Διεθνισμος 4. 2011

ΔΙΕΘΝΙΣΜΟΣΠρολετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε!

Οι χρόνοι της Κίνας και της Ασίας

Η κρυφή σελίδα της γερμανικής αντίστασης (ΙΙ) σ. 5

Ευρωπαϊκά χρονικά

Το λαϊκιστικό κύμα στον ευρωπαϊκο πολιτικό κύκλο σ. 9

Οι ‘‘ειδικές οικονομικές ζώνες’’ του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμούΣυγχρονες βεντέτες άμμου και πετρελαίου σ.13

Η παγκόσμια μάχη της ενέργειας Ένας νέος αιώνας του άνθρακα σκεπάζει τους οικολογικούς μύθους σ. 17

‘‘Μεγάλη Ευρώπη’’ και ‘‘μικρή Ευρώπη’’ στις γερμανικές αβεβαιότητες σ. 21

Περιοδική έκδοση μαρξιστικής επιστήμης

4Ιούνιος 2011

Ε ν ά ν τ ι α σ τ ο ν ε υ ρ ω π α ϊ κ ό κ α ι τ ο ν ε ν ι α ί ο ι μ π ε ρ ι α λ ι σ μ ό

ΔΙΕΘΝΙΣΜΟΣ 1 τ.4 Ιούνιος 2011

Η θεωρητική καθυστέρηση στην ανάλυ-ση της μακράς καπιταλιστικής ανάπτυξης είναι ζήτημα που ο Τσερβέτο το έθεσε με αφετηρία όχι την κρίση της δεκαετίας του ’30, αλλά την προηγούμενη κρίση του 1914. Η πρώτη ήταν μια ρήξη που επαλή-θευε την ανάλυση του μαρξισμού για τη μακρά περίοδο, αλλά ήδη τότε τα συμπε-ράσματα που αντλούσε το κομμουνιστι-κό κίνημα ήταν συχνά εσφαλμένα, γιατί ήταν «μηχανιστικά και όχι διαλεκτικά». Η κρίση εκλαμβάνονταν ως αναπότρεπτη κατάρρευση. Μάταια ο Λένιν καλούσε σε μελέτη της αντιφατικής κίνησης της κοινωνικής πραγματικότητας:

«Δεν υπάρχει κρίση που να είναι αναπό-τρεπτη, δεν υπάρχει αυτόματη κατάρρευ-ση του καπιταλισμού. Η συγκέντρωση που οδηγεί στην κρίση ξαναδημιουργεί, με την ίδια την κρίση, τον όρο για την επανεμφά-

νιση της μικρής παραγωγής και του μικρού κεφαλαίου. Ο ιμπεριαλισμός που προκαλεί τον πόλεμο και, κατά συνέπεια, την κρίση, διαδίδει ταυτόχρονα τον καπιταλισμό στον κόσμο. Οι αντιθέσεις που αυτό το παγκό-σμιο προτσές προκαλεί είναι τέτοιες και τόσες ώστε να προκαλούν οικονομικές και πολιτικές κρίσεις, που μπορούν να μετα-τραπούν σε επαναστάσεις με την προϋπό-θεση να υπάρχει ένα κομμουνιστικό κόμμα ικανό να το κάνει και οι εργαζόμενες μά-ζες να συρθούν αντικειμενικά στην πάλη. Είναι αυτό που ο Μαρξ και ο Ένγκελς εί-χαν δει το 1850. Όπως γι’ αυτούς, έτσι και για τον Λένιν, το “ζήτημα των χρόνων” αφορά όχι τόσο την παγκόσμια αγορά και την τύχη του καπιταλισμού όσο την εκτί-μηση για την ποσότητα και την ποιότητα των αντιθέσεων και, επομένως, για την υποκειμενική ικανότητα του κόμματος της

Οι χρόνοι της Κίνας και της Ασίας

ΔΙΕΘΝΙΣΜΟΣ 3 τ.4 Ιούνιος 2011ΔΙΕΘΝΙΣΜΟΣ 2 τ.4 Ιούνιος 2011

δείκτης μεταβολή% δείκτης μεταβολή%

1870 100 1924 379 5,21871 102 2,2 1925 394 4,01872 106 4,2 1926 408 3,41873 108 1,6 1927 420 2,91874 113 4,7 1928 432 3,01875 116 2,2 1929 452 4,51876 116 0,0 1930 426 - 5,61877 118 2.0 1931 402 - 5,71878 120 2,0 1932 374 - 7,11879 121 0,8 1933 378 1,21880 126 4,1 1934 403 6,61881 131 3,4 1935 426 5,81882 135 3,1 1936 460 7,81883 138 2,1 1937 494 7,51884 139 1,0 1938 496 0,41885 141 1,7 1939 524 5,61886 146 3,0 1940 534 2,01887 150 3,4 1941 575 7,61888 154 2,6 1942 616 7,11889 160 3,4 1943 663 7,71890 166 3,9 1944 676 2,01891 169 1,8 1945 634 - 6,31892 175 3,4 1946 543 - 14,41893 173 -1,0 1947 553 1,91894 177 2,2 1948 587 6,21895 186 5,2 1949 607 3,41896 188 1,4 1950 657 8,21897 194 3,1 1951 704 7,11898 204 5,1 1952 732 4,01899 213 4,5 1953 770 5,21900 219 2,6 1954 780 1,31901 227 3,7 1955 833 6,81902 230 1,1 1956 864 3,71903 238 3,6 1957 891 3,21904 240 1,1 1958 902 1,21905 249 3,7 1959 954 5,81906 266 6,7 1960 1000 4,81907 273 2,7 1961 1047 4,71908 264 -3,2 1962 1101 5,21909 281 6,1 1963 1154 4,81910 285 1,6 1964 1227 6,31911 296 3,7 1965 1290 5,11912 308 4,2 1966 1361 5,51913 319 3,6 1967 1415 4,01914 299 -6,3 1968 1498 5,91915 305 2,0 1969 1573 5,01916 328 7,6 1970 1630 3,61917 325 -1,0 1971 1692 3,81918 335 3,0 1972 1783 5,41919 326 -2,5 1973 1894 6,21920 323 -0,9 1974 1896 0,11921 322 -0,3 1975 1877 - 1,01922 343 6,3 1976 1974 5,21923 361 5,2

Παγκόσμιο ΑΕΠ 1870-1976 Πηγή: Angus Maddison, ‘‘Fasi di sviluppo capitalistico’’, Moneta e Credito, τ. 119, 3ο τρίμ. 1977, όπως δημοσιεύτηκε στη Lotta Comunista, φ. 163, Μάρτιος, 1984.

πρωτοπορίας να τις χρησιμοποιήσει»1. Δεν υπήρχε η προοπτική μιας τελικής

κατάρρευσης όπως πίστευαν, με διαφο-ρετικές θέσεις, η Ρόζα Λούξεμπουργκ ή ο Χένρικ Γκρόσμαν. Δεν είχαμε στασιμό-τητα όπως θα πιστέψει ο Λέον Τρότσκι στη δεκαετία του 1930, προσπαθώντας να επινοήσει μια διέξοδο από το λίμνα-σμα των επαναστατικών δυνάμεων. Δεν έπρεπε να περιμένουμε μια κρίση υπό προθεσμία όπως θα πιστέψει ο Αμαντέο Μπορντίγκα μεταπολεμικά, υπερεκτιμώ-ντας τις πολεμικές καταστροφές και την αμερικανική ιμπεριαλιστική κυριαρχία.

Η στατιστική σειρά που αφορά την πα-ραγωγή με αφετηρία το 18702 επιτρέπει στον αναγνώστη να διατρέξει τη διαλε-κτική ανάπτυξης και κρίσης στη διάρκεια του αιώνα του ιμπεριαλισμού. Σύμφωνα με τη σύνθεση που κάνει ο Τσερβέτο, η κοινωνική δύναμη του κεφαλαίου έχει τριπλασιαστεί το 1917, όταν η αντιφα-τική ώθηση προκαλεί για πρώτη φορά έναν παγκόσμιο πόλεμο, και ανοίγει τον δρόμο στον επαναστατικό Οκτώβρη. Η παραγωγή διπλασιάζεται άλλη μια φορά στις δεκαετίες του ’20 και του ’30, προε-τοιμάζοντας έναν Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο δύο φορές πιο καταστροφικό. Στο τέλος της σύρραξης, είναι εξαπλάσια σε σχέση με την εποχή του Κεφαλαίου του Μαρξ. Στα σαράντα χρόνια «μη παγκοσμίου πο-λέμου» που ακολούθησαν, το κοινωνικό προϊόν τριπλασιάστηκε άλλη μια φορά. Τρεις φορές πιο καταστροφικός απ’ όσο ήταν στη δεύτερη παγκόσμια σύρραξη του Άουσβιτς, των γκουλάγκ και της Χι-ροσίμα, είκοσι φορές από την εποχή του

1 Α. Τσερβέττο, Το δύσκολο ζήτημα των χρόνων, Διεθνι-σμός, 1994 [].2 Για διευκόλυνση του αναγνώστη παραθέτουμε τον σχε-τικό πίνακα από το Α. Τσερβέττο, όπ.π. [ΣτΜ].


Μαρξ. Ο Τσερβέτο κάνει αυτές τις εκτιμήσεις

στα μισά της δεκαετίας του ’80, στην αρχή της «μακράς εξάπλωσης» που ακο-λούθησε την κρίση αναδιάρθρωσης. Οι προβληματισμοί και τα στοιχεία του εί-ναι ένας απολογισμός του κύκλου ανεπα-νάληπτης ανάπτυξης που μετέβαλε τους συσχετισμούς μεταξύ των δυνάμεων από τη μεταπολεμική περίοδο μέχρι την κρί-ση της δεκαετίας του ’70. Είναι και μια επιβεβαίωση της ποιοτικής εκτίμησης γι’ αυτή την κρίση, μέσα σε έναν κύκλο πα-γκόσμιας εκτατικής ανάπτυξης: δεν έχου-με κατάρρευση, ούτε στασιμότητα, ούτε γενική κρίση υπό προθεσμία με προκαθο-ρισμένη ημερομηνία. Το γεγονός ότι αυτό έγινε κατανοητό τριάντα χρόνια νωρίτε-ρα, μέσα από την κοπιώδη επιστημονική δουλειά αναστήλωσης στη δεκαετία του ’50, προσέφερε ένα ασφαλές στρατηγικό πλαίσιο για την οργανωτική πάλη. Μόνο χάρη σε εκείνη την ανακατάκτηση στο πεδίο της θεωρίας στάθηκε δυνατή η κα-τανόηση των αντικειμενικών τάσεων για το ρίζωμα του λενινισμού στην ιταλική μητρόπολη.

Από τότε, οι δυνάμεις που εξετάζονται σε εκείνη τη στατιστική ποσοτικοποίη-ση - όλες οι δυνάμεις του ιμπεριαλισμού εκείνη την εποχή, πλην της ΕΣΣΔ - χο-ντρικά διπλασιάστηκαν και ολόκληρη η παγκόσμια παραγωγή τριπλασιάστηκε, αλλά η Ασία εξαπλασιάστηκε και η Κίνα δεκαπλασιάστηκε. Η ιμπεριαλιστική ανά-πτυξη πολλαπλασιάζει τις δυνάμεις του κεφαλαίου και εξαπλώνει την καπιταλι-στική αγορά σε όλο τον παγκόσμιο πλη-θυσμό, σε εκείνες που το 1957 ήταν οι περιοχές της προκαπιταλιστικής καθυ-στέρησης. Και γεννά μέσα στην ανισόμε-τρη ανάπτυξη νέες ιμπεριαλιστικές δυνά-

παγκόσμια παραγωγή

ετήσια μεταβ. % Κίνα

ετήσια μεταβ. %

% επί της παγκ. παραγ.

1950 1.012 5 0,51951 1.133 12,0 6 20,0 0,51952 1.224 8,0 7 16,7 0,61953 1.337 9,3 9 28,6 0,71954 1.447 8,2 11 22,2 0,81955 1.630 12,6 12 9,1 0,71956 1.791 9,9 17 41,7 0,91957 1.900 6,1 19 11,8 1,01958 2.003 5,4 28 47,4 1,41959 2.215 10,6 42 50,0 1,91960 2.423 9,4 59 40,5 2,41961 2.573 6,2 61 3,4 2,41962 2.802 8,9 62 1,6 2,21963 3.029 8,1 64 3,2 2,11964 3.311 9,3 65 1,6 2,01965 3.555 7,4 71 9.2 2,01966 3.830 7,7 78 9,9 2,01967 4.061 6,0 60 -23,1 1,51968 4.426 9,0 65 8,3 1,51969 4.805 8,6 71 9,2 1,51970 5.189 8,0 106 50,7 2,11971 5.510 6,2 119 12,1 2,21972 5.941 7,8 133 11,7 2,21973 6.411 7,9 166 24,6 2,61974 6.591 2,8 168 1,2 2,61975 6.806 3,3 195 16,0 2,91976 7.229 6,2 202 3,6 2,81977 7.599 5,1 222 9,9 2,91978 7.991 5,2 256 15,2 3,21979 8.309 4,0 281 9,7 3,41980 8.476 2,0 300 6,7 3,51981 8.642 2,0 308 2,7 3,71982 8.764 1,4 325 5,8 3,71983 9.130 4,2 349 7,3 3,81984 9.565 4,8 375 7,4 3,91985 10.022 4,8 409 9,0 4,11986 10.337 3,1 448 9,5 4,31987 10.835 4,8 495 10,4 4,61988 11.254 3,9 542 9,7 4,81989 11.710 4,0 581 7,2 5,01990 11.865 1,3 621 6,9 5,21991 12.116 2,1 678 9,1 5,61992 12.232 1,0 754 11,3 б,21993 12.500 2,2 812 7,6 6,51994 12.834 2,7 928 14,3 7,21995 13.273 3,4 1.007 8,5 7,61996 13.698 3,2 1.081 7,4 7,91997 13.986 2,1 1.105 2,1 7,91998 14.369 2,7 1.164 5,3 8,11999 14.745 2,6 1.197 2,9 8,12000 15.401 4,5 1.356 13,2 8,82001 15.641 1,6 1.481 9,2 9,52002 16.191 3,5 1.654 11,7 10,22003 16.804 3,8 1.911 15,5 11,42004 17.564 4,5 2.203 15,3 12,52005 18.302 4,2 2.500 13,5 13,72006 19.038 4,0 2.866 14,6 15,12007 19.890 4,5 3.282 14,5 16,52008 20.202 1,6 3.433 4,6 17,0

Παγκόσμια ηλεκτρική παραγωγή (σε δισ. kWh)

μεις που ήδη αρχίζουν να αναμετρώνται για ένα νέο μοίρασμα.

Οι «χρόνοι» του 21ου αιώνα θα έχουν το ιδιαίτερο γνώρισμα των τάξεων στη νέα φάση, των νέων ιμπεριαλιστικών δυνάμε-ων των οποίων αποτελούν καρπό και των αλληλοχτυπημάτων τους. Θα είναι κατά κύριο λόγο οι χρόνοι της Ασίας και της Κίνας, όπως δείχνουν εκείνοι οι επιβε-βαιωμένοι και ενισχυμένοι από την κρί-ση πολλαπλασιαστικοί παράγοντες των προηγούμενων τριάντα χρόνων.

