ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

83

Click here to load reader

description

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4ΣΕΛΙΔΕΣ 83

Transcript of ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Page 1: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Τ Ο Μ Ο Σ

4i

5,90 €

939 1945

H ΠΡ IITOPIA TOY

B t ^ ^ ^ S iS S ^ w m

S - ^ 3 * .~Γ*"55

HTTA ΤΠΗ ΙΤΑΛΩΝ ΣΤΟ ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ - ΑΦΙΙΗ TOY POMMEA · H ΑΡΑΣΗ ΣΤΟΝ ΑΤΛΑΝΤΙΚΟ > ΕΠ ΙΧΕΙΡΗ ΣΕΙΣ ΣΤΑ BAAKANIA - ΕΠΕΜΒΑΣΗ TDN ΓΕΡΜΑΝΟΝ · M MAXH TON OXTPflN KAI H ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ · H KPHTH ΦΑΕΓΕΤΑΙ · ΕΙΕΑ ΙΧ ΕΙΣ ΣΤΗΝ ANATOAH · O ΡΟΥΝΤΟΑΦ ΕΣ ΣΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ (<BARBABOSSA>) - H ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΕΙΣΒΟΑΗ ΣΤΗ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΝΟΣΗ

A M f l

Page 2: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Περιεχόμενα3 Ηττα των Ιταλών στο Αφρικανικό Μέτωπο -

Αφιξη του Ρόμμελ«Εξωση» των Ιταλο')ν από τ ψ ανατολική Αφρική Εμφάνιση του Afrika Korps

14 H δράοη στον ΑτλαντικόO νόμος «περί Δανεισμού και Εκμίσθωσης» -

H απόβασί] των Αμερικανών στη Γροιλανδία Απώλειες για τους Λΰκσυς του ΝταίνιτςΕνα δώρο για το Μπλέτσλεϋ Παρκ - To επεισόδιο του «Robin Moor Βυθίστε το «Bismarck»!

20 Επιχειρήσεις στα Βαλκάνια - Επέμβαση των ΓερμανώνH Εαρινή Επίθεση των Ιταλών H γερμανική εισβολή H Μάχη των Οχυρών και η κατάρρευση H Ναυμαχία στο Ταίναρο H Κρήτη φλέγεται

44 Εξελίξεις στην ΑνατολήΑπώλειες για το κράτος του Βισύ στην Ταϊλάνδη Πραξικόπημα στο ΙράκΑλλαγή «σκυτάλης» στη Συρία και στον Ai6avo

56 Oi πρώτοι κομάντος και η φυγή του ΕςΕπιχείρηση «Claymore»0 Ρούντολφ Ες στη Βρετανία

60 Επιχείρηση <<BarbarossaH γερμανική εισθολή στί] Σοβιετική ΕνωσηΤα σχέδια των αντιπάλων01 αντίπαλες δυνάμεις

H εισθολή

82 Χρονολόγιο

Ε Ξ Ω Φ Υ Λ Λ ΟΓζρμανοί

αλεξιπτωτιστές ετοιμάζονται να

επιβιβαστούν σε Ju 52 με προορισμό την Κρήτη.

Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Ι Ε ΣΕυχαριστούμε το Ιστορικό Αρχείο Αντώνη και Κυριάκου Σκια9ά για την ευγενική παραχώρηση μέρους του υλικού του.

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣΓεώργιος Κουφογιώργος

ΕΚΔΟΤΗΣΣταύρος Πανέλης

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΕΣΒασίλης Καμπάνης Στέλιος Δεμηράς

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΕΣΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣRichard Caruana Vincenzo Auletta Δημήχρης Χαδούλας Malcolm McGregor Pierre Tumer

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΓεωργία Λουκά

ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΧΑΡΤΩΝΔήμητρα Λαδά Θωμάς Νούσιας Αγγελική Λαμπροπούλου Γεωργία Λουκά

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΧαράλαμπος Δημόπουλος Ειρήνη Τζελέπη

ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΚική Μιχαλοπούλου Λίνα Κατσαρού Βίκυ Βασιλοπούλου

Πρώτη έκδοση: ΑπρΑιος 2008 Copyright ©: Εκδόσεις “ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ”

ISSN: 1791-2784 ISBN: 978-960-6740-35-0

Απαγορεύεται η με οποιονδήποτε τρόπο αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή μέρους ή όλου του βιβλίου χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη

ΓΡΑΦΕΙΑΓ Σεφέρη 8,17234, Δάφνη, Αθήνα Τηλ. Κέντρο: 210.92.73.620 fax: 210.92.73.622 e-mail: [email protected] w w w .periscopio .gr

ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΕκδόσεις “ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ"T.0.3951,10210, Αθήνα

ΙΔ ΙΟΚΤΗΤΗΣ - ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ Σ Υ Μ Φ Ω Ν Α Μ Ε Τ Ο Ν NOMOΣταύρος Πανέλης

ΕΚΤΥΠΩΣΗI. Ξυνός - 1. Ευστράτογλου OE

ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑΟκτωράτος Βιδλιοδετική A.E

Page 3: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Ηττα των Ιταλών στο αφρικανικό μέτωπο- Αφιξη του Ρόμμελ

«Εξωση» των Ιταλών από την ανατολική Αφρική

To σχέδιο των Βρετανών για την ανακατάλη­

ψη της ανατολικής Αφρικής προέ6λεπε επίθεση

από τρία διαφορετικά μέτωπα. Από τον 6ορρά θα

εισέβαλλε ο αντιστράτηγος Ουίλιαμ Πλατ, με δύο

ινδικές μεραρχίες πεζικού (την 4η ΜΠ του υπο­

στρατήγου Νόελ Μπέρεσφορντ-Πηρς και την 5η

του υποστρατήγου Λιούις Χηθ). O ίδιος διέθετε ε­

πιπλέον τη Δύναμη «Μπριγκς», του ταξιάρχου Χά-

ρολντ Ρόντον Μπριγκς, η οποία περιελάμβανε α­

ποσπασμένες ινδικές και γαλλικές μονάδες, τη

Mission 101 (Αποστολή 101) του ταξιάρχου Ντάνιελ

Σάντφορντ, την οποία αποτελούσαν πυρήνες α­

ξιωματικών και υπαξιωματικών (οι οποίοι εξόπλι­

ζαν και εκπαίδευαν όσους γηγενείς ήταν πιστοί

στον αυτοκράτορα της Αιθιοπίας Χαϊλέ Σελασιέ),

και τον σχηματισμό που ονομαζόταν Δύναμη «Γε-

δεών» και περιείχε μεγάλο αριθμό γηγενών α­

νταρτών με διοικητή τον συνταγματάρχη Ορντ

Ουίνγκεϊτ. Εκτός από το πυροβολικό και τους μη­

χανοκίνητους λόχους πολυβόλων, ισχύ πυρός

προσέδιδαν και έξι άρματα Matilda Mk II. O Μπέρε- σφορντ-Πιρς θα εισέβαλλε στην Ερυθραία και

στην Αιθιοπία μέσω Σουδάν. Tov ίδιο στόχο θα εί­

χαν και οι δυνάμεις του αντιστρατήγου Αλαν Κά-

νινγκαμ, ωστόσο αυτές θα εκινούντο από τα νό­

τια, από την Κένυα. O Κάνινγκαμ διέθετε μια επί­σης μικτή δύναμη την οποία αποτελούσαν η 1η

Νοτιοαφρικανική Μεραρχία του υποστρατήγου

Τζωρτζ Μπρινκ, η 11η Αφρικανική Μεραρχία του

υποστρατήγου Χάρυ Εντουαρντ ντε Ρομπιγιάρ

Γουέδερχολ και η 12η Αφρικανική Μεραρχία του

υποστρατήγου Ρηντ Γκόντγουιν-Ωστεν. Oi δύο α­

φρικανικές μεραρχίες επανδρώνονταν από στρα­

τιώτες με καταγωγή από τη δυτική, την ανατολική

και τη νότια Αφρική. O Κάνινγκαμ είχε στη διάθε­

σή του μία ίλη ελαφρών αρμάτων, τεθωρακισμένα οχήματα και περισσότερα μηχανοκίνητα μέσα.

Προβλεπόταν και η χρήση μιας ακόμη δύναμης

που θα εισέβαλλε από τη θάλασσα, υπό τις διατα­

γές του συνταγματάρχη Αρθουρ Ρέτζιναλντ Κάρ-

τερ. Oi μονάδες του Κάρτερ μεταφέρθηκαν από

το Αντεν με πλοία της Δύναμης «D» και περιελάμ-

βαναν δύο τάγματα Σιχ από δύο'διαφορετικά συ­

ντάγματα του Πουντζάμπ (2o και 15o), μαζί με Σο-

μαλούς στρατιώτες. Oi Σιχ είχαν αποχωρήσει το

προηγούμενο έτος από τα εδάφη όπου θα αποβι­

βάζονταν.

H επιστροφή του αυτοκράτορα Χαϊλέ Σελασιέ

στην Αιθιοπία, στις 18 Ιανουαρίου 1941, σηματο­

δότησε την έναρξη των επιχειρήσεων. O αυτοκρά-

τορας ενώθηκε με τη Δύναμη «Γεδεών». Επί τρεις

μήνες οι αντάρτες των συνταγματαρχών Ουίνγκε-

ϊτ και Κάρτερ διεξήγαν επιχειρήσεις εναντίον των

Ιταλών, όχι πάντα σε κλίμα ομόνοιας και συνεργα­

σίας, επειδή ο Κάρτερ παραπονέθηκε για προνο­

μιακή μεταχείριση του Ουίνγκεϊτ έναντι των δι­

κών του δυνάμεων. Για να αποσοβηθεί περαιτέρω

κλιμάκωση της έριδας παρενέβη ο ίδιος ο αντι­

στράτηγος Πλατ. Μέχρι τον Μάιο οι αντάρτες εί­

χαν απωθήσει τους Ιταλούς από πόλεις όπως η

Μπύρε, η Ντέμπρε Μάρκος καιηΑντίς Ντέρα.

Oi επιχειρήσεις στέφθηκαν από επιτυχία και

στα υπόλοιπα μέτωπα. Στον βορρά ο αντιστράτη­γος Πλατ ξεκίνησε την επίθεσή του πριν από την

καθορισμένη ημερομηνία (Φεβρουάριος), στις

17/18 Ιανουαρίου 1941. Μετά την κατάληψη της

O πρίγκηπας Αμεντέο, δούκαςτης Αόστα, ανώτατος διοικητής των ιταλικών δυνάμεων στην ανατολική Αφρική.

Ενοπλοι ΑιΘίοπες αναμένουν την άφιξη του αυτοκράτορα Χαϊλέ Σελασιέ στην πρωτεύουσα της χώρας, Αντίς Αμπέμπα.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 3

Page 4: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Ιταλικό μονοκινητήριο μονοθέσιο μαχητικό Macchi MC.200 της 79ης Μοίρας της 6ης Σμηναρχίας της 1ης Πτέρυγας, στην Κατάνια- Φονταναρόσα τον Φεβρουάριο του 1941. Oi άνω επιψάνειές του φέρουν παραλλαγή από giallo mimetico και marrone mimetico, ενώ οι κάτω είναι βαμμένες με grigio mimetico. Τα καλύμματα του κινητήρα είναι βαμμένα με giallo cromo. Φέρει έναν ασυνήθιστα μεγάλο λευκό σταυρό στο κάθετο σταθερό και στο πηδάλιο διεύθυνσης, ενώ λευκός είναι και ο κώνος της ουράς του. Τα διακριτικά στην κάτω επιφάνεια των πτερύγων είναι μαύρα με λευκά φασιστικά σύμβολα (fasces) και στην άνω επιφάνεια λευκά με μαύρα fasces.To MC.200 διέθετε κινητήρα FiatA.74 RC78 ισχύος 870 hp, που του επέτρεπε να αναπτύσσει ταχύτητα 503 km/h. Είχε εκπέτασμα 10,58 m, μήκος 8,19mKai ύψος 3,51 m. O οπλισμός του αποτελείτο από δύο πολυβόλα Breda-SAFAT των 12,7mm. Ελάχιστα MC.200 διέθεταν και δύο πολυβόλα των 7,7 mm στην πτέρυγα. Τα πρώτα τέτοια αεροσκάφη παραγωγής ολοκληρώθηκαν τον Ιούλιο του 1939. Τα αρχικά 240 διέθεταν κλειστό πιλοτήριο, ενώ τα επόμενα ανοικτό, ύστερα από παραινέσεις των πιλότων. H πρώτη μονάδα που παρέλαβε MC.200 ήταν η 6η Σμηναρχία, η οποία την 1η Νοεμβρίου 1939 διέθετε 29 αεροσκάφη. Κατά την είσοδό της στον B ’ ΠΠ η Ιταλία διέθετε 156 επιχειρησιακά MC.200. To βάπτισμα του πυρός για τον τύπο καθυστέρησε, εξαιτίας ατυχημάτων και τεχνικών προβλημάτων. Από τα μέσα Σεπτεμβρίου 1940ως τις 17Ιανουαρίου 1943τα Μ0.200επιχειρούσαν σε όλα σχεδόν τα μέτωπα, από τη Μάλτα και τη βόρεια Αφρική ως το παγωμένο Στάλινγκραντ (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Richard J. Caruana/ επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς)

4 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 5: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Αεροσκάφος Messerschmitt Bf 110 του Afrika Korps.

Κασάλα οι δυνάμεις του κατευθύνθηκαν προς την Αγκορντάτ, όπου έιχαν

οχυρωθεί ισχυρές ιταλικές δυνάμεις. Παράλληλα η Δύναμη «Μπριγκς», η ο­

ποία βρισκόταν υπό τον επιχειρησιακό έλεγχο του Πλατ, κατέλαβε την Ka-

ρόρα. Oi δύο ινδικές μεραρχίες του Πλατ προσέγγισαν την Αγκορντάτ από

τον βορρά και τον νότο και κατόρθωσαν να κυριεύσουν την οχυρή θέση

την 1η Φεβρουαρίου. Mia ημέρα πριν η 9η Ινδική Ταξιαρχία του ταξιάρχου

Μόζλεϋ Μέην είχε καταλάβει τη Μετέμα, από τους υποχωρούντες Ιτα­

λούς. Κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων ο διοικητής της 10ης Ινδικής

Ταξιαρχίας, Ουίλιαμ «Μπιλ» Σλιμ, τραυματίστηκε και αντικαταστάθηκε.

H αποφασιστική μάχη για την τύχη της βόρειας εκστρατείας διεξή-

χθη μερικές ημέρες μετά στο Κερέν, 98 χιλιόμετρα ανατολικά της

Αγκορντάτ. Επικεφαλής της 10ης Διοίκησης Αμυνας που υπεράσπιζε

αυτή την περιοχή, ήταν ο αντιστράτηγος Νικολάντζελο Καρνιμέο. H

μάχη ξεκίνησε στις 5 Φεβρουαρίου, με τις δυνάμεις της Κοινοπολι­

τείας να προσπαθούν να ανατρέψουν την ιταλική άμυνα επί των υ­

ψωμάτων κοντά στο Κερέν. Επί δέκα ημέρες οι Ιταλοί άντεξαν, προ-

καλώντας πολλές απώλειες στον αντίπαλο. Ομως και οι ίδιοι υπέστη­

σαν αρκετές. O Πλατ ανασύνταξε τις δυνάμεις του και ενισχύθηκε από την άφιξη της Δύναμης «Μπριγκς», την 1η Μαρτίου. Στην επόμενη επί­

θεση συμμετείχαν 13.000 άνδρες του Πλατ εναντίον 23.000 Ιταλών. Oi

Ιταλοί και τα γηγενή αποικιακά τους στρατεύματα αντιστάθηκαν γεν-

Δεκανέας του 6ou Τάγματος της Ερυδραίας του Ιταλικού Αποικιακού Στρατού, Αι&ιοπία 1941. Φοράει φαρδιά στολή λευκού χρώματος, ιδανική για το ζεστό κλίμα της Αφρικής, η οποία εισήχ&η στα ιταλικά αποικιακά στρατεύματα το 1929. To κόκκινο φέσι φέρει πράσινη φούντα, διακριτικό του 6ου Τάγματος της Ερυ9ραίας. Τα σειρήτια φέρονται στον αριστερό ώμο, ενώ τα τρία αστέρια πιστοποιούν 10 χρόνια υπηρεσίας. O εξοπλισμός περιλαμβάνει δερμάτινες φυσιγγιο&ήκεςχακίχρώματος, ιταλικού τύπου, για τους γεμιστήρες του τυφεκίου Mannlicher-Carcano M91/38. O Ιταλικός Αποικιακός Στρατός στην Ανατολική Αφρική διέ&ετε περίπου 200.ΟΟΟάνδρες εκ των οποίων οι Ιταλοί ήταν 88.000 (εικογράφηση: Pierre Turner/ενδυματολογική περιγραφή: Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της DeAgostini UK LtdKar' αποκλειστικότητα για την Ελλάδα - color image copyright: De Agostini UK Ltd).

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 5

Page 6: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

O αντιστράτηγος Αλαν Κάνινγκαμ.

ναία επί ημέρες, ώσπου το Κερέν έπεσε, στις 27

Μαρτίου, με κόστος 4.000 απώλειες για την Κοινο­

πολιτεία και 3.000 για τους Ιταλούς. Πολλοί Ιταλοί συνελήφθησαν, έχοντας κερδίσει την εκτίμηση

των αντιπάλων τους. H ιταλική αντίσταση στην

Ερυθραία συνεχίστηκε, αλλά οι Βρετανοί είχαν α­

ποκτήσει το πλεονέκτημα. H πρωτεύουσα της

Ερυθραίας, Ασμάρα, κηρύχθηκε «ανοικτή πόλη»

την 1η Απριλίου. H εκστρατεία του Πλατ ολοκλη­

ρώθηκε με επιτυχία όταν έπεσε η σημαντική πα­

ραλιακή πόλη Μασάουα, στην Ερυθρά θάλασσα,

στις 8 Απριλίου. Τα υποβρύχια των Ιταλών που

δρούσαν με δάση τη Μασάουα κατέφυγαν στο

Μπορντώ της Γαλλίας. Τα περισσότερα ιταλικά

σκάφη επιφανείας δεν είχαν την ίδια τύχη: τα πε­

ρισσότερα καταστράφηκαν σε αποστολές απελπι­

σίας εναντίον βρετανικών στόχων. Oi Βρετανοί εί­

χαν άμεση ανάγκη το λιμάνι της Μασάουα, ωστό­

σο οι ζημιές από τις δολιοφθορές των Ιταλών α-

ποκαταστάθηκαν μετά από 16 μήνες.

To άλλο σημαντικό λιμάνι, αυτό της Μπέρμπε-

ρα, καταλήφθηκε εύκολα από τις αποβατικές δυ­

νάμεις του συνταγματάρχη Αρθουρ Ρέτζιναλντ

Κάρτερ, δεδομένου ότι μεγάλο μέρος της ιταλι­

κής φρουράς είχε προσβληθεί από ελονοσία και

τα εφόδια έλειπαν σε υψηλό ποσοστό από τους

Ιταλούς. Μέχρι τις 20 Μαρτίου εκτός από την

Μπέρμπερα είχε πέσει και η Χαργκέισα. Oi δυνά­

μεις του αντιστρατήγου Αλαν Κάνινγκαμ, που επι-

χειρούοαν στον νότο, μπορούσαν πλέον να ανε-

φοδιαστούν πιο εύκολα.

O Κάνινγκαμ εισήλθε στο εχθρικό έδαφος α­

μέσως μετά τα μέσα Ιανουαρίου, όπως και τα υπό­

λοιπα εκστρατευτικά σώματα των Βρετανών. Τα

στρατεύματά του εισέβαλαν στην Ιταλική Σομα­

λία από την Κένυα, όπου προσπάθησαν, όπως και

εκείνα του Πλατ, να προσεταιρισθούν τον γηγενή

πληθυσμό, χωρίς θεαματικά αποτελέσματα. Στον

νότο δεν υπήρχε μια προσωπικότητα η οποία θα

ασκούσε επιρροή παρόμοια με αυτή που άσκησε

ο Χαϊλέ Σελασιέ στον βορρά, ώστε ο τοπικός πλη­

θυσμός να στραφεί υπέρ των Βρετανών. Παρόλα

αυτά ο Κάνινγκαμ κατέλαβε το Ελ Γίμπο, στις 19

Ιανουαρίου. Tov Φεβρουάριο έπεσαν στα χέρια

των δυνάμεων της Κοινοπολιτείας πολλές πόλεις

(Γκοράι, Ελ Γκούμου, Χομπόκ, Μπάνο, Μογιάλε,

Κισμάγιου), με αποκορύφωμα την πρωτεύουσα

της Σομαλίας, Μογκαντίσου, στις 25 Φεβρουαρίου

1941. Στο μεταξύ οι Ιταλοί υποχωρούσαν σε πιο

ευνοϊκές γ ι’ αυτούς αμυντικές θέσεις, στην Α ιθιο­

πία. Oi άνδρες του Κάνινγκαμ τους ακολούθησαν,

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ

• To καταδρομικό «San Giorgio» είχε το θλιβερό προνόμιο να εί­ναι το πλοίο το οποίο κατέρριψε το αεροσκάφος SM.79 του πτε­ράρχου Ιταλο Μπάλμπο, διοικητή της Λιβύης, στις 28 Ιουνίου 1940, πάνω από το Τομπρούκ. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που ισχυρί­στηκαν ότι επρόκειτο για δολοφονία μετά από εντολή του Μουσο- λίνι, λόγω της δημοτικότητας που είχε αποκτήσει ο πτέραρχος.• Ενδεικτική του χαμηλού ηθικού των Ιταλών ήταν η σύλληψη 150 από αυτούς κατά τις μάχες της Μπέντα Φομ και του Σίντι Σαλέχ, από έναν Βρετανό δεκανέα ο οποίος ήταν οπλισμένος με ένα Bren που είχε υποστεί εμπλοκή!• Τα προστατευτικά γυαλιά που είχε ο Ρόμμελ στο γείσο του πη­ληκίου του, έχουν καταστεί χαρακτηριστικό γνώρισμα της «Αλε­πούς της ερήμου». O υπίλαρχος Χάιντς Βέρνερ Σμιτ, συγγραφέας του βιβλίου «Με τον Ρόμμελ στην έρημο», αναφέρει ότι ο Ρόμμελ τα εντόπισε όταν επιθεωρούσε κυριευμένο βρετανικό υλικό στο Μεχίλι και έκτοτε δεν τα αποχωρίστηκε. O τελευταίος μάλιστα α- στειεύθηκε λέγοντας ότι και οι στρατηγοί έχουν δικαίωμα στα λά­φυρα.• O Βρετανός υπουργός Εξωτερικών, Αντονυ Ηντεν, επέκρινε ό­σους υποτίμησαν την αξία των Ιταλών μαχητών στην έρημο. Με­

ταδίδοντας γνώμες Βρετανών στρατιωτικών που πολέμησαν στη βόρεια Αφρική εναντίον των Ιταλών, τόνισε ότι όλοι του εκμυστη- ρεύθηκαν πως το κύριο πρόβλημα των Ιταλών ήταν η ελλιπής εκ­παίδευση. Δήλωσε, μάλιστα, με χαρακτηριστικό τρόπο: «O Mou- σολίνι έστειλε αυτούς τους ανθρώπους (σ.σ. να πολεμήσουν) με πλημμελή εκπαίδευση και περίμενε να διεξαγάγουν τέτοιες μάχες στις συνθήκες της ερήμου, για τις οποίες πρέπει, όμως, να έχεις εκπαιδευτεί».• O Ρόμμελ έδωσε εντολή τον Φεβρουάριο - Μάρτιο του 1941 να κατασκευαστούν 150 άρματα στο λιμάνι της Τρίπολης. O υπολοχα- γός Χούντ, ο οποίος ήταν μηχανικός, τον άκουγε αποσβολωμένος, ώσπου ο Ρόμμελ του εξήγησε ότι ήθελε να κατασκευαστούν 150 καλύμματα από καραβόπανο και ξυλεία, που αφθονούσαν στο λι­μάνι. Με αυτά σκόπευε να «μεταμφιέσει» οχήματα Volkswagen ώ­στε να μοιάζουν με άρματα, για να προκαλέσει σύγχυση στους Βρετανούς επιτελείς σχετικά με την πραγματική του αρματική δύ­ναμή του. H πληροφορία προέρχεται από τον φίλο του Χούντ, λο­χαγό Χανς Οττο Μπέρεντ, ο οποίος υπηρετούσε ως αξιωματικός πληροφοριών στο επιτελείο του Ρόμμελ.

Χιλιάδες Ιταλοί συνελήφ9ησαν αιχμάλωτοι στη βόρεια Αφρική, ως αποτέλεσμα της επιχείρησης «Com pass».

6 Ol ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 7: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

εισβάλλοντας τον Μάρτιο στη νότια Αιθιοπία, α­

φού έθεσαν υπό τον έλεγχό τους ολόκληρη σχε­

δόν την Ιταλική Σομαλία. Σημαντικές πόλεις, ό­

πως η Ντίρε Ντάουα και η Χαράρ, έπεσαν κατά το

τελευταίο πενθήμερο του Μαρτίου. Απέμενε πλέ­

ον η κατάληψη της Αντίς Αμπέμπα, η οποία κυρι-

εύθηκε από τις δυνάμεις του Κάνινγκαμ στις 6

Απριλίου 1941. Από την Κένυα έως την Αντίς Αμπέ­

μπα ο Κάνινγκαμ διένυσε περίπου 2.800 χιλιόμε­

τρα, σε επτάμισι εβδομάδες. Την 5η Μαϊου ο αυ-

τοκράτορας Χαϊλέ Σελασιέ εισήλθε επίσημα στην

πρωτεύουσα Αντίς Αμπέμπα, μετά από απουσία

πέντε ετών.

H προσπάθεια για την εξάλειψη της αντίστα­

σης του αντιπάλου συνεχίστηκε τον Απρίλιο. H 1η

Νοτιοαφρικανική Ταξιαρχία, του ταξιάρχου Ντά-

νιελΧερμάνους Πίενααρ, κινήθηκε βόρεια μαζί με

σχηματισμό Αιθιόπων ανταρτών, ώστε να έλθει σε

επαφή με τις δυνάμεις του Πλατ, οι οποίες εκι-

νούντο νότια. Στις 20 Απριλίου ο Πίενααρ κατέλα­

βε άλλη μια οχυρή ιταλική θέση, την πόλη Ντέσι,

αλλά ακόμη απείχε περισσότερο από 300 χιλιόμε­

τρα από τον στόχο του.

H τελευταία σημαντική εστία αντίστασης των

Ιταλών βρισκόταν στο Αμπα Αλάγκι, μεταξύ των

πόλεων Ασμάρα και Αντίς Αμπέμπα. Εκεί ακριβώς

εστίασαν την προσοχή τους οι Βρετανοί επιτελείς

και εκεί κατευθυνόταν και η ταξιαρχία του Πίενα­

αρ μαζί με τους γηγενείς αντάρτες. Στο όρος

Αμπα Αλάγκι, ύψους 3.700 μέτρων, οι Ιταλοί είχαν

δημιουργήσει σήραγγες, χώρους ενδιαίτησης και

αποθήκες. Oi 7.000 άνδρες της φρουράς είχαν ε­

πικεφαλής τον ίδιο τον πρίγκηπα Αμεντέο, δούκα

της Αόστα και διοικητή των ιταλικών δυνάμεων

στην ανατολική Αφρική. H επιχείρηση ανατέθηκε

στον υποστράτηγο - πλέον - Μόζλεϋ Μέην και

στην 5η Ινδική Μεραρχία Πεζικού. O Μέην ξεκίνη­

σε την προσπάθειά του με λίγες δυνάμεις στις 3

και στις 4 Μαϊου, πραγματοποιώντας παραπλανη­

τική επίθεση πριν από την κύρια ενέργεια. Oi Ιτα­

λοί αμύνθηκαν σθεναρά. Μέχρι την άφιξη του

Πίενααρ, στις 11 Μαϊου, ο Μέην υστερούσε αριθ­

μητικά. Διαθέτοντας πλέον 9.000 άνδρες, κύκλω­

σε τις εχθρικές θέσεις στις 14 .Μαϊου και προ­

γραμμάτιζε να επιτεθεί την επόμενη ημέρα. H τύ­

χη έπαιξε άσχημο παιχνίδι στους Ιταλούς, όταν τα αποθέματα νερού που διέθεταν ρυπάνθηκαν από

διαρροή καυσίμου η οποία προκλήθηκε από βρε­

τανική οβίδα. Στις 18 Μαϊου ο Αμεντέο, που ήδη

υπέφερε από ελονοσία, παραδόθηκε μαζί με τη

φρουρά του. Πέθανε στην Κένυα, ως αιχμάλωτος

πολέμου, τον Μάρτιο του 1942.

Μετά την παράδοση οι Ιταλοί συνέχισαν να α­

ντιστέκονται σε ορισμένες περιοχές, όπως το λι­

μάνι του Ασάμπ, που κατελήφθη την 11η Ιουνίου,

ή στη νοτιοδυτική και στη βορειοδυτική Αιθιοπία,

υπό τη διοίκηση του στρατηγού Πιέτρο Γκατσέρα,

O Αντονυ Ηντεν καλωσορίζει στρατιώτες από τη Νέα Ζηλανδία στην Αφρική.

o οποίος αντικατέστησε τον πρίγκηπα Αμεντέο

στα καθήκοντα του γενικού διοικητή της Ιταλικής

Ανατολικής Αφρικής, και του στρατηγού Γκου-

λιέλμο Νάζι, ο οποίος εκτελούσε χρέη αναπληρω­

τή γενικού διοικητή. O Γκατσέρα συνθηκολόγησε

πρώτος, τον Ιούλιο του 1941, ενώ αντιμετώπιζε

ήδη σοβαρά κρούσματα λιποταξίας. O Νάζι αντι-

στάθηκε μέχρι τον Νοέμβριο του 1941, οπότε πα­

ρέδωσε τις δυνάμεις του μετά τη μάχη στο Γκο-

ντάρ. Oi Ιταλοί συνθηκολόγησαν επίσημα τον Ια­

νουάριο του 1942 και οι κτήσεις τους στην ανατο­

λική Αφρική πέρασαν στον έλεγχο των Βρετανών

ή έμειναν ανεξάρτητες, όπως η Αιθιοπία. H διώρυ­

γα του Σουέζ ελεγχόταν πια πλήρως από τους

Βρετανούς. Oi μόνες πιστές στον Αξονα δυνάμεις

που παρέμεναν ενεργές μετά την ιταλική συνθη­

κολόγηση, ήταν οι προσκείμενες στο Βισύ μονά­

δες στη Γαλλική Σομαλία και ορισμένες χιλιάδες

Ιταλοί αντάρτες στην ανατολική Αφρική. Μέχρι το

φθινόπωρο του 1943 είχαν σβήσει και αυτές οι ε­

στίες αντίστασης. Β κ ό ν α κ α τα σ τρ ο ψ ή ςμετά τη συντριβή των Ιταλών στην Μπέντα Φομ.

Ol ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 7

Page 8: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Εμφάνιση του Afrika Korps

H Western Desert Force

του υποστρατήγου Ρίτσαρντ

Νάτζεντ 0 ’ Κόνορ μετονομά­

στηκε σε 13ο Σώμα από την 1-1-

1941. O υποστράτηγος Ο’Κόνορ

έχασε» την 4η Ινδική Μεραρχία,

η οποία εστάλη οτην Ανατολική

Αφρική, χωρίς την προσθήκη

της 16ης Ταξιαρχίας. H 6η Αυ­

στραλιανή Μεραρχία συ­

μπλήρωσε επάξια το κενό

της 4ης Ινδικής Μεραρχίας.

Oi Βρετανοί έπρεπε να συ-

νεχίσουν τις επιθετικές

τους ενέργειες με όσες

μονάδες ήταν σε θέση να

το πράξουν, H Μπάρντια έ­

πεσε στις 4 Ιανουαρίου, πα­

ρά τις διαβεβαιώσεις του

φρούραρχου της πό­

λης, αντιστρατήγου

Ανιμπάλε Μπεργκο-

ντσόλι, διοικητή του 23ου

Σώματος Στρατού, προς τον

Μουσολίνι ότι η φρουρά των

45.000 ανδρών θα άντεχε. Oi Αυ­

στραλοί διέθεταν μόλις 25 επιχειρη­

σιακά Matilda Il για να αντιμετωπί­

σουν μια φρουρά που υποστηριζό­

ταν από 300 πυροβόλα και 127 άρμα­

τα. Ωστόσο είχαν και τη βοήθεια των

πυροβόλων του Βασιλικού Ναυτικού

(Royal Navy). Τα αντιαρματικά κωλύματα

RlCHAHD J. CARUANA

Γέρμανικό δικινητήριο τετραΘέσιο βομβαρδιστικό Junkers Ju 88A-5 της lll/LG1, με βάση την Κατάνια της Σικελίας, κατά του πρώτους μήνες του 1941. Φέρει παραλλαγή από RLM 70(schwarzgrun), RLM 71 (dunkelgrun) και RLM 65 (hellblau) και λευκές λωρίδες γύρω από τους κώνους των ελίκων, στα εμπρός καλύμματα των κινητήρων και στην άτρακτο. Επίσης υπάρχουν κωδικοί από μαύρο χρώμα, με λευκό «G » , το οποίο επαναλαμβάνεται και κάτω από τα ακροπτερύγια. To αεροπλάνο αυτό είχε εκπέτασμα 20,13 m, μήκος 14,4 m και ύψος 4,85 m. Δ ιέθ ετε δύο κινητήρες Junkers Jumo 211 των 1.340 hp, που του επέτρεπαν να αναπτύσσει μέγιστη ταχύτητα 433 km/h. O μόνιμος οπλισμός του αποτελείτο από έξι πολυβόλα MG 81 των 7,92 mm ή από τρία MG 81 και δύο MG 131 των 13 mm. Μπορούσε να φέρει βόμβες συνολικού βάρους 3.000 kg (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: RichardJ. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).

και τα ναρκοπέδια δεν σταμάτησαν τους Αυστραλούς,

που επιτέθηκαν σε δύο κύματα στις 3 Ιανουαρίου. Μέ­

χρι να πέσει η νύκτα είχαν διεισδύσει στην αμυντική

περίμετρο και την επόμενη ημέρα κατέλαβαν την πό­

λη, με κόστος 130 νεκρούς και 326 τραυματίες. Oi Ιτα­

λοί αιχμάλωτοι έφθαναν τις 40.000, μεταξύ των οποίων

ήταν και πέντε ανώτατοι αξιωματικοί. O Βρετανός υ­

πουργός Εξωτερικών, Αντονυ Ηντεν, σχολίασε καυστι­

κά: «Ποτέ τόσο πολλοί δεν παραδόθηκαν σε τόσο λί­

γους».

Επόμενος στόχος ήταν το Τομπρούκ, το οποίο υ­

περάσπιζαν 25.000 άνδρες υπό τον αντιστράτηγο Evpi-

κο Πιτάσι-Μανέλα, διοικητή του 22ου Σώματος Στρα­

τού, άρματα και 200 πυροβόλα, μαζί με τα πυροβόλα

του καταδρομικού «San Giorgio» (254 mm, 190 mm,

10x100 mm, 12x20 mm, 14x13,2 mm), το οποίο ναυλο-

χούσε στο Τομπρούκ ως εξέδρα αεράμυνας, διαθέτο­

ντας αμμόσακους για πρόσθετη προστασία. Εκείνη

την εποχή δημιουργήθηκε και άλλο σημείο τριβής με­

ταξύ Ουέηβελ και Τσώρτσιλ, με αντικείμενο την απο-

Στρατιώτης του Πατριωτικού Στρατού της Αβησσυνίας, Αιθιοπία, Φεβρουάριος 1941. Φέρει στολή ευρωπαϊκής προέλευσης (πιθανώς βρετανική)και είναι οπλισμένος με γερμανικό τυφέκιο Mauser 98K των 7,92 mm και βρετανικό περίστροφο. H ζώνη προορίζεται για τα πυρομαχικά του τυφεκίου.

Μ εγάλος αρι&μός ανδρών από την Αβησσυνία πολέμησε στο πλευρό των Βρετανών και εναντίον των Ιταλών στην Ανατολική Αφρική (εικογράφηση: Malcolm M cGregor/ενδυματολογική

περιγραφή -.Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της DeAgostini UK LtdKar' αποκλειστικότητα για την Ελλάδα - colorimage copyright: DeAgostini UK Ltd).

8 01 ΦΛΟΓΕΣ TOV ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 9: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη

: Εκ

δόσε

ις

ΠΕ

ΡΙΣ

ΚΟ

ΠΙΟ

20

08 χλμ. ISO _i Ντέρνα

Βεγγάζη•

Μπέντα Φομ

• Ελ Αγκέϊλα

XXXXΚυρηναϊκή

10η Ιτ Στρατιάxx

ΤομπρούκXXX

7η ΒρΤΘΜ 2 2 o h II

ΣΣ: Σώμα Στρατού Ιτ.: ΙταλικήΤΘΜ: Τεθωρακισμένη Μεραρχία Bp.: Βρετανική

Μπάρντια

Καπούζο Σολούμ Σίν„ Μ όν| Μάρσα

Σ ί ν ^ Ο υ ά ρ Γ xxx ^ mp0ux

A I B Y Hl3o ΒρΣΣXX

f o l 7 n ΒρΤΘΜ

Α Ι Γ Υ Π Τ Ο Σ

H βρετανική επί&εοη στη Λιβύη.

© RICHARD J. CARUANA

Γερμανικό δικινητήριο τετραθέσιο μέσο βομβαρδιστικό DornierDo 17Z-1 της 10ης Μοίρας της 26ης Πτέρυγας Βαρέων Μαχητικών (Καταστροφέων) «H orst Wessel» στη Λιβύη το 1941. Φέρει παραλλαγή από RLM 79 (sandgelb)με σκούρες πράσινες κηλίδες από RLM 70 (schwarzgrun) στις άνω επιφάνειες και RLM 65 (hellblau) στις κάτω. Ολοι οι κωδικοί είναι σε μαύρο χρώμα, ενώ η λωρίδα της ατράκτου και οι κώνοι των ελίκων σε λευκό. To αεροσκάφος αυτό είχε εκπέτασμα 18 m, μήκος 15,79 m και ύψος 4,56 m. Δ ιέθ ετε δύο κινητήρες Bramo Fafnir 323A-1 των 900 hp, που του επέτρεπαν να αναπτύσσει μέγιστη ταχύτητα 410 km/h. O μόνιμος οπλισμός του αποτελείτο από έξι πολυβόλα των 7,92 mm. Μπορούσε να φέρει ως δέκα βόμβες SD 50 των 50 kg στην εμπρόσθια αποθήκη και δύο βόμβες SD 250 των 250 kg στο οπίσθιο τμήμα. O αμυντικός οπλισμός του αποδείχθηκε ανεπαρκής για την αντιμετώπιση των συμμαχικών καταδιωκτικών (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: RichardJ. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).

Γερμανικό ελαφρύ άρμα μάχης PanzerKampfwagen I Ausf A του 5ou Συντάγματος Αρμάτων της 5ης Ελαφράς Μεραρχίας, όπως επιχειρούσε στην Τρίπολη τον Μάρτιο του 1941 (η 5η Ελαφρά Μεραρχία συγκροτήθηκε στη Γαλλία από στοιχείατης 3ης Μεραρχίας Πάντσερ, ειδικά για υπηρεσία στη βόρεια Αφρική). Φέρει τρίχρωμη παραλλαγή με κηλίδες ακανόνιστου σχήματος από dark green και red brown πάνω στο αρχικό panzer gray. O οπλισμός του αποτελείτο από δύο πολυβόλα MG 13 των 7,92 mm στον πύργο. Είχε πλήρωμα δύο ανδρών, μέγιστη θωράκιση 13 mm, κινητήρα ισχύος 60 hp και μέγιστη ταχύτητα 37 km/h.H θωράκισή του δεν παρείχε επαρκή προστασία στο πλήρωμα.Συνολικάκατασκευάστηκαν 818 PzKpfw I AusfA (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Δημήτρης Χαδούλας /ιστορική έρευνα: Στέλιος Δεμηράς).

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 9

Page 10: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Λιμενικές εγκαταστάσεις καίγονται στο Τομπρούκ τον Ιανουάριο του 1941.

O διοικητής της Western Desert Force και στη συνέχεια του 13ου Σώματος, υποστράτηγος Ρίτσαρντ Νάτζεντ Ο ’Κόνορ.

στολή στρατευμάτων στην Ελλάδα. Παρά τα σύν­

νεφα στις σχέσεις των δύο ανδρών, οι επιχειρή­

σεις συνεχίστηκαν κανονικά. H επίθεση εναντίον

του Τομπρούκ θα ακολουθούσε δύο ατραπούς,

την παραλιακή και αυτή της ενδοχώρας, η οποία

περνούσε από το οχυρό Καπούτζο. Στις 9 Ιανουα-

ρίου η 6η Αυστραλιανή Μεραρχία και η πιο έμπει­

ρη 7η Τεθωρακισμένη Μεραρχία περικύκλωσαν τη

μήκους 50 χιλιομέτρων αμυντική περίμετρο του

Τομπρούκ. To σχέδιο ήταν παρόμοιο με αυτό της

Μπάρντια, δεδομένης και της ομοιότητας μεταξύ

των δύο αμυντικών θέσεων, όμως είχαν απομείνει

διαθέσιμα μόλις τα μισά Matilda. H επίθεση ξεκί­

νησε τα ξημερώματα της 21ης Ιανουαρίου με πα­

ραπλανητική έφοδο, προκειμένου να αποπροσα-

νατολισθεί η φρουρά και να μην αντιληφθεί έ­

γκαιρα την κύρια ενέργεια. Μέχρι το μεσημέρι η

επιχείρηση στέφθηκε από επιτυχία, χάρη και στη

βοήθεια των πυροβόλων του Royal Navy και των

αεροσκαφών της RAF που σφυροκόπησαν τις ιτα­

λικές θέσεις. To κόστος για τους Βρετανούς ήταν

400 άνδρες, έναντι χιλιάδων αιχμαλώτων, 208 πυ­

ροβόλων, 87 αρμάτων, 10.000 τόννων νερού, 4.000

τόννων κάρβουνου και ενός σταθμού παραγωγής

ηλεκτρικού ρεύματος.

Oi άνδρες του O’ Κόνορ συνέχισαν την προέ­

λασή τους καταλαμβάνοντας την Ντέρνα και το

Μεχίλι. O Ο’Κόνορ σχεδίαζε να εκτελέσει έναν πα­

ράτολμο ελιγμό, με σκοπό να εκμηδενίσει τη 10η

Στρατιά των Ιταλών, κινούμενος παραλιακά με το

πεζικό και στέλνοντας το μεγαλύτερο μέρος των

τεθωρακισμένων του να αποτρέψει την ιταλική υ­

ποχώρηση, προχωρώντας μέσα από την έρημο, α­

κόμη και από αχαρτογράφητα σημεία. O ταξίαρ-

χος Ερικ Ντόρμαν-Σμιθ πέταξε ως το Κάιρο και ε­

πέστρεψε με την έγκριση του Ουέηβελ για το

σχέδιο του O’ Κόνορ. Τα άρματα Cruiser της 7ης

Τεθωρακισμένης Μεραρχίας θα έστηναν την πα­

γίδα τους νοτίως της Βεγγάζης, στην Μπέντα Φομ

και στο Σίντι Σαλέχ. H εμπροσθοφυλακή κατόρ­

θωσε να βρίσκεται την πρώτη εβδομάδα του Φε-

βρουαρίου στη θέση της, στο Σίντι Σαλέχ, για να

αιφνιδιάσει μια τεράστια φάλαγγα με περισσότε­

ρους από 20.000 άνδρες, άρματα και πυροβόλα.

Oi 2.000 άνδρες του αντισυνταγματάρχη Τζων Ko-

μπ δεν δίστασαν να εμπλακούν με τις υπέρτερες

εχθρικές δυνάμεις, διαθέτοντας πάντως το στοι­χείο του αιφνιδιασμού. H άφιξη των τεθωρακισμέ­

νων της 4ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας, που α­

νήκε στην 7η Τεθωρακισμένη Μεραρχία, στην

Μπέντα Φομ έγειρε οριστικά υπέρ των Βρετανών

την πλάστιγγα της ως τότε άνισης αναμέτρησης.

To αποτέλεσματης μάχης, που διεξήχθη μεταξύ 5

και 7 Φεβρουαρίου, ήταν ένας βρετανικός θρίαμ­

βος. Εχοντας εννέα νεκρούς και 15τραυματίες, οι

Βρετανοί συνέλαβαν 25.000 αιχμαλώτους, μεταξύ

αυτών και έξι στρατηγούς, και κυρίευσαν 1.500

περίπου φορτηγά, 216 πυροβόλα και 112 άρματα. Στις 6 Φεβρουαρίου υπέκυψε η Βεγγάζη στα προ-

ελαύνοντα αυστραλιανά στρατεύματα, ενώ οι

Σύμμαχοι προωθήθηκαν δυτικά του κόλπου της Σύρτης, ως την Ελ Αγκέιλα.

H απάντηση του Χίτλερ ήταν να δώσει εντολή

για την εκτέλεση της επιχείρησης «Sonnenblume»

(Ηλιοτρόπιο) και να αποστείλει στην Αφρική, στις

12 Φεβρουαρίου, έναν αξιωματικό του οποίου τις

ικανότητες εκτιμούσε ιδιαίτερα, τον αντιστράτη­

γο 6 ’ τάξης Ερβιν Γιοχάνες Οϋγκεν Ρόμμελ. H α­

ποστολή του Ρόμμελ δεν ήταν εύκολη, δεδομέ­

νης της ηττοπάθειας που έδειχνε η ιταλική ηγε­

σία μετά την επιχείρηση «Compass». Από την αρ­

χή φάνηκε καθαρά ότι δεν θα τα πήγαινε καλά με

τον στρατηγό Ιταλο Γκαριμπόλντι, γενικό διοικητή

της Λιβύης και των ιταλικών στρατευμάτων της

βόρειας Αφρικής και τυπικά προϊστάμενό του. Oi

τακτικές του Γερμανού θα ήταν πολύ αντισυμβα-

τικές για τη συντηρητική στρατηγική σκέψη των

Ιταλών επιτελών. O άνθρωπος που κέρδισε τον

σεβασμό των αντιπάλων του και το προσωνύμιο

«Αλεπού της Ερήμου» για την οξυδέρκειά του,

άρχισε αμέσως να εκτιμά την τακτική κατάσταση,

πραγματοποιώντας αρκετές αναγνωριστικές πτή­

σεις με το προσωπικό του αεροσκάφος βραχείας

απο-προσγείωσης Fieseler Fi 156 Storch, είτε μόνος

του είτε με τον υπασπιστή του, συνταγματάρχη

Ρούντολφ Σμούντ. Παράλληλα άρχισε μια μεγάλη

προσπάθεια εξαπάτησης του αντιπάλου ως προς

τον αριθμό των γερμανικών δυνάμεων. Μεταξύ

των άλλων, «μεταμφίεσε» οχήματα Volkswagen σε

άρματα και διέταξε τα άρματά του να πραγματο­

ποιούν αρκετές φορές γύρους στην Τρίπολη για

να μην επιτρέψει στους Βρετανούς να υπολογί­

σουν με ακρίβεια τις δυνάμεις του.

O Ρόμμελ είχε από την αρχή στη διάθεσή του

την 5η Ελαφρά Μεραρχία, με διοικητή τον υπο­

στράτηγο Γιοχάνες Στράιχ. Αυτή έμελλε να αποτε-

λέσει τον πυρήνα της 21ης Μεραρχίας Πάντσερ

και ήταν η βάση για τον σχηματισμό που απαθα-

νατίστηκε με την ονομασία Deutsches Afrika Korps

(Γερμανικό Σώμα Αφρικής). O Ρόμμελ ανέμενε α­

κόμη την άφιξη της 15ης Μεραρχίας Πάντσερ, η

10 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 11: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

οποία άρχισε να φθάνει τον Απρίλιο. Προς τον πα­

ρόν είχε στη διάθεσή του 155 άρματα, τα οποία έ-

φθασανσταδιακά στηνΤρίπολη, έωςτις 10 Μαρτί­

ου. Από αυτά, τα μισά περίπου (78) ήταν σύγχρονα

PzKpfw Ill (61) και PzKpfw IV (17), ενώ άλλα 70 ανή­

καν στους λιγότερο σύγχρονους τύπους PzKpfw I

(25) και PzKpfw Il (45). Τα υπόλοιπα επτά ήταν άρ­

ματα διοίκησης. Τα βρετανικά Matilda Il δεν ήταν

πλέον τα ισχυρότερα άρματα στην Αφρική.

Εκείνη την περίοδο οι βρετανικές δυνάμεις u-

φίσταντο τις συνέπειες της εκστρατείας στην

Ελλάδα. Διοικητής τους ήταν ο αντιστράτηγος

σερ Φίλιπ Νήημ, ένας αξιωματικός με πολλές δια­

κρίσεις, μεταξύ των οποίων ήταν ο Σταυρός της

Βικτωρίας, ο Πολεμικός Σταυρός της Γαλλίας και

ένα χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες

του 1924 στο Παρίσι, όχι όμως εξοικειωμένος με

τις τακτικές των τεθωρακισμένων, όπως ο Ο’Κό­

νορ, που βρισκόταν στην Αίγυπτο μαζί με την ανα-

συντασσόμενη 7η Τεθωρακισμένη Μεραρχία.

Στην Κυρηναϊκή επιχειρούσε η νεότευκτη 2η Τε­

θωρακισμένη Μεραρχία του υποστρατήγου Μάι-

κλ Ντένμαν Γκάμπιερ-Πάρυ.

Μετά από μερικές αψιμαχίες ο Ρόμμελ επιθυ­

μούσε να εκτοξεύσει μια επιθετική ενέργεια, έχο­

ντας διαγνώσει τις αδυναμίες των Βρετανών.

Ομως κάτι τέτοιο δεν επιτρεπόταν από τον στρα­

τάρχη cpov Μπράουχιτς, αρχηγό του Στρατού

(Oberfehlshaberdes Heeres), πριν ολοκληρωθείηά-

φιξη της 15ης Μεραρχίας Πάντσερ. Αυτό τονίστη­

κε στον Ρόμμελ όταν βρέθηκε στο αρχηγείο του

Χίτλερ, στις 19 Μαρτίου, για να τιμηθεί με τα Φύλ­

λα Δρυός στον Σταυρό των Ιπποτών και να ενημε­

ρώσει για την κατάσταση στην Αφρική. O ίδιος πά­

ντως δεν σκόπευε να λειτουργήσει απλώς ως μια

δύναμη απαγόρευσης (Sperrverband), έχοντας δια-

γνώσειτα προβλήματα των Βρετανών. Παρέβη τις

εντολές και στις 24 Μαρτίου κατέλαβε την Ελ

Αγκέιλα. Μια εβδομάδα αργότερα κυρίευσε τη

στρατηγικής σημασίας ατραπό Μέρσα ελ Μπρέ-

γκα, η οποία προσέφερε στον κάτοχό της επιθετι­

κά και αμυντικά πλεονεκτήματα. Υπό τις εντολές του βρίσκονταν η 5η Ελαφρά Μεραρχία και δύο ι­

ταλικές μεραρχίες, η 132 Τεθωρακισμένη Μεραρ­

χία <<Ariete» και η 27η Μεραρχία Πεζικού «Brescia».

Τα ιταλικά άρματα M13/40 και M14/41 μαζί με τα γερμανικά υπερίσχυσαν έναντι των βρετανικών.

Καθώς οι δυνάμεις του Ρόμμελ προέλαυναν σε τρεις φάλαγγες, ήταν η σειρά των Βρετανών να υ­

ποχωρήσουν. Αφού κατέλαβε την Αγκεντάμπια, ο

Γερμανός ηγήτορας συνέχισε την προώθησή του,

στις 2 Απριλίου, την ώρα που οι Βρετανοί έπεφταν

θύματα των γερμανικών μηνυμάτων που είχαν α-

ποκωδικοποιήσει και ανέφεραν ότι ο Ρόμμελ είχε

λάβει εντολές να λειτουργήσει αμυντικά. Θύμα της ορμής του Ρόμμελ έπεσε και ο διοικητής της

5ης Ελαφράς Μεραρχίας, ο οποίος δυσκολευόταν

να ακολουθήσει τους ρυθμούς του προϊσταμένου

του. H ταχύτατη προέλαση απέφερε καρπούς. Μέ­

σα στην πρώτη εβδομάδα του Απριλίου έπεσαν

στα χέρια των ανδρών του Ρόμμελ πολύτιμες πο­

σότητες καυσίμων στο Μεχίλι και στη Μσούς, αλ­

λά και πόλεις όπως η Βεγγάζη και η Ντέρνα. To Το­

μπρούκ απείχε πλέον 65 περίπου χιλιόμετρα. Τα

πιο αξιόλογα «λάφυρα» (για λόγους προπαγάνδας

και εξύψωσης του ηθικού) ήταν οι αντιστράτηγοι

Ο’Κόνορ και Νήημ, οι οποίοι συνελήφθησαν από ε­

χθρική περίπολο μοτοσικλετιστών, όταν ο οδηγός

του αυτοκινήτου τους χάθηκε στην έρημο, μαζί με

τον υποστράτηγο Γκάμπιερ-Πάρυ, ο οποίος παρα­

δόθηκε στο Μεχίλι.

O Ρόμμελ επιπλήχθηκε από τους ανωτέρους

του, Γερμανούς και Ιταλούς, για την απείθειά του

αλλά δεν κάμφθηκε. Στις 11 Απριλίου πολιόρκησε

το σημαντικό λιμάνι στο Τομπρούκ, χωρίς επιτυ­

χία. H φρουρά, που αποτελείτο κυρίως από Αυ­

στραλούς, απέκρουσε ακόμη δύο επιθέσεις, στις

14 και στις 30 Απριλίου. Tov ίδιο μήνα ξεκίνησε η

πολύμηνη, επική πολιορκία του Τομπρούκ. Στο

μεταξύ ο Ρόμμελ απώθησε τους Βρετανούς από

το πέρασμα Χαλφάγια, προς το Μπούκ-Μπούκ και

το Σοφάφι. Μέσα σε μικρό διάστημα ανέκτησε τα

χαμένα από τους Ιταλούς εδάφη, όχι όμως και το

Τομπρούκ, η κατάληψη του οποίου είχε ζωτική ση-

O επικεφαλής των συμμαχικών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, στρατηγός Ουέηβελ (δεξιά), συνομιλεί με τον αντιστράτηγο σερ Εντουαρντ Πέλιου Κουίναν.

O φρούραρχος της Μπάρντια, αντιστράτηγος Ανιμπάλε Μ περγκοντσόλι, διοικητής του 23ου Σώματος Στρατού, απέτυχε να αποτρέψει την κατάληψη της πόλης από τους Συμμάχους.

Ta οχήματα « Max» και «M oritz» αποτελούσαν το κινητό στρατηγείο του Ρόμμελ.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 11

Page 12: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

© RICHARD J. CARUANA

Γερμανικό μονοκινητήριο μονοθέσιο μαχητικό MesserschmittBf 109E, « Λευκό 12», του Γιοακίμ Μύνχενμπεργκ, διοικητή της 7ης Μοίρας/JG 26, στη Γέλα της Σικελίας τον Μάρτιο του 1941. Φέρει παραλλαγή από RLM 65 (hellblau) ως βασικό και κηλίδες από RLM 66 (schwarzgrun) στην άτρακτο. Oi άνω επιφάνειες των πτερύγων και της ουράς είναι βαμμένες με RLM 02 (grau) και RLM 71 (durikelgrun). Τα καλύμματα του κινητήρα και το πηδάλιο διεύθυνσης είναι βαμμένα με RLM 04 (gelb). Στο πηδάλιο διεύθυνσης διακρίνονται τα σύμβολα για τις 33 νίκες του χειριστή. To B f 109E διέθετε 12κύλινδρο υδρόψυκτο κινητήρα DB 601D ισχύος 1.050 hp, που του επέτρεπε να αναπτύσσει μέγιστη ταχύτητα 550 km/h. Είχε εκπέτασμα 9,87m, μήκος 8,65 m και ύψος 2,5 m. O οπλισμός του αποτελείτο από τέσσερα πολυβόλα MG 17των 7,92 mm (δύο στην άτρακτο και δύο στις πτέρυγες). Τα Bf 109E της 7ης Μοίρας της JG 26 άρχισαν να επιχειρούν στη Μάλτα τον Φεβρουάριο του 1941, συνοδεύοντας καθημερινά τα πολυάριθμα Stuka που βομβάρδιζαν το νησί. Στις 12 Φεβρουαρίου ο Μύνχενμπεργκ, ήταν ήδη βετεράνος της Μάχης της Αγγλίας με 23 νίκες, κατέρριψε το πρώτο του Hurricane πάνω από τη Μάλτα και διακρίθηκε κατόπιν ως άσσος της Luftwaffe στην περιοχή. Πάνω από τη Μάλτα κατά την περίοδο 1940-41 πέτυχε ακόμα 18 νίκες. Σύντομα μετατέθηκε στο Ανατολικό Μέτωπο και αργότερα, κατά τα τέλη του 1942, στη βόρεια Αφρική με τον βαθμό του αντισμηνάρχου (με την JG 77). Σκοτώθηκε πάνω από την Τυνησία το 1943, έχοντας πετύχει 135 νίκες (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Richard J. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στο ιχε ίω ν:Στέλιος Δεμηράς).

EPBIN ΓΙΟΧΑΝΕΣ ΟΥΓΚΕΝ ΡΟΜΜΕΛ

O αντιστράτηγος β’ τάξης Ερβιν Γιοχάνες Οϋγκεν Ρόμμελ, διοικητής του Deutsches Afrika Korps (DAK).

Γεννήθηκε στο Χάιντενχάιμ, κο­ντά στην πόλη Ούλμ, στις 15 Νοεμβρί­ου 1891. Από μικρός έδειξε ενδιαφέ­ρον για τις κατασκευές, όμως αντί να ακολουθήσει σταδιοδρομία μηχανι­κού, έγινε στρατιωτικός. Αρχικά κατα­τάχθηκε στο 124 Σύνταγμα Πεζικού της Βυρτεμβέργης, ως δόκιμος. Φοί­τησε στη Σχολή Αξιωματικών του Ντά-

ντσιχ, από όπου αποφοίτησε το 1911. Εκεί γνώρισε και τη μελλοντική του ούζυγο, Λούσυ Μαρία Μολίν, την οποία νυμφεύθηκε το 1916 και απέκτησε μαζί της έναν γιό, τον Μάνφρεντ (ο οποίος έμελλε να διατελέσει επί σειρά ετών δήμαρχος Στουτγάρδης). Κατά τον A' ΠΠ διακρίθηκε ιδιαίτερα, πολε­μώντας στην Ιταλία, στη Γαλλία και στη Ρουμανία. Τραυματίσθηκε αρκετές φορές, συνελήφθη αιχμάλωτος, δραπέτευσε και τιμήθηκε με τον Σιδηρού Σταυρό (Α’ και B’ Τάξης), αλλά και με το ανώτατο πρωσικό παράσημο Pour Ie Merlte. Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου παρέμεινε στη Reichswehr και δίδαξε σε στρατιωτικές ακαδημίες, όπως αυτή του Πότονταμ. To γεγο­νός που σημάδεψε ανεξίτηλα τη σταδιοδρομία του ήταν η συγγραφή του κλασικού εγχειριδίου «Infanterie greift an» (=To Πεζικό επιτίθεται). To βι­βλίο αυτό τράβηξε την προσοχή του Χίτλερ και ο Ρόμμελ άρχισε να ανα­πτύσσει στενότερους δεσμούς με το περιβάλλον του ηγέτη του Ράιχ, με α­ποτέλεσμα να οριστεί διοικητής του «FuehrerBegleitbataillon» (τάγμα α- σφαλείας) που συνόδευε τον Χίτλερ κατά τις μετακινήσεις του. Από τη θέ­ση αυτή έζησε τις εκστρατείες στην Τσεχοσλοβακία και στην Πολωνία. Av και καθυστέρησε να εμπλακεί στη δράση, κατόρθωσε να εξασφαλίσει τη διοίκηση της 7ης Μεραρχίας Πάντσερ, η οποία ανήκε στο 15ο ΜΚΣώμα κα­τά την εισβολή στη Γαλλία. H δράση της 7ης Μεραρχίας ήταν τόσο εντυπω­σιακή και οι προελάσεις της τόσο γρήγορες, ώστε αποκλήθηκε «Gespensterdivision» (=H Μεραρχία των Φαντασμάτων). H προαγωγή του Ρόμμελ σε αντιστράτηγο 6’ τάξης και η επιλογή του για τη δύσκολη απο­στολή στην Αφρική ήλθαν φυσιολογικά, εξαιτίας των επιτυχιών του.

μασία για τον ανεφοδιασμό του, σε έναν πόλεμο στον

οποίο η διοικητική μέριμνα είχε τον πρώτο λόγο. Μόνο

οι στρατιώτες της πρώτης γραμμής χρειάζονταν 1.500

τόννους εφοδίων ημερησίως, ενώ οι μηνιαίες ανάγκες

των 165.000 ανδρών του Αξονα και των μέσων τους u-

περέΒαιναν τους 70.000 τόννους, ποσότητα που δεν

μπορούσε να καλύψει η κίνηση του λιμανιού της Τρίπο­

λης. Καθώς πλησίαζε η ώρα για την εισ6ολή στην

ΕΣΣΔ, ο Ρόμμελ προσέθετε πονοκεφάλους στο γερμα­

νικό σύστημα λογιστικής υποστήριξης. O υπαρχηγός

του OKH, αντιστράτηγος 6’ τάξης Φρίντριχ Βίλχελμ

Ερνστ Πάουλους, στάλθηκε για να «υπενθυμίσει» στον

Ρόμμελ την αποστολή του. Εκείνος, παρά την αποτυχία

του στο Τομπρούκ, άρχισε να εντυπωσιάζει τόσο τους

«Αφρικανούς» του, όσο και τον εχθρό, πολεμώντας

στο πλευρό των ανδρών του.

Oi γερμανικές δυνάμεις άρχισαν να οργανώνονται

αμυντικά με συρματοπλέγματα και ναρκοπέδια και να

προετοιμάζουν μια αμυντική γραμμή στην Γκαζάλα. 0

Ουέηβελ δεν άργησε να αντεπιτεθεί, στις 15 Μαϊου,

στο πλαίσιο της επιχείρησης «Brevity», προκειμένου να

ανακαταληφθεί το πέρασμα στη Χαλφάγια και να αρθεί

η πολιορκία του Τομπρούκ. 0 πρώτος στόχος επιτεύ­

χθηκε προσωρινά. Επίσης καταλήφθηκε το γνωστό ο­

χυρό Καπούτζο. H γερμανική αντεπίθεση απώθησε

τους Βρετανούς και στις 27 Μαϊου οι δύο παραπάνω το­

ποθεσίες είχαν περάσει πάλι σε γερμανικά χέρια. Την ε­

πόμενη ημέρα ο ΟυέηΘελ ήταν έτοιμος να επαναλάβει

την προσπάθεια, με ενισχύσεις που έφθασαν με τη νη­οπομπή «Τίγρης», η οποία μετέφερε από τη Βρετανία

12 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 13: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη

: Γε

ωργ

ία

Λουκ

ά /Ε

κύύα

εις

ΠΕ

ΡΙΣ

ΚΟ

ΠΙΟ

20

08 ΚυρηναϊκήΒεγγάζη

•Μεχίλι

Mnevra Φομ • 5η Γερ EM

ΤομπρούκXX

Ξ15η ΜΠα

XXX

fo lD A K* Ε λ Αγκέίλα

A I B Y H

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

ΣΣ: Σώμα Στρατού EM: Ελαφρά ΜεραρχίαDAK: Deutsche A frika Korps Bp.: ΒρετανικήΜΠ: Μεραρχία Πεζικού Ινδ.: ΙνδικήΤΘΜ: Τεθωρακισμένη Μεραρχία Γερ: ΓερμανικήΜΠα: Μεραρχία Πάντσερ

Μπάρντια

Καπούζο^Σολούμ # Σίνι| Μπαράν| ^άρσα^

Χαλφάγια^ | ^ ^ | ·η Iv ΜΠ1 xx

η ΒρΤΘΜ

Α Ι Γ Υ Π Τ Ο Σ

H επί&εση του DAK στην Κυρηναϊκή.

