Διονυσίου Σολωμού, Ο Κρητικός Ενότητα 4 η , Το όραμα της...

23
Διονυσίου Σολωμού, Ο Κρητικός Ενότητα 4 η , Το όραμα της Φεγγαροντυμένης Βαρβάκειο ΠΠ Λύκειο Νεοελληνιή Λογοτεχνία Θεωρητικής Κατεύθυνσης, Τμήμα Ζ1 Κατερίνα Τζάμου, Φιλόλογος

description

Διονυσίου Σολωμού, Ο Κρητικός Ενότητα 4 η , Το όραμα της Φεγγαροντυμένης. Βαρβάκειο ΠΠ Λύκειο Νεοελληνιή Λογοτεχνία Θεωρητικής Κατεύθυνσης, Τμήμα Ζ1 Κατερίνα Τζάμου, Φιλόλογος. Το μοτίβο της Φεγγαροντυμένης και οι πιθανές ερμηνείες του. Συμβολίζει την ομορφιά της Ζωής και της Φύσης - PowerPoint PPT Presentation

Transcript of Διονυσίου Σολωμού, Ο Κρητικός Ενότητα 4 η , Το όραμα της...

Διονυσίου Σολωμού, Ο ΚρητικόςΕνότητα 4η, Το όραμα της Φεγγαροντυμένης

Βαρβάκειο ΠΠ ΛύκειοΝεοελληνιή Λογοτεχνία Θεωρητικής

Κατεύθυνσης, Τμήμα Ζ1Κατερίνα Τζάμου, Φιλόλογος

Το μοτίβο της Φεγγαροντυμένης και οι πιθανές ερμηνείες του

• Συμβολίζει την ομορφιά της Ζωής και της Φύσης

• Προέρχεται από τις νεράιδες των λαϊκών παραδόσεων

• Πρόκειται για κάποια θεά (π.χ. Αναδυομένη Αφροδίτη, Ουρανία Αφροδίτη)

• Αναπαριστά τη θρησκεία (ή θεϊκή Πρόνοια)• Συμβολίζει την Ουράνια Αγάπη

Ευαγγέλιο: Ματθ. ιδ΄ 22 – 34Ο Ιησούς Χριστός περπατά πάνω στα ύδατα

• Στο ευαγγελικό ανάγνωσμα ο Χριστός γαληνεύει τη φουρτουνιασμένη θάλασσα, κάνει να κοπάσει ο άνεμος, ειρηνεύει δηλαδή τα στοιχεία της φύσης και περπατά πάνω στα ύδατα για να συναντήσει και να ενισχύσει τους φοβισμένους μαθητές του.

• Οι μαθητές παρά τις αμφιταλαντεύσεις και αμφιβολίες τους, όταν βλέπουν την επιβολή της δύναμης του Διδασκάλου τους πάνω στα στοιχεία της φύσης, τότε ομολογούν την ακράδαντη πίστη τους στη θεότητά Του. Με τον τρόπο αυτό ο Ιησούς Χριστός ανέβασε τους μαθητές του σε ένα υψηλότερο επίπεδο, ώστε να κατανοήσουν και να εμπεδώσουν τη μεσσιανικότητά του.

Ευαγγέλιο: Ματθ. ιδ΄ 22 – 34Ο Ιησούς Χριστός περπατά πάνω στα ύδατα

• Η εμφάνιση του Ιησού Χριστού στο μέσο της θαλασσοταραχής και της επικείμενης απώλειας των μαθητών Του αποτελεί μια Θεοφάνεια, μια Αποκάλυψη της θεϊκής Του δύναμης. Οι μαθητές μετά το θαυμαστό αυτό περιστατικό είναι πεπεισμένοι για τη μεσσιανική αποστολή του Διδασκάλου τους.