Μία σύγκριση ανάμεσα στην παγκό-σμια και την κινεζική ηλεκτροπαραγω-γή, στα σαράντα μεταπολεμικά χρόνια, μας δίνει μια πιο σαφή ιδέα για την πο-ρεία της ανάπτυξης στη μακρά περίοδο και τη γιγαντιαία ανατροπή των συσχε-τισμών δύναμης που αυτή η ανάπτυξη προκάλεσε. Το 1957, όταν διατυπώνο-νταν οι Θέσεις πάνω στην ιμπεριαλιστική ανάπτυξη, η συμμετοχή της Κίνας στην παγκόσμια ηλεκτροπαραγωγή ήταν 1%. Μεταξύ 1976 και 1978, όταν επιβάλλε-ται επικρατεί η γραμμή ανοίγματος στην παγκόσμια αγορά του Τενγκ Σιάοπινγκ, ήταν 3%. Είναι 5% το 1990, όταν δημο-σιεύεται Το δύσκολο ζήτημα των χρόνων. Αυτό είναι το μερίδιο της κινεζικής σχε-τικής δύναμης τη στιγμή της στρατηγικής ρήξης που ακολούθησε το 1989, όταν ο προβληματισμός πάνω στο «ζήτημα των χρόνων» ερευνούσε τις αναλογίες με το 1500, κατά την μετατόπιση του παγκό-σμιου κέντρου βάρους από τον Ατλαντι-κό στον Ειρηνικό Ωκεανό. Από τότε η Κίνα έφτασε να συμμετέχει με 9% στην παγκόσμια ηλεκτροπαραγωγή το 2000, μερίδιο που διπλασίασε το 2008 με 17%. Σε απόλυτους όρους, είναι τα ίδια επίπε-δα και επομένως οι ίδιοι ρυθμοί που ολό-κληρος ο κόσμος είχε από το 1950 ως τα

μισά της δεκαετίας του ’60. Η Κίνα είναι ένας κόσμος που προστί-

θεται στον κόσμο. Στην ιστορία του ιμπε-ριαλισμού, καμία σημαντική μετατόπιση στις διεθνείς σχέσεις δεν έμεινε ποτέ στο ειρηνικό πεδίο μόνο. Και καμία δύναμη δεν ενσάρκωσε ποτέ, από μόνη της, μια τροποποίηση των συσχετισμών δύναμης τόσο ριζική.

(Από τον πρόλογο στη νέα ιταλική έκδοση του βιβλίου Το δύσκολο ζήτημα των χρόνων)

Lotta Comunista, φ 476, Απρίλιος 2010


IIΣτο πρόσφατο βιβλίο του πάνω στην αντίστα-ση στην πόλη του Βερολίνου1, ο ιστορικός και πολιτειολόγος Χανς-Ράινερ Σάντβος υποστη-ρίζει ότι το γερμανικό εργατικό κίνημα, το 1933, δεν αποτελούνταν από δύο μονολιθικά μπλοκ, το SPD και το KPD, αλλά ήταν διαι-ρεμένο σε αρκετές τάσεις. Δεν είχαμε μόνο τα εσωτερικά ρεύματα των δύο μεγάλων κομμά-των, αλλά και ένα ευρύ φάσμα πολύ διαφορο-ποιημένων ομάδων που όμως αυτοπροσδιορί-ζονταν όλες ως επαναστατικές και ανεξάρτη-τες. Θα αναφέρουμε μερικές μόνο: το SAPD του Πάουλ Φρέλιχ, το KPDO, το KAPD, η Leninbund, διάφορες τροτσκιστικές ομάδες από τις οποίες η κυριότερη είναι η Gruppe “Funke”, οι Rote Kämpfer, οι αναρχοσυνδι-καλιστές της FAUD (Freie Arbeiter-Union Deutschland), η AAU-E (Allgemeine Arbeiter-Union – Einheitsorganisation), η Europäische Union, η Mannhart, κ.ά.

Η κεντριστική αυταπάτη του KPDO

Η ιστορία του KPD στη δεκαετία του ’20 χα-ρακτηρίζεται από απότομες αλλαγές γραμμής και διάφορες διασπάσεις. Το 1928 αποχωρεί η ομάδα της οποίας ηγούνται ο Άουγκουστ Ταλ-χάιμερ και ο Χάινριχ Μπράντλερ, που σχη-

1 Hans Reiner Sandvoß, Die “andere” Reichshauptstadt, Widerstand aus der Arbeiterbewegung in Berlin von 1933 bis 1945, Berlin, 2007.

ματίζουν το KPDO (Kommunistische Partei Deutschlands-Opposition), ένα «αντιπολιτευό-μενο» ως προς το KPD κόμμα, που δηλώνει ότι τάσσεται κατά του «αριστερισμού» και υπέρ της εσωτερικής δημοκρατίας και της πολιτικής ανεξαρτησίας του γερμανικού κομμουνισμού από την ΕΣΣΔ. Οι ηγέτες του KPDO τρέφουν την αυταπάτη ότι μπορούν να επηρεάσουν το KPD παραμένοντας ως προς την εξωτερική πολιτική νομιμόφρονες στον Στάλιν και κρα-τώντας στάση «μη ανάμειξης» στην πάλη ρευ-μάτων στους κόλπους των μπολσεβίκων. Θα διαψευστούν όμως γρήγορα, αφού όχι μόνο δεν σημειώνεται η προσδοκώμενη εισροή με-λών του KPD, αλλά το KPDO υποχρεώνεται να υποστεί το 1931-32 μια σημαντική αντι-σταλινική απόσχιση που συνενώνεται μαζί με άλλες ομάδες στο νεοσύστατο SAPD. Στους αποσχισθέντες περιλαμβάνονται 350 μέλη της οργάνωσης του Βερολίνου μεταξύ των οποίων ο Πάουλ Φρέλιχ, ο Γιάκομπ Βάλχερ, ο Άου-γκουστ Έντερλε, ο Μαξ Κέλερ και ο Άλμπερτ Σράινερ.

Το KPDO έχει την έδρα της ηγεσίας εσω-τερικού στο Βερολίνο, όπου διατηρεί κάποια επιρροή κυρίως στη βιομηχανική συνοικία Σπαντάου και ειδικά μεταξύ των μεταλλεργα-τών. Η ομάδα κατορθώνει να οργανώσει και ένα παράνομο δίκτυο συνδικαλιστικών στε-λεχών διαφόρων πολιτικών τάσεων (KPD, KPDO, SPD), συμμετέχει στις εκλογές των επιχειρησιακών συμβουλίων και εκδίδει δι-άφορα έντυπα ενημερωτικά, όπως το Gegen

Η κρυφή σελίδα της γερμανικής αντίστασης


den Strom και το Juniusbriefe, και συνδικαλι-στικά, όπως το Der Metallarbeiter. Αλλά με τη νίκη του Χίτλερ το KPDO βρίσκεται μπροστά σε μια νέα πρόκληση: η ομάδα συρρικνώνεται σε περίπου 200-300 άτομα και είναι πολύ αδύ-ναμη για να επιχειρήσει μεγάλες δράσεις, ενώ η ηγεσία εσωτερικού αναγκάζεται να μετανα-στεύσει ή να πέσει στα χέρια της Γκεστάπο. Μετά τις πρώτες συλλήψεις και καταδίκες το 1933, ακολουθεί το πρώτο μεγάλο κύμα συλ-λήψεων τον Μάρτιο του 1934 που οδηγεί στη φυλακή 30 άτομα. Αλλά το αποφασιστικό χτύ-πημα στον παράνομο μηχανισμό του KPDO η Γκεστάπο θα το δώσει το 1937. Στις 24 Νοεμ-βρίου το δικαστήριο καταδικάζει σε διάφορα χρόνια κράτησης τους Βέρνερ Μίλερ, Βάλτερ Ούλμαν, Κουρτ Βάιζε και άλλους, μεταξύ των οποίων και ο Έρνστ Πάουλ, που θα πεθάνει στη φυλακή το 1939, και ο Ότο Έρινγκ, που θα δολοφονηθεί στη φυλακή στα τέλη Ιανουα-ρίου του 1945. Ο Ούλμαν κατορθώνει να επι-ζήσει και, βγαίνοντας από τη φυλακή, έρχεται σε επαφή με την ομάδα Σέφκοφ, με την οποία οργανώνει έναν ενιαίο πυρήνα στα εργοστάσια Askania της συνοικίας Αλτ-Μαρίεντορφ, στο Νότιο Βερολίνο.

Η Leninbund, ο Τρότσκι και ο κρατικός καπιταλισμός

Πάντα το 1928, το KPD θα υποστεί και άλλη διάσπαση: είναι οι δυνάμεις που αποχώρησαν ή διαγράφηκαν λόγω της σταλινοποίησής του και συσπειρώνονται στη Leninbund, της οποί-ας ηγούνταν ο δάσκαλος από το Αμβούργο Χούγκο Ούρμπανς. Το Βερολίνο είναι το οχυ-ρό της Leninbund, η οποία έχει οργανωμένες δομές σε όλες τις συνοικίες, η οργάνωσή της συλλέγει μηνιαίες συνδρομές μισού μάρκου από τους υποστηρικτές και δέκα πφένιχ από αυτούς που είναι ακόμα γραμμένοι στο KPD. Έχοντας ως αναφορά το λενινιστικό μοντέ-λο, δίνει ιδιαίτερη προσοχή στη διάδοση των κομματικών εντύπων, δηλαδή της Fahne des

Kommunismus (Σημαία του κομμουνισμού) και της Volkswille (Θέληση του λαού).

Αλλά και αυτός ο σχηματισμός θα υποστεί στη συνέχεια μια σειρά από διασπάσεις. Το 1929, μια μερίδα της “Αριστερής Αντιπολί-τευσης”, όπως η Ρουτ Φίσερ, ο Αρκάντι Μά-σλοφ και ο Βέρνερ Σόλεμ, προσεγγίζει ξανά το KPD. Μεταξύ 1930 και 1932 ακολουθούν μερικά τροτσκιστικά ρεύματα που συσπειρώ-νουν στο Βερολίνο 500-600 άτομα, και άλλοι διαγραμμένοι που καταλήγουν στο SAPD. Γράφει ο Σάντβος: «Κατά κύριο λόγο είναι η διαφορετική θεωρητική εκτίμηση για τον κοινω-νικό χαρακτήρα της νεαρής ΕΣΣΔ που προκαλεί μια βαθιά διάσταση θέσεων στους κόλπους της Leninbund. Ενώ ο Ούρμπανς αρχίζει να διαπι-στώνει την ανάπτυξη δυστυχώς ενός “κρατικού καπιταλισμού” στην ΕΣΣΔ, ο Τρότσκι αντίθετα βλέπει ένα “εκφυλισμένο εργατικό κράτος”». Η πολεμική μεταξύ Τρότσκι και Leninbund «δε θα πάψει ποτέ»2, υπάρχουν μάλιστα αναφορές στα γράμματα του Τρότσκι ακόμα και το 1939, όπως γράφει ο Ρίντιγκερ Τσίμερμαν, διευθυ-ντής της βιβλιοθήκης του Ιδρύματος Ebert, με-λετητής και ιστορικός της Leninbund και συγ-γραφέας του μοναδικού, κριτικά διακείμενου μεν, αλλά εμπεριστατωμένου βιβλίου πάνω στο αντικείμενο.

Η ομάδα του Βερολίνου συνεχίζει ωστόσο να δρα, έστω και με μειωμένες δυνάμεις, δι-αδίδοντας χειροτεχνικά αντίτυπα της Fahne des Kommunismus, αλλά οδηγείται με μεθο-δικό τρόπο σε αποκεφαλισμό. Ο Τσίμερμαν υποστηρίζει πως δεν κατάφερε να βρει δίκες με κατηγορούμενους για αντίσταση υποστηρι-κτές του Ούρμπανς, αλλά ο Σάντβος εντόπισε κάποιες αναφορές της αστυνομίας που μιλούν για μια ομάδα 50 περίπου παράνομων μελών. Το 1934 η Γκεστάπο κατορθώνει πάντως να στείλει σε δίκη μια ομάδα εννέα ατόμων, από τα οποία τουλάχιστον ένα δεν επιβιώνει μετά τη φυλάκισή του. Το 1935 ξεκινά ένα άλλο κύμα συλλήψεων και ο νέος επικεφαλής της

2 Rüdiger Zimmermann, Der Leninbund. Linke Kommunisten in der Weimarer Republik, Düsseldorf, 1978.


ΧΟΥΓΚΟ ΟΥΡΜΠΑΝΣ, ΑΝΤΙΣΤΑΛΙΝΙΚΟΣ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΗΣ

Ο Χούγκο Ούρμπανς (1890-1946), δάσκαλος, γιος αγροτών, γεννήθηκε στο Λιτ, κοντά στο Αμ-βούργο, που σήμερα βρίσκεται στο Σλέσβιγκ-Χολστάιν. Έρχεται σε επαφή με τους σοσιαλιστές το 1912, κατατάσσεται εθελοντής στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά επιστρέφει γιατί προσβλή-θηκε από φυματίωση. Προσχωρεί στην Ένωση Σπάρτακος του Αμβούργου και είναι από τους ιδρυτές του KPD. Αντιπρόσωπος στο συνέδριο της συγχώνευσης μεταξύ KPD e la sinistra USDP, το 1921 εκλέγεται στο τοπικό συμβούλιο. Εκπρόσωπος της “αριστεράς” του KPD, διαδραματίζει βασικό ηγετικό ρόλο στην εξέγερση του Αμβούργου το 1923, και κατηγορεί την κομματική ηγεσία του Άουγκουστ Ταλχάιμερ και του Χάινριχ Μπράντλερ ότι δεν τη στήριξε με εξεγέρσεις και σε άλλες περιοχές. Το 1924 συλλαμβάνεται ενώ εκφωνεί λόγο στη μνήμη της Ρόζας Λούξεμπουργκ και του Καρλ Λίμπκνεχτ. Παρόλο που ήταν εκλεγμένος βουλευτής, καταδικάζεται σε 10 χρόνια για την εξέγερση του Αμβούργου και μένει στη φυλακή μέχρι το 1925, όταν αποφυλακίζεται χάρη στη βουλευτική ασυλία. Το 1925 εντάσσεται στην κεντρική επιτροπή του KPD, όπου μαζί με τη Ρουτ Φίσερ και τον Αρκά-ντι Μάσλοφ είναι ένας από τους κυριότερους εσωτερικούς εκπροσώπους της ”αριστεράς”. Αρχίζει να επικρίνει την όλο και πιο σταλινική γραμμή του κόμματος και της Κομιντέρν, ώσπου τον Νοέμ-βριο του 1926 διαγράφεται. Μετακομίζει στο Βερολίνο όπου γίνεται ένας από τους βασικούς εκ-προσώπους της κοινοβουλευτικής ομάδας των Αριστερών Κομμουνιστών (Linken Kommunisten) και συμμετέχει στην ίδρυση της Leninbund, στην ηγεσία της οποίας ανήκει από το 1928 μέχρι το 1933. Εξαιτίας της άποψής του ότι η ΕΣΣΔ οδηγείται προς τον “κρατικό καπιταλισμό” και ασκεί ιμπεριαλιστική πολιτική απέναντι στην Κίνα, έρχεται σε ρήξη με τον Τρότσκι το 1929-30, δεχόμενος τη σκληρή κριτική του τελευταίου. Μετά την έλευση του ναζισμού το 1933 διαφεύγει στο εξωτερικό και, μετά από σύντομη παραμονή στην Τσεχοσλοβακία, καταφεύγει στη Σουηδία, όπου αντιμετωπίζει περνά δύσκολες συνθήκες ζωής, εργαζόμενος σαν ξυλουργός και τυπογρά-φος προσπαθώντας όμως και να κρατήσει όρθια τη δομή της Leninbund στο εξωτερικό. Από το 1936 ως το 1938 καταγγέλλει με δριμύτητα τις δίκες της Μόσχας, ενώ η σοβιετική πρέσβειρα Αλεξάντρα Κολοντάι θα προσπαθήσει επανειλημμένα αλλά μάταια να πετύχει την απέλασή του από τη Σουηδία. Ακόμα και μετά τον πόλεμο δεν επιθυμεί να γυρίσει στη Γερμανία και πεθαίνει στη Στοκχόλμη το 1946.


