ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ 33 2013 – 2014εποχή του Ιουστινιανού....

ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ33

2013 – 2014

Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ν ΑΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ

ΚΕΝΤΡΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ - ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗΠρόεδρος

ΣΥΜΕΩΝ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣΚαθηγητής της Θεολογικής Σχολής

του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας

ΑντιπρόεδροςΙΩΑΝΝΗΣ ΒΑΣΣΗΣ

Καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολήςτου Τμήματος Φιλολογίας

ΜέληΠΟΛΥΜΝΙΑ ΚΑΤΣΩΝΗ

Αναπληρώτρια Καθηγήτρια της Φιλοσοφικής Σχολήςτου Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΣΕΜΟΓΛΟΥΑναπληρωτής Καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής

του Τμήματος Ιστορίας και ΑρχαιολογίαςΔΑΦΝΗ ΠΑΠΑΔΑΤΟΥ

Επίκουρη Καθηγήτρια της Νομικής Σχολής

Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ν ΑANNUAL REVIEW OF THE CENTRE FOR BYZANTINE RESEARCH

ARISTOTLE UNIVERSITY OF THESSALONIKI

ADMINISTRATIVE COUNCIL - EDITORIAL COMMITTEEPresident

Prof. SYMEON PASCHALIDISFaculty of Theology, School of Pastoral and Social Theology

Vice-presidentProf. IOANNIS VASSIS

Faculty of Philosophy, School of PhilologyMembers

Assoc. Prof. POLYMNIA KATSONIFaculty of Philosophy, School of History and Archaeology

Assoc. Prof. ATHANASIOS SEMOGLOUFaculty of Philosophy, School of History and Archaeology

Assist. Prof. DAPHNE PAPADATOUFaculty of Law

ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ ΚΕΝΤΡΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ

ΤΟΜΟΣ 33ος

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2014

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Διονύσιος Βαλαής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο ΘεσσαλονίκηςΤαξιάρχης Κόλιας, Πανεπιστήμιο ΑθηνώνΒασίλειος Κουκουσάς, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο ΘεσσαλονίκηςΦωτεινή Κολοβού, Πανεπιστήμιο ΛειψίαςΑθανάσιος Μαρκόπουλος, Πανεπιστήμιο ΑθηνώνΘεοχάρης Παζαράς, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο ΘεσσαλονίκηςΕλευθερία Παπαγιάννη, Πανεπιστήμιο ΑθηνώνΕλένη Σαράντη, Πανεπιστήμιο ΠελοποννήσουΑθανάσιος Σέμογλου, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

ISSN 1105-0772

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ, Ρωμανού του Μελωδού κοντάκιον «εἰς τὴν Σαμαρείτιδα». Νέα κριτική έκδοση με παρατηρήσεις

FREDERICK LAURITZEN, Paraphrasis as interpretation. Psellos and a canon of Cosmas the Melodist (Poem 24 Westerink)

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ N. ΣΤΡΑΤΗΓΟΠΟΥΛΟΣ, Η παρουσία υμνογραφικών κειμένων στις σχεδογραφικές συλλογές: η περίπτωση του κώδικα Lesbiacus Leimonos 91

CYRIL PAVLIKIANOV, Unknown document of the Metropolitan of Lakedaimon, Matthew, preserved in the Archbishopric of Ochrid (1442)

ΠΟΛΥΜΝΙΑ ΚΑΤΣΩΝΗ, Δρόμοι και ορεινές διαβάσεις στη μεσαιωνική Δυτική Μακεδονία

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΧΡ. ΧΑΡΙΖΑΝΗΣ, Το μετόχι της Λαύρας στο νησί του Αγίου Ευστρατίου έως την ἔφοδον τῶν ἀθέων ἐθνῶν (Τούρκων) στις αρχές του 14ου αιώνα

ΜΑΡΙΑ ΜΑΥΡΟΥΔΗ, Ελληνική φιλοσοφία στην αυλή του Μωάμεθ Β΄ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α. ΛΕΒΕΝΙΩΤΗΣ, Ο ἐπείκτης και οι αρμοδιότητές του κα

τά τους ύστερους ρωμαϊκούς και τους βυζαντινούς χρόνους (3ος–11ος αι.)

ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΑΚΗΣ, Η κατάσταση του δικαίου στην Ιταλία την εποχή του Ιουστινιανού. Παρατηρήσεις με αφορμή την έκδοση της Pragmatica Sanctio pro petitione Vigilii

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΤΑΝΤΣΗΣ, Ο Προφήτης Ηλίας, η Άννα της Σαβοΐας και η Αυλή του Συργή

ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΥ – ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΨΟΥΔΑΣ, Το παλαιοχριστιανικό συγκρότημα στην Κολχίδα Κιλκίς. Νέα δεδομένα και παρατηρήσεις

CONSTANTINOS M. VAFEIADES, Painting work systems in the fourteenth century: the case of Markov Manastir

ΙΩΑΝΝΑ Π. ΑΡΒΑΝΙΤΙΔΟΥ – ΛΑΜΠΡΙΝΗ Κ. ΤΡΑΪΑΝΟΥ, Δύο μικροί ναοί με πλευρικούς χορούς στη νοτιοδυτική Βουλγαρία

7

1159

6174

7587

89111

113127

129150151182

183200

201239

241257

259288

289317

319344

ΑΓΓΕΛΟΣ ΓΟΥΜΑΤΙΑΝΟΣ, Στοιχεία για την κτηριακή διάταξη των αγιορειτικών μετοχιακών συγκροτημάτων στην υστεροβυζαντινή Λήμνο

ΣΥΜΕΩΝ Α. ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ, Παρατηρήσεις στις μεταφράσεις των βυζαντινών αγιολογικών κειμένων

MONAXOΣ ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΗΝΟΣ, Καισαρίου Δαπόντε, Περὶ τῆς ἡμετέρας σεβασμίας καὶ βασιλικῆς μονῆς τοῦ Ξηροποτά-μου, παρὰ τίνων κτητόρων ἐκτίσθη, καὶ μία σημείωση: Δύο κείμενα ποὺ πρέπει νὰ ἀποδοθοῦν στὸν συντάκτη τους

DIMOSTHENIS KAKLAMANOS, Remarques sur l’éloge du patri arche de Constantinople Nil Kerameus à saint Grégoire Palamas (BHG 719). Prolégomènes en vue d’une édition critique

ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΕΣ

345371

373386

387421

423438

439478

6 Πίνακας περιεχομένων

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

AASS Acta Sanctorum. Antwerpen/Bruxelles 1643-1925ΑΒ Ανάλεκτα ΒλατάδωνABSA The Annual of the British School at AthensActaAntHung Acta antiqua Academiae scientiarum HungaricaeΑΔ Ἀρχαιολογικὸν ΔελτίονΑΕΜΘ Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και ΘράκηAfD Archiv für DiplomatikAIPhO Annuaire de l’Institut de Philologie et d’Histoire Orientales et SlavesAJPh The American Journal of PhilologyAnBoll Analecta BollandianaAnnPisa Annali della Scuola Normale Superiore di PisaAS Anatolian StudiesAtti Venezia Atti del Reale Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed ArtiBCH Bulletin de Correspondance HelléniqueBF Byzantinische ForschungenBHG Bibliotheca Hagiographica GraecaBHO Bibliothèque Hagiographique OrientaleBizantinistica Bizantinistica, Rivista di Studi Bizantini e SlaviΒΚΜ Βυζαντινά Κείμενα και Μελέτες. Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών ΑΠΘΒΜGS Byzantine and Modern Greek StudiesBNJ Byzantintisch-neugriechische JahrbücherBollClass Bollettino dei ClassiciBollGrott Bollettino della Badia Greca di GrottaferrataBSl ByzantinoslavicaByz ByzantionBZ Byzantinische ZeitschriftCahArch Cahiers ArchéologiquesCCSG Corpus Christianorum Series GraecaCFHB Corpus Fontium Historiae ByzantinaeCJ Codex Iustinianus, ed. P. Krüger, Corpus Juris Civilis, v. ΙΙ, Berlin 1929ClMediaev Classica et Mediaevalia. Danish Journal of Philology and HistoryCorsiRav Corsi di cultura sull’arte Ravennate e ΒizantinaCPG Clavis Patrum GraecorumCParG Corpus Paroemiographorum GraecorumCQ Classical QuarterlyCSCO Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum OrientaliumCSEL Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum LatinorumCSHB Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae

