ε Ι Α56

Page 59: Οδός Θ Τεύχος 4

εκδικείται τους άλλους και τον εαυτό του για την κατάντιατου και για το ότι τους έχει ανάγκη. Η κατάστασή του ολο-ένα και επιδεινώνεται, οι προτεραιότητες γίνονται άνω-κάτω και η λογική χάνει τη σημασία της. Η οικογένεια νο-μίζει ότι ελέγχει ή ότι θα ελέγξει τον χρήστη, ο χρήστηςνομίζει ότι ελέγχει ή ότι θα ελέγξει τη χρήση και τελικά ηχρήση ελέγχει τις ζωές όλων. Αυτό το ενδοοικογενειακόσύστημα λειτουργίας δηλητηριάζει όλα τα μέλη της οι-κογένειας και αυξάνει την ανευθυνότητα όλων. Κανείς δενείναι υπεύθυνος για την εξέλιξη και την ευημερία του εαυ-τού του. Όλοι ασχολούνται με τον άλλον και όλοι βου-λιάζουν στην κινούμενη άμμο της εξάρτησης. Οι κινήσειςγια να βγουν από το πρόβλημα είναι σπασμωδικές. Ανα-ζητούν μια εύκολη λύση, που να μην πονάει πολύ, όπωςένα υποκατάστατο, μια αλλαγή αίματος, μια γεωγραφικήαπόδραση, έναν βολικό ψυχίατρο που γράφει εύκολα συ-νταγές. Καμία από αυτές τις προσπάθειες δεν μπορεί νααποδειχθεί αποτελεσματική. Η χρήση κερδίζει τον «πό-λεμο», μονότονα και απελπιστικά. Για να βγει η οικογένειακαι ο χρήστης από αυτή τη δίνη, χρειάζεται κάποιος απ’όλους να κάνει μια αρχή. Να βγει από την άρνηση του προ-βλήματος, να σταματήσει να διατηρεί την παθητική κα-ταστροφική στάση στο όνομα της «αγάπης», να πάψει νακατηγορεί την ουσία ή την κοινωνία για το δικό του πρό-βλημα και να αναζητήσει πραγματική βοήθεια.

Η ερώτηση «ποιος ή τι φταίει;» αντικαθίσταται από το«τι μπορώ να κάνω;». Όταν σταματήσει η ψευδαίσθηση

ότι μόνοι θα λύσουν το πρόβλημά τους, τότε τόσο ο χρή-στης όσο και η οικογένειά του είναι έτοιμοι να βοηθηθούνπραγματικά. «Άραγε, τι έκαναν οι άλλοι πριν από εμένα καιβρήκαν τη λύση;»

Η ίδια η χρήση, πολύ δε περισσότερο η όποια ουσίαπροτιμά ο εξαρτημένος, δεν είναι η αιτία του κακού. Η ρίζατου προβλήματος βρίσκεται στην εθιστική προσωπικό-τητα του χρήστη και γι’ αυτό τον λόγο τα υποκατάστατα,η απλή σωματική αποτοξίνωση ή ακόμα και η αποχή απότη χρήση για κάποιο διάστημα αποδεικνύονται ανεπαρ-κή μέσα. Χρειάζεται μια βαθιά τομή στην προσωπικότη-τα του εθισμένου, μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο καισυναίνεση από τον χρήστη: να ξεδιπλώσει όλη τη ζωή του,τις συμπεριφορές και τα συναισθήματά του, όλη την κουλ-τούρα του και τα πιστεύω του στο τραπέζι και, με τη βοή-θεια των συμβούλων και της ομάδας του, να ανασυνθέ-σει την κοσμοθεωρία του και τον εαυτό του.

Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, πρέπει να αναζητήσειβοήθεια. Για να εκπαιδευτεί ώστε να μάθει να διατηρεί τηνψυχραιμία του. Για να μάθει τι σημαίνει η λέξη «όρια» καιμε ποιο τρόπο σιγά-σιγά αυτά μπαίνουν. Πρέπει να βγουνοι συγγενείς του χρήστη από την παθητικότητα και τηνεγωιστική αντίληψη ότι οι ίδιοι είναι υπεύθυνοι για τη χρή-ση του άλλου ή για τη διάσωσή του και εν τέλει να ανα-λάβουν ο καθένας την ευθύνη του εαυτού του. Μόνο έτσιθα επιτρέψουν και στον εαυτό τους και στον άλλο να ενη-λικιωθούν.

Υ Γ Ε Ι Α 57

Page 60: Οδός Θ Τεύχος 4

58 Α Θ Λ Η Τ Ι Σ Μ Ο Σ

Τα Άθλα

ΠΕΝΤΑΘΛΟΝ

Το πένταθλον είναι το πρώτο σύνθετο αγώνισμα στηνιστορία του αθλητισμού. Θεωρείται ότι προστέθηκε στο πρό-γραμμα των Ολυμπίων τη 18η Ολυμπιάδα (708 π.Χ.). Συν-δυασμός τριών ελαφρών και δύο βαρέων αθλημάτων, τοπένταθλο αποτελείται από το άλμα, τη δισκοβολία, τον ακο-ντισμό, το δρόμο σταδίου και την πάλη. Τα δύο τελευταίαδιεξάγονταν και ως μεμονωμένα αγωνίσματα.

Δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς τη σειρά τέλεσης τωναγωνισμάτων, εκτός από την πάλη που γινόταν τελευταία,ούτε, επίσης, ως προς τη διαδικασία διαπίστωσης του νι-κητή, πιθανώς όμως να ήταν αυτός που ανακηρυσσόταντριακτήρ, δηλαδή αυτός που νικούσε σε τρία από τα πέντεαγωνίσματα.

ΠΑΛΗ

Στους Πανελλήνι-ους αγώνες η πάλη ήταν αυ-τοτελές άθλημα, αποτελούσε όμωςκαι μέρος του πεντάθλου. Υπήρχαν δύοβασικές μορφές του αγωνίσματος, η ορθία (ή ορ-θοπάλη ή σταδιαία) πάλη και η κάτω πάλη (ή αλίν-δησις ή κύλησις). Στην πρώτη περίπτωση, ο αθλητής έπρε-πε να ρίξει τον αντίπαλό του τρεις φορές στο έδαφος, ναανακηρυχθεί δηλαδή τριακτήρ. Ήταν μεγάλο επίτευγμα νανικήσει ο παλαιστής 3-0, χωρίς, δηλαδή να υποστεί πτώση.Στην κάτω πάλη όμως, για να αναδειχθεί νικητής έπρεπε οένας από τους δύο αντιπάλους να απαγορεύσει, δηλαδήνα παραδεχθεί την ήττα του, υψώνοντας το μέσο ή το δεί-κτη του χεριού του, ώστε να το δει ο διαιτητής.

Οι λαβές δε διέφεραν πολύ από αυτές του σύγχρονουαθλήματος. Σώζονται, μάλιστα, οι ονομασίες αρκετών απόαυτές. Οι παλαιστές άρχιζαν τον αγώνα στη στάση τηςσυστάσεως ή παραθέσεως και με το παράγγελματου κριτή εφάρμοζαν τους ακροχειρισμούς,δηλαδή τις αρχικές λαβές συμπλοκής.

Οι αθλητικοί αγώνες αποτέλεσαν έναν από τους πιο ενδιαφέροντες καιπολυσύνθετους θεσμούς στην αρχαία Ελλάδα και διεξάγονταν πάντα σταπλαίσια μεγάλων θρησκευτικών εορτών. Είχαν ως πρότυπο τους μυθικούςαγώνες θεών και ηρώων και για τον λόγο αυτό τελούνταν μέσα ή κοντάσε ιερά, κοντά στους τάφους των ηρώων. Τα αγωνίσματα στην αρχαιό-τητα ήταν τα εξής: δρόμος, πένταθλο, βαρέα άθλα, ιππικά αγωνίσματα.

Το σημαντικότερο πράγμα στουςΟλυμπιακούς Αγώνες δεν είναι η νίκη,αλλά η συμμετοχή. Όπως και το πιοσημαντικό πράγμα στη ζωή δεν είναιο θρίαμβος, αλλά ο αγώνας. Ο ου-σιώδης σκοπός δεν είναι η κατάκτη-ση, αλλά η σκληρή μάχη.

Pierre de Coubertin

Page 61: Οδός Θ Τεύχος 4

Α Θ Λ Η Τ Ι Σ Μ Ο Σ

Οι πιο θεαματικές λα-βές ήταν το τραχηλί-ζειν (κεφαλοκλείδω-μα), η μεσολαβή (οαθλητής που εφάρ-μοζε τη λαβή αυτή στημέση του αντιπάλουείχε τη δυνατότητα νατον ρίξει εύκολα στο έδα-φος) και το αναβαστάσαι ειςύψος (αεροπλανικό). Τα χτυ-πήματα απαγορεύονταν επει-δή ήταν στοιχείο της πυγμαχίας. Δενεπιτρεπόταν επίσης το δάκνειν (δά-γκωμα), το ορύττειν (το βγάλσιμο των ματιών),οι λαβές στα γεννητικά όργανα και ο αγώνας έξω από τοσκάμμα.

ΠΑΓΚΡΑΤΙΟ

Το παγκράτιο ήταν συνδυασμός πάλης και πυγμαχίας.Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι το δημιούργησε ο Θησέ-ας, όταν ο ήρωας νίκησε το Μινώταυρο. Προστέθηκε στοΟλυμπιακό πρόγραμμα το 648 π.Χ. το παγκράτιο ήταν τοσκληρότερο και το πιο επικίνδυνο από τα βαρέα αθλήμα-τα. Οι αντίπαλοι μάχονταν χωρίς πυγμαχικά γάντια. Οι κα-νονισμοί επέτρεπαν όλα τα τεχνάσματα, τα χτυπήματα καιτις λαβές, εκτός από το δάκνειν και το ορύττειν. Υπήρχανδύο μορφές παγκρατίου, το άνω ή ορθοστάνδην και τοκάτω. Ο αθλητής που έπεφτε πρώτος στο έδαφος βρισκότανσε δύσκολη θέση και προσπαθούσε να ξεφύγει από τον αντί-παλό του γυρνώντας ανάσκελα και κλωτσώντας τον (υπτια-σμός). Χαρακτηριστικές στιγμές του παγκρατίου ήταν το χτύ-πημα στην κοιλιά (γαστρίζειν), η ανατροπή της ισορροπίαςτου αντιπάλου με το κράτημα του ποδιού (αποπτερνίζειν)και η προσπάθεια πνιγμού (αποπνιγμός).