ομάδας του Βερολίνου Καρλ Σπίκερ συλλαμ-βάνεται και εξορίζεται στην Πολωνία όπου χά-νονται τα ίχνη του. Ακολουθεί μια άλλη δίκη το 1936 κατά μιας ομάδας εργατών της συ-νοικίας Κρόιζμπεργκ. Τα πρακτικά αυτής της δίκης είναι πολύτιμα γιατί, όπως γράφει ο Σά-ντβος, «μας επιτρέπουν μια σύντομη ματιά στην παράνομη δουλειά της Leninbund [...] δουλειά εστιασμένη σε μια αυστηρή διαδικασία επιλογής που ακολουθεί πιστά το αυθεντικό μοντέλο του Λένιν για μια ελιτική οργάνωση επαγγελματιών επαναστατών και στελεχών που όμως έπρεπε να στοχεύει σε ένα γερό ρίζωμα στην εργατική τάξη».

Η έλευση του ναζισμού αποδεικνύεται μοι-ραία για τον Ούρμπανς που αναγκάζεται να

διαφύγει στην Ελβετία. Από εκεί προσπαθεί να κρατήσει τις διασυνδέσεις με την ομάδα του Βερολίνου, η φυσική του κατάσταση όμως υφίσταται σκληρή δοκιμασία, ενώ η σταλινική ΕΣΣΔ ζητά πάνω από μια φορά την απέλασή του ως εχθρού της “σοσιαλιστικής πατρίδας”. Ο Ούρμπανς πεθαίνει το 1946 στη Στοκχόλμη ενώ τους άλλους ηγέτες της Leninbund τους εξοντώνει ο πόλεμος ή η αντεπανάσταση.

Το SAPD του Πάουλ Φρέλιχ

Δεν θα έχει καλύτερη τύχη ούτε το SAPD (Sozialistische Arbeiterpartei Deutschland), μια άλλη διάσπαση του KPD που γίνεται το 1931.

Σύμφωνα με τον ιστορικό Χάνο Ντρέκσλερ, στη μελέτη του με τίτλο Die Sozialistische Arbeiterpartei Deutschland 3, το SAPD αντι-προσωπεύει ένα από τα πιο δραστήρια κομ-μάτια του γερμανικού εργατικού κινήματος, με 25 χιλιάδες μέλη το 1933 και ακόμα 13-14 χιλιάδες «ενεργά μέλη» το 1934. Στο Βερολί-νο αυτή η ομάδα είναι μια από τις πιο δυνατές στο αντιστασιακό κίνημα αλλά και από τις πιο αποδεκατισμένες. Στην πρωτεύουσα αριθμεί περίπου 1.300 μέλη ενώ απορρόφησε και μια ομάδα που βγήκε από το KPDO, στην οποία συμπεριλαμβάνονταν ο Πάουλ Φρέλιχ και ο Γιάκομπ Βάλκερ, καθώς και μια μειοψηφική ομάδα της σοσιαλδημοκρατικής οργάνωσης νεολαίας, όπου συμμετείχε και ο Βίλι Μπραντ. Μεταξύ 1933 και 1935 το SAPD διευρύνει τις διασυνδέσεις του με αρκετές άλλες εργατικές ομάδες της αντιπολίτευσης, μεταξύ των οποίων οι Rote Stosstrupp, Proletarische Pressedienst και διάφορες τροτσκιστικές οργανώσεις.

Αλλά το κύμα συλλήψεων στο δεύτερο μισό του 1933, οι δίκες και τα βασανιστήρια που ακολούθησαν οδήγησαν σε αποδυνάμωση της ηγετικής ομάδας. Τον Νοέμβριο του 1933, με-γάλο μέρος του μηχανισμού του SAPD του Βερολίνου διαλύεται και παρόλο που ορισμέ-να ηγετικά στελέχη όπως ο Μίκαελ Χούμπερ, ο Φριτς Μπένκε, ο Χέρμαν Σουλτς και ο Βάλ-τερ Κλούγκε συνεχίζουν να διατηρούν τις επα-φές μέχρι τη δεκαετία του ’40, το SAPD δεν θα ανακτήσει ποτέ πια την αρχική του δύναμη. Στο διάστημα 1934-1939 έχουμε εκατό συλλή-ψεις και 13 δίκες όπου εμφανίζονται ενώπιον του δικαστών 70 κατηγορούμενοι, κάποιοι από τους οποίους θα πεθάνουν στη φυλακή, ενώ οι λίγοι που θα αποφυλακιστούν θα μείνουν ση-μαδεμένοι στην ψυχή και στο σώμα. Συνολικά οι νεκροί Βερολινέζοι αυτής της ομάδας θα εί-ναι 90, ένας σημαντικός αριθμός για ένα κόμ-μα που το 1933 είχε 1.300 μέλη.

3 Hanno Drechsler, Die Sozialistische Arbeiterpartei Deutschland (SAPD): Ein Beitrag zur Geschichte der Deutschen Arbeiterbewegung am Ende der Weimarer Republik, Meisenheim am Glan, 1963.

Μια άλλη λευκή σελίδα

Μεταξύ των νεκρών του SAPD του Βερο-λίνου υπάρχει και ένας που σκοτώθηκε στην Ιταλία. Είναι ο Χανς Σμιτ, πρώην υπάλληλος στην Prenzlauer Berg στο Βερολίνο, στρατιώ-της της Βέρμαχτ στην επαρχία Ρέτζιο Εμίλια. Ο Σμιτ σχηματίζει μια παράνομη ομάδα στη μονάδα του και έρχεται σε επαφή με τους Ιτα-λούς παρτιζάνους με σκοπό να απαγάγει κά-ποιους αξιωματικούς του αρχηγείου του, τον ανακαλύπτουν όμως και τον εκτελούν μαζί με άλλους τέσσερις συντρόφους του.

Ίσως έχουμε εδώ μια άλλη ‘‘κρυφή σελίδα’’ που πρέπει ακόμα να φανερωθεί. Το φαινόμε-νο των λιποταξιών έπληξε ακόμα και τη Βέρ-μαχτ: στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εκατό χιλι-άδες είναι οι λιποτάκτες Γερμανοί φαντάροι, τριάντα χιλιάδες από τους οποίους θα καταδι-καστούν σε θάνατο και πάνω από τους μισούς θα τουφεκιστούν, θα κρεμαστούν, θα στραγ-γαλιστούν ή θα αποκεφαλιστούν, και μεταξύ αυτών των “λιποτακτών” είναι και αυτοί που πέρασαν με την ιταλική αντίσταση. Σύμφωνα με μια μελέτη του ιστορικού Ρομπέρτο Μπα-τάλια που δημοσιεύτηκε στη Γερμανία αλλά παρέμεινε άγνωστη στην Ιταλία, «το πέρασμα Γερμανών στις γραμμές του ιταλικού αντιστασι-ακού κινήματος δεν περιορίστηκε σε μεμονωμέ-νες περιπτώσεις αλλά άγγιξε διαστάσεις αξιοση-μείωτες [...] και είναι σαφώς τεκμηριωμένη σε όλες ανεξαιρέτως τις ζώνες της Βόρειας Ιταλίας η παρουσία Γερμανών στις κυριότερες παρτιζά-νικες ομάδες και στους τόπους των σκληρότε-ρων συγκρούσεων»4.

Πέρασαν πάνω από 60 χρόνια από το τέ-λος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και πολλές κρυμμένες σελίδες του διεθνούς εργατικού κινήματος πρέπει ακόμα να έρθουν στο φως, προπαντός όμως, χρειάζονται πόδια και φωνή για να μπορέσουν να γίνουν γνωστές.

Lotta Comunista, φ. 452, Απρίλιος 2008

4 Roberto Battaglia, “Deutsche Partisanen in der italienischen Wider-standsbewegung”, στο Internationale Hefte der Widerstandsbewegung 2, 1960.


Στο μωσαϊκό του ευρωπαϊκού πολιτικού κύ-κλου παρεμβαίνουν διάφοροι παράγοντες από τους οποίους οι βασικότεροι ανάγονται κατά κύριο λόγο στις διαμάχες γύρω από τον κύκλο του χρέους και στις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες της κρίσης, με τα αντικαθρεφτίσματά τους στις κοινωνικές ψυχολογίες. Γίνεται φα-νερή εδώ η επιτάχυνση της «κατιούσας φάσης της σοσιαλδημοκρατικοποίησης» - όπως την ορί-σαμε - με τις συνέπειές της για το μοντέλο του ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους.

Ένας άλλος κρίσιμος παράγοντας είναι η δια-δικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, στην οποία η κρίση έδωσε μια περαιτέρω ώθηση. Επιπλέον, πρέπει να συνυπολογίσουμε και τα μεταναστευ-τικά φαινόμενα που εντάθηκαν με τον πόλεμο της Λιβύης και τις αραβικές εξεγέρσεις, φαινό-μενα που αναδεικνύουν αφενός το θέμα του κα-θησυχασμού των εκλογικών σωμάτων με βάση τον “νόμο και την τάξη” και αφετέρου τις ανά-γκες για νεαρή εργατική δύναμη που να αντι-σταθμίζει τη δημογραφική γήρανση στις ευρω-παϊκές μητροπόλεις. Η συγκυριακή σύμπτωση διαφόρων εκλογικών αναμετρήσεων συμβάλλει στο να προσδιοριστούν οι χρονικές προθεσμίες των πολιτικών μαχών που είναι σε εξέλιξη.

Η μοίρα του λαϊκισμού

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, τράβηξε έντο-να την προσοχή η άνοδος του “λαϊκισμού” στην Ευρώπη. Στη δημοσιογραφική απλούστευση, ο όρος χρησιμοποιείται σαν κατηγορία που περι-λαμβάνει τα πάντα, για να δηλώσει πολιτικούς σχηματισμούς, στην πραγματικότητα πολύ δια-φορετικούς μεταξύ τους. Ωστόσο, αν θέλουμε να επισημάνουμε μερικά κοινά χαρακτηριστικά, μπορούμε να αναφέρουμε την εθνική προτίμη-ση, την αποστροφή απέναντι στην Ευρώπη, την έντονη απέχθεια προς το κατεστημένο και τους φόρους, την αμυντική στάση απέναντι στην πα-γκοσμιοποίηση και τα επακόλουθά της, με πρώ-το μεταξύ άλλων, το μεταναστευτικό φαινόμενο. Ως προς το τελευταίο, αξιοποιούνται, από δεξιά και από αριστερά, όλα τα αισθητά θέματα της εκλογικής δημαγωγίας: από τη σκληρή γραμ-μή για τη μετανάστευση μέχρι την υπεράσπιση του κοινωνικού κράτους. Η Ευρώπη, με τους δε-σμευτικούς περιορισμούς της, γίνεται ο φορέας μέσω του οποίου μια εχθρική παγκοσμιοποίηση επιβάλλεται στα εθνικά κράτη.

Το λαϊκιστικό φαινόμενο μπορεί να έχει ποικί-λες χρήσεις και προορισμούς. Συχνά η επιτυχία αυτών των κινημάτων είναι εφήμερη, είτε λόγω

Ευρωπαϊκά χρονικά

Το λαϊκιστικό κύμα στον ευρωπαϊκό πολιτικό κύκλο


αδυναμίας, είτε λόγω εκλογικής εκκένωσής τους από περισσότερο θεσμικά κόμματα. Είναι η περίπτωση του επιτυχημένου εγχειρήματος του Νικολά Σαρκοζί με το Εθνικό Μέτωπο του Ζαν-Μαρί Λε Πεν, το 2007, κάτι που φαίνεται ότι δεν θα μπορέσει να επαναληφθεί σήμερα με την θυγατέρα Λε Πεν. Μια άλλη πιθανή κατάληξη για αυτά τα ρεύματα είναι να διαλυθούν μέσα στα μεγαλύτερα κόμματα, όπου ο ζήλος τους θα περιοριστεί. Αυτή ήταν η στρατηγική της γερ-μανικής CDU, αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν, για να αποφύγει τον σχηματισμό ανεξάρτητών κινημάτων στα δεξιά του χριστια-νοδημοκρατικού κόμματος, ο καγκελάριος Κό-νραντ Αντενάουερ προσέφερε πολιτική αγκαλιά σε ρεύματα όπως η ένωση των Γερμανών που εκδιώχθηκαν από τα ανατολικά εδάφη του Ράιχ (Bund der Vertriebenen), που ακόμα και τώρα έχει αξιόλογη βαρύτητα στην CDU. Ακόμα, αυτά τα ρεύματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σκόπιμα σαν εργαλεία κινητοποίησης για να ανατραπούν παλιές καταστάσεις πραγμάτων ή σαν πεδία εκκόλαψης μελλοντικών πολιτικών στελεχών. Ο Ρόναλντ Ρέιγκαν, λόγου χάρη, στην κούρσα για την προεδρία, χρησιμοποίησε θεματολογία αντιφορολογική και αντί-ελίτ, και συσπείρωσε με την πολιτική της “μεγάλης τέ-ντας” και τους πιο ράντικαλ. Παρόμοια επιλογή απέναντι στο αντίπαλο στρατόπεδο έκανε και το πολιτικό ταλέντο του Μιτεράν, χρησιμοποι-ώντας το Εθνικό Μέτωπο ενάντια στο RPR του Σιράκ.

Από τους Αληθινούς Φιλανδούς στους παγερούς Φλαμανδούς

Τελευταία, η άνοδος των ευρωπαϊκών λαϊκι-σμών, τροφοδοτούμενη από τους παράγοντες που αναφέραμε, πήρε διαστάσεις που μπορούν να ποσοτικοποιηθούν με τον χειροπιαστό τρόπο της καταμέτρησης των ψήφων. Οι εκλογές της 17ης Απριλίου στη Φιλανδία είχαν ευρωπαϊκή απήχηση λόγω της επιτυχίας του δεξιού λαϊ-κιστικού κόμματος των Αληθινών Φλαμανδών του Τίμο Σόινι. Ο Κλοντ Ιμπέρ, στο περιοδικό

Le Point, αναφώνησε: «Και τώρα, η Φιλανδία! Η Σταχτοπούτα του Βορρά ερωτοτροπεί και αυτή με λαϊκιστικές αγκαλιές. Οι αδελφές της δεν χο-ρεύουν πια το βαλς μόνες τους, χαρωπές όπως η δική μας Μαρίν Λε Πεν, στην αγκαλιά του μεγά-λου ξελογιαστή στον καιρό της κρίσης»1.

Το κόμμα των Αληθινών Φιλανδών, που ιδρύ-θηκε το 1995, πήρε το 19% των ψήφων – έναντι 4,1% του 2007 – χάρη σε μια καμπάνια επικε-ντρωμένη στην άρνηση να συμμετάσχουν στην ευρωπαϊκή διάσωση της Πορτογαλίας. Παρόλο που ο Σόινι παραμένει εκτός της νέας κυβέρ-νησης, η επιτυχία του αποκαλύπτει μια μισαλ-λοδοξία προς τους ευρωπαϊκούς δεσμευτικούς περιορισμούς. Η γειτονική Σουηδία, μοντέλο αναφοράς της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, είδε για πρώτη φορά, τον Σεπτέμβριο του 2010, το δεξιό λαϊκιστικό κόμμα Σουηδοί Δημοκρά-τες να ξεπερνούν το όριο του 4% που απαιτείται για την είσοδο στο κοινοβούλιο. Κατεβαίνο-ντας προς το Νότο, το Δανικό Κόμμα του Λαού (Dansk Folkeparti) στη Δανία συγκεντρώνει σχεδόν το 15% των ψήφων και ο κυβερνητικός συνασπισμός μειοψηφίας αναγκάζεται να πα-ζαρέψει τη στήριξή από μέρους του. Στην Αυ-στρία, η “αλπική δεξιά” του Κόμματος Ελευθε-ρίας της Αυστρίας (FDÖ), που είχε συζητηθεί λόγω της “περίπτωσης Χάιντερ” κατέκτησε τη δεύτερη θέση στις εκλογές του 2010, με σχεδόν 26% των ψήφων. Στην Ολλανδία ο ξενόφοβος Γκερτ Βίλντερς, διάδοχος του δεξιού φιλελεύ-θερου Πιμ Φόρτουιν, το 2010 κέρδισε το 15% των ψήφων.