400 περίπου άρματα Cruiser και Matilda Il και 50 κα­

ταδιωκτικά Hawker Hurricane. Ομως και ο Ρόμμελ

είχε ενισχυθεί με τη 15η Μεραρχία Πάντσερ, δη­

λαδή με 146 άρματα (45 PzKpfw II, 71 PzKpfw III, 20

PzKpfw IV και 10 διοικητικά). H φρουρά στη Χαλφά-

για έφθανε τους 900 περίπου άνδρες με αρκετά

πυροβόλα, μεταξύ των οποίων ήταν πέντε θανα­

τηφόρα 88άρια. Επίσης ενισχύθηκαν οι φρουρές

στο οχυρό Καπούτζο, στο Σολούμ, στην Μπάρντια

και σε άλλα στρατηγικά σημεία.

Αμφότεροι οι αντίπαλοι είχαν εικόνα της τα­

κτικής κατάστασης από τις υπηρεσίες πληροφο­

ριών τους. H επιχείρηση «Battle Axe» (Πολεμικός

Πέλεκυς) δεν είχε πολύ διαφορετικές κατευθυ­

ντήριες γραμμές από την επιχείρηση «Brevity».

Στους αντικειμενικούς σκοπούς προστέθηκαν η

Ντέρνα και το Μεχίλι. H 4η Ινδική Μεραρχία και η

7η Τεθωρακισμένη Μεραρχία θα προσέβαλλαν το

πέρασμα στη Χαλφάγια και θα επιχειρούσαν πα­

ράλληλα υπερκερωτικό ελιγμό μέσω της ερήμου,

παρόμοιο με εκείνον που είχαν δοκιμάσει κατά το

παρελθόν τόσο οι Βρετανοί όσο και οι Γερμανοί.

Επικεφαλής της επιχείρησης ορίστηκε ο αντι­

στράτηγος Νόελ Μπέρεσφορντ-Πηρς, διοικητής του 13ου ΣΣ, έχοντας στη διάθεσή του 20.000 άν­

δρες, 400 περίπου άρματα, 98 μαχητικά και 105

βομβαρδιστικά αεροσκάφη. Oi Γερμανοί αντιπα-

ρέτασσαν 13.200 άνδρες, 200 περίπου άρματα,

130 μαχητικά και 84 βομβαρδιστικά.

H επιχείρηση ξεκίνησε στις 15 Ιουνίου. H

φρουρά στη Χαλφάγια άντεξε, καταστρέφοντας

πάνω από δέκα Matilda II. H ένταση των μαχών ή­

ταν τέτοια ώστε το πέρασμα ονομάστηκε

«Hellfire» (λογοπαίγνιο). To οχυρό Καπούτζο άλλα­ξε χέρια για πολλοστή φορά και οι Βρετανοί αγκι-

στρώθηκαν στη ράχη Χαλφίντ, που αποτελούσε α­

ντικειμενικό σκοπο της πρωτης φασης των επιχει­

ρήσεων. O Ρόμμελ αντέδρασεπλευροκοπώντας

από τα νότια και τα δυτικά τη συμμαχική παράτα­

ξη, με ελιγμό προς το Σίντι Ομάρ, ο οποίος αιφνι-

δίασε τους αντιπάλους του. Τα γερμανικά άρμα­

τα διεξήγαν επικές αρματομαχίες επί δύοημέρες,

με την 4η και την 7η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία

των Βρετανών (15-16 Ιουνίου). Στις 17 Ιουνίου

στράφηκαν στο πέρασμα Χαλφάγια για να

προλάβουντους υποχωρούντες Βρετανούς,

χωρίς επιτυχία. Υπολογίζεται ότι οι Γερμανοί

απώλεσαν 1.270 άνδρες και οι αντίπαλοί

τους 969. Oi Βρετανοί κατά εκτιμήσεις απώ­

λεσαν - προσωρινά ή οριστικά - τα μισά πε­

ρίπου άρματά τους. Oi γερμανικές απώ­

λειες σε υλικό δεν είναι γνωστές με ακρί­

βεια: εκατό περίπου ισχυρίζονται οι Βρε­

τανοί, 25 παραδέχθηκε ο Ρόμμελ.

Σε κάθε περίπτωση το κλίμα για τον

Ουέηβελ ήταν βαρύ, ειδικά μετά την α­

πώλεια και της Κρήτης. Tov Ιούλιο αντι-

καταστάθηκε στην Ανώτατη Διοίκηση

Μέσης Ανατολής από τον στρατηγό

σερ Κλωντ Τζων Εϋρ Ωκινλεκ, αναλαμ­

βάνοντας τα προηγούμενα καθήκοντα

του διαδόχου του, ως ανώτατος διοικητής

του Στρατού της Ινδίας.

Αξιωματικός της 90ής Ελαψράς Μεραρχίας του Deutsche Afrika Korps (DAK), στη βόρεια Αφρική το 1941. Φοράει το καπέλο της τροπικής στολής, το οποίο έχει γίνει σχεδόν λευκό από τον ήλιο , και φέρει γυαλιά για προστασία από τη σκόνη.H χλαίνη, χρώματος λαδί, είναι η τυπική της περιόδου, η οποία συνή&ως έφερε τα διακριτικά του βα&μού (εδώ απουσιάζουν).O ζωστήρας είναι ο προβλεπόμενος για τους αξιωματικούς, με στρογγυλή πόρπη. Διακρίνονται οι αρβύλες τροπικού κλίματος (εικονογράφηση: Pierre Turner/ ενδυματολογική περιγραφή:Στέλιος Δεμηράς Δημοσιεύεται με την άδεια της De Agostini UK Ltd κατ’ αποκλειστικότητα για την Ελλάδα - color image copyright: De Agostini UK Ltd).

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 13

Page 14: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

H δράση στον Ατλαντικό

O πρόεδρος των ΗΠΑ Ρούζβελτ στις 11 Μαρτίου 1941, την ημέρα που υπέγραψε τον νόμο «Π ερ ί Δανεισμού και Εκμίσθωσης».

O νόμος «περί Δανεισμού και Εκμίσθωσης» - H απόβαση των Αμερικανών στη Γροιλανδία

H Βρετανία διεξήγε μόνη της τον πόλεμο ενα­

ντίον του Αξονα για μεγάλο χρονικό διάστημα με­

τά την πτώση της Γαλλίας και μέχρι να συσφίξει

τις σχέσεις της με την ΕΣΣΔ ή μέχρι να εισέλθουν

σε αυτόν οι ΗΠΑ. Κατά τη διάρκεια εκείνων των

μηνών της αγωνίας, οι Βρετανοί εξαρτώντο πολύ

από τα εφόδια που έφθαναν από την άλλη πλευρά

του Ατλαντικού, ενώ οι νηοπομπές πλήρωναν 6α-

ρύ φόρο αίματος στις «αγέλες των λύκων του

Νταίνιτς», μέχρι να αντικρίσουν τις ευρωπαϊκές α­

κτές.

Στις 11 Μαρτίου 1941 ψηφίστηκε στις ΗΠΑ ο

πολύ σημαντικός νόμος «περί Δανεισμού και

Εκμίσθωσης» (Lend-Lease Act). Σύμφωνα με αυτόν

ο πρόεδρος των ΗΠΑ αποκτούσε το δικαίωμα να

πωλήσει, να μετα6ι6άσει δικαιώματα, να ανταλλά­

ξει, να ενοικιάσει, να δανείσει ή να διαθέσει με κά­

ποιον άλλο τρόπο σε κάθε κυβέρνηση, της οποίας

η άμυνα θεωρείτο ζωτική για την άμυνα των ΗΠΑ,

κάθε είδους αμυντικό υλικό, όπως αναφερόταν

χαρακτηριστικά στο τρίτο άρθρο. To δεύτερο άρ­

θρο διευκρίνιζε τους όρους «αμυντικό υλικό» και

«αμυντικό είδος». Ως τέτοια δεν περιγράφονταν

μόνο τα οπλικά συστήματα αλλά και κάθε είδους

εφόδια, π.χ. τρόφιμα, εμπορικά πλοία και καύσιμα,

που μπορούσαν να συμβάλουν στην άμυνα μιας

χώρας. Σταδιακά στους αποδέκτες της αμερικανι­

κής βοήθειας συμπεριλήφθηκαν η Βρετανία, η

ΕΣΣΔ, η Γαλλία και η Κίνα. To συνολικό ποσό της ε­

νίσχυσης ανήλθε σε 50 περίπου δισεκατομμύρια

δολάρια, σε τιμές της εποχής. H «μερίδα του λέο-

ντος» (τα 3/5) κατέληξε στη Βρετανία. Oi ΗΠΑ θα

ελάμβαναν, ως αντάλλαγμα, βάσεις σε εδάφη της Βρετανικής Κοινοπολιτείας, όπως ο Καναδάς, οι

Βερμούδες και οι Βρετανικές Δυτικές Ινδίες. Δη­λαδή προβλεπόταν παρόμοιος τρόπος αποπλη­

ρωμής με εκείνον ο οποίος προβλεπόταν από τη

Συμφωνία «Αντιτορπιλικά για Βάσεις», που είχε u-

πογραφεί τον Σεπτέμβριο του 1940.

Ηδη από τις 27 Μαρτίου τα εμπορικά πλοία

που παραχωρήθηκαν με τον τρόπο αυτό έφθασαν

τα 200 και τον επόμενο μήνα υπερέβησαν τα 300.

Μεγάλο μέρος του αριθμού αφορούσε πλοία που

έμειναν στην Ιστορία με τη γενική ονομασία

«Liberty». Αυτά σχεδιάστηκαν και κατασκευάστη­

καν με τέτοιο τρόπο, ώστε να εξοικονομούνται υ­

λικά και χρόνος. Οταν καθελκύστηκαν τα πρώτα

του είδους, τα οποία ανήκαν στην κλάση

«Emergency», τον Σεπτέμβριο του 1941, ο πρόε­

δρος Ρούζβελτ δήλωσε ότι θα έφερναν την ελευ­

θερία στην Ευρώπη. O Αμερικανός πρόεδρος

χρησιμοποίησε μία φράση από τον διάσημο, στις

ΗΠΑ, λόγο που είχε εκφωνήσει το 1775 ένας από

τους πρωταγωνιστές της Αμερικανικής Επανά­

στασης, ο Πάτρικ Χένρυ: «Δώστε μου Ελευθερίαή

δώστε μου Θάνατο». Τα λόγια του θα αποδεικνύο-

νταν προφητικά.

Δεκαοκτώ διαφορετικά ναυπηγεία στις ΗΠΑ

παρέδωσαν 2.751 τέτοια πλοία μέχρι το τέλος του

πολέμου. Σε γενικές γραμμές τα «Liberty» εκτόπι­

ζαν 14.2451 και μπορούσαν να μεταφέρουν φορτίο

9.0001. To μήκος τους έφθανε τα 135 m. O κινητή­

ρας τους απέδιδε ισχύ 2.500 hp και κινούσε μια έ­

λικα. H ανώτατη ταχύτητά τους μόλις που υπερέ-

βαινε τους 11 kts και η αυτονομία τους έφθανε τα

37.000 km. Συνήθως διέθεταν πλήρωμα 41 αν-

δρών, ένα πυροβόλο των 102 mm για να πλήττουν

στόχους επιφανείας και αντιαεροπορικά όπλα.

Με τον παραπάνω νόμο οι ΗΠΑ εξασφάλισαν

τα συμφέροντά τους στην Ευρώπη, χωρίς να ε-

μπλακούν άμεσα στην αιματοχυσία. Βέβαια το ζή­

τημα δεν ήταν τόσο απλό. Πόσο ακόμη θα μπο­

ρούσαν να παρακολουθούν αμέτοχες τα τεκται-

νόμενα, τη στιγμή που άλλες δυνάμεις (Ιαπωνία)

βρίσκονταν σε τροχιά σύγκρουσης μαζί τους; Πώς

θα αντιδρούσε η κοινή γνώμη σε πιθανή απόπει­

ρα της αμερικανικής κυβέρνησης να εμπλακεί

στον πόλεμο;

14 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 15: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Εναν μήνα μετά την ψήφιση του νόμου οι ΗΠΑ

προχώρησαν σε μια ακόμη ενέργεια που θα τους

έδινε το δικαίωμα να επεκτείνουν την επιρροή

τους στον Ατλαντικό. Με πρωτοβουλία του Δανού

πρεσβευτή στην Ουάσινγκτον, Χένρικ Κάουφμαν,

ο οποίος έδρασε στο «I Kongens Navn» (=Στο Ονο­

μα του Βασιλιά), υπεγράφη η «Συμφωνία σχετική

με την ασφάλεια της Γροιλανδίας», παρόντος του

υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Κορντέλ Χαλ,

στις 9 Απριλίου 1941. Αυτή παραχωρούσε στις

ΗΠΑ το δικαίωμα να υπερασπισθούν τη Γροιλαν­

δία, αποικία της Δανίας, απέναντι στην επιβουλή

των Γερμανών. Μολονότι η κατοχική κυβέρνηση

της Δανίας κήρυξε - όπως ήταν αναμενόμενο - ά­

κυρη τη συμφωνία και κατηγόρησε τον Κάουφμαν

για εσχάτη προδοσία, οι τοπικές αρχές της Γροι­

λανδίας αποδέχθηκαν την αμερικανική προστα­

σία. O Κάουφμαν κάλεσε όλους τους Δανούς δι­

πλωμάτες να μην υπακούουν στην κατοχική κυ­

βέρνηση της Κοπεγχάγης, η οποία τον έπαυσε

από το αξίωμά του. To σημαντικό για τις ΗΠΑ ήταν

ότι μπορούσαν να δημιουργήσουν βάσεις στη

Γροώανδία, με όσα στρατηγικά και τακτικά πλεο­

νεκτήματα συνεπαγόταν αυτό για τη μάχη του

Ατλαντικού.

Απώλειες για τους Λύκους του Νταίνιτς

To 1941 είχε αρχίσει για τα γερμανικά υποβρύ­

χια με τον ίδιο θετικό τρόπο με τον οποίο είχε

κλείσει το 1940. Στις 23 Φεβρουαρίου τέσσερα

γερμανικά σκάφη (U-69, U-73, U-95, U-96) και το ι­

ταλικό υποβρύχιο «Bianchi» επιτέθηκαν στη νηο­

πομπή OB288. Βύθισαν οκτώ πλοία, συνολικού ε­

κτοπίσματος 44.0001 και προκάλεσαν σοβαρές ζη­

μιές σε ένα πλοίο 9.0001. Tov ίδιο μήνα το U-37 ε­

ντόπισε μια νηοπομπή έξω από το Γιβραλτάρ και

ειδοποίησε τη βάση του. Κινητοποιήθηκε ένα

σμήνος Focke Wulf Fw 200 Kondor, που βύθισε εν-

νέαπλοία.

H συνέχεια, όμως, ήταν καταστροφική για

τους Γερμανούς. Tov Μάρτιο, μέσα σε δέκα ημέ­

ρες, το γόητρο του Kriegsmarine δέχθηκε σοβαρό

πλήγμα, όταν τρεις από τους κορυφαίους άσσους

των υποβρυχίων είδαν τα σκάφη τους να βυθίζο­

νται. Στις 7/8 Μαρτίου χάθηκε αύτανδρο το U-47

του Γκύντερ Πρίεν, διάσημου από την επιδρομή

στο Σκάπα Φλόου, κατά τη διάρκεια επίθεσης ενα­

ντίον της νηοπομπής OB923. Στις 17/18 Μαρτίου χάθηκαντο U-99 του Οττο Κρέτσμερ καιτο U-100

του Γιόακιμ Σέπκε. Τα δύο αυτά υποβρύχια είχαν

εμπλακεί σε μάχη με τα βρετανικά αντιτσρπιλικά

«Walker» και «Vanoc» και τα άλλα συνοδευτικά

πλοία της νηοπομπής HX 112. O Σέπκε βρήκε τον

θάνατο στο σκάφος του, ενώ ο Κρέτσμερ συνελή-

φθη μαζί με μέλη του πληρώματός του, αφού

πρόλαβε να βυθίσει δέκα πλοία κατά την τελευ­

ταία του περιπολία.

H χρήση ραντάρ από τα συνοδευτικά των νηο­

πομπών είχε αρχίσει να αποδίδει καρπούς και η α­

πόδοση των υποβρυχίων άρχισε να μειώνεται. O

αριθμός των πλοίων που βυθίσθηκαν από τα υπο­

βρύχια το 1941 έφθασε τα 431, από τα 472 του

1940. Επιπλέον οι Σύμμαχοι εντόπιζαν τους «λύ­

κους» με εξοπλισμό ραδιογωνιομέτρησης υψη­

λής συχνότητας που είχε τοποθετηθεί σε στρατη­

γικά σημεία και τους επέτρεπε να υπολογίζουν τη

θέση τους παρακολουθώντας την ανταλλαγή μη­

νυμάτων με τη βάση τους. Με αυτό τον τρόπο

μπορούσαν να ειδοποιήσουν έγκαιρα τις νηοπο­

μπές. Παράλληλα συσκευές ηχοβολισμού τύπου

ASDIC είχαν εγκατασταθεί σε πλοία και εξελίσσο­

νταν συνεχώς, καθιστώντας πιο αποτελεσματικές

τις επιθέσεις με βόμβες βυθού.H κατάσταση για τα γερμανικά υποβρύχια

βελτιώθηκε κάπως τον Ιούνιο του 1941. Ενα

Kondor εντόπισε τη νηοπομπή OG69 και ακολού­θησε επίθεση από οκτώ υποβρύχια (U-68, U-79, U-

126, U-203, U-331, U-561, U-562, U-564). Τα αποτελέ­

σματα δεν ήταν πολύ ικανοποιητικά, καθώς βυθί­

σθηκαν επτά πλοία («Kellwyn», «Hawkinge», «Inga

I», «Erato», «Lapland», «Wrotham» και «Norita»), συ­

νολικού εκτοπίσματος μόνο 11.0001.

Ενα δώρο για το Μπλέτσλεϋ Παρκ - To επεισόδιο του «Robin Moor»

To καλύτερο «δώρο» για τους Συμμάχους έ­

φθασε τον Μάιο. To υποβρύχιο U-110 (τύπου IXB),

του υποπλοίαρχου ΦριτςΓιούλιουςΛεμπ, επιτέθη­

κε μαζί με το U-201 στη νηοπομπή OB318, νότια

της Ισλανδίας, στις 9 Μαϊου 1941. Εκεί δέχθηκε καίρια πλήγματα από βόμβες βυθού της βρετανι­

κής κορβέτας «Aubretia» και αναγκάσθηκε να ανα- δυθεί. Στην επιφάνεια δέχθηκε και άλλα πλήγμα­

τα από τα βρετανικά αντιτορπιλικά «Bulldog» και

«Broadway». To πλήρωμα εγκατέλειψε το σκάφος,

που αναμενόταν να βυθισθεί. Ομως κάτι τέτοιο

δεν συνέβη. Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο Λεμπ έχασε

τη ζωή του προσπαθώντας να επιστρέψει στο υπο­

βρύχιο και να το βυθίσει. Την ίδια τύχη είχαν και

άλλα 15 μέλη του πληρώματος, ενώ 32 άνδρες αιχ­

μαλωτίστηκαν. Μέλη του πληρώματος του

«Bulldog», στο οποίο κυβερνήτης ήταν ο πλωτάρ­

χης Τζο Μπέηκερ-Κρέσγουελ, ανέβηκαν στο υπο­

βρύχιο και έλαβαν ένα σπάνιο «τρόπαιο»: μια συ­

σκευή αποκωδικοποίησης Enigma και βιβλία κωδι­κών. Τα πολύτιμα ευρήματα μεταφέρθηκαν στη

O κυβερνήτης του υποβρυχίου U-100,Γιοαχίμ Σέπκε, βρήκε τον θάνατο τον Μάρτιο του 1941.

O κυβερνήτης του υποβρυχίου U-99, Οττο Κρέτσμερ, συνελήψθη μετά από μάχη με βρετανικά αντιτορπιλικά, τον Μάρτιο του 1941.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 15

Page 16: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

To πλήρωμα του βρετανικού αντιτορπιλικού «Bulldog» κατόρθωσε να αψαιρέσει μια συσκευήαποκωδικοποίησης Enigma και βιβλία κωδικών από το υποβρύχιο U-110.

Βρετανία. To U-110 βυθίσθηκε ενώ ρυμουλκείτο

προς το Σκάπα Φλόου. Εάν οι Γερμανοί συνειδητο­

ποιούσαν ότι το υποβρύχιο δεν είχε βυθισθεί και

οι Βρετανοί είχαν στα χέρια τους μια συσκευή

Enigma, μαζί με 6ι6λία κωδικών, τα «δώρα» θα ή­

ταν άχρηστα. Ετσι οργανώθηκε ολόκληρη μυστική

επιχείρηση, η «Primrose», για να μην υποψιαστούν

κάτι οι Γερμανοί. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο πρόε­

δρος Ρούζβελτ πληροφορήθηκε τα παραπάνω από

τον Τσώρτσιλ μόλις τον Ιανουάριο του 1942.

Oi εγκέφαλοι του Μπλέτσλεϋ Παρκ είχαν λοι­

πόν στα χέρια τους μια ναυτική συσκευή Enigma.

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ

• To «Bismarck» είχε ως ανάδοχο τη Δωροθέα φον Λέβενφελντ, εγγονή του «Σιδηρού Καγκελάριου», Οττο φον Μττίσμαρκ. Παρών στην τελετή ήταν και ο Αδόλφος Χίτλερ, ο οποίος πάντως δεν έτρεφε μεγάλη εκτίμηση στα μεγα- λεπήβολα σχέδια του Kriegsmarine.• O υποπλοίαρχος Λούντοβικ Κένεντυ υπηρετούσε στο αντιτορπιλικό «Tartar», κλάοης «Tribal», το οποίο κυβερνούσε ο πλωτάρχης Φράνσις «Φρανκ» Τζόνστον, κατά την καταδίωξη του «Bismarck» και περιέγραψε τις τελευταίες ώρες του θωρηκτού: «Μέχρι τις 10το πρωί είχεσιγήσει και το τε­λευταίο πυροβόλο του «Bismarck». To πλοίο έσκιζε ακόμη τα νερά, αν και εί­χε πάρει κλίση προς τα αριστερά. H φωτιά είχε εξαπλωθεί σε διάφορα μέρη και έβγαινε καπνός από άπειρες ρωγμές στο κατάστρωμα. Τότε, έτσι όπως κοιτούσαμε εκείνο το σιωπηλό καταερειπωμένο πλοίο, είδαμε για πρώτη φο­ρά αυτό που μέχρι τότε υπήρχε μόνο στη φαντασία μας, τον ίδιο τον εχθρό κατά πρόσωπο, μια λεπτή γραμμή από άνδρες οι οποίοι έτρεχαν ένας-ένας ή ανά δύο προς το κατάστρωμα για να ξεφύγουν από την κόλαση που μαινό­ταν μπροστά. Καθώς τους παρακολουθούσαμε, άρχισαν να πηδούν στη θά­λασσα. Δεν χρειαζόταν να δούμε άλλα. Ηταν ώρα - μάλιστα είχαμε καθυστε­ρήσει πολύ - να επιστρέψουμε στην πατρίδα».• O πλοίαρχος Ντόναλντ Μακιντάιρ, κυβερνήτης του αντιτορπιλικού «Walker» (κλάσης V&W), συνόδευε τη νηοπομπή HX 112. Κατά τη μάχη που ακολούθησε με τα γερμανικά υποβρύχια, οι Γερμανοί έχασαν τρία σκάφη και δύο έμπειρους κυβερνήτες. Κατά τη διάσωση των ναυαγών επιβιβάσθηκε στο πλοίο του Μακιντάιρ ένας «υψηλός επισκέπτης». O πλοίαρχος διηγήθη- κε: «Με τους κατάλληλους ελιγμούς έστρεψα το «Walker» αντίθετα στον ά­νεμο, προς τους Γερμανούς που κολυμπούσαν, και όταν φθάσαμε κοντά τους ανεβάσαμε στο πλοίο. Μερικοί βρίσκονταν ήδη στο τελευταίο στάδιο της εξάντλησης από το κρύο σε εκείνα τα παγωμένα νερά του Βορρά. Πραγ­ματικά, κάποιοι δεν θα είχαν σωθεί αν ο δίοπος Πράουτ δεν είχε πηδήξει στη θάλασσα με τα ρούχα για να βοηθήσει. O τελευταίος που έφθασε κοντά μας ήταν φυσικά ο πλοίαρχος, ο οποίος κολύμπησε μέχρι το «Walker» φορώντας ακόμη το κράνος του. Σύντομα θα μαθαίναμε ότι είχαμε κάνει μια σημαντι­κή σύλληψη, καθώς ο πλοίαρχος ήταν ο Οττο Κρέτσμερ, άσσος των γερμα­νικών υποβρυχίων, κάτοχος του Σταυρού των Ιπποτών με Φύλλα Δρυός, ο ο­ποίος κατείχε το ρεκόρ βυθίσεων οε συνολικό εκτόπισμα».

Επιβλητική άποψη της πλώρης του «Bismarck».

Σε συνδυασμό με απόρρητα έγγραφα που είχαν

περισυλλεγεί από τους κομάντος στη Νορβηγία,

από το εξοπλισμένο αλιευτικό «Krebs» και άλλα

πλοία όπως το πετρελαιοφόρο «Gedania», διευκο­

λύνθηκε η αποκρυπτογράφηση των μηνυμάτων

του BdU - Befehlshaber der U-Boote (Ανώτατου Διοι­

κητή Υποβρυχίων).

Την ίδια περίοδο συνέβη ένα επεισόδιο που έ­

μελλε να επηρεάσει τις σχέσεις ΗΠΑ - Γερμανίας.

Στις 21 Μαϊου το U-69 του υποπλοίαρχου Γιοστ

Μέτσλερ σταμάτησε το 5.0001 περίπου εμπορικό

ατμόπλοιο «Robin Moor», ενώ έπλεε υπό αμερικα­

νική σημαία 1400 km δυτικά από το λιμάνι Φρητά-

ouv της Σιέρα Λεόνε. To πλήρωμα και ο πλοίαρχος

του «Robin Moor» αναγκάστηκαν από τους Γερμα­

νούς να επιβιβασθούν στις σωσίβιες λέμβους. Στη

συνέχεια οι Γερμανοί βύθισαν το πλοίο με τορπίλη

και πυρά πυροβόλου, με την κατηγορία ότι εφο-

δίαζε εχθρούς των Γερμανών. Σύμφωνα με καταγ­

γελίες του πληρώματος, οι Γερμανοί τούς άφησαν

λίγα τρόφιμα και δεν ενημέρωσαν καμία αρχή για

το στίγμα τους, με αποτέλεσμα τρεις λέμβοι να

περισυλλεγούν στις 2 Ιουνίου, ενώ η τέταρτη, με

τον πλοίαρχο Μάγιερς, μόλις στις 8 Ιουνίου.

Οπως ήταν αναμενόμενο, η κυβέρνηση των

ΗΠΑ απαίτησε αποζημίωση από τη Γερμανία, χω­

ρίς αποτέλεσμα. O πρόεδρος Ρούζβελτ χρησιμο­

ποίησε σκληρή γλώσσα, καταδικάζοντας το επει­

σόδιο. Παράλληλα διατάχθηκε το κλείσιμο όλων

των ιταλικών και γερμανικών προξενείων στις

ΗΠΑ, ωστόσο επετράπη στις πρεσβείες των δύο

χωρών να παραμείνουν ανοικτές. H Γερμανία προ­

χώρησε στο ίδιο ακριβώς μέτρο. Εκτός από τις

διαμαρτυρίες εναντίον της Γερμανίας, ακούστη-

καν και φωνές υπεράσπισης, οι οποίες θεώρησαν

νόμιμη την ενέργεια του Γερμανού κυβερνήτη.

16 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 17: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Βυθίστε το <<Bismarck>To γερμανικό θωρηκτό «Bismarck» είχε πολλά

κοινά στοιχεία με τον «Τιτανικό». Τα δύο σκάφη εί­

χαν εντυπωσιάσει με το μέγεθός τους, όταν κα-

θελκύστηκαν. To «Bismarck» χάθηκε κατά την

παρθενική του αποστολή, όπως και το τεράστιο ε­

πιβατηγό. To «Bismarck» ήταν επιβλητικό όταν κα-

θελκύστηκε στο Αμβούργο στις 14 Φεβρουαρίου

1939, από το ναυπηγείο της εταιρίας Blohm & Voss,

μολονότι είχε σχεδιαστεί με τέτοιον τρόπο ώστε

να μη παραβεί εξόφθαλμα τους περιορισμούς

που επέβαλλαν οι ναυτικές συμφωνίες της επο­

χής. Με μήκος 251 m και εκτόπισμα άνω των50.000 t με πλήρες φορτίο, μπορούσε να συγκρι-

θεί μόνο με το αδελφό του πλοίο «Tirpitz», το ο­

ποίο καθελκύστηκε 45ημέρες αργότερα, ή με τον

ιαπωνικό γίγαντα «Yamato», που καθελκύστηκε

τον Αύγουστο του 1940. H ισχύς των μηχανών u-

περέβαινε τους 150.000 hp. To σκάφος μπορούσε

να υπερβεί τους 30 kts, αλλά αυτή η ταχύτητα πε­

ριόριζε αισθητά την αυτονομία του, η οποία έ­

φθανε τα 15.700 km με ταχύτητα 19 kts ή τα 17.200

km με ταχύτητα 16 kts.

O σχεδιασμός του «Bismarck» και ειδικά η θω-

ράκισή του ενσωμάτωνε πολλά χαρακτηριστικά

που είχαν εμφανισθεί για πρώτη φορά στην κλάση

«Baden» του Γερμανικού Αυτοκρατορικού Ναυτι­

κού (Kaiserliche Marine) κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πό­

λεμο. To ελάχιστο πάχος της θωράκισης ήταν 50

mm σε ορισμένα σημεία του καταστρώματος, ενώ

το μέγιστο ήταν 360 mm, στους πύργους των πυ­

ροβόλων και στη γέφυρα. O κύριος οπλισμός του

ήταν οκτώ πυροβόλα L48,5 SK-C/34 των 380 mm,

ανά δύο σε τέσσερις θωρακισμένους πύργους,

δύο στην πλώρη με τα ονόματα «Anton» και

«Bruno» και δύο ακόμη στην πρύμνη με τα ονόμα­

τα «Caesar» και «Dora». Τα θηριώδη αυτά όπλα

μπορούσαν να στείλουν ένα βλήμα 35 km μακριά!

O δευτερεύων οπλισμός ήταν επίσης εντυπωσια­

κός: 12πυροβόλα Tcov150mm, 16 αντιαεροπορικά

πυροβόλα των 105 mm και πάνω από 30 μονά και

τετραπλά αντιαεροπορικά πυροβόλα των 37 mm

και των 20 mm. To πλοίο μετέφερε επίσης τέσσε­

ρα υδροπλάνα Arado Ar 196 A-3. To πλήρωμά του α-

ποτελείτο από 103 αξιωματικούς και 1.989 υπα-

ξιωματικούς και ναύτες. Κυβερνήτης του ήταν ο

47χρονος πλοίαρχος Ερνστ Λίντεμαν, ο οποίος α-

νέλαβε επίσημα τα καθήκοντά του όταν το πλοίο

εντάχθηκε οτο Kriegsmarine, την 24η Αυγούστου

1940.

Tov Σεπτέμβριο του ίδιου έτους το πλοίο ανα­

χώρησε για δοκιμές και εκπαίδευση του πληρώμα­

τος στη Βαλτική. Oi δοκιμές στέφθηκαν από επι­

τυχία και το «Bismarck» επέστρεψε στο Αμβούργο

για ορισμένες τελικές μετατροπές και ρυθμίσεις.

Ενα νέο ταξίδι στη Βαλτική για περαιτέρω εκπαί­

δευση του πληρώματος και δοκιμές του εξοπλι­

O επικεφαλής της μοίρας του «Bismarck» και του «Prinz Eugen», ναύαρχος Γκύντερ Λίτγενς.

To 9ωρηκτό «Bismarck» στη ναυπηγική κλίνη.

Γερμανικό &ωρηκτό «Bismarck», 1941. Αποτέλεσε ένα εξαιρετικό σκάφος, ίσως το καλύτερο πολεμικό επιφανείας κατά τον B ’ ΠΠ. To 1941 πλοία όπως αυτό, το « Prinz Eugen» και το «Lutzow » έφεραν την παραλλαγή « Baitic stripes», με μαύρες και λευκές λωρίδες βαμμένες πάνω από το heligrau 50 (iightgrey) των υπερκατασκευών. To dunkeigrau 51 (darkgrey) υπήρχε στους πύργους των πυροβόλων στην πλώρη και στην πρύμνη (δημοσιεύεται με την άδεια της Trumpeter/Plastimodeliismo-color image is courtesy of Trumpeter. Επιμέλεια στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 17

Page 18: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

O κυβερνήτης του «Bismarck», πλοίαρχος Ερνοτ Λίντεμαν.

σμού αναβλήθηκε, επειδή το κανάλι του Κιέλου έ­

κλεισε προσωρινά από ένα βυθισμένο πλοίο (έγι-

νε κατά τα μέσα Μαρτίου του 1941 και διήρκεσε

περίπου δύο μήνες).

To πλοίο κρίθηκε ότι θα είναι έτοιμο για επι­

χειρήσεις τον Μάιο του 1941. H επιχείρηση

«Rheinubung» (=Ασκηση Ρήνος) προέβλεπε τη

χρήση μεγάλων μονάδων επιφανείας του

Kriegsmarine, μεταξύ αυτών καιτου «Bismarck», ε­

ναντίον συμμαχικών νηοπομπών στον Ατλαντικό.

To «Tirpitz» είχε κριθεί ανέτοιμο για την ανάληψη

επιχειρήσεων, το «Gneisenau» είχε πληγεί στις 6

Απριλίου από τορπίλες έξι αεροσκαφών Bristoi

Beaufort της RAF και το «Scharnhorst» επισκευαζό­

ταν. Ετσι μόνο το βαρύ καταδρομικό «Prinz Eugen»

έμενε διαθέσιμο για να συνοδεύσει το «Bismarck»

στην επιχείρηση. O επικεφαλής της μοίρας, ναύ-

I

To καταδρομικό μάχης «Η οοό». Βυθίστηκε από τα πυρά του «Bismarck» και του «Prinz Eugen» στις 24 Μαϊου 1941.

αρχος Γκύντερ Λίτγενς, προτιμούσε να καθυστε­

ρήσει η επιχείρηση για να έχει περισσότερες μο­

νάδες στη διάθεσή του, όμως ο ναύαρχος Ραί-

ντερ, επικεφαλής του Kriegsmarine, διαφώνησε,

τονίζοντας ότι δεν υπήρχε χρόνος. Λόγω της σχε­

διαζόμενης επιχείρησης των Γερμανών στην Κρή­

τη, ο ανεφοδιασμός των Συμμάχων έπρεπε να

πληγεί. H εντολή για τον απόπλου δόθηκε στις 25

Απριλίου. H μοίρα όμως κτυπήθηκε πάλι από την

ατυχία, όταν το «Prinz Eugen» υπέστη 6λά6η από

έκρηξη νάρκης. O Λίτγενς ήλπιζε ότι θα δινόταν

αναβολή και μέχρι τότε θα ήταν έτοιμο τουλάχι­

στον το «Tirpitz», όμως η αναβολή διήρκεσε μόνο

μέχρι την επισκευή των ζημιών στο «Prinz Eugen».

Την Πρωτομαγιά του 1941 οι Χίτλερ, Κάιτελ

και Ραίντερ επισκέφθηκαν επίσημα το «Bismarck»,

το οποίο τελικά απέπλευσε μαζί με το «Prinz

Eugen» και συνοδεία αντιτορπιλικών από το Γκο-

τενχάφεν με προορισμό τον βόρειο Ατλαντικό,

μέσω των στενών Σκάγκερακ και Κάτεγκατ. Κύρια

αποστολή του θωρηκτού ήταν να κρατά απασχο­

λημένα τα πολεμικά πλοία που συνόδευαν τις νη­

οπομπές, ενώ το «Prinz Eugen» θα ανελάμβανε τα

εμπορικά πλοία. H σύγκρουση με μεγάλες συμμα­

χικές μονάδες επιφανείας ήταν κάτι το οποίο θα επεδίωκε το «Bismarck» μόνο σε έκτακτη ανάγκη

και όταν το επέβαλλαν οι συνθήκες. Τα δύο παρα­

πάνω πλοία συναντήθηκαν σε νορβηγικά νερά

στις 21 Μαϊου, αφού ανεφοδιάστηκαν. Στο μεταξύ

μέλη της νορβηγικής Αντίστασης είχαν ενημερώ­

σει τους Βρετανούς για την παρουσία τους στη

Νορβηγία. Αμέσως κινητοποιήθηκαν τα καταδρο­

μικά «Suffolk», «Norfolk», «Manchester» και

«Birmingham», το θωρηκτό «Prince of Wales» και το

θωρακισμένο καταδρομικό «Hood». Σύντομα ακο­

λούθησε ο ναύαρχος σερ Τζων Τόβεϋ, επικεφαλής

του βρετανικού Μητροπολιτικού Στόλου, με το

θωρηκτό «King George V», το αεροπλανοφόρο

«Victorious» και το θωρακισμένο καταδρομικό

«Repulse», μαζί με τη συνοδεία τους.

H γερμανική μοίρα κατευθύνθηκε βόρεια,

προς το Τροντχάιμ, όπου τα αντιτορπιλικά άφη­

σαν τα δύο μεγαλύτερα πλοία να κατευθυνθούν

μόνα τους βόρεια και δυτικά, προς την Ισλανδία.

Εκεί ήλθαν για πρώτη φορά σε επαφή με το βρε­

τανικό καταδρομικό «Suffolk», καθώς έφευγε η

23η Μαϊου. To «Suffolk», συνοδευόμενο από το α­

δελφό του πλοίο «Norfolk», προσπάθησαν να ακο­

λουθήσουν το «Bismarck», όμως τα πυροβόλα του

τελευταίου τα «έπεισαν» να εγκαταλείψουν τα

σχέδιά τους. O Λίτγενς γνώριζε ότι οι Βρετανοί

τον είχαν εντοπίσει. Πριν ξημερώσει για τα καλά η

24η Μαϊου, οι Γερμανοί είχαν νέες «επισκέψεις»:

το θωρηκτό «Prince of Wales» μαζί με το θωρακι­

σμένο καταδρομικό «Hood» κατέφθασαν με ά­

γριες διαθέσεις. Τα οκτώ κύρια πυροβόλα του γε-

ρασμένου «Hood» είχαν διαμέτρημα 15 in (381

mm), ενώ το νεότευκτο «Prince of Wales» διέθετε

δέκα πυροβόλα των 356 mm. Από την άλλη πλευ­

ρά, το «Prinz Eugen» μπορούσε να παρατάξει οκτώ

πυροβόλα των 203 mm, συνεπώς το κύριο βάρος

έπρεπε να το σηκώσει το «Bismarck».

Πρώτοι άνοιξαν πυρ σι Βρετανοί, από απόστα­

ση μεγαλύτερη των 22.000 m, και ακολούθησαν οι

Γερμανοί. To «Prince of Wales» έβαλε κατά του

«Bismarck», ενώ το «Hood» κατά του «Prinz

Eugen». Αμφότερα τα γερμανικά πλοία έστρεψαν

τα πυρά τους στο «Hood». Αρχικά το βρετανικό

πλοίο δέχθηκε πλήγματα από το «Prinz Eugen».

Στη συνέχεια μια ομοβροντία από το «Bismarck» έ-

πληξε μία αποθήκη πυρομαχικών. 0 βετεράνος

των 48.0001 κόπηκε στα δύο και βυθίσθηκε, αφή­

νοντας πίσω μόνο τρεις επιζώντες από ένα πλή­

ρωμα 1.421 ανδρών. To «Prince of Wales» δέχθηκε

ακολούθως μαζικά πυρά από τα δύο γερμανικά

σκάφη και αναγκάστηκε να υποχωρήσει υπό την

κάλυψη προπετάσματος καπνού.

H επιτυχία της γερμανικής μοίρας είχε κό­

στος. Εκτός από την είσοδο νερού στο μηχανο­

στάσιο, το «Bismarck» έχανε καύσιμο με γρήγορο

18 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΙΙΟΛΕΜΟΥ

Page 19: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

ρυθμό, αφήνοντας ένα διακριτό ίχνος για τους

διώκτες του. O Λίτγενς αποφάσισε να κατευθυν-

θε ί προς το Σαίν Ναζαίρ, στη Γαλλία, για επισκευ­

ές, ενώ το «Prinz Eugen» θα συνέχιζε την καταδίω­

ξη των νηοπομπών. To απόγευμα της 24ης Μαϊου

το σχέδιο τέθηκε σε εφαρμογή. To «Bismarck»

στράφηκε προς τα «Suffolk», «Norfolk» και «Prince

of Wales» για να επιτρέψει στο «Prinz Eugen» να

χαθεί μέσα στην καταιγίδα. Τότε βρέθηκε υπό πίε­

ση, καθώς του επιτέθηκαν εννέα αεροσκάφη

Fairey Swordfish από το αεροπλανοφόρο

«Victorious». Μόνο μια τορπίλη έπληξε το σκάφος

στο ύψος της γέφυρας αλλά η θωράκιση άντεξε.

Ολα τα τορπιλοπλάνα επέστρεψαν υπό κακές και­

ρικές συνθήκες στο αεροπλανοφόρο. To γερμανι­

κό θωρηκτό αντάλλαξε πυρά με το «Prince of Wales», χωρίς αποτέλεσμα.

H καταδίωξη του «Bismarck» έγινε θέμα τιμής

για το Royal Navy. Σύντομα βρέθηκε να καταδιώ­

κεται από έξι θωρηκτά και θωρακισμένα καταδρο­

μικά, δύο αεροπλανοφόρα, 13 καταδρομικά και 21

αντιτορπιλικά. O Λίτγενς κατόρθωνε με ελιγμούς

να διαφεύγει. Επειδή δεν τήρησε σιγή ασυρμά­

του, το πρωινό της 26ης Μαϊου το «Bismarck» ε­

ντοπίστηκε να πλέει 1.300 km από το λιμάνι της

Βρέστης, από μια αεράκατο Consolidated Catalina

της 209 Μοίρας που επιχειρούσε από την Ιρλαν­

δία. Δέκα ώρες μετά τον εντοπισμό του και πριν

τελειώσει η ημέρα, δέχθηκε επίθεση με τορπίλες

από 15 Fairey Swordfish του αεροπλανοφόρου «Ark

Royal». Προηγουμένως, αεροσκάφη από το ίδιο α­

εροπλανοφόρο είχαν επιτεθεί κατά λάθος στο

βρετανικό καταδρομικό «Sheffield», ευτυχώς για

τους Βρετανούς χωρίς αποτέλεσμα, λόγω δυσλει­τουργίας των πυροκροτητών. Τα Swordfish έπλη-

ξαν το «Bismarck» με τρεις τορπίλες που διέθεταν

πυροκροτητές επαφής, παρά τους ελιγμούς του

γερμανικού γίγαντα και το καταιγιστικό αντιαερο­

πορικό πυρ. To πιο σοβαρό πλήγμα ήταν το τρίτο,

διότι αχρήστευσε το πηδάλιο. To «Bismarck» δεν

μπορούσε πλέον να στρίψει προς τον προορισμό

του. Αντιθέτως στρεφόταν προς τους διώκτες

του. O Λίτγενς ενημέρωσε τους ανωτέρους του

ότι το πλοίο ήταν ουσιαστικά ακυβέρνητο και ότι

σκόπευε να πολεμήσει μέχρι την τελευταία οβί­δα.

To πρωινό της 28ης Μαϊου τα θωρηκτά «King

George V» και «Rodney» επιτέθηκαν στο γερμανι­

κό πλοίο. To πυρ και από τις δύο πλευρές γινόταν

rao αποτελεσματικό καθώς μειωνόταν η μεταξύ

τους απόσταση. Oi Βρετανοί αποδείχθηκαν πιο

εύστοχοι. Στις 09.30, μία ώρα μετά την έναρξη της

επίθεσης, και οι τέσσερις πύργοι του κύριου οπλι­

σμού στο «Bismarck» είχαν σιγήσει. To κατάστρω­

μα σαρωνόταν από τα πυρά των βρετανικών θω-

ρηκτών, έως ότου οι Γερμανοί ενεργοποίησαν τους μηχανισμούς αυτοβύθισης του πλοίου. Τη­

ρώντας την παράδοση ο κυβερνήτης του

«Bismarck», πλοίαρχος Λίντεμαν,'έμεινε στη γέφυ­

ρα ως το τέλος. To σκάφος ανατράπηκε περί τις

10.40. To βαρύ καταδρομικό «Dorsetshire» καιτο α-

ντιτορπιλικό «Maori» περισυνέλεξαν 110 μέλη του

πληρώματός του, πριν διακόψουν την επιχείρηση

διάσωσης εξαιτίας λανθασμένης αναφοράς για

την παρουσία γερμανικού υποβρυχίου στην πε­

ριοχή. To γερμανικό υποβρύχιο U-74 και το πλοίο

μετεωρολογίας «Sachsenwald» έσωσαν άλλους

πέντε άνδρες. Περίπου 2.000 άνθρωποι έχασαν τη

ζωή τους μαζί με το θρυλικό θωρηκτό. To «Prinz

Eugen» ανεφοδιάστηκε από το πετρελαιοφόρο

«Spichern» αλλά δεν κατόρθωσε κάτι το αξιόλογο.

Μάλιστα λίγο έλειψε να γίνει θύμα των διωκτών

του «Bismarck». Τελικά επέστρεψε σώο στη Βρέ-

στη την 1η Ιουνίου 1941.

Αεροσκάφη Fairey Swordfish και Fulmar στο κατάστρωμα του αεροπλανοφόρου « Victorious», το οποίο έλαβε μέρος στην καταδίωξη του «Bismarck».

O ναύαρχος σερ Τζων Τόβεϋ, επικεφαλής του Βρετανικού Μητροπολιτικού Στόλου, επί του Βωρηκτού «King George V», το οποίο ήταν η ναυαρχίδα του.

Επιζώντες από το ναυάγιο του «Bismarck» περισυλλέγανται από βρετανικό αντιτορπιλικό.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 19

Page 20: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Επιχειρήσεις στα Βαλκάνια - Επέμ6αση χων Γερμανών

20 OJ ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Αντισυνταγματάρχης του B ’ I X του Ελληνικού Στρατού, 1940-1941. Φέρει μονόπετο χιτώνιο αγγλικού τύπου, χρώματος χακί, με a ναδιπλούμενο γιακά και τέσσερα κουμπιά.Oi τσέπες του στήθους έχουν πιέτες και κουμπιά, ενώ οι κάτω μόνο κουμπιά. To παντελόνι ιππασίας, χρώματος μπεζ, και οι ψηλές μπότες ιππασίας με σπιρούνια, από μαύρο δέρμα, ψέρονταν μόνο από αξιωματικούς. Στο πηλήκιο με γείσο διακρίνονται το εθνόσημο και το στέμμα. Στις επωμίδες υπάρχουν τα διακριτικά βαθμού (δύο αστέρια). Ta κόκκινα επιρράμματα στα πέτα δηλώνουν το Οπλο του Πεζικού - στο Πυροβολικό ήταν μαύρα,

στο Ιππικό πράσινα, στο Μηχανικό πορφυρό^υσσινί και στο Υγειονομικό μπορντώ (εικογράφηση: Malcolm McGregor/ενδυματολογική περιγραφή.-Στέλιος Δεμηράς.

Δημοσιεύεται με την άδεια της DeAgostini UK L td K a t αποκλειστικότητα για την Ελλάδα - color image copyright: De Agostini UK Ltd).

στον τομέα του ποταμού Αώου, το B' ΣΣ είχε ως

αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη του σημαντι­

κού κόμβου της Κλεισούρας και το ΤΣΔΜ υπερα­

σπιζόταν το υψίπεδο της Κορυτσάς, διατηρώντας

επαφή με το B’ ΣΣ.

H ελληνική επίθεση εκδηλώθηκε το πρωινό

της 8ης Ιανουαρίου από την I Μεραρχία και την XV

Μεραρχία. Την επόμενη ημέρα ενεπλάκη στη μά­

χη και η Xl Μεραρχία. Στις 10 Ιανουαρίου κατελή-

φθη ο αντικειμενικός σκοπός της επίθεσης, η

Κλεισούρα, με 6αρύ φόρο αίματος και για τις δύο

πλευρές. Ειδικά η 3η Μεραρχία Αλπινιστών «Julia»

έπαψε να υφίσταται ως σχηματισμός, μετρώντας

4.000 νεκρούς, τραυματίες, αιχμαλώτους ή αγνο­

ούμενους. Oi επιχειρήσεις προς το Μπεράτι και

τον Αυλώνα δεν στέφθηκαν από επιτυχία. Μέχρι

το τέλος Ιανουαρίου το μέτωπο σταθεροποιήθη-

κε και διεξάγονταν κυρίως τοπικής σημασίας επι­

χειρήσεις. H ιταλική αντεπίθεση, στις 26 Ιανουαρί-

ou, αντιμετωπίστηκε από την ελληνική πλευρά, έ­

πειτα και από την αποστολή της V Μεραρχίας του

Γ Σώματος Στρατού. Oi Ιταλοί ενέπλεξαν στην α­

ντεπίθεση καινούργιες μονάδες, τις οποίες ενί-

σχυαν άρματα, αλπινιστές και αεροσκάφη, ωστό­

σο δεν σημείωσαν πρόοδο. Αντιθέτως απώλεσαν,

μέχρι τις 12 Φεβρουαρίου, την Τρεμπεσίνα, το

Μπούμπεσι, το Μάλι Σπαντάριτ και διάφορα υψώ­

ματα. Στις 14 Φεβρουαρίου ιδρύθηκε το Τμήμα

Στρατιάς Ηπείρου, με διοικητή τον αντιστράτηγο

Μάρκο Δράκο, το οποίο ανέλαβε τον συντονισμό

των ενεργειών του Α’ ΣΣ και του B’ ΣΣ. Μέχρι την

έναρξη της επιχείρησης «Primavera», της Εαρινής

Επίθεσης των Ιταλών, οι αντιμαχόμενοι βελτίωναν

τις θέσεις τους, χωρίς να εκδηλωθεί κάποια μεγά­

λης κλίμακας επιχείρηση.

Στο μεταξύ, στις 29 Ιανουαρίου 1941 απεβίωσε

ο πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς, σε ηλικία 70

H Εαρινή ΕπίΘεση των Ιταλών

Στο αλβανικό μέτωπο, η είσοδος του

1941 σήμανε την έναρξη μιας ακόμη ελλη­

νικής επιθετικής ενέργειας. Tov Ιανουά­

ριο οι 13 ελληνικές μεραρχίες εί­

χαν απέναντι τους 11 ιταλικές

μεραρχίες πεζικού (11η

«Brennero», 19η «Venezia», 23η

«Ferrara», 29η «Piemonte», 33η

«Acqui», 37η «Modena», 48η

«Taro», 49η «Parma», 51η

«Sienna», 53η «Arezzo» και

56η «Casale»), τέσσερις με­

ραρχίες αλπινιστών (2η

«Tridentina», 3η «Julia», 4η

«Cuneense» και 5η «Pusteria»)

και την 131 Τεθωρακισμένη

Μεραρχία «Centauro». Oi Ιταλοί

διέθεταν παράλληλα δύο συ­

ντάγματα ιππικού, δύο συντάγ­

ματα βερσαλιέρων, ένα σύ­

νταγμα γρεναδιέρων και μονά­

δες μελανοχιτώνων και Αλβα­

νών. Oi ίδιοι υπολόγιζαν τις δυ­

νάμεις τους στην Αλβανία,

στις αρχές του 1941, σε

272.000 άνδρες. Oi ελληνικές

μεραρχίες ανήκαν σε τρεις

μεγάλους σχηματισμούς, το Α’

Σώμα Στρατού (ΣΣ), το B’ Σώμα

Στρατού (ΣΣ) και το Τμήμα Στρα­

τιάς Δυτικής Μακεδονίας

(ΤΣΔΜ). To Α’ ΣΣ δρούσε στην κοι­

λάδα του ποταμού Δρίνου και

Page 21: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

. . . « W | i : : ................. s SΥ Π Ο Μ Ν Η Μ Α

, ΙΤΑΛΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣΜΠ: Μεραρχία ΠεζικούΜ ΚΑ:ΜεραρχίαΚυνηγώνΑλπεωνΤΜ :Τάγματα Μελανοχιτώνων

i ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣΜΠ: Μεραρχία Πεζικού

: ΣΣ: Σώμα Στρατού

— Ιταλική αμυντική γραμμή^ - Αξονες ιταλικής επίθεσης— Ελληνική αμυντική γραμμή- - Ορια ευθύνης

μονάδων-σχηματισμών

Σχεδιάγραμμα της Εαρινής ιταλικής επίδεσης (9 - 15 Μαρτίου 1941).

Μέσο άρμα μάχης Μ13/40αρχικής παραγωγής, Αλβανία, Μάρτιος 1941. Επράκειτο για όχημα της 2ης Ιλης της 4ης Επιλαρχίας. Φέρει μονόχρωμη παραλλαγή gray-green (FS 34159). To γράμμα «B» δηλώνει ότι προέρχεται από τις εφεδρείες. O οπλισμός αποτελείτο από ένα πυροβόλο των 47 mm και τέσσερα πολυβόλα των 8 mm. Είχε πλήρωμα τεσσάρων ανδρών, μέγιστη δωράκιση πάχους 37 mm και μέγιστη ταχύτητα 30 km/h. Τα άρματα αυτά έδρασαν για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 1940 στη Λιβύη. Σύντομα εμφανίστηκαν τα μηχανολογικά τους προβλήματα, ωστόσο εξαιτίας της έλλειψης άλλου άρματος χρησιμοποιήδηκαν αρκετά. Συνολικά κατασκευάστηκαν 710-779M13/40 με ρυδμό 22μονάδων μηνιαίως (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Δημήτρης Χαδούλας /ιστορική έρευνα: Στέλιος Δεμηράς).

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 21

Page 22: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

8 H i M l«. .Καί γνωρΙζβμϊν δτι

ή Λμίιϊα ι ή ί IO*Kftt; « α ς vt*n<; o a t iv o i δ Γ 6A o * τών xoeuo* ήμερα iop- τής. 4i6T( 6α ti*oi ή ν*η τύ ν ΩΡΑΙΩΜ IAE- O N K o ra τού ηοταποΰ UII0A0V'.:C..01', * τ ο ύ Λ Ι- KftiOY *at6 ifa βο<, T fU < m r t i « 0 ,6 >ou n .jAove.

CAai I i . M r a n Wjw w -n *^ 4 w > t4 t Κ Λ * , ,- ““! «- % κ«#.<4 «ίΚ3 « ί 'A*ts,,owt . , i TJ1.;E>i.<aK <j; Άμ;ι ..ή , S

Δ Ε Ρ Α !

< ip c t!SBAOMAASAIA Π Ο Α ίΜ Κ Η KAI ΕΥΟΥΜΟΓΡΑΦΙΚΗ Ε Π ίΘ ίίΙΡ Η ΙΙΣ

Πρωτοσέλιδο της εβδομαδιαίας εφημερίδας «Αέρα!» λίγο πριν από την Εαρινή Επίβεση των Ιταλών (Ιστορικό Αρχείο Αντώνη και Κυριάκου Σκια9ά).

O στρατηγός Ούγκο Καβαλέρο, αρχηγός του Ιταλικού Γενικού Επιτελείου και επικεφαλής των ιταλικών δυνάμεων στην Αλβανία.

fjr^ L -!{& >... te*i *

V* Y'' l<]**' fl %*

,<".. ^U:sc--__

' *-r'->T^&i i**t -tf*. 3¾? %*t ' *^ ι iS r V S M *

J j * & & f K u ft.

W 1* U -

* ,< / < y ^ * 5 „ / £ * , * * ,

Ί 'c'ty-$*t/A*/rS nr/ j < -m&it**J'M. fl *&ow’JO»,*

S / Js . rTr i f » k 4cf<' « ^ / ^ , ,,,^ w ^ X-M.i’r 4 fe*KM ife i'H r

^ 3 r | y * f i / Λ Λ / . , ^ . , J ^ . ^ j ί ^ ο

Λ 4·'' ^ρ·μ^^¥< $jkf*v*

& % f t ^ f ^ f . i w ^ r m t> ^ Y *tv M 3 ? ;y < $ g *? ! M,..

^ . ” tte*>>M t«fO kWvnf> {wnyinj )V 2>*al*.^ > Λ ra β. **tt0jH**&tf0X j)'Mo*C- ft2& . %Wl W*** n->

^ ;tit< H-l-H*^*'t%<i rfi*-ft2&**tre' r/lJX'.,ieffJt- i&Mtfm

</j iiitirfApfy l*f*>f y?*** Wf ___

1 nafa&w/M n, 7«*✓« c-A>t,rxn *- J 9Jί t>/Jl9 Kcft! *></^< t ' P flft'H<rtMjO^>tj cJ& W U A ^ lftJ tt- / f^ % M & ) tte f& % t

43 % ■ / / y/ / Λ

/ / ’ //; -/ / · y/ 1f^i'-

s#-«Uϋ

ϋ .

έ Μ&Τν* tfu*jy<(, tJkr·* S fff v>/cry? A & *y/S*i\< bytn)ji / f / /

ftfC4&XWf ■

ψφψ*' - 7¾?*

J f j :v f i * ,J M/ W r )A .« f i f M * > 'j Z f J f

j 7 f / ^ e * r y t f jfe * V fJ , j , w2r- J f j f i

fitL X γ ^ -C&tf/#*>'S c ^ t* n · '. - / f / /

^oJa>*0i U i HtniKp f<&yyn J f J c* i

/ a t s jj U r { tftfr tf ,L - / S s t-y t> y t- / & Z f :

j)S & t/ < % / W / M g j*& fs A 'h + r i*-/ fJ f \

M J * i i ^ h f $ * 0 t e t l t .

J/ & P ^ C c 'S t'Y y f f r * f y c M r * * : Z f f y ! / 4 < ¾ ^ « « ?

c j ^ W & r f * r * y i ά fy y>vor>- / f f i , ψ Μ » L * & * *

tf& ik ffi. ψκ/Π&ΡΪ p>Stf>t,iw/Vfj \4/1 '6*t{S'rf& O M ^ - t* fy i 'r 't t* 'fy fc ijjf& A Y f S f 3 * r w P q a

t i t t # 6 * v y f a i y y - \K * /r* * i|% 6 3 H ' f lg ^

Z - ' ·· : '

.j4%iC 'ty l(f/ ie i

, fcpti P Ao&r %P i^ s t i f /V^ e je tfn

^ M i<ty tfir'& ^ f ! . n *fA > t ;

/<*fl ■ 1 jytrΑ?«+*· tfi<e^t A v f # ^ ,jfW*, $jft

/ ty iC fY u re y .

^ 4 ^

Ίγ<*4 ΉJjM /& t

* C s f i*

& p *i> n / > < r & ,*,f* ί

%JCf&t* j

Αναφορά απωλειών ενός λόχου του 29ου Συντάγματος στη Μετζκοράνη, μερικά 24ωρα πριν ξεκινήσει η Εαρινή Επί&εση (Ιστορικό Αρχείο Αντώνη και Κυριάκου Σκια9ά).

ετών. O Αλέξανδρος Κορυζής, ως τότε διοικητής

της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, ανέλαΘε κα­

θήκοντα πρωθυπουργού με εντολή του Βασιλιά

Γεωργίου B’.

O Μουσολίνι έφθασε στα Τίρανα στις 2 Μαρτί­

ου, για να επιδλέψει προσωπικά τις προετοιμα­

σίες. Δύο ημέρες μετά άρχισαν να φθάνουν στην

Ελλάδα οι πρώτοι Βρετανοί στρατιώτες. Από τα

τέλη Ιανουαρίου η επιχείρηση σχεδιαζόταν με

σχολαστικότητα. Καθώς αναμενόταν παρέμβαση

της Γερμανίας στην Ελλάδα, ο ντούτσε γνώριζε

πολύ καλά ότι αυτή ήταν η τελευταία του ευκαιρία

για να διασώσει το γόητρο του ίδιου και του στρα­

τού του και να αποδείξει ότι η Ιταλία δεν ήταν κο­

μπάρσος στον Αξονα. O στρατηγός Ούγκο Καβα­

λέρο προετοίμαζε την επιχείρηση υπό τη διττή

του ιδιότητα, ως αρχηγού του ιταλικού Γενικού

Επιτελείου και επικεφαλής των ιταλικών δυνάμε­

ων στην Αλβανία. Δέκα νέες μεραρχίες έφθασαν

στην Αλβανία και δόθηκε μεγάλη σημασία στην ε­

ξύψωση του ηθικού του στρατεύματος. Υψηλό­

βαθμα στελέχη του φασιστικού καθεστώτος εί­

χαν καταταγεί ως αξιωματικοί στο στράτευμα με

αυτό τον σκοπό. Αναφέρουμε ενδεικτικά τον υ­

πουργό Παιδείας Τζουζέπε Μποτάι, τον υπουργό

Λαϊκού Πολιτισμού Αλεσάντρο Παβολίνι, τον υ­

πουργό Συντεχνιών Ρενάτο Ρίτσι, ο οποίος κατε-

τάγη στο 2o Σύνταγμα Βερσαλιέρων, καιτον γαμ­

βρό του Μουσολίνι, Γκαλεάτσο Τσιάνο.

Πριν από την έναρξη της Εαρινής επίθεσης, η

διάταξη του Ελληνικού Στρατού περιελάμβανε

τέσσερα τμήματα στρατιάς. Δυτικά παρατασσό­

ταν το ΤΣΗ με διοικητή τον αντιστράτηγο Ιωάννη

Πιτσίκα, ο οποίος αντικατέστησε τον αντιστράτη­

γο Μάρκο Δράκο από τις 8 Μαρτίου 1941, και δύ­

ναμη δύο σωμάτων στρατού (Α’ Σώμα του αντι-

στρατήγου Παναγιώτη Δεμέστιχα και B’ Σώμα του

υποστρατήγου Γεωργίου Μπάκου). To Α’ ΣΣ διέθε­

τε την Il Μεραρχία (υποστράτηγος Γεώργιος Λά-

βδας), την Ill Μεραρχία (συνταγματάρχης Κων­

σταντίνος Γεωργαντάς), την IV Μεραρχία (συνταγ­

ματάρχης Κλεάνθης Μπουλαλάς) και την Vlll Με­

ραρχία (υποστράτηγος Χαράλαμπος Κατσιμή-

τρος). To B’ ΣΣ διέθετε πέντε μεραρχίες και μια

μεραρχία ιππικού: την I Μεραρχίατου υποστρατή­

γου Βασιλείου Βραχνού, τηννΜ εραρχίατου υπο­

στρατήγου Γεωργίου Παπαστεργίου, την Xl Με­

ραρχία του συνταγματάρχη Σωκράτη Δημάρατου,

τη XV Μεραρχία του συνταγματάρχη Παναγιώτη

Σπηλιωτόπουλου, τη XVII Μεραρχία του υποστρα­

τήγου Αναστασίου Ρουσσόπουλου και τη Μεραρ­

χία Ιππικού του υποστρατήγου Γεωργίου Στανωτά.

Στη Μακεδονία δρούσαν το Τμήμα Στρατιάς Δυτι­

κής Μακεδονίας του αντιστρατήγου Γεωργίου

Τσολάκογλου και το Τμήμα Στρατιάς Ανατολικής

Μακεδονίας του αντιστρατήγου Κωνσταντίνου

Μπακόπουλου. H Θράκη αποτελούσε ζώνη ευθύ­

νης του Τμήματος Στρατιάς Θράκης, με διοικητή

τον αντιστράτηγο Ιωάννη Κωτούλα. Oi ελληνικές

μεραρχίες ήταν 18, περιλαμβανομένης της Με­

ραρχίας Ιππικού.

H ιταλική ενέργεια θα εκδηλωνόταν στις 9

Μαρτίου, σε ένα μέτωπο που θα υπερέβαινε τα 30

χιλιόμετρα, μεταξύ των ποταμών Αψου και Αώου.

