"6:ΧΝΟΑΟΠΚΟ ΕΚΠΑΙΑΕΥΤΙΚΟ ΙΑΡΥΜΑ ΚΑΒΑΑΑΓ

ΓΧΟΑΗ ΔΙΟΙΚΗΖΗΖ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ!

ΤΜΗΜΑ ΑΟΠΖΤΙΚΗΖ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕζΡΓΑΣΙΑ

Μ&ιονόττπτε=ς-Τοηικ&ς Κοινωνί6=ς. Οικονομί6=ς Η ηε=ρίητωση t o u Ν ομού Ξ ά ν θ η ν

Υπεύθυνος κα.0ηντττ·ήε;: Kcapa.CTa.fe)b)0vnou Αναστάσιος

■η ZnouOaoTfcQ; nuriapivou Αναστασία. Ξάνθτη ΤσίΓΐιγκήΡ Αιχάν. :=;άν0η

' ;*ε:ναρ<1.η: Ν οέμ βριος* Γ π α ρ ά Ο ο σ η : Μ ά ρ τιος c£DO=3

, -----

Αφιερωμένο στους γονείς μου...

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ

1. Εισαγωγή

2. Έννοια - ορισμός της μειονότητας

3. Ιστορική αναδρομή

4. Η χρήση των όρων “ Μουσουλμάνος - Τούρκος ”

5. Η προστασία των μειονοτήτων

6. Η εθνολογική σύνθεση της μειονότητας

7. Κάποια αριθμητικά στοιχεία

8. Η Ελληνική πολιτική απέναντι στη μειονότητα

8.1 Από την συνθήκη της Λωζάννης μέχρι τη δεκαετία του 1990

8.2 Η τελευταία δεκαετία

9. Η Τουρκική πολιτική απέναντι στη μειονότητα

10. Το Τουρκικό προξενείο στην Κομοτηνή

11. Η Τουρκική προπαγάνδα στο διαδίκτυο

12. Η εκπαίδευση της μειονότητας

12.1 Οι Ελληνοτουρκικές μορφωτικές συμφωνίες

12.2 Οι βαθμίδες της μειονοτικής εκπαίδευσης

α. Προσχολική εκπαίδευση

β. Δημοτική εκπαίδευση

γ. Δευτεροβάθμια εκπαίδευση

δ. Τριτοβάθμια εκπαίδευση

12.3 Προβλήματα της μειονοτικής εκπαίδευσης

12.4 Αιτίες των προβλημάτων

12.5 Τα ερευνητικά προγράμματα-συμπεράσματα

1

2 - 3

4 - 6

7 - 11

12 - 15

16-21

22-32

33 - 34

35-39

40-46

47-50

51 -54

55-57

58-59

60-62

6 3 - 64

6 4 - 66

66-69

69-72

73-79

80-82

83-98

12.6 Προτάσεις για την μειονοτική εκπαίδευση

12.7 Συμπεράσματα

13. Θρησκευτική ζωή

13.1 Θρησκεία και μειονότητα

13.2 Μουφτής - Μουφτείες

14. Οικονομικές δραστηριότητες

15. Εκπροσώπηση και τύπος

16. Εμπειρική έρευνα - Παρουσίαση αποτελεσμάτων

16.1 Αξιολόγηση αποτελεσμάτων - Συμπεράσματα

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ III

99 - 104

105 - 106

107 - 110

111 - 112

113-118

119 - 120

121

122

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ

A Ε I Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα

A Π Θ Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Δ A Σ Ε Διάσκεψη για την Ασ(ράλεια και Συνεργασία της Ευρώπης

Ε Ε Ευρωπαϊκή Ένωση

Ε Ο Κ Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα

εκ. εκατομμύρια

Η. Ε. Ηνωμένα Έθνη

I Κ A Ιδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων

κ. α. Και άλλα

κ. λ. π. Και τα λοιπά

κ. ο. κ. και ου το καθεξής

Ν. Νομός

V. Νόμος

ΝΑΤΟ North Atlantic Three Organizations

Ν. Δ. Νομοθετικό Διάταγμα

Ο A Σ Ε Οργανισμός Ασφάλειας και Συνεργασίας της Ευρώπης

Ο Γ A Οργανισμός Γεωργικών Ασφαλίσεων

Ο Σ Κ Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων

π. χ. Παραδείγματος χάρη

Τ Ε Β Ε Ταμείο Επαγγελματιών και βιοτεχνών Ελλάδος

Τ Ε I Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα

Υ Π Ε Π Θ Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων

Υ Π Ε Ξ Υπουργείο Εξωτερικών

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ελληνική πολιτεία, με το νομοθετικό πλαίσιο που έχει θεσπίσει αλλά και

με την πρακτική που ακολουθεί στην περιοχή της Θράκης, εντάσσεται στην

κατηγορία των χωρών που έρχονται πρωτοπόροι στην υπεράσπιση των

ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο.

Με τη συνθήκη της Λωζάννης κατοχυρώθηκαν, πριν από εξήντα χρόνια,

τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη

Και με το νομοθετικό εκσυγχρονισμό των διατάξεων του εσωτερικού δικαίου η

αντιμετώπιση των προβλημάτων της καθημερινής ζωής απέκτησε πνεύμα

ακόμη πιο σύγχρονο, φιλελεύθερο και δημοκρατικό' επιπλέον διασς>αλίστηκε η

προοπτική της ομαλής ένταξης στην «ευρωπαϊκή οικογένεια» του 21°" αιώνα.

Με την προπαγάνδα της η Τουρκία προσπαθεί συστηματικά να

αντιστρέφει την αλήθεια και να παραπληροφορήσει τη διεθνή κοινή γνώμη,

χωρίς να δίνει σημασία στην ίδια την πραγματικότητα που σφραγίζεται με την

εντυπωσιακή αύξηση του μουσουλμανικού πληθυσμού, την κατοχύρωση των

πολιτικών και ατομικών δικαιωμάτων, την προστασία της θρησκευτικής

λατρείας, την απόλυτη ελευθεροτυπία και γενικά με την εφαρμογή όλων των

κύριων αρχών που ισχύουν στις δυτικές δημοκρατίες. Αρχές που, αντίθετα,

παραμένουν «ελλειμματικές» στο ίδιο το τουρκικό πολίτευμα.

Το αναπτυξιακό πρόβλημα της περιοχής αντιμετωπίζεται συστηματικά με

νόμους για την προσέλκυση επενδύσεων, με έργα υποδομής και με

προτεραιότητα στη διάθεση κονδυλίων από την ΕΟΚ. Άλλωστε, οι όποιες

δυσχέρειες αφορούν το σύνολο των κατοίκων της περιοχής αφού το αίτημα γΓ

ακόμη μεγαλύτερη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου δεν χρωματίζεται ούτε από

την καταγωγή ούτε από τη θρησκευτική πίστη. Αποτελεί μόνο κοινό αίτημα γκι

το οποίο αγωνίζονται ενωμένοι οι Χριστιανοί και οι Μουσουλμάνοι κάτοικοι.

Στη Θράκη θέμα διακρίσεων δεν υπάρχει. Η αρνητική εικόνα που

επιχειρείται να καλλιεργηθεί δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα: είναι

προϊόν της προπαγάνδας που ξεκινά από τη Άγκυρα κι επιδιώκει να

εκμεταλλευτεί την ανιδιοτελή θρησκευτική πίστη για να προωθηθούν άλλοι,

επεκτατικοί, σκοποί.

Η Ελλάδα θα είναι πάντοτε αντίθετη σε οποιαδήποτε πολιτική με

επεκτατικούς σκοπούς. Και ειδικά για τη Θράκη πιστεύει ότι δεν θα γίνει ποτέ

πεδίο σύγκρουσης Χριστιανισμού και Ισλάμ, αλλά αντίθετα θα αποτελέσει το

πεδίο ειρηνικής συνύπαρξης κι ελεύθερης ανάπτυξης των δύο μεγάλων

πολιτισμικών και θρησκευτικών ρευμάτων.

2. ΕΝΝΟΙΑ - ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑΣ

Ο όρος μειονότητα αποτελεί έννοια του διεθνούς δικαίου με την οποία

προσδιορίζονται πληθυσμιακά τμήματα μιας χώρας ,που διαφέρουν από την

πλειονότητα των υπηκόων της είτε ως προς τη γλώσσα είτε ως προς τη

θρησκεία είτε ως προς τη φυλετική καταγωγή ή την εθνική συνείδηση.

Παρά το γεγονός όμως ότι το θέμα «μειονότητες» απασχόλησε ως

πρόβλημα την κοινωνία των εθνών και απασχολεί και σήμερα τα Η.Ε. εν τούτοις

δεν έχει υπάρξει συμφωνία μεταξύ των επιστημόνων (νομικών και πολιτικών )

για έναν κοινά αποδεκτό ορισμό.

Ως λόγοι που δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί ο όρος «μειονότητα» μπορούν

ν’ αναφερθούν:

1. Στον ορισμό υπεισέρχονται παράγοντες ευμετάβλητοι ως προς την έννοια

αλλά και την πολιτική τους βαρύτητα γιατί η μειονότητα όντας μια κοινωνική

πραγματικότητα δυναμικού παρά στατικού χαρακτήρα μεταλλάσσεται από την

επίδραση διαφόρων παραγόντων και καταστάσεων κατά τρόπο διαφορετικό κι

όχι όμοιο στις διάφορες γεωγραφικές περιοχές.

2. Ο όρος μειονότητα αναφέρεται με διάφορες έννοιες, νομική, πολιτική,

κοινωνική και εξετάζεται από κοινωνική ή και πολιτική οτπική γωνία . Αυτό έχει

ως αποτέλεσμα πολλές φορές η χρησιμοποίηση κάποιων κριτηρίων να

καλύπτει τον όρο από μια πλευρά και να τον αφήνει ακάλυτπο από άλλες ,

άλλοτε πάλι τα κριτήρια που χρησιμοποιούν οι θεωρήσεις αυτές να

επικαλύπτονται και με τον τρόπο αυτό, αντί να φωτίζουν την έννοια, τη

συσκοτίζουν περισσότερο.

3. Αν πρέπει η έννοια της μειονότητας να ορισθεί με αντικειμενικά ή

υποκειμενικά κριτήρια και ποια είναι αυτά για κάθε μια κατηγορία χωριστά.

4

To Διαρκές Δικαστήριο Διεθνούς Δικαιοσύνης (Δ.Δ.Δ,Δ ), που ο ρόλος

του υπήρξε σημαντικός για την παγίωση του καθεστώτος της προστασίας των

μειονοτήτων υπό την αιγίδα της κοινωνίας των Εθνών, ερμηνεύει τον όρο

«μειονότητα» στηριζόμενο σε λόγους ψυχολογικούς, κοινωνικούς και

ιστορικούς, χωρίς να δίνει σημασία στον αριθμητικό παράγοντα :

«Μειονότητα είναι ομάδα ανθρώπων που ζουν σε συγκεκριμένη χώρα ή περιοχή έχοντας

δική τους φυλή, θρησκεία, γλώσσα και παραδόσεις ενωμένοι με αυτήν την ταυτότητα φυλής,

θρησκείας, γλώσσας και παραδόσεις σε μια μορφή αλληλεγγύης, θέλοντας να διατηρήσουν τις

παραδόσεις τους και τη μορφή της λατρείας, την εκπαίδευση και την ανατροφή των παιδιών

τους, σύμφωνα με το ττνεύμα των παραδόσεων της φυλής τους και δίνοντας αμοιβαία βοήθεια

μεταξύ τους».’

Χαρακτηριστικό επίσης της στάσης του ΔΔΔΔ έναντι του μειονοτικού

καθεστώτος είναι και η απάντηση του στο ερώτημα: πότε ένα άτομο ανήκει ή

δεν ανήκει σε μια μειονότητα. «Μόνο τα αντικειμενικά στοιχεία, όπως η γλώσσα, η φυλή,

η θρησκεία είναι αποφασιστικά κριτήρια για το αν ένα άτομο ανήκει στη μειονότητα και δεν

υπάρχει περιθώριο για την ατομική βούληση, δηλ. για τον υποκειμενικό παράγοντα».^

Βάσει των ανωτέρω χαρακτηριστικών γνωρισμάτων διακρίνουμε τις

μειονότητες σε εθνικές, θρησκευτικές, γλωσσικές, και άλλες. Ακόμη οι

μειονότητες διακρίνονται σε:

Α. Συμπαγείς (όταν διαμένουν σε συγκεκριμένο εθνικό έδαφος, όπως π.χ.

μουσουλμανική μειονότητα της δυτικής Θράκης ).

Ν ΠαναγιωτΙδης, Μουσουλμανική μειονότητα και Εθνική συνείδηση, Αλεξσνδρούττολη 1995, σελ 16

■ Ν.ΠαναγιωτΙδης, Μουσουλμανική μειονότητα και Εθνική συνείδηση, Αλεξανδρούττολη 1995, σελ 16

5

Β. Διασκορπισμένες (εγκαταστημένες στο εσωτερικό του κράτους, σε μικρά

τμήματα ).

Γ Παραμεθόριες (όταν κατοικούν κατά μήκους μιας συνοριακής γραμμής και

προέρχονται από τον πληθυσμό του γειτονικού κράτους)

Το γεγονός ότι μία μειονότητα εξακολουθεί και υφίσταται μαρτυρεί βέβαια την

ύπαρξη ορισμένων αντικειμενικών χαρακτηριστικών, ταυτόχρονα όμως

αποδεικνύει και τη σταθερή επιθυμία των μελών της να μην αφομοιωθεί. Γιατί αν τα

άτομα που ανήκουν στη μειονότητα παύσουν να νιώθουν ότι είναι μέλη μιας

διαφορετικής, από την κυριαρχούσα πλειοψηφία,ομάδας και σταματήσουν να

μιλούν την ιδιαίτερη γλώσσα τους, να τηρούν τους διαφορετικούς λατρευτικούς

τύπους και να μετέχουν σε ξεχωριστές από τη πλειοψηφία πολιτιστικές

εκδηλώσεις, τούτο θα σημαίνει ότι έχουν αμβλυνθεί οι δεσμοί των σταθερών

μεταξύ τους σχέσεων και η άμβλυνσή της συνείδησης ότι αποτελούν ιδιαίτερη

κοινωνική οντότητα αργά η γρήγορα θα σημαίνει την εξαφάνιση των

αντικειμενικών(εθνικών, θρησκευτικών, γλωσσικών) χαρακτηριστικών τους.

3. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Είναι απαραίτητη η μελέτη της ταυτότητας της μουσουλμανικής μειονότητας

της Θράκης και ξεκινάει με μια ιστορική αναδρομή που θα αναφέρεται στην

είσοδο του Ισλάμ στην περιοχή των Βαλκανίων. Ήδη πριν από την κατάληψη

της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς είχε αρχίσει η μουσουλμανική

διείσδυση στη Θράκη.

Το 1348 γίνεται η Α’ εισβολή των Οθωμανών στη Θράκη. Το 1354

καταλαμβάνεται η Καλλίπολη και έχουμε την έναρξη του εποικισμού της Θράκης

με Οθωμανούς Τούρκους. Το 1362 ο Οθωμανός στρατηγός Εβρενός

καταλαμβάνει την Κομοτηνή. Λίγα χρόνια αργότερα καταλαμβάνεται και η

Ξάνθη.

Το 15° και 16° αιώνα οι Οθωμανοί αρχίζουν συστηματικές διώξεις του

χριστιανικού στοιχείου της Θράκης και προβαίνουν σε βίαιους εξισλαμισμούς.

Μουσουλμανικοί από την Ανατολία μεταφέρονται στη Θράκη και εποικίζουν την

περιοχή αλλοιώνοντας συγχρόνως και την εθνολογική της σύσταση.

Το 17° - 18° αιώνα η Θράκη γίνεται πόλος έλξης και τόπος εγκατάστασης

συμπαγών ελληνικών πληθυσμών από την Πελοπόννησο, τη Θεσσαλία, την

Ήπειρο και την Μακεδονία. Εδραιώνεται και αναπτύσσονται πληθυσμιακά και

οικονομικά τα μεγάλα θρακικά αστικά κέντρα. Εκτός από την Ανδριανούπολη,

την Καλλίπολη και τη Φιλιττπούπολη, επίσης η Ηράκλεια, η Ραιδεστός και

αργότερα η Ξάνθη και η Κομοτηνή. Οι Έλληνες Θρακιώτες έμποροι φθάνουν

μέχρι την Ρωσία, την Αίγυπτο, την Ινδία. Επίσης ιδρύονται τα πρώτα ελληνικά

σχολεία σε Φιλιττπούπολη, Αγχίαλο, Ανδριανούπολη, Ξάνθη, Μυριόφυτο,

Καλλίπολη.

Παρά την αδυναμία μαζικής εξέγερσης εναντίον της Οθωμανικής εξουσίας

πολλοί Θρακιώτες συμμετείχαν στον Ιερό Λόχο του Αλέξανδρου Υψηλάντη και

στην Ελληνική επανάσταση του 1821.

Μετά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1877-78 υπογράφθηκε η συνθήκη του

Βερολίνου όπου η Θράκη χωρίζεται σε τρία τμήματα: το πρώτο (βορειότερο)

περιήλθε στη Βουλγαρική Ηγεμονία, το μεσαίο αποτέλεσε την Ηγεμονία της

Ανατολικής Ρωμυλίας, ενώ το νοτιότερο παρέμεινε στην οθωμανική

Αυτοκρατορία.

Στα τέλη του 19°" αιώνα και στις αρχές του 20°“ αιώνα, οι Έλληνες αντιδρούν

στην προσπάθεια των Βουλγάρων να αφελληνίσουν την περιοχή.

Το 1908 μουσουλμάνοι πρόσφυγες εγκαθίστανται από τη Βοσνία στη Θράκη

και βιαιοπραγούν σε βάρος των χριστιανικών πληθυσμών.

Ως το 1912 η Θράκη αποτελεί τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στη

διάρκεια του Α’ Βαλκανικού πολέμου, η Βουλγαρία κατέλαβε τη Δυτική Θράκη

και σημαντικό τμήμα της Ανατολικής. Όμως με την συνθήκη της

Κωνσταντινούπολης (14 Οκτωβρίου 1913) η ηττημένη Βουλγαρία στον Β’

Βαλκανικό πόλεμο απώλεσε τα εδάφη που βρίσκονταν πέραν από την

ανατολική όχθη του Έβρου χάριν της Τουρκίας ενώ διατήρησε τα εδάφη της

Δυτικής.

Στις 28-7-1913 με την υπογραφή της συνθήκης του Βουκουρεστίου, έχουμε

νέα διάσπαση της Θράκης, όπου η Δυτική (Νέστος-Έβρος) παραχωρείται στη

Βουλγαρία και η Ανατολική παραμένει στην Τουρκία. Οι Βούλγαροι

βιαιοπραγούν στο δυτικό τμήμα με αποτέλεσμα την μαζική έξοδο των Ελλήνων

από εκεί.

Στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο η Τουρκία βρίσκεται στο πλευρό της Γερμανίας

και η Βουλγαρία προσχωρεί στον πόλεμο με τις δυνάμεις της Γερμανίας. Το

1917 η προσχώρηση της Ελλάδας στις δυνάμεις της Αντάντ προκαλεί έντονα

προβλήματα στη διαβίωση των λίγων Ελλήνων που είχαν απομείνει στην

Ανατολική Ρωμυλία. Το 1918 υπογράφεται η Ανακωχή του Μούδρου, όπου και

τίθεται το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Έναν χρόνο αργότερα με την υπογραφή της συνθήκης του Νεϊγί,

τακτοποιούνται τα σύνορα της Δυτικής Θράκης και η Βουλγαρία παραιτείται από

κάθε δικαίωμα στη Δυτική Θράκη.

Με τη συνθήκη των Σεβρών που υπογράφεται ανάμεσα στην Οθωμανική

Αυτοκρατορία και των Δυνάμεων της Entente και τη Συνθήκη της Θράκης, η

οποία υπογράφεται μεταξύ της Ελλάδας και των νικητριών Δυνάμεων, η Δυτική

και Ανατολική Θράκη έως και τη Χερσόνησο της Καλλίπολης παραχωρούνται

στην Ελλάδα. Η Κωνσταντινούπολη και τα Στενά κηρύσσονται ουδέτερη ζώνη

υπό τη διοίκηση διεθνούς συμμαχικής επιτροπής. Αρχίζει η ανασυγκρότηση της

Θράκης. Με την παλιννόστηση των προσφύγων και την εγκατάσταση Ελλήνων

από τον Πόντο και την Βουλγαρία ενισχύεται σταδιακά η πυκνότητα του

Ελληνικού πληθυσμού.

Τον Ιανουάριο του 1920 η Δυτική Θράκη ενισχύεται από Έλληνες πρόσφυγες

της Ανατολικής Θράκης, της Μ. Ασίας, της Βουλγαρίας, του Καυκάσου και της

Αρμενίας.

Δύο χρόνια αργότερα υπογράφεται το Πρωτόκολλο των Μουδανιών,

σύμφωνα με το οποίο η Ανατολική Θράκη εκκενώνεται από τον Ελληνικό

στρατό και η διοίκηση της περιοχής παραδίδεται στον τουρκικό. Οι Έλληνες της

Ανατολικής Θράκης (200.000 περίπου) εγκαθίστανται στη Δυτική Θράκη και τη

Μακεδονία.

Η τύχη της Δυτικής Θράκης κρίθηκε όμως αποφασιστικά μετά την

Μικρασιατική καταστροφή. Η συνθήκη της Λωζάννης της 24'’ Ιουλίου του 1923

προσδιορίζει το πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορεί να κινηθεί η πολιτική του

ελληνικού κράτους έναντι της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη Κατά τη

διάρκεια της συνδιασκέψεως της Λωζάννης ετέθη ως θέμα η υποχρεωτική ή

εθελούσια ανταλλαγή των μειονοτικών πληθυσμών από Ελλάδα και Τουρκία.

Στη σύμβαση αυτή που αποτέλεσε την τελευταία πράξη του δράματος του

ξεριζωμού του Μικρασιατικού Ελληνισμού, αναφέρεται ότι: (Άρθρον 2): «Δεν θα

περιληφθώσιν εις την εν τω πρώτω άρθρω προβλεπόμενην ανταλλαγήν: α) Οι

Έλληνες κάτοικοι της Κωνσταντινουπόλεως, β) Οι μουσουλμάνοι κάτοικοι της

Δυτικής Θράκης Θέλουσι θεωρηθή ως Έλληνες κάτοικοι της

Κωνσταντινούπολης πάντες οι Έλληνες οι εγκατεστημένοι ήδη προ της 30’’

Οκτωβρίου 1918. Εν τη περιφέρεια της Νομαρχίας της Κωνσταντινουπόλεως,

ως αυτή καθορίζεται δια του νόμου του 1912. Θέλουσι θεωρηθή ως

μουσουλμάνοι, κάτοικοι της Δυτικής Θράκης πάντες οι μουσουλμάνοι. Οι

εγκατεστημένοι εν τη περιοχή ανατολικώς της μεθορίου γραμμής της

καθορισθείσης τω 1913 δια τη συνθήκης του Βουκουρεστίου» την εποχή εκείνη

μετά την ανταλλαγή, οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης ήταν 98.000 ενώ οι

Έλληνες της Κωνσταντινούπολης ήταν 220.000. Από την σύγκριση και μόνο

των πληθυσμών, εκείνη την εποχή και σήμερα, προκύπτει ο βαθμός τηρήσεως

της Συνθήκης από το Ελληνικό και αργότερα από το Τουρκικό κράτος.

Όταν συζητήθηκε για πρώτη φορά το θέμα της ανταλλαγής των πληθυσμών

ο Βενιζέλος ζήτησε ρητώς την εξαίρεση των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης

θεωρώντας ότι τυχόν μετακίνησή τους θα δημιουργούσε πολιτική, κοινωνική και

οικονομική καταστροφή. Η αρχική τουρκική θέση απέναντι στο θέμα της

ανταλλαγής των πληθυσμών ήταν ότι έπρεπε να υπάρξει πλήρης απομάκρυνση

όλων των Ελλήνων περιλαμβανομένων και των κατοίκων της

Κωνσταντινούπολης από την Τουρκία. Τις πρώτες ημέρες των συζητήσεων για

την ανταλλαγή των πληθυσμών οι Τούρκοι παρέμειναν σταθεροί στις απόψεις

τους. Σε κάποια φάση μάλιστα ζήτησαν την εξαίρεση από την ανταλλαγή μόνο

των μουσουλμάνων της Θράκης. Τελικώς μπροστά στην αντίδραση όλων

σχεδόν των εκπροσώπων των χωρών που συμμετείχαν στη διάσκεψη και στην

απειλή να διαλυθεί η συνδιάσκεψη υποχρεώθηκαν να αναθεωρήσουν τις

απόψεις τους. Στις 13 Δεκεμβρίου του 1922 αποδέχθηκαν την παραμονή των

Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης και των Μουσουλμάνων της Θράκης. Ως

αποτέλεσμα της συμφωνίας αυτής υπεγράφη στις 30 Ιανουαρίου του 1923 η

Συνθήκη της Λωζάννης «περί ανταλλαγής των ελληνικών και τουρκικών

πληθυσμών».

Παρά τη λήξη της θερμής αυτής περιόδου για τη Δυτική Θράκη, το τουρκικό

κράτος διατήρησε τις απώτερες σκέψεις του για την Θράκη. Η γραμμή ήταν

εξαρχής να γίνει η Θράκη αυτόνομη ώστε να ενωθεί με την πατρίδα. Για να

επιτευχθεί αυτό, έπρεπε φυσικά να διατηρηθεί και ενισχυθεί το τουρκικό

στοιχείο της Δυτικής Θράκης και να υπονομευθεί το ελληνικό. Αυτή ήταν η

κεντρική γραμμή που ακολούθησε με υπομσνή, με προσεκτικές κινήσεις, και με

μακροπρόθεσμο σχεδιασμό η Κεμαλική Τουρκία.

Στα μεταπολεμικά χρόνια παρατηρήθηκε μια θεαματική βελτίωση του

βιοτικού επιπέδου της Μουσουλμανικής μειονότητας με απόλυτα ειρηνική

συμβίωση Χριστιανών - Μουσουλμάνων στη Θράκη. Σήμερα στη Θράκη

κατοικούν 350.000 από τους οποίους το 70% είναι χριστιανοί και 30%

μουσουλμάνοι. Οι περισσότεροι από τους τελευταίους στους νομούς Ροδόπης

και Ξάνθης.

Βάσει της Συνθήκης της Λωζάννης η μειονότητα ονομάζεται μουσουλμανική

Με το Νόμο όμως 3065 του 1954 και δύο οδηγίες του τότε Γενικού Διοικητή

Θράκης Φεσσόπουλου ττρος τις διοικητικές αρχές του τόπου, ορίσθηκε να

γίνεται χρήση των λέξεων "Τούρκος-τουρκικό" αντί του "Μουσουλμάνος-

μουσουλμανικό" στις δημόσιες επιγραφές και στα έγγραφα που α<ρορούν τη

μειονότητα. Το 1972 με το Νόμο 1109 απαγορεύθηκε η χρήση της λέξεως

τουρκικός.

Παραθέτουμε ένα έγγραφο του Γ.Φεσσόπουλου που είναι ενδεικτικό της

νοοτροπίας που επικρατούσε την εποχή εκείνη και δείχνει τη στάση των

Ελληνικών αρχών:

ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΘΡΑΚΗΣ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ

Αριθ. Πρωτ. Α1043

Εν Κομοτηνή τη 27/12/1954

ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ

Προς

Τους κ.κ. Δημάρχους και Προέδρους Κοινοτήτων Ν.Ροδόπης. Κατόπιν διαταγής

του κ. προέδρου της Κυβερνήσεως, παρακαλούμεν όπως εφεξής εις πάσαν

περίπτωσιν γίνεται χρήσις του όρου «Τούρκος-τουρκικό» αντί του τοιούτου

«Μουσουλμάνος-μουσουλμανικό».

4. Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΟΡΩΝ "ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΣ - ΤΟΥΡΚΟΣ"

Ο Γενικός Διοικητής Θράκης

Γ.Φεσσόπουλος

Έκτοτε, αυτό το καθεστώς έχει επιβεβαιωθεί και με δικαστικές αποφάσεις

όπου απαγορεύεται η χρήση των λέξεων ’Τούρκος-τουρκικό" από μέλη της

μειονότητας. Επί παραδείγματι η χρήση του όρου "τουρκικός" σε σύλλογο

θεωρήθηκε από τα δικαστήρια ότι μπορεί να δημιουργήσει σύγχυση ως προς

τους όρους εγγραφής και την υπηκοότητα των μελών και ειδικότερα ως προς τα

εάν αυτά είναι Έλληνες υπήκοοι μουσουλμάνοι ως προς το θρήσκευμα ή

Τούρκοι κατά την εθνότητα και την υπηκοότητα.^ Το πλέον πρόσφατο

παράδειγμα είναι η δικαστική απόφαση 117/99 του Εφετείου Θράκης με την

οποία διατάσσεται η διαγραφή από το σχετικό βιβλίο σωματείων του

Πρωτοδικείου Ξάνθης της «Τουρκικής Ενώσεως Ξάνθης» επειδή:

«δημιουργείται σύγχυση ως προς το καταστατικό εάν είναι μουσουλμάνοι ελληνικής

υπηκοότητας ή Τούρκοι κατά την εθνικότητα και την υπηκοότητα, δείχνοντας όπ στην ελληνική

επικράτεια υπάρχει και λειτουργεί οργάνωσή Τούρκων, ότι το ελληνικό σωματείο που λειτουργεί

στα όρια της ελληνικής επικράτειας επιδιώκει ευθέως πολιτειακό σκοπό ξένου κράτους δηλ. την

επικράτηση ξένων ιδεωδών και ότι πρόκειται περί ενώσεως προσώπων ξένης και μάλιστα

τουρκικής υπηκοότητας, ενώ στην πραγματικότητα τα μέλη του σωματείου είναι Έλληνες

υπήκοοι, μουσουλμάνοι το θρήσκευμα και το καθ' ού σωματείο έχει συσταθεί προς

εξυπηρέτηση των Ελλήνων της μουσουλμανικής μειονότητας της δυτικής Θράκης και ειδικότερα

αυτών που κατοικούν στην πόλη της Ξάνθης.»

Το θέμα της ονομασίας της μειονότητας είναι ένα από τα πλέον

ακανθώδη για την Ελλάδα. Είναι χαρακτηριστικό ότι όλες οι διεθνείς επιτροπές

οι οποίες έχουν πάει στη Θράκη τα τελευταία χρόνια θεωρούν ότι η ελληνική

κυβέρνηση με τη στάση της προσπαθεί να αρνηθεί την εθνική ταυτότητα των

μουσουλμάνων. Ως παραδείγματα αναφέρονται οι υποθέσεις των Σαδίκ και

Σερίφ οι οποίοι φέρεται ότι εσύρθησαν στα δικαστήρια όχι επειδή πήγαν με

δημοσιεύσεις και λόγους να καλέσουν τον πληθυσμό της μειονότητας σε

Απόφαση 1729/20 Νοεμβρίου 1987 του ΑρεΙου Πάγου

σύγκρουση με το χριστιανικό στοιχείο αλλά επειδή περιέγραψαν τους εαυτούς

τους ως Τούρκους.^

Η ελληνική πολιτική απέναντι στο θέμα της ονομασίας τόσο της μειονότητας

όσο και των μελών της ατομικά και η οχύρωση πίσω από το κείμενο της

συνθήκης της Λωζάννης δεν θα μπορέσει να διατηρηθεί για πολύ καιρό ακόμη.

Οι σύγχρονες τάσεις του δικαίου των μειονοτήτων δίνουν το δικαίωμα στα μέλη

της μειονότητας να αυτοπροσδιορίζουν την ταυτότητα τους. Αυτό σημαίνει ότι

εφ' όσον κάποιος θεωρεί ότι είναι Τούρκος δεν μπορεί το ελληνικό κράτος να

τον υποχρεώσει να λέει ότι είναι μουσουλμάνος. Αυτό το σημείο του

αυτοπροσδιορισμού έθιξε η δημόσια έκκληση που φέρεται ότι υπέγραψαν οι

τρείς μουσουλμάνοι βουλευτές στις 23 Ιουλίου 1999 όπου αναφέρεται ότι;

«η ελληνική δημοκρατία έχει μία σοβαρή αδυναμία: δεν αναγνωρίζει την ύπαρξη εθνικών

μειονοτήτων στο έδαφός της, παρ' όλο που πολλοί Έλληνες πολίτες αυτοπροσδιοριζονται

εθνικά ως Τούρκοι ή Μακεδόνες»® Για αυτό το λόγο οφείλουμε να αντιληφθούμε

επιτέλους προς τα που ωθούνται τα πράγματα και να λάβουμε τα απαραίτητα

μέτρα πριν να είναι αργά. Οι Τούρκοι θα επιδιώξουν η μουσουλμανική

μειονότητα να μετονομασθεί συλλήβδην σε τουρκική. Το ελληνικό κράτος

οφείλει, σεβόμενο τα δικαιώματα των μειονοτήτων, να προστατεύσει όχι μόνον

τη μεγαλύτερη μέσα στη μειονότητα ομάδα, αλλά και τις δύο άλλες εθνικές

ομάδες που έχουν διαφορετική εθνική, πολιτισμική και γλωσσική ταυτότητα.