Έπειτα έχουμε και την περίπτωση του Βελγίου, όπου η διαμάχη μεταξύ Φλαμανδών και Βαλλώ-νων εμποδίζει τον σχηματισμό κυβέρνησης. Ο Ονορέ ντε Μπαλζάκ, στο Η αναζήτηση του από-λυτου, προσφέρει μια σαγηνευτική τοιχογραφία της Φλάνδρας, της οποίας οι κάτοικοι περιγρά-φονται σαν ένας «οικονόμος κατά βάση λαός», σε μια φλαμανδική κοινωνία της οποίας οι «κτύ-ποι της καρδιάς είναι τόσο καλά ρυθμισμένοι που ο κοινός κόσμος της καταλογίζει ψυχρότητα», και όπου «μια μεγάλη αφθονία [...] φανερώνει τη συ-

1 Claude Imbert, “Europe: La vague populiste”, Le Point, no 2015, 28 Απριλίου 2011.


νέχιση της ευημερίας και μια γαλήνη που μοιάζει με μακαριότητα». Στον “λαϊκισμό” του Φλαμαν-δού Μπαρτ ντε Βέφερ – σε μια φάση όπου αυτή η αδιατάρακτη ευημερία απειλείται – κεντρικό στοιχείο είναι η επικέντρωση στην αυστηρή τή-ρηση του προϋπολογισμού, σε αντιπαράθεση με την γαλαντομία του Βαλλώνου σοσιαλιστή ΄Ελιο Ντι Ρούπο, που κατά ειρωνική σύμπτωση είναι ιταλικής καταγωγής.

Η βρετανική περίπτωση

Σε αυτή την επισκόπηση του λαϊκιστικού φαινομένου αξίζει προσοχής και η περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου, όπου έγιναν τοπι-κές εκλογές ταυτόχρονα με ένα δημοψήφισμα για μεταρρύθμιση του εκλογικού συστήματος. Το τελευταίο είχε τεθεί ως όρος από τους Φι-λελεύθερους Δημοκράτες για τον σχηματισμό κυβέρνησης και προέβλεπε τη μετάβαση από ένα μονοεδρικό - πλειοψηφικό σύστημα σε ένα αναλογικό, το λεγόμενο σύστημα Εναλλακτι-κής Ψήφου (Alternative Vote).

Μεγάλος νικητής στις τοπικές εκλογές ήταν το Scottish National Party (SNP), το εθνικιστι-κό κόμμα που υποστηρίζει την σκωτική ανε-ξαρτησία και πήρε την απόλυτη πλειοψηφία με 69 έδρες από τις 129 στο κοινοβούλιο του Εδιμβούργου. Κατά τους Times, αυτή η νίκη ίσως αποτελεί βαρίδιο για τον Σκωτσέζο ηγέτη Άλεξ Σάλμοντ, αφού τώρα «δεν θα μπορεί πια να αποφεύγει με κομψό τρόπο να ασκεί πίεση για ένα δημοψήφισμα πάνω στην ανεξαρτησία της Σκωτίας, κάτι που οι περισσότεροι παρατηρητές θεωρούν ότι δεν θέλει πραγματικά». Πράγματι, η Le Monde αναφέρει ότι περισσότερο από το 60% των Σκωτσέζων τάσσεται υπέρ της ένωσης με την Αγγλία και ότι η χρηματοπιστωτική κρί-ση συνέβαλε ώστε να ενισχυθεί η προσήλωση στην Union Jack2: αν το Λονδίνο δεν είχε δια-σώσει την RBS και την HBOS ο σκωτσέζικος χρηματοπιστωτικός τομέας θα είχε καταποντι-στεί. Ο Φίλιπ Στίβενς, στους Financial Times,

2 Η βρετανική σημαία [ΣτΜ].

γράφει ότι ένα από τα σημεία αναφοράς του Σάλμοντ είναι ο πατέρας του καταλανικού εθνι-κισμού Ζόρντι Πουζόλ, του οποίου η φόρμουλα ήταν «ένα αίτημα ανεξαρτησίας που πάντα απέ-φυγε μια πλήρη ρήξη με τη Μαδρίτη». Πάντως, σημειώνουν οι Times, η νίκη του αποσχιστικού κόμματος αποτελεί «ένα μεγάλο κτύπημα» για την ενότητα του Ηνωμένου Βασιλείου.

Όσον αφορά το δημοψήφισμα, σύμφωνα με τους Times, η απόρριψη της AV – με το 69% των ψήφων ενάντια – έχει «μια ευρύτητα τέτοια που δείχνει ότι αυτή η απόφαση θα έχει διάρκεια και ότι θα χρειαστούν πολλά χρόνια προτού το ζήτημα της εκλογικής μεταρρύθμισης της Βουλής των Κοινοτήτων ξαναμπεί στην ατζέντα». Είναι απίθανο μεταρρυθμίσεις αυτού του είδους να γίνουν «λαϊκό θέμα για ένα μαζικό πολιτικό κί-νημα: αυτό πάντα ήταν το όνειρο των υποστηρι-κτών μιας “προοδευτικής συμμαχίας”, και τώρα καταρρέει». Ο ίδιος ο Τόνι Μπλερ είχε αποφύγει να το κάνει θέμα πολιτικής καμπάνιας.

Η ήττα του Νικ Κλεγκ ήταν πάντως προβλέ-ψιμη, αν λάβουμε υπόψη και το μικρό ενδιαφέ-ρον του Εργατικού Κόμματος να υποστηρίξει ένα κόμμα που, παραδοσιακά κεντροαριστερό, επέλεξε να συμμαχήσει με τους συντηρητικούς. Μια τελευταία πτυχή αφορά τον ευρωπαϊκό δε-σμό: οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες συχνά θεω-ρούνται το ευρωπαϊστικό κόμμα στη Μεγάλη Βρετανία, αντίβαρο στον ευρωσκεπτικισμό των Τόρις μέσα στον κυβερνητικό συνασπισμό. Η προσκόλληση όμως σε αυτή την αναπαράσταση θα ήταν σχηματοποίηση. Υπάρχουν σημαντικές ευρωπαϊστικές θέσεις και ρεύματα τόσο στους Τόρις όσο και στους Εργατικούς. Στην προκει-μένη περίπτωση, ενώ οι Τόρις ασπάστηκαν την ευρωπαϊκή γραμμή της δημοσιονομικής πειθαρ-χίας, ο Κλεγκ προσαρμόστηκε, αλλά με απρο-θυμία. Η ασυνέπεια ήταν μάλιστα η αιτία της σημερινής αντιδημοτικότητάς του, κατά τη Le Monde: «Αυτός που υπερασπιζόταν ένα μετριο-παθές σχέδιο εξοικονόμησης, για να μειώσει τα ελλείμματα χωρίς να πνίξει την ήδη εύθραυστη ανάκαμψη, στο τέλος ασπάστηκε τη δραστική αυ-στηρότητα των Όσμπορν και Κάμερον».


Μετανάστες και δημογραφικοί χειμώνες

Ένα από τα αγαπημένα θέματα της λαϊκιστι-κής ρητορικής είναι το μεταναστευτικό. Στη Γαλλία, οι δυνάμεις του “ρεπουμπλικανικoύ συμφώνου”, από την UMP ως την αριστερά, πάνω στο θέμα αυτό δεν διστάζουν να παίξουν στο γήπεδο του Εθνικού Μετώπου. Για τον κοι-νοβουλευτισμό, εξάλλου, ο αριθμός των ψήφων είναι το υπέρτατο κριτήριο της πολιτικής του. Ο καυγάς με την Ιταλία σχετικά με τη Συνθήκη του Σένγκεν, ήταν μια ευκαιρία για να αξιοποιήσει προς εσωτερικό πολιτικό όφελος την οδύσσεια των προσφύγων που προσπαθούν να ξεφύγουν από τις βόμβες, συμπεριλαμβανομένων των ευ-ρωπαϊκών, που πέφτουν βροχηδόν πάνω από τη Βόρεια Αφρική. Σε συνέντευξη στο L’ Express, ο Σαρκοζί επέκρινε τις ηθικολογούσες ελίτ, που αγανακτούν χωρίς να είναι σε θέση να δώσουν συγκεκριμένες απαντήσεις, υπεραμυνόμενος αντίθετα της ικανότητάς του να ερμηνεύει τις λαϊκές αγωνίες και να προσφέρει ρεαλιστικές λύσεις. Η συζήτηση πάνω στ θέμα του κοσμι-κού χαρακτήρα του κράτους που εγκαινίασε η UMP κατακρίθηκε από την αριστερά γιατί κά-νει το παιχνίδι του Λε Πεν και στιγματίζει το Ισλάμ. Αλλά και η αριστερά δεν αποφεύγει τις σειρήνες της εκλογικής δημαγωγίας: Η Σεγκο-λέν Ρουαγιάλ επιλέγει τη σκληρή γραμμή και να κλείνει το μάτι στις λαϊκές τάξεις, υποστηρί-ζοντας ότι «Η παράνομη μετανάστευση βαραίνει πάνω στις πιο εύθραυστες κατηγορίες της κοινω-νίας μας».

Η Γερμανία παίρνει μέτρα

Στη Γερμανία δεν υπάρχει ένα λαϊκιστικό κόμμα με αξιοσημείωτη εκλογική αποδοχή. Ωστόσο, πέρα από ένα είδος “οικολογικού λαϊ-κισμού” που μετά τη Φουκουσίμα έδωσε ώθηση στην εκπληκτική άνοδο των Πρασίνων, λαϊκι-στικές νύξεις βρίσκουν χώρο στα πλαίσια των ομοσπονδιακών κομμάτων, όπως συνέβη με το FDP κατά την κρίση του ευρώ. Η συζήτηση για τη μετανάστευση, που ξεκίνησε με την “περί-

πτωση Ζάρατσιν”3, έχει ανάψει για τα καλά στη Γερμανία, με την Άνγκελα Μέρκελ μάλιστα να δηλώνει - όπως ο Κάμερον και ο Σαρκοζί - ότι η “πολυπολιτισμικότητα” απέτυχε. Μια αντανά-κλαση αυτής της συζήτησης είχαμε στους κόλ-πους του SPD, όπου για να μπει ένα τέλος στις πολεμικές πάνω στην ανεκτικότητα απέναντι στις ξενόφοβες απόψεις του κομματικού μέλους Ζάρατσιν, οι σοσιαλδημοκράτες καθιέρωσαν μια Einwandererquote, δηλαδή μια ποσόστωση 15% συμμετοχής μεταναστών στα διοικητικά όργανα του κόμματος. Παράλληλα με αυτή τη συζήτηση, αναδεικνύεται, έτσι και αλλιώς, η γραμμή των μεγάλων ομίλων, οι οποίοι παρα-πονιούνται για την έλλειψη ειδικευμένης εργα-τικής δύναμης. Από την 1η Μαΐου η Γερμανία άνοιξε τα σύνορα στους εργαζόμενους οκτώ κρατών της Ανατολικής Ευρώπης. Το 2009 το Βερολίνο είχε αναβάλει για δύο χρόνια αυτή την προθεσμία, φοβούμενο τις κοινωνικές επι-πτώσεις ενός κύματος μεταναστών, αλλά τώρα που η προβάλλει επιτακτική η ανάγκη στήριξης της ανάκαμψης του γερμανικού κινητήρα μετά την κρίση, η Γερμανία - στο έλεος του δημο-γραφικού χειμώνα - χαιρετίζει με ικανοποίηση την άφιξη εργατικής δύναμης από την Ανατο-λή. Πράγματι, η Frankfurter Allgemeine Zeitung αναρωτιέται μήπως είναι πολύ αργά και οι δυ-νάμεις της εργασίας τις οποίες η Γερμανία «έχει απεγνωσμένα ανάγκη» έχουν ήδη φύγει αλλού εδώ και καιρό.

Η εξίσωση που περιέχει τις στρατηγικές προ-οπτικές και την εσωτερική συναίνεση είναι πε-ρίπλοκη για την ευρωπαϊκή αστική τάξη. Το “λαϊκιστικό κύμα” είναι μια εκδήλωση αυτής της βασανιστικής διαλεκτικής πορείας. Η μάχη του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού στην παγκόσμια διαμάχη διεξάγεται με εποικοδομήματα ιζημα-τοποιημένα στα εθνικά κράτη εδώ και αιώνες, με εθνικές ψυχολογίες ευαίσθητες και εσωτε-ρικούς πολιτικούς κύκλους ταραγμένους, μέσα σε μια περιπλεγμένη συνισταμένη δράσεων και αντιδράσεων που συντελούν στον προσδιορι-σμό των χρόνων και των μορφών του ευρωπαϊ-κού προτσές.

Lotta Comunista, φ. 489, Μάιος 2011

3 Βλ. σχετ. “Το Βερολίνο αντιμέτωπο με τον δημογραφικό χειμώνα”, Διεθνισμός, τ. 2, Φεβρουάριος 2011 [ΣτΜ].


Ένας νέος πόλεμος έπληξε χιλιάδες Λίβυους εργαζόμενους που, ενάντια στα συμφέροντά τους, σύρθηκαν στις αδιέξοδες περιπέτειες των αστικών τάξεών τους. Με τις πολιτικές και κοι-νωνικές εντάσεις στη Βόρειο Αφρική και στη Μέση Ανατολή άνοιξε και πάλι τον Φεβρουά-ριο το ιστορικό ρήγμα μεταξύ Κυρηναϊκής και Τριπολίτιδας, ανακαλώντας από το παρελθόν τα φαντάσματα μιας ταλανισμένης από την αποικι-οκρατία εθνικής πορείας.

Ένα ρετάλι της ισορροπίας δυνάμεων

Πράγματι, η Λιβύη ήταν πρωτίστως δημιούρ-γημα του ιταλικού ιμπεριαλισμού. Κατά τον Σέρ-τζιο Ρομάνο, «πριν το 1911 η Λιβύη δεν υπήρχε». Στην πραγματικότητα «γεννήθηκε από τη στιγμή της ιταλικής κατάκτησης και έγινε διοικητική ενό-τητα όταν το φασιστικό καθεστώς ενοποίησε τα κυβερνεία της Τρίπολης και της Βεγγάζης»1 υπό τον Μπαντόλιο2.

Η Αλγερία αποικήθηκε το 1830, η Τυνησία το 1881 και η Αίγυπτος το 1882. Ο ιταλικός αποικι-σμός της Λιβύης ήρθε με καθυστέρηση και εκμε-ταλλεύτηκε την οθωμανική κατάσταση πραγμά-

1 Sergio Romano, La quarta sponda, Milano, 2005 [ΣτΜ].2 Πιέτρο Μπαντόλιο, 1871-1956. Στρατάρχης, πολιτικός, διπλωμάτης και αντιβασιλέας, διοικητής της Λιβύης (1928-1933), αρχηγός του ιτα-λικού Γεν. Επιτελείου [ΣτΜ].