8 Συντομογραφίες

CTh Theodosiani libri XVI cum constitutionibus Sirmondianis et leges novelae ad Theodosianum pertinentes, έκδ. T. Mommsen / P. Meyer, Berlin 1905

DACL Dictionnaire d’Archéologie Chrétienne et de LiturgieDHGE Dictionnaire d’Histoire et de Géographie EcclésiastiquesDOP Dumbarton Oaks PapersDOS Dumbarton Oaks StudiesDOSeals Catalogue of Byzantine Seals at Dumbarton Oaks and in the Fogg Museum

of Art, 1-3, εκδ. J. W. Nesbitt / N. Oikonomides, Washington, D.C., 1991, 1994, 1996· 4-5, εκδ. E. McGeer / J. W. Nesbitt / N. Oikonomides, Washing-ton, D.C., 2001, 2005· 6, εκδ. J. W. Nesbitt / C. Morrisson, Washington, D.C., 2009

DOT Dumbarton Oaks TextsDS Dictionnaire de spiritualitéΔΧΑΕ Δελτίον τῆς Χριστιανικῆς Ἀρχαιολογικῆς ἙταιρείαςΔωδΧρον Δωδεκανησιακὰ ΧρονικάΕΑ Ἐκκλησιαστικὴ ἈλήθειαÉB Études BalkaniquesEEΒS Ἐπετηρὶς Ἑταιρείας Βυζαντινῶν ΣπουδῶνΕΕΠΣΑΠΘ Επιστημονική Επετηρίδα της Πολυτεχνικής Σχολής ΑΠΘEI2 Encyclopaedia of Islam, Second Edition, Leiden 1960-2002EI3 Encyclopaedia of Islam, Third Edition, Leiden / Boston 2007ÉO Échos d’OrientΕΦΣΚ Ὁ ἐν Κωνσταντινουπόλει Ἑλληνικὸς Φιλολογικὸς ΣύλλογοςFIRA Fontes Iuris Romani AnteiustinianiGCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten [drei] JahrhunderteGRBS Greek, Roman, and Byzantine StudiesHispAnt Hispania antiqua. Revista de historia AntiguaΗπειρΧρον Ἠπειρωτικὰ ΧρονικάHZ Historische ZeitschriftΙΕΕ Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ ἜθνουςIRAIK Izvestija Russkago Archeologičeskago Instituta v Konstantinopοl’eIstMitt Istanbuler MitteilungenJAOS Journal of the American Oriental SocietyJbAC Jahrbuch für Antike und ChristentumJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJGR Jus GraecoromanumJHP Journal of the History of PhilosophyJHS Journal of Hellenic StudiesJLA Journal of Late AntiquityJMedHist Journal of Medieval HistoryJÖB Jahrbuch der Österreichischen ByzantinistikJÖBG Jahrbuch der Österreichischen Byzantinischen GesellschaftJOUHS Journal of the Oxford University History SocietyJRS Journal of Roman Studies JThS Journal of Theological Studies

Συντομογραφίες 9

JWarb Journal of the Warburg and Courtauld InstitutesKlearchos Klearchos. Bollettino dell’Associazione Amici del Museo nazionale di

Reggio CalabriaLBG Lexikon zur byzantinischen Gräzität, ed. E. Trapp et al.LLJ Law Library JournalLMA Lexikon des MittelaltersLSJ H.G. Liddell / R. Scott / H.S. Jones, A Greek-English LexiconLThK Lexikon für Theologie und KircheMEFRM Mélanges de l’École Française de Rome. Moyen ÂgeMiChA Mitteilungen zur Christlichen ArchäologieΜΟΧΕ Μεγάλη Ορθόδοξη Χριστιανική ΕγκυκλοπαίδειαΝΕ Νέος ΕλληνομνήμωνNομΧρον Νομισματικά ΧρονικάOC Orientalia ChristianaOCA Orientalia Christiana AnalectaOCP Orientalia Christiana PeriodicaODB Oxford Dictionary of Byzantium, ed. A.P. Kazhdan et al.OrChrist Oriens ChristianusPG Patrologia Graeca, ed. J.-P. MignePL Patrologia Latina, ed. J.-P. MignePLP Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit,ed. E. Trapp et al.PLRE Prosopography of the Later Roman EmpirePmbZ Prosopographie der mittelbyzantinischen ZeitPO Patrologia OrientalisPTS Patristische Texte und StudienRAC Reallexikon für Antike und ChristentumRaCr Revue de l’art chrétienRbK Reallexikon zur byzantinischen KunstRE Paulys Real-Encyclopädie der classischen AltertumswissenschaftRÉB Revue des Études ByzantinesREG Revue des Études GrecquesREL Revue des Études LatinesRendPontAcc Atti della Pontificia accademia romana di archeologia, RendicontiRÉSEE Revue des Études Sud-Est EuropéennesRevNum Revue NumismatiqueRIC The Roman Imperial CoinageRM Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts. Römische Abtei-

lungRSBN Rivista di Studi Bizantini e NeoelleniciSBN Studi Bizantini e NeoelleniciSBS Studies in Byzantine SigillographySC Sources ChrétiennesSDHI Studia et Documenta Historiae et IurisSh Subsidia hagiographicaSOsl Symbolae OsloensesStOrCr Studi sull’Oriente cristiano

10 Συντομογραφίες

StVen Studi VenezianiΘΒΣ Θεσσαλονικείς Βυζαντινοί Συγγραφείς. Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών ΑΠΘTIB Tabula Imperii ByzantiniTLG Thesaurus Linguae GraecaeTM Travaux et MémoiresTRE Theologische RealenzyklopädieTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturVC Vigiliae ChristianaeVV Vizantijskij VremennikWBS Wiener Byzantinistische StudienWSt Wiener StudienZKG Zeitschrift für KirchengeschichteZPE Zeitschrift für Papyrologie und EpigraphikZRG Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Germanistische Ab-

teilungZRVI Zbornik Radova Vizantološkog InstitutaZSav Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Romanistische Abtei-

lung

!

!"#$%&'%( 33 (2013-2014) 75-87

)*+,-./%*0 1. 2&3$&*456,"7,0

! "#$%&'(# &)*%+$#,(-.* -/()/*.*

'0(' '1/2%+$#,(-/' '&33%+/': ! "/$("0.'! 0%& -.2(-# LESBIACUS LEIMONOS 91

"45567 84967 : ;<=4>9?8@? ABCDE FBG= ;HE9IF@? BJ7 KLK?MBLMJ7 H9NOE7 FBP QRSN=BL4. T HLP >=UFBG HI9@HBUFE IV=?L : FW=DIFE ;<=4>9?8LMX= Y9->U= <6 M?=Z=I7 [9D4>9?8@?7, >9?<<?BLMJ7 M?\ FR=B?MBLM4], <6 FB4LÎ_? `9-^?@?7 a55E=LMJ7 <RD454>@?7, >IU>9?8@?7, [9RMB454>@?7, `=D9UH454>@?7, <IBIU9454>@?7, b?B9LMJ7. %c FR=DCFIL7 ?dB67 FBP H?9I5DP= A=BNFF4=B?= FBP IVK47 BJ7 H?9?e<=4>9?8@?7,1 A=X Ff<I9? FBG KLK?MBLMG [email protected] )Lg h55E HI9@HBUFE, 5L>ZBI94 >=UFBG iU7 Ff<I9?, IV=?L : ^9fFE ;<=4>9?8LMX= MIL<C=U= `HP BG FÎK4>9?8@?. j849<G >Lg BG <I5CBE <?7 ?dBG YKUFI BP ÎL9Z>9?84 91 BJ7 k. )4=J7 3IL<X=47 BJ7 3CFl4R, H4m <n7 MC=B9LFI BP A=KL?8C94=, AHILKG HI9LCÎL, AMBP7 `HP Bg F^CKE BJ7 FR554>J7 B4] )?=4RG5 )4F^ZH4R54R, HC=BI AHLH5C4= F^CKE, Bg B9@? `HP Bg oH4_? IV=?L ;<=4>9?-8LMg MI@<I=?.

p MqKLM?7 BJ7 k. ). 3IL<X=47 91 ADIU9I_B4 <C^9L Ff<I9? r7 +9?<<?BL-MG3 M?\ >Lg BP= 5Z>4 ?dBP= K6= YBRÎ HI9?LBC9U Y9IR=?7. 194=454>I_B?L <6

!1. -. )EBFNME7, QRS?=BL=G M?\ =I4I55E=LMG H?9?e<=4>9?8@?, 87*3,%,+9$ 4 (1972) 303-

360 (= K. Mitsakis, Byzantine and Modern Greek Parahymnography, FBZ: D. Conomos (AHL<.), Studies in Eastern Chant, V, Crestwood 1990, 9-76).

