ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

84
ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.414 / 9.2015 / 6,00 ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Επενδυτική ευκαιρία το ΧΑ το 2015; ASSET & WEALTH MANAGEMENT Οι επενδύσεις που υπόσχονται υψηλά κέρδη ΧΡΗΜΑ www.hrima.gr ΧΡΗΜΑ Αναστάσιος Τζήκας Πρόεδρος της ΔΕΘ-HELEXPO «Ενισχύουμε τις διεθνείς συμμαχίες, εδραιώνουμε τον διεθνή χαρακτήρα της ΔΕΘ-HELEXPO» Η ΔΕΘ υπήρξε ανέκαθεν μοχλός ανάπτυξης της εθνικής οικονομίας. Αποτελεί σημείο συνάντησης για τις επιχειρήσεις και μπορεί να παίξει τον ρόλο της επιχειρηματικής πλατφόρμας όχι μόνο για το εσωτερικό, αλλά και για τις γειτονικές αγορές. Λιμάνια-Αεροδρόμια-Ακτοπλοΐα: Κλειδιά ανάπτυξης οι αποκρατικοποιήσεις

description

 

Transcript of ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

Page 1: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΕΠ

ΕΝ

ΔΥΤ

ΙΚΟ

& Ο

ΙΚΟ

ΝΟ

ΜΙΚ

Ο Π

ΕΡ

ΙΟΔ

ΙΚΟ

/τ.4

14

/9.2

01

5 /€

6,0

0

ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑΕπενδυτική ευκαιρία

το ΧΑ το 2015;

ASSET & WEALTHMANAGEMENT

Οι επενδύσεις πουυπόσχονται υψηλά κέρδη

ΧΡΗΜΑwww.hrima.gr

ΧΡ

ΗΜ

Ατ.4

14 /9

.20

15

Αναστάσιος ΤζήκαςΠρόεδρος της ΔΕΘ-HELEXPO

«Ενισχύουμε τις διεθνείς συμμαχίες, εδραιώνουμε τον διεθνή χαρακτήρα της ΔΕΘ-HELEXPO»

Η ΔΕΘ υπήρξε ανέκαθεν μοχλόςανάπτυξης της εθνικής

οικονομίας. Αποτελεί σημείοσυνάντησης για τις επιχειρήσεις

και μπορεί να παίξει τον ρόλοτης επιχειρηματικής

πλατφόρμας όχι μόνο γιατο εσωτερικό, αλλά και για

τις γειτονικές αγορές.

Λιμάνια-Αεροδρόμια-Ακτοπλοΐα: Κλειδιά ανάπτυξης οι αποκρατικοποιήσεις

ISSN 1105-0470

Page 2: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ

ONOMATΕΠΩΝΥΜΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ*

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ*

ΟΔΟΣ Τ.Κ. ΠΕΡΙΟΧΗ

ΠΟΛΗ ΧΩΡΑ ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ε-ΜAIL ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ ΚΙΝΗΤΟ

FAX ΑΦΜ* ΔΟΥ*

* ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή μορφή)

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝΕΞΑΜΗΝΗ (5 ΤΕΥΧΗ) 20,00€ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (10 ΤΕΥΧΗ) 30,00€ ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 45,00€ ΔΙΕΤΗΣ (20 ΤΕΥΧΗ) 80,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ

ΚΥΠΡΟΣ (10 ΤΕΥΧΗ) 100,00€ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (10 ΤΕΥΧΗ) 150,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ

ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 60,00€ ΔΙΕΤΗΣ (20 ΤΕΥΧΗ) 110,00€

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά σε ψηφιακή μορφή)

ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 15,00€

(Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α.)

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / ΙΒΑΝ GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192)

Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασμός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρείας ETHOS MEDIA Α.Ε. Σημειώνετε πάντα το όνομά σας στο καταθετήριο.Παρακαλούμε, όπως αποστείλετε το καταθετήριο με fax στο 210 998 4953, υπόψιν κου Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.

ΕΠΙΤΑΓΗ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

Yπεύθυνος συνδρομών: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, 210 998 4909, [email protected]

*Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDIA S.A., Θεσσαλίας 29, 17456 Άλιμος, Fax: 210 998 4953

Το ΧΡΗΜΑ καινοτομεί τεχνολογικά,κυκλοφορεί και ψηφιακά, με e-mail!

Ο συνδρομητής μπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, με τρόπο παρόμοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης με λέξεις κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σημειώσεις, κι όλα αυτά...οικολογικά!

Page 4: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

Μόνο με ένα... θαύμα μπορείνα ανακάμψει η ελληνική οικο-νομία, δεδομένης της ύπαρ-

ξης των σκληρών μέτρων του νέουΜνημονίου. Άλλωστε, δεν υπάρχουνπολλά περιθώρια αλλαγής των όρωντου, παρά τις προεκλογικές κορώνεςτων κομμάτων ότι θα το αλλάξουν καιθα έχουν «παράλληλο πρόγραμμα».Για την ελληνική οικονομία, η μόνη ελ-πίδα είναι ένα θαύμα, καθώς οι περισ-σότεροι οικονομολόγοι υποστηρίζουνότι, ακόμη και με σταθερή και ισχυρήκυβέρνηση, είναι σχεδόν αδύνατο ναεπιτευχθούν οι ετήσιοι δημοσιονομικοίστόχοι. Φαίνεται λοιπόν πως η χώρα βρίσκεταισε οικονομικό νεκροθάλαμο, που ση-μαίνει ότι δεν έχει ούτε άλλο χρόνοούτε άλλο δρόμο. Η οικονομία εκπέμ-πει δραματικό σήμα κινδύνου. Ησκληρή αλήθεια είναι ότι εξακολου-θούν να υπάρχουν μόνο δύο δρόμοι: οδρόμος της υπευθυνότητας, που κα-ταγγέλθηκε, απαξιώθηκε και συκοφαν-τήθηκε, και ο δρόμος της ασύντακτηςκαι βαθιάς εθνικής περιπέτειας. Η οικονομία οδηγείται και πάλι σε

ύφεση, που θα επιφέρει και διόγκωσητης ανεργίας. Ούτε λόγος φυσικά γιαεπενδύσεις και ανάπτυξη: το Δημόσιοδεν πληρώνει τις υποχρεώσεις του, ηεσωτερική στάση πληρωμών έχει επι-βληθεί, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές δι-ευρύνονται, η ρευστότητα αποτελείμια άγνωστη λέξη στην αγορά, οδη-γώντας σε οικονομική ασφυξία χιλιά-δες επιχειρήσεις. Οι άνεργοι παραμένουν στο 1,5 εκα-τομμύριο και καμία παραγωγική επέν-δυση δεν υπάρχει στον ορίζοντα πουθα τους μειώσει, το εισόδημα των Ελ-λήνων παραμένει στο -35% τουλάχι-στον, οι καταθέσεις στις τράπεζες,από 235 δισ. που ήταν το 2009, έφτα-σαν τα 120 δισ., τα κόκκινα δάνειαστις τράπεζες κυμαίνονται από 40 έως45% του συνόλου, η ρευστότητα στηναγορά δεν υφίσταται ως έννοια. Επι-πλέον, η υγεία και τα ασφαλιστικά τα-μεία καταρρέουν, ενώ τα αποθεματικάτων ταμείων, των ΟΤΑ και άλλων ορ-γανισμών απειλούνται με εξαφάνιση.

Το καμπανάκι του τελευταίου γύρουέχει χτυπήσει. Εξαντλήθηκαν ήδη καιτα τελευταία όρια αντοχής της οικονο-μίας, της κοινωνίας, της ίδιας τηςχώρας. Την ίδια ώρα, η συγκυρία προ-σφέρει μια χρυσή ευκαιρία να δοθείένα οριστικό τέλος στον λαϊκισμό, τηνπροχειρότητα και τον πολιτικό καιρο-σκοπισμό. Ο κίνδυνος δεν έχει περάσει. Δενυπάρχουν περιθώρια εφησυχασμού.Τα προβλήματα είναι μπροστά μας.Δεν λύθηκαν, αντίθετα οξύνθηκαν. Άλ-λωστε, αποδείχτηκε ότι δεν λύνονταιμε ευχολόγια, ψέματα, πορείες και δη-μοψηφίσματα. Λύνονται με σταθερό-τητα, συνεργασία, σχέδιο και δουλειά.Με ειλικρίνεια και προοπτική. Μόνο ει-λικρίνεια και αλήθειες. Η Ελλάδα χρει-άζεται μεγάλες αλλαγές. Πόσο έτοιμοιείμαστε, κυβερνώντες και πολίτες, νατις κάνουμε πράξη;

Πιστεύετε στα θαύματα;

Κωνσταντίνος Χριστοφιλέας, Διευθυντής Σύνταξης2

2 Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑτ.414, Σεπτέμβριος 2015

ΕΝ ΑΡΧΗ...

Page 6: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

4 Σεπτέμβριος 2015

10ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Επενδυτική ευκαιρία το ΧΑ το 2015;

ΛΙΜΑΝΙΑ-ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΑ-ΑΚΤΟΠΛΟΪΑΚλειδιά ανάπτυξης οιαποκρατικοποιήσεις και ηυποστήριξη του τουρισμού

76ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ANTI-FRAUDΔίχτυ ασφαλείας για τις εταιρείες

5880ή ΔΕΘΚέρδισε το στοίχημα με216.364 επισκέπτες

50ASSET & WEALTH MANAGEMENTΟι επενδύσεις των asset managers πουυπόσχονται υψηλά κέρδη

40

Page 7: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

περιεχόμενα τ.414/9.2015

ΧΡΗΜΑ 5

38 ~ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΛ. ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣΑντιπρόεδρος του ομίλου Aldemar Resorts

66 ~ ΑΝΑΛΥΣΗ VRSΕΛ.ΤΕΧ. ΑΝΕΜΟΣ

68 ~ ΡΕΠΟΡΤΑΖΗ Ελλάδα της δραχμής

ΘΕΜΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥΗ ΔΕΘ υπήρξε ανέκαθεν μοχλός ανάπτυξης της

εθνικής οικονομίας. Αποτελεί σημείο συνάντησηςγια τις επιχειρήσεις και μπορεί να παίξει τον ρόλοτης επιχειρηματικής πλατφόρμας όχι μόνο για το

εσωτερικό, αλλά και για τις γειτονικές αγορές.

62 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΑναστάσιος ΤζήκαςΠρόεδρος της ΔΕΘ-HELEXPO«Ενισχύουμε τις διεθνείς συμμαχίες, εδραιώνουμε τον διεθνήχαρακτήρα της ΔΕΘ-HELEXPO»

ΧΡΗΜΑτεύχος Σεπτεμβρίου 2015

CEOΚωνσταντίνος Ουζούνης[email protected]

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣKωνσταντίνος Χριστοφιλέας[email protected]

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚTΗΣΓιώργος Καλούμενος[email protected]

ΣΥΝΤΑΚΤΕΣBίκυ Γερασίμου[email protected]

Γαλάτεια Μπασέα[email protected]

Αριστείδης Κυπριώτης[email protected]

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗΑμαλία Λούβαρη[email protected]

KEY ACCOUNT MANAGERΡάντω Μανώλογλου[email protected]

ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣΆρης Λαυδής[email protected]

ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣΣοφία-Αφροδίτη Βουλγαράκη[email protected]

ΤΜΗΜΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ& ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣKωνσταντίνος Σαλβαρλής[email protected]

YΠΕΥΘΥΝΗ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥΝατάσσα Λαζαράκου[email protected]

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΘοδωρής ΑναγνωστόπουλοςShutterstock

ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗΠόπη Καλογιάννη[email protected]

ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ - ΕΝΘΕΣΗPressious ΑρβανιτίδηςΑ.Β.Ε.Ε.

ISSN 1105-0470

02 ~ Εν αρχή: Πιστεύετε στα θαύματα;

06 ~ Επικαιρότητα: Τι μπορεί να (ξανα)πάει στραβά στην Ελλάδα

80 ~ Διά ταύτα: Μεθυσμένοι στα μπαρ…

~ Απαγορεύεται αυστηρά η ανα-δημοσίευση φωτογραφιών καιύλης ή μέρους αυτής, και ηκαθ' οιονδήποτε τρόπο εκμε-τάλλευσή τους, χωρίς την έγ-γραφη άδεια του εκδότη.

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ

ETHOS MEDIA S.A.Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος

T:210 9984950, Φ:210 9984953 E:[email protected]

www.ethosmedia.eu www.ethosevents.eu

www.hrima.grwww.insuranceworld.grwww.asfalizomai.com

www.phb.com.grwww.alivemag.gr

www.virus.com.grwww.bitdaily.gr

Page 8: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

Mε τη δημιουργία μιας νέας, αλλάστην ουσία ίδιας κυβέρνησης,υπό τον Αλέξη Τσίπρα, έληξε η

εκλογική διαδικασία της 20ής Σεπτεμ-βρίου. Πλην όμως, η ισχνή κοινοβουλευ-τική πλειοψηφία της νέας κυβέρνησηςαποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση ενόψειτων μέτρων που πρέπει να ψηφίσει και ναεφαρμόσει. Η νέα συγκυβέρνηση διαθέτει στο «τα-βάνι» της 155 βουλευτές (επτά λιγότερουςσε σύγκριση με την προηγούμενη Βουλή),γεγονός που καθιστά, εκ των πραγμάτων,

ανασφαλή την κοινοβουλευτική πλειοψη-φία. Κι αυτό για δύο κυρίως λόγους: Ο πρώτοςέχει να κάνει με τη σφοδρότητα των νέωνμέτρων, ελέω του τρίτου Μνημονίου, πουθα πρέπει μέσα στις επόμενες εβδομάδες ναέρθουν προς ψήφιση στην Ολομέλεια καιθα απαιτούν μια «μπετοναρισμένη» ομάδαβουλευτών, οι οποίοι θα τοποθετηθούνυπέρ του «ναι». Ο δεύτερος έχει να κάνει μετην εκπεφρασμένη αντίδραση βουλευτώντου ΣΥΡΙΖΑ (κυρίως από την τάση των«53»), ορισμένοι από τους οποίους έχουν

ήδη εκδηλώσει ανοιχτά την αντίθεσή τουςστις πολιτικές που σχετίζονται με την υπο-γραφή της νέας συμφωνίας Αθήνας-πιστω-τών. Δεν υπάρχουν όμως πολλά περιθώριααλλαγής των όρων του Μνημονίου, παράτις προεκλογικές κορώνες των κομμάτωνότι θα το αλλάξουν και θα έχουν «παράλ-ληλο πρόγραμμα». Την κρισιμότητα των επόμενων μηνών απο-τυπώνει η δήλωση του ευρωβουλευτή τουΣΥΡΙΖΑ κ. Κ. Χρυσόγονου: «Αν δεν καταφέ-ρουμε να πιάσουμε τους δημοσιονομικούςστόχους, θα μας πάνε σε ένα σχέδιο συντε-

6 Σεπτέμβριος 2015

επικαιρότηταΧ

Τι μπορεί να (ξανα)πάειστραβά στην Ελλάδα

O «λογαριασμός» της νέας κυβέρνησης: Πρέπει να εφαρμόσει το 56% του Μνημονίου

ώς το τέλος του 2015!

Page 9: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 7

ταγμένης εξόδου». Αν δηλαδή δεν καταφέ-ρουμε να πιάσουμε τους δημοσιονομικούςστόχους, ναυαγήσει το πρόγραμμα αυτό και– όπως είπε και ο κύριος Γιούνκερ– μαςπάνε σε ένα σχέδιο συντεταγμένης εξόδου,αυτό θα σημάνει, επί της ουσίας, βίαιηφτωχοποίηση και πολύ σκληρότερο Μνη-μόνιο με δραχμή. Η νέα κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ έχει προ-θεσμία ώς το τέλος του έτους για να υλοποι-ήσει το 56,4% των μέτρων του Μνημονίουή τις 127 δράσεις, εκ των οποίων τις 15πρέπει να τις εφαρμόσει εντός του Οκτω-βρίου! Τα περισσότερα από αυτά τα μέτραείναι και τα πιο δύσκολα, πολιτικά, όπως ημεταρρύθμιση του ασφαλιστικού, η φορο-λογία των αγροτών, η ανακεφαλαιοποίησητων τραπεζών, η απελευθέρωση της αγοράςηλεκτρικής ενέργειας και το νέο ταμείοαποκρατικοποιήσεων.Η Τρόικα θα ξεκινήσει τη νέα αξιολόγησηστα μέσα Οκτωβρίου και μόνο αν ολοκλη-ρωθεί επιτυχώς, θα εκταμιευθεί το υπό-λοιπο της πρώτης δόσης που έχει μείνει,επί του παρόντος, «κλειδωμένο» και στησυνέχεια θα αρχίσει η διαπραγμάτευση γιατην ελάφρυνση του χρέους.

Η Goldman Sachs

Η Goldman Sachs επισημαίνει ότι μένει ναφανεί αν η νέα ελληνική κυβέρνηση θα πα-ραμείνει απόλυτα δεσμευμένη στο πρό-γραμμα. Υπάρχουν στην πράξη δύο στοιχείαπου μπορεί να οδηγήσουν σε επανεμφάνισητων εντάσεων:

∼Πρώτον, μια περαιτέρω επιδείνωση της οι-κονομικής κατάστασης στην Ελλάδα θαμπορούσε να οδηγήσει σε επανεμφάνισητης αντίστασης στο πρόγραμμα από τοεκλογικό σώμα, ειδικά σε ό,τι αφορά ταπροτεινόμενα δημοσιονομικά μέτρα.

∼Η νέα κυβέρνηση είναι πιθανό να περιμέ-νει ένα καθαρό σήμα από τους δανειστέςγια το ζήτημα του χρέους. Οι τελευταίοιόμως διστάζουν να δώσουν αυτό το σήμαπολύ νωρίς, φοβούμενοι ότι θα υπονομεύ-σει τη διάθεση της Αθήνας για μεταρρυθμί-σεις. Επιπλέον, μπορεί να υπάρξει διαφωνία με-ταξύ Ελλάδας και εταίρων για την ουσίατων προσπαθειών που θα γίνουν. Τέλος, ηδιστακτικότητα των δανειστών να προ-σφέρουν ανακούφιση χρέους μπορεί ναενταθεί αν υπάρξουν αποκλίσεις στους δη-μοσιονομικούς στόχους.

Η Goldman Sachs δεν περιμένει η εφαρ-μογή του προγράμματος να είναι ομαλή.Εκτιμά πάντως ότι το επίπεδο της έντασηςπου υπήρξε το περασμένο δίμηνο Ιουνίου-Ιουλίου δεν είναι πιθανό να προκύψει, δε-δομένου του ότι οι μνήμες από τον κίνδυνοGrexit είναι ακόμη νωπές. Έτσι, η πιο ρεα-λιστική εκτίμηση είναι, κατά την ανάλυση,μια «ανώμαλη» εφαρμογή του προγράμμα-τος, με σποραδικές εντάσεις, που δεν θαφτάνουν όμως σε σημείο «έκρηξης».

Σύμφωνα με τους αναλυτές της Eurobank,η πορεία της νέας κυβέρνησης θα καθορι-στεί από:

α) την επιτυχή ολοκλήρωση της πρώτηςαναθεώρησης του νέου προγράμματοςδιάσωσης (αναμένεται στα τέλη Οκτω-βρίου-Νοεμβρίου). Αυτή εξαρτάται απότην εκπλήρωση ορισμένων προαπαιτού-μενων ενεργειών-ορόσημα, δηλαδή μέ-τρων που περιγράφονται στο Μνημόνιοκαι καθορίζονται από τα ευρωπαϊκά θε-σμικά όργανα. Κατά την άποψη της Eu-robank, αυτό θα επιτρέψει τηνεκταμίευση της υποδόσης των 3 δισ.ευρώ, στο πλαίσιο του προγράμματος,αλλά επίσης μπορεί να οδηγήσει τηνΕΚΤ στο να αποκαταστήσει τα ελληνικάομόλογα στο πρόγραμμα αγοράς ελληνι-κού χρέους, στο πλαίσιο της ποσοτικήςχαλάρωσης του προγράμματος,

β) την πρώτη θετική ολοκλήρωση της επα-νεξέτασης του προγράμματος, που θαπρέπει επίσης να προετοιμάσει το έδα-φος για την έναρξη των συνομιλιών γιατην αναδιάρθρωση του χρέους, οι οποίεςορίζονται ως προϋποθέσεις για τη συμ-μετοχή του ΔΝΤ στο νέο πρόγραμμα,

γ) την επιτυχή ολοκλήρωση των επικείμε-νων τραπεζικών ανακεφαλαιοποιήσεων.Αυτή αναμένεται μέχρι το τέλος τουέτους και πριν τεθεί σε εφαρμογή το ερ-γαλείο του bail-in, με τις προσπάθειες να

επικεντρώνονται στη μεγιστοποίηση τηςσυμμετοχής του ιδιωτικού τομέα (σημει-ώνεται ότι, πριν από αυτό, το νέο νομικόπλαίσιο ανακεφαλαίωσης θα πρέπει ναψηφιστεί από την ελληνική Βουλή ώςτα μέσα Οκτωβρίου),

δ) τη χαλάρωση ή ακόμη και τη μερική κα-τάργηση των ελέγχων των κεφαλαίων.

Μέτρα-φωτιά για ασφαλιστικό,συντάξεις, μισθούς και εργασιακά

Μέτρα-φωτιά για το ασφαλιστικό, τους μι-σθούς, τις συντάξεις, τις απολύσεις και τιςσυλλογικές συμβάσεις φέρνει την επομένητων εκλογών το αριστερό Μνημόνιο, μεάμεσες μεγάλες και επώδυνες αλλαγές κυ-ρίως στο ασφαλιστικό και στις συντάξεις. Αντιμέτωπη με μια αναπόφευκτη νέα ορι-ζόντια μείωση στις συντάξεις κατά 5-7% θαβρεθεί η νέα κυβέρνηση, ώστε να ανταπο-κριθεί στις απαιτήσεις των δανειστών γιαμια νέα σαρωτική μεταρρύθμιση του ασφα-λιστικού. Η «Επιτροπή Σοφών» για τοασφαλιστικό έχει καταλήξει στη διαπί-στωση ότι πρέπει να ενοποιηθούν οι κύριεςμε τις επικουρικές συντάξεις, για να αντιμε-τωπιστούν τα συνεχώς αυξανόμενα ελλείμ-ματα των ασφαλιστικών ταμείων. Αυτόβέβαια θα οδηγήσει σε νέα μείωση των συν-τάξεων για 2,6 εκατομμύρια συνταξιούχους,οι οποίοι από το 2010 έως σήμερα έχουνυποστεί 12 περικοπές και έχουν χάσει περί-που το 40% των συντάξιμων αποδοχώντους.

14+1 επώδυνες αλλαγές στοασφαλιστικό

Οι 15 πιο σημαντικές παρεμβάσεις που θαπλήξουν όλες τις συντάξεις (κύριες και επι-κουρικές), όλους τους συνταξιούχους (πα-λιούς και νέους) και όλα τα ταμεία είναι οιπαρακάτω:

Μέτρα-φωτιά για το ασφαλιστικό, τους μισθούς, τιςσυντάξεις, τις απολύσεις και τις συλλογικές συμβάσειςφέρνει την επομένη των εκλογών το αριστερό Μνημόνιο,με άμεσες μεγάλες και επώδυνες αλλαγές κυρίως στοασφαλιστικό και στις συντάξεις.

Page 10: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

8 Σεπτέμβριος 2015

1. Χορήγηση της κατώτατης σύνταξης καιτου ΕΚΑΣ (μέχρι την κατάργησή του το2019) μόνο σε όσους συνταξιούχουςέχουν συμπληρώσει το 67ο έτος της ηλι-κίας τους, με περικοπή του μη ανταπο-δοτικού. Το μέτρο αυτό θα επιφέρειμείωση έως και 40% σε χιλιάδες πρόωρασυνταξιοδοτημένους, με τις προϋποθέ-σεις των ελάχιστων ορίων (4.500 έν-σημα), δηλαδή στις χαμηλότερεςσυντάξεις.

2. Αύξηση της εισφοράς των συνταξιούχωνγια τον κλάδο υγείας από 4 σε 6% καιεπέκταση της παρακράτησής της, γιαπρώτη φορά, και στις επικουρικές συν-τάξεις που έως σήμερα δεν κατέβαλλαναντίστοιχη εισφορά. Η συνολική επιβά-ρυνση για τους συνταξιούχους ανέρχεταιστα 854 εκατ. τον χρόνο.

3. Ενοποίηση όλων των επικουρικών τα-μείων στο ΕΤΕΑ και εφαρμογή της «ρή-τρας μηδενικού ελλείμματος», μεσυνέπεια την ανά τρίμηνο περικοπή τωνεπικουρικών συντάξεων και εφάπαξ τωνταμείων, που θα στερούνται της κρατι-κής ενίσχυσης από 1ης Ιανουαρίου του2015. Τα περισσότερα ταμεία δεν θα αν-τέξουν, οι επικουρικές συντάξεις θαεξαϋλωθούν και σε βάθος τριετίας θα κα-ταργηθούν!

4. Πάγωμα της κατώτερης σύνταξης στησημερινή ονομαστική της αξία ώς το2021 (Ν. 4336/2015 σελ. 982). Τομέτρο αυτό αφορά 509.000 συνταξιού-χους του ΙΚΑ οι οποίοι έχουν ήδη χάσειτο 23,5% της αγοραστικής τους δύναμηςτην τελευταία περίοδο (14,3% από τιςμειώσεις των συντάξεων και 9,2% απότον πληθωρισμό).

5. Μειώσεις στις συντάξεις του ΟΓΑ γιαόλους όσοι δεν έχουν καταβάλει εισφο-ρές και για όσους λαμβάνουν την κατώ-τερη σύνταξη. Επανυπολογισμός «με νέοτρόπο» όλων των αγροτικών συντάξεων,που θα φέρει σημαντικές μειώσεις στιςπερισσότερες (το μέτρο αφορά 690.301δικαιούχους).

6. Σταδιακή μείωση των δικαιούχων τουΕΚΑΣ ώς την κατάργησή του στο τέλοςτου 2019. Το μέτρο αυτό αφορά 300.000συνταξιούχους, οι οποίοι αμέσως θα πε-ριπέσουν σε κατάσταση ακραίας φτώ-

χειας. Άμεσα προωθείται η κατάργησητου ΕΚΑΣ για το 20% των δικαιούχων μετα αναλογικά υψηλότερα εισοδήματα (τομέτρο αφορά 60.000 συνταξιούχους).

7. Άμεση εφαρμογή του Ν. 3863/2010 μενέο τρόπο υπολογισμού των κύριων συν-τάξεων (εγγυημένη από το κράτος μόνο ηβασική σύνταξη ύψους σήμερα 360 ευρώκαι ανταποδοτική μόνο σύνταξη). Ηεφαρμογή του Ν. 3863/2010 θα έχειδραματικές μακροπρόθεσμες επιπτώσειςστο επίπεδο των συντάξεων, κυρίως τωναναπηρικών, πολλές από τις οποίες θαπέσουν ακόμη και κάτω από τα 100 ευρώ(άρθρο 2 Ν. 3863/2010). Για την επό-μενη δεκαετία, οι μειώσεις θα αγγίζουνετησίως τα 20-60 ευρώ στις μηνιαίεςμέσες κύριες συντάξεις.

8. Αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδό-τησης, ώστε από το 2022 και μετά, οιπροϋποθέσεις για συνταξιοδότηση θαείναι ή το 62ο έτος της ηλικίας, με 40έτη ασφάλισης ή 12.000 μέρες ασφάλι-σης, ή το 67ο έτος της ηλικίας, με του-λάχιστον 4.500 ημέρες ασφάλισης ή 15έτη ασφάλισης.

9. Αύξηση των ορίων ηλικίας από 1ης Ια-νουαρίου του 2022, σταθερά και ανάτριετία, μετά το 67ο έτος, με βάση τοπροσδόκιμο της ηλικίας του γενικούπληθυσμού, με συνέπεια τα όρια ηλικίαςσυνταξιοδότησης στο τέλος της δεκαε-τίας του 2020 να αγγίζουν τα 69. Ο συν-δυασμός των δύο παραπάνω ρυθμίσεων,δηλαδή η επίτευξη του αδύνατου στόχουτων 12.000 ημερών ασφάλισης (40 χρό-νια έτη ασφαλισμένης εργασίας!) και ηαύξηση των ορίων ηλικίας πάνω από τα67 έτη μετά την 1η Ιανουαρίου του 2022,με θρυμματισμένη την αγορά εργασίας,θα οδηγήσει στη στέρηση του συνταξιο-δοτικού δικαιώματος από το 80% τωνγυναικών και των νέων εργαζομένων.

10.Αύξηση της ποινής για χρήση του δι-καιώματος πρόωρης συνταξιοδότησηςαπό 6% ανά έτος σε 16% (!) για το διά-στημα της επέκτασης του ορίου ηλικίαςσε σχέση με τα σημερινά όρια.

11.Αύξηση του ύψους των εισφορών στουςαπασχολουμένους και τους αγρότες, πουτις κατέβαλλαν μέχρι τώρα βάσει των ει-σοδηματικών κλάσεων, και εισαγωγή

εφεξής του συστήματος εισφορών ανά-λογα με το εισόδημά τους! Αυτό θα συνε-πιφέρει άμεσα αύξηση των εισφορώντους έως και 20% σε όσους αυτοαπασχο-λούμενους εμφανίζουν λίγο υψηλότεραεισοδήματα.

12.Σταδιακή κατάργηση όλων των εξαιρέ-σεων χρηματοδότησης ταμείων από τονκρατικό προϋπολογισμό και εναρμόνισητων ασφαλιστικών εισφορών και τωνπαροχών, με τη δομή και τις προϋποθέ-σεις του ΙΚΑ για όλα τα ταμεία από 1ηςΙουλίου του 2015. Τα μέτρα αυτά θα επι-φέρουν αυξήσεις των εισφορών σε ΟΓΑ,ΝΑΤ και ΟΑΕΕ, αφού θα επέλθει δραμα-τική περικοπή της επιχορήγησης στονΟΓΑ (σήμερα αγγίζει το 80% των εσόδωντου), στο ΝΑΤ (σχεδόν το 90% των εσό-δων του) και στον ΟΑΕΕ (πάνω από το50% των εσόδων του).

13.Κατάργηση όλων των φόρων υπέρ τρί-των (π.χ. αγγελιόσημο) που ακόμη λαμ-βάνουν κάποια ταμεία μέχρι 31 Οκτω-βρίου του 2015.

14.Ολοκλήρωση της ενοποίησης των τα-μείων, με εξομοίωση των νομικών διατά-ξεων και των προϋποθέσεων παροχών σεπρώτη φάση, ώστε να είναι εφικτή η λει-τουργία ενός μόνο ταμείου ώς το τέλοςτου 2016.

15.Αλλαγές προς το χειρότερο για τη ρύθ-μιση οφειλών στα ταμεία σε βάρος των300.000 οφειλετών (ρυθμίστηκαν οφει-λές 5,66 δισ.).

Τι αλλάζει στα εργασιακά

Σύμφωνα με το τρίτο Μνημόνιο (Ν. 4336/2015), η νέα κυβέρνηση μεταξύ άλλων:

1. Θα καταργήσει την εξάμηνη μετενέργειαόλων των συλλογικών συμβάσεων εργα-σίας και της Εθνικής ΓΣΣΕ (Ν. 4336/2015, σελ. 1026).

2. Θα επαναφέρει την τρίμηνη μετενέργειασε όλες τις ΣΣΕ.

3. Θα καταργήσει τη συνέχιση της ισχύοςτων κανονιστικών όρων των ΣΣΕ πουέληξαν στις ατομικές συμβάσεις εργα-σίας, με συνέπεια την απόλυτη ζούγκλα

επικαιρότητα∼

Τι μπορεί να (ξανα)πάει στραβά στην ΕλλάδαΧ

Page 11: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 9

στο ιδιωτικό μισθολόγιο (Ν. 4336/2015,σελ. 1026).

4. Θα ψηφίσει νόμο για τη γενίκευση τηςευέλικτης απασχόλησης στον ιδιωτικότομέα (Ν. 4336/2015, σελ. 1026).

5. Θα καταστήσει αυστηρότερο τον θεσμότων ομαδικών απολύσεων σε συνεργασίαμε «Ομάδα Ανεξαρτήτων Εμπειρογνωμό-νων» (Ν. 4336/2015, σελ. 1026).

6. Θα καταργήσει τα κεφάλαια για τις πλει-οψηφίες και την απεργία στις συνδικαλι-στικές οργανώσεις (κατάργηση Ν.1264/1982).

7. Θα φέρει νόμο για περαιτέρω μείωση τουκατώτατου μισθού στη βάση της ρήτρας«συγκρίσιμης ευθυγράμμισης» με τιςχώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης(Ν. 4046/2012, σελ. 712).

8. Θα καταργήσει τις ευνοϊκές εργασιακέςκαι τις συνταξιοδοτικές ρυθμίσεις τουνόμου Κατρούγκαλου (Ν. 4325/2015)και του νόμου Στρατούλη (Ν. 4331/2015), όπως ορίζει ρητά το τρίτο Μνη-μόνιο (Ν. 4336/2015, σελ. 1021).

Οκτώβρης με «πρωτοβρόχια» απότην εφορία

Με τα πρωτοβρόχια του Οκτωβρίου κατα-φθάνουν και τα «ραβασάκια» της εφορίας.Στα εκκαθαριστικά του ΕΝΦΙΑ, οι συντελε-στές είναι ίδιοι και απαράλλαχτοι και δενπροβλέπεται καμία ελάφρυνση. Αντιθέτως,υπάρχουν κρυφές επιβαρύνσεις, αφού καιφέτος ο φόρος θα υπολογιστεί με τις αντι-κειμενικές αξίες του 2007, παρά την από-φαση του Συμβουλίου της Επικρατείας,που ζήτησε προσαρμογή των Τιμών Ζώνηςστα σημερινά επίπεδα. Ο Οκτώβριος όμως έχει κι άλλες δυσάρε-στες εκπλήξεις για τους φορολογουμένους.Κατ’ αρχάς, θα ενεργοποιηθούν οι διατάξειςγια την αύξηση των επιτοκίων και τη μεί-ωση των δόσεων για όσους οφειλέτες έχουνκάνει ρύθμιση. Από την 1η Οκτωβρίου ενεργοποιείται, επί-σης, η ψηφισμένη αύξηση του ΕιδικούΦόρου Κατανάλωσης στο αγροτικό πετρέ-λαιο, ενώ μέσα στον μήνα θα πρέπει να εκ-δοθεί η απόφαση για το «μαχαίρι» στο 50%του κονδυλίου για το επίδομα θέρμανσηςτων νοικοκυριών.Στον «λογαριασμό» του Οκτωβρίου προστί-θενται τα «φορτωμένα» εκκαθαριστικά για

αγρότες-επιχειρήσεις, λόγω της αυξημένηςπροκαταβολής φόρου, αλλά και ο αυξημέ-νος φόρος πολυτελείας στα ΙΧ, που θα έρθειμε νέα εκκαθαριστικά. Πριν φύγει ο Οκτώβριος, μισθωτοί, συντα-ξιούχοι, ελεύθεροι επαγγελματίες θα μά-θουν τι τους περιμένει τους επόμενουςμήνες. Από τις πρώτες υπογραφές που θα βάλει ονέος υπουργός Οικονομικών είναι αυτή στηνέα φορολογική κλίμακα, στην οποία θαπρέπει να ενσωματωθεί η έκτακτη εισφορά,αποκτώντας έτσι μόνιμο χαρακτήρα. Αυτόσημαίνει ότι έρχεται αύξηση συντελεστών,ενώ είναι η πιθανή η μείωση του αφορολο-γήτου των 12.000 ευρώ, που ισχύει σήμεραγια την έκτακτη εισφορά. Με βάση το νέο Μνημόνιο, τα φετινά εισο-δήματα των αγροτών θα πρέπει να φορολο-γηθούν του χρόνου όχι με 13 αλλά με 20%,ενώ θα πρέπει να γίνει και αύξηση τουφόρου εισοδήματος από ενοίκια, από το 11στο 15% ώς 12.000 ευρώ εισόδημα και απότο 33 στο 35% για το επιπλέον. Προ τωνπυλών βρίσκονται αλλαγές και στη φορολο-γία γονικών παροχών-κληρονομιών, μεεπανεξέταση των αφορολογήτων, ενώ προςκατάργηση βαίνουν εξαιρέσεις και απαλλα-γές για τις επιχειρήσεις. Χ

Page 12: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

10 Σεπτέμβριος 2015

Επενδυτική ευκαιρία

το ΧΑ το 2015;

ΕΠΕΤΕΙΑΚO ΑΦΙEΡΩΜΑ

Page 13: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 11

Hελληνική οικονομία, το χρηματι-στήριο, οι ελληνικές επιχειρήσειςκαι τράπεζες βρίσκονται στην «εν-

τατική». Όμως ακόμη και η παγκόσμια οι-κονομία, όπως και οι διεθνείς αγορές,βρίσκονται πλέον σε «γκρίζες σκιές», καιπολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι η νέα παγ-κόσμια χρηματοπιστωτική κρίση έχει ξεκι-νήσει. Μέσα σε αυτό το κλίμα, δεν είναιλίγοι οι αναλυτές που θεωρούν το ελλη-νικό χρηματιστήριο επενδυτική ευκαιρίαγια το 2015! Το τελευταίο τελεί υπό πε-ριοριστικούς όρους στην κίνηση κεφα-λαίων στις τράπεζες, και είναι αναγκαίαμια νέα ανακεφαλαιοποίηση, ενώ η ιδιω-τική οικονομία –οι εταιρείες δηλαδή– θαπληγούν από τα μέτρα ακραίας λιτότητας.Εκτός των παραπάνω, υπάρχει και οαστάθμητος πολιτικός παράγοντας, τηνεπομένη των εκλογών. Αν δεν υπάρξειμια κυβέρνηση που θα εμπνεύσει εμπι-στοσύνη –ότι θα έχει μέλλον και ότι θαεφαρμόσει το Μνημόνιο– τότε το πολιτικόρίσκο μπορεί να καταστρέψει την ελλη-νική οικονομία και την αγορά.

Όμως, ο δρόμος για να βγει το ελληνικόχρηματιστήριο από το τέλμα και την απα-ξίωση περνάει από τις κάλπες. Παρόλοπου υπάρχουν και άλλες, εγχώριες ή διε-θνείς, παράμετροι που μπορεί να επηρε-άσουν την πορεία του –όπως το κλίμαστις ξένες αγορές– οι μεσοχρόνιες προ-οπτικές του ΧΑ σχετίζονται άμεσα με τομήνυμα που θα σταλεί μέσω των εθνικώνεκλογών. Από το αποτέλεσμα θα διαφανεί αν δια-σφαλίζεται η πολιτική σταθερότητα, του-λάχιστον για δύο με τρία χρόνια, ή ανοδεύουμε σταδιακά (αν όχι άμεσα) προςεξελίξεις και ανατροπές που μπορεί ναπροβληματίσουν περαιτέρω τους ήδη επι-φυλακτικούς και μετρημένους επενδυτές,ιδίως τους ξένους.Αν προκύψει ισχυρή κυβέρνηση από τιςκάλπες, οι αναλυτές προβλέπουν αναζω-πύρωση του αγοραστικού ενδιαφέροντοςκαι ενδεχόμενη κίνηση προς τα επίπεδατων 800 μονάδων. Ειδάλλως, ήδη έχουνδιαρρεύσει στην αγορά νούμερα που πα-ραπέμπουν σε περαιτέρω διολίσθηση,

προς την περιοχή των 550 μονάδων.Η προσδοκία για την αποκατάσταση τηςπολιτικής σταθερότητας και η εδραίωσητης αποφυγής του Grexit θα μπορούσαννα δικαιολογήσουν μια ισχυρή ανοδική κί-νηση και να δώσουν ένα νέο story για τηνελληνική οικονομία και τη χρηματιστη-ριακή αγορά.Η αγορά έχει να αποτιμήσει την επι-στροφή της ελληνικής οικονομίας στηνύφεση το 2015 (από το +3% στο -2%), τιςσυνέπειες του τρίτου Μνημονίου στηνιδιωτική οικονομία και φυσικά τις νέες αυ-ξήσεις μετοχικού κεφαλαίου των τραπε-ζών, οι οποίες θα γίνουν σε πολύχαμηλότερα επίπεδα από αυτά που δεί-χνει το ταμπλό του χρηματιστηρίου.

Η επόμενη ημέρα

Ο βασικός καταλύτης της επόμενης ημέ-ρας είναι η ταχύτητα και η δυνατότητασχηματισμού κυβέρνησης, καθώς απόεκεί εξαρτώνται οι διαδικασίες της ανακε-φαλαιοποίησης των τραπεζών, η πρώτη

(χωρίς τη συμμετοχή του ΤΧΣ)

Δεκέμβριος 2013 49,6%Ιανουάριος 2014 49,9%Φεβρουάριος 2014 51,5%Μάρτιος 2014 52,9%Απρίλιος 2014 54,8%Μάιος 2014 60,4%Ιούνιος 2014 60,6%Ιούλιος 2014 60,4%Αύγουστος 2014 61,0%Σεπτέμβριος 2014 60,9%Οκτώβριος 2014 61,3%Νοέμβριος 2014 62,1%Δεκέμβριος 2014 61,5%Ιανουάριος 2015 61,1%Φεβρουάριος 2015 60,1%Μάρτιος 2015 59,0%Απρίλιος 2015 58,6%Μάιος 2015 59,2%Ιούνιος 2015 58,4%Αύγουστος 2015 57,3%

H ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝΞΕΝΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ

ΣΤΗΝΚΕΦΑΛΑΙΟΠΟΙΗΣΗ

ΤΟΥ ΧΑ

(Ποσά σε εκατ. ευρώ)

Δεκέμβριος 2013 2.161,9Ιανουάριος 2014 2.155,6Φεβρουάριος 2014 1.771,7Μάρτιος 2014 2.520,8Απρίλιος 2014 3.229,3Μάιος 2014 4.890,3Ιούνιος 2014 3.580,1Ιούλιος 2014 2.329,1Αύγουστος 2014 1.990,6Σεπτέμβριος 2014 2.195,3Οκτώβριος 2014 3.145,4Νοέμβριος 2014 1.648,5Δεκέμβριος 2014 2.053,6Ιανουάριος 2015 2.142,2Φεβρουάριος 2015 2.953,1Μάρτιος 2015 1.875,8Απρίλιος 2015 1.404,8Μάιος 2015 1.684,4Ιούνιος 2015 1.849,4Αύγουστος 2015 902,9

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣΤΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ

(Ποσά σε δισ. ευρώ)

Δεκέμβριος 2013 60,1Ιανουάριος 2014 60,8Φεβρουάριος 2014 67,4Μάρτιος 2014 70,2Απρίλιος 2014 64,5Μάιος 2014 70,9Ιούνιος 2014 79,9Ιούλιος 2014 66,5Αύγουστος 2014 66,8Σεπτέμβριος 2014 61,1Οκτώβριος 2014 52,4Νοέμβριος 2014 53,9Δεκέμβριος 2014 45,7Ιανουάριος 2015 38,3Φεβρουάριος 2015 45,7Μάρτιος 2015 39,4Απρίλιος 2015 41,4Μάιος 2015 42,5Ιούνιος 2015 40,99Αύγουστος 2015 29,9

Η ΚΕΦΑΛΑΙΟΠΟΙΗΣΗΤΟΥ ΧΑ

Page 14: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

12 Σεπτέμβριος 2015

αξιολόγηση του ελληνικού προγράμματοςκαι η εκκίνηση της συζήτησης για την ανα-διάρθρωση του ελληνικού χρέους.Η πολιτική σταθερότητα από το βράδυκιόλας των εκλογών, το γρήγορο «πέρα-σμα» της πρώτης αξιολόγησης του τρίτουΜνημονίου, η ανακεφαλαιοποίηση τωντραπεζών και οι άμεσες κινήσεις με στόχοτη βελτίωση του κλίματος αποτελούν τιςτρεις προτεραιότητες που πρέπει ναθέσει η νέα κυβέρνηση, σύμφωνα με πα-ράγοντες της αγοράς. Μάλιστα η διαμόρ-φωση κυβερνητικού σχηματισμού θαμπορούσε να θεωρηθεί προαπαιτούμενογια την ανάκτηση του ενδιαφέροντος σεκάθε χρηματιστηριακό κλάδο, και δη σεεκείνον των τραπεζών. Η πιθανότητα να σχηματιστεί κυβέρνησηαπό τον «σκληρό» πυρήνα των ευρωπαϊ-κών κομμάτων (ΝΔ, Ποτάμι, ΠΑΣΟΚ) πα-ραμένει το λιγότερο πιθανό σενάριο,κυρίως λόγω της ευρύτερης αντίληψης

που υπάρχει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν πρέπει να«δραπετεύσει» από τις κυβερνητικές τουευθύνες μετά την αποτυχία της διαπραγ-μάτευσης, που οδήγησε στα capital con-trols και στην «άρον άρον» υπογραφήενός σκληρού τρίτου Μνημονίου, και αυτόανησυχεί την αγορά. Οι αναλυτές προει-δοποιούν ότι ο κίνδυνος σε αυτό το σενά-ριο είναι ο ΣΥΡΙΖΑ, ως αξιωματικήαντιπολίτευση, να διολισθήσει στην πρό-τερη ρητορική του, εγκαταλείποντας τηνπροσπάθεια μετεξέλιξής του σε κεντροα-ριστερό μεταρρυθμιστικό κόμμα. Πρόκει-ται για το χειρότερο δυνατό σενάριο,καθώς θα ενταθεί η επιφυλακτική στάσητων ξένων επενδυτών, που θα περιμέ-νουν να δουν πώς θα λειτουργήσουν ηκυβέρνηση και η αξιωματική αντιπολί-τευση στο νέο σκηνικό. Εφόσον το αποτέλεσμα των εκλογών δενθέσει υπό αμφισβήτηση την υπάρχουσασυμφωνία, η επόμενη συζήτηση θα

αφορά την αναδιάρθρωση του χρέους,εξέλιξη που αναμένεται να ξεκινήσειγύρω στα μέσα Οκτωβρίου. Το ενδεχό-μενο αυτό μπορεί να λειτουργήσει σαναντίβαρο, αναστέλλοντας κινήσεις εξόδουεπιθετικού χαρακτήρα από την ελληνικήαγορά, ευνοώντας περισσότερο την υιο-θέτηση τακτικών αναμονής από τα χαρτο-φυλάκια που παρακολουθούν τηνελληνική αγορά.

Επενδυτική ευκαιρία τηςδεκαετίας το ΧΑ!

Πάντως, παρά τη «μαυρίλα» που υπάρχειστην ελληνική οικονομία και τη χρηματι-στηριακή αγορά, δεν είναι λίγοι οι αναλυ-τές εκείνοι που βλέπουν την Ελλάδα και τοΧΑ ως την επενδυτική ευκαιρία του 2015!Χαρακτηριστικό είναι άρθρο τουBloomberg View με τίτλο «Ελλάδα: η καλύ-τερη επένδυση του κόσμου… χωρίςπλάκα», η οποία επισημαίνει πως οι επεν-δυτές που δεν άκουσαν τις Κασσάνδρεςκαι ρίσκαραν στα ελληνικά ομόλογα επι-βραβεύθηκαν για την απόφασή τους.Παρά τις κραυγές που προειδοποιούσανγια «πολιτική και οικονομική καταστροφή»,επένδυσαν στο ελληνικό χρέος, και φαίνε-ται ότι έκαναν την καλύτερη επιλογή, με ταελληνικά ομόλογα να διαγράφουν από τατέλη του 2014 την καλύτερη πορεία στηνευρωζώνη και από τον Ιανουάριο του 2015την καλύτερη πορεία σε όλο τον κόσμο, σεσχέση με τα υπόλοιπα assets. Όπως επι-σημαίνει, από την εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ καιέπειτα, καμία μετοχή, κανένα ομόλογο, νό-μισμα ή εμπόρευμα δεν έχει καταγράψειπιο κερδοφόρα για τους επενδυτές πο-ρεία, σύμφωνα με τα στοιχεία τουBloomberg. Όσοι δε αγόρασαν ομόλογαστη δευτερογενή αγορά λίγες ημέρες πριντην επίτευξη της συμφωνίας φαίνεται πωςέκαναν το deal της χρονιάς! Ο κίνδυνοςχρεοκοπίας της Ελλάδας είχε εκτοξευθείστα ύψη, παρασέρνοντας τα επιτόκια τωνομολόγων και βυθίζοντας τις τιμές τους,καθιστώντας τα μεγάλο επενδυτικό ρίσκο. Εντούτοις, από την επίτευξη της συμφω-νίας έως σήμερα τα ελληνικά ομόλογαέχουν καταγράψει σημαντική βελτίωση,αποφέροντας κέρδη σε όσους δεν φοβή-θηκαν και… έπαιξαν. Εκτός του Bloomberg View, ως την επεν-δυτική ευκαιρία του 2015 παρουσιάζει τοελληνικό χρηματιστήριο και άρθρο τουForbes. Όπως τονίζεται σε αυτό, παρά το

επετειακό αφιέρωμαΧ

ΜΕΤΟΧΕΣ ΚΛΕΙΣΙΜΟ ΚΛΕΙΣΙΜΟ ΜΕΤΑΒΟΛΗ31/12/2014 31/8/2015

Alpha Bank 0,468 0,084 -82,05%Coca Cola HBC 15,68 17,98 +14,67%Eurobank 0,187 0,036 -80,75%Folli Follie 26,40 19,00 -28,03%Jumbo 8,47 7,50 -11,45%Lamda Development 3,36 4,55 +35,42%Motor Oil 6,50 9,30 +43,08%ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ 1,89 1,52 -19,58%ΔΕΗ 5,40 4,06 -24,81%Εθνική 1,47 0,520 -64,63%Ελλάκτωρ 2,13 1,24 -41,78%ΕΧΑΕ 4,65 4,31 -7,31%ΕΛΠΕ 3,80 4,33 +13,95%ΕΥΔΑΠ 6,25 4,96 -20,64%ΜΕΤΚΑ 8,45 6,74 -20,24%Μυτιληναίος 4,64 4,54 -2,16%ΟΛΠ 10,50 14,21 +35,33%ΟΠΑΠ 8,90 7,00 -21,35%ΟΤΕ 9,10 8,15 -10,44%Πειραιώς 0,910 0,086 -90,55%Τέρνα Ενεργειακή 1,88 2,43 +29,26%Τιτάν 19,17 18,72 -2,35%Viohalco 1,86 2,08 +11,83%Grivalia Properties 7,57 7,80 +3,04%Aegean Airlines 6,90 6,50 -5,80%

Η ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ ΤΟΥ FTSΕ-25

Page 15: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

RM

10

39

K01

5A

01

76

70

0, K

R 1

03

9K0

15

A0

17

25

00

, CV

10

39

K01

4A

02

03

80

0,

AM

14

76

K01

5A

02

21

00

0, P

V 1

14

3K0

14

A0

30

20

00

, OV

04

15

K01

01

17

50

0

Page 16: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

επετειακό αφιέρωμαΧ

14 Σεπτέμβριος 2015

γεγονός ότι είχε τη χειρότερη επίδοσηεδώ και 28 χρόνια τη Δευτέρα 3 Αυγού-στου, μετά την επαναλειτουργία του,ύστερα από πέντε εβδομάδες που παρέ-μεινε κλειστό, τα πράγματα, πέραν τωντραπεζών, δεν ήταν τόσο άσχημα σε άλ-λους κλάδους, με τις περισσότερες μετο-χές να διαπραγματεύονται πάνω από τοκατώτερο επιτρεπόμενο όριο. Σύμφωναμε το Forbes, το ελληνικό χρηματιστήριομπορεί να αποτελέσει την επενδυτική ευ-καιρία του 2015, όπως ήταν η μεγάληεπενδυτική ευκαιρία του 2014, αν και θαήταν καλή ιδέα οι επενδυτές, προτούστοιχηματίσουν σε ένα βιώσιμο ριμπάουνττου ΧΑ, να αναμένουν, ώστε να έχουν μιασαφέστερη εικόνα του πολιτικού φάσμα-τος της Ελλάδας.