των που στηριζόταν όχι στα πόδια της, αλλά στην ισορροπία ανάμεσα στις φιλοδοξίες των μεγάλων δυνάμεων. Η ιταλική κίνηση επωφελήθηκε εξί-σου από την ευρωπαϊκή ισορροπία: η Γαλλία δεν έβλεπε λόγους να βοηθήσει την Ιταλία να εγκατα-σταθεί στα σύνορα μιας αποικίας της, αλλά ούτε ήθελε να καταστρέψει τη δουλειά που έκανε για να χαλαρώσει τους δεσμούς μεταξύ Ιταλίας και κεντρικών αυτοκρατοριών. Η Αυστρία έβλεπε με καχυποψία τις ιταλικές πρωτοβουλίες, κυρίως ως προς τις επιπτώσεις στα Βαλκάνια, αλλά ήξερε ότι η Ρώμη, από τη στιγμή που θα εγκαθίστατο στην Τριπολίτιδα, θα είχε συχνές ευκαιρίες για τσακωμό με το Παρίσι. Η Γερμανία επιθυμούσε την ακεραιότητα της Τουρκίας, αλλά ακόμα πε-ρισσότερο τη συνέχεια της Τριπλής Συμμαχίας. Η Αγγλία επιθυμούσε πάνω απ’ όλα να αποκτήσει μια υποθήκη πάνω στην Ιταλία και να εμποδίσει την απορρόφησή της στη γερμανική σφαίρα επιρ-ροής. Όπως γράφει ο Ρομάνο, «στο διπλωματικό πεδίο, επομένως, η Λιβύη ήταν η γενική πρόβα για εκείνα τα “κάμποσα” που η κυβέρνηση, σύμφωνα με τον Τζιολίτι, θα διαπραγματευόταν μεταξύ Αυ-γούστου του 1914 και του Μαΐου του 1915».

Παρόλα αυτά, ούτε ο ιταλικός αποικισμός δεν απάλειψε τον εγγενή δικέφαλο χαρακτήρα της νέας αποικίας. Οι Ιταλοί συνάντησαν τη μεγαλύ-τερη αντίσταση στην Κυρηναϊκή, όπου, εκμεταλ-λευόμενο τη γαλλοτουρκική αντιπαράθεση, είχε εγκατασταθεί πριν από μισό αιώνα το ισλαμικό τάγμα των Σενουσιτών.

Οι “ειδικές οικονομικές ζώνες” του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού

Σύγχρονες βεντέτες άμμου και πετρελαίου


Αποικία του κουρελο-ιμπεριαλισμού

Η καταστολή ήταν αιματηρή, τόσο στην Τριπο-λίτιδα όπου οι Τούρκοι υποκινούσαν τις αραβικές φυλές, όσο και στην Κυρηναϊκή όπου ο Γκρα-τσιάνι3 εφάρμοσε τις δοκιμασμένες στον πόλεμο των Μπόερς τεχνικές των Βρετανών. Τα θύμα-τα των ιταλικών βιαιοτήτων από το 1911 μέχρι το 1943, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Άντζελο ντελ Μπόκα, ήταν «100 χιλιάδες […] 40 χιλιάδες εξαιτίας των εξοριών και της ελεεινής με-ταχείρισης στα λάγκερ της Σύρτης, και 60 χιλιάδες στις διάφορες μάχες, στις κατασταλτικές επιχειρή-σεις και στις εκτελέσεις χωρίς δίκη»4. Κατά τον Αμερικανό ιστορικό Ντερκ Βαντεγουάλε, με μια πιο εκτεκαταμένη εκτίμηση, ήταν 250-300 χιλι-άδες5.

Μετά τον δεύτερο ιμπεριαλιστικό πόλεμο, η Λιβύη ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη και ανατέθη-κε στη μοναρχία του Σίντι Μοχάμεντ Ίντρις, τον αρχηγό των Σενουσιτών, που στη δεκαετία του 1940 είχε στηρίξει τους Άγγλους. Για τον Αλ-μπέρτο Νέγκρι, δημοσιογράφο της εφημερίδας Il Sole-24 Ore και παρατηρητή των αφρικανικών θεμάτων, η ανεξαρτησία την οποία επιθυμούσαν οι ΗΠΑ και η Αγγλία «έφτασε απρόβλεπτα και απρόσμενα». Η μοναρχία θα ήταν ικανοποιημέ-νη με ένα εμιράτο της Κυρηναϊκής ενώ «από την Τριπολίτιδα θα απαλλάσσονταν ευχαρίστως»6. Αν η Βεγγάζη κατάφερε να κεντρικοποιήσει το νέο βασίλειο, το όφειλε κυρίως πάνω απ’ όλα στο πε-τρέλαιο.

Η πετρελαιοπρόσοδος

Η εκμετάλλευση των πετρελαϊκών κοιτασμά-των ξεκίνησε το 1959 και σε σύντομο διάστημα κατέστησε τη Λιβύη τέταρτο παγκόσμιο παρα-

3 Ροντόλφο Γκρατσιάνι, 1882-1955. Ιταλός αξιωματικός ο οποίος ηγή-θηκε αποστολών στην Αφρική, πριν και κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκο-σμίου Πολέμου. Στη δεκαετία του ’20 υπήρξε διοικητής των ιταλικών δυνάμεων στη Λιβύη. Παρέμεινε πιστός στον Μουσολίνι [ΣτΜ]. 4 Angelo Del Boca, Gli italiani in Libia, dal fascismo a Gheddafi, Roma-Bari, 1991. 5 Dirk Vandewalle, Storia della Libia contemporanea, Roma, 2007.6 Angelo Negri, “In Cirenaica integrazione fallita”, Il Sole-24Ore, 23 Φεβρουαρίου 2011.

γωγό. Η Βεγγάζη διέθετε μια “πρόσοδο θέσης”, αφού το πετρέλαιό της δεν χρειαζόταν να διασχί-σει τη διώρυγα του Σουέζ. Όταν ο Καντάφι πήρε την εξουσία το 1969, βρήκε μια έτοιμη πετρελα-ϊκή νομοθεσία και μια παραγωγή που διπλασιά-στηκε μέσα σε μια πενταετία. Αυτή η κατάληψη της εξουσίας θεωρήθηκε από τους Σενουσίτες πραξικόπημα της Τρίπολης, αλλά πάνω απ’ όλα ήταν έκφραση του εθνικισμού της νέας Λιβύης που πλούτησε με το μαύρο χρυσάφι.

Ο θαυμασμός του Μουαμάρ Καντάφι για τον Νάσερ δεν θα μπορούσε να αντιπαρέλθει το αντι-κειμενικό χάσμα μεταξύ Αιγύπτου (35 εκ. κάτοι-κοι) και Λιβύης (2 εκ. κάτοικοι). Ούτε θα ήταν λιγότερο ματαιόδοξο το να οραματίζεται – όπως θα δηλώσει ο ίδιος αργότερα – ως αραβικό Πε-δεμόντιο τη Λιβύη, αν στο μεταξύ δεν είχε γίνει πετρελαϊκή δύναμη. Χάρη στην πετρελαιοπρό-σοδο οι κινήσεις του συνταγματάρχη επέδεξαν μια θρασύτητα που σε διαφορετική περίπτωση θα ήταν αδιανόητη. Το 1970 κατέσχεσε τις ιτα-λικές περιουσίες και εθνικοποίησε τις τράπε-ζες, αλλά έδειξε μεγαλύτερη αυτοσυγκράτηση απέναντι στις πετρελαϊκές εταιρείες. Σε αυτό το πεδίο, ο μιμητής του Νάσερ δεν έφτασε σε ένα λιβυκό “1956” προκειμένου να χρηματοδοτήσει το Ασουάν της εθνικής οικοδόμησης. Είχε το πετρέλαιο κάτω από την έρημο αλλά αυτό δεν αρκούσε για να μπορεί να το αντλεί για την πα-γκόσμια αγορά. Επικεντρώθηκε αντίθετα στην αύξηση της τιμής και της παραγωγής του, αναδι-απραγματευόμενος τις εκχωρήσεις, χωρίς να τις αμφισβητήσει.

Οι άλυτοι κόμποι του λιβυκού δυισμού

Η αντίθεση της Βεγγάζης εκδηλώθηκε και πάλι με το πρώτο πετρελαϊκό σοκ. Ο Καντάφι απάντη-σε με μια ιδιόρρυθμη λιβυκή “πολιτιστική επα-νάσταση”, ένα Πράσινο Βιβλίο και την κρατική αναδιοργάνωση ενάντια στην παλιά γραφειοκρα-τία. Η υποβόσκουσα σύγκρουση μεταξύ Τρίπο-λης και Βεγγάζης δεν σταμάτησε ποτέ. Ο έλεγχος της προσόδου ευνοούσε τώρα την Τρίπολη στην κρατική συγκεντροποίηση, αλλά άνοιγε και νέες ορέξεις στις ομοσπονδίες φυλών σε διαμάχη για τη διανομή της.


Όσο και αν φαντάζει παρωχημένο, η φυλετική παράδοση, που ιστορικά αποτέλεσε τον διαμεσο-λαβητή στην κατανομή της γαιοκτησίας και της φορολογίας, είχε γίνει μια από τις μορφές που κάλυπταν έναν πολύ σύγχρονο συμβιβασμό με-ταξύ αστικών ομάδων. Επιπλέον, ο μαύρος χρυ-σός ήταν παράγοντας οξυμμένης διεθνοποίησης. Οι εξαγωγές πρόσδεναν τη Λιβύη στις παγκόσμι-ες τιμές και την καθιστούσαν εξαρτημένη από τις εισαγωγές εργατικής δύναμης από την Ασία και την Αφρική, τροφίμων, εμπορευμάτων και μηχα-νημάτων κυρίως από την Ευρώπη.

Το πετρέλαιο άλλαξε την ισορροπία ανάμεσα στις φυλές και ανάμεσα στις περιοχές της Λιβύ-ης. Απαίτησε από αυτήν, αλλά και της επέτρε-ψε ταυτόχρονα, μια νέα κεντρικοποίηση. Έδωσε τη δυνατότητα στον Καντάφι να περιορίσει τις εσωτερικές συγκρούσεις, ώσπου ο «πετρελαϊκός συμβιβασμός» μπήκε σε κρίση το 2008, όταν τα έσοδα μειώθηκαν κατά 40%. Ο διατροφικός πλη-θωρισμός μέσα στην παγκόσμια ανάκαμψη και οι αναταράξεις στην περιφερειακή ισορροπία έκαναν τα υπόλοιπα, προσφέροντας στην Κυρη-ναϊκή το έναυσμα για να θέσει υπό αμφισβήτηση την κατάσταση πραγμάτων.

Στη βεντέτα μεταξύ Τρίπολης και Βεγγάζης χι-λιάδες νέοι και εργαζόμενοι στέλνονται στη σφα-γή. Οι διαδηλώσεις στις πόλεις καταστάλθηκαν

με τα πολυβόλα. Ο Monde μιλά για φοιτητές, ερ-γάτες και ανέργους ενθουσιώδεις αλλά και τρο-μοκρατημένους από τον πόλεμο: «Δίχως αμφιβο-λία δεν είναι έτοιμοι για πόλεμο. Δεν έχουν καμία εκπαίδευση, με λίγα όπλα και κανέναν αρχηγό. […] Αδιάκοπα πυρά από καλάσνικοφ στον αέρα […] και μετά κραυγές, τραγούδια, διακηρύξεις».

Είτε στρατολογημένοι από τον Συνταγματάρχη είτε καταταγμένοι στα ένοπλα σώματα της Βεγ-γάζης, σταλμένοι στην πρώτη γραμμή από πρώ-ην υπουργούς, απόστρατους στρατηγούς και ιμά-μηδες, ανάμεσα σε διασταυρούμενα πυρά στις λιβυκές βεντέτες και τώρα στο στόχαστρο του πολέμου των μεγάλων δυνάμεων, αυτοί οι νέοι δεν έχουν μια διεθνιστική διέξοδο που θα τους επιτρέψει να αντιδράσουν. Πληρώνουν το αιμα-τηρό τίμημα των αντιθέσεων της εποχής μας.

Πετρέλαιο και διεθνείς μεταναστεύσεις

Η λιβυκή κρίση έφερε στο φως και την παρου-σία των ξένων εργατών. Τους απασχολούν στη Λιβύη όπως κατά εκατομμύρια τους απασχολούν στον Περσικό Κόλπο και σε όλη την Αφρική. Οι αφρικανικές και ασιατικές μεταναστεύσεις στη Μαύρη Ήπειρο είναι ένα φαινόμενο που η ορ-


ΦΕΖΑΝ

Τ Ρ Ι ΠΟΛ Ι Τ Ι Δ ΑΚΥΡΗΝΑ Ϊ Κ Η

Τομπρούκ

Σερίρ

ΖουεϊτίναΡας ΛανούφΕλ Σιντέρ

Ζουάρα Ζαούγια Χόμς

Σύρτη

Σέμπχα

Γκανταμές

Ουμπάρι

ΒΕΓΓΑΖΗΜιζουράτα

Μουρζούκ

ΤΥΝΗ

ΣΙΑ

ΑΛΓΕ

ΡΙΑ

Μάρσα ελ Μπρέγκα

ΤΡΙΠΟΛΗ

ΑΙΓΥΠΤΟΣ

Μεσόγειος θάλασσα

πετρελαιοπηγές και πετρελαιοαγωγοίκοιτάσματα και αγωγοί φυσικού αερίουδιυλιστήριατερματικοί σταθμοί φορτοεκφόρτωσης πετρελαίουεγκαταστάσεις υγροποίησης φυσικού αερίου

σιδηρουργίες

γάνωσή μας άρχισε να μελετά εδώ και πάνω από είκοσι χρόνια, εντοπίζοντας εν τη γενέσει τους μερικές διασυνδέσεις ανάμεσα στην πετρελαι-οπρόσοδο και τις «κινήσεις εργατικής δύναμης με διαφορετικά χαρακτηριστικά από εκείνα που-οι Ευρωπαίοι γνώρισαν και γνωρίζουν στο σπίτι τους»7.

Δεν μας εκπλήσσει σήμερα το γεγονός ότι δίπλα σε μερικά εκατομμύρια Λίβυους εργαζόμενους, διαπιστώνεται και η παρουσία 2,5 εκατομμυρί-ων ξένων εργαζομένων. Είναι ένα φαινόμενο που πρέπει να συνδεθεί με το αποικιακό παρελθόν της Λιβύης, όσον αφορά την οριακή παρουσία Ιταλών, Γάλλων και Άγγλων, αλλά και κυρίως με την ανάπτυξη του πετροχημικού τομέα και της πετρελαιοπροσόδου, που επέτρεψε την πρόσλη-ψη ενός εκατομμυρίου Λίβυων στο δημόσιο και ταυτόχρονα, την προσέλκυση Αράβων εκπαιδευ-τικών και τεχνικών, Ανατολικοευρωπαίων μηχα-νικών και ιατρών, καθώς και χιλιάδων Αφρικα-νών και Ασιατών εργατών με μεγαλύτερη κινητι-κότητα και χαμηλή εξειδίκευση. Πρόκειται στην πλειονότητά τους για νέους ανθρώπους, χωρίς την οικογένεια μαζί τους αφού η μετανάστευση είναι προσωρινή. Είναι στη μεγάλη πλειοψηφία τους Αιγύπτιοι (1,3 εκ.) που απασχολούνται στη γεωργία, στις κατασκευές, στις μεταφορές, αλλά και στις υπηρεσίες και τα ελεύθερα επαγγέλμα-τα.