2. J. Schneider, La poésie didactique à Byzance: Nicétas d’Héraclée, Bulletin de l’Associa-tion Guillaume Budé 58/4 (1999) 388-423· Th. Antonopoulou, The Orthographical Kanons of Nicetas of Heraclea, JÖB 53 (2003) 171-185· M. Lauxtermann, Byzantine Didactic Poetry and the Question of Poeticality, FBZ: P. Odorico! /! P.A. Agapitos /! M. Hinterberger (AHL<.), «Doux Remède…» Poésie et Poétique à Byzance. Actes du IVe colloque international philologique «/$)!*/(#», Paris 23-24-25 février 2006 [Dossiers Byzantins 9], Paris 2009, 37-46· W. Hörandner, The Byzantine Didactic Poem –A Neglected Literary Genre? A Survey with Spe-cial Reference to the Eleventh Century, FBZ: F. Bernard! / !K. Demoen (AHL<.), Poetry and its Con-texts in Eleventh-century Byzantium, Surrey 2012, 55-67.

3. "I9L>9?8G B4] ÎL94>9N84R, l5. jD. "?H?KZH4R547--I9?<IW7, -?BN54>47 BX= A= B?_7 lLl5L4DfM?L7 BJ7 =fF4R 3CFl4R a55E=LMX= ÎL94>9N8U=, FBZ: :$"3,4,3;(&<',0 !'=7',-.>?* @&,' A<%'?B0 6<3'43$C'?B0 ?$&(7,4,0 &D% E% &$F0 G%H &I% J%$&,7I% !'=7',.>?$'0 <K3'-!

)*+,-./%*0 1. 2&3$&*456,"7,0

!

76

lNFE Bg ;K?BZFE<? FBP 154 ?bq=?.4 "94FIMBLMG <I5CBE KI@^=IL sBL `H4BI-5I_B?L `HP B9@? <C9E:

?) ff. 1r-75v: (A3$++$&'?I +L &I +,3CI E3M&*+(&M%). j9^.: N6,6/6&M?< ;L &O P%5+$&' &$Q&$· R ?$S <T;* 63,-$4,3<U,%&$' …

l) ff. 76r-156v: 8,%&(?',% &D% <V-$4M4'?D% 63D&,%. j9^.: 8U3'< W*-,Q X3'-&/, Y Z<B0 [+D% …

>) ff. 161r-181r: J3\I -]% Z<O &D% E3M&*+(&M%. j9^.: $.=.4. … \.^.M. _V0 65-$ ;'$'3,Q%&$' &H <V?,-'&/--$3$ 43(++$&$ …

tH4<C=U7, BP H9XB4 B<J<? HI9LCÎL BG +9?<<?BLMG B4] 2L4=RF@4R B4] u9?MP7 <6 BG <498G A9UBE<NBU=,5 BP KIWBI94 B<J<? `H4BI5I_ FÎK4>9?8L-MG FR554>f, FBG= oH4@? Bg 22 `HP Bg FR=45LMg 27 F^CKE H4m HI9LCÎL Y^4R= AMK4DI_ FBG FR554>G B4] )?=4RG5 )4F^ZH4R54R `<3S -\<;D%,6 M?\ BP B9@B4 <C947 Bg a3M&>+$&$7 B4] )?=4RG5 19RF45U9n.8 0P KIWBI94 <C947, H4m `H4BI5I_ <Lg H?9?55?>G BJ7 <4F^4H4W5IL?7 FÎK4>9?8@?7,9 H?94RFLN-SIL M?\ BP ?5WBI94 A=KL?8C94=. 0g F^CKE H4m HI9LCÎL M?Bg FIL9g IV=?L Bg

!-?,+/%M% b77*%'?D% \<'3,43(CM% ?$&$3&'-.<F-$ ?$S -"%&$\.<F-$ ?$&’ E%&,7I% &,Q E% 8M%--&$%&'%,"657<' c77*%'?,Q d'7,7,4'?,Q 2"7754,", #v ["?9N9BE<? B4] (/v BZ<4R], -U=FB?-=BL=4WH45L7 1884, 80.

4. Q5. 2LMBR?MG QLl5L4DfME k. ). 3IL<X=47 3CFl4R. 5. )I9LMG YMK4FE `=N54>U= A9UBE<NBU=, l5. P. Egenolff (YMK.), Erotemata Grammatica

ex Arte Dionysiana oriunda, Manhemii 1880. 6. T H9qBE YMK4FE Y>L=I BP 1545 M?\ : KIWBI9E BP 1773. 0G= H9qBE YMK4FE ^9EFL<4-

H4LfF?7," &,Q :,-\,6,U7," `<3S -\<;D%. Manuelis Moschopuli de ratione examinandae orationis libellus. Ex Bibliotheca Regia. Lutetiae, ex officina Roberti Stephani typographi Regii. M. D. XLV. Cum Privilegio Regis (= "I9\ FÎKX=).

7. +Lg BG= H?9?>U>G «w9UBE<NBU=» FBP QRSN=BL4, l5. P. Egenolff (YMK.), Erotemata Grammatica ex Arte Dionysiana oriunda, Manhemii 1880· A. Pertusi, w9UBf<?B?. Per la sto-ria e le fonti delle prime grammatiche greche a stampa, Italia Medioevale e Umanistica 5 (1962) 321-351· '. '. "4R5J7, fK+$%'-&'?B E4\<'39;', E?+(.*-*0 &g0 b77*%'?g0 47h--$0. d'-7,7,4'?I i?;,-* &,Q \<'3,43(C," e.j. 304 &,Q :,"-<9," :6<%(?*, -C9MR9? 2006 (`=CMK4BE KLH5U<?BLMG A9>?F@?)· j. /dFB?D@4R, p MqKLM?7 1066 BJ7 /Q/ (H94I9^Z<I=47 `HP BG= kI9g )4=G 24RF@M4R) M?\ Bg >9?<<?BLMg A9UBf<?B? M?Bg BG= xFBI9E QRS?=BL=G HI9@4K4, W5%',0 k54,0 1 (2007) [0Z<47 ^?9LFBf9L47 FBP= 2E<fB9E y. '48L?=Z] 75-123.

8. 0P MI@<I=4 B?L9LNSIL HI9LFFZBI94 <6 BG= YMK4FE BJ7 "N9<?7 >W9U FBP 1481, sHU7 ?dBG l9@FMIB?L zE8L4H4LE<C=E FBG= cFB4FI5@K? BJ7 Bayerische Staatsbibliothek, !".http://daten. digitale-sammlungen.de/~db/0006/bsb00066455/images/?nav=1&viewmode=1 (11/9/2014).

9. +Lg BG FR554>G FÎKX= B4] )?=4RG5 )4F^ZH4R54R, l5. J. Keaney, Moschopulea, BZ 64 (1971) 303-313! C. Gallavotti, Nota sulla schedografia di Moscopulo e suoi precedenti fino a Teodoro Prodromo, BollClass, serie III, 4 (1983) 3-35 (= Gallavotti, Nota).

l 6$3,"-9$ "+%,43$C'?h% ?<'+/%M% -&'0 -\<;,43$C'?/0 -"77,4/0

!