Θες να βγάλεις χρήματα στηνΕλλάδα;

«Θες να βγάλεις χρήματα στην Ελλάδα;Τότε δεν έχεις να κάνεις τίποτα άλλο απότο να αγοράσεις μετοχές ελληνικών εται-ρειών στο Χρηματιστήριο Αθηνών» αναφέ-ρει η συμβουλή του μεγαλύτερουιρλανδικού fund, Merrion Capital. Αγνοών-τας τη σημαντική πτώση των τελευταίωνμηνών, το Merrion Capital καλεί τουςεπενδυτές να εμπιστευθούν την Ελλάδα.«Για τους επενδυτές που επιθυμούν ναεπενδύσουν σε ακραίες καταστάσεις, ηΕλλάδα συνιστά το τέλειο μέρος» επιση-μαίνει το fund. «Το ΧΑ είναι το καλύτεροκυκλικό παιχνίδι στις αγορές» προσθέτειχαρακτηριστικά. Μεταξύ των προτάσεωντης Merrion ξεχωρίζει η μετοχή τηςAegean Airlines, η οποία, σύμφωνα με τοιρλανδικό fund, θα ενισχυθεί σημαντικά τοεπόμενο διάστημα, επωφελούμενη απότην έλευση των τουριστών.Όμως, υπάρχει και μια μερίδα αναλυτώνπου εκτιμούν ότι οι επενδυτές θα αργή-σουν να επιστρέψουν στην Ελλάδα,ακόμη και μετά την άρση των κεφαλαι-ακών ελέγχων, καθώς τα ελληνικά ομό-λογα παραμένουν κάτω από τηνεπενδυτική βαθμίδα και οι μεταρρυθμί-σεις κινδυνεύουν να εκτροχιαστούν απότην πιθανότητα των πρόωρων εκλογώνσύμφωνα με τους διαχειριστές κεφα-λαίων. Πάντως, είναι ενθαρρυντικό το γε-γονός πως τα funds τα οποία έχουν ήδηέκθεση στην Ελλάδα διατήρησαν τις θέ-σεις τους κατά τη διάρκεια αυτής της πε-ριόδου αβεβαιότητας.

Οι ξένοι δίνουν το στίγμα

Παρόλα αυτά, εκεί που θα περίμενε κα-νείς οι ξένοι επενδυτές να βρίσκονται μετο δάχτυλο στη σκανδάλη πουλώντας ό,τικινείται με την επαναλειτουργία του χρη-ματιστηρίου τον Αύγουστο, τελικά ήταν οιμεγάλοι αγοραστές, μετά από έξι συνεχό-μενους μήνες αδιάκοπων ρευστοποι-ήσεων. Για πρώτη φορά από τον περσινόΔεκέμβριο, κι ενώ είχαν μεσολαβήσειεκροές κεφαλαίων άνω των 607 εκατ.από ξένα θεσμικά χαρτοφυλάκια στο διά-στημα Ιανουαρίου-Ιουνίου, καταγράφηκαντον προηγούμενο μήνα καθαρές αγορές21,61 εκατ. από θεσμικούς στο ΧΑ και19,32 εκατ. από το σύνολο των ξένωνεπενδυτών, περιλαμβανομένων και τωνεταιρειών-βασικών μετόχων. Τα ποσάμπορεί να μην είναι ιδιαίτερα μεγάλα, ιδι-αίτερα αν συγκριθούν με τις μηνιαίες εισ-ροές των 150-200 εκατ. του 2013 και του2014, όμως δίνουν ένα στίγμα. Για έναν ακόμη μήνα, τις μεγαλύτερες κα-θαρές αγορές πραγματοποίησαν αμερι-κανικά κεφάλαια, τα οποία από τις αρχέςτου έτους έχουν τοποθετήσει πάνω από250 εκατ. στο ΧΑ, ενώ για πρώτη φοράεδώ και μήνες στην πλευρά των αγορα-στών βρέθηκαν και κεφάλαια από το Cityτου Λονδίνου (+4,8 εκατ.), τα οποία φέ-ρουν και τη βασική «ευθύνη» για την κατα-βαράθρωση των τραπεζών φέτος, καθώςέχουν προχωρήσει σε καθαρές πωλήσειςάνω των 700 εκατ. μέσα στο 2015.

Τι αλλάζει η υποβάθμιση του ΧΑαπό τον FTSE

Η ελληνική χρηματιστηριακή αγορά υπο-βαθμίστηκε σε επίπεδα… Τουρκίας καιΤαϊλάνδης από τον οίκο FTSE, στην κατη-γορία των «προηγμένων αναπτυσσόμε-νων αγορών», από την κατηγορία των«ανεπτυγμένων αγορών» που ήταν από το2001 έως σήμερα. Όπως τονίζουν στο «Χρήμα» χρηματιστη-ριακοί αναλυτές, μπορεί η απόφαση νατεθεί σε ισχύ από τον Μάρτιο του 2016,ωστόσο στο χρονικό διάστημα που μεσο-λαβεί αναμένονται μεγάλες κινήσεις, μεαποχώρηση επενδυτών και μεγάλωνfunds και σταδιακή είσοδο άλλων, ενώ εκ-φράζεται η ανησυχία πως ίσως επηρεάσεικαι τη διαδικασία ανακεφαλαιοποίησηςτων τραπεζών.Το ελληνικό χρηματιστήριο στη νέα κατη-

Το αποτέλεσμα στις προσεχείς εκλογέςμπορεί να οριοθετήσει και ένα νέο storyγια το χρηματιστήριο. Αν λοιπόν από τιςεκλογές της 20ής Σεπτεμβρίου προκύ-ψει ένα αποτέλεσμα που θα δίνει τη δυ-νατότητα δημιουργίας μιας σταθερής,βιώσιμης, με ευρωπαϊκή κατεύθυνση κυ-βέρνησης, τότε θα αναβαθμιστεί και όλοτο αφήγημα της χρηματιστηριακής αγο-ράς. Ένα αποτέλεσμα που θα δώσει πο-λιτική σταθερότητα διαρκείας μπορεί νααποτελέσει κομβικό σημείο καμπής και«στροφής», αντίστοιχο με ό,τι έλαβεχώρα το 2012, όταν και τότε, ανάμεσαστις δύο εκλογικές αναμετρήσεις, ηαγορά βυθίστηκε στα τότε χαμηλά 22,5ετών, εν μέσω μακάβριων σεναρίων γιαGrexit και άτακτης χρεοκοπίας. Το 2012, ο Γενικός Δείκτης του ΧΑ βού-λιαξε στις 471 μονάδες, όμως από τις 6Ιουνίου και μετά, όταν οι δημοσκοπήσειςέδειχναν ότι (στις εκλογές της 17ης Ιου-νίου) μπορεί να δημιουργηθεί κυβέρ-νηση, ξεκίνησε η μεγάλη αντίδραση. Μιααντίδραση που έφερε ένα μνημειώδεςράλι, πρωτίστως στα μη τραπεζικά bluechips, με αιχμή τον ΟΤΕ και τη ΔΕΗ, πουαπό τα ιστορικά χαμηλά τους 1,09 και1,13 ευρώ, αντίστοιχα, έφτασαν το επό-μενο δωδεκάμηνο να δίνουν άνοδο έωςκαι 1.000%!Οι ευκαιρίες που έχουν πλέον αρχίσει ναδημιουργούνται, για δεύτερη φορά μετάτο καλοκαίρι του 2012 και τις 471 μονά-δες, είναι ευρέως αντιληπτές, καθώς οιπερισσότερες από τις μετοχές μεγάληςκεφαλαιοποίησης έχουν χάσει τα 2/3 τηςαξίας τους, και όσες είναι κερδοφόρεςκαι παρουσιάζουν προοπτικές είναι δια-πραγματεύσιμες με μονοψήφιους πολ-λαπλασιαστές κερδών. Από την άλλη, οι εξαιρετικά χαμηλοί τζί-ροι, που αντικατοπτρίζουν τις πραγματι-κές δυνατότητες της αγοράς, και ηπεριθωριοποίηση του μεγαλύτερουαριθμού των μετοχών –με εξαίρεση 10-15 τίτλους– δείχνουν πως η ζημιά πουέχει προκληθεί στην εμπιστοσύνη είναιτεράστια και θα απαιτηθεί χρόνος για νααποκατασταθεί.

Οι ομοιότητες με το

2012

Page 18: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

16 Σεπτέμβριος 2015

γορία θα συγκεντρώσει πιο επιθετικά κε-φάλαια, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, και θαέχει το πλεονέκτημα της μεγαλύτερηςασφάλειας από τις υπόλοιπες αναπτυσ-σόμενες αγορές, ασφάλεια που προσφέ-ρει το ευρώ, τη στιγμή μάλιστα που οιαναδυόμενες αγορές αντιμετωπίζουν με-γάλα προβλήματα.Όπως έδειξε και η εμπειρία με τον δείκτηMSCI, σε επίπεδο προσέλκυσης επενδυ-τών, η συμμετοχή στον δείκτη των ανα-δυόμενων αγορών δίνει ευκαιρίες καιδυνατότητες, ανοίγοντας και νέες αγορές. Να σημειωθεί ότι στην κατηγορία των«προηγμένων αναπτυσσόμενων αγορών»βρίσκονται οι αγορές της Βραζιλίας, τηςΤσεχίας, της Ουγγαρίας, της Μαλαισίας,του Μεξικό, της Πολωνίας, της ΝότιαςΑφρικής, της Ταϊβάν, της Ταϊλάνδης καιτης Τουρκίας. Όπως επισημαίνει ο οίκος

FTSE, η απόφασή του να υποβαθμίσει τοελληνικό χρηματιστήριο αποδίδεται στουςεξής τρεις βασικούς λόγους:

∼Τη μεγάλη (παρατεταμένη) χρονικήδιάρκεια κατά την οποία το ελληνικόχρηματιστήριο παρέμεινε κλειστό.∼

Την επιβολή capital controls στους Έλ-ληνες επενδυτές.∼

Τη συνεχιζόμενη οικονομική αστάθειαπου επικρατεί στην Ελλάδα.

Η τεχνική εικόνα της αγοράς

Το fair value της ελληνικής χρηματιστη-ριακής αγοράς βρίσκεται στα επίπεδατων 550-600 μονάδων. Οι 550 μονάδεςθα κρίνουν τη μακροχρόνια τάση, καθώςαποτελούν ένα πολύ ισχυρό σημείο στήρι-ξης. Μια καθοδική διάσπαση των 550 μο-

νάδων θα οδηγήσει την αγορά βίαια προςτις 350 μονάδες. Οι 685 μονάδες οριοθε-τούν το μέγιστο της ανοδικής αντίδρασηςτης χρηματιστηριακής αγοράς. Με ισχυρή κυβέρνηση η αγορά θα μπο-ρούσε να φθάσει μέχρι τις 750-780 μονά-δες. Ο Γενικός Δείκτης πρέπει ναεπιβεβαιώσει το χαμηλό των 615 μονά-δων, για να μην κινηθεί προς την επόμενηστήριξη των 580 μονάδων, ενώ αντίστασηαποτελούν οι 710 μονάδες. Το πρόσφατοχαμηλό των 615 μονάδων δείχνει γερήστήριξη για την αγορά, ενώ υπενθυμίζεταιπως το «χαμηλό» για τον Γενικό Δείκτηέχει σημειωθεί στις 471,35 μονάδες στησυνεδρίαση της 5ης Ιουνίου 2012, πυθμέ-νας από τον οποίο ξεκίνησε σταδιακά οανοδικός κύκλος προς τις τοπικές κορυ-φές των 1.400 μονάδων στα μέσα τουΜαρτίου του 2014. Χ

επετειακό αφιέρωμαΧ

Το ΧΑ φέτος το καλοκαίρι παρέμεινε κλει-στό για πέντε εβδομάδες –ή 25 εργάσιμεςημέρες– κάτι που συμβαίνει για πρώτηφορά σε καιρό ειρήνης, ενώ αυτό το διά-στημα έλαβαν χώρα κοσμοϊστορικά γεγο-νότα, με δημοψήφισμα, κλείσιμο τραπεζών,capital controls και γενικευμένη κατα-στροφή της οικονομίας. Το χρηματιστήριο επαναλειτούργησε στις 3Αυγούστου, ενώ η δραματική πτώση(16,23%) του Γενικού Δείκτη Τιμών και ηυποχώρηση της κεφαλαιοποίησης κατά 10δισ. ευρώ μέσα σε μία ημέρα καθρέφτισαντην καταστροφή που υπέστη η ελληνική οι-κονομία αυτές τις πέντε εβδομάδες. Ιστορικών διαστάσεων και άνευ προηγου-μένου ήταν και η επανεκκίνηση των συναλ-λαγών στο ελληνικό χρηματιστήριο μετάαπό πέντε εβδομάδες αναστολής δια-πραγματεύσεων. Η πτώση της 3ης Αυγού-στου 2015 ήταν η μεγαλύτερη στην ιστορίατου ΧΑ, από την εποχή που υπολογίζεταικαθημερινά δείκτης τιμών (από το 1974).Μάλιστα, η πτώση ήταν μεγαλύτερη απότην πτώση της επόμενης ημέρας από τηνανακοίνωση της πτώχευσης του 1893, τηνκαταστροφή της Σμύρνης, ή ακόμη καιαπό την επίθεση των Γερμανών στην Ελ-λάδα το 1941! Η αμέσως πιο μεγάλη

πτώση σημειώθηκε στις 7 Δεκεμβρίου του1987, τη γνωστή «Μαύρη Δευτέρα», μεαπώλειες 15,03%. Είχαν προηγηθεί τηνίδια χρονιά οι πτώσεις στις 26 Οκτωβρίου

(-12,64%) και στις 26 Νοεμβρίου (-11,99%).Τη δεκαετία του 2000, η μεγαλύτερηπτώση σημειώθηκε στις 17 Απριλίου (-9,17%).Στα χρόνια της εξαετούς ύφεσης (2008-2013), η μεγαλύτερη ημερήσια πτώση ση-μειώθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2008(-9,71%). Ακολούθησε πτώση 7,10% στησυνεδρίαση της 23ης Ιουλίου 2012. Όμωςήρθε η «Μαύρη Τρίτη» της 9ης Δεκεμβρίου2014, για να δείξει ότι δεν έχει «πάτο» ηπτώση στο ΧΑ στα χρόνια της κρίσης. Τοενδεχόμενο των πρόωρων εκλογών αλλάκαι η στάση των Ευρωπαίων εταίρων καιτου Eurogroup, που τρομοκρατούσαν τουςεπενδυτές –κυρίως τους ξένους– οδήγη-σαν σε μπαράζ πωλήσεων. Τότε, σημει-ώθηκε πτώση 12,78%, η μεγαλύτερη της27ετίας (από το 1987 δηλαδή και τη«Μαύρη Δευτέρα»).Ο Αύγουστος αποδείχθηκε ο δεύτερος συ-νεχόμενος αρνητικός μήνας (μετά τον Ιού-νιο του 2015), καθώς αφαίρεσε από τονΓενικό Δείκτη 21,73% και από τον ΚλαδικόΔείκτη των Τραπεζών 68,43%. Το -21,73%του Γενικού Δείκτη ήταν η χειρότερη επί-δοση των τελευταίων 39 μηνών, ενώ ηαμέσως χειρότερη είχε σημειωθεί τονΜάιο του 2012 (-24,93%).

Η πιο «μαύρη» ημέρα στην ιστορία του ΧΑ

3/10/2015 -16,23%7/12/1987 -15,03%9/12/2014 -12,78%26/10/1987 -12,64%26/11/1987 -11,99%24/10/2008 -9,71%17/4/2000 -9,17%

ΟΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΧΑ

Page 20: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

18 Σεπτέμβριος 2015

Ποιες μετοχές επιλέγουν

οι χρηματιστηριακές

επετειακό αφιέρωμαΧ

Tο βασικό μήνυμα των επικείμενωνεκλογών θα πρέπει είναι μια σαφήςεντολή για την εφαρμογή των διαρ-

θρωτικών μεταρρυθμίσεων, με ευρύτερηκοινοβουλευτική πλειοψηφία υπέρ του τρί-του Μνημονίου, όπως επισημαίνει η NBGSecurities. Το ερώτημα όμως είναι αν οιΈλληνες πολιτικοί θα δεσμευθούν για τηνεφαρμογή της μεταρρυθμιστικής ατζέν-τας. Θα είναι μια θετική έκπληξη αν αυτό

συμβεί. Για το συγκεκριμένο θέμα θα γνω-ρίζουμε περισσότερα στο τέλος της επό-μενης επίσημης αξιολόγησης προόδουτου προγράμματος. Καταλυτική για την Ελλάδα θα είναι επίσηςη ένταξή της στο ευρωπαϊκό QE της ΕΚΤκαι η αποκατάσταση της πρόσβασης τωνελληνικών τραπεζών στα προγράμματα δι-ευκόλυνσης των τραπεζών, προκειμένουνα πληρώνουν λιγότερα για τη χρηματοδό-τησή τους. Οι πιθανές ιδιωτικοποιήσειςτων ελληνικών λιμανιών και των αεροδρο-μίων, η αναδιάρθρωση του τομέα τηςενέργειας και των πωλήσεων ακινήτων καιη περαιτέρω ιδιωτικοποίηση του Ελληνικούαποτελούν ελπιδοφόρα σχέδια για το ελ-ληνικό χρηματιστήριο. Οι φιλόδοξοι στόχοι που έχουν τεθεί για το2015 απαιτούν σταθερές αγορές κεφα-λαίου και ένα βελτιωμένο περιβάλλον λει-τουργίας (δηλαδή ένα σταθερό φορολογικόκαι ρυθμιστικό περιβάλλον). Σε ένα καλόσενάριο, οι μετοχές των ΟΤΕ, ΔΕΗ, των λι-μανιών και της ανάπτυξης ακίνητων περιου-σιών θα μπορούσαν να επωφεληθούν. Οτραπεζικός τομέας εμπορεύεται σε πολύελκυστικές τιμές, αλλά ίσως να υποφέρειαπό τον σχηματισμό νέων προβληματικώνδανείων, που θα αμφισβητήσουν τα επί-πεδα κεφαλαιακής επάρκειας. Η νέα τρα-πεζική οδηγία, που θα ισχύσει από την 1ηΙανουαρίου 2016, απαιτεί την ολοκλήρωσητης διαδικασίας ανακεφαλαιοποίησης πριναπό το τέλος του έτους.

Το πλαίσιο για τη διακυβέρνηση του ΤΧΣκαι του τραπεζικού τομέα θα δώσει μεγα-λύτερη δύναμη στους πιστωτές του κλά-δου. Η αποτίμηση των τραπεζικώνμετοχών θα συνεχίσει να είναι δύσκολη γιατους υφιστάμενους μετόχους. Το ζητού-μενο είναι το μέγεθος, η διαθεσιμότητα καιη προέλευση των κεφαλαίων στις επικείμε-νες αυξήσεις. Οι ηγέτες του εγχώριου επι-χειρηματικού τομέα αναμφίβολαυπέφεραν, αλλά επέζησαν, και μάλιστα σεένα επιχειρηματικό περιβάλλον που συρρι-κνώνεται συνεχώς. Η NBG Securities περιμένει ότι οι τάσειςθα γίνουν πιο αρνητικές σταδιακά από τογ’ τρίμηνο του 2015 και ότι θα επηρεάσουνισχυρά ονόματα της εγχώριας αγοράς. Τοdiscount που διαπραγματεύονται οι ελληνι-κές μετοχές έναντι διεθνών ανταγωνιστώντους είναι κατά την άποψη της NBG Secu-rities περισσότερο εμφανές σήμερα. Τοεξωτερικό περιβάλλον στο ελληνικό χρη-ματιστήριο γίνεται όλο και πιο δύσκολο,παρατηρεί η NBG Securities, καθώς ο επι-χειρηματικός τομέας αντιμετωπίζει σοβα-ρές προκλήσεις, τόσο από τηνεπιβράδυνση της εγχώριας οικονομικήςδραστηριότητας όσο και από το εξωτερικόπεριβάλλον. Η NBG Securities επιβεβαιώνει ότι προτιμάτις μετοχές με διεθνή παρουσία και ελκυ-στικές αποτιμήσεις, όπως: Aegean Airlines,Frigoglass, Folli Follie, Motor Oil, Τιτάν καιΣαράντη.

ΟΤΕ 12,10 ευρώΟΠΑΠ 8,10 ευρώΤιτάν 22,70 ευρώFolli Follie 32,00 ευρώΔΕΗ 4,8 ευρώJumbo 10,50 ευρώMotor Oil 11,50 ευρώGrivalia Properties 7,44 ευρώΕΥΔΑΠ 5,30 ευρώΜυτιληναίος 6,10 ευρώAegean Airlines 8,00 ευρώΜΕΤΚΑ 8,40 ευρώΕΧΑΕ 3,60 ευρώΣαράντης 8,60 ευρώΕλλάκτωρ 1,42 ευρώFourlis 3,50 ευρώFrigoglass 3,10 ευρώ

NBG: Οι τιμές-στόχοι

Page 21: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 19

H Eurobank Equities

Η Eurobank Equities τονίζει ότι αν υπάρξεικυβέρνηση συνασπισμού, θα ελαχιστοποι-ηθούν οι κίνδυνοι στις μετοχές. Κατά τηνάποψή της, οι επερχόμενες εκλογές θαμπορούσαν να δώσουν τη θέση τους σεμια φιλοευρωπαϊκή κυβέρνηση συνασπι-σμού (αν δεν είναι μεγάλος ο συνασπι-σμός), ανοίγοντας τον δρόμο για τησημαντική ελαχιστοποίηση των κινδύνωνστην αγορά μετοχών. Εκτιμά ότι οι επενδυ-τές θα ξεκινήσουν την επαναξιολόγησητου κινδύνου αγοράς στον χώρο των ιδίωνκεφαλαίων, τα οποία με τη σειρά τους θαμπορούσαν να προετοιμάσουν το έδαφοςγια μια σημαντική ανατίμηση των τιμώνστον μη χρηματοοικονομικό κλάδο. Η Eurobank Equities προσθέτει τη μετοχήτου ΟΠΑΠ στα top picks, καθώς πιστεύειότι η νέα κυβέρνηση είναι πιο πιθανό νασυνθηκολογήσει σε ένα πιο λογικό ρυθμι-στικό πλαίσιο, παρά να επιδιώξει εναλλα-κτικές πηγές εσόδων και να αντιμετωπίσεινομικές προκλήσεις από τον ΟΠΑΠ. Επι-πλέον, ακόμη κι αν δεν είναι στις κορυ-φαίες επιλογές της, δηλώνει υπέρ τωνμετοχών που θα μπορούσαν να ωφελη-θούν σημαντικά από την εκ νέου βελτίωσητου εμπορίου, ενώ συνδυάζουν ισχυρά θε-μελιώδη. Αυτές είναι οι μετοχές τωνAegean (αγορά, 9 ευρώ) και Jumbo(αγορά, 10 ευρώ).Η χρηματιστηριακή βλέπει ισχυρές πιθανό-τητες ανόδου για την τιμή της μετοχής τουΟΠΑΠ, καθώς η τρέχουσα αποτίμηση δενλαμβάνει υπόψη οποιαδήποτε θετική εξέ-λιξη από το μέτωπο των VLT. Όσον αφοράτο τελευταίο, εκτιμά ότι η νέα κυβέρνησηαναμένεται να υποχωρήσει πιο εύκολαστις πιέσεις για ένα πιο εύλογο ρυθμιστικόπλαίσιο.Στη λίστα με τα top picks της Eurobank Eq-uities παραμένει και η μετοχή του ΟΤΕ, μεσύσταση “buy” και τιμή-στόχο τα 10 ευρώ.

Η Beta

Η Beta ΑΕΠΕΥ τονίζει πως ο πολιτικός πα-ράγοντας αυξάνει σταθερά την επιρροήτου στις προσδοκίες που διαμορφώνονταιγια την επόμενη ημέρα στο χρηματιστήριο,καθώς η αγορά επιθυμεί τον σχηματισμόκυβέρνησης: α) την επομένη των εκλογών,β) με τη μεγαλύτερη δυνατή κομματική συ-ναίνεση. Παράλληλα, η άσκηση αντοχής για τις ελ-ληνικές τράπεζες, που τρέχει στο παρα-

σκήνιο, σταδιακά σχηματοποιεί το δυνητικόύψος των κεφαλαίων που θα χρειαστούν οιτράπεζες, καθώς δημοσιοποιούνται χαρα-κτηριστικά που αφορούν τις υποθέσεις τουτεστ αντοχής ή την ποιοτική διάρθρωσητων κεφαλαίων (αναβαλλόμενη φορολο-γία, Cocos κ.λπ.). Στο “restart” της Ελλάδας, πέρα από ταπροαναφερθέντα, μπορούν να συμβάλουνη συμμετοχή της χώρας στο QE τουΝτράγκι, το επενδυτικό πρόγραμμα 35 δισ.του Γιούνκερ, η δυναμική του τουρισμού,όπως υπογραμμίζει η Beta Sec.Σύμφωνα με την Beta AEΠΕΥ, το αμέσωςεπόμενο χρονικό διάστημα χαρακτηρίζε-ται από δύο βασικούς καταλύτες: τις εκλο-γές και την ανακεφαλαιοποίηση τωνελληνικών τραπεζών. Οι εκλογές θαπροσδιορίσουν την κατεύθυνση τηςχώρας σε ό,τι αφορά την εκτέλεση τηςψηφισμένης συμφωνίας της 12ης Ιουλίουκαι, ειδικότερα για το χρηματιστήριο, ταθέματα των αποκρατικοποιήσεων και τηςφορολογίας. Η ανακεφαλαιοποίηση τωντραπεζών αποτελεί βασικό –ίσως και απο-κλειστικό– προαπαιτούμενο για την απο-κατάσταση της ρευστότητας στηνπραγματική οικονομία. Και οι δύο παρά-γοντες αποτελούν ανασταλτικούς λόγουςαύξησης ρίσκου σε ελληνική έκθεση όσοβρίσκονται σε εκκρεμότητα. Το θετικό της υπόθεσης είναι ότι το χρονο-διάγραμμα είναι αρκετά σφιχτό και ενδε-χομένως έως το τέλος του Νοεμβρίου τοτοπίο να έχει ξεκαθαρίσει. Από εκεί καιπέρα, υπάρχουν δυνατότητες για να αλλά-ξει η ψυχολογία, ουσιαστικά με την προ-σθήκη ενεργειών που θα έχουν ως βασικόγνώρισμα τη ρευστότητα: είτε με τηνέναρξη της ποσοτικής χαλάρωσης είτε μετην έναρξη εισροών από τα κοινοτικά πα-κέτα στήριξης. Σε δεύτερο επίπεδο, η συζήτηση για τηναναδιάρθρωση του χρέους μπορεί να βελ-τιώσει το κόστος χρήματος, χαμηλώνον-τας παράλληλα το προφίλ ρίσκου τηςχώρας. Όλα τα παραπάνω παραμένουνστη σφαίρα των υποθέσεων και θα χρει-αστεί η διευθέτηση των βασικών προαπαι-τουμένων –κυρίως της πολιτικήςσταθερότητας– για να αρχίσουν να κεφα-λαιοποιούνται από την αγορά. Μετά την ολοκλήρωση των δημοσιεύσεωντων ισολογισμών, εξακολουθούμε να κι-νούμαστε τακτικά και στρατηγικά στη λο-γική των ειδικών συνθηκών πουδιαμορφώνονται μεσοπρόθεσμα στην ελ-ληνική αγορά, σύμφωνα με τους αναλυτές

της Beta. Οι τελευταίοι διατηρούν στη βα-σική πεντάδα των επιλογών τους τονΌμιλο Μυτιληναίου, λόγω της εξωστρέ-φειας και των πολύ ευνοϊκών συνθηκώνπου διαμορφώνονται διεθνώς στις τιμέςενέργειας. Επιπλέον, εκφράζουν θετικήάποψη και για τα δύο διυλιστήρια, τα Ελλη-νικά Πετρέλαια και τη Motor Οil, λόγω τηςικανοποιητικής εικόνας των περιθωρίωνδιύλισης και στο γ’ τρίμηνο αλλά και τηςυψηλής λειτουργικής και χρηματοοικονο-μικής μόχλευσης. Την ομάδα κλείνουν οισυντηρητικές, αλλά δοκιμασμένες σε δύ-σκολους καιρούς, μετοχές των Jumbo,Folli Follie και ΟΠΑΠ. Σε ό,τι αφορά άλλες εταιρείες, η χρηματι-στηριακή διατηρεί θετική άποψη για Σα-ράντη, Aegean, Autohellas, ΠλαστικάΘράκης, ενώ στις μικρότερες εταιρείεςεστιάζεται στην Kleemann, την Κρι Κρι καιτην Ευρωπαϊκή Πίστη.

Οι δύο κατηγορίες μετοχών

Υπάρχουν δύο κατηγορίες εταιρειών πουμπορούν να κάνουν τη διαφορά και, υπόπροϋποθέσεις, να συντελέσουν στη συντή-ρηση κάποιων θετικών προσδοκιών. Πρώ-τον, οι εταιρείες εξαγωγικούπροσανατολισμού, στον βαθμό που το ελ-ληνικό τραπεζικό σύστημα δεν υπονομεύειτη λειτουργία τους και που η προβλημα-τική διεθνής συγκυρία επιτρέπει την αύ-ξηση των πωλήσεών τους. Δεύτερον, οιυπό αποκρατικοποίηση εταιρείες και όσεςεπηρεάζονται από τις αποκρατικοποιήσεις,για τις οποίες κανείς δεν μπορεί να διατυ-πώσει μιαν ασφαλή εκτίμηση, αφού το ελ-ληνικό πολιτικό σύστημα είναι πάνταευρηματικό στην όρθωση εμποδίων για τηματαίωσή τους. Χ

ΜυτιληναίοςMotor OilΕΛΠΕJumboFolli FollieΟΠΑΠΣαράντηςAegeanAutohellasΠλαστικά ΘράκηςKleemannΚρι ΚριΕυρωπαϊκή Πίστη

Οι επιλογές της Beta

Page 22: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

20 Σεπτέμβριος 2015

Ευχάριστη έκπληξη μπορούν να θεω-ρηθούν τα αποτελέσματα των ει-σηγμένων στο α’ εξάμηνο, αφού

αρκετές εταιρείες κινήθηκαν καλύτερα απόό,τι αναμενόταν μέσα σε ένα περιβάλλονέντονης μεταβλητότητας και ανησυχίας.Σύμφωνα με την ανάλυση της Beta

AΧΕΠΕΥ, για δεύτερο συνεχόμενο τρίμηνοοι εισηγμένες εμφάνισαν σημαντική αύ-ξηση στη λειτουργική τους κερδοφορία,βελτιώνοντας τα περιθώρια λειτουργικούκέρδους. Ωστόσο, επισημαίνεται ότι το μα-κροοικονομικό περιβάλλον όπως διαμορ-φώθηκε μετά τα capital controls και η

έλλειψη ρευστότητας αποτελούν ανασταλ-τικούς παράγοντες για τη συνέχεια. Πάντως, τα capital controls –που ξεκίνησανστις τράπεζες στα τέλη Ιουνίου– αναμένε-ται να αναθεωρήσουν προς το χειρότεροτη βραχυπρόθεσμη τάση των εταιρικώναποτελεσμάτων σε όλες τις γραμμές.

Κερδοφόρες 84Αύξηση κερδών 35Μείωση κερδών 27

Ζημιογόνες 114Αύξηση ζημιών 44Μείωση ζημιών 22

Κύκλος εργασιώνΑ’ 6μηνο 2014 32,211 δισ.Β’ 6μηνο 2015 31,486 δισ.

Λειτουργικά κέρδηΑ’ 6μηνο 2014 3,1148 δισ.Β’ 6μηνο 2015 3,7749 δισ.

Κέρδη μετά από φόρουςΑ’ 6μηνο 2014 103,206 εκατ.Α’ 6μηνο 2015 540,461 εκατ.

επετειακό αφιέρωμαΧ

ΕΙΣΗΓΜEΝΕΣΚαλό το α’ εξάμηνο, αλλά τα δύσκολα είναι μπροστάΣτα 540 εκατ. τα κέρδη (+423,7%), στα 3,8 δισ.(+21,2%) τα λειτουργικά και ο κύκλος συναλλαγών στα 31,4 δισ. (-2,3%).

Page 23: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 21

Ωστόσο, ακόμη κι αν τα θετικά αποτελέ-σματα του α’ εξαμήνου θεωρούνται συγκυ-ριακά, θα χρησιμεύσουν ως απόθεμαασφαλείας για τις εισηγμένες, ενόψει τουδύσκολου β’ εξαμήνου (με capital controls,έλλειψη ρευστότητας και πολιτική αβεβαι-ότητα).Η έκπληξη των βελτιωμένων μακροοικονο-μικών δεικτών, και κυρίως όσον αφορά τοΑΕΠ στο β’ τρίμηνο του 2015, φαίνεται ότιθα σταματήσει εδώ. Είναι κατηγορηματικάομόφωνη η άποψη που εκφράστηκε στιςτηλεδιασκέψεις των αποτελεσμάτων ότι ησυνέχεια θα εμφανίσει επιβράδυνση, έωςκαι υστέρηση, σε σχέση με πέρσι. Παρόλααυτά, η χρηματιστηριακή αγορά προσάρ-μοσε πολύ γρήγορα τις αποτιμήσεις στανέα οικονομικά δεδομένα και, ως είθισται,η προσαρμογή ξεκίνησε από την υιοθέτησητου χειρότερου σεναρίου. Εκτός από τηναναπροσαρμογή των μακροοικονομικώνεκτιμήσεων, οι εισηγμένες εταιρείες θακληθούν να αντιμετωπίσουν:

α. την αύξηση των εταιρικών φορολογικώνσυντελεστών κατά 300 μονάδες βάσης,

β. τη διατήρηση των δυσμενών δεδομένωνρευστότητας για απροσδιόριστο χρονικόδιάστημα,

γ. την αύξηση των επισφαλειών και των κα-θυστερήσεων σε επίπεδο είσπραξηςαπαιτήσεων, ειδικά σε όσες εταιρείεςέχουν αυξημένη έκθεση σε ελληνικό πε-λατολόγιο.

Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών απο-τελεί βασικό –ίσως και αποκλειστικό– προ-απαιτούμενο για την αποκατάσταση τηςρευστότητας στην πραγματική οικονομία.

Τα μεγέθη στο α’ εξάμηνο

Σημαντική αύξηση της λειτουργικής κερδο-φορίας παρουσίασαν οι εισηγμένες εται-ρείες στο α’ εξάμηνο του 2015, η οποίαανήλθε σε 3,774 δισ. ευρώ, αυξημένη κατά21,2%, ενώ η καθαρή κερδοφορία τουςεκτοξεύθηκε κατά 423,7%, στα 540 εκατ.ευρώ. Αυτό προκύπτει από την ανάλυσητων ισολογισμών 198 εισηγμένων εται-ρειών από την Beta ΑΕΠΕΥ. Θα πρέπει νασημειωθεί ότι οι τράπεζες δεν έχουν ανα-κοινώσει αποτελέσματα, καθώς πήραν πα-ράταση ενός μηνός. Ο κύκλος εργασιών κατέγραψε πτώση σεποσοστό 2,3% και διαμορφώθηκε στα31,486 δισ. ευρώ. Τα λειτουργικά κέρδηδιαμορφώθηκαν στα 3,774 δισ. ευρώ (αύ-ξηση 21,2%), αυξάνοντας τα προσαρμο-

σμένα περιθώρια λειτουργικού κέρδους(EBITDA margins) σε περίπου 14%, ποσο-στό που είναι το μεγαλύτερο, σωρευτικά,από τότε που η Ελλάδα μπήκε σε ύφεση. Ηεπίτευξη αυξημένων λειτουργικών κερδώνκαι κερδών μετά από φόρους ήταν αποτέ-λεσμα των προηγούμενων διαρθρωτικώναλλαγών στις μεγάλες ελληνικές επιχειρή-σεις, της σημαντικής μείωσης του ενεργει-ακού κόστους, της συνέχισης τηςτουριστικής ανόδου, αλλά και της εμφάνι-σης ζήτησης σε ορισμένους κλάδους,όπως οι πωλήσεις αυτοκινήτων. Ο τζίρος στο εξάμηνο κινήθηκε σε χαμηλό-τερα επίπεδα (-2,3%), λόγω της μείωσηςτου τζίρου στις εταιρείες διύλισης, καθώςοι εργασίες συντήρησης στα ΕΛΠΕ στο β’τρίμηνο είχαν αντίκτυπο στην παραγωγή,όπως η υποχώρηση της τιμής του πετρε-λαίου είχε αντίκτυπο και στον τζίρο των πω-λούμενων προϊόντων διύλισης (-16%).Εξαιρουμένου του κλάδου διύλισης καιπρατηρίων, παρατηρείται μια αύξηση 3,8%,η οποία προέρχεται κυρίως από τις θυγα-τρικές του ομίλου της Viohalco, αλλά καιαπό τα μη μεταλλικά ορυκτά (τσιμέντα,μάρμαρα), που είχαν εξαιρετική εξαγωγικήεπίδοση για ένα ακόμη τρίμηνο. Στον αντί-ποδα βρέθηκαν οι εταιρείες ένδυσης (-55%) και η μεταλλουργία (-27%), λόγωτων δυσμενών συνθηκών ζήτησης στην Ελ-λάδα. Ο τζίρος του εξαμήνου έκλεισε στα31,4 δισ. ευρώ, ενώ σε επίπεδο τριμήνου οιεταιρείες εμφανίζουν έσοδα 16,9 δισ.ευρώ. Η έκπληξη έρχεται από τον κλάδο τηςακτοπλοΐας (+107%), από τα χημικά, αλλάκαι από τις θυγατρικές της Viohalco, εται-ρείες δηλαδή που έχουν υψηλό βαθμό έκ-θεσης στο μικτό κόστος σε ενέργεια ή σεπαράγωγα του πετρελαίου. Εξαιρετικήήταν η εικόνα του κλάδου τυχερών παιχνι-διών (+26%), με την προσθήκη των «Ελλη-νικών Λαχείων» σε πλήρη ενοποίηση στονισολογισμό του ΟΠΑΠ, ενώ οι αυξημένεςπωλήσεις αυτοκινήτων και μοτοσυκλετώνέδωσαν ένα +21% στον κλάδο της εμπο-ρίας αυτοκινήτων.

Η τελική γραμμή για το σύνολο των εισηγ-μένων επιχειρήσεων έχει υπερτετραπλα-σιαστεί (+423%), αφενός λόγω της πολύχαμηλής βάσης σύγκρισης, αφετέρουλόγω των πραγματικών βελτιώσεων πουέχουν συντελεστεί σε λειτουργικό επίπεδο.Το τρίμηνο έφερε άλλα 300 εκατ. ευρώ πε-ρίπου σε διαφορά από το προηγούμενο(+524% σε σχέση με το β’ τρίμηνο του2014), ενώ από τις λειτουργικές εξοικονο-μήσεις στην τελική γραμμή κατεβαίνουνπερισσότερες από τις μισές, καθώς το κα-θαρό περιθώριο αυξήθηκε στο εξάμηνοκατά 164 μονάδες βάσης ή 218 μονάδεςσε επίπεδο τριμήνου. Επισημαίνεται ωστόσο ότι η καθαρή κερδο-φορία των 198 εταιρειών ήταν 541,2 εκατ.ευρώ, ενώ οι 25 μεγαλύτερες εταιρείες τουδείκτη αναφοράς του ΧΑ (19 ανακοινώσεις)έφεραν 756 εκατ. ευρώ. Για άλλη μιαφορά, οι μεσαίες ή μικρές εταιρείες όχιμόνο δεν κατάφεραν να διευρύνουν το τε-λικό αποτέλεσμα, αλλά επέδρασαν αφαιρε-τικά στα ήδη πολύ χαμηλά συνολικά κέρδη,σε σχέση με τη συνολική αποτίμηση τωνεταιρειών του ελληνικού χρηματιστηρίου.Στα έκτακτα αποτελέσματα υπάρχει μετάαπό καιρό ισορροπία, καθώς οι περισσότε-ρες εταιρείες φαίνεται να έχουν εξαντλήσειαυτήν τη δυνατότητα ή λειτουργούν σεσυγκρίσιμη βάση περιόδου, που δεν επη-ρεάζει δραστικά την εικόνα με ισόποσεςέκτακτες ίδιου προσήμου. Η περίοδος τουβ’ τριμήνου είχε σχετικά μικρή επίδρασηεκτάκτων παραγόντων (απομειώσεις,κέρδη από πωλήσεις συμμετοχών κ.λπ.),μετά από ένα μεγάλο διάστημα καταγρα-φής μη οργανικών εγγραφών. Μικρής φύ-σεως έκτακτες εγγραφές παρατηρούνταισε Aegean (+), Ελληνικά Πετρέλαια (+),Motor Oil (+), OTE (-), Φουρλή (-) ΓΕΚΤΕΡΝΑ (+) και Ελλάκτωρα (-).

Κερδισμένες-ζημιογόνες

Για ένα ακόμη εξάμηνο, οι κερδοφόρεςεταιρείες ήταν λιγότερες από τις ζημιογό-νες (84 έναντι 114), με 35 να καταγράφουν

Η έκπληξη των βελτιωμένων μακροοικονομικών δεικτών, και κυρίως όσον αφορά το ΑΕΠ στο β’ τρίμηνοτου 2015, φαίνεται ότι θα σταματήσει εδώ.

Page 24: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

22 Σεπτέμβριος 2015

αύξηση κερδών και 27 μείωση, ενώ στις ζη-μιογόνες οι 44 κατέγραψαν αύξηση ζημιώνκαι 52 μείωση. Η σχέση μεταξύ κερδοφό-ρων και ζημιογόνων εταιρειών (42% κερδο-φόρες, έναντι 40% στο α’ τρίμηνο)οφείλεται στην απουσία των τραπεζώναλλά και όσων εταιρειών δημοσιεύουν δω-δεκάμηνη χρήση το καλοκαίρι. Παράλληλα,η ολοκλήρωση των δημοσιεύσεων θα βρειτην τελική σχέση χαμηλότερα από το σύνη-θες, 40:60 (κερδοφόρες/ζημιογόνες), ανα-λογία η οποία έχει εγκατασταθεί γιατέσσερα συνεχόμενα τρίμηνα. Εσωτερικά, η κατανομή των ζημιογόνωνεταιρειών διατήρησε τη δυναμική της βελ-τίωση (52 εταιρείες από τις 114 εμφάνισανζημιές). Ο αριθμός των εταιρειών που γύ-ρισαν σε κερδοφορία (222) ήταν οριακάυψηλότερος από αυτές που επέστρεψανσε ζημιές (18) και κατά μία εταιρεία υψηλό-τερος από το α’ τρίμηνο. Η κατανομή τωναποτελεσμάτων αναμένεται να επιδεινωθείστο επόμενο οικονομικό τρίμηνο, καθώς 11εισηγμένες κινούνται οριακά θετικότεραστο εξάμηνο. Ο υπεύθυνος του Τμήματος Ανάλυσης τηςBeta, Μάνος Χατζηδάκης, εκτιμά πως η κα-ταγραφή των αποτελεσμάτων του α’ εξα-μήνου του 2015 είναι περισσότεροαρχειακή και ιστορικής σημασίας παρά ου-σιαστική, καθώς οι οικονομικές συνθήκεςπου επικρατούν στην Ελλάδα μετά τις 29Ιουνίου αναμένεται να αλλάξουν δραματικάκαι να αναθεωρήσουν προς το χειρότεροτη βραχυπρόθεσμη τάση των εταιρικώναποτελεσμάτων σε όλες τις γραμμές. Πα-ρόλα αυτά, υπογραμμίζει πως οι καλές επι-δόσεις πολλών εταιρειών στο πρώτο μισότης χρονιάς μπορούν να λειτουργήσουνσαν παρακαταθήκη ή σαν απόθεμα ασφά-λειας για τη συνέχεια. Επίσης, συμπληρώ-νει πως η θετική συνεισφορά παραγόντωνόπως ο τουρισμός και το χαμηλό ενεργει-ακό κόστος παρουσιάζουν ενδιαφέρον ωςπαράμετροι κερδοφορίας για το μέλλον. Επιπλέον, υποστηρίζει πως εκτός από τηνεπεισοδιακή συνέχεια, οι ανακοινώσεις τωνμεγεθών παρουσίασαν και διαδικαστικέςδυσκολίες ως προς την αποτύπωση τηςσυνολικής εικόνας. Η δημοσίευση των απο-τελεσμάτων του β’ τριμήνου παρέμεινε σεεκκρεμότητα, καθώς οι τράπεζες πήρανπαράταση ενός μηνός, προκειμένου να εν-σωματώσουν στους ισολογισμούς τους ταμεγέθη των τεστ αντοχής. Επιπλέον, καμίαεταιρεία από όσες κλείνουν ετήσιους ισο-λογισμούς το καλοκαίρι δεν ανακοίνωσε

αποτελέσματα, εκμεταλλευόμενη το ειδικόκαθεστώς παράτασης που ισχύει για ταετήσια αποτελέσματα. Αν σε αυτές προστε-θεί η Viohalco, η οποία έχει περιθώριομέχρι το τέλος του Σεπτεμβρίου, καθώς καιπέντε εταιρείες που δεν ανακοίνωσαν με-γέθη εξαμήνου, ο λογαριασμός των εκκρε-μοτήτων φθάνει στις 20, αριθμόςασυνήθιστος για τα δεδομένα των λίγωνπλέον εταιρειών που έχουν απομείνει στοΧΑ. Αρνητικά ίδια κεφάλαια παρουσίασαν οιεταιρείες: Forthnet, ΜΑΡΑΚ, Πήγασος,ΑΝΕΚ, Sato, ΓΕ Δημητρίου, Yalco, Dionic,ΑΕΓΕΚ Σφακιανάκης, Altec, Βαράγκης,Τρόπαια, ΣΑΟΣ, Euromedica, Axon Hold-ings, ΒΙΟΤΕΡ, Lavipharm, Compucon,Alpha Grissin, ΣΙΔΜΑ, Νίκας, PC Systems,Μπ. Βωβός, Μπουτάρης, Eurobrokers. Θε-τικό EBITDA, έναντι της αρνητικής αντίστοι-χης περσινής επίδοσης, σημείωσαν κατάτο α’ φετινό εξάμηνο οι εταιρείες: NexansHellas, Attica Group, Ελληνικά Καλώδια,ΕΛΒΙΕΜΕΚ, Τζιρακιάν, ΑΝΕΚ, Audiovisual,Ιχθυοτροφεία Σελόντα, Μπήτρος, Βιοκαρ-πέτ, Βογιατζόγλου, ΕΚΤΕΡ, Τρόπαια (έκτα-κτα αποτελέσματα), Lavipharm, AlphaGrissin, ΑΓΕΤ Ηρακλής, Βωβός (έκτακτααποτελέσματα).Πλείστες όσες αδύναμες επιχειρήσειςπριν την αρχή του 2015 συνέχισαν τη ζη-μιογόνο τους πορεία, αποδυναμώνονταςακόμη περισσότερο την κεφαλαιακή τουςβάση. Χαρακτηριστικός είναι ο μεγάλοςαριθμός εισηγμένων με αρνητικά ίδια κε-φάλαια. Γενικότερα, επικρατεί έντονοςπροβληματισμός για το κατά πόσο θαμπορέσουν να αποφύγουν τελικά το «λου-κέτο» δεκάδες εισηγμένες χωρίς τη γεν-ναία στήριξη των μετόχων και τωντραπεζών. Σε κάθε περίπτωση πάντως, το2015 είναι η πρώτη ίσως χρονιά που γιαπολλές εταιρείες η πορεία των πρώτων έξιμηνών δεν θα είναι ενδεικτική για τη συνο-λική εικόνα που θα επιδείξουν μέσα στηχρονιά. Κι αυτό όχι μόνο λόγω εποχικότη-τας, αλλά κυρίως λόγω της μεγάλης αλλα-γής κλίματος που έχει επέλθει σε πολλούςκλάδους, εξαιτίας της επιβολής των capi-tal controls.

Με… ταμείο

Είκοσι εννέα εισηγμένες εταιρείες εμφανί-ζονται με θετικό καθαρό ταμείο (διαθέσιμαμείον βραχυπρόθεσμος δανεισμός, μείονμακροπρόθεσμος δανεισμός) ύψους 1,63

δισ. ευρώ! Οι συγκεκριμένες εταιρείεςείναι οι εξής: Καρέλιας, ΜΕΤΚΑ, AegeanAirlines, ΕΥΔΑΠ, ΕΧΑΕ, ΟΠΑΠ, Grivalia,ΟΛΘ, Alpha Αστικά Ακίνητα, ΕΥΑΘ, Πλαί-σιο, Ευρωπαϊκή Πίστη, Εκτέρ, Envitec, Κα-νάκης, ΓΕΚΕ, Kleemann, Πλαστικά Κρήτης,Flexopack, Ιντεάλ, Κυριακίδης, Entersoft,ΕΛΒΕ, MLS, Centric Συμμετοχών, AlphaTrust, Epsilon, Optronics και Profile.

Τι επηρέασε το β’ τρίμηνο

Τουρισμός, εξαγωγές, μειωμένη πιστωτικήεπέκταση και διακυμάνσεις ευρώ και πε-τρελαίου ήταν οι βασικές συνιστώσες πουδιαμόρφωσαν τις τάσεις στους ισολογι-σμούς των εισηγμένων εταιρειών, όπωςτονίζει ο κύριος Χατζηδάκης. Και εξηγεί:

Ενεργειακό κόστος: Όπως και το α’ τρί-μηνο έτσι και το β’ είχε τη δυναμική τηςπτώσης των τιμών. Η μείωση των τιμώνβελτίωσε αφενός τα περιθώρια κέρδους,αφετέρου το κεφάλαιο κίνησης, ενώ για τιςεταιρείες διύλισης ο συνδυασμός των ικα-νοποιητικών περιθωρίων και της αύξησηςτης ζήτησης σε πετρέλαιο θέρμανσης καικαύσιμα κίνησης διαμόρφωσε πολύ θετικέςπροϋποθέσεις ζήτησης σε σχέση με πέρσι.

Ισοτιμία ευρώ/δολαρίου: Επηρεάστηκαναρνητικά οι εισαγωγείς, ειδικά όσοι βρί-σκονται στον χώρο του λιανικού εμπορίου,οι οποίοι φαίνεται ότι κράτησαν τα περιθώ-ριά τους χαμηλά, ώστε να μη χαθούν μερί-δια αγοράς. Αντίθετα, όσες εταιρείεςέχουν θυγατρικές στο εξωτερικό ή έχουνεξαγωγικό προσανατολισμό κατέγραψανπολύ υψηλές επιδόσεις ή σημαντικά έκτα-κτα αποτελέσματα.

Περιορισμοί κεφαλαίου: Αν και λειτούρ-γησαν μόλις δύο ημέρες στην περίοδο τουβ’ τριμήνου, είχαν αρνητικές επιπτώσεις σεχρηματοοικονομικές και εισαγωγικές εται-ρείες. Επίσης, η συμπεριφορά ενός μέ-ρους των καταναλωτών όπωςκαταγράφηκε στο β’ τρίμηνο είχε ως ση-μείο αναφοράς την προστασία των καταθέ-σεων μέσα από την απόκτηση αγαθών πουενδεχομένως είχαν εκτός από χρηστικήαξία και υψηλή αξία μεταπώλησης.

Τουρισμός: Οι αυξημένες αφίξεις βοήθη-σαν στη διατήρηση της ζήτησης σε ικανο-ποιητικά επίπεδα στο λιανικό εμπόριο, στιςμεταφορές και τα καύσιμα. Χ

επετειακό αφιέρωμαΧ

Page 26: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

24 Σεπτέμβριος 2015

Motor OilΙστορικά, η υψηλότερη επίδοση κερδοφορίας

Εντυπωσιακή βελτίωση, παρά τις δυσκολίες της ελληνικής οικονο-μίας, παρουσίασε η κερδοφορία της Motor Oil στο α’ εξάμηνο του2015 και, σύμφωνα την Beta, είναι η υψηλότερη επίδοση κερδοφο-ρίας όλων των εποχών. Τα καθαρά κέρδη ανήλθαν σε 141,9 εκατ.,έναντι ζημιών 15,7 εκατ. στο α’ εξάμηνο του 2014, ενώ ραγδαίαάνοδο κατέγραψαν τα λειτουργικά κέρδη (EBITDA), τα οποίαέφθασαν στα 287,4 εκατ., έναντι 61,4 εκατ. την αντίστοιχη περίοδοτου 2014. Ανοδικά κινήθηκε και το μικτό κέρδος, φθάνοντας στα 406,3 εκατ.,έναντι των 150,4 εκατ. (+170%), καθώς επηρεάστηκε θετικά απότα ενισχυμένα περιθώρια διύλισης. Στον αντίποδα, ο κύκλος εργασιών του ομίλου υποχώρησε κατά19,2% και διαμορφώθηκε σε 3,65 δισ., έναντι 4,52 δισ., λόγω τηςσημαντικής υποχώρησης του μέσου όρου των τιμών (σε δολάρια)των προϊόντων πετρελαίου (κατά 44%). Σημαντικό μέρος της μεί-ωσης του ενοποιημένου κύκλου εργασιών αντισταθμίστηκε απότην αξιοσημείωτη ισχυροποίηση του δολαρίου (μέση ισοτιμία)έναντι του ευρώ (κατά 18,57%) και την αύξηση του όγκου πωλή-σεων (κατά 1,31%). Για ακόμη μια φορά, καθοριστική ήταν η συνεισφορά των εξαγω-γών, οι οποίες κατέλαβαν πάνω από το 50% των συνολικών πωλή-σεων στην εξεταζόμενη περίοδο. Μάλιστα, όπως αναφέρει ηδιοίκηση της εταιρείας, μέσω των εξαγωγών, που ιστορικά αποτε-λούν το μεγαλύτερο μέρος των πωλήσεών της, η εταιρεία είναι σεθέση να χρηματοδοτεί την αγορά αργού στα τρέχοντα επίπεδατιμών, διασφαλίζοντας την αδιάκοπη τροφοδοσία του διυλιστηρίουτης με πρώτη ύλη μη επηρεαζόμενη από τους περιορισμούς πουέχουν τεθεί αναφορικά με την κίνηση κεφαλαίων (capital controls)στην Ελλάδα. Εξίσου θεαματικές ήταν οι επιδόσεις της εταιρείαςστο β’ τρίμηνο, με τα καθαρά κέρδη να διαμορφώνονται σε 100,2εκατ., από ζημίες 7,4 εκατ., και τις πωλήσεις να μειώνονται στα2,03 δισ. ευρώ. Για το δεύτερο μισό της τρέχουσας χρήσης, η εταιρεία προβλέπειότι τα λειτουργικά αποτελέσματά της θα είναι ικανοποιητικά, δεδο-

μένης της δυνατότητας του διυλιστηρίου να πραγματοποιεί περι-θώρια στο ανώτερο εύρος του κλάδου, σε συνδυασμό με τουψηλό επίπεδο εργασιών, ενώ σε επίπεδο οικονομικών αποτελε-σμάτων περιμένει πρόσθετη επιβάρυνση στα κέρδη μετά από φό-ρους, εξαιτίας της πρόσφατης αύξησης του φορολογικούσυντελεστή σε 29%, από 26% προηγουμένως.

