Ο ρόλος του κράτους στην οικονομία

(σελ. 34-35)

Πολιτική Παιδεία

Β΄ Λυκείου

Κριπαροπούλου Αντιγόνη

Οικονομικό πρόβλημα

• Πώς οι άνθρωποι μιας κοινωνίας, θα ικανοποιήσουν το πλήθος των

απεριόριστων ή ακόρεστων αναγκώνπου έχουν με τον περιορισμένο όγκο

των αγαθών (στενότητα αγαθών) που έχουν στην διάθεσή τους ;

• Οι βασικοί λόγοι για την ύπαρξη του κύριου οικονομικού προβλήματος είναι η έλλειψη ή στενότητα των

παραγωγικών συντελεστών (φύση, εργατική δύναμη κ.λπ.) και η

περιορισμένη τεχνολογία(τεχνογνωσία).

Από το κύριο οικονομικό πρόβλημα απορρέουν και άλλα προβλήματα όπως:

• Το πρόβλημα της κατανομής των πόρων

• Το πρόβλημα της οικονομικής σταθερότητας

• Το πρόβλημα της οικονομικής ανάπτυξης

• Το πρόβλημα της διανομής του εισοδήματος

Στις ελεύθερες οικονομίες…

• Τα προβλήματα αυτά τα λύνει ο μηχανισμός

της αγοράς

(Νόμοι: ζήτησης και προσφοράς).

Ελεύθερες οικονομίες –Νόμος ζήτησης

Ο καταναλωτής στην επιδίωξή του να μεγιστοποιήσει τη χρησιμότητά του από την

κατανάλωση ενός αγαθού επηρεάζεται βασικά: πρώτο από το εισόδημά του και

δεύτερο από την ύπαρξη άλλων παρόμοιων αγαθών που μπορούν να ικανοποιήσουν την

ίδια ανάγκη (υποκατάστατα αγαθά).Όταν η τιμή ενός αγαθού μειώνεται,

αυξάνεται η ζητούμενη ποσότητά του, και, όταν η τιμή του αυξάνεται, μειώνεται η

ζητούμενη ποσότητα από το αγαθό αυτό, όταν οι άλλοι παράγοντες που μπορούν να

επηρεάσουν τη ζήτηση παραμένουν σταθεροί (ceteris paribus).

Φωτ. Στον κατακόρυφο άξονα μετράμε τις τιμές (Ρ) των πορτοκαλιών και στον οριζόντιο

άξονα τις ζητούμενες ποσότητες (Q) των πορτοκαλιών από έναν συγκεκριμένο

καταναλωτή.

Ελεύθερες οικονομίες-Νόμος προσφοράς

Σκοπός κάθε επιχείρησης είναι η μεγιστοποίηση του κέρδους. Αυτό είναι αποτέλεσμα δύο μεγεθών, του κόστους

παραγωγής και των εσόδων της επιχείρησης. Το κόστος παραγωγής

εξαρτάται από την παραγόμενη ποσότητα. Τα έσοδα εξαρτώνται από την τιμή

πώλησης του προϊόντος και την ποσότητα που παράγει και προσφέρει στην αγορά .

Όταν αυξάνεται η τιμή (ceteris paribus), αυξάνεται και η προσφερόμενη ποσότητα,

και αντίστροφα, όταν μειώνεται η τιμή (ceteris paribus), μειώνεται και η

προσφερόμενη ποσότητα.

Οι οικονομολόγοι χρησιμοποιούν τον όρο ceteris paribus για να δηλώσουν ότι όλες οι σχετικές μεταβλητές, εκτός από εκείνες που

μελετώνται, παραμένουν αμετάβλητες.

Φωτ. Η καμπύλη προσφοράς της επιχείρησης

Διαμόρφωση τιμής

Όταν η ζητούμενη ποσότητα είναι μεγαλύτερη από την προσφερόμενη ποσότητα, παρουσιάζεται έλλειμμα

ή υπερβάλλουσα ζήτηση.

Όταν η ζητούμενη ποσότητα είναι μικρότερη από την προσφερόμενη

ποσότητα, παρουσιάζεται πλεόνασμα ή πλεονάζουσα

προσφορά.

Τιμή ισορροπίας είναι η τιμή στην οποία η ζητούμενη ποσότητα είναι

ίση με την προσφερόμενη ποσότητα,είναι, δηλαδή, η τιμή που

εξισορροπεί τις δυνάμεις της προσφοράς και της ζήτησης.