Ήδη οι Πομάκοι αντέδρασαν στην προσπάθεια των τριών βουλευτών να τους

* Βλ. π.χ. Destroying Ethnic Identity: The Turks of Greece, Helsinki Watch Report, Αύγουστους 1990, σελ 17-22

’ Δημόσια Έκκληση για την Αναγώριση Εθνικών Μειονοτήτων από 3 Μειονοτικούς βουλευτός και 13 Μειονοτικές

Οργανώσεις με την Ευκαιρία της Συμπλήρωσης 25 Χρόνων από την Αποκατάσταση της Δημοκρατίας {24 Ιουλίου), 23

Ιουλίου 1999, όπως κυκλοφόρησε από το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι

14

χαρακτηρίσουν ως Τούρκους. Με ανακοίνωση του το Κέντρο Πομακίκών

Ερευνών ανέφερε ότι:

«Οι Πομάκοι δεν είμαστε και δεν αισθανόμαστε Τούρκοι... Είναι όμως απαραίτητο η ελληνική

πολιτεία να αποσυνδέσει το πομακικό από τις ελληνοτουρκικές σχέσας και να αναγνωρίσει

στους πομακόφωνους πολίτες της Θράκης τα ίδια πολιτιστικά και γλωσσικά δικαιώμστα που

απολαμβάνουν οι τουρκόφωνοι μουσουλμάνοι».®

Οί τρεις διαφορετικές εθνικές ομάδες πρέπει να ξεχωρίσουν μεταξύ τους

Αυτό μπορεί να γίνει κυρίως με την καλλιέργεια και τόνωση εκείνων ακριβώς

των στοιχείων που τις διαφοροποιούν. Προς το παρόν πάντως επιμένουμε να

βαυκαλιζόμαστε. Εφευρίσκουμε ονόματα (Τουρκογενείς κ.λ.π.) για να

αποφύγουμε να πούμε το αυτονόητο: ότι μία μεγάλη μερίδα της μειονότητας

είναι Τούρκοι. Ας αρχίσουμε τώρα να ονομάζουμε επιτέλους τους Τούρκους,

Τούρκους αλλά παραλλήλως να αναγνωρίσουμε τους Πομάκους και τους

Αθιγγάνους και να κάνουμε ότι μπορούμε για να διατηρήσουμε και να

τονώσουμε τα ιδιαίτερα στοιχεία τους.

‘ Ανακοίνωση του Κέντρου Πομακικών Ερευνών, Κομοτηνή, 25 Ιουλίου 1999

15

Εδώ και μερικά χρόνια το ζήτημα των μειονοτήτων απέκτησε ιδιαίτερη

βαρύτητα στις αποφάσεις των διεθνών οργανισμών, αλλά και στην

αναδιατύπωση των διακρατικών σχέσεων. Η χώρα μας κατέχει -για λόγους

ιστορικούς- τον υψηλότερο δείκτη εθνικής ομοιογένειας στα Βαλκάνια, αν όχι σε

ολόκληρη την Ευρώπη. Παρ’ όλα αυτά, οι συζητήσεις γύρω από τη θέση των

μειονοτήτων αφορούν συχνά και την Ελλάδα. Ουσιαστικά, το μόνο σοβαρό

μειονοτικό ζήτημα που έρχεται κατά καιρούς στην επικαιρότητα και που

συνδέεται με τη χώρα μας είναι η θέση, από το ένα μέρος, της μουσουλμανικής

μειονότητας της Θράκης, και η τύχη, από το άλλο, του ελληνικού στοιχείου της

Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου.

5. Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ

Η Συνθήκη της Λωζάννης για τους Έλληνες της Κωσταντινούπολης και τους

Μουσουλμάνους της Δυτικής Θράκης επιφύλαξε μια σειρά από άρθρα που

στόχευαν στην προστασία τους. Με τα άρθρα 37-45 της Συνθήκης της

Λωζάννης η Τουρκία και η Ελλάδα υποχρεώθηκαν να προστατεύσουν τη ζωή,

την ελευθερία, τη θρησκεία, την ελεύθερη κυκλοφορία και τη μετανάστευση

(άρθρο 38), τα αστικά και πολιτικά δικαιώματα (39), την εκπαίδευση (40) και τα

θρησκευτικά και ττνευματικά καθιδρύματα των μειονοτήτων τους (42). Επίσης,

οι δύο χώρες συνομολόγησαν ότι οι διατάξεις των άρθρων για την προστασία

των μειονοτήτων αυτών θα συνιστούσαν υποχρεώσεις διεθνούς συμφέροντος

υπό την εγγύηση της Κοινωνίας των Εθνών (ΚτΕ). Με τον τρόπο αυτό κάθε

μέλος του Συμβουλίου της ΚτΕ είχε το δικαίωμα να επισύρει την προσοχή του

οργανισμού σε κάθε παράβαση ή ακόμη και σε ενδεχόμενο κίνδυνο παράβασης 16

έστω και μιας από τις παραπάνω υποχρεώσεις (άρθρο 44). Ειδικότερα, για την

Ιμβρο και την Τένεδο η Συνθήκη της Λωζάννης προέβλεπε ειδική διοικητική

οργάνωση (αυτοδιοίκηση), που θα αποτελούνταν από τοπικά στοιχεία και θα

παρείχε κάθε εγγύηση στο μη μουσουλμανικό ιθαγενή πληθυσμό σε θέματα

τοπικής διοίκησης και προστασίας προσώπων και περιουσιών (άρθρο 14).

Το 1934, σύμφωνα με την τελική έκθεση που υπέβαλε η Μικτή Επιτροπή

Ανταλλαγής των Πληθυσμών στο Συμβούλιο της ΚτΕ, χορηγήθηκαν 106.000

πιστοποιητικά εγκατάστασης σε μουσουλμάνους της Θράκης και 111.200

πιστοποιητικά μη ανταλλαξιμότητας σε μη μουσουλμάνους της

Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου. Συνεπώς, αυτή ήταν η

επίσημα αναγνωρισμένη τότε δημογραφική δύναμη των δύο μειονοτήτων, η

οποία αποδίδει σαφέστατα και την αριθμητική ισορροπία των αντίστοιχων

μειονοτικών πληθυσμών.

Έλληνες

Κωνσταντινούπολη 103.000

Ιμβρος 7.000

Τένεδος 1.200

Σύνολο 111.200

Μουσουλμάνοι

Τουρκογενείς 48 7601

Πομάκοι 38.160

Αθίγγανοι (Ρωμ) 19.08θ|

Σύνολο 106.000

[Γσ στοιχεία αυτά παρουσιάζει ο Παύλος ΧιδΙρογλου στο βιβλίο του ’ Η Θράκη υπό το φως

της εθνικής ιδέας των Τούρκων", 1985-1991, Ελληνικές Πανεπιστημιακές εκδόσεις, σελ 79]

Με τη Συνθήκη της Λωζάννης λοιττόν το μεγαλύτερο μέρος των ελληνικών

πληθυσμών συγκεντρώθηκε μέσα στα οριστικά πια σύνορα της ελληνικής

επικράτειας. Ταυτόχρονα, ελαχιστοποιήθηκε και το ποσοστό των ξένων (από

εθνοφυλετική άποψη) στοιχείων της χώρας. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν, σε ό,τι

αφορούσε τις ελληνοτουρκικές διαφορές, να απομείνουν τότε για την Ελλάδα οι

οικονομικές κυρίως εκκρεμότητες, που ήταν βέβαια σοβαρές, αλλά όχι σε

σημείο να προκαλέσουν νέες πολεμικές αναμετρήσεις.

Πριν στεγνώσει όμως το μελάνι από την υπογραφή της Συνθήκης, η Τουρκία

με σειρά παραβιάσεων των άρθρων 14 και 37-44 άρχισε να δείχνει ότι πρόθεσή

της ήταν να μη σεβαστεί την υπογραφή της, αλλά και κατόπιν συγκεκριμένου

σχεδίου να πολεμήσει την παραμονή στο έδαφός της κάθε ξένου προς τον

τουρκισμό στοιχείου. Οι ελπίδες που γέννησε η Συνθήκη της Λοαζάννης

γρήγορα θάφτηκαν στο περιθώριο των εξελίξεων , που έφεραν τους ηγήτορες

της νέας Τουρκίας, από τη μια να στέκουν προσκολλημένοι στα οθωμανικά

αυτοκρατορικά οράματα του παρελθόντος κι από την άλλη, στο εσωτερικό της

χώρας, με τη συνδρομή και καθοδήγηση του στρατού να προσπαθούν να

δημιουργήσουν ένα εθνικό κράτος δυτικών προτύπων καθώς θεωρούσαν ως

αιτία της διάλυσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τον πολυεθνικό χαρακτήρα

της.

Έτσι η Τουρκία ουδέποτε εφάρμοσε τα άρθρα της Συνθήκης της Λωζάννης,

που απέβλεπαν στην προστασία των ελληνικών πληθυσμών. Ήταν και αυτό

ένα τίμημα που πλήρωσε ο Ελληνισμός της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου

και της Τενέδου στα πλαίσια μιας πολιτικής που στόχευε και εξακολουθεί να

στοχεύει και σήμερα στη με κάθε τρόπο ισοπέδωση ή εξαφάνιση των όποιων

εθνικών, πολιτισμικών, γλωσσικών ιδιαιτεροτήτων , στο όνομα της οικοδόμησης

της "σύγχρονης" εθνικής Τουρκίας.

Οι κυριότεροι σταθμοί που σημάδεψαν το σταδιακό αςκτνισμό του

Ελληνισμού της Τουρκίας είναι τα γεγονότα του 1942, του 1955 και του 1964

Στις 12 Νοεμβρίου 1942, σε μια περίοδο που η Ελλάδα στέναζε κάτω από την

τριπλή γερμανο-ιταλο-βουλγαρική κατοχή, η τουρκική Βουλή ψήφισε το νόμο

4305 περί της εφάπαξ φορολογίας της περιουσίας (varlik vergisi) των Ελλήνων,

των Αρμενίων και των Εβραίων (αλλά και ελάχιστων μουσουλμάνων για τα

προσχήματα). Στόχος του περιβόητου εκείνου νόμου ήταν -σύμφωνα και με την

απροσχημάτιστη δήλωση του τότε Τούρκου πρωθυπουργού Sukru Saracoglu-

“η εξολόθρευση των ξένων στοιχείων που κυριαρχούν στην αγορά” και η

“οικονομική ανεξαρτησία” των Τούρκων. Οι φορολογικοί κατάλογοι - που

κοινοποιήθηκαν την παραμονή των Χριστουγέννων του 1942- επέβαλαν στους

μεν μουσουλμάνους μια συμβολική εισφορά, ενώ στους μη μουσουλμάνους

φόρο ανώτερο των οικονομικών τους δυνατοτήτων, ο οποίος μάλιστα έπρεπε

να καταβληθεί μέσα σε δεκαπέντε ημέρες, χωρίς δικαίωμα προσφυγής σε

ένδικα μέσα.

Αλλά το varlik vergisi ωχριά μποστά στα όσα έγιναν κατά τη δραματική νύχτα

της 6/7 Σεπτεμβρίου 1955. Με πρόσχημα την έκρηξη βόμβας στο προαύλιο του

σπιτιού-μουσείου του Κεμάλ Ατατούρκ, στη Θεσσαλονίκη, η οποία, όπως

αποδείχτηκε σύντομα, είχε τοποθετηθεί από Τούρκο πράκτορα, άρχισε μια

συστηματική καταστροφή και λεηλασία ελληνικών σπιτιών, καταστημάτων,

εργοστασίων, εκκλησιών, μονών, αγιασμάτων, σχολείων, αθλητικών συλλόγων,

ακόμα και νεκροταφείων της Πόλης, αλλά και επιθέσεις εναντίον των Ελλήνων

της Σμύρνης. Οι οδηγίες της κυβέρνησης Μεντερές ήταν προφανώς να

προκληθούν μόνον υλικές καταστροφές και τραυματισμοί, γΓ αυτό και τα

ανθρώπινα θύματα ήταν περιορισμένα. Παρ' όλα αυτά, μέσα σε μία μόνο νύχτα

διαπράχθηκαν 200 περίπου βιασμοί. Οι αρχές δεν έκαναν τίποτα για να

προλάβουν ή να καταστείλουν τις ταραχές, η αστυνομία παρακολουθούσε από

μακριά τα έκτροπα Η βία έπαψε γύρω στις τρεις το πρωί της 7ης Σεπτεμβρίου

με την εμφάνιση στρατιωτικών τμημάτων “προκειμένου να αποκαταστήσουν την

τάξη”, όταν όμως ο στόχος των επιθέσεων είχε πια επιτευχθεί.

Το 1964, σε μια περίοδο νέας όξυνσης του κυπριακού προβλήματος, η

Άγκυρα χρησιμοποίησε αυτή τη φορά την κρίση με διττό σκοπό: να πιέσει, από

το ένα μέρος, την ελληνική κυβέρνηση για παραχωρήσεις στη μεγαλόνησο και,

από την άλλη, να επιτύχει ακόμα ένα χτύπημα στον Ελληνισμό της Τουρκίας

Στην συνέχεια η τουρκική κυβέρνηση ξεκίνησε μια πολιτική αφανισμού του

ελληνικού πληθυσμού, με σκοπό τον εκτουρκισμό των νησιών. Έτσι:

1. Με το νόμο 502/1964 δημεύτηκαν όλα τα σχολικά κτίρια και

απαγορεύτηκε η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας.

2. Απαλλοτριώθηκαν σχεδόν όλες οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις των κατοίκων

έναντι μηδαμινού ποσού.

3. Ιδρύθηκαν υπαίθριες αγροτικές φυλακές, όπου εγκαταστάθηκαν 600

βαρυποινίτες κατάδικοι, που περιφέρονταν ελεύθερα και επιδίδονταν σε

λεηλασίες, φόνους, βιασμούς και άλλες παρόμοιες ενέργειες.

4. Ιδρύθηκαν προσφυγικοί οικισμοί και μεταφέρθηκαν 3.000 Τούρκοι από

τη Βουλγαρία και Τουρκολαζοί από τον Πόντο.

5. Ιδρύθηκε τουρκικό εκπαιδευτικό κέντρο (διδασκαλείο-οικοτροφείο) και

στρατόπεδο χωροφυλακής στην πρωτεύουσα της Ίμβρου Παναγιά...

Τέλος, στην πολιτική της συστηματικής εκμηδένισης του ελληνικού στοιχείου

της Τουρκίας ανήκουν και μερικά συμπληρωματικά “μέτρα”: το κλείσιμο, στα

1971, της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, αλλά και η αποθάρρυνση των

Ελλήνων να στελεχώνουν τα σχολεία της μειονότητας.

Σήμερα στην Πόλη δεν απέμειναν παρά μόνο 3.000 άτομα, τα περισσότερα

ηλικιωμένα. Μερικές δεκάδες αριθμούνται επίσης οι εναπομένοντες Έλληνες της

Ίμβρου και της Τενέδου. Σπάνιοι είναι πια οι γάμοι και οι βστττίσεις, αλλά συχνές

οι κηδείες. Αντίθετα η μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη ανέρχεται σήμερα

(και παρά τα μεταναστευτικά ρεύματα, που δεν αφορούν όμως μόνο το

μουσουλμανικό στοιχείο) στις 110-120 χιλιάδες άτομα, με ανοδικές τάσεις τόσο

σε απόλυτα μεγέθη όσο και σε ποσοστιαία αναλογία σε σχέση με το χριστιανικό

στοιχείο της περιοχής.

Όλα τα παράπονα της μειονότητας αναφορικά με τη στάση της ελληνικής

διοίκησης άρχισαν να προβάλλονται μόνο μετά το 1965, αφού δηλαδή είχαν

προηγηθεί οι μεγαλύτερες διώξεις κατά του Ελληνισμού της Τουρκίας και είχε

σχεδόν ολοκληρωθεί το πρόγραμμα της εξόντωσής του. Η ελληνική πολιτεία

έχει ήδη να επιδείξει σημαντικά μέτρα που αποβλέπουν στην προστασία των

ανθρωπίνων δικαιωμάτων των πολιτών της, ανεξάρτητα από θρήσκευμα και

καταγωγή. Τα μέτρα αυτά εφαρμόζονται με περισσή ευαισθησία στο

μουσουλμανικό στοιχείο της Θράκης, παρά τις δυσκολίες που ανακύπτουν κατά

καιρούς υπό την επίδραση ενδογενών και αλλογενών παραγόντων. Η εξέλιξη

συνεπώς του μειονοτικού ζητήματος σχετίζεται με την αντίστοιχη πρόοδο της

οργανικής ενσωμάτωσης της μειονότητας στο συνολικό σώμα της ελληνικής

κοινωνίας. Όταν η ανάγκη της ενσωμάτωσης αυτής καταστεί συνείδηση και στη

χριστιανική πλειοψηφία και στη μουσουλμανική μειονότητα, τότε κανένας

παράγοντας δεν θα είναι πια σε θέση να απειλήσει την ευημερία και το μέλλον

όλων των κατοίκων της ελληνικής Θράκης.

6. Η ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑΣ

Αν και τα άρθρα περί προστασίας μειονοτήτων της Συνθήκης της Λωζάννης

δεν έγιναν ουδέποτε σεβαστά από την Τουρκία, η Ελλάδα μονομερώς

εφάρμοσε το άρθρο 45 παρέχοντας στους μουσουλμάνους της Θράκης όλα

εκείνα τα δικαιώματα που στέρησε η Τουρκία από τους ελληνικής καταγωγής

υπηκόους της,Αν και η Ελλάδα θα μπορούσε να επικαλεστεί την αρχή της

αμοιβαιότητας ( όπως αυτή προβλέπεται στο άρθρο 45 της Συνθήκης της

Λωζάννης) και να αξιώσει την αριθμητική τουλάχιστον εξίσωση των Ελλήνων

της Κων/πόλης και των μουσουλμάνων της Θράκης ή να εναρμόσει όλα όσα

εφαρμόστηκαν σε βάρος των Ελλήνων της Ίμβρου και Τενέδου, εν τούτοις δεν

το έπραξε, σεβόμενη τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ανθρώπινες αξίες, όπως

αυτές προστατεύονται από ένα κράτος δικαίου, μέλος της Ευρωπαϊκής

οικογένειας.

Η Ελληνική πολιτεία δεν ακολούθησε ποτέ την οδό μιας αυστηρής

ερμηνευτικής νομικής επιχειρηματολογίας του άρθρου 45 που θα της επέτρεπε

να "απαλλαγεί" από τους μουσουλμάνους της Θράκης κατά τον ίδιο τρόπο που

"απαλλάχθηκε" η Τουρκία από τους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης , της

Ίμβρου και της Τενέδου.Δεν ακολούθησε ούτε την οδό εφαρμογής αντιμέτρων

για όλα όσα υπέστησαν οι Έλληνες από την απάνθρωπη πολιτική της Άγκυρας.

Αντίθετα, εμμένοντας στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων η Αθήνα,

ουδέποτε ακολούθησε τον δρόμο της Αγκυρας, ακόμα και όταν εναντίον του

Ελληνισμού διαπράττονταν τρομακτικά εγκλήματα όπως η τουρκική εισβολή

στην Κύπρο το 1974.

Τα αποτελέσματα της ελληνικής τακτικής είναι πολύ περισσότερο ορατά από

την παράθεση απλών λογιστικών αριθμώνΤο 1929 κατά την απογραφή που

22

διενήργησαν Άγγλοι και Γάλλοι, οι μουσουλμάνοι της Θράκης αριθμούσαν

86.793 άτομα. Σήμερα υπολογίζονται γύρω στις 110.000, οι οποίοι αποτελούν

όμως τρεις διαφορετικές φυλετικές ομάδες, τους Τουρκογενείς, τους Πομάκους

και τους Αθίγγανους.

1. Οι Τουρκογενείς. Οι Τουρκογενείς είναι περίπου 55.000 και κατοικούν

κυρίως στην πεδινή περιοχή των νομών Ξάνθης και Ροδόπης . Είναι απόγονοι

των τουρκικών φύλων τα οποία εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Θράκης

κυρίως μεταξύ των ετών 1305 και 1371. Από τα τουρκικά αρχεία φαίνεται ότι

είναι απόγονοι Γιουρούκων, Τατάρων καθώς και άλλων τουρκογενών φύλων

από τη Μικρά Ασία. Κάποιοι τέλος είναι απόγονοι εξισλαμισθέντων Ελλήνων.^

Οι Τουρκογενείς κατοικούν κυρίως στους κάμπους της Θράκης. Κύριο

χαρακτηριστικό τους είναι η σύνδεση με τη γή και τις αγροτικές εργασίες και η

προσήλωσή τους στη μουσουλμανική θρησκεία. Εξακολουθούν να διατηρούν

ακόμη και σήμερα παλαιά έθιμα και συμπεριφορές που έχουν εξοβελιστεί από

την Τουρκία λόγω κεμαλισμού (π.χ. το κάλυμα της κεφαλής που έχει

απαγορευθεί στην Τουρκία πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο). Στα πρώτα

χρόνια μετά τη συνθήκη της Λωζάννης υπήρχε σύγκρουση στους κόλπους των

Τουρκογενών ανάμεσα στους συντηρητικούς και τους νεωτεριστές οι οποίοι

επιθυμούσαν να εφαρμοσθούν οι κεμαλικές αρχές στην Ελλάδα. Με τη βοήθεια

της ελληνικής κυβερνήσεως οι νεωτεριστές τελικώς υπερίσχυσαν. Σήμερα

αποτελούν το "σκληρό"πυρήνα της μειονότητας.

Ένα ενδιαφέρον στοιχείο για τους Τουρκογενείς είναι ότι τμήμα του

πληθυσμού τους ανήκει στη μουσουλμανική αίρεση των μπεκτασήδων ή

κιζιλμπασήδων όπως αποκαλούνται ειδικώς στη Θράκη. Ο μπεκτασισμός

πιστεύει στο τρισυπόστατο του Θεού, διακρίνεται από το φιλελευθερισμό του

’ Για περισσότερα βλέπε ΖεγκΙνη Ε , Ο Μπεκτασισμός στη Δυπκή Θράκη , Ιδρυμα Μελετών Χερσονήσου Αίμου 1988 σελ 109-112 και 117

23

έναντι του χριστιανισμού, λατρεύει τον Άγιο Γεώργιο και τον Πρ>οφήτη Ηλία και

διατηρεί κάποια χριστιανικών στοιχεία. Στα χρόνια των πρώτων οθωμανικών

κατακτήσεων απετέλεσε το δούρειο ίττπο του εξισλαμισμού πολλών

χριστιανικών πληθυσμών. Οι κιζιλμπασήδες της Θράκης, οι οποίοι οργανώνουν

δικές τους εορτές κυρίως στο νομό Ροδόπης και στον Έβρο, τελούν υπό

διωγμόν από το επίσημο σουνιτικό δόγμα, αλλά και το τουρκικό κράτος.

Εξακολουθούν πάντως ακόμη και σήμερα να διατηρούν τις τελετές τους και την

ιδιαιτερότητά τους.

2. Οι Πομάκοι. Οι Πομάκοι αποτελούν περίπου το 30% του συνόλου της

μειονότητας.® Η εκτίμηση αυτού του ποσοστού αφορά εκείνους που είναι

εθνοτικά Πομάκοι. Πολλά στοιχεία όμως συνηγορούν ότι η πλειοψηψία του

μουσουλμανικού στοιχείου ήταν πριν από αρκετά χρόνια πομακικής εθνοτικής

καταγωγής. Μέσω της προπαγάνδας, της τουρκικής παιδείας και της συνάφειας

με τον τουρκόφωνο πεδινό πληθυσμό απώλεσαν τα ξεχωριστά εθνοτικά τους

χαρακτηριστικά και τη γλώσσα τους και όσοι τουλάχισον κατοικούν στον κάμπο

αισθάνονται εθνικά Τούρκοι.®

Οι Πομάκοι είναι συγκεντρωμένοι ως επί το πλείστον στο νομό Ξάνθης,

όπου αποτελούν την πλειοψηφία του μουσουλμανικού στοιχείου. Τα χωριά τους

° Υττάρχει, όπως και στα περισσότερα πράγματα γύρω από τη μειονότητα, μία κδιαμσχη» για τον ακριβή αριθμό τους

ο Δημητράς του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Ελσίνκι και το Ελληνικό Παράρτημα του Minority Rights Group αναφέρουν

ότι ο ακριβής αριθμός του είναι 30.000, βλ. Report, Pomaks, Greek Helsinki Watch

Σε σχολική εκδήλωση που έγινε το καλοκαίρι του 1997 στο κεφαλοχώρι Ιασμος, οι μουσουλμάνοι μαθητές

συμμετέσχον με φορεσιές και δείγματα λαϊκής τέχνης που έδειχναν την ττομσιακή καταγωγή των προγόνων τους. Είναι

πιθανόν ότι πομακικής καταγωγής πρέπει να είναι σήμανπκή μερίδα του μουσουλμανικού πληθυσμού κατά μήκος του

δρόμου Ξάνθης-Ιασμου-Κομοτηνής, οι οποίοι όμως σήμερα έχουν πάψα σε γενικές γραμμές να ομιλούν την ττομακική

Βλ. εττίσης σχετ, Λιάπη, Αντ. Η Υποθηκευμένη Γλωσσική Ιδιατερότητα των Πομάκων, θρακική Εταιρεία, Κομοτηνή,

1995, σελ. 16-18.,

είναι κυρίως στον ορεινό χώρο της όρους Ροδόττη γύρω από την περιοχή

Εχίνου καθώς και στις περιοχές Κέχρου και Οργάνης/"® Αν και υπάρχουν

αρκετές αμφισβητήσεις για την καταγωγή τους, οι Πομάκοι φαίνεται ότι είναι

γηγενές φύλο της Θράκης.’ Εκτός από την Ελλάδα, Πομάκοι υπάρχουν

σήμερα και στη Βουλγαρία όπου ο αριθμός τους υπολογίζεται να ς>θάνει τις

150.000 άτομα,Κάποιο ι Πομάκοι φαίνεται ότι εξακολουθούν και διατηρούν την

ξεχωριστή εθνοτική τους ταυτότητα και στην Τουρκία, όπου μετοίκησαν από τη

Μακεδονία μετά την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923.’

Ουσιαστικά οι Πομάκοι κατοικούν σε όλην την περιοχή της Ροδόπης, ελληνική

και βουλγαρική. Ασχολούνται κυρίως με την καλλιέργεια καττνών την

κτηνοτροφία και την υλοτομία.

Το βασικό στοιχείο που διαφοροποιεί τους Πομάκους από τις δύο άλλες

ομάδες της μειονότητας είναι η γλώσσα. Πιο συγκεκριμένα μιλούν ένα ιδίωμα

σλαβο-βουλγαρικό που έχει αρκετά στοιχεία από τα τουρκικά, τα ελληνικά

καθώς και τα αραβικά. Σήμερα στη Θράκη η πομάκικη γλώσσα τείνει να

εξαφανισθεί. Οι λόγοι που συνέτειναν σ'αυτό είναι η υποχρεωτική διδασκαλία

της τουρκικής γλώσσας στα μειονοτικά σχολεία, όπου φοιτούν τα παιδιά των

πομάκων. Το πομακόπουλο αποτελεί το μεγαλύτερο θύμα αυτής της ιστορικής

συγκυρίας. Στο σπίτι μιλάει με την οικογένειά του τη μητρική του γλώσσα, την

πομακική, και όταν πηγαίνει στο σχολείο υποχρεώνεται σ' ένα γλωσσικό

Για τα πομακοχώρια της Ξάνθης και του Έβρου, βλέττε Λιόττη A , Οι Πομάκοι μέσα στο χρόνο, θρσκική Εττίτηρϊδα

τόμος 4°', 1983

" Για περισσότερα σχετικώς με τις ανπκρουόμενες θέσεις Βουλγάρων, Τούρκων και Ελλήνων σχεπκώς με την καταγωγή των Πομάκων βλ. Οι Έλληνες Πομάκοι και η σχέση τους με την Τουρκία, Ηρόδοτος, Αθήνα, 1989

World Directory of Minorities, Minority Rights Group, Longman. 1991, σελ 118-119.

Βλ. αχετ. Λιάπη, Αντ. Η Υποθηκευμένη Γλωσσική Ιδιατερότητα των Πομάκων. θρακική Εταιρεία, Κομοτηνή, 1995,

βομβαρδισμό από το μουσουλμάνο δάσκαλο, που του διδάσκει την τουρκική και

τον χριστιανό που του διδάσκει την ελληνική. Τη μόνη που δεν διδάσκεται είναι

η μητρική του γλώσσα, η πομακική. Ένας άλλος λόγος είναι ότι η γλώσσα αυτή

δεν υπήρχε σε γραπτή μορφή μέχρι το 1995 και εξακολουθεί και σήμερα να

μεταβιβάζεται μόνον προφορικά από τους γονείς στα παιδιά, διότι δεν

διδάσκεται πουθενά. Τον λόγο αυτό ήρθε να ανατρέψει τον Οκτώβριο του 1995

το Δ’ Σώμα Στρατού που με πρωτοβουλία του τότε Διοικητού του Στρατηγού

Παραγιουδάκη, και την κάλυψη της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Εθνικής

Αμύνης (επί υπουργίας Αρσένη), προχώρησε στη δημιουργία του πρώτου

πομακο-ελληνικού λεξικού. Ακολούθησε η πρωτοβουλία του επιχειρηματία

Πρόδρομου Εμφιετζόγλου, ο οποίος βοήθησε στη δημιουργία και έκδοση

λεξικών, γραμματικής και αναγνωστικού της πομακικής. Παράλληλα ο στρατός

συνέχισε με στρατευμένους επιστήμονες τη μελέτη της πομακικής γλώσσας

προχωρώντας στην έκδοση συντακτικού και γραμματικής.

Όλη αυτή η κινητικότητα ήταν μοιραίο να επαναφέρει προς συζήτηση το

ερώτημα της γλωσσικής εκπαιδεύσεως των Πομάκων, αφού η πρόκριση της

τουρκικής ως γλώσσας διδασκαλίας στα μουσουλμανικά δημοτικά αποτελεί

αποκλειστική επιλογή του ελληνικού κράτους.Η συνθήκη της Λωζάννης δεν

αναφέρει τίποτα περί υποχρεωτικής διδασκαλίας της τουρκικής στους Έλληνες

μουσουλμάνους. Αντιθέτως πολύ προσεκτικά ορίζεται ότι η διδασκαλία των

μουσουλμανοπαίδων θα γίνεται «εν τη ιδία αυτών γλώσση». Τελικώς και παρά

τις μεμονωμένες προσπάθειες το θέμα της περαιτέρω έρευνας της πομακικής

γλώσσας με στόχο να εισαχθεί κάποια ημέρα στα δημοτικά σχολεία των

Πομάκων παραμένει σήμερα κλειστό. Οι Έλληνες Πομάκοι θα συνεχίσουν να

εκπαιδεύονται αποκλειστικώς στην ελληνική και τουρκική γλώσσα. Τα

επιχειρήματα για τη λήψη αυτής της αποφάσεως είναι τα ακόλουθα; α) οι

26

Πομάκοι αποδοκιμάζουν τις μέχρι τώρα προσπάθειες για τη γλώσσα τους β)

πρέπει οι ίδιοι οι Πομάκοι να προβάλλουν το αίτημα της πρκκττασίας της

ιδιαίτερης γλωσσικής και εθνοτικής τους ταυτότητας γ) αντιδρά η Βουλγαρία δ)

θα δημιουργηθεί μεγάλη αναστάτωση στο χώρο της μειονότητας και ε) δεν

μπορεί το ελληνικό κράτος να ετεροπροσδιορίζει κάποιους ως Πομάκους.

Ο αντίλογος σε αυτά τα επιχειρήματα είναι ισχυρός. Πιο συγκεκριμένα το

επιχείρημα που αναφέρεται στη στάση των Πομάκων έναντι των προσπαθειών

καταγραφής της γλώσσας τους, παραγνωρίζει σαφώς την κατάσταση που

επικρατεί στο χώρο της μειονότητας. Το τουρκικό προξενείο της Θράκης

αποτελεί ένα δεύτερο κράτος στην περιοχή. Εκμεταλλευόμενο τα ελληνικά λάθη

έχει δημιουργήσει σχέσεις εξαρτήσεως με το μουσουλμανικό στοιχείο. Σε ένα

πληθυσμό που, πάλι λόγω των δικών μας λαθών, έχει παραμείνει αμόρφωτος

και πάσχει από δεισιδαιμονίες και θρησκοληψία, το προξενείο χρησιμοποιεί

κατά κόρον την επιρροή που έχουν οι ιμάμηδες και οι μουφτήδες. Οι λίγες

κραυγαλέες αντιδράσεις στην έκδοση των λεξικών προήλθαν από τέτοια

ακριβώς εξαρτημένα άτομα. Η μεγάλη μάζα των Πομάκων παρέμεινε σιωπηλή.

Τα μικρά παιδιά όμως πρέπει να θεωρηθούν ως οι αυθεντικοί, αυθόρμητοι και

πέραν εξαρτήσεων δείκτες της πομακικής κοινωνίας. Αυτά ακριβώς τα παιδιά

αγκάλιασαν με συγκίνηση την πρωτοβουλία καταγραφής της γλώσσας τους.Το

καλύτερο παράδειγμα για τη στάση τους αυτή αποτελεί η πρόσφατη έκδοση

πομακικών παραμυθιών στην ελληνική και πομακική γλώσσα από τους

Πομάκους μαθητές του Γυμνασίου Σμίνθης.''^

Βλ. Καιάκη Δ., Ο πατητούς και η γιαγιά είτταν .. Ντάντο ι μτταμπο καζαχο, Παραμύθια αττό τη Ροδόπη, έκδοση

γυμνάσιο Σμίνθης, Νομαρχία Ξάνθης. Τα 21 παραμύθια συνέλεξαν οι μαθητές του γυμνασίου κατότπν προτροττής της

καθηγήτριάς τους, φιλολόγου Δήμητρας Κατάκη, η οποία είχε και πι λογοτεχνική επιμέλεια. Τα παραμύθια μετέγραψε

στα πομακικά ο Ριτβάν Καραχότζα.