ΕΛΠΕΔυναμική επιστροφή στα κέρδη

Καθαρά κέρδη 49 εκατ. στο β’ τρίμηνο του 2015 και 66 εκατ. στο α’εξάμηνο, σε σχέση με τις ζημίες που είχαν τις αντίστοιχες περιό-δους του προηγούμενου χρόνου, ανακοίνωσε ο όμιλος των Ελλη-νικών Πετρελαίων, αλλά το γ’ τρίμηνο ξεκίνησε με πτώση τηςζήτησης καυσίμων. Τα ισχυρά διεθνή περιθώρια διύλισης ήταν ηβασικότερη ίσως αιτία της επιστροφής στην κερδοφορία, καθώςστο β’ τρίμηνο τα ΕΛΠΕ κλήθηκαν να διαχειριστούν τις επιπτώσειςαπό το δυστύχημα της 8ης Μαΐου και την παρατεταμένη διακοπήεργασιών στο διυλιστήριο του Ασπροπύργου. Το διυλιστήριο τέ-θηκε σε πλήρη λειτουργία στις 25 Ιουνίου, σχεδόν ταυτόχρονα μετην επιβολή των capital controls και την τραπεζική αργία. Παράτους περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων, τα ΕΛΠΕ διασφάλισαντην ομαλή τροφοδοσία της εγχώριας αγοράς και της διεθνούς πε-λατείας τους. Ωστόσο, κατά το β’ εξάμηνο αναμένεται πτώση στις πωλήσεις καυ-σίμων –τα σημάδια είναι εμφανή στο γ’ τρίμηνο– λόγω των capitalcontrols. Στο β’ τρίμηνο πάντως, οι πωλήσεις όλων των τύπων καυ-σίμων στην εγχώρια αγορά αυξήθηκαν κατά 6%. Τα δημοσιευμένααποτελέσματα με βάση τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα ενισχύονταιαπό την αποτίμηση των αποθεμάτων και τις συναλλαγματικές δια-φορές, αντισταθμίζοντας μέρος της ζημίας από τα προηγούμενατρίμηνα.Τα κέρδη προ τόκων, φόρων και αποσβέσεων (EBITDA), στο β’ τρί-μηνο, διαμορφώθηκαν στα 144 εκατ., από 53 εκατ. στο αντίστοιχοτρίμηνο του 2014, και στο εξάμηνο ανήλθαν στα 299 εκατ., έναντι

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του α’εξαμήνου, ξεχωρίζει η επίδοση τηςMotor Oil, με την υψηλότερη επί-

δοση κερδοφορίας όλων των εποχών, τοδυνατό τρίμηνο του ΟΠΑΠ με την πλήρηενοποίηση των «Λαχείων», καθώς και τηςFolli Follie, με την οργανική επέκταση στηνΚίνα. Θετικότερη εικόνα από τα αναμενό-μενα, και με κερδοφόρο αποτέλεσμα,είχαν ακόμα ο Μυτιληναίος και τα ΕλληνικάΠετρέλαια, που έχασαν την ευκαιρία γιαμια ιστορική επίδοση, λόγω της προγραμ-

ματισμένης συντήρησης, η Coca Colaλόγω χαμηλότερου κόστους, ενώ σε προ-σαρμοσμένη βάση καλή εικόνα παρου-σίασε και ο ΟΤΕ. Δυνατούς ισολογισμούς και ικανοποιητικήεπίδοση στην τελική γραμμή είχαν ακόμαοι εταιρείες ΔΕΗ, ΟΛΠ, Grivalia Properties,Τιτάν, ΕΛΒΑΛ, ΕΥΔΑΠ, Σαράντης και Καρέ-λιας. Από τις μικρομεσαίες εταιρείες, υπήρξε αι-σθητή διαφοροποίηση στο ποιες συνέχισανστο β’ τρίμηνο από το αρχικό δυνατό ξεκί-

νημα. Συγκεκριμένα, σε υψηλά επίπεδα κι-νήθηκε η κερδοφορία των εταιρειώνAegean Air, Πλαστικά Θράκης, MLS, Πλα-στικά Κρήτης, Καράτζης, Flexopack, Ιασώ,Ευρωπαϊκή Πίστη, Mermeren Combinat,Κανάκης, Intracom, Έλτον Χημικά, Profile,Kleemann, Κρι Κρι, Κυριακίδης, Autohellas,Paperpack και Envitec.Στον αντίποδα, αρνητικά μεγέθη, ή κατώ-τερα των προσδοκιών, ανακοινώθηκαν απόΠλαίσιο, Ιντραλότ, Frigoglass, ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ,Ελλάκτωρα, MIG και Υγεία.

ΟΙ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤEΣ ΤΟΥ Α’ ΕΞΑΜHΝΟΥ 2015

Page 27: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 25

από τον????????

των 78 εκατ. του α’ εξαμήνου του 2014. Μετά την τραπεζική αργία,ο όμιλος εφάρμοσε πλάνο αντιμετώπισης κρίσης. Καθώς περίπουτο 60% των εισπράξεών του προέρχεται από πωλήσεις στο εξωτε-ρικό που διεξάγονται μέσω διεθνών τραπεζών, κατάφερε να μει-ώσει τις επιπτώσεις από τα capital controls.Τον Ιούλιο ολοκληρώθηκε η συντήρηση της μονάδας flexicoker τηςΕλευσίνας, με όλα τα διυλιστήρια του ομίλου να βρίσκονται πλέονσε πλήρη λειτουργική διαθεσιμότητα.

ΜυτιληναίοςH εξωστρέφεια έφερε αύξηση κερδών 36%

Αύξηση καθαρών κερδών κατά 36% από τη διεύρυνση των δρα-στηριοτήτων του στις ξένες αγορές παρουσίασε ο Όμιλος Μυτιλη-ναίος κατά το α’ εξάμηνο του 2015. Στηριζόμενος στο εξωστρεφέςπροφίλ του, στη διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων του, στοναυστηρό έλεγχο του κόστους και στη συνετή διαχείριση των κινδύ-νων, ο όμιλος κατορθώνει να αυξάνει την κερδοφορία του, να εν-δυναμώνει περαιτέρω την οικονομική του θέση, να διατηρεί τιςχιλιάδες άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας, συνεχίζοντας ναστηρίζει πολύπλευρα την ελληνική οικονομία και κοινωνία που δο-κιμάζονται. Το επόμενο διάστημα, ο όμιλος, με γνώμονα το συμφέ-ρον των Ελλήνων και των ξένων μετόχων, αλλά και τωνεργαζομένων του, θα συνεχίσει να ενδυναμώνει στρατηγικά τηνπαρουσία του στις διεθνείς αγορές. Κατά το α’ εξάμηνο, τα καθαρά κέρδη, μετά τους φόρους και ταδικαιώματα μειοψηφίας, ανήλθαν σε 32,8 εκατ., έναντι 24,1 εκατ.το προηγούμενο έτος, παρουσιάζοντας αύξηση 35,9%. Ο κύκλοςεργασιών του ομίλου διαμορφώθηκε στα 636,5 εκατ., έναντι των653,0 εκατ. κατά την αντίστοιχη περίοδο του 2014, παρουσιάζον-τας μείωση 2,5%. Τα λειτουργικά κέρδη προ φόρων, τόκων καιαποσβέσεων (EBITDA) διαμορφώθηκαν σε 118,7 εκατ., από 120,3εκατ. το α’ εξάμηνο του 2014 (μείωση 1,3%). Ο τομέας κατασκευής ηλεκτροπαραγωγικών έργων (EPC) παρου-σίασε μειωμένη επίδοση, με τη ΜΕΤΚΑ να παρουσιάζει καθαράκέρδη, μετά τους φόρους και τα δικαιώματα μειοψηφίας, ύψους29,2 εκατ., έναντι 54,5 εκατ. ευρώ το προηγούμενο έτος. Ο κύκλοςεργασιών διαμορφώθηκε σε 257,6 εκατ. ευρώ στο α’ εξάμηνο του2015, έναντι 361,9 εκατ. ευρώ την αντίστοιχη περίοδο του 2014,κυρίως λόγω της επιβράδυνσης του ρυθμού προόδου της εκτέλε-σης των έργων στη Συρία.

Coca-Cola HBCΑύξηση του όγκου πωλήσεων κατά 3,8%

Την αύξηση του όγκου πωλήσεων κατά 3,8% στο εξάμηνο ανακοί-νωσε η Coca-Cola HBC AG, ο δεύτερος μεγαλύτερος εμφιαλωτήςτων σημάτων της The Coca-Cola Company. Ο όγκος πωλήσεωνστις ανεπτυγμένες αγορές παρέμεινε, εν πολλοίς, αμετάβλητος,σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα πέρσι, ενώ συνεχίστηκε ηανάκαμψη των αναπτυσσόμενων αγορών με τη συμβολή όλων τωναγορών στην αύξηση του όγκου πωλήσεων κατά 6,2%. Παράλληλα, σημειώνεται ότι οι πολύ καλές επιδόσεις στη Νιγηρία,τη Ρουμανία και την Ουκρανία υπεραντιστάθμισαν τις χαμηλές επι-δόσεις στη Ρωσία, αυξάνοντας έτσι τον όγκο πωλήσεων στις ανα-δυόμενες αγορές κατά 5,4%. Τα συγκρίσιμα λειτουργικά κέρδηανήλθαν σε 219,0 εκατ. (σε άνοδο κατά 31,2%), με αποτέλεσμα τηβελτίωση κατά 170 μονάδες βάσης του περιθωρίου των συγκρίσι-μων λειτουργικών κερδών, καθώς το χαμηλότερο κόστος πρώτωνυλών, οι θετικές επιπτώσεις από την αύξηση του όγκου πωλήσεων,οι πρωτοβουλίες διαχείρισης της αύξησης των εσόδων και οι ενέρ-γειες βελτιστοποίησης του κόστους αντισταθμίστηκαν εν μέρει απότις δυσμενείς συναλλαγματικές ισοτιμίες. Οι καθαρές ταμειακέςροές ανήλθαν σε 219,2 εκατ., σε άνοδο κατά 124,4 εκατ., χάρηστην περαιτέρω βελτίωση του κεφαλαίου κίνησης και της λειτουρ-γικής κερδοφορίας. Τα συγκρίσιμα καθαρά κέρδη ανήλθαν σε141,7 εκατ. και τα συγκρίσιμα κέρδη ανά μετοχή διαμορφώθηκανσε 0,389, δηλαδή βελτιώθηκαν κατά 43,5% σε σύγκριση με το αντί-στοιχο περσινό διάστημα.

ΤιτάνΑύξηση μεγεθών με… αμερικανική βοήθεια

Καθαρά κέρδη, μετά τις προβλέψεις για φόρους, ύψους 24,2 εκατ.κατέγραψε ο Όμιλος Τιτάν κατά το α’ εξάμηνο του 2015, έναντικερδών 2,9 εκατ. ευρώ κατά την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Hσταθερά καλή πορεία των δραστηριοτήτων στις ΗΠΑ, η άνοδοςτου αμερικανικού δολαρίου έναντι του ευρώ και η ανάκαμψη στηνΑίγυπτο ήταν οι λόγοι της βελτίωσης της εικόνας του. Ο ενοποι-ημένος κύκλος εργασιών ανήλθε σε 672,8 εκατ., παρουσιάζονταςαύξηση 19,9% σε σύγκριση με το α’ εξάμηνο του 2014. Τα λειτουρ-γικά κέρδη προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων αυξήθηκαν κατά

Page 28: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

26 Σεπτέμβριος 2015

18,3% και ανήλθαν σε 105,3 εκατ. ευρώ. Τα αποτελέσματα του α’εξαμήνου ενισχύθηκαν σημαντικά από την ενδυνάμωση του δολα-ρίου, έναντι του ευρώ. Στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι η ζήτηση θα σημειώσει περαιτέρω ση-μαντική κάμψη κατά το β’ εξάμηνο του έτους, από το χαμηλό επί-πεδο στο οποίο διαμορφώθηκε στο α’ εξάμηνο. Σημειώνεται ότι οόγκος των πωλήσεων τσιμέντου στην Ελλάδα αντιπροσωπεύει πε-ρίπου το 7% των πωλήσεων του ομίλου. Στις ΗΠΑ συνεχίστηκε ηανάκαμψη του κλάδου κατασκευών. Στο α’ εξάμηνο του 2015, οκύκλος εργασιών στις ΗΠΑ παρουσίασε αύξηση κατά 42,5% καιανήλθε σε 313,7 εκατ. ευρώ, ενώ τα λειτουργικά κέρδη υπερδι-πλασιάστηκαν και ανήλθαν σε 42,1 εκατ. ευρώ, έναντι 18,3 εκατ.ευρώ πέρσι. Στην Αίγυπτο, η ζήτηση τσιμέντου παρουσίασε μικρήαύξηση. Στην Τουρκία το α’ εξάμηνο του 2015, τα αποτελέσματατης Adocim (η οποία ανήκει κατά 50% στον Όμιλο Τιτάν) ήταν σχε-δόν αντίστοιχα του περασμένου έτους. Η σημερινή διεθνής παρουσία του Τιτάνα δημιουργεί προσδοκίεςγια βελτίωση των λειτουργικών αποτελεσμάτων το 2015, με κύριοάξονα τις ΗΠΑ και κινητήρια δύναμη τα οικιστικά ακίνητα (housing).Στην Αίγυπτο, η ζήτηση δομικών υλικών εκτιμάται πως θα συνεχίσεινα κινείται ανοδικά, βασιζόμενη σε έργα τόσο δημόσιου όσο καιιδιωτικού χαρακτήρα. Η κατασκευαστική δραστηριότητα στιςχώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης εκτιμάται ότι θα παραμείνειυποτονική, ενδεχομένως σε επίπεδα ελαφρώς χαμηλότερα εκεί-νων του περασμένου έτους.

Folli FollieΙσχυρές επιδόσεις

Καθαρά κέρδη 73,2 εκατ. –βελτιωμένα κατά 11,07%– παρουσίασεστο α’ εξάμηνο ο όμιλος της Follie Follie, έναντι 65,9 εκατ. το αντί-στοιχο διάστημα του 2014. Ενισχυμένος είναι και ο κύκλος εργα-σιών της εταιρείας, καθώς ανήλθε στα 594,3 εκατ., σε σχέση με479 εκατ. την αντίστοιχη περίοδο του 2014 (+24,1%). Όλοι οι επι-χειρηματικοί τομείς παρουσίασαν ισχυρή λειτουργική δραστηριό-τητα, με τις πωλήσεις του τομέα κόσμημα, ρολόι, αξεσουάρ ναενισχύονται κατά 23,4%, των πολυκαταστημάτων κατά 16,3% καιτης χονδρικής/λιανικής ένδυσης και υπόδησης κατά 37,3%.Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα, ο διευθύνων σύμβουλος της FolliFollie, Τζώρτζης Κουτσολιούτσος, ανέφερε: «Οι αγορές στις οποίεςδραστηριοποιούμαστε αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις καιτο διεθνές περιβάλλον παρουσιάζει διαρκώς αυξανόμενη μεταβλη-τότητα. Καθ’ όλη τη διάρκεια της εν λόγω περιόδου, παραμείναμειδιαίτερα προσεκτικοί και λάβαμε τα απαραίτητα εκείνα μέτρα, ώστενα διασφαλίσουμε τη ρευστότητα του ομίλου καθώς και την απρό-σκοπτη συνέχεια των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων μας υπόαυτές τις αντίξοες συνθήκες. Αν και είναι δύσκολο να προβλεφθεί ηβραχυπρόθεσμη εξέλιξη του περιβάλλοντος, παραμένουμε προση-λωμένοι στον στόχο μας, που είναι να συνεχίσουμε να οδηγούμετον όμιλο με ασφάλεια, προσαρμόζοντας έγκαιρα το επιχειρημα-τικό μας μοντέλο και τις δραστηριότητες όπου αυτό απαιτείται, μεσκοπό την επίτευξη των επιχειρηματικών μας στόχων». Ο όμιλος FF Group ανακοίνωσε την αποκλειστική εκπροσώπηση

και διανομή των προϊόντων Shiseido στην Ελλάδα και στην Κύπρο,επεκτείνοντας τις δραστηριότητες του κλάδου beauty & cosmetics,στο πλαίσιο της ευρύτερης στρατηγικής προσήλωσης του ομίλουστην ανάπτυξη. Ο όμιλος Shiseido ιδρύθηκε τον 19ο αιώνα και αποτελεί μία απότις παλαιότερες εταιρείες καλλυντικών στον κόσμο. Στην ελληνικήαγορά διατηρεί μακροχρόνια παρουσία, ξεκινώντας από το 1991.Ο όμιλος FF Group ξεκίνησε τις δραστηριότητές του στον κλάδοbeauty & cosmetics στις αρχές του 2012, με την αποκλειστική αντι-προσώπευση και διανομή στην Ελλάδα του αρωματικού της Proc-ter & Gamble Prestige, καθώς και των προϊόντων μέικαπ της Dolce& Gabbana. Τα επόμενα χρόνια, η δραστηριότητα αυτή επεκτά-θηκε με το brand Molton Brown, καθώς και με το concept storeHeaven on Earth.

ΟΠΑΠΜε 68,4% «έτρεξαν» τα κέρδη

Αυξήθηκαν οι εισπράξεις και τα κέρδη του ΟΠΑΠ στο α’ εξάμηνοτου 2015. Ο κύκλος εργασιών αυξήθηκε στο α’ εξάμηνο του 2015κατά 13,0%, φθάνοντας στα 2.160,7 εκατ., έναντι των 1.912,8 εκατ.του α’ εξαμήνου του 2014, παρά τη στασιμότητα στο μακροοικονο-μικό περιβάλλον. Οι πωλήσεις στο β' τρίμηνο του 2015 ενισχύθη-καν κατά 10,1%, αγγίζοντας τα 1.042,5 εκατ., έναντι 947,3 εκατ.στο β’ τρίμηνο του 2014, ως απόρροια των βελτιωμένων επιδό-σεων του KINO και του Joker και της πλήρους ενοποίησης τηςεταιρείας «Ελληνικά Λαχεία». Τα καθαρά κέρδη διαμορφώθηκαν στα 109,9 εκατ., από 65,3 εκατ.,καταγράφοντας αύξηση 68,4%. Τα καθαρά έσοδα του β’ τριμήνου2015 αυξήθηκαν κατά 15,1%, και ανήλθαν στα 340,8 εκατ., ενισχυ-μένα σε μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με την αύξηση του κύκλουεργασιών. Στο β’ τρίμηνο, τα έσοδα του οργανισμού διαμορφώνον-ται σε 1,04 δισ., αυξημένα κατά 10,1% σε ετήσια βάση, με τα κέρδηστα 51,9 εκατ. ευρώ. Τα λειτουργικά κέρδη προ φόρων, τόκων καιαποσβέσεων (EBITDA) ενισχύθηκαν σε 186,4 εκατ. το α’ εξάμηνοτου 2015, έναντι 144,9 εκατ. το α’ εξάμηνο του 2014, σημειώνον-τας αύξηση κατά 28,7% σε ετήσια βάση. Οι πωλήσεις των παιχνιδιών αθλητικού στοιχηματισμού ανήλθανστο α’ εξάμηνο του 2015 σε 752,8 εκατ., έναντι 773,5 εκατ. το α’εξάμηνο του 2014, σημειώνοντας πτώση 2,7% σε ετήσια βάση.Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα, ο πρόεδρος και διευθύνων σύμ-βουλος του ΟΠΑΠ, Καμίλ Ζίγκλερ, δήλωσε: «Η απόδοσή μας στοβ’ τρίμηνο του 2015 καταδεικνύει εμφατικά ότι οι προσπάθειές μαςαπέδωσαν σε όλα τα μέτωπα, με αύξηση των εσόδων στο παραδο-σιακό χαρτοφυλάκιο παιχνιδιών, συνέχιση του περιορισμού στακόστη και αύξηση στα επίπεδα ικανοποίησης των πελατών. Οιενέργειές μας επέτρεψαν στον ΟΠΑΠ να αντισταθμίσει και με τοπαραπάνω την περυσινή θετική επίπτωση από το Μουντιάλ και ναανακοινώσει περαιτέρω ανάπτυξη στις βασικές δραστηριότητες καιταυτόχρονη αύξηση της απτής και επαναλαμβανόμενης συμβολήςστα έσοδα του ελληνικού Δημοσίου». Χ

επετειακό αφιέρωμαΧ

Page 29: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

Ble.

w w w . t h e b l e . g ri n f o @ i n t e r c a t e r i n g . g r

artw

ork

: H

aris

Nik

olo

po

ulo

u -

hn

iko

l@o

ten

et.g

r

Page 30: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

28 Σεπτέμβριος 2015

Έτος ανακοπής της φθίνουσας πο-ρείας των ελληνικών επιχειρή-σεων, που επικρατούσε επί σειρά

ετών, χαρακτηρίζει το 2014 η ICAP Group,με βάση τις επιδόσεις ενός δείγματος14.223 επιχειρήσεων (εξαιρουμένων τωντραπεζών και των ασφαλειών), με δημοσι-ευμένους ισολογισμούς των δύο τελευ-ταίων ετών, αριθμός που καλύπτει σχεδόντο 50% των εταιρειών που δημοσιεύουνισολογισμούς. Το 2014 καταγράφηκε όχι μόνο ανακοπήτης πτώσης, αλλά και μικρή αύξηση τωνπωλήσεων. Παράλληλα, σημειώθηκε εντυ-πωσιακή βελτίωση των λειτουργικών απο-τελεσμάτων των ελληνικών επιχειρήσεων.Παρόλα αυτά, το συνολικό καθαρό αποτέ-λεσμα ήταν ζημιογόνο, για άλλη μία χρο-νιά, όμως οι ζημίες περιορίστηκανσημαντικά κατά την τελευταία χρήση, ενώοι μόνοι κερδοφόροι κλάδοι για το 2014ήταν το εμπόριο και ο τουρισμός. Συγκεκριμένα, από τα ενοποιημένα αποτε-λέσματα χρήσεως του συνόλου των επιχει-ρήσεων –ανεξαρτήτως κλάδουδραστηριότητας– το τελευταίο έτος σημει-ώθηκε αύξηση του συνολικού κύκλου ερ-γασιών κατά 2,4%, φαινόμενο σαφώςενθαρρυντικό, συγκριτικά με τις συνθήκεςσυνεχούς υποχώρησης που επικρατούσαντα προηγούμενα χρόνια, με τις συνολικέςπωλήσεις να ανέρχονται σε 129,9 δισ.ευρώ το 2014.Παράλληλα, οι προσπάθειες συγκράτησηςτου κόστους πωλήσεων φαίνεται ότι απέ-

δωσαν, γεγονός που οδήγησε σε αισθητήαύξηση των μικτών κερδών, κατά 5,3%. Ηεξέλιξη αυτή συνοδεύτηκε και από την έν-τονη μείωση (κατά 15,5%) των χρηματοοι-κονομικών δαπανών στη διάρκεια τουέτους, γεγονός που οδήγησε σε θεαματικήβελτίωση του λειτουργικού αποτελέσμα-τος, το οποίο ανήλθε σε 1,89 δισ. ευρώ το2014, από 287 εκατ. ευρώ το προηγούμενοέτος. Το τελικό καθαρό αποτέλεσμα παρέμεινεζημιογόνο, εξαιτίας κυρίως της δραστικήςαύξησης των μη λειτουργικών εξόδων,που επιβάρυναν τις επιχειρήσεις. Ωστόσο,επισημαίνει το γεγονός ότι οι ζημίες συρρι-κνώθηκαν κατά την τελευταία χρήση (-55,3%), περιοριζόμενες σε 642,4 εκατ.ευρώ το 2014, από 1,43 δισ. ευρώ το2013. Τέλος, τα κέρδη EBITDA αυξήθηκανκατά 19% περίπου και ανήλθαν σε 9,7 δισ.ευρώ. Όσον αφορά στα στοιχεία Ενεργητικού καιΠαθητικού των εταιρειών, το σύνολο τουενεργητικού τους αυξήθηκε μόλις κατά0,7% το 2014/2013, ανερχόμενο σε 218,8δισ. ευρώ. Οριακές ήταν οι μεταβολέςόλων σχεδόν των στοιχείων του Ενεργητι-κού, εξαιρουμένων των διαθεσίμων, ταοποία κατέγραψαν έντονη διεύρυνση. Από την άλλη πλευρά, τα ίδια κεφάλαιαμειώθηκαν οριακά, ενώ μικρές ποσοστιαίεςαυξήσεις κατέγραψαν οι υποχρεώσεις,τόσο οι μεσομακροπρόθεσμες όσο και οιβραχυπρόθεσμες. Στο σημείο αυτό η ICAPυπενθυμίζει ότι ήδη από τη χρήση του 2013

είχε καταγραφεί μια τάση «αναδιάταξης»των υποχρεώσεων των εταιρειών προς τοντραπεζικό τομέα (φαινόμενο που ενδεχο-μένως παραπέμπει σε διαδικασίες ρυθμί-σεων δανείων, ή αντικατάστασηςβραχυπρόθεσμων με μακροπρόθεσμα). Σχετικά με τους χρηματοοικονομικούς δεί-κτες, σύμφωνα με την ICAP, αξίζει να επι-σημανθεί η, έστω και μικρή, βελτίωση τουπεριθωρίου μικτού κέρδους, από 17,94%το 2013 στο 18,45% το 2014. Περαιτέρω,τόσο η αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίωνόσο και το περιθώριο καθαρού κέρδουςεξακολουθούν να διατηρούν το αρνητικόπρόσημο, ωστόσο διαφαίνεται μια τάσηβελτίωσης, εξαιτίας της περικοπής των ζη-μιών, ενώ οι δείκτες ρευστότητας δεν εμ-φάνισαν αξιόλογη μεταβολή κατά τοτελευταίο έτος. Όσον αφορά τη διάκριση σε κερδοφόρες-ζημιογόνες εταιρείες, από το συνολικόδείγμα των 14.223 εταιρειών προκύπτουντα εξής:

∼8.431 εταιρείες (59,3%) ήταν κερδοφό-ρες, με κέρδη 6.065 εκατ. ευρώ περίπου,∼

5.792 εταιρείες (40,7%) ήταν ζημιογόνες,με ζημίες ύψους 6.707 εκατ. ευρώ περί-που.

Βιομηχανία

Ο τομέας της βιομηχανίας χαρακτηρίστηκεαπό στασιμότητα το 2014, ήταν δε ο μόνοςστον οποίο δεν καταγράφηκε αύξηση κύ-

ICAPΑνακόπηκε η φθίνουσα πορείατων ελληνικών επιχειρήσεων

το 2014

επετειακό αφιέρωμαΧ

Page 31: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 29

κλου εργασιών το 2014/2013. Από τα συγ-κεντρωτικά αποτελέσματα των 2.923 βιο-μηχανικών/μεταποιητικών εταιρειών τουδείγματος, προκύπτει ότι οι συνολικές πω-λήσεις τους παρέμειναν ουσιαστικά σταθε-ρές την τελευταία διετία, ανερχόμενες σε45,1 δισ. ευρώ περίπου. Σε επίπεδο μικτών κερδών, εντοπίζεται αι-σθητή βελτίωση (+4,5%), ωστόσο η επιβά-ρυνση των αποτελεσμάτων από πολύυψηλά «λοιπά λειτουργικά έξοδα» οδήγησεκαι πάλι σε καταγραφή αρνητικού λειτουρ-γικού αποτελέσματος, ενώ παρέμεινε ζη-μιογόνο το τελικό καθαρό αποτέλεσμα.Βέβαια, πρέπει να επισημανθεί η θετικήεξέλιξη του περιορισμού των απωλειών,εφόσον καταγράφηκε δραστική περικοπήτων ζημιών κατά 60,7% το 2014/2013(αυτές περιορίστηκαν σε 287 εκατ. ευρώπερίπου). Ιδιαίτερα ενθαρρυντικό ήταν, σύμφωνα μετην ICAP, το γεγονός της βελτίωσης τωνκερδών EBITDA του τομέα, τα οποία ήταναυξημένα κατά 23,3% το 2014 έναντι τουπροηγουμένου έτους. Επιπλέον, επισημαί-νεται ότι το συνολικό ζημιογόνο αποτέλε-σμα του τομέα οφείλεται, σε πολύ μεγάλοβαθμό, σε συγκεκριμένη βιομηχανία μευψηλές ζημίες. Αν η εν λόγω εταιρεία καιμόνο εξαιρεθεί από το δείγμα, τότε το τε-λικό αποτέλεσμα του τομέα μετατρέπεταισε θετικό στην τελευταία χρήση. Αναφορικά με τις υποχρεώσεις, οι μεν με-σομακροπρόθεσμες ήταν αυξημένες κατά4% περίπου, ενώ και οι συνολικές βραχυ-πρόθεσμες υποχρεώσεις διευρύνθηκανκατά 3,8% το 2014/2013. Σχετικά με τους χρηματοοικονομικούς δεί-κτες του τομέα της βιομηχανίας, οι δείκτεςτης αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων καιτου περιθωρίου καθαρού κέρδους παρέ-μειναν αρνητικοί το 2014, ενώ το περιθώ-ριο μικτού κέρδους διαμορφώθηκε σε13,91%.

Εμπόριο

Αντίρροπες ήταν μάλλον οι εξελίξεις κατάτο 2014 στον τομέα του εμπορίου, στονοποίο υπήρξε μεν αισθητή αύξηση του κύ-κλου εργασιών, γεγονός ενδεικτικό τηςτάσης για σταδιακή ανάκαμψη της ζήτησηςστην εγχώρια αγορά, παράλληλα όμως τακέρδη προ φόρων κατέγραψαν έντονη επι-δείνωση συγκριτικά με το προηγούμενοέτος, όπως προκύπτει από τα στοιχεία τηςICAP Group. Βάσει των αποτελεσμάτων του δείγματος

των 4.160 εμπορικών επιχειρήσεων, οι συ-νολικές πωλήσεις ανήλθαν σε 43,7 δισ.ευρώ, διευρυμένες κατά 2,6% το2014/2013, ενώ εντονότερη αύξηση, κατά4,2%, εμφάνισαν τα μικτά κέρδη.Ωστόσο, η πτώση των «προμηθειών & λοι-πών λειτουργικών εσόδων» ήταν ο παρά-γοντας που οδήγησε σε μείωση (-16,9%) τολειτουργικό αποτέλεσμα του τομέα. Οι εξε-λίξεις αυτές οδήγησαν τελικά σε μεγάληεπιδείνωση της κερδοφορίας του τομέα,με τα κέρδη προ φόρων να καταγράφουνπτώση κατά 41,7% το 2014/2013, περιορι-ζόμενα σε 600,9 εκατ. ευρώ. Τέλος, τακέρδη EBITDA σημείωσαν αύξηση κατά11,1% στην τελευταία χρήση. Όσον αφορά τα στοιχεία του Ενεργητικού,και σε αυτόν τον τομέα υπήρξε οριακήμόνο αύξηση των συνολικών κεφαλαίων(0,7%) το 2014, οφειλόμενη στην αντί-στοιχη διεύρυνση των αποθεμάτων και τωνδιαθεσίμων. Σχετικά με τα στοιχεία του Παθητικού, ση-μαντική ήταν η αύξηση (7,1%) των μεσομα-κροπρόθεσμων υποχρεώσεων, μεταυτόχρονη περικοπή (-7,8%) των βραχυ-πρόθεσμων οφειλών προς τράπεζες. Πα-ράλληλα, τα ίδια κεφάλαια σημείωσανμικρή υποχώρηση. Σε ό,τι αφορά τους χρηματοοικονομικούςδείκτες του τομέα, επισημαίνεται η έντονηεπιδείνωση της αποδοτικότητας ιδίων κε-φαλαίων και του περιθωρίου καθαρού κέρ-δους, ενώ το περιθώριο μικτού κέρδουςδιαμορφώθηκε σε 19,41% το 2014, από19,1% το 2013.

Υπηρεσίες

Ο τομέας των εταιρειών παροχής υπηρε-σιών (εκτός των τεχνικών εταιρειών), μεβάση τα συγκεντρωτικά μεγέθη των 4.462επιχειρήσεων, φαίνεται ότι είχε και πάλι ζη-μιογόνα αποτελέσματα. Ο κύκλος εργα-σιών αυξήθηκε μόλις κατά 1,8% το2014/2013, ενώ βελτίωση (3,2%) σημει-ώθηκε και σε επίπεδο μικτών κερδών. Πε-ραιτέρω, η μεγάλη μείωση τωνχρηματοοικονομικών δαπανών (-22,9%) είχε ως συνέπεια την «εκτόξευση»του λειτουργικού αποτελέσματος σε επί-πεδα της τάξης του 1 δισ. ευρώ το 2014,από σχεδόν 190 εκατ. ευρώ το 2013. Το τελικό αποτέλεσμα παρέμεινε ζημιο-γόνο, εν τούτοις οι ζημίες χρήσεως κατέ-γραψαν πτώση (-29,6%), ανερχόμενες σε855,8 εκατ. ευρώ το 2014, έναντι ζημιών1.214,8 εκατ. ευρώ της προηγουμένης

χρήσεως. Σε επίπεδο κερδών EBITDA, ση-μειώθηκε αύξηση της τάξης του 11,5%.Το σύνολο Ενεργητικού των εταιρειών τουτομέα δεν εμφάνισε αξιόλογη μεταβολή τοτελευταίο έτος. Σχετικά με τα στοιχεία του Παθητικού, ταίδια κεφάλαια σημείωσαν μικρή μόνο αύ-ξηση (0,9%), ενώ οριακές μειώσεις εμφάνι-σαν οι υποχρεώσεις.

Τουρισμός

Από την επεξεργασία των στοιχείων των1.494 τουριστικών εταιρειών φαίνεται ότι ηάνοδος των τουριστικών αφίξεων το 2014επέφερε την εντυπωσιακή βελτίωση τωναποτελεσμάτων στον τομέα του τουρισμού. Οι πωλήσεις των επιχειρήσεων αυτών αυ-ξήθηκαν κατά 13,2%, ενώ υπήρξε και ση-μαντική συγκράτηση στο κόστοςπωλήσεων, με συνέπεια να προκύψει αύ-ξηση των μικτών κερδών της τάξης του30% περίπου, με συνέπεια τη δραστική αύ-ξηση του λειτουργικού αποτελέσματος το2014. Οι θετικές αυτές μεταβολές είχανκαθοριστική συμβολή στη διαμόρφωση τωναποτελεσμάτων και στην (εντυπωσιακή)επιστροφή του τομέα στην κερδοφορία, μετην καταγραφή κερδών προ φόρων ύψους151,6 εκατ. ευρώ το 2014, έναντι ζημιώνσχεδόν 31 εκατ. ευρώ κατά την προηγού-μενη χρήση. Τέλος, τα κέρδη EBITDA σημείωσαν αύ-ξηση σχεδόν 26% το τελευταίο έτος καιδιαμορφώθηκαν σε 807 εκατ. ευρώ το2014.

Τεχνικές εταιρείες

Στον τομέα των τεχνικών εταιρειών, τοδείγμα της ICAP αποτελείται από 1.184επιχειρήσεις. Οι επιδόσεις τους κατά το2014 ήταν οπωσδήποτε θετικές, με χαρα-κτηριστικό γνώρισμα την έντονη αύξησητου συνολικού κύκλου εργασιών και την πε-ρικοπή των ζημιών του τομέα. Βάσει των διαθέσιμων στοιχείων, προκύ-πτει αύξηση των πωλήσεων κατά 28% το2014/2013, παράλληλα δε υπήρξε και δρα-στική βελτίωση στα αντίστοιχα μικτά κέρδη(54%). Ωστόσο, το λειτουργικό αποτέλεσμαπαρέμεινε αρνητικό και το 2014. Τελικά, οιζημίες του τομέα συρρικνώθηκαν και δια-μορφώθηκαν σε 252,2 εκατ. ευρώ το 2014,έναντι ζημιών 491 εκατ. ευρώ του προ-ηγουμένου έτους. Επιπλέον, τα κέρδηEBITDA τετραπλασιάστηκαν στην τελευταίαχρήση. Χ

Page 32: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

30 Σεπτέμβριος 2015

Tο ελληνικό τραπεζικό σύστημα, μετάτη σταθεροποίηση που επιτεύχθηκετο 2014, έχει οδηγηθεί το 2015,

εξαιτίας πράξεων και παραλείψεων τηςκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ, σε νέες, μεγά-λες περιπέτειες. Το 2014, οι τράπεζες,

μετά την ανακεφαλαιοποίησή τους, σταθε-ροποιήθηκαν. Επανέκτησαν πρόσβασηστις διεθνείς αγορές και πραγματοποί-ησαν αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου, συ-νολικού ύψους 8,3 δισ. ευρώ. Πέρασαν μεεπιτυχία την άσκηση συνολικής αξιολόγη-

σης που διεξήγαγε η ΕΚΤ, με ιδιαίτερα αυ-στηρές παραδοχές και μηδένισαν τηνεξάρτησή τους από τον μηχανισμό έκτα-κτης στήριξης της ΕΚΤ (Emergency Liquid-ity Assistance-ELA). Ενώ στα τέλη του 2014, η αγοραία κεφα-

Σε νέες περιπέτειες οι τράπεζεςΤα σενάρια κάνουν λόγο για αυξήσεις κεφαλαίου που θα κυμαίνονται από 9 έως και 15 δισ. ευρώ.

επετειακό αφιέρωμαΧ

Page 33: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 31

λαιοποίηση της συμμετοχής του ελληνικούΔημοσίου, μέσω του Ταμείου Χρηματοπι-στωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ), στα τραπε-ζικά ιδρύματα είχε διαμορφωθεί περίπουστα 15 δισ. ευρώ, η κατάσταση αυτή, δυ-στυχώς, άλλαξε ριζικά το 2015. Το τραπε-ζικό σύστημα βρέθηκε αντιμέτωπο μετεράστιους κινδύνους, που διογκώθηκανμετά την πρόσφατη τραπεζική αργία καιτους κεφαλαιακούς περιορισμούς. Η ποι-ότητα του ενεργητικού των τραπεζών επι-δεινώθηκε, καθώς αυξήθηκαν ραγδαία ταμη εξυπηρετούμενα δάνεια. Οι διεθνείςαγορές έκλεισαν, ενώ, επί της ουσίας, δενγίνονταν πράξεις στη διατραπεζική αγοράμε ξένους αντισυμβαλλομένους, ούτεέναντι ενεχύρου. Σημειωτέον ότι οι αγορέςέκλεισαν σε μια ιδιαίτερα ευνοϊκή περίοδοδιεθνώς, με το κόστος χρήματος να βρί-σκεται στο χαμηλότερο επίπεδο εδώ καιδεκαετίες.Όλα αυτά, που οφείλονται σε πράξεις καιπαραλείψεις της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ, επηρέασαν αρνητικά το α’ εξάμηνοτου 2015, τόσο τη ρευστότητα όσο και τηφερεγγυότητα του τραπεζικού συστήμα-τος. Το αποτέλεσμα είναι, σήμερα, η χρηματο-δότηση των τραπεζών να γίνεται κυρίωςμέσω του ευρωσυστήματος. Έτσι, η χρη-ματοδότηση μέσω του ELA διαμορφώνεταιπλέον περίπου στα 87 δισ. ευρώ, απόμηδέν στο τέλος του 2014, ενώ η συνολικήχρηματοδότηση μέσω του ευρωσυστήμα-τος διαμορφώνεται περίπου στα 127 δισ.ευρώ, υπερβαίνοντας, για πρώτη φορά, τούψος των καταθέσεων νοικοκυριών καιεπιχειρήσεων. Παράλληλα, καθίσταται αναγκαία και μιανέα, μεγάλη ανακεφαλαιοποίηση των πι-στωτικών ιδρυμάτων, συμπεριλαμβανομέ-νων των μη συστημικών καισυνεταιριστικών τραπεζών, της τάξεωςτων 20 δισ. ευρώ. Ανάγκες που προέκυ-ψαν, στο σύνολό τους, στο α’ εξάμηνο του2015 και οι οποίες είναι τεράστιες, λαμβά-νοντας υπόψη ότι διαμορφώνονται περί-που στο ύψος των ιδίων κεφαλαίων τους,δημιουργώντας νέο κόστος για τους φο-ρολογουμένους. Βρισκόμαστε λοιπόνμπροστά σε μια νέα ανακεφαλαιοποίησητο φθινόπωρο, αφού προηγουμένως ταstress test δείξουν πού βρισκόμαστε καιπόσοι «σκελετοί» έκαναν ξανά την εμφά-νισή τους στα «ντουλάπια» των τραπεζών,εξαιτίας της απραξίας στην οικονομία και,κυρίως, εξαιτίας των μεγάλων αυξήσεωνστα ποσοστά των μη εξυπηρετούμενων

δανείων από ιδιώτες και επιχειρήσεις. Τα σενάρια που διοχετεύονται στην αγοράκάνουν λόγο για αυξήσεις κεφαλαίου πουθα κυμαίνονται από 9 έως και 16 (το πολύ)δισ. ευρώ, αν και υπάρχουν αισιόδοξεςπλευρές, που θέλουν τις αυξήσεις να μηνξεπερνούν τα 8 δισ. ευρώ. Το θετικό είναι πως στα stress test τωντραπεζών δεν θα περιλαμβάνεται ο ανα-βαλλόμενος φόρος, που θα οδηγούσε τιςκεφαλαιακές ανάγκες στα ύψη και τις τρά-πεζες κατά 100% στην αγκαλιά του Δημο-σίου. Οι αναβαλλόμενες φορολογικέςαπαιτήσεις των τραπεζών ανέρχονται σή-μερα στα 15,48 δισ. και αντιστοιχούν στο57% των συνολικών κεφαλαίων των τραπε-ζών.Με τη νέα ανακεφαλαιοποίηση που θαγίνει μέσω του ΤΧΣ με ένα σενάριο αυξή-σεων κεφαλαίου περίπου 10-11 δισ. ευρώ,το ΤΧΣ, δηλαδή το Δημόσιο, θα κατέχειπάνω από το 80% των μετοχών του τραπε-ζικού κλάδου (σήμερα κατέχει το 56%). Οιιδιώτες περιορίζονται στο υπόλοιπο 20%.Αν όλα εξελιχθούν με το θετικό σενάριο, οιιδιώτες μέτοχοι που έχασαν για μία ακόμηφορά τα λεφτά τους θα οδηγηθούν στηναπόφαση να βάλουν και νέα κεφάλαια,προκειμένου να διατηρήσουν την ελπίδαπως σε βάθος χρόνου θα… ρεφάρουν.

Τα απαιτούμενα κεφάλαια

Στην ανάλυση της αμερικανικής τράπεζαςMorgan Stanley, βάσει των υποθέσεων τωνstress test του 2014, οι ανάγκες που προκύ-πτουν ανέρχονται σε 4,6 δισ. ευρώ, με τιςπρόσθετες προβλέψεις στα 14 δισ., δεδο-μένου του ότι η μη εξυπηρετούμενη έκθεσηέχει διαμορφωθεί στο 43% των δανείων.Σύμφωνα με τις υποθέσεις της MorganStanley, οι τράπεζες οφείλουν να λειτουρ-γούν με δείκτη κεφαλαιακής επάρκειαςCET 1 πάνω από το 10%. Σύμφωνα με τουςυπολογισμούς της, η Alpha Bank βρίσκεταιστην καλύτερη θέση, αφού για δείκτες βα-σικής κεφαλαιακής επάρκειας CET 1 από5,5% έως 10% δεν θα χρειαστεί extra κεφά-λαια. Για την Πειραιώς και την Εθνική η ει-κόνα είναι παρόμοια, δεν χρειάζονται νέακεφάλαια για δείκτη CEΤ 1 στο 5,5%, γιαCET 1 στο 8% χρειάζονται 146 εκατ. και 206εκατ. ευρώ αντίστοιχα. Για CET 1 10% ταποσά ανέρχονται σε 1,365 δισ. και 1,338δισ. ευρώ, αντίστοιχα. Για τη Eurobank, μεόριο στον δείκτη CET 1 το 5,5% χρειάζεται192 εκατ. ευρώ, για CET1 8% 1,162 δισ.ευρώ και για CET1 10% 1,939 δισ. ευρώ.Η Morgan Stanley εξακολουθεί να θεωρείότι η έξοδος από το ευρώ αποτελεί κίνδυνοκαι οι τράπεζες παραμένουν ένα δυαδικόστοίχημα. Η εφαρμογή του προγράμματοςΕΜΣ μπορεί να είναι μια πρόκληση, δεδο-μένων των πολλών εγχώριων πολιτικών πε-ριορισμών και δεν μπορεί να αποκλείσειτους κινδύνους μιας ελληνικής αποχώρη-σης. Ενώ όμως βλέπει τους μεσοπρόθε-σμους κινδύνους χρηματοδότησης καικεφαλαίων, από την άλλη πλευρά διακρίνεικαι το bull σενάριο, με την επανέναρξη τουλειτουργικού κέρδους και την απότομηβελτίωση των μάκρο, που θα μπορούσαννα ανακόψουν τα κακά δάνεια. Συνολικά,διατηρεί την ουδέτερη θέση της και εκτιμάότι οι πολλαπλασιαστές λογιστικής αξίαςδιαμορφώνονται στο 0,3-0,5 για το 2016.Στα 13,2 δισ. εκτιμά τις κεφαλαιακές ανάγ-κες των ελληνικών τραπεζών η Royal Bankof Scotland. Σε αυτό το σενάριο, εξηγεί ηRBS, η αρχική δόση των 10 δισ. ευρώ απότον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας(ESΜ) θα κριθεί ανεπαρκής, ανοίγοντας τονδρόμο για τη συμμετοχή των ομολογιού-χων στο bail in. Καίριο ρόλο στη διάσωσητων τραπεζών θα διαδραματίσει το ύψοςτων μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs),καθώς το ποσοστό αύξησής τους θα καθο-ρίσει και το μέλλον των ομολογιούχων. Ση-μειώνεται ότι οι κεφαλαιακές ανάγκες των

(ποσά σε δισ. ευρώ)

Ιανουάριος 2014 161,0Φεβρουάριος 2014 160,5Μάρτιος 2014 161,0Απρίλιος 2014 161,4Μάιος 2014 162,1Ιούνιος 2014 163,1Ιούλιος 2014 163,2Αύγουστος 2014 164,2Σεπτέμβριος 2014 164,7Οκτώβριος 2014 164,5Νοέμβριος 2014 164,3Δεκέμβριος 2014 160,3Ιανουάριος 2015 148,0Φεβρουάριος 2015 140,5Μάρτιος 2015 138,6Απρίλιος 2015 133,7Μάιος 2015 129,9Ιούνιος 2015 122,2Ιούλιος 2015 120,8

Η ΠΟΡΕIΑ ΤΩΝΚΑΤΑΘEΣΕΩΝ

Page 34: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

32 Σεπτέμβριος 2015

13,2 δισ. ευρώ λαμβάνουν ως δεδομένημια αύξηση των NPL κατά 20%. Πάντως, ηRBS θεωρεί βέβαιη τη συμμετοχή των κα-τόχων junior debt στη διαδικασία ανακεφα-λαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών. Ταπράγματα είναι κάπως καλύτερα για τουςκατόχους senior debt, των οποίων η συμμε-τοχή θα εξαρτηθεί, όπως προαναφέρθηκε,από το μέγεθος των NPL. Επιπλέον, στρα-τηγικοί αναλυτές της Royal Bank of Scot-land αναφέρουν ότι το ελληνικό τραπεζικόχρέος υψηλής εξασφάλισης (senior debt)κινδυνεύει να κουρευτεί τελείως. «Υποθέ-τουμε ένα κούρεμα 100% τόσο στα χαμη-λής όσο και στα υψηλής εξασφάλισης (subκαι senior ομόλογα)» αναφέρουν οι στρατη-γικοί αναλυτές της RBS. Λαμβάνοντας αυτόυπόψη, εκτιμούν ότι οι ελληνικές τράπεζεςμπορεί να χρειαστούν επιπλέον κεφάλαιαύψους 13,2 δισ. ευρώ από τον ΕυρωπαϊκόΜηχανισμό Σταθερότητας (European Stabil-ity Mechanism-ESM). Κεφάλαια από 5 έως 15 δισ. ευρώ θα απαι-τηθούν για τις ελληνικές τράπεζες να βρε-θούν από την ΕKT και τον μηχανισμό SSM,όπως εκτιμά στο βασικό της σενάριο η Bar-clays. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς τηςαγγλικής τράπεζας για τα τραπεζικά ομό-λογα, οι επιπτώσεις στα senior unsecuredομόλογα θα είναι σημαντικές, καθώς θαείναι κοντά στο μηδέν σε περίπτωση εκκα-θάρισης.

Τα μεγάλα θύματα

Οι τραπεζικές μετοχές και οι κάτοχοί τουςείναι τα μεγάλα θύματα της οικονομικήςπολιτικής που, πέρα από κάθε λογική,ασκήθηκε το τελευταίο διάστημα. Θυσιά-στηκαν δύο κατά σειρά ανακεφαλαιοποι-ήσεις, τις οποίες πλήρωσε με δανεικά οΈλληνας φορολογούμενος, θυσιάστηκε καιη ανακεφαλαιοποίηση του 2014, στηνοποία πήραν μέρος και πάνω από 250ξένοι επενδυτές που εμπιστεύθηκαν τηνπροοπτική της οικονομίας και επένδυσαν8,3 δισ. ευρώ. Η αξία των τραπεζικών μετοχών, τους τε-λευταίους έξι μήνες, ιδιαίτερα μάλισταμετά την επαναλειτουργία του χρηματιστη-ρίου, έχει καταρρεύσει (η κεφαλαιοποίησητων τεσσάρων συστημικών τραπεζών μει-ώθηκε κατά 7,5 δισ. ευρώ μετά την επανα-λειτουργία του χρηματιστηρίου). Ωςαποτέλεσμα, η αξία των μετοχών που κατέ-χει το Ελληνικό Δημόσιο διαμορφώνεταισήμερα περίπου στα 3 δισ. ευρώ, από 15

δισ. ευρώ στο τέλος του 2014 (μειωμένεςδηλαδή κατά 12 δισ. ευρώ ή κατά 80%), μετεράστιο δυνητικό κόστος για τους φορο-λογουμένους και το δημόσιο χρέος τηςχώρας.Ο τραπεζικός κλάδος έφθασε να αποτιμά-ται στο χρηματιστήριο σε μόλις 3 δισ. ευρώκαι οι μέτοχοι αν αποκτήσουν ξανά τιςαξίες που είχαν την προηγουμένη των cap-ital controls, θα πρέπει να περιμένουν ναδουν τις μετοχές να σημειώνουν ράλι πάνωαπό 150%!