H κατεύθυνση της επίθεσης θα ήταν προς το

Μπούμπεσι. Αρχικός στόχος ήταν η ανακατάληψη

22 Ol ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 23: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

ETPATIQTIKH ΔΙΟ ΙΚΒ Ε ΙΕ EBPFOfl EfiITEAΕ Ι Ο Η - Δ / Π £ ΕΠ 1 Μ /Τζ.ΙΑ Ζ Α Ρ ί θ . π ρ α τ . Ε . π . z r r / i 2

j i c 4 -

K E T . Ε .Π . 10

LVV. 1*EV ί -ε ρ ρ α ί ββ * Ι α ν ο υ α ρ ί ο υ i 9 4 i

*Ertt δηοδρίζη

ETPATIQTIKE EIOIKK; I E EEPPiiN

ΠΡΟΕ

TO ΥΠΟΪΡΓΕΙΟΗ EYrKOINQfIIAE

r fiv Ev λ ό γ φ

) r f j v τ ι μ ή ν ν ' δ ν α φ ρ ρ ω 1TpV v τ η ν

β α ρ ε λ ί ο υ β γ ρ α ς π ί σ σ η ς β ά ρ ο υ ς SOO χ ι λ ι ο γ ρ ϊ μ μ π ν & κ ο ο τ α λ ρ ίσ η « S u v 5 -

ρ ε ί Tffc δ π * δ ρ ΐ β μ . 7 0 ΐ / « / ΐ 8 / 4 0 A io T oyffc σ α ς t U π ο ρ ο λ α β η ν τ ο » καθ

ή μ δ ς t S w lT E X ip xo u EBV/PXOU Κ η χ « ν . Β ρ # τ ο κ ο δ * ο » Π ρ .Μ ο ί S v a y K & m f i ^

τ η ' ο μ ό δ ι Μ ε ρ α ρ χ ι δ ν S l S τ η ν ΜατσσΗ ρυην ‘ ν··.

ς>ιαλ®ν.

λ μ ν η μ μ ί ν α * ί * ο β & λ ® δ κ ό δ ε ι έ ι ν τ ο ΰ π α ρ ι

κ ί σ σ α ν 'A g /* o f f τ ο ϋ Σ , Ι . Λ ό χ ο μ Δ ι α β ι β ά ο ε α ν . -

ί τ ρ ό τ η γ ο ς

Α κ ρ ι β ε ς ^ ν τ ί γ ρ α φ ο ν

'S v ’ Α β ή ν α ι ς τ η Μ α ρ τ ίο υ 1041

fOΠ ρ ο ϊ ο τ δ μ ρ ν ο ς ToCT Τ μ ή μ α τ ο ς ‘ ^ η ο τ ρ α τ ρ ΰ ο ρ φ ϊ

'T w o u p Y E t^u Σ υ γ κ ο ιν . ι ι ν ία ς

'.'— . . ^ ......- ί. Ερϋ ς ί '( * Α ν τ / ρ χ η ς Μ η χα ν ίΚ ο ΰ )

I ' i * l T t ----ΓΛ -, .Δ / σ ι ν * ί η ι μ ρ λ η τ ε ί α ς

Εγγραφο αναφοράς παραλαβής ποσότητας υγρής πίσσας από τη Στρατιωτική Διοίκηση Σερρών. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η κατασκευή εμπρηστικών βομβών για αντιαρματική χρήση, διότι φανερώνει την έλλειψη αντιαρματικών μέσων στον Ελληνικό Στρατό (Ιστορικό Αρχείο Αντώνη και Κυριάκου Σκιαθά).

της Κλεισούρας και τελικός αντικειμενικός σκο­

πός η πόλη των Ιωαννίνων. H 11η Στρατιά του

στρατηγού Κάρλο Τζελόζο θα είχε την ευθύνη για

την πραγματοποίηση της επίθεσης, έχοντας στη

διάθεσή της τρία σώματα στρατού: το 4o Σώμα

του αντιστρατήγου Καμίλο Μερκάλι, το 8o του

στρατηγού Γκαστόνε Γκαμπάρα και το 25ο του a-

ντιστρατήγου Κάρλο Ρόσι. Oi Ιταλοί είχαν στη διά­

θεσή τους 25 μεραρχίες και μπορούσαν να κινη­

τοποιήσουν συνολικά 35. To 8o Σώμα θα εκδήλω­

νε την κύρια ενέργεια, με τέσσερις μεραρχίες πε­

ζικού (38η «Puglie», 24η «Pinerolo», 47η «Bari» και

59η «Cagliari») και δύο τάγματα μελανοχιτώνων,

από τις μονάδες μελανοχιτώνων της 11ης Στρα­

τιάς που διοικούσε ο αντιστράτηγος Εντσο Εμίλιο

Γκαλμπιάτι. 0 α εμπλέκονταν ακόμη η 2η Μεραρ­

χία Πεζικού «Sforzesca», η 51η Μεραρχία Πεζικού

«Sienna», η 7η Μεραρχία Πεζικού «Lupi di

Toscana», η 29η Μεραρχία Πεζικού «Piemonte» και

η 131 Τεθωρακισμένη Μεραρχία «Centauro» Στον τομέα όπου θα εκδηλωνόταν η επίθεση, 37 ελλη­

νικά τάγματα έπρεπε να αντιμετωπίσουν 61 ιταλι­

κά. Τις ιταλικές μεραρχίες υποστήριζαν τρία συ-

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΤΒΕΡΝΗΣΕΩΣTOY ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Τ Η Σ ΕΛΛΑΔΟΣ

•Εν 'A H ** K 10 12 -A n iM o v I l > * * |j Τ Ε Υ Χ Ο Σ Π Ρ Ω Τ Ο Ν : Αριβ/ιος φύλλον 1

II E P I 10 X O Μ K N Λ

.j.*ol!.Kcc<m.,- χ.«ύ *jjv fv

3> M ^i o m S-r l5>St(—Vl r.*i !!Ml 'i2 r,v.*:i «·ν Λ. N . llM.iiSS ikio ti -Λ &%M? )1>-:έ<·>·' «< τ8* ίν -.!.,

* *iSif;i*.Ka (;i 'jt>Xfiyk>tv> -/Λ«&τή«-ίν.νΜρ*ΐΐΰ u3fcw).'.v.v5 *??- !ti:oj iytt7.!7«.\i tj-'a·> 8iartMfciioi τΐΰ χ*ι»«ρίΜ Pitixn cwv rii;,G0v>.K :<iv cxoaxsrJ,iffKV rivsi.

Τ$ί·?·Η aitV/ Inl.-.Tciv. ’IOWtscvv.Mv Ύ~οο?γν/ xvatt9xc>

αΟΥΡΕΝΤΙΙΪaA>iW{ i*a*>iMiiwr εΙς ·ά

Δ i A T A Γ M A T A

'!CycvtiQ v-1 'ic'. i ! τι 5pOpa -IS *&»?. S ·Ααΐ lU8 τύ . ;. 5V.':%'. zj:9. 173)19*1 mpfft><ey γ Μ ρ Ο& ν φ τ» «5 &w* .i'iSlJ.'rj ':r ,' \lfc;'/.;t2ti?.s, wj&9MSt TOy 'il'.utipoj ίπϊ τών , ΉτώνερινΛν 'X ^ p -;c j. 0^cro:i<quv %*! &txz&Kfiiv. .·*

;i;'X'"-A;pOp0y.'' ’\·ιψτί'ιΧνπζ·. ·ν. xisrA ir:c-/piiosf/.ai eiJf.fK 2>|iM .

1¾¾¾¾¾;!¾¾ iv-s tnvi —12. Λΐ M? «* ¾¾¾. ^yivl53suj. 4i5iv-ir,5iMv ν,κ * -A-> ’Λ·.. JsV<* 1850)193«.:4ίβ·ΐ χβί. ΚαλαρΑν sh m i ir/.V*m i5ii « Θ ΐ fe!v7j'.1 j!« :m f^%&pfibi<t « έ ίών.4ΐ·«ίων Τθ(«!η» 'Avt-'ipaiB5i '4'---

. ...- 2>. ® . (« k j ώς OTM .K5?afi ίκί; Τ^ώ κ ’λνΐ-'ίρκωξ

lSiO ~ ‘i'!. Λ ; ν.ϊ ς& τ*λ*«»ΐον τοίτο h o ; Xttu0frfi&hm γχΐ?-~^Λ-Λ·Λ5«Kjfc?of»i ϋ ν iwiTfijovTJ·.·

ΓΕΩΡΓΙΟΣ B ΒΑΣΙΛΕΥΣ TSN ΕΛΛΗΝΒΝ

ντάγματα ιππικού, τέσσερα συντάγματα Θερσα-

λιέρων, ένα σύνταγμα γρεναδιέρων και μονάδες

μελανοχιτώνων. Επιπλέον, για την προπαρασκευή

πυροβολικού διατέθηκαν 300 πεδινά πυροβόλα

και 100 μέσα, ενώ η αεροπορική υποστήριξη βασι­

ζόταν σε 300 αεροσκάφη.

O Μουσολίνι παρακολούθησε την επίθεση

από το φυλάκιο στη Ρέχοβα, όπου είχε εγκατα­

σταθεί. H επιχείρηση άρχισε με εντατικό βομβαρ­

δισμό των ελληνικών θέσεων από ξηρά και αέρα.

Επί ενός μετώπου έξι χιλιομέτρων έπεσαν 100.000

βλήματα. O τομέας της ελληνικής I Μεραρχίας

δοκιμάστηκε περισσότερο, διότι εκεί επρόκειτο

να εκδηλωθεί η κύρια ιταλική προσπάθεια. Μολο­

νότι οι ελληνικές μονάδες είχαν ολοκληρώσει την

προώθησή τους, ως αντίμετρο στην αναμενόμενη

ιταλική επιθετική ενέργεια, η πίεση που δέχθη­

καν οι μεραρχίες του B’ Σώματος Στρατού ήταν α-

Ιταλικά άρματα M13/40 επιτίθενται στο ύψωμα 731.

Φ.Ε.Κ. της 12ης Απριλίου 1941 με το οποίο ορίζεται η Γερμανία ως « εχθρικό κράτος» (Ιστορικό Αρχείο Αντώνη και Κυριάκου Σκιαθά).

OI ΦΛΟΙΈΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 24: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

σφυκτική. Oi επιθέσεις ίω ν Ιταλών επικεντρώθη­

καν στο Μπρέγκου Ραπίτ, στο Κιάφε Λούζιτ και

στα υψώματα 717 και 731. Παρόλη την πίεση, μο­

ναδικό κέρδος των Ιταλών ήταν το ύψωμα 717. O

διοικητής του B' Σώματος Στρατού, υποστράτη­

γος Γεώργιος Μπάκος, ενίσχυσε την I Μεραρχία

με ένα σύνταγμα της Vl Μεραρχίας και ένα τάγμα

από την εφεδρεία. H 10η Μαρτίου ξημέρωσε με

νέους βομβαρδισμούς και νέες επιθέσεις, όμως

και πάλι το αποτέλεσμα ήταν ανθρώπινες και όχι

εδαφικές απώλειες. H 11η Μαρτίου σημαδεύτηκε

από έναν ιταλικό ελιγμό υπερκέρασης, που δεν κατόρθωσε κάτι αξιοσημείωτο. Στις 12 Μαρτίου

συνεχίσθηκαν οι επιθέσεις στο Μπρέγκου Ραπίτ και στο ύψωμα 731, το οποίο είχε μετατραπεί από

τις συνεχείς επιθέσεις σε σεληνιακό τοπίο. Oi πε-

σόντες και από τις δύο πλευρές στοιβάζονταν

στις ανασκαμμένες παρειές του υψώματος, δημι­

ουργώντας ένα θέαμα που ση μάδεψε για πάντα ό­

σους το αντίκρισαν. Μέχρι τις 15 Μαρτίου, οπότε

έληξε η πρώτη φάση των επιχειρήσεων, τα εδαφι­

κά οφέλη των Ιταλών ήταν μηδαμινά.

H δεύτερη φάση ξεκίνησε με μία ακόμη επί­

θεση στο πολύπαθο ύψωμα 731 από άνδρες της

51ης Μεραρχίας Πεζικού «Sienna», τους οποίους

υποστήριζαν άρματα M13/40 της 2ης Ιλης της 4ης

Επιλαρχίας. Μέχρι τις 24 Μαρτίου είχαν εξαπολυ­

θεί τουλάχιστον 20 επιθέσεις εναντίον του υψώ­

ματος. Oi απόπειρες συνεννόησης Ελλήνων και

Ιταλών για προσωρινή εκεχειρία δεν οδήγησαν

πουθενά και η εικόνα στο ύψωμα 731 κατέστη α­

κόμη πιο εφιαλτική. O Μουσολίνι δεν περίμενε να

δει το άδοξο τέλος της επιχείρησης «Primavera».

Εφυγε από την Αλβανία στις 21 Μαρτίου, εκφρά­

ζοντας τη δυσφορία του για τους επιτελείς του.

To απαρχαιωμένο σχέδιο επίθεσης των Ιταλών

δεν μείωσε τη γενναιότητα με την οποία πολέμη­

σε η πλειοψηφία των Ιταλών. Oi Ελληνες μαχητές

επεδείκνυαν παροιμιώδη ψυχραιμία υφιστάμενοι

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ

• To ύψωμα 731 υπερασπίσθηκαν οι άνδρες του 5ou Συντάγματος της I Με­ραρχίας, οι οποίοι κατάγονταν, ως επί το πλείστον, από την Καρδίτσα και τα Τρί­καλα. O αρχιστράτηγος των ελληνικών δυνάμεων, Αλέξανδρος Παπάγος, εξέ­δωσε ειδική διαταγή για τους μαχητές του υψώματος. O διοικητής του 2ou Τάγ­ματος του 5ou Συντάγματος, Δημήτριος Κασλάς, κατέγραψε στο προσωπικό του ημερολόγιο με πολύ γλαφυρό τρόπο την τιτανομαχία που διεξήχθη επί του υψώματος. Περιέγραψε τον εφιάλτη των συνεχών Βομβαρδισμών, την αυτα­πάρνηση των ανδρών του, πολλές φορές χωρίς τροφή ή άλλα χρειώδη, το πώς οι στρατιώτες υποδέχθηκαν με σκωπτική διάθεση τη ρίψη ιταλικών προκηρύ­ξεων που τους καλούσαν να παραδοθούν. O ταγματάρχης Κασλάς, ο οποίος πριν καταταγεί στον Ελληνικό Στρατό ονομαζόταν Καζίλας, προήχθη μετά θά­νατον σε ταξίαρχο για την προσφορά του στην αντίσταση κατά των στρατευμά­των κατοχής. O βομβαρδισμός τον οποίο υπέστη το ύψωμα 731 λέγεται ότι ή­ταν από τους πιο σφοδρούς που δέχθηκε ποτέ αμυντική θέση κατά τον B’ Πα­γκόσμιο Πόλεμο. Μετά τη μάχη το άλλοτε κατάφυτο ύψωμα ήταν γυμνό, έχο­ντας χάσει μερικά μέτρα από το συνολικό του υψόμετρο.

τον καταιγισμό των εχθρικών οβίδων και στη συ­

νέχεια «υποδέχονταν» με θεριστικά πυρά τους

Ιταλούς, εκτελώντας παράλληλα αντεπίθεση ό­

ταν μειωνόταν η ορμή του αντιπάλου. Τα πυρά του

ελληνικού Πυροβολικού δεν ήταν τόσο πυκνά, λό- γω έλλειψης πυρομαχικών, ήταν όμως εύστοχα.

Στην ουσία μόνο οι πυροβολαρχίες της I Μεραρ­

χίας έβαλλαν χωρίς περιορισμούς. H επίθεση κό­

στισε 12.000 απώλειες στους Ιταλούς και 5.300

στην ελληνική πλευρά. Τις περισσότερες (πάνω

από το 50%) από αυτές τις είχε η I Μεραρχία.

H γερμανική εισβολή σχα Βαλκάνια

«Χάριν της ιστορικής αλή&ειας οφείλω να

διαπιστώσω ότι μόνο οι Ελληνες, από όλους

τους αντιπάλους οι οποίοι μας αντιμετώπισαν,

πολέμησαν με παράτολμο Θάρρος και ύψιστη

περιφρόνηση προς τον &άνατο».

Αδόλφος Χίτλερ(σε ομιλία στο Reichstagonq 4 Μαϊου 1941).

Ενώ μαινόταν ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος, οι ε­

ξελίξεις στις υπόλοιπες βαλκανικές χώρες ήταν ραγδαίες, καθώς γινόταν όλο και πιο πιθανό το

ενδεχόμενο γερμανικής επέμβασης στα Βαλκά­

νια. H Τουρκία είχε υπογράψει από τα μέσα Φε­

βρουαρίου σύμφωνο μη επίθεσης με τη Βουλγα­

ρία, η οποία την 1η Μαρτίου 1941 τάχθηκε επίση­

μα στο πλευρό του Αξονα. Τα ανταλλάγματα στα

οποία προσέβλεπε η τελευταία, ήταν ελληνικά ε­δάφη που θα της εξασφάλιζαν την πολυπόθητη έ­

ξοδο στο Αιγαίο: η ανατολική Μακεδονία και η

Θράκη. H Γιουγκοσλαβία υπέγραψε επίσης το Τρι­μερές Σύμφωνο Συμμαχίας με τον Αξονα, υποκύ-

πτοντας στις γερμανικές πιέσεις. To σχετικό κεί­

μενο υπέγραψαν ο πρωθυπουργός της χώρας,

Ντράγκισα Τσβέτκοβιτς, και ο υπουργός Εξωτερι­

κών, Αλεξάνταρ Τσίντσαρ - Μάρκοβιτς, στη Βιέν­

νη στις 25 Μαρτίου 1941. H Γερμανία δεσμεύθηκε

να μη χρησιμοποιήσει το έδαφος της Γιουγκοσλα-

βίας για στρατιωτικές επιχειρήσεις και να μη ζη-

τήσειτη συνδρομή του στρατού της χώρας. Ομως

δύοημέρες μετά εκδηλώθηκε πραξικόπημα στρα­

τιωτικών, τη νύκτα της 26ης προς την 27η Μαρτί­

ου 1941, το οποίο ανέτρεψε την κυβέρνηση

Τσβέτκοβιτς - Μάτσεκ. O πτέραρχος της Γιουγκο­

σλαβικής Αεροπορίας, Ντούσαν Σίμοβιτς, ανέλα­

βε χρέη πρωθυπουργού, ενώ ο διάδοχος Πέτρος

B' Καραγεώργεβιτς αντικατέστησε στον θρόνο

της Γιουγκοσλαβίας τον θείο του, αντιβασιλιά

Παύλο. To πραξικόπημα προκάλεσε ανάμικτα συ­

ναισθήματα στις εθνικές μονάδες του πολυεθνι­

κού βασιλείου και η κυβέρνηση Σίμοβιτς προέβη

σε κίνηση καλής θέλησης προσκαλώντας Κροά-

24 OI ΦΛΟΙΈΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 25: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Σχεύ

Ιαση

χά

ρτη

:Αγγ

ελικ

ή

Λα

μπ

ρο

πο

ύλο

υ/Ε

κδό

σει

ς Π

ΕΡΙΣ

ΚΟ

ΙΙΙΟ

08.

ΑΥΣΤΡΙΑ»^ C2η Στρατιά

■ Βουδαπέστη

Ο Υ Γ Γ Α Ρ ΙΑΥ Π Ο Μ Ν Η Μ Α

Γιουγκοσλάβοι

H εισβολή των Γερμανών στη Γ ioυγκοσλαβία (Απρίλιος 1941).

τες πολιτικούς ηγέτες να περιληφθούν στη σύν­

θεσή της. Oi Κροάτες αποδέχθηκαν την πρόσκλη­

ση και η έκκληση για εθνική ομοψυχία φάνηκε να

αποδίδει καρπούς.

H προσπάθεια της κυβέρνησης Σίμοβιτς να

κρατήσει μετριοπαθή πολιτική στάση απέναντι

στον Αξονα και στους Συμμάχους, αντίθετα, δεν

ήταν αποτελεσματική. Ούτε το Βερολίνο πείσθη-

κε, ούτε ο πολιτικός κόσμος της χώρας υιοθέτησε

απόλυτα αυτή τη στάση. Αναπόφευκτα η Γιουγκο­

σλαβία βρέθηκε στο «μάτι του κυκλώνα». 0 Χίτ-

λερ απαίτησε την παραδειγματική τιμωρία της Γι-

Γιουγκοσλαβικό ελαφρύ άρμα μάχης RenaultR-35, γαλλικής κατασκευής, της 2ης Επιλαρχίας Αρμάτων (II Bataljon bornih Kola), όπως επιχειρούσε τον Απρίλιο του 1941. Φέρει μονόχρωμη παραλλαγή από dark french armygreen.O οπλισμός του αποτελείτο από ένα πυροβόλο των 37mm και ένα συζυγές πολυβόλο των 7,5 mm. Είχε πλήρωμα δύο ανδρών, μέγιστη θωράκιση 45 mm και μέγιστη ταχύτητα 20 km/h. H εγγραφή στον πύργο σημαίνει « Γ ιο τον Βασιλιά και την Πατρίδα». O Γιουγκοσλαβικός Στρατός διέθετε δύο επιλαρχίες αρμάτων μάχης, η σύνθεση των οποίων είχε ολοκληρωθεί μόνο κατά τα 2/3 όταν εκδηλώθηκε η γερμανική εισβολή την άνοιξη του 1941.H I BbK διέθετε 48 ΡΤ-17(γαλλικής κατασκευής) και ΝΟ-27και μία ίλη S-Id τσεχοσλοβακικής κατασκευής. H Il Bbkεπpόκειτo να διαθέτει 50 R-35, τα οποία αγοράστηκαν τον Φεβρουάριο του 1940. Παραμένει άγνωστο πόσα από τα τελευταία είχαν παραδοθεί πριν από την πτώση της Γαλλίας (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Δημήτρης Χαδούλας / ιστορική έρευνα: Στέλιος Δεμηράς).

χ ρ Μ α '

O TAvEyfnj

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 25

Page 26: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

ουγκοσλαβίας, θέτοντας σε εφαρμογή τη «Fall

Bestrafung» (=Επιχείρηση Τιμωρία), γνωστή και ως

«Επιχείρηση 25», από τον αύξοντα αριθμό της

Οδηγίας που την προέβλεπε. Είναι χαρακτηριστι­

κό ένα τμήμα της Οδηγίας: «H στρατιωτική εξέ­

γερση στη Γιουγκοσλαβία μετέβαλε την πολιτική

κατάσταση στα Βαλκάνια. H Γιουγκοσλαβία, ακό­

μη κι αν προβεί σε έγγραφες εγγυήσεις νομιμο­

φροσύνης, πρέπει να θεωρηθεί ως εχθρός και να

νικηθεί όσο το δυνατόν πιο γρήγορα». Oi Γερμα­

νοί προσεταιρίσθηκαν τους Κροάτες και συμπε-

ριέλαβαν στον σχεδιασμό της εισβολής γειτονι­

κές χώρες, όπως η Ρουμανία και η Βουλγαρία, με

τις οποίες η Γιουγκοσλαβία βρισκόταν σε διένεξη

με αφορμή διεκδικούμενα εδάφη.

H εισβολή των χερσαίων τμημάτων ξεκίνησε

στις 8 Απριλίου, όμως οι αεροπορικές επιδρομές

είχαν αρχίσει δύο ημέρες πριν, με το Βελιγράδι να

βομβαρδίζεται στις 6 Απριλίου, σε μια από τις πιο

Γ ερ μ α νική φ ά λ α γ γ α ισοπεδωτικές αεροπορικές επιδρομές του πολέ- δ ια σ χ ιζ ε ι τη μ0υ ^ ς επΐχεΐρήσεις συμμετείχαν δύο γερμανι-

Β ο υ λ γ α ρ ια . κ£ς στρατιές,(2η και 12η), μία ιταλική (2η) και μία

ουγγρική (3η). Oi επτά στρατιές του Γιουγκοσλα­

βικού Στρατού δεν είχαν αντίδοτο απέναντι στον

«κεραυνοβόλο πόλεμο». H έλλειψη κατάλληλου

δόγματος και η ένδεια από πλευράς μέσων κατα­

δίκασαν τη φιλότιμη προσπάθεια των υπερασπι­

στών της χώρας, που είχαν να αντιμετωπίσουν και

τη μεταστροφή ορισμένων μονάδων Κροατών υ­

πέρ του Αξονα. Μέχρι τις 12 Απριλίου οι δύο με-

γάλοι γερμανικοί σχηματισμοί βρίσκονταν σε από­

σταση αναπνοής από το Βελιγράδι, το οποίο πρό­

λαβε να καταλάβει με ένα τολμηρό στρατήγημα ο

2βχρονος λοχαγός της 2ης Μεραρχίας Μηχανοκί­

νητου Πεζικού των SS «Das Reich» Φριτς Κλίν-

γκενμπεργκ. To μεσημέρι της 18ης Απριλίου η Γι­ουγκοσλαβία συνθηκολόγησε. To κόστος για τους

Γερμανούς ήταν μόλις 151 νεκροί.

H ελληνική πολιτική και στρατιωτική ηγεσία

βρισκόταν σε συνεχείς επαφές με τη Βρετανία, με αντικείμενο τη συνεργασία των δύο πλευρών.

To μείζον θέμα ήταν η πιθανή αποοτολή βρετανι­

κών στρατευμάτων στην Ελλάδα. Μέχρι τον Μάρ­

τιο του 1941 δεν είχε επέλθει συμφωνία. H παρου­

σία των Βρετανών στην Ελλάδα σήμαινε πρόκλη­

ση για τη Γερμανία και έξοδο από την ουδετερό­

τητα, γ ι’ αυτό η ελληνική πλευρά δεν ήθελε να

διακυβεύσειτα εθνικά συμφέροντα έναντι ισχνών

συμμαχικών ενισχύσεων. O Αλέξανδρος Κορυζής

ακολούθησε την ίδια γραμμή με τον Ιωάννη Με-

ταξά. Ορισμένοι Ελληνες πολιτικοί, διανοούμενοι

και στρατιωτικοί που είχαν ταχθεί υπέρ του συμ­βιβασμού με τις δυνάμεις του Αξονα, τέθηκαν

υπό περιορισμό.

Oi Βρετανοί δεν ήταν σε θέση να αποστεί-

λουν ικανές δυνάμεις στην Ελλάδα, ενώ βρίσκο­

νταν σε πλήρη εξέλιξη επιχειρήσεις σε άλλα μέ­

τωπα. Τελικά, έπειτα από συναντήσεις της ελληνι­

κής πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας με τους

Βρετανούς διαπραγματευτές, Αντονυ Ηντεν και

στρατηγό σερ Τζων Ντιλ, συμφωνήθηκε, στα τέ­

λη Φεβρουαρίου 1941,ηαποστολή δύο μεραρχιών

πεζικού και μίας τεθωρακισμένης ταξιαρχίας. Την

πρώτη εβδομάδα του Μαρτίου ξεκίνησε η απο­

στολή στρατευμάτων της Κοινοπολιτείας στην

Ελλάδα από την Αίγυπτο. Στο πλαίσιο της επιχεί­

ρησης «Lustre», όπως ονομάστηκε, μεταφέρθη­

καν αρχικά 58.000 άνδρες με νηοπομπές από το

λιμάνι της Αλεξάνδρειας σε αυτό του Πειραιά. To

Βρετανικό Εκστρατευτικό Σώμα (ΒΕΣ) θα διοι­

κούσε ο αντιστράτηγος Χένρυ Μαίτλαντ - Ουίλ-

σον. Oi μονάδες του ΒΕΣ ονομάστηκαν δύναμη

«W», από το αρχικό γράμμα του επωνύμου του α-

ντιστρατήγου Χένρυ «Τζάμπο» Μαίτλαντ-Ουίλ-

σον. O τελευταίος θα είχε υπό τις διαταγές του το

1o Αυστραλιανό Σώμα Στρατού, με επικεφαλής

τον αντιστράτηγο σερ Τόμας Αλμπερτ Μπλέημυ,

το οποίο αποτελούσαν η 6η Αυστραλιανή Μεραρ­

χία Πεζικού του υποστρατήγου σερ Ιβεν Γκίφαρντ

Μακέυ και η 2η Νεοζηλανδική Μεραρχία Πεζικού

του υποστρατήγου Μπέρναρντ Φράυμπεργκ. Επι­

πλέον ο αντιστράτηγος Μαίτλαντ-Ουίλσον διέθε­

τε την 1η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία του ταξιάρ­

χου Χάρολντ Τσάρινγκτον, με δύναμη 104 αρμά­

των Vickers (ελαφρών) και Cruiser A10 και A13, των

οποίων η κατάσταση δεν ήταν η καλύτερη δυνα­

τή. Τη δύναμη «W» πλαισίωναν μονάδες πολυβό­

λων, αντιαεροπορικών πυροβόλων και πυροβολι­

κού.

Σχεδόν ταυτόχρονα, στις 2 Μαρτίου 1941,

γερμανικά στρατεύματα άρχισαν να αναπτύσσο­

νται στη Βουλγαρία. O Χίτλερ είχε αποφασίσει την

εισβολή στην Ελλάδα από τον Νοέμβριο του 1940.

H αποτυχία των Ιταλών και το ενδεχόμενο εκδή­

λωσης επιδρομών εναντίον των ρουμανικών πε-

26 01 ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 27: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

τρελαιοπηγών από βρετανικά αεροσκάφη που θα

επιχειρούσαν από ελληνικά αεροδρόμια, δεν του

άφηναν άλλη επιλογή. H επιχείρηση «Barbarossa»

εναντίον της ΕΣΣΔ δεν ήταν δυνατό να εξελιχθεί

ομαλά, όσο η κατάσταση στα Βαλκάνια δεν ήταν

ελεγχόμενη. Στις 12 Νοεμβρίου εκδόθηκε η Οδη­

γία αρ. 18nou προδιέγραφε εισβολή στην Ελλάδα

και κατοχή ελληνικών εδαφών, τον Ιανουάριο του

1941. H ραγδαία επιδείνωση της κατάστασης των

Ιταλών στην Αλβανία, επέσπευσε τις διαδικασίες.

Ακολούθησε τον Δεκέμβριο η έκδοση της Οδη­

γίας αρ. 20, για την επιχείρηση «Marita», όπως ο­

νομάστηκε η εισβολή στην Ελλάδα. To σχετικό

κείμενο συνέδεε σαφώς την επιχείρηση αυτή με

την επικείμενη εισβολή στην ΕΣΣΔ. To επιχειρη­

σιακό σχέδιο της OKH ήταν έτοιμο στις 14 Φε­

βρουαρίου και προέβλεπε ολοκλήρωση των επι­

χειρήσεων μέσα σε μία εβδομάδα. Μέχρι τα μέσα

Μαρτίου πάντως δεν είχε διευκρινισθεί απόλυτα

η πορεία των επιχειρήσεων, διότι εκκρεμούσε το

ζήτημα της Γιουγκοσλαβίας. Επειτα από το πραξι­

κόπημα στο Βελιγράδι, τα γερμανικά σχέδια έπρε­

πε να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα.

Ενα ακόμη ακανθώδες ζήτημα στις ελληνο- βρετανικές συνομιλίες ήταν η αμυντική διάταξη

των συμμαχικών δυνάμεων. H ελληνική ηγεσία ε­

πιθυμούσε άμυνα κοντά στη μεθόριο, αφενός για

να μην εγκαταλειφθούν εδάφη και πληγεί το ηθ ι­

κό των ενόπλων δυνάμεων και του λαού και αφε­

τέρου για να αξιοποιηθούν τα οχυρά της γραμμής

«Μεταξά», τα οποία σχημάτιζαν μια αμυντική διά­

ταξη μήκους 220 χιλιομέτρων στα βορειοανατολι­

κά σύνορα της χώρας. Αρκετοί διοικητές σχηματι­

σμών δεν συμφωνούσαν με αυτή την άποψη. Oi

Βρετανοί αντιπρότειναν τη δημιουργία μιας αμυ­

ντικής γραμμής κατά μήκος των οροσειρών του

Βερμίου και του Ολύμπου. Υπήρχε και το ζήτημα

του λιμανιού της Θεσσαλονίκης, το οποίο δεν έ­

πρεπε να αφεθεί εύκολα στα χέρια του εχθρού,

διότι θα ήταν απαραίτητο για τον εφοδιασμό της

Γιουγκοσλαβίας σε περίπτωση γερμανικής εισβο­

λής στη γείτονα. H στάση της Γιουγκοσλαβίας α-

ποτελούσε ακόμη γρίφο. Εφόσον η χώρα κατέρ-

ρεε, οι συμμαχικές δυνάμεις θα κινδύνευαν με

περικύκλωση, ειδικά οι ελληνικές μονάδες που

μάχονταν στην Αλβανία και δεν ήταν δυνατό να

συμπτυχθούν, για ευνόητους λόγους. O αντι­

στράτηγος Ουίλσον επέλεξε τελικά να αναπτύξει

τις δυνάμεις του δυτικά του ποταμού Αξιού, ανα­

τολικά του Βερμίου και βορείως του Ολύμπου.

Τα 21 οχυρά της γραμμής «Μεταξά» είχαν κα­

τασκευαστεί κυρίως κατά μήκος των συνόρων με

τη Βουλγαρία στα τέλη της δεκαετίας του 1930,

σε συνδυασμό με άλλα αμυντικά έργα εκστρατεί­ας, π.χ. ναρκοπέδια και αντιαρματικά κωλύματα. Δεν αποτελούσαν συνεχή οχυρωματική γραμμή.

Δύο από αυτά, τα «Εχίνος» και «Νυμφαία», βρί­

σκονταν απομονωμένα από τα υπόλοιπα, στην

Ξάνθη και την Κομοτηνή. Oi υπόγειες εγκαταστά­

σεις στρατωνισμού ήταν ικανοποιητικές, χωρίς

τις υπερβολικές ανέσεις της γραμμής «Μαζινό».

Oi υπέργειες θέσεις παρατήρησης και βολής εί­

χαν κατασκευαστεί από οπλισμένο σκυρόδεμα και

φιλοξενούσαν πυροβόλα, πολυβόλα, όλμους και

βομβιδοβόλα.

Oi Γερμανοί είχαν συγκεντρώσει για την επί­

Γερμανικά τεθωρακισμένα προωθούνται στο ελληνικό έδαφος μέσω σιδηροδρομικής γραμμής, λόγω της ακαταλληλότητας και της ανεπάρκειας του οδικού δικτύου.

Ol ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 28: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Γιουγκοσλαβικό δικινητήριο τετραθέσιο βομβαρδιστικό αεροσκάφος γερμανικής κατασκευής, Dornier Do 17K (BR.3363). Ηταν το ένα από τα δύο που διέφυγαν στην Αίγυπτο τον Απρίλιο του 1941. H παραλλαγή του αποτελείται από RLM 61/62/63 στις άνω επιφάνειες και RLM 65 στις κάτω. To έμβλημα της Οοτηίετβρίσκεται στο κάθετο σταθερό. Ta εθνόσημα φέρονται μόνο στα τέσσερα σημεία των πτερύγων. Oi γαλλικοί κινητήρες Gnome Rhone 14Wa/2 των 980 hp κατασκευάζονταν κατόπιν αδείας στη Γ rουγκοσλαβία. Δομικά ήταν ίδιο με το Do 17MV-1, έφερε όμως πολυβόλα FN-Browning. Σε ορισμένα τέτοια αεροσκάφη τοποθετήθηκε ένα πυροβόλο Hispano Suiza 404 των 20 mm. H μέγιστη ταχύτητα του Do 17K ήταν 417 km/h. To πρώτο αεροπλάνο αυτής της έκδοσης πέταξε στις 6 Οκτωβρίου 1937. Συνολικά στη Γιουγκοσλαβία παραδόθηκαν 76μονάδες, 40 από τις οποίες συναρμολογήθηκαν εγχώρια.Tov Απρίλιο του 1941 η Γιουγκοσλαβική Αεροπορία διέθετε 70 τέτοια αεροσκάφη. Περισσότερα από 25 καταστράφηκαν κατά την αρχική φάση των επιχειρήσεων, κυρίως στο έδαφος. Οσα διασώθηκαν εκτέλεσαν αρκετές επιτυχημένες αποστολές εναντίον των γερμανικών δυνάμεων. Τα δύο nou διέφυγαν στην Αίγυπτο, τέθηκαν στην υπηρεσία της ΒΛΡμε τους κωδικούς AX 706 και AX 707.Τα υπόλοιπα έπεσα στα χέρια των Γερμανών και διατέθηκαν στις φίλιες δυνάμεις του Αξονα (δύο στην Ιταλία, έξι στη Βουλγαρία και 11 στην Κροατία). Τα αεροπλάνο αυτό αποδείχθηκε εύκολος αντίπαλος για τα συμμαχικά καταδιωκτικά και κατά το μεγαλύτερο διάστημα του B ’ ΠΠχρησιμοποιήθηκε σε δευτερεύουσες αποστολές (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ:Richard J. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).

θεση στην Ελλάδα τέσσερα σώματα στρατού, που

υπάγονταν στη 12η Στρατιά του στρατάρχη Zi-

γκμουντ Βίλχελμ Λιστ. To 30ό Σώμα Στρατού, του

αντιστρατήγου α' τάξης Οττο Χάρτμαν, είχε ως α­

ποστολή την κατάληψη της Θράκης. ΓΓ αυτό τον

σκοπό διέθετε δύο μεραρχίες πεζικού, την 50ή

του αντιστρατήγου 6 ’ τάξης Καρλ Αντολφ Χόλιντ

και την 164 του υποστρατήγου Γιοχάνες Φόλτμαν.

To 18ο Ορεινό Σώμα Στρατού διοικείτο από τον α­

ντιστράτηγο α’ τάξης Φραντς Μπέμε και διέθετε

δύο ορεινές μεραρχίες (την 5η του αντιστρατή-

γου 6' τάξης Γιούλιους Ρίνγκελ και την 6η του α-

ντιστρατήγου 6’ τάξης Φέρντιναντ Σέρνερ), τη 2η

Μεραρχία Πάντσερ του αντιστρατήγου 6’ τάξης

Ρούντολφ Βάιελ, την 72η Μεραρχία Πεζικού του

αντιστρατήγου 6’ τάξης Φραντς Μάτενκλοτ και το

ανεξάρτητο ενισχυμένο 125 Σύνταγμα Πεζικού

του συνταγματάρχη Πέτερσεν. Αποστολή του ή­

ταν να εισβάλει στην Ελλάδα από τη Βουλγαρία,

μέσω της κοιλάδας του ποταμού Στρυμόνα, να κα­

ταλάβει τη Θεσσαλονίκη και να δημιουργήσει

προγεφύρωμα στον Αξιό ποταμό. To 40ό Μηχανο­

κίνητο Σώμα Στρατού, του αντιστρατήγου 6 ’ τά­

ξης Γκέοργκ Στούμε, θα εισέβαλλε από το Μονα­

στήρι με κατεύθυνση προς τη Φλώρινα και το

Αμύνταιο, με απώτερο στόχο να υπερκεράσει από

τα δυτικά τη συμμαχική παράταξη που βρισκόταν

στην περιοχή του Βερμίου και του ποταμού

Αλιάκμονα. Αυτό θα συνέβαινε όταν θα το επέ­

τρεπε η εξέλιξη της εκστρατείας εναντίον της Γι­

ουγκοσλαβίας. Στη σύνθεσή του το Σώμα είχε την

9η Μεραρχία Πάντσερ του υποστρατήγου Αλφρε-

ντ φον Χουμπίτσκι, την 73η Μεραρχία Πεζικού

του υποστρατήγου Μπρούνο Μπίλερ καιτη Μηχα­

νοκίνητη Ταξιαρχία SS «Leibstandarte Adolf Hitler»

(LAH) του αντιστρατήγου Γιόζεφ «Ζεπ» Ντίτριχ. To

ήδη ισχυρό 40ό Σώμα θα ενισχυόταν ακόμη πε­

ρισσότερο από την 5η Μεραρχία Πάντσερ του α-

ντιστρατήγου 6' τάξης Γκούσταβ Φεν, η οποία θα

αποσπάτο από την 1η Ομάδα Πάντσερ του στρα­

τηγού Πάουλ Λούντβιχ Εβαλντ φον Κλάιστ. Στη

Φιλιππούπολη θα παρέμενε σε εφεδρεία τμήμα

του 50ού Σώματος Στρατού του αντιστρατήγου α’

τάξης Γκέοργκ Λίντεμαν, αποτελούμενο από την

4βη Μεραρχία Πεζικού του υποστρατήγου Καρλ

Κρίμπελ και τη 16η Μεραρχία Πάντσερ του υπο­

στρατήγου Χανς-Βάλεντιν Χούμπε. Αλλες δύο με­

ραρχίες του 50ού Σώματος Στρατού (76η και 198)

παρέμεναν στη Ρουμανία. Oi σύμμαχοι των Γερμα­

νών Βούλγαροι, διέθεταν 16 μεραρχίες με 350.000

άνδρες.

H Luftwaffe διέθεσε περίπου 1.200 αεροσκάφη

στη 12η Στρατιά, τα οποία εξόπλιζαν το 8o Αερο­

πορικό Σώμα του πτεράρχου Βόλφραμ φον Pi-

χτχόφεν και τον 4o Αεροπορικό Στόλο του πτε­

ράρχου Αλεξάντερ Λερ. Τα 2/3 αυτών χρησιμοποι-

ήθηκαν κατά την εκστρατεία εναντίον της Ελλά­

δας, μαζί με 300 ιταλικά αεροσκάφη.

Oi ελληνικές και οι βρετανικές δυνάμεις στον

τομέα Καϊμακτσαλάν-Βερμίου-Αλιάκμονα παρα­

τάσσονταν, από τα δυτικά προς τα ανατολικά, με

το Τμήμα Στρατιάς Κεντρικής Μακεδονίας να βρί­

σκεται στο αριστερό μέρος της παράταξης, από

το Καϊμακτσαλάν μέχρι τη στενωπό της Χάδοβας

στο Βέρμιο. To ΤΣΚΜ είχε ως διοικητή τον υπο­

στράτηγο Χρήστο Καράσσο και διέθετε δύο μειω­

μένης δύναμης μεραρχίες πεζικού (XX Μεραρχία

Πεζικού, με διοικητή τον ίδιο τον Καράσσο, και Xll

Μεραρχία Πεζικού, με διοικητή τον συνταγματάρ­

χη Γεώργιο Καραμπάτο) και τον 10o Συνοριακό To-

28 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 29: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Γιουγκοσλαβικό ελαφρύ άρμα μάχης Renault FT-17 γαλλικής κατασκευής, της 1ης Επιλαρχίας Αρμάτων (I Bataljon bornih Kola), όπως επιχειρούσε τον Απρίλιο του 1941. Φέρει μονόχρωμη παραλλαγή από darkfrench armygreen. To Π -1 7 ή τα ν ένα από τα πιο επιτυχημένα άρματα του A ' ΠΠ. Είχε πλήρωμα δύο ανδρών, μέγιστη θωράκιση 16 mm και μέγιστη ταχύτητα 7,7km/h(!). To συγκεκριμένο άρμα είναι μοντέλο του 1918 κανονικής παραγωγής, εξοπλισμένο με πυροβόλο Puteaux των 37mm. Κατά τον B ’ ΠΠ ο τύπος ήταν απαρχαιωμένος, ωστόσο χρησιμοποιήθηκε σε διάφορους ρόλους, και ως λάφυρο από τον Γερμανικό Στρατό. To 1944 οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν καταληφΒέντα ΡΤ-17κατά τις οδομαχίες στο Παρίσι (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Δημήτρης Χαδούλας /ιστορική έρευνα :Στέλιος Δεμηράς).

μέα, που κάλυπτε το δυτικότερο μέρος της παρά­

ταξης. To μικτό ελληνο-βρετανικό Απόσπασμα

Αμυνταίου κάλυπτε την τοποθεσία στο Κλειδί, δυ­

τικά της XX Μεραρχίας. O τομέας από τη στενωπό

της Χάδοβας μέχρι τα παράλια της Πιερίας, κα­

θώς και η ευρύτερη περιοχή της Εδεσσας, ε­

μπρός από την αμυντική τοποθεσία, καλύπτονταν

από το Βρετανικό Εκστρατευτικό Σώμα.

H ανατολική Μακεδονία και το δυτικό τμήμα

της Θράκης ήταν χώρος ευθύνης του Τμήματος

Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας, που είχε ως έ­

δρα τη Θεσσαλονίκη και διοικητή τον αντιστράτη­γο Κωνσταντίνο Μπακόπουλο. Στο ΤΣΑΜ υπάγο­

νταν τέσσερις μεραρχίες και μία ταξιαρχία. H XVIII

Μεραρχία Πεζικού του υποστρατήγου Λεωνίδα

Στεργιόπουλου υπερασπιζόταν τον τομέα που ε­

κτεινόταν από το τριεθνές Ελλάδας-Γιουγκοσλα-

6ίας-Βουλγαρίας, στο όρος Μπέλες, μέχρι τον πο­

ταμό Στρυμόνα, με την αρωγή του Αποσπάσματος

Κρουσίων. H XIV Μεραρχία Πεζικού του υποστρα­

τήγου Κωνσταντίνου Παπακωνσταντίνου ήλεγχε

την περιοχή μεταξύ του ποταμού Στρυμόνα και

του χωριού Νευροκόπι. Oi δύο αυτοί σχηματισμοί

και ένα σύνταγμα της XIX Μηχανοκίνητης Μεραρ-

Λοχαγός συντάγματος πεζικού του Γιουγκοσλαβικού Στρατού, Βαλκάνια,Απρίλιος 1941. O αξιωματικός αυτός φοράει την κλασική στολή υπηρεσίας του Βασιλικού Γιουγκοσλαβικού Στρατού. Τα διακριτικά βαθμού έχουν το στυλ των επωμίδων του Ρωσικού Αυτοκρατορικού Στρατού. Στο δίκοχο υπάρχει το εθνόσημο σε ελλειπτικό σχήμα και το έμβλημα του βασιλιά Πέτρου Α ’.To κόκκινο χρώμα του Οπλου του Πεζικού υπάρχει στα πέτα του γιακά, στις λωρίδες του παντελονιού ιππασίας και στα παραρράμματα των επωμίδων. H δερμάτινη ζώνη και η διαγώνια δερμάτινη λωρίδα είναι τυπικά αντίγραφα των γαλλικών.O Γιουγκοσλαβικός Στρατός εκείνη την περίοδο θεωρείτο παρωχημένος και ήταν κατανεμημένος σε μεγάλη έκταση. Ετσι ήταν αδύνατο να αντιμετωπίσει τους Γερμανούς αποτελεσματικά (εικογράφηση: Malcolm M cGregor/ενδυματολογική περιγραφή και επιμέλεια ιστορικών στοιχείων.-Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της De Agostini UK Ltd κατ' αποκλειστικότητα για την Ελλάδα - color image copyright: De Agostini UK Ltd).

OI ΦΑΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 29

Page 30: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Μ οτοσικλετιστές της 2ης Μεραρχίας Πάντσερ στη Θεσσαλονίκη.

χίας είχαν τεθεί προσωρινά υπό τη διοίκηση ενός

σχηματισμού που ονομάστηκε Ομάδα Μεραρχιών

και διοικείτο από τον αντιστράτηγο Παναγιώτη

Δέδε, πρώην διοικητή της Σχολής Πολέμου. H Vll

Μεραρχία Πεζικού έδρευε στη Δράμα και είχε ως

τομέα ευθύνης την περιοχή μεταξύ των χωριών

Νευροκόπι και Πασχαλιά. Υπό τον έλεγχό της είχε

τεθεί και η Ταξιαρχία Νέστου, του συνταγματάρχη

Αναστάσιου Καλή. Στο ανατολικό άκρο της ελληνι­

κής παράταξης, με αποστολή να εξασφαλίσει το

προγεφύρωμα στο Πύθιο, βρισκόταν η Ταξιαρχία

Εβρου του υποστρατήγου Γεωργίου Ζήση.

H RAF διατηρούσε στο ελληνικό έδαφος τέσ­

σερις μοίρες δίωξης, (80ή και 112 με Gloster

Gladiator και Hawker Hurricane, 33η με Hawker

Hurricane και 30ή με Bristol Blenheim), τέσσερις μοί­

ρες βομβαρδισμού (11η, 211,84η και 113, με Bristol

Blenheim I και IV), δύο μοίρες αναγνώρισης (208 με

Hawker Hurricane και Westland Lysander και 230 με

αερακάτους Short S.25 Sunderland) και δύο μονά­

δες ναυτικής συνεργασίας (805 Μοίρα και ένα σμή­

νος της 815 Μοίρας του Fleet Air Arm με αεροσκά­

φη Fairey Fulmar, Fairey Swordfish και Sea Gladiator).

H 37η Μοίρα Βομβαρδισμού, με Vickers Wellington

1C, επιχειρούσε από τη Μάλτα και μπορούσε να α-

νεφοδιάζεται στην Ελλάδα. Τα ετοιμοπόλεμα αε­

ροσκάφη της RAF έφθαναν τα 80 περίπου. H Ελλη­

νική Βασιλική Αεροπορία προσέθετε άλλα 40.

H Μάχη των Οχυρών και i] κατάρρευση

Τα ξημερώματα της Κυριακής, 6ης Απριλίου

1941,o Γερμανός πρεσβευτής στηνΑθήνα, Βίκτορ

Ερμπαχ-Σένμπεργκ, επέδωσε στον Αλ. Κορυζή

διακοίνωση με την οποία δικαιολογούσε τη γερ­

μανική επίθεση ως νόμιμη ενέργεια, λόγω της πα­

ρουσίας των βρετανικών στρατευμάτων που πα­

ραβίαζαν την ελληνική ουδετερότητα. H κατα-

Σκίτσο βρετανικής εφημερίδας που εξυμνεί τον άνισο αγώνα της Ελλάδας εναντίον των Γερμανών.

κλείδα της διακοίνωσης ανέφερε ότι η κυβέρνη­

ση του Ράιχ ήταν πεπεισμένη ότι προσέφερε ση­

μαντική υπηρεσία στους Ελληνες και στην Ευρώ­

πη, εκδιώκοντας τους Βρετανούς από την Ελλά­

δα. Μερικά λεπτά πριν από την επίδοση του κει­

μένου είχε ξεκινήσει η γερμανική επίθεση. H κύ­

ρια ενέργεια έγινε με άξονα τον ποταμό Στρυμό-

να, μεταξύ των υψωμάτων Ρούπελ και Μπέλες.

Δυτικά των υψωμάτων, στην κοιλάδα της Ροδόπο-

λης, ο εχθρός προωθήθηκε και απείλησε τα νώτα

των οχυρών. To χωριό Κλειδί κατελήφθη, όμως τα

οχυρά άντεξαν στη γερμανική πίεση. Στη Θράκη

οι οχυρές θέσεις υπερκεράσθηκαν και οι Γερμα­

νοί κινήθηκαννότια. ΤοΤΣΑΜ κα ιηεφ εδρεία του,

η XIX Μηχανοκίνητη Μεραρχία, παρατάχθηκαν

δυτικά του Αποσπάσματος Κρουσίων, ενώ η XVIII

Μεραρχία συμπτύχθηκε νότια του Στρυμόνα. Κα­

θώς ξημέρωνε η 7η Απριλίου το οχυρό «Νυμφαίο»

κατελήφθη και οι Γερμανοί εισήλθαν στην Κομο­

τηνή. H Ταξιαρχία Εβρου διέφυγε στην Τουρκία, ό­

πως είχε διαταχθεί να πράξει σε περίπτωση ανά­

γκης. Μέχρι τις 8 Απριλίου είχαν καταληφθεί και

τα οχυρά «Κελκαγιά», «Ιστίμπεη», «Ποποτλίβι-

τσα» και «Αρπαλούκι», ενώ η XVIII Μεραρχία συ­

μπτύχθηκε εκ νέου, αυτή τη φορά προς την Κερ­

κίνη και το Σιδηρόκαστρο.

Δυτικότερα, στα σύνορα με τη Γιουγκοσλαβία,

η 2η Μεραρχία Πάντσερ εισέβαλε στο ελληνικό έ­

δαφος, από την περιοχή της λίμνης Δοϊράνης, και

προωθήθηκε προς τη Θεσσαλονίκη, διακόπτο-

ντας την επαφή μεταξύ του ΤΣΑΜ και του ΤΣΚΜ.

Δυνάμεις της XIX MK Μεραρχίας που έσπευσαν

να αναχαιτίσουν την προέλαση των Γερμανών, δεν

30 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 31: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

ήταν σε θέση να προδάλσυν σοβαρή αντίσταση.

To ΤΣΑΜ αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει, μετά

από σχετική εντολή του Γενικού Στρατηγείου, κα­

θώς δεν υπήρχαν ούτε μέσα για την απομάκρυν­

σή του, ούτε εφεδρείες για να το ενισχύσουν. H

συνθηκολόγηση έγινε το βράδυ της 8ης Απριλίου

στη διοίκηση της 2ης Μεραρχίας Πάντσερ, στο

χωριό Πρόχωμα. H Θεσσαλονίκη παραδόθηκε το

μεσημέρι της 9ης Απριλίου. H εντολή για κατά­

παυση του πυρός ίσχυσε άμεσα, ωστόσο μερικά

τμήματα του ΤΣΑΜ συνέχισαν να μάχονται και την

επόμενη ημέρα.

Παράλληλα με την κατάληψη της Θεσσαλονί­

κης κατέρρευσε και η γιουγκοσλαβική αντίσταση,

με αποτέλεσμα οι γερμανικές δυνάμεις να εισβά­

λουν στο ελληνικό έδαφος από το Μοναστήρι και

να καταλάβουν τη Φλώρινα, στις 10 Απριλίου. H

μόνη αξιόμαχη δύναμη η οποία απέμενε για να u-

περασπισθεί τα ελληνικά εδάφη ήταν το συγκρό­

τημα «W», που είχε να αντιμετωπίσει αφενός τις

εχθρικές δυνάμεις οι οποίες εκινούντο για να

προσβάλουν την τοποθεσία Βερμίου από τα ανα­

τολικά και αφετέρου την προώθηση των Γερμα­

νών από τη Φλώρινα προς τα νώτα των ελληνικών

δυνάμεων. Tov ίδιο κίνδυνο αντιμετώπιζαν και οι

ελληνικές δυνάμεις που μάχονταν στην Αλβανία

και δέχονταν από την πρώτη εβδομάδα του Απρι­

λίου νέα ιταλική επίθεση. Στις 12 Απριλίου το τμή­

μα Στρατιάς Ηπείρου εγκαταστάθηκε αμυντικά

στην περιοχή Ελαίας-Σμόλικα για να υποστηρίξει

την καταρρέουσα αμυντική γραμμή του Αλιάκμο­

να, όμως οι μονάδες της αντιστάθηκαν μόνο τρεις

ημέρες πριν διαλυθούν.

Oi ελληνικές και οι αυστραλιανές δυνάμεις

που υπερασπίζονταν την περιοχή Κλειδίου-Βεύ-

ης, δεν κατόρθωσαν να αναχαιτίσουν τους τεθω­

ρακισμένους γερμανικούς σχηματισμούς που

τους επιτέθηκαν, μολονότι έσπευσε σε βοήθειά

τους η 1η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία του ΒΕΣ. Oi

Γερμανοί επιτέθηκαν υπό την κάλυψη που τους

παρείχαν δεκάδες πυροβολαρχίες και η Luftwaffe

και συνέχισαν ανεμπόδιστα τήν κάθοδό τους

προς το Μέτσοβο και την Καλαμπάκα. H κατάρ­

ρευση του μετώπου γενικεύθηκε και η συνοχή

των μονάδων έπαψε να υπάρχει καθώς οι άνδρες

υποχωρούσαν άτακτα προς τον νότο.

H τοποθεσία του Βερμίου προσβλήθηκε από

επτά γερμανικές μεραρχίες, με αποτέλεσμα να

διαλυθούν δύο μεραρχίες (XII και XX) και να συ-

μπτυχθούν οι μονάδες που απέμειναν προς νότο,

προκειμένου να προβάλουν αντίσταση στην τε­

λευταία αμυντική γραμμή, στις Θερμοπύλες, στις

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ

• Ενας μαχητής nou διακρίθηκε κατά τη διάρκεια του άνισου α­γώνα μεταξύ του Αξονα και της Ελλάδας, ήταν ο επισμηναγός Μάρμαντιουκ Τόμας Σαίν Τζων «Πατ» Πατλ. Θεωρείται από πολ­λούς ως ο πιο επιτυχημένος άσσος της RAF, αν και ο ακριβής α­ριθμός των καταρρίψεών του παραμένει άγνωστος (27-50 νίκες). Με 50 καταρρίψεις ο Πατλ καθίσταται ο πιο επιτυχημένος άσσος της RAF. Ακόμη όμως και αν δεν επιβεβαιωθεί αυτός ο αριθμός, ο επισμηναγός ήταν ο πιο παραγωγικός άσσος της RAF από εκεί­νους που πέταξαν με διπλάνα και σίγουρα ένας από τους καλύτε­ρους πιλότους Hawker Hurricane. Oi πρώτες του νίκες επιτεύχθη­καν στη βόρεια Αφρική, με την 80ή Μοίρα, με την οποία αργότερα έφθασε στην Ελλάδα. Διακρίθηκε στο αλβανικό μέτωπο πετώντας με Gloster Gladiator. Στη συνέχεια μεταπήδησε στα Hurricane και διοίκησε την 33η Μοίρα. Σκοτώθηκε σε ηλικία 27 ετών, στις 20 Απριλίου 1941, όταν το αεροσκάφος του καταρρίφθηκε πάνω από τον κόλπο της Ελευσίνας από ένα Bf 110 της ZG 26.• H Ταξιαρχία Εβρου διέφυγε στο έδαφος της Τουρκίας, όπως εί­χε διαταχθεί να πράξει εάν δεν ήταν σε θέση να αντισταθεί στον εισβολέα. Oi άνδρες της αφοπλίσθηκαν από τους Τούρκους, ενώ ο διοικητής της, υποστράτηγος Γεώργιος Ζήσης, αυτοκτόνησε ό­ταν του ζητήθηκε να παραδώσει το υπηρεσιακό του όπλο. To ίδιο έπραξαν και άλλοι αξιωματικοί, οπλίτες και πολίτες μπροστά στο φάσμα της παράδοσης και της ταπείνωσης. O συνταγματάρχης Χονδρός αυτοκτόνησε για να μη παραδοθεί στους Γερμανούς, κα­τά τις μάχες κοντά στο Κλειδί, ενώ ο ταγματάρχης Κωνσταντίνος Βερσής έθεσε τέρμα στη ζωή του για να μη δει την παράδοση των πυροβόλων της μονάδας του στους Γερμανούς.• O Βρετανός αντισυνταγματάρχης Εντουαρντ Λίλινγκστοουν, ο οποίος υπηρετούσε στην 1η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία, στο ημε­ρολόγιό του επαινεί τη στάση των Ελλήνων πολιτών απέναντι στους Συμμάχους: «Σε κάθε χωριό οι κάτοικοι έδειχναν αισθήμα­

τα φιλίας και ενθουσιασμό... Oi χωρικοί πηγαίνουν στην Ιλη γάλα, χορταρικά και αυγά και αρνούνται να δεχθούν χρήματα».• To απόγευμα της 7ης Απριλίου η φρουρά του οχυρού «Ιστί- μπεη» ετοιμαζόταν να εξέλθει από αυτό, μετά τη συμφωνία παρά­δοσης που έγινε με τους Γερμανούς. Oi αξιωματικοί θα έφεραν τα περίστροφά τους και οι στρατιώτες θα εξέρχονταν άοπλοι. Οταν οι άνδρες πέρασαν έξω, τους περίμενε μια έκπληξη. Τμήμα Γερμα­νών στρατιωτών ανέμενε παρατεταγμένο για να αποδώσει τιμές, ενώ ο Γερμανός διοικητής ουνεχάρη τη φρουρά για την αντίστασή της. Παρόμοιο περιστατικό συνέβη κατά την παράδοση του οχυ­ρού «Παληουριώνες». Σε άλλες περιπτώσεις οι Γερμανοί δεν επέ- δειξαν τέτοια ιπποτική συμπεριφορά. Για παράδειγμα, ένας Σερ- ραίος έφεδρος λοχίας εκτελέσθηκε εν ψυχρώ επειδή το πολυβο­λείο που διοικούσε είχε προκαλέσει μεγάλη φθορά στους Γερμα­νούς.• Στις 18Απριλίου πραγματοποιήθηκαν επαφές μεταξύ της ελλη­νικής και της βρετανικής ηγεσίας, στο Τατόι και στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία», στην Αθήνα. Παρόντες ήταν ο βασιλιάς Γε­ώργιος B’, ο πρωθυπουργός Αλ. Κορυζής, ο αρχιστράτηγος Αλ. Παπάγος και από βρετανικής πλευράς ο Βρετανός πρέσβυς, σερ Μάικλ Πάλαιρετ, ο στρατηγός Ουίλσον, ο διοικητής των βρετανι­κών αεροπορικών δυνάμεων στην Ελλάδα, υποπτέραρχος Τζων Χένρυ Ντ’ Αλμπιάκ, και ο υποναύαρχος Τσαρλς Εντουαρντ Τερλ. Σε ένα διάλειμμα των συνομιλιών κάποιο σχόλιο του βασιλιά έθιξε τον Κορυζή, ο οποίος ζήτησε να αποσυρθεί για λίγο στο σπίτι του, στη λεωφόρο Κηφισίας. Οταν τον αναζήτησε εκεί ο φίλος του Ιω­άννης Δράκος, μετά από σχετική εντολή του Γεωργίου, ο Κορυζής φαινόταν ήρεμος. Επειτα από λίγο όμως αποσύρθηκε σε ένα δω­μάτιο και αυτοκτόνησε με το περίστροφό του. Ηταν 16.15 της 18ης Απριλίου 1941.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 31

Page 32: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

© RICHARD J. CARUANA

O αντικαταστάτης του Ιωάννη Μεταξά στην πρωθυπουργία της χώρας, Αλέξανδρος Κορυζής.

Βρετανικό μονοκινητήριο μονοθέσιο μαχητικό HawkerHurricane M kl της 33ης Μοίρας στη Λάρισα τον Μάρτιο του 1941. Ανήκε στον Μάρμαντιουκ Πατλ, όταν προήχθη σε επισμηναγό. Φέρει παραλλαγή dark earth/dark green στις άνω επιφάνειες και sky στις κάτω. Τα εθνόσημα είναι τα τυπικά της Μάχης της Αγγλίας (κύκλοι τύπου « Α 1» στην άτρακτο, τύπου « B » στις άνω επιφάνειες και τύπου «Α » στις κάτω επιφάνειες των πτερύγων). Ολόκληρο το κάθετο σταθερό είναι βαμμένο κόκκινο/λεuκό/μπλε. Oi κωδικοί είναιχρώματος medium sea grey. To αεροσκάφος αυτό είχε εκπέτασμα 12,19 m, μήκος 9,58 m και ύψος 3,95 m. Δ ιέθ ετε κινητήρα Meriin Ill ισχύος 1.030 hp, ο οποίος του επέτρεπε να αναπτύσσει ταχύτητα 508 km/h. O οπλισμός του αποτελείτο από οκτώ πολυβόλα Browning των 0,303 in. O Πατλ στις 20 Φεβρουαρίου 1941, πετώντας με Mk I, σημείωσε την πρώτη κατάρριψη ιταλικού αεροσκάφους G.50 στους ελληνικούς ουρανούς.Στις 12Mapriou ανέλαβε τη διοίκηση της 33ης Μοίρας. Στις 6 Απριλίου 1941, την ημέρα της επίθεσης των Γερμανών στην Ελλάδα, κατέρριψε δύο Bf 109E της Μοίρας 8./JG 27.Στις 20Απριλίου 1941, εκτελώντας με το «A S 998» την τρίτη έξοδο της ημέρας (με υψηλό πυρετό), καταρρίφθηκε καθώς προσπαθούσε να σώσει τον φίλο του «Τ ίμπερ» Γούντς (ο οποίος επίσης σκοτώθηκε), από υπέρτερες γερμανικές δυνάμεις. Θεωρείται ο πιο επιτυχημένος πιλότος της RAFKaT0 τον B ’ ΠΠ. Με Hurricane κατέρριψε 35,5 αεροσκάφη και πιθανώς άλλα τέσσερα (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Richard J. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).