27

Είναι επίσης γεγονός ότι η Βουλγαρία αντιδρά διότι στο έδαφός της διαμένει

η συντριπτική πλειοψηφία των Πομάκων των Βαλκανίων. Μέχρι προσφάτως η

γειτονική μας χώρα καταπίεζε τους Πομάκους. Εγκλωβισμένη σε ιδεολογικές

αγκυλώσεις τούς είχε χρήσει δια της βίας εξισλαμισθέντες Βουλγάρους. Η

πολιτική της αυτή είχε ως αποτέλεσμα όσοι Πομάκοι διαμένουν στο έδαφός της

να έχουν σήμερα πλήρως εκτουρκισθεί. Τώρα προσπαθεί να επιβάλλει και σε

εμάς την ίδια στάση. Εάν την ακολουθήσουμε θα καταλήξουμε σε αντίστοιχα

αποτελέσματα.

Ένα επιχείρημα που έχει αναφέρει ευθέως η Συμβουλευτική Επιτροπή’® και

έχουν αναμασήσει δειλά κάποιοι χριστιανοί μελετητές’® καθώς και το ελληνικό

τμήμα του Helsinki W a tc h ,αφορά τη δημιουργία αναταραχών στο χώρο της

μειονότητας σε περίπτωση εισαγωγής της πομακικής στα σχολεία. Είναι

βεβαίως σίγουρο ότι οι γνωστοί εθνικιστικοί κύκλοι που καθοδηγούνται από την

Βλ Ανακοίνωση Συμβουλευτικής Ετπτροττής της τουρκικής Μειονότητας Δυτικής Θράκης για την Έκδοση του

Πομακο-ελληνικού λεξικού από το Δ' Σώμα Στρατού με συγγραφέα τον Ριτβάν Καρσχότζα, 13 Μαϊου 1996 Εκεί

αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι κ. . . για την αρηνική συνύτιαρξη των δύο κοινοτήτων στην ττεριοχή μας, η Πολιτεία μας θα

ττρέττει να αξιολογήσει σωστά τις ψύχραιμες και λογικές προσεγγίσεις μας και να υττολογίσει ττολύ καλά την αντίδραση

πις Μειονότητας, εάν, όπως κάπου κάπου γράφεται στον τύπο, επιχαρήσει να αοάγει πι Πομακικά σπι μειονοπκά

σχολεία Δεν πρέπει να λησμονείτσι πόσο ευαίσθητοι γίναμε από πς πολύχρονες πιέσεις και η μειονότητα δεν πρέττει να

οδηγείται σε αναταραχή με τέτοιες ενέργειες». Δείγμα της ψυχολογικής πιέσεως που εττιχειρεί να ασκήσει η

Συμβουλευτική Εττιτροττή είναι ο χαρακτηρισμός του Πομάκου συγγραφέα του λεξικού, Ριτβάν Καρσχότζα. ως

«αβλαβούς παράφρονος».

Βλ. Μτταλτσιώτη, Λ., «Ελληνική Διοίκηση και Μειονοτική Εκπαίδευση στη Δυτική Θράκη», στο συλλογικό τόμο Το

Μειονοτικό Φαινόμενο στην Ελλάδα, Μία Συμβολή των Κοινωνικών Ετηστημών, Επιμέλεια Τσιτσελίκη-Χριστόττουλου,

Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα, 1997, σελ. 336 και 338 όπου αναφέρει όπ η εισαγωγή πις πομακικής γλώσσας στο

σλαβόφωνο τμήμα του πληθυσμού της μειονότητας «μπορεί να διαταράξει πς ισορροττίες της ττεριοχής» Ο ίδιος

συγγραφέας θεωρεί όπ η προσπάθεια για εισαγωγή της πομακικής προέρχεται από τους «τοπικούς τταράγοντες», πιν

«τοτπκή «ομάδα» διαμορφωτών της μειονοπκής πολιπκής», σελ. 334.

Report, Pomaks, Greek Helsinki Watch. V. Pomaks have by now acquired a solid Turkish national identity and such

measures can only aggravate the tensions and the feeling of discrimination among them’

Τουρκία θα προατταθήσουν να δημιουργήσουν ταραχές για να αποτρέψουν τη

διαφοροποίηση της σημερινής τουρκόφωνης εκπαιδεύσεως Αυτή είναι η

δουλειά τους και για αυτό παίρνουν και το μισθό τους.

Αναφέρεται τέλος ότι οι ίδιοι οι Πομάκοι πρέπει να αυτοπροσδιορισθούν και

δεν μπορεί το ελληνικό κράτος να τους επιβάλλει τι είναι, ούτε το τουρκικό

κράτος που με την πρώτη ευκαιρία τους λέγει: “ Τι θα πει Πομάκοι; Είστε

Τούρκοι! Ξεχάστε τον πολιτισμό και την γλώσσα σας που είναι χαμηλού

επιπέδου”.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό των Πομάκων είναι όσοι ζουν στην ορεινή περιοχή

παραμένουν απομονωμένοι και δεν έρχονται σε επιμειξία με τα άλλα φύλα της

περιοχής, είτε χριστιανικά, είτε μουσουλμανικά. Το αποτέλεσμα αυτής της

καταστάσεως απομονωτισμού είναι η διατήρηση της φυλετικής τους

καθαρότητας με ξεχωριστά ανθρωπολογικά χαρακτηριστικά. Πιο συγκεκριμένα

σε αντίθεση με τους Τουρκογενείς και Αθιγγάνους, οι Πομάκοι είναι ως επί το

πλείστον ψηλοί, ξάνθοι και γαλανοί.

Οι Πομάκοι έπεσαν θύματα του εμφυλίου πολέμου και της ψυχροπολεμικής

περιόδου. Επειδή η γλώσσα που μιλούν είναι ένα βουλγαρικό ιδίωμα

θεωρήθηκαν ως ύποπτοι να στραφούν προς τη Βουλγαρία, η οποία είχε

καταλάβει τις περιοχές τους κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. ΓΓ

αυτό το λόγο έγινε στα χρόνια μετά το 1950 μια συνειδητή προσπάθεια να

εκτουρκισθούν, αφού η Τουρκία ανήκε στο Δυτικό συνασπισμό και ήταν

σύμμαχός μας στο ΝΑΤΟ. Παρ' όλ’ αυτά οι Πομάκοι έχουν δώσει δείγματα στο

παρελθόν ότι θέλουν να είναι κάτι διαφορετικό από τους Τούρκους. Στα χρόνια

μετά το 1974 έγινε μία προσπάθεια από ελληνικής πλευράς να θεωρήσουν

αυτοί οι άνθρωποι ότι είναι ελληνικής καταγωγής, απόγονοι των αρχαίων

Αγριανών.

29

Οποιαδήποτε όμως και αν είναι η ιστορική αλήθεια η προσπάθεια αυτή δεν

φαίνεται να συγκίνησε τους Πομάκους οι οποίοι σήμερα προσδιορίζονται όχι του

τί ήταν στο παρελθόν αλλά στη βάση του ισλαμισμού.

3. Αθίγγανοι-Ρωμά. Η τρίτη και μικρότερη ομάδα της μειονότητας είναι οι

Αθίγγανοι ή Ρωμά.^® Η πρώτη αναφορά για την παρουσία Ρωμά στη Θράκη

γίνεται το 1068. Οι Αθίγγανοι θεωρείται ότι έλκουν τη μακρινή καταγωγή τους

από τις δυτικές περιοχές των Ινδιών. Αφού εισήλθαν στην Βυζαντινή

Αυτοκρατορία, εκδιώχθηκαν από τη Μικρά Ασία και κατέφυγαν στην περιοχή

της Κωνσταντινουπόλεως και της ευρύτερης Θράκης. Λόγω του νομαδικού τους

βίου αλλά και των δραστηριοτήτων που ανέτττυσσαν (π.χ. παρουσιάζονταν ως

μάγοι, ζωοκλέφτες κ.λ.π) η χριστιανική εκκλησία προσπάθησε να τους

εκχριστιανίσει, πολλούς από αυτούς μάλλον επιφανειακά. Στον 15ο-16ο αιώνα

η πλειοψηφία των Αθιγγάνων της Θράκης έχουν καταγραφεί ως Χριστιανοί.’®

Με την εφαρμογή αυστηρών μέτρων από τους Οθωμανούς κατά των

Χριστιανών Αθιγγάνων, κάποιο τμήμα τους (πιθανόν η πλειοψηφία που

παρέμεινε στη Θράκη) εξισλαμίσθηκε.

Σήμερα οι Ρωμά ζουν υπό πραγματικά άθλιες συνθήκες διασκορπισμένοι και

στους τρείς νομούς της Θράκης. Συνήθως οι κατοικίες τους βρίσκονται σε

φτωχογειτονιές στις παρυφές των αστικών κέντρων (αν και μερικές φορές ο

° Οι πληροφορίες που ακολουθούν για τους Αθιγγσνους-Ρομά προέρχονται κυρίους από το βιβλίο του Ζεγκίνη, Ε . Οι

Μουσουλμάνοι Αθίγγανοι της Θράκης, Ιδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου. Θεσσαλονίκη. 1994 και και το βιβλίο

του Λιάπη, Α., Γλωσσάριο της Ρωμανί, όπως την μιλούν οι Μούσουλμόνοι Ρωμά της ελληνικής Θράκης (ελληνο-

ρωμανό), Κομοτηνή, 1998. Όσα αναφέρονται αφορούν σχεδόν αποκλεισπκώς τους μουσουλμάνους Αθιγγάνους της

Θράκης και όχι τους Χριστιανούς, όπως π.χ. αυτούς του Αράτου Ροδόπης

19Ζεγκίνη, Ε., Οι Μουσόύλμάνοι Αθίγγανοι της Θράκης, 1994, σελ. 29, υ

όρος κατοικία είναι υπερβολικός για τις άθλιες παραγκουπόλεις όπου διαμένουν

κάποιοι Αθίγγανοι), όπου εξασκούν διάφορα βοηθητικά επαγγέλματα με

κυριότερο τις μεταφορές, μετακομίσεις, τις εποχιακές εργασίες σε αγρούς και

οικοδομές, τη συμμετοχή σε πανηγύρια και εορτές με μουσικά όργανα και την

παραδοσιακή καλαθοπλεκτική.

Οι μεγαλύτεροι οικισμοί Ρωμά συναντιούνται στην πόλη της Ξάνθης σε δύο

συνοικισμούς: Πίρναλικ και Γκασχαντέ ζούν γύρω στις 4000 ενώ στον

συνοικισμό Δροσερού ζούν περίπου 2500 Αθίγγανοι. Επίσης είναι

εγκατεστημένοι στα χωριά του νομού Ξάνθης; Αθιγγανοχώρι Γενισέας, Ζηλωτή,

Εράσμιο, Εύλαλο, Ορφανό κ.α. Επίσης στην Κομοτηνή, στις συνοικίες

Ήφαιστος και ΕΚΤΕΝΕΠΟΛ της Κομοτηνής, στις Σάττπες, στον Πολύανθο,

στους Αμαξάδες, στα Νεύρα και στον Άρατο, στην Αλεξανδρούπολη και στο

Διδυμότειχο. Υποστηρίζεται ότι ειδικώς στο Διδυμότειχο συναντάται η

αρχαιότερη εγκατάσταση Ρωμά στην Ευρώπη.^° Ο συνολικός τους αριθμός

υπολογίζεται σε 20.000 περίπου άτομα που κατοικούν στη Θράκη. Άλλοι 4000-

5.000 έχουν μεταναστεύσει σε άλλες περιοχές της Ελλάδος, Ο Λιάπης, που έχει

άμεση επαφή με το χώρο των Ρωμά στη Θράκη, υπολογίζει σε 7.000 άτομα

αυτούς που γνωρίζουν τη γλώσσα τους, τη ρωμανί, ενώ στους μισούς εκείνους

που τη χρησιμοποιούν στην καθημερινή τους ζωή μέσα και έξω από το σπίτι.^’

Τους Αθίγγανους στη Βόρεια Ελλάδα και ιδιαίτερα στη Δυτική Θράκη τους

αποκαλούν Κατσίβελους, όρος που κατά τον Ν. Ανδριώτη προέκυψε από το

λατινικό θ3ρΙίνυ8=αιχμάλωτος, που με το χρόνο έγινε cattivo και με την

ΖεγκΙνη, Ε., Οι Μουσουλμάνοι Αθίγγανοι της Θράκης, 1994, σελ. 66

Λιάπης, Γλωσσάριο της Ρωμανί, 1998, σελ. 15.

31

προσθήκη την κατάληξης -ello κατέληξε ο3ΐίίνβΙΙο=αιχμάλωτος, στην κυριολεξία

και κατ’ επέκταση ελεεινός, ταλαιπωρημένος, εξαθλιωμένος.

Οι Ρωμά είναι αρκετά ελεύθεροι ως προς τη θρησκευτική τους συνείδηση, οι

Τσιγγάνες σε σχέση με τους τουρκογενείς μουσουλμάνους είναι πολύ

χειραφετημένες. Φορούν φερετζέ όταν επισκέτπονται δημόσιες υπηρεσίες ενώ

στους συνοικισμούς τους φορούν τσιγγάνικα ρούχα. Οι γυναίκες τους δεν

καλύπτουν τα πρόσωπά τους και μπορεί να θεωρηθεί σε μεγάλο βαθμό τυπικό

το γεγονός ότι είναι μουσουλμάνοι. Έχουν συνήθως τουρκικά ονόματα και

μιλούν τη γλώσσα τους εμπλουτισμένη με στοιχεία από την τουρκική γλώσσα.

Οι άνδρες συνήθως ομιλούν και τουρκικά. Κύριο χαρακτηριστικό τους η φτώχεια

και ο αναλφαβητισμός που φθάνει σε πολύ υψηλά ποσοστά.

Το ελληνικό κράτος παλιότερα δεν παρείχε εύκολα τη δυνατότητα στους

Αθιγγάνους να γίνουν Έλληνες πολίτες. Στις μέρες μας, ο πολιτισμός της

βιομηχανικής κοινωνίας τείνει να εξαλείψει την κουλτούρα του «τσιγγάνικου

αντίσκηνου» και το εθνικό κράτος, αφού προχώρησε στην πολιτογράφησή τους

και επέκτεινε και σ’ αυτούς την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, τους

προσέφερε την ταυτότητα του Έλληνα πολίτη.

Σήμερα η μοίρα των Τσιγγάνων στη Θράκη έχει αλλάξει. Είναι μόνιμα

εγκατεστημένοι σε χωριά και πόλεις στο δικό τους σπίτι και με το δικό τους

νοικοκυριό. Ασχολούνται με την χαλκουργία, σιδηρουργία, και πολλοί

δουλεύουν ως τεχνίτες σε σύγχρονα επαγγέλματα. Πολλά παιδιά των

Αθίγγανων παρουσιάζουν ιδιαίτερη επίδοση στη μουσική και στο χορό και

αρκετά από αυτά φοιτούν σε σχολεία της Β/βάθμιας εκπαίδευσης.

7. ΚΑΠΟΙΑ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΦΥΛΕΤΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΗΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑΣ

Έ β ρ ο ς Σύνολο

ΤΟΥΡΚΟΓΕΝΕΙΣ 30.328 50.000 10.571 90.899

ΠΟΜΑΚΟΙ 14.824 8.000 675 23.499

ΑΘΙΓΓΑΝΟΙ 500 1.500 505 2.505

ΚΙΡΚΑΣΙΟΙ 2.000 1 116.903 1

ΣΥΝΟΛΟ 45.652 61.500 11.751 " 118.903

ΤΟΥΡΚΟΓΕΝΕΙΣ 23.806 40.657 3.446 67.909

1 ΠΟΜΑΚΟΙ 18.722 7.213 ' 657 26.592

ΑΘΙΓΓΑΝΟΙ 425 1.860 2.831 5.116

ΚΙΡΚΑΣΙΟΙ 12 20 i 32!

ΣΥΝΟΛΟ 42.965 1 49.750 6.934 99.649

Ν Ο Μ Ο Σ ΤΟΥΡΚΟΓΕΝΕΙΣ ΠΟΜΑΚΟΙ I ΑΘΙΓΓΑΝΟΙ I ΣΥΝΟΛΟ

- ά ν θ η

Ρ ο δ ό π η

Έ β ρ ο ς

24.000 114.000

[Τοί στοιχεία αυτά παρουσιάζει ο Ζεγκίνης στο βιβλίο του Οι Μουσουλμάνοι Αθίγγανοι της

Θράκης, Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1994, σελ. 48 ]

ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΘΡΑΚΗΣ

Τρία στα τέσσερα παιδιά σε Ξάνθη και Ροδόπη είναι μουσουλμάνων

Στην Ξάνθη κατοικούν 47.000 Χριστιανοί έναντι 42.000 μουσουλμάνων

Στην Ροδόπη κατοικούν 51.000 Χριστιανοί έναντι 57.000 μουσουλμάνων

(στοιχεία από την Καθημερινή 10-2-1993)

8. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ

8.1 Από τη συνθήκη της Λωζάννης μέχρι τη δεκαετία του 1990

Με την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάννης η Ελλάδα ήταν υποχρεωμένη

να μεταχειρίζεται τους μουσουλμάνους ως ισότιμους πολίτες της , εφόσον

θεωρείται ευρωπαϊκή χώρα και κρίνεται με τα ευρωπαϊκά μέτρα και σταθμά

στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δικαιωμάτων των μειονοτήτων.Η

αντιμετώπιση του θέματος της μειονότητας στη Θράκη από την πρώτη στιγμή

θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί από μία σειρά ενεργειών που συχνά επέφεραν

αρνητικά αποτελέσματα . Τέτοιες ενέργειες που σφράγισαν τη μειονότητα αλλά

και την ελληνική πολιτική απέναντί της είναι η εξής :

Πρώτη αποδοχή της τουρκικής παρεμβάσεως: Τα λάθη άρχισαν σχεδόν από

την πρώτη στιγμή. Το 1925 η ελληνική κυβέρνηση εγκατέστησε στην περιοχή

Έλληνες από την Ανατολική Θράκη, τη Μικρά Ασία, τη Βουλγαρία και τον

Καύκασο για τη διαβίωση των οποίων παραχωρήθηκαν και μουσουλμανικές

ιδιοκτησίες. Η επιβολή αντιποίνων εκ μέρους της τουρκικής πλευράς εις βάρος

της ακίνητης περιουσίας της ελληνικής μειονότητας στην Πόλη είχε ως

αποτέλεσμα να υπάρξει μερική μετακίνηση του ελληνικού προσφυγικού

στοιχείου σε άλλες περιοχές της Ελλάδος και να αποδοθούν τα μουσουλμανικά

ακίνητα στους προηγούμενους κατόχους τους. Αυτή ήταν η πρώτη επιτυχής

επέμβαση της Τουρκίας στο εσωτερικό της μειονότητας, επέμβαση η οποία είχε

ως σκοπό να δημιουργήσει την νοοτροπία στους μειονοτικούς ότι η τουρκική

κυβέρνηση είναι ο προστάτης τους.

Απέλαση της ηγεσίας των Παλαιομουσουλμάνων; Το δεύτερο λάθος συνέβη

το 1930. Η δημιουργία ενός κοσμικού κράτους από τον Κεμάλ στην Τουρκία και

35

η καταδίκη του μουσουλμανικού παρελθόντος με την υιοθέτηση σκληρών

πολλές φορές μέτρων εις βάρος των απειθαρχούντων, είχε αναγκάσει την παλιά

θρησκευτική ηγεσία της γειτονικής μας χώρας να βρεί καταφύγιο και

συμπαράσταση μεταξύ των μελών της μειονότητας στην Ελλάδα. Η μειονότητα,

που απαρτίζεται σε γενικές γραμμές από άτομα συντηρητικά και

προσκολλημένα στην παράδοση, συνέχιζε να ζεί με τσν ίδιο τρόπο όπως κι επί

οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η ελληνική κυβέρνηση όμως, αποδεχόμενη τις

επεμβάσεις της Τουρκίας απέλασε την παλαιομουσουλμανική ηγεσία της^^και

προσπάθησε κατά κάποιο τρόπο να εκκοσμικεύσει την μειονότητα,

επιβάλλοντας π.χ. τη χρήση στη γραφή του λατινικού αλφαβήτου αντί για το

αραβικό που χρησιμοποιείτο έως τότε. Σε πολλά σημεία, ακόμη και σήμερα, οι

Έλληνες μουσουλμάνοι παραμένουν πιστοί στις παραδόσεις τους. Είναι

χαρακτηριστικό παράδειγμα το ότι εξακολουθούν να φορούν τα παραδοσιακά

καλύμματα της κεφαλής που έχουν απαγορευθεί στην Τουρκία από το 1926.

Το τουρκικό προξενείο: Το μεγαλύτερο ίσως λάθος, του οποίου τις συνέπειες

πληρώνουμε συνεχώς ήταν η ίδρυση τουρκικού προξενείου στην περιοχή. Ήταν

δυστυχώς ένα μεγάλο λάθος του ίδιου του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο οποίος στο

βωμό της προσεγγίσεως Ελλάδος-Τουρκίας μετά το 1928, δέχθηκε χωρίς

κανένα αντάλλαγμα την επέκταση του ρόλου της Τουρκίας στην περιοχή. Με

την εγκατάσταση του τουρκικού προξενείου στην περιοχή εγκαταστήσαμε έναν

κακόπιστο τοποτηρητή και αρχίσαμε να σπρώχνουμε τη μειονότητα, αδιακρίτως

καταγωγής, προς τους Τούρκους. Το προξενείο χρησιμοποιώντας αφειδώς

^ Πιθανόν η βενιζελική κυβέρνηση να ήθελε να συνδέσει την απέλαση των Παλαιομουσουλμάνων με ανπστοιχη κίνηση

εκ μέρους της τουρκικής κυβερνήσεως αττένανπ στον ττερίφημο Παττσ Ευθύμ Καραχισαρίδη ττου σφετεριζόταν

περιουσία του Πατριαρχείου Κωνστανπνουπόλεως, βλ. Α. Αλεξσνδρή και το όρθρο του «Το ιστορικό πλαίσιο των

ελληνοτουρκικών σχέσεων» στο συλλογικό έργο Οι Ελληνοτουρκικές Σχέσεις 1923-1987, Εκδόσεις Γνώση. Αθήνα

χρήματα, επεμβαίνοντας άμεσα στα τεκταινόμενα στο εσωτερικό της

μειονότητας, επιλύοντας τις διαφορές μεταξύ των μελών της, υποστηρίζοντας

τον τάδε ή τον δείνα υποψήφιο, ασκώντας έλεγχο στη διαχείριση της

βακουφικής περιουσίας, προσφέροντας υποτροφίες για σχολεία και

πανεπιστήμια, ελέγχοντας τις βίζες εισόδου στην Τουρκία, απειλώντας με

δεσμεύσεις των καταθέσεων που έχουν Έλληνες μουσουλμάνοι στην Κων/πολη

επιδιώκει έκτοτε να υποκαταστήσει το ελληνικό κράτος. Στόχος του είναι να

εκτουρκίσει ολόκληρη τη μειονότητα και να την προσδέσει στην Τουρκία.

Μετονομασία της μουσουλμανικής μειονότητας σε τουρκική: Τα λάθη όμως

από το ελληνικό κράτος δεν εξαντλήθηκαν στο Προξενείο. Κατά τη διάρκεια του

εμφυλίου πολέμου ίσχυσαν ειδικά μέτρα για την αποτροπή της φυγής των νέων

μουσουλμάνων που ήθελαν να αποφύγουν τη θητεία τους προς την Τουρκία. Η

μειονότητα, φύσει συντηρητική, ήταν ένας σοβαρός σύμμαχος κατά των

κομμουνιστών. Αμέσως μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου, το 1954, συνέβη

ένα γεγονός πρωτοφανές ακόμη και για τα ελληνικά δεδομένα. Το ελληνικό

κράτος φοβούμενο ότι οι Πομάκοι λόγω της γλώσσας τους, που είναι

σλαβογενής, είχαν την τάση να στραφούν προς τους Βούλγαρους, θέλησε να

αποτρέψει αυτόν τον κίνδυνο. Οι Νομάρχες της Ξάνθης και της Ροδόπης

κατόπιν σχετικής εντολής του Διοικητή Θράκης Φεσσόπουλου, υποχρέωσαν με

απόφασή τους όλα τα μουσουλμανικά σωματεία να αλλάξουν όνομα και να

χαρακτηρίζονται εφ' εξής τουρκικά! Δεν ήταν η πρώτη φορά. Είχε προηγηθεί η

βάπτιση το 1928 διαφόρων οργανώσεων με την επωνυμία "τουρκικά", αλλά

οπωσδήποτε αυτό διέφερε από την υποχρεωτική μετονομασία όλων των

ιδρυμάτων, (σχολείων, ιεροδιδασκαλείων, σωματείων, κ.λ.π.) που

χαρακτηρίζονταν ως μουσουλμανικά σε τουρκικά. Το 1987 ο Άρειος Πάγος

απαγόρευσε τη χρήση της λέξεως τουρκικός στην ονομασία σωματείων, αλλά

ήταν πλέον αργά.

Ο γλωσσικός εκτουρκισμός της μειονότητας; Η ίδια νοοτροπία επικράτησε και

στο θέμα της παιδείας και της γλώσσας. Με μορφωτική συμφωνία μεταξύ

Ελλάδος και Τουρκίας το 1951 καθιερώθηκε η τουρκική ως η επίσημη

μειονοτική γλώσσα εκπαιδεύσεως. Ακολούθησε μία δεύτερη μορφωτική

συμφωνία το 1968 βάσει της οποίας επισημοποιήθηκε η μεταστροφή της

εκπαιδεύσεως της μειονότητας από ισλαμική σε εθνική τουρκική με την

εισαγωγή του επίσημου τουρκικού ωρολογίου προγράμματος για τα μαθήματα

που διδάσκονταν στην τουρκική.

Σετπεμβριανά 1955: Οι διώξεις του ελληνικού στοιχείου στην Πόλη μετά το

1955 έπρεπε να συνοδευθούν από την υπενθύμιση ότι το καθεστώς των

Ελλήνων στην Τουρκία είναι συμβατικά δεμένο με το αντίστοιχο της

μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη. Δυστυχώς, τις κρίσιμες ώρες των

διωγμών κανείς δεν συνέδεσε εμπράκτως τις δύο μειονότητες. Αντιθέτως, το

1966, σε μία εποχή που η Τουρκία καταργούσε την ελληνική εκπαίδευση στην

Ιμβρο και στην Τένεδο, η ελληνική κυβέρνηση χορηγούσε οικόπεδο για την

οικοδόμηση και επέτρεπε τη λειτουργία μειονοτικού γυμνασίου και λυκείου στην

πόλη της Ξάνθης. Σήμερα, η συνθήκη της Λωζάννης εξακολουθεί να ισχύει

μονομερώς για την Ελλάδα ως προς τα θέματα προστασίας της

μουσουλμανικής μειονότητας, ενώ η Τουρκία αντιστοίχως να εμφανίζεται ως

επικριτής.

Τα διοικητικά μέτρα: Μετά το Κυπριακό και κυρίως κατά την περίοδο της

δικτατορίας εφαρμόσθηκαν κάποια μέτρα διοικητικού χαρακτήρα εις βάρος της

μειονότητας. Έτσι κατέστη δυσχερές για τους μουσουλμάνους να αποκτήσουν

άδειες ανεγέρσεως ή επισκευής οικιών, άδειες κυνηγίου και άδειες γεωργικών

38

ελκυστήρων. Εάν στόχος αυτής της πολιτικής ήταν η απομάκρυνση της

μειονότητας, τότε τα μέτρα ήταν αστεία. Η μη παροχή αδείας κυνηγιού δεν είναι

επαρκής λόγος για να αναγκάσεις κάποιον να μετοικήσει. Απλώς τον

απομονώνεις περισσότερο, όπως και έγινε. Επιπλέον, τα μέτρα δεν

ακολουθήθηκαν ποτέ πιστά. Πάντα στις προεκλογικές περιόδους, για λόγους

ψηφοθηρικούς προσφέρονταν αφειδώς άδειες πάσης φύσεως. Το αποτέλεσμα

ήταν να απομονωθεί το μουσουλμανικό στοιχείο και να ορθωθούν υψηλότερα

τείχη ανάμεσα σε χριστιανούς και μουσουλμάνους στη Θράκη.

Εκλογικός Νόμος του 1988; Το 1988 η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ

αντιλαμβανόμενη ότι θα χάσει τις εκλογές άλλαξε τον εκλογικό νόμο επί το

αναλογικότερο για να μην έχει η Νέα Δημοκρατία τη δυνατότητα σχηματισμού

αυτοδύναμης κυβερνήσεως. Ως αποτέλεσμα αυτής της αλλαγής ήταν η εκλογή

για πρώτη φορά ανεξάρτητων μουσουλμάνων βουλευτών που ελέγχονταν και

καθοδηγούνταν από την Αγκυρα και η επανεκλογή τους σε δύο ακόμη

βουλευτικές εκλογές (όσο καιρό δηλαδή ίσχυσε ο συγκεκριμένος εκλογικός

νόμος). Τα πράγματα έγιναν ακόμη πιο κρίσιμα κατά την περίοδο της

διακυβερνήσεως Μητσοτάκη. Η μόλις για μία ψήφο αυτοδυναμία της τότε

κυβερνήσεως ήταν ιδιαίτερα ισχνή και ιδίως στα θερινά τμήματα της Βουλής οι

δύο μουσουλμάνοι βουλευτές Σαδίκ και Φαϊκογλου είχαν δυνητικώς την

ευχέρεια να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο. Η ελληνική βουλή λίγο έλειψε να

ζήσει και πάλι ημέρες του 1965, όταν η κυβέρνηση Στεφανόπουλου είχε

βασισθεί στις ψήφους των δύο μουσουλμάνων βουλευτών Χατίπογλου και

Γιουσούφ, οι οποίοι σε αντάλλαγμα είχαν δημιουργήσει μειονοτικό γυμνάσιο

στην Ξάνθη, είχαν απομακρύνει μη αρεστούς σε αυτούς νομάρχες και είχαν

επιβάλει το διορισμό δασκάλων που είχαν εκπαιδευθεί στην Τουρκία.

Βλ. Αλεξανδρή, στο συλλογικό έργο, Οι Ελληνοτουρκικές Σχέσεις 1923-1987, σελ. 525.

39

8.2 Η τελευταία δεκαετία

Ενώ , όττως επισημάναμε είχαν παρθεί κάποια ελλιπή μέτρα τα οποία

συνέτειναν στη διαμόρφωση ενός αρνητικού κλίματος ιδιαίτερα τα χρόνια του

ψυχρού πολέμου , μετά τη δεκαετία του 1990 παρατηρούμε εντυπωσιακή

βελτίωση του βιοτικού επιπέδου της μειονότητας , άνοδο του μορφωτικού

επιπέδου , ευκολότερη πρόσβαση στη Γ/θμια εκπαίδευση και διευκόλυνση των

ζητημάτων που σχετίζονται με οικονομικά θέματα .

Οι αλλαγές που σταδιακά επιτελέστηκαν σδήγησαν τη Μουσουλμανική

μειονότητα της Θράκης σε ζηλευτή θέση ισονομίας και ισοπολιτείας , θέση που

δεν συναντάμε συχνά σε αντίστοιχες περιτπώσεις μειονοτικών ομάδων .

Η συνύπαρξη χριστιανών και μουσουλμάνων στη Θράκη και η

αλληλοαποδοχή της ετερότητας (θρησκευτικής .γλωσσικής και πολιτισμικής)

καθιστά σήμερα τη Θράκη και ειδικότερα το Ν. Ξάνθης σε χαρακτηριστικό

παράδειγμα ειρηνικής συμβίωσης.

Έτσι . το πολυπολιτισμικό περιβάλλον της Θράκης έχει αναδειχθεί από

ενδεχόμενο μειονέκτημα σε συγκριτικό πλεονέκτημα .

Τα αποτελέσματα πσυ επήλθαν από την πολιτική των ελληνικών

κυβερνήσεων αναφέρονται παρακάτω:

Το 1922 η Μουσουλμανική Μειονότητα της Θράκης αριθμούσε 86.000 άτομα.

Η πλέον πρόσφατη γενική απογραφή (1991) κατέγραψε 98.000 περίπου άτομα

σε πληθυσμό 338.000 κατοίκων της Θράκης, δηλ ποσοστό 29 % του συνολικού

πληθυσμού της περιοχής.

Υψηλά στις προτεραιότητες της πολιτείας παραμένει η μέριμνα και η

προσπάθεια που καταβάλλει το Υπουργείο Παιδείας για την πληρέστερη

εκπαίδευση των μουσουλμανοπαίδων.Αυτό δεν εξαντλείται σε εξαγγελίες και

διακηρύξεις καλής θέλησης, αλλά αποτυπώνεται στα κονδύλια που διατίθενται

κατ' έτος για τις λειτουργικές δαπάνες, τις επισκευές και τις επεκτάσεις των

μειονοτικών σχολείων. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι το 1998 δαπανήθηκαν

61,600.000 δραχμές για λειτουργικές δαπάνες, 289,364,000 δρχ. για νέες

κατασκευές, 139.126.000 δρχ. για επισκευές και 100.000.000 δρχ. για αγορά

εποπτικού υλικού.

Στη Θράκη λειτουργούν σήμερα 235 μειονοτικά σχολεία στοιχειώδους

εκπαίδευσης, στα σποία η διδασκαλία γίνεται στην ελληνική και την τουρκική

γλώσσα, βάσει των διαλαμβανομένων στο Τμήμα Ε’ “περί προστασίας

μειονοτήτων” της Συνθήκης της Λωζάννης του 1923. Στα σχολεία αυτά

υπηρετούν 440 μουσουλμάνοι εκπαιδευτικοί, εκ των οποίων 260 είναι

απόφοιτοι της Ειδικής Παιδαγωγικής Ακαδημίας Θεσσαλονίκης, 82 απόφοιτοι

δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Γυμνασίων και Ιεροσπουδαστηρίων), 90

απόφοιτοι τουρκικών διδασκαλείων, και 9 μετακλητοί εκ Τουρκίας βάσει του

διμερούς μορφωτικού πρωτοκόλλου.