«Αγώνας δρόμου» για τηνπροσέλκυση ιδιωτικώνκεφαλαίων

Σε «αγώνα δρόμου» επιδίδονται οι Έλληνεςτραπεζίτες στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη,με στόχο την προσέλκυση ιδιωτών επενδυ-τών στις αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίουπου θα πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο τηςανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τρα-πεζών. Αυτό που θα προωθήσουν οι ελλη-νικές τράπεζες είναι κυρίως το δέλεαρ τωνχαμηλών τιμών, στις οποίες θα προσφερ-θούν οι καινούριες μετοχές στο πλαίσιο τηςαύξησης του μετοχικού κεφαλαίου. Όπωςαναφέρουν οι αναλυτές, τώρα οι ελληνικέςτράπεζες θα πρέπει να ξανακερδίσουντους διεθνείς επενδυτές, κι αυτό δεν θαείναι καθόλου εύκολο. Η κάλυψη των αυξή-σεων κεφαλαίου μέσω ιδιωτικών τοποθετή-σεων με άνοιγμα βιβλίου προσφορών(accelerated book building) προωθείταιαπό τις διοικήσεις των ελληνικών τραπεζώνκαι την Τράπεζα της Ελλάδος, προκειμέ-νου να καλυφθούν οι βασικές ανάγκες πουθα προκύψουν από τα stress test της ΕΚΤκαι του SSM. Η προοπτική αυτή εξετάζεταιλόγω του ότι ο πήχης για την κάλυψη τωνΑΜΚ μπαίνει ψηλά και δεν είναι δυνατόν νακαλυφθεί από τους υφιστάμενους μετό-χους χωρίς να υποστούν μεγάλο dilution.Όσον αφορά τις κεφαλαιακές ανάγκες τουδυσμενούς σεναρίου, επιδιώκεται η κά-λυψη με μετατρέψιμες ομολογίες (CoCos).Τα αποτελέσματα των stress test αναμένε-ται να γίνουν γνωστά λίγο πριν το τέλοςΟκτωβρίου, και οι διαδικασίες των αυξή-σεων θα τρέξουν πριν το τέλος του έτους.Ωστόσο, δεν έχουν ακόμη αποφασιστείόλες οι λεπτομέρειες του παραπάνω σχε-δίου, τουλάχιστον από την ΕΚΤ. Οι ανάγκεςτων τραπεζών θα γίνουν γνωστές μόλιςολοκληρωθεί η αξιολόγηση της ποιότηταςτου ενεργητικού (AQR), που βρίσκεται σε

εξέλιξη, αλλά και τα stress test, τα οποίααναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι τοτέλος του Οκτωβρίου. Σύμφωνα με τη συμ-φωνία που υπογράφτηκε, μέχρι και 25 δισ.ευρώ θα διατεθούν για την ανακεφαλαι-οποίηση των τραπεζών, παρόλο που σύμ-φωνα με πληροφορίες το νούμερο θα είναιπολύ μικρότερο και μεταξύ των 10-15 δισ.ευρώ.Το μεγαλύτερο εμπόδιο δεν είναι οι χαμέ-νες καταθέσεις, οι οποίες έχουν καλυφθείαπό την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα καιτον ELA, ούτε και οι σφυροκοπημένες τιμέςτων μετοχών των τραπεζών, τις οποίες ορι-σμένοι θεωρούν αγοραστική ευκαιρία. Τομεγαλύτερο εμπόδιο είναι τα μη εξυπηρε-τούμενα δάνεια, τα οποία μπορεί να οδη-γήσουν σε μεγαλύτερη από τηναναμενόμενη ανεπάρκεια κεφαλαίων.

Τα κόκκινα δάνεια

Οι ελληνικές τράπεζες εκτιμάται ότι είχανπάνω από 100 δισ. ευρώ σε κόκκινα δάνειακατά το α’ τρίμηνο του 2015, περίπου το41% του δανειακού τους χαρτοφυλακίου.Σχεδόν ένα στα δύο δάνεια είναι κόκκιναμετά τα capital controls. Η επιβολή τωνcapital controls άνοιξε τον ασκό του Αιόλουπάνω στο μεγαλύτερο πρόβλημα που αντι-μετωπίζουν σήμερα τα χρηματοπιστωτικάιδρύματα, τα κόκκινα δάνεια. Σύμφωνα μετραπεζικές πηγές, το σύνολο των πιστωτι-κών ανοιγμάτων, που περιλαμβάνει και δά-νεια που εμφανίζουν πολύ μεγάλεςπιθανότητες να βρεθούν στο κόκκινο, φθά-νει το 45%. Οι ελληνικές τράπεζες εκτιμάται ότι είχανπάνω από 100 δισ. ευρώ σε κόκκινα δάνειακατά το α’ τρίμηνο του 2015, περίπου το41-45% του δανειακού τους χαρτοφυλα-κίου. Στο τέλος Ιουνίου, με την ανακοίνωσηδηλαδή της επιβολής των capital controls,ο δείκτης των μη εξυπηρετούμενων δα-νείων ήταν στο 35%, κατά τις εκτιμήσειςτων ίδιων των τραπεζών.Είναι ενδεικτικό πως ακόμα και συνεπείςδανειολήπτες, που κατέβαλαν τις δόσειςτους κανονικά, ξαφνικά τον Ιούλιο προχώ-ρησαν σε στάση πληρωμών. Συγκλίνουσεςεκτιμήσεις τραπεζικών στελεχών αναφέ-ρουν ότι τον συγκεκριμένο μήνα μόλις το15% των ενήμερων δανειοληπτών πλήρω-σαν τη δόση τους. Αυτό το ποσοστόωστόσο αυξήθηκε σημαντικά τον Αύγου-στο, σύμφωνα πάντα με πληροφορίες,φθάνοντας το 80%. Χ

επετειακό αφιέρωμαΧ

Page 36: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

34 Σεπτέμβριος 2015

ΞΕΝΑ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑ Η νέα παγκόσμιαχρηματοπιστωτική κρίση έχει ξεκινήσει;

«Mαύρος» ήταν ο Αύγουστος γιατις αγορές διεθνώς, με τις«αρκούδες» να κυριαρχούν

και τις απώλειες να θυμίζουν το κραχ του2007, όταν έσκασε η φούσκα των sub-primes, γεγονός που οδήγησε μετά στηνκατάρρευση της Lehman Brothers το 2008.H κρίση στην Κίνα έδωσε αφορμή για μαζι-κές ρευστοποιήσεις. Η νέα παγκόσμιαχρηματοπιστωτική κρίση έχει λοιπόν ξεκι-νήσει; Υπάρχουν οι απαισιόδοξοι αναλυ-τές, που απαντούν καταφατικά, καθώς 23χρηματιστηριακές αγορές παγκοσμίωςβιώνουν το δικό τους κραχ, με τους διε-θνείς αναλυτές να κάνουν λόγο για τηνέναρξη ενός νέου κύματος χρηματοπιστω-τικής κρίσης. Μπορεί επίσης πολλοί αναλυτές να εκτι-μούν ότι μπορεί να έρθει μία ακόμη κρίση,αλλά αυτή πιθανόν να έχει ήδη αρχίσει νασυμβαίνει. Οι περισσότερες από τις 20

αγορές (Μαλαισία, Βραζιλία, Αίγυπτος,Κίνα, Ινδονησία, Νότια Κορέα, Τουρκία,Χιλή, Κολομβία, Περού, Βουλγαρία, Πολω-νία, Σερβία, Σλοβενία, Ουκρανία, Γκάνα,Κένυα, Μαρόκο, Νιγηρία, Σιγκαπούρη, Ταϊ-βάν, Ταϊλάνδη) έχουν μεγάλα προβλή-ματα, με αφορμή τις εκτιμήσεις για τηνπρώτη αύξηση του επιτοκίου της FederalReserve. Οι αγορές στην Ασία, τη Νότια Αμερική καιτην Αφρική έλαβαν ώθηση τα τελευταίαχρόνια από την αύξηση της προσφοράςχρήματος από την Αμερικανική ΚεντρικήΤράπεζα. Η κατάσταση όμως αυτή σύν-τομα θα ανατραπεί, καθώς η Fed σχεδιά-ζει την αύξηση του επιτοκίου της,αργότερα μέσα στο έτος. Σε αυτό το πλαίσιο, πολλές αναδυόμενεςαγορές βιώνουν μια ισχυρή διόρθωση,ενώ στη δίνη της πτώσης βρίσκονται καιαρκετά νομίσματα. Τον κώδωνα του κινδύ-

νου για φούσκα στις αγορές, λόγω τηςπλεονάζουσας ρευστότητας, κρούει ουπουργός Οικονομικών της Γερμανίας,Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, στέλνοντας σαφέςμήνυμα στην ΕΚΤ: «Η νομισματική πολιτικήδεν μπορεί να αντιμετωπίσει τους παγκό-σμιους κινδύνους που απορρέουν από τηνπλεονάζουσα ρευστότητα».Στον αντίποδα, η Société Générale τονίζειότι το sell off στη Wall Street έχει περάσειανεπιστρεπτί, ενώ καθησυχαστικές εμφανί-ζονται η Goldman Sachs, η Deutsche Bankκαι η JP Morgan, που δεν βλέπουν κινδύ-νους μετάδοσης της κρίσης. Η SociétéGénérale εκτιμά ότι η κινεζική κρίση δεναναμένεται να έχει σημαντικό αντίκτυποστις αναδυόμενες αγορές. Κύριο ρόλοδιαδραματίζει η ισχυρή θωράκιση των κεν-τρικών τραπεζών, οι οποίες έχουν προ-σαρμοστεί στο νέο, διεθνές περιβάλλον. Εκτός των άλλων, συνεχίζει η Société

επετειακό αφιέρωμαΧ

Page 37: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 35

Générale, η κατάσταση στις ανεπτυγμένεςοικονομίες είναι σαφώς καλύτερη έναντιτων προηγούμενων ετών, γεγονός πουσυμβάλλει στην καλύτερη αντιμετώπισητων διεθνών πιστωτικών κινδύνων.Η JP Morgan σημειώνει ότι αν η επέκτασητης κινεζικής οικονομίας επιβραδυνθείκατά 1%, η διάχυση στις βιομηχανικέςχώρες είναι μόλις το 0,2% του ακαθάρι-στου εγχώριου προϊόντος. Από τηνπλευρά της, η Deutsche Bank υπογραμμί-ζει ότι οι ανησυχίες είναι υπερβολικές καιπροσθέτει ότι η χρηματιστηριακή αγοράτης Κίνας είναι χωρισμένη από την εν γένειοικονομία. Η Goldman Sachs σημειώνει, από τηνάλλη, ότι θα είναι ελάχιστη η επιρροή τωνΗΠΑ και υπογραμμίζει ότι μόλις το 7% τωναμερικανικών εξαγωγών κατευθύνονταιστην Κίνα. Εκτιμά ότι η συνολική διάχυσητης κρίσης στις ΗΠΑ θα είναι της τάξηςτου 0,2%.

Οι εκτιμήσεις για τον δείκτη-βαρόμετρο

Βροχή πέφτουν οι εκτιμήσεις των μεγαλύ-τερων επενδυτικών οίκων διεθνώς για τηνπορεία των αγορών, εν μέσω έντονης με-ταβλητότητας, λόγω της αβεβαιότητας γιατις αποφάσεις της Fed για τη νομισματικήτης πολιτική, αλλά και υπό το βάρος τωνφόβων για την επιβράδυνση της κινεζικήςοικονομίας, της δεύτερης μεγαλύτερης οι-κονομίας του πλανήτη. Ενδεικτικές του κλί-ματος αστάθειας είναι οι τελευταίεςεκτιμήσεις που αφορούν τον δείκτη-βαρό-μετρο της Wall Street, τον S&P 500. Οιαναλυτές της Oppenheimer Asset Man-agement προβλέπουν άνοδο του S&P 500στις 2.311 μονάδες έως τα τέλη του τρέ-χοντος έτους, του 2015. Ελαφρώς χαμη-λότερα, στα επίπεδα των 2.225 μονάδων,τοποθετούν τις εκτιμήσεις τους οι αναλυ-τές της UBS. Η Morgan Stanley προχώρησε σε μείωσητης τιμής-στόχου για τον S&P 500, που τον«βλέπει» στις 2.200 μονάδες, έναντι πρότε-ρης εκτίμησης για τιμή-στόχο στις 2.275μονάδες.Λιγότερο αισιόδοξοι εμφανίζονται οι ανα-λυτές της Goldman Sachs (David Kostin)και της Barclays (Jonathan Glionna),καθώς προβλέπουν πως μέχρι τα τέλη του2015 ο S&P 500 θα έχει φτάσει στις 2.100μονάδες, ενώ οι πιο αισιόδοξοι βλέπουνάνοδο έως και τα επίπεδα των 2.350 μονά-δων.

Οι προκλήσεις για τις μετοχές

Οι αποφάσεις νομισματικής πολιτικής τωνκεντρικών τραπεζών, και ειδικά της αμερι-κανικής Fed, o ρυθμός ανάπτυξης της κι-νεζικής και της παγκόσμιας οικονομίας, οχαμηλός πληθωρισμός και οι τιμές των εμ-πορευμάτων εξακολουθούν να αποτελούντις βασικότερες προκλήσεις για τις μετο-χές, κατάσταση που αναμένεται να συνεχι-στεί. Και το ερώτημα είναι: αγοράζουμε ήόχι; Ένα ερώτημα το οποίο απαντήθηκεήταν το πόσο ακόμη οι χρηματιστηριακοίδείκτες μπορούσαν να συνεχίζουν να ανε-βαίνουν σε ιστορικά υψηλά χωρίς σημαντι-κές διορθώσεις. Η απάντηση στο ερώτημααυτό προκαλεί τη δημιουργία ενός άλλου:οι διορθώσεις αγοράζονται; Η απάντησηείναι κατ’ αρχάς «ναι». Ο πρώτος λόγοςείναι ότι τα καλοκαιρινά sell offs δεν είναικαι τόσο ασυνήθιστα, αφού οι αγορές κι-νούνται με χαμηλότερες αξίες συναλλα-γών. Τις περισσότερες φορέςαντιστρέφονται τέτοιους είδους sell offs,με τους δείκτες να συνεχίζουν σε νέα,υψηλότερα επίπεδα στη συνέχεια τουέτους. Ο βασικός λόγος που φαίνεται ότι το selloff του Αυγούστου αποτέλεσε ευκαιρία το-ποθετήσεων είναι πως, ενώ υπάρχουν ορι-σμένες ανησυχητικές εξελίξεις, φαίνεταινα είναι ακόμη νωρίς για το τέλος αυτούτου ανοδικού κύκλου. Σε ένα sell off πουθα οφείλεται στις ανησυχίες για την παγ-κόσμια επιβράδυνση της ανάπτυξης, καιπου θα ανοίγει τον δρόμο για bear market,το φυσιολογικό είναι οι αποδόσεις τωνομολόγων να μειώνονται και η τιμή του δο-λαρίου να ενισχύεται. Ωστόσο, έγινε ακρι-βώς το ανάποδο, με τις αποδόσεις των10ετών να αυξάνονται στις ΗΠΑ και τηΓερμανία και τον δείκτη του δολαρίου ναμειώνεται. Συνεπώς, αν και εφόσον οι με-τοχικοί δείκτες βρίσκονται σε ανοδικόκύκλο (bull market) ακόμα, ο οποίοςωστόσο έχει ωριμάσει αρκετά –τότε το ξε-πούλημα ήταν ενθαρρυντικό και οι αγορέςσε χαμηλά επίπεδα– σε αυτές τις περιπτώ-σεις είθισται να αποζημιώνουν τους επεν-δυτές. Από την άλλη, σε τέτοιες συνθήκεςοι επενδυτές μάλλον δεν θα πρέπει να κυ-νηγούν τις τιμές, γιατί μπορεί να βρίσκεταιεπίσης πολύ κοντά ακόμη μία διόρθωση.

Οι αποτιμήσεις

Παρότι η κερδοφορία αποτέλεσε πηγήπροβληματισμού κατά τη διάρκεια των τε-

λευταίων μηνών, καθώς αναθεωρήθηκεπρος τα κάτω, λόγω της ανησυχίας για τηνΚίνα και της πτώσης των τιμών των εμπο-ρευμάτων, τον περασμένο μήνα οι αναθε-ωρήσεις των κερδών παρουσιάζουνβελτίωση τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευ-ρώπη. Με εξαίρεση τις ΗΠΑ, δεν υπάρχειάλλη περιοχή στην οποία τα περιθώριακερδοφορίας να βρίσκονται σε κίνδυνο,ενώ στην Ευρώπη και την Ιαπωνία τα περι-θώρια κέρδους αυξάνονται. Αν και σε ορισμένες αγορές οι δείκτες P/Eεμφανίζονται υψηλοί σε απόλυτους όρους,σε σχετικούς όρους παραμένουν ελκυστι-κοί. Η αποτίμηση της Ευρώπης για φέτοςτοποθετείται στις 15,3 φορές και στις 13,9φορές το 2016, ενώ η Ιαπωνία βρίσκεταιστις 15,6 φορές και στις 14 φορές αντί-στοιχα, αρκετά χαμηλότερα από ό,τι οιΗΠΑ, που κινούνται στις 17,1 φορές και τις15,4 φορές. Με τα επίπεδα αισιοδοξίας να έχουν μει-ωθεί και τη διάθεση ανάληψης κινδύνου ναπαραμένει σε ύφεση τις τελευταίες εβδο-μάδες, οι θεσμικοί αλλά και το retail παρα-μένουν εκτός της αγοράς των μετοχών. Ειδικά για την Ευρώπη, η Ευρωπαϊκή Κεν-τρική Τράπεζα θα συνεχίσει τη χαλάρωσητης νομισματικής της πολιτικής, και αυτόθα πρέπει να αντισταθμίσει μέρος του αρ-νητικού αντίκτυπου που θα έχει η αύξησηεπιτοκίων από τη Fed. Τέλος, το ιδιαίτεραχαμηλό επίπεδο προσδοκιών για τον πλη-θωρισμό στην Ευρώπη είναι πιθανό ναπροκαλέσει και την επέκταση του προ-γράμματος ποσοτικής χαλάρωσης τηςΕΚΤ.

Οι αναδυόμενες αγορές

Οι αναδυόμενες αγορές μετοχών βρίσκον-ται σε διαδικασία ταχείας επιδείνωσης καιαποεπένδυσης, με τις αποδόσεις τους ναέχουν γυρίσει επικίνδυνα προς το κόκκινοτο τελευταίο τρίμηνο. Ο δείκτης MSCIEmerging Markets έχει πλέον ξεπεράσει το-20% σε απώλειες το 2015, ενώ το -16%έχει καταγραφεί στο τελευταίο τρίμηνο. Τοsell off μπορεί να μην έχει διαμορφωθεί σεεπίπεδα πανικού, αλλά η ψυχολογία έχειεπιδεινωθεί ραγδαία. Οι σχετικές θέσειςτων fund managers στις αναδυόμενεςέχουν μειωθεί τόσο πολύ, που πλέον δια-μορφώνονται στο χαμηλότερο επίπεδότους από το 2001, σύμφωνα με τα στοιχείατης BofA Merrill Lynch. Στις κύριες αναδυόμενες αγορές έχει αρ-χίσει και πάλι να λειτουργεί ένα περίπλοκο

Page 38: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

36 Σεπτέμβριος 2015

σπιράλ ανάμεσα στις τιμές των μετοχών,στις εξελίξεις στο πεδίο των ισοτιμιών,στους ρυθμούς ανάπτυξης και εμπορίουκαι –σε κάποιο μικρότερο βαθμό– στις εκ-δόσεις κρατικού χρέους, όπου άλλοτε οιτιμές των μετοχών προκαλούν και επιφέ-ρουν υποτιμήσεις στα νομίσματα, ενώ άλ-λοτε οι υποτιμήσεις και οι μειωμένοιρυθμοί ανάπτυξης επιδρούν καταλυτικάστις τιμές των περιουσιακών στοιχείων.Η πιο πρόσφατη αφορμή για το profit tak-ing είναι η Κίνα, η οποία επηρεάζει αρνη-τικά τόσο με την πορεία της μετοχικής τηςαγοράς από τον Ιούλιο όσο και με τηναπόφασή της να μειώσει την τιμή της ισοτι-μίας του γουάν. Η ίδια η κίνηση δεν ήταντο πρόβλημα μάλλον, όμως οι εξελίξειςπου θα πυροδοτήσει φαίνεται να μην ευνο-ούν στο επόμενο χρονικό διάστημα τιςαναδυόμενες αγορές μετοχών. Οι ηπιότεροι ρυθμοί ανάπτυξης της Κίνας,που φαίνεται να αποκαλύπτει η νομισμα-τική παρέμβαση, θα επιδράσουν καταλυ-τικά σε όλα τα assets στις παγκόσμιεςαγορές. Ο δείκτης MSCI της Κίνας σημει-ώνει πτώση 20% σε δολαριακούς όρουςστο τρίμηνο, αν και εξακολουθεί να βρί-σκεται σε ανεκτά επίπεδα πτώσης από τιςαρχές του έτους. Το γουάν διαμορφώνεται3% χαμηλότερα έναντι του δολαρίουφέτος. Βασικό ρόλο στην αυξανόμενη αναταραχήστις αναδυόμενες αγορές και τις τιμές τωνεμπορευμάτων έχει διαδραματίσει η επι-κείμενη άνοδος των αμερικανικών επιτο-κίων για πρώτη φορά έπειτα από σχεδόν10 χρόνια. Είτε τον Σεπτέμβριο, είτε τονΔεκέμβριο, είτε και τους δύο μήνες, η Fedθα δράσει, αν και το ισχυρό δολάριο και ηεξαγωγή αποπληθωρισμού από την Κίναμπορεί να αποτρέψει τελικά κάποια κίνησηεντός του Σεπτεμβρίου.

Εκροές-μαμούθ 1 τρισ. δολαρίων

Μήνες σκληρής δοκιμασίας περνούν οιαναδυόμενες αγορές, οδηγώντας αναλυ-τές στο συμπέρασμα ότι δεν μπορούνπλέον να αποτελούν το άλογο που σέρνειτο κάρο της παγκόσμιας οικονομίας. Ούτελίγο ούτε πολύ, οι χώρες αυτές μετρούνήδη εκροές, που φθάνουν σχεδόν το 1τρισ. δολ. τους τελευταίους δεκατρείςμήνες. Το σημαντικό όμως είναι πως τοποσό αυτό είναι διπλάσιο από εκείνο τηςκρίσης του 2008-2009. Η Κίνα, η πτώσηστις τιμές των εμπορευμάτων, η υποχώ-

ρηση των ισοτιμιών αλλά και η πρόβλεψηότι η Fed θα αυξήσει τα επιτόκια δημιουρ-γούν όλα μαζί ένα εκρηκτικό κοκτέιλ. Οιεξελίξεις κινούνται σε “slow motion”, σεαντίθεση με την κρίση του 2008-2009 ή τηναντίστοιχη στα τέλη της δεκαετίας του1990, που ήταν ξαφνικά περιστατικά. Τογεγονός αυτό δημιουργεί «πονοκέφαλο»:δεν μπορούμε να ξέρουμε πότε τελειώνεικαι τον «πόνο» που θα προκαλέσει. Πόσομάλλον που τα περιθώρια κινήσεων απότις κεντρικές τράπεζες δείχνουν περιορι-σμένα…

Νομισματική «θύελλα»

Οι αναδυόμενες αγορές είχαν επωφεληθείαπό την ακόρεστη ζήτηση της Κίνας γιαεμπορεύματα, αλλά η υποτίμηση-έκπληξητου γουάν διεύρυνε τις ανησυχίες ότι η μη-χανή της παγκόσμιας οικονομίας αρχίζεινα «κλατάρει». Η στροφή σε πιο ευέλικτεςσυναλλαγματικές ισοτιμίες οδηγεί σε ένανακούσιο νομισματικό πόλεμο, τον οποίοπροκάλεσε η κινεζική υποτίμηση, καθώς οιάλλες χώρες των αναδυόμενων αγορώνβλέπουν την υποτίμηση σαν ένα μέσο γιατην αντιμετώπιση της επιβράδυνσης τηςπαγκόσμιας ανάπτυξης, της πτώσης τωνεξαγωγών και της απότομης μείωσης τωντιμών βασικών εμπορευμάτων.Το κόστος ασφάλισης έναντι του κινδύνουχρεοκοπίας (CDS) της Βραζιλίας και τηςΝοτίου Αφρικής έχει φθάσει στο υψηλό-τερο επίπεδο από τη χρηματοπιστωτικήκρίση, υπογραμμίζοντας την αυξανόμενηπίεση στις οικονομίες των αναδυόμενωναγορών, ενόψει της αναμενόμενης από-φασης της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ(Fed) για τα επιτόκια.Πολλοί επενδυτές πιστεύουν ότι η Fed θααυξήσει τα βραχυπρόθεσμα επιτόκιαφέτος, για πρώτη φορά από το 2006, εν-τείνοντας την πίεση στις αναπτυσσόμενεςχώρες, οι οποίες, σε πολλές περιπτώσεις,

δυσκολεύονται με την επιβράδυνση τηςανάπτυξης, το σημαντικό χρέος και τη μεί-ωση της ζήτησης για τα βασικά προϊόντατους. Η Τουρκία και η Βραζιλία θεωρούν-ται ιδιαίτερα ευάλωτες από πολλούς επεν-δυτές, λόγω των οικονομικώνανισορροπιών τους, που είναι πιθανόν ναδιογκωθούν με τις υποτιμήσεις των νομι-σμάτων τους. Το εξωτερικό χρέος τηςΤουρκίας ως ποσοστό του ΑΕΠ της είναιαπό τα υψηλότερα των αναδυόμενωνχωρών, ενώ η Βραζιλία αντιμετωπίζει προ-βλήματα, μεταξύ των οποίων τη μείωσητων τιμών των εμπορευμάτων, την υποτο-νική ζήτηση της Κίνας για τα αγαθά της καιτις προσπάθειες της κυβέρνησης να μει-ώσει τις δαπάνες χωρίς να πλήξει ταέσοδα.Πολλοί, ωστόσο, αναλυτές ανέφεραν ότιφαίνεται απίθανη μια μεγάλης κλίμακαςκρίση, όπως αυτή που έπληξε αναπτυσσό-μενες χώρες στα τέλη της δεκαετίας του1990, χάρη στην ευρύτερη υιοθέτηση απότις αναπτυσσόμενες χώρες μεταρρυθμί-σεων όπως η ελεύθερη διακύμανση τωννομισμάτων τους, η συσσώρευση μεγάλωνσυναλλαγματικών αποθεμάτων και οι αυ-ξημένες εκδόσεις χρέους σε εγχώρια νο-μίσματα. Αν και οι οικονομίες των αναδυόμενωναγορών και οι τιμές των στοιχείων ενεργη-τικού τους πιθανόν να μειωθούν περαι-τέρω, υπάρχουν λίγες ενδείξεις τουείδους του ντόμινο που συγκλόνισε τιςαναδυόμενες αγορές μετά την κρίση στηνΑνατολική Ασία το 1997 και τη χρεοκοπίατης Ρωσίας το 1998. Το πλήγμα για τιςαναδυόμενες οικονομίες είναι ήδη σημαν-τικό. Η τουρκική λίρα, το νοτιοαφρικανικόραντ και το μαλαισιανό ρίνγκιτ έχουν υπο-χωρήσει φέτος κατά 23, 15 και 19%, αντί-στοιχα, έναντι του δολαρίου. Τοβραζιλιάνικο ρεάλ έχει υποτιμηθεί κατά31% φέτος, υποχωρώντας σε χαμηλό 13ετών. Χ

επετειακό αφιέρωμαΧ

Οι αναδυόμενες αγορές είχαν επωφεληθεί από τηνακόρεστη ζήτηση της Κίνας για εμπορεύματα, αλλά η υποτίμηση-έκπληξη του γουάν διεύρυνε τις ανησυχίες ότι η μηχανή της παγκόσμιας οικονομίαςαρχίζει να "κλατάρει".

Page 39: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 37

Ηανεργία αφορούσε μόλις το 8% του ενεργού πλη-θυσμού, ενώ η πραγματική οικονομία απολάμβανετα προνόμια χαμηλών –συγκριτικά με τα σημερινά

δεδομένα– επιτοκίων, χάρη στα οποία κατάφερνε να δανεί-ζεται και να επενδύει. Τα πρώτα σύννεφα εμφανίστηκανπολύ πριν την εισαγόμενη κρίση, ως αποτέλεσμα της κα-τάρρευσης των χρηματοπιστωτικών αγορών στις ΗΠΑ το 2008, καιεντοπίζονταν στα δίδυμα ελλείμματα, στη χαμηλή ανταγωνιστικό-τητα και στην ίδια τη φύση της ανάπτυξης, που βασιζόταν σε ένα μηβιώσιμο μοντέλο κατανάλωσης και δανεισμού. Σήμερα, ωστόσο, τίποτα δεν είναι όπως χθες. Μνημονεύοντας ταλόγια του Ν. Χριστοδουλάκη, ανάμεσα στις τρεις απειλές της ελλη-νικής οικονομίας, το χρέος, την ανεργία και την αποεπένδυση, η τε-λευταία αποτελεί το σημαντικότερο πρόβλημα, τροφοδοτώνταςαέναα έναν φαύλο κύκλο εσωτερικής υποτίμησης, υποβάθμισης καιύφεσης. Για την πραγματική οικονομία το δίλημμα, αν και έχει κό-στος, είναι απλό: Θα αφεθεί η ελληνική επιχείρηση στην προσωρινήεπιβίωσή της ως έρμαιο των εξελίξεων; Ή θα εκμεταλλευθεί το mo-mentum, θέτοντας τις βάσεις που θα την καταστήσουν πρωταγωνί-στρια του αύριο; Έρευνα της KPMG σε 1.200 CEOs σε διεθνές επίπεδο φανερώνειότι οι «μαχητές» της ύφεσης διαθέτουν ένα «Κουτί Πρώτων Βοη-θειών», με ένα σύνολο εργαλείων που χρησιμοποιούν για τον γρή-γορο μετασχηματισμό του οργανισμού τους στο μοντέλο που θα τουςεπιτρέψει να πρωταγωνιστούν αύριο. Βασικοί στόχοι είναι η ανά-πτυξη σε νέες αγορές, η επανεξέταση του εμπορικού οικοσυστήμα-τος, η γεωγραφική επέκταση και η περαιτέρω εστίαση στουςπελάτες, με στόχο τη διατήρηση και επέκταση των μεριδίων αγοράς.Ως προς αυτούς τους στόχους, το 1/3 των CEOs αναγνωρίζουν ότιδεν ρισκάρουν αρκετά, αν και γνωρίζουν ότι η συμβολή της αλλαγήςείναι καθοριστική για την επιτυχία τους, ενώ το 72% αναγνωρίζουντη συμβολή των νέων τεχνολογιών στην επίτευξή τους, ανησυχών-τας για το πώς θα τις εισαγάγουν άμεσα στους οργανισμούς τους.

Απάντηση στο παραπάνω ερώτημα φαίνεται ότι δίνει το Out-sourcing λειτουργιών, το οποίο αναπτύσσεται ραγδαία ωςαποτέλεσμα της ανάπτυξης του Cloud Computing και τουBusiness Process as a Service (Deloitte, December 2014).Πολλές επιχειρήσεις, σήμερα, στοχεύουν στην επανατοπο-θέτηση των πόρων τους σε περιοχές που παράγουν προστι-

θέμενη αξία και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, περιορίζοντας ση-μαντικά τη «σπατάλη πόρων» σε επαναλαμβανόμενες, μη παραγω-γικές, λειτουργίες. Με αυτόν τον τρόπο, εστιάζουν στους παράγοντεςπου θα τους αναδείξουν στην αγορά, αναθέτοντας σε outsourced στρα-τηγικούς παρόχους τις επαναλαμβανόμενες διαδικασίες, που απαι-τούν μεγάλη εστίαση, ενώ παράλληλα προβλέπεται ότι η ανάθεσήτους θα έχει σύντομο R.O.I. και τη μέγιστη λειτουργική εξοικονό-μηση.Μια τέτοια περιοχή είναι και η λειτουργία Τιμολόγησης. Η εμπειρίατης Retail@Link (Όμιλος Entersoft), ηγέτη παρόχου λύσεων e-In-voicing στην αγορά, αποδεικνύει ότι η αυτοματοποίηση της απο-στολής, διαχείρισης, αρχειοθέτησης και καταχώρισης παραστατικών,προσδίδει λειτουργική εξοικονόμηση μεγαλύτερη του 60%, με R.O.I.που δεν υπερβαίνει τους 3 μήνες. Μάλιστα η Ηλεκτρονική Τιμολό-γηση φαίνεται ότι προσφέρει πολύ μεγαλύτερο όφελος από την απλήεξοικονόμηση, μιας και υποστηρίζει την εξωστρέφεια του οργανι-σμού (συναλλαγές με το εξωτερικό) και δημιουργεί σημαντικές ευ-καιρίες μέσω της τάχιστης ροής δεδομένων με το εμπορικό οικο-σύστημα κάθε οργανισμού. Υπολογίζοντας τα συνολικά οφέλη για την ελληνική οικονομία, εφό-σον η Ηλεκτρονική Τιμολόγηση εφαρμοστεί στον τομέα των προ-μηθειών του Δημοσίου (40% του συνολικού όγκου παραστατικώνστη χώρα), η λειτουργική εξοικονόμηση θα υπερβεί το 1,5 δισ.,χωρίς να συμπεριλαμβάνεται στο παραπάνω η εξοικονόμηση από τηνκαταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Με άλλα λόγια, η ΗλεκτρονικήΤιμολόγηση θα ήταν ένα αποτελεσματικό και παράλληλα αναπτυ-ξιακό ισοδύναμο μέτρο λιτότητας. Χ

Τι κάνουν σήμερα οι επιχειρήσεις

που θα πρωταγωνιστούναύριο;

Κι όμως, κοιτάζοντας προς τα πίσω, η ελληνική οικονομία έτρεχε μόλις πριν μία δεκαετία με ρυθμό ανάπτυξης 3.1%, μεγαλύτερο ακόμη και από τον μέσο όρο της Ευρώπης.

από τoνΝ. ΣαχίνηΕμπορικό Διευθυντή

της Retail@Link

άρθρο Χ

Page 40: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

38 Σεπτέμβριος 2015

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣΑντιπρόεδρος του ομίλου Aldemar Resorts

Ο τουρισμός αποτελείτον συνδετικό κρίκοτης οικονομίας μας

Χ συνέντευξη

Page 41: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 39

ΧΡΗΜΑ_Κλείνοντας τη σεζόν, τα σχόλιαγια τον απολογισμό είναι διφορούμενα.Ποια είναι τα δικά σας σχόλια με βάση ταδεδομένα που αφορούν τις ταξιδιωτικέςτάσεις, τους δημοφιλέστερους προορι-σμούς και τις μέσες τιμές ξενοδοχείων;

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ_Το ναυποστηρίζουμε με διθυραμβικές δηλώσειςότι η χρονιά κλείνει με αύξηση του τουρι-στικού ρεύματος στη χώρα μας, αντικειμε-νικά, είναι εσφαλμένο. Πρώτον, γιατί ταδεδομένα τα οποία συλλέγονται στερούνταιποιοτικής ανάλυσης, και άρα είναι εντελώςαναξιόπιστα, και δεύτερον, γιατί δεν δια-σταυρώνονται επαρκώς, δεν επιμερίζονταικαι δεν καταλήγουν σε ασφαλή συμπερά-σματα για το τελικό οικονομικό όφελοςαπό την τουριστική δραστηριότητα στο σύ-νολο της χώρας. Πλην της πολύπαθης Αθή-νας, και μικρών εξαιρέσεων, πληγήκαμεανεπανόρθωτα. Η πληρότητα από τον Αύ-γουστο και μετά κινήθηκε σε αναμενόμεναγια την εποχή υψηλά επίπεδα, ο τζίροςόμως της νησιωτικής Ελλάδας θα είναι ση-μαντικά χαμηλότερος από τις αρχικέςπροσδοκίες, ενώ η συνολική κατάστασηστο τέλος του έτους δεν θα είναι η αναμενό-μενη, αφού οι απώλειες της σεζόν και οιμεγάλες εκπτώσεις την καθιστούν μη ανα-στρέψιμη. Ο χειμώνας αναμένεται θερμός,με τις τράπεζες να αλλάζουν στάση στοθέμα των υπερχρεωμένων ξενοδοχείων.

Χ_Τα νούμερα του τουρισμού έχουν αντί-κτυπο στη γενική οικονομία της χώρας;A.Α._Όσο και να μην το παραδεχόμαστεανοιχτά, ο τουριστικός κλάδος της Ελλά-δας αποτελεί τον συνδετικό κρίκο της οι-κονομίας της χώρας. Πρόκειται για τηνκατά βάση εξαγωγική οικονομική δραστη-ριότητα, που συνδυάζει τον πολιτισμό, τηγαστρονομία και την κουλτούρα με την κα-θημερινότητά μας. Αν και ο πρωτογενής το-μέας είναι στο επίκεντρο κάθε συζήτησηςγια εξαγωγές, δεν συνδέεται επαρκώς μετην κύρια εξαγωγική μας δραστηριότητα,τον τουρισμό. Το αποτέλεσμα είναι να μηνπαράγουμε ούτε αρκετά, ούτε με πρό-γραμμα, ούτε τελικά με τρόπο τέτοιο που

να διατηρείται το ισοζύγιο εισαγωγών-εξα-γωγών σε υγιές επίπεδο. Ώς και σήμερα,δεν έχει γίνει καταγραφή του αποτυπώμα-τος της τουριστικής οικονομίας στηνεθνική. Πόσοι κλάδοι επηρεάστηκαν;Πόση σημασία δίνεται στην προστιθέμενηαξία του τουρισμού στην εθνική οικονομία;Πώς αλληλεπιδρά ο τουρισμός με τουςλοιπούς κλάδους της οικονομίας; Εν συν-τομία, αν και οφείλουμε να αφήσουμε τιςαπαντήσεις για τον αναγνώστη, δεν μπο-ρούμε, ή δεν έχουμε απαντήσει, στα παρα-πάνω. Πολύ περισσότερο που οιαπαντήσεις διαφέρουν από περιοχή σε πε-ριοχή και από περίοδο σε περίοδο. Εμπει-ρικά, θα σας απαντήσουν οι περισσότεροιότι δεν είδαν τον θετικό αντίκτυπο τουτουρισμού στην ευρύτερη οικονομία.Οφείλουμε να ενημερώσουμε για το πώςαλληλεπιδρούν ο τουρισμός με την ευρύ-τερη οικονομία στην Ελλάδα.

Χ_Η πολιτική αστάθεια έπαιξε σημαντικόρόλο;A.Α._Αν και το 2015 προβλεπόταν ότι θαείναι χρονιά-ρεκόρ αφίξεων, κατέληξε χρο-νιά-ρεκόρ σε ό,τι αφορά τις προσφορέςτιμής. Αναλωθήκαμε σε συζητήσεις γύρωαπό τις διαπραγματεύσεις, τα μέτρα δημο-σιονομικής προσαρμογής, την καταλληλό-τητα ή μη του κάθε πολιτικού εντός καιεκτός βουλής και φτάσαμε να παλεύουμενα περισώσουμε τον Αύγουστο και όσααπέμειναν από τον ελληνικό τουρισμό, πουκάποτε λεγόταν φιλοξενία, ήταν δικός μαςκαι είχε εμάς στο κέντρο. Με τη διαμορφω-θείσα αβεβαιότητα, σε πολλές περιπτώσεις,το κόστος φιλοξενίας των επισκεπτών μαςήταν υπερδιπλάσιο της τιμής πώλησης.Θύμισε μεταναστευτικό περιορισμένηςχρονικής διάρκειας. Ήρθαν για την τιμή,όχι για την Ελλάδα. Πού είναι λοιπόν ηΕλλάδα σε όλο αυτό και πώς την επαναφέ-ρουμε στο προσκήνιο; Και για να προλάβωτις εύκολες απαντήσεις, η Τουρκία ξεκί-νησε την οικονομική της ανάκαμψη απότον τουρισμό, που είναι στο χαρτοφυλάκιοτου πρωθυπουργού. Στην Ελλάδα είναιακόμη σε χαρτί τουαλέτας. Ακόμη και στιςπλέον δύσκολες χρονιές, αντί να ενισχύ-

σουμε το εισερχόμενο ρεύμα τουριστών,και άρα ξένου χρήματος, παραδίδουμε τοντουρισμό στα χέρια ανθρώπων που λίγησχέση έχουν με το αντικείμενο και περιορί-ζονται σε κτηνοτροφικής λογικής καταμέ-τρηση κεφαλών. Πάντως, πρόσφατα είχαμεπροσωρινά πιστέψει ότι είχαμε υπουργό μετο ανάστημα και την προσωπικότητα νασυνδέσει όλους τους κρίκους της ελληνι-κής οικονομίας και διπλωματίας κάτω απότην ομπρέλα του τουρισμού.

Χ_Ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν απόόλους μας για να αναστηλώσουμε τηνΕλλάδα και την οικονομία της;A.Α._Τα φυσικά πλεονεκτήματα της Ελλά-δας είναι μοναδικά. Χωρίς την ελληνικήφύση, δεν υπάρχει ελληνικός τουρισμός.Συνεχίζουμε, παρ’ όλα αυτά, να βιάζουμε τηχώρα μας και να την εγκαταλείπουμε. Αλό-γιστη σπατάλη φυσικής ενέργειας, εγκλη-ματική διαχείριση απορριμμάτων,πολεοδομική αναρχία και αρχιτεκτονικήασυδοσία οδηγούν τη χώρα σε ξεγύμνωμααπό εκείνα τα συνθετικά της που την κά-νουν μοναδική, όμορφη και πλούσια μέσαή έξω από το ευρώ. Έπειτα, η απασχόλησηφεύγει από τα ελληνικά χέρια και πηγαίνειστα φθηνότερα. Αλλά και η εκπαίδευση δενυποστηρίζεται. Με 30% ανεργία, η χώραέπρεπε να στραφεί στα μοντέλα εκπαίδευ-σης κι απασχόλησης που έχουν παρόν καιμέλλον. Πρέπει να αναδειχθούν οι ευκαι-ρίες απασχόλησης σε κλάδους που, εν πρώ-τοις, μπορεί να μη μοιάζουν τόσοελκυστικοί όσο οι νέες τεχνολογίες, αλλά,εν τέλει, θα μπορούν να συντηρήσουν έναεξαιρετικό μοντέλο ευημερίας, καταπολε-μώντας στη ρίζα του το μοντέλο του πλου-τισμού, που στην Ελλάδα υπηρετεί λίγουςκαι απέτυχε. Τα πολιτιστικά, πολιτισμικάκαι αποκλειστικά μας χαρακτηριστικά,τέλος, χάνονται στην ποσοτικοποίηση τουτουρισμού μας, ενώ πρέπει να συνδεθούνμε ένα μοντέλο φιλοξενίας που να είναι στηβάση του ελληνικό. Οφείλουμε να κάτσουμε όλοι στο ίδιο τρα-πέζι, ενσωματώνοντας και τη νέα γενιά στοέργο της αναστήλωσης του ελληνικού του-ρισμού. Χ

Μια σύντομη και αναλυτική ματιά στα προβλήματα και τα μέτρα επίλυσης και επαναφοράς του ελληνικού τουρισμού.

Page 42: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

40 Σεπτέμβριος 2015

Page 43: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 41

∼αφιέρωμαΧ

Στο στάδιο της ολοκλήρωσης βρίσκονται οι διαγωνισμοί του Ταμείου Ιδιωτικοποιήσεων για τα λιμάνια και τα αεροδρόμια της χώρας, ενώ η ακτοπλοΐα θα είχε την προοπτική

μιας δεύτερης συνεχόμενης θετικής χρονιάς φέτος αν δεν επιβάλλονταν τα capital controlsκαι δεν προκηρύσσονταν οι εκλογές του Σεπτεμβρίου.

ύμφωνα με το προσχέδιο του τρίτου Μνημονίου, ηολοκλήρωση μιας σειράς διαγωνισμών του ΤαμείουΙδιωτικοποιήσεων για λιμάνια και αεροδρόμια περι-λαμβάνεται στα προαπαιτούμενά του. Προβλέπεταιεπίσης ο καθορισμός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμ-ματος αξιοποίησης των περιουσιακών στοιχείων του

Ταμείου. Το Διοικητικό Συμβούλιο του Ταμείου Αξιοποίησης Ιδιωτικής Πε-ριουσίας θα εγκρίνει το σχέδιο διαχείρισης του ενεργητικού, που θαπεριλαμβάνει την ιδιωτικοποίηση όλων των περιουσιακών στοι-χείων που είχαν τεθεί στο ΤΑΙΠΕΔ έως τις 31 Δεκεμβρίου 2014.Αυτές είναι οι πρώτες κινήσεις που προβλέπει το προσχέδιο της συμ-φωνίας που υπήρξε μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και των Θε-σμών, στο οποίο αναφέρεται ότι για να διευκολυνθεί η ολοκλήρωσητων προσφορών οι αρχές θα ολοκληρώσουν όλες τις εκκρεμείς δρά-σεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που απαιτούνται για τα περι-φερειακά αεροδρόμια, την ΤΡΑΙΝΟΣΕ, την Εγνατία, τα λιμάνια τουΠειραιά και της Θεσσαλονίκης και το Ελληνικό.Ο κατάλογος των δράσεων θα ενημερώνεται τακτικά και η κυβέρ-νηση θα διασφαλίσει ότι όλες οι εκκρεμείς δράσεις θα εφαρμοστούνεγκαίρως.Η κυβέρνηση και το ΤΑΙΠΕΔ θα ανακοινώσουν δεσμευτικές ημερο-μηνίες προσφορών για τα λιμάνια του Πειραιά και της Θεσσαλονίκηςτο αργότερο μέχρι τον Οκτώβριο του 2015, και για την ΤΡΑΙΝΟΣΕ-ROSCO, χωρίς ουσιαστικές αλλαγές στους όρους των προσφορών.

IOBE: Στα 11,8 δισ. ευρώ η συνεισφορά τηςακτοπλοΐας στην οικονομία

Σε ό,τι αφορά την ελληνική ακτοπλοΐα, η συνεισφορά της στην οι-κονομία υπολογίζεται σύμφωνα με τον ΙΟΒΕ στα 11,8 δισ. ευρώ. Οκλάδος χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα σημαντικός για την οικονομία καιτην ανάπτυξη (η συνολική συνεισφορά του εκτιμάται στο 6,5% τουσυνολικού ΑΕΠ της χώρας το 2013), που ωστόσο συνεχίζει να δια-νύει μια παρατεταμένη περίοδο κρίσης, η οποία δεν είναι ανεξάρ-τητη από τη γενικότερη οικονομική κατάσταση της χώρας, ενώ θαπρέπει να υπάρξουν επιπλέον ρυθμίσεις για καλύτερη αξιοποίησητου δυναμικού του κλάδου.Τα παραπάνω επισημαίνονται σε έκθεση του Ιδρύματος Οικονομι-κών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) με τίτλο «Η συμβολή τηςακτοπλοΐας στην ελληνική οικονομία: Επιδόσεις και προοπτικές»,που παρουσιάστηκε πρόσφατα στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επι-μελητήριο Πειραιά από τον γενικό διευθυντή του ΙΟΒΕ, Ν. Βέττα,παρουσία του υπουργού Ναυτιλίας και Αιγαίου, Μιλτιάδη Βαρβι-τσιώτη, και του προέδρου του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατη-γού Ναυτιλίας, Μιχάλη Σακέλη.«Ποτέ κανένας κλάδος δεν σώθηκε από μια μελέτη. Οι μελέτες μπο-ρούν να διαφωτίσουν ζητήματα, να εγείρουν προβληματισμούς καινα εξηγήσουν τα ποσοτικά μεγέθη» τόνισε ο κύριος Βέτας, προσθέ-τοντας ότι «πολλές φορές, ο διάλογος για την οικονομία και για συγ-κεκριμένους κλάδους γίνεται ερήμην των πραγματικών ποσοτικών

Σ

ΛΙΜΑΝΙΑ-ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΑ-ΑΚΤΟΠΛΟΪΑ

Κλειδιά ανάπτυξης οι αποκρατικοποιήσεις και

η υποστήριξη του τουρισμού

Page 44: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

42 Σεπτέμβριος 2015

αφιέρωμα∼

Λιμάνια-Αεροδρόμια-ΑκτοπλοΐαΧ

δεδομένων και αυτό δεν είναι σωστό». Σύμφωνα με την έκθεση, η συνολική συνεισφορά της ακτοπλοΐαςεκτιμάται σε 11,8 δισ. ευρώ ή στο 6,5% του συνολικού ΑΕΠ τηςχώρας για το 2013, ενώ σε όρους απασχόλησης ανέρχεται σε 260.000θέσεις εργασίας (ή στο 7,2% της συνολικής απασχόλησης), μέγεθοςτο οποίο αντιστοιχεί περίπου στο ήμισυ της απασχόλησης στις νη-σιωτικές περιφέρειες. Οι εργοδοτικές εισφορές που κατέβαλαν οι ακτοπλοϊκές εταιρείεςτο 2013 εκτιμώνται σε περίπου 37 εκατ. ευρώ, μέγεθος που αντι-στοιχεί περίπου στο 15% του συνολικού μισθολογικού κόστους.

Η ακτινογραφία της ελληνικής ακτοπλοΐας σήμερα

Η πορεία της ελληνικής ακτοπλοΐας αυτήν τη στιγμή εξαρτάται πάραπολύ από την εξομάλυνση και τη σταθεροποίηση της κατάστασηςστην ελληνική οικονομία, που λόγω των απρόβλεπτων πολιτικώνεξελίξεων, και εν αναμονή ενός δύσκολου χειμώνα, μπορεί να οδη-γήσει και σε νέα φυγή πλοίων από το Αιγαίο προς το εξωτερικό, το-νίζουν ειδικοί του ακτοπλοϊκού κλάδου. Η αναδιάρθρωση τουακτοπλοϊκού δικτύου και η δημιουργία ενός νέου χάρτη βρίσκονταιστα χέρια των ίδιων των εταιρειών, καθώς το Υπουργείο Ναυτιλίαςδεν μπορεί πλέον να προσφέρει κάτι πιο συγκεκριμένο από το να πα-ρέχει μόνο διευκολύνσεις. Τα βελτιωμένα οικονομικά αποτελέσματα του 2014 έδειχναν ότι θαακολουθούσε μια καλύτερη χρονιά για την απόσβεση των ζημιώνπροηγούμενων ετών, αφού πλέον δεν υφίστατο ανταγωνισμός με-ταξύ των εταιρειών και οι τιμές του πετρελαίου ήταν πολύ χαμηλές.Όμως οι πολιτικές εξελίξεις, το δημοψήφισμα, τα capital controlsστις τράπεζες, η αναμονή για την υπογραφή νέας συμφωνίας με τουςΘεσμούς, αλλά και οι αβέβαιες πολιτικές εξελίξεις, με την πιθανό-τητα των εκλογών, δημιούργησαν κλίμα αβεβαιότητας στον κλάδοκαι στροφή προς ξένες αγορές. Το 2013, οι εταιρείες δρομολόγησαν 57 πλοία, χωρίς να συμπερι-λαμβάνονται τα πέντε ακινητοποιημένα πλοία της ΝΕΛ, μέγεθος πουέχει υποχωρήσει κατά 40% περίπου σε σχέση με τις αρχές της προ-ηγούμενης δεκαετίας. Η εξέλιξη αυτή σηματοδοτεί και την υποχώ-ρηση της επιβατικής κίνησης που καταγράφεται τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση για την ακτοπλοΐα της XRTC, η Hel-lenic Seaways κατέχει τον μεγαλύτερο σε αριθμό και μέγεθος στόλο

σε σχέση με τις υπόλοιπες υπό ανάλυση εταιρείες. Σήμερα διαχειρί-ζεται 20 πλοία που είναι διαφοροποιημένα από πλευράς τύπου καιδραστηριοποιούνται στο Αιγαίο και την Αδριατική. Από αυτά επτάείναι ταχύπλοα (HSC), τέσσερα είναι υδροπτέρυγα (Hydrofoils) καιδέκα είναι επιβατηγά-οχηματαγωγά (RO-PAX). Η συνεχιζόμενη μεί-ωση του στόλου της εταιρείας σε σχέση με το 2012 οφείλεται στηνπώληση των RO-RO Hellenic Master και Hellenic Trader, ενώ κατάτο δίμηνο Ιουλίου-Αυγούστου του έτους 2014, η εταιρεία προέβηστην πώληση του Εξπρές Σαντορίνη και του Ocean Life, τα οποίαδεν εντάσσονταν πλέον στον επιχειρησιακό σχεδιασμό της. Το 2010η Hellenic Seaways διακίνησε 3.911.889 επιβάτες, το 20113.688.379, το 2012 2.913.910, το 2013 2.866.016 επιβάτες και το2014 2.933.532 επιβάτες. Η Minoan Lines δραστηριοποιείται στην ελληνική αγορά με δύοπλοία στη γραμμή Πειραιάς-Κρήτη και με τέσσερα πλοία στην Αδρια-τική (τα δύο είναι ναυλωμένα από τρίτους). Το 2010 διακίνησε στονελλαδικό χώρο 1.514.000 επιβάτες, το 2011 1.553.800, το 20121.092.695, το 2013 1.142.695 και το 2014 1.208.000 επιβάτες.Η εταιρεία Attica Group διαχειρίζεται έναν στόλο δεκατριών πλοίων,τέσσερα από τα οποία ανήκουν στη Superfast και εννέα στην BlueStar Ferries. Στις 7 Νοεμβρίου 2014 πουλήθηκε το πλοίο Blue StarIthaki, και πλέον ο όμιλος κατέχει οκτώ πλοία της Blue Star. Το2010, η εταιρεία διακίνησε 4.457.821 επιβάτες, το 2011 3.562.038,το 2012 3.525.683, το 2013 3.762.679 και το 2014 4.131.990 επι-βάτες. Η ΑΝΕΚ δραστηριοποιείται με τρία πλοία στην περιοχή της Αδριατι-κής και της Κρήτης, με δύο σε Πελοπόννησο-Κρήτη και Κυκλάδεςκαι δύο έχει ναυλωμένα στο εξωτερικό. Η εταιρεία διακίνησε το 20102.728.000 επιβάτες, το 2011 2.212.126 επιβάτες, το 2013 1.899.551,το 2013 1.500.000 και το 2014 1.420.000 επιβάτες. Η εταιρεία NEL LINES διαχειρίζεται σήμερα έναν στόλο 16 πλοίων.Έχει κηρυχθεί έκπτωτη από τη γραμμή του Βορείου Αιγαίου και ταενδοκυκλαδικά δρομολόγια. Τα πλοία της δεν εκτελούν πλέον δρο-μολόγια. Το 2010 η εταιρεία διακίνησε 711.488 επιβάτες, το 2011896.450, το 2012 670.629, το 2013 592.011 και το 2014 474.499επιβάτες. Τα τέλη υπέρ τρίτων (τα λιμενικά τέλη και ο επίναυλος)εκτιμώνται σε 35,6 εκατ. ευρώ, για το 2013. Τα έσοδα από ΦΠΑστους ακτοπλοϊκούς ναύλους εκτιμώνται σε περίπου 85 εκατ. ευρώ. Σε όρους ΑΕΠ, η συνεισφορά στην οικονομία από τη ζήτηση γιαακτοπλοϊκές μεταφορές εντός της χώρας, το 2013, εκτιμάται σε 1,5

Η συνεισφορά της ελληνικής ακτοπλοΐαςστην οικονομία υπολογίζεται, σύμφωνα μετον ΙΟΒΕ, στα 11,8 δισ. ευρώ. Ο κλάδοςχαρακτηρίζεται ιδιαίτερα σημαντικός γιατην οικονομία και την ανάπτυξη, πουωστόσο συνεχίζει να διανύει μιαπαρατεταμένη περίοδο κρίσης.