Φωτ. Ο προσδιορισμός της τιμής ισορροπίας

Επειδή στην ελεύθερη αγορά παρουσιάζονται προβλήματα και

υπάρχουν αδυναμίες…

Το κράτος αναλαμβάνει «δράση» ώστε με την οικονομική του πολιτική ώστε να πετύχει:

καλύτερη κατανομή πόρων

οικονομική σταθερότητα

οικονομική ανάπτυξη

δικαιότερη διανομή εισοδήματος

Πολλοί είναι αυτοί που αμφισβητούν την άποψη

ότι ο μηχανισμός της αγοράς μπορεί να λύσει

ικανοποιητικά τα παραπάνω προβλήματα.

Όπως επίσης, κάποιοι άλλοι θεωρούν ότι και ο έντονος κρατικός παρεμβατισμός δεν μπορεί να διορθώσει

αποτελεσματικά τις παραπάνω αδυναμίες.

Φιλελεύθερη άποψη: Περιορισμός του σπάταλου

και αναποτελεσματικού κράτους

Σοσιαλιστική άποψη: Ορθολογική λειτουργία του

κράτους ώστε να είναι αποτελεσματικό και να

ικανοποιεί τις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου

(διευθυνόμενη οικονομία και κρατικός παρεμβατισμός).

• Ο προσδιορισμός του άριστου μεγέθους είναι δύσκολος και το

ενδεδειγμένο μέγεθος του δημοσίου τομέα εξαρτάται από τις συνθήκες που επικρατούν και την

κουλτούρα της κάθε χώρας.

• Οι περισσότεροι συγκλίνουν ότι το επιθυμητό μέγεθος θα έπρεπε να

συνδυάζει την οικονομική ανάπτυξη σε συνδυασμό με την λειτουργία

ενός κράτους Δικαίου που παρέχει βασικές κοινωνικές υπηρεσίες.

• Οι περισσότερες χώρες του κόσμου, λειτουργούν με το σύστημα της

μεικτής οικονομίας (συνεργασία του μηχανισμού της αγοράς και του

κρατικού παρεμβατισμού).

• Η επικράτηση του ενός ή του άλλου έχει αρνητικές επιπτώσεις για το

κοινωνικό σύνολο.

• Η συνεργασία των δυο μηχανισμών προωθεί το όφελος του συνόλου.

Το «δίλημμα του φυλακισμένου» μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πρότυπο και εδώ όπως

σε πολλές άλλες καταστάσεις του πραγματικού κόσμου, που αφορούν συμπεριφορές συνεργασίας.

• Στη θεωρία των παιγνίων έχει διατυπωθεί το δίλημμα του φυλακισμένου. Δύο άτομα συλλαμβάνονται από την αστυνομία ως

ύποπτοι διάπραξης κάποιου εγκλήματος. Η αστυνομία δεν έχει όλα τα απαιτούμενα

στοιχεία για να τους κατηγορήσει, οπότε τους βάζει σε χωριστά δωμάτια, εμποδίζοντάς τους να έχουν οποιαδήποτε επικοινωνία.

• Ο εισαγγελέας επισκέπτεται και τους δύο, τον καθένα χωριστά, και κάνει στον καθένα τις

εξής προτάσεις: α) Αν καταθέσει εναντίον του άλλου (και ο άλλος δεν μιλήσει), τότε η

συνεργασία αμείβεται με άμεση απελευθέρωση, ενώ ο άλλος θα φάει 12

χρόνια. β) Αν δεν μιλήσει ούτε αυτός ούτε ο άλλος, θα φάνε και οι δύο από 1 χρόνο

φυλακή. γ) Αν καρφώσουν και οι δύο ο ένας τον άλλον, τότε θα φάνε 4 χρόνια ο καθένας.

Τα ερωτήματα που βάζει το δίλημμα είναι ποια είναι η βέλτιστη εκδοχή για τους δύο κρατουμένους (λογική αμοιβαίων κερδών

και ζημιών).

Χώρες της Άπω Ανατολής

(Σιγκαπούρη, Ταϊβάν κ.λπ.) με συνεργασία της

ελεύθερης αγοράς και κρατικού

σχεδιασμού έχουν έντονους ρυθμούς

ανάπτυξης.