Στην Ξάνθη και την Κομοτηνή λειτουργούν δύο μειονοτικά Γυμνάσια και

Λύκεια με μικτό σύστημα διδασκαλίας, ελληνικής και τουρκικής, τα οποία

στεγάζονται σε κτιριακές εγκαταστάσεις που έχει παραχωρήσει το ελληνικό

Δημόσιο. Στα Γυμνάσια- Λύκεια υπηρετούν 12 ημεδαποί μουσουλμάνοι

απόφοιτοι τουρκικών πανεπιστημιακών σχολών και 7 μετακλητοί εκ Τουρκίας,

Είναι γεγονός ότι η υλικοτεχνική υποδομή των σχολείων αυτών δεν επιτρέπει

την ακώλυτη εγγραφή του συνόλου των ενδιαφερομένων μαθητών και η

εισαγωγή τους γίνεται με κλήρωση. Το μέτρο έχει επισύρει την κριτική ενός

τμήματος της μουσουλμανικής ηγεσίας, στην πράξη όμως τα αιτήματα

εγγραφής ικανοποιούνται σχεδόν στο σύνολό τους με απόφαση που εκδίδει ο

41

Γενικός Γραμματέας Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης μετά από

εισήγηση του Συντονιστή Μειονοτικής Εκπαίδευσης. Το τρέχον εκπαιδευτικό

έτος τα αιτήματα αυτά ικανοποιήθηκαν κατ' εξαίρεση του μέτρου της κλήρωσης

σε ποσοστό 98%, ενώ έγιναν δεκτές και αιτήσεις που είχαν κατατεθεί

εκπρόθεσμα.

Πρέπει επίσης να λεχθεί ότι στη Θράκη και ιδιαίτερα στη δύσβατη ορεινή

περιοχή της Ξάνθης όπου συγκεντρώνεται το πομακικό στοιχείο, έχουν ιδρυθεί

και λειτουργούν με ικανοποιητικά αποτελέσματα μετά από πρωτοβουλία και με

την χρηματοδότηση της Πολιτείας ελληνόγλωσσα γυμνάσια στα οποία έχει

εισαχθεί η ανάλυση των θρησκευτικών στην τουρκική γλώσσα και η διδασκαλία

του κορανίου στην αραβική. Επίσης μισθώνονται αυτοκίνητα δαπάναις του

δημοσίου, για την μεταφορά των μαθητών, εφόσον δεν είναι ευχερής η

προσέλευσή τους. Αναφέρεται ενδεικτικά ότι το εκπαιδευτικό έτος 1997-1998

καταβλήθηκαν 60.000.000 δραχμές για τη μετακίνηση των μαθητών του Λυκείου

Γλαύκης και των Γυμνασίων Σμίνθης, Εχίνου, Γλάυκης και Θερμών του νομού

Ξάνθης.

Μία άλλη εξέλιξη στο χώρο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σημειώθηκε τον

περασμένο χρόνο, όταν με νομοθετική ρύθμιση (άρθρο 4 ν.2621/1998) τα δύο

Ιεροσπουδαστήρια της Κομοτηνής και του Εχίνου του νομού Ξάνθης,

κατέστησαν ισότιμα με τα εκκλησιαστικά λύκεια εξαετούς φοιτήσεως Το

Παιδαγωγικό Ινστιτούτο του Υπουργείου Παιδείας καταρτίζει το νέο πρόγραμμα

σπουδών τους που αναμένεται να ισχύσει από το προσεχές εκπαιδευτικό έτος.

Σε ό,τι αφορά τα σχολικά εγχειρίδια, καταγράφεται το θετικό κλίμα

συνεργασίας μεταξύ του Υπουργείου Εξωτερικών και της τουρκικής Πρεσβείας

στο ττνεύμα των των διατάξεων του διμερούς ελληνο-τουρκικού μορφωτικού

πρωτοκόλλου του 1968. Τον Σεπτέμβριο του 1998 η τουρκική πλευρά υπέβαλε

42

19 τίτλους σχολικών εγχειριδίων προς έγκριση από τις αρμόδιες ελληνικές

αρχές βάσει των διαλαμβανομένων στο Μορφωτικό Πρωτόκολλο και το

Παιδαγωγικό Ινστιτούτο του Υπουργείου Παιδείας που έλεγξε το περιεχόμενο

τους διαπίστωσε, πέραν των παρατηρήσεων που αφορούν τη σελιδοποίηση και

την τελική εκτύπωση των βιβλίων, ότι “τα εγχειρίδια ανταποκρίνονται στις

βασικές παιδαγωγικές αρχές για να χρησιμοποιηθούν ως σχολικά βιβλία

Δημοτικής Εκπαίδευσης στο γλωσσικό μάθημα”. Η εκτίμηση αυτή θέτει το όλο

ζήτημα των σχολικών εγχειριδίων σε νέα βάση, δεδομένου ότι μέχρι σήμερα τα

βιβλία που υπέβαλε η τουρκική πλευρά κρίθηκαν σε μεγάλο τμήμα τους

ακατάλληλα διότι υπολείποντο των εκπαιδευτικών αναγκών της μειονότητας.

Τελευταία φορά που είχαν υποβληθεί τίτλοι βιβλίων από την τουρκική πλευρά

ήταν το εκπαιδευτικό έτος 1992-93. Αναμένεται η επανατύπωση των τουρκικών

βιβλίων επί τη βάσει των γενομένων παρατηρήσεων και η ενημέρωση της

ελληνικής πλευράς εντός του μηνός Ιουνίου 1999. Για να καλυφθεί το κενό αυτό,

το ελληνικό Υπουργείο Παιδείας ανέλαβε την πρωτοβουλία και μερίμνησε για

την συγγραφή και έκδοση βιβλίων στην τουρκική γλώσσα των πέντε πρώτων

τάξεων του δημοτικού, τα οποία κατά γενικήν ομολογία πληρούσαν από

παιδαγωγικής και εκπαιδευτικής πλευράς τις ακαδημαϊκές προδιαγραφές.

Δυστυχώς, τα βιβλία αυτά συνάντησαν την οργανωμένη και υποκινούμενη

αντίδραση ορισμένων παραγόντων της μειονότητας και δεν χρησιμοποιήθηκαν

ποτέ στην πράξη.

Η Κυβέρνηση μεριμνά περαιτέρω για τη βελτίωση της ελληνομάθειας των

μουσουλμάνων. Σε εξέλιξη βρίσκονται με θετικά μέχρι στιγμής αποτελέσματα

δύο ερευνητικά προγράμματα. Το πρώτο της Ειδικής Γραμματείας Παιδείας

Ομογενών και Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας με τη

συνεργασία του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, το οποίο

43

χρηματοδοτείται αττό την Ευρωπαϊκή Ένωση (1,2 δις δρχ.περίπου) φέρει τίτλο

"Πρόγραμμα εκπαίδευσης μουσουλμανο-παίδων” και στοχεύει στην έκδοση

βιβλίων καταλλήλων να διδαχθούν σε μαθητές που δεν έχουν την ελληνική

γλώσσα ως μητρική. Το δεύτερο πρόγραμμα επιμελείται το Εθνικό Ίδρυμα

Νεότητας, “Διαπολιτισμική Εκπαιδευτική Στήριξη μαθητικών ομάδων Θράκης",

χρηματοδοτείται επίσης από την Ευρωπαϊκή Ένωση (συνολικέ>ς

προϋπολογισμός περί τα 585 εκ. δρχ.) και σκοπό έχει να διευκολύνει την

προσαρμογή των μαθητών προκειμένου να ενταχθούν στο ελληνικό

εκπαιδευτικό σύστημα και να ανακουφίσει τους γονείς με δωρεάν παροχή

εκπαιδευτικής στήριξης. Επίσης, τον περασμένο Αύγουστο και Σεπτέμβριο

λειτούργησε με επιτυχία το πρόγραμμα ενισχυτικής διδασκαλίας

μουσουλμανοπαίδων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με αντικείμενο την

προετοιμασία των ανεξεταστέων μαθητών και των πρωτοετών του Γυμνασίου.

Το Υπουργείο Παιδείας έχει ξεκινήσει την διαδικασία ένταξης της Ειδικής

Παιδαγωγικής Ακαδημίας της Θεσσαλονίκης - από την οποία αποφοιτούν οι

εκπαιδευτικοί που διδάσκουν στα μειονοτικά σχολεία - στην Ανώτατη

Εκπαίδευση.Για αυτό επεξεργάζεται σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος για την

ίδρυση “Τμήματος Μουσουλμανικών, Παιδαγωγικών και Θεολογικών Σπουδών"

στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Σε ό,τι αφορά το θέμα του Μουφτήδων στη Θράκη, πρέπει να λεχθεί ότι

ακόμη και στις χώρες όπου το Ισλάμ επικρατεί, ο Μουφτής διορίζεται καί δεν

εκλέγεται. Στην ίδια την Τουρκία ο Μουφτής διορίζεται και παύεται από το

Νομάρχη κατά την κρίση του. Ιερονομική ρήτρα του ισλαμικού νόμου προβλέπει

ότι σε μη μουσουλμανική χώρα ο Μουφτής μπορεί να διορισθεί από την

Πολιτεία εφόσον αυτή δεν αναμιγνύεται στα θρησκευτικά έθιμα των

μουσουλμάνων. Στην Ελλάδα ο Μουφτής διορίζεται σύμφωνα με τα διεθνώς

44

κρατούντα από τη Διοίκηση βάσει του νόμου ν. 1920 για τους “Μουσουλμάνους

Θρησκευτικούς λειτουργούς”. Ο νόμος ορίζει τα προσόντα, τη διαδικασία

διορισμού και παύσης του Μουφτή την υπηρεσιακή του κατάσταση, τα

καθήκοντά του και τους κανόνες λειτουργίας των Μουφτειών. Ένας

επιπρόσθετος λόγος για τον διορισμό του μουφτή εκ μέρους της διοίκησης, είναι

ότι ασκεί ορισμένα δικαστικά καθήκοντα σε θέματα οικογενειακού και

κληρονομικού δικαίου που αφορούν στις διαπροσωπικές σχέσεις των

μουσουλμάνων. Ο Νομάρχης ορίζει την έναρξη διαδικασίας επιλογής, η οποία

γίνεται από έγκριτους μουσουλμάνους και ο Μουφτής διορίζεται με προεδρικό

διάταγμα, μετά από εισήγηση του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και

Θρησκευμάτων. Για πρώτη φορά το 1990 θεσπίστηκε ως απαραίτητο προσόν

των υποψηφίων η κατοχή πανεπιστημιακού διπλώματος ισλαμικής θεολογίας.

Ας σημειωθεί ότι από το 1923 μέχρι το 1990 οι Μουφτήδες διορίζονταν με

έγγραφο της οικείας Νομαρχίας χωρίς ποτέ να έχουν εγερθεί αμφισβητήσεις.

Ένας σημαντικός αριθμός μουσουλμάνων απασχολούνται είτε με σύμβαση

ιδιωτικού δικαίου είτε ως μόνιμοι δημόσιοι υπάλληλοι σε υπηρεσίες του

δημοσίου τομέα. Οι μουσουλμάνοι που έχουν τα τυπικά προσόντα συμμετέχουν

στους διαγωνισμούς που γίνονται μέσω του Ανωτάτου Συμβουλίου Επιλογής

Προσωπικού (ΑΣΕΠ) για την πλήρωση θέσεων στο Δημόσιο. Σήμερα

υπηρετούν στη Θράκη περισσότεροι από 350 μουσουλμάνοι ως εκπαιδευτικοί,

πυροσβέστες, στελέχη της κτηνιατρικής υπηρεσίας, της Αγροφυλακής και

τραπεζικοί υπάλληλοι. Επίσης απασχολούνται σε εποχιακές εργασίες δημοσίων

φορέων, όπως τα δασαρχεία Ξάνθης και Σταυρουπόλεως, ενώ υπάρχουν

μουσουλμάνοι γιατροί και φαρμακοποιοί συμβεβλημένοι με διάφορα ταμεία

όπως το ΙΚΑ, το ΤΕΒΕ και ο ΟΓΑ.

ο νόμος 1892/90 προβλέπει την έγκριση αδείας για τις αγοραπωλησίες που

γίνονται στις παραμεθόριες περιοχές της χώρας μας. Με την εφαρμογή της

πολιτικής ιαονομίας και ισοπολιτείας από τις αρχές της δεκαετίας του 1990

έχουν αγορασθεί εκατοντάδες ιδιοκτησίες Χριστιανών από Μουσσυλμάνους και

δεν υφίστανται τα προβλήματα του παρελθόντος. Τα στατιστικά στοιχεία

αγοραπωλησιών στη Θράκη του παρελθόντος έτους (1998) εμφανίζουν

υψηλότερα ποσοστά κτήσης ακινήτων από Μουσουλμάνους : 44,11 % του

συνόλου των αγοραπωλησιών έγιναν μεταξύ Μσυσουλμάνων, 49,68 %

αφορούσε αγορές χριστιανικής ιδιοκτησίας ακινήτων από Μουσουλμάνους και

6,21 % μουσουλμανικής ιδιοκτησίας από Χριστιανούς.

Τις τελευταίες δεκαετίες δεν υφίστανται περιορισμσί στην έκδσση αδειών

Θήρας και κατοχής κυνηγετικού όπλου για τους μουσουλμάνους της Θράκης.

Την κυνηγετική περίοδο 1998-1999 εκδόθηκαν ή ανανεώθηκαν στο Νομό

Ξάνθης 2.314 άδειες, εκ των οποίων 1.415 σε Χριστιανούς, δηλ. ποσοστό 61,15

% και 899 σε Μουσουλμάνους, ποσοστό 38,85 %. Αντίστοιχα στο Νομό

Ροδόπης εκδόθηκαν ή ανανεώθηκαν 4.473 άδειες, εκ των οποίων 1.863 σε

Χριστιανούς, ποσοστό 41,65 % και 2.610 σε Μουσουλμάνσυς ποσοστό

58,35%..

Στο θέμα της χορήγησης αδειών οδήγησης όχι μόνο δεν υφίστανται

απαγορεύσεις ή κωλυσιεργίες, αλλά υπολογίζεται ότι από τον συνολικό αριθμό

που εκδίδει κατ’ έτος το Γραφείο Συγκοινωνιών, πέραν του ημίσεως αφορούν

άδειες Μουσουλμάνων οδηγών. Το 1998 εκδόθηκαν στο νομό Ξάνθης 2.720

άδειες οδήγησης εκ των οποίων 1.496 σε Μουσουλμάνους, ενώ στο νομό

Ροδόπης υπερέβησαν το ποσοστό του 60%.

9. Η ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ

Η τουρκική πολιτική σχετικώς με το θέμα της μουσουλμανικής μειονότητας

της Θράκης κινείται σε τρία διαφορετικά επίπεδα. Το πρώτο επίπεδο δράσεως

είναι μέσα στο χώρο της ανομοιογενούς φυλετικά μειονότητας της Θράκης.

Στόχος είναι η συγχώνευση των Πομάκων και Αθιγγάνων με τους Τουρκογενείς

και η χρησιμοποίηση της μειονότητας για ανθελληνική προπαγάνδα. Όργανο

είναι το Τουρκικό Προξενείο της Κομοτηνής. Η δραστηριότητά του εντοπίζεται:

—στην υποστήριξη των παρανόμων μουφτήδων και φιλότουρκων ιμάμηδων,

στη διάθεση μεγάλων χρηματικών ποσών για προπαγάνδα, η οποία κατά το

παρελθόν γινόταν μέσω του μειονοτικού τύπου ενώ τώρα γίνεται μέσω του

κηρύγματος των ιμάμηδων στα τζαμιά κάθε Παρασκευή και δευτερεύοντως

μέσω του ελέγχου τουρκόφωνων ραδιοφωνικών σταθμών,

—στην εκλογή ακραίων και ελεγχόμενων από την Τουρκία στοιχείων της

μειονότητας σε θέσεις βουλευτών, νομαρχαικών και δημοτικών συμβούλων,

δημάρχων και κοινοταρχών για να δημιουργείται η αντίληψη συνδιοικήσεως,

στον έλεγχο των μειονοτικών δημάρχων κοινοταρχών στους οποίους

επιβάλλουν να απευθύνονται πρώτα στο Προξενείο για τα προβλήματά τους κι

από εκεί να καθορίζουν τη δράση τους.

—στην επιβράβευση όσων αντιτίθενται ενεργά στο ελληνικό κράτος (π.χ.όσοι

μειονοτικοί δάσκαλοι απολύθηκαν κατά καιρούς από τα σχολεία λόγω

ασκήσεως φιλοτουρκικής προπαγάνδας μισθοδοτούνται από την Τουρκία),

—στην οικονομική διείσδυση με τη δημιουργία μεικτών επιχειρήσεων από

μειονοτικούς και τουρκικές επειχειρήσεις

—στη χορήγηση υποτροφιών ή άλλων ευκολιών για σπουδές στα σχολεία και

στα πανεπιστήμια της Τουρκίας,

—στην παρεμπόδιση της εκτελέσεως δημοσίων και κοινωφελών έργων σε

μειονοτικές περιοχές για να δίνεται η εικόνα ότι το ελληνικό κράτος έχει ξεχάσει

τη μειονότητα.

—στην ψυχολογική τρομοκρατία της μειονότητας,

—στη θέσπιση μαύρης λίστας ανεπιθύμητων μειονοτικών, στους οποίους δεν

επιτρέπεται η είσοδος στην Τουρκία.

Το δεύτερο επίπεδο είναι στο εξωτερικό. Στη μεν Δύση η Τουρκία προσπαθεί

να ευαισθητοποιήσει τη διεθνή κοινή γνώμη προβάλλοντας την εικόνα μίας

Ελλάδος που καταπιέζει βάναυσα τη μουσουλμανική μειονότητα και καταπατά

βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Για αυτόν το λόγο έχει ξεκινήσει από τα τέλη του

1998 η έκδοση προπαγανδιστικών φυλλαδίων τα οποία ασχολούνται με

διάφορες εθνοτικές ομάδες που ζουν στον ελληνικό χώρο. Αυτές οι ομάδες

βαφτίζονται «μειονότητες», οι οποίες υποτίθεται ότι καταπιέζονται από το

ελληνικό κράτος.

Κορωνίδα όλων αυτών των εντύπων είναι το σχετικό έντυπο για τους

μουσουλμάνους της Θράκης. Κοινή γραμμή είναι ότι η Ελλάς, η χώρα που

υπερηφανεύεται ότι γέννησε τη δημοκρατία και είναι μέλος της Ευρωπαϊκής

Ενώσεως, του Συμβουλίου της Ευρώπης και του ΟΑΣΕ, καταπιέζει τα

ανθρώπινα δικαιώματα και δεν έχει θέση ανάμεσα στα άλλα κράτη της

Ευρώπης. Παραλλήλως προς τη Δύση η Τουρκία προσπαθεί να προκαλέσει το

ισλαμικό ενδιαφέρον για τους μουσουλμάνους αδελφούς που τους καταπιέζουν

ένα χριστιανικό κράτος λόγω του θρησκεύματός τους. Η τουρκική προσπάθεια

επικεντρώνεται κυρίως σε οργανισμούς όπως η Ισλαμική Διάσκεψη, η οποία

εδώ και χρόνια φιλοξενεί στα συμπεράσματά της κάποιο ψήφισμα για τη

μειονότητα.

Το τρίτο επίπεδο στο οποίο ασκείται η τουρκική πολιτική είναι η ίδια η

Τουρκία. Εκεί δραστηριοποιούνται διάφοροι εξωκυβερνητικοί φορείς με

κυριότερο τον "Σύνδεσμο Αλληλοβοηθείας Τούρκων Δυτικής Θράκης" με έδρα

την Κωνσταντινούπολη και με παραρτήματα σε πολλές πόλεις της Τουρκίας . Ο

σύλλογος κάνει αισθητή την παρουσία του σε διάφορες πόλεις του εξωτερικού

(Γερμανία, Βέλγιο).Ένα δείγμα των πραγματικών σκοπών της οργάνωσης

αυτής προκύπτει από ένα συνέδριο στν Κωνσταντινούπολη τον Απρίλιο του

1995. Στο συνέδριο αυτό αποφασίστηκε μεταξύ άλλων η δημιουργία «Διεθνούς

Βουλής της Δυτικής Θράκης» με την επωνυμία «Εξόριστη Βουλή των

μουσουλμάνων της Δ. Θράκης» και η προσφυγή στους Διεθνείς Οργανισμούς

με σκοπό την καταγγελία της Ελλάδος για παραβίαση των ανθρωπίνων

δικαιωμάτων της μουσουλμανικής μειονότητας.

Οι πιο χαρακτηριστικές, όμως, αποφάσεις του συνεδρίου αφορούσαν τρία

συγκεκριμένα θέματα. Πρώτον: να μην επιτρέψουν να διαιρεθεί η

«ισλαμοτουρκική» μειονότητα της Θράκης σε Πομάκους, Αθίγγανους και

Τουρκογενείς. Δεύτερον: η ίδρυση από τη μειονότητα εταιρειών και

επιχειρήσεων στη Θράκη και η ισχυρή της παρουσία και ο ισχυρός λόγος της

στην περιοχή. Τρίτον: η ενίσχυση της οικονομικής παρουσίας της μειονότητας

με καταθέσεις (Τούρκων) του εξωτερικού.

Στην ίδια κατηγορία ανήκει και η ένωση Δυτικοθρακιωτών, της οποίας η έδρα

βρίσκεται στην Άγκυρα. Σ’ ένα συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στις αρχές του

1991 στην Κωνσταντινούπολη μεταξύ των ομιλητών ήταν και ο Αχμέτ Σαδίκ

(από τη Θράκη). Στον λόγο του υποστήριξε ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν

μπορεί να κάνει οτιδήποτε εναντίον των Τούρκων της Δυτικής Θράκης,

δεδομένου ότι αυτοί αποτελούν μια συμπαγή μάζα που δεν είναι δυνατόν να

ελεγχθεί από τις ελληνικές αρχές. Είναι χαρακτηριστικό ότι, μετά την ομιλία του

ο Σαδίκ χαρακτηρίστηκε από τον συντονιστή του συνεδρίου ως «ο άνθρωπος

που κάνει στη Δυτική Θράκη ότι έκανε ο Ραουφ Ντενκτάς στην Κύπρο»..

10. TO ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΠΡΟΞΕΝΕΙΟ ΣΤΗΝ ΚΟΜΟΤΗΝΗ

Ένα από τα μεγαλύτερα αγκάθια στην Θράκη είναι το Τουρκικό

Προξενείο της Κομοτηνής. Η ιστορία αρχίζει αμέσως μετά τη Συνθήκη της

Λωζάννης. Από το 1923 μέχρι το 1930, στην Θράκη λειτουργούσε ως απλό

προξενικό γραφείο υπό την εποπτεία του Τουρκικού προξενείου της

Θεσσαλονίκης, Το έτος εκείνο η Τουρκία αναβάθμισε το γραφείο σε προξενείο

με τη σύμφωνη γνώμη της κυβερνήσεως του Βενιζέλου. Παρά την εντύπωση

που επικρατεί, το προξενείο της Κομοτηνής δεν είναι σε αμοιβαιότητα με το

αντίστοιχο ελληνικό της Κωνσταντινουπόλεως.Το 1930 η ελληνική κυβέρνηση

έχασε την ευκαιρία να ζητήσει κατ' αμοιβαιότητα τη δημιουργία ελληνικού

προξενείου στην Ίμβρο. Η δεύτερη ευκαιρία χάθηκε, όταν το 1950 η Τουρκία

αναβάθμισε το προξενείο της σε Γενικό Προξενείο.

Με την εγκατάσταση του Τουρκικού Προξενείου στην Θράκη, η Τουρκία

αυτοεχρίσθη ελεγκτής των συνθηκών των μουσουλμάνων της περιοχής και της

εφαρμογής της Συνθήκης της Λωζάννης. Το προξενείο επιδίωξε από την πρώτη

στιγμή να εκτουρκίσει τη μειονότητα. Προσφέροντας αφειδώς χρήματα και

δύναμη στους εκλεκτούς του, παρεμβαίνοντας υπέρ του ενός ή του άλλου

υποψηφίου στις εκλογές , επιλύοντας τις διαφορές μεταξύ των μειονοτικών,

ασκώντας έλεγχο στα θρησκευτικά ζητήματα, εκφοβίζοντας τις αδέσμευτες

φωνές, παρεμβαίνοντας εν ονόματι των μουσουλμάνων στις τοπικές αρχές,

προσπάθησε- και σε μεγάλο βαθμό επέτυχε- να υποκαταστήσει την ελληνική

διοίκηση.

Ο ρόλος του προξενείου παραμένει καθοριστικός. Η αδιαφορία της

πολιτείας, που είχε επί τόσες δεκαετίες αφήσει στις τουρκικές διπλωματικές

αρχές ανεξέλεγκτα να δρουν στην περιοχή, έχει παγιώσει μια κατάσταση εις

51

βάρος της Ελλάδας. Το προξενείο λειτουργεί ως παράλληλο κράτος δίπλα στο

κράτος, με δικά του οράματα και με δικές του στρατηγικές και μεθόδους Οι

προσπάθειες του σήμερα επικεντρώνονται σε δύο σημεία.

Το πρώτο σημείο είναι η ιδιαίτερη έμφαση που δίνεται στην προώθηση

των μειονοτικών, ως υποψηφίων σε πολιτικές, δημοτικές και νομαρχιακές

εκλογές. Η επιτυχής διείσδυση του προξενείου στα κόμματα φαίνεται από το

γεγονός ότι όλα, πλην ενός, τα μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής Τουρκικής

Μειονότητας Δυτική Θράκης είναι εκλεγμένοι βουλευτές, νομαρχιακοί και

δημοτικοί σύμβουλοι. Στην επιτυχία της διεισδύσεως συντελεί και ο

ανταγωνισμός των ελληνικών κομμάτων και των τοπικών παραγόντων, που, για

να κερδίσουν τις μειονοτικές ψήφους, συνεργάζονται με γνωστούς έμπιστους

του προξενείου. Στόχος της Τουρκίας είναι να δημιουργείται, με την εκλογή τους

και με την άσκηση των καθηκόντων τους, η εντύπωση «συνδιοικήσεως» μεταξύ

ελληνικών και τουρκικών αρχών.

Το δεύτερο σημείο αφορά την οικονομική διείσδυση στην περιοχή. Αυτή

επιχειρείται με την ενθάρρυνση δημιουργίας επιχειρήσεων στην περιοχή είτε

από μειονοτικούς είτε από επιχειρήσεις από την Τουρκία. Ήδη γίνεται

προσπάθεια δημιουργίας καταστημάτων από τουρκικούς ομίλους που

διαθέτουν αποκλειστικώς τουρκικά προϊόντα σε χαμηλές τιμές. Επίσης,

ωθούνται οι μειονοτικοί να συστήνουν επιχειρήσεις που συναλλάσσονται με την

Τουρκία και χρησιμοποιούν αποκλειστικώς μειονοτικούς στις εργασίες τους.

Παράλληλα, το προξενείο συνεχίζει τις «παραδοσιακές» του

δραστηριότητες. Έτσι, οι μουσουλμάνοι πρόεδροι των δήμων και κοινοτήτων

αναφέρουν τα προβλήματα τους πρώτα στον Τούρκο πρόξενο και μετά στον

Νομάρχη και στον Γενικό Γραμματέα Περιφερείας , διατηρείται η μαύρη λίστα

για τις βίζες που χρειάζονται οι μουσουλμάνοι για επισκέψεις στην Τουρκία,

52

συνεχίζονται οι απειλές για δεσμεύσεις των καταθέσεων ή περιουσιών που

έχουν οι Έλληνες μουσουλμάνοι στην Κωνσταντινούπολη, προσφέρονται

δυνατότητες για συνέχιση των σπουδών σε τουρκικά πανεπιστήμια για τη

νεολαία και ασκείται έλεγχος επί των ιμάμηδων , συνεχίζεται η οικονομική

επιχορήγηση των προσοντούχων δασκάλων που διδάσκουν σε μειονοτικά

σχολεία, συνεχίζεται η μισθοδοσία μουσουλμάνων δασκάλων που απολύθηκαν

από τα σχολεία για φιλοτουρκική προπαγάνδα και φυσικά θριαμβεύει η άρνηση

οποιοσδήποτε θετικής ενέργειας του κράτους υπέρ της μειονότητας και η

καθημερινή προπαγάνδα που ερεθίζει την καχυποψία των μουσουλμάνων της

Θράκης.

Το αποτέλεσμα είναι ότι η μειονότητα αντιλαμβάνεται στην πράξη τα

όργανα του προξενείου ως ισότιμα με τα όργανα του κράτους, αφού μπορούν

να επηρεάζουν στον ίδιο βαθμό τις εξελίξεις στην περιοχή.

Εδώ και χρόνια, είναι απολύτως κατανοητό ότι το προξενείο είναι μια από

τις ρίζες του κακού για όσα συμβαίνουν στην Θράκη. Περίπου αυτονόητη είναι η

λύση του προβλήματος: το προξενείο πρέπει να κλείσει αμέσως. Είναι,

βεβαίως, αναμενόμενο ότι το κέντρο εντολών θα μεταφερθεί κάπου αλλού, στη

Θεσσαλονίκη, την Αθήνα ή την Κωνσταντινούπολη, και θα συνεχίσει την

προσπάθεια για έλεγχο των πραγμάτων στους κόλπους της μειονότητας. Αλλά

το πλήγμα θα είναι άμεσο σε επίπεδο ψυχολογίας και εντυπώσεων. Η Ελλάς θα

δείξει εμπράκτως ότι δεν ανέχεται ούτε την αλυτρωτική προπαγάνδα ούτε την

ύπαρξη παράλληλου κράτους. Μέσα στο ελληνικό έδαφος, μοναδικά αρμόδια

να επιλύουν προβλήματα είναι τα όργανα του ελληνικού κράτους.

Στην περίπτωση αυτή, βεβαίως αναμένεται ότι οι Τούρκοι, σε απάντηση,

θα κλείσουν το Ελληνικό Προξενείο της Κωνσταντινουπόλεως, γεγονός που θα

οδηγήσει σε κλείσιμο από την πλευρά μας, του Προξενείου της Θεσσαλονίκης.

53

Είναι προφανές ότι αυτή η κλιμάκωση ενεργειών θα οδηγήσει σε εντάσεις, αλλά

είναι εξίσου προφανές ότι η νοοτροπία που εκπροσωπεί και ενσαρκώνει το

προξενείο είναι εκείνη που δημιουργεί ουσιαστικά και μακροχρόνια προβλήματα

στης ελληνοτουρκικές σχέσεις ως προς τη μειονότητα.

11. Η ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Στη διεύθυνση http://vww\/.mfa.qov.tr/(4-3-1999) παρουσιάζεται η επίσημη

τουρκική άποψη (του Υπουργείου εξωτερικών της Τουρκίας ) με τίτλο « Η

τουρκική μειονότητα της Δυτικής Θράκης».

Οι σελίδες του τουρκικού ΥΠΕΞ, όπως εύκολα μπορεί κανείς να διαπιστώσει

διαβάζοντας τις, είναι γεμάτες παραποιήσεις στοιχείων, εξωφρενικές

αναλήθειες, ψευδείς ισχυρισμούς. Οι μουσουλμάνοι (Πομάκοι, Τουρκόφωνοι,

Αθίγγανοι) παρουσιάζονται συλλήβδην ως «Τούρκοι». Η συνθήκη της

Λωζάννης, κατά τον επίσημο τουρκικό ισχυρισμό, αναφέρεται σε «Τουρκική

Μειονότητα». Στη συνέχεια οι Τούρκοι ισχυρίζονται ότι, εκτός της περιόδου

1930-1950 διαπράχθηκαν και διαπράττονται συνεχείς και μαζικές παραβιάσεις

των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Δυτική Θράκη και ασκείται από το ελληνικό

κράτος πολιτική διακρίσεων σε κάθε τομέα της ζωής των «Τούρκων

μειονοτικών». Η μειονότητα, κατά την εκπληκτικά θρασεία τουρκική

προπαγάνδα, «δεν μπορεί να είναι σίγουρη για την ασφάλεια της» και υφίσταται

καταπίεση, θρησκευτική και εκπαιδευτική. Μόνον περιορισμένος αριθμός

μαθητών έχουν πρόσβαση στα μειονοτικά σχολεία. Με αποτέλεσμα το 70% να

πηγαίνουν στην Τουρκία για να εκπαιδευθούν. Τα μέλη της μειονότητας

«υποχρεώνονται να εγκαταλείψουν την Ελλάδα» και έτσι, παρά το υψηλό

ποσοστό γεννητικότητας της, η τουρκική μειονότητα της Δυτικής Θράκης

παραμένει δημογραφικά στα επίπεδα του 1920.

Η ελληνική κυβέρνηση, κατά τους Τούρκους, αρνείται την ύπαρξη της

τουρκικής μειονότητας. (Προφανώς η τουρκική πλευρά συγχέει την «άρνηση»

με την θέση της Ελληνικής Πολιτείας ότι υπάρχουν τρεις μειονοτικές συνιστώσες

στην Θράκη: η πομακική, η τουρκόφωνη και η αθιγγανική).Η Τουρκία

ισχυρίζεται το προπαγανδιστικό κείμενο, « δ ε ν προτίθεται να δημιουργήσει

μειονοτικό πρόβλημα στην Ελλάδα.Η Τουρκία μόνο θέλει να δει την μειονότητα

να απολαμβάνει τα δικαιώματα που αναγνωρίζουν οι διεθνείς συνθήκες και να

ζήσουν τα μέλη της εν ειρήνη ως ισότιμοι Έλληνες π ολίτες».