77

`MZ54RD?: 1. f. 76r!j9^. 8U3'< W*-,Q X3'-&/, Y Z<B0 [+D% (`<3S -\<;D% 3) 2. f. 91v!j9^. m <n-\>+M% WM-IC G6B &,Q oU7," (`<3S -\<;D% 49) 3. ff. 98r-v!j9^. A<M34*.<S0 K6B Z<,Q, G%<;<9\.*0 (`<3S -\<;D% 66) 4. f. 103v!j9^. :<-,U-*0 &g0 b,3&g0, ;'^D-(% +," (`<3S -\<;D% 77) 5. ff. 108v-109r!j9^. J%g7.<% Y W*-,Q0 <V0 p<3,-57"+$ (`<3S -\<;D% 88) 6. ff. 113r-v!j9^. )<'?%]0 Y X3'-&B0 q&' ?$S ?$&’ G3\H0 (`<3S -\<;D% 102) 7. ff. 116r-v!j9^. e,Q -\<;,43$C<F% G3\5+<%,' (`<3S -\<;D%108) 8. f. 120r!j9^. J65-&,7,' r4',', 63<-=<U-$&< (`<3S -\<;D% 125) 9. ff. 123r-v!j9^. `5%,' 4<%%D-' ;5o$% ?$S ?(+$&,' (`<3S -\<;D% 118) 10. ff. 126r-v!j9^. jT7,"3,0 <T-M \<'s0 ?$&,'?';9M% (`<3S -\<;D% 148) 11. ff. 129v-130r!j9^. t\< E6S 7,4'-+D%, u 6$F, (`<3S -\<;D% 133) 12. ff. 134v-135r!j9^. J\'77<]0 Y `*7<9;*0 (`<3S -\<;D% 170) 13. ff. 138r-v!j9^. m &,Q `3'(+," 6$F0 J7/o$%;3,0 (`<3S -\<;D% 160) 14. f. 141r!j9^. J7/o$%;3,0 Y `3'$+9;*0 (`<3S -\<;D% 182) 15. ff. 142r-v!j9^. _v\< +L% Y `3'$+9;*0 J7/o$%;3,0 (`<3S -\<;D% 185) 16. ff. 144v-145r !j9^. _V65%&,0 ?$S <V3*?5&,0 (`<3S -\<;D% 194) 17. f. 146v!j9^. m J&3<9;*0 J4$+/+%M% (`<3S -\<;D% 197-198) 18. ff. 147v-148r!j9^. m +L% X3U-*0 +<.’ K=3'-+D% (`<3S -\<;D% 191) 19. ff. 149v-150r!j9^. a%%/$ [+/3$0 [ 7,'+h;*0 (`<3S -\<;D% 207) 20. ff. 150v-151r!j9^. X3U-*0 ;'M\.<S0 K6B &,Q (`<3S -\<;D% 201) 21. f. 152v!j9^. a-&3(&<"-<% E6S &B% &g0 W79," (`<3S -\<;D% 211) 22. ff. 153r-v!j9^. 1'5=* e$%&(7," ."4(&*3 w% (`<3S -\<;D% 213) 23. f. 155v!j9^. _T;<' -&,'\D% ;'*%<?D0 24. ff. 155v-156r!j9^. m &x ?7,6x EC*;5+<%,0 25. f. 156r!j9^. ex K6<3+(\y -&3$&*4O 26. f. 156r!j9^. z 6(%&M% \$3(, X3'-&50, 27. f. 156r!j9^. eO .35%y E% ,n3$%O, &O 6h7y

/V=?L H948?=67 sBL BP ÎL9Z>9?84 H9449LSZB?= =g ^9EFL<4H4LEDI_ >Lg BG KL-K?FM?5@? BJ7 FÎK4>9?8@?7 F6 `9^N9L4R7 <?DEB67 (<V-$4M4'?,U0)10 BJ7 A>MRM5@4R H?LKI@?7. )6 lNFE BG= M?BNB?OE B4] Keaney o MqKLM?7 BJ7 k. ).

!10. +Lg BG FE<?F@? B4] s94R <V-$4M4'?,9, l5. {. QNFFE7, 0X= =CU= 8L545Z>U= H?5?@-

F<?B?. T FR554>G FÎKX= B4] MqKLM? Vaticanus Palatinus gr. 92, !""#$%&' 52 (2002) 41 (= QNFFE7, "?5?@F<?B?).

)*+,-./%*0 1. 2&3$&*456,"7,0

!

78

3IL<X=47 91 IV=?L HLP M4=Bg FBG= class II BX= ÎL94>9N8U= H4m H?9?K@K4R= BG FÎK4>9?8LMG FR554>G B4] )?=4RG5 )4F^ZH4R54R.11 0P ÎL9Z>9?84 <n7 KI@^=IL M?\ BG <CD4K4 KLK?FM?5@?7 H4m Dg A^9EFL<4H4LI_B4 >Lg BG KLK?FM?5@? BJ7 `9^?@?7 a55E=LMJ7 >5qFF?7. -?B’ `9^g7 `=?>9N8IB?L BP F^CK47 <6 MI=P `=N<IF? FB4m7 FB@^4R7 B4R. 'BP MI=P ?dBP ;HN9^4R= KW4 AH@HIK? >5UFFLMJ7 `=N5RFE7. 'BP H9XB4 AH@HIK4 HN=U `HP MNDI s94 BJ7 H9ZB?FE7 ;HN9^4R= a55E=LM4\ `9LD<4\ H4m KE5q=4R= BG FR=B?MBLMG FIL9g BX= s9U= <CF? FBG= HI9@4K4 B4] 5Z>4R, M?D|7 M?\ A9UBfFIL7 H4m `H4FM4-H4]= FBG FR=B?MBLMG `=N5RFE B4] MIL<C=4R. 'BP KIWBI94 AH@HIK4 `M454R-DI_ : >5UFFLMG AO4<N5R=FE B4] MIL<C=4R. "N=U `HP MNDI KWFM45E 5COE H?9?B@DIB?L i=? } HI9LFFZBI9? a9<E=IW<?B?. %c I~M45I7 5COIL7 K6= a9<E-=IW4=B?L. )IBg BP BC547 B4] F^CK4R7 `9^@SIL : >9?<<?BLMG KLK?FM?5@? <6 BG >=UFBG <CD4K4 BJ7 BI^=454>@?7. -NDI 5COE B4] F^CK4R7 `=?>=U9@SIB?L >9?<<?BLMN, >@=IB?L : ABR<454>@? BE7 M?\ FBG FR=CÎL? KLKNFMIB?L BP >9?<<?BLMP 8?L=Z<I=4 H4m YÎL H94>9?<<?B@FIL o KLKNFMU=. -W9L4 <C947 BJ7 KLK?FM?5@?7 IV=?L Bg HI9@8E<? G%&9-&,'\$12 H4W, sHU7 IV=?L >=UFBZ, l?-FN=LS?= �^L <Z=4 B4m7 <?DEBC7, `55g M?\ B4m7 MUKLM4>9N84R7 M?Bg BG lRS?=BL=G [email protected]

�BFL, >Lg H?9NKIL><?, <6 `849<G BG 5COE 4<M34*.<S0 B4] B9@B4R F^CK4R7 KLKNFM4=B?L 4c 5COIL7 H4m `9^@S4R= `HP 4<- } BP KIWBI94 FR=DIBLMZ B4R7 `9^@SIL YBFL (4<M3450, 4<M6<9%*0, 4<M43(C,0, 4<h7,C,0, 4<h;*0, 4<M;$'-9$, 4<M3"\D, 4<MCU7$o, 4<*65%,0, 4<,Q\,0, G%h4<M%, ?$&h4<M%, =$.U4<M0, 7'6$354<M0, 7"6354<M0) M?\ `HP 4$'- (4$'>,\,0, 4$'>',0, E%,-94$',0, G%(-4$',%, ?$&(4$',%).14 QCl?L?, : >9?<<?BLMG `=N5RFE <ILq=IB?L FB?KL?Mg F6 YMB?FE `HP F^CK47 F6 F^CK47 M?\ Y^4R<? >9?<<?BLMJ7 `=N5RFE7 >Lg =g >@=IL HI9LFFZBI94 M?B?=4EBG : <CD4K47 KLK?FM?5@?7 BJ7 `9^?@?7 >5qFF?7. 'BP F^CK47 `9. 2 <6 `849<G BG <IB4^G ?*;<U-$0 >@=IB?L : `MZ54RDE `=N5RFE:

!11. T KLNM9LFE >@=IB?L <6 lNFE BG FIL9g BX= FÎKX= F6 MNDI ÎL9Z>9?84, l5. J. Keaney,

Moschopulea, BZ 64 (1971) 304-308. 12. E. Follieri, j=B@FB4L^?, )96&"\$ 4 (1986-87) 217-228. 13. I. Vassis, Graeca sunt, non leguntur. Zu den schedographischen Spielereien des Theo-

doros Prodromos, BZ 86/87 (1993-94) · QNFFE7, "?5?@F<?B? (sHU7 FE<. 10), 39-40. 14. Cod. Lesbiacus Leimonos 91, f. 98v. 15. j=N54>4 8?L=Z<I=4 KL?HLFBq=IB?L M?\ FBP= MqKLM? Vaticanus Palatinus gr. 92, l5.