Τρίπολη και Βεγγάζη, μπανλιέ της Ευρώπης

Είναι ιδιαίτερα βαρύς γι’ αυτούς τους μισθω-τούς ο απολογισμός των λιβυκών συγκρούσεων. Με την κρίση του κράτους έγιναν θύματα των χειρότερων διώξεων, τόσο στην Κυρηναϊκή όσο και στην Τριπολίτιδα. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, 300 χιλιάδες αγωνίζονται να φτάσουν στην Τυνησία και στην Αίγυπτο, από-κληρα τέκνα μιας κοινωνίας που ξεσπά πάνω στους πιο αδύναμους. Σύμφωνα με τον Monde οι πιο ευάλωτοι είναι οι μαύροι, που στη Βεγγάζη, «υφίστανται πραγματικό ανθρωποκυνηγητό», τους ξυλοκοπούν και τους κλέβουν. Κατά τον Hindu, «πολλοί Λίβυοι, αραβικής προέλευσης, νιώθουν

7 “A colpi di bastoni la cacciata di milioni di lavoratori dalla Nigeria’’ (Διώξιμο με μπαστουνιές εκατομμυρίων εργαζομένων από τη Νιγηρία), Lotta Comunista, Μάρτιος 1983.

περιφρόνηση για τους Κινέζους, τους Βεγγαλέζους και τους, τελευταίους στη σειρά, μαύρους Αφρικα-νούς», τους οποίους μάλιστα «τους αποκαλούν abd, δούλους». Οι εξεγερμένοι “δημοκράτες” επιδίδονται σε λιντσάρισμα μαύρων. Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα ξεσκεπάστηκε η υποκρισία της νέας Αναγέννησης της Βεγγάζης. Η κατάστα-ση στην Τρίπολη δεν είναι διαφορετική. Πάντα κατά τον Monde, χιλιάδες Νιγηριανοί τρέχουν να φύγουν από την πρωτεύουσα.

Στις πρώτες φάσεις της κρίσης, η μεταχείριση των ξένων υπηκόων μετατράπηκε και σε πεδίο αναμέτρησης μεταξύ των δυνάμεων. Οι παλιές μητροπόλεις οργάνωσαν ταχύτατα πολιτικές και στρατιωτικές αποστολές διάσωσης. Το καινούρ-γιο είναι ότι και το Πεκίνο αξιοποίησε το ανθρω-πιστικό εργαλείο, χρησιμοποιώντας μια μικρή αεροναυτική δύναμη στη Μεσόγειο, προς κάλυ-ψη της επιτυχημένης εκκένωσης 36.000 Κινέζων σε λίγο περισσότερο από μια εβδομάδα.

Οι Κινέζοι αποτελούν την τέταρτη ξένη κοινό-τητα μετά τους Βεγγαλέζους και τους Τυνήσιους. Οι περισσότεροι ήρθαν ακολουθώντας τις κινεζι-κές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη Λι-βύη, ενοικιαζόμενοι σε σιδηροδρομικά και οδικά έργα, στην πετρελαιοβιομηχανία και στις κατα-σκευές στα χέρια Αράβων ή πιο συχνά Κινέζων δουλεμπόρων. Το Πεκίνο επεφύλαξε σε αυτούς μια μεταχείριση που ως τώρα θα πίστευε κανείς μόνο η κατοχή ευρωπαϊκού ή αμερικανικού δια-βατηρίου θα εγγυόταν, κάτι που δεν συνέβη με τους Βεγγαλέζους, Φιλιπινέζους, Ταϊλανδούς, Ιν-δούς, Σέρβους κ.λπ. Ήταν μια επίδειξη δύναμης της Κίνας την οποία ο ευρωπαϊκός Τύπος κατέ-γραψε με καχυποψία αλλά και μεγάλη έκπληξη τόσο από την απρόσμενη παρουσία χιλιάδων Κι-νέζων κοντά στο κατώφλι του σπιτιού του, όσο και από την εμφάνιση πέρα από το Σουέζ της φρεγάτας Xuzhou.

Η λιβυκή κρίση αποκάλυψε τον πολύπτυχο τα-ξικό χαρακτήρα των μπανλιέ της Ευρώπης, στις οποίες η Τρίπολη και η Βεγγάζη συγκαταλέγο-νται πλήρως. Περιοχές μεγάλης προλεταριοποί-ησης, οι βορειοαφρικανικές ακτές συγκεντρώ-νουν εκατομμύρια μισθωτούς που τους ενώνει το ότι ανήκουν στην ίδια τάξη, ανεξάρτητα από τη χώρα ή την περιοχή προέλευσης.

Lotta Comunista, φ. 487, Μάρτιος 2011


«Ο άνθρακας όχι μόνο είναι η κύρια πηγή για την αρχική εκβιομηχάνιση της Ασίας, αλλά εξακολουθεί να τροφοδοτεί ισχυρά την ανά-πτυξη των ΗΠΑ. Η κρίση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας γαιανθράκων δεν πρέπει να μας δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι η εποχή του άνθρακα ξεπεράστηκε» (Lotta Comunista, Μάιος 2003).

Ο συντελεστής χρησιμοποίησης

Ο συντελεστής χρησιμοποίησης είναι το ποσοστό χρησιμοποίησης ενός σταθμού ηλε-κτροπαραγωγής (ΣΗ) σε μια ορισμένη χρο-νική περίοδο: αν σε ένα 24ωρο οι ηλεκτρο-γεννήτριες λειτουργήσουν επί 12 ώρες, ο συντελεστής χρησιμοποίησης είναι 50%, αν λειτουργήσουν επί 6 ώρες είναι 25%, αν λει-τουργήσουν επί 18 ώρες είναι 75%. Σε μια δεδομένη επένδυση σε σταθερό κεφάλαιο, όπως είναι ένας σταθμός ηλεκτροπαραγωγής, το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος είναι συ-νάρτηση του συντελεστή χρησιμοποίησης: όσο υψηλότερος είναι αυτός ο συντελεστής, τόσο χαμηλότερο είναι το κόστος της ηλε-

κτρικής ενέργειας. Με τις μεγάλες εφευρέσεις στα τέλη του

19ου αιώνα – λαμπτήρας πυράκτωσης, δυνα-μό, ηλεκτρικός κινητήρας – ξεκίνησε ο μα-κρύς ηλεκτρικός κύκλος τον οποίο διανύουμε ακόμα και σήμερα. Στην περίοδο 1890-1900, οι εταιρείες των ηλεκτρικών τραμ, τα πρώτα εργοστάσια που χρησιμοποιούσαν ηλεκτρικό ρεύμα, τα μεγάλα εμπορικά και δημόσια κτί-ρια, οι πρώτες κατοικίες με ηλεκτρικό φωτι-σμό και οι δημοτικές επιχειρήσεις φωτισμού είχαν δικές τους γεννήτριες. Η ηλεκτρική ενέργεια παράγονταν από μικρές γεννήτριες τις οποίες διαχειρίζονταν οι ίδιοι οι κατανα-λωτές ηλεκτρισμού. Είχαμε έτσι μια υπο-χρησιμοποίηση των εγκαταστάσεων αφού τα μεγάλα εμπορικά κτίρια και τα κτίρια γρα-φείων χρησιμοποιούσαν τις γεννήτριες την ημέρα, οι εταιρείες ηλεκτρισμού τη νύχτα, η ενέργεια που απαιτούνταν για τα τραμ ήταν συγκεντρωμένη σε κάποιες ώρες την ημέρα, εκείνη για τα εργοστάσια σε άλλες ώρες. Συ-νολικά, ο συντελεστής χρησιμοποίησης ήταν χαμηλός και το κόστος της ενέργειας υψηλό.

Ο Σάμιουελ Ίνσαλ (1859-1938), πρόεδρος της Chicago Commonwealth Edison, ήταν

Η παγκόσμια μάχη της ενέργειας

Ένας νέος αιώνας του άνθρακα σκεπάζει τους οικολογικούς μύθους


αυτός που κατάλαβε ότι η αν συγκεντρωθεί η παραγωγή σε μεγάλους ΣΗ θα μειώνονταν τα κόστη γιατί θα αυξάνονταν ο συντελεστής χρησιμοποίησης. Λίγοι μεγάλοι σταθμοί θα μπορούσαν να παράσχουν στις διαφορετικές φάσεις της ημέρας τον φωτισμό των κατοι-κιών, των γραφείων, των δρόμων και την κι-νητήρια δύναμη για τα τραμ και τα εργοστά-σια. Εξαγοράζοντας άλλες ηλεκτρικές εται-ρείες και κατασκευάζοντας μεγάλους ΣΗ, η Chicago Commonwealth Edison αύξησε τον συντελεστή χρησιμοποίησης και μείωσε τα ηλεκτρικά τιμολόγια από 20 σεντ του δολα-ρίου ανά kWh σε 10 σεντ το 1898 και σε 2,5 σεντ το 1909. Για τις βιομηχανικές εγκατα-στάσεις που χρησιμοποιούσαν τον ηλεκτρι-σμό έξω από τις ώρες αιχμής το τιμολόγιο κατέβηκε στα 0,5 σεντ1.

Η διορατικότητα του Ίνσαλ σχετικά με τη μείωση του συντελεστή χρησιμοποίησης με-τέτρεψε τον ηλεκτρισμό από προϊόν πολυτε-λείας σε μαζικό προϊόν.

Η οικονομία των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής

Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας έχει μια σταθερή συνιστώσα (φορτίο βάσης) και μια συνιστώσα που μεταβάλλεται στη διάρ-κεια της ημερήσιας ή εβδομαδιαίας λειτουρ-γίας (μεταβλητό φορτίο). Η περίοδος της ημέρας κατά την οποία έχουμε τη μέγιστη κατανάλωση είναι οι απογευματινές ώρες, από τις 16 ως τις 20, τις καθημερινές, ενώ την ελάχιστη κατανάλωση έχουμε τα πρωινά του Σαββατοκύριακου, από τις 4 ως τις 8. Το εβδομαδιαίο φορτίο βάσης αντιστοιχεί στο 65% περίπου της μέγιστης κατανάλωσης της απογευματινής φάσης.

Για να μειώσουν τα κόστη οι ηλεκτρικές

1 Richard Munson, From Edison to Enron, 2005.

εταιρείες χρησιμοποιούν τους μεγάλους αν-θρακικούς και πυρηνικούς ΣΗ για το φορτίο βάσης, γιατί έχουν χαμηλό κόστος καυσίμου και η ένταξή τους στο δίκτυο απαιτεί μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι ΣΗ φυσικού αερίου και οι υδροηλεκτρικοί ΣΗ χρησιμοποιούνται για το μεταβλητό φορτίο, γιατί είναι ευέλικτοι και μπορούν γρήγορα να συνδεθούν με το δί-κτυο. Στον ΟΟΣΑ, οι πυρηνικοί και οι ανθρα-κικοί ΣΗ παρέχουν για το φορτίο βάσης το 32,5% της συνολικής ικανότητας και το 58% της ηλεκτρικής ενέργειας (βλ. πίνακα).

Τα τελευταία είκοσι χρόνια οι αντιδράσεις για την κατασκευή νέων ανθρακικών και πυ-ρηνικών ΣΗ ευνόησαν την κατασκευή μονά-δων φυσικού αερίου. Ο ρόλος τους επεκτά-θηκε πέρα από το μεταβλητό φορτίο καλύ-πτοντας και το φορτίο βάσης, συντελώντας με αυτόν τον τρόπο στην αύξηση των ηλε-κτρικών τιμολογίων, λόγω του υψηλότερου κόστους του φυσικού αερίου. Στις χώρες του ΟΟΣΑ, το κόστος είναι κατά μέσο όρο 4,5 λεπτά του ευρώ ανά kWh για τις μονάδες γαι-άνθρακα, 5,5 για τις πυρηνικές μονάδες και 7,5 για τις μονάδες με φυσικό αέριο2.

Ο συντελεστής χρησιμοποίησης εκφράζει την ενδιάμεση φάση ανάμεσα στην εγκατε-στημένη ισχύ και την παραγόμενη ενέργεια, και αυτό γεννά τη στατιστική ψευδαίσθηση για πτώση της συμμετοχής των γαιανθράκων, δηλαδή όσο υψηλότερος είναι ο συντελεστής χρησιμοποίησης των ανθρακικών ΣΗ, τόσο μεγαλύτερη είναι η παραγόμενη ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας ανά ισοδύναμη εγκατε-στημένη ισχύ και τόσο μικρότερο προκύπτει, τελικά, το ποσοστό συμμετοχής της εγκατε-στημένης ισχύος των ανθρακικών ΣΗ. Φαί-νεται παράδοξο, αλλά αυτό συμβαίνει γιατί η αυξημένη αποδοτικότητα των ανθρακικών μονάδων οδηγεί στη μείωση του στατιστικού τους βάρους, υπολογισμένου ως προς την

2 OECD / International Energy Agency / Nuclear Energy Agency, Projected Costs of Generating Electricity, 2010.


εγκατεστημένη ισχύ. Από το 1974 ως το 2007, στις χώρες του

ΟΟΣΑ, η εγκατεστημένη ισχύς των ανθρα-κικών ΣΗ αυξήθηκε από 316 σε 500 GW (1 γιγαβάτ = 1 εκ. kW), ενώ είχαμε μείωση της συμμετοχής τους στο σύνολο της εγκα-τεστημένης ηλεκτρικής ισχύος από 31,8% σε 19,8% (βλ. πίνακα). Αλλά η αύξηση του συντελεστή χρησιμοποίησής τους από 61 σε 90% διατήρησε σταθερή στο 37-38% την πα-ραγόμενη από γαιάνθρακα ηλεκτρική ενέρ-γεια. Το κάρβουνο παραμένει ακόμα η πρώτη πηγή για την παραγωγή ηλεκτρισμού στην περιοχή ΟΟΣΑ.

Τα αντικειμενικά όρια των ανανεώσιμων πηγών

«Δεν μ’ αρέσει να το παραδέχομαι, αλλά το λευκό και γυαλιστερό iPod τροφοδοτείται από το μαύρο κάρβουνο», αναγκάζεται να παρα-δεχτεί ο Αμερικανός Τζεφ Γκούντελ, ισχυρός πολέμιος του άνθρακα: «Η αιολική ενέργεια και ο ήλιος δεν είναι σε θέση να στηρίξουν την οικονομία υψηλής τεχνολογίας»3. Ο συντελε-στής χρησιμοποίησης μας εξηγεί, πάντα, το γιατί: είναι 22% για τους αιολικούς και μόνο 6% για τους ηλιακούς ΣΗ. Η χρήση αυτών των πηγών ενέργειας ανατρέπει την ιστο-ρική πορεία της αύξησης του συντελεστή χρησιμοποίησης και προκαλούν αύξηση των ηλεκτρικών τιμολογίων. Σε ισοδύναμη εγκα-τεστημένη ισχύ, ένας ανθρακικός σταθμός παράγει 4 φορές περισσότερη ενέργεια από έναν αιολικό και 15 φορές περισσότερη από έναν ηλιακό σταθμό.

Καμία χώρα δεν μπορεί να βασιστεί στην αστάθεια του ανέμου ή στην διαλειπτότητα του ήλιου. Εξαιτίας της μεταβλητής φύσης τους, αυτές οι ενεργειακές πηγές δεν μπορούν

3 Jeff Goodell, Big Coal, 2006.

να χρησιμοποιηθούν για το φορτίο βάσης και πρακτικά το όριό τους μπορεί να φτάσει το πολύ στο 10% της κάλυψης ενός ηλεκτρικού δικτύου, που μπορεί να ανέλθει στο 20% αν συνυπολογίσουμε και την υδροηλεκτρική ενέργεια4. Μια μεγαλύτερη συμμετοχή αυτών των μορφών θα προκαλούσε έντονη αστάθεια στο σύστημα, με κίνδυνο μπλακ άουτ και ξαφνικής παράλυσης της οικονομίας και της κοινωνικής ζωής ολόκληρων κρατών.