Διαμαρτύρεται επίσης για το άρθρο 19 του Ελληνικού Κώδικα Ιθαγενείας, ο

οποίος προέβλεπε την αφαίρεση της ιθαγένειας από τους εγκαταλείποντες την

Ελλάδα μουσουλμάνους, άρθρο το οποίο έχει ήδη καταργηθεί!

Η Τουρκία κατηγορεί παρακάτω, την Ελλάδα ότι, παρά τις προβλέψεις της

συνθήκης της Λωζάννης, δεν επιτρέπει στην μειονότητα να ρυθμίζει μόνη της τα

εκπαιδευτικά της ζητήματα. Και αυτά λέγονται ενώ η τουρκική κυβέρνηση

παραβίασε και κατηγόρησε όλες τις εκπαιδευτικές ελευθερίες της ελληνικής

μειονότητας, την οποία άλλωστε εξόντωσε ψυχικά και οικονομικά φυσικά.

Αντιστρέφοντας εντελώς την πραγματικότητα, το τουρκικό κράτος ισχυρίζεται

ότι το 1920 οι μειονοτικοί κατείχαν το 84% της γης, ενώ σήμερα μόνον το 25%.

Προφανώς, για να συγκαλύψουν το αντίθετο γεγονός ότι με τα χρήματα του

τουρκικού κράτους οι μειονοτικοί έχουν τα τελευταία χρόνια αγοράσει μεγάλο

μέρος των ελληνικών κτηματικών περιουσιών.

Την κακοπιστία της τουρκικής προπαγάνδας δείχνει το εξής παράδειγμα; η

Τουρκία διαμαρτύρεται ότι για την δημιουργία του Πανεπιστημίου

απαλλοτριώθηκαν 3200 στρέμματα γης, που ανήκαν σε μουσουλμάνους, χωρίς

όμως να αναφέρει πόσα στρέμματα χριστιανών απαλλοτριώθηκαν.

Στην συνέχεια το προπαγανδιστικό κείμενο αναφέρει ότι εδώ και 4-5 χρόνια

απαιτείται ειδική άδεια για μεταβιβάσεις ακινήτων «μεταξύ μειονοτικών ή μεταξύ

Ελλήνων και Τούρκων μειονοτικών». Ενώ είναι γνωστό ότι, ενώ υπήρχε

πράγματι μια τέτοια, βεβαίως αδρανής, διάταξη, αυτή καταργήθηκε και τυπικά

από την Κυβέρνηση Μητσοτάκη.

Επίσης η Τουρκία κατηγορεί ψευδώς την Ελλάδα ότι στερεί τα εκλογικά

δικαιώματα από τους « τουρκικής εθνικής καταγωγής Έλληνες υπηκόους» που

διαμένουν στην Τουρκία! Την κατηγορεί, στην συνέχεια, ότι μεταφέρει

στρατεύματα για να αλλοιώσει το εκλογικό αποτέλεσμα! Αυτό είναι ψευδές γιατί

ανατρέπεται και από την πληθώρα μουσουλμάνων που έχουν εκλεγεί κατά

καιρούς στην Βουλή των Ελλήνων και σε άλλες ανώτερες θέσεις.

Η Τουρκία κατηγορεί την Ελλάδα, παρακάτω, διότι έθεσε ως όριο το 3% για

να συμμετάσχει ένας εκλογικός συνδυασμός στην κατανομή των βουλευτικών

εδρών, ενώ στην ίδια την Τσυρκία το όριο είναι 10%!

Στο «κατηγορητήριο» συμπεριλαμβάνονται και άλλες γελοίες κατηγορίες,

όπως π.χ. ότι απαγορεύεται η κυκλοφορία βιβλίων και περιοδικών της Τουρκίας

στην Δυτική Θράκη ή ότι έχουν διωχθεί άτομα που έχουν ασκήσει κριτική στην

ελληνική κυβέρνηση.

Και το αποκορύφωμα ψεύδους: όλοι οι κάτοικοι της Ξάνθης, της Ροδόπης,

του Έβρου σ' αυτήν την στρατιωτικοποιημένη περιοχή (που δεν υπάρχει),

ισχυρίζεται η τουρκική προπαγάνδα, «έχουν τουρκική εθνικότητα»

Ψευδέστατα η τουρκική προπαγάνδα αναφέρει ότι «απαιτούνται ειδικές

ταυτότητες για να μπει και να βγει κάποιος από την στρατιωτικοποιημένη

ζώνη».

Η τουρκική προπαγάνδα αφιερώνει ολόκληρο κεφάλαιο για την «χρήση του

όρου Τούρκος», καταλήγοντας με το ότι οι νόμοι στην Ελλάδα διώκουν όποιον

χρησιμοποιεί τον όρο «Τούρκος». Όχι μόνον κάτι τέτοιο δε συμβαίνει, αλλά

φθάσαμε στο αντίθετο άκρο, δηλαδή οι μουσουλμάνοι βουλευτές να δηλώνουν

ότι είναι Τούρκοι και να μην υφίσταται καμία όχι μόνον ποινική αλλά ούτε καν

πολιτική κύρωση!

12. Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΗΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑΣ

Από το 1922 και μετά η Ελλάδα ακολούθησε μία επαμφοτερίζουσα πολιτική

στο θέμα της μειονότητας. Η εκπαίδευση των μουσουλμανοπαίδων στα χρόνια

πριν την ενσωμάτωση της Δυτικής Θράκης στο ελληνικό κράτος ήταν καθαρά

θρησκευτική, Η ελληνική διοίκηση βρήκε το 1920 ογδόντα έξι (86) μεντρεσέδες,

τούρκικα ιεροδιδασκαλεία, στα οποία διδασκόταν κυρίως το Κοράνιο. Το άρθρο

41 της Συνθήκης της Λωζάννης καθόρισε ότι υποχρέωση της κυβερνήσεως

είναι να “παρέχη, ως προς την δημοσίαν εκπαίδευσιν, τας προσήκουσας

ευκολίας προς εξασφάλισιν της εν τοις δημοτικοίς σχολείοις παροχής, εν τη ιδία

αυτών γλώσση, της διδασκαλίας”. Η διάταξη αυτή δεν εμποδίζει την κυβέρνηση

να καταστήσει υποχρεωτική τη διδασκαλία της επίσημης ελληνικής γλώσσας

στα σχολεία. Η φράση "εν τη ιδία αυτών γλώσση" ήταν και παραμένει το όριο

εκείνο μέσα στο οποίο η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να κινηθεί ως προς την

εκπαιδευτική της πολιτική.

Στο χρονικό διάστημα αμέσως μετά τη συνθήκη της Λωζάννης, το 1925,

ιδρύθηκαν στη Θράκη εκατόν ένα (101) μουσουλμανικά γραμματοδιδασκαλεία,

ένα ημιγυμνάσιο στην Κομοτηνή, μία πεντατάξια αστική σχολή στην Ξάνθη και

10 δημοτικά σχολεία στην Αλεξανδρούπολη στα οποία σπούδαζαν συνολικά

3.819 μαθητές. ·* Τα βιβλία των μαθητών προσφέρονταν δωρεάν από την

Τουρκία. Μέχρι το 1930 είχαν τεθεί σε λειτουργία στη Θράκη τριακόσια πέντε

(305) μειονοτικά σχολεία τα οποία είχαν καθαρά θρησκευτικό

“ Βλέπε Διβάνη, Λ., Ελλάδα και μειονότητες, σελ. 175.

προσανατολισμό. ° Η διδασκαλία του μοναδικού μαθήματος, του κορανίου,

γινόταν κυρίως στην τουρκική γλώσσα και δευτερευόντως στην αραβική.

Στην τουρκική γλώσσα γράφονταν οι έλεγχοι και τα σχολικά μητρώα ενώ η

ελληνική διδασκόταν μία ώρα ημερησίως και όχι σε όλα τα σχολεία.^ Το ίδιο

έτος και εξ αιτίας της απομακρύνσεως της ηγεσίας των παλιομουσουλμάνων

από τη Θράκη ιδρύθηκε για πρώτη φορά στην Ξάνθη σχολείο όπου τα τουρκικά

διδάσκονταν με λατινικούς και όχι αραβικούς χαρακτήρες βάσει των κεμαλικών

μεταρρυθμίσεων.^^

Πάντως λίγα χρόνια αργότερα, με το άρθρο 2 παρ.7 του Αναγκαστικού

Νόμου 132/1936, το ελληνικό κράτος επαναλαμβάνει την υποχρεωτική

διδασκαλία της ελληνικής στα μουσουλμανικά σχολεία.^® Το 1939, επί

δικτατορίας Μεταξά εκδίδονται αναγνωστικά της ελληνικής γλώσσας που

προορίζονταν για τα μουσουλμανικά σχολεία.^®

Βλέττε Αλεξανδρή Αλ., πο loroprKp πλαίσιο των ελληνοτουρκικών σχέσεων". Ελληνοτουρκικές σχέσεις 1923-1987,

Εκδόσεις Γνώση, 1987, σελ. 68.

Βλέττε Διβάνη, Λ., Ελλάδα και μειονότητες, σελ. 176.

Ibid , σελ. 190.

Μπαλτσιώτη, Λ., «Ελληνική Διοίκηση και Μειονοπκή Εκπαίδευση στη Δυπκή Θράκη», στο συλλογικό τόμο Το

Μειονοτικό Φαινόμενο στην Ελλάδα, Μία Συμβολή των Κοινωνικών Επιστημών, Επιμέλεια Τσιτσελίκη-Χριστόπουλου,

Εκδόσεις Κριπκή, Αθήνα, 1997, σελ, 319.

’ Οπως αναγράφεται από τον Τσιούμη, Κ,, Οι Πομάκοι στο Ελληνικό Κράτος (1920-1950), Ιστορική Προσέγγιση,

Εκδόσεις Προμηθεύς, Θεσσαλονίκη 1997, σελ, 61, υποσ. 58.

12.1 Οι Ελληνοτουρκικές μορφωτικές συμφωνίες

Στις 20 Απριλίου του 1954 υπεγράφη μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας ένα

μορφωτικό σύμφωνο που προέβλεπε

την ίδρυση μορφωτικών ινστιτούτων,

την ανταλλαγή επισκέψεων καθηγητών και σπουδαστών,

την καθιέρωση υποτροφιών και

τη διδασκαλία της γλώσσας, της λογοτεχνίας και της ιστορίας της Τουρκίας

στα μορφωτικά ιδρύματα της Ελλάδος,

σε αμοιβαιότητα με αντίστοιχες υποχρεώσεις που ανελάμβανε η Τουρκία. Αν και

το σύμφωνο δεν όριζε πουθενά ότι η επίσημη γλώσσα της μειονότητας είναι η

τουρκική, στην πράξη εισήχθη τότε στα μειονοτικά σχολεία και άρχισε να

ακολουθείται το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του τουρκικού Υπουργείου Παιδείας.

Η πρακτική εφαρμογή του συμφώνου είχε ως στόχο ένα τμήμα της μειονότητας,

τους Πομάκους, οι οποίοι, λόγω του σλαβικού ιδιώματος που μιλούσαν,

εκλαμβάνονταν ως φυσικοί σύμμαχοι των Βουλγάρων. Ο εκτουρκισμός τους

σήμαινε αποξένωση από τη Βουλγαρία και κατ' επέκταση από την

κομμουνιστική προπαγάνδα.

Επίσης , ως απορία της συμφωνίας και του παραρτήματος της άρχισαν να

έρχονται μετακλητοί δάσκαλοι από την Τουρκία ,ο αριθμός των οποίων ποτέ

δεν ξεπέρασε τους τριάντα πέντε .Από τότε πάντως η Άγκυρα , διακρίνοντας

ίσως ότι η αχίλλειος πτέρνα της στο χώρο της μουσουλμανικής μειονότητας

ήταν η παρουσία των Πομάκων , πίεζε έντονα για την αποστολή μετακλητών

διδασκάλων στα Πομάκικα χώρια της Ξάνθης και της Ροδόπης κάτι που δεν

έγινε ποτέ μέχρι και σήμερα δεκτό.

60

Τον πλήρη εκτουρκισμό της μειονοτικής εκπαιδεύσεως επέφερε το

μορφωτικό πρωτόκολλο του 1968. Με το συγκεκριμένο πρωτόκολλο

αποφασίσθηκε η εκατέρωθεν ανταλλαγή βιβλίων προς χρήση των μειονοτικών

μαθητών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ενώ από το 1954 η ελληνική κυβέρνηση είχε

χρησιμοποιήσει ειδικά μεταφρασμένα βιβλία για τους μαθητές της μειονότητας,

τα απέσυρε και στη θέση τους δέχθηκε διδακτικά βιβλία από την ίδια την

Τουρκία. Στο πρωτόκολλο προβλεπόταν ότι τα μαθήματα τα οποία διδάσκονταν

έως το 1968 στην ελληνική γλώσσα θα συνέχιζαν να διδάσκονται στην ίδια

γλώσσα. Όλα τα υπόλοιπα μαθήματα συμφωνήθηκε να διδάσκονται στη

γλώσσα της μειονότητας, (άρθρο 1, α, β) η οποία εθεωρείτο ως δεδομένο ότι

ήταν η τουρκική.

Σήμερα η κατάσταση όσον αφορά την εκπαίδευση είναι εντυπωσιακά

καλύτερη. Λειτουργούν 235 μειονοτικά σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης ,στα

οποία η διδασκαλία γίνεται στην ελληνική και στην τουρκική γλώσσα .Στα

σχολεία αυτά υπηρετούν 440 μουσουλμάνοι εκπαιδευτικοί, εκ των οποίων 260

είναι απόφοιτοι της ειδικής παιδαγωγικής ακαδημίας Θεσσαλονίκης (ΕΠΑΘ),82

απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (γυμνασίου και ιεροσπουδαστηρίων),

90 απόφοιτοι τούρκικων διδασκαλιών και 9 μετακλητοί από την Τουρκία, βάσει

του διμερούς μορφωτικού πρωτοκόλλου.Στην Ξάνθη και την Κομοτηνή

λειτουργούν 2 μειονοτικά γυμνάσια και λύκεια με μικτό σύστημα διδασκαλίας,

ελληνικής και τούρκικης.Σε αυτά απασχολούνται 12 ημεδαπή μουσουλμάνοι

απόφοιτοι τουρκικών πανεπιστημιακών σχολών και 7 μετακλητοί δάσκαλοι από

την Τουρκία.^®

“ Βλ Μανώλη Κοπάκη, Θράκη-Η Μειονότητα σήμερα,Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα, 2000,σελ 115

61

To σύνολο των εκπαιδευτικών , χριστιανών και μουσουλμάνων που

απασχολούνται στα μειονοτικά σχολεία ανέρχεται σε 760 , ενώ οι μαθητές σε

9500.Η αναλογία στα μειονοτικά σχολεία είναι ένας δάσκαλος για κάθε 12

μαθητές (1/12), ενώ στα χριστιανικά η αναλογία που αντιστοιχεί είναι ένας

προς είκοσι (1/20).^^

Παρά το γεγονός ότι πολλά σχολεία είναι βακούφικα , το υπουργείο παιδείας

δεν φείδεται χρημάτων για την βελτίωση της υλικοτεχνικής υποδομής . Το

1998-99 δαπανήθηκαν 61,6 εκατ. δρχ για λειτουργικές δαπάνες , 289,3 εκατ.

δρχ για νέες κατασκευές , 139,2 εκατ. δρχ. για επισκευές και 100 εκατ. δρχ. για

αγορά εποπτικού υλικού

Στην ορεινή περιοχή της Ξάνθης όπου συγκεντρώνεται το Πομάκικο στοιχείο

έχουν ιδρυθεί και λειτουργούν ελληνόγλωσσα γυμνάσια , στα οποία έχει

εισαχθεί ανάλυση των θρησκευτικών στη τούρκικη γλώσσα και ανάλυση του

κορανίου στη αραβική .

Στην Κομοτηνή και στον Εχίνο λειτουργούν δυο ιεροσπουδαστήρια , τα

οποία δίνουν υποτροφίες στους σπουδαστές τους για να διδαχτούν ισλαμική

θεολογία .

Την εικόνα της μειονοτικής εκπαίδευσης συμπληρώνει η Ε.Π.Α.Θ. η οποία

εκπαιδεύει μουσουλμάνους με στόχο την στελέχωση των μειονοτικών σχολείων

. Η Ε.Π.Α.Θ. θα ενταχθεί σύντομα στην ανώτατη εκπαίδευση.Ήδη το υπουργείο

παιδείας επεξεργάζεται σχέδιο προεδρικού διατάγματος για την ίδρυση

τμήματος μουσουλμανικών παιδαγωγικών και θεολογικών σπουδών στο

Αριστοτέλειο (ΑΠΘ)

Βλ. Μανώλη Κοπάκη, Θράκη-Η Μειονότητα σήμερα,Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα, 2000,σεΑ 115

Βλ Μανώλη Κοττάκη, Θράκη-Η Μειονότητα σήμερα,Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα, 2000,σελ 115-116 62

12.2 Οι Βαθμίδες της μειονοτικής εκπαίδευσης

Α.Προσχολική εκπαίδευση

Ο θεσμός του Νηπιαγωγείου θα πρέπει να επεκταθεί και να καθιερωθεί

στις μουσουλμανικές κοινότητες. Το νηπιαγωγείο αποτελεί βασική προϋπόθεση

για την ομαλή εξοικείωση μαθητών με παραστάσεις και εικόνες που πρόκειται

να προσλάβουν αργότερα στο δημοτικό σχολείο.Η προσχολική αγωγή των

παιδιών της μειονότητας μπορεί να θεωρηθεί ανύπαρκτη, αφού λειτουργούν

λιγότερα από 10 νηπιαγωγεία σε όλη τη Θράκη και φοιτούν λιγότερα από 100

παιδιά και αυτά όχι μόνιμα αλλά εποχιακά. Οι νηπιαγωγοί είναι πάντα

ελληνόγλωσσες. Η ανάγκη επέκτασης της προσχολικής αγωγής είναι από τα

προβλήματα που συζητιούνται ιδιαίτερα και βέβαια ποια θα είναι η γλώσσα σ’

αυτά. Πάντως στις αστικές περιοχές, όπου υπάρχουν ήδη τα δημόσια

νηπιαγωγεία λίγες είναι οι περιπτώσεις που γονείς από τη μειονότητα στέλνουν

τα παιδιά τους. Αυτά εμφανίζουν στη συνέχεια σχετικά μεγαλύτερη ευχέρεια

στην εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας. Σε κάποιες περιπτώσεις έχουν

λειτουργήσει και παιδικοί σταθμοί σε αμιγή μουσουλμανικά χωριά. Στους

βρεφονηπιακούς σταθμούς των αστικών κέντρων δεν υπάρχει επίσης

γενικευμένη προσέλευση μουσουλμανοπαίδων, μόνον εξαιρέσεις.

Το νηπιαγωγείο πρέπει να λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ των πολιτισμικών

στοιχείων που προέρχονται από την οικογένεια με τα πολιτισμικά στοιχεία του

ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος που θα συναντήσει ο μαθητής αργότερα

τόσο στην επόμενη βαθμίδα της εκπαίδευσης όσο και στην κοινωνική του ζωή .

Σε αυτή τη φάση όμως , δεν πρέπει σε καμία περίπτωση το παιδί να βιώσει

απόλυτη ρήξη με το οικογενειακό του περιβάλλον .Για τον λόγο τα νηπιαγωγεία

θα πρέπει να στελεχώνονται αποκλειστικά από νηπιαγωγούς προερχόμενους

63

από τον χώρο της μειονότητας , οι οποίοι θα εκπαιδεύονται στο παιδαγωγικό

τμήμα νηπιαγωγών του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης στην

Αλεξανδρούπολη , με ειδικό καθεστώς και ειδική επιτηρίδα τουλάχιστον για δύο

χρόνια .

Η ύλη που θα διδάσκεται πρέπει να συνδυάζει περιεχόμενα της οικείας

κουλτούρας και της κουλτούρας του ευρύτερου περιβάλλοντος και να

παρουσιάζεται με τα σύγχρονα μέσα , τεχνικές και υλικά . Το παραμύθι

(αφήγηση ) ,οι ιστορίες από την μυθολογία , το έντεχνο παραμύθι , η

χειροτεχνία και οι κατασκευές , το τραγούδι, η μουσική και το θεατρικό παιχνίδι

προσφέρουν πολλές δυνατότητες χρήσεις των σύγχρονων μέσων επικοινωνίας,

υλικού και τρόπων σκέψης.

Β.ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Η διδασκαλία των μαθημάτων που περιλαμβάνονται στο αναλυτικό

πρόγραμμα για τα μειονοτικά δημοτικά σχολεία είναι δίγλωσση.Τα

μαθήματα:Ελληνική γλώσσα,Ιστορία, Γεωγραφία, Κοινωνική και Πολιτική

Αγωγή, Μελέτη Περιβάλλοντος διδάσκονται στην ελληνική ενώ τα υπόλοιπα

στην τουρκική.

Τα βιβλία των μαθημάτων που διδάσκονται στην ελληνική είναι ίδια με εκείνα

που χρησιμοποιούν οι μαθητές όλης της χώρας και χορηγούνται φυσικά

δωρεάν ενώ τα βιβλία των μαθημάτων που διδάσκονται στην τουρκική

χορηγούνται από την Τουρκία.

Η διγλωσσία αυτή έχει ως αποτέλεσμα να στερεί τα παιδιά της Αθιγγάνικης

και Πομάκικης καταγωγής να διδαχθούν την μητρική τους γλώσσα, λειτουργεί

και ως αντικίνητρο γενικά για τα παιδιά της μειονότητας να ενταχθούν στο

ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα γιατί δυσκολεύονται μετά το δημοτικό να

64

φοιτήσουν σε Γυμνάσια και στην συνέχεια σε Λύκεια(ελληνόφωνα σχολεία), με

αποτέλεσμα η συντριπτική πλειοψηφία αυτών να μην ολοκληρώνει ούτε καν

την υποχρεωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα και να στρέφεται σε σχολεία της

Τουρκίας.

Ο παρακάτω πίνακας δείχνει τον αριθμό μουσουλμάνων μαθητών , που

φοίτησαν σε σχολεία της Α/θμιας εκπαίδευσης στο Ν. Ξάνθης κατά τα έτη 1996-

2003

ΕΤΗ ΑΓΟΡΙΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΣΥΝΟΛΟ

Πηγή:Συντονιστικό γραφείο μειονοτικών σχολείων

Όπως προκύπτει και από τον πίνακα υπάρχει μείωση του μαθητικού

πληθυσμού.Ειδικά μετά το 2000 η μείωση αυτή είναι θεαματική.Σαν κύρια αιτία

αυτής της μείωσης θα μπορούσαμε να αναφέρουμε, ότι εφόσον δεν υπάρχει

μείωση του πληθυσμού είναι η εισροή-συμμετοχή μαθητικού δυναμικού στα

ελληνόγλωσσα σχολεία και μείωση των εγγραφών στα μειονοτικά.Δείχνει την

προτίμηση για τα γενικά σχολεία και την απόρριψη του μειονοτικού.Πλέον ο

μορφωμένος και ο αστικοποιημένος μουσουλμάνος προτιμάει την επίσημη

65

παρεχόμενη γλώσσα και παρεχόμενη κρατική παιδεία και έχει την πεποίθηση

ότι μέσω αυτής το παιδί του θα έχει πρόοδο.

Όλα αυτά δείχνουν μια διαδικασία, όπως διαφαίνεται ότι ο αριθμός των

μαθητών θα μειώνεται συνεχώς.

Γ.ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Οι μουσουλμάνοι μαθητές που τελειώνουν το δημοτικό μπορούν να συνεχίσουν

την εκπαίδευσή τους σε:

—Δημόσιο Γυμνάσιο και Λύκειο, όπου η προσέλευση μουσουλμάνων μαθητών

υπήρξε κατά το παρελθόν πολύ μικρή εξ’ αιτίας διαφόρων λόγων, αλλά και γιατί

όσοι το επιχείρησαν έγιναν κατά κανόνα αντικείμενο ρατσιστικής αντιμετώπισης και

προκαταλήψεων. Στις αρχές της δεκαετίας του 80 ιδρύθηκαν στις ορεινές περιοχές

Ξάνθης και Ροδόπης 5 Δημόσια Γυμνάσια: Σμίνθης, Γλαύκης, Εχίνου, Θερμών στο

Ν. Ξάνθης και Οργάνης στο Ν. Ροδόπης. Τελευταία στη Γλαύκη Ν. Ξάνθης

λειτουργεί και Λύκειο απ’ όπου αποφοίτησαν οι πρώτοι μαθητές, από τους οποίους

κάποιοι σπουδάζουν ήδη στο Πανεπιστήμιο. Τα σχολεία αυτά ξεκίνησαν με αριθμό

μαθητών λιγότερων από δέκα τα καθένα και σήμερα έφθασαν τις δεκάδες με

δυναμικότερο το Γυμνάσιο Σμίνθης που αριθμεί 110 μαθητές και μαθήτριες. Η

πολιτεία υποστηρίζει τη λειτουργία των σχολείων αυτών: εξασφαλίζει τη μετακίνηση

των μαθητών από δυσπρόσιτους οικισμούς με ταξί, εφαρμόζει προγράμματα

ενισχυτικής διδασκαλίας και τελευταία έχουν κτιστεί δύο νέα διδακτήρια για τις

ανάγκες τους. Τα μαθήματα που διδάσκονται είναι τα αντίστοιχα που διδάσκονται

στα Γυμνάσια και Λύκεια όλης της χώρας και επιπλέον σ’ αυτά διδάσκεται το

μάθημα της τουρκικής γλώσσας. Απ’ αυτά: Τα Ελληνικά (Αρχαία-Νέα), Ιστορία,

Γεωγραφία και Αγωγή του Πολίτη διδάσκονται στην ελληνική γλώσσα ενώ τα

υπόλοιπα στην τουρκική.

—Στα δύο ιδιωτικά μειονοτικά Γυμνάσια και Λύκεια που λειτουργούν στην

Ξάνθη και στην Κομοτηνή. Τα δύο αυτά σχολεία λειτουργούν σε κτίρια που έχουν

παραχωρηθεί από το ελληνικό κράτος. Λόγω όμως έλλειψης επαρκών χώρων δεν

μπορούν να δεχτούν το σύνολο των μουσουλμάνων μαθητών οι οποίοι

υποβάλλουν αίτηση. ΓΓ αυτό το λόγο διενεργείται κάθε χρόνο κλήρωση, η οποία

συγκεντρώνει τα πυρά του τουρκικού προξενείου. Τελικώς όμως κάθε χρόνο

γίνονται με διοικητική απόφαση δεκτοί όλοι σχεδόν οι μαθητές που υποβάλλουν

αίτηση. Τα μαθήματα διδάσκονται στα τουρκικά και ελληνικά.

—Στα δύο ιεροδιδασκαλεία που λειτουργούν στην Κομοτηνή και στον Εχίνο

Ξάνθης, όπου η φοίτηση είναι πενταετής. Στόχος των ιεροδιδασκαλείων είναι οι

απόφοιτοί τους να μπορούν να αποκτήσουν θρησκευτικές γνώσεις που θα τους

επιτρέψουν στη συνέχεια να γίνουν ιμάμηδες. Πρακτικώς πάντως η εκπαίδευση

στα ιεροδιδασκαλεία είναι υποβαθμισμένη και προτιμώνται από τους μαθητές διότι

θεωρούνται ότι είναι πιο «εύκολα» σχολεία. Με το Ν. 2621/1998 τα δύο

ιεροδιδασκαλεία αναγνωρίσθηκαν ως ισότιμα με τα εκκλησιαστικά Λύκεια όλης της

χώρας.

ο παρακάτω πίνακας δείχνει τον αριθμό μουσουλμάνων μαθητών , που φοίτησαν

σε σχολεία της Β/θμιας εκπαίδευσης στο Ν. Ξάνθης κατά τα έτη 1996-2003

2002-2003 227 205 432

Πηγή.Συντονιστικό γραφείο μειονοτικών σχολείων

Όπως διαφαίνεται και από τον πίνακα, βλέπουμε μια θεαματική άνοδο της

συμμετοχής των μαθητών στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση και μάλιστα

βαθμιαία, ιδιαίτερα στην περίπτωση των κοριτσιών.Αυτό έχει ως αποτέλεσμα

την μείωση της σχολικής διαρροής.Σαν πιθανές αιτίες μείωσης της διαρροής,

αναφέρουμε τις παρακάτω:

—Θετική στάση απέναντι στα ελληνόγλωσσα σχολεία

—Αποδοχή της εκπαιδευτικής διαδικασίας σαν τρόπο ένταξης στο κοινωνικό

περιβάλλον

—Άνοδο του βιοτικού επιπέδου

—Αστικοποίηση

—Βελτίωση της θέσης της γυναίκας στην μουσουλμανική κοινότητα

Υπάρχει τέλος μια σημαντική μερίδα μαθητών που φεύγει για να συνεχίσει τις

σπουδές της σε Γυμνάσια και Λύκεια στην Τουρκία είτε με αποκλειστική

επιβάρυνση των γονέων τους είτε με υποτροφίες του τουρκικού κράτους.

Η πρόσβαση στα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Τουρκίας είναι δυνατή ύστερα από

διαδικασίες αυστηρής επιλογής.Οι μαθητές ζουν σε ειδικά οικοτροφεία, φοιτούν

δωρεάν και επιπλέον τους παρέχονται οικονομικές, διευκολύνσεις(π.χ

υποτροφίες).Αντιλαμβάνεται εύκολα κανείς και τις σκοπιμότητες που

εξυπηρετούν τέτοιου είδους διευκολύνσεις αλλά και τις σχέσεις εξάρτησης που

δημιουργούν τόσο για τους μαθητές όσο και για τους γονείς τους.Ακόμα η

μόρφωση που λαμβάνουν εκεί οι μαθητές αντανακλά τις αυστηρές και

επιθετικές μορφές της κυρίαρχης ιδεολογίας και του τουρκικού

εθνικισμού.Άλλωστε αντιμετωπίζουν και πρακτικά προβλήματα (το ΔΙΚΑΤΣΑ με

μεγάλη δυσκολία αναγνωρίζει τα πτυχία τους).Τα τελευταία χρόνια πάντως αυτό

το ρεύμα προς την Τουρκία βαίνει διαρκώς μειούμενο.Η αιτία είναι η δυνατότητα

που έχουν από το 1996 οι μουσουλμάνοι να εισέρχονται στα ελληνικά ΑΕΙ-ΤΕΙ

με ποσοστώσεις, γεγονός που απαιτεί την αποφοίτηση από ελληνικά σχολεία.

Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι για το συντονισμό, την οργάνωση και

λειτουργία των μειονοτικών σχολείων έχει θεσπισθεί από το 1992 θέση

Συντονιστή της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας μειονοτικής εκπαιδεύσεως

στη Θ ράκη .Σ το συντονιστή έχουν περάσει ουσιαστικά όλες οι αρμοδιότητες

του καταργηθέντος Γενικού Επιθεωρητή Μειονοτικών Σχολείων.

Δ.Η Τριτοβάθμια Εκπαίδευση

Μέχρι την ψήφιση του Νόμου 2341/1995, που αναφέρεται σε ξεχωριστή

ποσόστωση στην εισαγωγή και κατάταξη μειονοτικών σπουδαστών σε ΑΕΙ και

ΤΕΙ '*, μοναδική διέξοδος που δινόταν στους μουσουλμάνους αποφοίτους

Λυκείου ήταν η εισαγωγή τους στην Ειδική Παιδαγωγική Ακαδημία

Αρθρο 32, Ν. 2009/1992.Βλ. Αρθρο 2 Ν. 2341/95 και Απόφαση Υπουργού Παιδείας 83/790/96

69

Θεσσαλονίκης (ΕΠΑΘ). Η ΕΠΑΘ ιδρύθηκε το 1969. ® Η ίδρυση της δεν έγινε

ούτε κατόττιν συμφωνίας με την Τουρκία ούτε στη βάση της αρχής της

αμοιβαιότητας, αφού αντίστοιχο ίδρυμα δεν λειτουργεί στη γειτονική χώρα. Ο

σκοπός της ήταν η δημιουργία παιδαγωγικής ακαδημίας ειδικά για τους

μουσουλμάνους της Θράκης, οι δάσκαλοι των οποίων έως τότε είτε ήταν

εμπειρικοί, είτε προέρχονταν από τις παιδαγωγικές ακαδημίες της Τουρκίας, είτε

ήταν απόφοιτοι ιεροσπουδαστηρίων.

Με το Ν.Δ. 1109/1972 «η διδασκαλία των εις την τουρκική γλώσσα

μαθημάτων» ανατέθηκε «εις ημεδαπούς μειονοτικούς διδασκάλους πτυχιούχους

της Ειδικής Παιδαγωγικής Ακαδημίας». Έκτοτε η ΕΠΑΘ εκπλήρωσε το σκοπό

της, αφού σήμερα η συντριπτική πλειοψηφία των μουσουλμάνων δασκάλων της

Θράκης είναι απόφοιτοί της. Δυστυχώς αυτή η επιτυχία δεν σημαίνει ότι πολλοί

από αυτούς δεν χειραγωγούνται πλήρως από το τουρκικό προξενείο

Κομοτηνής.