Page 45: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

σίγουρα, γρήγορα ... απλά!

Η Interasco εξ-ασφάλιση...εγγυάται.

...γιατί είμαστε στον ασφαλιστικό χώρο από το 1890.

...γιατί πάνω από 125 χρόνια συνεργαζόμαστε με συνέπεια, έντιμα και αρμονικά με όλους τους συνεργάτες μας.

...γιατί σήμερα σαν μέλος του ομίλου Harel που έχει 3 εκ. πελάτες, 2,3€ δις κύκλο εργασιών, 1€ δις ίδια κεφάλαια και 38€ δις επενδυμένα κεφάλαια είμαστε δυνατοί περισσότερο από ποτέ.

Πάνω από όλα όμως λογαριάζουμε και σεβόμαστε εσάς που μας εμπιστεύεστε το χαρτοφυλάκιό σας, τους κόπους σας, τις προσδοκίες σας για σιγουριά και δικαίωση των πελατών σας.

Αυτή την εμπιστοσύνη μετατρέπουμε σε σίγουρη δύναμη για να δημιουργείτε απερίσπαστοι, να προοδεύετε και να χτίζετε ένα σίγουρο μέλλον.

Έτσι, γιατί ασφάλεια σημαίνει σίγουρα, γρήγορα ... απλά Interasco!

Page 46: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

44 Σεπτέμβριος 2015

αφιέρωμα∼

Λιμάνια-Αεροδρόμια-ΑκτοπλοΐαΧ

δισ. ευρώ, ενώ σε όρους απασχόλησης διαμορφώνεται σε 21,4 χι-λιάδες θέσεις εργασίας.Όπως επισημάνθηκε, η μελέτη αφορά το σύνολο της επιβατηγούναυτιλίας (εγχώριες γραμμές και γραμμές εξωτερικού), εκτός απότις πορθμειακές γραμμές, στις οποίες πραγματοποιούνται διαδρο-μές μικρών αποστάσεων.Σχετικά με την υφιστάμενη κατάσταση, τονίστηκε πως η Ελλάδαμαζί με την Ιταλία είναι τα κράτη-μέλη της ΕΕ με τη μεγαλύτερη επι-βατική κίνηση, καθώς καθεμιά καλύπτει περίπου το 17-18% της συ-νολικής ακτοπλοϊκής διακίνησης επιβατών στην Ευρώπη. Αναφορικά με τη δραστηριότητα του κλάδου, αναφέρθηκε πως έχεισυρρικνωθεί τα τελευταία χρόνια. Ειδικότερα, το 2013 δρομολογή-θηκαν 57 πλοία, μέγεθος που έχει υποχωρήσει κατά περίπου 40%σε σχέση με τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας.Για την ηλικιακή διάρθρωση του στόλου, τονίζεται πως η μέση ηλι-κία διαφοροποιείται ανάλογα με τη γραμμή στην οποία δραστηριο-ποιούνται τα πλοία. Έτσι, στις γραμμές του Αιγαίου, στις οποίεςσυγκεντρώνεται η πιο αυξημένη ζήτηση, το μεγαλύτερο ποσοστό τηςκίνησης (περίπου το 80%) εξυπηρετείται από πλοία που ναυπηγή-θηκαν την περίοδο 2000-2012, με αποτέλεσμα η μέση ηλικία τουςνα διαμορφώνεται περίπου στα 11 έτη, ενώ το μεταφορικό έργο στηγραμμή Ελλάδας-Ιταλίας πραγματοποιείται από σύγχρονο στόλο, μεηλικία πλοίων η οποία, σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. τα πλοία Su-perfast I και Superfast II στη γραμμή Πάτρα-Μπάρι), δεν ξεπερνάειτα έξι έτη. Για την επιβατική κίνηση επισημαίνεται πως μετά το 2009 ο κλάδοςτης ακτοπλοΐας βρέθηκε αντιμέτωπος με δύο ταυτόχρονες και ισχυ-

ρές εξωτερικές διαταραχές: Την αύξηση των διεθνών τιμών των καυ-σίμων και την κατακόρυφη πτώση της επιβατικής κίνησης, λόγωτης κρίσης της ελληνικής, αλλά και –σε σχετικά μικρότερο βαθμό–της ευρωπαϊκής οικονομίας. Είναι χαρακτηριστικό, όπως αναφέρε-ται, ότι η ζήτηση ακτοπλοϊκών υπηρεσιών στις γραμμές εσωτερικούυποχώρησε μεταξύ του 2009 και του 2012 κατά -24% στους επιβά-τες και κατά -29% στα ΙΧ αυτοκίνητα (με ενδείξεις σταθεροποίησηςτο 2013, βάσει στοιχείων για τους πρώτους εννέα μήνες του έτους),ενώ το κόστος καυσίμων αποτελούσε το 2012 περισσότερο από τοήμισυ του κύκλου εργασιών του κλάδου. Στις προτάσεις της μελέτης «για την άρση εμποδίων λειτουργίας καιεπαναφορά των οικονομικών του κλάδου σε βιώσιμα επίπεδα» το-νίζεται ότι, δεδομένων των υφιστάμενων συνθηκών, είναι απαραί-τητος ο εξορθολογισμός της δυναμικότητας του κλάδου και, ήδη,ακτοπλοϊκές εταιρείες βρίσκονται σε συζητήσεις με τις τράπεζες γιατην αναδιάρθρωση των δανείων τους. Επίσης, ζητείται να εξεταστεί η δυνατότητα μείωσης των συντελε-στών ΦΠΑ στα εισιτήρια επιβατών και ΙΧ της ακτοπλοΐας, κατάρ-γησης του επίναυλου και μείωσης των λιμενικών τελών όπου δενυπάρχει ανταποδοτικότητα υπηρεσιών, αλλά και αναθεώρησης τουκαθεστώτος των υποχρεωτικών εκπτώσεων στα ακτοπλοϊκά εισιτή-ρια. Για τη μείωση του κόστους λειτουργίας επισημαίνεται ότι θαπρέπει να υπάρξει εκσυγχρονισμός του συστήματος έκδοσης εισι-τηρίων και επανασχεδιασμός του ακτοπλοϊκού δικτύου, σύμφωναμε τον οποίο θα εξυπηρετούνται οι ανάγκες και θα αξιοποιούνται κα-λύτερα οι πόροι που διατίθενται για την αποζημίωση των μη εμπο-ρικών γραμμών.

Page 48: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

46 Σεπτέμβριος 2015

Μικτή εικόνα είχαν τα αποτελέσματα των εταιρειών στο εξάμηνο. Ταλιμάνια σίγουρα επηρεάστηκαν από τα capital controls και τους πε-ριορισμούς που αυτά επέβαλαν στο εμπόριο αλλά παρ’ όλα αυτά, συ-νεχίζουν να παρουσιάζουν ισχυρά μεγέθη. Οι ίδιες επιπτώσεις,ιδιαίτερα τον Ιούλιο, επηρέασαν και τις ακτοπλοϊκές εταιρείες, οιοποίες όμως κατόρθωσαν να εμφανίσουν θετικό EBITDA σε συνέ-χεια του επιτυχημένου, σε ό,τι αφορά τον συγκεκριμένο δείκτη,2014.

ΟΛΠ Σημαντική ενίσχυση των κερδών

Το Διοικητικό Συμβούλιο του ΟΛΠ ΑΕ ενέκρινε τις οικονομικές κα-ταστάσεις του α’ εξαμήνου Ιανουαρίου-Ιουνίου 2015, οι οποίες συν-τάσσονται σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα χρηματοοικονομικήςαναφοράς:

α. Τα συνολικά έσοδα παρουσίασαν μικρή μείωση κατά 2,9% (από50,2 εκατ. ευρώ το 2014, σε 48,7 εκατ. ευρώ το 2015), παρά τημεγάλη μείωση στις εργασίες του Σταθμού Εμπορευματοκιβωτίων(Προβλήτας Ι). Τα λοιπά λειτουργικά έσοδα της περιόδου αυξή-θηκαν κατά 5,9 εκατ. ευρώ και ανήλθαν σε 9,2 εκατ. ευρώ, έναντιτων 3,3 εκατ. ευρώ της αντίστοιχης περιόδου του 2014.

β. Τα συνολικά λειτουργικά έξοδα, την ίδια περίοδο, σημείωσαν ση-μαντική μείωση, κατά 3,6 εκατ. ευρώ ή 7,34% (από 48,8 εκατ.ευρώ σε 45,2 εκατ. ευρώ). Η μεταβολή αυτή προήλθε από μείωσηκατά 5% των αμοιβών προσωπικού και από τον περιορισμό δια-φόρων δαπανών συντήρησης και επισκευής, ενώ οι αποσβέσειςπαγίων στοιχείων παρέμειναν στα ίδια επίπεδα.

γ. Τα κέρδη μετά από φόρους αυξήθηκαν κατά 130,5% στο α’ εξά-μηνο και ανήλθαν σε 7,6 εκατ. ευρώ, έναντι των 3,3 εκατ. ευρώτου αντίστοιχου εξαμήνου του 2014.

δ. Εντυπωσιακή αύξηση 40,4% σημείωσαν και τα χρηματικά διαθέ-σιμα (62,5 εκατ. ευρώ από 44,5 εκατ. ευρώ).

Όπως δήλωσε ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ΟΛΠ, κ. Γ.Κούβαρης: «Παρά τη συνεχιζόμενη οικονομική κρίση, η οποία επη-ρεάζει τους τομείς του εμπορίου και των μεταφορών, άρα και τις δρα-στηριότητες του οργανισμού, ο ΟΛΠ εμφάνισε για μία ακόμα φοράθετικά αποτελέσματα, αυξάνοντας σημαντικά την κερδοφορία τουκατά το α’ εξάμηνο».

ΟΛΘΣταθερά τα έσοδα στο εξάμηνο

Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΟΛΘ ΑΕ ενέκρινε τις οικονομικές κα-ταστάσεις της περιόδου που έληξε στις 30 Ιουνίου 2015, από τιςοποίες προκύπτουν τα εξής: Ο κύκλος εργασιών της εταιρείας για το α’ εξάμηνο 2015 ανήλθε σε26.609.944 ευρώ, έναντι των 26.306.612 ευρώ του αντίστοιχου εξα-

μήνου του 2014 με αύξηση 1,15%, σημειώνοντας αύξηση των πω-λήσεων του ΣΕΜΠΟ κατά 1,62%, αύξηση στο συμβατικό λιμάνικατά 0,33% και αύξηση στην εκμετάλλευση χώρων 1,63%, ενώ στοεπιβατικό λιμάνι σημείωσε μείωση κατά 10,13%.Στην περίοδο που έληξε στις 30 Ιουνίου 2015 διακινήθηκαν168.589 Ε/Κ (σε TEU), με αύξηση 4,30%, συγκριτικά με το αντί-στοιχο διάστημα του 2014, μείωση στο γενικό συμβατικό φορτίοκατά 29,73% και αύξηση στο χύμα συμβατικό φορτίο κατά 6,67%.Συνολικά, τα έσοδα στο εξεταζόμενο α’ εξάμηνο του 2015 μειώθηκανκατά 2,32% από το αντίστοιχο του 2014, παρά την αύξηση των πω-λήσεων, αλλά με μείωση των χρηματοοικονομικών εσόδων κατά54,51%, λόγω της σημαντικής πτώσης των επιτοκίων και των επεν-δυμένων διαθεσίμων της εταιρείας. Το σύνολο των εξόδων μειώθηκε κατά 2,44% σε σχέση με το αντί-στοιχο εξάμηνο του 2014, κυρίως από τη μείωση των αμοιβών τουπροσωπικού κατά 5,67%, λόγω της αποχώρησης των εργαζομένωνγια συνταξιοδότηση. Το μικτό κέρδος διαμορφώθηκε σε 13.421.147ευρώ, έναντι των 12.378.261 ευρώ του 2014 (+8,43%). Τα λει-τουργικά κέρδη (EBITDA) για το α’ εξάμηνο του 2015 διαμορφώ-θηκαν στα 14.599.250 ευρώ, έναντι των 14.054.330 κατά τοαντίστοιχο διάστημα του 2014 (+3,88%). Τα αποτελέσματα προ φόρων διαμορφώθηκαν σε 13.456.185 ευρώ,έναντι των 13.756.713 ευρώ του 2014 (-2,18%), ενώ μετά από φό-ρους τα αποτελέσματα διαμορφώθηκαν στα 9.950.091 ευρώ, έναντιτων 10.467.551 ευρώ του 2014 (-4,94%).

AEGEANΑνάπτυξη 20% στην κίνηση εξωτερικού

Η Aegean ανακοινώνει τα αποτελέσματα του α’ εξαμήνου 2015, πα-ρουσιάζοντας ενοποιημένα έσοδα ύψους 403,6 εκατ., αυξημένα κατά4% σε σχέση με το 2014. Η επιβατική κίνηση αυξήθηκε κατά 15%και ανήλθε σε 5 εκατομμύρια επιβάτες, με την εταιρεία να επενδύεισημαντικά σε στόλο και υψηλότερη χωρητικότητα, αυξάνοντας συ-χνότητες αλλά και προσθέτοντας νέους προορισμούς, κυρίως στο δί-κτυο εξωτερικού. Η αύξηση της κίνησης στο δίκτυο εξωτερικούανήλθε σε 20%, προερχόμενη κυρίως από την κύρια βάση της Αθή-νας, στην οποία η συνολική κίνηση αυξήθηκε κατά 26%. Στο δίκτυοεσωτερικού, η εταιρεία μετέφερε 10% περισσότερους επιβάτες σεσύγκριση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2014. Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρά την αβεβαιότητα του οικονομικού πε-ριβάλλοντος της χώρας, η εταιρεία κατέγραψε υψηλότερους ρυθ-μούς ανάπτυξης στο β’ τρίμηνο σε σύγκριση με το α’, τόσο σε έσοδαόσο και σε επιβάτες, λόγω των επενδύσεων που πραγματοποίησε. Τακαθαρά κέρδη μετά από φόρους ανήλθαν σε 14,8 εκατ., από 16 εκατ.το 2014, καθώς η ενδυνάμωση του δολαρίου, η αύξηση των χρεώ-σεων αεροναυτιλίας στην Ελλάδα, αλλά και η προσφορά χαμηλότε-ρων ναύλων, αντιστάθμισαν τις ωφέλειες από τη μείωση τουκόστους καυσίμου, αλλά και τη βελτίωση στο μοναδιαίο κόστος πουαπορρέει από οικονομίες κλίμακας. Τα ταμειακά διαθέσιμα και ισο-δύναμα, μετά και την καταβολή του ετήσιου μερίσματος, διαμορ-φώθηκαν σε 320 εκατ. στις 30 Ιουνίου 2015. Ο κύριος Δημήτρης Γερογιάννης, διευθύνων σύμβουλος της εται-

αφιέρωμα∼

Λιμάνια-Αεροδρόμια-ΑκτοπλοΐαΧ

ΘΕΤΙΚΑ EBITDA ΟΙ ΑΚΤΟΠΛΟΪΚΕΣ, ΙΣΧΥΡΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΑ ΛΙΜΑΝΙΑ

Page 49: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 47

ρείας, ανέφερε σχετικά: «Το α’ εξάμηνο του 2015 επενδύσαμε τόσοσε δίκτυο όσο και σε νέα αεροσκάφη, που παραλάβαμε και χρημα-τοδοτήσαμε τον Ιούνιο, παρά την αρχή των capital controls. Με τησημαντική, για τρίτη συνεχομένη χρονιά, επέκταση του δικτύου μαςκαι λειτουργώντας πλέον με στόλο 58 αεροσκαφών πετύχαμε 20%ανάπτυξη της κίνησης εξωτερικού, ρυθμό τριπλάσιο σε σχέση με τηναύξηση της συνολικής εισερχόμενης αεροπορικής κίνησης στη χώραμας. Επενδύσαμε και αναπτυχθήκαμε ιδιαίτερα στην κύρια βάση μας,στην Αθήνα, αλλά και στην Κρήτη, τη Ρόδο και τη Λάρνακα. Είναισημαντικό ότι, παρά τον αυξανόμενο ανταγωνισμό στην κύρια βάσημας, τόσο σε γραμμές εσωτερικού όσο και εξωτερικού, αλλά και τηναυξημένη αστάθεια και αβεβαιότητα που επικράτησε στη χώρα, δια-τηρήσαμε υγιή κερδοφορία, επιβεβαιώνοντας την αναπτυξιακή μαςστρατηγική.Μετά την επιβολή των capital controls, την εκτεταμένη τραπεζικήαργία και τις πολιτικές εξελίξεις, οι συνθήκες επιδεινώθηκαν περαι-τέρω τον Ιούλιο. Παρά τη σημαντική πτώση στις κρατήσεις τωνπρώτων εβδομάδων του Ιουλίου, καταφέραμε σταδιακά να ανακάμ-ψουμε, με κόστος φυσικά, λόγω της άμεσης αντίδρασής μας με τηδιάθεση νέων προσφορών, αλλά και της σταδιακής σταθεροποίησηςπου επήλθε κατόπιν της συμφωνίας με τους εταίρους μας. Τα capi-tal controls δεν μας έχουν δημιουργήσει λειτουργικά προβλήματα,λόγω του σημαντικού μέρους των εισπράξεών μας που προέρχεταιαπό το εξωτερικό. Φυσικά, η ομαλοποίηση των συνθηκών στη χώραθεωρείται απαραίτητη για τη διασφάλιση και της δικής μας πο-ρείας».

ATTICA GROUPΘετικό EBITDA μετά από έξι χρόνια

Το Διοικητικό Συμβούλιο της Attica Group, θυγατρικής εταιρείαςτου Ομίλου Marfin Investment Group (MIG), ανακοινώνει τα απο-τελέσματα του α’ εξαμήνου 2015, τα οποία παρουσιάζουν ενοποι-ημένες πωλήσεις 108,87 εκατ. ευρώ (104,23 εκατ. στο α’ εξάμηνο2014) και ενοποιημένα κέρδη προ φόρων, χρηματοδοτικών, επεν-δυτικών αποτελεσμάτων και αποσβέσεων (EBITDA) 19,03 εκατ.,έναντι ζημιών 2,20 εκατ. στο α’ εξάμηνο του 2014. Για πρώτη φορά από τη χρήση του 2009, ο όμιλος παρουσιάζει θε-τικό EBITDA στο α’ εξάμηνο του έτους. Τα ενοποιημένα κέρδη προ

φόρων, χρηματοδοτικών και επενδυτικών αποτελεσμάτων (EBIT),ανήλθαν σε 7,28 εκατ. έναντι ζημιών 14,31 εκατ. στο α’ εξάμηνο του2014. Οι ζημίες μετά από φόρους του ομίλου ανήλθαν σε 5,84 εκατ.ευρώ, έναντι ζημιών 21,07 εκατ. κατά το αντίστοιχο περσινό διά-στημα. Η σημαντική βελτίωση των αποτελεσμάτων του ομίλου επιτεύχθηκεμέσα σε ένα απαιτητικό οικονομικό περιβάλλον και οφείλεται κυ-ρίως στην αποτελεσματική διαχείριση των δρομολογίων των πλοίωνκαι στην αναδιάταξη του στόλου, παραγόντων που οδήγησαν στηβελτίωση του μεταφορικού έργου ανά δρομολόγιο και στην εξοικο-νόμηση καυσίμων, που, σε συνδυασμό με την υποχώρηση των τιμώντων καυσίμων, επέφερε μείωση του λειτουργικού κόστους. Στις 30 Ιουνίου 2015, τα ταμειακά διαθέσιμα του ομίλου ανέρχον-ταν σε 35,20 εκατ. (23,94 εκατ. την 31η Δεκεμβρίου 2014). Τα πάγιαστοιχεία του ομίλου ανήλθαν στις 30 Ιουνίου 2015 σε 574,99 εκατ.(581,01 εκατ. την 31η Δεκεμβρίου 2014). Ο συνολικός δανεισμός του ομίλου στο α' εξάμηνο 2015 ανέρχεται σε287,59 εκατ. (282,16 εκατ. την 31η Δεκεμβρίου 2014), από τα οποία273,83 εκατ. ευρώ αφορούν μακροπρόθεσμες δανειακές υποχρεώ-σεις (270,80 εκατ. ευρώ την 31η Δεκεμβρίου 2014) και 13,76 εκατ.μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις πληρωτέες στην επόμενη χρήση(11,36 εκατ. την 31η Δεκεμβρίου 2014).Τα ίδια κεφάλαια του ομίλου ανήλθαν στις 30 Ιουνίου 2015 σε337,90 εκατ. ευρώ και αντιστοιχούν σε 1,76 ευρώ ανά μετοχή τηςεταιρείας.

Μεταφορικό έργοΚατά το α’ εξάμηνο του 2015, η Attica Group δραστηριοποιήθηκεμέσω των θυγατρικών της στην Αδριατική θάλασσα και στην ελλη-νική ακτοπλοΐα με δώδεκα ιδιόκτητα επιβατηγά-οχηματαγωγάπλοία, από τα οποία τα τρία δρομολογήθηκαν στις διεθνείς γραμμέςτης Αδριατικής και τα εννέα στην ελληνική ακτοπλοΐα. Επιπροσθέ-τως, στις αρχές Απριλίου, ο όμιλος παρέλαβε το πλοίο Blue Galaxy,στο πλαίσιο σύμβασης μακροχρόνιας ναύλωσης, το οποίο δρομολό-γησε από τις 24 Απριλίου 2015 στη γραμμή Πειραιάς-Χανιά Κρή-της.Κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουνίου 2015, διακινήθηκαν με ταπλοία του ομίλου συνολικά 1,53 εκατομμύρια επιβάτες, έναντι 1,48εκατομμυρίων στο α’ εξάμηνο του 2014, 180,80 χιλιάδες ΙΧ οχή-ματα, έναντι 175,85 χιλιάδων την αντίστοιχη περσινή περίοδο, και

Μικτή εικόνα είχαν τα αποτελέσματα τωνεταιρειών στο εξάμηνο. Τα λιμάνια σίγουραεπηρεάστηκαν από τα capital controls καιτους περιορισμούς που αυτά επέβαλαν στοεμπόριο, αλλά παρ’όλα αυτά, συνεχίζουννα παρουσιάζουν ισχυρά μεγέθη.

Page 50: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

48 Σεπτέμβριος 2015

131,63 χιλιάδες φορτηγά οχήματα, έναντι 125,92 χιλιάδων στο α’εξάμηνο του 2014.Στην αγορά της Αδριατικής, και ειδικότερα στις γραμμές Πάτρα-Ηγουμενίτσα-Ανκόνα και Πάτρα-Ηγουμενίτσα-Μπάρι, το μεταφο-ρικό έργο των πλοίων Superfast XI, Superfast I και Superfast II (σεκοινοπραξία με την ΑΝΕΚ), μειώθηκε κατά 20,4% στους επιβάτες,κατά 23,5% στα ΙΧ οχήματα και κατά 3,5% στα φορτηγά οχήματα.Τα δρομολόγια των πλοίων στην Αδριατική εκτελέστηκαν με έναπλοίο λιγότερο σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο και ση-μείωσαν μείωση κατά 12,9%. Στην ελληνική ακτοπλοΐα, και ειδικότερα στις γραμμές Πειραιάς-Κυκλάδες, Πειραιάς-Δωδεκάνησα, Πειραιάς-Ηράκλειο, Πειραιάς-Χίος-Μυτιλήνη και από 24 Απριλίου 2015 Πειραιάς-Χανιά, το α’εξάμηνο του 2015, εκτελώντας συνολικά 1,6% λιγότερα δρομολόγιααπό την αντίστοιχη περσινή περίοδο, το μεταφορικό έργο του ομίλουαυξήθηκε σε όλες τις κατηγορίες εσόδων. Ειδικότερα, κατά 6,8%στους επιβάτες, κατά 9,2% στα ΙΧ οχήματα και κατά 9,8% στα φορ-τηγά οχήματα. Στις γραμμές Ηρακλείου και Χανίων, τα πλοία τουομίλου λειτουργούν κοινοπρακτικά με την ΑΝΕΚ.Τα ανωτέρω δρομολόγια στην ελληνική ακτοπλοΐα εκτελέστηκανμέχρι τα τέλη Απριλίου με ένα πλοίο λιγότερο σε σχέση με την αντί-στοιχη περσινή περίοδο, λόγω της πώλησης του πλοίου Blue StarIthaki.

MINOAN LINESΒελτίωση αποτελεσμάτων στο εξάμηνο

Στα 78,7 εκατ. ευρώ ανήλθαν οι ενοποιημένες πωλήσεις της MinoanLines κατά το α’ εξάμηνο του 2015, καταγράφοντας αύξηση 5,9 εκατ.ευρώ σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2014. Τα λειτουργικά κέρδη προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων (EBITDA)ανήλθαν σε 15,2 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση 9,2 εκατ. ευρώ,ενώ τα καθαρά κέρδη μετά από φόρους ανήλθαν σε 5,8 εκατ. ευρώ,σημειώνοντας βελτίωση 10,3 εκατ. ευρώ σε σχέση με το α’ εξάμηνοτου 2014. Στα αποτελέσματα του α’ εξαμήνου 2015 περιλαμβάνονταιχρεωστικοί τόκοι και συναφή έξοδα ύψους 1,4 εκατ. ευρώ, έναντι2,7 εκατ. ευρώ στο αντίστοιχο διάστημα του προηγούμενου έτους,και συνολικές αποσβέσεις 7,9 εκατ. ευρώ, έναντι 7,7 εκατ. ευρώπέρσι. Στις 30 Ιουνίου του 2015, τα συνολικά ίδια κεφάλαια της εταιρείαςσε ενοποιημένο επίπεδο ανέρχονταν σε 247,7 εκατ. ευρώ (2,32 ευρώανά μετοχή). Επίσης, ο τραπεζικός δανεισμός της εταιρείας διαμορ-φώθηκε σε 207,3 εκατ. ευρώ, ενώ τα ταμειακά διαθέσιμα ανήλθαν σε6,0 εκατ. ευρώ.

ANEK LINESΣημαντική βελτίωση λειτουργικών αποτελεσμάτων

Το α’ εξάμηνο του 2015, ο όμιλος της ΑΝΕΚ δραστηριοποιήθηκε μειδιόκτητα και ναυλωμένα πλοία σε γραμμές της Αδριατικής (Ανκόνα,Βενετία), της Κρήτης (Χανιά, Ηράκλειο), των Δωδεκανήσων και τωνΚυκλάδων, πραγματοποιώντας συνολικά 12% λιγότερα δρομολόγιασε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο της προηγούμενης χρήσης. Ταοικονομικά αποτελέσματα του ομίλου παρουσίασαν σημαντική βελ-τίωση σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Τα αποτελέ-

σματα προ φόρων, χρηματοδοτικών, επενδυτικών αποτελεσμάτωνκαι συνολικών αποσβέσεων (EBITDA) για το α’ εξάμηνο του 2015διαμορφώθηκαν σε κέρδη για πρώτη φορά μετά το 2007, ενώ τα κα-θαρά αποτελέσματα μετά από φόρους και δικαιώματα μειοψηφίαςσημείωσαν την καλύτερη επίδοση α’ εξαμήνου της τελευταίας οκτα-ετίας. Τα βασικά οικονομικά μεγέθη της περιόδου διαμορφώθηκαν ως εξής:

Κύκλος εργασιώνΟ κύκλος εργασιών του ομίλου στο α’ εξάμηνο του 2015 ανήλθε σε62,9 εκατ. ευρώ, έναντι 69,2 εκατ. ευρώ την αντίστοιχη περσινή πε-ρίοδο. Αντίστοιχα, ο κύκλος εργασιών της μητρικής ανήλθε σε 54,9εκατ. ευρώ, έναντι 61,3 εκατ. ευρώ το α’ εξάμηνο του 2014.

Μικτά κέρδηΤα ενοποιημένα μικτά κέρδη για το α’ εξάμηνο του 2015 ανήλθαν σε6,5 εκατ. ευρώ, έναντι 1,6 εκατ. ευρώ στο α’ εξάμηνο του 2014, ενώγια την εταιρεία ανήλθαν σε 5,9 εκατ. ευρώ, έναντι 0,8 εκατ. ευρώ.Το κόστος πωληθέντων του ομίλου παρουσίασε σημαντική μείωσησε σχέση με τη συγκρίσιμη περίοδο, κυρίως λόγω της υποχώρησηςτων τιμών των καυσίμων, και διαμορφώθηκε σε 56,3 εκατ. ευρώ,από 67,6 εκατ. ευρώ, ενώ σε επίπεδο εταιρείας μειώθηκε σε 49,1εκατ. ευρώ από 60,5 εκατ. ευρώ.

EBITDAΣημαντική βελτίωση παρουσίασαν τα αποτελέσματα προ φόρων,χρηματοοικονομικών, επενδυτικών αποτελεσμάτων και συνολικώναποσβέσεων (EBITDA) του ομίλου για το α’ εξάμηνο του 2015, ταοποία διαμορφώθηκαν σε κέρδη 0,4 εκατ. ευρώ, έναντι ζημιών 6,6εκατ. ευρώ, ενώ για τη μητρική διαμορφώθηκαν σε κέρδη 1,1 εκατ.ευρώ, έναντι ζημιών 5,0 εκατ. ευρώ κατά το α’ εξάμηνο του 2014.

Καθαρά αποτελέσματαΤέλος, βελτιωμένα εμφανίζονται και τα ενοποιημένα καθαρά αποτε-λέσματα μετά από φόρους και δικαιώματα μειοψηφίας για το α’ εξά-μηνο του 2015, τα οποία ανήλθαν σε ζημίες 13,1 εκατ. ευρώ, έναντιζημιών 21,2 εκατ. ευρώ στο α’ εξάμηνο του 2014. Αντίστοιχα, τα κα-θαρά αποτελέσματα μετά από φόρους της μητρικής διαμορφώθηκανσε ζημίες ύψους 12,1 εκατ. ευρώ, έναντι ζημιών 18,6 εκατ. ευρώκατά τη συγκρίσιμη περίοδο. Σημειώνεται ότι η δραστηριότητα στον κλάδο χαρακτηρίζεται απόέντονη εποχικότητα, καθώς οι υψηλότερες πωλήσεις των ακτο-πλοϊκών εταιρειών καταγράφονται στο γ’ τρίμηνο κάθε έτους, στοοποίο περιλαμβάνεται η κίνηση της θερινής περιόδου. Εφόσον οιτιμές των καυσίμων διατηρηθούν στα τρέχοντα επίπεδα, αναμένε-ται περαιτέρω βελτίωση των αποτελεσμάτων για τη χρήση του2015. Στο προσεχές διάστημα, εκτιμάται ότι είναι εφικτό να επιτευχθείσυμφωνία με τις δανείστριες τράπεζες σχετικά με την αναδιάρθρωσητου μακροπρόθεσμου δανεισμού της μητρικής. Η διοίκηση του ομί-λου συνεχίζει τις προσπάθειές της για τον περιορισμό του λειτουρ-γικού κόστους, την ενίσχυση της κεφαλαιακής διάρθρωσης και τηνεξασφάλιση της αναγκαίας ρευστότητας. Στο πλαίσιο της αποδοτι-κότερης διαχείρισης του στόλου, έχει προχωρήσει σε εκναύλωσηπλοίου σε εταιρεία του εξωτερικού κατά τη θερινή περίοδο, ενώ εξε-τάζει κάθε πιθανή δυνατότητα για την επίτευξη των παραπάνω στό-χων. Χ

αφιέρωμα∼

Λιμάνια-Αεροδρόμια-ΑκτοπλοΐαΧ

Page 51: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 49

SAMSUNG GALAXY S6 EDGE+

ΤΟ ΠΡΩΤΟ SMARTPHONEΜΕ ΤΑΧYΤΗΤΕΣ ΕΩΣ 375 MBPS,

ΣΤΟΝ ΓΕΡΜΑΝΟ

παρουσίαση Χ

Tην ευκαιρία να γνωρίσουν πρώτοι από κοντά το κορυφαίοsmartphone Samsung Galaxy S6 edge+ και να ζήσουν τιςασύλληπτες ταχύτητες έως 375 Mbps, σε συνδυασμό με το

4G+ δίκτυο της COSMOTE, είχαν οι επισκέπτες του καταστήματοςΓΕΡΜΑΝΟΣ, στο πλαίσιο εκδήλωσης στο The Mall Athens.

Ο ΓΕΡΜΑΝΟΣ, o Νο 1 προορισμός για smartphones, παρουσίασε στοκοινό –μία ημέρα πριν την επίσημη κυκλοφορία του στην ελληνικήαγορά– το νέο Samsung Galaxy S6 edge+.

Το πρώτο 4G CAT9 smartphone, που υποστηρίζει ταχύτητες έως 375Mbps, σε συνδυασμό με το 4G+ δίκτυο της COSMOTE (μέσω της τε-χνολογίας LTE Advanced-3xCarrier Aggregation 3CA), ταχύτητεςπου πρώτη στην Ελλάδα πέτυχε η COSMOTE σε πιλοτικές δοκιμές.

Η πολυτελής κατασκευή από μέταλλο και γυαλί και οι ισχυρές επι-δόσεις του Samsung Galaxy S6 edge+ εντυπωσίασαν το κοινό. Το νέο

smartphone διαθέτει οθόνη 5.7 ιντσών Quad HD Super AMOLED,με κυρτό σχεδιασμό και στις δύο πλευρές, πανίσχυρο οκταπύρηνοεπεξεργαστή 64 bit, κύρια κάμερα 16 MP για φωτογραφίες και videoυψηλής ευκρίνειας, ενώ επιπλέον υποστηρίζει την τεχνολογία γρή-γορης και ασύρματης φόρτισης.

«Στον ΓΕΡΜΑΝΟ εμπλουτίζουμε διαρκώς την γκάμα των 4G+ smart-phones που διαθέτουμε στην ελληνική αγορά. Μία ακόμη προηγμένησυσκευή, που σε συνδυασμό με τις απίστευτα γρήγορες ταχύτητεςτου 4G+ δικτύου της COSMOTE απογειώνουν την εμπειρία mobileinternet των πελατών μας» δήλωσε ο κύριος Αλέξανδρος Ντάβος, Δι-ευθυντής Retail Marketing του Ομίλου ΟΤΕ.

Το Samsung Galaxy S6 edge+ διατίθεται στα 869 ευρώ ή φθηνότεραμε σύνδεση στα προγράμματα COSMOTE PLUS, σε μαύρο και χρυσό,στην έκδοση των 32 GB, σε οποιοδήποτε κατάστημα ΓΕΡΜΑΝΟΣ,σε όλη την Ελλάδα. Χ

Από αριστερά: Ο Κων/νος Αργυρός, ο Άρης Παρασκευόπουλος, επικεφαλής του τμή-ματος κινητής τηλεφωνίας της Samsung Electronics Hellas, η Σταματίνα Τσιμτσιλήκαι ο Κώστας Βένδρας, Προϊστάμενος Product Marketing Συσκευών ΓΕΡΜΑΝΟΣ.

Η Σίσσυ Χρηστίδου με το Samsung Galaxy S6 edge+.

Page 52: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

50 Σεπτέμβριος 2015

κρίζες σκιές» στην παγκόσμια οικονομία το 2015διαβλέπουν πολλοί οικονομολόγοι και αναλυτές,σύμφωνα με τους οποίους η Κίνα, η Fed, αλλά καιη χώρα μας, συγκαταλέγονται στις μεγαλύτερεςαπειλές. Στοιχειοθετώντας τις απόψεις τους, βρί-

σκουν μάλιστα πάτημα στις πρόσφατες πτωτικές αναθεωρήσεις τωνπροβλέψεων διεθνών οργανισμών και επενδυτικών οίκων για τουςφετινούς ρυθμούς ανάπτυξης. Ας μην ξεχνάμε εξάλλου ότι οι υπουργοί Οικονομικών και οι κεντρι-κοί τραπεζίτες από την ομάδα των είκοσι μεγαλύτερων οικονομιών(G20) χτύπησαν «καμπανάκι», τονίζοντας πως μια έξοδος από τιςπολιτικές «εύκολου χρήματος» μπορεί να στείλει κύματα-σοκ ανάτον κόσμο μέσω των αγορών. «Μαύρος» ήταν και ο Αύγουστος για τις αγορές διεθνώς, με τις απώ-λειες να θυμίζουν το κραχ του 2007, όταν έσκασε η φούσκα των sub-primes, γεγονός που οδήγησε μετά στην κατάρρευση της LehmanBrothers το 2008. Μέσα σε αυτό το σκηνικό, αποκτούν σημαντικό εν-διαφέρον οι προτάσεις για επενδύσεις που δίνουν οι asset managers,οι οποίες υπόσχονται αξιόλογα κέρδη.

Κόντρα στο ρεύμα για μεγάλα κέρδη

Αρκετοί asset managers, κόντρα στο ρεύμα, προτείνουν τοποθετή-σεις σε πτώση του χρυσού και του πετρελαίου. Ποια μπορεί να είναιμια επικερδής, αλλά πιο ριψοκίνδυνη, επενδυτική επιλογή στην τρέ-χουσα συγκυρία; Την καλύτερη και πιο επικερδή επενδυτική επι-

λογή στην τρέχουσα συγκυρία αποκαλύπτει ο δισεκατομμυριούχοςεπενδυτής David Rubenstein, συνιδρυτής και επικεφαλής της Car-lyle Group. Παρακολουθώντας στενά την πορεία των διεθνών αγο-ρών, αλλά και όλων των εξελίξεων που έχουν ρόλο καταλυτικό, οDavid Rubenstein αναλύει την πρόβλεψή του για επικείμενη ανά-καμψη των τιμών του πετρελαίου, γεγονός που θα καταστήσει κάθεείδους asset που συνδέεται με την ενέργεια την πιο επικερδή επεν-δυτική επιλογή τη δεδομένη στιγμή. Ο συνιδρυτής της Carlyle Group επαναδιατυπώνει την αισιοδοξίατου για τις επιδόσεις του ενεργειακού κλάδου, ενώ κάνει ειδική ανα-φορά στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Όπως επισημαίνει χαρα-κτηριστικά, όταν οι τιμές του μαύρου χρυσού ανακάμψουν, η ζήτησηθα λάβει την ανιούσα και τότε ο ενεργειακός κλάδος θα αποτελεί τηνκαλύτερη επενδυτική επιλογή των αγορών. «Η κατανάλωση ενέρ-γειας είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεται ο κόσμος για να προχωρή-σει μπροστά» σημειώνει.

Οι μετοχές

Μεγάλη μερίδα των fund managers προειδοποιούν τους επενδυτέςότι ήρθε η ώρα να αποσύρουν τα χρήματά τους από τις αγορές.Όπως ο διάσημος hedge fund manager David Tepper, που εμφανί-ζεται εξαιρετικά απαισιόδοξος για την πορεία των διεθνών αγορών,δηλώνοντας χαρακτηριστικά πως δεν μπορεί να είναι bullish (αι-σιόδοξος). Για τον ίδιο, το περιβάλλον των διεθνών αγορών στηντρέχουσα συγκυρία κρύβει πληθώρα προκλήσεων, ενώ αμφισβητεί

~αφιέρωμαΧ

ASSET & WEALTH MANAGEMENT

Οι επενδύσεις τωνasset managers

που υπόσχονται υψηλά κέρδη

«Γ

Page 53: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 51

ευθέως και τις προβλέψεις για την εταιρική κερδοφορία κατά τοπροσεχές διάστημα. «Οι εκτιμήσεις για τα εταιρικά κέρδη την επό-μενη χρονιά μπορεί να είναι υπερβολικά αισιόδοξες» τονίζει χαρα-κτηριστικά. «Δεν είναι αυτό που προτιμώ να κάνω, αλλά αν οιαγορές επιδοθούν σε πτώση έως και -20%, τότε θα είναι αγοραστής»επισημαίνει. Σε αντίθεση, και παρά το ευρύ κλίμα αναταραχής που βρίσκεται σεπλήρη εξέλιξη στις αγορές –που είναι έτοιμο να ξεσπάσει από μία καιμόνο αφορμή– η Oppenheimer Asset Management συνεχίζει να δη-λώνει εξαιρετικά bullish για την πορεία των αγορών. Οι αναλυτές τηςOppenheimer Asset Management προβλέπουν άνοδο του S&P 500στις 2.311 μονάδες έως τα τέλη του τρέχοντος έτους, του 2015. Οι αναλυτές της Barclays είναι λίγο πιο αισιόδοξοι, λέγοντας πωςίσως ήρθε η ώρα να εξεταστεί η αγορά μετοχών σε τομείς των ανε-πτυγμένων αγορών που δεν έχουν έκθεση στην Κίνα. Όπως υποστη-ρίζουν, υπάρχουν πτωτικά ρίσκα για την Κίνα, και ενδεχομένως γιατην παγκόσμια ανάπτυξη, ενώ συστήνουν επιλεκτικά «πτωτικές»(bearish) θέσεις μόνο σε τίτλους που έχουν άμεση έκθεση στην Κίνα.Από την πλευρά τους, αναλυτές της Credit Suisse σημειώνουν πως οιμετοχές Ασίας-Ειρηνικού βρίσκονται λίγο πάνω από τα χαμηλά του2008-2009 σε επίπεδο τιμής/λογιστικής αξίας. Κατά τους ίδιους, οιπιο ευάλωτες ασιατικές αγορές στο εξής μπορεί να είναι αυτές από τιςοποίες δεν έχουν φύγει ακόμη οι επενδυτές: αν συνεχιστεί η διόρ-θωση, οι αγορές με τον μικρότερο βαθμό αποχώρησης ξένων επεν-δυτών θα μπορούσαν να γίνουν ευάλωτες. Σύμφωνα με τα παραπάνω,οι καθαρές αγορές από ξένους ως ποσοστό της κεφαλαιοποίησης τηςαγοράς είναι υψηλότερες σε δωδεκάμηνη βάση στην Ιαπωνία (0,6%),στην Ταϊβάν (0,5%) και στην Ινδία (0,4%). Οι αναλυτές της Credit Suisse επιλέγουν κάποιες (λίγες) ασιατικέςαγορές που ίσως εμφανίσουν τις λιγότερο κακές επιδόσεις, λέγον-τας πως ενώ η Ινδία κράτησε αμυντική στάση μέχρι τώρα σε αυτήντη διόρθωση, ίσως οι επόμενες αγορές που θα ακολουθήσουν τηνίδια στάση να είναι η Κορέα και η Μαλαισία. Αν και η Κορέα έχει με-γάλη έκθεση στην Κίνα λόγω εξαγωγών, με το χαμηλό P/B της (μόλις0,86x έναντι του χαμηλού 0,97x το 2008-2009), το γεγονός ότι ει-σάγει εμπορεύματα, σε συνδυασμό με την ενίσχυση του γεν, θα μπο-ρούσε δυνητικά να κάνει την Κορέα αμυντική σε αυτήν τη διόρθωση,όπως τονίζουν οι αναλυτές. Η Μαλαισία, από την άλλη πλευρά, έχειβιώσει τη μεγαλύτερη «παράδοση» ξένων επενδυτών.

Οι αναδυόμενες αγορές

Η πλειοψηφία των asset managers προειδοποιούν για σοκ στις ανα-δυόμενες αγορές από ενδεχόμενη αύξηση επιτοκίων της Fed και εκτι-μούν ότι οι επενδυτές θα είναι πιο εκτεθειμένοι σε μια ενδεχόμενηαύξηση επιτοκίων, έναντι του 2008. Σύμφωνα με τους μεγαλύτερους fund managers, σήμερα οι μετοχέςείναι λίγο-πολύ ορθά αποτιμημένες σε απόλυτη βάση. Ωστόσο, ηλέξη-κλειδί εδώ είναι το επίθετο «απόλυτη», επειδή ακόμη κι αν οιμετοχές δεν είναι πλέον φθηνές σε απόλυτους όρους, αξιολογούνταιως φθηνές συγκριτικά με τις περισσότερες λοιπές κατηγορίες επεν-δυτικών προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των κρατικών ομολό-γων.

Goldman Sachs: Μην τρομάζετε

Η «αιματοχυσία» στα παγκόσμια χρηματιστήρια και στις αγορές εμ-

πορευμάτων μπορεί να δημιούργησε τον Αύγουστο μια εικόνα «συν-τέλειας του κόσμου» για την παγκόσμια οικονομία, όμως η απειλήμιας παγκόσμιας ύφεσης είναι χαμηλή, σύμφωνα με την GoldmanSachs, η οποία παραμένει “overweight” για τις μετοχές των ανε-πτυγμένων αγορών για τους επόμενους έξι με δώδεκα μήνες.Παρά την πρόσφατη κλιμάκωση των ανησυχιών της αγοράς, η τρά-πεζα λέει πως η αδυναμία της Κίνας και η αποδυνάμωση που προ-καλεί στις αγορές των εμπορευμάτων δεν σηματοδοτούν κάτι«μεγάλο» για την παγκόσμια ανάπτυξη. «Παραμένουμε της άποψηςότι μια παγκόσμια ύφεση είναι εξαιρετικά απίθανη» σημειώνουν οιστρατηγικοί αναλυτές της Goldman Sachs. Σύμφωνα με την τράπεζα, η ανάπτυξη στις ανεπτυγμένες αγορές πα-ραμένει ανέπαφη και θα παραμείνει σχετικά προστατευμένη έναντιτης αδυναμίας στην Κίνα στις αναδυόμενες αγορές. Μάλιστα, η ανά-πτυξη στις προηγμένες οικονομίες ίσως ενισχυθεί από την πτώσητων τιμών ενέργειας.Σε ό,τι αφορά την επενδυτική στρατηγική της τράπεζας, παραμένει“overweight” για τις μετοχές των ανεπτυγμένων αγορών έναντι τωνμετοχών των αναδυόμενων αγορών. Στις ανεπτυγμένες αγορές παρα-μένει “long” για την Ιαπωνία και την Ευρώπη και “underweight” γιατις ΗΠΑ σε ορίζοντα δωδεκαμήνου.

Τα ρίσκα

Ποια είναι τα μεγαλύτερα ρίσκα για τις αγορές; Η Κίνα παραμένει οβασικός κίνδυνος, ωστόσο διακρίνονται και άλλοι. Πολλά εμπορεύ-ματα εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν πιέσεις, και αν το πετρέλαιουποχωρήσει περαιτέρω από το τρέχον, ήδη χαμηλό του επίπεδο, θαμπορούσε να προκαλέσει νέα κύματα αποπληθωρισμού σε αρκετέςοικονομίες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και της ευρωζώνης. Οιγεωπολιτικοί κίνδυνοι, όπως η ουκρανική κρίση, έχουν επίσης τηδυναμική να πυροδοτήσουν εξελίξεις ανά πάσα στιγμή.

Ήρθε η ώρα των ευρωπαϊκών μετοχών;

Στροφή προς τις ευρωπαϊκές μετοχές μπορεί να προμηνύει η πρώτηανάλυση των αποτελεσμάτων β’ τριμήνου, που πραγματοποιήθηκεκαι στις δύο όχθες του Ατλαντικού, σύμφωνα με τους θεσμικούς ανα-λυτές. Η πορεία της κερδοφορίας των αμερικανικών μετοχών δεί-χνει ότι έχει ξεκινήσει ένας «κορεσμός» της αυξητικής πορείας, ενώαντίθετα στην Ευρώπη, η κερδοφορία των εισηγμένων δείχνει να έχειμεγαλύτερη δυναμική. Παρά το γεγονός ότι τα πράγματα εξακολουθούν να είναι «ρόδινα»στην οικονομία των ΗΠΑ, οι αναλυτές της ΝΝ Investment Partners(πρώην ING Investment Management) αναμένουν ότι οι αμερικανι-κές εταιρείες θα πιέζονται στα επόμενα τρίμηνα να διατηρήσουν τηνανοδική τάση της κερδοφορίας τους. Με ένα ισχυρό δολάριο, τα πε-ριθώρια κέρδους των ΗΠΑ βρίσκονται σχεδόν στα επίπεδα του 2007,με την παλινδρόμηση να είναι αναπόφευκτη. Από την άλλη, οι εταιρείες της ευρωζώνης έχουν μεγαλύτερα περι-θώρια αύξησης της κερδοφορίας, όπως αναφέρει ο επικεφαλής τηςΝΝ, Patrick Moonen. Τώρα είναι πιο σημαντικό από ποτέ για τις ευ-ρωπαϊκές μετοχές να επιβεβαιώσουν την επίτευξη βιώσιμης ανά-πτυξης των κερδών, προκειμένου να δικαιολογήσουν τα τρέχονταεπίπεδα του δείκτη. Ευτυχώς, οι ευρωπαϊκές εταιρείες έχουν αρχίσεινα προσφέρουν ακριβώς αυτό το είδος της βελτίωσης, όπως αναφέ-ρουν οι αναλυτές.

Page 54: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

52 Σεπτέμβριος 2015

αφιέρωμα~

Asset & Wealth ManagementΧ

Oι αναφορές της ΕΚΤ και των μελών της Fed δείχνουν απο-κλίσεις της νομισματικής πολιτικής μεταξύ των ΗΠΑ καιτης ΕΕ κατά τους προσεχείς μήνες. Η Fed στοχεύει σε αύ-

ξηση των επιτοκίων τον Σεπτέμβριο ή τον Δεκέμβριο, ενώ η ΕΚΤ θασυνεχίσει με βάση το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης. Η Fed θααυξήσει το επιτόκιο δανεισμού εντός του 2015 και θα συνεχίσει νακαθιστά πιο αυστηρή την πολιτική της το 2016, καθώς η οικονομίατων ΗΠΑ θα ανακάμπτει. Μετά από όλα αυτά, η Fed θέλει να εξομα-λύνει τα επιτόκια το συντομότερο δυνατό. Αυτό θα έχει θετικό αντί-κτυπο στο δολάριο μεσοπρόθεσμα, όπως εκτιμά μερίδα αναλυτών. Τοευρώ είναι πιθανό να παραμείνει υπό πίεση, λόγω της εξαιρετικά χα-λαρής πολιτικής της ΕΚΤ και της νέας αύξησης των εντάσεων στηνευρωζώνη ανάμεσα στο 2015 και τις αρχές του 2016. Ωστόσο, η συ-ναλλαγματική ισοτιμία ευρώ-δολαρίου είναι απίθανο να πέσει κάτωαπό το 1 δολάριο προς 0,90 ευρώ, καθώς αυτό θα σηματοδοτούσεένα υπερβολικά ισχυρό δολάριο.