Λόγω του χαμηλού τους συντελεστή χρησι-μοποίησης, η αιολική και η ηλιακή ενέργεια δεν θα μπορούσαν να ζήσουν χωρίς τις κυ-βερνητικές επιδοτήσεις. Σύμφωνα με έναν πί-νακα που δημοσίευσε η εφημερίδα Il Sole 24 Ore5, η αιολική ενέργεια έχει κόστος που κυ-μαίνεται από 7,6 μέχρι 12,1 λεπτά του ευρώ ανά kWh, αλλά οι επιδοτήσεις που λαμβάνει είναι μεγαλύτερες από το ίδιο το κόστος, δη-λαδή 18 λεπτά του ευρώ ανά kWh. Το κόστος της ηλιακής ενέργειας κυμαίνεται από 21,2 μέχρι 52 λεπτά του ευρώ, με ενισχύσεις που ποικίλουν από χώρα σε χώρα και ανέρχονται από 25,3 μέχρι 48 λεπτά. Τα οικονομικά κίνη-τρα είναι ίσα ή μεγαλύτερα από το κόστος και αυτό, όχι μόνο ανεβάζει τα ηλεκτρικά τιμο-λόγια, αλλά ανοίγει νομικά παραθυράκια για κερδοσκοπία.

Στη Δανία, τη χώρα που θεωρείται υποδειγ-ματικό μοντέλο για την αιολική ενέργεια, τα οικογενειακά ηλεκτρικά τιμολόγια ανέρχο-νται σε 32,2 σεντ του δολαρίου ανά kWh. Η Γερμανία με 22.2 σεντ έχει σχεδόν φτάσει την Ιταλία με τα 22,6, γεγονός που οφείλεται στη μετακύλιση στους λογαριασμούς των γερμα-νικών οικογενειών των ενισχύσεων προς την αιολική και την ηλιακή ενέργεια. Στη Γαλλία, όπου σχεδόν το σύνολο της ηλεκτρικής ενέρ-γειας είναι πυρηνικής προέλευσης, τα οικο-γενειακά τιμολόγια ανέρχονται στο 14,4 σεντ του δολαρίου ανά kWh. Στις χώρες όπου έχει

4 Ian Hore Lacy, Nuclear Energy in the 21st Century, 2006. 5 Il Sole-24 Ore, 17 Απριλίου 2010.


μεγάλη συμμετοχή το κάρβουνο οι τιμές είναι 10,4 σεντ του δολαρίου στις ΗΠΑ, 7,9 στην Ταϊβάν, 6,5 στη Νότια Κορέα6.

Ο Σάντσεζ Γκαλάν, ο πρόεδρος της ισπα-νικής Iberdola, της μεγαλύτερης εταιρείας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στον κόσμο, δηλώνει: «Η ηλιακή ενέργεια είναι ένα χρη-ματοοικονομικό προϊόν, όχι μια ενεργειακή λύση»7. Οι Financial Times της 30ής Απριλίου 2010 μιλούν για έκρηξη της κερδοσκοπικής φούσκας στην ηλιακή ενέργεια στην Ισπανία γιατί η κυβέρνηση, προκειμένου να μειώσει το χρέος και να αποφύγει να καταλήξει σαν την Ελλάδα, σκοπεύει να σταματήσει τις επι-δοτήσεις στον τομέα με ποσά που ανέρχονταν σε 6,3 δισ. ευρώ το 2010 και σε 126 δισ. για τα επόμενα 25 χρόνια.

Κάρβουνο και ανταγωνιστικότητα

Τα οικονομικά κίνητρα στην αιολική και την ηλιακή ενέργεια θα μπορούσαν να συ-νεχιστούν σαν μια δαπάνη πολυτελείας των βιομηχανικών χωρών αν δεν υπήρχε ο πα-γκόσμιος ανταγωνισμός: η Κίνα και η Ινδία 6 U.S. Energy Information Administration, U.S. Department of Energy, International Energy Outlook, 2010. 7 Wall Street Journal, 8 Σεπτεμβρίου 2009.

πληρώνουν το ηλεκτρικό ρεύμα 5 σεντ του δολαρίου ανά kWh περίπου, γιατί το κάρβου-νο παρέχει το 70-80% του ηλεκτρισμού τους. Είναι μια δυσάρεστη αλήθεια με την οποία οι βιομηχανικές χώρες θα πρέπει να λογαρια-στούν, και κάποιες το κάνουν ήδη.

Για τα προσεχή είκοσι, ίσως και περισσότε-ρα χρόνια, το κάρβουνο θα εξακολουθήσει να είναι ένας θεμελιώδης πυλώνας της παγκό-σμιας ηλεκτρικής ανάπτυξης. Σύμφωνα με μια πρόβλεψη του αμερικανικού Υπουργείου Ενέργειας, το μερίδιο της παραγόμενης από άνθρακα ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως θα περάσει από το 41% της συνολικής ενέρ-γειας του 2006 στο 43% για το 20308.

Σε μια συνέντευξη στους Financial Times της 17ης Φεβρουαρίου 2010 ο Στίβεν Τσου, βραβευμένος με Νόμπελ Φυσικής και υπουρ-γός Ενέργειας του Ομπάμα, υποστηρίζει ότι «βρισκόμαστε σε μια κατάσταση στην οποία διακυβεύεται η ανταγωνιστικότητά μας […] εμείς πρέπει να εκμεταλλευτούμε το καθαρό κάρβουνο γιατί στον κόσμο υπάρχει πολύ κάρ-βουνο, η Ινδία και η Κίνα έχουν πολύ κάρβου-νο, συνεπώς δεν έχουμε άλλη επιλογή».

Lotta Comunista, φ. 486, Φεβρουάριος 2011

8 U.S. Energy Information Administration, όπ.π.

ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΟΟΣΑΕγκατεστημένη ισχύς Παραγωγή Συντελεστής χρη-

σιμοποίησης (%)γιγαβάτ συμμετοχή % τεραβατώρα συμμετοχή %1974 2007 1974 2007 1974 2007 1974 2007 1974 2007

άνθρακας 316,0 499,9 31,81 19,82 1.694,0 3.957,3 37,92 36,92 61 90φυσικό αέριο 74,6 615,4 7,51 24,41 520,2 2.306,9 11,64 21,52 80 43πυρηνική 52,9 318,6 5,33 12,64 188,5 2.272,6 4,22 21,20 41 81υδροηλεκτρική 178,8 441,2 18,00 17,50 925,6 1.332,0 20,72 12,43 59 34υπόλοιπες 371,0 646,4 37,35 25,63 1.139,0 849,7 25,50 7,93 35 15από τις οποίες:

αιολική 78,3 3,311 149,7 1,40 22ηλιακή 8,3 0,33 4,6 0,04 6

ΣΥΝΟΛΟ 993,3 2.521,5 100,00 100,00 4.467,3 10.718,5 100,00 100,00 51 49Η κατηγορία “υπόλοιπες” περιλαμβάνει πηγές όπως το πετρέλαιο, τα απόβλητα, τη βιομάζα, τον άνεμο και τον ήλιο. Η μεγάλη μείωση της συμ-μετοχής των υπολοίπων μορφών είναι συνάρτηση της μείωσης της χρήσης του πετρελαίου στην ηλεκτροπαραγωγή.

Πηγή: δική μας επεξεργασία στοιχείων της International Energy Agency (IEA).


Κάθε στρατηγικό ζήτημα εμπλέκει την ιστορία, κάθε ευρωπαϊκό ζήτημα εμπλέκει τη γερμανική ιστορία.

Ένα φάντασμα που επανεμφανίζεται σε κάθε καμπή στη δημόσια συζήτηση στη Γερμανία είναι ο αρνητικός μύθος του «γερ-μανικού δρόμου», υπό την έννοια του ξε-χωριστού και μοναχικού Sonderweg με το οποίο το Βερολίνο στην εποχή του Γουλιέλ-μου αποσπάστηκε από το ευρωπαϊκό Κον-σέρτο και άρχισε να ακολουθεί μια δική του πολιτική ισχύος. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, με την πολιτική απόχρωση μιας ουδετεροφιλίας πιο πρόθυμης για έναν συμ-βιβασμό με την ΕΣΣΔ, ήταν μια πρόταση που πριν από τη στροφή του Μπαντ Γκό-ντεσμπεργκ καλλιεργήθηκε από την εθνική οδηγία του SPD του Κουρτ Σουμάχερ και στη συνέχεια από μειοψηφικά ρεύματα του ίδιου του SPD, με τον Έγκον Μπαρ μεταξύ των μεγάλων εμπνευστών.

Το ζήτημα επανήλθε μετά το 1989, τελεί-ως μεταμορφωμένο από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Αντικείμενο συζήτησης ήταν οι άγνωστες παράμετροι της γερμανικής «επα-νεθνικοποίησης» και η μετάβαση από τη «Δημοκρατία της Βόννης» στη «Δημοκρατία του Βερολίνου», υπό τον φόβο ότι το τέλος της Γιάλτας θα ωθούσε σε χαλάρωση των

ευρωπαϊκών και δυτικών συμμαχικών δε-σμών. Τη διακυβέρνηση του Γκέραρντ Σρέ-ντερ και την εκλογική αξιοποίηση της αντί-θεσης στον πόλεμο στο Ιράκ το καλοκαίρι του 2002, οι αντίπαλοι του καγκελαρίου τις εξέλαβαν ως επιβεβαίωση μιας στρατηγικής παρέκκλισης, που διαψεύστηκε όμως, όταν και η Γαλλία του Ζακ Σιράκ αρνήθηκε να στηρίξει τον Τζορτζ Γ. Μπους.

Εκείνη την εποχή, ο Χάινριχ Βίνκλερ θεω-ρήθηκε ως ιστορικός σημείο αναφοράς για τον Σρέντερ. Η από πλευράς Βίνκλερ επα-νεκτίμηση της Πρωσίας και της ακολουθού-μενης από τον Ότο φον Μπίσμαρκ «μικρο-γερμανικής» στρατηγικής με επικέντρωση στον πυρήνα της εθνικής ισχύος θεωρήθηκε ο νέος κανόνας της «Δημοκρατίας του Βε-ρολίνου». Δέκα χρόνια νωρίτερα ο Μίκαελ Στίρμερ, σύμβουλος του Χέλμουτ Κολ, είχε αναπλάσει την ίδια ιστορία αλλά από ρηνα-νική και ευρωπαϊστική οπτική γωνία. Για τον Στίρμερ, δύο παγκόσμιοι πόλεμοι κατέ-δειξαν με τραγικό τρόπο «τα όρια της δύνα-μης» που επέβαλε στη Γερμανία η γεωπολι-τική της θέση στο κέντρο της Ευρώπης· οι Γερμανοί θα μπορούσαν να φτάσουν στην επανένωση μόνο με στρατηγικό συμμερισμό των στόχων τους από τη Δύση, μέσα από τον διπλό δεσμό με το Παρίσι και την Ου-

“Μεγάλη Ευρώπη” και “μικρή Ευρώπη” στις γερμανικές αβεβαιότητες


άσιγκτον και παραχωρώντας στην Ευρώπη μέρος της ανακτημένης με την επανένωση κυριαρχίας. Φροντίζοντας να αναζητήσει τα ίχνη στη γερμανική ιστορία της Γερμανικής Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η εκδοχή του Στίρμερ απηχούσε τον «αυτοκρατορι-κό πατριωτισμό» της ρηνανικής και νότιας Γερμανίας και ίσως τη «μεγαλογερμανική», καθολική και φεντεραλιστική στρατηγική, μεταμορφωμένη σε ευρωπαϊστική στρατη-γική.

Το ερώτημα επανέρχεται στα πολλαπλά μέτωπα αντιπαράθεσης που άνοιξαν στην Ευρώπη και στη Γερμανία οι οικονομικές, κοινωνικές και στρατηγικές επιπτώσεις της παγκόσμιας κρίσης, μέτωπα στα οποία η κυβέρνηση της Άνγκελα Μέρκελ βρίσκεται υπό πίεση για το ελληνικό χρέος και τις νέες ευρωπαϊκές εξουσίες, για την άρνηση συμ-μετοχής στον πόλεμο της Λιβύης και για την απόφαση εγκατάλειψης της πυρηνικής ηλεκτροπαραγωγής.

Ο Γιόζεφ Γιόφε, συνδιευθυντής της Die Zeit και αναλυτής εξωτερικής πολιτικής, φτάνει στην πολεμική υπερβολή όταν δια-κρίνει το αποτύπωμα του Μπέρνχαρντ φον Μπίλοφ στις αποφάσεις για τη Λιβύη και την πυρηνική ενέργεια. Κάνει έναν παραλ-ληλισμό με την αλαζονική αυτάρκεια με την οποία ο υπουργός Εξωτερικών του Γουλιέλ-μου Β΄ διακήρυξε το 1897 την Weltpolitik της Γερμανίας, όταν έληξε η εποχή «όπου οι Γερμανοί παρατούσαν τη γη σε έναν γείτο-νά τους, τη θάλασσα σε έναν άλλο και κρα-τούσαν για τον εαυτό τους μόνο τον ουρα-νό όπου βασιλεύει το καθαρό δόγμα». Στη γραμμή Μέρκελ διακρίνει μια νέα μονομε-ρή στρατηγική επιλογή και, σε αντίθεση με τη γουλιελμική γραμμή, μια επιλογή «απο-μονωτισμού και εσωστρέφειας», αλλά πάντα ένα Sonderweg.

Ο Χέλμουτ Σμιτ, πατριάρχης του σοσιαλ-δημοκρατικού ρεαλισμού σε κρίσιμα χρό-νια για τον γαλλογερμανικό άξονα, συμμε-

ρίζεται τις χειρότερες κριτικές στην κυβέρ-νηση της Άνγκελα Μέρκελ, με εξαίρεση το πρόσωπο του Βόλφγκανγκ Σάουμπλε, αλλά διαφωνεί στη Die Zeit ότι μπορεί να μιλά-με για «κρίση του ευρώ». Το ευρώ είναι το δεύτερο παγκόσμιο νόμισμα, αποδείχθηκε πιο σταθερό από το μάρκο, κανένας Ευρω-παίος αρχηγός κυβέρνησης δεν έχει καμία πρόθεση να βγει από αυτό, στην παγκόσμια κρίση η ΕΚΤ ήταν το μόνο θεσμικό όργανο που στάθηκε στο ύψος του. Για τον Σμιτ, το κρίσιμο ζήτημα είναι το έλλειμμα στην ικα-νότητα πολιτικής δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο σύνολό της, ενώ γίνεται ελάχι-στα αντιληπτό ότι η Γερμανία ήταν η κύρια επωφελημένη από την ευρωπαϊκή διαδικα-σία, ξεκινώντας από την ίδια τη δυνατότητα για επανένωση. Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι αυτή που αναδιαμορφωθεί την «κινδυ-νώδη γεωπολιτική θέση της Γερμανίας» στο κέντρο της ηπείρου:

«Η Γερμανία έχει περισσότερες γειτονι-κές χώρες από οποιοδήποτε άλλο ευρωπαϊ-κό κράτος· υπάρχει και η σχετική εγγύτητα με μεγάλα κράτη όπως η Ρωσία, η Μεγάλη Βρετανία, η Ιταλία ακόμη και η Σουηδία. Όλες χώρες με τις οποίες η Γερμανία έκανε πόλεμο στο παρελθόν. Όταν ένοιωσε δυνατή προωθήθηκε από το κέντρο προς την περι-φέρεια: στη χειρότερη περίπτωση, υπό τον Χίτλερ, μέχρι την Ισπανία και την Ελλάδα, ακόμα μέχρι και τη Λιβύη, τον Καύκασο, το Βόρειο Ακρωτήριο και τον Ατλαντικό. Όταν ένοιωσε αδύναμη, τα πιο ισχυρά κράτη την ώθησαν από την περιφέρεια προς το κέντρο, όπως στην περίπτωση της Σουηδίας στον Τριακονταετή Πόλεμο, του Ναπολέοντα, των Οθωμανών ή των Ρώσων».