Η είσοδος στην ΕΠΑΘ γίνεται κατόπιν ειδικών εξετάσεων στις οποίες

υποβάλλονται οι μουσουλμάνοι απόφοιτοι ελληνικών Λυκείων και

ιεροσπουδαστηρίων.^®

Η φοίτηση στη σχολή είναι διετής. Όσοι σπουδαστές της ΕΠΑΘ έχουν

αποφοιτήσει από το πενταετούς διάρκειας ιεροσπουδαστήριο παρακολουθούν

μία προκαταρκτική τάξη διάρκειας ενός έ τ ο υ ς . Τ ο προσωπικό και το

πρόγραμμα της ΕΠΑΘ καθορίζεται με αποφάσεις του Υπουργείου Παιδείας και

Β.Δ. 31 της 10 Οκτ 1968/22 Ιαν 1969 “Περί ιδρύσεως Ειδικής Παιδαγωγικής Ακαδημίας ενός τμήματος εν τη πόλει της Θεσσαλονίκης·.

Β.Δ. 531/1969 "Περί των εισιτηρίων εξετάσεων προς εισαγωγήν υποψηφίων εις την Ειδικήν Παιδαγωγικήν ακαδημίαν

Ν.Δ. 404/1970 “Περί κυρώαεως αποφάσεων του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων και ρυθμΙαεως

ζητημάτων τινών αφορώντων εις την μόρφωαιν ημεδαπών μουσουλμάνων δασκάλων"

ουσιαστικά ακολουθεί τις άλλες ρυθμίσεις που αφορούν τις παιδαγωγικές

ακαδημίες στην Ελλάδα, πλην αυτών με τις οποίες μετετράπησαν οι

παιδαγωγικές ακαδημίες από ανώτερες σε ανώτατες σχολές.^

Πέραν της ΕΠΑΘ, ο Νόμος του 1995 για τις ποσοστώσεις στην εισαγωγή

μειονοτικών σε ΑΕΙ και ΤΕΙ άνοιξε το δρόμο σε πολλούς μουσουλμάνους να

συνεχίσουν τις σπουδές τους στην Ελλάδα. Η αιτία για αυτό το νόμο οφειλόταν

στο ότι μόλις το 0,2% των μουσουλμάνων μαθητών συνέχιζε τις σπουδές του σε

ΤΕΙ ενώ μηδενική ήταν η επιτυχία αυτών των μαθητών στα ΑΕΙ. Ήδη σήμερα

πολλοί έχουν τύχει της ευεργεσίας του νόμου.

Το μέτρο αυτό έχει οδηγήσει τα τελευταία χρόνια στα ελληνικά πανεπιστήμια

και ΤΕΙ κάποιους νέους και νέες από τη μειονότητα γιατί έδωσε μια νέα

προοπτική στη σχέση εκπαίδευσης και επαγγελματικής κινητικότητας και

πολλές εκατοντάδες στα δημόσια Γυμνάσια και Λύκεια, όπου ο αριθμός τους

πρέπει σε σχέση με προηγούμενα χρόνια να έχει υπερδιαπλασιαστεί.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ το 1996 δόθηκε η δυνατότητα να εισαχθούν

στα ΑΕΙ και ΤΕΙ περίπου 150 μειονοτικοί φοιτητές και σπουδαστές, τελικά στις

εισαγωγικές προσήλθαν μόνο 66 μειονοτικοί μαθητές και δεν κατέστη δυνατόν

να καλυφθεί η ποσόστωση από έλλειψη αποφοίτων Λυκείου στην Μειονότητα.^®

Χαρακτηριστική πάντως της στάσεως του προξενείου απέναντι σε αυτή την

ριζική μεταρρύθμιση είναι η αρθρογραφία μερίδας του τουρκόφωνου τύπου της

■*” Οι νόμοι ττου ρυθμίζουν τα θέματα του προγράμματος και του προσωτπκού ττ|ς ΕΠΑΘ είναι οι ακόλουθοι: 8800/1969

απόφαση του Υπουργού Παιδείας (247/1969 ΦΕΚ), Ν.Δ. 404/1970, Ν.Δ 1109/1972, Ν.Δ. 143/1973, άρθρο 6 Ν Δ

842/71, Ν Δ. 143/1973, άρθρο 10 Ν.Δ. 1057/71, Ν.Δ. 695/1977.

” Ιμπράμ Ονσούνογλου, Κριτική στη μειονοτική εκπαίδευση, Η μαπά του μειονοπκού, περιοδικό ΣΥΓΧΡΟΝΑ

ΘΕΜΑΤΑ, τεύχος 63, σελ 64

Θράκης που χλεύαζε τους γονείς των παιδιών που χάρηκαν και πρότεινε να

υπάρξει «αυτοοργάνωση της μειονότητας στο χώρο της εκπαιδεύσεως».^

Τέλος, υπάρχουν και αρκετοί μειονοτικοί που συνεχίζουν τις πανεπιστημιακές

σπουδές τους στην Τουρκία. Συνήθως υποχρεώνονται να παραμείνουν εκεί. Τα

πτυχία τους δύσκολα αναγνωρίζονται από το ΔΙΚΑΤΣΑ. Επίσης σε ορισμένες

περιτπώσεις που όρος για την άσκηση ενός επαγγέλματος είναι η προηγούμενη

εγγραφή στους οικείους επιστημονικούς συλλόγους, υπάρχει συνήθως μεγάλη

αντίδραση και καθυστέρηση στην εγγραφή αποφοίτων τουρκικών

πανεπιστημίων.

^ Βλ εφημερίδα lleri, εβδομάδα 14-21 Απριλίου 1999.

12.3 Προβλήματα της Μειονοτικής Εκπαίδευσης

Ένα από τα μεγάλα προβλήματα της μειονοτικής εκπαίδευσης είναι το

κτιριακό. Σε κάποια χωριά που λειτουργούν παράλληλα δημόσια και μειονοτικά

σχολεία το πρόβλημα γίνεται εμφανές με την πρώτη ματιά και σύγκριση και

στην εξωτερική τους μόνο εμφάνιση. Τα οικήματα, όπου στεγάζονται τα

μειονοτικά δημοτικά σχολεία έχουν προβληματικό ιδιοκτησιακό καθεστώς.

Στους μικρούς οικισμούς «ένα ποσοστό περίπου 20% συστεγάζεται με κάποιο

τέμενος και ένα άλλο μεγαλύτερο ποσοστό κτιρίων, γύρω στα 60%, είναι

βακούφικο, δηλαδή βρίσκεται στην άμεση περιοχή του τεμένους ή και στον

αυλόγυρό του»,Το γεγονός αυτό δυσχεραίνει ή ακόμη και ματαιώνει συχνά τις

προσπάθειες για συντήρηση ή επέκταση των κτιρίων, που συναντά την

αντίδραση των θρησκευτικών κύκλων. Καταδεικνύει επίσης το βαθμό

θρησκειοποίησης της παιδείας.

Εννοείται ότι η υλικοτεχνική υποδομή των σχολείων αυτών είναι

υποτυπώδης. Η κατάσταση βελτιώνεται με πολύ αργά βήματα και πρέπει να

σημειώσουμε ότι η ευθύνη γι’ αυτό δε βαραίνει μόνο την ελληνική Πολιτεία. Για

παράδειγμα οι κάτοικοι αρνήθηκαν να πουλήσουν οικόπεδα για ανέγερση

σχολείων από τον ΟΣΚ ή των κοινοτήτων των μειονοτικών χωριών.

Επίσης υπάρχουν πολλά μικρά δημοτικά σχολεία (διθέσια και τετραθέσια) με

δυο και τρεις συνδιδασκόμενες τάξεις,πράγμα που δυσχεραίνει ακόμα

περισότερο την εκπαιδευτική διαδικασία.

Για πολλά χρόνια ένα βασικό πρόβλημα της πρωτοβάθμιας μειονοτικής

εκπαιδεύσεως ήταν τα βιβλία. Βάσει της μορφωτικής συμφωνίας του 1968 κάθε

χώρα είναι υποχρεωμένη πριν στείλει τα βιβλία για τους μειονοτικούς μαθητές

να παρέχει στην άλλη δείγματα των βιβλίων που πρόκειται να

73

χρησιμοποιηθούν. Από το 1978 η Τουρκία δεν προέβαινε στις αναγκαίες

διορθώσεις με αποτέλεσμα οι μουσουλμανόπαιδες να χρησιμοποιούν

φθαρμένα βιβλία ή φωτοτυπίες με ξεπερασμένο περιεχόμενο.

Τελικώς το 1992 το ελληνικό Υπουργείο Παιδείας εξέδωσε και έκτοτε

διανέμει στους μουσουλμανόπαιδες βιβλία για τις πέντε πρώτες τάξεις του

δημοτικού, τα οποία εγράφησαν από υπευθύνους της Ειδικής Παιδαγωγικής

Ακαδημίας Θεσσαλονίκης, στο σύνολό τους Χριστιανούς. Η παρουσίαση αυτών

των βιβλίων πυροδότησε το 1992 έντονες αντιδράσεις τις οποίες υποκίνησε

κατά κύριο λόγο ο τότε βουλευτής Σαδίκ. Έκτοτε τα περισσότερα από αυτά τα

βιβλία διδάσκονται κανονικά στη μειονότητα.

Το 1999 η Τουρκία έστειλε και πάλι για πρώτη φορά από το 1993 βιβλία στο

Υπουργείο Παιδείας για να ελεγχθεί το περιεχόμενό τους. Οι παρατηρήσεις της

ελληνικής πλευράς έγιναν δεκτές και στα πλαίσια εφαρμογής του μορφωτικού

συμφώνου του 1968 πρόκειται να αποσταλούν και πάλι βιβλία από την Τουρκία

στα σχολεία της μειονότητας. Το πρόβλημα που προκύπτει είναι τί θα συμβεί με

τα βιβλία που έχουν ήδη εκδοθεί από το 1992 από το ελληνικό κράτος. Εάν δεν

χρησιμοποιηθούν, προκύπτει πρόβλημα αξιοπιστίας της ελληνικής πολιτείας,

που μπροστά στο καθοδηγούμενο από το τουρκικό προξενείο κύμα

αντιδράσεων υποχωρεί κατά κράτος.

Το πιο σημαντικό εκπαιδευτικό πρόβλημα της μειονότητας αφορά την

κατάφωρη παραβίαση των γλωσσικών δικαιωμάτων των Πομάκων και

Αθιγγάνων μαθητών. Η πρόκριση της τουρκικής ως γλώσσας διδασκαλίας στα

μουσουλμανικά δημοτικά αποτελεί αποκλειστική επιλογή του ελληνικού κράτους

και δεν βασίζεται στη συνθήκη της Λωζάννης. Η προστασία της γλωσσικής

ιδιαιτερότητας των Πομάκων και Αθιγγάνων είναι απολύτως συναφής με την

προστασία των δικαιωμάτων των ομάδων εκείνων οι οποίες αποτελούν

74

«μειονότητα μέσα στη μειονότητα», όπως αυτή η έννοια προσδιορίζεται από τη

ΔΑΣΕ από το 1991.

Άλλο πρόβλημα δημιουργήθηκε όταν το ΥΠΕΠΘ προχώρησε σε κάποια

μέτρα εκσυγχρονισμού του αναλυτικού προγράμματος των μειονοτικών

σχολείων .Το αναλυτικό πρόγραμμα που ισχύει για δεκαετίες τώρα-από το

1957- προβλέπει, όπως και αλλού αναφέραμε, τη διδασκαλία των μισών

μαθημάτων στην τουρκική και των υπολοίπων στην ελληνική. Δηλαδή στην

τουρκική διδάσκονται η τουρκική γλώσσα, τα μαθηματικά, τα θρησκευτικά, η

Φυσική ιστορία. Στην ελληνική διδάσκονται η Ελληνική Γλώσσα, η Μελέτη

Περιβάλλοντος, η Ιστορία, η Αγωγή του Πολίτη και η Γεωγραφία. Η Ωδική και η

Γυμναστική διδάσκονται εξ ημισείας και στις δύο γλώσσες.

Στο Γυμνάσιο όπου η διάσπαση αυτή παύει να ισχύει, ο ελληνόφωνος

καθηγητής έχει να αντιμετωπίσει μαθητές οι οποίοι στην πλειονότητά τους δεν

κατανοούν τα ελληνικά, αγνοούν την ορολογία βασικών μαθημάτων που στο

δημοτικό διδάχτηκαν στα τουρκικά (Μαθηματικών, Φυσικής) και παρουσιάζουν

τεράστιες ελλείψεις σε βασικές γνώσεις.Είναι σαφές ότι κάτω από αυτές τις

συνθήκες αναλυτικό πρόγραμμα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης δεν είναι

δυνατόν να ακουλουθηθεί.

Επομένως,η διάσπαση αυτή του προγράμματος δημιουργεί τεράστια

προβλήματα, ιδιαίτερα στους μικρούς πομάκους μαθητές και καθιστά σχεδόν

αδύνατη την πρόσβασή τους στην γνώση, εφόσον μητρική τους γλώσσα δεν

είναι ούτε η ελληνική ούτε η τουρκική αλλά η πομάκικη, η οποία βέβαια

παντελώς αγνοείται.Καθώς δυσχεραίνει την συνέχιση της φοίτησης στην

δευτεροβάθμια(και ακόμα περισσότερο στην τριτοβάθμια) εκπαίδευση,

εμποδίζει την ένταξή τους στην ελληνική τοπική κοινωνία και την

δραστηριοποίησή τους μέσα σ’αυτήν.

75

Τα τελευταία 3 χρόνια έχουν προστεθεί τα Αγγλικά και έχουν τοποθετηθεί

γυμναστές για το μάθημα της Γυμναστικής στα 4/θέσια και πάνω σχολεία. Οι

δάσκαλοι της τουρκικής αντέδρασαν τότε, ώστε η παρέμβαση αυτή να μη γίνει

σε βάρος των ωρών διδασκαλίας στα τουρκικά. Η αντίδραση δεν πήρε μεγάλη

έκταση και οφείλονταν κυρίως σε οικονομικά αίτια. Σήμερα τα Αγγλικά και η

Γυμναστική διδάσκονται σε πολλά μειονοτικά Σχολεία του Ν. Ξάνθης κυρίως.

Έτσι τα δίγλωσσα παιδιά είναι αναγκασμένα λόγω αντικειμενικών και

υποκειμενικών συνθηκών, να αναπτύξουν πλήρως τόσο την μητρική όσο και

την επικρατούσα επίσημη γλώσσα του ευρύτερου περιβάλλοντος, όπου

ζουν.Απώτερος στόχος της εκμάθησης και των δύο γλωσσών είναι να μπορούν

τα παιδιά να ανταποκρίνονται στους συναισθηματι-κούς ρόλους της οικογένειας

και της πολιτισμικής τους κοινότητας και παράλληλα να έχουν την δυνατότητα

να αναλαμβάνουν ρόλους αργότερα και στην ευρύτερη κοινωνική δομή.Ο

στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί μόνο εάν στα παιδιά δοθεί η ευκαιρία να

οργανώσουν τον γλωσσικό πλσύτο των δύο γλωσσών κατά τρόπο, ώστε να

επικοινωνούν με άνεση και στις δύο γλώσσες.

Στο επίσημο εκπαιδευτικό σύστημα τα δίγλωσσα παιδιά εισάγονται ως

μονόγλωσσα. Δηλαδή τα μουσουλμανόπαιδα έρχονται στο σχολείο με άνισες

προϋποθέσεις που οδηγούν σε διαφοροποιημένα αποτελέσματα και στάσεις ,

όσον αφορά τις δύο γλώσσες.Η διδασκαλία των δύο γλωσσών γίνεται κατά τον

γνωστό τρόπο, όπως θα γινόταν στα μονόγλωσσα σχολεία αντίστοιχα των δύο

γλωσσών.

Επίσης, θα πρέπει να τονισθεί ότι δε λαμβάνεται υπόψη η συναισθηματική

φόρτιση για την κάθε μία γλώσσα.Η παραίτηση των παιδιών από την εκμάθηση

της δεύτερης γλώσσας και η σταδιακή εγκατάλειψη της προσπάθειας βελτίωσης

και ανάπτυξης της μητρικής γλώσσας είναι τσ φαινόμενο που παρατηρείται κατά

κανόνα στον μουσουλμανικό μαθητικό πληθυσμό.

Επίσης, σ'αυτό το πρόβλημα συμβάλλει και ο τρόπος εκμάθησης της

ελληνικής γλώσσας.Ο μαθητής διδάσκεται τα ελληνικά-μία ξένη γι’αυτόν

γλώσσα-με την ίδια μεθοδολογία και τα ίδια εγχειρίδια που τα διδάσκεται και ο

έλληνας μαθητής ως μητρική γι’αυτόν γλώσ-σα.Το πρόβλημα εντείνεται από το

γεγονός ότι με τη γλώσσα αυτή έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή στο

σχολείο,δε τη χρησιμοποιεί στις συναναστροφές και στο σπίτι του.

Οι συγγραφείς των υπό δημιουργία βιβλίων για την ελληνική γλώσσα, στα

οποία προαναφερθήκαμε, υποσχέθηκαν ότι μεριμνούν ώστε μέσα από τα βιβλία

αυτά να μετριάζεται αυτό το πρόβλημα, να κατακτούν δηλαδή οι μαθητές την

ορολογία των θετικών μαθημάτων.

Άλλο ένα πρόβλημα σχετίζεται με το προσωπικό που υπηρετεί στα

μειονοτικά σχολεία.Τα δύο βασικά σκέλη του είναι η ανομοιογένεια στην

προέλευση των δασκάλων και η ανεπάρκειά τους για τις ειδικές ανάγκες αυτών

των σχολείων παραμένουν όπως και στο παρελθόν. Το τοπίο τείνει βέβαια να

ξεκαθαρίσει, όσον αφορά το πρώτο, με την επικράτηση των αποφοίτων της

ΕΠΑΘ δασκάλων έναντι των άλλων κατηγοριών.Κατά τα έτη 1995-1996 το

προσωπικό των Σχολείων αυτών παρουσίαζε την εξής σύνθεση:

Χριστιανοί δάσκαλοι: 348

Απόφοιτοι ΕΠΑΘ. 247

Απόφοιτοι Τουρκικών διδασκαλείων: 93

Απόφοιτοι Δημοτικού, Γυμνασίου, Ιεροσπουδαστηρίου: 81

Μετακλητοί Τούρκοι Δάσκαλοι: 9

[Τα στοιχεία αυτά παρουσίασε η φιλόλογος Δήμητρα Κατάκη στο συνέδριο της AiESEC με

θέμα :« Θράκη-Στο κατώφλι του 20 00 » ]

77

Εκτός από τους μετακλητούς που ο αριθμός τους λόγω της αρχής της

αμοιβαιότητας καθορίζεται από τον αντίστοιχο αριθμό Ελλήνων δασκάλων στην

Κωνσταντινούπολη, όταν συνταξιοδοτείται κάποιος από τις δύο άλλες

κατηγορίες αντικαθίσταται με απόφοιτο της ΕΠΑΘ. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια,

από το 1992, δεν πληρώνονται οι κενές οργανικές θέσεις με διορισμούς, αλλά

με αναπληρωτές απόφοιτους της ΕΠΑΘ. Ο Σύλλογος των Επαθιτών ζητά

επίμονα από το ΥΠΕΠΘ την κάλυψη των κενών θέσεων με διορισμούς. Αυτό

αποτελεί και ένα από τα βασικά τους αιτήματα τα τελευταία χρόνια.

Δύο άλλα τους αιτήματα που σχετίζονται με το δεύτερο σκέλος του

προβλήματός μας, δηλαδή την επάρκεια, είναι η αναβάθμιση της ΕΠΑΘ με

την ανωτατοποίησή της και η αναβάθμιση σ’ αυτήν και των θεολογικών

σπουδών, ώστε να αποφοιτούν και ιερωμένοι. Για να εξασφαλιστεί το επίπεδο

των ιερωμένων, αλλά και για γενικότερους λόγους, ζητούν επίσης να

αναβαθμιστούν τα Ιεροσπουδαστήρια με την μετατροπή τους σε Θρησκευτικά

Γυμνάσια και Λύκεια, κατά το πρότυπο των Δημοσίων Εκκλησιαστικών

Γυμνασίων και Λυκείων.

Από τα αιτήματα αυτά φαίνεται ότι δρομολογείται η ικανοποίηση αυτού που

αφορά την ανωτατοποίηση της ΕΠΑΘ, η οποία γίνεται πενταετής και εντάσσεται

στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Μέχρι την εφαρμογή του μέτρου αυτού και μέχρι να επιφέρει καρπούς το

Υπουργείο προσπαθεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με τακτικά και έκτακτα

επιμορφωτικά σεμινάρια χριστιανών και μουσουλμάνων δασκάλων. Επίσης έχει

δώσει το δικαίωμα στους αποφοίτους της ΕΠΑΘ να εγγράφονται σε

πανεπιστημιακές σχολές.

Το σημαντικότερο πρόβλημα εντοπίζεται στη μικρή προσέλευση των παιδιών

της μειονότητας στα Γυμνάσια και στα Λύκεια. Πρέπει να επισημάνουμε ότι ο

78

φόβος για τις δυσκολίες που θ’ αντιμετωπίσουν τα παιδιά ν’ ανταγωνιστούν

τους χριστιανούς συμμαθητές τους είναι η βασική αλλά όχι η μόνη αιτία που

εξηγεί το γεγονός αυτό. Είναι κι άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν προς αυτή

την κατεύθυνση, όπως: η θρησκεία και γενικά ο συντηρητισμός της

μουσουλμανικής κοινωνίας που περιορίζει τις ελευθερίες των νέων και κυρίως

των κοριτσιών, τα οικονομικά προβλήματα των οικογενειών που οδηγούν στην

παιδική εργασία, αλλά και οι προσδοκίες των μαθητών από την εκπαίδευση,

που είναι γενικά χαμηλές.

12.4 Αιτίες των προβλημάτων

Τα παραπάνω προβλήματα αποτελούν ενδείξεις για τη μερική τουλάχιστον

αποτυχία του εκπαιδευτικού συστήματος στην περίτπωση των μουσουλμάνων.

Κύρια αιτία για τις ελλείψεις του εκπαιδευτικού συστήματος σε έναν από τους

βασικούς στόχους του είναι η ανεπαρκής εκπαιδευτική πολιτική σε ζητήματα

που αφορούν στην εκπαίδευση γλωσσικών, κοινωνικών, πολιτισμικών

μειονοτήτων. Η έλλειψη συνεπούς πολιτικής και σοβαρού σχεδιασμού

απεικονίζεται στη μειονοτική εκπαίδευση με τα εξής χαρακτηριστικά:

α. Έλλειψη επικοινωνίας των δύο, απολύτως διακεκριμένων μεταξύ τους,

μερών της εκπαίδευσης που απευθύνεται στη μειονότητα, δηλαδή των

μαθημάτων που διδάσκονται στην τουρκική γλώσσα από μουσουλμάνους

εκπαιδευτικούς και των μαθημάτων που διδάσκονται στην ελληνική γλώσσα

από χριστιανούς εκπαιδευτικούς.

Οι μουσουλμάνοι και οι χριστιανοί εκπαιδευτικοί που υπηρετούν στο ίδιο

σχολείο της μειονοτικής εκπαίδευσης μοιράζονται χώρο, χρόνο και περιεχόμενο

διδασκαλίας και απευθύνονται στον ίδιο μαθητικό πληθυσμό. Δεν σχεδιάζουν

όμως από κοινού εκπαιδευτικές δραστηριότητες και δεν συνεργάζονται σε καμία

περιοχή του αναλυτικού προγράμματος. Τα προγράμματα διδασκαλίας στις δύο

γλώσσες αναπτύσσονται παράλληλα και ανεξάρτητα το ένα από το άλλο. Τα

δύο μέρη λειτουργούν ως σύνολα που δεν έχουν καμία περιοχή τομής στην

οποία εκπαιδευτικοί, μαθητές, και μαθήτριες θα μπορούσαν να επικοινωνούν,

να συνυπάρχουν, να συνεργάζονται. Τα τείχη μεταξύ των δύο πληθυσμών και

των γλωσσών, στις οποίες εκφράζονται, σηκώνονται πολύ νωρίς μέσα στο

σχολείο.

β. Ανεπαρκής σχεδιασμός του περιεχομένου, των μεθόδων και των

μέσων διδασκαλίας για το τμήμα της εκπαίδευσης που γίνεται στην ελληνική

γλώσσα.

Τα πολιτισμικά περιβάλλοντα στα οποία μεγαλώνουν τα παιδιά των

μουσουλμάνων είναι διαφορετικά από αυτά των παιδιών της ευρύτερης

κοινότητας. Αγόρια και κορίτσια της μειονότητας αρχίζουν τη φοίτησή τους στο

σχολείο με διαφορετικές εμπειρίες, διαφορετικά πρότυπα συμπεριφοράς,

διαφορετικές ίσως πρσσδοκίες για την εκπαίδευση. Οι διαδικασίες

κοινωνικοποίησης τόσο στην οικογένεια όσο και στο άμεσο πολιτιστικό και

κοινωνικό περίγυρο διαφέρουν. Έτσι, ανάλογα με το οικογενειακό και

πολιτισμικό περιβάλλον, στο οποίο διαπαιδαγωγούνται και μεγαλώνουν, τα

παιδιά διαμορφώνουν τη συμπεριφορά τους, που με τη σειρά της επηρεάζει τον

τρόπο που το παιδί επεξεργάζεται τις πληροφορίες και μαθαίνει.

Επιπλέον οι Μουσουλμάνοι της Θράκης στο σπίτι, σε όλες σχεδόν τις

εκδηλώσεις της καθημερινής ζωής χρησιμοποιούν γλώσσα άλλη από την

ελληνική. Έτσι τα παιδιά τους:

• ζουν και μεγαλώνουν σε περιβάλλον που δεν έχουν ακούσματα

ελληνικής γλώσσας

• δεν παρακολουθούν προσχολική εκπαίδευση, όπου θα είχαν την

ευκαιρία να εξοικειωθούν με την κατανόηση και τη χρήση της ελληνικής ως

δεύτερης γλώσσας και να αναπτύξουν τις απαραίτητες ικανότητες για την ομαλή

ένταξή τους στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

γ. Ελλιπής εκπαίδευση, ενημέρωση και στήριξη των χριστιανών

εκπαιδευτικών που στελεχώνουν τα μειονοτικά σχολεία. Οι χριστιανοί

εκπαιδευτικοί που υπηρετούν στην μειονοτική εκπαίδευση δεν έχσυν καμία

ιδιαίτερη κατάρτιση σχετικά με θέματα γλωσσικών μειονοτήτων. Οι δυσκολίες

81

που αντιμετωπίζουν εξαιτίας των ιδιαιτεροτήτων του περιβάλλοντος και του

έργου που καλούνται να προσφέρουν, η έλλειψη εξειδικευμένων γνώσεων και η

ανυπαρξία επιστημονικής στήριξης, συντελούν στην δημιουργία ενός κλίματος

εγκατάλειψης και αδιαφορίας.

12.5 Τα ερευνητικά ττρογράμματα

Από το 1997 το Υπουργείο Παιδείας έχει αναλάβει σε συνεργασία με το

Πανεπιστήμιο Αθηνών την εκπόνηση και εφαρμογή ενός προγράμματος για την

εκπαίδευση των μουσουλμάνων μαθητών.Το πρόγραμμα ουσιαστικά τελεί υπό

την καθοδήγηση των καθηγητριών Φραγκουδάκη και Δραγώνα και προς το

παρόν εφαρμόζεται σε πειραματικό στάδιο. Χρηματοδοτείται με το ποσόν του

1,2 δισ δραχμών από την ΕΕ.

Το πρόγραμμα “εκπαίδευση Μουσουλμανοπαίδων” έχει στόχο την αλλαγή

των εκπαιδευτικών δεδομένων της μειονότητας και περιεχόμενο

• τη σύνταξη νέων σχολικών βιβλίων για τη διδασκαλία της ελληνικής

γλώσσας και των λοιπών μαθημάτων του ελληνόφωνου προγράμματος,

προσαρμοσμένων στις ιδιαιτερότητες των μαθητών και ιδίως στο γεγονός ότι η

ελληνική δεν είναι μητρική τους γλώσσα,

. την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στις αρχές της διαπολιτισμικής

εκπαίδευσης και σε νέες παιδαγωγικές μεθόδους και τεχνικές,

• τη διαμόρφωση προτάσεων προς το ΥΠΕΠΘ με στόχο αλλαγές που θα

βελτιώσουν το γενικό εκπαιδευτικό επίπεδο.

Α ττό τ ο ν Ιο ύ ν ιο τ ο υ 1 9 9 7 μ έ χ ρ ι κ α ι σ ή μ ε ρ α έ χ ο υ ν γ ίν ε ι τ α α κ ό λ ο υ θ α :

Έρευνα που συνοψίζεται σε:

1, Απογραφή του μαθητικού πληθυσμού της μειονότητας ανά σχολείο και

οικισμό και ερευνητική καταγραφή της κοινωνικομορφωτικής ταυτότητας του

συνόλου των μαθητών δημοτικών και γυμνασίων.

2. Απογραφή του σώματος των εκπαιδευτικών μεισνοτικών σχολείων και

ερευνητική καταγραφή της κοινωνικομορφωτικής ταυτότητας ταυ συνόλου των

εκπαιδευτικών.

3. Μελέτη σε δείγμα εκπαιδευτικών για τη σχέση τους με το δασκαλικό ρόλο

και τη γνώμη τους για τη σχολική αποτυχία του μεγαλύτερου ποσοστού των

μαθητών.

4. Πλήρης περιγραφή των μειονοτικών σχολείων (κτιριακή κατάσταση,

υποδομή, λόγος χώρου και μαθητών, θέρμανση, διαρρύθμιση, φωτισμός,

διακόσμηση) οργάνωση σχολείου, εκπαιδευτικές και παιδαγωγικές πρακτικέ5.

5. Πλήρης απογραφή του μειονοτικού μαθητικού πληθυσμού που φοιτά στο

νηπιαγωγείο, το δημοτικό και το γυμνάσιο, καταγραφή της ποσοστιαίας

μετάβασης από το ένα επίπεδο στο άλλο, εντοπισμός της καθυστέρησης και

των διαρροών.

6. Εντοπισμός του αριθμού μαθητών που μεταναστεύει για σπουδές στην

Τουρκία.

7. Μελέτη της μουσουλμανικής οικογένειας και των τάσεων πρσς το

μειονοτικό ή το ελληνικό σχολείο.

8. Φοίτηση των μουσουλμάνων νηπίων στα νηπιαγωγεία, αίτια του

ελάχιστου ποσοστού φοίτησης και προτάσεις για την αύξηση του.

9. Απογραφή του μαθητικού πληθυσμού μουσουλμανικού θρησκεύματος σε

όλη την Ελλάδα.

To νέο εκπαιδευτικό υλικό.

Το πρόγραμμα κατασκεύασε για το μάθημα της Ελληνικής Γλώσσας στις έξι

τάξεις του δημοτικού 25 νέα βιβλία μαζί με τετράδια ασκήσεων και οδηγίες για

τους δασκάλους. Τα βιβλία αυτά τα συμπλήρωσε με 17 τίτλους εξωσχολικών

βιβλίων που έχουν σταλεί σε όλα τα μειονοτικά δημοτικά σχολεία.

Δημιούργησε ηλεκτρονική μέθοδο εκμάθησης της ελληνικής. Το λογισμικό

'Ένας ιππότης στο κάστρο των Γραμμάτων" έχει στόχο την διδασκαλία της

ελληνικής γλώσσας. Τοποθέτησε 50 ΗΓΓ σε 14 μειονοτικά δημοτικά σχολεία της

Θράκης που χρησιμοποιούν το λογισμικό ενώ CD-ROM τσυ λογισμικού

διατίθενται δωρεάν σε όσες οικογένειες έχουν παιδιά σε ηλικία δημοτικού

σχολείου.

Για τα μαθήματα: Μελέτη Περιβάλλοντος, Ιστορία, Γεωγραφία και Κοινωνική

και Πολιτική Αγωγή δημιούργησε 15 νέα βιβλία μαζί με τις οδηγίες για τους

δασκάλους, πρόσθετο διδακτικό υλικό που αποτελείται από 3 βιντεοταινίες και

χάρτες. Το υλικό αυτό το συμπλήρωσε με 15 τίτλους εξωσχολικών βιβλίων που

έχουν σταλεί σε όλα τα μειονοτικά δημοτικά σχολεία.

Το σύνολο του υλικού που έχει εγκριθεί από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, από

τη σχολική χρονιά 1999-2000 χρησιμοποιείται σε όλα τα μειονοτικά δημοτικά

σχολεία της Θράκης.

Βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία από το ΥΠΕΠΘ της επίσημης αντικατάστασης

από τη σχολική χρονιά 2000-2001 όλων των σχολικών βιβλίων με τα βιβλία του

προγράμματος.

To υλικό για την εττιμόρφωση

Για τις ανάγκες της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών μειονοτικών σχολείων

δημιουργήθηκαν δύο ταινίες μικρού μήκους.

"Πώς σε λένε;",ταινία 90’.

Σκηνοθεσία: Στέλλα Θεοδωράκη και Θάνος Αναστόπουλος

Εκπαιδευτική σύμβουλος: Αλεξάνδρα Ανδρούσου.

Η ταινία γυρίστηκε στη Θράκη το φθινόπωρο του 1997 και πραγματεύεται τον

πλούτο της πολιτισμικής ποικιλίας, τα κτίρια, τα χρώματα και τους ήχους, τα

πρόσωπα, τα ονόματα και τις γλώσσες, τη συνύπαρξη πολιτών με πολλαπλές

ταυτότητες και το άνοιγμα των νέων γενεών στο μέλλον.

"Εμείς όλοι μία πόλη", ταινία 25'.

Σκηνοθεσία: Στέλλα Θεοδωράκη και Θάνος Αναστόπουλος.

Εκπαιδευτική σύμβουλος: Αλεξάνδρα Ανδρούσου.