Ξεκίνησε νομισματικός πόλεμος;

Αιτία νομισματικού πολέμου «βλέπουν» πολλοί αναλυτές μετά τηνυποτίμηση του κινεζικού γουάν έναντι του δολαρίου, που προκάλεσεσοκ σε αγορές και επενδυτές σε ολόκληρο τον κόσμο. Η κίνηση τηςΚίνας να υποτιμήσει το εθνικό της νόμισμα, το γουάν, είναι μια προ-σπάθεια να εξουδετερώσει τον αντίκτυπο του ισχυρότερου δολαρίουέναντι του ευρώ και του ιαπωνικού γεν, σύμφωνα με έκθεση του ιν-στιτούτου Stratfor. «Στην Ευρώπη και την Ιαπωνία… η ποσοτική χα-λάρωση και άλλοι παράγοντες έχουν οδηγήσει στην υποτίμηση τουευρώ και του γεν έναντι του δολαρίου. Το γεν έχει υποχωρήσει περί-που κατά ένα τρίτο από το β’ εξάμηνο του 2012 και το ευρώ κατά έναπέμπτο από τις αρχές του 2014. Αυτό σημαίνει ότι η πραγματικήσταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του γουάν, ή αλλιώς η σταθ-μισμένη συναλλαγματική του ισοτιμία έναντι των εμπορικών τουεταίρων, έχει ανατιμηθεί δραματικά τον τελευταίο χρόνο» αναφέρει

Νομίσματα: Τα κερδοφόρα πονταρίσματα

Page 55: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 53

η έκθεση του Stratfor που περιήλθε στην κατοχή του πρακτορείουRIA Novosti. Το «φάρμακο» που θα θωρακίσει την οικονομία της ευρωζώνης απότον κινεζικό «ιό», που προκαλεί αναταράξεις στις αγορές και απειλείμε επιβράδυνση μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες –πέραν της Κίνας–που αποτελούν βασικούς προορισμούς για τις ευρωπαϊκές εξαγωγές,ετοιμάζει ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι. Κι αυτό δεν είναι άλλοαπό την ενίσχυση του προγράμματος εκτύπωσης χρήματος 1,1 τρισ.ευρώ, που κανονικά έχει ημερομηνία λήξης τον Σεπτέμβριο του 2016και ξεκίνησε τον προηγούμενο Μάρτιο, με αγορές ομολόγων της ευ-ρωζώνης –κυρίως κρατικών– ύψους 60 δισ. ευρώ τον μήνα.

Πώς θα κινηθούν τα νομίσματα το 2015

Τις προβλέψεις του για το πώς αναμένεται να κινηθεί η αγορά συ-ναλλάγματος έως τα τέλη του 2015 διατυπώνει ο John J. Hardy, επι-κεφαλής Στρατηγικής Συναλλάγματος της Saxo Bank. Αναλυτικά,προβλέπει τα εξής:

USD/JPY (Στο 130+): Η συγκεκριμένη πρόβλεψη ενέχει έναν σχε-τικό κίνδυνο ανόδου, σε περίπτωση που η Κεντρική Τράπεζα της Ια-πωνίας (Bank of Japan) αισθανθεί ότι μπορεί να προχωρήσει σε μίαακόμη κίνηση χαλάρωσης της νομισματικής πολιτικής της, εξαιτίαςτων αποπληθωριστικών συνεπειών από την κατάρρευση των τιμώνσε ενέργεια και άλλα εμπορεύματα, αλλά και την υποτίμηση του κι-νεζικού νομίσματος. Ωστόσο, με το γιεν να είναι ήδη αρκετά αδύ-ναμο, ο τρέχων κύκλος έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Τυχόν κίνδυνοςκαθόδου θα οφείλεται στη συνέχιση της μεταβλητότητας που επι-κρατεί στην αγορά και τους επόμενους μήνες (αυτό δεν αποτελεί τοβασικό μας σενάριο).

GBP/USD (Στο 1,50): Η μεταβολή στο συγκεκριμένο ζεύγος προ-βλέπεται λιγότερο έντονη σε σχέση με άλλα σημαντικά ζεύγη τουUSD, δεδομένου του ότι οι παράγοντες που επηρεάζουν το USD καιτην GBP είναι παρόμοιοι. Παρόλα αυτά, αναμένεται υπεραπόδοσητου USD εφόσον η Fed προχωρήσει σε αύξηση των επιτοκίων πριναπό την Τράπεζα της Αγγλίας (Bank of England).

EUR/USD (Στο 1,00): Το EUR/USD αναμένεται να κυμανθεί σε ση-μαντικά χαμηλότερα επίπεδα, εφόσον ξεπεραστεί το πρόσφατο κύμανευρικότητας και επανέλθει στο επίκεντρο η απόκλιση της πολιτικήςτων κεντρικών τραπεζών και το carry trade του EUR (δηλαδή ο δα-νεισμός σε ευρώ για τη χρηματοδότηση άλλων επενδύσεων με υψη-λότερες αποδόσεις), τα οποία καθοδηγούσαν το EUR μέχρι πρότινος.

USD/TRY (Στο 3,10): Οι πιέσεις στα νομίσματα των αναδυόμενωναγορών εκτιμάται ότι θα συνεχιστούν όσο η Fed ομαλοποιεί την πο-λιτική της. Ωστόσο, αν η αγορά ξεπεράσει την πρόσφατη αναταραχήκαι σημειώσει νέο ράλι, οι πιέσεις στην τουρκική λίρα και σε νομί-σματα άλλων αναδυόμενων αγορών ενδέχεται να μειωθούν.

USD/CHF (Στο 1,10): Το USD/CHF θα σημειώσει έντονο ράλι αν ηαγορά ξεπεράσει τις πρόσφατες δυσκολίες. Το ελβετικό φράγκο είναιεξαιρετικά υπερτιμημένο, αλλά η αγορά διστάζει να το αγγίξει μετάτην απόσυρση της ελάχιστης συναλλαγματικής ισοτιμίας του CHF,στις 15 Ιανουαρίου, από την Κεντρική Τράπεζα της Ελβετίας (SNB).Ωστόσο, η πρόσφατη αναταραχή στις αγορές δεν επηρέασε ιδιαίτεραανοδικά το CHF, γεγονός που υποδηλώνει ότι το νόμισμα έχει χάσειτη θέση του ως ασφαλούς καταφυγίου. Το γεγονός αυτό θα μπορούσενα ενθαρρύνει τους υποψήφιους πωλητές, που μπορεί εν τέλει ναλάβουν επιπλέον υποστήριξη από τυχόν παρέμβαση της ΚεντρικήςΤράπεζας της Ελβετίας (Swiss National Bank), η οποία επιδιώκει τηναποδυνάμωση του εθνικού νομίσματος.

Προειδοποιήσεις για φούσκα στην αγορά ομολόγων

Οι περισσότεροι asset managers ανησυχούν για την κατάστασηστην αγορά ομολόγων, υπογραμμίζοντας ότι αν κανείς παρατηρήσειτις τιμές των ομολόγων ως προς τα κέρδη, θα δει ότι η κατάστασηείναι άκρως ασταθής. Εκτιμούν πως τα επιτόκια των ομολόγων εν-δέχεται να εκτοξευθούν απότομα, με την οικονομία να δέχεταιισχυρό πλήγμα, όταν αυτή η φούσκα σκάσει. Στα αμερικανικά ομό-λογα, επισημαίνουν ότι τα επιτόκια θεωρούνται φυσιολογικά ότανκινούνται μεταξύ των τιμών 4 με 5%, ενώ το επιτόκιο του δεκαε-τούς ομολόγου βρίσκεται από το καλοκαίρι του 2008 σταθερά κάτωαπό το 4%. Το 2014, η παγκόσμια αγορά ομολόγων είχε ένα μέγεθος περίπου 100τρισ. δολ., εκ των οποίων 48 τρισ. έχουν εκδοθεί από κράτη, άλλα41 τρισ. από χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς και τα υπόλοιπα 11τρισ. από μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις. Τα δεδομένα του 2014 αντιπροσωπεύουν μια τεράστια αύξηση απότο 2008, όταν ξέσπασε η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, πουεξελίχθηκε σε κρίση χρέους. Το συνολικό μέγεθος της αγοράς ομο-λόγων το 2008 ήταν 74 τρισ. δολ., εκ των οποίων 28 τρισ. ήταν κρα-τικά, 38 τρισ. από χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς και άλλα 8τρισ. από μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις.Από το 2000 μέχρι και σήμερα, η παγκόσμια αγορά ομολόγων έχειτριπλασιαστεί, με την αξία της να υπολογίζεται σε 100 τρισ. δολάρια!Αυτή η παγκόσμια αγορά των ομολόγων αξίας 100 τρισ. δολ. υπο-στηρίζεται από την παγκόσμια αγορά παραγώγων αξίας άνω των 555τρισ. δολαρίων! Για περισσότερα από 30 χρόνια, οι ισχυρότερες κυβερνήσεις ανά τονκόσμο επιδίδονται σε μαζικές εκδόσεις χρέους, αφού μονίμως τακρατικά ταμεία είναι άδεια και τα φορολογικά έσοδα αδύναμα να κα-λύψουν κάθε οικονομική υποχρέωση. Αυτές οι διαρκείς και μαζικέςεκδόσεις χρέους άνοιξαν τον δρόμο για τη δημιουργία φούσκας στηνπαγκόσμια αγορά ομολόγων. Μάλιστα, τρόπος για να διορθωθεί το πρόβλημα και να μειωθούν οικίνδυνοι δεν υπάρχει. Αν σκάσει η παγκόσμια αγορά ομολόγων, ο«πόνος» θα είναι τεράστιος. Όταν όλο το παιχνίδι τελειώσει, όλοαυτό το χάος θα πνίξει το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα, όπωςτονίζουν οι αναλυτές της Phoenix Capital. Και τότε όλοι στον πλα-νήτη θα αντιληφθούν πως η κρίση του 2008 ήταν απλά «περίπα-τος»!

Οι περισσότεροι asset managersανησυχούν για την κατάσταση στηναγορά ομολόγων, υπογραμμίζοντας ότι αν κανείς παρατηρήσει τις τιμές τωνομολόγων ως προς τα κέρδη, θα δει ότι η κατάσταση είναι άκρως ασταθής

Page 56: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

54 Σεπτέμβριος 2015

αφιέρωμα~

Asset & Wealth ManagementΧ

Oι τιμές αρκετών εμπορευμάτων έφτασαν σε ιστορικά χαμηλάτων τελευταίων 16 ετών, εξανεμίζοντας έτσι όλα τα κέρδηπου είχαν καταγραφεί την περίοδο της τεράστιας κινεζικής

ανάπτυξης, κατά την πρώτη δεκαετία της νέας χιλιετίας. Η βασικήαιτία αυτής της αποδυνάμωσης δεν ήταν ο περιορισμός της ζήτησης,αλλά κυρίως η αυξημένη προσφορά σε μια περίοδο κατά την οποίαο ρυθμός αύξησης της ζήτησης αδυνατούσε να αντεπεξέλθει. Η αυξανόμενη παραγωγή βασικών εμπορευμάτων, όπως το πετρέ-λαιο, το καλαμπόκι και το σιδηρομετάλλευμα, δεν βρίσκει ανάλογηανταπόκριση από τη μεριά της ζήτησης, με αποτέλεσμα να αναζη-τούνται νέα, χαμηλότερα επίπεδα τιμών, σε μια προσπάθεια να βρε-θεί η κατάλληλη ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης στηναγορά.Η παγκόσμια αγορά πετρελαίου παραμένει σε μια κατάσταση στηνοποία υπάρχει σημαντικό πλεόνασμα προσφοράς. Η κατάσταση αυτήδημιουργήθηκε κατά κύριο λόγο εξαιτίας δύο παραγόντων: της πολι-τικής του ΟΠΕΚ, στο πλαίσιο της οποίας η παραγωγή ξεπερνά τη ζή-τηση, με στόχο μεγαλύτερα μερίδια αγοράς, και της αντίστασης τωνπαραγωγών σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ. Αρκετοί αναλυτέςεκτιμούν ότι κάποια στιγμή θα διαμορφωθεί μια νέα ισορροπία.Ωστόσο, αυτό θα απαιτήσει χρόνο και προϋποθέτει την ύπαρξη μεγα-λύτερης παγκόσμιας ζήτησης, ενώ η προσφορά πετρελαίου από τοΙράν θα μπορούσε να καθυστερήσει την επίτευξη ενός νέου σημείουισορροπίας. Συνεπώς, σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, δεν αναμένουνότι το πετρέλαιο θα κινηθεί αποφασιστικά προς μια τιμή άνω των 60δολ./βαρέλι, επομένως η διαπραγμάτευση της τιμής σε ένα εύρος από45 έως 60 δολ. είναι πολύ πιθανό να συνεχιστεί και στο 2016. Το αμερικανικό αργό μπορεί να πέσει στα 30 με 40 δολ. το βαρέλιπιο σύντομα από το αναμενόμενο, έπειτα από την υποτίμηση του κι-νεζικού γουάν, όπως υποστήριξε ο αναλυτής John Kilduff της AgainCapital. Αναμένει μάλιστα να δει το αμερικανικό αργό στα 30 δολ.μέχρι τον Οκτώβρη, ενώ θα ακολουθήσει μια ανάκαμψη, που θα το-ποθετήσει το κόστος του περίπου στα 50 δολ. το επόμενο έτος.Σταδιακή ανάκαμψη των τιμών πετρελαίου τον επόμενο χρόνο προ-βλέπουν αναλυτές που συμμετείχαν σε έρευνα του Reuters, καθώς ηαύξηση της προσφοράς επιβραδύνεται και ανακάμπτει η ζήτηση. Ητιμή του μπρεντ πιθανώς να διαμορφωθεί στα 62,30 δολ. το βαρέλι

το 2016, από τα περίπου 57,60 δολ. που έχει διαμορφωθεί κατά μέσοόρο φέτος, σύμφωνα με τη μηνιαία δημοσκόπηση στην οποία συμ-μετείχαν 30 αναλυτές.

Η βουτιά των εμπορευμάτων στοίχισε 2 τρισ. δολ.στις μετοχές

Η βουτιά των τιμών των πρώτων υλών τον Αύγουστο αφάνισε 2,05τρισ. δολ. από τις μετοχές των επιχειρήσεων του μεταλλευτικού καιπετρελαϊκού κλάδου από τα μέσα του προηγούμενου έτους. Αυτό έρ-χεται να συγκριθεί με το ινδικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν των 2,07τρισ. δολαρίων! Οι τιμές υποχρεώθηκαν σε ραγδαία πτώση, καθώςτα πολλά χρόνια υπερεπενδύσεων έχουν προκαλέσει πλεονάζουσαπροσφορά, την ίδια στιγμή που η οικονομική ανάπτυξη στην Κίνα,τον μεγαλύτερο καταναλωτή, «κόβει ταχύτητα». Ο δείκτης εμπο-ρευμάτων του Bloomberg, που περιλαμβάνει 22 εμπορεύματα, υπο-χώρησε στο χαμηλότερο επίπεδο από το 2002, με αρνητικούςπρωταγωνιστές, κατά το τρέχον έτος, το νικέλιο, τη ζάχαρη και τοαργό πετρέλαιο.

Πώς θα κινηθούν τα βασικά εμπορεύματα έως τατέλη του 2015

O Ole Sloth Hansen, επικεφαλής Στρατηγικής Εμπορευμάτων τηςSaxo Bank, στη ανάλυσή του για το πώς θα κινηθούν τα βασικά εμ-πορεύματα έως τα τέλη του 2015 για το πετρέλαιο τονίζει ότι, ανα-πόφευκτα, πρέπει να «πιάσει πάτο» προτού τελικά ανακάμψει. Τοπετρέλαιο είναι αντιμέτωπο με το χρόνιο πρόβλημα της υπερπρο-σφοράς, με τον ΟΠΕΚ να επιταχύνει την παραγωγή σε μια προσπά-θεια συσσώρευσης ρευστών κεφαλαίων και με την αναμενόμενημείωση στην παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου των ΗΠΑ να μηνέχει επέλθει ακόμη. Τους επόμενους τρεις μήνες, η ζήτηση αργού πετρελαίου από τα διυ-λιστήρια των ΗΠΑ θα επιβραδυνθεί, εξαιτίας εποχικών παραγόντων,κάτι που θα οδηγήσει σε άλλη μία αύξηση των αμερικανικών απο-θεμάτων, τα οποία ήδη βρίσκονται άνω του μέσου όρου πενταετίαςκατά περίπου 100 εκατ. βαρέλια. Αν και η γενικότερη εκτίμηση είναι ότι η τιμή του αργού πετρελαίουστα 40 δολ. το καθιστά ασύμφορο για πολλούς παραγωγούς τωνΗΠΑ, παραμένει το ερώτημα πόσο σύντομα θα δούμε αυτήν την πε-ποίθηση να μεταφράζεται σε μείωση της παραγωγής. Μια άλλη ανησυχία που προέκυψε τις τελευταίες εβδομάδες είναικατά πόσο η θετική πρόβλεψη για την αύξηση της ζήτησης μπορείνα διατηρηθεί, με δεδομένη την τρέχουσα αβεβαιότητα λόγω τηςΚίνας, που αποτελεί τον μεγαλύτερο εισαγωγέα αργού πετρελαίουστον κόσμο. Οποιαδήποτε πτωτική αναθεώρηση της εν λόγω πρό-βλεψης απλώς θα αυξήσει το πλεόνασμα προσφοράς, προκαλώνταςέτσι περαιτέρω ζημιές, προτού η παραγωγή τελικά μειωθεί. Μέχρι τα τέλη του έτους, εκτιμάται ότι το αργό πετρέλαιο WTI θαέχει επιστρέψει περίπου στα 55 δολ., αν και η πορεία μέχρι τη συγ-κεκριμένη τιμή ενδέχεται να είναι ιδιαίτερα δύσκολη.

Μπορούν τα commodities να ανακάμψουν;

Το αμερικανικό αργό μπορεί να πέσει στα 30 με 40 δολ. το βαρέλι πιο σύντομααπό το αναμενόμενο, έπειτα από τηνυποτίμηση του κινεζικού γουάν, όπωςυποστήριξε ο αναλυτής John Kilduff της Again Capital.

Page 57: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 55

ΧΡΥΣOΣ

Οι επενδυτές χρυσού –τόσο μέσω επενδυτικών προϊόντων όσο και σε φυσικό χρυσό–αναζητούν ολοένα και συχνότερα εναλλακτικές επενδυτικές ευκαιρίες. Τον Ιούλιο, οχρυσός κατέγραψε νέο χαμηλό πολλών ετών, καθώς οι πωλήσεις από τα hedge fundsκαι τους επενδυτές σε Διαπραγματεύσιμα Αμοιβαία Κεφάλαια (ETF) εντατικοποιήθη-καν. Ωστόσο, η έντονη νευρικότητα που προκλήθηκε από την υποτίμηση του κινεζικούνομίσματος στις 10 Αυγούστου οδήγησε σε μεγαλύτερη κάλυψη των θέσεων πώλησης,με αποτέλεσμα η τιμή του χρυσού να φτάσει σε 1.170 δολάρια. Βραχυπρόθεσμα, ο χρυσός αναμένεται να συνεχίσει να αντιμετωπίζει δυσκολίες, δεδο-μένης και της ανησυχίας που επικρατεί σχετικά με τις αποφάσεις της ΟμοσπονδιακήςΕπιτροπής Ανοιχτής Αγοράς (FOMC) των ΗΠΑ για τα επιτόκια. Εκτιμούμε ότι ο κίνδυ-νος ανόδου είναι μεγαλύτερος, καθώς η αυξημένη αβεβαιότητα στην αγορά και η πτώσητης αξίας των νομισμάτων και των μετοχών στις αναδυόμενες αγορές θα εντείνουν τη ζήτηση για εναλλακτικές επενδύσεις. Η πρόβλεψή μας για τα τέλη του έτους παραμένει αμετάβλητη στα 1.275 δολ., και θα αναθεωρηθεί προς τα κάτω μόνο αν σημειωθεί κάποιαξεκάθαρη διάσπαση της τιμής κάτω από το όριο των 1.080 δολαρίων.

ΧΑΛΚOΣ

Ο χαλκός αποτελεί έναν βασικό δείκτη της αγοράς, προκειμένου να αξιολογηθεί η ζήτηση στη χώρα με τη μεγαλύτερη κατανάλωση στονκόσμο. Όσο η ανησυχία ότι η επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης στην Κίνα θα είναι τελικά μεγαλύτερη από τις προβλέψεις εντεινόταν, οχαλκός υποχωρούσε, έχοντας χάσει το 1/4 της αξίας του από τον Μάιο. Αυτήν τη στιγμή, η τιμή του κυμαίνεται στο χαμηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί από την ύφεση του 2009. Η παγκόσμια προσφοράέχει ενισχυθεί, καθώς αναμένεται ότι θα συνεχιστεί η ισχυρή αύξηση της ζήτησης από τις αναδυόμενες χώρες, και κυρίως την Κίνα. Παρόλοόμως που αυτό δεν ισχύει πλέον, οι παραγωγοί δεν έχουν μειώσει ακόμη τους ρυθμούς παραγωγής. Λαμβάνοντας αυτό υπόψη, η προοπτικήανόδου θεωρείται περιορισμένη. Ταυτόχρονα όμως, δεν μπορούμε να απορρίψουμε το ενδεχόμενο λήψης επιπλέον μέτρων τόνωσης στην Κίνα. Εκτιμούμε πάντως ότι προςτα τέλη του έτους ο χαλκός θα ανακάμψει από τα τρέχοντα χαμηλά επίπεδα, με κατεύθυνση τα 5.500 δολ./τόνο.

ΑΣΗΜΙ

Ο διττός ρόλος του ως ημιπολύτιμου μετάλλου έπληξε το ασήμι σε μεγαλύτερο βαθμόαπό τον χρυσό τις τελευταίες εβδομάδες, και ο δείκτης που αποτυπώνει το κόστοςμίας ουγγιάς χρυσού σε ουγγιές αργύρου αυξήθηκε στις 78 μονάδες, τιμή που αποτε-λεί το χαμηλότερο επίπεδο για το ασήμι από την ύφεση του 2009. Με την πρόβλεψη για τα βιομηχανικά μέταλλα να δείχνει οριακή ανάκαμψη νωρίτερααπό τα τέλη του έτους, αναμένουμε ότι το ασήμι θα προσφέρει υπεραποδόσεις έναντιτου χρυσού, με τον δείκτη να επιστρέφει προς τις 75 μονάδες. Υπολογίζοντας την τιμήτου χρυσού στα 1.275 δολ., αυτό σημαίνει ότι το ασήμι θα φτάσει τα 17 δολ./ουγγιά.

ΚΑΛΑΜΠΟΚΙ

Η μεγάλη προσφορά από τη Βόρεια και τη Νότια Αμερική, λογικά, θα καλύψει τα απο-θέματα για τον προσεχή χειμώνα. Συνεπώς, αν δεν υπάρξει κάποια ανατροπή την τε-λευταία στιγμή πριν τη συγκομιδή, οι πιθανότητες ανόδου στο καλαμπόκι είναι χαμηλές.

Page 58: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

56 Σεπτέμβριος 2015

αφιέρωμα~

Asset & Wealth ManagementΧ

Να αναζητήσουν οι επενδυτές αποδόσεις στα αμοιβαία κε-φάλαια συστήνει η BlakcRock στη μηνιαία ανάλυση στρα-τηγικής σε τίτλους σταθερού εισοδήματος, καθώς,

εξαιρουμένων ορισμένων κρατικών ομολόγων, οι αποδόσεις είναιπολύ κάτω από τον μέσο ιστορικό όρο. Σύμφωνα με την BlackRock,η πολιτική μεγάλων κεντρικών τραπεζών του κόσμου έχει οδηγήσεισε σημαντική μείωση του κόστους δανεισμού πολλών αναπτυγμέ-νων κρατών. Αντίθετα με τις προσδοκίες, οι επενδυτές, αν και τραυματισμένοι απότη δεύτερη σημαντικότερη bear market, απάντησαν με περιστροφήμέσα στις τοποθετήσεις σταθερού εισοδήματος. Καθώς οι αποδόσειςυποχώρησαν, οι επενδυτές οδηγήθηκαν σε πιο ριψοκίνδυνα τμήματατης αγοράς ομολόγων, σε μια προσπάθεια να αποκομίσουν αποδό-σεις που προηγουμένως βρίσκονταν στα περιουσιακά στοιχεία μηδε-νικού κινδύνου. Μετά από πολλά χρόνια, με το φαινόμενο αυτό, και παρά τη βελτίωσητης οικονομίας στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε μεγάλο μέρος τηςΕυρώπης, τα επιτόκια παραμένουν κοντά στα ιστορικά χαμηλά επί-πεδα. Η κατάσταση είναι ακόμη πιο έντονη για πραγματικές αποδόσεις.Ακόμη και για ομόλογα μεγαλύτερης διάρκειας, οι πραγματικές απο-δόσεις παραμένουν σε επίπεδα πολύ κάτω από τον ιστορικό μέσοόρο. Τα ομολογιακά αμοιβαία κεφάλαια προσφέρουν μια πιθανήλύση σε πολλές προκλήσεις της παγκόσμιας οικονομίας. Αλλά η εν-σωμάτωση αυτών των κεφαλαίων σε ένα ευρύτερο χαρτοφυλάκιοαπαιτεί εκτίμηση των αποχρώσεών τους. Αυτά τα χαρτοφυλάκια θατείνουν να έχουν υψηλότερες συσχετίσεις των μετοχών και των ομο-λόγων. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η τοποθέτηση στα μετοχικάκεφαλαία και τα πιστωτικά ανοίγματα μπορεί πραγματικά να δώσεικάποια διαφοροποίηση, εκτός από την απόδοση. Χωρίς περιορι-

σμούς όμως, τα ομολογιακά αμοιβαία κεφάλαια δεν αποτελούν πα-νάκεια. Σε έναν κόσμο χαμηλών αποδόσεων και spreads, η επιστροφή σεαυτά τα κεφάλαια είναι επίσης πιθανό να είναι μέτρια, τουλάχιστονσε σχέση με τις περιόδους κατά τις οποίες οι αποδόσεις τους ήτανπολύ υψηλότερες. «Σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από χαμηλές ονομαστικέςαποδόσεις, συχνά αρνητικές πραγματικές αποδόσεις και μεγάλεςδιάρκειες, οι επενδυτές ενδέχεται να χρειαστεί να εξετάσουν εναλλα-κτικές λύσεις» καταλήγει η BlackRock.

Ευνοϊκό το περιβάλλον για τα ευρωπαϊκά Μετοχικά Α/Κ

Στο ευνοϊκό περιβάλλον που έχει διαμορφωθεί το 2015 για τα ευ-ρωπαϊκά μετοχικά Αμοιβαία Κεφάλαια, αναφέρεται σε ανάλυσή τουο οίκος Fitch Ratings, ο οποίος σημειώνει ότι καταγράφηκαν ισχυ-ρές εισροές κατά το πρώτο ήμισυ του έτους, τροφοδοτούμενες απότο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ. Όπως σημειώνει ο οίκος Fitch, τα ευρωπαϊκά μετοχικά Αμοιβαία Κε-φάλαια μπορούν να επωφεληθούν από το βελτιωμένο περιβάλλονπου έχει διαμορφωθεί το 2015 έναντι του 2014. Προσθέτει δε ότι οιαγορές μετοχικών Αμοιβαίων Κεφαλαίων είχαν μια πιο διακριτικήκαι θεμελιώδη πορεία κατά το πρώτο ήμισυ του 2015, γεγονός πουμπορεί να λειτουργήσει υπέρ των διαχειριστών κεφαλαίων. Το ράλι απόδοσης των δεικτών μετοχικών Α/Κ το α’ τρίμηνο του2015 οδηγήθηκε από την κυκλική ανάπτυξη των μετοχών –μικρήκατά κανόνα στις μετοχές μεσαίας κεφαλαιοποίησης έναντι της με-γάλης κεφαλαιοποίησης– τα κέρδη και την αξία των μετοχών από τοράλι που έλαβε χώρα από τα μέσα του 2013 μέχρι τα μέσα του 2014.

Υψηλές αποδόσεις στα αμοιβαία κεφάλαια

Page 59: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 57

Κατά τη γνώμη της Fitch, η πειθαρχία πώλησης θα αποτελεί ένανολοένα και σημαντικότερο παράγοντα απόδοσης σε ένα περιβάλλονπου είναι υποκείμενο στη μεταβλητότητα, η οποία μπορεί να προκα-λέσει σοβαρές εκταμιεύσεις. Παράλληλα, σημειώνεται ότι τα ευρωπαϊκά μετοχικά Αμοιβαία Κε-φάλαια, περιλαμβανομένων των ETF, είδαν σημαντικές εισροές στοπρώτο ήμισυ του 2015, τροφοδοτούμενες από το πρόγραμμα ποσο-τικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, αλλά επωφελήθηκαν και από τις ελκυ-στικές αποδόσεις σε σχέση με την πίστωση, στηρίχθηκαν από τιςχαμηλές συναλλαγματικές ισοτιμίες, τις τιμές του πετρελαίου και ταεπιτόκια. Οι καθαρές εισροές ήταν πάνω από 12% στο σύνολο τουκαθαρού ενεργητικού μέχρι τώρα το 2015.

Αμοιβαία Κεφάλαια: Ποια δίνουν κέρδη

Δολάριο, ανεπτυγμένα χρηματιστήρια και ελληνικά ομόλογα δίνουνκέρδη στους επενδυτές από την αρχή του έτους. Με βάση τα στοι-χεία της Ένωσης Θεσμικών Επενδυτών του α’ οκταμήνου, σε γενικέςγραμμές, κερδισμένοι είναι όσοι τοποθετήθηκαν σε:

∼Μετοχικά και Μικτά Α/Κ ανεπτυγμένων χωρών.∼

Α/Κ Μετοχικά, Διαχείρισης Διαθεσίμων και Ομολογιακά που επεν-δύουν κατά κύριο λόγο σε δολαριακούς τίτλους, λόγω της ανατί-μησης του αμερικανικού νομίσματος έναντι του ευρώ.∼

Ομολογιακά Α/Κ Εσωτερικού (Ελλάδας), αλλά και ΟμολογιακάΑ/Κ Ευρώπης (κυρίως κρατικά).

Οι «πρωταγωνιστές» ανά κατηγορία

Funds of Funds Μετοχικά: Από τα 27 Α/Κ της κατηγορίας, τα 17 κα-ταγράφουν κέρδη, με πρώτα τα Alpha Cosmos Stars Europe Μετο-χικό (+9,58%), Eurobank I (LF) Equity Blend (+6,05%) και MetLifeAlico Μετοχικό (+5,60%).

Funds of Funds Μικτά: Από τα 28 Α/Κ της συγκεκριμένης κατηγο-ρίας, μόλις έξι υποχρεώνονται σε απώλειες. Αντίθετα, τις καλύτερεςεπιδόσεις έχουν σημειώσει τα Eurobank I (LF) Balanced Blend US(+5,54%), Eurobank I (LF) Balanced Blend Europe (+5,10%) καιPrivate Banking Class (LF) Balanced Blend Europe (+4,65%).

Funds of Funds Ομολογιακά: Μόνο ένα από τα έξι Α/Κ αυτής τηςκατηγορίας καταγράφουν απώλειες από την αρχή του έτους. Υψη-λότερες επιδόσεις έχουν σημειώσει τα CPB Global Bond Ομολογιακό(+5,13%), Eurobank I (LF) Dynamic Fixed Income (+4,66%) καιΠειραιώς Ομολογιακό (+0,87%).

Διαχείρισης Διαθεσίμων: Από τα 18 Α/Κ αυτής της κατηγορίας, τα13 έχουν σημειώσει κέρδη, με υψηλότερες τις αποδόσεις όσων έχουντοποθετηθεί σε δολάρια: Eurobank NTT Δολαρίου (+8,71%), Eu-robank Dollar Plus (+8,58%), Eurobank (LF) Income Plus $(+8,33%) και Private Banking Class (LF) Income Plus $ (+8,31%).

Διαχείρισης Διαθεσίμων Βραχυχρόνιας Διάρκειας: Δύο από τα οκτώΑ/Κ της κατηγορίας σημειώνουν από την αρχή της χρονιάς κέρδη.Πρόκειται για το Πειραιώς Διαχείρισης Βραχυπρόθεσμων Διαθεσί-μων Ευρώ (+0,94%) και το Triton Διαθεσίμων Ευρώ ΒραχυχρόνιαςΔιάρκειας (+0,70%).

Μετοχικά Αμερικής: Και τα δύο Α/Κ της κατηγορίας σημειώνουν

κέρδη (Triton American +3,58% και Πειραιώς US +2,69%).

Μετοχικά Ανεπτυγμένων Αγορών: Σε καλή περίοδο για τις μεγάλεςδιεθνείς χρηματιστηριακές αγορές εξελίχθηκε το α’ φετινό οκτάμηνο,με αποτέλεσμα τα 14 από τα 15 Α/Κ της συγκεκριμένης κατηγορίαςνα έχουν καταγράψει κέρδη (καλύτερες αποδόσεις για τα NBG In-ternational Funds SICAV/Global Equity +6,60%, MetLife Alico Με-τοχικό Εξωτερικού +6,46%, NBG International FundsSICAV/European Allstars 5,72% και Interamerican ΑνεπτυγμένωνΑγορών +5,30%).

Μετοχικά Αναπτυσσόμενων Αγορών: Απώλειες κατέγραψαν και τα12 Α/Κ της κατηγορίας, με τις μικρότερες ζημίες να έχουν σημειώσειτα Eurobank I (LF) Equity Emerging Europe (-3,33%) και Inter-american Νέα Ευρώπη Μετοχικό Εξωτερικού (-3,40%).

Μετοχικά Α/Κ Διεθνή: Τα μισά από τα έξι Α/Κ της κατηγορίας έχουνσημειώσει κέρδη (Alpha Trust Global Leaders +5,36%, Attica RealEstate 4,39% και Eurobank NTT Οικολογικό +1,70%).

Μετοχικά Α/Κ Ελλάδας: Μόνο ένα (MetLife Alico Μεσαίας και Μι-κρής Κεφαλαιοποίησης με +0,46%) από τα τριάντα Α/Κ της κατη-γορίας έχει σημειώσει κέρδη, ενώ στις μικρότερες απώλειεςυποχρεώθηκαν τα: 3K Greek Value -2,58%, Πειραιώς ΔυναμικώνΕπιχειρήσεων -6,06%, Δήλος Small Cap -7,92% και 3Κ Μετοχικό-9,28%.

Μετοχικά Α/Κ Ευρωζώνης: Ξεχωρίζουν για τις επιδόσεις τους ταTriton Πανευρωπαϊκό (+12,22%), Piraeus Invest European Equity(+4,39%) και Πειραιώς Eurozone (+3,85%).

Μικτά: Άνοδο στο οκτάμηνο έχουν σημειώσει τα 11 από τα 32 Α/Κτης κατηγορίας, με τις καλύτερες επιδόσεις να αποφέρουν τα Pre-lium (LF) Total Return (+6,82%), GMM World Balanced Fund(+5,48%), Triton Μικτό (+4,50%) και Attica Μικτό Εξωτερικού(+3,15%).

Ομολογιακά Διεθνή: Κερδοφόρα φέτος τα 11 από τα 12 Α/Κ της κα-τηγορίας. Μεγαλύτερα κέρδη σημείωσαν τα Allianz Ομολογιών ΕυρώΠεριφέρεια (+9,47%), Δήλος USD Bond (+9,02%) και Δήλος Δο-λαριακό USD +7,73%.

Ομολογιακά Ελλάδας: Παρά τις γνωστές περιπέτειες της ελληνικήςοικονομίας, κέρδη κατέγραψαν στο οκτάμηνο τα 12 από τα 18 Α/Κτης κατηγορίας. Κατά τη συγκεκριμένη περίοδο μάλιστα, ξεχώρισαντα Private Banking DIS (LF) Greek Government Bond (+25,09%),Alpha Ελληνικό (+12,52), Eurobank I (LF) Greek GovernmentBond (+10,08%) και Attica Ομολογιών Εσωτερικού (+9,65%).

Ομολογιακά Κρατικά Ανεπτυγμένων Χωρών: Κέρδη σημείωσαν ταπέντε από τα δέκα Α/Κ της κατηγορίας. Τις υψηλότερες επιδόσειςσημείωσαν τα Interamerican Δολαρίου (+8,13%), MetLife AlicoΟμολογιών Εξωτερικού Δολαριακό (+7,26%), Α/Κ ΑσφαλιστικώνΟργανισμών Ευρωπαϊκών Ομολόγων (+4,05%) και Triton Εισοδή-ματος Ομολογιών Ευρώ Ανεπτυγμένων Χωρών (+3,44%).

Ομολογιακά μη Κρατικά Επενδυτικής Διαβάθμισης: Μόνο ένα(Πειραιώς Διεθνές Εταιρικών Ομολόγων με +3,03%) Α/Κ της συγ-κεκριμένης κατηγορίας κατέγραψε κέρδη. Χ

Page 60: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

58 Σεπτέμβριος 2015

~αφιέρωμα

επετειακή 80ή ΔΕΘ κέρδισε το στοίχημα τηςεπισκεψιμότητας, παρασέρνοντας με τη γιορ-τινή της διάθεση τον κόσμο. Για δεύτερη συ-νεχή χρονιά, ξεπεράστηκε το φράγμα των200.000 επισκεπτών, με τη φετινή διοργά-νωση να καταγράφει εξαψήφιο νούμερο, σε

ένα ιδιαίτερα δύσκολο οικονομικό περιβάλλον και παρά τις αντιξοό-τητες του τελευταίου διαστήματος. Η Θεσσαλονίκη «ψήφισε» ΔΕΘ,με 216.364 επισκέπτες να περνούν τις πύλες της 80ής διοργάνωσης.Ο κόσμος ανταποκρίθηκε με ενθουσιασμό στο κάλεσμα της ΔΕΘ-Hel-expo και στο πλούσιο πρόγραμμα της 80ής ΔΕΘ, που συνδύαζε αρ-μονικά το εμπορικό και επιχειρηματικό κομμάτι με τον πολιτισμό,την αναψυχή και την κοινωνική αλληλεγγύη. Ενδεικτικό είναι το γε-γονός πως περίπου 170.000 άτομα επισκέφθηκαν τις «Μαγεμένες»,οι οποίες μάγεψαν στην κυριολεξία το κοινό. Η διοίκηση της ΔΕΘ-Helexpo και οι εργαζόμενοί της θα ήθελαν να ευ-

χαριστήσουν τον κόσμο που σε μια δύσκολη οικονομική περίοδο γιατη χώρα συμμετείχε στην έκθεση και στον εορτασμό του εθνικού εκ-θεσιακού φορέα για τα γενέθλια των 80 διοργανώσεων. Το ρολόι άρ-χισε ήδη να μετρά αντίστροφα για την 81η ΔΕΘ.

Η Εθνική Τράπεζα στην 80ή ΔΕΘ

Τους στενούς δεσμούς της Εθνικής Τράπεζας με τη ΔΕΘ-Helexpo ανέ-δειξε η πρόεδρός της, κ. Λούκα Κατσέλη, κατά τη συνάντησή της μετη διοίκηση του εθνικού εκθεσιακού φορέα. Η σημαντική συνεργα-σία των δύο πλευρών ξεκίνησε πριν από έναν χρόνο και υλοποιείταιστο πλαίσιο της νέας στρατηγικής της ΔΕΘ-Helexpo για «συμμαχίες»με σημαντικούς οικονομικούς παράγοντες της χώρας, σε μια προ-σπάθεια μεγέθυνσης του εθνικού εκθεσιακού φορέα και δημιουργίαςσυνεργειών προς όφελος της ελληνικής οικονομίας. Στο πλαίσιοαυτό, η Εθνική αποτελεί την Επίσημη Τράπεζα της Έκθεσης.

Η

Χ

Κέρδισε το στοίχημα με

216.364επισκέπτες

ή08ΔΕΘ

Page 61: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 59

Τον ρόλο της έκθεσης ως βαρόμετρου της οικονομίας τόνισε ο πρωθυπουργός, κ. Αλέξης Τσίπρας, κατά τη συνάντησή του με τη διοίκηση της ΔΕΘ-Helexpo.

Page 62: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

60 Σεπτέμβριος 2015

αφιέρωμα~

80ή Διεθνής Έκθεση ΘεσσαλονίκηςΧ

Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, ο πρόεδρος της ΔΕΘ-Helexpo, κ.Τάσος Τζήκας, και ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, κ. ΚυριάκοςΠοζρικίδης, παρουσίασαν στην κυρία Κατσέλη τον σχεδιασμό τουεθνικού εκθεσιακού φορέα για τις εκθεσιακές υποδομές, τις διεθνείςσυνεργασίες και τις κλαδικές εκθέσεις. Μάλιστα, επεσήμαναν τον ζω-τικό ρόλο που διαδραματίζει η έκθεση για την τοπική οικονομία, μεπολλαπλασιαστικά οφέλη, που διατρέχουν όλα τα πεδία δραστηριό-τητας στην ευρύτερη περιοχή. Οι δύο πλευρές συζήτησαν επίσης τις προοπτικές της περαιτέρω συ-νεργασίας τους. Σημειώνεται ότι η Εθνική Τράπεζα συμμετέχει στην80ή ΔΕΘ με δικό της περίπτερο.

Στην 80ή ΔΕΘ ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, κ. Αλέξης Τσίπρας

Τον ρόλο της έκθεσης ως βαρόμετρου της οικονομίας τόνισε ο πρό-εδρος του ΣΥΡΙΖΑ, κ. Αλέξης Τσίπρας, κατά τη συνάντησή του με τηδιοίκηση της ΔΕΘ-Helexpo. Εξήρε δε τον εθνικό εκθεσιακό φορέα,γιατί κατάφερε σε αντίξοες συνθήκες η φετινή διοργάνωση να διαθέ-τει το αυξημένο κύρος που απαιτεί η επέτειος των 80 χρόνων της, μεενισχυμένα εκθεσιακά μεγέθη και αυξημένο ενδιαφέρον από τονκόσμο.Στην ανοδική πορεία των οικονομικών και εκθεσιακών μεγεθών τηςΔΕΘ-Helexpo τα τελευταία χρόνια αναφέρθηκε από την πλευρά τουο πρόεδρος της εταιρείας, κ. Τάσος Τζήκας, ενημερώνοντας παράλ-ληλα τον κύριο Τσίπρα για το στοίχημα διεθνοποίησης που έχει θέσειο εθνικός εκθεσιακός φορέας. Στο πλούσιο πρόγραμμα της 80ής διοργάνωσης, με ειδική αναφορά

στις «Μαγεμένες» και στις δράσεις κοινωνικής αλληλεγγύης, ανα-φέρθηκε ο διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΘ-Helexpo, κ. ΚυριάκοςΠοζρικίδης, υπογραμμίζοντας τη στενή συνεργασία με τους φορείςτης πόλης. Μετά τη συνάντηση με τη διοίκηση του εθνικού εκθεσιακού φορέα,ο κύριος Τσίπρας ξεναγήθηκε στην 80ή ΔΕΘ και επισκέφθηκε το Ελ-ληνορωσικό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο, την ΕΠΑΘεσσαλονίκης, την ΕΥΑΘ, την Ελληνική Στατιστική Αρχή, την Πε-ριφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, το Ινστιτούτο ΜικρώνΕπιχειρήσεων της ΓΣΕΒΕΕ, το Υπουργείο Εξωτερικών (Γενική Γραμ-ματεία Απόδημου Ελληνισμού), το Υπουργείο Εργασίας, ΚοινωνικήςΑσφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, το Υπουργείο Εσωτερικώνκαι Διοικητικής Ανασυγκρότησης, το Υπουργείο Πολιτισμού, Παι-δείας και Θρησκευμάτων (Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολο-γίας), την Πυροσβεστική Υπηρεσία, τον ΣΒΒΕ, την ΕΡΤ3, τοΥπουργείο Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού (ΓενικήΓραμματεία Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή), την ΚεντρικήΑγορά Θεσσαλονίκης, το Enterprise Greece, την ΟΛΘ ΑΕ, το ΕΒΕΑκαι τις «Μαγεμένες». Μάλιστα στο ΕΒΕΑ, παρουσία του προέδρουτου ΣΥΡΙΖΑ, υπογράφτηκε μνημόνιο συνεργασίας ανάμεσα στη ΔΕΘ-Helexpo και την Κεντρική Ένωση Επιμελητηρίων Ελλάδος από τουςπροέδρους των δύο φορέων, κ. Τάσο Τζήκα και κ. Κωνσταντίνο Μί-χαλο, αντίστοιχα.

Π. Καμμένος: Κορυφαία η επιλογή της ΔΕΘ

Κορυφαία επιλογή της ΔΕΘ-Helexpo χαρακτήρισε τον συνδυασμόπολιτισμού και εμπορίου, που αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της80ής ΔΕΘ, ο πρόεδρος των Ανεξάρτητων Ελλήνων, κ. Πάνος Καμμέ-νος.Κατά τη διάρκεια της συνάντησης του κυρίου Καμμένου με τη διοί-κηση και τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της ΔΕΘ-Helexpo, oπρόεδρος των ΑΝΕΛ κατέθεσε την πρόταση του κόμματός του, ναπραγματοποιείται κάθε χρόνο στη ΔΕΘ ένα debate των πολιτικών αρ-χηγών με τους παραγωγικούς φορείς, με συντονιστή τον πρόεδρο τουεθνικού εκθεσιακού φορέα.Ο ίδιος επεσήμανε ακόμη τη βαρύτητα των κλαδικών εκθέσεων καιστάθηκε ιδιαίτερα στην έκθεση Freskon, τονίζοντας πως η Θεσσαλο-νίκη μπορεί να γίνει το πανελλαδικό μεταφορικό κέντρο της εγχώριαςπαραγωγής φρούτων και λαχανικών με κατεύθυνση προς τις αγορέςτης Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής, αλλά και προς τη Ρωσία. Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της ΔΕΘ-Helexpo, κ. Τάσος Τζή-κας, έκανε αναφορά στις οικονομικές επιδόσεις της εταιρείας και στιςπεραιτέρω δυνατότητες ανάπτυξής της, ενώ ο διευθύνων σύμβουλοςτης ΔΕΘ-Helexpo, κ. Κυριάκος Ποζρικίδης, στάθηκε ιδιαίτερα στοπεριεχόμενο και στα θεματικά αφιερώματα της 80ής ΔΕΘ.Ο πρόεδρος των ΑΝΕΛ, κατά την επίσκεψή του στην 80ή ΔΕΘ, συ-νοδευόταν από υποψήφιους βουλευτές και στελέχη του κόμματός του.

Φ. Γεννηματά: Πρότυπο μοντέλο λειτουργίας

Μοντέλο για το πώς πρέπει να λειτουργούν οι φορείς και πώς η συ-νεννόηση και η συνεργασία των παραγωγικών δυνάμεων του τόπουμπορεί να φέρει απτά αποτελέσματα χαρακτήρισε τη ΔΕΘ-Helexpoη πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, κ. Φώφη Γεννηματά. Η κυρία Γεννηματά,μαζί με τον πρόεδρο της ΔΗΜΑΡ, κ. Θανάση Θεοχαρόπουλο, επι-σκέφθηκαν την 80ή ΔΕΘ και συναντήθηκαν με τη διοίκηση και τα

Για δεύτερη συνεχή χρονιά, ξεπεράστηκετο φράγμα των 200.000 επισκεπτών, μετη φετινή διοργάνωση να καταγράφειεξαψήφιο νούμερο, σε ένα ιδιαίτεραδύσκολο οικονομικό περιβάλλον και παράτις αντιξοότητες του τελευταίουδιαστήματος.

Ο κόσμος ανταποκρίθηκε με ενθουσιασμόστο κάλεσμα της 80ής ΔΕΘ, που είχε έναπλούσιο πρόγραμμα, συνδυάζονταςαρμονικά το επιχειρηματικό κομμάτι μετον πολιτισμό, την αναψυχή και τηνκοινωνική αλληλεγγύη.

Page 63: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 61

μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του εθνικού εκθεσιακού φορέα.Η πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ επεσήμανε ακόμη πως το κόμμα της προτί-θεται να στηρίξει τις προσπάθειες ανάπτυξης της ΔΕΘ-Helexpo, ση-μειώνοντας πως ο ρόλος της εταιρείας είναι πολύ σημαντικός, ενώυπογράμμισε την ικανοποίησή της για τα επιτυχή αποτελέσματα πουπροέκυψαν από την επανένωση του εθνικού εκθεσιακού φορέα. Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της ΔΗΜΑΡ τόνισε πως η ΔΕΘ-Helexpo επιτελεί ένα σημαντικό έργο, τόσο με τη γενική έκθεση τουΣεπτεμβρίου όσο και με τα κλαδικά εκθεσιακά γεγονότα, τα οποίαείναι πιο εστιασμένα. Μάλιστα, επεσήμανε ως ιδιαίτερα θετικό το γε-γονός ότι η εταιρεία αποκομίζει κέρδη από τη λειτουργία της.Ο πρόεδρος της ΔΕΘ-Helexpo, κ. Τάσος Τζήκας, έκανε λόγο για μιανέα φάση ανάκαμψης της έκθεσης, που τεκμηριώνεται από τα εκθε-σιακά και οικονομικά μεγέθη της, ενώ ο διευθύνων σύμβουλος τηςΔΕΘ-Helexpo, κ. Κυριάκος Ποζρικίδης, υπογράμμισε ότι ο πλούτοςπου παράγεται από τη λειτουργία των εκθέσεων διαχέεται σε όλη τηνπόλη και στην ευρύτερη περιοχή.

Δ. Κουτσούμπας: Εξήρε τις προσπάθειες των εργα-ζομένων

Τις προσπάθειες που κατέβαλαν οι εργαζόμενοι της ΔΕΘ-Helexpo γιαμια επιτυχημένη διοργάνωση σε μια δύσκολη περίοδο υπογράμμισεο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ, κ. Δημήτρης Κουτσούμπας, κατά τησυνάντησή του με τη διοίκηση του εθνικού εκθεσιακού φορέα. Ευ-χήθηκε δε καλό κουράγιο για τη συνέχεια. Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της ΔΕΘ-Helexpo, κ. Τάσος Τζή-κας, παρουσίασε τα οικονομικά μεγέθη της εταιρείας κατά τα τελευ-ταία χρόνια, αναφερόμενος στην ανάκαμψή της, αλλά και στιςπροοπτικές περαιτέρω ανάπτυξής της. Ο δε διευθύνων σύμβουλος του εθνικού εκθεσιακού φορέα, κ. Κυ-ριάκος Ποζρικίδης, αναφέρθηκε στο πλούσιο περιεχόμενο της 80ήςΔΕΘ, επισημαίνοντας την έμφαση που έχει δοθεί φέτος στον πολιτι-σμό, μέσα από την έλευση των «Μαγεμένων», που εκτέθηκαν στο πε-ρίπτερο 3. Χ

ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ ΓΙΟΡΤΗΈνα μαγικό ταξίδι στη μουσική ιστορία του μεγάλου μας συνθέτηΜίκη Θεοδωράκη απόλαυσαν οι επισκέπτες της 80ής ΔΕΘ. ΟΓιώργος Νταλάρας και η Ελένη Βιτάλη, μαζί με τον Ζαχαρία Κα-ρούνη και την Μπέττυ Χαρλαύτη, παρέσυραν το κοινό, στο πλαί-σιο του συναυλιακού αφιερώματος στα 90 χρόνια του ΜίκηΘεοδωράκη, ανατρέχοντας στους σταθμούς της μακράς του πο-ρείας στο ελληνικό τραγούδι. Μάλιστα, ο πρόεδρος της ΔΕΘ-Hel-expo, Τάσος Τζήκας, τίμησε τον μεγάλο μας συνθέτη παραδίδονταςτιμητική πλακέτα στην κόρη του, Μαργαρίτα Θεοδωράκη. Ανα-φέρθηκε δε στους στενούς δεσμούς της έκθεσης με το ελληνικότραγούδι, κάνοντας μια αναδρομή στο Φεστιβάλ Τραγουδιού, πουγεννήθηκε μέσα από τη ΔΕΘ. Τη συναυλία παρουσίασε η γνωστήηθοποιός Άννα Φόνσου. Σε άλλη εκδήλωση, οι λαϊκές νότες είχαν την τιμητική τους στηνυπαίθρια σκηνή στην Πύλη Τόξο, όπου ο Πάνος Κιάμος έδωσε έναναυθεντικό λαϊκό παλμό στο συναυλιακό πρόγραμμα της 80ής ΔΕΘ.Η συναυλία πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Κοσμοράδιο. Για όσους προτιμούσαν πιο ροκ καταστάσεις, η υπαίθρια σκηνήτου 3ου Music Band Festival μπροστά στο περίπτερο 6 φιλοξέ-νησε τους Elixir Of Rage, τους Vital Secret, τους Nothing ’n’Everything και τους Blue Flames. Λίγο αργότερα, στο Φεστιβάλ Θεάτρου για Παιδιά και Εφήβους,στην υπαίθρια σκηνή μπροστά στο κτήριο διοίκησης, οι Παπα-λάνγκι παρουσίασαν το έργο «Ντόμπρε Ντεν» του Τ. Αγγελόπου-λου (παράσταση για εφήβους). Στη «Γωνιά Γαστρονομίας», στο περίπτερο 13, τα προϊόντα, οι γεύ-σεις και οι νοστιμιές από όλη την Ελλάδα πρωταγωνίστησαν, ενώοι Έλληνες παραγωγοί είχαν την τιμητική τους. Το ίδιο συνέβηκαι στο θεματικό αφιέρωμα «Η Ελλάδα στο πιάτο μας», στο περί-πτερο 7, με την παραγωγή της Κρήτης να βρίσκεται σε πρώτοπλάνο. Παράλληλα, στο θεματικό αφιέρωμα «Ελλάδα και Επιχειρηματι-κότητα», που αναπτύχθηκε στα περίπτερα 8, 10, 12 και 13, δυνα-μική και ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ήταν η συμμετοχή των επιμε-λητηρίων.