ΠΥΓΜΗ

Βασικό εξάρτημα των αθλητών ήταν οι ιμάντες και αρ-γότερα τα πυγμαχικά γάντια. Μέχρι τον 5Ο αι. π.Χ., οι πυγ-

μάχοι τύλιγαν γύρω από την παλάμη μέχρι το ύψοςτου καρπού τους μακριές λουρίδες από μαλα-

κό δέρμα βοδιού, που ονομαζόταν μει-λίχαι ή στρόφια. Αυτοί οι ιμάντες

είχαν προορισμό περισ-σότερο να κρατήσουν

σταθερό το χτύ-πημα, παρά να

προκαλέσουνβλάβη στον

αντίπαλο.Από τον4ο αι. π.Χ.όμως, οι

πυγ-μά-

χοι φορούσαν ένα εί-δος γαντιών, τουςοξείς, από έτοιμοπλέγμα ιμάντων σκλη-ρόδετου δέρματος μεκοφτερές απολήξεις,

ώστε να τραυματίσουντον αντίπαλο. Από το

2ο αι. μ.Χ., οι πυγμάχοιχρησιμοποιούσαν το caes-

tus, γάντι ενισχυμένο με μο-λύβι και σίδερο, ώστε το χτύ-

πημα να αποβαίνει πολλές φορέςμοιραίο. Στην προπόνηση οι πυγμάχοι

φορούσαν μαλακότερα γάντια σφαίραι, καιπροστατευτικό κάλυμμα στο κεφάλι από κομμάτια δέρ-

ματος αμφωτίδες. Όπως συμβαίνει και σήμερα, ελλείψει αντι-πάλου, ασκούνταν στη σκιαμαχία στον πυγμαχικό σάκο κώ-ρυκος. Απαγορεύονταν οι λαβές και τα πλήγματα κάτω απότη μέση και τα γεννητικά όργανα. Συγκεκριμένη χρονικήδιάρκεια σε γύρους δεν υπήρχε.

ΙΠΠΟΔΡΟΜΙΕΣ ΚΑΙ ΑΡΜΑΤΟΔΡΟΜΙΕΣ

Στην αρχαία Ελλάδα τα ιππικά αγωνίσματα ήταν στενάσυνδεδεμένα με την τάξη των αριστοκρατών και των πλου-σίων. Για τη διεξαγωγή των ιππικών αγωνισμάτων απαιτεί-το μεγάλη ισόπεδη έκταση, ο ιππόδρομος. Το μήκος του ολυ-μπιακού ιπποδρόμου υπολογίζεται σε τρία στάδια (περίπου576 μ.), διαιρεμένο κατά μήκος σε δύο ίσα τμήματα από έναπροσωρινό χώρισμα, το έμβολον. Η περίπλοκη ιππάφεσιςεξασφάλιζε την ταυτόχρονη εκκίνηση των αρμάτων. Στιςδύο άκρες του εμβόλου υπήρχε ένας στύλος, η νύσσα, πουόριζε την καμπή όπου έπρεπε να στρίψουν τα άρματα. Ταάρματα έπρεπε να τρέξουν πολλές φορές το γύρο του Ιπ-ποδρόμου, από τρία στη συνωρίδα πώλων μέχρι δώδεκαστην τεθριπποδρομία.

Είναι φυσικό ότι το ενδιαφέρον για τα ιππικά αγωνίσματαήταν μεγάλο. Αυτό μας δείχνει και η πληθώρα των αγωνι-σμάτων που οι διοργανωτές προσέθεταν ή αφαιρούσανκατά εποχές στο πλούσιο πρόγραμμα των αγώνων. Πα-λαιότερη ήταν η τεθριπποδρομία που εισήχθη στο πρό-γραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων το 680 π.Χ. Λίγο αργό-τερα, το 648 π.Χ. προστέθηκε η ιπποδρομία τελείων κελήτων,δηλαδή ενήλικων αλόγων. Από το 500 π.Χ. και μέχρι το 444π.Χ. διεξαγόταν η απήνη, δηλαδή αρματοδρομία με δύομουλάρια. Το 496 π.Χ. προστέθηκε η κάλπις, δηλαδή ιπ-ποδρομία φοράδων, που καταργήθηκε μαζί με την απήνη.Η συνωρίς, δηλαδή αρματοδρομία με δύο άλογα, προ-στέθηκε το 408 π.Χ., το 384 π.Χ. η αρματοδρομία με τέσ-σερα πουλάρια, και το 264 π.Χ. με δύοπουλάρια. Τέλος, η ιπποδρομίαπουλαριών εμφανί-στηκε το 256 π.Χ.

59

Page 62: Οδός Θ Τεύχος 4

Oι σωστές διατροφικές

συνήθειες

του Ιωάννη Τσαγκατάκη, διδάκτoρα Χημείας

να από τα ελαττώματά μου είναι ότι είμαι λιχού-δης. Άσε που τσιμπολογώ συνέχεια. Πολλές φο-ρές τρώω και δεύτερο πιάτο, χωρίς να το χρειά-ζομαι. Τρελαίνομαι για τα γλυκά. Η ζωή μου είναι

καθιστική. Συνειδητοποιώ ότι, για να έχει νόημα η προ-σπάθειά μου, θα πρέπει όλα αυτά να αλλάξουν. Θα πρέπεινα διαμορφώσω σωστές συνήθειες φαγητού και κατάλ-ληλο τρόπο ζωής.