• η παρουσία του Ιησού Χριστού στο μέσο της φουρτουνιασμένης θάλασσας εξαφάνισε τον φόβο των μαθητών

Ευαγγέλιο: Ματθ. ιδ΄ 22 – 34Ο Ιησούς Χριστός περπατά πάνω στα ύδατα

Διακειμενικότητα: Ευαγγέλιο: Ματθ. ιδ΄ 22 – 34Ο Ιησούς Χριστός περπατά πάνω στα ύδατα

Το δε πλοίον ήδη μέσον της θαλάσσης ην, βασανιζόμενον υπό των κυμάτων• ην γαρ εναντίος ο άνεμος. Τετάρτη δε φυλακή της νυκτός απήλθε προς αυτούς ο Ιησούς περιπατών επί της θαλάσσης. Και ιδόντες αυτόν οι μαθηταί επί την θάλασσαν περιπατούντα εταράχθησαν λέγοντες ότι φάντασμά εστι, και από του φόβου έκραξαν. Ευθέως δε ελάλησεν αυτοίς ο Ιησούς λέγων• θαρσείτε, εγώ ειμί• μη φοβείσθε. Αποκριθείς δε αυτώ ο Πέτρος είπε• Κύριε, ει συ ει, κέλευσόν με προς σε ελθείν επί τα ύδατα. Ο δε είπεν, ελθέ. Και καταβάς από του πλοίου ο Πέτρος περιεπάτησεν επί τα ύδατα ελθείν προς τον Ιησούν. Βλέπων δε τον άνεμον ισχυρόν εφοβήθη, και αρξάμενος καταποντίζεσθαι έκραξε λέγων• Κύριε, σώσον με. Ευθέως δε ο Ιησούς εκτείνας την χείρα επελάβετο αυτού και λέγει αυτώ• ολιγόπιστε! Εις τι εδίστασας; Και εμβάντων αυτών εις το πλοίον εκόπασεν ο άνεμος• οι δεν εν τω πλοίω ελθόντες προσεκύνησαν αυτώ λέγοντες• αληθώς Θεού Υιός ει. Και διαπεράσαντες ήλθον εις την γην Γεννησαρέτ.

Ευαγγέλιο: Ματθ. ιδ΄ 22 – 34Ο Ιησούς Χριστός περπατά πάνω στα ύδατα

Πολλές φορές, ως άνθρωποι, ολιγοπιστούμε. Πνεύμα φόβου διαταράσσει την εσωτερική ειρήνη της ψυχής μας. όπως στο Ευαγγέλιο της Κυριακής Θ΄ Ματθαίου τον Απόστολο Πέτρο. Κάποιες φορές που ο Θεός επιτρέπει να δοκιμασθούμε, ίσως να έχουμε λογισμούς αμφιβολίας και ολιγοπιστίας. Οι δοκιμασίες και οι δυσκολίες που μας συμβαίνουν μας κάνουν να αισθανόμαστε ότι είμαστε στο χείλος της αβύσσου, από το οποίο είναι αδύνατο να επιστρέψουμε. Η άβυσσος αυτή είναι το σκοτάδι της άγνοιας και ο φόβος της αιχμαλωσίας του θανάτου.

Το μοτίβο της Φεγγαροντυμένης και οι πιθανές ερμηνείες του

• Αποτελεί μεταφυσική σύλληψη κόσμων υπεραισθητών ή ενσάρκωση του κόσμου των πλατωνικών ιδεών για την ομορφιά, την καλοσύνη, τη δικαιοσύνη

• Συμβολίζει την αρχετυπική γυναικεία μορφή ή την εξιδανικευμένη γυναικεία ομορφιά ή το κυρίαρχο μητρικό είδωλο, ή την επιθυμία της μητέρας

Η πλατωνική «Ιδέα»

Η εμπειρία των αισθήσεων για τον Πλάτωνα ήταν από αβέβαιη έως ψευδής, ενώ αντιθέτως η λογική διερεύνηση αποκάλυπτε έμφυτη γνώση, ενόραση των ανάλογων υπερβατικών ιδεών, η οποία προϋπήρχε με λανθάνουσα μορφή στον νου λόγω της θείας καταγωγής της ψυχής πριν την ενσάρκωση της. Αυτή η νοητική σύλληψη του λογικά αναγκαίου εκλαμβάνεται ως «ανάμνηση». Υψηλότερη ιδέα θεωρούσε την ιδέα του Αγαθού (Ό,τι είναι ο ήλιος για τον αισθητό κόσμο τούτο είναι η ιδέα του αγαθού για το νοητό) από την οποία απέρρεαν όλες οι άλλες.