22-24 Απριλίου. H υπερκέραση των συμμαχικών

θέσεων από την 6η Ορεινή Μεραρχία και την 5η

Μεραρχία Πάντσερ, ανάγκασε τους Βρετανούς

σε σύμπτυξη.0 Ελληνας πρωθυπουργός είχε αυτοκτονήσει

από τις 18 Απριλίου και η πολιτική ηγεσία είχε

φθάσει σε αδιέξοδο. Oi διαφωνίες με τους στρα­τιωτικούς δυσχέραιναν την κατάσταση. Επειτα

από τριβές και διαβουλεύσεις, ο αντιστράτηγος

Γεώργιος Τσολάκογλου, διοικητής του ΤΣΔΜ, υπέ­

γραψε το κείμενο της συνθηκολόγησης στις 20

Απριλίου στο χωριό Βοτονόσι, παρουσία του διοι­

κητή της Ταξιαρχίας SS «Leibstandarte Adolf Hitler»,

αντιστρατήγου Ντίτριχ, χωρίς τη σύμφωνη γνώμη

της κυβέρνησης. Ετσι άνοιξε ο δρόμος για την

Αθήνα, η οποία κατελήφθη στις 27 Απριλίου, Κυ­

ριακή του Θωμά. H επίσημη παράδοση της πόλης

έγινε στους Αμπελόκηπους, από τον στρατιωτικό

διοικητή Αττικής και Βοιωτίας, υποστράτηγο Χρή-

στο Καβράκο, και από τον δήμαρχο Αθηναίων,

Βρετανικό άρμα cruiserA9 MkI C S με οβιδοβόλο των 3,7 in. Φέρει παραλλαγή ερήμου nou αποτελείται από light stone No 61 (βασικό χρώμα) και από λωρίδες light grey No 28 και slate grey No 34. Αυτή τη μορφή είχαν πιθανότατα τα A9 που έδρασαν στην Ελλάδα με την 3η Επιλαρχία του Βασιλικού Συντάγματος Αρμάτων. To M kl ΟΒδιαφέρει από τον βασικό τύπο A9 στον κύριο οπλισμό, καθώς φέρει το οβιδοβόλο των 3,7 in αντί του συνηθισμένου πυροβόλου των 2 pdr (40 mm). To πιο χαρακτηριστικό στοιχείο του Αθήταν το ζεύγος των ανεξάρτητων πυργίσκων οι οποίοι έφεραν από ένα πολυβόλο Vickers των 0,303 in (εκτός του συζυγούς στονπύργο). To I CS σχεδιάστηκε για την υποστήριξη τμημάτων πεζικού. To A9 ήταν το πρώτο βρετανικό άρμα που διέθετε μηχανικά κινούμενο πύργο και έναν βοηθητικό κινητήρα. Είχε πλήρωμα έξι ανδρών, μέγιστη θωράκιση 14 mm και μπορούσε να αναπτύξει μέγιστη ταχύτητα 40 km/h (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Δημήτρης Χαδούλας /ιστορική έρευνα: Στέλιος Δεμηράς).

32 OI ΦΛΟΓΕΣ TOV ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 33: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

)χ*

Λ/n

iii|

χι 1fW

f Λή

/ιιμ

/χι

ΛιιΑ

ι)

t-nfti

)nt

ii; Ilt

t*l

)K()

111(

ι lU)

()fi

fcx^l2q Γερ. Στρατιά

Β Ο ΥΛ ΓΑ Ρ ΙΑ

ΑΛΒΑ ΝΙΑ ΓΙΟΥΓίΟΣΛΑΒΙ

Μονασιι9η I t Στρατιά,

Αλεξανδρούπολη ·

ΘεσσαϊI Ιη ΙτΣτραχιά Κλεισούρα

J IK M

ΕΛΛΑΔ

Καλαμάτα'

XXXX

Γραμμή «Μ ετα ξα »

YPKl

Γραμμή Αλιάκμονα

ΕλληνοϊταλικόΜ έτωπο

VΙ Ο Ν Ι Ο Σ Θ Α Λ Α ΣΣ Α

ΥΠΟΜΝΗΜΑΣΣ: Σώμα Στρατού ΜΠα: Μεραρχία Πάνισερ ^K ΣΣ: Μηχανοκίνητο Σώμα Στρατού ~ΣΑΜ: Τμήμα Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας ~ΤΚΜ: Τμήμα Στρατιάς Κεντρικής Μακεδονίας ~ΣΔΜ: Τμήμα Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας ΤΣΗ: Τμήμα Στρατιάς Ηπείρου •V: Συγκρότημα «W »

] Ελληνικές δυνάμεις | | Ιταλικές δυνάμεις

] Γερμανικές δυνάμεις200 χλμ.

____ I

Oi ελληνοβρετανικές δυνάμεις και η επίδεση των Γερμανών στην Ελλάδα.

ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 33

Page 34: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

To θωρηκτό « Λήμνος» βυθισμένο, μετά από αεροπορική επίθεση.

O επισμηναγός Πατλ θεωρείται ένας από τους πιο επιτυχημένους άσσους της RAF. Βρήκε τον θάνατο πετώντας στους ελληνικούς ουρανούς.

O στρατάρχης Ζίγκμουντ Βίλχελμ Λιστ, επικεφαλής των γερμανικών δυνάμεων που εισέβαλαν στην Ελλάδα.

Αμβρόσιο Πλυτά. Ο,τι είχε απομείνει από την κυ­

βέρνηση του Εμμανουήλ Τσουδερού, ο οποίος α­

ντικατέστησε τον Κορυζή, κατέφυγε στην Κρήτη,

μαζί με τον βασιλιά Γεώργιο B’, στις 23 Απριλίου.

Περίπου 50.000 Βρετανοί και αρκετοί Ελληνες

διέφυγαν από λιμάνια της Πελοποννήσου (Ναύ­

πλιο, ΜονεμΒασία, Καλαμάτα) και της Αττικής

(Πόρτο Ράφτη, Μέγαρα, Ραφήνα κλπ.) προς την

Κρήτη, για να συνεχίσουν τον αγώνα, ή προς την

Αίγυπτο. Oi Γερμανοί είχαν καταλάβει την περιοχή

του ισθμού της Κορίνθου, όπου η οδική γέφυρα

καταστράφηκε την ώρα της επίθεσής τους, με

την επιχείρηση «Αννίβας» που εκτέλεσε το 2o Σύ­

νταγμα Αλεξιπτωτιστών. Περίπου 3.000 Βρετανοί

έμειναν πίσω. Οσοι από αυτούς μπόρεσαν, διέφυ­

γαν κρυφά με τη βοήθεια των Ελλήνων.

To κόστος του Ελληνοϊταλικού πολέμου ήταν

13.000 περίπου νεκροί κα ιπάνω από 100.000τραυ-

ματίες για τους Ιταλούς και 13.300 περίπου νεκροί και 62.000 τραυματίες για την Ελλάδα. Τα κρυοπα­

γήματα έπληξαν πάνω από 37.000 άνδρες, στην

πλειοψηφία τους Ελληνες. Oi Γερμανοί έχασαν

1.100 άνδρες κατά τη Βαλκανική τους εκστρατεία,

ενώ οι τραυματίες τους ήταν 3.750. Oi Βρετανοί

είχαν 900 νεκρούς, 1.250 τραυματίες και μερικές

χιλιάδες αιχμαλώτους. H ελληνική επικράτειαχω-

ρίστηκε σε τρεις ζώνες κατοχής. Oi Γερμανοί κρά­

τησαν υπό τον έλεγχό τους τα 2/3 της περιοχής

του E6pou, την κεντρική και μέρος της δυτικής

Μακεδονίας, την περιοχή της Αθήνας και του Πει­

ραιά και τα νησιά του Αργοσαρωνικού, τη Μήλο,

τη ΛέσΒσ, τη Λήμνο, τη Χίο, ορισμένα ακόμη νη-

σιάτου Αιγαίου καιτην Κρήτη. H ανατολική Μακε­

δονία και η υπόλοιπη Θράκη τέθηκαν υπό βουλγα­

ρική κατοχή, μαζί με τη Θάσο και τη Σαμοθράκη.

O έλεγχος της υπόλοιπης Ελλάδας ανατέθηκε σε

ιταλικά στρατεύματα.

H σημασία της ελληνικής αντίστασης απένα­

ντι στον Αξονα σε σχέση με την εξέλιξη της επι­

χείρησης «Barbarossa», έχει συζητηθεί πολύ και

οι απόψεις διίστανται. Μια ομάδα ιστορικών ανα­

γνωρίζει ότι η έκ6αση της συγκεκριμένης επιχεί­

ρησης θα ήταν διαφορετική εάν οι Ιταλοί δεν α­

ποτύγχαναν απέναντι στους Ελληνες και δεν

χρειάζονταν τη γερμανική Βοήθεια. Αλλοι ισχυρί­

ζονται ότι η καθυστέρηση οφειλόταν σε προβλή­

ματα λογιστικής υποστήριξης και στις καιρικές

συνθήκες. Εκείνο που δεν αμφισβητείται είναι ότι

η θέληση ενός μικρού έθνους να αντισταθεί, απέ­

φερε μια από τις πρώτες συμμαχικές νίκες, σε μια

περίοδο κατά την οποία η πολεμική μηχανή του

Αξονα φαινόταν ανίκητη. H Μάχη της Αγγλίας και

η αντίστοιχη της Ελλάδας αποτέλεσαν «οάσεις»

μέσα στην «έρημο» των συμμαχικών αποτυχιών

κατά τα δύο πρώτα χρόνια του πολέμου.

Ναυμαχία στο ΤαίναροO αγώνας για την κυριαρχία στη Μεσόγειο συ-

νεχίσθηκε με σφοδρότητα και το 1941. H Μάλτα,

αγκάθι στο πλευρό των δυνάμεων του Αξονα, βρι­

σκόταν στο επίκεντρο της προσοχής. Ενώ, όμως,

δοκιμαζόταν συνεχώς από 6ομ6αρδισμούς, το

γόητρο της Regia Marina δέχθηκε ένα ακόμη κτύ­

πημα, μετά την επιδρομή στον Τάραντα, κατά τη

ναυμαχία του Ταινάρου. To σύστημα κρυπτανάλυ-

σης Ultra εντόπισε μηνύματα που αφορούσαν τις

κινήσεις ενός ισχυρού ιταλικού ναυτικού σχημα­

τισμού που σκόπευε να επιτεθεί στις συμμαχικές

νηοπομπές. Επικεφαλής ήταν ο ναύαρχος Αντζε-

λο Ιακίνο, ο οποίος επέβαινε στο θωρηκτό

«Vittorio Veneto». Tov συνόδευαν τα βαρέα κατα­

34 01 ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 35: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

δρομικά «Zara», «Fiume», «Pola», «Trieste»,

«Trento» και «Bolzano», τα ελαφρά καταδρομικά

«Luigi di Savoia Duca degli Abruzzi» και «Giuseppe

Garibaldi» και 16 αντιτορπιλικά που ανήκαν σε

τρεις στολίσκους (6ος, 9ος και 12ος). H ιταλική

αρμάδα εντοπίστηκε και από πτήση αναγνωριστι­

κού αεροσκάφους, η οποία συνέβαλε στο να μην

υποψιαστούν οι Ιταλοί ότι τα κρυπτογραφημένα

τους σήματα αναλύονται.

Oi Βρετανοί κινήθηκαν από δύο κατευθύν­

σεις για να αναχαιτίσουν τους Ιταλούς. O αντιναύ­

αρχος Χένρυ Ντάνιελ Πρίνταμ-Ουίπελ κινήθηκε

στις 27 Μαρτίου από την Ελλάδα προς νότο με τα

ελαφρά καταδρομικά «Orion», «Gloucester»,

'«Ajax» και «Perth» (Royal Australian Navy) και συνο­

δεία τριών αντιτορπιλικών («Hasty», «Hereward»

και «Ilex»). O ναύαρχος Αντρισυ Κάνινγκαμ έσπευ-

σε από την Αλεξάνδρεια με το αεροπλανοφόρο

«Formidable», τα θωρηκτά «Barham», «Warspite»

και «Valiant» και δύο στολίσκους (10ος και 14ος)

με επτά αντιτορπιλικά.

H μοίρα του «Trento» ήλθε πρώτη σε επαφή με

τους Βρετανούς. Συναντήθηκε βορειοδυτικά της

Κρήτης με τη μοίρα του Πρίνταμ-Ουίπελ, το πρωι­

νό της 28ης Μαρτίου. Τα ιταλικά πυρά δεν προκά-

λεσαν προβλήματα στους Βρετανούς, που παρα­

κολουθούσαν τα ιταλικά πλοία από απόσταση α-

σφαλείας, καθώς αυτά σταμάτησαν την καταδίω­

ξή τους και έστρεψαν για να συναντήσουν τη μοί­

ρα του «Vittorio Veneto». To ιταλικό θωρηκτό συνά­

ντησε τα φίλια πλοία περί τις 11.00 και επεχείρησε

<αι το ίδιο βολές εναντίον του βρετανικού σχημα­

τισμού.

Καθώς πλησίαζε η μοίρα του Κάνινγκαμ, το

-Vittorio Veneto» και η συνοδεία του δέχθηκαν

χρεις επιδρομές από τα τορπιλοπλάνα Fairey

Albacore και Fairey Swordfish της 826 και της 828

Μοίρας που επιχειρούσαν από το αεροπλανοφό­

ρο «Formidable», μέσα σε διάστημα οκτώ ωρών,

από τις 12.00 περίπου μέχρι τις 19.50. Στην τρίτη

επιδρομή συμμετείχαν και αεροσκάφη Fairey

Swordfish της 815 Μοίρας, τα οποία απογειώθηκαν

από την Κρήτη. To ιταλικό θωρηκτό υπέστη κά-

ποιες βλάβες αλλά μπόρεσε να κατευθυνθεί προς

την ασφάλεια του Τάραντα. To «Pola» ακινητοποι-

ήθηκε από τορπίλη και τα «Zara» και «Fiume» πα-

ρέμειναν στην περιοχή, μαζί με αντιτορπιλικά, για

να βοηθήσουν και να προστατεύσουν το κατα­

δρομικό. H διαταγή αυτή προκαλεί απορία, από τη

στιγμή που αρκούσαν μερικά αντιτορπιλικά για να

ρυμουλκήσουν το πληγωμένο πλοίο και δεν χρει­

αζόταν η παραμονή τόσων μονάδων στην περιο­

χή, τη στιγμή μάλιστα που δεν είχαν τη δυνατότη­

τα να πολεμήσουν στο σκοτάδι.

Τα ιταλικά πλοία τη νύκτα ήταν «τυφλά», χω­

To αεροπλανοφόρο «Formidable».

To βαρύ καταδρομικό «Fiume».

ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 36: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

To θωρηκτό «Κ ιλκ ίς», ένα ακόμη θύμα των Stuka, στον πυθμένα του ναυστάθμου Σαλαμίνας, τον Απρίλιο του 1941.

H Κρήτη φλέγεται

0 Χίτλερ δεν έκρυψε ποτέ το ενδιαφέρον του

για την Κρήτη. Από τον Ιούλιο του 1940, μετά την

είσοδο της Ιταλίας στον πόλεμο, είχε προτείνει

στον Μουσολίνι μια επιχείρηση για την κατάληψη

του νησιού. To φθινόπωρο του ίδιου έτους η OKW

εκπόνησε σχέδιο κατάληψης του τελευταίου από

αλεξιπτωτιστές, στο πλαίσιο των επιχειρήσεων

στον ευρύτερο χώρο της Μεσογείου, για την εκ­

δίωξη των Βρετανών από τη 6όρεια Αφρική. Αλλω­

στε η πρώτη φάση της επιχείρησης «Barbarossa»

δεν απαιτούσε τη συμμετοχή αερομεταφερόμε-

νων δυνάμεων. Σύμφωνος με την προοπτική αερα-

πόβασης στην Κρήτη ήταν και ο πτέραρχος Στού-

ντεντ, διοικητής του 11ου Αεροπορικού Σώματος

(Αλεξιπτωτιστών), ο οποίος δεν ενθουσιαζόταν με

την ιδέα της πραγματοποίησης μιας τέτοιας ενέρ­

γειας στη Μάλτα ή στο Γιβραλτάρ, όπως είχαν προ­

τείνει οι Κάιτελ και Γιόντλ.

01 Βρετανοί απέστειλαν ένα τάγμα για την

προστασία του σημαντικού λιμανιού της Σούδας

τ η ν Ιη Νοεμβρίου 1940. ΗΣούδα αποτελούσε ζωτι­

κό «κρίκο» για τον ανεφοδιασμό των βρετανικών

δυνάμεων στην «αλυσίδα» που συνέδεε τη Μάλτα

με την Αλεξάνδρεια και την Κύπρο. O Γκαίρινγκ

δεν συμμεριζόταν τις ιδέες του Στούντεντ, ωστό-

Διοικητής μονάδας μαχητικών της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας, Μάρτιος 1941. Φοράει στολή υπηρεσίας χρώματος γκρι-μπλε με μονόπετο χιτώνιο με τέσσερα κουμπιά. Oi τσέπες του στήθους έχουν πιέτες και κουμπιά, ενώ οι κάτω είναι απλές. To πηλήκιο με γείσο είναιχρώματος γκρι-μπλε με ταινία από ύφασμα μοχαίρ και υποσιάγωνο. Διακρίνονται οι πτέρυγες, τα φύλλα δρυός και ακριβώς από πάνω το στέμμα.

Τα διακριτικά βαθμού φαίνονται και στα δύο μανίκια. Με την έναρξη του B ’ ΠΠ η EBA είχε στις τάξεις της 3.500περίπου άνδρες (εικογράφηση: Malcolm McGregor/ενδυματολογική

περιγραφή: Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της De Agostini UK Ltd κατ’ αποκλειστικότητα για την Ελλάδα - color image copyright: De Agostini UK Ltd).

ρίς συσκευές ραντάρ. Oi Βρετανοί όμως διέθεταν

ραντάρ και μπόρεσαν να πλησιάσουν τους Ιταλούς χωρίς να εντοπιστούν. Οταν έφθασαν σε από­

σταση 3.500 m άνοιξαν πυρ, τα οποίο από

τέτοια απόσταση ήταν τρομερό. Τα

«Zara» και «Fiume» καταστράφηκαν μέ­

σα σε λίγα λεπτά, ενώ το «Pola» βυθίσθη­

κε αργότερα με βολές τορπιλών, αν και υ­

πήρξε η σκέψη να ρυμουλκηθεί στην Αλε­

ξάνδρεια. Επίσης βυθίσθηκαν δύο αντι-

τορπιλικά («Vittorio Alfieri» και «Giosue Carducci») και ένα ακόμη, το «Gioberti». u-

πέστη σοβαρές βλάβες. Oi Βρε­

τανοί απεχώρησαν βιαστι­κά, αφού περισυνέλεξαν

όσα υλικά τους ήταν

χρήσιμα, π.χ. αντιαερο­

πορικά πυροβόλα, μαζί

με Ιταλούς επιζώντες.H νίκη των Βρετα­

νών ήταν θριαμβευτική,

αφού βύθισαν τρεις με­

γάλες και δύο μεσαίες

μονάδες της Regia

Marina με μοναδική απώ­

λεια ένα τορπιλοπλάνο.

Oi απώλειες των Ιταλών

υπερέβησαν τις 2.300 ψυ­

χές, ενώ οι Βρετανοί έχασαν

μόνο το τριμελές πλήρωμα

του αεροσκάφους. H διά­

θεση των Ιταλών για μεγά­

λες επιθετικές ενέργειες

στη Μεσόγειο εξαφανί­

στηκε και το Royal Navy ε­

δραίωσε την κυριαρχία του

στην περιοχή.

36 Oi ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 37: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

σο σε μια σύσκεψη τον Απρίλιο του 1941, στην ο­

ποία παρευρισκόταν και ο Χίτλερ, η επιχείρηση

στη Μάλτα τέθηκε προς το παρόν στο περιθώριο.

H Κρήτη ήταν για τον φύρερ σημαντική για την

προστασία των πετρελαιοπηγών στο Πλοέστι της

Ρουμανίας, οι οποίες θα ήταν πολύτιμες για τη

Γερμανία όταν θα γινόταν η εισβολή στη Ρωσία.

Πάντως εκείνος πίστευε ότι για την κατάληψη της

Κρήτης δεν θα επαρκούσαν οι αλεξιπτωτιστές, γ ι’

αυτό ζήτησε να σχεδιασθεί παράλληλα και αποβα-

τική ενέργεια χερσαίων τμημάτων. H σχετική κα­

τευθυντήρια Οδηγία, με αύξοντα αριθμό 28, εκ-

δόθηκε στις 25 Απριλίου και αφορούσε την εκτέ­

λεση της επιχείρησης «Merkur».

Tov Μάρτιο του 1941 η βρετανική διοίκηση

στην Κρήτη κατέληξε, έπειτα από πολλές αλλα­

γές, στα χέρια του διοικητή της 14ης Ταξιαρχίας,

ταξίαρχου Μπράιαν Χέρμπερτ Τσάπελ. Στα μέσα

Απριλίου κατατέθηκε μια ολοκληρωμένη μελέτη

για την άμυνα του νησιού, την οποία είχε ζητήσει ο επικεφαλής των συμμαχικών δυνάμεων στη Μέ­

ση Ανατολή, στρατηγός Ουέηβελ. Μολονότι έγινε

αποδεκτή, δεν υπήρχε χρόνος για να ασχοληθεί

με αυτή ο στρατηγός Ουέηβελ, διότι οι εξελίξεις

στη βόρεια Αφρική, στην Ελλάδα και στο Ιράκ πίε­

ζαν. Από την άλλη πλευρά, ο Τσώρτσιλ πίεζε τον

Ουέηβελ να κρατήσει την Κρήτη και τον ενημέ-

Βρετανικό ελαφρύ άρμα μάχης Mk VIB «W indsor» του 4ου Συντάγματος Ουσάρων, στην Ελλάδα, στα τέλη Απριλίου του 1941. Φέρει μονόχρωμη παραλλαγή G.3 khaki green No 3. Ζύγ ιζε 5,5tKai είχε πλήρωμα τριών ανδρών και μέγιστη θωράκιση 14 mm. O οπλισμός του αποτελείτο από ένα πολυβόλο Vickers των 0,50 in και ένα ακόμη Vickers των 0,303 in. Μετά το 1940 τα περισσότερα από αυτά τα ελαφρά άρματα χρησιμοποιήθηκαν για εκπαιδευτικούς σκοπούς, αφού έγινε αντιληπτό ότι απέναντι στα πάντσερ ήταν καταδικασμένα (δεν υπήρχε ενδεχόμενο αναβάθμισής τους με ισχυρότερο όπλο και σε κάθε περίπτωση η θωράκισή τους υστερούσε σημαντικά). Αρκετά από αυτά έφθασαν ως βρετανική βοήθεια στην Ελλάδα, περισσότερο για αποστολές αναγνώρισης (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Δημήτρης Χαδούλας / ιστορική έρευνα: Στέλιος Δεμηράς).

Βρετανικό άρμα cruiserA10MkllA της 3ης Επιλαρχίας του ΒασιλικούΣυντάγματος Αρμάτων, της 1ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας, της 2ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας. Φέρει δίχρωμη παραλλαγή από light stone No 61 (βασικό χρώμα) και light blue (λωρίδες). Σε πολλές περιπτώσεις το light blue αντικαταστάθηκε από το lightgreyNo28. To « Blue Bell» ανήκε στη 2η Ιλη, όπως επιχειρούσε στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941. To ΑΙΟσχεδιάστηκε ως μια έκδοση των A9 για την υποστήριξη του πεζικού. Μέχρι την ολοκλήρωσή του είχε αρχίσει ο σχεδιασμός του Matilda και έτσι απέκτησε ρόλο βαρέος άρματος «καταδρομών» (heavy cruiser). O οπλισμός του αποτελείτο από ένα πυροβόλο των 2 pdr και ένα πολυβόλο των 0,303 in. H θωράκισή του έφθανε τα 30 mm και ο κινητήρας AEC Type A179 των 150 hp έδινε μέγιστη ταχύτητα 26 km/h. To πλήρωμα ήταν πενταμελές. Κατασκευάστηκαν 162 άρματα αυτού του τύπου (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Δημήτρης Χαδούλας/ιστορική έρευνα: Στέλιος Δεμηράς).

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΙΙΟΛΕΜΟΥ 37

Page 38: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

O στρατηγός Ουέηβελ κατά τη διάρκεια επίσκεψης στην Κρήτη τον Νοέμβριο του 1940.

ρωσε, στις 28 Απριλίου, ότι αναμενόταν μεγάλη ε­

πιχείρηση απόβασης αλεξιπτωτιστών στο νησί.

Την επόμενη ημέρα έφθασε εκεί ο διοικητής της

2ης Νεοζηλανδικής Μεραρχίας Πεζικού, υπο­

στράτηγος Φράυμπεργκ. 0 αντιστράτηγος Χένρυ

Μαίτλαντ- Ουίλσον, διοικητής του Βρετανικού

Εκστρατευτικού Σώματος στην Ελλάδα, είχε αφι-

χθεί στις 27 Απριλίου. Oi δύο αξιωματικοί συνα-

ντήθηκαν στις 30 Απριλίου με τον Ουέηβελ. O

στρατάρχης ανακοίνωσε στον Φράυμπεργκ ότι α-

νελάμβανε την υπεράσπιση της Κρήτης. O Ουίλ­σον θα αναχωρούσε για το Ιράκ, όπου σοβούσε

ήδη μια ακόμη κρίση.

Τα μόνα που υπήρχαν σε επάρκεια, όπως διε-

πίστωσε ο Φράυμπεργκ κατά την τριήμερη επιθε­

ώρηση του νησιού, ήταν ο ενθουσιασμός και η θ έ ­

ληση. To οδικό δίκτυο, ο εφοδιασμός, οι προετοι­μασίες και το υπάρχον υλικό αποτελούσαν ακαν­

θώδη προβλήματα που έπρεπε να επιλυθούν με ε­

λάχιστα μέσα και σε ακόμη λιγότερο χρόνο. Κατά

το πρώτο δεκαήμερο του Μαϊου η Κρήτη διαιρέ-

θηκε σε δύο στρατιωτικές διοικήσεις. H 1η ΣΔ,

του υποστρατήγου Νικόλαου Γαγάρα, περιέλαβε

το 1 ο Στρατιωτικό Διαμέρισμα (Χανιά) και το 2o

Στρατιωτικό Διαμέρισμα (Ρέθυμνο), ενώ η 2η ΣΔ,

του υποστρατήγου Μιχαήλ Λιναρδάκη, το 3o

Στρατιωτικό Διαμέρισμα (Ηράκλειο) και το 4o

Στρατιωτικό Διαμέρισμα (Νεάπολη). Στην περιοχή

του Μάλεμε και του Γαλατά τοποθετήθηκε η 2η

Νεοζηλανδική Μεραρχία με τρεις ταξιαρχίες (την

4η του ταξίαρχου Εντουαρντ Πούτικ, την 5η του

ταξίαρχου Τζέημς Χάργκεστ και τη 10η του αντι-

συνταγματάρχη Χάουαρντ Κίπενμπέργκερ) και δι­οικητή τον ίδιο τον Πούτικ στη θέση του Φράυ-

μπεργκ. O Πούτικ ήλεγχε και το 1o Ελληνικό Σύ­

νταγμα Πεζικού, του συνταγματάρχη Ιπποκράτη

Παπαδημητρόπουλου. O υποστράτηγος Ερικ Κουλπέπερ Ουέστον, διοικητής της Mobile Naval

Base Defense Organization-MNBDO (Οργανισμός

Αμυνας Κινητής Ναυτικής Βάσης) ήταν υπεύθυ­

νος για την άμυνα του τομέα Χανίων και Σούδας,

έχοντας υπό τις διαταγές του το 2o Ελληνικό Σύ­

νταγμα Πεζικού του συνταγματάρχη Χρήστου

Φιωτάκη, 2.000 άνδρες των Βασιλικών Πεζοναυ­τών, ένα τάγμα Ουαλών και άλλες μονάδες μικτής

σύνθεσης. Στον τομέα Ηρακλείου θα δρούσαν η

14η Ταξιαρχία του ταξίαρχου Μπράιαν Χέρμπερτ

Τσάπελ και δύο ελληνικά συντάγματα (το 3o του

αντισυνταγματάρχη Αντώνιου Μπετινάκη και το

7o του συνταγματάρχη Ευάγγελου Χαιρέτη), ενώ

στην περιοχή Ρεθύμνου - Γεωργιούπολης η 19η

Αυστραλιανή Ταξιαρχία του ταξίαρχου Αλαν Βά-

ζεϋ και άλλα δύο ελληνικά συντάγματα (το 4o του

αντισυνταγματάρχη Μιχαήλ Τρύφωνα και το 5o

του αντισυνταγματάρχη Ιωάννη Σέρβου). H 4η Νε­

οζηλανδική Ταξιαρχία, που ανέλαβε ο ταξίαρχος

Λίντσεϋ Μέριτ Ινγκλις, και ένα τάγμα Ουαλών εί­

χαν τον ρόλο της εφεδρείας. Την τελευταία εβδο­

μάδα του Μαϊου κατέφθασαν δύο από τα τέσσερα

τάγματα κομάντος της λεγόμενης «Layforce», του

σχηματισμού που ενσωμάτωνε τις μονάδες ειδι­

κών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, υπό τις διατα­

γές του συνταγματάρχη Ρόμπερτ Εντουαρντ Λέυ-

κοκ.

Oi δυνάμεις που θα διοικούσε ο Φράυμπεργκ

ονομάστηκαν «Creforce», από το Cretan Force (=Δύ-

ναμη Κρήτης), συνολικά 1.512 αξιωματικοί και

30.000 οπλίτες. Oi περισσότεροι από αυτούς έ-

φθασαν από την ηπειρωτική Ελλάδα μέχρι τα τέ­

λη Απριλίου, χωρίς τον βαρύ οπλισμό και τα σχή­

ματά τους. Oi άνδρες της Βρετανικής Κοινοπολι­

τείας πλαισιώνονταν από τους ευέλπιδες με επι­

κεφαλής τον διοικητή τους, αντισυνταγματάρχη

Λουκά Κίτσο, τον Ουλαμό Εφέδρων Αξιωματικών,

τα τρία έμπεδα τάγματα της Κρήτης (Χανιά, Ρέθυ­

μνο, Ηράκλειο) και οκτώ τάγματα νεοσυλλέκτων

από τα κέντρα εκπαίδευσης που βρίσκονταν στην

Πελοπόννησο. Υπήρχαν ακόμη οι άνδρες της Σχο­

λής Χωροφυλακής, με διοικητή τον ταγματάρχη

Ιάκωβο Χανιώτη, άνδρες που έφθαναν από την

Ελλάδα, προερχόμενοι από διαλυμένες μονάδες,

έφεδροι από την Κρήτη και απλοί πολίτες. Υπολο­

γίζεται ότι ήταν διαθέσιμοι 474 αξιωματικοί και

περίπου 11.000 οπλίτες του τακτικού στρατού,

Βρετανοί και Ελληνες στρατιώτες σε ώρα γεύματος.

38 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 39: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

1.200 άνδρες της Χωροφυλακής και 3.000 ένοπλοι

πολίτες. H κατάσταση ήταν απελπιστική στους το­

μείς της εκπαίδευσης και του οπλισμού: πολλοί

άνδρες ήταν άοπλοι ή διέθεταν ελάχιστα φυσίγ­

για για το όπλο τους. Τα αυτόματα όπλα ήταν λι­

γοστά σε σχέση με τους Γερμανούς και αρκετοί

άνδρες δεν ήταν εκπαιδευμένοι. Τα τάγματα εκ­

παίδευσης μετονομάστηκαν σε συντάγματα στις

11 Μαϊου. Ενας μικρός αριθμός ιταλικών και γαλ­

λικών πεδινών πυροβόλων, ορισμένα από τα ο­

ποία απέκτησαν αυτοσχέδια σκοπευτικά, μερικές

δεκάδες αντιαεροπορικών πυροβόλων και πολυ­

βόλων, μαζί με λίγα παράκτια πυροβόλα, ήταν η

δύναμη πυροβολικού της Creforce. Υπήρχαν εννέα

άρματα Matilda για να καλύψουν τα αεροδρόμια

(στο Ηράκλειο διατέθηκαν πέντε), τα οποία διέ­

θεταν όμως μόνο διατρητικά βλήματα, και 16 ελα­

φρά άρματα Vickers MkVIB, οπλισμένα με πολυβό­

λα της ίδιας εταιρίας.

To Royal Navy κατέστησε αισθητή την παρου­

σία του στην περιοχή με πέντε μοίρες. H Δύναμη

«Α1» και η Δύναμη «Β»του υποναυάρχου Χένρυ

Μπέρναρντ Ρόουλινγκς, πρώην ναυτικού ακολού­

θου της Βρετανίας στο Τόκιο, διέθετε τα θωρη-

κτά «Valiant» και «Warspite» και έναν στολίσκο από

αντιτορπιλικά, προκειμένου να επιτηρεί την πε­

ριοχή δυτικά της Κρήτης, ενώ νοτιοδυτικά του νη­

σιού περιπολούσαν και τα καταδρομικά «Fiji» και

«Gloucester». H Δύναμη «D» του υποναυάρχου

Ιρβάιν Γκόρντον Γκλένι, που αριθμούσε άλλα τρία

καταδρομικά («Dido», «Ajax» και «Orion») και τέσ­

σερα αντιτορπιλικά («Hasty», «Janus», «Kimberley»

και «Hereward»), θα προσπαθούσε να αποτρέψει

την προσέγγιση των γερμανικών δυνάμεων στην

Κρήτη. O Γκλένι μπορούσε να αναμείνει βοήθεια

και από τη Δύναμη «C» του υποναυάρχου Εντου-

αρντ Λη Στιούαρτ Κινγκ με τα καταδρομικά

«Naiad» και «Perth» και τα αντιτορπιλικά

«Kandahar», «Nubian», «Calcutta», «Kingston» και

«Juno». H Δύναμη «Ε» του πλοιάρχου Τζον Φίλιπ

Μακ, διοικητή του 14ου Στολίσκου Αντιτορπιλι-

κών, έδρασε στα ανατολικά της Κρήτης με τα α-

ντιτορπιλικά «Jervis», «Ilex», «Carlisle» και «Nizam».

Oi Γερμανοί είχαν επεξεργαστεί δύο σχέδια για την επιχείρηση «Merkur». H λύση που προώθη­

σε ο Γκαίρινγκ αφορούσε τη μεταφορά 11.000 α­

λεξιπτωτιστών με αεροπλάνα και ανεμόπτερα DFS

230,5.000 ορεινών κυνηγών με αεροπλάνα και άλ­

λων 7.000 ανδρών με πλωτά μέσα. Συνολικά στην

επιχείρηση ενεπλάκησαν 23.000 περίπου άνδρες,

500 μεταφορικά αεροπλάνα Junkers Ju 52 και 100

ανεμόπτερα. O πτέραρχος Λερ, επικεφαλής της ε­πιχείρησης, είχε υπό τις διαταγές του το 11ο Αε­

ροπορικό Σώμα του αντιπτεράρχου Στούντεντ, το

8o Αεροπορικό Σώμα του πτεράρχου Ριχτχόφεν

και ναυτικές δυνάμεις υπό τον ναύαρχο Καρλ Γκέ-

οργκ Σούστερ. Βάση του 11ου Αεροπορικού Σώ­

ματος ήταν η 7η Αεροπορική Μεραρχία (Αλεξι­

πτωτιστών) του αντιστρατήγου 6’ τάξης Βίλχελμ

Σύσμαν, πλαισιωμένη από το Luftlande

Sturmregiment (Αεραποβατικό Σύνταγμα Εφόδου),

που διοικούσε ο υποστράτηγος Οϊγκεν Μάιντλ,

την 5η Ορεινή Μεραρχία και μονάδες της 6ης

Ορεινής Μεραρχίας του αντιστρατήγου 6 ’ τάξης

Φέρντιναντ Σέρνερ. Τα διατιθέμενα εναέρια μέσα

περιελάμβαναν ακόμα 280 βομβαρδιστικά Do 17Z,

Ju 88 και He 111H, 150 αεροσκάφη κάθετης εφόρ-

μ η ο π ^ υ 87R, 180 μαχητικά Bf109 και Bf 110 και 60

αναγνωριστικά. Oi Ιταλοί προσέφεραν τη φιλοξε­

νία των αεροδρομίων της ιταλοκρατούμενης Δω-

δεκανήσου και την αρωγή μονάδων όπως ήταν η

50ή Σμηναρχία, που επιχειρούσε με βομβαρδιστι­

κά Cant Z.1007bis. H μεταφορά ανδρών από τη θά­

λασσα αφορούσε κυρίως την 5η Ορεινή Μεραρ­

χία, του αντιστρατήγου 6 ’ τάξης Γιούλιους «Πά­

πα» Ρίνγκελ, και θα γινόταν από δύο στολίσκους

που αριθμούσαν 63 σκάφη, στην πλειονότητά

τους επιταγμένα. Για τη συνοδεία των στολίσκων

διατέθηκαν δύο ιταλικά τορπιλοβόλα, το «Lupo»

καιτο «Sagittario».

Oi γερμανικές δυνάμεις που χρησιμοποιήθη-

καν αρχικά, κατανεμήθηκαν σε τρεις ομάδες, κα-

θεμία από τις οποίες είχε διαφορετικό αντικειμε­

νικό σκοπό. H ανατολική ομάδα, με την ονομασία

«Orion», θα δρούσε στην περιοχή του Ηρακλείου,

με το 1o Σύνταγμα Αλεξιπτωτιστών του συνταγ­

ματάρχη Μπρούνο Μπρόγερ και το 85ο Σύνταγμα

Ορεινών Κυνηγών του συνταγματάρχη Αουγκου-

στ Βίλχελμ Κρακάου. H ισχυρή κεντρική ομάδα

«Mars», θα δρούσε στην περιοχή των Χανίων και

του Ρεθύμνου με δύο συντάγματα αλεξιπτωτι­

στών (το 2o του συνταγματάρχη Αλφρεντ Στούρμ

και το 3o του συνταγματάρχη Ρίχαρντ Χάιντριχ),

δύο λόχους που μεταφέρονταν με ανεμοπλάνα

και είχαν αποσπασθεί από το Αεραποβατικό Σύ­

νταγμα Εφόδου και το 141 Σύνταγμα Ορεινών Ku-

O αντιστράτηγος β’ τάξης Γιούλιους Ρίνγκελ, διοικητής της 5ης Μεραρχίας Ορεινών Κυνηγών.

Κατεστραμμένο PZL 24 στην Ελευσίνα. Παρόμοια τύχη είχαν πολλά αεροσκάφη της EBA, εξαιτίας της συντριπτικής υπεροπλίας της Luftwaffe.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 39

Page 40: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

IOOo ΣΟΚ l4lo ΣΟΚIl

AH 3o ΣΑλ ΤΑλ

2οΣΑλ

85oZOKίΙ

Io ΣΑλ ΤΑλ

I I Σύμμαχοι I 1 ΓερμανοίΜΠ: Μεραρχία ΠεζικούΣΔ: Στρατιωτικό ΔιαμέρισμαΤΞΠ: Ταξιαρχία ΠεζικούΣΑλ: Σύνταγμα ΑλεξιτπωτισιώνΤΑλ: Τάγμα ΑλεξιπτωτιστώνΑΣΕ: Αεραποβατικό Σύνταγμα ΕφόδουΣΟΚ: Σύνταγμα Ορεινών ΚυνηγώνΕλ.: ΕλληνικήBp.: ΒρετανικήNZ: ΝεοζηλανδικήΑυσ: Αυστραλιανή

Σχεδιάγραμμα της γερμανικής επίθεσης στην Κρήτη.

νηγών του συνταγματάρχη Μαξιμίλιαν Γιάις, το ο­

ποίο προερχόταν από την 6η Ορεινή Μεραρχία.

Στα δυτικά η ομάδα «Komet» θα επιχειρούσε στο

Μάλεμε με το υπόλοιπο Luftlande Sturmregiment,

το οποίο αρχικά διοικούσε ο υποστράτηγος Μάι-

ντλ και μετά τον τραυματισμό αυτού ο συνταγμα­

τάρχης Χέρμαν Μπέρνχαρντ Ράμκε, και το 100ό

Σύνταγμα Ορεινών Κυνηγών του συνταγματάρχη

Βίλιμπαλντ Ούτς.

Oi επιχειρήσεις ξεκίνησαν στις 20 Μαϊου με

σφοδρό 6ομ6αρδισμό των αεροδρομίων του Μά­

λεμε και του Ηρακλείου. Oi ρίψεις αλεξιπτωτι­

στών και οιπροσγειώσεις ανεμοπλάνων άρχισαν

στις 08.00 και ολοκληρώθηκαν μετά τις 17.00, με

μοναδικό κέρδος τη δημιουργία σταθερής περι­

μέτρου γύρω από το Μάλεμε. Oi Γερμανοί αντιμε­

τώπιζαν προΘλήματα με τα αλεξίπτωτά τους, που

Ιταλός ναύτης B ’, Ιταλικό Ναυτικό, 1941. Φοράει την τυπική στολή του Ιταλικού Ναυτικού με μπελαμάνα και περισκελίδες χρώματος σκούρου μπλε. Στη βάση του πηλίσκου διακρίνεται η επιγραφή «Regia Marina» με χρυσά γράμματα. Στο πίσω τμήμα της μπλε κολαρίνας υπάρχουν δύο αστέρια με πέντε κορυφές, χρώματος λευκού (εικονογράφηση: Pierre Turner/ενδυματολογική περιγραφή: Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της DeAgostini UK L td K a t αποκλειστικότητα για την Ελλάδα - color image copyright: De Agostini UK Ltd).

Αυστραλοί στρατιώτες αναχωρούν από την Κρήτη.

δεν τους έδιναν πολλές δυνατότητες κατεύθυν­

σης κατά τη διάρκεια της πτήσης. Επίσης η τακτι­

κή της Luftwaffe να ρίπτει ξεχωριστά τους αλεξι­

πτωτιστές από τον οπλισμό τους, άφηνε τους άν­

δρες έκθετους στον εχθρό κατά το κρίσιμο διά­

στημα αμέσως μετά την κάθοδό τους. Φυσικά ή­

ταν πιθανό τα κάνιστρα που περιείχαν τον οπλι­

σμό τους, πυρομαχικά και άλλα εφόδια, να

πέσουν στα χέρια του αντιπάλου.

Στις 21 Μαϊου η αντίσταση των Νεοζηλανδών

στο Μάλεμε κάμφθηκε, μετά την κατάληψη του υ­

ψώματος 107 από τους Γερμανούς. To αεροδρό­

μιο ελέγχθηκε από τους Γερμανούς, που δέχθη­

καν και τις πρώτες ενισχύσεις, με τη μορφή του

100 Συντάγματος Ορεινών Κυνηγών, το οποίο έ-

φθασε το απόγευμα, και άλλων μονάδων που έπε­

σαν κοντά στο αεροδρόμιο, στο Ηράκλειο και

στον Πύργο. Ομως οι ενισχύσεις που αναμένο-

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Σχεδ

Ιαπη

χή

ρτη

: Θω

//^

ς Λ/

ο('/α

<ος

κδό

σείς

Π

ΕΡΙΣ

ΚΟ

ΠΙΟ

P0

08

Page 41: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Γερμανός αλεξιπτωτιστής της 7ης Αεροπορικής Μεραρχίας (7 Flieger- Division), Κρήτη , Μάιος 1941. Φοράει τη στολή άλματος της Luftwaffe, κατασκευασμένη από βαμβακερό ύφασμα χρώματος olive green και grey. To παντελόνι, ειδικής κατασκευής για αλεξιπτωτιστές, είναι χρώματος field grey και έχει πλευρικές τσέπες για την τοποθέτηση ενός μαχαιριού και διαφόρων άλλωνχρήσιμων αντικειμένων. Oi μαύρες αρβύλες είναι αρχικού τύπου , με τα κορδόνια πλευρικά. To ειδικό κράνος των αλεξιπτωτιστών είναι καλυμμένο με ύφασμα παραλλαγής και φέρει λωρίδες για τη συγκράτηση φυσικών υλικών παραλλαγής. O άνδρας είναι οπλισμένος με υποπολυβόλο ΜΡ38ή ΜΡ40και ένα πιστόλι Ρ08ή P38. Κατά τις 11 ημέρες των συγκρούσεων στην Κρήτη οι Γερμανοί είχαν 4.000 νεκρούς ή αγνοούμενους και 2.650 τραυματίες.H κατάληψη του νησιού ήταν μία από τις μεγαλύτερες νίκες των αερομεταφερόμενων δυνάμεων, ωστόσο το τίμημα ήταν βαρύτατο.Oi μεγάλες απώλειες οδήγησαν τον Χίτλερ στην απόφαση αυτές οι δυνάμεις να χρησιμοποιούνται στο εξής κυρίως σε ρόλο επίλεκτου πεζικού (εικονογράφηση: Pierre Turner/ενδυματολογική περιγραφή και επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της De Agostini UK LtdKar' αποκλειστικότητα για την Ελλάδα - color image copyright: De Agostini UK Ltd).

νταν εκείνη την ημέρα με τον δεύτερο στολίσκο από την Ελλάδα δεν έφθασαν ποτέ. H νηοπομπή αναχαιτίστηκε από πλοία του Royal Navy και πολλοί άνδρες της χάθηκαν. Oi συγκρούσεις μεταξύ των συμμαχι­κών πλοίων και της Luftwaffe ήταν επικές, με πολλά θύματα και από τις δύο πλευρές.

Oi Σύμμαχοι αντεπ ιτέθηκαν στο ανατολικό άκρο του αεροδρομίου του Μάλεμε νωρίς το πρωί της 22ης Μαϊου. Oi Γερμανοί τους απέ- κρουσαν και τους ανάγκασαν να υποχωρήσουν, αποκτώντας με αυ­τό τον τρόπο τον πλήρη έλεγχο του αεροδρομίου. Ανατολικό- τερα, γύρω από το Ηράκλειο και το Ρέθυμνο, οι γερμανικές δυνάμεις δεν είχαν την ίδια πρόοδο. Προσπάθησαν πάντως να μείνουν σε επαφή με τα φίλια τμήματα που εκινούντο προς την κατεύθυνσή τους από το Μάλεμε. Αυτό δεν σήμαινε ότι η κατά­σταση βελτιώθηκε σημαντικά για τους Συμμάχους, δ ιότι οι Γερμανοί ε- νισχύονταν συνεχώς με νέα τμήματα, με αποτέλεσμα τη συμμαχική υ­ποχώρηση σε μια νέα αμυντική γραμμή, στον Γαλατά, προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος υπερκέρασης. To 85ο και το 100 Σύνταγμα Ορεινών Κυνηγών σύντομα άσκησαν πίεση και στη νέα αυτή γραμμή.

Στις 23 και στις 24 Μαϊου οι ενισχύσεις των Γερμανών έγειραν την πλάστιγγα υπέρ τους. Στις 24 του μήνα πραγματοποιήθηκε ρίψη αλε­ξιπτωτιστών νοτιοδυτικά του Ηρακλείου, ενώ οι εναπομείναντες αλε­ξιπτωτιστές, που βρίσκονταν στον ανατολικό και στον δυτικό τομέα, προσπάθησαν να συνενωθούν. Στις 25 Μαϊου η αμυντική γραμμή του Γαλατά δέχθηκε επίθεση, την οποία απέκρουσε. Oi Σύμμαχοι αποφά­σισαν να μετακινήσουν στην πρώτη γραμμή την 5η Νεοζηλανδική Τα­ξιαρχία του ταξίαρχου Χάργκεστ και να θέσουν σε εφεδρεία την 4η Νεοζηλανδική Ταξιαρχία του ταξίαρχου Ινγκλις. Παράλληλα η RAF πραγματοποίησε επιδρομή στο Μάλεμε, καταστρέφοντας 25 Junkers Ju 52.

Πιο αποφασιστική ημέρα ήταν η 26η Μαϊου, όταν η συμμαχική γραμμή στην περιοχή του Γαλατά και των Χανίων κατέρρευσε και οι Σύμμαχοι υποχώρησαν προς τον κόλπο της Σούδας. Σύντομα άρχισε ένας αγώνας δρόμου για να απομακρυνθούν οι δυνάμεις που απέμε­ναν από τη νότια πλευρά του νησιού, αφού θα διέσχιζαν την περιοχή των Σφακίων. Την επόμενη ημέρα ο Ουέηβελ ενημέρωσε τον Τσώρ- τσιλ ότι δεν ήταν πλέον εφ ικτό να κρατηθεί η Κρήτη και παράλληλα άρχισε η αποχώρηση των συμμαχικών δυνάμεων, δια μέσου των Σφα­κίων. Μολονότι οι εξελ ίξε ις ήταν δυσοίωνες, οι Σύμμαχοι προέβαλλαν ακόμα αντίσταση δυτικά της Σούδας, κατά μήκος μιας αμυντικής γραμμής που ονομάστηκε «42η Οδός», ενώ οι κομάντος της Layforce

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 41

Page 42: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Γερμανοί αιχμάλωτοι στα Χανιά.

του συνταγματάρχη Ρόμπερτ Εντουαρντ Λέυκοκ έφθασαν στη Σούδα. H προσπάθεια των Γερμα­νών να κυκλώσουν τη συμμαχική εφεδρεία κοντά στα Χανιά απέτυχε.

Στις 28 Μαϊου οι Ιταλοί κατέλαΘαν το Λασίθι, ενώ τα πλοία των Δυνάμεων «Α» και «B» κατευ- θύνθηκαν προς τα Σφακιά και το Ηράκλειο για να παραλάΒουν στρατεύματα, υπό τα πυρά της Luftwaffe. Στις 29 Μαϊου έφυγαν 4.700 άνδρες. H συμμαχική οπισθοφυλακή προσπαθούσε να υπο­χωρήσει συντεταγμένα καταδιωκόμενη. To Ρέθυ­μνο και το Ηράκλειο έπεσαν στα χέρια των Γερμα­νών την ίδια ημέρα. Στις 30 Μαϊου έφυγαν ακόμη6.000 άνδρες από τα Σφακιά από τη Δύναμη «D» και την επόμενη ημέρα 1.500 από τη Δύναμη «C». H τελική φάση διαδραματίστηκε την 1η Ιουνίου, ό­ταν η Δύναμη «D» παρέλαβε 4.000 άνδρες από τα Σφακιά. Από την 31η Μαϊου είχε αναλάβει τη διοί­κηση των υπολειμμάτων της Creforce ο υποστρά­τηγος Ερικ Ουέστον (ο υποστράτηγος Φράυμπερ-

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ• To συγκρότημα των αγροτικών φυλακών Αγυιάς κατελήφθη από τους Γερμανούς και χρησιμοποιήθηκε ως αρχηγείο και νοσοκο­μείο εκστρατείας. Oi τρόφιμοι των φυλακών απελευθερώθηκαν και ορισμένοι αττό αυτούς συμμετείχαν στις μάχες εναντίον των κατακτητών.• O συνταγματάρχης Ράμκε είχε κατορθώσει να υπηρετήσει και στους τρεις κλάδους των ενόπλων δυνάμεων κατά τη διάρκεια των δύο παγκοσμίων πολέμων. Αρχικά κατατάχθηκε στο Γερμανι­κό Αυτοκρατορικό Ναυτικό. Διακρίθηκε κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, πολεμώντας στη Φλάνδρα. O Μεγάλος Πόλεμος του απέ­φερε τον Σιδηρού Σταυρό α’ και 6’ τάξης, αλλά και το πολυπόθητο «Pour Ie Merite». Κατά τον Μεσοπόλεμο υπηρέτησε στη Reichswehr. Πριν από τον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο άρχισε τη στα­διοδρομία του στη Wehrmacht. Από τον Ιούλιο του 1940 υπηρε­τούσε στη Luftwaffe, με δεδομένη τη μετάθεσή του στους αλεξι­πτωτιστές. Av και 51 ετών, ολοκλήρωσε την εκπαίδευση του αλεξι­πτωτιστή και αργότερα διοίκησε τη δική του ταξιαρχία αλεξιπτω­τιστών στη βόρεια Αφρική.• O Τζων Κόλβιλ, βοηθός προσωπικός γραμματέας του Τσώρτσιλ, αναφέρει ότι τα γεγονότα της Κρήτης συνέδαλαν στο να χάσει ο Βρετανός πρωθυπουργός την εμπιστοσύνη του στον Ουέηβελ: «To θεωρούσε (σ.σ. ο Τσώρτσιλ) σημαντικό να κρατηθεί η Κρήτη με κάθε κόστος. Εάν χάναμε την Κρήτη, χάναμε όλες τις βάσεις μας στην ανατολική Μεσόγειο. Συνεχώς τηλεγραφούσε στον Ουέ­ηβελ «Σίγουρα μπορείς να εξοικονομήσεις μια δωδεκάδα άρματα για την άμυνα του αεροδρομίου του Μάλεμε» και εκείνος απα­ντούσε ότι δεν είχε άρματα: οι ερπύστριες όλων των αρμάτων επι­σκευάζονταν ή οι κινητήρες τους λιπαίνονταν και δεν μπορούσε να διαθέσει ούτε μια δωδεκάδα. H Κρήτη χάθηκε, ήταν μεγάλη κα­ταστροφή, στενοχώρησε τους πάντες στη Βουλή των Κοινοτήτων και τη χώρα-ήταν ένα χαμηλό σημείο για εμάς κατά τη διάρκεια του πολέμου. O συνταγματάρχης Λέυκοκ, εκείνη την εποχή ένας άγνωστος σχετικά αξιωματικός αλλά φίλος ενός γνωστού του Τσώρτσιλ, κλήθηκε για γεύμα στο Τσέκερς (εξοχική κατοικία του πρωθυπουργού της Βρετανίας). Καθώς είχε βρεθεί στην Κρήτη, ο Τσώρτσιλ άκουγε με μεγάλο ενδιαφέρον ό,τι είχε να πει. Και τότε

ήλθε η στιγμή που ο Λέυκοκ είπε: «Πραγματικά πιστεύω ότι η Κρή­τη θα είχε σωθεί, εάν μονάχα μπορούσαμε να κρατήσουμε το αε­ροδρόμιο. Εάν είχαμε μόνο μια δωδεκάδα άρματα θα κρατούσαμε το αεροδρόμιο από τους Γερμανούς». Τα μάτια του Τσώρτσιλ άνοι­ξαν διάπλατα και αισθάνθηκα σαν να μπορούσα να ακούσω ένα καρφί να τοποθετείται στη φήμη και στο φέρετρο του Ουέηβελ».• O λοχαγός Φρίντριχ φον ντερ Χάιντε, διοικητής του 1ου Τάγμα­τος του 3ou Συντάγματος Αλεξιπτωτιστών, διηγήθηκε τη συνά­ντησή του με τον Στούντεντ μετά τη μάχη της Κρήτης: «O πτέ­ραρχος Στούντεντ μας επισκέφθηκε σχεδόν αμέσως μετά την πτώση των Χανίων. Είχαν περάσει δεκατέσσερις ημέρες από την τελευταία φορά που τον είχα δει να δίνει διαταγές στην Αθήνα. Είχε αλλάξει αισθητά. Φαινόταν πολύ πιο σκυθρωπός, πιο συγκρα- τημένος, πιο γερασμένος. Τα χαρακτηριστικά του δεν έδειχναν ότι χαιρόταν για τη νίκη (τη δική του νίκη), ότι υπερηφανευόταν για την επιτυχία του τολμηρού του σχεδίου. To κόστος της νίκης προ­φανώς είχε αποδειχθεί τεράστιο γΓ αυτόν. Μερικά τάγματα είχαν χάσει όλους τους αξιωματικούς τους και σε αρκετούς λόχους εί­χαν απομείνει λίγοι μόνο άνδρες ζωντανοί... H μάχη της Κρήτης έ­μελλε να αποτελέσει το προοίμιο της μεγάλης τραγωδίας που έ- φθασε στο αποκορύφωμά της στο Ελ Αλαμέιν και στο Στάλιν- γκραντ. Για πρώτη φορά είχε σταθεί απέναντί μας ένας γενναίος και αδυσώπητος αντίπαλος σε ένα πεδίο μάχης που τον ευνοούσε. Σε αυτή την περίπτωση τα πράγματα είχαν πάει καλά για εμάς, ό­μως φαινόταν σχεδόν σαν θαύμα το γεγονός ότι είχε επιτύχει η μεγάλη και επικίνδυνη επιχείρησή μας. Πώς έγινε αυτό, ακόμα και μέχρι σήμερα δεν μπορώ να το καταλάβω. H επιτυχία μάς είχε έλ­θει ξαφνικά σε μια στιγμή κατά την οποία, όπως τόσο συχνά συμ­βαίνει στον πόλεμο, είχαμε πάψει να πιστεύουμε στο ενδεχόμενο της επιτυχίας. H συνομιλία μου με τον πτέραρχο Στούντεντ ήταν σύντομη και περιεκτική. Απαντώντας στις ερωτήσεις του, ανέφε­ρα συνοπτικά τις εμπειρίες μας στην επίθεση και του είπα για τις απώλειές μας. Οταν τελείωσα, μου έσφιξε δυνατά το χέρι κρατώ­ντας το για αρκετή ώρα. «Σ’ ευχαριστώ», αυτό ήταν το μόνο που μου είπε. Ομως ο τρόπος που μου κράτησε το χέρι κι αυτές οι δύο λέξεις μού αρκούσαν».

42 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 43: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

«*»

Αλεξιπτωτιστές στον ουρανό της Κρήτης. Στο βάθος ένα Ju 52 πέψτει ψλεγόμενο.

γκ ειχε φύγει με μια αεράκατο Short Sunderland). H ειρωνεία είναι ότι ο Ουέστον είχε εκπονήσει το αμυντικό σχέδιο του νησιού και αρχικά περίμενε ότι θα οριζόταν διοικητής των συμμαχικών δυνά­μεων στην Κρήτη. Οταν ανέλαβε αυτά τα καθήκο­ντα, ο ρόλος του ήταν άχαρος και ανούσιος. Την 1η Ιουνίου αναχώρησε και ο ίδιος για την Αίγυπτο.

Oi ελληνικές απώλειες δεν έχουν υπολογι- σθεί με ακρίβεια, ιδ ιαίτερα αυτές του άμαχου πληθυσμού. Γνωρίζουμε ότι συνελήφθησαν 5.250 περίπου Ελληνες. Oi Σύμμαχοι είχαν πάνω από 3.500 νεκρούς, 2.000 περίπου τραυματίες και17.000 αιχμαλώτους. Oi Γερμανοί είχαν πάνω από4.000 νεκρούς και αγνοούμενους και 2.650 περί­

που τραυματίες. Επίσης έχασαν (ολικά ή μερικά) 370 αεροσκάφη. To Royal Navy πολέμησε γενναία αλλά το τίμημα που πλήρωσε στη Luftwaffe (κυ­ρίως) ήταν βαρύ: εννέα βυθισμένα σκάφη και άλ­λα 18 με ζημιές, μεταξύ τους και το αεροπλανο­φόρο «Formidable».

H τακτική χρήση των αλεξιπτωτιστών άλλαξε μετά τη Μάχη της Κρήτης. Ουσιαστικά η επιχείρη­ση «Merkur» αποτέλεσε το «κύκνειο άσμα» τους, λόγω των μεγάλων απωλειών τους. Στη συνέχεια θα πολεμούσαν κυρίως ως επίλεκτο πεζικό. Ηταν η ώρα των Συμμάχων να εκτιμήσουν τα πλεονε­κτήματα των αερομεταφερόμενων στρατευμά­των.

O υποστράτηγος Μπέρναρντ Φράυμπεργκ, επικεφαλής των συμμαχικών δυνάμεων στην Κρήτη.

Θέση αντιαεροπορικού πολυβόλου πάνω από τον κόλπο της Σούδας. Δεξιά διακρίνονται άνδρες της Χωροφυλακής.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 43

Page 44: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Εξελίξεις στην ΑνατολήO Ταϊλανδός

πρωθυπουργός, στρατάρχης Πλαέκ Πιμπουλσονγκράμ.

Απώλειες για το κράτος του Βισύ στην Ταϊλάνδη

H πτώση της Γαλλίας, το 1940, άνοιξε την «ό­ρεξη» πολλών αποικιών της nou επιθυμούσαν την αυτοδιάθεσή τους και να απαλλαγούν από τη γαλ­λική εντολή. O Ταϊλανδός πρωθυπουργός, στρα­τάρχης Πλαέκ Πιμπουλσονγκράμ, γνωστός ως «Πιμπούν», θεώρησε ότι παρουσιαζόταν ευκαιρία για το Βασίλειο της Ταϊλάνδης να επανακτήσει ε ­δάφη τα οποία του είχαν αφαιρέσει οι Γάλλοι στις αρχές του 20ού αιώνα. Είχε καταλάβει την εξου­σία το 1938 και προσπάθησε να εκσυγχρονίσει τη χώρα, μετονομάζοντάς τη σε Βασίλειο της Ταϊλάν­δης (από Βασίλειο του Σιάμ) και εισάγοντας με­ταρρυθμίσεις. H Ιαπωνία παρακολουθούσε με εν­διαφέρον τις εξελίξεις, γνωρίζοντας ότι βασικός παράγοντας για να υλοποιηθούν οι βλέψεις της στην Ινδοκίνα ήταν η εξουδετέρωση των αποικια­κών δυνάμεων που κυριαρχούσαν στην περιοχή, όπως η Βρετανία, η Γαλλία και η Ολλανδία. Υπό αυτό το πρίσμα, στήριξε την προσπάθεια του

στρατάρχη Πιμπουλσονγκράμ, ο οποίος με τη σει­ρά του εκείνη την εποχή ακολουθούσε πολιτική φιλικά προσκείμενη προς τους Ιάπωνες. Αλλωστε ο ίδιος είχε δεσμευθεί να υποστηρίξει τ ις επιχει­ρήσεις των Ιαπώνων στη Βιρμανία και στη Μαλαι­σία, χωρίς, όμως, να υπογράψει κάποια συμφωνία. Oi Ιάπωνες είχαν ήδη αναγκάσει τον κυβερνήτη της Γαλλικής Ινδοκίνας, στρατηγό Ζωρζ Αλμπέρ Ζυλιέν Κατρού, να απαγορεύσει τις σιδηροδρομι­κές επικοινωνίες με την Κίνα. O Κατρού αντικατα- στάθηκε από τον αντιναύαρχο Ζαν Ντεκού, ο ο­ποίος επίσης υπέκυψε μπροστά στις ιαπωνικές πιέσεις και επέτρεψε την εγκατάσταση ιαπωνικών βάσεων στο έδαφος της Γαλλικής Ινδοκίνας, το φθινόπωρο του 1940. Tov Σεπτέμβριο του 1940 οι Γάλλοι έχασαν 800 άνδρες σε αψιμαχίες δύο ημε­ρών με τους Ιάπωνες, κατά την υποχώρηση μιας ιαπωνικής μεραρχίας μέσω των εδαφών που κα­τείχαν προς το λιμάνι Χαϊφόνγκ. Oi ίδιοι κατέπνι- ξαν τ ις εξεγέρσεις Βιετναμέζων πατριωτών οι ο­ποίες εκδηλώθηκαν μετά τα επεισόδια με τους Ιά­πωνες, όμως δεν έπειθαν πλέον για την πυγμή και την αποτελεσματικότητά τους, καθώς το 1940 έ ­βαινε προς το τέλος του. Δεν είχαν πείσει ούτε τον φιλόδοξο Πιμπουλσονγκράμ, ο οποίος ετο ίμα­ζε επ ιθετική ενέργεια εναντίον τους μολονότι ε ί­χε υπογραφεί σύμφωνο μη επίθεσης μεταξύ των δύο χωρών τον Ιούνιο του 1940.