Η ταινία γυρίστηκε στις 21 Μαΐου 1999 στο δημαρχιακό πάρκο της Κομοτηνής,

όπου έγινε το ομότιτλο Παιδαγωγικό Εργαστήρι για παιδιά 8-12 χρονών όλων

των πολιτισμικών ομάδων της Θράκης και συνοψίζει τα δεδομένα και

αποτελέσματα τσυ προγράμματος.

Τα δεδομένα

Τα παιδιά της μειονότητας στη μεγάλη τους πλειοψηφία μέχρι σήμερα

τελείωναν το δημοτικό σχολείο χωρίς να έχουν μάθει ελληνικά.

Άρα, επιβεβαιώνεται η αναγκαιότητα του προγράμματος που στοχεύει στην

αναβάθμιση της μειονοτικής εκπαίδευσης.

Η ελλιπής εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας αντικειμενικά αποκλείει τη

δυνατότητα να αποκτήσουν τα παιδιά γνώσεις και στα υπόλοιπα μαθήματα που

διδάσκονται στα ελληνικά.

86

Άρα, ο θεμέλιος λίθος της μειονοτικής εκπαίδευσης είναι καλή εκμάθηση την

ελληνικής γλώσσας.

• Τα παιδιά σε ψηλά ποσοστά έχουν ισχυρό κίνητρσ να μάθουν γράμματα

για να προκόψουν, τόσο τα αγόρια όσο και τα κορίτσια.

Άρα, η βελτίωση των εκπαιδευτικών συνθηκών θα οδηγήσει σε επιτυχία του

προγράμματος και την αναβάθμιση της εκπαίδευσης των παιδιών της

μειονότητας

Τα Προβλήματα

Η κακή εκπαιδευτική κατάσταση της μειονοτικής εκπαίδευσης οφειλόταν μέχρι

σήμερα κυρίως:

• Στην απομόνωση των οικογενειών της μειονότητας

Για λόγους γεωγραφικούς και κοινωνικούς τα παιδιά μεγαλώνουν έξω από το

περιβάλλον της ελληνικής γλώσσας. Δεν ακούνε ελληνικά στσ σπίτι ούτε στη

γειτονιά σε πολλούς οικισμούς, ούτε στην τηλεόραση, με αποτέλεσμα να είναι

ψηλό το ποσοστό των παιδιών που μπαίνουν στην πρώτη τάξη του δημοτικού

σχολείου χωρίς καθόλου γνώση της ελληνικής γλώσσας.

. Στην ανεπαρκή προετοιμασία των δασκάλων

Οι δάσκαλοι, διορίζονταν στα μειονοτικά σχολεία, χωρίς;

1. να γνωρίζουν τις πολιτισμικές και θρησκευτικές ιδιαιτερότητες των παιδιών και

να είναι απροετοίμαστοι γΓαυτές,

2. να έχουν προετοιμαστεί και να γνωρίζουν τις ιδιαιτερότητες της μητρικής

γλώσσας των παιδιών και τις δυσκολίες που συναντάνε στην εκμάθηση την

ελληνικής,

3. να έχουν εκπαιδευθεί στο πώς διδάσκεται μια δεύτερη γλώσσα και να έχουν

την προετοιμασία που απαιτείται για να διδάξουν την ελληνική γλώσσα σε μαθητικό

πληθυσμό που ένα μέρος του τη γνωρίζει ανεπαρκώς και ένα άλλο δεν τη μιλάει

καθόλου φτάνοντας στο σχολείο.

• Στα ακατάλληλα σχολικά βιβλία

Δεν μπορούσαν να μάθουν ελληνικά τα παιδιά της μειονότητας με σχολικά

βιβλία γραμμένα για να μάθουν γραφή και ανάγνωση τα ελληνόγλωσσα παιδιά.

• Στο είδος των σχολείων

Είναι πολύ μεγάλος ο αριθμός των ολιγοθέσιων σχολείων, με μικρό ή και

ελάχιστο αριθμό παιδιών, πράγμα που παντού στην Ελλάδα εμποδίζει την

αποτελεσματική διδασκαλία.

Οι αρχές της εκμάθησης της γλώσσας

Τα νέα βιβλία για τη διδασκαλία την ελληνικής γλώσσας:

. Είναι γραμμένα λαμβάνοντας υπόψη ότι απευθύνονται σε παιδιά που

άλλα γνωρίζουν ελλιπώς και άλλα δε γνωρίζουν καθόλου την ελληνική γλώσσα.

. Αποτελούν ένα διδακτικό υλικό ποικίλο και εύπλαστο, από το οποίο

μπορεί ο / η εκπαιδευτικός να επιλέξει, ανάλογα με το εάν τα παιδιά της τάξης

μιλούν λίγο η καθόλου ελληνικά, καθώς και ανάλογα με τους ρυθμούς μάθησης

που ακολουθούν.

. Χρησιμοποιούν την εικόνα περισσότερο από τα συνήθη βιβλία του

σχολείου και περιέχουν γλωσσικό υλικό που μπορεί να κεντρίσει την περιέργεια

και να προκαλέσει το ενδιαφέρον των παιδιών.

. Λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες δυσκολίες εκμάθησης γραμματικών

δομών της ελληνικής, που προέρχονται από τις διαφορές σε σχέση με τη

μητρική γλώσσα των παιδιών.

. Τα βιβλία χωρίζονται σε τεύχη, που περιέχουν:

1. μικρές ιστορίες, που σταδιακά γίνονται πιο σύνθετες γλωσσικά και

2. δραστηριότητες γλωσσικές, προφορικές και γραπτές, που δημιουργούν

επικοινωνιακές καταστάσεις μέσα στις οποίες τα παιδιά έχουν κίνητρα για να

παράγουν λόγο.

Οι αρχές της γλωσσικής διδασκαλίας

Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας

στηρίζεται:

. Στη σταδιακή προσπάθεια που χρειάζεται η εκμάθηση μιας δεύτερης

γλώσσας.

• Στην επανάληψη, που είναι προϋπόθεση για την εξοικείωση με το

λεξιλόγιο, την προφορά, και τη γραμματική μιας δεύτερης γλώσσας.

. Στην επικοινωνιακή μέθοδο, δηλαδή στην αρχή ότι μαθαίνω μια γλώσσα

σημαίνει να μπορώ να επικοινωνώ σε αυτή τη γλώσσα αποτελεσματικά (τόσο

προφορικά όσο και γραπτά).

. Στην άσκηση στη χρήση της γλώσσας, δηλαδή στη δημιουργία από τους

εκπαιδευτικούς καταστάσεων επικοινωνίας, μέσα στις οποίες τα παιδιά

παράγουν λόγο, προφορικό και γραπτό, που έχει συγκεκριμένο επικοινωνιακό

στόχο.

. Στην κατανόηση της χρησιμότητας που έχει η γραφή ιδίως στις

σύγχρονες κοινωνίες στις οποίες το σύνολο των γνώσεων είναι σε γραπτή

μορφή.

. Στην ανακάλυψη της απόλαυσης που πηγάζει από την ανάγνωση, ένα

από τα ισχυρότερα παιδαγωγικά κίνητρα για τον γρήγορο και απρόσκοπτο

αλφαβητισμό των μικρών παιδιών.

Η τεχνολογία στη γλωσσική διδασκαλία

Το πρόγραμμα ετοίμασε επίσης μέθοδο εκμάθησης την ελληνικής γλώσσας

σε ηλεκτρονική μορφή, κατάλληλη για παιδιά ηλικίας δημοτικού σχολείου (8-12

89

ετών).

To υλικό έχει μορφή παιγνιώδη και ευχάριστη, αποτελεί ένα νοητικό ταξίδι

μέσα στη γλώσσα, με στόχο την αξιοποίηση του ενδιαφέροντος που έχουν για

όλα τα παιδιά οι υπολογιστές και της γοητείας που ασκούν πάνω τους τα

προϊόντα της τεχνολογίας.

Η χρήση του είναι ("φιλική") εύκολη για παιδιά, η εκμάθηση του γραμματικού

συστήματος μιας δεύτερης γλώσσας (κλίσης ονομάτων και ρημάτων,

συντακτικών σχημάτων κτλ) και του λεξιλογίου διευκολύνεται από την

παιγνιώδη και ευχάριστη μορφή των ηλεκτρονικών μαθημάτων.

Η ηλεκτρονική μέθοδος περιέχει όλη την ύλη του αναλυτικού προγράμματος

για τα μαθήματα της γλώσσας των έξι τάξεων του δημοτικού σχολείου.

Για την αξιοποίηση του λογισμικού προγράμματος από τα παιδιά και τους/τις

δασκάλους/ες τους, έχουν παρασχεθεί σε ορισμένα πιλοτικά μειονοτικά σχολεία

ηλεκτρονικοί υπολογιστές. Επίσης έχουν εκπαιδευτεί εθελοντές εκπαιδευτικοί,

ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούν το υλικό αυτό στη γλωσσική διδασκαλία ή

να το αξιοποιούν δείχνοντας τη χρήση του στα παιδιά για να μαθαίνουν μόνα

τους.

Ο ι α ρ χ έ ς τ η ς δ ιδ α σ κ α λ ία ς τ ω ν ά λ λ ω ν μ α θ η μ ά τ ω ν

Τα νέα βιβλία για τα άλλα μαθήματα του ελληνόγλωσσου μέρους του

προγράμματος των μειονοτικών σχολείων (ιστορία, γεωγραφία, μελέτη

περιβάλλοντος, κοινωνική και πολιτική αγωγή) είναι προσαρμοσμένα στο

γεγονός ότι απευθύνονται σε παιδιά που δεν ξέρουν καλά ελληνικά, είναι άρα

γραμμένα με στόχο αφενός να είναι κατανοητά και αφετέρου να υποβοηθούν

μέσα από όλα τα μαθήματα την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας.

Τα νέα βιβλία:

Αξιοττοιούν την ττεριέργεια ως κίνητρο για τη μάθηση, παρουσιάζοντας

την ύλη των μαθημάτων με σειρά και μορφή που την κάνει ενδιαφέρουσα για τα

παιδιά.

Αξιοποιούν τη σχέση των μαθημάτων μεταξύ τους, π.χ. η ιστορία απαιτεί

να καταλαβαίνουν τα παιδιά στοιχεία της γεωγραφίας, η γεωγραφία απαιτεί να

καταλαβαίνουν τον περιβάλλοντα χώρο, το φυσικό περιβάλλον συνδέεται με το

κοινωνικό περιβάλλον και τις αρχές της κοινωνικής οργάνωσης κ.ο.κ.

Στηρίζονται στις δραστηριότητες των παιδιών και ευνοούν την ενεργητική

μάθηση.

Αξιοποιούν τις εμπειρίες των παιδιών που αναγνωρίζουν στα βιβλία

στοιχεία του περιβαλλοντός τους.

Τα νέα βιβλία έχουν τη μορφή τευχών, που καλύπτουν την ύλη των μαθημάτων

ανάλογα με την ηλικία και είναι στην αρχή απλά, με σταδιακή αύξηση της

δυσκολίας.

Τα τεύχη αποτελούν θεματικές ενότητες που συνδυάζουν στοιχεία ιστορίας και

γεωγραφίας, μελέτης του περιβάλλοντος και πολιτικής αγωγής. Δηλαδή

συνδυάζουν τα ιστορικά γεγονότα με τις έννοιες του χώρου και του χρόνου, τις

έννοιες του παρελθόντος και της παράδοσης με τις έννοιες της αλλαγής και των

εξελίξεων, το φυσικό με το κοινωνικό περιβάλλον.

Χρησιμοποιούν περισσότερα από τα υπάρχοντα σχολικά βιβλία την εικόνα και

είναι γραμμένα με τρόπο που υποκινεί το ενδιαφέρον των παιδιών για τις

παρεχόμενες γνώσεις.

Εξοικειώνουν τα παιδιά με έννοιες αφηρημένες και υποβάλλουν την ιδέα της

χρησιμότητας της γνώσης.

Ο ι ε π ιμ ο ρ φ ώ σ ε ις τ ω ν ε κ π α ιδ ε υ τ ικ ώ ν

Το δυσκολότερο μέρος του έργου αλλά και το σπουδαιότερο απ'όλα για να

πετύχει αυτή η μεταρρύθμιση της μειονοτικής εκπαίδευσης όταν η επιμόρφωση

των εκπαιδευτικών. Οι δυσκολίες ήταν πολλές.

• Ο αριθμός των εκπαιδευτικών ήταν πολύ μεγάλος (περίπου 350

εκπαιδευτικοί του ελληνικού προγράμματος και περίπου 400 μουσουλμάνοι για

το τουρκικό πρόγραμμα).

. Όλοι οι εκπαιδευτικοί ήταν στην αρχή αρνητικοί απέναντι στους

νεωτερισμούς που πρότειναν οι επιμορφωτές και επιφυλακτικοί για την

αποτελεσματικότητα.

Η επιμόρφωση ξεκίνησε το Σεπτέμβριο του 1997 προς όλους τους

εκπαιδευτικούς (και τους 700 χριστιανούς και μουσουλμάνους) στην αρχή

καταγράφοντας τη γνώμη των εκπαιδευτικών για τα προβλήματα τους και τα

αίτια της αποτυχίας του έργου τους. Συνέχισε με συστηματικές επιμορφώσεις

τριών ειδών.

1. Γενικές επιμορφώσεις δύο φορές το σχολικό έτος, προς όλους τους

εκπαιδευτικούς σε ώρες εργασίας τους.

2. Ειδικές επιμορφώσεις σε εθελοντές εκπαιδευτικούς, που δήλωναν ότι

επιθυμούν να επιμορφωθούν για 10 ώρες σε ένα διήμερο (εκτός ωρών

εργασίας Παρασκευή απόγευμα και Σάββατο) επί δέκα διήμερα το σχολικό έτος.

Την πρώτη χρονιά σε αυτές τις διήμερες επιμορφώσεις συμμετείχαν 100

εκπαιδευτικοί, την Τρίτη χρονιά φέτος συμμετέχουν 320.

3. Συστηματικές επισκέψεις των επιμορφωτών στα 120 σχσλεία όπσυ

διδάσκουν οι εθελοντές εκπαιδευτικοί και μικρές επιμορφώσεις ανά

αστερισμούς σχολείων σε μικρές ομάδες εκπαιδευτικών 3 φορές το κάθε

σχολικό έτος.

92

Τα αποτελέσματα της επιμόρφωσης για τους εθελοντές εκπαιδευτικούς θα

μπορούσαν να θεωρηθούν θεαματικά. Οι εκπαιδευτικοί που μερικοί πίστευαν

ότι τα παιδιά της μειονότητας δεν μπορούν να μάθουν γράμματα με καμάρι

μεταφέρουν τώρα στις επιμορφώσεις εργασίες των μαθητών τους και την

ικανοποίηση του δασκάλου που το έργο του αποδίδει.

Οι εκπαιδευτικοί εξοικειώθηκαν δείχνοντας πολλές ικανότητες και υψηλή

αίσθηση ευθύνης με τα ακόλουθα θέματα.

1. Επικοινωνία και γλώσσα. Η κατανόηση της βασικής λειτουργίας της

γλώσσας ως οργάνου επικοινωνίας, μέσα από πορίσματα της επιστημονικής

βιβλιογραφίας αλλά και από βιωματικές ασκήσεις, επέτρεψε την εισαγωγή της

επικοινωνίας ως λειτουργικού μέσου εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας.

2. Διγλωσσία και σχολείο. Η ανάλυση του φαινομένου της διγλωσσίας και οι

τεχνικές διδασκαλίας μιας γλώσσας που δεν είναι μητρική των μαθητών και

συγχρόνως είναι η κυρίαρχη και επίσημη γλώσσα στην κοινωνία επέτρεψαν την

κατανόηση τόσο της σχέσης των μαθητών με την μητρική τους όσο και των

τεχνικών διδασκαλίας την ελληνικής.

3. Διδακτική της δεύτερης γλώσσας. Σύγχρονες διδακτικές τεχνικές και

εξοικείωση με τα νέα βιβλία επέτρεψαν την αποτελεσματική διδασκαλία της

ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας.

4. Θεωρίες της μάθησης. Τα κίνητρα για μάθηση, η καλλιέργεια της

περιέργειας, η χρησιμότητα των γνώσεων, η διαθεματική προσέγγιση της

γνώσης αποτέλεσαν βασικά εργαλεία για την επιτυχή μετάδοση γνώσεων.

5. Ταυτότητες. Θεμελιώδη κοινωνικά ερωτήματα, όπως ποιος είμαι "εγώ",

ποιοι είμαστε "εμείς", ποιος είναι ο "άλλος", ποιοι είναι οι "άλλοι", ποιοι είναι οι

"δικοί μας", τι είναι οι "ξένοι" έγιναν αντικείμενο συλλογικής επεξεργασίας σε

μικρές ομάδες, με τη συνεργασία ψυχολόγων, κοινωνιολόγων, ανθρωπολόγων,

93

ειδικών εμψυχωτικών και ειδικών στην επίλυση συγκρούσεων. Την τελευταία

σχολική χρονιά χρησιμοποιήθηκε ως υλικό προβληματισμού για την

επιμόρφωση με θέμα τις "ταυτότητες" το εκπαιδευτικό βίντεο με τίτλο "Πώς σε

λένε;" και περιεχόμενο τις διάφορες πολιτισμικές ταυτότητες των κατοίκων της

Θράκης, τις οδυνηρές ιστορικές μνήμες που φέρουν και την ελπιδοφόρα

επιθυμία αρμονικής συνύπαρξης και συνεργασίας σε αυτή την ελληνική επαρχία

που όλοι ανεξαιρέτως αγαπάνε βαθιά.

Το ολοήμερο διαπολιτισμικό σχολείο της Αθήνας

Σε διαπολιτισμικό σχολείο της Αθήνας, του οποίου ο μαθητικός πληθυσμός

αποτελείται σε ποσοστό 60% από παιδιά εσωτερικών μεταναστών από τη

Θράκη, μελών της μουσουλμανικής μειονότητας, και παιδιά πρόσφατων

μεταναστών από την Αλβανία, εφαρμόζεται πειραματικά:

1. πρόγραμμα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών,

2. πρότυπο ολοήμερο πρόγραμμα μαθημάτων.

Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών του ολοήμερου σχολείου αφορά τα

ακόλουθα θέματα:

αντιμετώπιση της διαφορετικής πολιτισμικής ταυτότητας,

κατανόηση της διγλωσσίας,

αντιμετώπιση των κοινωνικών αιτίων της σχολικής αποτυχίας,

εκμάθηση της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας

διαδικασίες αρμονικής ένταξης στο σχολείο,

νέες τεχνικές διδασκαλίας,

παιδαγωγικές αρχές για την καλλιέργεια κινήτρων μάθησης στα παιδιά,

τις αρχές της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης.

Το πρόγραμμα από 8.30' έως 17.30' του ολοήμερου σχολείου περιέχει:

το πρόγραμμα που ακολουθούν όλα τα δημοτικά σχολεία,

94

μελέτη των μαθημάτων της επόμενης μέρας,

δραστηριότητες που στηρίζουν το πρωινό πρόγραμμα μαθημάτων με:

θεατρικό παιγνίδι

μουσικές δραστηριότητες

κουκλοθέατρο

κατασκευές

μαθηματικές έννοιες σε παιγνίδι

ζωγραφική

βιωματική μάθηση.

Τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα είναι μέχρι σήμερα άριστα για όλα τα παιδιά.

Δηλαδή οι καλοί/ές μαθητές/μαθήτριες έγιναν καλύτεροι/ες και οι προοτπικές

τους σχολικής επιτυχίας στις επόμενες βαθμίδες αυξήθηκαν. Οι αδύνατοι

μαθητές βελτιώθηκαν και οι πολλοί αδύνατοι άρχισαν να δίνουν σοβαρές

ελπίδες στους εκπαιδευτικούς ότι θα καταφέρουν να πετύχουν την ολοκλήρωση

του γυμνασίου.

Τ ο μ έ λ λ ο ν τ ο υ π ρ ο γ ρ ά μ μ α τ ο ς

Το μέλλον του προγράμματος και οι πιθανότητες επιτυχίας του εξαρτώνται

απολύτως από τους εκπαιδευτικούς που συμμετέχουν σε αυτό, καθώς καμία

μεταρρύθμιση δεν μπορεί να πετύχει χωρίς τους δασκάλους και τις δασκάλες.

Ολόκληρη η λογική του προγράμματος στηρίζεται στην αρχή ότι:

η αμάθεια και η απομόνωση ευνοούν το συντηρητισμό και κάνουν τις

ανθρώπινες ομάδες θύματα των δημαγωγών,

ενώ αντίθετα η μόρφωση διαπλάθει ελεύθερες συνειδήσεις με ικανότητα

κρίσης και η προοπτική ένταξης στην κοινωνία και συμμετοχής στην ευρωπαϊκή

πρόοδο διαμορφώνει πολίτες με αίσθηση συλλογικής ευθύνης.

95

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Είναι γεγονός ότι το ττρόγραμμα έχει ξεσηκώσει σάλο στη Θράκη, Το

πρόβλημα δεν φαίνεται όμως να είναι το πρόγραμμα αυτό καθ’ αυτό. Είναι

επιτακτική η ανάγκη να δημιουργηθούν ειδικά βιβλία για τους μουσουλμάνους

μαθητές οι οποίοι δεν έχουν γλωσσικές παραστάσεις στην ελληνική γλώσσα και

συνεπώς δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα ίδια βιβλία με τους

ελληνόφωνους μαθητές. Τα πυρά όμως στρέφονται κατά των δύο

εμπνευστριών του προγράμματος λόγω των απόψεων που έχουν προβάλλει

κατά καιρούς και έχουν εκφρασθεί εναργέστατα στο βιβλίο τους «Τί είναι η

πατρίδα μας; ο εθνοκεντρισμός στην εκπαίδευση

Είναι ατυχές το γεγονός ότι η πολεμική που ξεκίνησε εναντίον των δύο

καθηγητριών, συμπαρέσυρε στη δίνη της και το πρόγραμμα εμποδίζοντας την

καλόπιστη κριτική του.Ξεφεύγοντας από την κριτική για τις απόψεις των δύο

εμττνευστριών του προγράμματος, θα μπορούσε να παρατηρηθεί ότι η όλη

προσπάθεια πάσχει στα εξής σημεία. Κατ’ αρχήν το όλο πρόγραμμα ξεκινά από

ένα βασικό σφάλμα. Θεωρεί ότι η μητρική γλώσσα όλων των μαθητών της

μειονότητας είναι η τουρκική. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι οδηγίες που δίδονται

προς τους διδασκάλους να αναφέρονται αποκλειστικώς στα γλωσσικά και

συντακτικά λάθη που κάνουν οι τουρκόφωνοι μαθητές, ενώ αγνοούνται πλήρως

οι μαθητές που έχουν ως μητρική γλώσσα τα πομακικά ή τα ρωμά.

Το δεύτερο πρόβλημα αναφέρεται στην προετοιμασία του προγράμματος.

Είναι γεγονός ότι οι εμπνευστές του επισκέφθηκαν τη Θράκη (κάποιοι από

αυτούς μάλιστα δεν πήγαιναν εκεί για πρώτη φορά) και προσπάθησαν να

ερευνήσουν τα τεκταινόμενα στο χώρο της μειονοτικής εκπαιδεύσεως.

Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1997.

Δυστυχώς ξεκίνησαν με ιδεολογικές οριοθετήσεις και δεν μπόρεσαν να

ακούσουν τις ανάγκες που τους εξέφρασαν δάσκαλοι και καθηγητές με πείρα

στο χώρο. Επεδίωκαν ουσιαστικά μία, πάση θυσία, εφαρμογή στην πράξη

θεωρητικών απόψεων που είχαν ως βάση εμπειρίες «διαπολιτισμικής» ή

«πολυπολιτισμικής» εκπαιδεύσεως άλλων κρατών.

Ένα τρίτο πρόβλημα έχει να κάνει με την ομάδα προετοιμασίας του όλου

προγράμματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι έχει αγνοηθεί πλήρως το καθ’ ύλην

αρμόδιο για τέτοια θέματα Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Αντίθετα αρμόδια για το

πρόγραμμα είναι αποκλειστικώς η Ειδική Γραμματεία του Υπουργείου Παιδείας

για την Παιδεία των Ομογενών και τη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση. Βεβαίως

μπορεί να γίνει αντιληπτή η διαφορά νοοτροπίας μεταξύ των εμττνευστών του

προγράμματος και του Ινστιτούτου, που οπωσδήποτε θα μπορούσε να

δημιουργήσει προβλήματα στην υλοποίηση του προγράμματος, το οποίο

άλλωστε είναι ακόμη σε πειραματικό στάδιο. Καλό θα είναι όμως σε τόσο

ευαίσθητα θέματα να επιδιώκεται η ευρύτερη δυνατή συναίνεση μεταξύ όλων

των εμπλεκομένων φορέων.

Ένα άλλο πρόβλημα τέλος έχει να κάνει με τη συμμετοχή του εκπαιδευτικού

προσωπικού. Είναι σχετικώς λίγοι οι δάσκαλοι που το έχουν παρακολουθήσει

έως σήμερα, οι οποίοι ωθήθηκαν σε αυτό περισσότερο από τις αποζημιώσεις

που λαμβάνουν. Σε αυτό όμως δεν φταίνε απαραιτήτως οι υπεύθυνοι του

προγράμματος, οι οποίοι άλλωστε προέβησαν προσφάτως σε μία εξαιρετικά

επιμελημένη και ωραιοποιημένη παρουσίαση του έργου τους μέσω αθηναϊκών

εφημερίδων. Κατά τα λοιπά βεβαίως η όλη προσπάθεια ήταν απαραίτητη και

παραμένει πολύ ενδιαφέρουσα. Αξίζει να δούμε τα αποτελέσματά της, όπως θα

τα αξιολογήσουν ανεξάρτητοι εκπαιδευτικοί και όχι βεβαίως μόνοι τους οι

εμπνευστές του προγράμματος, όπως συνήθως συμβαίνει στην Ελλάδα.

97

Ένα δεύτερο πρόγραμμα που επίσης χρηματοδοτείται με ποσόν 585

εκατομμυρίων δρχ από την ΕΕ, εκτελείται τα τελευταία χρόνια από το Εθνικό

Ίδρυμα Νεότητας. Οι εμττνευστές του προγράμματος ξεκίνησαν την

πρωτοβουλία τους όταν παρατήρησαν την πρακτική αδυναμία πολλών γονέων

να μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους στα μαθήματα του σχολείου. Στόχος

είναι η υποβοήθηση μουσουλμάνων μαθητών με δωρεάν φροντιστηριακά

μαθήματα, για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες της

δευτεροβάθμιας εκπαιδεύσεως. Το πρόγραμμα απευθύνεται κυρίως σε μαθητές

που έχουν αποτύχει στις προαγωγικές εξετάσεις ή πάνε στην πρώτη τάξη του

Γυμνασίου.

12.6 Προτάσεις για την Μειονοτική Εκπαίδευση

Στόχος των προτάσεων που ακολουθούν είναι η ριζική αλλαγή της

εκπαιδευτικής καταστάσεως στο χώρο της μειονότητας και η ομαλή και

αποτελεσματική ενσωμάτωση των Ελλήνων μουσουλμάνων στην ελληνική

κοινωνία με σεβασμό στην πολιτισμική και γλωσσική τους ταυτότητα.

1. Υποχρεωτική εννεατής εκπαίδευση: Η πλέον βασική προϋπόθεση για τη

σωστή εφαρμογή της όποιας μειονοτικής εκπαιδευτικής πολιτικής είναι η

συνταγματικά επιτασσόμενη υποχρέωση για εννεατή εκπαίδευση. Στη Θράκη

τόσο η οπισθοδρόμηση και η αμάθεια όσο και οι ανάγκες της αγροτικής

οικονομίας έχουν ως αποτέλεσμα οι μουσουλμανικές οικογένειες να θεωρούν

ως δευτερεύουσα την εκπαίδευση των παιδιών τους και ειδικότερα των

κοριτσιών. Αυτή η κατάσταση παραβιάζει βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και

είναι εμφανής στο γεγονός ότι από το σύνολο των θέσεων σε ΑΕΙ και ΤΕΙ που

προσφέρονται κάθε χρόνο σε μουσουλμάνους μαθητές με ποσόστωση δεν

καλύπτεται ολόκληρο το ποσοστό, ενώ ελάχιστος είναι ο αριθμός των γυναικών.

Το υπουργείο Παιδείας πρέπει με τη βοήθεια των αστυνομικών και δικαστικών

αρχών να σταματήσει τη διαιώνιση μεσαιωνικών αντιλήψεων και να υποχρεώσει

τους γονείς να στέλνουν όλα τα παιδιά τους σχολείο. Επίσης πρέπει να μειωθεί

ο μεγάλος αριθμός αργιών, αψού σήμερα τα μουσουλμανικά σχολεία

παραμένουν κλειστά και κατά τις μουσουλμανικές και κατά τις χριστιανικές

αργίες.

2. Διδασκαλία πομακικής/ρωμά στην ΕΠΑΘ;Το δεύτερο βήμα είναι η εισαγωγή

της έρευνας, διάσωσης και διδασκαλίας της πομακικής και αργότερα της

αθιγγανικής (ρωμά) γλώσσας στην Ειδική Παιδαγωγική Ακαδημία της

Θεσσαλονίκης (ΕΠΑΘ) από όπου αποφοιτούν οι δάσκαλοι της μειονότητας.

99

Στόχος είναι σε μερικά χρόνια οι αττόφοιτοι διδάσκαλοι να έχουν εξειδίκευση στη

διδασκαλία της γλώσσας κάθε μίας από τις τρείς φυλές, των Τουρκογενών, των

Πομάκων και των Αθιγγάνων, που συναπαρτίζουν τη μουσουλμανική

μειονότητα της Θράκης.

3. Μετατροπή της ΕΠΑΘ σε σχολή τετραετούς διάρκειας: Η πιο σωστή

εκμάθηση της τουρκικής, πομακικής και αθιγγανικής (ρωμά) γλώσσας αλλά και

η καλύτερη γνώση των παιδαγωγικών μεθόδων και της διδασκαλίας σε

δίγλωσσους ή και τρίγλωσσους μαθητές επιβάλλει τη μετατροπή της ΕΠΑΘ σε

σχολή τετραετούς φοιτήσεως με αντίστοιχη αναδιάρθρωση του προγράμματος.

Λόγω των ιδιαιτεροτήτων της η ΕΠΑΘ θα πρέπει να μείνει ανεξάρτητο

παιδαγωγικό τμήμα αλλά ταυτοχρόνως θα πρέπει να προσφέρεται η

δυνατότητα σε όσους αποφοίτους της το επιθυμούν να εργασθούν ως δάσκαλοι

και σε χριστιανικά σχολεία ανά την επικράτεια. Ενδια'φερον παρουσιάζει η

προσπάθεια του Συλλόγου ΕΠΑΘητών Ξάνθης να προτείνουν το καλοκαίρι του

2001 ως βασικά υποχρεωτικά μαθήματα για την εισαγωγή στην

(αναβαθμισμένη-πανεπσιτημιακή) ΕΠΑΘ την ελληνική και την τουρκική. Κάτι

τέτοιο θα μετέτρεπε την ΕΠΑΘ σε σχολή μόνο των Τουρκόφωνων μαθητών της

Θράκης και θα απέκλειε περίπου εκ προοιμίου Πομάκους και Αθιγγάνους

4 . Διδασκαλία πομακικής/αθιγγανικής στα σχολεία: Επακόλουθο της

διδασκαλίας της πομακικής/αθιγγανικής γλώσσας στην ΕΠΑΘ πρέπει να είναι η

εν συνεχεία στελέχωση των δημοτικών σχολείων που έχουν Πομάκους και

Αθίγγανους μαθητές με τους αντίστοιχους διδασκάλους και η απομάκρυνση

από αυτά τα σχολεία των Τουρκόφωνων εκπαιδευτικών. Παραλλήλως πρέπει

να μεταφρασθούν σχολικά βιβλία στις δύο νέες γλώσσες για να πάψει ο

γλωσσικός εκτουρκισμός της μη τουρκόφωνης μειονότητας. Βεβαίως, δεν

πρέπει να αγνοείται το γεγονός, ότι η γνώση της τουρκικής αφήνει τη

100

δυνατότητα για σπουδές στα πανεπιστήμια της Τσυρκίας. Αντίθετα η πομακική

ή αθιγγανική δεν θα προσφέρει κανένα τέτοιο πλεονέκτημα. Είναι φυσιολογικό

να αναμένεται ότι το τουρκικό προξενείο θα αντιδράσει προσφέροντας αφειδώς

υποτροφίες στους Πομάκους και Αθιγγάνους για να σπουδάσουν στην Τουρκία,

υποχρεώνοντάς τους έτσι, να συνεχίσουν τις σπουδές τους στα τουρκικά.

5. Επιλογή σχολείου από τους γονείς: Υπάρχουν γονείς μαθητών που δεν

επιθυμούν το παιδιά τους να παρακολουθήσουν το εκπαιδευτικό σύστημα των

μειονοτικών σχολείων διότι

• δεν επιθυμούν το παιδί τους να ενταχθεί στη μειονότητα (προβλεπόμενο

ανθρώπινο δικαίωμα που παρέχει τη δυνατότητα της επιλογής ένταξης ή μη στη

μειονότητα)

• θεωρούν ότι το πρώτιστο που πρέπει να μάθουν καλά τα παιδιά τους είναι η

ελληνική γλώσσα που τους παρέχει τη δυνατότητα να σπουδάσουν στην

Ελλάδα, οπότε θεωρούν χαμένες ώρες τα μαθήματα στην τουρκική και

• ιδίως στις πομακικές περιοχές διαφωνούν με τον γλωσσικό εκτουρκισμό

των παιδιών τους στα μειονοτικά σχολεία αλλά δεν έχουν εναλλακτική λύση.