Page 64: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

συνέντευξη

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣΤΖΗΚΑΣ Πρόεδρος της ΔΕΘ-HELEXPO

συνέντευξηΧ

62 Σεπτέμβριος 2015

Page 65: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 63

«Ενισχύουμε τις διεθνείς συμμαχίες,

εδραιώνουμε τον διεθνή χαρακτήρα της ΔΕΘ-HELEXPO»

«Η ανανέωση και ο εμπλουτισμός στις δράσεις της ΔΕΘ-HELEXPO είναι διαρκήςστόχος μας» δηλώνει στο «Χρήμα» ο πρόεδρος της ΔΕΘ-HELEXPO, κ. Αναστά-σιος Τζήκας, προσθέτοντας: «Οι νέες συνεργασίες που εξυπηρετούν το στοίχηματης διεθνοποίησης, τα νέα εκθεσιακά προϊόντα, προσαρμοσμένα στις ανάγκες τηςαγοράς και των επιχειρήσεων, τα καινούρια θεματικά γεγονότα, που ανταγωνίζον-ται ανάλογες ευρωπαϊκές δράσεις, συνέργειες με τον πολιτισμό, την κοινωνία, κά-νουν την έκθεση νεότερη», παρά το γεγονός ότι έγινε 80 ετών. Ο κύριος ΑναστάσιοςΤζήκας επισημαίνει: «Ο στόχος της διεθνοποίησης είναι για μας πρώτη προτεραι-ότητα και προς αυτήν την κατεύθυνση η ΔΕΘ-HELEXPO έχει προχωρήσει σε μιαιδιαίτερα σημαντική συνεργασία με τη Reed Exhibitions Messe Wien, φέρνονταςμάλιστα στη Θεσσαλονίκη το 2016 ένα διεθνές εμπορικό σήμα, αυτό της AquaTherm». Παράλληλα, ενισχύει τις δράσεις της στην Αθήνα, ενώ συνεχίζει τη δι-εύρυνση της παρουσίας της και στις διεθνείς αγορές. «Ενισχύουμε τις διεθνείς συμμαχίες και επιδιώκουμε νέες, ώστε να εδραιώσουμετον διεθνή χαρακτήρα της ΔΕΘ-HELEXPO, η διεθνής μας στρατηγική άλλωστεδιατρέχει όλες τις δράσεις της έκθεσης» δηλώνει χαρακτηριστικά ο πρόεδρος τηςΔΕΘ-HELEXPO.

Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Χριστοφιλέα✒

Page 66: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

64 Σεπτέμβριος 2015

ΧΡHΜΑ_Πριν τη διεξαγωγή της 80ήςΔΕΘ είχατε εκφράσει τη φιλοδοξία ναγίνει το απόλυτο σημείο αναφοράς. Τοπετύχατε;

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΤΖΗΚΑΣ_Η 80ή ΔΕΘήταν μια ιδιαίτερα σημαντική διοργάνωσηγια μας, αφού είχε επετειακό χαρακτήρακαι έντονους συμβολισμούς για την ιστο-ρία της έκθεσης. Προσπαθήσαμε αυτήν τηφορά –και μάλιστα σε ένα δύσκολο περι-βάλλον– να δώσουμε μια εορταστική διά-θεση, προσφέροντας παράλληλα στονκόσμο, πέραν του εμπορικού-επιχειρημα-τικού σκέλους και της αναψυχής, ένανεπιπλέον λόγο για να επισκεφθεί την 80ήΔΕΘ. Για μας αυτό το σημείο αναφοράςήταν οι «Μαγεμένες», που μετά από 151χρόνια επέστρεψαν στη Θεσσαλονίκη υπότη μορφή αντιγράφων και αγκαλιάσθηκαναπό τους επισκέπτες, που έσπευσαν ναδουν αυτό το χαμένο κομμάτι της ιστορίαςτης πόλης. Είναι ενδεικτικό πως 170.000άτομα από τα 216.364 που επισκέφθηκαντη φετινή διοργάνωση πήγαν στο περί-πτερο 3 όπου βρίσκονται οι «Μαγεμένες»

και έκαναν αυτή τη σύνδεση με το παρελ-θόν. Ήταν μια μεγάλη και πολύμηνη προσπά-θεια για τη ΔΕΘ-HELEXPO η έλευσήτους, που όμως στέφθηκε από επιτυχίακαι βρήκε ανταπόκριση στον κόσμο. Σεγενικές γραμμές, θεωρώ πως η 80ή ΔΕΘ,κόντρα στις δύσκολες συνθήκες υπό τιςοποίες διοργανώθηκε, κατάφερε να είναιπραγματικά επετειακή και να ανταποκρι-θεί στο βάρος της μακράς ιστορίας της.

Χ_Οι τελευταίες πολιτικοοικονομικές

εξελίξεις σε τι βαθμό επηρέασαν την80ή Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης;

Α.Τ._Η 80ή ΔΕΘ πραγματοποιήθηκε κυ-ριολεκτικά στην καρδιά της προεκλογικήςπεριόδου. Αυτό δεν ήταν αναγκαστικάκακό για τη διοργάνωση, αντίθετα υπο-γράμμισε την πολιτική σημασία που είχε ηέκθεση στο βάθος των ετών, ως βήμα δη-μοσιοποίησης της πολιτικής της εκάστοτεκυβέρνησης, εν προκειμένω των θέσεωντων πολιτικών κομμάτων που αναμε-τρούνταν στις εκλογές. Εκείνο που επηρέασε κυρίως ήταν οι δύ-σκολες οικονομικές συνθήκες, που βρή-καν την έκθεση κατά τη διάρκεια τηςπροετοιμασίας της, τον Ιούλιο, και απεί-λησαν πρόσκαιρα την επιτυχία της, δημι-ουργώντας επιφυλακτικότητα στον κόσμοτου επιχειρείν. Τελικά, η έκθεση, με μπροστάρηδες τουςεργαζομένους της, κατάφερε να μην έχειακυρώσεις και να προσελκύσει περίπου1.000 συμμετοχές, γεγονός που υπογράμ-μισε την εμπιστοσύνη που δείχνουν οιεπιχειρήσεις στον θεσμό.

Χ_Σε μια περίοδο που η χώρα μας ανα-ζητά την έξοδο από την ύφεση, πώς ηΔΕΘ μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξητης ελληνικής οικονομίας;

Α.Τ._Η ΔΕΘ υπήρξε ανέκαθεν μοχλός ανά-πτυξης της εθνικής οικονομίας. Πέρα απότη συμβολή της στην τόνωση μιας σειράςδραστηριοτήτων που συνδέονται με τηδιοργάνωσή της, αποτελεί σημείο συνάν-τησης για τις επιχειρήσεις και μπορεί ναπαίξει τον ρόλο της επιχειρηματικήςπλατφόρμας όχι μόνο για το εσωτερικό,αλλά και για τις γειτονικές αγορές. Άλλω-στε, η διεθνοποίηση του εθνικού εκθεσια-κού φορέα κινείται προς αυτήν τηνκατεύθυνση.

Χ_Η τόνωση της επιχειρηματικότηταςθεωρείται ίσως η βασικότερη προϋπό-θεση για τη δημιουργία νέων θέσεων ερ-γασίας. Πώς συμβάλλει η ΔΕΘ προςαυτήν την κατεύθυνση;

Α.Τ._Η διοργάνωση της ΔΕΘ τροφοδοτεί,όπως σας είπα, μια σειρά από δραστηριό-τητες στην πόλη, δημιουργεί νέα αντικεί-μενα απασχόλησης, δίνει έργο μέσω τωνδράσεών της σε πολλές δορυφορικές επι-χειρήσεις. Παράλληλα, ο εθνικός εκθε-

συνέντευξη ~Αναστάσιος ΤζήκαςΧ

«Δεν είναι λίγες οι νέεςκαινοτόμες επιχειρήσειςπου επιλέγουν τη ΔΕΘ ωςεφαλτήριο για τη γνωριμίατους με το κοινό».

«Η 80ή ΔΕΘ, κόντρα στις δύσκολες συνθήκες υπό τιςοποίες διοργανώθηκε, κατάφερε να προσελκύσει περίπου1.000 συμμετοχές, γεγονός που υπογράμμισε τηνεμπιστοσύνη που δείχνουν οι επιχειρήσεις στον θεσμό».

Page 67: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 65

σιακός φορέας με όλες τις κλαδικές τουεκθέσεις δίνει στη Θεσσαλονίκη ζωή καθ’όλη τη διάρκεια του έτους, προσφέρονταςχείρα βοηθείας σε μια ευρεία γκάμα κλά-δων, από τα ξενοδοχεία και τα εστιατόριαμέχρι τα ταξί και την αγορά. Την ίδιαστιγμή, τα εργαλεία που διαθέτουμε στιςεπιχειρήσεις για την προβολή τους εντόςκαι εκτός συνόρων, το δίκτυο που ανοί-γουμε για αυτές, μέσα από την εκθεσιακήμας τεχνογνωσία και τη διεθνή μας εμπει-ρία, συμβάλλουν στην τόνωση της εξω-στρέφειας του επιχειρείν, με ό,τι αυτόμπορεί να φέρει στο κομμάτι της απασχό-λησης.

Χ_Η ΔΕΘ έγινε 80 ετών. Πώς εκτιμάτεότι μπορεί να γίνει πιο «νέα»; Ποιοιείναι οι στόχοι σας για τα επόμενα χρό-νια;

Α.Τ._Η ανανέωση και ο εμπλουτισμόςστις δράσεις της ΔΕΘ-HELEXPO είναιδιαρκής στόχος μας. Νέες συνεργασίες,που εξυπηρετούν το στοίχημα της διεθνο-ποίησης, νέα εκθεσιακά προϊόντα, προ-σαρμοσμένα στις ανάγκες της αγοράς καιτων επιχειρήσεων, καινούρια θεματικά γε-γονότα, που ανταγωνίζονται ανάλογες ευ-ρωπαϊκές δράσεις, συνέργειες με τονπολιτισμό, την κοινωνία, όλα αυτά, κά-νουν την έκθεση νεότερη και θα συνεχί-σουν να την κάνουν τα επόμενα χρόνια. Οστόχος της διεθνοποίησης είναι για μαςπρώτη προτεραιότητα και προς αυτήν τηνκατεύθυνση έχουμε προχωρήσει σε μιαιδιαίτερα σημαντική συνεργασία με τηReed Exhibitions Messe Wien, φέρνονταςμάλιστα στη Θεσσαλονίκη το 2016 έναδιεθνές εμπορικό σήμα, αυτό της AquaTherm. Θέλουμε παράλληλα να ενισχύσουμε τιςδράσεις μας και στην Αθήνα, ενώ συνεχί-ζουμε τη διεύρυνση της παρουσίας μας

και στις διεθνείς αγορές. Πρόσφατα, προ-χωρήσαμε σε συνεργασία με την έκθεσητης Καντόνας στην Κίνα, ενώ ανοίξαμε δί-αυλο επικοινωνίας με τον εκθεσιακό οργα-νισμό του Ζάγκρεμπ, και ο σχεδιασμόςμπροστά είναι ακόμα πιο φιλόδοξος. Ενισχύουμε τις διεθνείς συμμαχίες καιεπιδιώκουμε νέες, ώστε να εδραιώσουμετον διεθνή χαρακτήρα της ΔΕΘ-HEL-EXPO. Η διεθνής μας στρατηγική άλλω-

στε διατρέχει όλες τις δράσεις της έκθε-σης.

Χ_Πολλοί εκτιμούν ότι το στοίχημα τηςανάπτυξης στη σύγχρονη εποχή «παίζε-ται» στην καινοτομία. Πώς μπορεί νασυμβάλει η ΔΕΘ;

Α.Τ._Η καινοτομία αποτελεί έννοια σύμ-φυτη με τη ΔΕΘ σε όλη την πορεία τηςιστορίας της. Οι επισκέπτες της 80ήςΔΕΘ πήραν μάλιστα μια γεύση από αυτήντη συμπυκνωμένη καινοτομία των 80ετών που πέρασαν. Και σήμερα όμως, ηΔΕΘ-HELEXPO δίνει μεγάλη έμφαση σταθέματα της καινοτομίας και των νέων τε-χνολογιών. Δεν είναι τυχαίο ότι πέρυσι φι-λοξενήσαμε την έκθεση του CERN και ότικάθε χρόνο φροντίζουμε να συμπεριλά-βουμε την καινοτομία ως θεματική στηδιοργάνωση της ΔΕΘ. Δεν είναι λίγες άλ-λωστε οι νέες καινοτόμες επιχειρήσεις πουεπιλέγουν τη ΔΕΘ ως εφαλτήριο για τηγνωριμία τους με το κοινό.

Χ_Μπορεί, και πώς, η ΔΕΘ να εξελιχθείσε μια μεγάλη περιφερειακή έκθεση τηςΝοτιοανατολικής Ευρώπης;

Α.Τ._Η παρουσία μας στη ΝοτιοανατολικήΕυρώπη κάθε άλλο παρά αμελητέα είναι.Οι συνεργασίες μας σχεδόν με όλους τουςεκθεσιακούς οργανισμούς των Βαλκα-νίων, αλλά και η συμμετοχή μας σε μεγά-λες εκθέσεις των γειτονικών χωρών δενείναι μια υπόθεση τωρινή, αλλά μια προ-σπάθεια ετών. Η ΔΕΘ μπορεί να εξελιχθείσε μια μεγάλη περιφερειακή έκθεση τηςΝοτιοανατολικής Ευρώπης και σε αυτήντην κατεύθυνση κινείται όλο τον τελευ-ταίο καιρό. Με προσεκτικά βήματα, κοινέςδράσεις και αντιμετωπίζοντας νέες εκθε-σιακές προκλήσεις, χτίζουμε τον ρόλοαυτό. Χ

«Η ΔΕΘ μπορεί ναεξελιχθεί σε μια μεγάληπεριφερειακή έκθεση τηςΝοτιοανατολικής Ευρώπηςκαι σε αυτήν τηνκατεύθυνση κινείται όλοτον τελευταίο καιρό».

«Η έκθεση αποτελεί σημείοσυνάντησης για τιςεπιχειρήσεις και μπορεί ναπαίξει τον ρόλο τηςεπιχειρηματικήςπλατφόρμας όχι μόνο γιατο εσωτερικό, αλλά και γιατις γειτονικές αγορές».

Ποιος είναι ο Αναστάσιος Τζήκας

Ο Αναστάσιος Τζήκας βρίσκεται αυτήν την περίοδο στην προεδρία της ΔΕΘ-HELEXPO, του Συνδέσμου Επιχειρήσεων ΠληροφορικήςΕλλάδος –όπου πρόσφατα εξελέγη για δεύτερη θητεία– και της Τεχνόπολης Θεσσαλονίκης, που διαχειρίζεται το ομώνυμο Τεχνολο-γικό Πάρκο. Γεννήθηκε το 1958. Μεγάλωσε στην πλατεία Διοικητηρίου, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Το 1981, τελείωσε το Τμήμα Ηλεκτρολό-γων Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, όπου ήρθε σε επαφή με την πληροφορική και τους υπολογιστές. Αυτές οι γνώ-σεις, αλλά και η εμπειρία του συνεργαζόμενος για δύο χρόνια με την IBM, τον οδήγησαν στο να ιδρύσει το 1987 τη Singular ΒορείουΕλλάδος. Τα πρώτα χρόνια ήταν δύσκολα, αλλά η άνθηση της μεταποίησης στη Θεσσαλονίκη στήριξε τη Singular. Από το 1994 ηεταιρεία δημιούργησε θυγατρικές στη Σόφια και το Βουκουρέστι. Το 1999, η Singular συγχωνεύθηκε με τη Δέλτα Πληροφορική,από την οποία προέκυψε η Delta Singular. Το 2004, η Delta Singular πουλήθηκε στην αμερικανική First Data και στον όμιλο τηςMarfin.

Page 68: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

66 Σεπτέμβριος 2015

Χ ανάλυση

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΔΟΜΙΚΗ ΑΝΕΜΟΣ ΑΕ[Bloomberg Ticker: ANEMOS:GA, Reuters Ticker: ANEMr.AT]Εισηγμένη στο Χρηματιστήριο Αθηνών

Κλάδος δραστηριότητας: Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

ΕΤΑΙΡΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ

∼Η Ελληνική Τεχνοδομική Άνεμος ΑΕ ιδρύθηκε το 2008 μέσω τηςδιαδικασίας απορρόφησης-συγχώνευσης διαφόρων ενεργειακώνέργων του κατασκευαστικού Ομίλου Ελλάκτωρ (Bloomberg Ticker:ELLAKTOR:GA, Reuters Ticker: HELr.AT), έργα τα οποία δρομο-λογήθηκαν και υλοποιήθηκαν από τη δεκαετία του 1990.

∼Ο Όμιλος λειτουργεί σήμερα έργα δυναμικότητας άνω των 190 MWστον κλάδο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (κυρίως στην αι-ολική ενέργεια, αλλά και έργα φωτοβολταϊκής και υδροηλεκτρικήςενέργειας). Το προς υλοποίηση πρόγραμμα επενδύσεων του Ομί-λου στον κλάδο της ενέργειας υπερβαίνει τα 775 MW.

∼Η εισαγωγή της Εταιρείας στο Χρηματιστήριο Αθηνών έλαβε χώρατον Ιούλιο του 2014 και οδήγησε στην άντληση κεφαλαίων ύψους32,5 εκατ. ευρώ, με σκοπό τη χρησιμοποίηση των κεφαλαίων σε

ένα επενδυτικό πρόγραμμα ύψους 94 εκατ. ευρώ περίπου. Η τιμήεισαγωγής της μετοχής διαμορφώθηκε σε 1,70 ευρώ (22 Ιουλίου2014).

ΤΙΜΗ ΜΕΤΟΧΗΣ(18/09/2015) 0,69 ευρώ

Αρ. Μετοχών (.000) 82.667,00

Χρ. Αξία (σε χιλ. ευρώ) 56.709,56

Μέσος Ημ. Όγκος Συν. 102.602

Συντελεστής Beta μ/δ

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Μέγ. 52 εβδ. 1,54 EUR

Χαμ. 52 εβδ. 0,56 EUR

Απόδ. 1-Μ -0,58%

Απόδ. 6-Μ -9,74%

Απόδ. 12-Μ -53,33%

Πηγή: Η Εταιρεία, Χρηματιστήριο Αθηνών, Επεξεργασία Στοιχείων VRS.

CERTIFICATE IN INVESTMENT MANAGEMENT (CertIM)του CHARTERED INSTITUTE FOR SECURITIES & INVESTMENT (CISI) – www.cisi.org με περισσότερα από 40.000 μέλη και με αναγνώριση σε 110 χώρες σε όλο τον κόσμοΠιστοποίηση αναγνωρισμένη από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της Ελλάδας ως ισοδύναμη με τον τίτλο επαγγελματικής πιστοποίησης «Διαχείριση Χαρτοφυλακίου Πελατών (γ)»

ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ

(ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ή ΟΜΑΔΙΚΑ)

Από την H&F ANALYSIS (Accredited Training Provider) και τη VALUATION & RESEARCH SPECIALISTS (VRS)Τηλ. 210 3219557, 698 3603160, 6945 851420, E-mail: [email protected]

Η πληροφόρηση που περιλαμβάνεται στο παρόν έγγραφο βασίζεται σε δεδομένα που έχουν ληφθεί από αναγνωρισμένες στατιστικές υπηρεσίες, δημοσιευμένες αναφορές ήπληροφορίες, ή άλλες πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες. Ωστόσο, η πληροφόρηση αυτή δεν έχει εξακριβωθεί από τη VRS και η VRS δεν παραθέτει δηλώσεις για την ακρί-βεια και την πληρότητά της. Η πληροφόρηση αλλά και οποιαδήποτε δηλωθείσα άποψη δεν αποτελούν προσφορά για πώληση ή πρόταση για προσφορά πώλησης οποιων-δήποτε μετοχών, δικαιωμάτων προτίμησης, μετατρέψιμων αξιόγραφων ή δικαιωμάτων προαίρεσης των «καλυπτόμενων εταιρειών» σε οποιαδήποτε περίπτωση.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Α’ ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2015 (σε εκατ. ευρώ)

6M 2015 % 6M 2014

Πωλήσεις 19,2 13,61% 16,9

EBITDA 14,5 20,83% 12,0

Κέρδη προ Φόρων 6,5 47,73% 4,4

Κέρδη μ.φ. & δ.μ. 4,3 38,71% 3,1

Πηγή: Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις.Σημείωση: Έως την 21/9/2015, οι λογιστικές καταστάσεις του Α’ εξα-μήνου 2015 αφορούσαν στα τελευταία διαθέσιμα δημοσιευμένα αποτε-λέσματα της Εταιρείας/Ομίλου.

2,0

1,5

1,0

0,5

0,0

4/8/2014 13/10/2014 22/12/2014 2/3/2015 11/5/2015 20/07/2015

Η ΠΟΡΕIΑ ΤΗΣ ΤΙΜHΣ ΤΗΣ ΜΕΤΟΧHΣ (σε ευρώ, τελευταίες 52 εβδομάδες)

Page 69: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 67

ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝΓια τις ανάγκες σύνταξης των ενοποιημένων οικονομικών καταστάσεων βάσει των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων

Για την εξεύρεση της αξίας μιας επιχείρησης σε θέματα εξαγορών, συγχωνεύσεων και συμμετοχής στρατηγικού επενδυτήΓια θέματα φορολογικής συμμόρφωσης και για την ανάγκη ακροαματικής διαδικασίας ενώπιον δικαστηρίων

VALUATION & RESEARCH SPECIALISTS (VRS) Έτος Ίδρυσης: 2002Αιόλου 104, Αθήνα 10564, τηλ.: 210 3219557, 698 3603160, email: [email protected]

Η πληροφόρηση που περιλαμβάνεται στο παρόν έγγραφο βασίζεται σε δεδομένα που έχουν ληφθεί από αναγνωρισμένες στατιστικές υπηρεσίες, δημοσιευμένες αναφορές ήπληροφορίες, ή άλλες πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες. Ωστόσο, η πληροφόρηση αυτή δεν έχει εξακριβωθεί από τη VRS και η VRS δεν παραθέτει δηλώσεις για την ακρί-βεια και την πληρότητά της. Η πληροφόρηση αλλά και οποιαδήποτε δηλωθείσα άποψη δεν αποτελούν προσφορά για πώληση ή πρόταση για προσφορά πώλησης οποιων-δήποτε μετοχών, δικαιωμάτων προτίμησης, μετατρέψιμων αξιόγραφων ή δικαιωμάτων προαίρεσης των «καλυπτόμενων εταιρειών» σε οποιαδήποτε περίπτωση.

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΧΡΗΣΗΣ, ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2008-2014 (Ενδεικτικοί λογαριασμοί, σε χιλιάδες ευρώ)

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014Πωλήσεις 8.137 14.462 19.829 24.414 31.741 36.892 31.630

ετήσια μεταβολή % 77,7% 37,1% 23,1% 30,0% 16,2% -14,3%

Κόστος Πωλήσεων 2.406 4.231 4.796 6.063 7.510 6.549 7.520% των Πωλήσεων 29,6% 29,3% 24,2% 24,8% 23,7% 17,8% 23,8%

ετήσια μεταβολή % 75,9% 13,4% 26,4% 23,9% -12,8% 14,8%

Σύνολο Λειτουργικής Κερδοφορίας 5.731 10.231 15.033 18.351 24.231 30.343 24.11070,4% 70,7% 75,8% 75,2% 76,3% 82,2% 76,2%

ετήσια μεταβολή % 78,5% 46,9% 22,1% 32,0% 25,2% -20,5%

Λειτουργικά Έξοδα 1.043 113 542 330 963 5.827 899% των Πωλήσεων 12,8% 0,8% 2,7% 1,4% 3,0% 15,8% 2,8%

ετήσια μεταβολή % -89,2% 381,6% -39,1% 191,5% 505,3% -84,6%

Κέρδη προ Τόκων, Φόρων & Αποσβέσεων 4.688 10.119 14.491 18.021 23.269 24.517 23.211Περιθώριο Κέρδους 57,6% 70,0% 73,1% 73,8% 73,3% 66,5% 73,4%

ετήσια μεταβολή % 115,8% 43,2% 24,4% 29,1% 5,4% -5,3%

Αποσβέσεις 777 3.306 5.598 7.950 10.387 12.089 9.8009,5% 22,9% 28,2% 32,6% 32,7% 32,8% 31,0%

Κέρδη προ Τόκων & Φόρων 3.912 6.813 8.894 10.070 12.881 12.428 13.410% των Πωλήσεων 48,1% 47,1% 44,9% 41,2% 40,6% 33,7% 42,4%

ετήσια μεταβολή % 74,2% 30,5% 13,2% 27,9% -3,5% 7,9%

Καθαρά Χρηματοοικονομικά Έξοδα -2.946 -1.808 -2.300 -6.471 -8.432 -8.755 -6.897Καθαρά Κέρδη προ Φόρων 965 5.005 6.593 3.599 4.450 3.673 6.513Περιθώριο Κέρδους 11,9% 34,6% 33,3% 14,7% 14,0% 10,0% 20,6%

ετήσια μεταβολή % 418,6% 31,7% -45,4% 23,6% -17,5% 77,3%

Φόρος Εισοδήματος 318 1.333 2.282 1.085 870 1.002 1.946Καθαρός Φορολογικός Συντελεστής 33,0% 26,6% 34,6% 30,2% 19,6% 27,3% 29,9%

Καθαρά Κέρδη μετά από Φόρους 647 3.672 4.311 2.514 3.579 2.671 4.567Περιθώριο Κέρδους 8,0% 25,4% 21,7% 10,3% 11,3% 7,2% 14,4%

ετήσια μεταβολή % 467,5% 17,4% -41,7% 42,4% -25,4% 71,0%

Καθαρά Κέρδη (μ.φ.δ.μ.) 647 3.672 4.158 2.144 3.260 2.356 4.404Περιθώριο Κέρδους 8,0% 25,4% 21,0% 8,8% 10,3% 6,4% 13,9%

ετήσια μεταβολή % 467,5% 13,2% -48,4% 52,1% -27,7% 86,9%

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις (Εταιρικές για τα έτη 2008-2009).

ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ, ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2008-2014

ΠΕΡΙΘΩΡΙΑ ΚΕΡΔΟΥΣ 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014Μικτό 70,44% 70,74% 75,81% 75,17% 76,34% 82,25% 76,22%

EBITDA 57,61% 69,97% 73,08% 73,81% 73,31% 66,46% 73,38%

EBIT 48,07% 47,11% 44,85% 41,25% 40,58% 33,69% 42,40%

Κερδών προ φόρων 11,86% 34,61% 33,25% 14,74% 14,02% 9,96% 20,59%

Καθαρών κερδών 7,95% 25,39% 20,97% 8,78% 10,27% 6,39% 13,92%

ΔΕΙΚΤΕΣ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΥ 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014Ημέρες Κυκλ. Αποθεμάτων 0 0 0 0 0 0 0

Ημέρες Κυκλ. Πελατών 617 292 295 200 232 192 208

Ημέρες Κυκλ. Προμηθευτών 1.320 788 1.968 689 392 456 381

Σύνολο Υποχρ. / Ίδια Κεφάλαια 1,02 1,03 2,29 2,59 2,84 2,89 1,95

Δάνεια / Ίδια Κεφάλαια 0,76 0,64 1,51 1,86 2,06 1,89 1,32

Γενική Ρευστότητα 0,93 0,87 0,38 0,62 0,95 1,26 1,59

Άμεση Ρευστότητα 0,93 0,87 0,38 0,62 0,95 1,26 1,59

Πηγή: Επίσημες Ενοποιημένες Λογιστικές Καταστάσεις (Εταιρικές για τα έτη 2008-2009).

Page 70: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

68 Σεπτέμβριος 2015

ρεπορτάζΧ

Η ΕΛΛAΔΑ ΤΗΣ ΔΡΑΧΜHΣΕπιστροφή σε εθνικό νόμισμα ή καλύτερα… πόλεμος;

Tελευταία, προεκλογικά, κάποιοι προπαγάνδιζαν το ενδεχόμενοτης επιστροφής στη δραχμή ως σωτήριο για τη χώρα και τουςπολίτες της, αλλά οι τελευταίοι τούς γύρισαν την πλάτη.

Υπάρχουν κάποιοι που πιστεύουν ότι αρκεί η επάνοδος στη δραχμήκαι μια υποτίμηση για να πάρει εμπρός η οικονομία. Οι αντίθετοι στοπαραπάνω σενάριο «απαντούν» με το ερώτημα: «Με πόσα καρπούζιααγοράζει ο αγρότης σήμερα ένα τρακτέρ από τη Γερμανία ή τη Γαλλίακαι με πόσα θα το αγοράζει μετά;». Οι ενάντιοι κάθε σκέψης για επι-στροφή στη δραχμή επισημαίνουν ότι πιο λίγο θα μας στοίχιζε έναςπόλεμος, παρά η επιστροφή στη δραχμή!Οι θιασώτες της επιστροφής στη δραχμή επισημαίνουν ότι αν η Ελ-λάδα είχε το δικό της νόμισμα, θα μπορούσε να υποτιμήσει τηδραχμή, προκειμένου να μειώσει τις εισαγωγές, να αυξήσει τις εξα-γωγές της και να επιτύχει μείωση του εμπορικού ελλείμματος κατά15%. Το μέγεθος του ελληνικού ΑΕΠ και η απασχόληση θα ενι-σχύονταν, καθώς η αύξηση των εξαγωγών και η μείωση των εισαγω-γών θα βοηθούσαν ώστε να ενισχυθεί η απασχόληση και η παραγωγή.«Τι θα πάθουμε αν πληρώνουμε με δραχμές;» θα μπορούσε να ανα-ρωτηθεί κάποιος. Όπως υπολογίζουν οι αναλυτές της UBS, το κόστος της εξόδου μιαςαδύναμης χώρας, όπως η Ελλάδα, από το ευρώ φτάνει στα 9.500-11.500 ευρώ ανά κάτοικό της, μόνο για το πρώτο έτος. Για τα επό-

μενα χρόνια, το κόστος υπολογίζεται στις 3.000-4.000 ευρώ ετησίωςανά κάτοικο. Το συνολικό κόστος σε βάθος χρόνου αγγίζει, σύμφωναμε αναλυτές, τα 250 με 340 δισ. ευρώ.Μια επιστροφή στη δραχμή θα σήμαινε τη βίαιη –εκ νέου– αναδια-νομή του εισοδήματος υπέρ των ελαχίστων που διαθέτουν ογκώδειςλογαριασμούς σε ευρώ, οι οποίοι θα μπορούν να αγοράζουν από 30έως 50% φθηνότερα τις περιουσίες που θα ξεπουλούν οι δραχμο-συντήρητοι. Και βεβαίως, το δημόσιο χρέος της χώρας μας θα εκτο-ξευόταν στη… στρατόσφαιρα! Με την επιστροφή στη δραχμή,κανένας δεν θα μας δάνειζε, ενώ θα βλέπαμε τα καύσιμα και όλα ταεισαγόμενα βασικά προϊόντα με το σταγονόμετρο. Μοιραία, θα ζού-σαμε σκηνές Αργεντινής και Αλβανίας μετά την πτώση των πυραμί-δων. Στο υποθετικό σενάριο της επιστροφής στη δραχμή, με τα σημερινάδεδομένα, θα την αποτιμούσαν οι αγορές, κατά τη γνώμη πολλών ανα-λυτών, με μια αναλογία περίπου 700-1.000 δρχ. ή και 1.500 ανάευρώ! Το δημόσιο χρέος των 320 δισ. ευρώ θα πλησίαζε το 1 τρισ. πε-ρίπου και με μια αναδιάρθρωση της τάξης του 50%, θα είχαμε μεγα-λύτερο χρέος από το σημερινό. Με τη δραχμή και τη χώρα σε κρίση,θα επιστρέφαμε σε επιτόκια 25-40% έναντι 11-12%, με τα σημερινάδεδομένα των σπρεντ και με 5% τα τοκογλυφικά επιτόκια από τηνΤρόικα. Με ένα δημόσιο χρέος «στον Θεό» και με επιτόκια 25% κάθε

Page 71: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 69

χρόνο, θα χρειαζόμασταν έσοδα δύο προϋπολογισμών προ κρίσηςμόνο για τους τόκους. Σύμφωνα με συγκλίνουσες εκτιμήσεις αναλυτών, οι επιπτώσεις μιαςεξόδου από το ευρώ είναι:

∼Αύξηση των επιτοκίων στο 40%∼

Αύξηση του πληθωρισμού στο 50%∼

Διπλασιασμός του εξωτερικού χρέους και μείωση του ΑΕΠ στομισό∼

Συναλλαγματική ισοτιμία ευρώ/δραχμής: 1 προς 1.500∼

Διπλασιασμός τιμών ειδών πρώτης ανάγκης και μείωση στο μισότης αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών, π.χ. αύξηση της βεν-ζίνης από 2 σε 4 ευρώ

Η επιστροφή στη δραχμή με ταυτόχρονη υποτίμηση του νομίσματος–τουλάχιστον κατά 50%– θα σήμαινε ότι για την αγορά ενός προϊόν-τος αξίας 1 ευρώ, οι Έλληνες θα πρέπει να πληρώνουν, στην καλύ-τερη περίπτωση, 511,125 δρχ. και στη χειρότερη 1.500 δρχ. αντί για340,75 δρχ. που είναι η κλειδωμένη ισοτιμία με την οποία η χώραμπήκε στο ευρώ το 2001. Οι μισθοί και οι συντάξεις, τα κάθε είδους επιδόματα θα εξανεμιστούνάμεσα, καθώς το 70% των καταναλωτικών προϊόντων –το καλάθι της

νοικοκυράς– είναι εισαγόμενα, και επομένως οι τιμές τους θα διπλα-σιαστούν. Ακόμη και το επιχείρημα της βελτίωσης της ανταγωνιστι-κότητας που προβάλλεται δεν ευσταθεί ουσιαστικά για το ελληνικόμοντέλο, αφού η Ελλάδα εισάγει το μεγαλύτερο μέρος όσων κατανα-λώνει. Ενδεικτικό, όπως επισημαίνουν εκπρόσωποι της αγοράς, είναιτο γεγονός ότι η λειτουργία της ελληνικής οικονομίας είναι εξαρτη-μένη κατά 70% από τις εισαγωγές. Επιπλέον, η κατάσταση αυτή θα οδηγούσε σε παύση των χρηματο-δοτήσεων προς επιχειρήσεις και νοικοκυριά και ραγδαία αύξηση τωνεπιτοκίων. Όσον αφορά τα δάνεια, θα μπορούσε το κεφάλαιο να με-τατραπεί από ευρώ σε δραχμές, τα χαμηλά όμως επιτόκια, στα οποίαέχουμε συνηθίσει, θα αποτελούσαν παρελθόν. Οφέλη, όπως σημει-ώνεται, θα υπήρχαν στον τουρισμό, σε μια όμως χώρα που θα θύμιζεέναν πολύ φθηνό προορισμό και όχι μια χώρα ευρωπαϊκού επιπέδου.

Αποκαλυπτική έρευνα της Ernst & Young

Δραματικές θα είναι οι επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία ακόμηκαι στο ενδεχόμενο μιας συντεταγμένης εξόδου της χώρας μας από τοευρώ, σύμφωνα με έρευνα που παρουσίασε η Ernst & Young, και συ-νέταξε μαζί με την Oxford Economics, για λογαριασμό πελατών τους.Σύμφωνα με την έρευνα, σε μια συντεταγμένη έξοδο της χώρας από το

Page 72: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

70 Σεπτέμβριος 2015

ευρώ θα είχαμε αρχικά κλειστές τράπεζες για αρκετούς μήνες μέχρι ναβγει το νέο νόμισμα και στη συνέχεια, όταν αυτό κυκλοφορούσε, υπο-τίμηση κατά 50%, κι αυτό χωρίς να υπολογίζεται το ενδεχόμενο κερ-δοσκοπικών πιέσεων. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και στην καλύτερηπερίπτωση μιας άμεσης αποκατάστασης της πολιτικής, κοινωνικήςκαι οικονομικής σταθερότητας, και υπό την προϋπόθεση ότι η κυ-βέρνηση θα κατάφερνε να διαχειριστεί σωστά την κρίση με περιορι-στική δημοσιονομική και νομισματική πολιτική, η συναλλαγματικήισοτιμία θα μπορούσε τελικά να ανακάμψει σε βάθος χρόνου και ηυποτίμηση να σταθεροποιηθεί γύρω στο 30%. Αντίθετα, σε ένα λιγότερο αισιόδοξο, αλλά επίσης ρεαλιστικό, σενά-ριο, αν η κυβέρνηση αντιδρούσε στον, αναπόφευκτο, αρχικό πανικόμε νομισματική χαλάρωση, που κατ’ επέκταση θα οδηγούσε σε αυ-ξητικές πληθωριστικές πιέσεις, η αρχική υποτίμηση θα ήταν σημαν-τικά υψηλότερη, της τάξης του 60% τουλάχιστον, ενώ δεν θα υπήρχεαποκατάσταση της ισορροπίας για αρκετά χρόνια, όπως σημειώνει ηErnst & Young. Επίσης, με την έκδοση του νέου νομίσματος η υπο-χώρηση της εσωτερικής ζήτησης θα ανερχόταν στο 25%, λόγω τηςαλματώδους αύξησης του πληθωρισμού και της ανεργίας. «Η έξοδος και η υποτίμηση θα οδηγήσουν άμεσα σε πληθωρισμό,καθώς οι τιμές των εισαγόμενων και των εμπορεύσιμων αγαθών θααυξηθούν απότομα σε όσα εισαγόμενα προϊόντα συνεχίσουν να έρ-χονται, αφού το κόστος θα είναι δυσβάστακτο». Οι εκτιμήσεις δεί-χνουν ότι ο πληθωρισμός θα μπορούσε να φτάσει τουλάχιστον το10%, πριν αρχίσει μια σταδιακή αποκλιμάκωση, με αποτέλεσμα ναυπάρξουν ελλείψεις σε βασικά προϊόντα που εισάγει η Ελλάδα, όπωςτο πετρέλαιο, το φυσικό αέριο, τα φάρμακα και άλλα φαρμακευτικάπροϊόντα, καθώς και ορισμένα προϊόντα διατροφής. Έτσι, για ορι-σμένα αγαθά πρώτης ανάγκης ενδέχεται να χρειαστεί η εισαγωγή δελ-τίου. Η υποτίμηση φυσικά θα ενθαρρύνει την οικονομία να ισορροπήσειμε την ενίσχυση των εξαγωγών, αλλά η πτώση της συναλλαγματικήςισοτιμίας ενδέχεται να οδηγήσει σε μια παρατεταμένη περίοδο ακόμηυψηλότερου πληθωρισμού, γιατί ενδέχεται να δημιουργηθεί έναςφαύλος κύκλος, με την υποτίμηση να προκαλεί σημαντικές δευτερο-γενείς επιπτώσεις στις τιμές, όπως αναφέρει η Ernst & Young.Η αύξηση των τιμών σε αγαθά και υπηρεσίες θα μειώσει ραγδαία τηνπραγματική αξία των μισθών, που θα καθορίζονται στο νέο νόμισμα.Αυτό θα οδηγήσει σε μια σημαντική συμπίεση του πραγματικού δια-θέσιμου εισοδήματος, ειδικά για τα νοικοκυριά σταθερού και χαμη-

λού εισοδήματος, δηλαδή κυρίως τους μισθωτούς και τους συνταξι-ούχους. Μάλιστα, κατά την Ernst & Young, είναι εκτός πραγματικό-τητας οποιαδήποτε σύγκριση γίνεται με την πτώχευση τηςΑργεντινής, καθώς πρόκειται για μια χώρα ιδιαίτερα πλούσια σε πρώ-τες ύλες. Στην Αργεντινή, παρ’ όλα αυτά, σε έναν χρόνο, το ποσοστότων κατοίκων που ζούσαν κάτω από τα επίπεδα της φτώχειας, από30 με 35%, πήγε στο 53%, γεγονός που αποδεικνύει ότι σε τέτοιεςπεριπτώσεις υποτίμησης του νομίσματος, τα νοικοκυριά χαμηλών καιμεσαίων εισοδημάτων είναι αυτά που πλήττονται σκληρότερα από τιςαπώλειες των πραγματικών μισθών, με επακόλουθο αντίκτυπο τηφτώχεια και την αύξηση της ανισότητας. «Το Grexit θα εκτόξευε την ανεργία βραχυπρόθεσμα άνω του 30%,ενώ σε διαφορετική περίπτωση παραμονής στην ευρωζώνη, η ανερ-γία θα μειωνόταν σταδιακά τα ερχόμενα χρόνια» καταλήγει η έρευνα.

Μείωση των επενδύσεων

Όσον αφορά τις επενδύσεις, η αυξημένη αβεβαιότητα και η παρεπό-μενη πιστωτική συρρίκνωση θα οδηγούσαν στη δραστική μείωσήτους. Αναμένεται ότι οι επενδύσεις θα μειωνόντουσαν πάνω από 30%κατά τα δύο πρώτα έτη και θα άρχιζαν να ανακάμπτουν μόλις μετά τοτρίτο έτος. Έτσι, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ υπολογίζεται ότι θα έπεφτεστις 11.000 ευρώ σε σύγκριση με τις 17.000 ευρώ που ήταν το 2014.Ως αποτέλεσμα, το εθνικό ΑΕΠ υπολογίζεται ότι θα έπεφτε κατά 15με 20%, ενώ αν λάβουμε υπόψη και τη ζημιά που έχει ήδη γίνει τα τε-λευταία χρόνια, θα χανόταν το 50% του ΑΕΠ σε σχέση με τα επίπεδατου 2008.

Αμφίβολο το κούρεμα χρέους

Αναφορικά με την ελάφρυνση του χρέους, ακόμη και με κούρεμα 50%σε περίπτωση Grexit –κάτι που οι ερευνητές δεν θεωρούν ότι μπορείνα συμβεί– αυτό θα παρέμενε ως ποσοστό του ΑΕΠ άνω του 130%του ΑΕΠ. «Θεωρούμε απίθανο η Ελλάδα να μπορέσει να αρνηθεί νααποπληρώσει το χρέος προς τους επίσημους πιστωτές. Τέτοιεςακραίες ενέργειες έχουν στο παρελθόν συνδεθεί με βίαια γεγονότα. Σεμια τέτοια περίπτωση, η Ελλάδα θα αντιμετωπίσει μια παρατεταμένηκαι έντονη περίοδο αβεβαιότητας και θα παραμείνει οικονομικά καιπολιτικά απομονωμένη» τονίζεται στην έρευνα. «Πιστεύουμε ότι δενυπάρχει απλός και γρήγορος τρόπος για την επίλυση των οικονομι-κών προβλημάτων της χώρας. Η έξοδος από την ευρωζώνη θα συνε-παγόταν ανυπολόγιστο κόστος για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσειςκαι θα άφηνε τη χώρα πολιτικά και οικονομικά απομονωμένη και ευά-λωτη. Η ενδεχόμενη ώθηση που θα εξασφάλιζαν η έξοδος από τοευρώ, η υποτίμηση και η στάση των πληρωμών δεν θα ήταν διατη-ρήσιμη μακροπρόθεσμα, καθώς το τεράστιο χρέος θα εξακολουθούσενα περιορίζει τις δυνατότητες για δημοσιονομική επέκταση. Συγκε-κριμένα, ακόμη και στο ιδεατό σενάριο της μείωσης του δημόσιουχρέους κατά 50%, το Grexit δεν θα σηματοδοτούσε το τέλος της λι-τότητας, το υψηλό χρέος θα άφηνε ελάχιστα περιθώρια ελιγμών γιατην κυβέρνηση, αποκλείοντας κάθε πιθανότητα δημοσιονομικής χα-λάρωσης» αναφέρει χαρακτηριστικά η Ernst & Young. Να σημειωθεί, τέλος, ότι η έρευνα, που εκπονήθηκε για λογαριασμόπελατών της που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα και το εξωτερικό,δεν έχει μετρήσει το σενάριο μιας άτακτης εξόδου της χώρας από τοευρώ, καθώς «δεν μπορεί κάτι τέτοιο να μπει σε κάποιο οικονομικόμοντέλο».

ρεπορτάζ∼

Η Ελλάδα της δραχμήςΧ

Οι θιασώτες της επιστροφής στη δραχμήεπισημαίνουν ότι αν η Ελλάδα είχε τοδικό της νόμισμα, θα μπορούσε ναυποτιμήσει τη δραχμή, προκειμένου ναμειώσει τις εισαγωγές, να αυξήσει τιςεξαγωγές της και να επιτύχει μείωση τουεμπορικού ελλείμματος κατά 15%.

Page 73: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 71

Θα βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα των ελληνικώνπροϊόντων με την επιστροφή στη δραχμή.

Αν τρέξουμε τριάντα χρόνια πίσω, σκιαγραφώντας τη σχέση εξαγω-γών και απαξίωσης (υποτιμήσεις-διολισθήσεις) της δραχμής, μπο-ρούμε να αποδείξουμε τον μυθικό χαρακτήρα αυτής της θέσης: Ηισοτιμία δραχμής-δολαρίου το 1980 ήταν 1 δολ. προς 42,64 δρχ., το1987 1 δολ. προς 135,18 δρχ. και το 2000 ανερχόταν σε 1 δολ. προς308,93 δρχ. Η δραχμή λοιπόν κατά τη δεκαετία 1980-2000 απαξιώ-θηκε θεαματικά έναντι του δολαρίου, ενώ οι εξαγωγές μας μετά βίαςδιπλασιάσθηκαν, από 5,1 δισ. δολ. σε 10,8 δισ. δολ. Από την άλλη,το εμπορικό μας έλλειμμα άγγιξε τα 18,6 δισ. το 2000 από τα 5,4 δισ.και το 1980. Η κατακόρυφη απαξίωση του ελληνικού νομίσματοςδεν κατόρθωσε να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα της ελληνικήςοικονομίας, κάτι που διαφαίνεται και από τα ανωτέρω στοιχεία. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την περίοδο 1980-1990, οι δύο υποτι-μήσεις της δραχμής και οι διαρκείς διολισθήσεις συνοδεύονταν καιαπό μέτρα προστασίας της ελληνικής οικονομίας, κάτι που εξέλειπεπλήρως από τον Ιανουάριο του 1993.

Συμπέρασμα: Ο ταχύς ρυθμός απαξίωσης της δραχμής έως το 2000,σε συνδυασμό με τα μέτρα προστασίας υπέρ της εγχώριας παραγωγής(έως το 1993), δεν ανέκαμψαν τις ελληνικές εξαγωγές με ρυθμούςταχύτερους σε σχέση με τους αντίστοιχους των εισαγωγών. Οπότε,σύμφωνα με το πρόσφατο παρελθόν της χώρας μας, από πού πηγάζειη θέση ότι η επιστροφή στη δραχμή θα βελτιώσει την ανταγωνιστι-κότητα της ελληνικής οικονομίας; Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εξαγω-γές μας από το 2001 έως το 2008, υπό καθεστώς «σκληρού» ευρώ,υπερδιπλασιάστηκαν (από 10,4 δισ. δολ. το 2001 σε 25,5 δισ. δολ.το 2008).

Δεν πληρώνουμε το χρέος μας ή θα το πληρώσουμε μόνο σε δραχμές.

Το Άρθρο 27 της Σύμβασης της Βιέννης –που την επικυρώσαμε– ανα-φορικά με το «Δίκαιο των Συνθηκών», τονίζει ότι τα συμφωνηθένταπρέπει να τηρούνται. Αυτό σημαίνει ότι η χώρα μας δεν μπορεί νακάνει χρήση του εσωτερικού της δικαίου για να αρνηθεί να ξεπλη-ρώσει κράτη στο νόμισμα που συμφωνήθηκε.

Συμπέρασμα: Ό,τι οφείλουμε στις κυβερνήσεις που μας δάνεισανκράτη σε ευρώ θα το επιστρέψουμε σε ευρώ! Ως προς τους υπόλοι-πους ιδιώτες πιστωτές μας, το Σύνταγμά μας, όπως και κάθε Σύνταγμαπολιτισμένου κράτους, προστατεύει εύλογα τους πιστωτές του. Αυτόφαίνεται κατακάθαρα στο Άρθρο 94. Άρνηση ή αδυναμία πληρωμώνοδηγεί, κατά το Σύνταγμά μας, στην εκποίηση της εμπορεύσιμης πε-ριουσίας του Δημοσίου (αεροδρόμια, λιμάνια κ.λπ.), ό,τι δηλαδήπροβλέπει το Μνημόνιο! Βέβαια, κατά το Σύνταγμά μας πάλι, τουςιδιώτες μπορούμε να τους πληρώσουμε σε εθνικό νόμισμα, οπότε σεδραχμές. Αν ακολουθήσουμε αυτήν την πεπατημένη, τότε όλοι οιξένοι εισαγωγείς ελληνικών προϊόντων θα ξεπληρώσουν τους δικούςμας εξαγωγείς σε δραχμές. Δεν είμαστε οι μόνοι ξύπνιοι στον πλα-νήτη!

Να υπενθυμίσουμε ότι οι εξαγωγές μας είναι λιγότερες από τις εισα-γωγές μας. Οπότε, ας αναλογιστούν οι ένθερμοι οπαδοί τέτοιων εύ-κολων λύσεων τι σημαίνουν όλα τα ανωτέρω για τη χώρα…

ΜYΘΟΣ 1ος ΜYΘΟΣ 2ος

Χ

Δημήτρης Μάρδας: Οι μύθοι για τη δραχμήΈνα άρθρο του νέου υφυπουργού Εξωτερικών και πρώην αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών, Δημήτρη Μάρδα, από το2011, δείχνει πολλά για τις φαντασιώσεις και τα ψέματα που «οργιάζουν» τελευταία από διάφορους κύκλους που υπο-στηρίζουν –χωρίς επιχειρήματα– τη φυγή από το ευρώ και καταρρίπτει δύο μύθους:

Page 74: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

72 Σεπτέμβριος 2015

άρθροΧ

ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ ΥΦΕΣΗΣΗ περιορισμένη ζήτηση δημιουργεί την κλασική «κρίση υπερπαραγωγής»,

δηλαδή τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που παράγονται υπερβαίνουν τη ζήτηση και συνεπώς δεν μπορούν να πωληθούν με περιθώριο κέρδους.