Oi χερσαίες δυνάμεις του στρατάρχη Πι- μπουλσονγκράμ, ο οποίος εκτελούσε και χρέη α­νώτατου διοικητή των Ενόπλων Δυνάμεων, σχη­μάτιζαν πέντε μεραρχίες με συνολική δύναμη60.000 ανδρών. Ανεξάρτητα επιχειρούσαν, υπό τις εντολές της ανώτατης διοίκησης, δύο τάγματα μηχανοκίνητου ιππικού, μια μοίρα πυροβολικού, ένα τάγμα διαβιβάσεων, ένα τάγμα μηχανικού και ένα τεθωρακισμένο σύνταγμα. Σημαντική τεθω ­ρακισμένη δύναμη κρούσης των Ταϊλανδών σχη­μάτιζαν τα 30 άρματα 6 1 της Vickers, ενώ υπήρχαν και 60 αρματίδια Carden-Loyd. Συνολικά ο Πι- μπουλσονγκράμ είχε στη διάθεσή του 134 τεθω ­ρακισμένα οχήματα. To Πυροβολικό βασιζόταν ε ­ξίσου σε πεπαλαιωμένα και σύγχρονα υποδείγμα­τα πυροβόλων και οβιδοβόλων, όπως ήταν για πα­ράδειγμα ορισμένα πυροβόλα της εταιρίας Bofors. H Βασιλική Αεροπορία της Ταϊλάνδης υ­περτερούσε των γαλλικών αεροπορικών δυνάμε­ων, κυρίως χάρη στα ιαπωνικής κατασκευής αερο­σκάφη της. Δ ιέθετε 15 μέσα βομβαρδιστικά (εν­νέα Mitsubishi Ki-21 και έξι Martin B-10), 94 ελαφρά βομβαρδιστικά (24 Mitsubishi Ki-30 και 70 Vought

44 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 45: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

02U Corsair) και 25 αεροσκάφη δίωξης Curtiss Hawk 75N. Συνολικά οι Ταϊλανδοί δ ιέθεταν 140-200 αεροσκάφη. To Βασιλικό Ναυτικό της Ταϊλάνδης ήταν θεωρητικά ένα δυνατό «χαρτί», ένας κλάδος στον οποίο οι Ταϊλανδοί υπερτερούσαν αρ ιθμητι­κά και ποιοτικά απέναντι στους Γάλλους, έχοντας σε υπηρεσία νεώτερα σκάφη. Δ ιέθετε δύο θωρα­κισμένα πλοία παράκτιας άμυνας («Sri Ayuthia», «Dhonburi»), 12 ιαπωνικά και ιταλικά τορπιλοβόλα εκτοπίσματος 135 και 4701 («Kantan», «Kylongyai», «Takbai», «Chandrapuri», «Chonburi», «Chunphorn», «Patani», «Puket», «Rayong», «Songhkli», <<Suras- dra» και «Trad») και τέσσερα μικρά, ιαπωνικής κα­τασκευής, υποβρύχια εκτοπίσματος 430 t («Blajunbol», «Machanu», «Sinsamudar» και «Vilun»).

To καθεστώς του Βισύ συγκέντρωνε περίπου50.000 άνδρες στην Ινδοκίνα, από τους οποίους μόνο το 25% ήταν Γάλλοι. Oi δυνάμεις αυτές κα- τανέμονταν σε 41 τάγματα πεζικού, δύο συντάγ­ματα πυροβολικού και ένα τάγμα μηχανικού. H μόνη αρματική δύναμη αφορούσε 20 πεπαλαιωμέ­να Renault FT-17. Απέναντι στα αεροσκάφη των Ταϊλανδών οι Γάλλοι παρέτασσαν 100 δικά τους, το 60% περίπου από τα οποία ήταν πρώτης γραμμής. Βρίσκονταν σε χρήση, μεταξύ άλλων, 30 Potez 25 TOE, τέσσερα Farman 221, έξι Potez 542, εννέα Morane Saulnier M.S.406 και οκτώ αεράκατοι Loire 130. Oi ναυτικές δυνάμεις στην περιοχή κατανέ- μονταν σε δύο σχηματισμούς, τ ις Forces Navales d' Extreme Orient (Ναυτικές Δυνάμεις Απω Ανατο­λής), που είχαν αναλάβει την προστασία των αποι­κιών έναντι κινδύνων οι οποίοι προέρχονταν από την ανοικτή θάλασσα, και το Marine Indochine (Ναυτικό Ινδοκίνας), το οποίο περιπολούσε στο δαιδαλώδες ποτάμιο δίκτυο της Ινδοκίνας με τις κανονιοφόρους του. Στην περιοχή του κόλπου του Σιάμ δρούσε ένας στολίσκος με το όνομα Groupement Occasionel (=Περιστασιακός Σχηματι­σμός). Ναυαρχίδα αυτού ήταν το ελαφρύ κατα­δρομικό «Lamotte Piquet», το οποίο πλαισίωναν τα μονοκάταρτα καϊκια (σλέπια ή κέρκουροι) «Dumont d' Urville» και «Amiral Charner» και οι κα­νονιοφόροι «Tahure» και «Marne».

Στις 5 Ιανουαρίου 1941 οι Ταϊλανδοί επ ιτέθη­καν σε τέσσερα σημεία: στο βόρειο και στο νότιο Λάος, στον τομέα Ντανγκρέκς και στη Route Coloniale 1 (=Αποικιακή Οδός 1), στην επαρχία Μπαταμπάνγκ. Τα βομβαρδιστικά και των δύο πλευρών έπλητταν εχθρικούς στόχους, όμως οι Ταϊλανδοί ήταν πιο αποτελεσματικοί. H έλλειψη τεθωρακισμένων και οι προβληματικές επικοινω­νίες κόστισαν στους Γάλλους. Oi Ταϊλανδοί κατέ­λαβαν μεγάλες εκτάσεις του Λάος και προωθήθη- καν προς την Καμπότζη. Oi Γάλλοι εξαπέλυσαν α­ντεπίθεση, στις 16lavouapiou, για να απωθήσουν τους εισβολείς, χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα. To

Groupement Occasionel όμως κατέστησε αισθητή τηνπαρουσία του τα ξημερώματα της 17ης Ιανου- αρίου, όταν επ ιτέθηκε αιφνιδιαστικά σε μια συ­γκέντρωση υπέρτερων αριθμητικά εχθρικών πλοίων στο νησί Ko Τσανγκ, στον κόλπο του Σιάμ, προκαλώντας σοβαρές βλάβες σε αμφότερα τα θωρακισμένα πλοία παράκτιας άμυνας και βυθίζοντας τρία τορπιλοβόλα. To «Dhonburi» διέφυγε από τα γαλλικά πλοία αλλά στη συνέχεια ανατράπηκε, όταν οι Ταϊλανδοί προσπάθησαν να το ρυμουλκήσουν. H Βασιλική Αεροπο­ρία της Ταϊλάνδης «έπεισε» τους Γάλ­λους να επιστρέψουν στη βάση τους, λίγα λεπτά μετά τις 09.30. H μικρή ναυμαχία άλλαξε τις τύχες της αναμέ­τρησης.

Oi Ταϊλανδοί πραγματοποίησαν μια τ ε ­λευταία αεροπορική επιδρομή στις 24 Ιανου αρίου, εναντίον του γαλλικού αεροδρομίου στο Ανγκόρ. Oi Ιάπωνες παρενέβησαν με τη δ ιακριτι­κή αλλάπειστική εμφάνιση μιας ισχυρής ναυτικής δύναμης στις εκβολές του ποταμού Μεκόνγκ και ώθησαν τις δύο πλευρές να υπογράψουν ανακω­χή στις 28 Ιανουαρίου. H συμφωνία υπεγράφη από τις δύο πλευρές πάνω στο ιαπωνικό ελαφρύ κατα­δρομικό «Natori», έξω από τη Σαϊγκόν. To τέλος της αναμέτρησης βρήκε τους Γάλλους να με­

Ημιερπυστριοψόρο τεθωρακισμένο Citroen-Kegresse Ρ-104 στη ΓαιλΑική Ινδοκίνα.

O γενικός διοικητής της Γ ιλλ ικής Ινδοκίνας, στρατηγός Ζωρζ Κατρού.

Γαλλικά στρατεύματα ετοιμάζονται να αντιμετωπίσουν τους Ταϊλανδούς.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 45

Page 46: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

ΓEρμανικό Bf 110D-3 πετά πάνω από τη

Μοσούλη με ιρακινά εθνόσημα.

O αντιστράτηγος σερ Εντουαρντ Πέλιου Kouivav, επικεφαλής της « IraqForce».

Εγκαταστάσεις των Βρετανών στο αεροδρόμιο της Χαμπανίγια.

τρούν περισσότερες απώλειες: 321 νεκρούς ή τραυματίες, 178 αγνοούμενους και 222 αιχμαλώ­τους. Oi Ταϊλανδοί έχασαν 54 άνδρες, ενώ άλλοι 307 τραυματίστηκαν και 21 αιχμαλωτίστηκαν. Oi α­εροπορικές απώλειες ήταν λίγο περισσότερες για τους Γάλλους: 22, έναντι 10-13 των Ταϊλανδών.

H τελική συμφωνία υπεγράφη στο Τόκιο στις 9 Μαϊου 1941, υπό το άγρυπνο βλέμμα των Ιαπώνων, που φρόντισαν να είναι οι πραγματικοί ν ικητές της αναμέτρησης. H Γαλλία αναγκάστηκε να παρα­χωρήσει τις αμφισβητούμενες περιοχές στην Ταϊ­λάνδη, όμως ο νέος ρυθμιστής στην περιοχή ήταν η Ιαπωνία.

Πραξικόπημα σχο ΙράκH Βρετανία στον τομέα των καυσίμων εξαρτά-

το, όπως και η Γερμανία, από τις εισαγωγές. Εκτός των ΗΠΑ, σημαντικότερος προμηθευτής της ήταν το Ιράκ. Oi πετρελαιαγωγοί από το Κιρκούκ μ ετέ­φεραν τον πολύτιμο για την πολεμική προσπά­θεια «μαύρο χρυσό» ως τις ακτές της Μεσογείου, στη Συρία και στην Παλαιστίνη. Οταν ο ένας τερ ­ματικός σταθμός στην Τρίπολη περιήλθε στην κυ­ρ ιότητα των πιστών στο κράτος του Βισύ στρα­

τευμάτων, τα οποία έδρευαν στον Λίβανο και στη Συρία, παρουσιάστηκε διπλός κίνδυνος για τους Βρετανούς: όχι μόνο έχαναν την παροχή από την Τρίπολη, μένοντας στην ουσία μόνο με τον πετρε­λαιαγωγό που κατέληγε στη Χάιφα, αλλά ο Αξονας κέρδιζε μια πολύτιμη πηγή καυσίμου, καθώς ως τό τε εξαρτάτο σε μεγάλο βαθμό από το σοβιετικό και το ρουμανικό πετρέλαιο. Κατά συνέπεια ο έ ­λεγχος της κατάστααης στο Ιράκ ήταν απαραίτη­τος για τους Βρετανούς.

Ενας επιπλέον «πονοκέφαλος» στην περιοχή ήταν η στάση της Τουρκίας, η οποία παρουσιαζό­ταν διστακτική ως προς τη σκοπιμότητα της ε ­μπλοκής της στον πόλεμο. Ενδεχόμενη μεταβολή υπέρ του Αξονα στην περιοχή της Μεσοποταμίας, θα διευκόλυνε την ένταξη της Τουρκίας σε αυτόν. Αλλωστε οι Τούρκοι άφηναν να εννοηθεί - χωρίς να δεσμεύονται - ότι θα εκινούντο προς αυτή την κατεύθυνση αν εμπλέκονταν στον πόλεμο.

O αραβικός εθνικισμός που σοβούσε στη Μέ­ση Ανατολή διευκόλυνε τα πράγματα για τον Αξο­να και δυσχέραινε την αποστολή των Βρετανών. Oi Γερμανοί δεν είχαν ποτέ αποικίες στην περιοχή και δεν είχαν προκαλέσει το εθνικό φιλότιμο των Αράβων. Στα θετικά των Βρετανών προσμετράτο η δράση του «Λώρενς της Αραβίας» κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ομως η Γερμανία και οι Αρα­βες είχαν ως κοινό θανάσιμο εχθρό τους Εβραί­ους και αυτό αύξανε τις γερμανικές «μετοχές» στη Μεσοποταμία. Δεν είναι τυχαίο το ότι ο μεγά­λος μουφτής της Ιερουσαλήμ, Μοχάμαντ Αμίν αλ Χουσαϊνι, ενισχυόταν οικονομικά και στρατιωτικά από τη Γερμανία, ήδη πριν από τον πόλεμο. Στα τέλη του 1940 και στις αρχές του 1941 στους βρε­τανικούς διπλωματικούς κύκλους είχε κυκλοφο­ρήσει έντονα η φήμη ότι σχεδιαζόταν η δολοφο­νία του σε συνεργασία με την εβραϊκή «Εθνική Στρατιωτική Οργάνωση στη γη του Ισραήλ», γνω­στή με τη συντομογραφία «Irgun». Υπάρχουν στοι­χεία ότι δεν ήταν αποκύημα της φαντασίας οι φή­μες για τη συνεργασία της lrgun, που δραστηριο- ποιείτο στην Παλαιστίνη από το 1931, με τους Βρετανούς.

Πιθανή αποτυχία των Βρετανών στο Ιράκ θα έθ ετε σε κίνδυνο και την παρουσία τους στην Ai-

',-<:, ■":mmSBSka

46 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 47: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

γυπτο και θα απειλούσε και ιη ν επικοινωνία του Λονδίνου με την Ινδία, η οποία αποτελούσε πολύ σημαντική πηγή εφοδίων, ανδρών και πρώτων u- λώ νγια τη Βρετανία.

To Ιράκ έγινε δεκτό στην Κοινωνίατων Εθνών, ως ανεξάρτητο κράτος, στις 3 Οκτωβρίου 1932. Από τον Ιούνιο του 1930 είχε υπογραφεί νέα σύμ­βαση, 25ετούς διάρκειας, μεταξύ Βρετανίας και Ιράκ, η οποία βασιζόταν σε παρόμοια συνθήκη του 1922. To σημαντικό, για τους Βρετανούς, στοιχείο της σύμβασης ήταν το δικαίωμα χρήσης των αεροδρομίων στη Βασόρα και στη Χαμπανί- για, όπως και το δικαίωμα να μετακινούν στρατεύ­ματα μέσω της χώρας, στο πλαίσιο της δέσμευσης των Βρετανών να ενισχύσουν την προστασία του Ιράκ από εχθρική επιβουλή. Κατά τα λοιπά, τον ι­ζόταν η στενή σχέση των δύο χωρών και η επιθυ­μία τους για συνεργασία σε περίπτωση πολέμου.

H βάση της RAF στη λίμνη Χαμπανίγια βρισκό­ταν 88 περίπου χιλιόμετρα δυτικά της Βαγδάτης, ενώ η βάση στη Βασόρα πάνω από 500 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Βαγδάτης, κοντά στον Περσι­κό κόλπο. H δεύτερη ήταν παλαιότερη της πρώ­της και στην ουσία έδρευε ατη Σαϊμπάχ, 26 χιλιό­μετρα νοτιοδυτικά της Βααόρας.

H βάση στη Χαμπανίγια κάλυπτε έκταση πέ­ντε τετραγωνικών χιλιομέτρων και στην περίμε­τρό της υπήρχε φράχτης. Μικρά οχυρά, τοποθε­τημένα κάθε 300 μέτρα και εξοπλισμένα με πολυ­βόλα, δημιουργούσαν μια περιμετρική αμυντική αλυσίδα. Ομως κοντά στη βάση δέσποζαν υψώμα­τα που διευκόλυναν το έργο των επίδοξων επι­δρομέων. Εκτός από τις τυπικές εγκαταστάσεις, π.χ. υπόστεγα για τα αεροσκάφη, η βάση φιλοξε­

νούσε την 4η Σχολή Πτητικής Εκπαίδευσης, Γενι­κά είχε σχεδιασθεί με τέτο ιον τρόπο ώστε να είναι αυτάρκης και να μη χρειάζονται άσκοπες και επι­κίνδυνες για την ασφάλειά της μετακινήσεις. Εκεί υπηρετούσε μεγάλος αριθμός εργατών από την Ινδία και άλλες χώρες και φιλοξενούντο πολλές ο ικογένειες του προσωπικού. To σύνολο του πολι­τικού και στρατιωτικού προσωπικού στη Χαμπανί­για, περιλαμβανομένων των οικογενειών του, έ­φθανε τ ις 9.000.

H ασφάλεια της εν λόγω βάσης στηριζόταν σε 1.134 στρατολογημένους γηγενείς, οι οποίοι σχη­μάτιζαν έξ ι λόχους (ο ένας μικτής σύνθεσης), με υποστήριξη πολυβόλων, αντιαρματικών τυφεκίων και όλμων. Υπήρχαν 62 αξιωματικοί και υπαξιωμα- τικοί, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν επί­σης γηγενείς, καθώς και τρεις στρατιωτικοί ια­τροί. Τα τεθωρακισμένα μέσα περιορίζονταν σε 18

O μεγάλος μουφτής της Ιερουσαλήμ, Μοχάμαντ Αμίν αλ Χουσαϊνι.

Τεθωρακισμένο όχημα της Αραβικής Λεγεώνας, κατασκευασμένο από τη γερμανική εταιρία Wagner.

Στρατιωτικό υλικό των Ιρακινών,κατεστραμμένο από επιδρομές της ΒΑΕστη Φαλουτζα.

01 ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 47

Page 48: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Δήμ

ητρα

Λα

δά/Ε

κδόσ

εις

ΠΕΡΙ

ΣΚΟ

ΠΙΟ

20

08

Τ Ο Υ Ρ Κ Ι Α

"^^,^ ,M ooouA r]

ΣΥΡΙΑΠαλμύρα ■Ποτ. Ευφράτης?'

ιΧαντίτα

Βαγδάτη

Χαμττανίγια

Υ Π Ε Ρ Ι Ο Ρ Δ Α Ν Ι Α10η Ινδική

Π ΕΡ ΣΙ ΑΤριπολη m / ^ *

Βηρυχός 0 + Ρ α ψ ά ρ

Λ Ι Β Α Ν Ο Σ * ΔαμασΚ0ςΧάϊφα # L-

Π Α Λ Α Ι Σ Τ Ι Ν Η · ,A * * * ' * ’ *

, / > ' ’ Αμμάν

Oi επιχειρήσεις των Βρετανών σε Ιράκ, Συρία και Λίβανο.

οχήματα Rolls-Royce και δύο πεπαλαιωμένα άρμα­τα. Την εποχή του πραξικοπήματος διοικητής των δυνάμεων ασφαλείας της 6άσης ήταν ο συνταγ­ματάρχης Ούβρι Λίντφιλντ Ρόμπερτς, ο οποίος ε ί­δε να καταφθάνουν ως ενίσχυση, στις 24 Απριλί­ου, οι άνδρες του 1ου Τάγματος του Βασιλικού Συντάγματος «Lancaster King’s Own».

Στη Χαμπανίγια έδρευε μεγάλη ποικιλία αερο­σκαφών, μονοπλάνων και διπλάνων. Τα περισσότε­ρα ανήκαν στους τύπους Hawker Audax, Hawker Hart και Airspeed Oxford. Υπήρχαν ακόμη μερικά Gladiator Kai- Fairey Gordon και 4-5 Bristol Blenheim Mk I και Mk IV. Ορισμένα αεροσκάφη μπορούσαν να εξοπλιστούν και να χρησιμοποιηθούν επιχειρη­σιακά, ωστόσο η κύρια αποστολή τους ήταν η εκ ­παίδευση. Με άλλα λόγια, τα αεροσκάφη που Βρί­σκονταν στη 8άση θα ταίριαζαν περισσότερο σε κάποιο μουσείο, ακόμη και για τα δεδομένα της ε ­ποχής.

H Βάση στη Σαϊμπάχ είχε παλαιότερες εγκατα­στάσεις και οι συνθήκες εκεί ήταν δυσκολότερες. H 244 Μοίρα της RAF, που πραγματοποιούσε απο­στολές αναγνώρισης με 23 τρ ιθέσ ια διπλάνα Vickers Vincent I, ήταν η Βασική μονάδα στη 6άση. Από τα μέσα Απριλίου και μετά φ ιλοξενήθηκε η 31η Μοίρα Μεταφορών. Κατά το πρώτο μισό του Μαϊου είχαν εκεί τη Βάση τους δύο μοίρες που ε­πιχειρούσαν με Vickers Wellington, η 37η και η 70ή.

Για ένα διάστημα πέρασε από τη Σαϊμπάχ η 814 Μ οίρατου FIeetAirArm (Αεροπορικός Κλάδος του Στόλου), η οποία επιχειρούσε με Fairey Swordfish. Στην περιοχή έδρασαν και δύο αποσπάσματα από την 84η και τη 203 Μοίρα, με επτά Bristol Blenheim IV.

Από πλευράς χερσαίων δυνάμεων, τον Απρί­λιο και ως το τέλος του Μαϊου, έφθασαν στη Βα­σόρα οι τρεις ταξιαρχίες της 10ης Ινδικής Μεραρ­χίας, την οποία διοικούσε μέχρι τα μέσα Μαϊου ο υποστράτηγος Ουίλιαμ Αρτσιμπαλντ Κένεθ Φρέη- ζερ και στη συνέχεια ο υποστράτηγος Ουίλιαμ Τζόζεφ Σλιμ: η 20ή Ταξιαρχία Πεζικού (ταξίαρχος Ντόναλντ Πάουελ), η 21η Ταξιαρχία Πεζικού (τα­ξίαρχος Τσαρλς Τζόζεφ Γουέλντ) και η 25η Ταξιαρ­χία Πεζικού (ταξίαρχος Ρόναλντ Μάουνταιν). O α­ντιστράτηγος σερ Εντουαρντ Πέλιου Κουίναν τ έ ­θηκε επικεφαλής της «IraqForce», όπως ονομά­στηκαν οι Βρετανικές δυνάμεις στο Ιράκ. To Royal Navy δρούσε στην περιοχή με τα σκάφη «Seabelle», «Yarra», «Falmouth», «Cockhafer», «Emerald», «Lawrence» και «Hermes».

H κατάσταση στο Ιράκ άρχισε να ξεφεύγει από τον έλεγχο των Βρετανών, όταν στις 31 Μαρτίου 1940 ανέλαΒε χρέη πρωθυπουργού ο 49χρονος πρώην δικηγόρος Ρασίντ Αλί αλ Γκαϊλάνι. H επιρ­ροή του μεγάλου μουφτή της Ιερουσαλήμ, Μοχά- μαντ Αμίν αλ Χουσαϊνι, στον Γ καϊλάνι ήταν μεγά-

48 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 49: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

© RICHARD J. CARUANA

Γερμανικό δικινητήριο διθέσιο βομβαρδιστικό MesserschmittBf 110D-3, της 4./ZG6, όπως επιχειρούσε υποστηρίζοντας τα ιρακινά επαναστατικά στρατεύματα του Ρασίντ στο Ιράκ τον Μάιο του 1941. Εχει βαψεί με RLM 79 (sandgelb) στις άνω επιφάνειες και RLM 65 (hellblau) στις κάτω, με τις περιοχές των γερμανικών εθνοσήμων να έχουν καλυφθεί πρόχειρα με τα δύο αυτά χρώματα. Ολόκληρο το ρύγχος είναι βαμμένο με RLM 21 (weiss), όπως και οι κώνοι των ελίκων. Στο πρώτο κυριαρχεί απεικόνιση στόματος καρχαρία.Τα ιρακινά τριγωνικά εθνόσημα φέρονται στις έξι συνήθεις θέσεις. Αξια προσοχής είναι το μικρό λευκό «N » στο κάλυμμα του κινητήρα και τα τελευταία δύο γράμματα του κωδικού (GM), επίσης σε λευκό χρώμα, στο πίσω μέρος της ατρκάκτου. To αεροπλάνο αυτό είχε εκπέτασμα 16,20 m, μήκος 12,10 m και ύψος 4,13 m. Δ ιέθ ετε δύο κινητήρες DB 601A-1 των 1.050 hp, που του επέτρεπαν να αναπτύσσει ταχύτητα 540 km/h. O μόνιμος οπλισμός του αποτελείτο από δύο πυροβόλα MG FFrow 20 mm, τέσσερα πολυβόλα MG 17 των 7,92 mm και ένα πολυβόλο MG 15 των 7,92 mm. Μπορούσε να μεταφέρει, εκτός από δεξαμενές καυσίμου των 900 Ι ίή των 300 lt, δύο βόμβες των 500 kg (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Richard J. Caruana / επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).

λη. 0 νέος πρωθυπουργός έβλεπε με καλό μάτι πιθανή συνεργασία με τον Αξονα, που θα του ε ­πέτρεπε να απαλλαγεί από την παρουσία και την επιρροή των Βρετανών στο Ιράκ. Δεν δίστασε μά­λιστα να έλθε ι σε επαφή με τον Γερμανό πρέσβυ στην Τουρκία, Φραντς φον Πάπεν, ενώ το αντι- βρετανικό του μένος καλλιεργούσε και ο ομόλο­γος του φον Πάπεν στο Ιράκ, Δρ Φριτς Γκρόμπα. Ο ιθέσε ις του τον έφεραν σε σύγκρουση με τον ε ­μίρη Αμπντούλ Ιλά, αντιβασιλιά του Ιράκ, ο οποίος ασκούσε τη βασιλική εξουσία στο όνομα του ανή­λικου ανιψιού του και διαδόχου του θρόνου, Φαϊ- ζάλ B'. 0 Γκαϊλάνι δεν είχε αντίρρηση να ενισχύ- σει την προσπάθεια του Αξονα, εάν οι επίδοξοι σύμμαχοίτου στη Ρώμη και στο Βερολίνο υποστή­ριζαν με τη σειρά τους το δικαίωμα των Αράβων στην ανεξαρτησία και τους βοηθούσαν να απαλ­λαγούν από τους Βρετανούς. Αλλωστε, όπως προ- αναφέρθηκε, οι Αραβες και ο Αξονας είχαν ακόμη έναν κοινό εχθρό: τους Εβραίους.

Oi κυρώσεις που επέβαλαν σι Βρετανοί στο Ιράκ και οι αποτυχίες του Αξονα στη βόρεια Αφρι­κή, συνετέλεσαν στην έκπτωση του Ρασίντ Αλί αλ Γκαϊλάνι από το αξίωμα του πρωθυπουργού, στις 31 Ιανουαρίου 1941. Νέος πρωθυπουργός ορίστη­κε ο 53χρονος στρατηγός Τάχα αλ Χασίμι. H θη ­τε ία του τελευτα ίου δεν έμελλε να διαρκέσει πο­λύ. Μέσα στις δύο πρώτες ημέρες του Απριλίου ο Γκαϊλάνι τον ανέτρεψε με πραξικόπημα. To κίνημα αυτό έγινε γνωστό ως «Κίνημα του Χρυσού Τε­τραγώνου», δ ιότι στηρίχθηκε σε τέσσερις ανώτε­ρους αξιωματικούς του Ιρακινού Στρατού: τον συ­νταγματάρχη Σαλάχ εντ Nnv ες Σαμπάχ, διοικητή της 3ης Μεραρχίας Πεζικού, τον συνταγματάρχη Καμάλ Σαχίμπ, διοικητή της 1ης Μεραρχίας Πεζι­

κού, τον συνταγματάρχη Φαχμί Σαϊντ, διοικητή της Ανεξάρτητης Μηχανοκίνητης Ταξιαρχίας, και τον συνταγματάρχη Μαχμούντ Σαλμάν, αρχηγό της Αεροπορίας του Ιράκ.

O εμίρης Αμπντούλ Ιλά κατέφυγε στη Χαμπα- νίγια και φυγαδεύθηκε από το Ιράκ με την κανο­νιοφόρο «Cockhafer». O νεοαφιχθείς πρεσβευτής της Βρετανίας στο Ιράκ, σερ Κίναχαν Κορνουόλις, άρχισε διαπραγματεύσεις, ενώ ο επικεφαλής των συμμαχικών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, στρα­τηγός Ουέηβελ, ενημέρωνε το Λονδίνο ότι τη δε­δομένη στιγμή ήταν δύσκολο να αναπτυχθούν δυ­νάμεις στο Ιράκ. Ο ιπρώτες ενισχύσεις, πάντως, έ- φθασαν από το Καράτσι στα μέσα Απριλίου. H νη­οπομπή BP7 μετέφ ερε στη Βασόρα στοιχεία της 20ής Ινδικής Ταξιαρχίας Πεζικού. Σύντομα ακολού­θησαν και άλλες μονάδες της 10ης Ινδικής Με­ραρχίας Πεζικού. Από τις 17 Απριλίου οΓκαϊλάνι ε ί­χε βολιδοσκοπήσει το Βερολίνο για βοήθεια, ενώ οι βρετανικές ενισχύσεις άρχισαν να καταφθά­νουν την επόμενη ημέρα και να οργανώνονται γύ­ρω από το λιμάνι και την πόλη της Βασόρας. Πριν εκπνεύσει ο Απρίλιος οι Βρετανοί είχαν απομα- κρύνει από τη χώρα 250 πολίτες τους, ενώ άλλοι 500 κατέφυγαν στην πρεσβεία της χώρας τους και στη διπλωματική αντιπροσωπεία των ΗΠΑ.

O Ιρακινός Στρατός δ ιέθ ετε τέσσερις μεραρ­χίες και μία μηχανοκίνητη ταξιαρχία με 16 ελαφρά άρματα, 14 τεθωρακισμένα οχήματα και δύο τάγ­ματα πεζικού που μεταφέρονταν με φορτηγά. Με­τακίνησε ένα μέρος από αυτές τις στρατιωτικές δυνάμεις γύρω από τη Χαμπανίγια και ιδ ιαίτερα στο οροπέδιο που δέσποζε κοντά στη βάση. Στις30 Απριλίου δ ιέθ ετε 6.000 άνδρες και 50 πυροβό- λαγύρω από τη βάση. Πιο συγκεκριμένα, στο opo-

O στρατηγός Χένρυ Μαίτλαντ - Ουίλσον.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΙΙΟΛΕΜΟΥ 49

Page 50: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Αυστραλοί στρατιώτες

δροσίζονται σε έναν αγωγό νερού

των ρωμαϊκών χρόνων στη Συρία.

Ανδρες της 7ης Αυστραλιανής

Μεραρχίας του υποστρατήγου ApSoup

Σάμιουελ «Τάμπυ» Αλεν, στη Χαμάνα της Συρίας.

πέδιο αναπτύχθηκαν τρ ία τάγματα πεζικού, πυρο­βόλα, 12 εξάτροχα τεθωρακισμένα οχήματα Crossley, ένας μηχανοκίνητος λόχος πολυβόλων και μερικά ελαφρά άρματα Fiat. O υποπτέραρχος Χάρυ Τζωρτζ «Ρίτζι» Σμαρτ, δ ιοικητής αεροπορι­κών επιχειρήσεων στο Ιράκ, ενημερώθηκε από α­πεσταλμένο των Ιρακινών ότι κάθε βρετανική δραστηριότητα γύρω από τη βάση έπρεπε να στα­ματήσει. Απάντησε με ένα δικό του αίτημα, ζητώ­ντας από τους Ιρακινούς να αποχωρήσουν από τις θέσεις τους γύρω από τη βάση. Οταν εξέπνευσε η προθεσμία των Ιρακινών, στις 2 Μαϊου, οι Βρετα­νοί επ ιτέθηκαν πρώτοι. Oi Ιρακινοί απάντησαν ά­μεσα με τριήμερο βομβαρδισμό της βάσης. O Σμαρτ τραυματίστηκε σε τροχαίο ατύχημα και με­ταφέρθηκε μαζί με την οικογένειά του, στις 5 Μαϊ- ou, μέσω Βασόρας, στην Ινδία. Tov αντικατέστησε ο υποπτέραρχος Τζων Ντ' Αλμπιάκ.

Στο μεταξύ έφθαναν συνεχώς αεροπορικές ε ­νισχύσεις από την Αίγυπτο και στις δύο βρετανι­κές βάσεις στο Ιράκ. Oi επ ιθέσεις των ιρακινών α­εροσκαφών στη Χαμπανίγια είχαν ως απάντηση ε­

πιθέσεις της RAF σε ιρακινές βάσεις, με τη βοή­θε ια των μόλις αφιχθέντων βομβαρδιστικών Vickers Wellington και Bristol Blenheim. O ετερόκλη­τος στόλος της Χαμπανίγια προσέβαλε, με τα μέ­σα που δ ιέθετε, τ ις ιρακινές θέσε ις στο οροπέδιο. Στις 6η Μαϊου οι Ιρακινοί είχαν απωθηθεί από τη Χαμπανίγια, ενώ την ίδια ημέρα έφθασαν στη Βα­σόρα στοιχεία της 21ης Ινδικής Ταξιαρχίας Πεζι­κού. Oi πολιορκημένοι της Χαμπανίγια επιχείρη­σαν επίθεση και απώθησαν τον εχθρό προς τη Φαλούτζα, συνεπικουρούμενοι από επιθέσεις των αεροσκαφών της βάσης. H ατυχία για τους Ιρακι- νούς ήταν ότι οι δυνάμεις τους που υποχωρούσαν από τη Χαμπανίγια συναντήθηκαν με ενισχύσεις, οκτώ χιλιόμετρα ανατολικά της Χαμπανίγια, και μέσα στη σύγχυση έγιναν έρμαιο των βρετανικών αεροσκαφών, που δεν θα μπορούσαν να βρούν καλύτερο στόχο. To αποτέλεσμα ήταν η απώλεια1.400 περίπου ανδρών για τους Ιρακινούς, μαζί με τους αιχμαλώτους. Μέσα στις επόμενες δύο ημέ­ρες οι περιοχές γύρω από τη Βασόρα και τη Σαϊ- μπάχ ήταν ασφαλείς.

Νέες ενισχύσεις κατέφθασαν και για τ ις δύο αντιμαχόμενες πλευρές. H Ιρακινή Αεροπορία ε ί­δε με ανακούφιση να καταφθάνουν 15 Heinkel 111 και Messerschmitt Bf 110 στη Μοσούλη, στις 10 Μαϊου, δ ιότι οι επιθέσεις της RAF την είχαν απο- δεκατίσει. Oi Ιταλοί επίσης έστειλαν μια μοίρα δίωξης με διπλάνα. Τα αεροσκάφη του Αξονα επι­χειρούσαν με ιρακινά διακριτικά. Οκτώ ημέρες με­τά η πρώτη μονάδα της «Habforce», του υποστρα­τήγου Τζων Τζωρτζ Ουώλτερς Κλαρκ, έφθασε στη Χαμπανίγια. Ηταν η μεγέθους τάγματος «Kingcol» του ταξιάρχου Τζέιμς Τζόζεφ Κίνγκστοουν. H

50 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 51: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

«Habforce» έγινε μέλος της «IraqForce» μόλις έ- φθασε από την Παλαιστίνη στο Ιράκ. Περιελάμβα- νε την 4η Ταξιαρχία Ιππικού, το 1o Τάγμα του Συ­ντάγματος του Εσσεξ, τη 237 Πυροβολαρχία του 60ού Συντάγματος Πεδινού Πυροβολικού, δύο αυστραλιανές αντιαρματικές πυροβολαρχίες, την 169 ΕλαφράΑντιαεροπορική Πυροβολαρχία και το Μηχανοκίνητο Σύνταγμα της Αραβικής Λεγεώνας. Με αυτές τ ις ενισχύσεις οι δυνάμεις του συνταγ­ματάρχη Ρόμπερτς, που σχημάτισαν την προσωρι­νή δύναμη «Ταξιαρχία Χαμπανίγια», κατέλαβαν τη Φαλούτζα, στις 19 Μαϊου. Τρεις ημέρες αργότερα οι Ιρακινοί επιχείρησαν αντεπίθεση αλλά δεν κα­τόρθωσαν να απωθήσουν τους Βρετανούς. To χει­ρότερο για τους πραξικοπηματίες ήταν ότι στις 25 Μαϊου έφθασε ολόκληρη η «Habforce» στη Χα­μπανίγια.

Στις 27 και 28 Μαϊου οι βρετανικές δυνάμεις ε- κινούντο πλέον για την κατάληψη της Βαγδάτης. Από τον βορρά κινήθηκε μία φάλαγγα η οποία διέσχισε τον Ευφράτη με σκοπό να διακόψει την επικοινωνία της Βαγδάτης με τη Μοσούλη, ενώ από τον νότο διεξήχθη η επιχείρηση «Regatta», με την οποία δύο ινδικές ταξιαρχίες (20ή και 21η) θα προσέγγιζαν τη Βαγδάτη από την ξηρά και από την υδάτινη οδό του ποταμού Τίγρη. H βόρεια φά­λαγγα «κόλλησε» στο Αλ Καντιμάιν, όμως η νότια κατόρθωσε να φθάσει σε απόσταση λίγων χιλιο­μέτρων από τον αντικειμενικό της σκοπό. Στις 31 Μαϊου η κυβέρνηση του Ρασίντ Αλί αλΓκαϊλάνι υ­πέγραψε ανακωχή και η Βαγδάτη παραδόθηκε. Δύο ημέρες μετά ανέλαβε καθήκοντα πρωθυ­

πουργού ο 51χρονος στρατιωτικός Τζαμίλ αλ Mi- ντφάι, ο οποίος επέστρεψε από την Υπεριορδα- νία, όπου είχε καταφύγει μετά το πραξικόπημα. Επίσης επέστρεψε ο εμίρης Αμπντούλ Ιλά. Στις 3 Ιουνίου κατελήφθη η Μοσούλη. Ακολούθησε το Κιρκούκ, δύο ημέρες μετά. H τελευτα ία εατία α­ντίστασης, οι αντάρτες που οδηγούσε ο Φαούζι ελ Καβουίκι εναντίον των Βρετανών για λογαριασμό των Γάλλων του Βισύ, απωθήθηκε πέρα από τη με­θόριο με τη Συρία. O Φαούζι ελ Καβουίκι τραυμα­τίστηκε στις 24 Ιουνίου και οι Γερμανοί τον μ ετέ­φεραν στην Αθήνα.

O απολογισμός για τους Ιρακινούς ήταν 2.500 νεκροί και 6.000 περίπου αιχμάλωτοι. Oi Βρετανοί είχαν 1.200 απώλειες. O μεγάλος μουφτής της Ιε­ρουσαλήμ, Μοχάμαντ Αμίν αλ Χουσαϊνι, ο Ρασίντ Αλί αλ Γκαϊλάνι και η συνοδεία τους κατέφυγαν στο Ιράν και από εκε ί έφθασαν στο Βερολίνο, ό­που ο δεύτερος αναγνωρίστηκε από τον Χίτλερ ως επικεφαλής της εξόριστης ιρακινής κυβέρνη­σης.

Ζύροι και Αυστραλοί στρατιώτες σε ειρηνικό στιγμιότυπο.

Δυνάμεις των Ελευθέρων Γάλλων εισέρχονται στη Δαμασκό, στα τέλη Ιουνίου. Διακρίνεται η συνοδεία από Κιρκάσιους ιππείς.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 51

Page 52: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

© RICHARD J. CARUANA

Γ Ίλλ ικ ό μονοκινητήριο μονοθέσιο μαχητικό Dewoitine D.520 της 1ης Μοίρας της Σμηναρχίας GCIII/6, όπως επιχειρούσε στη Συρία τον Ιούνιο του 1941. Χειριστής του ήταν ο Πιέρ λε Γκλοάν, ο οποίος πέτυχε 22 καταρρίψεις κατά τη διάρκεια του πολέμου ■ μερικές από αυτές υπηρετώντας την κυβέρνηση του Βισύ, εναντίον των Βρετανών. Φέρεται τετράχρωμη παραλλαγή από dark blue grey, khaki και sienna στις άνω επιφάνειες και light blue grey στις κάτω.H κίτρινη λωρίδα στο πίσω τμήμα του αεροσκάφους, ο κίτρινος κώνος και το λευκό βέλος έχουν προστεθεί πάνω στην αρχική παραλλαγή, φανερώνοντας ότι πρόκειται για αεροσκάφος της κυβέρνησης του Βισύ, συμμάχου του Αξονα (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: RichardJ. Caruana/ επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς.

Αλλαγή «σκυτάλης» στη Συρία και στον Λίβανο

Παράλληλα με τις επιχειρήσεις στη Βόρεια Αφρική, σι Σύμμαχοι πραγματοποίησαν μια εκ ­στρατεία για να αποκτήσουν τον έλεγχο της Συ­ρίας. Θεωρητικά η χώρα αυτή ήταν αυτόνομη από το 1936, στην ουσία όμως τελούσε υπό γαλλική ε ­ντολή και ελεγχόταν από στρατιωτικές δυνάμεις, πιστές στο κράτος του Βισύ. Μ ετά την υπογραφή των «Πρωτοκόλλων του Παρισιού», το κράτος του Βισύ κατόρθωσε να μειώσει το κόστος της αποζη­μίωσης που δινόταν για τα στρατεύματα κατοχής στη Γαλλία, κατά πέντε εκατομμύρια μάρκα, και δ ιευθετήθηκε το καθεστώς των περιορισμών με­ταξύ της κατεχόμενης Γαλλίας και του κράτους του Βισύ. Μεταξύ των άλλων προΒλεπόταν η πα­ραχώρηση διευκολύνσεων στρατιωτικής φύσης στους Γερμανούς και στους Ιταλούς, σε γαλλικές αποικίες και προτεκτοράτα όπως η Συρία. Τα πα­ραπάνω πρωτόκολλα δεν επικυρώθηκαν επίσημα, όμως οι Σύμμαχοι γνώριζαν ότι αεροσκάφη του Αξονα ανεφοδιάζονταν στη Συρία, μεταμφιεσμέ­να σε ιρακινά, κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων στο Ιράκ, ενώ οι σιδηρόδρομοι στη Συρία χρησι­μοποιούντο για να ενισχυθούν οι φιλοαξονικές δυνάμεις στην ίδια περιοχή. Προκειμένου να εξα­σφαλίσουν τα νώτα τους από μία αιφνιδιαστική ε­πίθεση από τα δυτικά, οι Σύμμαχοι σχεδίασαν και εκτέλεσαν την επιχείρηση «Exporter», έπειτα από εντολή του επικεφαλής των συμμαχικών δυνάμε­ων στη Μέση Ανατολή, στρατηγού ΟυέηΒελ.

0 στρατηγός Χένρυ Μαίτλαντ - Ουίλσον ανέ- λα6ε τη διοίκηση των ετερόκλητων συμμαχικών δυνάμεων, οι οποίες Βασίζονταν κυρίως σε μονά­δες της Βρετανικής Κοινοπολιτείας. H αυστραλια­νή 7η Μεραρχία του υποστρατήγου Τζων Ντά- ντλεϋ Λά6αρακ ήταν παρούσα, χωρίς τη 18η Τα­ξιαρχία, που παρέμεινε στη Βόρεια Αφρική για να ενισχύσει την άμυνα του Τομπρούκ. Στις 18 Ιουνί­ου ο ΑάΒαρακ έδωσε τη θέση του στον - προερχό­μενο από την εκστρατεία στην Ελλάδα - ταξίαρχο Αρθουρ Σάμιουελ «Τάμπυ» Aλεν, ο οποίος δύο μήνες μετά προήχθη σε υποστράτηγο. H επονο­μαζόμενη «Gentforce» (Δύναμη Τζεντ) περιελάμ- Βανε δύο ταξιαρχίες της 1ης Μεραρχίας των Ελευθέρων Γάλλων, μαζί με δύοτάγματα της 13ης Ημιταξιαρχίας της Λεγεώνας των Ξένων, και την 5η Ταξιαρχία της 4ης Ινδικής Μεραρχίας Πεζικού, μαζί με μονάδες υποστήριξης που σχημάτιζαν από κοινού την Ομάδα της 5ης Ινδικής Ταξιαρχίας, την οποία διοικούσε ο ταξίαρχος Ουίλφριντ Λιού- ις Λόυντ. Διοικητής της «Gentforce» ήταν ο Γάλλος υποστράτηγος Πωλ Λουί Λε Ζαντιγιόμ, από το ε­πώνυμο του οποίου (GentiIhomme) προερχόταν το προσωνύμιό της. O αντιστράτηγος σερ Εντουαρ­ντ Πέλιου Κουίναν, που διοικούσε την «IraqForce», «δάνεισε» για τ ις επιχειρήσεις στη Συρία δύο ινδι­κές μονάδες (τη 10η Μεραρχία Πεζικού του υπο­στρατήγου Ουίλιαμ Σλιμ κα ιτη 17η Ταξιαρχία Πεζι­κού του ταξιάρχου Ντάγκλας Γκρέισι, η οποία α- ποτελούσε μέρος της 8ης Μεραρχίας Πεζικού) και τη λεγόμενη «Habforce», του υποστρατήγου Τζων Τζωρτζ Ουώλτερς Κλαρκ. O συγκεκριμένος σχηματισμός παρέτασσε την 4η Ταξιαρχία Ιππικού του ταξιάρχου Τζέιμς Τζόζεφ Κίνγκστοουν, το 1o Τάγμα του Συντάγματος του Εσσεξ, τη 237 Πυρο­βολαρχία του 60ού Συντάγματος Πεδινού Πυρο­βολικού, δύο αυστραλιανές αντιαρματικές πυρο­βολαρχίες, την 169 Ελαφρά Αντιαεροπορική Πυ­ροβολαρχία και το επίλεκτο Μηχανοκίνητο Σύ­νταγμα της Αραβικής Λεγεώνας, του σχηματι­σμού που τελούσε υπό τη διοίκηση του διάσημου στρατηγού Τζων Μπάγκοτ Γκλαμπ, γνωστού ως «Γκλαμπ Πασά». H συγκεκριμένη μονάδα βασιζό-

52 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 53: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

ταν για τη μετακίνησή της σε οχήματα (θωρακισμένα και μη) εξοπλισμένα συ­νήθως με πολυβόλα Lewis, χωρίς να υποστηρίζεται (εκείνη την περίοδο) από άρματα, μονάδες μηχανικού ή δικό της πυροβολικό, ωστόσο δ ιέθ ετε επ ιθετικό πνεύμα, τόλμη και καλή εκπαίδευση.

O Ουέηβελ μπορούσε να υπολογίζει και στις υπηρεσίες του 11ου Κομά­ντο, το οποίο διοικούσε ο τολμηρός συνταγματάρχης Ρόμπερτ Εντου- αρντ Λέυκοκ. Παράλληλα στις 15 Μαϊου δημιουργήθηκε στην Παλαι­στίνη η «Palmach», ένας σχηματισμός από Εβραίους μαχητές ο ο­ποίος έλαβε το όνομά του από τη φράση «Plugot Mahatz» (=Λόχοι Κρούσης). H Palmach ήταν «πνευματικό παιδί» των βρετανικών αρχών στο προτεκτοράτο της Παλαιστίνης και της «Haganah»(=Αμυνα), της εβραϊκής παραστρατιωτικής οργάνωσης που δρούσε στην Παλαιστίνη από το 1920. Ναυτικές μονάδες του Royal Navy και του Royal Australian Navy μπορούσαν να προσφέρουν υποστήριξη, σε ορισμένες περιπτώσεις με τα ναυτικά τους πυροβόλα. H αεροπορική υποστήριξη βα­σιζόταν στα Hawker Hurricane και στα Curtiss Ρ-40 Tomahawk που δ ιέθεταν μοίρες της RAF όπως η 260 και της RAAF (Royal Australian Air Force) όπως η 450. Oi κύριες αεροπορικές βάσεις βρίσκονταν στη Χάιφα και στο Ακίρ της Παλαιστίνης.

O βΟχρονος στρατηγός Ανρί Φερνάν Ντεντζ διοικούσε τ ις πι­στές στο κράτος του Βισύ δυνάμεις στη Συρία και στον Λίβανο, με άλλα λόγια την «Armee du Levant» (=Στρατιά της Εγγύς Ανατο­λής). Οπως συνέβαινε και σε άλλες αποικίες ή προτεκτοράτα της Γαλλίας, οι δυνάμεις αυτές σχηματίζονταν από μητροπολιτικά και αποικιακά ή γηγενή στρατεύματα (Troupes Speciales - Ειδικά Στρατεύματα). Εκτός από ένα βασικό πυρήνα Γάλλων αξιωμα­τικών, οι άνδρες διοικούντο από ομοεθνείς τους αξιωματι­κούς και υπαξιωματικούς. Τα μητροπολιτικά στρατεύματα που δ ιέθ ετε ο Ντεντζ, ήταν τέσσερα τάγματα λεγεωνάριων του 6ou Συντάγματος Πεζικού της Λεγεώνας των Ξένων και τρία τάγματα του 24ου Αποικιακού Συντάγματος Πεζικού. Τα τρία τελευτα ία συνενώθηκαν με δύο τάγματα Σενεγαλέζων για να σχηματίσουν το Regiment Mixte Coloniaie (=Μικτό Αποικιακό Σύνταγμα).

Τα γηγενή στρατεύματα σχημάτιζαν τρία λιβανέζικα τάγματα ελα­φρού πεζικού (bataillons de chasseurs Libanais) και οκτώ τάγματα Σύρων (bataillons de Levant). Στο Ιππικό υπηρετούσαν 5.000 άνδρες, οργανωμέ­νοι σε ίλες των 100 ανδρών. To 1/3 περίπου των ιλών αυτών επάνδρω­ναν Κιρκάσιοι ιππείς. Ορισμένες ίλες ήταν μηχανοκίνητες αλλά οι πε­ρισσότερες χρησιμοποιούσαν άλογα.

Τα αποικιακά στρατεύματα προέρχονταν από το Μαγκρέμπ (βόρεια Αφρική) και τη Σενεγάλη. Αποτελούντο από 13 τάγματα τυφεκιοφόρων, έξ ι από την Αλγερία, ένα από το Μαρόκο, τρία από την Τυνησία και τρία από τη Σενεγάλη. Oi μονάδες σπαχήδων ήταν το ιππικό των αποικιακών στρατευμάτων και προ­έρχονταν επίσης από τη βόρεια Αφρική. Oi 7.000 περίπου άνδρες που υπηρε-

Σαλπιγκτής πεζικού της γαλλικής αποικίας του Βισύ, Συρία, Ιούνιος 1941. Πρόκειται για τυπικό δείγμα άνδρα του γαλλικού Πεζικού, που επάνδρωνε το μεγαλύτερο τμήμα των δυνάμεων στη Μέση Ανατολή. To υδροδοχείο και ο φόρτος μάχης είναι τύπου 1935. H σάλπιγγα είναι αναρτημένη δεξιά και φέρει φούντα με τρία χρώματα (κόκκινο, λευκό και μπλε). To Βισύ μετά τη συνθηκολόγηση της Γαλλίας τέθηκε στο πλευρό των Γερμανών. Στις 8 Iouviou 1941 μια συμμαχική δύναμη εισέβαλε στη Συρία και έθεσε τέρμα στην περίεργη κατάσταση που επικρατούσε εκεί (εικογράφηση: Pierre Turner/ενδυματολογική περιγραφή και επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της De Agostini UK Ltd κατ’ αποκλειστικότητα για την Ελλάδα - color image copyright: De Agostini UK Ltd).

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΓΙΟΛΕΜΟΥ 53

Page 54: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ

O μοναδικός Αυστραλός που υπηρέτησε στο Πυροβολικό και τιμήθηκε με τον Σταυρό της Βικτωρίας κατά τονΒ'Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν ο 25χρονος υπολοχαγός ApSoup Ρόντεν Κάτλερ.

• H επίθεση των Βρετανών στη Χαμπανίγια, στις 6 Μαϊου, πραγματοποιήθηκε και με τη βοήθεια δύο οβιδοβόλων του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, τα οποία ουσιαστικά ήταν εκθέματα που κοσμού­σαν την είσοδο της λέσχης αξιωματικών. Χόρη στις ικανότητες και στις προσπάθειες των Βρε­τανών πυροβολητών τα όπλα κατέστησαν πάλι ε­πιχειρησιακά.• O 32χρονος Αυστραλός στρατιώτης Τζέιμς Χέ- δερ Γκόρντον επιτέθηκε μόνος του με εφ' όπλου λόγχη σε μια οχυρωμένη θέση πολυβόλου βό­

ρεια της Τζεζίν, στον Λίβανο, στις 10 Ιουλίου 1941. Μολονότι βρισκόταν υπό καταιγισμό πυρός, κατόρθωσε να σκοτώσει και τους τέσσερις υπηρέτες του πολυβόλου με την ξιφολόγχη του. H ενέργειά του επέτρεψε στους συνα­δέλφους του να επιτεθούν και να καταλάβουν τον αντικειμενικό τους σκο­πό, εκμεταλλευόμενοι την πτώση του ηθικού του αντιπάλου. O Γκόρντον, ο οποίος υπηρετούσε σε ένα τάγμα της 25ης Ταξιαρχίας της 7ης Αυστραλια­νής Μεραρχίας, τιμήθηκε για το θάρρος του με τον Σταυρό της Βικτωρίας.

To ίδιο παράσημο απονεμήθηκε και στον 25χρο- vo υπολοχαγό Αρθουρ Ρόντεν Κάτλερ, ο οποίος υπηρετούσε στην ίδια μεραρχία με τον Γκόρντον αλλά σε μονάδα πυροβολικού. O Κάτλερ ήταν παρατηρητής πυροβολικού και επανειλημμένα κινδύνευσε στην πρώτη γραμμή, καθοδηγώντας τα φίλια πυρά. Σε αρκετές περιπτώσεις συμμε­τείχε στις συμπλοκές ή μετέφερε τραυματίες. Στις 6 Ιουλίου τραυματίστηκε σοβαρά, καθώς προσπαθούσε να αναπτύξει μια τηλεφωνική γραμμή υπό πυκνά εχθρικά πυρά. Χρειάστηκε να περιμένει μόνος του 26 ώρες μέχρι να φθάσει βοήθεια και τελικά έχασε το πόδι του. Ηταν ο μόνος Αυστραλός που υπηρέτησε στο πυροβολι­κό και τιμήθηκε με αυτή τη διάκριση κατά τον B’ ΠΠ. Μόνον 20 Σταυροί της Βικτωρίας απονεμή- θηκαν σε μέλη των αυστραλιανών ενόπλων δυ­νάμεων κατά τη μεγάλη σύρραξη.• Κατά τη διάρκεια της επίσημης τελετής για την υπογραφή της «Συνθήκης της Ακρας» στον στρατώνα «Σίντνεϋ Σμιθ», τα φώτα έσβησαν ό­ταν ο ντε Βερντιγιάκ ετοιμαζόταν να υπογράψει. H διαδικασία ολοκληρώθηκε υπό το φως του προβολέα μιας... μοτοσικλέτας, την οποία ένας αγγελιαφόρος οδήγησε στο δωμάτιο προκειμέ- vou να μη διακοπεί η τελετή.• Ενας 26χρονος Εβραίος που υπηρετούσε σε μια μικτή μονάδα αναγνώρισης της 7ης Αυστρα­λιανής Μεραρχίας, τραυματίστηκε σοβαρά στο αριστερό του μάτι από γαλλική βολίδα ενώ επό- πτευε τις εχθρικές θέσεις στις 8 Ιουνίου, ημέρα της συμμαχικής εισβολής στη Συρία και στον Λί­βανο. Δεν ήταν άλλος από τον Μοσέ Νταγιάν, με- τέπειτα αντιστράτηγο του Ισραηλινού Στρατού, αρχηγό του Επιτελείου των Ισραηλινών Ενόπλων Δυνάμεων και υπουργό.

O 32χρονος Αυστραλός στρατιώτης Τζέιμς Χέδερ Γκόρντον, ο οποίος υπηρετούσε σε ένα τάγμα της 25ης Ταξιαρχίας της 7ης Αυστραλιανής Μεραρχίας, τιμήθηκε για το θάρρος του, κατά τη διάρκεια των μαχών στη Συρία, με τον Σταυρό της Βικτωρίας (πίνακας του σερ Ουίλιαμ Ντάργκι).

τούσαν στους Σπαχήδες, δ ιέθεταν μερικά τεθω ­ρακισμένα μέσα και φορτηγά αλλά βασίζονταν κυ­ρίως στα άλογα.

Μοναδική τεθωρακισμένη δύναμη ήταν τα 95 άρματα δύο αφρικανικών συνταγμάτων ελαφρού ιππικού (6o και 7o). Αυτά ανήκαν στους τύπους Renault R-35 και Renault FT-17. H εν λόγω δύναμη πλαισιωνόταν από οχήματα όπως το αρματίδιο Renault UE Chenillette ή τα θωρακισμένα και εξο­πλισμένα οχήματα Dodge και Dodge-White. To πυ­ροβολικό απασχολούσε 6.700 άνδρες και παρέ­τασσε 120 πυροΘόλα.

Oi αεροπορικές δυνάμεις του Ντεντζ ενισχύ- θηκαν εσπευσμένα καθώς κλιμακωνόταν η επ ιθε­τικότητα των Συμμάχων. O Γάλλος στρατηγός έ- φθασε να έχει στη διάθεσή του 289 αεροπλάνα, αρκετά από τα οποία ήταν σύγχρονα, όπως το μα­χητικό Dewoitine D.520 και το ελαφρό βομβαρδιστι­κό Glenn Martin 167. Oi δυνάμεις του Βισύ δεν υ­στερούσαν στη Συρία έναντι των αντιπάλων τους, τουλάχιστον σε επίπεδο αριθμών. Συνεπώς ήταν α­δικαιολόγητη η ευφορία που επικρατούσε στις τά ­ξεις των Συμμάχων, που περίμεναν να εξουδετε­ρώσουν τους σκληροτράχηλους άνδρες των αποι­κιακών στρατευμάτων και τους εμπειροπόλεμους λεγεωνάριους με σχετική ευκολία. H ανώτατη συμ­μαχική διοίκηση όφειλε να αντιμετωπίσει την κα­τάσταση με μεγαλύτερη σύνεση, με δεδομένη την υπεροχή του αντιπάλου σε αεροπορικά και τεθω­ρακισμένα μέσα. Επιπλέον το έδαφος όπου θα διεξαγόταν η εισβολή ευνοούσε τις αμυνόμενες δυνάμεις, που το γνώριζαν καλύτερα και είχαν προετοιμάσει τις αμυντικές τους θέσεις.

Oi Σύμμαχοι σχεδίαζαν να επ ιτεθούν στη Συ­ρία και στον Λίβανο από δύο δ ιαφορετικές κατευ­θύνσεις (από τα ανατολικά προς τα δυτικά και από τα νότια προς τα βόρεια), εξορμώντας από τα ε­δάφη του Ιράκ και της Παλαιστίνης. Από τα νότια θα διεξάγονταν δύο επ ιθετικές ενέργειες, με α­ντικειμενικούς σκοπούς τη Δαμασκό κα ιτη Βηρυ­τό. Από τα ανατολικά μία άλλη επιθετική ενέργεια αποσκοπούσε στην κατάληψη της Παλμύρας στη Συρία και της Τρίπολης στον Λίβανο. Oi δυνάμεις που δρούσαν στη μεθόριο με το Ιράκ έπρεπε να κινηθούν στα νώτα των δυνάμεων του Βισύ, για να απειλήσουν τις γραμμές επικοινωνίας και εφο­διασμού τους. O άξονας στον οποίο έπρεπε να κι­νηθούν ήταν από τη Χαντίτα του Ιράκ μέχρι το Χαλέπι και τη Ράκα της Συρίας. H «Habforce» θα ε- κινείτο από τα σύνορα της Υπεριορδανίας (σημε­ρινής Ιορδανίας), σε συνεργασία με τις μονάδες που δ ιέθεσε η «IraqForce», για να εξασφαλίσει τον πετρελαιαγωγό που ένωνε τη Χαντίτα με την Τρί­πολη. Αντικειμενικός σκοπός της ήταν η Παλμύ- ρα. H περιοχή που εκτεινόταν στη βορειοανατολι­κή Συρία, τα εδάφη της οποίας διέσχιζε η σιδηρο­δρομική γραμμή που συνέδεε το Χαλέπι με τη Mo-

54 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 55: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

σούλη και τη Βαγδάτη, θα καταλαμβανόταν από μια ανεξάρτητη δύναμη με τέοοερα ινδικά τάγμα­τα πεζικού.

0 υποστράτηγος Λάβαρακ είχε αντιρρήσεις σχετικές με τον σχεδιασμό των επιχειρήσεων, ό­μως ο στρατηγός Ουίλσον δεν φάνηκε πρόθυμος να τ ις ακούσει. Αλλωστε είχε επ ιλέξει να διεξαγά- γει τ ις επιχειρήσεις από το ξενοδοχείο «Βασιλιάς Δα6ίδ» στην Ιερουσαλήμ. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης φάσης, θα ανελάμβανε τη διοίκηση ο Λάβαρακ.

01 Σύμμαχοι πέρασαν τα σύνορα το πρωινό της 8ης Ιουνίου 1941. Ο ιαεροπορικές βάσεις των Γάλλων δέχθηκαν πλήγματα από τα συμμαχικά α­εροσκάφη, όμως η προώθηση της παραλιακής και της κεντρικής φάλαγγας εμποδίστηκε από το κα- θηλωτικό πυρ του αντιπάλου και ο Λάβαρακ δικαι­ώθηκε. Oi δυνάμεις του Βισύ δεν θα υποχωρού­σαν εύκολα. Επιπλέον ο συντονισμός των συμμα­χικών σχηματισμών δεν ήταν ο καλύτερος. Εξαι- τίας της απουσίας επαρκών τεθωρακισμένων δυ­νάμεων και αεροπορικής κάλυψης, ο μόνος τρό­πος για να ανατραπούν οι εχθρικές θέσεις ήταν οι έφοδοι από ομάδες πεζικού, γεγονός που ανέβα­ζε τον δείκτη των απωλειών. Μόνο το πυροβολικό παρείχε, όποτε ήταν εφικτό, την αρωγή του. Oi δυνάμεις του Βισύ είχαν οργανωθεί σωστά σε α­μυντικές θέσεις εξοπλισμένες με πολυβόλα, πυ­ροβόλα και όλμους, με καλά πεδία πυρός. Oi δρό­μοι είχαν παγιδευτεί και σημαντικές γέφυρες ε ί­χαν καταστραφείγια να εμποδίσουν τη συμμαχική προέλαση. H αεροπορική δύναμη του Ντεντζ απο- δεκατιζόταν στο έδαφος λόγω ανεπαρκών μέ­τρων αντιαεροπορικής προστασίας.

Oi τρεις συμμαχικές φάλαγγες είχαν πραγμα­τοποιήσει μικρή πρόοδο πριν αναγκαστούν να α­ναθεωρήσουν τα σχέδιά τους, καθώς ο αντίπαλος εκτέλεσε επιτυχημένη αντεπίθεση στα νώτα τους. Oi μάχες μαίνονταν πότε κοντά στον ποτα­μό Λιτάνι, πότε στην Τζεζίν και πότε στον δρόμο προς τη Δαμασκό. O Ουίλσον παραχώρησε τα «η­νία» στον Λάβαρακ, ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα σ ιις 18 Ιουνίου, Χρησιμοποιώντας τ ις εφεδρείες του ο τελευτα ίος αναχαίτισε την εχθρική αντεπί­θεση. Ταυτόχρονα αποφάσισε να αναδιατάξει τις δυνάμεις του με σκοπό να καταλάβει τη Δαμασκό. Με αυτό τον τρόπο πίστευε ότι θα κάμψει τη διά­θεση των στρατευμάτων του Βισύ για αντίσταση. Oi δυνάμεις που εκινούντο στον παραλιακό τομέα τέθηκαν υπό τις διαταγές του υποστρατήγου Αλεν, αντικαταστάτη του Λάβαρακ στη διοίκηση της 7ης Αυστραλιανής Μεραρχίας. Σκοπός τους ήταν να καταλάβουν τη Βηρυτό και να επ ιτεθούν στη σημαντική αεροπορική βάση του Ραγιάκ. Oi δυνάμεις που εκινούντο ανατολικότερα και θα σήκωναν το βάρος της κύριας ενέργειας για την κατάληψη της Δαμασκού, είχαν ως επικεφαλής

τον υποστράτηγο Τζων Φούλερτον Εβετς, διοικη­τή της μόλις αφιχθείσας από τη βόρεια Αφρική 6ης Μεραρχίας Πεζικού. Μ ετά από σκληρές μά­χες, όπως αυτές του Μερντζαγιούν και της Ki- σουέ, η Δαμασκός έπεσε στις 21 Ιουνίου. H Παλ- μύρα αντιστάθηκε αλλά κατελήφθη την 1η Ιουλί­ου. Μ ετά τη μάχη του Νταμούρ έφθασε η σειρά της Βηρυτού, η οποία κατελήφθη στις 12 Ιουλίου από την 21η Αυστραλιανή Ταξιαρχία. Την ημέρα ε ­κείνη τέθηκε σε ισχύ ανακωχή μεταξύ των αντι­πάλων δυνάμεων, την οποία ζήτησε ο Ντεντζ. Στις συνομιλίες τ ις δυνάμεις του Βισύ εκπροσώπησε ο ταξίαρχος Ζοζέφ Αντουάν Συλβαίν Ραούλ ντε Βερντιγιάκ, υπαρχηγός του Ντεντζ.