QNFFE7, "?5?@F<?B? (sHU7 FE<. 10), 40.

l 6$3,"-9$ "+%,43$C'?h% ?<'+/%M% -&'0 -\<;,43$C'?/0 -"77,4/0

!

79

«?*;<U-$0, 6,9," +/3,"0 754," E-&9· +<&,\g0· 6,9," \35%,"· G,39-&," 63h-&,"· 6,9$0 -"#"49$0· {?&*0 &D% =$3"&5%M%· &B ./+$, ?*;<UM· Y +/77M%, ?*-;<U-M· Y G53'-&,0, E?>;<"-$· [ +<&,\>, Y ?*;<U-$0· 65.<% 49%<&$'· 6$3H &,Q ?>;M, &B C3,%&9#M· &B ?*, g».16

/V=?L 8?=I9P sBL BP ÎL9Z>9?84 H9449LSZB?= >Lg KLK?MBLMG ^9fFE17 M?\ FR=BN^DEMI `HP i=?= KNFM?54 (43$++$&'?B) B4] 154R ?bq=? H94MIL<C=4R =g ^9EFL<4H4LEDI_ M?Bg BG KLK?FM?5@? F6 MNH4L4 F^45I_4 BJ7 A>MRM5@4R H?LKI@?7. wMBP7 `HP BG= �H5G KLK?FM?5@? BJ7 >9?<<?BLMJ7 <6 BG <CD4K4 BX= A9UBE<NBU=, ^9EFL<4H4LI_B?L M?\ : <CD4K47 BJ7 FÎK4>9?8@?7. 'BG= AHLM9NBEFE BJ7 FÎK4>9?8@?718 r7 <IDZK4R KLK?FM?5@?7 FR=Cl?5I : FB948G H9P7 BG= AMH?@KIRFE M?\ BG >I=LMG H?LKI@? H4m H?9?BE9fDEMI BP= 114 ?bq=?. 0P `=UBC9U oKf>EFI B4m7 QRS?=BL=4m7 FBG <I5CBE BJ7 `9^?@?7 a5-5E=LMJ7 >9?<<?BI@?7, >Lg BG= H94FC>>LFE BJ7 oH4@?7 YH9IHI =g H94E>EDI_ : >9?<<?BLMG M?\ FR=B?MBLMG `=N5RFE BJ7 `9^?@?7 a55E=LMJ7 >5qFF?7.19

wHLFB9C84=B?7 FBg F^CKE B4] MqKLM?, H?9?BE94]9?8LMg MI@<I=?. p C. Gallavotti FBG= HI9L>9?8G BJ7 <4F^4H4W5IL?7 FÎK4>9?8@?7 `=?>=U9@SIL sBL Bg H9XB? iOL F^CKE `H4BI-!

16. Cod. Lesbiacus Leimonos 91, f. 95r. 17. +Lg Bg <?DE<?BN9L? BJ7 "?5?L45Z>IL?7 HI9LZK4R, l5. F. Nousia, Byzantine Textbooks

of the Palaeologan period (13th–15th century) (`=CMK. KLK. KL?B9.), London 2007. +Lg Bg <?DE<?BN9L? BJ7 04R9M4M9?B@?7, l5. j. 'M?9lC5E-*LM454H4W54R, eH +$.*+$&(3'$ &D% b77*%'?D% -\,7<9M% &g0 e,"3?,?3$&9$0. )';$-?5+<%$ ?<9+<%$, -\,7'?H 63,43(++$&$, ;';$-?&'?L0 +/.,;,'. 2"+=,7I -&I% |-&,39$ &g0 %<,<77*%'?g0 6$';<9$0 (KLK. KL?B9.), jDJ=?L 1993 (= 'M?9lC5E-*LM454H4W54R, 0g <?DE<?BN9L?). /bKLMZBI9? >Lg BG 3CFl4, l5. jH. 'H?=Z7, )C-D4K4L KLK?FM?5@?7 BX= «a55E=LMX= <?DE<NBU=» (1847-1947 ?b.). )?9BR9@I7 BX= ÎL94>9N8U= BJ7 )4=J7 3IL<X=47, FBZ: T H?LKI@? FBG 3CFl4 M?\ BG 1@4 M?Bg BG= 04R9M4M9?B@?, `$';$-4M4'?B !g+$ jV4$9," 36 (jH9.-{4W=. 2000), )RBL5f=E 2000, 11-20.

18 !! . =LMg >Lg BG FÎK4>9?8@?, l5. -. -94R<lNÎ9, p-&,39$ &g0 !"#$%&'%g0 k,4,&<\%9$0 (<B89. +. 'UBE9LNK4R), Qv, A= jDf=?L7 1900, 366-370· G. Schirò, La schedografia a Bisanzio nei sec. XI-XII e la scuola dei SS. XL Martiri, BollGrott n.s. 3 (1949) 11-29! R. Browning, p )?9ML?=P7 a55E=LMP7 MqKLM?7 1(. 31 M?\ : lRS?=BL=G FÎK4>9?8@? (<B89. ). )?=B4R-lN54R), `$3%$--B0 15 (1973) 506-519 (= Il codice Marciano gr. XI. 31 e la schedografia bi-zantina, Miscellanea Marciana di studi Bessarionei [Medioevo e Umanesimo 24], Padova 1976, 21-34)· H. Hunger, !"#$%&'%I k,4,&<\%9$. z 754'$ ?,-+'?I 43$++$&<9$ &D% !"#$%&'-%D%, Qv, jDf=? 1992, 392-402· fD! 3, 1849 5. Schedographia (A. Kazhdan)· R. H. Robins, The Byzantine Grammarians. Their Place in History [Trends in Linguistics. Studies and Mono-graphs 70], Berlin / New York 1993, 125-148· +. 0F?<HJ7, z 6$';<9$ -&B \3'-&'$%'?B !"#(%&', [kFB49@? BJ7 t55E=LMJ7 wMH?@KIRFE7 5], jDf=? 1999, 227-230.

19. 'B. 14=K9@K4R, 'R<l45G FBG <I5CBE BJ7 FÎK4>9?8@?7 BP= 114 ?bq=?, 2U++<'?&$ 15 (2002) 151, 158-159.

)*+,-./%*0 1. 2&3$&*456,"7,0

!

80

54]= brani religiosi Û9\7 HI9?LBC9U AHIOE>fFIL7.20 0P K6 F^CK47 <6 `9LD9?8Z <?7 M?\ <6 `9LD49@? BX= testi parenetici.21 "94FIMBLMf, s<U7, <I5CBE `H4KILM=WIL sBL Bg F^CKE 2, 3, 4, M?\ 8, >=UFBg M?\ `HP BG FR554>G `<3S -\<;D% B4] )?=4RG5 )4F^ZH4R54R, M?D|7 M?\ Bg F^CKE 25, 26, 27 IV=?L ;<=4>9?8LMg Y9>? >=UFBg `HP Bg 5ILB4R9>LMg lLl5@? BJ7 t55E=LMJ7 �9DZK4OE7 wMM5EF@?7. 0P F^CK47 2 `H4BI5I_ HLFBG <IB?849g B4] `H45R-BLM@4R F6 �^4 lv BJ7 )I>N5E7 "?9?FMIRJ7.22 0P F^CK47 3 IV=?L BP >=UFBP M4=BNML4 B4] �>@4R +IU9>@4R F6 �^4 Kv, H9Z7, m K^M.<S0 E% &O -&$"3O.23 0P F^CK47 4 IV=?L BP `H45RB@ML4 BJ7 a49BJ7 BJ7 )IF4HI=BEM4FBJ7 M?\ zN55I-B?L F6 �^4 H5. Kv.24 0P F^CK47 8 `H4BI5I_ H?9N89?FE B4] `H45RBLM@4R BX= �>@U= jH4FBZ5U= A<H54RBLF<C=E >Lg B\7 `=N>MI7 BJ7 FÎK4>9?8@?7.25 0g F^CKE 25, 26, 27 K6= H?9?K@K4=B?L `HP h554 MqKLM? FÎK4>9?8LM4] HI9LI-^4<C=4R, IV=?L, s<U7, >=UFBg ;<=4>9?8LMg MI@<I=?. �BFL, BP 25 IV=?L BP H94-4@<L4 B4] jM?D@FB4R x<=4R,26 BP 26 IV=?L BP H944@<L4 B4] M4=B?M@4R B4] $U<?=4] <V0 &B% q-',% ?$S ;9?$',% k(#$3,% &B% &<&3$>+<3,%, F6 �^4 lv, H9Z7, eH }%M #*&D%,27 M?\ BP 27 `H4BI5I_ bKLZ<I54 H944@<L4 B4] M4=B?M@4R B4] $U<?=4] <V0 &H !$~$, F6 �^4 H5. Kv.28

QCl?L?, M?\ F6 h55I7 ÎL9Z>9?8I7 FR554>67 FÎKX= FR=?=Bn9?8LMX= MIL<C=U=, MR9@U7 H?9?89NFIL7 >=UFBX= `H45RBLM@U=, Ic9-<X= M?\ h55U= B94H?9@U=. �BFL, FBP= MqKLM? Vat. Palat. gr. 9229 H?9?K@KI-!