Στα διάφορα βιβλία διατροφής υπάρχουν πολλά τρικμε τα οποία μπορούμε να ξεγελάσουμε τον εαυτό μας καιέτσι, να μεταβούμε εύκολα σε έναν υγιεινό τρόπο διατρο-φής. Θα ξεκινήσουμε, λοιπόν, μια προσπάθεια αναζήτησηςόλων αυτών των τρικ, θα αντιληφθούμε τις κακές μας συ-νήθειες και θα προσπαθήσουμε να τις αλλάξουμε. Εδώ εί-ναι το δύσκολο! Θέλουμε να ξεφύγουμε από το βόλεματης κακής συνήθειας; Αν ναι, τότε ας ξεκινήσουμε να πει-θαρχούμε τον εαυτό μας, φυσικά σε αυτά που πραγματικάχρειάζεται, δηλαδή στις καλές συνήθειες φαγητού και τρό-που ζωής.

Μου αρέσει η προοπτική της προσπάθειας προς αυτότο πεδίο δράσης. Δεν ξεχνώ ποτέ ότι, αν καταφέρω ναεφαρμόσω αυτές τις αλλαγές, πρώτον θα αδυνατίσω, δεύ-τερον θα σταθεροποιηθώ στο νέο βάρος και τρίτον θαμπορώ να βοηθήσω τους γύρω μου που πιθανότατα έχουντο ίδιο πρόβλημα μ’ μένα και δεν γνωρίζουν πώς να τοαντιμετωπίσουν.

Αν πραγματικά θέλουμε να αδυνατίσουμε, θα πρέπεινα περιορίσουμε ή και να αποφύγουμε τελείως ορισμένεςτροφές. Ας κάνουμε μια προσπάθεια να εμπεδώσουμε τι«επιτρέπεται» και τι όχι. Ας προχωρήσουμε λοιπόν στηνεφαρμογή από... χθες!

• Ας αποφεύγουμε, λοιπόν, τα βιομηχανοποιημένατρόφιμα που μπορεί να περιέχουν ανθυγιεινά συστατικά(κρυφό λίπος, αλάτι και ζάχαρη) με πολλά Ε και ας προτι-μούμε ποιοτικά φυσικά προϊόντα. Σε αυτό βοηθάει και οαπλός έλεγχος των ετικετών των τροφίμων.

• Το νερό, το γάλα και οι χυμοί είναι αναγκαία και θρε-πτικά με ευχάριστη και δροσερή γεύση. Δεν υπάρχει λόγος

E

60 Δ Ι Α Τ Ρ Ο Φ Η

Page 63: Οδός Θ Τεύχος 4

61Δ Ι Α Τ Ρ Ο Φ Η

να τα αντικαθιστούμε με αναψυκτικά.• Τι θα έλεγες για μια ωραία σαλάτα χωριάτικη, με φρέ-

σκα κηπευτικά, με το αγνό ελαιόλαδο και την ελληνικότατηφέτα, συνοδευμένα με χωριάτικο ψωμί ή κρητικό ντάκο καιελιές; Γνωρίζεις ότι ένα τέτοιο πιάτο σε υψηλού επιπέδουεστιατόρια του εξωτερικού το λένε Greek Salad; Μαζί με τησαλάτα μήπως οι σπιτικές πατάτες, τα μακαρόνια, τα αυγά,το τυρί, το γιαούρτι, μπορούν να αντικαταστήσουν επάξιατα έτοιμα σουβλάκια, πίτσες χάμπουργκερ και άλλα συ-ναφή; Γρήγορο φαΐ είναι τα μεν, γρήγορο και τα δε.

Δική μας είναι η επιλογή. • Η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και οσπρίων

στο σπίτι είναι απαραίτητη. Άλλωστε, το πολύ κρέας είναιγνωστό ότι βλάπτει μακροπρόθεσμα και γι’ αυτό πρέπει νατρώμε και ψαρικά.

• Γλυκιά είναι η ζάχαρη και όχι τόσο τρομερή, όσο κα-τηγορείται. Όμως, είναι πολύ εύκολο να φτάσουμε σευπερβολή, χωρίς να το καταλάβουμε, με παγωτά, αναψυ-κτικά, σοκολάτες, κρουασάν και άλλα γλυκά σνακ. Κι αυτόσίγουρα δεν είναι ό,τι καλύτερο.

• Τα ίδια ισχύουν και για το αλάτι. Είναι χρήσιμο από τημια, αλλά εμπεριέχεται σε πολλά τρόφιμα και έτσι, η συ-νολική κατανάλωσή του μπορεί να αυξηθεί σε ποσότητεςκατά πολύ πέραν του ενδεδειγμένου. Πώς; Με τα αλλαντικάκαι τα διάφορα αλμυρά σνακ, όπως πατατάκια, γαριδάκια κλπ.

Η κρητική διατροφή αποτελεί παγκόσμιο πρότυπο και,όπως γνωρίζουμε, βασίζεται αποκλειστικά στο ελαιόλαδο.Οποιοδήποτε άλλο λάδι δημιουργεί μακροπρόθεσμα προ-βλήματα χοληστερόλης. Ειδικά, πρέπει να αποφεύγουμε τακορεσμένα λίπη, που βρίσκονται στις μαργαρίνες, σταβούτυρα και στα ζωικά λίπη.