H σύγκρουση έληξε με τη λεγόμενη «Συνθή­κη της Ακρας», που υπεγράφη στις 14 Ιουλίου στη λέσχη αξιωματικών ενός στρατώνα έξω από την Ακρα από τον Ντεντζ. H υπογραφή της συνθήκης, που παραχωρούσε τον έλεγχο της Συρίας και του Λιβάνου στους Συμμάχους, συνέπεσε με την επέ­τε ιο της πτώσης της Βαστίλης, μεγάλη εθνική ε ­ορτή των Γάλλων.

Oi απώλειες των δυνάμεων του Βισύ ήταν1.000 νεκροί και 5.000 τραυματίες. Περίπου 38.000 συνελήφθησαν αιχμάλωτοι. Από αυτούς λιγότε- ροι από 6.000 επέλεξαν να ενταχθούν στις δυνά­μεις των Ελευθέρων Γάλλων. Oi Αυστραλοί έχα­σαν 416 άνδρες και είχαν 1.200 τραυματίες. Oi α­πώλειες των Ινδών και των Βρετανών έφθασαν τις1.200 κα ιτω ν Ελευθέρων Γάλλων τις 1.100.

H επιχείρηση «Exporter» παρέμεινε σχετικά ά­γνωστη. Αυτό οφειλόταν κυρίως στην προσπά­θεια των Συμμάχων να μην προκαλέσουν διαμαρ­τυρ ίες στην κατεχόμενη Γαλλία, λόγω των σφο­δρών συγκρούσεων των δυνάμεών τους με τους Γάλλους του Βισύ. Oi Σύμμαχοι πίστευαν ότι υ­πήρχε κίνδυνος να υπονομευθούν οι σχέσεις τους με τη Γαλλία, εάν δημοσιοποιούντο λεπτομέ­ρειες για τις απώλειες. H Γαλλία διατηρούσε πρω­ταγωνιστικό ρόλο στον πόλεμο, αν και κατεχόμε­νη, μέσω της δράσης του Ντε Γκωλ και των Ελευ­θέρων Γάλλων.

O Ντέιβιντ Ραζίελ, επικεφαλής της εβραϊκής παραστρατιωτικής οργάνωσης «Irgun». Φονεύ9ηκε στο Ιράκ τον Μάιο του 1941, ενώ βρισκόταν σε αποστολή.

Eva από τα θωρακισμένα και εξοπλισμένα οχήματα Dodge και Dodge- White που διέθεταν οι Γάλλοι στη Συρία.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 55

Page 56: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

)i πρώτοι κομάντος και η φυγή του Ες

O υποστράτηγος σερ Ρόμπερτ

Εντουαρντ Λέυκοκ έχει συνδέσει το

όνομά του με τους κομάντος.

Επιχείρηση «Claymore»Καθώς η επιχείρηση απομάκρυνσης των συμ­

μαχικών δυνάμεων από τη Δουνκέρκη προς τη Βρετανία βρισκόταν σε εξέλιξη, ένας αντισυνταγ- ματάρχης του Βασιλικού Πυροβολικού, ο Ντά- ντλεϋ Κλαρκ, σχεδίαζε τη δημιουργία μονάδων που θα μπορούσαν να διεξάγουν αυτόνομα επι­χειρήσεις ανορθοδόξου πολέμου στην κατεχόμε- νη Ευρώπη, μετά την αποχώρηση των τακτικών βρετανικών στρατευμάτων. O αξιωματικός αυτός παρουσίασε, στις αρχές Ιουνίου του 1940, το πό­νημά του στον προϊστάμενό του, στρατηγό σερ Τζων Γκρηρ Ντιλ, επικεφαλής του Αυτοκρατορι- κού Γενικού Επιτελείου.

Από τον Απρίλιο του 1940 είχαν σχηματιστεί δέκα Ανεξάρτητοι Λόχοι για αμφίβιες καταδρομι- κές επιχειρήσεις. Καθένας δ ιέθ ετε θεωρητικά 21 αξιωματικούς και 268 υπαξιωματικούς και οπλίτες κάθε ειδ ικότητας. Πέντε από αυτούς τους λόχους είδαν δράση στη Νορβηγία, αν και η λανθασμένη επιχειρησιακή τους χρήση δεν τους επέτρεψε να αποδώσουν τα μέγιστα. Tov Μάιο απεχώρησαν από εκεί, ενώ οι άλλοι πέντε λόχοι δεν έφθασαν ποτέ στη σκανδιναβική χώρα.

Oi προτάσεις του Κλαρκ προσέφεραν νέες ευκαιρίες δράσης για τους ειδικά εκπαιδευμέ­νους και εξοπλισμένους κομάντος. O Κλαρκ υιο­θέτησε τον όρο «Κομάντο» από τον πόλεμο των Μπόερς. «Commando» στα πορτογαλικά σημαίνει απλά «διοίκηση». Με αυτό τον όρο καλούντο από

τους αποίκους της Νότιας Αφρικής τα έφιππα έ ­νοπλα σώματα που σχηματίζονταν γα να υπερα­σπιστούν τις αποικίες σε περιόδους αναταραχής. Τα εν λόγω σώματα συνήθιζαν να εφαρμόζουν α­νορθόδοξες τακτικές για να είναι πιο αποτελε­σματικά απέναντι στην αριθμητική υπεροχή του αντιπάλου και για να αποφεύγουν τις μεγάλες α­πώλειες. O πρωθυπουργός της Βρετανίας, Ουίν- στον Τσώρτσιλ, είχε γνωρίσει από κοντά την απο- τελεσματικότητα των κομάντος, όταν κάλυπτε ως πολεμικός ανταποκριτής τον πόλεμο των Μπόερς στη Νότια Αφρική, όπου μάλιστα είχε συλληφθεί αιχμάλωτος για ένα διάστημα. Συνεπώς δεν ήταν παράδοξο που ενέκρινε τ ις προτάσεις του Κλαρκ τις οποίες του παρουσίασε ο στρατηγός Ντιλ.

Oi κομάντος έπρεπε να είναι έτο ιμο ι να εκτε- λέσουν μικρής διάρκειας καταδρομικές επιχειρή­σεις στην κατεχόμενη Ευρώπη, χωρίς βέβαια να δ ιαθέτουν βαρύ εξοπλισμό και υποστήριξη. Αφε­νός ήταν κατά κύριο λόγο εθελοντές και αφ ετέ­ρου ήταν απαραίτητο να υποστούν σκληρή εκπαί­δευση, να ειδ ικευθούν σε πολλά αντικείμενα και να προετοιμαστούν ψυχολογικά. Από τον Οκτώ­βριο του 1940 λειτουργούσε στο Ακνακάρυ της Σκωτίας το «Κάστρο Κομάντο», το κέντρο εκπαί­δευσης των Συνδυασμένων Επιχειρήσεων, στα ε ­δάφη που παραδοσιακά συνδέονταν με τη διάση­μη σκωτσέζικη φατρία Κάμερον. Oi άνδρες δοκί­μαζαν την αντοχή τους σε μια σειρά απαιτητικών δοκιμασιών: κολύμβηση με φόρτο μάχης, κίνηση με χρήση χάρτη και πυξίδας, πολεμικές τέχνες (τζούντο), στίβο μάχης, αναρρίχηση και καταρρί- χηση, ασκήσεις με πραγματικά εκρηκτικά και πυ­ρά, Σε αντίθεση με άλλες μονάδες, ενθαρρύνο- νταν να παίρνουν πρωτοβουλίες. Δινόταν μεγάλη έμφαση στην ανάπτυξη πνεύματος μονάδας και συναδελφικότητας. H θεωρητική εκπαίδευση πε- ριελάμβανε πολλά αντικείμενα, όπως η χρήση ε­κρηκτικών και η αθόρυβη εξουδετέρωση φρου­ρών, που στη συνέχεια δοκιμάζονταν και στην πράξη. O κομάντο μάθαινε να χρησιμοποιεί ποικι­λία όπλων του συμμαχικού και του εχθρικού ο­πλοστασίου, να μετατρέπει σε θανάσιμα όπλα μια σειρά από «αθώα» αντικείμενα όπως οι χορδές πιάνου και τα κράνη, να τρέφ ετα ι με κάθε δυνατό τρόπο. Oi πιο ικανοί μαθητές περνούσαν από πιο εντατική εκπαίδευση για να γίνουν οι ίδιοι εκπαι­δευτές.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 57: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

O σχεδιασμός των επιχειρήσεων ανατέθηκε στο γραφείο M09 του Υπουργείου Πολέμου. Υπεύθυνος του γραφείου ήταν αρχικά ο αντισυ- νταγματάρχης Κλαρκ. H πρώτη επιχείρηση οργα­νώθηκε τον Ιούνιο του 1940. O νεοσύστατος 11ος Ανεξάρτητος Λόχος εκτέλεσε αναγνωριστική επι­δρομή κοντά στη Βουλώνη, στις ακτές της Nop- μανδίας, με μέτρια αποτελέσματα. Κατά την επι­χείρηση τραυματίστηκε ελαφρά ο Κλαρκ. Tov ε ­πόμενο μήνα ανέλαβε τη διεύθυνση του σχεδια- σμού των ειδικών επιχειρήσεων, που ονομάζο­νταν πλέον Συνδυασμένες Επιχειρήσεις, ο πολύ έμπειρος και διάσημος για τη δράση του, 68χρο- νος ναύαρχος Ρότζερ Τζων Μπράουνλοου Κηζ. O τελευτα ίος διεπίστωσε σύντομα ότι για να είναι πραγματικά συνδυασμένες οι επιχειρήσεις, χρεια­ζόταν μεγάλη πίεση στους συνεργαζόμενους κλά­δους για να προμηθεύσουν τα απαραίτητα υλικά ή να υποστηρίξουν με τον κατάλληλο τρόπο αυ­τές τ ις ανορθόδοξες επιχειρήσεις. Tov Ιούλιο του 1940 οργανώθηκε επιδρομή στο κατειλημμένο από τους Γερμανούς νησί Γκέρνσεϋ, στο στενό της Μάγχης, χωρίς θετικό αποτέλεσμα (εκτός από τα μαθήματα που έλαβαν οι κομάντος από τα λάθη τους).

Tov Οκτώβριο του 1940, με την έναρξη λ ε ι­τουργίας του εκπαιδευτικού κέντρου των Συν­δυασμένων Επιχειρήσεων στη Σκωτία, οι κομά­ντος αναδιοργανώθηκαν σε πέντε Special Service BattaIions-SSB (Τάγματα Ειδικών Υπηρεσιών), το καθένα από τα οποία δ ιέθ ετε δύο λόχους των 500 ανδρών. Ολα μαζί σχημάτισαν τη Special Service Brigade-SSB (Ταξιαρχία Ειδικών Υπηρεσιών), με δ ι­οικητή τον ταξίαρχο Τζόζεφ Τσαρλς Χέυντον.

H επιχείρηση «Claymore» ήταν η μεγαλύτερη των κομάντος κατά το πρώτο εξάμηνο του 1941. Προέβλεπε επιδρομή στις νήσους Λοφότεν, 1.450 χιλιόμετρα βόρεια της Βρετανίας και λίγα χιλ ιόμε­τρα έξω από τις βόρειες ακτές της Νορβηγίας. Εκεί βρισκόταν ένα σημαντικό κέντρο παραγωγής ιχθυελαίου, ουσίας χρήσιμης για την παραγωγή νιτρογλυκερίνης και βιταμινών για τη Wehrmacht. H στρατηγική σημασία των νήσων δεν ήταν μεγά­λη. Πιο σημαντική θα ήταν η επιτυχία σε ψυχολο­γικό επίπεδο, εάν όλα εξελίσσονταν ομαλά: η ψυ­χολογία των κομάντος θα βελτιωνόταν και η βρε­τανική προπαγάνδα θα μπορούσε να εκμεταλλευ- θ ε ί κατάλληλα την περίσταση. Στην επιχείρηση έ ­λαβαν μέρος 500 κομάντος από το 3o (αντισυ- νταγματάρχης Τζων Φρέντερικ Ντάρνφορντ - Σλέητερ) και το 4o Τάγμα Ειδικών Υπηρεσιών (α- ντισυνταγματάρχης Ντ. Λίστερ), 52 Νορβηγοί του 1ou Νορβηγικού Ανεξάρτητου Λόχου (μιας μονά­δας που ανήκε στη SOE - Special Operations Executive: Διεύθυνση Ειδικών Επιχειρήσεων) και ομάδες καταστροφών του Βασιλικού Μηχανικού. To Royal Navy είχε την εποπτεία της επιχείρησης

Νήσοι Λοφότεν

Σβόλβαερ Μπ£ “ < • m

Χένινκσβαερ Στάμσουντ ·

r S #

% / 1 S\ί B i

Ν Ο Ρ Β Η Γ Ι ΑIl ^ Il

m m3o Κομάντο 4o Κομάντο

0 Χλμ 2 0i J i __J Mnovto

_________________S________________

H βρετανική καταδρομή στις νήσους Λοφότεν.

και την ευθύνη της μεταφοράς των καταδρομέων ως τα λιμάνια Στάμσουντ, Σβόλβαερ, Χένιγκσβα- ερ και Μπρέτεσνες. H μεταφορά θα πραγματοποι­ε ίτο με τα οπλιταγωγά-αποβατικά «Beatrix» και «Queen Emma», το καθένα από τα οποία δ ιέθετε έξι αποβατικές ακάτους εφόδου. Τη συνοδεία των αποβατικών είχαν αναλάβει τα θωρηκτά «Nelson» και «King George V», ο 6ος Στολίσκος Αντιτορπιλι- κών με πέντε σκάφη («Somali», «Bedouin», «Tartar», «Legion», «Eskimo») και διοικητή τον πλοί­αρχο Κάλσον, καθώς και το υποβρύχιο «Sunfish». Επιχειρησιακός διοικητής ήταν ο ίδιος ο ταξίαρ­χος Χέυντον, ο οποίος επέβαινε στο αντιτορπιλι- κό «Somali».

O στολίσκος, με την κωδική ονομασία «Rebel Force», αναχώρησε την 1η Μαρτίου από το Σκάπα Φλόου. Αποφεύγοντας τις γερμανικές αναγνωρι­στικές περιπόλους ακολούθησε ημικυκλική πο­ρεία και έφθασε λίγο μετά τις πρώτες πρωινές ώ­ρες στα ανοικτά του Στάμσουντ, όπου είχε ήδη ξη­μερώσει. Oi καταδρομείς δεν συνάντησαν αντί­σταση από την τοπική φρουρά των 50 περίπου αν­δρών, με εξαίρεση το εξοπλισμένο γερμανικό αλι­ευτικό «Krebs», του οποίου το πλήρωμα αντιστάθηκε σθεναρά, πριν εξουδετερωθεί από τα πυρά του αντιτορπιλικού «Somali». Πάνω στο α­λιευτικό εντοπίστηκε μια συλλογή «στροφείων»

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ

• To ειδικό εγχειρίδιο που έφεραν οι κομάντος ονομάστηκε «Fairbairn-Sykes» από τους εκπαιδευτές Ουίλιαμ Γιούαρτ Φαίρμπερν και Ερικ Αντονυ Σάικς, οι ο­ποίοι έθεσαν τα πρότυπα της εκπαίδευσης στο Ακνακάρυ. Oi δύο άνδρες είχαν υπηρετήσει στη Διεθνή Αστυνομία της Σαγκάης.• O Ες αποκαλείτο από τους Βρετανούς ανακριτές του «Τζόναθαν».

OI ΦΛΟΓΕΣ TOV ΠΟΛΕΜΟΥ 57

Page 58: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Βρετανός κομάντο αναρριχάται σε βράχο κατά τη διάρκεια εκπαίδευσης.To υποπολυβόλο Thompson, που έχει αναρτήσει στον αριστερό ώμο, δεν φέρει γεμιστήρα.

που προορίζονταν για χρήση σε μια συσκευή κρυ­πτογράφησης «Enigma» και βιβλία με κωδικούς. Δεκαοκτώ εργοστάσια παραγωγής ιχθυελαίου κα- ταστράφηκαν και 800.000 t του προϊόντος αυτού, μαζί με καύσιμα, έγιναν παρανάλωμα του πυρός. Την ίδια τύχη είχαν στρατιωτικές εγκαταστάσεις, το εργοστάσιο παραγωγής ρεύματος και 11 μικρά πλοία συνολικού εκτοπίσματος 20.000 t περίπου.Oi Βρετανοί έδρασαν ανενόχλητοι, αφού μόνο ένα γερμανικό αναγνωριστικό αεροσκάφος πραγματο­ποίησε διακριτική εμφάνιση πάνω από τα νησιά.

O τοπικός πληθυσμός δέχθηκε καλά τους κα­ταδρομείς, ψάλλοντας τον εθνικό ύμνο της Nop- βηγίας και επευφημώντας τους Βρετανούς. Μάλι­στα 315 άτομα ακολούθησαν τον στολίσκο στη Βρετανία, για να υπηρετήσουν στις ελεύθερες νορβηγικές δυνάμεις. 0 i6 0 Νορβηγοίπου κατηγο- ρούντο για συνεργασία με τους Γερμανούς συνε- λήφθησαν και οδηγήθηκαν στα πλοία. To σύνολο σχεδόν της φρουράς μαζί με άνδρες της Gestapo είχαν την ίδια τύχη. Συνολικά συνελήφθησαν 225- 228 Γερμανοί-: Παράλληλα, χρήσιμα γερμανικά έγ ­γραφα έπεσαν στα χέρια των Βρετανών και απε­λευθερώθηκε ένας Βρετανός επιχειρηματίας. Μέ­χρι τ ις 13.00 όλα είχαν τελειώσει. To κόστος της ε ­πιτυχίας για τους Βρετανούς ήταν μόνο μία απώ­λεια: ένας αξιωματικός που αυτοπυροβολήθηκε α­κούσια στο πόδι με το περίστροφό του. Πριν φύγουν, οι κομάντος φρόντισαν να στείλουν τηλε­γράφημα στον Χίτλερ, σε μια συμβολική κίνηση που σήμαινε ότι οι Γερμανοί δεν μπορούσαν πλέον να κοιμούνται ήσυχοι, ούτε ήταν ανίκητοι. 0 υπο- λοχαγός ΡΛ. Ουίλς, ο οποίος υπέγραφε το τηλε­γράφημα που στάλθηκε από το ταχυδρομικό γρα­φείο του Στάμσουντ, ρωτούσε τον Χίτλερ πού Βρι­σκόταν ο στρατός του, τη στιγμή που είχε υποσχε- θ ε ί ότι οι Γερμανοί στρατιώτες θα συναντούσαν τους Βρετανούς όπου και αν αποβιΒάζονταν.

Περιέργως, δεν ακολούθησαν άμεσα άλλες παρόμοιες επιχειρήσεις, παρά την επιτυχία της «Claymore». Σημαντική εξέλιξη ήταν η αναδιοργά­νωση των μονάδων. To σύστημα των ανεξάρτητων διοικήσεων επανήλθε και οι κομάντος αποδε- σμεύθηκαν από τα τάγματα Ειδικών Υπηρεσιών, γεγονός που τους ικανοποίησε.

0 Ρούνχολφ Ες στη Βρετανία

H 10η Μαϊου του 1941 θα ήταν μια ακόμη συ­νηθισμένη ημέρα για την κοινότητα Ηγκλσαμ, στην κομητεία Ρένφριουσιρ, νότια της Γλασκό- 6ης, εάν δεν συντριδόταν στην περιοχή ένα πε­ρίεργο «πτηνό» με δύο κινητήρες Daimler-Benz.01 άνδρες της Εθνοφρουράς έσπευσαν στην πε­ριοχή και συνέλαβαν τον κυΘερνήτη, ο οποίος ε ί­χε φθάσει στο έδαφος χρησιμοποιώντας το αλεξί­πτωτό του, αφού είχε εγκαταλείψει το αεροσκά­φος του, ένα Messerschmitt Bf 110. O περίεργος ε ­πισκέπτης δήλωσε ότι ονομαζόταν Αλμπερτ Xopv και ζήτησε να δει τον Ντάγκλας Χάμιλτον, 14ο δούκα του Χάμιλτον και11οδούκα του Μπράντον.O Χάμιλτον, ικανότατος κυβερνήτης και ο ίδιος και αξιωματικός της RAF, επισκέφθηκε τον άγνω­στο άνδρα στο νοσοκομείο, όπου είχε οδηγηθεί για να περιποιηθούν τον αστράγαλό του που είχε κτυπήσει κατά την πτώση με το αλεξίπτωτο. O τραυματισμένος χειριστής απεκάλυψε στον Χά­μιλτον ότι ήταν ο Ρούντολφ Ες, εκλεκτός συνερ­γάτης του Χίτλερ και δεύτερος στην ιεραρχία του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος.

Αμέσως ειδοποιήθηκαν οι Αρχές στο Λονδί­νο. O Ες φυλακίσθηκε, ανακρίθηκε και παρέμεινε δέσμιος μέχρι τη λήξη του πολέμου. Oi απορίες και ίσως οι υπόνοιες που εκφράστηκαν στη Βρε­τανία για τον δούκα του Χάμιλτον, γρήγορα έσβη­σαν. Κατά τη μεγάλη δίκη της Νυρεμβέργης ο Ες καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά. Μέχρι τον - επί­σης μυστηριώδη - θάνατό του στις φυλακές Σπα- ντάου του Βερολίνου, στις 17 Αυγούστου 1987, δεν μίλησε ποτέ επίσημα για τους λόγους οι οποί­οι τον ώθησαν στο εγχείρημά του, ενώ βρισκόταν στο απόγειο της δόξας του. To μυστικό ή τα μυ­στικά τα οποία πήρε μαζί του ο Ες, αποτελούν ένα από τα πιο πολυσυζητημένα θέματα του B’ ΠΠ, που συναρπάζουν το κοινό μέχρι τις ημέρες μας.

O Ες ήταν έμπειρος πιλότος και δεν θα έκανε ένα τόσο σοβαρό σφάλμα πλοήγησης, ώστε να βρεθεί πάνω από τη Σκωτία. H αναχώρησή του από το αεροδρόμιο του Αουγκσμπουργκ τοποθε- τε ίτα ι στις 17.40 της 10ης Μαϊου 1941. H άφιξή του στη Σκωτία πρέπει να έγινε περί τ ις 23.00. Oi έ ­ρευνες της Gestapo μετά τη φυγή του, έφεραν στο φως ισχυρές ενδείξε ις που ωθούν αρκετούς

58 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 59: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

ΒΑΛΤΕΡ PIXAPNT ΡΟΥΝΤΟΛΦ ΕΣΓεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου τον Απρίλιο του 1894 και είχε ελληνικές ρίζες από τη μη

τέρα του. Μέχρι τα 14χρόνια του παρέμεινε στην Αίγυπτο. Ακολούθως η οικογένεια μετέβη στη Γερμανία O νεαρός πραγματοποίησε στην Ελβετία σπουδές σχετικές με επιχειρήσεις. Κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλε μο κατετάγη στο 7o Βαυαρικό Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού. Τραυματίστηκε και τιμήθηκε με τον Σιδη ρού Σταυρό 6’ τάξης. Εξαιτίας των τραυμάτων του υπηρέτησε στη συνέχεια στις τάξεις της Αεροπορίας Μεταπολεμικά κατατάχθηκε στα Freikorps και παρακολούθησε μαθήματα ιστορίας, γεωπολιτικής, πολιτι­κής επιστήμης και οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, όπου συνδέθηκε με τον καθηγητή Καρλ Ερνστ Χαουσχόφερ. Στις αρχές της δεκαετίας του 1920 γνωρίστηκε με τον Χίτλερ, έγινε οπαδός του και τον ακολούθησε στο αποτυχημένο πραξικόπημα στο Μόναχο. Ενα τμήμα του βιβλίου «Mein Kampf>> υπα- γορεύθηκε από τον Χίτλερ στον Ες. Λιγότερο προβεβλημένος απ’ ότι άλλοι στενοί συνεργάτες του Χίτλερ (Γκαίμπελς, Χίμλερ, Γκαίρινγκ), ο Ες έλαβε μεγάλη δημοσιότητα με το ταξίδι του στη Σκωτία. Κατά τη με­γάλη δίκη της Νυρεμβέργης καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά για εγκλήματα κατά της ειρήνης και συνωμο­σία, χωρίς να δηλώσει μετάνοια. Ηταν ο μακροβιότερος και πιο διάσημος κρατούμενος της φυλακής Σπα- ντάου στο Βερολίνο, γνωστός ως ο «κρατούμενος υπ’ αριθμόν επτά». Εμελλε να είναι και ο τελευταίος τρόφιμος της περιβόητης φυλακής. Μετά τον θάνατό του, στις 17 Αυγούστου 1987, το κτίριο κατεδαφί­στηκε. O θάνατος του Ες αποδόθηκε σε αυτοκτονία με απαγχονισμό, ωστόσο δεν ήταν λίγοΙ εκείνοι που υιοθέτησαν τη θεωρία περί δολοφονίας.

O Ρούντολφ Ες. To ταξίδι του στη Σκωτία εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα πιο μεγάλα μυστήρια του B ’ Παγκοσμίου Πολέμου.

ερευνητές να πιστεύουν ότι ο Ες είχε προσχεδιά­σει το ταξίδ ι του. Για παράδειγμα, είχε ζητήσει τη φόρμα πτήσης πριν από το ταξίδ ι του, ενώ υπάρ­χουν μάρτυρες που ισχυρίζονται ότι παρέδωσε ένα ογκώδες δέμα σε έναν υφιστάμενό του πριν αναχωρήσει.

Ενα σημαντικό ίσως στοιχείο για τη δ ιαλεύ­κανση του μυστηρίου είναι η αντίδραση του Χ ίτ­λερ. O ηγέτης του Ράιχ ενημερώθηκε για το εγ ­χείρημα από ιδιόχειρο σημείωμα του Ες που του παρέδωσαν στο Μπέργκχοφ την επόμενη ημέρα, 11 Μαϊου. Μια ημέρα πριν είχε φθάσει στα χέρια του ένα δέμα από τον Ες, το οποίο δεν είχε ανοί­ξε ι αμέσως. O Φύρερ οργίστηκε με την πρόθεση του στενού συνεργάτη του να ταξιδέψει στη Βρε­τανία και να επιδιώξει συνεννοήσεις με φιλογερ- μανικούς κύκλους της χώρας, για τον τερματισμό των εχθροπραξιών μεταξύ των δύο χωρών. Επίσης οργίστηκε με τη Luftwaffe, που επέτρεψε στον Ες να φύγει ανενόχλητος, και έδωσε εντολή να συλ- ληφθεί ολόκληρο το επ ιτελείο του Ες. Εξέφρασε τον φόδο ότι οι Βρετανο ίθα εκμεταλλεύονταν το γεγονός για λόγους προπαγάνδας και διακήρυξε σε όλους τους τόνους ότι ο συνεργάτης του πα­ραφρόνησε. Αυτή ήταν και η επίσημη γραμμή που υιοθετήθηκε. Από την άλλη πλευρά ο Χίτλερ δ ιέ­ταξε τον διάδοχο του Ες στο κόμμα, Μάρτιν Μπόρμαν, να συνταξιοδοτήσει τη σύζυγο του Ες, Ιλσε Πρελ - Ες. O ψυχίατρος Τζων Ρόουλινγκς Ρης, που παρακολουθούσε τον Ες στη Βρετανία, εντόπισε συμπτώματα κατάθλιψης αλλά απέρρι- ψε την εκδοχή ότι έπασχε από ψυχική ασθένεια.O ίδιος ο παράξενος επισκέπτης φοβόταν ότι θα προσπαθούσαν να τον δολοφονήσουν στη φυλα­κή, πιθανώς με δηλητήριο στο φαγητό του.

Είναι σίγουρο ότι ο Ρούντολφ Ες συναντήθη- κε με τον Χίτλερ στις αρχές Μαϊου, πριν από την πτήση του προς τη Βρετανία. Επίσης είναι σχεδόν

σίγουρο ότι είχε την πρόθεση να έλθε ι σε επαφή με τους Βρετανούς και να συζητήσει το ενδεχό­μενο ειρηνικής διευθέτησης των διαφορών ανά­μεσα στις δύο χώρες, ώστε ο Χίτλερ να έχει τη δυ­νατότητα να ασχοληθεί απερίσπαστος με την επι­χείρηση «Barbarossa». To μοναχικό του ταξίδ ι με το Bf 110 μπορεί να θεωρηθεί ως μέτρο ασφαλεί- ας για να μη διαρρεύσουν οι επαφές αυτές. Υπάρ­χει ένα πρόσωπο - συνδετικός κρίκος μεταξύ του Ες και του δούκα του Χάμιλτον: ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μονάχου Καρλ Ερνστ Χαου­σχόφερ, γνωστός θεωρητικός της γεωπολιτικής επιστήμης. Απομένουν δύο στοιχεία προς εξακρί­βωση, ώστε να αποδειχθούν οι υπάρχουσες θεω­ρίες: το κατά πόσον ο Χίτλερ γνώριζε και ενέκρινε αυτό το ταξίδ ι εκ των προτέρων και το εάν οι Βρε­τανοί παρέσυραν στη Βρετανία τον Ες, αφήνο- ντάς τον να π ιστεύει ότι ενδιαφέρονται να συζη­τήσουν τις προτάσεις του, προκειμένου να τον παγιδεύσουν.

Oi Βρετανοί κομάντος καταστρέφουν δεξαμενές ιχθυελαίου στις Λοφότεν.

Ol ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 59

Page 60: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Επιχείρηση «Barbarossa»H γερμανική εισβολή στη Σο6ιετική Ενωση

O στρατάρχης Μπόρις Μιχαήλοβιτς Σαπόσνικοφ, επικεφαλής του σοβιετικού Γενικού Επιτελείου μέχρι τονΑύγουστο του 1940.

«Οταν θα αρχίσει η επιχείρηση «Barbarossa», ο κόσμος θα κρατήσει την ανάσα του»

Αδόλφος Χίτλερ

Ανέκαθεν η απέραντη Ρωσία, η οποία στην πο­ρεία μετατράπηκε σε Σοβιετική Ενωση, θεωρείτο από τους Γερμανούς ως χώρος φυσικής επέκτα­σης για τα συμφέροντα της πατρίδας τους. Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα πολ­λοί Γερμανοί θεωρητικοί της γεωπολιτικής, όπως ο υποστράτηγος Καρλ Ερνστ Χαουσχόφερ, καθη­γητής στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, ανέπτυξαν μια σχετι­κή θεωρία ως λύση στο πρόβλημα της επιβίωσης του γερμανικού πληθυσμού και ως αντίδοτο στην υπεροχή που εξασφάλιζαν οι αποικίες στη Βρετα­νία και στη Γαλλία. H Γερμανία, εξάλλου, είχε ξεκ ι­νήσει από τις αρχές του 20ού αιώνα την «Drang

nach Osten» (Πορεία προς την Ανατολή), σε μια προσπάθεια να εξελ ιχθεί σε πρωταγωνιστή των γεωπολιτικών εξελίξεων.

Oi ρίζες της παραπάνω αντίληψης βρίσκονται στην εποχή που σχηματιζόταν το Βασίλειο της Πρωσίας αλλά και ακόμη παλαιότερα, στον ύστερο Μεσαίωνα, όταν το Τάγμα των Τευτόνων Ιπποτών επεκτεινόταν στις χώρες της Βαλτικής. H Συνθή­κη του Μπρεστ-Λιτόφσκ, στις 3 Μαρτίου 1918, με­ταξύ της Ρωσίας και των Κεντρικών Δυνάμεων, ε­πέτρεψε στη Γερμανία να αυξήσει την επιρροή της στις χώρες της Βαλτικής, στη Λευκορωσία, στην Ουκρανία, στην Πολωνία και στη Φινλανδία. Oi Γερμανοί είχαν στο μυαλό τους την εγκαθίδρυση ενός γερμανοτραφούς καθεστώτος στην περιοχή, το οποίο θα τους επέτρεπε να διαδώσουν τον πο­λιτισμό τους και να επωφεληθούν από τους πλού­σιους φυσικούς πόρους της. Τα σχέδια του Χίτλερ για τις αχανείς εκτάσεις της Ρωσίας δεν διέφεραν

Γερμανικό μέσο άρμα μάχης PanzerKampfwagen IVAusfD . Επρόκειτο για το 1o όχημα του 1ου Ουλαμού της 1ης ίλης της 2ης Μεραρχίας Πάντσερ. Φέρει μονόχρωμη παραλλαγή panzer grey (dunkelgrau RAL 7021). O τύπος αυτός ήταν στην ουσία ένα αναβαθμισμένο PzKpfw IV Ausf C με μερικά νέα στοιχεία. O οπλισμός αποτελείτο από ένα πυροβόλο KwK37 L/24 των 75 mm και δύο πολυβόλα MG 34 των 7,92 mm. To πλήρωμα ήταν πενταμελές, η μέγιστη θωράκιση 35 mm (στο ασπίδιο του πυροβόλου)και η μέγιστη ταχύτητα 40 km/h. Κατασκευάστηκαν 229 άρματα αυτής της έκδοσης, nou έδρασαν στη Γ ιλλ ία , στα Βαλκάνια, στη βόρεια Αφρική και στη Ρωσία (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Δημήτρης Χαδούλας /ιστορική έρευνα: Στέλιος Δεμηράς).

60 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 61: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Σοβιετικός λοχίας μεραρχίας ιππικού, Ιούνιος 1941. Φοράει κλασικό χιτώνιο χρώματος χακί με αναδιπλούμενο γιακά, ο οποίος φέρει μπλε επιρράμματα για το Οπλο του Ιππικού. Είναι εμφανή τα διακριτικά βαθμού και το έμβλημα του ιππικού (ένα πέταλο με δύο σταυρωτά ξίφη). To πηλήκιο με γείσο είναι και αυτό το κλασικό του Ερυθρού Στρατού. Διακρίνεται η μπλε φάσα στη βάση του. To παντελόνι ιππασίας είναι χρώματος μπλε. Oi ψηλές μπότες με σπιρούνια είναι κατασκευασμένες από μαύρο δέρμα. Στα μανικέτια υπάρχουν δύο μικρά κουμπιά. O άνδρας είναι οπλισμένος με ξίφος τύπου 1928 «shaska», το οποίο έφεραν οι ιππείς και οι κοζάκοι, και ένα πιστόλι Nagant. Διακρίνεται μια μικρή δερμάτινη φυσιγγιοθήκη για τα πυρομαχικά του πιστολιού, το οποίο είναι αναρτημένο στη ζώνη στη δεξιά πλευρά του (δεν φαίνεται). Δ ίπλα από το ξίφος είναι κρεμασμένη μια δερμάτινη θήκη χαρτών (εικογράφηση: Malcolm M cGregor/ενδυματολογική περιγραφή:Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της De Agostini UK Ltd κατ’ αποκλειστικότητα για την Ελλάδα - color image copyright: De Agostini UK Ltd).

πολύ από τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται στο 6ι6λίο του «O Αγών μου».

Συνδετικός κρίκος μεταξύ των γερμανικών βλέψεων για τη Ρωσία, κατά τον Μεγάλο Πόλεμο, και των επιδιώξεων του Χίτλερ, ήταν ο στρατηγός Εριχ φον Λούντεντορφ. O Λούντεντορφ ήταν δια­κεκριμένος βετεράνος του Μεγάλου Πολέμου και συνεργάτης του Χίτλερ την εποχή που ο δ εύ τε­ρος αγωνιζόταν να επιβάλει την παρουσία του στη γερμανική πολιτική κονίστρα, τη δεκαετία του 1920. Υποστήριζε το σχέδιο πολιτικού και πολιτι­στικού εποικισμού της Ρωσίας από τη Γερμανία και σίγουρα άσκησε επιρροή στη σκέψη του Χ ίτ­λερ. Στον δεύτερο τόμο του βιβλίου του «O Αγών μου», ο Χίτλερ ανέφερε ότι η Γερμανία όφειλε να στρέψει το βλέμμα προς την Ανατολή και να ανα­ζητήσει ζωτικό χώρο (Lebensraum) για την εξάπλω- σή της στη Ρωσία και στα υπόλοιπα κράτη τα ο­ποία την περιστοίχιζαν. Στενός συνεργάτης του Χίτλερ και βοηθός του κατά την εποχή της συγ­γραφής του βιβλίου ήταν ο Ρούντολφ Ες, ο οποίος διατηρούσε πολύ στενή σχέση με τον Χαουσχό- φερ. Στον Ες πρέπει να αναζητηθεί μια επιπλέον επιρροή στον Χίτλερ σε ό,τι αφορούσε τη χάραξη της πολιτικής σκέψης των εθνικοσοσιαλιστών για την επέκταση προς την Ανατολή.

O Χίτλερ συνδύασε τη θεωρία του «ζωτικού χώρου» με τον αντισημιτισμό, θέτοντας δ ιττό στό­χο: την εξάπλωση της Γερμανίας σε βάρος της Ρω­σίας κα ιτην εξάλειψη του εβραϊκού στοιχείου στις περιοχές που θα κατακτούσε. Αλλωστε είχε χαρα­κτηρίσει τον αγώνα στην Ανατολή ως «Rassenkampf» (=φυλετικό αγώνα), μεταξύ των Γερμανών και των «κατώτερων» (Σλάβοι, Εβραίοι). Παρόλα αυτά, η ΕΣΣΔ είχε βοηθήσει τη Γερμανία να επανεξοπλισθεί και να εκπαιδεύσει το στρατιω­τικό της προσωπικό. Για παράδειγμα, παραχώρησε εγκαταστάσεις στο Λιπέτσκ, νότια της Μόσχας, για την εκπαίδευση χειριστών αεροσκαφών. Επι­πλέον είχε υπογράψει με τη Γερμανία το περίφημο σύμφωνο Μολότοφ - Ρίμπεντροπ, ήταν βασικός προμηθευτής πρώτων υλών και τροφίμων για τη Γερμανία και είχε μοιραστεί μαζί της την Πολωνία.

Μ ετά την κατάρρευση της Γαλλίας, η Βρετα­

νία έμεινε μόνη της στον αγώνα εναντίον της Γερ­μανίας και των συμμάχων της. Υπήρχε πάντοτε το ενδεχόμενο της εισόδου των ΗΠΑ στον πόλεμο, κάτιπου η Γερμανία απευχόταν. Εξίσου απευκταία ήταν η προοπτική ανοίγματος ενός δεύτερου με­τώπου στα ανατολικά, όσο κι αν υπήρχε η πεποί­θηση ότι οι γερμανικές επιτυχίες σε βάρος της ΕΣΣΔθα οδηγούσαν τη Βρετανία σε συνθηκο­λόγηση. H τελευτα ία ήταν σαφώς προτιμη­τέα ως σύμμαχος εναντίον των Σοβιετικών και αυτό αποτελούσε διακαή πόθο του Χ ίτ­λερ και των Γερμανών επιτελών.

Στα τέλη Ιουλίου του 1940 ο στρατη­γός Αλφρεντ Γιόντλ, επικεφαλής του επι­χειρησιακού επιτελείου της Wehrmacht, ε ί­χε ειδοποιήσει τους υφισταμένους του για την πρόθεση του Χίτλερ να επ ιτεθεί ανατο· λικά. H επιχείρηση υπολογιζόταν να ξεκινή σει τον Μάιο του 1941, όπως ανακοίνωσε ο Χίτλερ στους επ ιτελείς του στις 31 Ιουλί­ου. H ιδέα δεν ενθουσίασε τα ανώτατα στελέχη. O αντιστράτηγος Χάλντερ, ε ­πιτελάρχης του Γενικού Επιτελείου Στρατού, και ο αρχηγός του Στρατού (Heer), στρατάρχης Χάινριχ Αλφρεντ Χέρμαν Βέρνερ φον Μπράουχιτς, επιθυμούσαν καλές σχέσεις με την ΕΣΣΔ, τουλάχιστον τη συγκε­κριμένη εποχή. Οσο για το Kriegsmarine, αυτό προτιμούσε τη διεξαγωγή επιχειρήσεων με απώτε­ρο σκοπό την εξαφάνιση των Βρε­τανών από τη Μεσόγειο, υιοθετώ­ντας την αρχή της «περιφερειακής στρατηγικής». O Στρατός έκλινε επίσης προς αυτή την προοπτική, όπως φαίνεται από τις σκέψεις του ίδιου του Γιόντλ περί περι­φερειακής στρατηγικής, αλλά και από τις ιδέες του υπαρχηγού του, υποστρατήγου Βάλτερ Βάρ- λιμοντ.

Oi προτεραιότητες που έθ ε ­ταν οι κλάδοι της Wehrmacht δεν

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 61

Page 62: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

O αντιστράτηγος Τζοβάνι Μέσε, επικεφαλής του Corpo diSpedizione Italiano in Russia (Ιταλικό Εκστρατευτικό Σώμα στη Ρωσία).

συνέκλιναν πάντοτε και ο μεταξύ τους ανταγωνι­σμός δεν συντελούσε στη λήψη των καλύτερων α­ποφάσεων. Oi Γερμανοί επ ιτελείς και το Υπουρ­γείο Εξωτερικών δεν είχαν διατυπώσει μια συγκε­κριμένη και βιώσιμη εναλλακτική πρόταση, σχετι­κά με την επιβολή της κυριαρχίας του Αξονα στη Μεσόγειο. Oi προτάσεις τους παρέμειναν στο επί­πεδο των γενικών κατευθυντήριων γραμμών. Για παράδειγμα η πρόταση για την κατάληψη του Γι­βραλτάρ, με παράλληλη κατοχή του Σουέζ από τις δυνάμεις του Αξονα, ήταν ευφυής αλλά σε μεγά­λο βαθμό μη υλοποιήσιμη. Συγκεκριμένα, η επι­χείρηση «Felix» για την κατάληψη του Γιβραλτάρ απαιτούσε την ενεργό συμμετοχή της Ισπανίας. Ομως ο Φράνκο, κατά τη συνάντησή του με τον Χίτλερ στις 23 Οκτωβρίου 1940, δεν πείσθηκε να ενταχθεί στον Αξονα. Oi απαιτήσεις του σε εξο­πλισμό, καύσιμα, άνδρες και τρόφιμα κρίθηκαν υ­περβολικές. Επιπλέον το αίτημά του για παραχώ­ρηση των γαλλικών κτήσεων στο Οράν και στο Μαρόκο θα δυσαρεστούσε το καθεστώς του Βι­σύ. Πάντως δεν έχουν διευκριν ισθεί πλήρως οι προθέσεις του Φράνκο κατά την προαναφερθεί- σα συνάντηση που είχε με τον Χίτλερ στην πόλη Χεντάγιε, κοντά στα σύνορα Γαλλίας - Ισπανίας. Αραγε ζητούσε πολλά για να επιτύχει το μέγιστο δυνατό κέρδος ή για να αποτρέψει τον Χίτλερ από την επιχείρηση «Felix»;

Από την άλλη πλευρά, η Ιταλία απέδειξε ότι δεν μπορούσε να απωθήσει τους Βρετανούς από την Αίγυπτο. H Γαλλία του Βισύ, η οποία θα μπο­ρούσε να προσφέρει πολύτιμη βοήθεια στα σχέ­δια των Γερμανών για τη βόρεια Αφρική και τη Μέ­ση Ανατολή, ήταν επίσης απρόθυμη, όπως αποδεί­χθηκε από την άκαρπη συνάντηση Χίτλερ - Πεταίν στις 24 Οκτωβρίου.

Oi Γερμανοί επ ιτελείς είχαν ήδη διερευνήσει κατά πόσον ήταν εφικτή μια εκστρατεία εναντίον της ΕΣΣΔ. Είναι αλήθεια ότι δεν είχαν σε μεγάλη υπόληψη τον Ερυθρό Στρατό, ειδικά μετά τη μέ­τρια επίδοσή του κατά τον πόλεμο εναντίον της Φινλανδίας. O ναύαρχος Εριχ Γ ιόχαν Αλμπερτ Ραί- ντερ, επικεφαλής του Kriegsmarine, δεν είχε α­ντιρρήσεις για την εκστρατεία εναντίον της Ρω­σίας, με την προϋπόθεση να μη συμπέσει με την επιχείρηση «Seeloewe». H ανακοίνωση της απόφα­σης του Χίτλερ για την εισβολή στην ΕΣΣΔ, στις31 Ιουλίου, μετατράπηκε σε Οδηγία στις 18 Δε­κεμβρίου. Μέχρι τότε, καθώς η επιχείρηση «Seeloewe» έβαινε προς ακύρωση, οι όποιες αμφι­βολίες υπήρχαν στον νού του Χίτλερ μειώθηκαν, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι εγκατέλειπε την αρχή της «περιφερειακής στρατηγικής». Πάντως στις 4 Νοεμβρίου ο φύρερ δήλωσε στους επ ιτελείς του ότι έπρεπε να ετοιμαστούν με τον καλύτερο τρό­πο για την αναμέτρηση με την ΕΣΣΔ, δ ιότι η χώρα αυτή παρέμενε το μεγαλύτερο πρόβλημα.

Επειτα από οκτώ ημέρες ο υπουργός Εξωτερι­κών της ΕΣΣΔ, Βιάτσεσλαβ Μιχαήλοβιτς Μολό­τοφ, επισκέφθηκε το Βερολίνο (12-13 Νοεμβρίου) για συνομιλίες με τον Χίτλερ και τον Ρίμπεντροπ.Oi συζητήσεις αφορούσαν τον ορισμό των σφαι­ρών επιρροής της Γερμανίας και της ΕΣΣΔ και δεν ήταν ιδιαίτερα εποικοδομητικές, δ ιότι διαπιστώ­θηκε σύγκρουση συμφερόντων σε περιοχές όπως τα Βαλκάνια. Στο μεταξύ προετοιμασίες των Γερ­μανών προχωρούσαν κανονικά. O Χίτλερ, μάλι­στα, αναζητούσε έναν κατάλληλο χώρο στην Ανα­τολική Πρωσία προκειμένου να εγκαταστήσει το αρχηγείο του.

Τα σχέδια των αντιπάλωνTo τμήμα Fremde Heere Ost (Ξένοι Στρατοί Ανα­

τολή) του γερμανικού Γενικού Επιτελείου της Ανώτατης Διοίκησης Στρατού (OKH) ήταν επιφορ­τισμένο με τη συγκέντρωση πληροφοριών για τη μαχητικότητα, τ ις δυνατότητες, τον εξοπλισμό και τη δυναμικότητα των ξένων στρατών. Επικε­φαλής του ήταν ο αντισυνταγματάρχης Εμπερ- χαρντ Κίντσελ. Πριν ακόμη καταληφθεί η Γαλλία, το τμήμα αυτό εκπόνησε σε πολύ σύντομο χρονι­κό διάστημα μια έκθεση σχετικά με τ ις δυνατότη­τες του Ερυθρού Στρατού. H βιαστική έρευνα ο­δήγησε σε εσφαλμένες εκτιμήσεις, οι οποίες ανα- παράχθηκαν σε όλα τα σχέδια που ακολούθησαν. To καλοκαίρι του 1940 ο επιτελάρχης του OKH, στρατηγός Φραντς Χάλντερ, ανέθεσε τον σχεδια- σμό της επιχείρησης εναντίον της ΕΣΣΔ στον υ­ποστράτηγο Εριχ Μαρκς, ο οποίος εκείνη την ε ­ποχή εκτελούσε καθήκοντα επιτελάρχη της 18ης Στρατιάς. Στις 5 Αυγούστου 1940 το σχέδιο (Operationsentwurf Ost) ήταν έτοιμο. O Μαρκς σχε- δίασε μια επιχείρηση που θα είχε ως αντικε ιμεν ι­κό σκοπό τη Μόσχα και θα κινητοποιούσε τρεις ο­μάδες στρατιών. Στην πρώτη φάση προβλεπόταν εισβολή σε βάθος 400 χιλιομέτρων, ως τους ποτα­μούς Ντβίνα και Δνείπερο. 0α ακολουθούσε ένα διάστημα ανασυγκρότησης και προώθηση σε βά­θος 160 χιλιομέτρων, εάν αυτό ήταν δυνατό. H τ ε ­λική φάση περιελάμβανε τ ις τελ ικές προωθήσεις έως τη Μόσχα, το Λένινγκραντ και την Ουκρανία.0 αντισυνταγματάρχης του OKW (Γενικό Επιτε­λείο Ενόπλων Δυνάμεων) Μπέρνχαρντ φον Λό- σμπεργκ συνέταξε το σχέδιο της εισβολής και το ονόμασε «Fall Fritz», από το όνομα του γιού του. 0 στρατηγός Φρίντριχ Βίλχελμ Ερνστ φον Πάου- λους, υπαρχηγός του Γενικού Επιτελείου (Oberquartiermeister I), οργάνωσε πολεμικά παίγνια κατά το εξαήμερο 28 Νοεμβρίου - 3 Δεκεμβρίου, για να δοκιμαστούν τα επιχειρησιακά σχέδια για την εισβολή. Στις 5 Δεκεμβρίου ο Χίτλερ ενημε­ρώθηκε από τον Χάλντερ για τα συμπεράσματα τα οποία εξήχθησαν από τα παίγνια. O ίδιος τόνισε

62 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 63: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

ότι ο Ερυθρός Στρατός δεν έπρεπε να έχει την ευκαιρία να ανασυγκροτηθεί.

Μέχρι την 6η ΔεκεμΘρίου η εισβολή αποκα- λείτο «Fall Fritz». Στις 18 Δεκεμβρίου εκδόθηκε η Οδηγία αρ. 21 για την επιχείρηση που τελ ικά ονο­μάστηκε «Barbarossa» (Fall Barbarossa), από το προσωνύμιο του αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊ­κής Αυτοκρατορίας Φρειδερίκου Α ’, ηγέτη της Γ’ Σταυροφορίας, ο οποίος πνίγηκε τον Ιούνιο του 1190 σε ένα ποτάμι της Κιλικίας. Στην εισαγωγή α- ναφερόταν ότι οι Γερμανικές Ενοπλες Δυνάμεις έ ­πρεπε να είναι έτο ιμες να νικήσουν τη Σοβιετική Ενωση με μια αστραπιαία εκστρατεία, ακόμη και πριν από την κατάληξη της Μάχης της Αγγλίας. O Στρατός όφειλε να δ ιαθέσει όλους τους διαθέσι­μους σχηματισμούς, εξασφαλίζοντας όμως τις κα- τακτημένες περιοχές από αιφνιδιαστικές επ ιθέ­σεις. H Luftwaffe ανελάμβανε την ευθύνη να δια­θέσει τ ις απαιτούμενες μονάδες για να υποστηρί­ξε ι την προσπάθεια του Στρατού, προκειμένου να εξασφαλισθεί η σύντομη ολοκλήρωση των χερ­σαίων επιχειρήσεων. Παράλληλα έπρεπε να προ­στατεύσει τ ις ανατολικές περιοχές της Γερμανίας από τις εχθρικές αεροπορικές επιδρομές. Oi επι­χειρήσεις του Κλάδου εναντίον της Βρετανίας και των οδών ανεφοδιασμού της δεν έπρεπε να ατο- νήσουν λόγω των επιχειρήσεων στο Ανατολικό Μέτωπο, ούτε να παραμεληθεί η προστασία άλ­λων νευραλγικών περιοχών. To Kriegsmarine θα πα­ρέμενε προσηλωμένο στις επιχειρήσεις εναντίον της Βρετανίας, ακόμη και κατά τη διάρκεια της εκστρατείας στην Ανατολή. O Χίτλερ είπε ότι θα έδινε τη διαταγή για τη συγκέντρωση των δυνά­μεων οκτώ εβδομάδες πριν από την έναρξη της ε ­πιχείρησης. Μέχρι εκείνη τη στιγμή η Οδηγία συ- νιστούσε προσεκτική κάλυψη των προετοιμασιών για να μη γίνουν αντιληπτές οι προθέσεις των Γερμανικών Ενόπλων Δυνάμεων από τον εχθρό, απαιτούσε δε να ολοκληρωθούν (είτε είχαν ξεκ ι­νήσει ε ίτε όχι) μέχρι τη 15η Μαϊου. Παράλληλα υ­λοποιείτο ένα πρόγραμμα κατασκευής σιδηρο­δρομικών δικτύων προς τα σύνορα με την ΕΣΣΔ, με σκοπό να αντισταθμίσει κάπως την ανεπάρκεια του οδικού δικτύου προς το μέτωπο.

H Μόσχα παρακολούθησε με ανησυχία την ά­νοδο των εθνικοσοσιαλιστών στην εξουσία. Tov Μάρτιο του 1933 η εφημερίδα «Izvestia» έγραφε ότι ανέπτυσσαν ένα πρόγραμμα εξωτερικής πολι­τικής που αποσκοπούσε στην εξόντωση της ΕΣΣΔ. Κατά τη διάρκεια του 17ου Συνεδρίου του ΚΚΣΕ, τον Ιανουάριο του 1934, ο Νικολάι Ιβάνο- βιτς Μπουχάριν τόνισε το ενδεχόμενο αντιεπανα- στατικής εισβολής στα εδάφη της ΕΣΣΔ από τη Γερμανία ή την Ιαπωνία. Oi Σοβιετικοί προσπάθη­σαν να οικοδομήσουν μια σειρά από συμμαχίες έ ­ναντι των αναδυόμενων φασισμού και ναζισμού, προσεγγίζοντας την Τσεχοσλοβακία, τη Βρετανία

και τη Γαλλία και ενισχύοντας με κάθε τρόπο τους Δημοκρατικούς κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου και τους Εθνικιστές κατά τη διάρκεια της ιαπωνικής εισβολής στην Κίνα. Από την εποχή που έγιναν δεκτο ί στην Κοινωνία των Εθνών, υπο­στήριξαν την αρχή της συλλογικής ασφάλειας, αν και δεν είχαν μεγάλη εμπιστοσύνη στα κράτη της Δύσης. Στο μυαλό του ηγέτη της ΕΣΣΔ, Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Τζουγκασβίλι, γνωστού ως Στά- λιν (=Ατσάλινος), και των συνεργατών του υπήρχε η όχι και τόσο ανεδαφική υποψία ότι οι Δυτικές χώρες εξύφαιναν μια συνωμοσία εναντίον της ΕΣΣΔ.

To κακό για τους Σοβιετικούς ήταν ότι ο Ερυ­θρός Στρατός είχε αποδυναμωθεί πολύ εξαιτίας των μεγάλων διώξεων που είχε εξαπολύσει ο Στά- λιν. Ειδικά στο σώμα των αξιωματικών οι απώλειες ήταν χιλιάδες και αυτό δεν προβλεπόταν να ανα­κάμψει πριν το 1942-43, μολονότι 4.000 περίπου από τους συλληφθέντες αξιωματικούς απελευθε­ρώθηκαν, αποκαταστάθηκαν και ανέλαβαν εκ νέ­ου καθήκοντα στο στράτευμα. Υπολογίζεται ότι φυλακίσθηκαν ή εκτελέσθηκαν 30.000 αξιωματι­κοί και απολύθηκαν άλλες 10.000 από ένα σύνολο75.000 - 80.000. Μεταξύ τους ήταν τρεις από τους πέντε στρατάρχες, όλοι οι δ ιο ικητές στρατιωτι­κών τομέων, οι δ ιο ικητές και οι επιτελάρχες των Γενικών Επιτελείων Αεροπορίας και Ναυτικού, οι 14 από τους 16 διο ικητές στρατιών, οι 60 από τους 67 σωματάρχες και οι 136 από τους 199 μεράρ­χους. O πυρήνας των αξιωματικών που είχαν πρό­σφατες πολεμικές εμπειρίες στην Ισπανία και στην Απω Ανατολή είχε σχεδόν εξολοθρευτεί. Oi διώξεις των πολιτών ήταν εξίσου εξοντωτικές. Μέχρι το 1937, επτά εκατομμύρια άνθρωποι είχαν προωθηθεί στα διαβόητα κάτεργα GULAG (Glavnoye Upravleniye lspravitel'no-Trudovykh Lagerey i koloniy - Κεντρική Διοίκηση Αναμορφωτι-

Παροχή πρώτων βοηθειών στην πρώτη γραμμή, κατά τις μάχες στην περιοχή του Ντούναμπουργκ, στα τέλη Iouviou του 1941.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 63

Page 64: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

κών Στρατοπέδων Εργασίας και Αποικιών). Αλλοι τόσοι είχαν την ίδια τύχη από το 1937 έως την έ ­ναρξη της επιχείρησης «Barbarossa».

H προσπάθεια ανασυγκρότησης στην ΕΣΣΔ α­πέδωσε καρπούς, ωστόσο υπήρχαν ακόμη πολλές ενέργειες που έπρεπε ναγίνουν. H παραγωγή εξο­πλισμών αυξήθηκε κατά 30% από το 1939 έως το1940. Oi Ενοπλες Δυνάμεις παρέτασσαν 5,4 εκα­τομμύρια άνδρες το 1941, σε σύγκριση με το 1,6 ε- κατ. άνδρες στις αρχές του 1938. H παραγωγή αρ­μάτων το 1937 έφθασε τις 1.600 μονάδες, ενώ κα­τά το πρώτο εξάμηνο του 1941 είχαν ήδη παρα- χθε ί 1.700 άρματα, τη στιγμή που οι Γερμανοί πα- ρήγαν, μέχρι το 1940, 2.200 άρματα ετησίως. To 1937 παραδόθηκαν από την πολεμική Βιομηχανία5.400 πυροΒόλα. To 1939 ο αριθμός αυτός τριπλα­σιάστηκε. H παραγωγή αεροσκαφών υπερέΒη τις10.000 μονάδες το 1940.

Μετά τη συνθήκη του Μονάχου, τον Σεπτέμ­βριο του 1938, η ΕΣΣΔ συνειδητοποίησε ότι ο πό­λεμος ήταν προ των πυλών και ότι η Δύση δεν ε ί­χε την πρόθεση να συνεργαστεί σοβαρά μαζί της. Αυτό τόνισε ο Στάλιν στο 18ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ, τον Μάρτιο του 1939. Ακόμη και μετά την ολοκλη­ρωτική κατάληψη της Τσεχοσλοβακίας, η Βρετα­νία και η Γαλλία προτίμησαν να διατηρήσουν την

Γερμανικό μέσο άρμα διοίκησης, Panzerbefehlswagen Ill AusfH (SdKfz266-268) της 1ης Επιλαρχίας του 25ou Συντάγματος της 7ης Μεραρχίας Πάντσερ, στη Λιθουανία τον Ιούνιο του 1941. Φέρει μονόχρωμη παραλλαγή panzergrey (dunkelgau RAL 7021). Εμοιαζε πολύ με τα απλά άρματα του τύπου, για να μην εντοπίζεται εύκολα. O οπλισμός του αποτελείτο από ένα πολυβόλο MG 34 των7,92 mm. Στη θέση του πυροβόλου υπήρχε ένα ομοίωμα του πραγματικού. To πλήρωμα ήταν πενταμελές, η μέγιστη θωράκιση 30 mm, ο κινητήρας Maybach HL 120TRM και η μέγιστη ταχύτητα 40 km/h. Από τον Νοέμβριο του 1940ως τονΙανουάριο του 1942κατασκευάστηκαν 175μονάδες (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ-.Δημήτρης Χαδούλας/ιστορική έρευνα: Στέλιος Δεμηράς).

καχύποπτη στάση τους απέναντι στο σοβιετικό καθεστώς και να μην προχωρήσουν σε συμμαχία για την αναχαίτιση της Γερμανίας.

Μοιραία, λοιπόν, η ΕΣΣΔ στράφηκε προς τη Γερμανία, η οποία είχε κάθε λόγο να επ ιθυμεί τη σύσφιγξη των διμερών σχέσεων, παρά τις θεω­ρίες περί ζωτικού χώρου και περί κατωτερότητας των Σοβιετικών. H χώρα αυτή ήταν μια πολύτιμη πηγή πρώτων υλών για τη διαρκώς αναπτυσσόμε­νη γερμανική πολεμική βιομηχανία, αλλά και βασι­κός τροφοδότης για τη γερμανική αγορά σιταρι­ού. H παραγωγή ακατέργαστου πετρελαίου της ΕΣΣΔ έφθασε τα 33 εκατομμύρια τόννους το1941, ενώ Γερμανία παρήγαγε λιγότερα από 6 εκα­τομμύρια τόννους (τα 2/3 περίπου ήταν συνθετι­κό πετρέλαιο) και μπορούσε να υπολογίζει σε άλ­λα 5 εκατομμύρια τόννους ετησίως από τις ρου­μανικές πετρελαιοπηγές.

Επιπρόσθετα, οι επεκτατικές βλέψεις της Γερμανίας στη Δύση απαιτούσαν διευθέτηση των ζητημάτων με τον ανατολικό γείτονα, ώστε να α­ποφευχθεί το ενδεχόμενο ενός διμέτωπου πολέ­μου. Σε αυτό το πλαίσιο εντασσόταν και η προο­πτική της εισβολής στην Πολωνία. Από την άλλη πλευρά, ο Στάλιν γνώριζε πολύ καλά τις απόψεις και τ ις επιδιώξεις του Χ ίτλερ για τη Σοβιετική Ενωση, έτσι όπως καταγράφηκαν στο βιβλίο του «O Αγών μου». Γνώριζε, για παράδειγμα, την ανα­φορά ότι «...δεν πρέπει ποτέ να ξεχαστεί ότι οι σημερινοί ηγέτες της Ρωσίας είναι αιματοβαμμέ­νοι εγκληματίες...». Ωστόσο οι φ ιλικές σχέσεις με το Βερολίνο του εξασφάλιζαν πολύτιμο χρόνο για την αναδιοργάνωση των Σοβιετικών Ενόπλων Δυ­νάμεων και - πιθανώς - τεχνογνωσία για τον εκ­συγχρονισμό του σοβιετικού πολεμικού υλικού. Εξάλλου, οι σοβιετικές βλέψεις για την Πολωνία και τ ις χώρες της Βαλτικής θα μπορούσαν να

64 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 65: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

προωθηθούν καλύτερα με την ανοχή ή και τη συ­νεργασία των Γερμανών.

Τα παραπάνω δεδομένα οδήγησαν στην υπο­γραφή του συμφώνου Μολότοφ - Ρίμπεντροπ, τον Αύγουστο του 1939. To μυστικό πρωτόκολλο που ενσωμάτωνε το σύμφωνο, ρύθμιζε τον διαμελισμό της Πολωνίας και την τύχη των χωρών της Βαλτι­κής. Oi ετα ίροι είχαν κάθε λόγο να είναι ευχαρι­στημένοι, αν και γνώριζαν πως η σχέση τους ήταν «λυκοφιλία». Πάντως οι Γερμανοί, που φημίζονται για την τυπικότητά τους δεν εξοφλούσαν άμεσα τις οφειλές τους. Oi οφειλές αυτές έφθασαν σχε­δόν το μισό δισεκατομμύριο μάρκα, όμως μέχρι την εισβολή δεν είχαν εξοφλήσει ούτε τα μισά. H Γερμανία εξασφάλισε, μετά την υπογραφή του συμφώνου, πάνω από ένα εκατομμύριο τόννους σιταριού, ένα εκατομμύριο τόννους πετρελαίου,500.000 τόννους φωσφορικών αλάτων και 100.000 τόννους μεταλλεύματος χρωμίου.