20. Gallavotti, Nota (sHU7 FE<. 9), 3. 21. Gallavotti, Nota (sHU7 FE<. 9), 3. 22. Q5. A=KILMBLMg ER 57· HR 225, 229· PaR 106· PeR 87· TR 708, 709· CPC 88 (4c l9?^R-

>9?8@I7 BX= 5ILB4R9>LMX= lLl5@U= IV=?L ?dB67 H4m ^9EFL<4H4L4]=B?L `HP BG= H. Follieri, Initia Hymnorum Ecclesiae Graecae, ( [Studi e Testi 211], Città del Vaticano 1960, XI-XXVIII).

23. Q5. A=KILMBLMg HR 190· MR V 374. 24. Q5. A=KILMBLMg HR 230· PeR 175, 206. 25. J65-&,7,' r4',', 63<-=<U-$&< &O E7<>+,%' Z<O, �%$ 6&$'-+(&M% }C<-'% 6$3(-\� &$F0

^"\$F0 [+D%, l5. A=KILMBLMg HR 146· MR VI 494. 26. Q5. A=KILMBLMg ER 467· CPC 140. 27. Q5. A=KILMBLMg HR 223· TR 395· E. Mioni, Romano il Melode, Padova 1937, 214. 28. Q5. A=KILMBLMg HR 224· TR 609· P. Maas / C. Trypanis, Sancti Romani Melodi Cantica.

Cantica Genuina, Oxford 1963, 116. 29. +Lg BE= HLD?=G H94C5IRFE B4] MqKLM? `HP BG= �HIL94, l5. {. "45C<E7, )@? ;HZDIFE

>Lg BG= H94C5IRFE BJ7 FÎK4>9?8LMJ7 FR554>J7 B4] MqKLM? Vaticanus Palatinus graecus 92, FBZ: E. Karamalengou! / E. Makrygianni (AHL<.), J%&'C97*-'0. Studies on Classical, Byzantine and Modern Greek Literature and Culture. In Honour of John-Theophanes A. Papademetriou, Stuttgart 2009, 558-565.

l 6$3,"-9$ "+%,43$C'?h% ?<'+/%M% -&'0 -\<;,43$C'?/0 -"77,4/0

!

81

B?L H?9N89?FE B4] Ic9<4] B4] {UN==E B4] 2?<?FME=4] J%$-&(-<M0 [+/-3$.30 p FR=BNMBE7 BJ7 H?9N89?FE7, {U?==@ML47 <4=?^Z7, IV=?L >=UFBP7 M?\ `HP h55I7 FÎK4>9?8LM67 FR554>C7. ,?@=IB?L sBL FBP= `=UBC9U <4=?^P �B?= bKL?@BI9? H94F8L5G7 : <CD4K47 =g FR=BNFFIL F^CKE H?9?89NS4=B?7 ;<=4>9?8LMg MI@<I=?.31 'BP= MqKLM? Laurentianus conventi soppressi 2 ;HN9ÎL F^CK47 H4m `H4BI5I_ FW=B4<E `=NHBROE B4] `H45RBLM@4R B4] �>@4R [email protected] -?\ o P. Canart, FBG= H94FHNDILN B4R =g M?BE>49L4H4LfFIL Bg HI9LI^Z<I=? BX= ÎL9Z>9?8U= F^45LMX= `=D454>LX= BJ7 "?5?L45Z>IL?7 HI9LZK4R, HI9L5?<lN=IL <Lg o<NK? MIL<C=U= MNBU `HP BP= >I=LMZBI94 B@B54 «les compositions liturgiques».33

tH4<C=U7, KL?HLFBq=4R9?8LMg MI@<I=? ^9EFL<4H4L4]-=B?L FBG FÎK4>9?8@? <6 KW4 B9ZH4R7, I�BI ?dB4WFL? I�BI H?9?89?F<C=?. wH@FE7, H9CHIL =g H9?BE9fF4R9?8LMg I�KE.34 #dBP <H49I_ =g AOE>EDI_ `HP BP >I>4=P7 sBL : a9<E=I@? BX= `F<?-BLMX= M?=Z=U= B4] {UN==E 2?<?FME=4], B4] -4F<n )I5UK4] M?\ B4] )N9M4R �K94]=B47, `55g M?\ B4] )I>N54R -?=Z=? B4] j=K9C? -9fBE7 `-H4BI54]FI bKL?@BI94 `=BLMI@<I=4 KLK?FM?5@?7 FBg F^45I_? BZF4 BJ7 lRS?-=BL=J7 HI9LZK4R35 sF4 M?\ BJ7 04R9M4M9?B@?7.36

�FU7 Dg <H494]FI =g <n7 H94l5E<?B@FIL : `=?>9?8G «M4=BNML4= BX=

!30. Gallavotti, Nota (sHU7 FE<. 9), 21-22. 31. Gallavotti, Nota (sHU7 FE<. 9), 16, 21-22·QNFFE7, "?5?@F<?B?, (sHU7 FE<. 10), 43,

51-52· {. "45C<E7, "94l5f<?B? BJ7 lRS?=BL=J7 FÎK4>9?8@?7, c77*%'?H 45 (1995) 278-79 (= "45C<E7, "94l5f<?B?).

32. "45C<E7, "94l5f<?B? (sHU7 FE<. 31), 280. 33. P. Canart, Pour un répertoire des anthologies scolaires commentées de la période des

Paléologues, FBZ: A. Bravo García! / I. Pérez Martín (AHL<.), The Legacy of Bernard de Mont-faucon: Three Hundred Years of Studies on Greek Handwriting. Proceedings of the Seventh International Colloquium of Greek Palaeography, Madrid!/!Salamanca, 15-20 September 2008 [Bibliologia 31A], Turnhout 2010 (= Canart, Pour un répertoire des anthologies), 462.

34. /V=?L ^?9?MBE9LFBLMG : HI9@HBUFE BX= V$+='?D% .<,&,?9M%, M?D|7 H9ZMILB?L >Lg H?9N89?FE BX= K4><?BLMX= DI4B4M@U= M?\ `HZK4Ff B4R7 <6 H94FUKL?Mg <CB9?, l5. Canart, Pour un répertoire des anthologies (sHU7 FE<. 33), 462. +Lg Bg V$+='?H .<,&,?9$ M?\ BG ^9fFE B4R7 FBG KLK?FM?5@? aB4L<NS4R<I <I5CBE H4m Dg KE<4FLIRDI_ H94FI^X7.

35. Ph. Demetracopoulos, The exegeses of the canons in the twelfth century as school texts, )96&"\$ 1 (1979) 143-157· A. Giannouli, Die beiden byzantinischen Kommentare zum Großen Kanon des Andreas von Kreta. Eine quellenkritische und literarhistorische Studie [WBS 26], Wien 2007.

36. 'M?9lC5E-*LM454H4W54R, 0g <?DE<?BN9L? (sHU7 FE<. 17), 21-31.

)*+,-./%*0 1. 2&3$&*456,"7,0

!