Είναι πολύ σημαντικό να διαμορφώσουμε σωστότρόπο σκέψης:

• Διψάω; Δεν χρειάζομαι αναψυκτικό, αλλά νερό.• Γυρίζω κουρασμένος στο σπίτι και δεν προλαβαίνω

να μαγειρέψω; Θα παραγγείλω απ’ έξω. Στην καλύτερηπερίπτωση το φαγητό θα έρθει σε 30 λεπτά και θα είναι καιακριβό. Δύο αυγά με σαλάτα ντομάτα και τυρί είναι έτοιμασε 10 λεπτά. Εύκολο, γρήγορο, φθηνό και θρεπτικό φα-γητό. Τέτοια εύκολα και γρήγορα φαγητά υπάρχουν σεπολύ μεγάλη ποικιλία, οπότε η έννοια του delivery έχει νακάνει μόνο με μια κακή συνήθεια (εννοούμε πάντα γιατρόπο ζωής το φαστ-φουντ ή και το delivery σε μόνιμηβάση).

• Έρχονται φίλοι στο σπίτι. Τι θα φάμε; Να παραγ-γείλουμε απ’ έξω.

Μα, ξέρουμε πόσο εύκολο και γρήγορο είναι ναβάλουμε κοτόπουλο στο φούρνο με πατάτες ήμπριζόλες ή μια μακαρονάδα με σάλτσα; Αν τασυνοδέψουμε με σαλάτα και παξιμάδι, φτιά-χνουμε σπιτικά και υγιεινά φαγητά γρήγορα και σί-γουρα πιο οικονομικά.

Η επιτυχία στην προσπάθεια εναντίον του βά-ρους μας βασίζεται σε πολύ μεγάλο ποσοστό στηναλλαγή των μέχρι σήμερα κακών διατροφικών συνη-θειών και πρακτικών. Η λίστα των συμβουλών, για ναμεταβούμε σε σωστές πρακτικές, δεν είναι και τόσομεγάλη.

Ας προσπαθήσουμε, λοιπόν, να εφαρμό-σουμε όσο περισσότερα μπορούμε από τα πα-ρακάτω:

1. Τρώμε αργά και μασάμε καλά την κάθε μπουκιά τουφαγητού μας, γιατί διαφορετικά δυσκολεύεται η χώ-νεψη και η απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών.Σ’ αυτό μπορεί να βοηθήσει η τοποθέτηση των μαχαι-ροπήρουνων στο τραπέζι μετά από κάθε μπουκιά.

2. Δεν πρέπει να σηκωνόμαστε από το τραπέζι με γεμάτοτο στομάχι, αλλά να πεινάμε ακόμη. Κι αυτό, γιατί ο ορ-γανισμός χάνει την αίσθηση της πείνας, δηλαδή νιώθειχορτάτος σε περίπου 20 λεπτά από τη λήψη τροφής. Γι’αυτό πολλές φορές, ενώ πεινάμε πολύ, μόλις φάμε ταπρώτα ορεκτικά ή τη σαλάτα, έχουμε χορτάσει, μέχρινα έρθει το κυρίως πιάτο.

3. Σερβίρουμε το πιάτο μας μια φορά και αντιστεκόμα-στε στον πειρασμό του συμπληρώματος. Δεν χρειά-ζεται, έχουμε ήδη χορτάσει.

4. Αποφεύγουμε το συνεχές τσιμπολόγημα.5. Φροντίζουμε να ακολουθούμε το καθημερινό διαιτο-

λόγιο με τα συνιστώμενα γεύματα, ώστε να μη μέ-νουμε πεινασμένοι.

6. Σερβίρουμε μικρές μερίδες, διακοσμημένες με ελκυ-στικό τρόπο.

7. Δεν τρώμε βλέποντας τηλεόραση, γιατί ούτε το φα-γητό μπορούμε να απολαύσουμε, ούτε να παρακο-λουθήσουμε το πρόγραμμα, ούτε όμως ελέγχουμετην ποσότητα φαγητού που τρώμε!

8. Προσπαθούμε να μην κάνουμε άλλα πράγματα ταυ-τόχρονα με το φαγητό, γιατί δυσκολεύεται η διαδικα-σία της πέψης.

9. Δεν τρώμε όρθιοι ή εν κινήσει.10. Φεύγουμε από το τραπέζι μόλις τελειώσουμε το φα-

γητό.11. Δεν αφήνουμε στο τραπέζι και γενικότερα στο σπίτι

τρόφιμα εκτεθειμένα, εκτός φυσικά από τα φρούτα.12. Δεν ψωνίζουμε τρόφιμα πεινασμένοι και χρησιμοποι-

ούμε πάντοτε λίστα.13. Οι σαλάτες και τα χόρτα χορταίνουν και δεν παχαί-

νουν. Γι’ αυτό πρέπει να ξεκινούμε τα γεύματα με αυτάκαι να τα προτιμούμε για γαρνιτούρες.

14. Περιορίζουμε τις λιπαρές τροφές.15. Περιορίζουμε τη ζάχαρη.16. Περιορίζουμε τα οινοπνευματώδη ποτά.17. Τρώμε υγιεινά σνακ, όπως μερικούς ξηρούς καρπούς

που κόβουν την όρεξη (ενδιάμεσα γεύματα).

Πραγματικά, ατελείωτη λίστα άλλα όχι «τρομακτική». Είναιόμως, πλήρης και θα βοηθήσει στην προσπάθειά

μου. Μπορώ να ακολουθήσω, αν όχι όλες, τιςπερισσότερες από αυτές, μέχρι να μου γί-

νουν βίωμα. Έτσι,θα μπορέσω να αλ-

λάξω τις διατρο-φικές μου συ-νήθειες.