Ο Χέλμουτ Σμιτ επιβεβαιώνει την παρα-δοσιακή ευρωπαϊστική του θέση υπέρ της στρατηγικής κατευνασμού. Η Γερμανία είναι η μεγαλύτερη Πολιτεία της Ευρώπης αλλά βρίσκεται «πάντα στο κέντρο», εκτεθειμένη στον διπλό κίνδυνο να υπερεκτιμά τις δυνά-


μεις της ή να προκαλεί την εχθρότητα των γειτόνων με τον «μονομερισμό» της. Ανα-φέροντας τις γερμανικές προτεραιότητες στην εξωτερική πολιτική - «δεν είναι στο Αφγανιστάν, στη Μέση Ανατολή ή στη Λιβύη, αλλά στην Πολωνία, στην Τσεχία και στην Ευρώπη» - αφήνει μετέωρη την πραγματι-κή εκτίμηση πάνω στον πόλεμο της Λιβύης, κάτι που υποδηλώνει ότι ο Σμιτ δεν εγκρίνει μεν την ουδετερόφιλη ερμηνεία της αποχής στον ΟΗΕ, αλλά ούτε υποστηρίζει μια άμε-ση συμμετοχή σε στρατιωτικές αποστολές.

Απομένει ακόμα να κατανοηθούν τα πραγ-ματικά στρατηγικά χαρακτηριστικά της γραμμής της Άνγκελα Μέρκελ, πέρα από τις πολεμικές αντεγκλήσεις. Μια εξαντλη-τική εκτίμηση περιπλέκεται από τη φάση πολιτικής διακύμανσης που προκύπτει από μια σειρά τοπικών εκλογών, με μια βαθιά κρίση των Φιλελευθέρων, την πιθανή επι-στροφή των Πρασίνων σαν τρίτο κόμμα και τη χριστιανοδημοκρατική φθορά. Ως προς τις βασικές επιλογές για το ευρώ, τις νέες εξουσίες του ΕΜΣ - του οργανισμού για τις καταστάσεις κρίσης που θα ενσωματω-θεί στη Συνθήκη της Ένωσης – καθώς και το ζήτημα του ελληνικού χρέους η γραμμή Μέρκελ δεν δείχνει να διαφέρει από εκείνη του Σάουμπλε, με εξαίρεση τη χρήση μιας σαφούς διάκρισης ρόλων. Σε σχέση με τη λιβυκή κρίση, ο Spiegel κάνει αναφορά σε προσπάθεια αναπροσαρμογής της γερμανι-κής γραμμής, ώστε να απομακρυνθεί από την ουδετερόφιλη ροπή την οποία κακώς άφησε να εννοηθεί ο Φιλελεύθερος υπουρ-γός Εξωτερικών Γκίντο Βεστερβέλε.

Εκεί όπου η γραμμή Μέρκελ εμφανίζεται πιο αναπάντεχη είναι στο θέμα των πυρηνι-κών σταθμών, λόγω της σαφήνειας με την οποία η Γερμανίδα καγκελάριος δείχνει να υιοθετεί μια οριστική έξοδο από τον τομέα, αναγγέλλοντας ένα επενδυτικό πρόγραμμα που εγκαινιάζει «την εποχή των ανανεώσι-μων πηγών ενέργειας». Εκπλήσσει το γεγο-

νός ότι, σε συνέντευξη στη Die Zeit, η Άν-γκελα Μέρκελ δεν απορρίπτει σε αυτό το πεδίο την εικόνα ενός ιδιαίτερου τεχνολογι-κού Sonderweg, αλλά αντίθετα, υποστηρί-ζει ότι η σημερινή ευημερία της Γερμανίας βασίζεται και στο γεγονός ότι οι Γερμανοί μερικές φορές «διέσχισαν πρώτοι έναν νέο δρόμο».

Τα γεγονότα είναι σε εξέλιξη και έχουν επιπτώσεις τέτοιες, που καθιστούν πρό-ωρη μια οριστική εκτίμηση. Εάν η κρίση του κόμματος των Φιλελευθέρων θα είναι τέτοια, ώστε να τεθεί υπό αμφισβήτηση σε μελλοντικές εκλογές η παρουσία του στην Bundestag, η ανάγκη για τους Χριστιανο-δημοκράτες της CDU-CSU να ανοίξουν την πολιτική προοπτική μιας συμμαχίας με τους Πράσινους, αποτρέποντας να αφήσουν στους Σοσιαλδημοκράτες του SPD την απο-κλειστικότητα, καθίσταται αντικειμενική απαίτηση, εξεταστέα με όρους πολιτικού ρεαλισμού. Η μετατροπή στον ενεργειακό τομέα και τα νέα δίκτυα μεταφοράς απαι-τούν πολυετείς επενδύσεις της τάξης του 0,6-0,8% του ΑΕΠ ετησίως, κάτι που συνε-πάγεται ένα πρόγραμμα σημαντικών κρα-τικών κινήτρων φιλοβιομηχανικού χαρα-κτήρα, στολισμένων με την περιβαλλοντι-κή ρητορική. Από τον γερμανικό σύλλογο βιομηχανιών και από σημαντικό ρεύματα της CDU, της CSU και των Φιλελεύθερων του FDP προβάλλεται το αίτημα να μην ορι-στούν προθεσμίες για την οριστική εγκατά-λειψη της πυρηνικής ενέργειας, και είναι προφανές ότι η αναβολή αφήνει ανοιχτό τον δρόμο για να ξανασυζητηθεί η απόφαση. Ο νέος υπουργός Οικονομικών Φίλιπ Ρέσλερ, νέος ηγέτης των Φιλελευθέρων, αντικατα-στάτης του Βεστερβέλε, διαβεβαιώνει ότι η Γερμανία θα συνεχίσει την έρευνα στην πυ-ρηνική τεχνολογία, παρά την έξοδο από την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας.

Με τον τονισμό των τεχνολογικών και παραγωγικών μόνο πτυχών επισκιάζεται


εκδόσεις ΔΙΕΘΝΙΣΜΟΣΚολοκοτρώνη 63Γ - 185 31 Πειραιάς

το βασικό ζήτημα, που είναι η στροφή στο πολιτικοστρατηγικό επίπεδο. Καμία άλλη μεγάλη δύναμη δεν έχει στα σχέδιά της να πάρει μια παρόμοια απόφαση, ως αποτέ-λεσμα του ατυχήματος στη Φουκουσίμα, ούτε καν η Ιαπωνία, και πάνω απ’όλα, η γερμανική απόφαση αναγγέλλεται έξω από το πλαίσιο μιας κοινής ευρωπαϊκής ενερ-γειακής πολιτικής. «Εάν όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ έκαναν το ίδιο πράγμα με τους εκατό και πλέον πυρηνικούς σταθμούς», σχολιάζει πικρόχολα ο Χέλμουτ Σμιτ, «στην Ευρώπη, θα είχαμε μια δεινή ενεργειακή κρίση». Ο Γιούργκεν Γκρόσμαν, επικεφαλής του ηλε-κτρικού κολοσσού RWE μεταξύ των βασι-κών εκπροσώπων της αντιπολίτευσης στη γραμμή Μέρκελ, επέλεξε ως ακροατήριο τα μέλη του έντονα διχασμένου Οικονομικού Συμβουλίου της CDU, για να ζητήσει η από-φαση να εφαρμοστεί στην Ευρώπη, και όχι λόγω μεμονωμένης επιλογής των Γερμανών μόνο. Όχι ένα Sonderweg επομένως.

Ένας παραλληλισμός του ευρωπαϊκού προτσές με τη σύγκρουση μεταξύ «μικρο-γερμανικής» και «μεγαλογερμανικής» γραμ-μής στη Γερμανία του 19ου αιώνα πρέπει να αποφύγει ψευδείς συγκρίσεις. Οι προτάσεις για έναν «σκληρό πυρήνα» επικεντρωμένο πάνω στον γαλλογερμανικό άξονα κατά κα-νόνα αξιοποιηθήκαν από τους υποστηρικτές μιας ομοσπονδιακής συκεντροποίησης, ενώ η διεύρυνση της Ευρώπης σε μια μεγάλη αλλά αδύναμη πολιτικά ζώνη ελεύθερων συναλλαγών υπήρξε το παραδοσιακό βρε-τανικό χαρτί για να ανακοπεί μια εδραίωση της Ένωσης. Αυτό όμως που ο Σμιτ καταλο-γίζει σε μερίδα των γερμανικών ρευμάτων είναι η απροθυμία για πολιτική εμβάθυνση της Ένωσης. Μια απροθυμία με περιορι-σμένη οπτική και από κοινού με άλλες συ-νιστώσες της Βόρειας Ευρώπης, που υπο-τιμά το στρατηγικό πλεονέκτημα της έντα-ξης και της Νότιας Ευρώπης κάτω από την ομπρέλα των ευρωπαϊκών εξουσιών. Με

αυτήν ακριβώς την έννοια, οι επιφυλάξεις μιας μερίδας της Γερμανίας απέναντι στην Ένωση είναι κληρονομιά του πιο ηπειρωτι-κού κορμού της, κάτι που σημαίνει ότι το αποτύπωμα της πρωσικής μικρογερμανικής γραμμής αναβιώνει σε μια μικρή Ευρώπη στενά δεμένη με τα εθνικά προνόμια, ενώ ο ευρωπαϊκός φεντεραλισμός είναι απότοκος της ρηνανικής της συνιστώσας. Η γραμμή Μέρκελ δείχνει αφοσιωμένη στρατηγικώς σε μια μεγαλοευρωπαϊκή γραμμή με φε-ντεραλιστική κατεύθυνση, όπως προκύπτει από τη σύγκλισή της με την ομοσπονδιακή εξουσία της ΕΚΤ. Την ίδια στιγμή, φαίνεται να είναι αναγκασμένη να συναλλάσσεται με τα λιγότερο προσηλωμένα στην Ένωση ρεύματα, ακόμα και να τα χρησιμοποιεί στις διαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες.

Γράφει ο Στίρμερ ότι η Φρανκφούρτη, αυτοκρατορική πόλη, ήταν για αιώνες «το χρυσορυχείο και ασημορυχείο της Αγίας Ρω-μαϊκής Αυτοκρατορίας», και στη συνέχεια «εκθεσιακό και χρηματοπιστωτικό κέντρο της γερμανικής Δύσης». Η διαδρομή αυτής της ιστορικής κληρονομιάς είναι κάτι πε-ρισσότερο από μια υπόδειξη. Ο διορισμός του Ιταλού Μάριο Ντράγκι ως επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας επι-βεβαιώνει τη φύση αυτής της ομοσπονδια-κής εξουσίας μέσα στην ευρωπαϊκή πολλα-πλότητα εποικοδομημάτων. Αποδεικνύει την αποτελεσματικότητα του ευρωπαϊκού εξω-τερικού εξαναγκαστικού δεσμού και υποδει-κνύει τον δρόμο της ευρωπαϊκής ομοσπον-διοποίησης για περιφερειακές περιοχές της Ένωσης. Η γερμανική συγκατάβαση στην τελική απόφαση επιβεβαιώνει τη βασική κατεύθυνση της στρατηγικής συναίνεσης στο Βερολίνο.

Lotta Comunista, φ. 489, Μάιος 2011

ΔΙΕΘΝΙΣΜΟΣ 24 τ.4 Ιούνιος 2011

Αιματηρή οδύσσεια για τον ευρωπαϊκό ιμπεριαλισμό

Η δημοκρατική ρητορεία την παρουσίαζε ως “Άνοιξη των αραβικών λαών” σε ανα-ζήτηση της ελευθερίας. Εκείνο που έφερε στη ζωή όμως ήταν μια επέμβαση των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Ο ευρωπαϊκός ιμπεριαλισμός είναι ξανά στην επίθεση. Μετά τα Βαλκάνια, σήμερα είναι η σειρά του μεσογειακού Νότου, όπου το διακύβευμα είναι μεγάλο. Πρόκειται για μια περιοχή στρατηγικής σημασίας για τους μεγάλους ευρωπαϊκούς οικονομι-κούς ομίλους και πύλη πρόσβασης στο μεσανατολικό πετρελαϊκό θησαυροφυλά-κιο, που απέκτησε μεγαλύτερη αξία μετά την ιαπωνική πυρηνική καταστροφή. Η Ευρώπη-δύναμη έκανε το παιχνίδι της απέναντι στην αμερικανική πτώση και την κινεζική προέλαση. Η οδύσσεια θα είναι μακρά, αιματηρή και με απρόβλεπτη έκβα-ση. Εκείνοι που ήταν υπέρ της διπλωματικής λύσης για τον Σαντάμ Χουσεΐν, σήμερα είναι υπέρ του βομβαρδισμού του Καντάφι. Οι πολιτικοί του θεάματος βρίσκονται μπροστά σε γεγονότα μεγαλύτερα από αυτούς. Δεν έχουν κανένα πρόβλημα να πα-ραταχτούν σε μέτωπα αντιδιαμετρικά αντίθετα σε σχέση με τον πόλεμο του Ιράκ.Την ίδια στιγμή, οι λεγόμενοι “προστάτες της δημοκρατίας, του πολιτισμού και της ειρήνης”, αντιμετωπίζουν με τη σιωπή τη σκληρή και αιματηρή καταστολή των δι-αδηλώσεων διαμαρτυρίας ενάντια στα καθεστώτα του Μπαχρέιν και της Υεμένης, όπου εμπλέκεται η Σαουδική Αραβία, πιστός και πολύτιμος σύμμαχος, καθώς και προμηθευτής και κάτοχος τεράστιων πετρελαϊκών κοιτασμάτων. Για μας τους κομμουνιστές ένα πράγμα είναι βέβαιο: όπως πάντα, ο καπιταλισμός δεν προετοιμάζει απλά τις συνθήκες του πολέμου, ο καπιταλισμός είναι από μόνος του πόλεμος και, δεδομένου ότι ολόκληρος ο κόσμος είναι καπιταλιστικός, ο πόλε-μος σήμερα είναι μόνιμη κατάσταση της ανθρωπότητας. Για τον ίδιο λόγο ξέρουμε ότι ο εχθρός είναι στο σπίτι μας, ακόμα και κυρίως, όταν προσπαθεί να φτιασιδώσει τη γηραιά Ευρώπη με ειρηνοφιλία και ανθρωπιστικό παρεμβατισμό. Ο προλεταριακός διεθνισμός είναι η μοναδική λύση, αλλά χρειάζεται περισσότε-ρους, ακόμα περισσότερους εργαζόμενους και νέους αφοσιωμένους σε έναν στόχο: το δυνάμωμα της επαναστατικής στρατηγικής. Παλεύουμε ενάντια σε όλους τους πολέμους! Τασσόμαστε για την ενότητα Αράβων, Ευρωπαίων, Ισραηλινών, Αμερικανών και Ασιατών ενάντια στη βία και την καταπί-εση του ιμπεριαλισμού. Το μέλλον είναι μόνο στον κομμουνισμό.

Διεθνισμος 4. 2011

Documents

Transcript of Διεθνισμος 4. 2011