82

IbF?>U>LMX= H9XB4=», `55g H9CHIL =g KLIRM9L=LFBI_ sBL o s947 ?,%&(?',% FBG FÎK4>9?8@? YÎL KL?849IBLMG FE<?F@? M?@, sHU7 5C>IB?L F6 i=? 'Î-K4>9?8LMP 3IOLMZ, «0Z<47 AFB\ M4=KNML4=»,37 } FB4m7 wHL<I9LF<4m7 B4] T9UKL?=4], «BZ<47, BP M4=BNML4=».38 �9? o s947 ?,%&(?',%, H?F@>=UFB47 FBG= ;<=4>9?8@?, AKX K6= ;H4KE5q=IL MNH4L? F^CFE <6 ;<=4>9?8LMP IVK47, `55g FE<?@=IL, sHU7 YÎL �KE AHLFE<?=DI_,39 �H5X7 «BZ<47, a=ZBEB? FÎ-KX=».

-?B?5f>4=B?7, H9CHIL =g AHLFE<N=4R9?8LMX= MIL-<C=U= `HP B4m7 FÎK4>9N84R7 >Lg BG KLK?FM?5@? BJ7 `9^?@?7 >5qFF?7 A=LF^WIB?L `HP BP >I>4=P7 sBL Bg MI@<I=? ?dBg �B?= >=UFBg FB4m7 <?DEBC7 B4R7 M?@, aH4<C=U7, `H4BI54]F?= <Lg M?5G lNFE >Lg BG KLK?FM?5@? BX= `9^?9@U= <?DEBX= BJ7 A>MRM5@4R H?LKI@?7. )6 BG= H9Z4K4 BX= <?DEBX=, H94Û94]F?= F6 HLP FW=DIB? <?Df<?B?, sHU7 �B?= : H?9N89?FE } M?\ : `HZK4FE a=P7 ;<=4>9?8LM4] MIL<C=4R F6 H94FUKL?Mg <CB9?. '6 s5I7, lC-l?L?, B\7 HI9LHBqFIL7 BP `9^LMP ;<=4>9?8LMP Y9>4 �B?= F6 >I=LM67 >9?<<67 >=UFBP FB4m7 <?DEBC7, M?\ K6= `=BL<IBqHLS?= bKL?@BI9E KRFM45@? FBG= M?-B?=ZEFE M?\ BG= `H4<=E<Z=IRFf B4R. 26= H9CHIL, AH@FE7, =g <n7 KL?8IW>IL sBL �B?= M?\ IdM45@? >Lg B4m7 FÎK4>9N84R7, `84] K6= ^9IL?SZB?= =g FR=-DCF4R= =C? F^CKE.

jHP sF? <C^9L Bq9? AMDCF?9?8LMg MI@<I=?, 5Z>U BJ7 KIFHZS4RF?7 DCFE7 BJ7 ^9LFBL?=LMJ7 D9EFMI@?7 FBP lRS?=BL=P M9NB47, M?BI_^?= FE<?=BLMP 9Z54 FBG KLK?FM?5@? BJ7 `9^?@?7 a55E=LMJ7 >5qFF?7 <6 BG <CD4K4 BJ7 FÎK4>9?8@?7.

!37. Anecdota Graeca e codicibus Regiis, IV, YMK. J.F. Boissonade, Parisiis 1832, 406. 38. z3M;'$%,Q a6'+<3'-+,9, Herodiani Partitiones, YMK. J.F. Boissonade, Londini 1819,

135. 39. Gallavotti, Nota (sHU7 FE<. 9), 7, 10-11.

l 6$3,"-9$ "+%,43$C'?h% ?<'+/%M% -&'0 -\<;,43$C'?/0 -"77,4/0

!

83

"#$#$0!)#40

Cod. Lesbiacus Leimonos 91 2. (f. 91v) lv H4_47· M?\ + ?v B@7· Sv `HP B@=47· FI<=P7 M(?\) Id5?l(f7)· �>4R= B4] FB(?R)94]·

p IdF^f<U= {UFf8, `HP B4] OW54R >v B@ H4LfF?7· 7v H4_4=· BP `<Z- Iv B@=47· Kv BP B@· M(?\) M?B?lLlNF(?7)· 5R=B4= M(?\) M?D?9Z=·

M?DI5|= BP h^9?=BZ= F4R FX<?· Dv B@=L· Lv H4B?H�· Ev M(?\) B@ H4LfF(?7)· Llv B@FL· M(?\) [DZ=�· M(?\) 5IRM�· M(?\) A=BR5@O?7· M(?\) IdUKLNF<?F(L=)·

FL=KZ=L M?D?9� Ic5fF?7 M?\ `9q<?FL=, LKv A= B@=L· LIv H4@�· L?v B@ H4LfF(?7)· L>v B@ AH4@EFI=· M(?\) B� BN8�· M(?\) M?L=4R9>@�· M(?\) A=B?8LNF(?7)· M(?\) YDIB4·

A= <=f<?BL M?L=� MEKIWF?7, `HCDIB4· LEv H4B?HZ7· LSv B@ AH4@EF?7· L7v `55g M(?\) M?Bg B(G=) B9@BE= :<C9?=· M(?\) �>C9DE7· �

`55g B9Lf<I947 `=CFBE7 -W9LI· LDv B@ H4LX=· Mv B@=L· Mlv BP HZF4=· M?v BP B@·

M(?\) KLK4W7· M(?\) BP H45W· M(?\) B(G=) A5IE<4FW=E=· H?9CÛ= B� MZF<�, BP <C>? Y5I47:-

3. (f. 98r) lv B@ H4LEDI@7· >v ;HP B@=47· Kv B@ AH4LfDE7· Sv B@=47· M(?\) H5?FB4R9>EDI@7· M(?\) `=I8N=E7 M(?\) BJ7 [9D4KZ(O4R)

H@FBI(U7)· +IU9>EDI\7 ;HP u(I4)], `=IKI@^DE7 BJ7 IdFIlI@(?7) Iv B@7· 7v H4B?HZ7· L?v B@=U=· Lv B@=?· M(?\) h>?= B@<L47· M(?\) Bg >IU9>f<?B?·

>IU9>P7 BL<LqB?B47· BX= `9IBX= Bg K9N><?B?, Ev B@ H4LfF?7· Dv B@=L· Llv B@ H4LfF?7· L>v A= B@FL=· M(?\) FR=NO?7· M(?\) B� a?RB� F4R· M(?\) FR=NO?7·

FR55CO?7 a?RB�· FHI@9?7 >g9 A= KNM9RFL=, !

40. +@=IB?L KLH5U<?BLMG <IB?>9?8G BX= FÎKX= M?\ BX= KL?FB@Û= F^45@U= M?\ KL49Dq-=4=B?L FLUHE9g Bg F8N5<?B? B4=LF<4] M?\ [9D4>9?8@?7.

)*+,-./%*0 1. 2&3$&*456,"7,0

!

84

LIv B@=?· LKv B@ H4LI_7· L7v B@ H4LfF?7· LSv KLg B@=47· M(?\) ^?9g= M(?\) `>?55@?FL=· M(?\) FR=N>IL7· M(?\) M?M4H?DfF(?7)· M(?\) B4]

<?9BR9@4R· Id894FW=E= DI9@SIL7· `D5fF?7 K6 KL’ ?�<?B47 LDv B@=?· LEv B@ AH4LfFU· Mv B@FL· ?v � M(?\) Y5?lI7· M(?\) B?_7 H?9?M5fFIF(L=)· +Iq9>LI·

BP= 1(9LFBP)= AM4<@FU· M?\ B?_7 H9IFlI@?L7 �>LI | (f. 98v) M?v H4@?L7· M>v B@FL· Mlv h<H4BI· MIv B@=U=· MKv B@=?· M(?\) s54L7· M(?\) =C<4L7· M(?\) BX= �<?9BE<(N)B(U=)· M(?\) h8IFL=·

B?_7 F?_7, HnFL H?9C^4L7 HB?LF<NBU= FR<>>^q9EFL=:-

4. (f. 103v) +?v B@=47 H9N><?B47 >I=4<(C=)4R· lv B@=47· >v B@ HNF^4RF(?=)· B@ H4L4WFE7· M(?\) <IF?S4WFE7· �>4R= BJ7 HI=B(E)M4FB(J7) Iv

B@=47· )IF4WFE7 BJ7 a49BJ7· KLzXFN= <4R

Ev B@=47· M(?\) BJ7 7v B@ H4@EF4=· Sv B@=?· Kv B@=?· [9D4KZO4R H@FBI(U7)· M(?\) h9KIRF4=· M(?\) �K?B?·

BG= zR^f=, IdFIlI@?7 HZBLF4= =N<?B?· Dv M(?\) Llv B@FL· Lv � L?v B@ AH4@EF?7· L>v s BL HNF^U=· KLZBL· M(?\) s54L7 `=(D9qH)4L7· M(?\) IVH?7·

sBL HnFL F(XB)I9 AlZEF?7· o KLzX=, LKv B@ H4LI@FDU· LIv H9P7 B@=?· L7v M(?\) B@ H4LI@BU· M(?\) H49IRCFDU· M(?\) H9P7 A<C·