Η πλατωνική «Ιδέα»• Στον «Φαίδωνα» όμως ο Σωκράτης έρχεται κοντά στο θάνατο και

τον γνωρίζει. Ο θάνατος είναι κι΄αυτός, όπως και ο έρως, ένας σύντροφος της ζωής που πρέπει να συμφιλιωθείς μαζί του. Όλοι όσοι φιλοσοφούν αληθινά γνωρίζονται βαθιά με τον θάνατο.

• " «οὐδὲν γὰρ ἄλλο πράττων ἐγὼ περιέρχομαι ἢ πείθων ὑμῶν καὶ νεωτέρους καὶ πρεσβυτέρους μήτε σωμάτων ἐπιμελεῖσθαι μήτε χρημάτων πρότερον μηδὲ οὕτω σφόδρα ὡς τῆς ψυχῆς ὅπως ὡς ἀρίστη ἔσται»

• Γιατί περιφέρομαι μην κάνοντας τίποτα άλλο από το να πείθω τους νεότερους και τους πιο ηλικιωμένους ανάμεσά σας να μη φροντίζουν ούτε για τα σώματά τους ούτε για τα χρήματά τους με τόσο πάθος, παρά μόνο για την ψυχή τους, πως θα γίνει καλύτερη.

Νεοπλατωνισμός και Αναγέννηση• Μεμονωμένοι νεοπλατωνικοί και παγανιστικοί πυρήνες επέζησαν ως

τον έκτο αιώνα, οπότε και ο Αυτοκράτορας Ιουστινιανός έκλεισε με διάταγμα την Ακαδημία της Αθήνας. Μετά περίπου εννέα αιώνες το έτος 1439 ο Γεώργιος Γεμιστός Πλήθων γράφει στη Φλωρεντία το πολύκροτο έργο του: Περί ὧν Αριστοτέλης πρός Πλάτωνα διαφέρεται που αποτέλεσε το έναυσμα της διαμάχης πλατωνικών και αριστοτελικών στο Βυζάντιο και στην Ιταλία.

• Ο πλατωνισμός επιβίωσε υπογείως καθ' όλον τον Μεσαίωνα, κρυμμένος σε μυστηριακά ρεύματα, έως ότου οι πρωτότυπες ιδέες του επανανακαλύφθηκαν και σχολιάστηκαν κατά την Αναγέννηση. Έτσι ούτε η νεότερη φιλοσοφική σκέψη έμεινε ανεπηρέαστη από αυτόν. Τα διάφορα φιλοσοφικά συστήματα ή προσπαθούν να ανατρέψουν τις ιδέες του ή οικοδομούνται πάνω σ' αυτές εκσυγχρονίζοντάς τες.

Νεοπλατωνισμός και Αναγέννηση

Marcello Ficino, λατ. Marsilius Ficinus (1433 – 1499)Ουμανιστής φιλόσοφοςΜεταφραστής του ΠλάτωναΦλωρεντινή Ακαδημία κατά την Ακαδημία ΠλάτωνοςCosimo dei Medici – Lorenzo dei MediciSandro Botticelli

Νεοπλατωνισμός και Αναγέννηση

To ενδιαφέρον αναζωπυρόθηκε κατά την εποχή της Αναγέννησης, ως αποτέλεσμα της λατινικής μετάφρασης του έργου του Πλωτίνου από τον Φιτσίνο, ο οποίος εργάστηκε στους κόλπους της Ακαδημίας της Φλωρεντίας, η οποία ιδρύθηκε από τον Κόζιμο των Μεδίκων, κατόπιν σχετικής εισήγησης του Πλήθωνα.