Page 64: Οδός Θ Τεύχος 4

ο παξιμάδι είναι μοναδικό προϊόν της κρητικήςευφυΐας αλλά και σήμα κατατεθέν της, μιας καιείναι προϊόν προστατευμένης γεωγραφικής έν-δειξης (Π.Γ.Ε.). Δηλαδή, παράγεται αποκλειστικάστη γεωγραφική περιοχή της Κρήτης και κατέχει

συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όπως η συνταγή παρα-σκευής, η χρήση, η ποιότητα, η φήμη κά. Παρασκευάζεταιόμως και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας από όπου πρέπεινα παίρνει και το αντίστοιχο προσωνύμιο ή τη χρήση τηςφράσης «τύπου Κρήτης».

ΙστορικάΗ λέξη «παξιμάδι» αν και φαίνεται να είναι τροφή από

τα αρχαία χρόνια, λέγεται ότι προέρχεται από τον αρτο-ποιό, γαστρονόμο και εφευρέτη του, Παξαμά ή Πάξαμοαπό τη Βοιωτία τον 1ο αιώνα μ. Χ. Στη συνέχεια, επονο-μάστηκε «παξαμίτης» μέχρις ότου λάβει τη σημερινή ονο-μασία του. Όμως, πιο σωστά, λέγεται «διπυρίτης άρτος»από τον τρόπο παρασκευής του (διπλοφούρνισμα), δη-λαδή, μπαίνει δύο φορές στην πυρά, μία για την παραγωγήτου ψωμιού και μία για την ξήρανσή του σε χαμηλή θερ-μοκρασία (αποβολή υγρασίας).

Το παξιμάδι χαρακτηρίστηκε ως «ψωμί των φτωχών»γιατί παρασκευαζόταν από οικογένειες που δεν είχαν τηνπολυτέλεια να ζυμώνουν καθημερινά ψωμί λόγω κόστους.Γεγονός, όμως, είναι ότι δεν υπήρχαν δημητριακά όλο τονχρόνο και χρησιμοποιούσαν αυτόν τον απλό και έξυπνοτρόπο συντήρησης. Καταναλωνόταν από ανθρώπους πουέλειπαν μακροχρόνια από το σπίτι τους, αγρότες, βοσκούςαλλά και ναυτικούς. Αναφέρεται σε ιστορικές πηγές ότι οιΒενετσιάνοι μαζί με άλλα εφόδια έφερναν παξιμάδι στηνκατεχόμενη από τους Οθωμανούς Κρήτη.

Τα είδη παξιμαδιού Για να έρθουμε στη σημερινή εποχή τα είδη του παξι-

μαδιού ανάλογα με το χρησιμοποιούμενο δημητριακόχωρίζονται σε:

1. Σταρένιο2. Σικάλεως3. Κρίθινο4. Μιγάδι5. Εφτάζυμο

Το διπυρίτης άρτος

Παξιμάδι,του Ιωάννη Τσαγκατάκη, διδάκτoρα Χημείας

Page 65: Οδός Θ Τεύχος 4

Δ Ι Α Τ Ρ Ο Φ Η 63

Για την παραγωγή κρίθινων και σικάλεως προστίθεταικαι ποσότητα σιτάλευρου (χωρίς αυτό γίνονται πολύσκληρά) για την αύξηση της αρτοποιητικής ικανότητας. Τομιγάδι παρασκευάζεται από ισόποσα μέρη κριθαριού καισιταριού. Το εφτάζυμο είναι ένας άλλος τύπος που παρα-σκευάζεται από ρεβιθάλευρο και φουσκώνει μόνο του(μάλιστα, οι παλιές νοικοκυρές χρησιμοποιούσαν την έκ-φραση “ανέβηκε ο κουνενός”) χωρίς προζύμι ή μαγιά, απόόπου και παίρνει το όνομα από την παράφραση της λέξης«αυτόζυμο» και όχι γιατί ζυμώνεται εφτά φορές. Άλλαάλευρα που χρησιμοποιούνται είναι αυτό της βρώμης καιτου χαρουπιού που προσδίδουν πολύτιμα θρεπτικά χα-ρακτηριστικά. Επίσης, το αλεύρι που χρησιμοποιείται μπο-ρεί να είναι με κοινό αλεύρι τύπου 70% ή ολικής άλεσηςπου είναι μαζί με το πίτουρο του δημητριακού.

Το κρητικό παξιμάδι παρασκευάζεται σε διάφορα σχήματα:1. Τις κουλούρες ή ταμπακιέρες (συνήθως κρίθινες,

κριθαροκουλούρες) που αποτελούνται από δύο στρογ-γυλά μέρη που έχουν μια τρύπα στο κέντρο: το πανωκαύ-καλο μοιάζει με μισή σφαίρα και χρησιμοποιείται κυρίωςγια την παρασκευή της «κουκουβάγιας» που θα δούμεπαρακάτω και το κατωκαύκαλο. Το πρώτο είναι πιο αφράτοκαι είθισται να χρησιμοποιείται για τους καλεσμένους καιτο δεύτερο να είναι πιο συμπαγές με την πάνω επιφάνειάτου να είναι επίπεδη και χρησιμοποιούνταν για την οι-κιακή χρήση.