Μετά την Πολωνία ο Στάλιν ετοιμαζόταν για τη Φινλανδία και ο Χίτλερ για τη Δύση. To αποτέ­λεσμα των δύο εκστρατειών ήταν μεν νικηφόρο, όμως προκάλεσε διαφορετικά συναισθήματα και σκέψεις. H εκστρατεία στη Φινλανδία απεκάλυψε τα τρωτά σημεία του Ερυθρού Στρατού και ενί- σχυσε την αρνητική εικόνα που υπήρχε στη Δύση γ ι’ αυτόν. To γερμανικό «Blitzkrieg» στη Δύση, α­ντίθετα , σκόρπισε ανησυχία στο Κρεμλίνο. O Στά­λιν ήλπιζε ότι οι Δυτικές χώρες θα υφίσταντο α­μοιβαία φθορά και ότι θα εμπλέκονταν σε έναν πόλεμο διαρκείας, ώστε να εξασφαλίσει χρόνο για την ανασύνταξη του Ερυθρού Στρατού. Ομως κά­τι τέτο ιο δεν συνέβη και ο χρόνος πίεζε. H επέ­κταση της γερμανικής επιρροής στα Βαλκάνια και ειδικά στη Ρουμανία, στένευε ακόμη περισσότερο τα χρονικά περιθώρια, ενώ η υπογραφή του Τριμε­ρούς Συμφώνου του Αξονα, τον Σεπτέμβριο του

1940, έστελνε απειλητικά μηνύματα. Τα πράγματα χειροτέρευσαν τον Νοέμβριο του 1940, κατά την επίσκεψη του Μολότοφ στο Βερολίνο.

O Ερυθρός Στρατός αγωνιζόταν να κερδίσει τον αγώνα με τον χρόνο. Εκτός από τις ελλείψεις σε έμπειρους αξιωματικούς, ταλανιζόταν από την παλαιότητα που παρουσίαζε σημαντικό ποσοστό του διαθέσιμου πολεμικού υλικού και από οργα­νωτικές δυσκαμψίες, αν όχι ακαμψίες. Oi στατι­στικές οι οποίες αφορούσαν την παραγωγή πολε­μικού υλικού ήταν πλασματικές, δ ιότι οι στόχοι που είχαν τεθ ε ί ήταν μη ρεαλιστικοί και δεν έπρε- πε να αποκαλυφθεί η αποτυχία του αναπτυξιακού σχεδίου της βιομηχανίας. Πολλές μεραρχίες υ­πήρχαν μόνο στα χαρτιά, σύγχρονα οπλικά συστή­ματα, όπως το άρμα T-34, εισέρχονταν με αργούς ρυθμούς σε υπηρεσία, ενώ η εκτίμηση ότι οι αε­ροπορικές δυνάμεις θα δ ιέθεταν 14.000 σύγχρο­να αεροσκάφη ήταν απλώς ουτοπική. H εκπαίδευ­ση και η πειθαρχία δεν κυμαίνονταν συνήθως στα επιθυμητά επίπεδα. H απόρρητη έκθεση που υπέ­βαλε ο νέος λαϊκός επίτροπος για την Αμυνα της χώρας, στρατάρχης Σεμυόν Κονσταντίνοβιτς Ti- μοσένκο, ήταν αποστομωτική. H ανεπάρκεια των

Σοβιετικό άρμα μάχης ΒΤ-7 Model 1937 του 3ου Μηχανοκίνητου Σώματος, όπως επιχειρούσε στη Λιθουανία τον Ιούνιο του 1941. Φέρει μονόχρωμη παραλλαγή από darkgreen (4BO). O οπλισμός του αποτελείτο από ένα πυροβόλο M1935 των 45 mm, ένα συζυγές πολυβόλο DT των 7,62 mm και ένα ακόμη DT στο πίσω τμήμα του πύργου. To πλήρωμα ήταν τριμελές και η μέγιστη θωράκιση 22 mm. O κινητήρας M-17T V-12 απέδιδε 500 hp, επιτρέποντας μέγιστη ταχύτητα 72 km/h. Παρά την ταχύτητα και την ευελιξία του το άρμα αυτό ήταν ευάλωτο, λόγω λεπτής θωράκισης και μικρής ισχύος πυρός. O στρατηγός Κονσταντίν Ροκοσόφσκι, διοικητής του 9ου Μηχανοκίνητου Σώματος, αναφέρει στα απομνημονεύματά του: «Τα ΒΤ-7 επιχειρούσαν εξίσου ικανοποιητικά. Ηταν ταχύτατα και ευέλικτα, κατορθώνοντας να διασκορπίζουν το γερμανικό πεζικό. Δυστυχώς χάσαμε μεγάλο αριθμό τους διότι όταν προσβάλλονταν, καίγονταν σαν πυρσοί» (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις Π ΕΡΙΣΚΟΠΙΟ :Δημήτρης Χαδούλας/ ιστορική έρευνα :Στέλιος Δεμηράς).

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 65

Page 66: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Ta αποτελέσματα του βομβαρδισμού ενός ρωσικού χωριού από τη Luftwaffe.

Ενόπλων Δυνάμεων της Σοβιετικής Ενωσης ήταν σοβαρή, όσο κι αν ο Τιμοσένκο προσπαθούσε να επιρρίψει ευθύνες στον προκάτοχό του, στρατάρ­χη Κλιμέντ Γιεφρέμοβιτς Βοροσίλοφ, τον οποίο α­ντικατέστησε τον Μάιο του 1940.

Tov Αύγουστο του 1940 αντικαταστάθηκε και ο επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου, στρατάρ­χης Μπόρις Μιχαήλοβιτς Σαπόσνικοφ, συγγραφέ­ας του διάσημου εγχειριδίου «O Εγκέφαλος του Στρατού». Επισήμως ανακοινώθηκε η παραίτησή του για λόγους υγείας, στην πραγματικότητα ό­μως αυτός υπήρξε θύμα της κακής επίδοσης του Ερυθρού Στρατού στη Φινλανδία. Tov αντικατέ­στησε ο στρατηγός Κιρίλ ΑφανασίεΒιτς Μερε- τσκόφ, ο οποίος δ ιακρίθηκε στις αρχές του 1940, κατά την τελική επίθεση της ΕΣΣΔ εναντίον της Φινλανδίας, ως διοικητής της 7ης Στρατιάς. H ε ι­ρωνεία είναι ότι ο Μερετσκόφ, όταν ήταν επικε­φαλής της εκστρατείας εναντίον της Φινλανδίας, όχι μόνο δεν πλήρωσε, όπως άλλοι, την αρχική του αποτυχία, αλλά ο αντικαταστάτης του, στρα­τάρχης Τιμοσένκο, του έδωσε μια ευκαιρία να ε ­πανορθώσει. To αποτέλεσμα ήταν να ανταμειφθεί με τη θέση του αναπληρωτή λαϊκού επιτρόπου για την Αμυνα, τη θέση του επικεφαλής του Γενι­κού Επιτελείου και το παράσημο του «Ηρωα της ΣοΒιετικής Ενωσης», το οποίο αποτελούσε την α­νώτατη διάκριση που απένεμε η ΕΣΣΔ.

To σχέδιο άμυνας που υπέΒαλαν οι Τιμοσένκο και Μερετσκόφ στον Στάλιν, τον ΟκτώΒριο του1940, προέδλεπε εκδήλωση της εχθρικής ενέρ­γειας στον νότο, με αντικειμενικούς σκοπούς τους σιτοΒολώνες, τα κοιτάσματα πετρελαίου και τα ανθρακωρυχεία της Ουκρανίας. H κύρια εχθρι­κή ενέργεια αναμενόταν νότια των τεραστίων ε­λών του Πρίπετ. O Στάλιν συμφώνησε με τ ις προ­τάσεις των επιτελών του, οι οποίες διέφεραν από αυτές του Σαπόσνικοφ, που ανέμενε εχθρική ει- σΒολή στον Βορρά. Tov Ιούνιο του 1940 εγκρίθηκε η συγκρότηση οκτώ νέων μηχανοκίνητων σωμά­

των, ενώ τον Φεβρουάριο του 1941 ενεργοποιή- θηκαν άλλα 21. Παράλληλα δημιουργήθηκαν και ανεξάρτητες μονάδες τεθωρακισμένων και μηχα­νοκίνητου πεζικού.

O επιχειρησιακός σχεδιασμός δοκιμάστηκε σε δύο μεγάλα πολεμικά παίγνια που οργανώθη­καν τον Ιανουάριο του 1941. Στο πρώτο το σενά­ριο προέΒλεπε εχθρική επίθεση στον Βορρά, από δυνάμεις που είχαν ήδη εισβάλει στην ΕΣΣΔ. Διοι­κητής των «εχθρικών» (βλέπε γερμανικών) δυνά­μεων ήταν ο στρατηγός Γκεόργκι Κονσταντίνο- β ιτς Ζούκοφ, δ ιοικητής του στρατιωτικού τομέα του Κιέβου, ενώ τα «φίλια» τμήματα (Ερυθροί) δι­οικούσε - μαζί με άλλους 28 ανώτατους αξιωματι­κούς - ο στρατηγός Ντμίτρι Γκριγκόριεβιτς Πα- Βλόφ, δ ιοικητής του στρατιωτικού τομέα του Miv- σκ. Oi «φίλιες» δυνάμεις απέτυχαν να αναχαιτί­σουν τον «εχθρό» (Γαλάζιοι). Οταν άλλαξαν οι ρό­λοι, ο Ζούκοφ ανέλαΒε τις αμυνόμενες δυνάμεις, για να δοκιμαστεί η παραλλαγή της επίθεσης από τον νότο. Oi επιδόσεις των αμυνόμενων Βελτιώ- θηκαναρκετά, όμως καιπάλι δενστάθηκε δυνατό να αναχαιτισθεί πλήρως η «εχθρική» εισβολή. Τα αποτελέσματα δεν ικανοποίησαν το Κρεμλίνο και ο Μερετσκόφ απολύθηκε. Τα καθήκοντά του ανέ- λαβε ο Ζούκοφ, στις 15 Ιανουαρίου 1941.

Κατά τα λοιπά, δεν άλλαξε η πεποίθηση των ε­πιτελών και του Κρεμλίνου που θεωρούσε την Ουκρανία ως αντικειμενικό σκοπό των επίδοξων εισβολέων. Ελήφθη μέριμνα για την αμυντική ορ­γάνωση του εδάφους στα νέα σύνορα της ΕΣΣΔ, αλλά οι παλαιότερες οχυρώσεις της επονομαζό­μενης γραμμής «Στάλιν», στα σύνορα της ΕΣΣΔ πριν από τις τελευτα ίες προσαρτήσεις, εγκατα- λείφθηκαν σε μεγάλο βαθμό, παρά τις αντιρρή­σεις των συμβούλων του Στάλιν. Κατά συνέπεια οι τελευτα ίες δεν ήταν επαρκώς επανδρωμένες, ε ­φοδιασμένες και συντηρημένες όταν ξεκίνησε η γερμανική εισβολή, δ ιότι μεγάλο ποσοστό του ε ­ξοπλισμού της γραμμής «Στάλιν» αφαιρέθηκε για να εξοπλιστεί η νέα αμυντική γραμμή. Υπήρχαν κενά με εύρος από 10 έως 80 χιλιόμετρα. Μόνον έ­πειτα από επιμονή των επιτελών του ο Στάλιν συ- ναίνεσε στη λήψη μέτρων για την επάνδρωση της παλαιάς αμυντικής γραμμής. Ουσιαστικά αμφότε- ρες οι αμυντικές γραμμές δεν ήταν απόλυτα αξιό­μαχες όταν ξέσπασε η γερμανική λαίλαπα. Επι­πλέον, η προώθηση ολόκληρων αεροπορικών συ­νταγμάτων σε προωθημένες θέσεις, χωρίς τ ις κα­τάλληλες εγκαταστάσεις, υπονόμευσε την επιχει­ρησιακή ετο ιμότητα των μονάδων.

Tov Φεβρουάριο του 1941 εγκρίθηκε σχέδιο που προέβλεπε την κατασκευή 190 καινούργιων αεροδρομίων στις δυτικές εσχατιές της ΕΣΣΔ, ω­στόσο η ολοκλήρωσή τους δεν ήταν δυνατή την εποχή που έγινε η εισβολή. Oi μεγάλες συγκε­ντρώσεις αεροσκαφών στο έδαφος, σε τέτο ιο

66 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 67: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

βαθμό ώστε τα ακροπτερύγια των αεροσκαφών σχεδόν να εφάπτονται, προσέφεραν στη Luftwaffe ένα δώρο, το οποίο εκτιμήθηκε δεόντως κατά τα πρώτα στάδια της εισβολής. Oi Σοβιετικοί γνώρι­ζαν καλά ότι εάν οι Γερμανοί δεν επ ιτίθεντο το κα­λοκαίρι του 1941, θα αναγκάζονταν από τον «στρατηγό χειμώνα» να επιτεθούν το 1942, έτος κατά το οποίο ήλπιζαν ότι οι δυνάμεις τους θα ή­ταν καλύτερα προετοιμασμένες για να αποκρού- σουν την εισβολή.

Στο μεταξύ το δίκτυο των πρακτόρων της ΕΣΣΔ έστελνε, με την πάροδο του χρόνου, όλο και περισσότερα ανησυχητικά μηνύματα, προπο­μπούς της επ ικείμενης εισβολής. Από τις αρχές Φεβρουαρίου του 1941 η νεοσύστατη NKGB (Narodnyy Komityet Gosudarstvennoy Bezopasnosti - Λαϊκή Επιτροπή Κρατικής Ασφαλείας) και ο επικε­φαλής της, Βσέβολοντ Νικολάγιεβιτς Μερκού- λοφ, κατέκλυσαν τον Στάλιν με αναφορές από το τεράστιο δίκτυο κατασκόπων που διατηρούσε η ΕΣΣΔ στο εξωτερικό. Ομως ο ηγέτης της χώρας δεν είχε μεγάλη εμπιστοσύνη στον Μερκούλοφ, ούτε στις εμπ ιστευτικές αναφορές που έφθαναν σε αυτόν από το Υπουργείο Εξωτερικών ή από τη

GRU - Gsh (Glavnoje Razvedyvateinoje Upravlenije Generalnovo Shtaba - Κεντρική Διεύθυνση Πληρο­φοριών του Γενικού Επιτελείου).

Ηδη από τον Δεκέμβριο του 1940 ο νέος πρε­σβευτής της ΕΣΣΔ στη Γερμανία, Βλαντιμίρ Γκε- οργκίεβιτς Ντεκανόζοφ, είχε πληροφορηθεί από ανώνυμη επιστολή ότι την άνοιξη του 1941 ο Χ ίτ­λερ θα εισέβαλλε στην ΕΣΣΔ. Πολύτιμες πληρο­φορίες έφθαναν από Γερμανούς πράκτορες των Σοβιετικών, όπως ο αξιωματικός της Luftwaffe Χά­ρο Σούλτσε-Μπόυζεν, γνωστός ως «Starshina» (=Γηραιός), και ο νομικός Αρβιντ Χάρνακ, ο οποίος εργαζόταν στο Υπουργείο Οικονομικών του Ράιχ και ήταν γνωστός με το προσωνύμιο «Korsicanets» (=Κορσικανός). Oi δύο αυτοί πράκτορες ήταν από τα πιο δραστήρια μέλη της «Rote Kapelle» (=Κόκκι- νη Ορχήστρα), του δικτύου πρακτόρων που διηύ- θυνε από το Βέλγιο ο Λέοπολντ Τρέπερ, Εβραίος από την Πολωνία. Με τον όρο «Rote Kapelle» ονό­μαζε η Gestapo τους φιλοσοβιετικούς και αντιγερ- μανούς κατασκόπους στη Γερμανία. Πολύ ενδια­φέρουσες ήταν και οι αναφορές που έστελνε ο περιβόητος κατάσκοπος Ρίχαρντ Ζόργκε, ο οποί­ος εργαζόταν στη γερμανική πρεσβεία στο Τόκιο

O στρατηγός Κιρίλ Αφανασίεβιτς Μερετσκόψ, αντικαταστάτης του Σαπόσνικοφ στη διοίκηση του Γενικού Επιτελείου.

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ

• Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του υπουργού Εξωτερικών της ΕΣΣΔ, Βιάτσεσλαβ Μιχαήλοβιτς Μολότοφ, στο Βερολίνο στις 12 και στις 13 Νοεμβρίου, συνέβη ένα περιστατικό που εξέθεσε τους αξιωματούχους του Ράιχ. H RAF πραγματοποίησε επιδρομή εναντίον της πόλης ενώ εξελισσόταν μία συνάντηση μεταξύ του Μολότοφ και του Γερμανού ομολόγου του, Ρίμπεντροπ. Ολοι ανα­γκάστηκαν να μεταβούν στο καταφύγιο. Εκεί ο Μολότοφ βρήκε την ευκαιρία για ένα δηκτικό σχόλιο για τη Μάχη της Αγγλίας. Κα­θώς ο Ρίμπεντροπ συνέχιζε να δηλώνει ότι η Βρετανία ήταν τε- λειωμένη υπόθεση, ο Σοβιετικός αναρωτήθηκε σαρκαστικά γιατί βρίσκονταν στο καταφύγιο και σε ποιον ανήκαν οι βόμβες που έ­πεφταν.• O Γκουντέριαν κινδύνευσε να συλληφθεί από άνδρες του Ko- ρόμπκοφ κοντά στο Σλόνιμ, στις 24 Ιουνίου. Οπως διηγήθηκε ο ί­διος, δύο σοβιετικά άρματα άνοιξαν αιφνιδιαστικά πυρ εναντίον του, ενώ συσκεπτόταν με άλλους αξιωματικούς κοντά στο αρχη­γείο της 17ης Μεραρχίας Πάντσερ. Σώθηκε πέφτοντας στο έδα­φος, ενώ δύο αξιωματικοί, οι αντισυνταγματάρχες Ντάλμερ-Τσέρ- μπε και Φέλερ, τραυματίστηκαν (ο πρώτος πέθανε μερικές ημέ­ρες αργότερα).• Οταν ο Ζούκοφ τηλεφώνησε στον Στάλιν προκειμένου να τον ε­νημερώσει για τη γερμανική εισβολή, η ώρα ήταν 03.40 της 22ης Ιουνίου. Μετά την ανακοίνωση ο Στάλιν έμεινε για λίγο σιωπηλός. To μόνο που μπορούσε να ακούσει ο Ζούκοφ, ήταν η βαριά ανάσα του. Δύο ώρες μετά, ο Στάλιν, οι επιτελείς του και μέλη του Πολι­τικού Γραφείου συναντήθηκαν στο Κρεμλίνο σε έκτακτη σύσκε­ψη. Ακόμη και τότε ο ηγέτης της ΕΣΣΔ επέμεινε ότι ο Χίτλερ δεν γνώριζε τίποτα για την εισβολή, την οποία απέδιδε σε πρωτοβου­λία κάποιων Γερμανών αξιωματικών.• Παρακολουθώντας τη «σφαγή» της VVS στον αέρα και στο έ­δαφος, ο επικεφαλής του 2ou Αεροπορικού Στόλου, αντιπτέραρ- χος Κέσελρινγκ, σχολίασε: «Μου φάνηκε σχεδόν εγκληματικό το γεγονός ότι χρησιμοποιούσαν σχηματισμούς τόσο γελοίους, από

τακτικής πλευράς, και αεροσκάφη που προφανώς αδυνατούσαν να επιβιώσουν στους αιθέρες. Σκέφθηκα ότι αυτή ήταν η σφαγή των αθώων».• To όνομα «Katyusha», που έφεραν οι διάσημοι πολλαπλοί ε- κτοξευτές ρουκετών, σημαίνει «Μικρή Κατερίνα» και προέρχεται από ένα δημοφιλές τραγούδι του 1938, το οποίο συνέθεσε ο Ματ- βέι Μπλάντερ πάνω σε στίχους του Ρώσου ποιητή Μιχαήλ Βασί- λιεβιτς Ιζακόφσκι. Oi στίχοι του Ιζακόφσκι μιλούν για μια νεαρή Ρωσίδα που νοσταλγεί τον αγαπημένο της, ο οποίος υπηρετεί τη θητεία του. Oi Γερμανοί ονόμαζαν το οπλικό αυτό σύστημα «Stalins Orgeh> (=Οργανο του Στάλιν), λόγω του χαρακτηριστικού συριστικού ήχου των ρουκετών κατά την εκτόξευσή τους.• O λοχαγός Εκεχαρντ Μάουερ βρισκόταν μαζί με τον διοικητή του τάγματός του σε ένα όρυγμα, κοντά στο αγκαθωτό σύρμα της μεθοριακής γραμμής, ενώ ξημέρωνε η 22η Ιουνίου 1941. Πριν αρ­χίσουν τα πυρά του πυροβολικού, ο διοικητής του ψιθύρισε: «Πο­τέ μη λησμονήσεις την 22η Ιουνίου 1941, στις 03.15». Μετά από μία σύντομη παύση συνέχισε: «Βέβαια, δεν νομίζω ότι χρειάζεται να σου πω να μη λησμονήσεις, διότι δεν πρόκειται να τη λησμο­νήσεις, ούτως ή άλλως. Αυτή ακριβώς τη στιγμή πρόκειται να αρ­χίσει η χειρότερη παρακμή, η χειρότερη καταστροφή στη γερμα­νική Ιστορία, για πολλούς αιώνες».• Μερικές ώρες πριν αρχίσει η επιχείρηση «Barbarossa», Γερμα­νοί κομμουνιστές που υπηρετούσαν στη Wehrmacht λιποτάκτη- σαν, φεύγοντας από τους χώρους συγκέντρωσης των μονάδων τους στην Πολωνία, και πέρασαν με κίνδυνο της ζωής τους τα σύ­νορα, για να ειδοποιήσουν τους Σοβιετικούς. Αναφέρονται τα ο­νόματα του Βίλχελμ Κόρπικ από το Βερολίνο και του Αλφρεντ Λί- σκοφ από τη Βαυαρία. Oi πληροφορίες τους επαληθεύθηκαν από τα στοιχεία που έδωσε ένας άλλος λιποτάκτης, ο οποίος συνελή- φθη 600 χιλιόμετρα βορειότερα. Παρόλα αυτά, όπως επιβεβαίωσε και ο μετέπειτα ηγέτης της ΕΣΣΔ, Νικήτα Χρουστσόφ, οι άνδρες αυτοί εκτελέστηκαν με διαταγή του Στάλιν ως προβοκάτορες.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 67

Page 68: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

και στους Σοβιετικούς ήταν γνωστός ως «Ramsay», Oi αναφορές οι οποίες έφθαναν από τη «Rote Kapelle» και από τον υπόλοιπο κόσμο, έ ­λαβαν την άνοιξη του 1941 μορφή πλημμύρας. Δεν είχαν ως μοναδικό αποδέκτη τον Στάλιν. Ορι­σμένες έφθαναν στη Λιουμπιάνκα, έδρα της επί­φοβης μυστικής αστυνομίας του Στάλιν, και κατέ­ληγαν στα χέρια του Λαβρέντι Πάβλοβιτς Μπέρια, επικεφαλής της NKVD (Narodnyy Komissariat Vnutrennikh Dei - Λαϊκή Επιτροπή Εσωτερικών Υπο­θέσεων).

Oi σχέσεις της ΕΣΣΔ με την Ιαπωνία, έναν εν δυνάμει κίνδυνο στην Ανατολή, δ ιευθετήθηκαν με την υπογραφή του Συμφώνου Ουδετερότητας στη Μόσχα, στις 13 Απριλίου 1941. Τις δύο χώρες εκπροσώπησαν οι υπουργοί Εξωτερικών, Βιάτσε- σλαβ Μολότοφ και Γιοσούκε Ματσουόκα, ενώπα- ρών ήταν και ο Ιάπωνας πρέσβυς στη Μόσχα, Γιο- σιτσούγκου Τατεκάβα. Oi Σοβιετικοί δεσμεύτηκαν να σεβαστούν την εδαφική ακεραιότητα του Ma- ντσουκουό και σι Ιάπωνες, αντίστοιχα, την εδαφι­κή ακεραιότητα της Λαϊκής Δημοκρατίας της Μογγολίας. Δύο χρόνια μετά τις συγκρούσεις με­ταξύ των δύο χωρών στην Απω Ανατολή, αμφότε- ρες μπορούσαν να ασχοληθούν με πιο πιεστικά ζητήματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ισχύς του Συμφώνου δεν αμφισβητήθηκε ούτε όταν η Γερ­μανία εισέβαλε στην ΕΣΣΔ, ούτε όταν η Βρετανία και οι ΗΠΑ βρέθηκαν σε εμπόλεμη κατάσταση με την Ιαπωνία. Βέβαια η ΕΣΣΔ κήρυξε τον πόλεμο στην Ιαπωνία στις 8 Αυγούστου 1945, παραβιάζο­ντας τη Συνθήκη. Αυτή, όμως, η ενέργεια είχε ε ­λάχιστη πρακτική σημασία, δ ιότι τό τε η χώρα βρι­

σκόταν ένα μόλις βήμα πριν από τη συνθηκολό- γηση.

Καθώς οι ανησυχητικές αναφορές πύκνωναν, ο Στάλιν επέμενε να αγνοεί σε γεν ικές γραμμές τ ις προειδοποιήσεις. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν α­νησυχούσε. Από τις 5 Μαϊου είχε αναλάβει και τα καθήκοντα του επικεφαλής της κυβέρνησης, μαζί με την αρχηγία του κόμματος, συνδυάζοντας στο πρόσωπό του την απόλυτη πολιτική εξουσία. H εμμονή του στην προσεκτική διαχείριση τις κλι­μακούμενης κρίσης, για να μην προσφέρει στους Γερμανούς αφορμές να εισβάλουν, τον οδήγησε σε υπερβολές. Απείλησε, μάλιστα, ότι θα «έπε­φταν κεφάλια» στην περίπτωση που κάποιος έδ ι­νε με τη στάση του αφορμή στους Γερμανούς για να επιτεθούν. O διοικητής του στρατιωτικού το ­μέα του Κιέβου, αντιστράτηγος Μιχαήλ Πέτρο-

Γερμανικό ελαφρύ άρμα μάχης Panzerkampfwagen 35(t) τσεχικής κατασκευής, της 7ης Ιλης του 11ου Συντάγματος της 6ης Μεραρχίας, όπως επιχειρούσε στη Ρωσία το 1941. O οπλισμός του αποτελείτο από ένα πυροβόλο KwK34(t) L/40 των 37 mm, ένα συζυγές πολυβόλο MG 37(t) των 7,92 mm και ένα ακόμη πολυβόλο MG 37(t) των7,92 mm στο εμπρόσθιο και αριστερό τμήμα του. Από το 1935έως το 1938κατασκευάστηκαναπό τη Skoda (80%) και τη CKD (20%) 424 μονάδες, από τις οποίες 219 κατασχέθηκαν από τη Γερμανία τον Μάρτιο του 1939. O κινητήρας Skoda T11 έδινε μέγιστη ταχύτητα 35 km/h, ενώ η μέγιστη θωράκιση έφθανε τα 25 mm. Τα Skoda 35(t) και 38(t) αποδείχθηκαν αξιόπιστα από μηχανικής πλευράς. Ομως η μικρή θωράκιση και η μειωμένη ισχύς πυρός (το πυροβόλο των 37 mm ήταν ανεπαρκές το 1941) τα καθιστούσαν εύκολη λεία για τα σοβιετικά άρματα μάχης, τα οποία έφεραν πυροβόλα τουλάχιστον 45 mm. Πάντως ο Γερμανικός Στρατός τα διατήρησε σε υπηρεσία αρκετά χρόνια, μετά το 1942 κυρίως σε βοηθητικούς ρόλους. To εικονιζόμενο άρμα φέρει μονόχρωμη παραλλαγή panzergrey(dunkelgrau RAL 7021) (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Δημήτρης Χαδούλας /ιστορική έρευνα: Στέλιος Δεμηράς).

68 OJ ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 69: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Φ Ι Ν Λ Α Ν Δ Ι ΑΦινλανδικός

Σιρατός

(N

✓ XXXX

/ " K l14η Στραπά

/Ελσίνκι

■ ^Κόλπος Φινλανδίας ^ m m xm

ί Μ °

XXXX

K l7η Στρσπά V i r

δηΣτραπά ^ i ,rA i0 Βορειοδυπκό

XXXXX

ΟΣ

XXXXν P5*rlXXXX \ ί^ χ

X l N 11 π Στρσηό___ ^00*-

m l8 nS x 1 ’ * Κάουνας

Μέκοττο

'-•^Πολότσκ

O XXXX

«Βορράς» 4η ΟΠα ^ l , 1 ,-----------χχχχχ— 1----------- ^ L i 7 3η Στρσπά Μινσκ Διπ]|(ό

Βαρσοβία ^ Γ χ Π - ^ p0m0 * Μέιω™ - ^ ^ 1 ' ^ j Σλούτσκ g x

! . I O n f i p a o d 13η Στρατιά' Μπρεσι nOT Μ , 1 r \ Λιτόφσκ χχχχ ■ ηούΥκ

_ ^ \ * ’XXXX \

Βιτέμπσκ•

Όρσα Σμολένσκ_ · /

XXXXX

ΟΣ

. O .

3η ΟΠα 9ΠΣτ·XXXX χ χ χ χ

«Κέντρο» 2 0rla 4η&,_ ^ f ff& '

XXXXX

ΟΣ«Νόιος»

if lO na \ - - - - -

6π^Γ . s ^ ^ ly Λβοφ χχχχ 5η Στρσπά

.xxxx \ X l X l \ 6η Στρσπά

17η Στρσπά \ *jg*XXXX \ LXI ----- K l \ 26η Στρατιά K

3ηΡουμ.Στρσπά ' - — ^ ^ 12η Στρσπά

11 η Στρατιά

Ρ Ο Υ Μ Α Ν Ι Α

»°a ? Ν, Ι8πΣτρσπά Mft(i)°0^ ^ I χχχχ

4η Ρουμ. Στρατιά ' f c * s l Οδησσός ( 9η Στρατιά \

# \

Π^·

Μόσχα

Σ Ο Β Ι Ε Τ Ι Κ Η Ε Ν Ω Σ Η

(\c_

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

J j Σοβιετικοί | | Γερμανοί

ΟΣ: Ομάδα Στρατιών

ΟΠα: Ομάδα Πάντσερ

Στ.: Στρατιά

0 100 200 300 χλμ.

6ιτς Κίρπονος, ο οποίος επάνδρωσε προωθημέ­νες αμυντικές θέσεις στον τομέα του, δέχθηκε ε ­πίπληξη και οι εντολές του ακυρώθηκαν. Oi παρα­δόσεις στρατηγικών πρώτων υλών στη Γερμανία συνεχίστηκαν κανονικά μέχρι την έναρξη της ε ι­σβολής, ενώ οι αντιαεροπορικές πυροβολαρχίες διατάχθηκαν να μην ανοίγουν πυρ εναντίον των

γερμανικών αναγνωριστικών αεροσκαφών, μολο­νότι οι «επισκέψεις» τους πάνω από το σοβιετικό έδαφος πύκνωναν. Στις 15 Απριλίου, δύο περίπου μήνες πριν από την εισβολή, ένα Ju 86P της Aufklaerungsgruppe Oberbefehlhaber der Luftwaffe (Σμηναρχία Αναγνώρισης του επικεφαλής της Luftwaffe) κατέπεσε κοντά στην πόλη Ρόβνο της

Επιχείρηση«Barbarossa».Oi αρχικές θέσεις των αντιπάλων δυνάμεων (Ιούνιος 1941).

>1 ΦΛΟΓΕΣ TOY ΙΙΟΛΕΜΟΥ 69

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Θω

μάς

Νού

σια

ς/Εκ

δόσε

ις

ΠΕΡ

ΙΣΚ

ΟΠ

ΙΟ

2008

Page 70: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Ουκρανίας. H συγκεκριμέ­νη σμηναρχία πραγματο­ποίησε δεκάδες αποστο­λές πριν από την εισβολή, συνήθως από μεγάλο ύ­ψος. Oi φωτογραφικές μη­χανές και τα φιλμ του πα­ραπάνω αναγνωριστικού έπεσαν στα χέρια των σο­βιετικών αρχών, όμως τ ί­ποτα δεν άλλαξε.

Στα μέσα Ιουνίου πραγματοποιήθηκαν χιλιά­δες συλλήψεις στις Βαλτικές χώρες. Oi συλλη- φθέντες θεωρήθηκαν ύποπτοι συνεργασίας με τους Γερμανούς. Μερικές ημέρες πριν από την ε ι­σβολή, Γερμανοίλιποτάκτες απεκάλυψαν στις σο­β ιετικές αρχές τις προθέσεις των Γερμανών αλλά αγνοήθηκαν ως προβοκάτορες. O Στάλιν επέμενε στη στρατηγική του.

Σοβιετικό αεροσκάφος Pe-2 ανεφοδιάζεται με καύσιμα.

Oi αντίπαλες δυνάμειςH γερμανική διάταξη μάχης περιελάμβανε

τρεις ομάδες στρατιών. Στον βορρά επιχειρούσε η Heeresgruppe Nord (Ομάδα Στρατιών «Βορράς») του στρατάρχη Βίλχελμ φον Λέεμπ, με αφετηρία την Ανατολική Πρωσία και δύναμη 29 μεραρχιών.O Λέεμπ δ ιέθετε τη 18η Στρατιά του στρατηγού Γκέοργκ φον Κύχλερ, τη 16η Στρατιά του στρατη­γού Ερνστ Μπούς και την 4η Ομάδα Πάντσερ (panzergruppe) του στρατηγού Εριχ Χαίπνερ. Επι­πλέον ήταν διαθέσιμη η Armee Oberkommando Norwegen (Ανώτατη Διοίκηση Στρατιάς-Νορβηγία) του στρατηγού Νικολάους φον Φάλκενχορστ, και μονάδες του Φινλανδικού Στρατού. Συνολικά στον βορρά συγκεντρώθηκαν 49 μεραρχίες και τρεις ταξιαρχίες, μεταξύ τους και η (3η) Μεραρχία SS «Totenkopf», την οποία διοικούσε ο στρατηγός Τέοντορ Αϊκε, πριν τραυματιστεί κατά το πρώτο στάδιο της εκστρατείας. Αλλη μια μονάδα SS, η (4η) Μεραρχία Polizei, ήταν μέρος της εφεδρείας της Ομάδας Στρατιών «Βορράς».

H Heeresgruppe Mitte (Ομάδα Στρατιών «Κέ­ντρο») τελούσε υπό τις διαταγές του στρατάρχη Φέντορ φον Μποκ. Είχε δύναμη 49 μεραρχιών και έδρα την ανατολική Πολωνία. Αποτελείτο από τη 2η Ομάδα Πάντσερ του στρατηγού Χάιντς Βίλ­χελμ Γκουντέριαν, την 3η Ομάδα Πάντσερ του στρατηγού Χέρμαν «Πάπα» Χοτ, την 4η Στρατιά του στρατάρχη Γκύντερ «Χανς» φον Κλούγκε και την 9η Στρατιά του στρατηγού Αντολφ Στράους. Μεταξύ των μονάδων της ήταν και η (2η) Μεραρ­χία SS «Das Reich», του στρατηγού Πάουλ «Πάπα» Χάουσερ.

Τη γερμανική διάταξη συμπλήρωνε ένας πο­λυεθνικός σχηματισμός, η Heeresgruppe Sud

(Ομάδα Στρατιών «Νότος»), που είχε την έδρα της στη νότια Πολωνία και στη Ρουμανία και δύνα­μη 41 μεραρχιών. O επικεφαλής της, στρατάρχης Καρλ Ρούντολφ Γκερντ φον Ρούντστεντ, διοικού­σε, εκτός από τ ις γερμανικές μονάδες, και συμμα­χικές δυνάμεις από την Ουγγαρία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία και την Ιταλία. Στη δύναμη της Ομά­δας Στρατιών «Νότος» ανήκαν η 1η Ομάδα Πά­ντσερ του στρατηγού Πάουλ Λούντβιχ Εβαλντ φον Κλάιστ, η 6η Στρατιά του στρατάρχη Βάλτερ φον Ράιχεναου, η 11η Στρατιά του στρατηγού Οϊ- γκεν φον Σόμπερτ και η 17η Στρατιά του αντι- στρατήγου Καρλ Χάινριχ φον Στυλπνάγκελ. Στην ίδια ομάδα εντάχθηκαν μονάδες των SS, όπως η Ταξιαρχία «Leibstandarte Adolf Hitler» του στρατη­γού Γιόζεφ «Ζεπ» Ντίντριχ και η (5η) Μεραρχία SS «Wiking» του στρατηγού Φέλιξ Μάρτιν Γιούλιους Στάινερ.

Oi δυνάμεις που απέστειλαν οι Ιταλοί στις 10 Ιουλίου απάρτιζαν το Corpo di Spedizione Itaiiano in Russia - CSIR (Ιταλικό Εκστρατευτικό Σώμα στη Ρωσία), με διοικητή αρχικά τον αντιστράτηγο Φρα- ντσέσκο Τσινγκάλες και έπειτα τον αντιστράτηγο Τζοβάνι Μέσε.

Oi Ρουμάνοι διέθεσαν την Ομάδα Στρατιών «Αντονέσκου», με διοικητή τον μετέπειτα στρα­τάρχη Iov Βίκτορ Αντονέσκου και υφιστάμενους σχηματισμούς την 3η Στρατιά του αντιστρατήγου Πέτρε Ντουμιτρέσκου και την 4η Στρατιά του α- ντιστρατήγου Νικολάε Τσιουπέρκα. Oi ρουμανι­κές δυνάμεις περιελάμβαναν ακόμη μονάδες ιππι­κού, πεζικού, άρματα R-35 (γαλλικά), R-1 και R-2 (βασισμένα στο τσεχοσλοβακικό LT-35), καθώς και ορεινά στρατεύματα που είχαν ενσωματωθεί σε γερμανικούς σχηματισμούς.

Oi Ούγγροι προσέφεραν την Ομάδα «Karpat» του αντιστρατήγου Φέρεντς Τσομπατέλι, η οποία εντάχθηκε στη 17η Στρατιά. Υπομονάδες της ή­ταν η 1η Ορεινή Ταξιαρχία, η 8η Ταξιαρχία Συνο­ριακών Φρουρών και, πρωτίστως, το «Gyorsha- dtest» (=Ταχυκίνητο Σώμα Στρατού). O σχηματι­σμός αυτός ήταν ο πιο σύγχρονος της Ουγγαρίας, ωστόσο το υλικό του ήταν παρωχημένο (τα ιταλι­κά αρματίδια Fiat Ansaldo CV3/L3 και τα ουγγρικά ελαφρά/μέσα άρματα Toldi δεν ήταν σε θέση να α- νταποκριθούν στις συνθήκες ενός σύγχρονου πολέμου). Διοικητής του ήταν ο υποστράτηγος Μπέλα Μίκλος.

Oi Σλοβάκοι εισέβαλαν στη Ρωσία τέσσερις η­μέρες μετά την έναρξη της επιχείρησης «Barbarossa», με τη Σλοβακική Εκστρατευτική Ομάδα. O σχηματισμός αυτός αριθμούσε 45.000 άνδρες και είχε ως επικεφαλής τον Σλοβάκο υ­πουργό Αμυνας, υποστράτηγο Φέρντιναντ Κάτ- λος. H έλλειψη μηχανοκίνητων μέσων δεν επέτρε­ψε στους Σλοβάκους να ακολουθήσουν τον ρυθ­μό των άλλων δυνάμεων. Για τον λόγο αυτό όλα τα

70 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 71: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

μηχανοκίνητα μέσα των Σλοβάκων (132 άρματα και 43 άλλα τεθωρακισμένα οχήματα) σχημάτισαν την Ταξιαρχία «Πίλφουσεκ», η οποία έφερε το ό­νομα του διοικητή της, ταξίαρχου Ρούντολφ Πίλ­φουσεκ. H μονάδα αυτή ήταν εξοπλισμένη με άρ­ματα LT-35.

H Φινλανδία ήταν ο κατ’ εξοχήν σύμμαχος του Αξονα που είχε να λύσει διαφορές με την ΕΣΣΔ. Tov Ιούλιο του 1941 είχε υπό τα όπλα 495.000 άν­δρες. H συνεργασία Γερμανίας - Φινλανδίας έγινε πιο στενή το φθινόπωρο του 1940, οπότε άρχισε να φθάνει στη Φινλανδία γερμανικό πολεμικό υλι­κό κάθε είδους. Oi Φινλανδοί παρατάχθηκαν στο πλευρό της Ομάδας Στρατιών «Βορράς» με τη Στρατιά της Φινλανδίας, η οποία στην ουσία δ ιέ­θ ε τε τη 14η Μεραρχία του συνταγματάρχη Ερκι Ράαπανα και τη Στρατιά της Καρελίας του αντι- στρατήγου Ερικ Χάινριχς, που απαρτιζόταν με τη σειρά της από τέσσερα σώματα στρατού (II, IV, VI, VII), δύο ανεξάρτητες μεραρχίες (1η, 17η), μία γερμανική μεραρχία πεζικού (163 του αντιστρατή- γου Ep6iv Ενγκελμπρεχτ) και την Ομάδα «Οϊνό- νεν» του υποστρατήγου Βόλντεμαρ Οϊνόνεν. H τ ε ­λευταία περιελάμβανε δύο ταξιαρχίες κυνηγών και μία ταξιαρχία ιππικού.

Στο πλευρό των Γερμανών τάχθηκαν σταδια­κά και μονάδες εθελοντών από Δυτικές χώρες, ό­πως η γαλλική Legion des Volontaires Francais contre Ie Bolchevisme (Λεγεώνα Γάλλων Εθελοντών κατά του Μπολσε6ικισμού), την οποία ίδρυσαν οι συ­νεργάτες των Γερμανών Ζακ Ντοριό και Μαρσέλ Ντεά. Αργότερα εμφανίστηκε στο προσκήνιο η ι­σπανική Μεραρχία «Azul», του στρατηγού Αγκου- στίν Μουνιόθ Γκράντες.

To πιο ζοφερό «καθήκον» είχαν τα διαβόητα Einsatzgruppen (Ομάδες ΠαρέμΒασης). Τέσσερα από αυτά ενεργοποιήθηκαν κατά την έναρξη της εκστρατείας και τελούσαν υπό τον έλεγχο της Reichssicherheitshauptamt (Ανώτατη Διοίκηση Ασφαλείας του Ράιχ). Ακολουθώντας τ ις προε- λαύνουσες μονάδες εκκαθάριζαν πολιτικούς και φυλετικούς αντιπάλους, όπως οι κομισάριοι του Ερυθρού Στρατού, οι τσιγγάνοι και οι εδραίοι. Ανάλογες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις ανέλαβε και η Ταξιαρχία Ιππικού των SS, μετέπειτα Μεραρ­χία «Fiorian Geyer».

Ανώτερος σοβιετικός σχηματισμός ήταν το «μέτωπο», το οποίο αντιστοιχούσε κατά προσέγ­γιση στον όρο «ομάδα στρατιών». Τα μέτωπα θεω­ρούνται εξέλιξη των «στρατιωτικών περιοχών». Αλλωστε δημιουργήθηκαν με συγχωνεύσεις τ έ ­τοιων διοικήσεων. Ως σχηματισμοί είχαν ήδη τεθ ε ί σε χρήση από την εποχή του Ρωσικού Εμφυλίου, μεταξύ Λευκών και Ερυθρών.

H σοβιετική διάταξη μάχης κατά την έναρξη και τα πρώτα στάδια της επιχείρησης «Barbaro- ssa» περιελάμβανε πέντε μέτωπα.

To Βόρειο Μέτωπο, του αντιστρατήγου Μαρ- κιάν Μιχαήλοβιτς Ποπώφ, περιελάμβανε τρεις στρατιές (την 7η του αντιστρατήγου Φιλίπ Ντανί- λοβιτς Γκορελένκο, τη 14η του αντιστρατήγου Βαλέριαν Αλεξάντροβιτς Φρολόφ και την 23η του αντιστρατήγου Πιότρ Στεπάνοβιτς Πσενικόφ) και δύο μηχανοκίνητα σώματα (1o και 10o). Αποστολή του ήταν η προστασία της χερσονήσου Κόλα και των ακτών στον κόλπο της Φινλανδίας.

To Βορειοδυτικό Μέτωπο, του αντιστρατήγου Φεντόρ Ισιντόροβιτς Κουζνέτσοφ, παρέτασσε τρεις στρατιές: την 8η του υποστρατήγου Πιότρ Πέτροβιτς Σομπενίκοφ, την 11η του αντιστρατή- γου Βασίλι Ιβάνοβιτς Μοροζόφ κα ιτην 27η. Δ ιέθε­

τε επίσης δύο μηχανοκίνητα σώματα (3o και 12o) και το 5o Αερομεταφερόμενο Σώμα. Χώρος ευθύ­νης αυτού του μετώπου ήταν οι χώρες της Βαλτι­κής και το Λένινγκραντ.

To Δυτικό Μέτωπο, του στρατηγού Ντμίτρι Γκριγκόριεβιτς Παβλόφ, που έμελλε να δοκιμα­στεί σκληρά, ενσωμάτωνε τέσσερις στρατιές (την 3η του αντιστρατήγου Βασίλι Ιβάνοβιτς Κουζνέ­τσοφ, την 4η του υποστρατήγου Αλεξάντρ Αντρέ- εβ ιτς Κορομπκόφ, τη 10η του αντιστρατήγου Kov- σταντίν Ντιμ ιτρίεβιτς Γκολούμπεφ και τη 13η του αντιστρατήγου Πετρ Μιχαήλοβιτς Φιλατόφ), οκτώ μηχανοκίνητα σώματα (βο, 11o, 13o, 14o, 17ο και 20ό) και το 4o Αερομεταφερόμενο Σώμα. O Πα­βλόφ είχε «χρεωθεί» ένα μέτωπο εύρους 470 χι­λιομέτρων, από τα νότια σύνορα της Λιθουανίας μέχρι τα έλη Πρίπετ και την πόλη Βλοντάβα στην ανατολική Πολωνία.

Εξίσου ισχυρό, αν όχι ισχυρότερο από το Δυ­τικό Μέτωπο, ήταν το Νοτιοδυτικό Μέτωπο του α- ντιστρατήγου Μιχαήλ Πέτροβιτς Κίρπονος. O Κίρ- πονος είχε αναλάβει να υπερασπισθεί μεγαλύτε­ρο συνοριακό τομέα από αυτόν του Παβλόφ, με

Γερμανοί στρατιώτες επανδρώνουν ένα πολυβόλο MG 34, κατά τη διάρκεια εκκαθαριστικών επιχειρήσεων σε ένα ρωσικό χωριό.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 71

Page 72: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Αεροσκάφος 1-16 κατεστραμμένο, όπως

εκατοντάδες άλλα, κατά τα πρώτα στάδια της

επιχείρησης «Barbarossa».

συνολικό εύρος 865 χιλιομέτρων, από τα έλη Πρί- πετ μέχρι την πόλη Λίπτσανυ, κοντά στα σύνορα με τη Μολδαβία. Γι’ αυτό τον λόγο είχε στη δ ιάθε­σή του τέσσερις στρατιές: την 5η του υποστρατή­γου Μιχαήλ Ιβάνοβιτς Ποταπόφ, την 6η του αντι- στρατήγου Ιβάν Νικολάγεβιτς Μουζιτσένκο, τη 12η του υποστρατήγου ΠάΘελ Γκριγκόριεβιτς Πο- νεντέλιν και την 26η του αντιστρατήγου Φεντόρ Γιακόβλεβιτς Κοστένκο. Ακόμη δ ιέθ ετε οκτώ μη­χανοκίνητα σώματα (4o, 8o, 9o, 15o, 16o, 19o, 22ο και 24o) και το 1 ο Αερομεταφερόμενο Σώμα.

To Νότιο Μέτωπο σχηματίστηκε μετά την ε ι­σβολή, στις 25 Ιουνίου, από δυνάμεις των στρα­τιωτικών διοικήσεων Μόσχας και Οδησσού. Περιε- λάμβανε δύο στρατιές, την 9η του αντιστρατήγου Γιακόφ Τιμοφέεβιτς Τσερεβιτσένκο και τη 18η του αντιστρατήγου Αντρέι Κιρίλοβιτς Σμιρνόφ, δύο μηχανοκίνητα σώματα (2o και 18o) και το 3o Αερο­μεταφερόμενο Σώμα. O στρατηγός Ιβάν Βλαντιμί- ροβιτς Τυιλένεφ, δ ιοικητής του εν λόγω μετώπου, είχε αναλάβει μαζί με τους άνδρες του να υπερα- σπισθεί την Οδησσό και γενικά την περιοχή της νότιας Ουκρανίας.

Με απόρρητο διάταγμα του Στάλιν ιδρύθηκε στις 23 Ιουνίου η Stavka Glavnogo Komandovaniya (Κεντρική Διοίκηση των Ενόπλων Δυνάμεων της ΕΣΣΔ). O όρος Stavka είχε χρησιμοποιηθεί και από την τσαρική Ρωσία για να περιγράψει το Γενικό Επιτελείο. Εκτός από τον ίδιο τον Στάλιν, στη Stavka συμμετείχαν οι στρατάρχες Τιμοσένκο, Ζούκοφ, Βοροσίλοφ και Μπουντιένι, ο ναύαρχος Νικολάι Γερασίμοβιτς Κουζνέτσοφ και ο υπουρ­γός Εξωτερικών Μολότοφ. Εφεδρείες της Stavka ήταν έξι στρατιές (16η, 19η, 20ή, 21η, 22η και 24η) και τέσσερα μηχανοκίνητα σώματα (5o, 7o, 25ο και 26o).

Tov Ιούνιο του 1941 88 από τις 303 μεραρχίες του Ερυθρού Στρατού βρίσκονταν υπό συγκρό­τηση. Συνολικά όλες οι μονάδες ανασυγκροτού­ντο με βάση τα συμπεράσματα στα οποία κατέλη­

ξαν οι Σοβιετικοί επ ιτελείς μετά τον πόλεμο με τη Φινλανδία. Εννοείται ότι η αναδιοργάνωση δεν ε ί­χε ολοκληρωθεί όταν εισέβαλαν οι Γερμανοί. O Ερυθρός Στρατός δ ιέθετε μεραρχίες τυφεκιοφό- ρων, ορεινές μεραρχίες και μηχανοκίνητες με­ραρχίες. Μια τυπική μεραρχία πεζικού έπρεπε να δ ιαθέτειπερίπου 14.500 άνδρες, κατανεμημένους σε τρία συντάγματα πεζικού. Στην πραγματικότη­τα οι σοβιετικές μεραρχίες δ ιέθεταν 8-12.000 άν­δρες. Δύο συντάγματα πυροβολικού, μια αντιαρ­ματική πυροβολαρχία, μία αντιαεροπορική πυρο­βολαρχία και λίγα άρματα αποτελούσαν τα όπλα υποστήριξης. Oi αερομεταφερόμενες μονάδες χρησιμοποιήθηκαν αρχικά ως επίλεκτο πεζικό. Στα σύνορα το 1941 υπήρχαν 170 μεραρχίες (103 πεζικού, 40 τεθωρακισμένες, 20 μηχανοκίνητες, ε ­πτά ιππικού), καθώς και μονάδες συνοριοφυλά- κων και στρατιωτών της NKVD.

Οσον αφορά τον οπλισμό οι σοβιετικές μονά­δες πεζικού δ ιέθεταν περισσότερους άνδρες ε ­ξοπλισμένους με υποπολυβόλα. Αυτή η επιλογή βασιζόταν στο σκεπτικό ότι η κατασκευή τέτοιων όπλων κόστιζε λιγότερο, όπως και τα πυρομαχικά τους, και παράλληλα δεν απαιτούσαν ιδιαίτερη σκοπευτική δεινότητα για να είναι αποτελεσματι­κά. Τα εν λόγω όπλα υστερούσαν σε βεληνεκές αλλά υπερτερούσαν σε ισχύ πυρός σε συμπλοκές εκ του σύνεγγυς (π.χ. οδομαχίες). Τυπικό σοβιετι­κό υποπολυβόλο ήταν το PPSh-41 (Pistoiet- Pulemyot Shpagina, σε ελεύθερη απόδοση υποπο­λυβόλο Shpagin), που χρησιμοποιούσε το φυσίγ­γιο Tokarev των 7,62x25 mm. Ομως κατά την έναρ­ξη της επιχείρησης «Barbarossa» δεν είχε αρχίσει η μαζική παραγωγή και η χορήγησή του στις μαχό- μενες ομάδες. Κατά συνέπεια το τυπικό όπλο του Σοβιετικού πεζού το καλοκαίρι του 1941 ήταν το τυφέκιο με κινητό ουραίο Mosin-Nagant, που ε- τροφοδοτείτο με συνδετήρα πέντε φυσιγγίων 7,62x54R mm. Από το 1891, έτος κατασκευής του πρώτου τέτο ιου υποδείγματος, τα αυτοκρατορι-

72 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 73: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Γερμανός υποδεκανέας συντάγματος πεζικού, Ανατολικό Μέτωπο, Ιούνιος 1941. Κατά την εισβολή στη Σοβιετική Ενωση (επιχείρηση «Barbarossa»), που ξεκίνησε στις 22 Ιουνίου 1941, η στολή του Γερμανού στρατιώτη ήταν βασικά ίδια με εκείνη των αρχών του B ’ ΠΠ. Αρκετά πράγματα είχαν αρχίσει να παραλείπονται για λόγους οικονομίας. Εδώ, από το χιτώνιο απουσιάζουν τα επιρράμματα χρώματος dark green του γιακά και των επωμίδων. H στολή του υποδεκανέα είναι ίδια με εκείνη του απλού στρατιώτη. O Γερμανικός Στρατός, σε αντίθεση με τους άλλους ευρωπαϊκούς, είχε υιοθετήσει την ίδια στολή και για τους υπαξιωματικούς, με αργυρά παραρράμματα στον γιακά και στις επωμίδες. To επίρραμμα του βαθμού ψερόταν ψηλά στο αριστερό μανίκι. O εικονιζόμενος άνδρας φέρει στο κράνος υλικό παραλλαγής, το οποίο έχει στερεωθεί με ελαστικό ιμάντα. Είναι οπλισμένος με υποπολυβόλο Bergmann MP34 και πιστόλι Luger των 9 mm (το τελευταίο τοποθετημένο στην αριστερή του μπότα). Διακρίνονται επίσης η ξιφολόγχη, το πτυοσκάπανο και η θήκη με την αντιασφυξιογόνο προσωπίδα (εικονογράφηση: Pierre Turner/ενδυματολογική περιγραφ ή:Στέλιος Λεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της De Agostini UK Ltd κατ' αποκλειστικότητα για την Ελλάδα - color image copyright: De Agostini UK Ltd).

κά και αργότερα τα σοβιετικά εργοστάσια κατα­σκεύασαν πάνω από 37 εκατομμύρια τυφέκια Mosin-Nagant. 0 βασικός τύπος πολυβόλου που χρησιμοποιούσε ο Ερυθρός Στρατός ήταν το Pulemyot Maxima na stanke Sokolova M1910 ^π ολυ­βόλο Μαξίμ σε έστορα Σοκόλοφ) ή απλώς Maxim. Δ ιέθετε δίτροχο έστορα με ασπίδιο προστασίας, είχε θεωρητική ταχυβολία 600 β.α.λ. και ετροφο- δοτείτο από ταινία 250 φυσιγγίων 7,62x54R mm.

H χρήση αντιαρματικών τυφεκίων είχε αρχίσει καθυστερημένα και ήταν συνέπεια της αναδιορ­γάνωσης του 1941. To έτος εκείνο χρησιμοποιού­ντο δύο τύποι, το PTRD-41 (ProtivoTankovoye Ruzhyo Degtyaryova) και το PTRS-41. Τα τυφέκια αυτά χρησιμοποιούσαν φυσίγγιο 14,5x114 mm και είχαν δραστικό βεληνεκές 400 m. To PTRD-41 ε- τροφοδοτείτο με ένα φυσίγγιο κάθε φορά, ενώ το PTRS-41 με συνδετήρα των πέντε φυσιγγίων. To μήκος τους υπερέβαινε τα δύο μέτρα και το φυ­σίγγιό τους είχε τη δυνατότητα να διαπεράσει θώ­ρακα πάχους 35-40 mm από απόσταση 100 m, άρα ήταν επαρκές για να αντιμετωπίσει τα γερμανικά άρματα στις αρχές της γερμανικής εισβολής.

H μηχανοκίνηση ήταν ένας τομέας στον οποίο ο Ερυθρός Στρατός είχε μείνει πίσω. Με το ενδια­φέρον των επιτελών στραμμένο στην παραγωγή αρμάτων, η παραγωγή οχημάτων δεν είχε προτε­ραιότητα, με αποτέλεσμα οι στρατιώτες να μετα- φέρονται στη μάχη επιβαίνοντας ακόμη και σε άρ­ματα, με ό,τι αρνητικό συνεπαγόταν μια τέτο ια ε ­πιλογή. O Ερυθρός Στρατός βασιζόταν πολύ στο Ιππικό, δ ιαθέτοντας 82 μεραρχίες στα τέλη του1942. Oi μονάδες αυτές στον τομέα της επάνδρω­σης θύμιζαν ταξιαρχίες. To Ιππικό κάλυπτε ανά­γκες αναγνώρισης αλλά και ταχείας μεταφοράς πεζικού στο πεδίο της μάχης, σε μια χώρα όπου το οδικό δίκτυο ήταν ούτως ή άλλως πτωχό.

Τα περισσότερα σοβιετικά τεθωρακισμένα στις αρχές του πολέμου ανήκαν στους τύπους BT (BystrokhodnyTank) καιΤ-26. Στα προτερήματα των

συγκεκριμένων αρμάτων συγκαταλέγο­νταν ο κύριος οπλισμός τους (πυροβό­λο των 45 mm) και οι μεγάλοι αριθμοί στους οποίους ήταν διαθέσιμα. Αυτά μειονεκτούσαν όμως σε αξιοπιστία και η θωράκισή τους δεν ήταν από­λυτα επαρκής. Οταν άρχισαν να υ­πηρετούν σε ικανοποιητικούς αριθ­μούς τα μέσα άρματα Τ-34 και τα βαρέα KV (Kliment Voroshilov), η κατάσταση βελ­τιώθηκε αισθητά. Οταν ξεκίνησε η εισβο­λή ήταν διαθέσιμα λίγο περισσότερα από 500 άρματα KV και 1.225 Τ-34, από τα οποία όμως, μόνο τα 967 είχαν παραδοθεί στις μο· νάδες. H θωράκιση των KV κυμαινόταν το 1941 από 25 έως 90 mm και το πυροβόλο τους ήταν διαμετρήματος 76,2 mm. Αντί­στοιχα το Τ-34, μια σχεδίαση της ομάδας Μοροζόφ-Κουτσερένκο-Κοσχίν, δ ιέθετε πυροβόλο F-34 των 76,2 mm και μέγιστη θωράκιση 52-60 mm. Αυτό το άρμα ανα- δείχθηκε σε ένα από τα καλύτερα (και για πολλούς στο καλύτερο) του B’ Παγκοσμίου Πολέμου. H εκπαί δευση των Σοβιετικών αρμα- τιστών, ειδικά σε ζητήματα μηχανοδήγησης, υστε­ρούσε απέναντι στην αντίστοιχη γερμανι­κή, ενώ η ανάθεση διπλού ρόλου στον αρχηγό πληρώματος (αρχηγός - γεμιστής) δεν ε­πέτρεπε την αποτελεσματική διοίκηση του άρματος.

O Ερυθρός Στρατός είχε κάθε λόγο να επαίρεται για τον όγκο πυρός που μπορούσε να εξαπολύσει το Πυροβολικό του. To μεραρχιακό πυροβο-

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 73

Page 74: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Κατεστραμμένο σοβιετικό άρμα BT-5.

λικό δ ιέθ ετε δύο συντάγματα πυροβολικού με πυροβόλα και οβιδοβόλα των 76,122 και 152 mm.Oi αρχικές βαριές απώλειες σε υλικό μείωσαν κα­τά ένα τα συντάγματα, ενώ όπλα διαμετρήματος μεγαλύτερου των 122 mm, πέρασαν στη δικαιοδο­σία μονάδων που υπηρετούσαν σε επίπεδο στρα­τιάς ή «μετώπου» (ομάδας στρατιών). Τα κενά κα­λύπτονταν με εκτεταμένη χρήση όλμων μεγάλου βεληνεκούς. Αρχικά κάθε μεραρχία πεζικού δ ιέ­θ ε τε μέχρι και 84 όλμους των 50 mm. Παράλληλα ήταν σε χρήση ένας σημαντικός αριθμός όλμων των 82 mm, αλλά και πιο βαρείς όλμοι, με δ ιαμέ­τρημα ακόμη και 120 mm. Καθώ ςοπόλεμος συνε­χιζόταν, το διαμέτρημα των 82 mm επικράτησε και αντικατέστησε αυτό των 50 mm. Υπολογίζεται ότι για κάθε χιλιόμετρο μετώπου μπορούσαν να δια­τεθούν 70-80 πυροΘόλα και όλμοι, μια αναλογία που βελτιωνόταν συνεχώς. Τα περίφημα ρουκετο- βόλα ΒΜ-13 «Katyusha» των 132 mm, με αρχικούς φορείς φορτηγά ZiS, εμφανίστηκαν εσπευσμένα στις μάχες γύρω από το Σμολένσκ. Κατά την έ ­ναρξη των επιχειρήσεων δεν υπήρχαν διαθέσιμα περισσότερα από 40 τέτο ια συστήματα, ούτε ε ­παρκή πυρομαχικά. Ελλείψεις παρουσίαζε και το αντιαρματικό δυναμικό, το οποίο βασιζόταν κυ­ρίως σε υποδείγματα των 45 mm. Μέχρι την εισα­γωγή πυροβόλων με μεγαλύτερο διαμέτρημα, χρησιμοποιήθηκαν πεδινά πυροβόλα σε αντιαρ­ματικό ρόλο, ως λύση ανάγκης. Τα ρωσικά αντιαε­ροπορικά πυροβόλα είχαν συνήθως διαμέτρημα 85 mm.

H Voyenno Vozdushnye Sily - VVS (Στρατιωτικές Αεροπορικές Δυνάμεις), δηλαδή η Σοβιετική Αε­ροπορία, ελεγχόταν από τον Ερυθρό Στρατό και δεν επιχειρούσε ως αυτόνομος κλάδος. Σε τακτι­κό επίπεδο, ο έλεγχος των αεροπορικών δυνάμε­ων κάθε στρατιωτικής περιοχής ανήκε στον εκά- στοτε επικεφαλής της τελευτα ίας. To Πενταετές Αναπτυξιακό Σχέδιο του Στάλιν ευνόησε ιδιαίτερα την πολεμική βιομηχανία και κατ’ επέκταση συνέ­

βαλε στην ενίσχυση της VVS. To 1938 η Αεροπο­ρία δ ιέθ ετε περίπου 5.500 αεροσκάφη και προσω­πικό που πλησίαζε τ ις 100.000. Εκείνη την περίο­δο, στα τέλη της δεκαετίας του 1930, η Luftwafte και η VVS συγκρούστηκαν για πρώτη φορά στους ουρανούς της Ισπανίας. H VVS επεκράτησε αρχι­κά, υπό την καθοδήγηση του Λιθουανού αντι- στρατήγου Γιοκούμπας Σμουσκεβίτσιους, περισ­σότερο γνωστού με τη ρωσική εκδοχή του ονόμα- τός του (Γιάκοφ Βλαντιμίροβιτς Σμούσκεβιτς) ή με το προσωνύμιο «Στρατηγός Ντάγκλας», το ο­ποίο έφερε κατά τον Ισπανικό Εμφύλιο. Στη συνέ­χεια η Luftwaffe κέρδισε την αεροπορική υπεροχή, εισάγοντας σε υπηρεσία αεροσκάφη όπως το Bf 109. H ηγεσία της VVS αποδεκατίστηκε κατά τη μεγάλη σταλινική εκκαθάριση του σώματος των αξιωματικών. Ανάμεσα στα θύματα ήταν και ο Σμούσκεβιτς, τιμημένος δύο φορές με το παρά­σημο του «Ηρωα της Σοβιετικής Ενωσης» (μία φο- ρ ά γ ια τη συμβολή του στον Ισπανικό Εμφύλιο και μία για τις μάχες στο Χαλχίν Γκολ) και νεώτερος αρχηγός της VVS, καθώς είχε αναλάβει τα ηνία της σε ηλικία μόλις 37 ετών.