Νεοπλατωνισμός και Αναγέννηση

Το σύστημα βασίστηκε κυρίως στη διαίρεση της πραγματικότητας σε τέσσερα επίπεδα, το εν, τον νου, την ψυχή και τον αισθητό κόσμο τα οποία συνδέονται με μία αδιάσπαστη συνέχεια. Η ψυχή διακρίνεται στην κοσμική ψυχή χάρη στην οποία η απροσδιόριστη ύλη προσέλαβε μορφή, έτσι ώστε να σχηματισθούν τα αισθητά πράγματα που συγκροτούν τον κόσμο, και στην ανθρώπινη, η οποία αναφέρεται στη μορφή του σώματος του φορέα της. Αυτός είναι και ο τελικός στόχος της ανθρώπινης ύπαρξης, η απελευθέρωσή της ψυχής από τα δεσμά της ύλης δηλαδή από καθετί ορατό και περατό, ώστε να μπορέσει να συγκεντρωθεί απρόσκοπτα στην απόλυτη πραγματικότητα του αρχικού εν. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από μια σειρά εξαγνιστικών πράξεων και διαλογιστικών ασκήσεων και των αντίστοιχων μυστικιστικών εμπειριών που αυτές επιφέρουν.

Νεοπλατωνισμός και Αναγέννηση

Τα στάδια που ακολουθεί η ψυχή κατά την πορεία της, όπως επίσης και ο νους, είναι τα εξής: η μονή, κατά τη διάρκεια της οποίας οι υποστάσεις του νου και της ψυχής ήταν συγκεντρωμένες στο εν, η πρόοδος, το στάδιο κατά το οποίο δημιουργείται δι' απορροής του νου, η ψυχή, και δι'απορροής της ψυχής, ο αισθητός κόσμος και η επιστροφή, κατά την οποία πραγματοποιείται η τελική ανάκαμψη στην αρχική κοιτίδα του νου και της ψυχής. Αυτό το τριαδικό σχήμα, αποτέλεσε και το πρότυπο, πάνω στο οποίο βασίστηκε, πολλούς αιώνες αργότερα, η διδασκαλία του Χέγκελ, ο οποίος επηρρεασμένος βαθιά από τη νεοπλατωνική διδασκαλία, διατύπωσε το δικό του τριαδικό σχήμα διαλεκτικής. Ωστόσο δεν ήταν ο μοναδικός φιλόσοφος που επηρρεάστηκε από το νεοπλατωνισμό.

Σολωμός και φιλοσοφία

• Νεοπλατωνικές επιρροές (Φιτσίνο)• Γερμανικός ιδεαλισμός (Χέγκελ)

Αισθητικά πρότυπα, θρησκευτικές αναφορές, πρωτοκαθεδρία του πνεύματος έναντι της ύλης, έρως-θάνατος, ψυχή, συμβολισμοί, σχέση του έργου με τον Ρομαντισμό (θρησκεία, έρωτας, γυναίκα, φύση)

Το μοτίβο της Φεγγαροντυμένης και οι πιθανές ερμηνείες του

• Προέρχεται από την θρησκευτική παράδοση και την χριστιανική γραμματεία (π.χ. Παρθένος)

• Συμβολίζει την ενότητα της Φύσης και της Ψυχής

• Είναι η ψυχή της κόρης ως θεϊκή οπτασία και συνεχίζει την μορφή της μνηστής

ερμηνεία

• Οι στίχοι έχουν φιλοσοφικό υπόβαθρο, εφόσον απηχούν πλατωνικές και αριστοτελικές θεωρίες για την ανάμνηση (= η ψυχή γνωρίζει έννοιες που είχε γνωρίσει στην ιδεατή μορφή τους πριν μπει στο σώμα). Η εξιδανίκευση της γυναικείας οπτασίας συνδέεται με τον ρομαντισμό. Το νόημα των στίχων είναι ότι ο Κρητικός δοκιμάζει βιώματα έκστασης λόγω του μεγάλου θαυμασμού προς την οπτασία και οδηγείται σε διαλογισμούς που συνδέονται με αυτήν.