A9^CFDU H9Z7 G BJ7 SUJ7, 1(9LFB)6 o u(IZ)7, KZO? F4L:- 8. (f. 120r)

lv H4B?H4@· >v B@ H4LfF?BI· + ?v � M(?\) cMIBIWF?BI· Iv H4@�·

jHZFB454L �>L4L· H9IFlIWF?BI B� A5If<4=L 7v M(?\) h55� H4@�· Sv M(?\) h55� H4@�· Ev B@=U=· Kv B@=L· M(?\) A5If<4=L· M(?\) 894=BLFB�· M(?\) s5U=·

M?\ 4bMB@9<4=L M?\ MEKI<Z=L HN=BU= u(I)�·

l 6$3,"-9$ "+%,43$C'?h% ?<'+/%M% -&'0 -\<;,43$C'?/0 -"77,4/0

!

85

Dv B@=L· Lv M(?\) h55� B@=L· L?v M(?\) h55� B@=L· L>v HZFU=· M(?\) l9?lIRB�· M?\ IdI9>CB�· M(?\) s5U=·

B� H?94Î_ M?\ K4BJ9L M?\ ^49E>� H?=B4@U= Llv B@=U=· LKv B4] B@ H4LJF?L· LIv M(?\) h554 B@ H4LJF?L· M(?\) `>?DX=· M(?\) 5?<H9]=?L· M(?\) M?B?R>NF?L·

^9EFBX=, B4] 8UB@F?L M?\ 8UB?>U>JF?L LEv H4@U=· LSv B@=U=· L7v B@=?· LDv M(?\) sHU7· M(?\) B4WBU=· M(?\) BP= 54>LF<Z=·

B4RBU=\ BX= H?@KU= BG= KLN=4L?=· �=? <G Mv <G B@ H4LXF(L=)· Mlv B@=47· M?v A= B@=L· M(?\) H94FM94WUFL=· M(?\) BJ7 FÎK4>9?8@(?7) M(?\) B� <?DfFIL.

H94FMZHBUFL=, A= B� B4] F^CK4R7 oK�:- 25. (f. 156r) Dv B@=L· M(?\) B� ;HI9N=U Ev H4@�· M(?\) B� :>4R<C=� Lv B@=?· M(?\) Bg7 B94- HNFE7 <NÊ7 (M?\) `=LMfB�· B� ^9LFBL?=@S4=B(L) FB9?B(�)· H?L4R^@?7 �7 Ib9>NFU·

0� ;HI9<N^� FB9?BE>� Bg =LMEBf9L?· Kv r7 B@ H4LEDI_F?· Iv B@=U=· L?v H4B?HN· (M?\) r7 A5IRDI9UDI_F?· (M?\) B(X=) ^?5IH(X=)· (M?\) ;<=EBf9L?·

r7 5RB9UDI_F? BX= KIL=X=, Id^?9LFBf9L?· 7v B@ H4LX· Sv B@=L· lv B@7· >v B@=47· Llv `55g r7 B@ H4L4]F?· (M?\) `=4<454>X· A>q· + ?v �· (M?\) MIMBE<C=E·

`=?>9N8U F4L : HZ5L7 F4R u(I4BZ)MI· `55’ r<7> Y^4RF? L>v BP B@· LKv H4B?Hf=· LEv H4B?HX=· (M?\) BG= =@ME= (M?\) `=@MEB4=· (M?\) H?=B4K?HX=·

BP M9NB47 `H94F<NÊB4=, AM H?=B4@U= L7v B@=?· LSv AM B@=47· LIv B@ H4@EF4=· LDv M(?\) sHU7· Mv B@ H4LX· (M?\) 5WB9UF?L· (M?\) l4X·

v H4B?Hf· Id89?@=4R M(?\) <G =R<8IRDI_F? `=K9@·

F4L, ^?_9I =W<8E `=W<8IRBI:-

26. (f. 156r) 7v B@=U=· Kv M(?\) h55E B@7· Iv M?\ h55E B@7· lv o B@ �=· M(?\) BX= s5U= +?v B@7·

T HN=BU= ^?9N 1(9LFBZ)7· : `5fDIL?· BP 8X7·

)*+,-./%*0 1. 2&3$&*456,"7,0

!

86

>v B@7· Sv M(?\) B@=47· Ev B@7· L?v B@FL· : AHLFB948f· �(>4R=) B4_7 >E�=4L7·

: SUf· B4] MZF<4R : `=NM5EFL7· B4_7 A= >� Dv B@ HIH4@EB(?L)· Lv HZBI· Llv B@ HIH4LEMq7· L>v B@7· (M?\) A8N=E· Ff<I94=·

HI8?=C9UB?L B� ?dB4] `>?DZBEBL· (M?\) >I=Z<I=47· LKv B@=47· KE54=ZB(L) (M?\) IbMq=· BJ7 H?>M4F<@4R, M(?\) BI5IRB?@(?7)·

>C>4=I BWH47 BJ7 `=?FBNFIU7· | (f. 156v) L7v B@FL· LIv B@ H4LX=· LEv H4B?H(f=)· LSv B@=?· (M?\) s54L7· (M?\) KU94W<(I=)47 (M?\) D?R<?FB(f=)· M(?\) A5IRDI9@(?=)·

B4_7 HnFL H?9C^U=, DI@?= h8IFL=. 27. (f. 156v) Iv A= B@=L· Kv H4]· Sv A= B@=L· 7v M(?\) AH\ B@=47· KE54=ZB(L) B� DI�M�· (M?\) B� =C� �=�·

T� D9Z=� A= 4d(9?)=�· B� Hq5� AH\ BJ7 >J7· >v o B@ H4L4W<(I=)47· +?v �· lv B@7· Lv B@=U=· (M?\) M?DISZ<I=47·

AH4^4W<I=47 1(9LFB)6 o u(IZ)7· BX= `>>C5U= Dv B@=?· Llv B@=U=· L?v (M?\) B@=?· (M?\) BP= YH?L=4=· M(?\) B(G=) Id^?9LFB@?=·

BG= ?�=IFL=· (M?\) BX= H?@KU= BG= �<=EFL=· Ev B@ AH4LfFU· L>v B@ H4L4W=B(U=)· LKv B@ H4@EF4=· (M?\) 8U=4W=B(U=)· Mv M(?\) FXF4= Kf, KE54=ZB(L)

H94FIKCOU l4q=BU= F4L· rF?==N, LEv H4B?HZ7· LDv M(?\) ;HN9^IL7· LIv s B@ H4L4W<(I=)47· LSv B@=?· M(?\) M?B?l?@=U=· Id54>E<C=47 IV o A9^Z<I=47, BP= jKg< L7v B@ H4LfF?FD?L· (M?\) FXF?L:- `=?M?5CF?FD?L:-

0<J<? kFB49@?7 M?\ wD=454>@?7 2E<4M9@BIL4 "?=IHLFBf<L4 u9NME7

[email protected]

l 6$3,"-9$ "+%,43$C'?h% ?<'+/%M% -&'0 -\<;,43$C'?/0 -"77,4/0

!

87

ABSTRACT

THE PRESENCE OF HYMNOGRAPHIC TEXTS

IN SCHEDOGRAPHIC COLLECTIONS: THE CASE OF CODEX LESBIACUS LEIMONOS 91

This paper deals with the presence of hymnographical texts in schedographic collections in Byzantium. It employs Lesb. Leimonos, in which seven of the total 27 sched� that it contains are well-known hymnographical texts, as a point of departure, to show that such a phenomenon can be found in other manuscripts. The conclusion to be drawn here is that this was a common practice in education and that hymnographical texts were used either un-changed or paraphrased. A diplomatic edition of the seven sched� is placed at the end of the paper to allow the reader to understand how the sched� were used in the teaching of ancient Greek.

!

ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ 33 2013 – 2014εποχή του Ιουστινιανού....

Documents

Transcript of ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ 33 2013 – 2014εποχή του Ιουστινιανού....