Θεωρητικά η VVS ήταν η μεγαλύτερη αεροπο­ρική δύναμη στον κόσμο, με στόλο που υπερέβαι- νε τα 9.500-10.000 αεροσκάφη. Από αυτά, 3.888 ή­ταν βομβαρδιστικά, 317 βομβαρδιστικά κάθετης εφόρμησης, 4.989 μαχητικά και 655 αναγνωριστι­κά. To υλικό αυτό ήταν γενικά πεπαλαιωμένο ή α- νεπαρκώς συντηρημένο. Νέοι αξιόλογοι τύποι, ι­σάξιοι ή καλύτεροι από τους αντίστοιχους γερμα­νικούς, όπως το μαχητικό MiG-3 και το Ilyushin ll-2 Shturmovik (θωρακισμένο επ ιθετικό αεροσκάφος), εισέρχονταν σε υπηρεσία αλλά με πολύ αργούς ρυθμούς. Στα μαχητικά κυριαρχούσαν δύο επιτυ­χημένες σχεδιάσεις του γραφείου που διηύθυνε ο Νικολάι Νικολάγεβιτς Πολικάρποφ: το 1-15 Chaika με τις παραλλαγές του (1-152,1-153) και το 1-16 Rata ή «Μόσκα»,όπως το αποκαλούσαν στην Ισπανία. Στα βομβαρδιστικά τα περισσότερα ήταν των τύ ­πων Tupolev SB (Skorostnoi Bombardirovschik - Ταχύ Βομβαρδιστικό), Ilyushin DB-3 (Dalniy Bombardi- rovschik - Βομβαρδιστικό Μακράς Εμβέλειας) και Tupolev ΤΒ-3 (Tyazholy Bombardirovschik - Βαρύ Βομβαρδιστικό). Oi δύο τελευτα ίο ι τύποι υπηρε­τούσαν στη Διοίκηση Στρατηγικού Βομβαρδι­σμού.

Διοικητής της VVS ήταν ο 41χρονος αντιστρά­τηγος Πάβελ Φεντόροβιτς Τσιγκάρεφ. Oi δυνά­μεις υπό τις διαταγές του είχαν κατανεμηθεί με τη λογική των στρατιωτικών περιοχών σε ειδ ικές περιφερειακές διοικήσεις: Ειδική Στρατιωτική Πε­ριοχή Δύσης, Στρατιωτική Περιοχή Κιέβου (νοτιο­δυτικά), Στρατιωτική Περιοχή Οδησσού, Στρατιω­τική Περιοχή Βαλτικής, Στρατιωτική Περιοχή Λέ- νινγκραντ και Ανεξάρτητος Τομέας Μουρμάνσκ. Επιπλέον υπήρχαν δέκα αεροπορικά σώματα των

74 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 75: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Δυνάμεων Εναέριας Αμυνας (IA-PVO)1 τοποθετη­μένα στο Λένινγκραντ, στη Ρίγα, στο Μινσκ, στο Κίεβο, στην Οδησσό, στη Μόσχα, στο Ορέλ, στο Χάρκοβο, στον βόρειο Καύκασο και στον νότιο Καύκασο. H Διοίκηση Στρατηγικού Βομβαρδισμού (DBA) είχε την ευθύνη 1.139 βομβαρδιστικών. Oi αεροπορικές δυνάμεις του Ναυτικού (VVS-VMF) διοικούντο από τον αντιστράτηγο Σεμέν Φεντό- ροβιτς Ζαβορόνκοφ. Στη Δύση παρέτασσαν τρεις αεροπορικούς στόλους, εκείνους της Βαλτικής, του Βορρά και της Μαύρης θάλασσας. To Ναυτικό ήλεγχε το 15% των μαχητικών, περισσότερα από τα μισά αναγνωριστικά και μόλις το 8,5% των βομ­βαρδιστικών.

H Γερμανία δ ιέθεσε 125 μεραρχίες για την ε ι­σβολή στην ΕΣΣΔ. Από αυτές οι 96 ήταν μεραρ­χίες πεζικού, οι 17 τεθωρακισμένες και οι 12 μη­χανοκίνητες. H OKH είχε στη διάθεσή της εφ ε­δρεία που αποτελείτο από 24 μεραρχίες πεζικού, δύο μεραρχίες Πάντσερ και δύο μηχανοκίνητες μεραρχίες. Oi συμμαχικές ενισχύσεις έφθασαν τον αριθμό των 40 μεραρχιών. Συνολικά ο Αξονας ενέπλεξε στην επιχείρηση «Barbarossa» στρατιω­τικό προσωπικό 3,8 εκατομμυρίων, Γερμανών και συμμάχων.

Oi μεραρχίες πάντσερ δ ιέθεταν 410 PzKpfw I, 746 PzKpfw II, 149 PzKpfw 35(t), 623 PzKpfw 38(t), 965 PzKpfw Ill και 439 PzKpfw IV. Είναι φανερό ότι οι Γερμανοί βασίζονταν ακόμη σε τύπους που έ­τειναν να εκλείψουν από το πεδίο της μάχης, κα­θώς μόλις το 1/3 του δυναμικού τους αφορούσε νεώτερα άρματα όπως τα PzKpfw Ill και PzKpfw IV.Oi Σοβιετικοί αντιμετώπιζαν το ίδιο πρόβλημα αλ­λά φάνηκαν πιο παραγωγικοί και είχαν τη δυνατό­τη τα να ανανεώσουν πιο γρήγορα το δυναμικό τους. Ούτως ή άλλως οι μεραρχίες πάντσερ είχαν «θυσιάσει» ένα μέρος των αρμάτων τους για να δημιουργηθούν περισσότερες από αυτές. Oi Γερ­μανοί επ ιτελείς με αυτή την επιλογή πίστευαν ότι θα εξασφάλιζαν μεγαλύτερη ευελιξία και ισχύ σε τοπικό επίπεδο. Με την ολοκλήρωση των μετα­τροπών στην οργανική σύνθεσή τους, οι νέες με­ραρχίες πάντσερ δ ιέθεταν ένα σύνταγμα με 150- 200 άρματα, δύο μηχανοκίνητα συντάγματα τυφε- κιοφόρων (schutzen) με δύο τάγματα το καθένα, τα οποία επέβαιναν σε οχήματα (θωρακισμένα και μη), και μια επιλαρχία αναγνώρισης με μοτοσικλέ­τες και τεθωρακισμένα οχήματα. To μεραρχιακό πυροβολικό ήταν μηχανοκίνητο και δ ιέθ ετε τέσ ­σερις μοίρες, δύο πεδινές, μια μέση και μια α­ντιαρματική, καθώς και μια μοίρα αντιαεροπορι­κών πυροβόλων.

To Πυροβολικό βασιζόταν κυρίως σε πυροβό­λα και οβιδοβόλα των 105 mm, των 149 mm, των 172,5 mm και των 210 mm. Υπήρχαν ακόμη σιδηρο­δρομικά πυροβόλα των 280 mm. Τα κύρια αντιαρ­ματικά όπλα PaK είχαν διαμέτρημα 37 mm ή 50

mm. Πολλές φορές η «συνάντησή» τους με τα σο­βιετικά άρματα KV και Τ-34 έκρυβε δυσάρεστες εκπλήξεις. O κορμός του αντιαεροπορικού πυρο­βολικού συγκροτείτο από το διάσημο πυροβόλο FIaK των 88 mm και ελαφρύτερα υποδείγματα των 20 mm και των 37 mm. Oi βασικοί όλμοι ήταν ο ε ­λαφρύς των 5 cm (leichte Granatwerfer 36) και ο βα­ρύς των 8,1 cm (schwerer Granatwerfer 34). Oi Γερ­μανοί πραγματοποίησαν ευρεία χρήση των σοβιε­τικών όλμων που έπεσαν στα χέρια τους σε μεγά­λες ποσότητες, κατά τα αρχικά στάδια της επιχεί­ρησης «Barbarossa». Οπως και σε άλλες περιπτώ­σεις, προχώρησαν σε μετονομασία των κυριευμένων όπλων. Για παράδειγμα, ο σοβιετι­κός όλμος HM38 των 120 mm ονομαζόταν GrW 378 (r). To (r) υποδήλωνε την προέλευση του όπλου (Ρωσία). Σε χρήση βρισκόταν και ο πολλαπλός ε- κτοξευτής ρουκετών Nebelwerfer. Σε ορισμένες περιπτώσεις χρησιμοποιήθηκαν εξειδ ικευμένα ό­πλα, όπως ο θηριώδης όλμος «Karl», με διαμέτρη­μα 600 mm. Oi Γερμανοί στηρίζονταν ακόμη σε με­γάλο βαθμό στα άλογα (750.000 άλογα χρησιμο- ποιήθηκαν για την εισβολή στην ΕΣΣΔ). H εικόνα των Γερμανών στρατιωτών πάνω σε τεθωρακισμέ­να οχήματα, όπως το SdKfz 251, δεν ήταν ο κανό­νας.

H Luftwaffe υποστήριζε την ομάδα στρατιών του φον Λέεμπ με τον 1o Αεροπορικό Στόλο του πτεράρχου Αλφρεντ Κέλερ. Χώρος ευθύνης του 1ou Αεροπορικού Στόλου, ο οποίος επιχειρούσε από την ανατολική Πρωσία και την Πολωνία, ήταν οι χώρες της Βαλτικής και η περιοχή του Λένιν- γκραντ. 0 Κέλερ είχε υπό τις διαταγές του δύο α­εροπορικά σώματα, το 1o και το 8o. Επιπροσθέ- τως υπήρχε και ο μικρός 5ος Αεροπορικός Στόλος

Αντιαρματικό πυροβόλο PaK 37, ταγμένο σε ένα χωριό της Λευκορωσίας ή της Ουκρανίας.

Ol ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 75

Page 76: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

του πτεράρχου Χανς-Γιούργκεν Στούμπφ, ο οποί­ος μπορούσε να προσφέρει την αρωγή των μαχη­τικών του από τη 6άση του στη Νορβηγία, Συνολι­κά στον βορρά διατέθηκαν λίγο περισσότερα από 500 αεροσκάφη. O 4ος Αεροπορικός Στόλος απο- τελούσε την αεροπορική υποστήριξη της Ομάδας Στρατιών «Νότος» και με 760 αεροσκάφη ήταν ο δεύτερος σε ισχύ. Διοικητής του ήταν ο πτέραρ­χος Αλεξάντερ Λερ και οι βάσεις των μονάδων του (5o Αεροπορικό Σώμα και 6o Αεροπορικό Σώ­μα) βρίσκονταν οτη νότια Πολωνία και στη Ρουμα­νία. Αποστολή του ήταν να καλύψει τον τομέα του μετώπου μεταξύ των ελών του Πρίπετ και της Ρουμανίας. Πιο ισχυρός ήταν ο 2ος Αεροπορικός

Γερμανσί μοτσσικλετιστές με εμφανή σημάδια καταπόνησης από την εκστρατεία στις αχανείς εκτάσεις της ΕΣΣΔ.

Στόλος του αντιπτεράρχου Αλμπρεχτ Κέσελριν- γκ, ο οποίος θα δρούσε με 1.500 αεροσκάφη στον κεντρικό τομέα των επιχειρήσεων, με άξονες το Μινσκ και το Σμολένσκ. Oi περισσότερες μονάδες του 2ou Αεροπορικού Στόλου είχαν δει δράση κα­τά την εκστρατεία στη Δύση. Τα δύο αεροπορικά σώματα του Κέσελρινγκ (2o και 7o) ήταν τα πιο καλά εξοπλισμένα.

H Luftwaffe δημιούργησε νέους διαδρόμους κοντά στα σύνορα και άρχισε να μετακινεί μονά­δες από τα δυτικά προς τα ανατολικά, υπό συνθή­κες μυστικότητας. H προετοιμασία, ο εφοδια­σμός, η υπεράσπιση και η συντήρηση των αερο­δρομίων ανήκαν στην αρμοδιότητα των περιφε­ρειακών διοικήσεων της Luftwaffe, γνωστών με τον όρο «Luftgau». Στην Ανατολή υπήρχαν τέσσε­ρις τέτο ιες διοικήσεις: η Luftgau l στο Κένιν- γκσμπεργκ, η Luftgau Il στο Πόζεν, η Luftgau Vll στη Βιέννη και η Luftgau Vlll στο Μπρεσλάου, H δια- σπορά των μονάδων ολοκληρώθηκε μεθοδικά και ελήφθησαν όλα τα απαραίτητα μέτρα για την πα­ραλλαγή των αεροδρομίων. H Luftwaffe δ ιέθεσε

για την επιχείρηση «Barbarossa» 2.770 αεροσκά­φη, δηλαδή το 65% της δύναμης πρώτης γραμμής. Από αυτά τα 775 ήταν συμβατικά βομβαρδιστικά Heinkel He 111, Dornier Do 17 και Junkers Ju 88, πε­ρίπου 300 βομβαρδιστικά κάθετης εφόρμησης Junkers Ju 87 Stuka και 920 μαχητικά Messerschmitt Bf 109 και δικινητήρια Messerschmitt Bf 110.

Oi Ιταλοί έστειλαν στη Ρωσία μια αεροπορική δύναμη προς τα τέλη Ιουλίου, αποτελούμενη από το Gruppo Caecia (22η Αυτόνομη Σμηναρχία Δίω­ξης) και η Gruppo Autonomo Osservazione Aerea (61η Ανεξάρτητη Σμηναρχία Αεροπορικής Αναγνώ­ρισης). H συνολική δύναμη που διέθεσαν οι Ιταλοί έφθανε τις 2.000 άνδρες περίπου και είχε ως επι­κεφαλής τον σμήναρχο Κάρλο Ντράγκο, Oi Ρου­μάνοι συνεισέφεραν περισσότερο από όλους τους συμμάχους, με στολίσκους βομβαρδισμού, δίωξης και στρατιωτικής συνεργασίας. Δ ιέθεταν πανσπερμία τύπων: αεροσκάφη από τη Βρετανία (Bristol Blenheim I), τη Γαλλία (Potez 63B, Bloeh 210B), την Ιταλία (Savoia S.79B), τη Γερμανία (Bf109, He111H και B), την Πολωνία (PZL37), αλλά και τοπικές σχεδιάσεις (IAR 37/38/39, IAR 80) της IndustriaAeronautica Romana. Μικρή ήταν η συμβο­λή των Σλοβάκων, με μία μονάδα αναγνώρισης η οποία πετούσε με τσεχοσλοβακικά Letov S-328 και μία που είχε αναλάβει ρόλο δίωξης και χρησιμο­ποιούσε διπλάνα Avia B534, επίσης τσεχοσλοβακι­κής κατασκευής. H Φινλανδία συμμετείχε με δύο Lentorykmentti (Αεροπορικά Συντάγματα), το 2o (Μοίρες 24η, 2βη, 28η) και το 3o (μοίρες 30ή, 32η), και ένα σμήνος της 6ης Μοίρας, με πανσπερμία μαχητικών: αμερικανικά Brewster Β-239 και Curtiss Hawk 75, ιταλικά Fiat G.50, γαλλικά Morane-Saulnier M.S. 406/410, βρετανικά Hawker Hurricane κ.ά. Oi Φινλανδοί μπορούσαν να παρατάξουν συνολικά περίπου 300 μαχητικά.

To Kriegsmarine ανέλαβε τη ναρκοθέτηση των κόλπων της Ρίγας και της Φινλανδίας και γενικά ό- φειλε να εμποδίσει τη δράση του στόλου του Ερυ­θρού Λαβάρου στη Βαλτική, τον οποίο διοικούσε ο αντιναύαρχος Τρίμπουτς. Στον βορρά συνήθως ήταν διαθέσιμα τρία-τέσσερα ελαφρά καταδρομι­κά, πέντε υποβρύχια, 30-40 ταχύπλοα περιπολικά, ναρκοθέτιδες και ναρκαλιευτικά. Oi Φινλανδοί συνεισέφεραν με τέσσερις κανονιοφόρους, πέ­ντε υποβρύχια και έξι περιπολικά σκάφη. Κύρια α­ποστολή του Kriegsmarine παρέμενε η αντιμετώπι­ση του Royal Navy.

H εισβολήH Ομάδα Στρατιών «Βορράς» προχώρησε στη

θέση εκκίνησης στις 18 Ιουνίου, στηνπεριοχή του Μέμελ. H προετοιμασία της επίθεσης από το πυ­ροβολικό άρχισε λίγο πριν από τις 04.00 της 22ης Ιουνίου 1941, To σοβιετικό πυροβολικό απάντησε

76 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 77: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

με ασυντόνιστο τρόπο, ενώ η VVS άρχισε επιδρο­μές, μολονότι μέχρι τ ις 05.00 επικρατούσε ομίχλη. H προώθηση των Γερμανών σε μερικά σημεία έγι- νε χωρίς κωλύματα, σε άλλα όμως αντιμετώπισαν σκληρή αντίσταση. Μονάδες όπως η 291 Μεραρ­χία Πεζικού και η 8η Μεραρχία Πάντσερ (ΜΠα) προχώρησαν μέχρι και 80 χιλιόμετρα την πρώτη η­μέρα. Oi Σοβιετικοί υποχώρησαν, αλλά από τις 23 Ιουνίου άρχισαν να αντεπ ιτίθεντα ι με κλιμακού­μενη ένταση. Εκείνη την ημέρα η 1η Μεραρχία Πάντσερ κατέλαβε μια ζωτικής σημασίας σιδηρο­δρομική γέφυρα στο Τιτούβεναϊ, με τη βοήθεια ε ­νός λόχου Brandenburger, οι οποίοι εφάρμοσαν την αγαπημένη τους τακτική, δρώντας μεταμφ ιε­σμένοι σε άνδρες του εχθρού και επιβαίνοντας σε κυριευμένα σχήματά του. H βη Μεραρχία Πά­ντσερ εξάντλησε τα πυρομαχικά της χωρίς να κα­ταλάβει τον αντικειμενικό της σκοπό (ένα πέρα­σμα στον ποταμό Ντουμπίσα) και δέχθηκε επ ίθε­ση από 100 περίπου σοβιετικά άρματα. H 1η Με­ραρχία Πάντσερ έσπευσε σε βοήθεια. O ίδιος ο σταθμός διοίκησής της δέχθηκε επίθεση. H σο­βιετική ηγεσία έκανε το λάθος να μην επ ιτεθεί με μεγάλες συγκεντρώσεις αρμάτων, επειδή φοβό­ταν τη Luftwaffe. Oi αρματομαχίες διεξάγονταν με μεγάλη ένταση μέχρι τις 25 Ιουνίου και το βαλτώ- δες έδαφος δεν συνέβαλλε στις προσπάθειες των Γερμανών να βοηθήσουν την 6η ΜΠα. Οταν αυτό κατέστη δυνατό οι δύο μεραρχίες πάντσερ, οι οποίες ανήκαν στο 41ο Μηχανοκίνητο Σώμα Στρατού (ΜΚΣΣ) της 4ης Ομάδας Πάντσερ (panzergruppe) του στρατηγού Εριχ Χαίπνερ, κα­τόρθωσαν να παγιδεύσουν αρκετά στοιχεία του 3ou Σοβιετικού Μηχανοκίνητου Σώματος και να καταστρέψουν ή να θέσουν εκτός μάχης, με τη συνεργασία της Luftwaffe, 640 από 690 άρματα του 12ου Σοβιετικού Μηχανοκίνητου Σώματος. Με αυ­τό τον τρόπο η προέλαση συνεχίστηκε κανονικά, αφού εξασφαλίσθηκαν προγεφυρώματα στον πο­ταμό Ντβίνα. To 56ο ΜΚΣΣ ήταν το δεύτερο από τα δύο σώματα της 4ης Ομάδας Πάντσερ και τ ε ­λούσε υπό τις διαταγές του φημισμένου αντι- στρατήγου α ’ τάξης, Εριχ φον Μανστάιν. H πρόο­δος του Μανστάιν ήταν μεγαλύτερη, καθώς κάλυ­ψε 320 χιλιόμετρα μέσα σε κάτι παραπάνω από τέσσερις ημέρες, συνεπικουρούμενος από Brandenburger, οι οποίοι κατέλαβαν δύο σημαντι­

κές γέφυρες στον ποταμό Ντβίνα, στις 26 Ιουνίου.Oi τελευτα ίο ι δ ιοικούντο από τον λοχαγό Χανς Βόλφραμ Κνάακ, διοικητή του 8ou Λόχου του 2ou Τάγματος, ο οποίος σκοτώθηκε υπερασπιζόμενος τις γέφυρες και τιμήθηκε μετά θάνατον με τον Σταυρό των Ιπποτών.

H μονάδα του Μανστάιν απομονώθηκε και δέ­χθηκε από τις 27 Ιουνίου τ ις αντεπιθέσεις που ε­ξαπέλυσε το Βορειοδυτικό Μέτωπο του αντιστρα- τήγου Κουζνέτσοφ. H VVS και η Luftwaffe διεξήγα- γαν σκληρές μάχες, η πρώτη για να αναχαιτίσει και να καταστρέψει την εισέχουσα του Μανστάιν και η δεύτερη για να αποτρέψει κάτι τέτο ιο . Εκα­τοντάδες σοβιετικά άρματα καταστράφηκαν από τα γερμανικά αεροσκάφη, O Κουζνέ­τσοφ απέτυχε να υπερασπισθεί την πόλη του Ντύναμπουργκ και να απαγορεύσει τις οδούς πρόσβασης προς το Λένινγκρα- ντ. H νέα αποστολή που ανέλαβε, να υπε- ρασπισθεί τη γραμμή «Στάλιν», έμελλε να είναι και η τελευτα ία του με το αξίωμα του διοικητή του Β ο ρ ε ι ο δ υ τ ι κ ο ύ Μετώπου. Στις 30 Ιουνίου 1940 αντι- καταστάθηκε από τον διοικητή της 8ης Στρατιάς, υ­π ο σ τ ρ ά τ η γ ο Πιότρ Πέτροβιτς Σομπενίκοφ. H δράση του Χαί­πνερ επαινέθηκε από τους ανωτέ- ρους του, όμως η επι­τυχία της 4ης Ομάδας Πά­ντσερ υπονομεύθηκε από τον διοι­κητή της Ομάδας Στρατιών «Βορ­ράς», στρατάρχη Βίλχελμ φον Λέε­μπ, ο οποίος κράτησε άσκοπα τον Χαίπνερ επί έξ ι ημέρες στον ποτα­μό Ντβίνα, επιτρέποντας στο παρα- παίον Βορειοδυτικό Μέτωπο να α- ποφύγει την καταστροφή.

Σοβιετικός λοχαγός μαχητικών της Ερυ&ράς Αεροπορίας,χειμώνας 1941. Φοράει δερμάτινη στολή πτήσης (προπολεμική) και κράνος πτήσης. Ta διακριτικά του βα&μού του είναι εμφανή στα πέτα (δύο κόκκινα τετράγωνα και φτερωτή έλικα, σε μπλε φόντο). Οταν άρχισε η επιχείρηση «Barbarossa», δηλαδή η γερμανική εισβολή στη Σοβιετική Ενωση, η Ερυ&ρά Αεροπορία βρισκόταν σε στάδιο αναδιοργάνωσης. Ετσι η LuftwaffeKaT0 τις πρώτες ημέρες μπόρεσε να καταστρέψει 1.500 περίπου αεροσκάφη στο έδαφος και 322 σε εναέριες αναμετρήσεις, χάνοντας μόλις 35 δικά της (εικογράφηση: Malcolm M cGregor/ενδυματολογική περιγραφή και επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της De Agostini UK Ltd κατ’ αποκλειστικότητα για την Ελλάδα - cotor image copyright: De Agostini UK Ltd).

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 77

Page 78: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

Εκείνο που δεν μπόρεσε να αποφύγει το Βο­ρειοδυτικό Μέτωπο ήταν οι Βαριές απώλειες:90.000 νεκροί, 35.000 αιχμάλωτοι, 4.000 πυροβόλα και 1.444 άρματα και λοιπά τεθωρακισμένα οχήμα­τα κατεστραμμένα ή κυριευμένα από τον εχθρό.

H Luftwaffe έδρασε στον τομέα ευθύνης της Ομάδας Στρατιών «Βορράς» με τον ΙοΑεροπορι- κό Στόλο, ο οποίος κατά τις πρώτες ημέρες της εισβολής πραγματοποίησε 1.600 εξόδους, βομ­βαρδίζοντας 77 αεροδρόμια. Κατέστρεψε 1.100 σοβιετικά αεροσκάφη στο έδαφος και κατέρριψε άλλα 400, εξασφαλίζοντας πλήρη αεροπορική υ­περοχή. Επιπλέον ναρκοθετήθηκαν από τον αέρα το λιμάνι του Λένινγκραντ και ο ποταμός Νέβα. Ανάλογες επιχειρήσεις ναρκοθέτησης εκτέλεσαν στον κόλπο της Φινλανδίας μονάδες του Kriegsmarine και υποβρύχια των Φινλανδών, πε­ριορίζοντας τη δράση του Στόλου της Βαλτικής. Λόγω απουσίας της VVS από τους αιθέρες, τα αε­ροσκάφη που διοικούσε ο επικεφαλής του 1ου Αεροπορικού Στόλου, πτέραρχος Αλφρεντ Κέλερ, χρησιμοποιήθηκαν για την υποστήριξη των χερ­σαίων δυνάμεων.

Δρώντας στο αριστερό πλευρό της 4ης Ομά­δας Πάντσερ, η 18η Στρατιά του στρατηγού Γκέ- οργκ φον Κύχλερ προωθήθηκε μέσω των Βαλτι­κών κρατών και κάλυψε 240 χιλιόμετρα μέσα σε δέκα ημέρες, διασχίζοντας τον Ντβίνα και κατα­λαμβάνοντας τη Ρίγα. H σοβιετική 8η Στρατιά α- πειλήθηκε με περικύκλωση αλλά κατόρθωσε να διαφύγει όταν οι Γερμανοί επιβράδυναν, εκτιμώ­ντας ότι οι δυνάμεις τους δεν επαρκούσαν για έ­ναν τέτο ιο ελιγμό.

H 16η Στρατιά, του στρατηγού Ερνστ Μπούς, η οποία συμπλήρωνε την Ομάδα Στρατιών «Βορ­ράς», κάλυπτε το δεξιό πλευρό της 4ης Ομάδας Πάντσερ και κρατούσε επαφή με την Ομάδα Στρατιών «Κέντρο», κατευθυνόμενη προς τη λ ι­θουανική πόλη Κάουνας. H διατήρηση της επα­φής με την Ομάδα Στρατιών «Κέντρο» από ένα σημείο και έπειτα κατέστη δυσχερής, δ ιότι οι δύο ομάδες στρατιών ακολούθησαν αποκλίνουσες πορείες, προς διαφορετικούς αντικειμενικούς σκοπούς. Στις αρχές Ιουλίου, με τη βοήθεια και των Brandenburgers, η στρατιά του Μπούς δημι­ούργησε κι αυτή προγεφυρώματα στον Ντβίνα.

Οταν ξεκίνησαν οι επιχειρήσεις, στις 22 Ιουνί­ου, η φινλανδική κυβέρνηση δεν επέτρεψε στους Γερμανούς να εκτοξεύσουν επιθέσεις εναντίον της ΕΣΣΔ από το έδαφος της χώρας, προσπαθώ­ντας να αποδείξει ότι δεν είχε συμμαχήσει πολιτι­κά με τον Χίτλερ. Oi Γερμανοί, πάντως, ξεκίνησαν στις 21/22 Ιουνίου και ολοκλήρωσαν κανονικά την επιχείρηση «Renntier» (Τάρανδος), σύμφωνα με την οποία δύο ορεινές μεραρχίες κυνηγών (η 2η και η 3η), από το Ορεινό Σώμα «Norwegen» του Εντβαρντ Ντιτλ, θα κατελάμβαναν την περιοχή

Πέτσαμο για να εξασφαλίσουν την κατοχή ορυχεί­ων ζωτικής σημασίας. H απαγόρευση της φινλαν- δικής κυβέρνησης δεν εμπόδισε τους Φινλαν- δούς να εκτελέσουν την επιχείρηση «Regatta» (Ιστιοδρομία) και να καταλάβουν στις 21/22 Ιουνί­ου το αποστρατιωτικοποιημένο αρχιπέλαγος Αλα- ντ, με 5.200 στρατιώτες και 69 πυροβόλα. Οταν η VVS βομβάρδισε με 460 αεροσκάφη 18 πόλεις της Φινλανδίας και μικρές μονάδες του Ερυθρού Στρατού εκτέλεσαν μικρής κλίμακας επιθέσεις σε παραμεθόριες περιοχές, η Φινλανδία κήρυξε τον πόλεμο στην ΕΣΣΔ.

H επίθεση των Γερμανών και των Φινλανδών ξεκίνησε με καθυστέρηση στις 29 Ιουνίου, λόγω προβλημάτων στη συγκέντρωση των γερμανικών δυνάμεων. Oi άνδρες του Ντιτλ ήταν έτο ιμο ι να ε ­κτελέσουν, έστω και καθυστερημένα, την επιχεί­ρηση «Silberfuchs» (Ασημένια Αλεπού), με σκοπό την κατάληψη του σημαντικού λιμανιού των Σο­βιετικών στο Μουρμάνσκ. H όλη ενέργεια είχε να αντιμετωπίσει, εκτός των καθυστερήσεων, και τη θαρραλέα άμυνα των ανδρών του Ερυθρού Στρα­τού στα συνοριακά οχυρά. Φλογοβόλα, εκρηκτι­κές γομώσεις και βολές από πυροβόλα των 88 mm χρειάστηκαν για να κάμψουν την αντίστασή τους. H ομίχλη και οι ανεπαρκείς χάρτες των Γερμανών κατέστησαν την κατάσταση ακόμη πιο δυσχερή. Πάντως μέχρι τ ις 2 Ιουλίου είχαν προχωρήσει 30 χιλιόμετρα, ως τον ποταμό Λίτσα.

Στον τομέα ευθύνης της Ομάδας Στρατιών «Κέντρο» οι Σοβιετικοί είχαν αρχίσει να κ ινητο­ποιούνται λίγο πριν από την εισβολή, όμως ήταν πλέον αργά. H τακτική του Στάλιν και των επ ιτε­λών του, που επιθυμούσαν να μην προκαλέσουν τους Γερμανούς, επέτρεψε στους σχηματισμούς του στρατάρχη Φέντορ φον Μποκ να δράσουν αρ­χικά ανενόχλητοι. Μ ετά την προετοιμασία της ε ­πίθεσης (σε ορισμένους τομείς) από το πυροβολι­κό, οι πρώτοι σχηματισμοί που κινήθηκαν ήταν η 3η Ομάδα Πάντσερ του στρατηγού Χέρμαν «Πά­πα» Χοτ και η 9η Στρατιά του στρατηγού Αντολφ Στράους. Ακολούθησαν, με διαχωρισμό λίγων λε ­πτών, η 2η Ομάδα Πάντσερ του στρατηγού Γκου- ντέρ ιαν κα ιη4η Στρατιάτου στρατάρχη Κλούγκε. Οπως και στον βορρά, η κατάληψη ορισμένων γε­φυρών είχε κρίσιμη σημασία για την Ομάδα Στρα­τιών «Κέντρο». Για τη διάβαση του ποταμού Μπούγκ χρησιμοποιήθηκαν από τη 18η Μεραρχία Πάντσερ (ΜΠα) και ειδικά τροποποιημένα άρματα Tauchpanzer, που μπορούσαν να κινηθούν για μι­κρό χρονικό διάστημα σε βάθος τεσσάρων μέ­τρων, με τη βοήθεια αναπνευστήρα. Τη γερμανική προσπάθεια βοηθούσε πολύ η σύγχυση η οποία ε­πικρατούσε στις γραμμές των Σοβιετικών, όπως αποκαλύπτουν οι επικοινωνίες ασυρμάτου που u- πεκλάπησαν από τους Γερμανούς. Συνεπώς, δεν είναι τυχαίο που η 3η Ομάδα Πάντσερ κατέλαβε α­

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 79: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

νέπαφες τρεις γέφυρες και ανέτρεψε την αντί­σταση της 5ης Σοβιετικής Τεθωρακισμένης Με­ραρχίας. H προέλαση του X o i πέτυχε να διακόψει εν μέρει την επαφή μεταξύ του Βορειοδυτικού και του Βόρειου Μετώπου.

To Κρεμλίνο είχε θολή εικόνα για την έκβαση των εχθροπραξιών. Oi αναφορές που έφθαναν ή­ταν ασαφείς και αντικρουόμενες. Αλλωστε ούτε ο διοικητής του Δυτικού Μετώπου, στρατηγός Ντμίτρι Γκριγκόριεβιτς Παβλόφ, είχε εικόνα της κατάστασης. O Στάλιν είχε δώσει σαφή εντολή, στις 23 Ιουνίου, να κρατηθεί το Μινσκ, αν και η κα­τάληψη της πόλης είχε περισσότερο ηθική παρά στρατηγική σημασία. Μέχρι τις 27 Ιουνίου ο Πα­βλόφ είχε στο αρχηγείο του δυσάρεστες επισκέ­ψεις. Ανώτεροι επ ιτελείς, όπως οι στρατάρχες Σα- πόσνικοφ, Κούλικ και Βοροσίλοφ, τον επισκέφθη- καν για να τον επιτιμήσουν και να επιτύχουν κα­λύτερα αποτελέσματα.

H κατάσταση διαμορφωνόταν με δυσάρεστο τρόπο για τον Παβλόφ. H 3η Στρατιά, του αντι- στρατήγου Κουζνέτσοφ, και η 4η, του υποστρατή­γου Κορομπκόφ, υποχωρούσαν, ενώ η 10η του α- ντιστρατήγου Γκολούμπεφ παρέμενε κοντά στη μεθόριο. H 3η Ομάδα Πάντσερ, του στρατηγού Χοτ, διέσπασε την αμυντική διάταξη του εχθρού και ο Παβλόφ προσπαθούσε να την αντιμετωπίσει οργανώνοντας αντεπιθέσεις. Χωρίς αξιόπιστες ε ­πικοινωνίες, η προσπάθεια του Σοβιετικού δεν ή­ταν εφικτή. H ιστορική πόλη Μπρεστ-Λιτόφσκπο- λιορκείτο. Oi υπερασπιστές της πολεμούσαν με αυτοθυσία, υφιστάμενοι εξοντωτικά πυρά από πυ­ροβόλα και όλμους κάθε διαμετρήματος. H VVS

δεν κατόρθωσε να βοηθήσει αποτελεσματικά τις επ ίγειες δυνάμεις. Μολονότι ο δ ιοικητής της στο Δυτικό Μέτωπο, αντιστράτηγος Ιβάν Ιβάνοβιτς Κοπέτς, είχε στη διάθεσή του περίπου 2.000 αε­ροσκάφη, δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει τη Luftwaffe και είδε τις δυνάμεις του να εξοντώνο­ντα ι στο έδαφος, πριν αντιδράσουν. Μόνο την πρώτη ημέρα των επιχειρήσεων η Luftwaffe κατέ­στρεψε 528 αεροσκάφη στο έδαφος και 210 στον αέρα. Συντετριμμένος ο 32χρονος Κοπέτς, β ε τε ­ράνος του Ισπανικού Εμφυλίου, επέλεξε την αυ­τοκτονία.

Oi Γερμανοί από την πλευρά τους, αντιμετώπι­ζαν για την ώρα προβλήματα με τ ις καιρικές συν­θήκες (καύσωνας), τα κουνούπια και τ ις μύγες. Εκείνο που είχε υπονομεύσει κα ι^μ ελλε να υπο­νομεύσει πολλά σχέδιά τους, ήταν η διχογνωμία μεταξύ Χίτλερ, Επιτελείου και τοπικών διοικητών για την πορεία των επιχειρήσεων. Τελικά η 2η Ομά­δα Πάντσερ του στρατηγού Γκουντέριαν στράφη­κε προς το Σλούτσκ, το Μποπρουίσκ και το Po- γκάτσεφ, ενώ η 3η Ομάδα Πάντσερ του στρατη­γού Χοτ κατευθύνθηκε προς το Βιτέμπσκ και το Πολότσκ. Απώτερος σκοπός ήταν η κατάληψη του Μισνκ, πρωτεύουσας της Λευκορωσίας, και η προώθηση προς την κατεύθυνση της Μόσχας, πά­νω στον άξονα Μινσκ - Σμολένσκ. H απάντηση του Παβλόφ ήταν η αποστολή ενός σχηματισμού με διοικητή τον υπαρχηγό του, αντιστράτηγο Ιβάν Βασίλιεβιτς Μπολντίν, στην περιοχή του Γκρό- ντνο. O Μπολντίν δ ιέθετε τρία σώματα, τα δύο από τα οποία ήταν μηχανοκίνητα (6o και 11 ο) και το ένα ιππικού (6o), για να σταματήσει τον Χοτ.

ΙΩΣΗΦ ΒΗΣΣΑΡΙΟΝΟΒΙΤΣ ΤΖΟΥΓΚΑΣΒΙΛΙ (ΣΤΑΛΙΝ)

Γεννήθηκε στο Γκόρι της Γεωργίας στις 21 Δε­κεμβρίου 1879. Ηταν το μόνο από τα τέσσερα παιδιά της οικογένειας που μπόρεσε να επιζήσει και να ε- νηλικιωθεί. Οταν πέθανε ο πατέρας του Βησσαρίων, ένας αλκοολικός υποδηματοποιός, η μητέρα του Αι­κατερίνη εργάστηκε σκληρά για να μεγαλώσει τον «Σόσο», όπως ήταν το προσωνύμιο του νεαρού Ιω­σήφ. Οταν πήγε ατο σχολείο, στα οκτώ του, μιλούσε μόνο γεωργιανά. H ευσεβής μητέρα του ονειρευό­ταν να τον δει να διακρίνεται ως ιερωμένος. O 15χρανος κέρδισε μια υποτροφία για μια θεολογική σχολή στην Τυφλίδα. Μετά από έναν χρόνο επέδειξε απείθαρχο χαρακτήρα και τελικά αποβλήθηκε από τη σχολή το 1899. Είχε ήδη έλθει σε επαφή με τα κείμενα του Λένιν και άλλα μαρξιστικά συγ­γράμματα και είχε υιοθετήσει το προσωνύμιο «Κόμπα», που σχετί­ζεται με έναν λαϊκό ήρωα από τη Γεωργία. Στα τέλη του 19ου αιώ­να άρχιβε vo δρα στους κόλπους του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμμα­τος. H δράση του προκάλεοε δύο περιόδους εξορίας του στη Σι­βηρία. To 1905 συναντήθηκε για πρώτη φορά με τον Λένιν και ακο­λούθησε το ρεύμα των Μπολσεβίκων (της πλειοψηφίας), μετά τη διάσπαση του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος. H κομματική του

δράση μερικές φορές έφθανε στα όρια της παρανο­μίας, περιλαμβάνοντας ακόμη και ληστείες. Μετά το 1912 συνεργάστηκε στενότερα με τον Λένιν και έπειτα από τη δεύτερη περίοδο της εξορίας του στη Σιβηρία επέστρεψε στα πράγματα, το 1917, με το προσωνύμιο «Στάλιν». Σταδιακά ανήλθε στην κομ­ματική ιεραρχία και από επίτροπος Εθνοτήτων έγινε γενικός γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος, το 1922. Καθώς η υγεία του Λένιν χειροτέρευε, ο Στάλιν επιδόθηκε σε έναν αγώνα διαδοχής μαζί με τους άλλους «δελφίνους»,

ειδικά μετά τον θάνατο του πρώτου, το 1924. Από τους πέντε υ­ποψηφίους διαδόχους του Λένιν (Ζινόβιεφ, Καμένεφ, Τρότσκι, Μπουχάριν, Στάλιν), ο Στάλιν κατόρθωσε να επικρατήσει εξουδε­τερώνοντας διαδοχικά τους άλλους τέσσερις. To 1927, κατά τη διάρκεια του 15ου Συνεδρίου του ΚΚΣΕ, οι Τρότσκι και Ζινόβιεφ διαγράφηκαν από το κόμμα και ο Καμένεφ αποπέμφθηκε από την Κεντρική Επιτροπή. Σύντομα ήλθε η οειρά του Μπουχάριν και του Ρύκοφ, που ανήκαν στη λεγόμενη «Δεξιά Αντιπολίτευση». Μετά τις μεγάλες διώξεις της περιόδου 1936-1938, ο Στάλιν απέκτησε την απόλυτη εξουσία.

OI ΦΛΟΙΈΣ TOY ΙΙΟΛΕΜΟΥ 79

Page 80: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «BARBAROSSA» ΙΟΥΝΙΟΣ 1941

I ΓΕΡΜΑΝΙΑ I ΕΣΣΔΜΕΡΑΡΧΙΕΣ ΠΕΖΙΚΟΥ 166 190ΑΡΜΑΤΑ-ΠΥΡΟΒΟΛΑ ΕΦΟΔΟΥ 4.171 15.687ΠΥΡΟΒΟΛΑ-ΟΛΜΟΙ 42.601 59.787ΑΕΡΟΣΚΑΦΗ__________________ _________4.846_________ ________10.743________

Αρκετά από τα άρματά του ήταν σύγχρονα Τ-34 και KV1 ωστόσο η διαχείριση των Σοβιετικών, οι τακτικές και η υποστήριξη των τεθωρακισμένων τους δυνάμεων τις καθιστούσαν λιγότερο αποτε­λεσματικές. H Luftwaffe και η απειρία των Σοβιετι­κών ανέλαβαν τα υπόλοιπα. Ειδικά τα δικινητήρια Bf 110 «αναγεννήθηκαν» ως αεροσκάφη προσβο­λής επίγειων στόχων. Μοιραία, λοιπόν, ο Μπολντίν έμεινε χωρίς υποστήριξη. Παρόλα αυτά η 17η ΜΠα κυκλώθηκε. To γεγονός αυτό ανησύχησε τους Γερμανούς αλλά δεν σταμάτησε τον Χοτ. H 18η ΜΠα έσπευσε σε βοήθεια των συναδέλφων της, την ώρα που ο Μπολντίν έβλεπε τις μονάδες του να αποδεκατίζονται. O ίδιος διέφυγε με τους εναπομείναντες άνδρες του. Αλλοι υφιστάμενοί του δεν είχαν αυτή την τύχη. Για παράδειγμα, το 11ο Μηχανοκίνητο Σώμα έχασε το 90% του αρμα- τικού του δυναμικού. To Σλούτσκ, το Βίλνιους, το Σλόνιμ και το Μινσκ έπεσαν στα χέρια των Γερμα­νών. Στις 27 Ιουνίου η 7η ΜΠα του υποστρατήγου Χανς φον Φούνκ κατευθυνόταν στο Σμολένσκ και την επόμενη ημέρα η 3η ΜΠα του αντιστρατήγου Οττο Μόριτς Βάλτερ Μόντελ έφθανε στο Μπο- προυίσκ, στον ποταμό Μπερεζίνα.

Τα πάντσερ του Χοτ και του Γκουντέριαν σχη­μάτιζαν μια θανάσιμη παγίδα. Ενώ ο αντιστράτη­γος Αντρέι Ιβάνοβιτς Γερεμένκο αντικαθιστούσε τον Παβλόφ, μεταξύ του Γκρόντο και του Μινσκ σχηματιζόταν ένας θύλακας, αυτό που οι Γερμα­νοί επ ιτελείς ονόμαζαν «kessel» (=λέβητα), όπου κινδύνευαν άμεσα με εγκλωβισμό μεγάλες σοβιε­τικές δυνάμεις.- - Μέχρι τα τέλη Ιουνίου υπήρχαν τρεις παρόμοιοι θύλακες: στο Μπρεστ-Λιτόφσκ, στο Μπιαλυστόκ και στο Βολκοβίσκ. Συνολικά ε ί­χαν παγιδευθεί 20 μεραρχίες, 2.500 άρματα και1.400 πυροβόλα (οι αριθμοί που ανακοίνωσαν οι Γερμανοί ήταν μεγαλύτεροι). To Δυτικό Μέτωπο μέτρησε 1.000.000 απώλειες. Μόνο οι αιχμάλωτοι έφθαναν τις 350.000. Οσοι σώθηκαν, κατέφυγαν στα δάση και στα έλη της περιοχής. Αρκετοί σχη­μάτισαν ομάδες παρτιζάνων. O Παβλόφ εκτελέ- στηκε με τυφεκισμό, κατηγορούμενος για ανικα­νότητα.

H Stavka ανέθεσε στον στρατάρχη Σεμιόν Μι­χαήλοβιτς Μπουντιένι να υπερασπισθεί τη γραμ­μή Βιτέμπσκ - Ορσα, προς την οποία κατευθυνό­ταν η Ομάδα Στρατιών του φον Μποκ με τέσσερις από τις έξ ι εφεδρικές στρατιές (19η, 20ή, 21η και

22η). Δύο ακόμη στρατιές (η 24η και η 28η) θα σχη­μάτιζαν δύο επιπλέον αμυντικές γραμμές. Στο με­ταξύ η Ομάδα Στρατιών «Νότος» ξεκίνησε τις επι­θετικές της ενέργειες με προσβολή των εχθρι­κών θέσεων από το πυροβολικό. Για μια ακόμη φορά δοκιμάστηκε η κατάληψη ενός ζωτικού στό­χου με τη χρήση Brandenburger, το λεγόμενο «Σύ­νταγμα Πεζικού 800». Ομως αυτή τη φορά οι Σο­βιετικο ί αποδείχθηκαν καλύτερα προετοιμασμέ­νοι και έτσι ο στόχος, μια γέφυρα στον ποταμό Σαν, έπεσε μετά από ενέργειες του τακτικού πεζι­κού. O αντιστράτηγος Μιχαήλ Πέτροβιτς Κίρπο- νος, διοικητής του Νοτιοδυτικού Μετώπου, κινη­τοποίησε τις μονάδες του για να αναχαιτίσουν τα γερμανικά μηχανοκίνητα σώματα, όμως σχηματι­σμοί όπως το 8o Μηχανοκίνητο Σώμα, που έλαβαν τη διαταγή, βρίσκονταν εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από τα σημεία όπου εκδηλώθηκε η εισβο­λή. O Ζούκοφ έφθασε εσπευσμένα στο επιτελείο του Κίρπονος στις 22 Ιουνίου και συμφώνησε με τον υφιστάμενό του για άμεση αντεπίθεση ενα­ντίον του εχθρού ο οποίος προέλαυνε. Στο μετα­ξύ το 5o Αεροπορικό Σώμα της Luftwaffe κατόρ­θωσε μέσα σε τρεις ημέρες να επ ιτεθεί σε 72 αε­ροδρόμια, να καταστρέψει 774 αεροσκάφη και να προκαλέσει χάος στις φάλαγγες οχημάτων που ε- κινούντο στο έδαφος. Αποτέλεσμα της αποτυχίας της VVS να ενισχύσει τ ις δυνάμεις του Κίρπονος, ήταν η εκτέλεση του τοπικού διοικητή της VVS, υ­ποστρατήγου Εβγκένι Σάβιτς Πτουχίν.

Στις 23 Ιουνίου το 3o MK Σώμα Στρατού, του στρατηγού Εμπερχαρντ φον Μάκενσεν, προωθεί­το στο βόρειο άκρο της γερμανικής διάταξης στον άξονα Λούτσκ-Ρόβνο, ενώ στο νότιο άκρο το 48ο ΜΚΣΣ, του αντιστρατήγου α’ τάξης Βέρνερ Κεμπφ, προχωρούσε στον άξονα Ντούμπνο - Οστρόγκ. Oi σοβιετικές αντεπιθέσεις στις 24 Ιου­νίου αντιμετωπίστηκαν αποτελεσματικά, με τους Σοβιετικούς να χάνουν 267 άρματα. Στις 25 Ιουνί­ου δημιουργήθηκε προγεφύρωμα από τους Γερ­μανούς στον ποταμό Στυρ. Τρία ακόμη σοβιετικά μηχανοκίνητα σώματα (8o, 9o, 19o) κινητοποιήθη- καν για να σταματήσουν τον Μάκενσεν. Oi ενέρ- γειές τους υπονομεύθηκαν από την έλλειψη συ­ντονισμού και από την αναξιοπιστία του υλικού - πολλά άρματα ακινητοποιήθηκαν από μηχανικές βλάβες. Παρόλα αυτά η 14η Μεραρχία Πάντσερ του 3ou Μηχανοκίνητου ΣΣ αντιμετώπισε μεγάλα προβλήματα από τα σοβιετικά αντιαρματικά. Επι­πλέον τα σκέλη της λαβίδας των Σοβιετικών κό­ντευαν να ενωθούν. Μόνο η 16η ΜΠα του υπο­στρατήγου Χανς Βάλεντιν Χούμπε (14o ΜΚΣΣ) ε ­μπόδιζε την ένωσή τους. H αντίσταση των Γερμα­νών και η αρωγή της Luftwaffe ανάγκασαν τον Κίρ­πονος να διακόψει την αντεπίθεση. Στις 27 Ιουνί­ου άρχισε η υποχώρηση των Σοβιετικών από τη συνοριακή γραμμή.

80 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 81: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

© RICHARD J. CARUANA

Σοβιετικό μονοκινητήριο μονο&έσιο μαχητικό MiG-1 της Σοβιετικής Αεροπορίας το 1941. Φέρει δίχρωμη παραλλαγή από darkolive green (άνω επιφάνειες) και light blue (κάτω επιφάνειες). To κόκκινο άστρο στην άτρακτο και στο κάθετο σταθερό έχει μαύρο περίγραμμα. Στο άνω τμήμα της πτέρυγας δεν υπάρχουν άστρα. Εκείνα στο κάτω τμήμα δεν έχουν περίγραμμα. To αεροσκάφος αυτό είχε εκπέτασμα 10,2 m, μήκος 8,15 m και ύψος 2,62 m. O κινητήρας AM-35A των 1.200 hp του επέτρεπε να αναπτύσσει μέγιστη ταχύτητα 628 km/h. O σπλισμός αποτελείτο από δύο πολυβόλα ShKAS των 7,62 mm και ένα UBS των 12,7mm. Τα πρώτα 25 MiG-1 κατασκευάστηκαν τον Οκτώβριο του 1940και διατέθηκαν στο 146IAP, στην Ευπατορία της Κριμαίας, για τις πρώτες δοκιμές.To τελυταίο από τα ΙΟΟτέτοια αεροσκάφη της παραγγελίας της Ερυθράς Αεροπορίας κατασκευάστηκε στις 5 Δεκεμβρίου 1940και έπειτα η παραγωγή στράφηκε σε βελτιωμένο MiG-3. H πλειοψηφία των MiG-1 καταστράφηκε στο έδαφος λόγω του γερμανικού αιφνιδιασμού και της λανθασμένης σοβιετικής τακτικής, που επέτρεπε τη συγκέντρωση μεγάλου αριθμού αεροσκαφών χωρίς κάλυψη σε προκεχωρημένα αεροδρόμια. Κατά τις πρώτες 24 ώρες της γερμανικής εισβολής καταστράφηκε περισσότερο από το 50% της τακτικής αεροπορίας της ΕΣΣΔ (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Richard J. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).

Πάντως η κατάσταση σε γεν ικές γραμμές ή­ταν πολύ ευνοϊκή για τους Γερμανούς. To δεξιό τους πλευρό ήταν εκτεθειμένο αλλά οι Σοβιετικοί δεν κινήθηκαν και μέσα σε δέκα ημέρες έχασαν1.200 άρματα. Oi μονάδες του Κίρπονος δεν είχαν δ ιαλυθεί στη θέα του εχθρού, ωστόσο υποχωρού­σαν προς τις αμυντικές τους θέσεις και είχαν να καλύψουν πλέον ευρύτερο μέτωπο από τα 865 χι­λιόμετρα που υπεράσπιζαν στην αρχή των επιχει­ρήσεων. Στις 29 Ιουνίου κατελήφθη χωρίς αντί­σταση η πόλη Λ6οφ, από την 1η Μεραρχία Ορει­νών Κυνηγών. Την προηγουμένη ο Ρούντστεντ, δ ι­οικητής της Ομάδας Στρατιών «Νότος», είχε δια­τάξει την έναρξη της επίθεσης στη γραμμή «Στά­λιν». Στις 30 Ιουνίου ο πολιτικός κομισάριος Νικολάι Νικολάγεβιτς Βασούγκιν, μέλος του Στρατιωτικού Συμβουλίου του Νοτιοδυτικού Με­τώπου, οδήγησε προσωπικά σε αντεπίθεση μια τεθωρακισμένη μεραρχία που ανήκε στο 8o Μη­χανοκίνητο Σώμα. Ολα σχεδόν τα άρματα κατέλη­ξαν σε βάλτους και ο Βασούγκιν αυτοκτόνησε.

H απόδοση της Luftwaffe κατά τα πρώτα στά­δια της επιχείρησης «Barbarossa» ήταν υποδειγ­ματική. Μολονότι υστερούσε πολύ σε αριθμούς α­πέναντι στη VVS, είχε προετοιμαστεί κατάλληλα για να εξασφαλίσει την αεροπορική υπεροχή και να καταστρέψει τη δύναμη του εχθρού στο έδα­φος. Εκμεταλλευόμενη τη στάση του Στάλιν, πραγματοποίησε πληθώρα αναγνωριστικών πτή­σεων πάνω από το έδαφος της ΕΣΣΔ, πριν από την

εισβολή. Κατά συνέπεια, είχε καλή εικόνα της ε ­χθρικής διάταξης και αυτό αποδείχθηκε από την καταστροφή μεγάλου αριθμού αεροσκαφών στο έδαφος. Επιπλέον η Luftwaffe ενήργησε και ως ε ­ναέριο πυροβολικό, σώζοντας ορισμένες φορές παγιδευμένα φίλια τμήματα που απειλούντο στο έδαφος από τις σοβιετικές δυνάμεις. Είναι χαρα­κτηριστικό ότι μέχρι τα τέλη Ιουνίου το 60% των εξόδων που πραγματοποιούσαν τα γερμανικά αε­ροσκάφη αφορούσε την υποστήριξη χερσαίων δυνάμεων.

To χάος που προκλήθηκε στις μετακινήσεις σιδηροδρομικών συρμών, αρμάτων, εφοδίων και στρατευμάτων του Ερυθρού Στρατού στις απει­λούμενες περιοχές, οφειλόταν σε μεγάλο ποσο­στό στη Luftwaffe, η δράση της οποίας εξουδετέ­ρωσε τη λογιστική υποστήριξη των Σοβιετικών. Για παράδειγμα, μόνο το 2o Αεροπορικό Σώμα του 2ou Αεροπορικού Στόλου κατέστρεψε 356 συρ­μούς από τις 22 Ιουνίου ως τις 9 Σεπτεμβρίου1941. To 25% των δυνάμεων πρώτης γραμμής της VVS, ποσοστό που μεταφράζεται σε 1.200 αερο­σκάφη, καταστράφηκε την πρώτη ημέρα. Ορισμέ­νοι συγγραφείς ανεβάζουν αυτό τον αριθμό σε 1.800 αεροσκάφη, ενώ οι Γερμανοί ανακοίνωσαν ότι μέχρι τ ις 29 Ιουνίου είχαν καταστρέψει 4.000 αεροσκάφη, από τα οποία 2.500 πιστώθηκαν στον 2o Αεροπορικό Στόλο. H Luftwaffe παραδέχθηκε την απώλεια 150 δικών της αεροσκαφών πρώτης γραμμής.

01 ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 81

Page 82: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

ΧρονολόγιοΙανουάριος-Ιούνιος 1941ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ

4: Κατάληψη της Μπάρντια, στη βόρεια Αφρική, από δυνάμεις της Κοινοπολιτείας.8: Ελληνικές επιθέσεις στο μέτωπο της Αλβανίας.16-17: Αρχίζει η αντεπίθεση των Βρετανών στην ανατολική Αφρική εναντίον των Ιταλών.17: Νίκη των Γάλλων στο Ko Τσανγκ σε δάρος των ναυτικών δυνάμεων της Ταϊλάνδης.19: O Χίτλερ υπόσχεται να βοηθήσει τους Ιταλούς στη βόρεια Αφρική.21: To λιμάνι του Τομπρούκ, στη Λιβύη, πέφτει στα χέρια των Βρετανών.29: Θάνατος του Ελληνα πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά.

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ7: Μετά την ήττα στην Μπέντα Φομ, η 10η Ιταλική Στρατιά συνθηκολογεί στη βόρεια Αφρική και οι Βρετανοί καταλαμβάνουν τη Βεγγάζη.12: O Ρόμμελ φθάνει στην Αφρική. Αρχίζει η ανάπτυξη των δυνάμεων του Deutsches Afrika Korps.20: Πρώτη συνάντηση Γερμανών-Βρετανών στην Ελ Αγκέιλα.24: O ναύαρχος Νταρλάν αναλαμβάνει τα ηνία της κυβέρνησης του Βισύ.25: Καταλαμβάνεται το Μογκαντίσου (Ιταλική Σομαλία) από τους Βρετανούς.

ΜΑΡΤΙΟΣ

4: Βρετανική επιδρομή στο Νάρβικ.7: Φθάνουν στον Πειραιά οι πρώτες συμμαχικές ενισχύσεις.9: Αρχίζει η Εαρινή Επίθεση των Ιταλών στην Αλβανία.11: Ψηφίζεταιονόμος «περίΔανεισμού και Εκμίσθωσης» στις ΗΠΑ.24: Oi Γερμανοί καταλαμβάνουν την Ελ Αγκέιλα.26/27: Πραξικόπημα στρατιωτικών ανατρέπει την κυβέρνηση Τσβέτκοβιτς - Μάτσεκ στη Γιουγκοσλαβία.27: Αποφασιστική νίκη των δυνάμεων της Κοινοπολιτείας στο Κερέν της Ερυθραίας.27-29: H ναυμαχία του Ταινάρου αναδεικνύει νικητή το Royal Navy.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ

2/3: Στο Ιράκ εγκαθίσταται, μετά από πραξικόπημα, κυβέρνηση φίλα προσκείμενη στον Αξονα.3: O Ρόμμελ καταλαμβάνειτη Βεγγάζη.6: Αρχίζουν οιγερμανικές επιθέσεις εναντίον της Γιουγκοσλαβίας και της Ελλάδας.8: H Θεσσαλονίκη καταλαμβάνεται από τους Γερμανούς.10: Αμερικανικές δυνάμεις στη Γροιλανδία.10/11: Αρχίζει η πολιορκία του Τομπρούκ.13: H Μάλτα βομβαρδίζεται εκ νέου.

13: Ιαπωνία και ΕΣΣΔ υπογράφουν Σύμφωνο Ουδετερότητας.17: H Γιουγκοσλαβία συνθηκολογεί.18: Oi Ιταλοί παραδίδονται στο Αμπα Αλάγκι και ο αγώγα^ για τηΥ κυριαρχία στην ανατολική Αφρική ουσιαστικά τελειώνει.18: Αυτοκτονεί ο Ελληνας πρωθυπουργός Αλέξανδρος Κορυζής.20/21: O αντιστράτηγος Τσολάκογλου υπογράφει τη συνθηκολόγηση των ελληνικών δυνάμεων. Αρχίζει η προσπάθεια απομάκρυνσης Ελλήνων και Συμμάχων μαχητών με κύριο προορισμό την Αίγυπτο.27: Oi Γερμανοί εισέρχονται στην Αθήνα.

EHEi1: Oi βρετανικές δυνάμεις στο Ιράκ δέχονται επίθεση από τα κυβερνητικά στρατεύματα,8/9: Μια ανέπαφη συσκευή κρυπτογράφησης Enigma πέφτει στα χέρια των Συμμάχων, από το καταληφθέν γερμανικό υποβρύχιο U-110 .

9: Γάλλοι και Ταϊλανδοί υπογράφουν συνθήκη στο Τόκιο, υπό την εποπτεία των Ιαπώνων.10: O Ρούντολφ Ες προσγειώνεται στη Σκωτία και συλλαμδάνεται. 15-27: H βρετανική επιχείρηση «Brevity», στη βόρεια Αφρική, αποτυγχάνει να απωθήσει τις δυνάμεις του Ρόμμελ από στρατηγικά σημεία όπως το πέρασμα Χαλφάγια.20: Αρχίζει η γερμανική επιχείρηση «Merkur» για την κατάληψη της Κρήτης.21: H βύθιση του αμερικανικού εμπορικού πλοίου «Robin Moor» από γερμανικό υποβρύχιο, προκαλεί ένταση στις σχέσεις ΗΠΑ- Γερμανίας.24: To βρετανικό καταδρομικό μάχης «Hood» βυθίζεται από το γερμανικό θωρηκτό «Bismarck».27-28: To «Bismarck» βυθίζεται έπειτα από μονομαχία με βρετανική ναυτική μοίρα.

ΙΟΥΝΙΟΣ

1: Ο ιτελευτα ίες συμμαχικές δυνάμεις αποχωρούν από την Κρήτη, η οποία καταλαμβάνεται από τους Γερμανούς με βαριές απώλειες.1-4: Πτώση της φιλογερμανικής κυβέρνησης του Ιράκ. Oi Βρετανοί επανακτούν τον έλεγχο στη χώρα.8: Συμμαχική εισβολή στη Συρία και στον Λίβανο, που ελέγχονται από δυνάμεις πιστές στο κράτος του Βισύ,15-17: H επιχείρηση «Battle Axe» των Βρετανών στη βόρεια Αφρική, με στόχο την απώθηση του Ρόμμελ, καταλήγει σε αποτυχία.

16: Γερμανία και ΗΠΑ κλείνουν όλες σχεδόν τις διπλωματικές τους αντιπροσωπείες στις δύο χώρες.22: Αρχίζει η κολοσσιαία επιχείρηση «Barbarossa».26: Ουγγαρία, Σλοβακία και Φινλανδία κηρύσσουν τον πόλεμο εναντίον της ΕΣΣΔ.28: Τεράστια κύκλωση σοβιετικών στρατευμάτων από τους Γερμανούς κοντά στο Μινσκ και στο Μπιαλιστόκ.

82 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Page 83: ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 4

MH U I E I E TON ΕΠΟΜΕΝΟ TOMO THIEEIPAI

TOY ΠΟΑΕΜΟΥΙ Ο Υ Λ Ι Ο Σ - Δ Ε Κ Ε Μ Β Ρ Ι Ο Σ 1941

• ΑΣΙΑ: To Ιράν καταλαμβάνεται από τη Βρετανία και την ΕΣΣΔ.H Ιαπωνία ελέγχει τη Γαλλική Ινδοκίνα και εισβάλλει στη Μαλαισία, στη Βιρμανία και στις Φιλιππίνες. Oi Ιάπωνες βυθίζουν βρετανικά θωρηκτά.

• ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΣ: Τσώρτσιλ και Ρούζβελτ υπογράφουν στον Καναδά τον Χάρτη του Ατλαντικού. Ακόμη μια συσκευή Enigma πέφτει στα χέρια των Συμμάχων. Τα επεισόδια των αμερικανικών αντιτορπιλικών «Greer» και «Reuben James».

• ΑΦΡΙΚΗ-ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ: Βομβαρδισμοί στη Μάλτα. Βυθίζετα ι το «Ark Royal». Επίθεση στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας. Επιχείρηση «Crusader».

• ΕΙΡΗΝΙΚΟΣ: Δέσμευση των ιαπωνικών περιουσιακών στοιχείων στις ΗΠΑ.O Χιντέκι Τόγιο πρωθυπουργός της Ιαπωνίας. H ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ.

Στον 5 o τόμο περιλαμβάνονται επίσης:

/ Εγχρωμοι χά ρ τες των επ ιχειρήσεω ν / Π ίνακες αντιπάλω ν δυνάμεω ν / Β ιογραφ ίες σ τρατιω τικώ ν και π ολιτ ικώ ν ηγετώ ν / Αγνω στες π τυχές των γεγονότω ν ✓ Χ ρονολόγιο τω ν κυρ ιό τερω ν γεγονότω ν τη ς π εριόδου

• ΕΥΡΩΠΗ: Oi γερμανικές στρατιές καταλαμβάνουν τη Ρίγα, το Μινσκ, το Σμολένσκ, τη Μαριούπολη, το Κίεβο και το Χάρκοβο. Πολιτική καμένης γης από τον Στάλιν.To έγκλημα στο Λβοφ. Oi Γερμανοί στον Δνείπερο. Αμυντική συμφωνία Βρετανίας-ΕΣΣΔ.

Oi πολιορκίες του Λένινγκραντ και της Σεβαστούπολης. Περικύκλωση του Σμολένσκ. Επιχείρηση «Typhoon» για την κατάληψη της Μόσχας. O «στρατηγός» χειμώνας επελαύνει. Oi ενισχύσεις από τη Σιβηρία καταφθάνουν. Μέτρα εναντίον των μειονοτήτων-Προετοιμασία της «τελικής λύσης». Βομβαρδισμοί της RAF στη Γερμανία. H Γερμανία και η Ιταλία κηρύσσουν τον πόλεμο στις ΗΠΑ και η Βρετανία στην Ιαπωνία.

_