Page 75: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 73

Οτρόπος με τον οποίο ο καταναλωτής ξοδεύει το ει-σόδημά του έχει αλλάξει. Η ιεράρχηση των αναγ-κών του έχει επίσης μεταβληθεί σε σχέση με το

παρελθόν. Μια οικονομική κρίση που ακολουθείται απόεκτεταμένη περίοδο ύφεσης αναγκάζει την πλειοψηφία τωνκαταναλωτών να αναθεωρήσουν τις καταναλωτικές τους συ-νήθειες και να ανακατανείμουν το διαθέσιμο εισόδημά τουςσύμφωνα με τις δυνατότητες που η νέα οικονομική πραγματικότητατους επιτρέπει. Πώς επηρεάζονται οι καταναλωτές από την ύφεση καιποιες είναι οι αιτίες της μεταβολής στη συμπεριφορά τους;

Πώς η κρίση μετατρέπεται σε ύφεσηΓια να κατανοήσουμε την αλλαγή στην καταναλωτική συμπεριφοράθα πρέπει πρώτα να αναλύσουμε τον «κύκλο» μιας κρίσης. Ένα σο-βαρό γεγονός σηματοδοτεί την αρχή μιας χρηματοπιστωτικής κρίσης,που οδηγεί σταδιακά στη μείωση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης.Με τον όρο «καταναλωτική εμπιστοσύνη» περιγράφεται ο βαθμόςαισιοδοξίας των καταναλωτών για την κατάσταση της οικονομίας στομέλλον. Η αισιοδοξία (ή η έλλειψή της στην προκειμένη περίπτωση)είναι καίριας σημασίας, αφού κατευθύνει τις καταναλωτικές αποφά-σεις για αγορές και αποταμιεύσεις και καθορίζει εν τέλει τη σφοδρό-τητα της κρίσης, τόσο σε διάρκεια όσο και σε βάθος. Με τον όρο «χρηματοπιστωτική» κρίση εννοούμε τη δημιουργίαπανικού για ενδεχόμενη υποτίμηση των περιουσιακών στοιχείωνπου εμπίπτουν στη σφαίρα του χρηματοπιστωτικού συστήματος(καταθέσεις, επενδύσεις, μετοχές κ.λπ.), που οδηγεί στο γνωστό σεόλους μας bank-run. Αντίστοιχα, η «κρίση εμπιστοσύνης», δηλαδήη πτωτική πορεία του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης, μετα-βάλλει τις καταναλωτικές συνήθειες λόγω της αλλαγής στην αντί-ληψη του κινδύνου (risk perception) προς το χειρότερο. Αυτό έχειως αποτέλεσμα τον περιορισμό της ζήτησης προϊόντων και υπηρε-σιών. Η περιορισμένη ζήτηση δημιουργεί την κλασική «κρίσηυπερπαραγωγής», δηλαδή τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που παρά-γονται υπερβαίνουν τη ζήτηση και συνεπώς δεν μπορούν να πωλη-θούν με περιθώριο κέρδους, δεσμεύοντας παράλληλα ταεπενδεδυμένα κεφάλαια για την παραγωγή τους. Η οικονομία πα-γώνει και η ρευστότητα μειώνεται. Οι δυσμενείς αυτές συνθήκεςεπιφέρουν σταδιακά «οικονομική» κρίση και ύφεση, δηλαδή μα-κροχρόνια χειροτέρευση των βασικών μακροοικονομικών μεγεθών(ΑΕΠ, ανεργία, πληθωρισμός, αγοραστική δύναμη, επενδύσειςκ.λπ.). Τέλος, η αναπόφευκτη «κοινωνική» κρίση που ακολουθείοδηγεί στη διατάραξη της κοινωνικής ζωής. Συνεπώς, η συναισθηματική ανταπόκριση των καταναλωτών σε ένασημαντικό οικονομικό γεγονός είναι καθοριστικής σημασίας, αφούαφενός μεν αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο οι καταναλωτές σκέ-φτονται και λειτουργούν απέναντι στα προϊόντα, τις εταιρείες ή τουςδιάφορους κλάδους της οικονομίας και αφετέρου διαμορφώνει τημελλοντική εξέλιξη της ίδιας της οικονομίας.Εδώ αξίζει να αναφερθεί και ένας άλλος σημαντικός παράγοντας οοποίος επηρεάζει την εξέλιξη μιας οικονομικής κρίσης: το «κοινω-νικό κεφάλαιο» (social capital). Σύμφωνα με τις σχετικές κοινωνιο-λογικές θεωρίες, ως «κοινωνικό κεφάλαιο» ορίζεται η δυνατότητατου ατόμου να εργάζεται και κατ’ επέκταση η δυνατότητά του να συμ-

μετέχει ενεργά στα κοινωνικά δρώμενα. Με δεδομένο τον δεί-κτη ανεργίας, ο οποίος το δ’ τρίμηνο του 2014, σύμφωνα μετην ΕΛΣΤΑΤ, ανήλθε στο 26,1% στην Ελλάδα, ένας στουςτέσσερις καταναλωτές έχει χάσει τη «θέση» του στο κοινω-νικό σύνολο, ενώ παράλληλα έχει απολέσει τη δυνατότητανα συμμετέχει στα κοινωνικά δρώμενα. Η μη συμμετοχή στακοινωνικά δρώμενα σηματοδοτεί μεγάλες αλλαγές στα γνω-

στά μοτίβα καταναλωτικής συμπεριφοράς μέχρι τη στιγμή της έναρ-ξης της κρίσης, αλλά και στον πυρήνα λειτουργίας της οικονομίας στοσύνολό της.

Πώς αντιδρά ο καταναλωτής;Όπως είναι φυσικό, σε ένα περιβάλλον οικονομικής δυσχέρειας, μευψηλά επίπεδα ανεργίας, πάγωμα ή/και μείωση μισθών, κατακόρυφηπτώση της αγοραστικής δύναμης και δραματική πτώση των αξιώντων επενδύσεων, οι καταναλωτές ζουν με αυξημένα επίπεδα άγχους,τα οποία πολλές φορές δημιουργούν συνθήκες πανικού. Ο πανικόςενισχύεται δυστυχώς και από τα διάφορα σενάρια καταστροφής πουδιαρρέουν κατά καιρούς από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και οδη-γούν σε ακραίες καταναλωτικές αποφάσεις, που επιφέρουν αλυσι-δωτά σοβαρές συνέπειες στην οικονομία. Η πληθώρα των πληροφοριών που λαμβάνει ο καθένας καθημερινάδιαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση αυτού που ονομά-ζουμε «αντίληψη του κινδύνου» (risk perception) και κατ’ επέκτασηστη διαμόρφωση της «στάσης απέναντι στον κίνδυνο» (risk attitude).Η πληροφορία αναλύεται και μεταφράζεται με διαφορετικό τρόποαπό κάθε άτομο, αναλόγως των προσωπικών του βιωμάτων, των εμ-πειριών του, της μόρφωσης, του κοινωνικού επιπέδου του και τηςοικονομικής του κατάστασης. Η τελική αντίληψη του κινδύνου ενι-σχύεται επίσης από τη διαβάθμιση συναισθημάτων όπως το άγχος, ηανησυχία, ο θυμός, ο πανικός κ.λπ. Άρα, το ίδιο γεγονός μπορεί να ερ-μηνευτεί με διαφορετικούς τρόπους και να επιφέρει ποικίλες αντι-δράσεις στα άτομα που απαρτίζουν το κοινωνικό σύνολο. Αντίστοιχα,η στάση του ατόμου απέναντι στον κίνδυνο, ενώ βασίζεται στο φιλ-τράρισμα της πληροφορίας μέσα από προαναφερόμενα συναισθήματακαι βιώματα, συμβαδίζει με την ιδιοσυγκρασία του ατόμου, εάν δη-λαδή από τη φύση του αποφεύγει τον κίνδυνο (risk aversion) ή εάντον αναλαμβάνει (risk taking). Σύμφωνα με σχετικές μελέτες, οι καταναλωτές μπορούν να κατηγο-ριοποιηθούν σε τέσσερις βασικές ομάδες, με κριτήρια την αντίληψητου κινδύνου σε συνδυασμό με τη στάση απέναντι στον κίνδυνο:

από τηνΜυρτώ

ΧαμπάκηOικονομολόγο,

Yπεύθυνη Οικονομικών

Θεμάτων και Κλάδου Ζωής

της Ε.Α.Ε.Ε.

Η ανασφάλεια για την εργασία παίζεικαθοριστικό ρόλο στην τελικήδιαμόρφωση της καταναλωτικήςσυμπεριφοράς

Page 76: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

74 Σεπτέμβριος 2015

Ορθολογιστές (Rational Consumers): Είναι οι καταναλωτέςοι οποίοι θεωρούν ότι η οικονομική κρίση δεν τους αφορά άμεσα καιδεν πρόκειται να τους επηρεάσει σημαντικά. Αυτή η ομάδα αντιλαμ-βάνεται τον κίνδυνο ως χαμηλό και αντιδρά με ψυχραιμία, ενώ πα-ράλληλα διατηρεί τη συνήθη καταναλωτική συμπεριφορά που είχεπρο κρίσης. Στην ομάδα αυτή ανήκουν καταναλωτές υψηλού εισο-δήματος αλλά και καταναλωτές μέσου εισοδήματος που νιώθουνόμως ασφάλεια για τη διατήρησή του (με χαμηλό κίνδυνο ανεργίας).Αυτοί οι καταναλωτές θα εξακολουθήσουν να αγοράζουν ό,τι αγόρα-ζαν και ίσως μόνο να περιορίσουν το ύψος των εξόδων τους σε κάποιααγαθά ή υπηρεσίες. Αυτή η ομάδα αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο ως χα-μηλό και αντιδρά ήπια.

Ανήσυχοι (Concerned Consumers): Είναι οι καταναλωτές οιοποίοι θεωρούν ότι η οικονομική κρίση θα τους επηρεάζει και θα συ-νεχίσει να τους επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό και στο μέλλον. Σε αυτήντην ομάδα οι καταναλωτές ασχέτως του αν δεν έχουν σίγουρη δου-λειά ή σίγουρα εισοδήματα, είναι αρκετά ψύχραιμοι και επιδεικνύουνανοχή απέναντι στον κίνδυνο. Αυτή η ομάδα θα προγραμματίσει ταέξοδά της και ίσως να αναβάλει μακροπρόθεσμες ή μεγάλες κατανα-λωτικές αποφάσεις, θα μειώσει το ύψος και τον όγκο της κατανάλω-σής της και θα αναζητήσει φθηνότερες λύσεις ή λύσεις που θααποτελούν «ευκαιρίες» και θα έχουν προστιθέμενη αξία. Εδώ, ηομάδα αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο ως υψηλό αλλά η στάση που τηρείαπέναντι στον κίνδυνο εξακολουθεί να είναι αρκετά ήπια.

Προσεκτικοί (Cautious Consumers): Είναι οι καταναλωτέςμεσαίου εισοδήματος κυρίως, τους οποίους η οικονομική κατάστασητους δυσαρεστεί και τους ανησυχεί, αλλά πιστεύουν ότι προς τοπαρόν δεν τους επηρεάζει σημαντικά. Αυτή η ομάδα δεν αντιλαμβά-νεται τον κίνδυνο ως ιδιαίτερα υψηλό, αντιδρά όμως με μεγάλη προ-σοχή σε αυτόν. Προγραμματίζει τα έξοδα, αναβάλλει αγορές και δενείναι διατεθειμένη να «ανοιχτεί» οικονομικά. Η ομάδα αυτή θα ψάξει

για φθηνότερες λύσεις, για ευκαιρίες και θα σταματήσει να αγοράζειοτιδήποτε δεν κρίνεται απαραίτητο.

Πανικοβλημένοι (Panicked Consumers): Είναι οι κατανα-λωτές που επηρεάζονται από την οικονομική κρίση και πιστεύουν ότιθα συνεχίσουν να υποφέρουν και στο μέλλον. Η κατάσταση τους αγ-χώνει και τους δυσαρεστεί, ενώ έχουν την τάση ακόμα και να υπερ-βάλλουν για την οικονομική τους κατάσταση αλλά και για την εξέλιξητης οικονομίας προς το χειρότερο. Εδώ, η ομάδα αντιλαμβάνεται τονκίνδυνο ως αρκετά υψηλό και αντιδρά σε αυτόν ακραία. Στην ομάδααυτή ανήκουν κυρίως καταναλωτές χαμηλού εισοδήματος ή κατανα-λωτές οι οποίοι έχουν έντονη ανησυχία για επικείμενη ανεργία. Ηομάδα αυτή μειώνει τα έξοδά της δραστικά σε προϊόντα και σε υπη-ρεσίες που είναι άκρως απαραίτητα και ψάχνει μόνο για ευκαιρίες καιχαμηλές τιμές.

Το «μείγμα» των τεσσάρων αυτών ομάδων διαμορφώνει τη συνολικήεικόνα της καταναλωτικής συμπεριφοράς σε μια οικονομία που βρί-σκεται σε ύφεση. Το μείγμα αυτό δεν παραμένει στατικό, δηλαδή οικαταναλωτές μπορεί να αλλάξουν κατηγορία αναλόγως της εξέλιξηςτου οικονομικού περιβάλλοντος: εάν υπάρχει χειροτέρευση, στο ση-μείο της κορύφωσης της ύφεσης ή εάν έχουν αρχίσει να εμφανίζον-ται σημάδια ανάκαμψης.

Καταναλωτική συμπεριφορά στην πράξηΟι οικονομικοί παράγοντες που θα ενισχύσουν την αντίληψη του κιν-δύνου και θα καθορίσουν τη στάση των καταναλωτών εντός των δυ-σμενών συνθηκών είναι πολλοί και γνωστοί: εισόδημα, φορολογία,υποχρεώσεις, ύψος αποταμιεύσεων κ.λπ. Ο βασικότερος όλων όμωςείναι ο φόβος της ανεργίας. Η ανασφάλεια για την εργασία παίζει κα-θοριστικό ρόλο στην τελική διαμόρφωση της καταναλωτικής συμ-περιφοράς, αφού ο δείκτης ασφάλειας της απασχόλησης συσχετίζεταιαρνητικά με την κατανάλωση.

άρθρο∼

Καταναλωτική συμπεριφορά σε περιόδους ύφεσηςΧ

ΔΕIΚΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚHΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣYΝΗΣ

∼Ενίσχυση καταναλωτικής εμπιστοσύνης, εν μέσω προεκλογικής περιόδου

∼Δείκτης: -49,3 (από -53,9) μονάδες

∼Ο μέσος ευρωπαϊκός δείκτης κινείται ανοδικά σε ΕΕ, Ευρωζώνη

Page 77: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 75

Οι κύριες αντιδράσεις των καταναλωτών σε περιόδους ύφεσης είναιοι ακόλουθες:

∼Αυξημένη ευαισθησία στην τιμή των προϊόντων και των υπηρεσιών∼

Αναβολή μεγάλων αγορών ή αγορών με μακροπρόθεσμη δέσμευσηαποπληρωμής∼

Αλλαγή παρόχων ή προϊόντων∼

Ανακατανομή προτεραιοτήτων και προσαρμογή καταναλωτικών συ-νηθειών σύμφωνα με το μεταβαλλόμενο διαθέσιμο εισόδημα∼

Αναζήτηση της «ευκαιρίας», των προσφορών και της προστιθέμε-νης αξίας∼

Περιορισμός των «αυθόρμητων» αγορών

Στη χώρα μας, τα τελευταία χρόνια έχουμε βιώσει στην πράξη τη με-ταβολή της καταναλωτικής συμπεριφοράς, αφού η ανεργία και το

«πάγωμα» ή/και η μείωση των μισθών και η παράλληλη αύξηση τωνάμεσων και έμμεσων φόρων οδήγησαν σε δραστική μείωση της αγο-ραστικής δύναμης. Ο τρόπος με τον οποίο ο καταναλωτής ξοδεύει τοεισόδημά του έχει αλλάξει. Η ιεράρχηση των αναγκών του έχει επί-σης μεταβληθεί σε σχέση με το παρελθόν. Σύμφωνα με σχετική με-λέτη του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, με τίτλο «ΈρευναΕμπιστοσύνης του Καταναλωτή» για την περίοδο 2009-2013, το δια-θέσιμο εισόδημα των Ελλήνων μειώθηκε σωρευτικά κατά 28,4%.Στην ίδια περίοδο, η τελική κατανάλωση υποχώρησε κατά 21%, ενώαντίστοιχα το ύψος αλλά και η πρόθεση για αποταμίευση έχουν μει-ωθεί κατακόρυφα. Σύμφωνα επίσης με το Δελτίο Οικονομικής Συγκυρίας του ΙΟΒΕ (Ια-νουάριος 2015), ο δείκτης Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης κινήθηκεανοδικά κατά 4 μονάδες τον Ιανουάριο του 2015, σε σχέση με τον Δε-κέμβριο του 2014. Εξακολουθεί όμως να παραμένει σε χαμηλά επί-πεδα, κάτω του μέσου όρου για την Ελλάδα (περίοδο 2001-2014)και σε πολύ χαμηλά επίπεδα σε σχέση με τον μέσο όρο των χωρώντης ευρωζώνης και της ΕΕ, όπως φαίνεται στο σχετικό γράφημα. Σύμ-φωνα με το ΙΟΒΕ, οι Έλληνες πιστεύουν ότι μέσα στους επόμενους 12μήνες η οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών θα μεταβληθεί κατά35% αισθητά προς το χειρότερο, κατά 18% ελαφρά προς το χειρό-τερο, κατά 24% θα παραμείνει αμετάβλητη, ενώ το 8% ελπίζει σε ελα-φρά βελτίωση. Αντίστοιχα, η πρόθεση αποταμίευσης κατά το 77%χαρακτηρίζεται ως καθόλου πιθανή, κατά 13% όχι πιθανή και κατά6% αρκετά πιθανή.Σε περιόδους οικονομικής ανάπτυξης, οι εταιρείες επικεντρώνουν τιςπροσπάθειές τους στο να συλλέξουν πληροφορίες αναφορικά με τιςανάγκες και τις επιθυμίες των καταναλωτών, προκειμένου να προ-σαρμόσουν τα προϊόντα τους σε αυτές. Σε περίοδο ύφεσης όμως, οιεταιρείες είναι σημαντικό να κατανοούν τις αλλαγές στα διαφορετικάμοτίβα συμπεριφοράς των πελατών τους σε συνθήκες οικονομικήςδυσχέρειας. Αναλόγως της εκτίμησης αυτής, θα διαμορφώσουν τα κα-τάλληλα προϊόντα προστιθέμενης αξίας, που θα προσφέρουν ουσια-στική χρησιμότητα στον καταναλωτή. Τα προϊόντα που θακαταφέρουν να καλύψουν πραγματικές ανάγκες θα οδηγήσουν στηναύξηση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών απέναντι στην εταιρεία,ειδικά εάν συνοδεύονται από άρτια εξυπηρέτηση. Ο ανοικτός δίαυ-λος επικοινωνίας με τον καταναλωτή, σε συνδυασμό με τη συστημα-τική παρακολούθηση και αξιολόγηση όχι μόνο των πραγματικώναναγκών αλλά και των διαθέσιμων πόρων των καταναλωτών, θαδώσει την απαραίτητη πληροφορία για τη βέλτιστη τιμολόγηση προ-ϊόντων και υπηρεσιών σε συνθήκες ύφεσης. Παραφράζοντας τη Δαρβινική θεωρία της «Εξέλιξης των ειδών», σεπεριόδους ύφεσης οι εταιρείες που επιβιώνουν δεν είναι μόνο οι πιοεύρωστες οικονομικά ή μόνο αυτές που λειτουργούν έξυπνα απόάποψη μάρκετινγκ, αλλά κυρίως αυτές που έχουν τη μεγαλύτερη«ευαισθησία» να αφουγκράζονται τη συνεχώς μεταβαλλόμενη κατα-ναλωτική ψυχολογία και να προσαρμόζονται ταχύτατα σε αυτήν. Χ

Την περίοδο 2009-2013, το διαθέσιμο εισόδημα τωνΕλλήνων μειώθηκε σωρευτικά κατά 28,4%

Οι Έλληνεςπιστεύουν ότι μέσαστους επόμενους12 μήνες ηοικονομικήκατάσταση τωννοικοκυριών θαμεταβληθεί κατά35% αισθητά προςτο χειρότερο

Page 78: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

76 Σεπτέμβριος 2015

Δίχτυ ασφαλείας τα συστήματα anti-fraud για τις εταιρείες

Page 79: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 77

υστήματα και πρακτικές για την καταπολέμηση τηςασφαλιστικής απάτης αρχίζουν να αναζητούν οι ασφα-λιστικές εταιρείες, προκειμένου να ενισχύσουν με τιςδυνατότητες που τους παρέχει η τεχνολογία το έργο τωνερευνητών. Το οικονομικό κενό που δημιουργούν οι πε-

ριπτώσεις εξαπάτησης –με όποια μορφή κι αν εμφανίζονται– έχειστρέψει τις διοικήσεις των επιχειρήσεων στην εξεύρεση και τη χρήσηπιο αποτελεσματικών εργαλείων, που θα τους βοηθήσουν να περιο-ρίσουν τις απώλειες για τις επιχειρήσεις και να μη μετακυλίσουν τοκόστος των παραβατικών συμπεριφορών στους ασφαλισμένους. Στην Ελλάδα, η ασφαλιστική απάτη εντοπίζεται, κατά κύριο λόγο,στον κλάδο του αυτοκινήτου, στον οποίο υπολογίζεται ότι αποτελείπερίπου το 10% των αποζημιώσεων. Οργανωμένα κυκλώματα (συ-νεργεία, δικηγόροι, ασφαλισμένοι κ.λπ.) και μεμονωμένες περιπτώ-σεις, που ανιχνεύονται κατά καιρούς, αποτελούν μόνο μικρό μέροςτου προβλήματος. Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με στοιχεία τηςΕΑΕΕ, το 2012 εξακριβώθηκαν στον κλάδο αυτοκινήτου περίπου2.000 περιπτώσεις, οι οποίες αν δεν είχαν ανιχνευθεί, θα κόστιζανστις εταιρείες 9 εκατ. ευρώ. Λαμβάνοντας πολλές μορφές, φαίνεται πως το έγκλημα έχει την τάσηνα εξελίσσεται και να μεταβάλλεται με ρυθμούς τους οποίους δεν μπο-ρούν να ακολουθήσουν οι επιχειρήσεις χωρίς τη συνδρομή της τε-χνολογίας, όπως τα big data, η τηλεματική και το ειδικό λογισμικόγια την καταπολέμηση τέτοιων περιπτώσεων. Όπως αναφέρει o Γρηγόρης Δημάκης, Project Manager & Fraud Do-main Expert, SAS Greece-Cyprus-Bulgaria, η χρήση συστημάτωνanti-fraud συνδέεται με τον βαθμό ωριμότητας κάθε οργανισμού:«Αρκετές ασφαλιστικές εταιρείες δεν έχουν ακόμη αναπτύξει μηχα-νογραφημένες λύσεις αποτροπής και καταπολέμησης της απάτης.Χωρίς επίσημη διαδικασία ανίχνευσης της απάτης, συνήθως βασί-ζονται στην εμπειρία των ερευνητών/διακανονιστών να αναγνωρί-σουν ύποπτες περιπτώσεις. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες,ειδοποιήσεις ή flags στα διάφορα συστήματα (π.χ. διαχείρισης απο-ζημιώσεων) που να διευκολύνουν το έργο και να προειδοποιούν γιαπιθανούς κινδύνους. Επιπροσθέτως, οι αναγκαίες πληροφορίεςυπάρχουν διάσπαρτες σε μηχανογραφικά συστήματα, κάτι που δυ-σκολεύει το έργο των ερευνητών, ιδιαίτερα αυτών με μικρότερη εμ-πειρία. Την κατάσταση επιτείνει το γεγονός ότι η ποιότητα τωνδεδομένων συνήθως δεν κρίνεται ικανοποιητική, πράγμα που δημι-ουργεί την ανάγκη για αλλαγή της συνολικής κουλτούρας σύλλη-ψης και καταγραφής της πληροφορίας, έτσι ώστε να είναιαξιοποιήσιμη από τους εμπλεκομένους. Από την άλλη, διαπιστώ-νουμε τα τελευταία χρόνια από κάποιες ασφαλιστικές εταιρείες μια

στροφή προς την υιοθέτηση της χρήσης συστημάτων αποτροπής καικαταπολέμησης της απάτης. Μεγάλο ρόλο προς την απόφαση μιαςτέτοιας στροφής έχει παίξει ο βαθμός ωριμότητας του οργανισμού ήκαι του ίδιου του κλάδου. Μάλιστα, κάποιοι κλάδοι (ιδιαίτερα τουαυτοκινήτου) ενδιαφέρονται για διασύνδεση και ανταλλαγή δεδο-μένων μεταξύ των εταιρειών, ώστε να εντοπιστούν περιπτώσεις ορ-γανωμένου εγκλήματος».

Burke Files: Στο 4-11% των αποζημιώσεων η ασφαλιστική απάτηΠρόσφατα, σε επίσκεψή του στην Ελλάδα, ο ειδικός της Interfima,Burke Files, ανέφερε ότι η ασφαλιστική απάτη παγκοσμίως κυμαί-νεται από το 4 έως το 11% των αποζημιώσεων. «Οπότε από αυτό καιμόνο μπορεί κάποιος να συμπεράνει ότι μία και μόνο μικρή μείωσηαυτού του ποσοστού μπορεί να έχει μια ισχυρή και θετική επίπτωσηστα αποτελέσματα και την κερδοφορία των ασφαλιστικών εταιρειώνή αν δεν επιλεχθεί αυτό, μια ευκαιρία για μείωση της τιμολογιακήςπολιτικής των συμβολαίων με όφελος για τον πελάτη». Ο κύριος Burke παρουσίασε στοιχεία που αφορούν τις μεθόδους πουακολουθούνται από τους εγκληματίες, επισημαίνοντας ότι η παραβα-τικότητα εμφανίζεται με διάφορες μορφές, ανάλογα με τις ευκαιρίεςκαι τα κενά που υπάρχουν στα συστήματα και τις διαδικασίες τωνεταιρειών. Κι αυτό δυσκολεύει ακόμη περισσότερο τα τμήματα πουείναι επιφορτισμένα με την ασφάλεια, καθώς έχουν να αντιμετωπί-σουν περιπτώσεις που μπορεί να αφορούν δόλιες αξιώσεις ή ακόμηκαι κυβερνοεπιθέσεις. Στον κλάδο του αυτοκινήτου, η απάτη εμφανίζεται με διάφορες μορ-φές, όπως τα γνωστά crash-for-cash, τα στημένα ατυχήματα, τους αν-θρώπους που σκόπιμα πέφτουν σε αυτοκίνητα για να εισπράξουναποζημιώσεις –που στην προκειμένη περίπτωση συχνά πρόκειται γιαμετανάστες– τους τραυματισμούς που συμβαίνουν σε ατυχήματα μεχαμηλή ταχύτητα κ.ά. Στα συμβόλαια υγείας, συχνά είναι τα περιστατικά ασφάλισης αν-θρώπων με ανίατες ασθένειες και στα συμβόλαια περιουσίας συναν-τώνται συνήθως εμπρησμοί. Περισσότερο επιρρεπείς σε αυτές τιςσυμπεριφορές είναι ανύπαντροι άντρες 26-35 ετών, ενώ το επάγγελμαστο οποίο συχνά συναντάται η εν λόγω παραβατικότητα είναι οι δι-κηγόροι. Όπως δήλωσε ο κύριος Burke, υπολογίζεται ότι η ασφαλι-στική απάτη ετησίως κοστίζει σε κάθε νοικοκυριό στη Βρετανία 100λίρες. Όπως επεσήμανε, οι εταιρείες πρέπει να δώσουν έμφαση στηνορθή οργάνωσή τους και τη συλλογή στοιχείων χρήσιμων, δίνονταςέμφαση σε πληροφορίες όπως τραπεζικοί λογαριασμοί, τηλεφωνικοίαριθμοί και στοιχεία επικοινωνίας ασφαλιστών και δικηγόρων.

ΣΑναπτύσσουν συνεχώς μεθόδους οι απατεώνες, αξιοποιώντας την τεχνολογία

στην αναζήτησή τους για κενά ασφαλείας στις δομές των εταιρειών

~αφιέρωμαΧ

Page 80: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

78 Σεπτέμβριος 2015

αφιέρωμα~

Anti-fraudΧ

Στους κλάδους αυτοκινήτου και υγείας επικεντρώνονται οι έλεγ-χοι των ασφαλιστικών εταιρειών για δόλιες ή ψευδείς αξιώ-σεις. Στις διαδικασίες που ακολουθούνται, μια μερίδα των

επιχειρήσεων έχουν ήδη εντάξει εξειδικευμένα συστήματα προστα-σίας, ανταλλάσσοντας ακόμη και πληροφορίες με άλλες επιχειρήσεις,που μπορεί να τους φανούν χρήσιμες.Όπως αναφέρει o κύριος Γρηγόρης Δημάκης, Project Manager &Fraud Domain Expert, SAS Greece-Cyprus-Bulgaria, η απάτη χαρα-κτηρίζεται από δυναμικά στοιχεία, καθώς οι απατεώνες αναπτύσσουνσυνεχώς νέες μεθόδους και αξιοποιούν τις δυνατότητες που τους πα-ρέχει η τεχνολογία. Με την υιοθέτηση συστημάτων που αποτρέπουνκαι ανιχνεύουν την ασφαλιστική απάτη, οι εταιρείες μπορούν να βελ-τιώσουν τη διερευνητική διαδικασία και να μειώσουν τις οικονομι-κές απώλειες. Ο κύριος Δημάκης επισημαίνει πως:

∼Ένα ολοκληρωμένο σύστημα αντιμετώπισης της απάτης πρέπει ναπεριλαμβάνει έναν πλούσιο αριθμό επιχειρησιακών τεχνικών ανά-λυσης που λειτουργούν συνδυαστικά.∼

Η ελληνική αγορά χρησιμοποιεί εργαλεία παγκόσμιας εμβέλειας,που δεν υπολείπονται αυτών των ξένων εταιρειών.∼

Στον δυτικό κόσμο, το ποσοστό απάτης εκτιμάται μεταξύ 10 και15% του συνόλου των απαιτήσεων.∼

Στον κλάδο ζωής, υπολογίζεται ότι στην Ευρώπη οι απώλειες φτά-νουν στα 30-100 δισ. ευρώ.

Χ_Χρησιμοποιούν οι ασφαλιστικές εταιρείες συστήματα για τηναποτροπή και την καταπολέμηση της απάτης;ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΔΗΜΑΚΗΣ_Παρατηρούμε ότι αρκετές ασφαλιστικέςεταιρείες δεν έχουν ακόμη αναπτύξει μηχανογραφημένες λύσεις απο-τροπής και καταπολέμησης της απάτης. Χωρίς επίσημη διαδικασίαανίχνευσης της απάτης, συνήθως βασίζονται στην εμπειρία των ερευ-νητών/διακανονιστών να αναγνωρίσουν ύποπτες περιπτώσεις. Δεν

υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες, ειδοποιήσεις ή flags στα διάφορασυστήματα (π.χ. διαχείρισης αποζημιώσεων) που να διευκολύνουντο έργο και να προειδοποιούν για πιθανούς κινδύνους. Επιπροσθέ-τως, οι αναγκαίες πληροφορίες υπάρχουν διάσπαρτες σε μηχανογρα-φικά συστήματα, κάτι που δυσκολεύει το έργο των ερευνητών,ιδιαίτερα αυτών με μικρότερη εμπειρία. Την κατάσταση επιτείνει τογεγονός ότι η ποιότητα των δεδομένων συνήθως δεν κρίνεται ικανο-ποιητική, πράγμα που δημιουργεί την ανάγκη για αλλαγή της συνο-λικής κουλτούρας σύλληψης και καταγραφής της πληροφορίας, έτσιώστε να είναι αξιοποιήσιμη από τους εμπλεκομένους. Από την άλλη, διαπιστώνουμε τα τελευταία χρόνια από κάποιες ασφα-λιστικές εταιρείες μια στροφή προς την υιοθέτηση της χρήσης συ-στημάτων αποτροπής και καταπολέμησης της απάτης. Μεγάλο ρόλοπρος την απόφαση μιας τέτοιας στροφής έχει παίξει ο βαθμός ωρι-μότητας του οργανισμού ή και του ίδιου του κλάδου. Μάλιστα, κά-ποιοι κλάδοι (ιδιαίτερα του αυτοκινήτου) ενδιαφέρονται γιαδιασύνδεση και ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ των εταιρειών, ώστενα εντοπιστούν περιπτώσεις οργανωμένου εγκλήματος.

Χ_Τα εργαλεία εντοπισμού της απάτης, των δόλιων αξιώσεων,που υπάρχουν στην Ελλάδα είναι επαρκή; Είναι εφάμιλλα τουεξωτερικού;Γ.Δ._Οι παραβάτες δεν κατηγοριοποιούν τους εαυτούς τους ανάκλάδο ή περιοχή. Αυτό που κάνουν όταν διαπράττουν απάτη ή ξε-πλένουν χρήματα είναι να εκμεταλλεύονται αδυναμίες. Η απάτη λοι-πόν είναι κάτι δυναμικό και δεν χωράει σε στεγανά. Οι απατεώνεςεξελίσσονται, δρουν ταχύτερα και χρησιμοποιούν νέες τεχνολογίες.Ποτέ δεν θα μπορέσουμε να πούμε ότι έχουμε τα εργαλεία για να εξου-δετερώσουμε πλήρως την απάτη. Θεωρούμε όμως ότι η ελληνικήαγορά ακολουθεί την παγκόσμια τάση και χρησιμοποιεί εργαλεία παγ-κόσμιας εμβέλειας, που δεν υπολείπονται αυτών των ξένων εταιρειών.

Χ_Εντοπίζονται συχνά περιπτώσεις απάτης; Ποιους κλάδουςαφορούν οι απάτες;Γ.Δ._Σε παγκόσμιο επίπεδο, η ασφαλιστική απάτη αυξάνεται σε πε-ριόδους οικονομικής αβεβαιότητας. Και μάλιστα έχει παρατηρηθείότι συνήθως οι εταιρείες εστιάζουν περισσότερο στον κλάδο αυτοκι-νήτου, τόσο στις αποζημιώσεις όσο και στις αιτήσεις. Αντίστοιχο εν-διαφέρον έχει σημειωθεί έντονα στον κλάδο ζωής. Τέλος, υπάρχουνκατηγορίες απάτης που εκτυλίσσονται οριζόντια στον οργανισμό,όπως η εσωτερική απάτη, οι κυβερνοεπιθέσεις και το ξέπλυμα χρή-ματος. Εστιάζοντας στον κλάδο του αυτοκινήτου, αν και ακριβή ποσοστά τωναξιώσεων απάτης είναι δύσκολο να προσδιοριστούν στην Ελλάδα, σεάλλες χώρες του δυτικού κόσμου το ποσοστό απάτης εκτιμάται με-ταξύ 10 και 15% του συνόλου των απαιτήσεων. Σε αυτό εντείνει η αύ-ξηση του ανταγωνισμού, η μείωση της παραγωγής ασφαλίστρων, ηεμφάνιση νέων καναλιών διανομής, η συνολική ανάγκη για συμπίεσητων λειτουργικών δαπανών και η αύξηση των «ανασφάλιστων οδη-γών», προσθέτοντας επιπλέον πίεση στα ήδη στενά περιθώρια κέρ-δους. Στον κλάδο ζωής, αντίστοιχα, τα νούμερα είναι εξίσου εντυπωσιακά,με διάφορες μελέτες να εκτιμούν ότι οι απώλειες κυμαίνονται στα 30-100 δισ. ευρώ στην Ευρώπη. Παρόλα αυτά, στον συγκεκριμένο κλάδοθα πρέπει να συμπεριληφθεί η κατάχρηση και η σπατάλη ως ένα ευ-ρύτερο φάσμα απάτης, με τις εκτιμήσεις να λένε ότι τα πιθανά οφέληείναι ακόμη μεγαλύτερα προς αυτές τις περιοχές.

ΓΡΗΓΟΡΗΣΔΗΜΑΚΗΣProject Manager & Fraud DomainExpert, SAS Greece-Cyprus-Bulgaria

«Οι απατεώνες εξελίσσονται, δρουν ταχύτερα και χρησιμοποιούν νέες τεχνολογίες»

Page 81: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑ 79

Χ_Με ποιες εταιρείες συνεργάζεστε;Γ.Δ._Η επιτυχία της SAS οφείλεται τόσο στον έγκαιρο εντοπισμό τηςανάγκης για την αγορά όσο και στη στρατηγική εστίαση που έχεικάνει η εταιρεία τα τελευταία χρόνια στον ασφαλιστικό χώρο. Είχαμετην τύχη να ξεκινήσουμε αυτό το ταξίδι μαζί με την Υδρόγειο, μιααμιγώς ελληνική ιδιωτική ασφαλιστική εταιρεία με πολυετή δρα-στηριότητα στον κλάδο των γενικών ασφαλειών, η οποία αναζητούσεμια ολοκληρωμένη προσέγγιση αντιμετώπισης της απάτης, συνδυά-ζοντας επιχειρηματικά εργαλεία ανάλυσης με κατάλληλες εσωτερικέςδιαδικασίες, για να διευκολύνει την προληπτική ανίχνευση και δια-χείριση περισσότερων περιστατικών απάτης, συμβάλλοντας θετικάστη φήμη της εταιρείας. Για τη συγκεκριμένη υλοποίηση η Υδρόγειοςτιμήθηκε με το βραβείο BITE, για το οποίο είμαστε ιδιαιτέρως περή-φανοι. Στις εταιρείες που έχουν ήδη ξεκινήσει να λειτουργούν τις λύσεις τηςSAS –ή βρίσκονται στο στάδιο ελέγχων– συγκαταλέγονται επίσης ηGenerali, η Εθνική Ασφαλιστική, η Ατλαντική Ένωση και η Interna-tional Life.

Χ_Πώς λειτουργούν τα συστήματα αυτά;Γ.Δ._Τα περισσότερα συστήματα ακολουθούν μια siloed προσέγγισηανά κλάδο ασφάλισης. Τα μοντέλα ανίχνευσης είναι μονοδιάστατα καιυστερούν στη δυνατότητα πρόβλεψης και αποτροπής. Τέλος, υστε-ρούν στην προτεραιοποίηση των περιπτώσεων με βάση τον βαθμόεπικινδυνότητας, μην προάγοντας έτσι την αποτελεσματικότερη διε-ρεύνηση.Λίγες λύσεις έχουν ξεχωρίσει για την ικανότητά τους να παρέχουν μιαenterprise-wide προσέγγιση, συνδυάζοντας τις απαραίτητες αναλυτι-κές δυνατότητες. Προσεγγίζοντας το πρόβλημα ολιστικά, ξεκινούναπό τη διαχείριση των δεδομένων και την ποιότητά τους, εφαρμό-ζουν πολλαπλές και πολυεπίπεδες αναλύσεις και προτεραιοποιούντις περιπτώσεις με τέτοιο τρόπο, ώστε να επιτυγχάνεται ταχύτεροςέλεγχος περισσότερων περιπτώσεων σε λιγότερο χρόνο. Ελαχιστο-ποιούν την εμφάνιση false positives και false negatives και βοηθούντην εταιρεία να εστιάσει τους πόρους της στις πιο σημαντικές περι-πτώσεις. Εστιάζοντας στις αναλυτικές μεθόδους, ένα ολοκληρωμένο σύστημααντιμετώπισης της απάτης πρέπει να περιλαμβάνει έναν πλούσιοαριθμό επιχειρησιακών τεχνικών ανάλυσης, που λειτουργούν συν-δυαστικά. Κάθε μία από τις τεχνικές πρέπει να έχει τη δική της δυ-ναμική, εστιάζοντας τόσο στα γνωστά πρότυπα όσο και σε άγνωσταπρότυπα ή προβλεπτικές ανάγκες. Η εφαρμογή αυτών των κανόνωνθα πρέπει να γίνεται σε πολλαπλά επίπεδα, όπως το γεγονός (π.χ. ησυναλλαγή, η αίτηση, η αξίωση), η οντότητα (π.χ. ο πελάτης, το τη-λέφωνο, το όχημα) και το δίκτυο που δημιουργούν.

Χ_Ποια είναι τα οφέλη για τις ασφαλιστικές;Γ.Δ._Υιοθετώντας ένα σύστημα αποτροπής και καταπολέμησης τηςαπάτης, οι ασφαλιστικές εταιρείες θα πρέπει να αναμένουν ένα ανοι-χτό πλαίσιο, με δυνατότητες πολλαπλών τεχνικών και ευφυΐας, δί-νοντας εναλλακτικές στον τρόπο υλοποίησης και αυτοματοποιώνταςκάποιες διαδικασίες, ως ένα επιπρόσθετο επίπεδο ασφάλειας. Στα οφέλη περιλαμβάνονται η βελτίωση των ποσοστών ανίχνευσηςτης απάτης, η μείωση του χρόνου εντοπισμού μιας ύποπτης υπόθε-σης, ώστε να αποτρέπεται η είσοδος ή η αποζημίωση, η βελτίωση τηςδιερευνητικής διαδικασίας και η ανάπτυξη ενός αποτελεσματικούμοντέλου ροής εργασιών και πληροφοριών. Επίσης, αναμένεται εν-τοπισμός πολύπλοκων περιπτώσεων απάτης μέσω της βελτιωμένηςδιορατικότητας που παρέχουν αναλύσεις όπως η κοινωνική δι-

κτύωση (link analysis). Αναφορικά με συγκεκριμένα ποσοτικά καιοικονομικά οφέλη, ήδη από τους πρώτους μήνες εφαρμογής αναμέ-νεται βελτίωση στον οικονομικό αντίκτυπο των απωλειών, με άμεσαοφέλη και στον ασφαλισμένο, καθώς η εταιρεία μπορεί να προσφέρειτο ίδιο προϊόν (ασφάλιστρο) σε μειωμένη τιμή. Τέλος, έχει παρατηρηθεί ότι ακόμη και η εξωστρέφεια γύρω από τηνύπαρξη μιας τέτοιας λύσης έχει αποτρεπτικά αποτελέσματα, μιας καιπροειδοποιεί τους επίδοξους παραβάτες ότι η εταιρεία έχει τα σωστάεπίπεδα ανοχής στην απάτη, τις απαραίτητες δομές και τα συστήματαγια να προστατευτεί.

Χ_Ποιες είναι οι λύσεις που παρέχει η εταιρεία σας;Γ.Δ._Το SAS Fraud Framework for Insurance περιέχει μιαν ευφυή αρ-χιτεκτονική, που επιτρέπει στην ασφαλιστική εταιρεία να διαχειρι-στεί τα δεδομένα, να εφαρμόσει μια σειρά από τεχνικές ανάλυσης σενέες ή σε υπάρχουσες περιπτώσεις όπου νέες πληροφορίες προέκυ-ψαν, προσφέροντας ένα περιβάλλον ανίχνευσης νέων πιθανών pat-tern απάτης, δυναμικές αναφορές και παραγωγή βαθμονόμησης(scorecard) γύρω από την αποτελεσματικότητα των διαδικασιών ανί-χνευσης απάτης και αναλυτικού ελέγχου των υπόπτων υποθέσεων. Η λύση εξασφαλίζει τη βέλτιστη λειτουργική αποτελεσματικότητακαι μειωμένο κόστος κτήσης μέσω των παρακάτω πλεονεκτημάτων:

∼Καθίσταται δυνατή η ανίχνευση δόλιας ενέργειας σε μεγαλύτεροβαθμό.∼

Προσφέρεται η δυνατότητα μείωσης του αριθμού των ψευδών συ-ναγερμών, βελτιώνοντας με αυτόν τον τρόπο την αποτελεσματικό-τητα των ελεγκτικών μηχανισμών. Η μείωση αυτή επιτυγχάνεταιεφαρμόζοντας βαθμολόγηση με βάση τον κίνδυνο στα αποτελέσματατων μοντέλων πριν την παραπομπή στους ελεγκτικούς μηχανι-σμούς.∼

Εξασφαλίζεται η μείωση των απωλειών απάτης και η αύξηση τωνπεριπτώσεων ανάκτησης από αυτές. Η λύση, μεταφέροντας τηνανάλυση και την ανίχνευση απάτης στα πρώτα στάδια του κύκλουζωής ενός αιτήματος και πριν από το στάδιο της εκτέλεσης πληρω-μής, την καθιστά πιο αποτελεσματική στη μείωση των απωλειών σεσχέση με την παραδοσιακή μέθοδο εντοπισμού της απάτης μετάτην εκτέλεση της αντίστοιχης πληρωμής.∼

Η αρχιτεκτονική της λύσης μπορεί να επεκταθεί ευρέως σε άλλουςκλάδους ασφάλισης. Στο ίδιο σύστημα, χωρίς την ανάγκη δημι-ουργίας επιπρόσθετων δομών, μπορεί να εφαρμοστεί για να καλύ-ψει το σύνολο των αναγκών της εταιρείας.∼

Τέλος, σημαντικό πλεονέκτημα αποτελεί η δυνατότητα ανίχνευ-σης απάτης προερχόμενης από το προσωπικό της εταιρείας, ενο-ποιώντας δεδομένα σχετικά με το προσωπικό αλλά και εγγραφέςγια το εκάστοτε προσωπικό που αναμείχθηκε στον χειρισμό κάθεαίτησης. Χ

Οι παραβάτες δεν κατηγοριοποιούν τουςεαυτούς τους ανά κλάδο ή περιοχή. Αυτόπου κάνουν όταν διαπράττουν απάτη ήξεπλένουν χρήματα είναι να εκμεταλλεύ-ονται αδυναμίες

Page 82: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

80 Σεπτέμβριος 2015

διά ταύτα...Χ

Ας ελπίσουμε ότι το «βόλι» που ρίξαμε στις εκλογές θα είναι πιοεπιτυχημένο από τα προηγούμενα. Πάντως, το όνειρο της Μέρκελβγαίνει αληθινό: Το Μνημόνιο θα εφαρμοστεί.

Οι Έλληνες ψηφοφόροι είναι σαν τους μεθυσμένους στα μπαρ.Δεν ξέρουν πώς να επιστρέψουν στο σπίτι τους. Μοιάζουν μεπελάτες ενός μπαρ που έχουν hangover από το μεθύσι κι αναζητούνέναν τρόπο να γυρίσουν πίσω: Με το λεωφορείο ή καλύτερα με τομετρό; Ψηφίσαμε τρεις φορές μέσα στο 2015 και μάλλον δενπροφταίνουμε να ξαναψηφίσουμε. Από το 2016 και μετά,βλέπουμε… Δεν έχει δηλαδή σημασία ποια θα είναι η επόμενηκυβέρνηση της Ελλάδας, καθώς όλες οι οικονομικές αποφάσειςδεσμεύονται από τη συμφωνία των Βρυξελλών. Η Ελλάδαπαραμένει ανήμπορη, ενώ έχει και περισσότερο χρέος.

Κάποιοι ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ για να σκίσει το Μνημόνιο. Τώρα,ξαναψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ για να εφαρμόσει το Μνημόνιο. Επειγόντωςστον ψυχίατρο!

Κάποιοι πιστεύουν ακόμη στα παραμύθια, και ψήφισανλαϊκιστές. Όπως έδειξαν οι εκλογές, υπάρχουν ακόμη Έλληνες πουδεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι τα ευρώ δεν πέφτουν από τονουρανό, ότι δεν υπάρχουν ευρώδεντρα που να καρπίζουν δύο φορέςτον χρόνο, ούτε μικρά πράσινα ξωτικά που γεμίζουν 500ευρα ταΑΤΜ των τραπεζών κάθε μεσάνυχτα.

Στην κυρία Τασία δώστε και πάλι το Υπουργείο ΜεταναστευτικήςΠολιτικής, να φέρει κι άλλους μετανάστες! Όχι όμως πολλούς:μερικά εκατομμύρια ακόμη χωράνε άνετα. Εμείς οι Έλληνες είμαστεφιλόξενοι και θα τους καλοδεχτούμε!

Μην τα παρατάτε Λαφαζάνη και Ζωή. Το όνειρο να γίνουμεΣοβιετική Ένωση ή Κούβα του 1920 πρέπει να προχωρήσει! Η ζωήείναι ωραία... στη Βόρεια Κορέα!

Η σημερινή Ελλάδα χωρίζεται σε δύο φυλές: σε αυτήν που είναιστο Δημόσιο, ορίζει τους νόμους και ασκεί εξουσία, και σε μιαμεγαλύτερη, αλλά αδύναμη και δυναστευόμενη, έξω από τοΔημόσιο.

Την ώρα δηλαδή που η κοινωνία μετρά 1,5 εκατομμύριοανέργους, 3 εκατομμύρια ανασφάλιστους και μια κατεστραμμένηαγορά εργασίας στον ιδιωτικό τομέα, με εργαζομένους πουπληρώνονται ύστερα από έναν χρόνο, ακόμη και σε είδος, κύριομέλημα των κομμάτων, όπως φάνηκε και προεκλογικά, είναι οιδημόσιοι υπάλληλοι.

Μετά την ΕΡΤ και τις καθαρίστριες, μην ξεχάσετε και τις άγαμεςθυγατέρες και το επιδοματάκι των 900 ευρώ τον μήνα που πρέπεινα πάρουν.

Μεθυσμένοι στα μπαρ…

από τονΚων/νο

Χριστοφιλέα

Σύντροφοι, μετά τις εκλογές, η έξοδος από το τούνελ ίσως και να πλησιάζει. Μετά το τούνελ είναι που βλέπεις πού βρίσκεσαι.

Βέβαια, μπορεί να μην είσαι, απαραίτητα, καλύτερα από εκεί που ξεκίνησες. Ή όπως έλεγε κι ο Χάρρυ Κλυνν: «Βλέπω τούνελ στην άκρη του τούνελ»…

ΥΓ: «Η ψήφος είναι πιο δυνατή από τη σφαίρα. Με τη σφαίρα μπορείς να σκοτώσεις τον εχθρό σου. Με την ψήφο μπορείς νασκοτώσεις το μέλλον των παιδιών σου» (Αβραάμ Λίνκολν).

Page 83: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΧΡΗΜΑΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ

ONOMATΕΠΩΝΥΜΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ*

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ*

ΟΔΟΣ Τ.Κ. ΠΕΡΙΟΧΗ

ΠΟΛΗ ΧΩΡΑ ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ε-ΜAIL ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ ΚΙΝΗΤΟ

FAX ΑΦΜ* ΔΟΥ*

* ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή μορφή)

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝΕΞΑΜΗΝΗ (5 ΤΕΥΧΗ) 20,00€ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (10 ΤΕΥΧΗ) 30,00€ ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 45,00€ ΔΙΕΤΗΣ (20 ΤΕΥΧΗ) 80,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ

ΚΥΠΡΟΣ (10 ΤΕΥΧΗ) 100,00€ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (10 ΤΕΥΧΗ) 150,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ

ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 60,00€ ΔΙΕΤΗΣ (20 ΤΕΥΧΗ) 110,00€

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά σε ψηφιακή μορφή)

ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ) 15,00€

(Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α.)

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / ΙΒΑΝ GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192)

Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασμός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρείας ETHOS MEDIA Α.Ε. Σημειώνετε πάντα το όνομά σας στο καταθετήριο.Παρακαλούμε, όπως αποστείλετε το καταθετήριο με fax στο 210 998 4953, υπόψιν κου Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.

ΕΠΙΤΑΓΗ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

Yπεύθυνος συνδρομών: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, 210 998 4909, [email protected]

*Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDIA S.A., Θεσσαλίας 29, 17456 Άλιμος, Fax: 210 998 4953

Το ΧΡΗΜΑ καινοτομεί τεχνολογικά,κυκλοφορεί και ψηφιακά, με e-mail!

Ο συνδρομητής μπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, με τρόπο παρόμοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης με λέξεις κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σημειώσεις, κι όλα αυτά...οικολογικά!

Page 84: ΧΡΗΜΑ #414, Σεπτέμβριος 2015

ΕΠ

ΕΝ

ΔΥΤ

ΙΚΟ

& Ο

ΙΚΟ

ΝΟ

ΜΙΚ

Ο Π

ΕΡ

ΙΟΔ

ΙΚΟ

/τ.4

14

/9.2

01

5 /€

6,0

0

ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑΕπενδυτική ευκαιρία

το ΧΑ το 2015;

ASSET & WEALTHMANAGEMENT

Οι επενδύσεις πουυπόσχονται υψηλά κέρδη

ΧΡΗΜΑwww.hrima.gr

ΧΡ

ΗΜ

Ατ.4

14 /9

.20

15

Αναστάσιος ΤζήκαςΠρόεδρος της ΔΕΘ-HELEXPO

«Ενισχύουμε τις διεθνείς συμμαχίες, εδραιώνουμε τον διεθνή χαρακτήρα της ΔΕΘ-HELEXPO»

Η ΔΕΘ υπήρξε ανέκαθεν μοχλόςανάπτυξης της εθνικής

οικονομίας. Αποτελεί σημείοσυνάντησης για τις επιχειρήσεις

και μπορεί να παίξει τον ρόλοτης επιχειρηματικής

πλατφόρμας όχι μόνο γιατο εσωτερικό, αλλά και για

τις γειτονικές αγορές.

Λιμάνια-Αεροδρόμια-Ακτοπλοΐα: Κλειδιά ανάπτυξης οι αποκρατικοποιήσεις

ISSN 1105-0470