2. Τους ντάκους, που έχουν σχεδόν παραλληλεπίπεδοσχήμα, είναι πιο μαλακοί και μπορούν να φαγωθούν χωρίςβρέξιμο ή με το γάλα.

3. Τις μπουκιές, που είναι η μικρή έκδοση ντάκου, συ-νήθως είναι εφτάζυμες και αποτελούν έναν ιδανικό μεζέσυνοδευτικό για τη ρακή.

4. Τις ξεχασμένες κουλουροπούλες, που είναι η μικρήέκδοση της κουλούρας χωρίς όμως να χωρίζεται στα δύο.

Η κουκουβάγιαΑς δούμε, όμως, τώρα τι είναι η κουκουβάγια (στην

ανατολική Κρήτη λέγεται “λαντουριστό”) που την αναφέ-ραμε προηγούμενα δύο φορές. Το όνομα λέγεται ότι προ-έρχεται από καπηλειό στο Ρέθυμνο κάποιου Κουκουβάγιαπου ήταν κακόφημο στέκι και πρόσφερε το στρογγυλό πα-ξιμάδι και άλλες γαστρονομικές, και όχι μόνο, απολαύσεις.Έτσι, προέκυψε η πονηρή έκφραση “πάμε για κουκουβά-για”. Κάποτε, φιλοξένησα έναν φίλο από τη Μυτιλήνη πουχαρακτήρισε την κουκουβάγια “θεϊκή”. Το παξιμάδι μπορείνα φαγωθεί όλες τις ώρες της μέρας και αποτελεί τέλειουποκατάστατο του ψωμιού, ειδικότερα το μεσημέρι. Συ-νήθως, βρέχεται για να μαλακώσει χωρίς, όμως, να μου-λιάζει. Στα ενδιάμεσα γεύματα χρησιμοποιείται ως σνακσυνοδεία τυριού - ενός συνδυασμού που συντελεί στηβελτίωση της βιολογικής αξίας των πρωτεϊνών (πλησιάζειαυτή της πρωτεϊνης του λευκού του αυγού) και της απορ-ρόφησής τους, αλληλοσυμπληρώνοντας όλα τα απαραί-τητα αμινοξέα. Το βράδυ η κουκουβάγια είναι πλήρεςγεύμα μιας και συνδυάζει δημητριακά, λαχανικά, τυροκο-μικά, και έξτρα παρθένο ελαιόλαδο. Επίσης, ο συνδυα-σμός τυριού – παξιμαδιού αποτελεί τον κατεξοχήν τρόπογευσιγνωσίας του κρασιού.

Η θρεπτική αξία του παξιμαδιού είναι πολύ μεγάλη καιποικίλλει από είδος σε είδος. Γενικά, όλα τα παξιμάδια εί-ναι πλούσια πηγή φυτικών ινών - ιδιαίτερα τα ολικής αλέ-σεως - που βοηθούν στη λειτουργία του εντέρου και

δρουν προληπτικά στον καρκίνο αυτού. Επίσης, περιέ-χουν βιταμίνες του συμπλέγματος Β, αντιοξειδωτικά καιιχνοστοιχεία. Ειδικότερα για το κρίθινο, περιέχει από αμι-νοξέα την τρυπτοφάνη, από ιχνοστοιχεία το σελήνιο(αντιοξειδωτικό), το πυρίτιο (συμβάλλει στην καλύτερηυγεία, ανάπλαση και προστασία των οστών μας), το χρώ-μιο (αποτελεί βασικό συστατικό συστημάτων μέσα στονοργανισμό που ρυθμίζουν το σάκχαρο αίματος), το μα-γνήσιο και το φώσφορο. Τα παξιμάδια δεν περιέχουν συ-ντηρητικά, αφού λόγω της φύσης τους διατηρούνται γιαπολύ καιρό ούτε και ζάχαρη, αλλά περιέχουν αλάτι γιατίβοηθάει στη ζύμωση.

Άλλο διατροφικό θέμα είναι η σχέση του με το ψωμίπου παρόλο που έχει τα ίδια θρεπτικά συστατικά με αυτό,λόγω του γεγονότος ότι είναι συμπυκνωμένο ψωμί (έχειαπομακρυνθεί το νερό), τα περιέχει σε μεγαλύτερες πο-σότητες. Επίσης, πρέπει να σημειωθεί ότι το παξιμάδι μιαςκαι είναι πολύ σκληρό μασιέται περισσότερο στο στόμααπό όπου αρχίζει η πέψη, ενώ φθάνει αργότερα στο στο-μάχι δημιουργώντας συντομότερα την αίσθηση του κορε-σμού, αφού τρώμε πιο αργά και χορταίνουμε ευκολότερα.

Ευχαριστούμε τους Κώστα και Αφροδίτη Αναστασάκη γιατην πολύτιμη συνεισφορά τους. Επίσης, τη θεία Μαρία γιατην αναδρομή της στα παλιά χρόνια.

Εθελοντική Ομάδα Εργασίας Τροφίμων, Βιομηχανίας καιΠεριβάλλοντος, Ένωση Ελλήνων Χημικών.

Πηγές1. Ετυμολογία: παξιμάδι, http://gnomikologos.blogspot.gr/2011/09/blog-

post.html2. Ιστορικά για το παξιμάδι, http://www.artokosmos.gr/index.php?tar-

get=categories&category_id=1673. Η ρεθυμνιώτικη κουκουβάγια και η ιστορία της, http://www.tastefull.gr4. Μ. και Ν. Ψιλάκης, Κρητική παραδοσιακή κουζίνα, εκδ. ΚΑΡΜΑΝΩΡ,

2001.5. Το κρητικό παξιμάδι, http://www.to-perivoli-tis-

kritis.gr/content/κρητικο-παξιμαδι (μπορείτε να δείτε ένα πολύκαλό βίντεο για την παρασκευή παραδοσιακού παξιμαδιού)

6. Το παξιμάδι στη διατροφή μας,http://www.neadiatrofis.gr/2013/03/to-paximadi-sti-dia-trofi-mas.html

7. Μπορεί το παξιμάδι να αντικαταστήσει σε θρεπτική αξία τοψωμί,http://www.myworld.gr/site/content.php?artid=102388

8. Παξιμάδι δύο φορές ψωμί, http://www.vita.gr/diatrofi/arti-cle/7261/paksi-adi-dyo-fores-psw-i/

9. Γιατί να αγοράσω παξιμάδια, http://www.vita.gr/diatrofi/eat-ing-healthy/article/6164/giati-na-agorasw-paksimadia/

Page 66: Οδός Θ Τεύχος 4

Η υπηρεσία Book on Demand από τις Εκδόσεις ΙΤΑ-ΝΟΣ παρέχει τη δυνατότητα σε συγγραφείς (πεζογράφους,ποιητές, συγγραφείς πανεπιστημιακών βιβλίων, δο κιμιογρά-φους, δημι ουρ γούς comix, φωτογράφους κ.ά.) να εκδώσουντο βιβλίο τους σε όσα αντίτυπα επιθυμούν και σε τιμές εξαι-ρετικά χαμηλές.

Η υπηρεσία Book on Demand από τις ΕκδόσειςΙΤΑΝΟΣ σάς προσφέρει τις εξής επιλογές:

α) Μας στέλνετε το βιβλίο σας σε ηλεκτρονική μορ- φή κι εμείς αναλαμβάνουμε να σας το παραδώσουμε σεμορφή τυπωμένου βιβλίου και σε όσα αντίτυπα εσείς επι-θυμείτε.

β) Μας στέλνετε το βιβλίο σας σε ηλεκτρονική μορ- φή κι εμείς αναλαμβάνουμε, σε συνεργασία με έ μπειρουςδιορθωτές / επιμελητές και γραφίστες (πά ντα σε συνεχήσυνεννόηση μαζί σας), να σας το παραδώσουμε φιλο-λογικά επιμελημένο και αισθητικά άψογο, σε μορφή τυ-πωμένου βιβλίου και σε όσα αντίτυπα εσείς επιθυμείτε. Επι-πλέον, έχουμε τη δυνατότητα να σας προσφέρουμε ε ξαι-ρετικά οικονομικές λύσεις και υπηρεσίες για την αποτε-λεσματική προώθησή του.

Οι άνθρωποι των εκδόσεων ΙΤΑΝΟΣ, λόγω της μα-κρόχρονης επαφής μας με όλους τους τομείς της εκδοτι-

κής παραγωγής, γνωρίζουμε πόσο δύσκολο είναι να δια-βαστούν με προσοχή και ακόμα, πόσο πιο δύσκολο ναεγκριθούν τα έργα πρωτοεμφανιζόμενων συγγραφέων απότις επιτροπές αξιολόγησης των εκδοτικών οίκων, ώστε νααποφασιστεί η έκδοσή τους. Έτσι, πάρα πολλά αξιόλογακείμενα (λογοτεχνικά, ποιητικά, επιστημονικά) παραμένουνστην αφάνεια, ε πει δή συνήθως κρίνονται αντιεμπορικά απότους εκάστοτε αξιολογητές. Ωστόσο, τελικός στόχος κάθεδημιουργού είναι να φέρει το έργο του σε επαφή με το κοι-νό και να αισθανθεί την πληρότητα που προσφέρει η δια-πίστωση πως αυτό αφορά και σε πολλούς άλλους αν-θρώπους.

Οι Εκδόσεις ΙΤΑΝΟΣ έχουν σαν κύριο στόχο να δουντο φως της δημοσιότητας έργα που θα συμβάλουν στηνανάπτυξη του πολιτισμού μας, ενάντια στο κλίμα εμπο-ρικότητας που έχει επικρατήσει τα τελευταία χρόνια στηναγορά του βιβλίου και το οποίο μειώνει την ποιότητα. Εμείς,με έμπειρους και άριστα καταρτισμένους συνεργάτεςστον χώρο της παραγωγής του βιβλίου, έχουμε τη δυνα-τότητα να σας παραδώσουμε, σε πολύ σύντομο χρόνο, έναάψογα ψηφιακά τυπωμένο βιβλίο και μάλιστα, με το σώ -μα του δεμένο σε δεκαεξασέλιδα ή οκτασέλιδα (όπως ακρι-βώς στην εκτύπωση offset). Πρόκειται για μια καινοτόμοδυνατότητα που ελάχιστοι επαγγελματίες μπορούν σήμερανα προσφέρουν.

Τύπωσε το δικό σου βιβλίοαπό 20 μόλις αντίτυπα!Book on Demand

ΒΙ.ΠΕ. Ηρακλείου, Οδός Θ, Τηλ.: 2810 300950, [email protected], [email protected]

Page 67: Οδός Θ Τεύχος 4
Page 68: Οδός Θ Τεύχος 4