Πρέπει άμεσα να δοθεί η δυνατότητα σε όσους μουσουλμάνους μαθητές

επιθυμούν, να παρακολουθούν το αμιγώς ελληνόφωνο ακαδημαϊκό πρόγραμμα

που διδάσκεται στην υπόλοιπη Ελλάδα. Στα μεγάλα τουλάχιστον χωριά πρέπει

να ιδρυθούν παραλλήλως προς τα μειονοτικά και αμιγώς ελληνικά σχολεία. Στα

σχολεία αυτά μπορεί να διδάσκεται προαιρετικώς κάποιες ώρες την εβδομάδα η

τουρκική, πομακική ή αθιγγανική γλώσσα αναλόγως της εθνοτικής καταγωγής

των μαθητών.

6. Δημιουργία παιδικών σταθμών-νηπιαγωγείων: Σε όλα τα μεγάλα

μουσουλμανικά χωριά είναι απαραίτητη η δημιουργία παιδικών σταθμών και

νηπιαγωγειών, όπου τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας μέσα από το παιχνίδι,

101

τις εικόνες αλλά και την ετταφή με τον ευρύτερο πολιτισμό της ελληνικής

κοινωνίας θα πραγματοποιούν ομαλότερα τη μετάβασή τους στο δημοτικό, ενώ

η ελληνική γλώσσα θα πάψει να τους είναι παντελώς άγνωστη.

7. Εκμάθηση των ελληνικών με ειδικά γραμμένα βιβλία: Στα μουσουλμανικά

δημοτικά σήμερα εκτός από τα γραμμένα στην τουρκική γλώσσα βιβλία

χρησιμοποιούνται τα σχολικά βιβλία που απευθύνονται σε ελληνόφωνους

μαθητές. Οι μαθητές της μειονότητας όμως δεν μπορούν για προφανείς λόγους

να παρακολουθήσουν την ίδια διδασκαλία διότι δεν έχουν τις ίδιες λεκτικές

παραστάσεις. Χρειάζεται η συγγραφή ειδικών βιβλίων που θα μαθαίνουν την

ελληνική γλώσσα στους μαθητές ως να απευθύνονται σε ξενόγλωσσους. Υπ’

αυτό το πρίσμα κρίνεται ως κατ’ αρχήν πολύ θετική η προσπάθεια που έχει

ξεκινήσει το Υπουργείο Παιδείας. Στο πειραματικό πρόγραμμα που εφαρμόζεται

όμως εδώ και ένα χρόνο στο χώρο της μειονοτικής εκπαιδεύσεως, η λογική της

αντιμετωπίσεως των γλωσσικών ιδιαιτεροτήτων των μουσουλμάνων μαθητών

βασίζεται στην αντίληψη ότι η γλώσσα που ομιλούν στο σπίτι είναι η τουρκική

και παραγνωρίζονται τα γλωσσικά δικαιώματα και ιδιαιτερότητες Πομάκων και

Αθιγγάνων μαθητών.

8. Βιβλία τουρκικής γλώσσας: Λόγω στοιχειώδους αξιοπιστίας της πολιτείας θα

πρέπει να συνεχίσουν να διδάσκονται υποχρεωτικά όλα τα βιβλία της τουρκικής

γλώσσας που έχει εκδώσει και αποστέλλει κάθε χρόνο το Υπουργείο Παιδείας

για τις πέντε πρώτες τάξεις του δημοτικού. Για αυτό το λόγο τα βιβλία που θα

γίνονται δεκτά από τουρκικής πλευράς, δεν θα πρέπει να ταυτίζονται ως προς

το γνωστικό αντικείμενο με τα βιβλία που έχουν ήδη εκδοθεί από το Υπουργείο

Παιδείας. Θα πρέπει κάποια από τα «ελληνικά» βιβλία να ξαναγραφούν και να

προστεθούν ως συγγραφείς και μουσουλμάνοι.

9. Διδασκαλία του κορανίου με μετάφραση στην ελληνική: Το κοράνιο είναι

γραμμένο στην αραβική γλώσσα. Εδώ και πολλά χρόνια όμως οι μουσουλμάνοι

μαθητές τόσο στην πρωτοβάθμια όσο και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση το

διδάσκονται μέσω μεταφράσεών του στην τουρκική γλώσσα. Είναι άγνωστο για

ποιό λόγο θα πρέπει να θεωρείται ότι η μετάφραση στην τουρκική αποδίδει

καλύτερα το κοράνιο συγκριτικά με τη μετάφραση στην ελληνική. Προτείνεται σε

όλα τα Γυμνάσια και Λύκεια και στα δημοτικά μη τουρκόφωνων περιοχών η

συνέχιση της διδασκαλίας του κορανίου στην αραβική γλώσσα με μετάφραση

και σχόλια στην ελληνική.

10. Η επάρκεια στην ελληνική γλώσσα όρος, για την εισαγωγή στα ΑΕΙ: Το

1996 το υπουργείο Παιδείας με μία γενναία απόφασή του όρισε ένα μικρό

ποσοστό θέσεων για την εισαγωγή αποφοίτων λυκείου που προέρχονται από

τη μειονότητα στα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Ο νόμος αυτός όμως απαιτείται να τροποποιηθεί

λόγω της ουσιαστικής εισαγωγής όλων όσων υποβάλλουν αιτήσεις. Σκοπός δεν

είναι η πάση θυσία δημιουργία επιστημόνων από το χώρο της μειονότητας αλλά

και η ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία. Απαραίτητη για αυτό είναι η επάρκεια

στη γνώση της ελληνικής γλώσσας. Οι υποψήφιοι φοιτητές θα πρέπει να

διαγωνίζονται στο μάθημα των ελληνικών και να βαθμολογούνται τουλάχιστον

με τη βάση.

11. Μελέτη και διάσωση της πομακικής και αθιγγάνικής παραδόσεως στο

Πανεπιστήμιο Θράκης: Πρέπει να δημιουργηθεί στο Τμήμα Εθνολογίας του

Πανεπιστημίου Θράκης ειδικό τμήμα μελέτης της γλώσσας, των ηθών, εθίμων

και τραγουδιών των Πομάκων και Αθιγγάνων που χάνεται σήμερα με ταχείς

ρυθμούς.

12. Αναδιάρθρωση εκπαιδεύσεως στα ιεροδιδασκαλεία: Τα δύο ιεροδιδασκαλεία

του Εχίνου και της Κομοτηνής σήμερα ακολουθούν σε γενικές γραμμές το

πρόγραμμα των δευτεροβάθμιων ελληνικών σχολείων. Θα πρέπει να αλλάξουν

μορφή και να προσφέρουν καθαρά ιερατική εκπαίδευση με μοναδικό στόχο την

επάνδρωση των θέσεων των θρησκευτικών λειτουργών της μειονότητας.

13. Επιμόρφωση χριστιανών εκπαιδευτικών: Επειδή η εκπαίδευση

μουσουλμάνων μαθητών χρειάζεται ειδικές γνώσεις, θα πρέπει και οι χριστιανοί

εκπαιδευτικοί που προορίζονται για μουσουλμανικά σχολεία να επιμορφώνονται

επί ένα χρόνο στην ΕΠΑΘ, για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις αυξημένες

ανάγκες του ρόλου τους. Ήδη πάντως στο πειραματικό εκπαιδευτικό

πρόγραμμα που έχει αρχίσει να εφαρμόζεται υπάρχει κάποια επιμόρφωση των

διδασκάλων. Επίσης θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα να διδάσκουν τα

τουρκικά και Χριστιανοί εφ’ όσον έχουν τις απαραίτητες γνώσεις και πληρούν τις

αναγκαίες προϋποθέσεις, οι οποίοι σήμερα με το Ν. 1109/72 αποκλείονται.

14. Σχολές λαϊκής επιμορφώσεως; Πρέπει στα μεγάλα μουσουλμανικά χωριά να

δημιουργηθούν σχολές για την εκμάθηση βασικών τεχνικών επαγγελμάτων

(τσαγκάρης, ράφτης κ.λ.π.), νέων γεωργικών μεθόδων και την καταπολέμηση

του αναλφαβητισμού, όπως υπήρχαν πριν τη δικτατορία, με στόχο την

επιμόρφωση του μεγαλύτερου σε ηλικία πληθυσμού.

15. Έλεγχος των οικονομικών εσόδων των προσοντούχων δασκάλων: Εκτός

από τους ΕΠΑΘήτες διδασκάλους σε μερικά δημοτικά σχολεία υπηρετούν και οι

λεγόμενοι προσοντούχοι, ντόπιοι διδάσκαλοι απόφοιτοι τουρκικών ακαδημιών,

οι οποίοι γίνονται δεκτοί μετά από πρόταση της σχολικής εφορείας κάθε

σχολείου. Ειδικά για τους «προσοντούχους» υπάρχει αδιαφάνεια στις

οικονομικές τους αποδοχές και σοβαρές ενδείξεις ότι επιχορηγούνται από

τουρκικό προξενείο Κομοτηνής. Θα πρέπει να υπάρξει έλεγχος των

οικονομικών αποδοχών τους από τις αρμόδιες οικονομικές υπηρεσίες.

12.7 Συμπεράσματα

Η ισχύουσα εκπαίδευση της μουσουλμανικής μειονότητας αποτελεί ένα

ανομοιογενές σύνολο.Δεν λειτουργεί ως ένα υποσύστημα του εθνικού

συστήματος παιδείας, με τη δική του άρθρωση και «φ ιλοσ οφ ία» και τις δικές

του ιδιαιτερότητες αλλά ως συνδυασμός γνωστικών αντικειμένων, τρόπων

διδασκαλίας και ωρών σε δύο ή τρία γλωσσικά συστήματα, το οποίο αδυνατεί

να λειτουργήσει ως ένα ενιαίο σύνολο, ενταγμένο σε μια συγκεκριμένη

παιδαγωγική αντίληψη και οριοθετημένο με συγκεκριμένους παιδαγωγικούς

στόχους.

Το εθνικό σύστημα παιδείας παραμένει κατ’ ουσίαν ξένο για τους

μουσουλμάνους μαθητές.!' αυτό συντελούν και οι αρνητικές αντικειμενικές και

υποκειμενικές συνθήκες κάτω από τις οποίες λειτουργούν τα μειονοτικά

σχολεία, όπως οι κακές συγκοινωνιακές προϋποθέσεις, οι δυσκολίες

μετακίνησης των μαθητών το χειμώνα για πολλά παιδιά τα μονοτάξια σχολεία, ο

ελλιπής έως κακός εξοπλισμός των σχολείων και των τάξεων, η συχνά μη

θετική και μη ευνοϊκή στάση πολλών γονέων για την μόρφωση των παιδιών

τους.

Όλα αυτά μαζί εξηγούν το φαινόμενο της αδιαφορίας ή και της εγκατάλειψης

της εκπαίδευσης σε πολύ μεγάλα ποσοστά.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των

περισσοτέρων, οι δάσκαλοι δεν μπορούν να λειτουργήσουν

αποτελεσματικά.Παρά τις ορισμένες θετικές προσπάθειες οι οποίες έχουν γίνει

ως τώρα από την πολιτεία και από εκπαιδευτικούς, η συνολική εκτίμηση είναι

ότι η εκπαίδευση που παρέχεται στη μειονότητα δεν έχει τελικά , σχεδιαστεί στις

βάσεις των διαπολιτισμικών αρχών και των μαθησιακών αναγκών των

παιδιών.Αλλαγή των συνθηκών μττορεί να υπάρξει μόνο εφόσον η πολιτεία:

—πείσει με τις ενέργειες της τα μέλη της μειονότητας ότι δεν υπάρχει επιδίωξη

αφομοίωσής τους.

—βοηθήσει με τη στάση της τη μειονότητα να αισθανθεί την ανάγκη να

μοιραστεί με την ευρύτερη κοινότητα μερικές κοινές αξίες και να αγωνιστεί από

κοινού για την επίλυση των προβλημάτων της κοινής τους καθημερινότητα.

Η μειονοτική εκπαίδευση έχει ανάγκη από ευκαιρίες για συνεργασία μεταξύ

μουσουλμάνων και χριστιανών εκπαιδευτικών και από κοινάπρογράμματα.

Είναι βέβαιο ότι τις τελευταίες δεκαετίες η μειονοτική εκπαίδευση έχει βελτιωθεί

θεαματικά και τα υπάρχοντα δεδομένα δείχνουν ότι θα υπάρξουν περισσότερες

βελτιώσεις στο μέλλον που θα εξασφαλίσουν σύχρονη και υψηλού επιπέδου

εκπαίδευση για όλους τους μουσουλμάνους της Θράκης.

13. ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΗ

13.1 Θρησκεία και μειονότητα

Για τους μουσουλμάνους η θρησκεία στάθηκε ανέκαθεν ο πυρήνας, το

ισχυρό και συμπαγές καθεστώς, που περιέκλειε μέσα του όλους τους κανόνες

της κοινωνικής και -πνευματικής ζωής του ανθρώπου και το πλέον

προσδιοριστικό στοιχείο της ταυτότητας, τόσο για τους ίδιους, όσο και για να

κατατάξουν τους άλλους ανθρώπους σε κάποιο σύνολο. Η βασική διάκριση

ανάμεσα σ' αυτούς και τον υπόλοιπο κόσμο ήταν η αποδοχή ή η απόρριψη του

μηνύματος του Ισλάμ. Όλες οι υπόλοιπες συμβατικότητες (γεωγραφία, κράτη,

φυλές, γλώσσα κ.α) αποτελούσαν κριτήρια δευτερεύουσας σημασίας.

ΓΓ αυτό στην Ισλαμική επικράτεια παρ’ όλο που υπήρχαν πολλές φυλές και

έθνη, η πραγματική διαφορά ήταν θρησκευτική. Από το ένα μέρος όσοι

πίστευαν στο Ισλάμ, ονομάζονταν μουσουλμάνοι και αποτελούσαν την

κοινότητα του Θεού ανεξάρτητα από το σε ποια φυλή ανήκαν και κάτω από

ποια κυριαρχία ζούσαν. Από το άλλο, όσοι απέρριπταν το Ισλάμ ήταν οι

άπιστοι. Έτσι οι διαφορές που υπήρχαν ανάμεσα σε ένα μουσουλμάνο κι ένα

μη μουσουλμάνο δεν προέρχονται από το γεγονός, ότι μπορεί να είναι πολίτες

διαφορετικού κράτους, να μιλούν διαφορετική γλώσσα, να ανήκουν σε

διαφορετική φυλή ή εθνότητα αλλά γιατί έχουν διαφορετική θρησκεία.

Οι μουσουλμάνοι της Θράκης στην πλειοψηφία τους ανήκουν στο σλαμικό

δόγμα των Σουνιτών. Πολλοί μουσουλμάνοι, που ζουν στα ορεινά χωριά της

Θράκης, ιδιαίτερα στα όρια των νομών Ροδόπης - Έβρου ανήκουν στην αίρεση

του Μπεκτασισμού, σε αντίθεση με τους μουσουλμάνους πεδινών περιοχών

που ανήκουν όλοι στον ορθόδοξο Ισλαμισμό. Οι ρίζες του Μπεκτασισμού

ανάγονται στο σουφισμό που αποτελεί τον ασκητισμό του Ισλαμισμού, Οι

107

Μπεκτασήδες διακρίνονται για τις φιλελεύθερες ιδέες τους και δείχνουν ιδιαίτερη

ευαισθησία σ’ αυτό που αποκαλείται κοινωνική δικαιοσύνη. Με την έννοια αυτή

η αίρεση του Μπεκτασισμού δεν υπήρξε μια απλή θρησκευτική έκφραση που

απλώς διέφερε απ’ την ισλαμική ορθοδοξία. Είχε πολιτικές προεκτάσεις και

πολιτική κατεύθυνση. Στέγαζε δυνάμεις της υπαίθρου και συσπείρωνε

κοινωνικές ομάδες μη προνομιούχες που δεν είχαν προσβάσεις στην πσλιτική

εξουσία, γι’ αυτό οι διωγμοί που εξαπολύθηκαν εναντίον τους κατά καιρούς από

την κεντρική εξουσία, στάθηκαν η αιτία να εγκατασταθούν οι Μπεκτασήδες στις

ορεινές και άγονες περιοχές της Θράκης.

Οι μουσουλμάνοι της μειονότητας γενικά, θεωρούνται από τους πλέον

αφοσιωμένους στην ισλαμική θρησκεία. Φλογερός πόθος κάθε μουσουλμάνου

είναι η μετάβαση στη Μέκκα για να προσκυνήσει στη Καάβα. Θα αποκτήσει έτσι

τον τίτλο του «χατζή» και θα θεωρείται από τους ομόθρησκους πρόσωπο

αξιοσέβαστο. Γι’ αυτό κάθε χρόνο πολλοί μουσουλμάνοι από την Ελλάδα

ταξιδεύουν για τη Μέκκα ξεπερνώντας ανυπέρβλητα πολλές φορές εμπόδια

προκειμένου να εξασφαλίσουν τον τίτλο του «χατζή».

Ως προς την ελευθερία της θρησκευτικής συνειδήσεως των μελών της

μουσουλμανικής μειονότητας στην Ελλάδα, γίνεται σαφής αναφορά στα άρθρα

40 - 43 της Συνθήκης της Λωζάννης. Πέραν των προστατευτικών αυτών

διατάξεων, το Ελληνικό Σύνταγμα (1986) με το άρθρο 13, παράγραφος 1 και 3

και με το άρθρο 25 παράγραφος 1, διασφαλίζει τις θρησκευτικές ελευθερίες των

μουσουλμάνων. Και επειδή η μειονότητα ως συλλογική ομάδα είναι

θρησκευτική, οι συλλογικές ελευθερίες των μελών της είναι κατ’ εξοχήν

θρησκευτικές ελευθερίες.

Ο ελληνικός λαός πάντοτε αντιμετώπισε με μεγαλοψυχία και ανεκτικότητα

τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς. Υπάρχουν σημαντικά ιστορικά στοιχεία, τα

οποία μαρτυρούν ότι τόσο στη βυζαντινή περίοδο όσο και στο νεοελληνικό

κράτος ο ελληνικός λαός έδειξε ανεξίθρησκη συμπεριφορά έναντι των

μουσουλμάνων, οι οποίοι είχαν εγκατασταθεί μέσα στα όρια της ελληνικής

επικράτειας. Με τον ίδιο άψογο τρόπο οι χριστιανικοί πληθυσμοί της Θράκης

συμπεριφέρθηκαν και εξακολουθούν να συμπεριφέρονται προς τους

μουσουλμάνους της μειονότητας.

Δείγμα της άριστης συμπεριφοράς του ελληνικού κράτους προς τους

μειονοτικούς μουσουλμάνους είναι και το γεγονός ότι στους μουφτήδες τους,

πέραν των θρησκευτικών δικαιωμάτων, τους αναγνωρίζει το δικαίωμα ρύθμισης

των διαπροσωπικών σχέσεων των μειονοτικών μουσουλμάνων με βάση το ιερό

μουσουλμανικό δίκαιο. Αντιθέτως η Τουρκία από το 1926 απαγόρευσε την

εφαρμογή του εκκλησιαστικού δικαίου για τη ρύθμιση των διαπροσωπικών

σχέσεων των μελών της ελληνικής μειονότητας. Μια ακόμη απόδειξη της

θρησκευτικής ελευθερίας των μουσουλμάνων της Θράκης είναι και το γεγονός

ότι επιτρέπεται να φορούν τη μουσουλμανική τους ενδυμασία και αμφίεση, ενώ

στην Τουρκία απαγορεύεται στους κληρικούς, εκτός τους αρχηγούς θρησκειών,

να φορούν εκτός εκκλησίας τα εκκλησιαστικά τους άμφια.

Για την άσκηση των θρησκευτικών τους καθηκόντων οι μουσουλμάνοι της

Θράκης διατηρούν περισσότερα από 237 τζαμιά, 78 μεσεζίτια (μικρά τεμένη),

αρκετούς τεκκέδες (λατρευτικοί οίκοι των μπεκτασήδων) καθώς και 305

νεκροταφεία.^^Συγκεκριμένα στον νομό Ξάνθης υπάρχουν 137 μικρά - μεγάλα

τεμένη και 136 νεκροταφεία, ενώ μέσα στην Ξάνθη υπάρχουν 9 τεμένη και 4

νεκροταφεία.

Βλέπε «Θράκη - Βαλκάνια 2C Πηγή ΜουφτεΙα Ξάνθης.

X», Πρακτικά διημερίδας, Ταμείον Θράκης 2000 μ χ , c

Στα τεμένη ιερουργούν οι ιμάμηδες. Ο ιμάμης είναι ο εξουσιοδοτημένος

αντιπρόσωπος του επίσημου δόγματος. Είναι επικεφαλής στην προσευχή και

οδηγός στο θρησκευτικό νόμο. Οι ιμάμηδες είναι δύο κατηγοριών : Οι

«επίσημοι» που τελούν όλες τις θρησκευτικές τελετές (προσευχές, γάμους,

κηδείες) και οι δεύτερης κατηγορίας, που οι αρμοδιότητες τους εξαντλούνται

στις καθημερινές προσευχές, εκτός βέβαια από την προσευχή της Παρασκευής,

η οποία θεωρείται θρησκευτική τελετή αυξημένης σπουδαιότητας και της οποίας

προΐσταται ο Χατίπης.

Σε κάθε χωριό υπάρχει ένας ιμάμης. Σε μεγάλα χωριά υπηρετούν δύο. Ο

ιμάμης είναι η αδιαφιλονίκητη πολιτικό - θρησκευτική αρχή του χωριού με

μεγάλη επιρροή στους μουσουλμάνους που ανήκουν στην ενορία του. Επιθυμία

κάθε μουσουλμάνου είναι τα άρρενα τέκνα του να καταλάβουν κάποιο

θρησκευτικό αξίωμα. Πρόσθετο κίνητρο προς αυτήν την κατεύθυνση αποτελεί

το γεγονός, ότι οι θρησκευτικοί λειτουργοί (όπως θρησκευτικός λειτουργός της

Παρασκευής, ψάλτες) απαλλάσσονται από τη στρατιωτική θητεία. Τυπικό και

βασικό προσόν, για να γίνει κάποιος θρησκευτικός λειτουργός είναι η

αποφοίτηση του από το ιεροσπουδαστήριο.

13.2 Μουφτής- Μουφτείες

Σεβόμενοι την μακρά παράδοση ανεξιθρησκείας που διέκρινε την

Ορθοδοξία από τους Βυζαντινούς ήδη χρόνους, η Ελλάδα εισήγαγε τον θεσμό

του Μουφτή με το Νόμο ΑΛΗ/1882 σύμφωνα με την συνθήκη της

Κωσταντινούπολης του 1881.

Ο Μουφτής κατά την περίοδο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ήταν

μουσουλμάνος θεολόγος. Βασικό προσόν για την κατάληψη της θέσης του

Μουφτή δεν ήταν μόνο η αποφοίτησή του από ανώτατη ιερονομική σχολή αλλά

και η προσήλωση του υποψηφίου στον ιερό μουσουλμανικό νόμο (Σερί,

Σεριάτ).Τα θρησκευτικά καθήκοντά του δεν είναι διαφορετικά από αυτά του

ιμάμη. Πρόίσταται στην ομαδική προσευχή των πιστών, τους οποίους

καθοδηγεί εκφωνώντας διάφορες παρακλήσεις. Ανάμεσα στις αρμοδιότητες του

Μουφτή συγκαταλέγεται και η έκδοση γνωμοδοτήσεων (φετβάδων -

ιερονομικών ρητρών) για θέματα θρησκευτικά ή νομικά, που περιλαμβάνει το

μουσουλμανικό δίκαιο.

Στη Θράκη υπάρχουν τρεις Μουφτείες (Ξάνθης, Κομοτηνής, Διδυμοτείχου).

Οι Μουφτείες θεωρούνται δημόσιες υπηρεσίες, αλληλογραφούν στην επίσημη

γλώσσα του κράτους και απαλλάσσονται των ταχυδρομικών και τηλεγραφικών

τελών. Ο αριθμός και η περιφέρεια των Μουφτειών μεταβάλλονται με

Προεδρικά διατάγματα, που εκδίδονται με πρόταση των Υπουργών

Εξωτερικών, Δικαιοσύνης και Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.

Σε κάθε Μουφτεία πρόίσταται ο Μουφτής. Στην Ελλάδα θεωρείται ο γνήσιος

εκφραστής της «αυθεντικότητας» του ισλαμικού δόγματος. Στη θέση του

Μουφτή διορίζονται μουσουλμάνοι, Έλληνες πολίτες κάτοχοι πτυχίου ανώτατης

ισλαμικής θεολογικής σχολής και κάτοχοι διπλώματος ιτζαζέτ ναμέ ή

111

διατελέσαντες ιμάμηδες τουλάχιστον επί δεκαετία, οι οποίοι έχουν διακριθεί για

το ήθος τους, την θεολογική τους κατάρτιση, την προσήλωσή τσυς στον ιερό

μουσουλμανικό νόμο.

Εκτός από τα θρησκευτικά του καθήκοντα και την έκδοση γνωμοδοτήσεων

(φετβάδων), ο Μουφτής πέραν του ότι διορίζει, εποτπεύει και παύει

θρησκευτικούς λειτουργούς, τελεί ή επικυρώνει θρησκευτικούς γάμους μεταξύ

μουσουλμάνων ή γνωμοδοτεί σε θέματα που έχουν σχέση με τον ιερό

μουσουλμανικό νόμο.

Όπως αποδεικνύεται από τα παραπάνω , ο μουφτής πρόκειται για θεσμό

με πολλαπλές αρμοδιότητες θρησκευτικού διοικητικού εποπτικού και δικαστικού

χαρακτήρα αφού ο μουφτής είναι ιεροδίκης τους μουσουλμανικής

μειονότητας.Είναι ιδιόμορφος και ιδιαίτερα προνομιούχος εσωτερικός θεσμός

αφού κάτι ανάλογο δεν ισχύει σε άλλες χώρες του κόσμου.

Ο μουφτής είναι κατά βάση δημόσιος λειτουργός θρησκευτικού και

δικαστικού χαρακτήρα και οφείλει πρωτίστως πίστη στο Σύνταγμα και την

Ελληνική Πολιτεία.

14. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Η Θράκη είναι περιφέρεια με έντονα τα χαρακτηριστικά της αγροτικής και

κτηνοτροφικής περιοχής.Το κοινωνικό μόρφωμα που κυριαρχεί στη

μουσουλμανική μειονότητα είναι αυτό της αγροτικής κοινωνίας. Οι συνθήκες με

την ανάπτυξη της τεχνολογίας έχουν βελτιωθεί σε σημαντικό βαθμό, Η

πλειοψηφία των μουσουλμάνων, όπως άλλωστε και των χριστιανών της

περιοχής απασχολείται με τον πρωτογενή τομέα και ένα μικρό ποσοστό του

ενεργού πληθυσμού απασχολείται με τον δευτερογενή και τριτογενή τομέα.

Η γεωργία αποτελεί τον κύριο κλάδο της πρωτογενούς παραγωγής αφού

συμμετέχει κατά 70% περίπου στη διαμόρφωση του οικογενειακού εισοδήματος

και είναι ο σοβαρότερος τομέας της οικονομίας της Θράκης. Οι πλέον δυναμικές

καλλιέργειες είναι του καττνού , του βαμβακιού, της ντομάτας, των τεύτλων και

του αραβοσίτου ενώ στις ορεινές περιοχές οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με

την κτηνοτροφία εκμεταλλευόμενοι κατά το πλείστον δάση και βοσκοτόπους.

Μουσουλμάνοι κατέχουν ήδη περισσότερο από το 50% της κτηνοτροφικής

παραγωγής στην Ξάνθη και την Ροδόπη και απολαμβάνουν επιπλέον

επιδότηση εκατοντάδων εκατομμυρίων.

Το 1922 στη Δυτική Θράκη οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις ήταν 722.000

σ τρέμμα τα .Η έκταση αυτή δεν ήταν αμιγώς μουσουλμανική αλλά ανήκε σε

μουσουλμάνους καθώς και σε χριστιανούς, Βούλγαρους, Αρμένιους και

Εβραίους. Το ιστορικό των αγοραπωλησιών από τους Τούρκους προς τους

λοιπούς ανάγεται στην εποχή των Βαλκανικών πολέμων .Όταν οι Βούλγαροι

κατέλαβαν τη Δυτική Θράκη, οι μουσουλμάνοι υπέφεραν τα πάνδεινα από τα

οπλισμένα παραστρατιωτικά σώματα των Βουλγάρων κομιτατζήδων με

Βλ. Παύλος ΧιδΙρογλου, Η Μουσουλμανική μειονότητα της Δυτικής Θράκης,Εταιρία Μακεδονικών σττουδών. Ιδρυμα

μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1956,

αποτέλεσμα πολλοί να φύγουν στη Τουρκία πουλώντας την κινητή και ακίνητη

περιουσία τους.Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις αυξήθηκαν με απστέλεσμα το 1948

να φτάσουν τα 2.800.000 στρέμματα . Δηλαδή έχσυμε μία αύξηση της τάξης του

400%.

Η αύξηση αυτή οφείλεται;

α) στη σκληρή, επίμονη και επίπονη δραστηριότητα των προσφύγων που με

πρωτόγονα μέσα εκχέρσωναν πάρθενα γη και καλλιεργούσαν ελώδεις εκτάσεις

β) στα συνεχή κρατικά έργα και μέτρα .

Σήμερα στο νομό Ξάνθης ο χριστιανικός πληθυσμός κατέχει το 71% της

καλλιεργήσιμης γης, ο μουσουλμανικός το 23% ενώ το 6% αποτελούν δημόσιες

ή κοινοτικές γαίες.· ®

Τα στατιστικά στοιχεία των αγοραπωλησιών του 1998 εμφανίζουν υψηλά

ποσοστά κτήσης ακινήτων από μουσσυλμάνσυς: 44,11% του συνόλου των

αγοραπωλησιών έγιναν μεταξύ μουσουλμάνων, 49,68% αφορούν αγορά

χριστιανικής ιδιοκτησίας από μουσουλμάνους και 6,21% μουσουλμανικής

ιδιοκτησίας από χριστιανούς.·^® Αρκετοί από τους μουσουλμάνους είναι

επιτηδευματίες ή ασχολούνται με το μικροεμπόριο. Το 1956 στο νομό Ξάνθης

από τους 458 εμπόρους οι 49 ήταν μουσουλμάνοι.Από τους 104 βιομηχάνους (

πρόκειται για μικρές επιχειρήσεις χαρακτηριζόμενες από το νόμο ως

βιομηχανίες) οι 15 ήταν μουσουλμάνοι. Το επάγγελμα του βιοτέχνη ασκούσαν οι

45 από τους 456 και από τους 840 επαγγελματίες οι 104 ήταν μουσουλμάνοι.·^^

•’ Βλ. Φωτεινή Ασημακοπούλου και Σεβαστή Χριστίδου - Λιοναράκη, Η Μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης κε

Ελληνοτουρκικές σχέσεις, Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα, 2002, σελ. 241.

Βλ Μανώλη Κοττάκη, Θράκη - Η Μειονότητα σήμερα. Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα, 2000, σελ.72.

Βλ Παύλος Χιδίρογλου, Η Μουσουλμανική μειονότητα της Δυτικής Θράκης Εταιρία Μακεδονικών σπουδών. Ιδρυμα μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1956,

Στο εμπορικό και βιοτεχνικό επιμελητήριο Ξάνθης ανάμεσα στα

εγγεγραμμένα μέλη του υπάρχουν και μουσουλμάνοι.Συγκεκριμένα:

ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ

Πηγή : Επιμελητήριο -άνθης

Τις τελευταίες δεκαετίες δεν υφίστανται περιορισμοί στην έκδοση αδειών

Θήρας και κατοχής κυνηγετικού όπλου για μουσουλμάνους της Θράκης. Την

κυνηγετική περίοδο 1980-1989 εκδόθηκαν ή ανανεώθηκαν στο νομό Ξάνθης

2314 άδειες εκ των οποίων 1415 σε χριστιανούς δηλαδή ποσοστό 61,15% και

819 σε μουσουλμάνους , ποσοστό 38,85%

ΚΥ Ν Η Γ Η Τ Ι Κ Ε Σ Α Δ Ε Ι Ε Σ

Ι Χ Ρ Ι Σ Τ Ι Α Ν Ο Ι β Μ Ο Υ Σ Ο Υ Λ Μ Α Ν ΟΙ

Βλ Μανώλη Κοττάκη, Θράκη - Η Μειονότητα σήμερα, Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα, 2000, σ

Στο θέμα της χορήγησης αδειών οδήγησης όχι μόνσ δεν υφίστανται

απαγορεύσεις ή κωλυσιεργίες αλλά υπολογίζεται από το συνολικό αριθμό που

εκδίδει κατά έτος το γραφείο Συγκοινωνιών, παραπάνω του μισού αφορούν

άδειες μουσουλμάνων οδηγών.Το 1998 στο νομό Ξάνθης εκδόθηκαν 2720

άδειες οδήγησης από τις οποίες 1496 αφορούν μουσουλμάνους

Με ειδικά προγράμματα, έχει εξασφαλισθεί η υγιειονομική περίθαλψη σε κάθε

περιοχή, ώστε ο γιατρός και το ασθενοφόρο, αλλά και το ελικόπτερο κάποτε να

είναι δυνατόν να είναι κοντά στον ασθενή. Το Κέντρο Υγείας του Εχίνου που

ολοκληρώθηκε πρόσφατα, καλύπτει τις ανάγκες 12.000 Πομάκων που

κατοικούν στη συνοριακή ορεινή περιοχή της Ξάνθης. Το νέο νοσοκομείο της

Ξάνθης θα είναι από τα πιο σύγχρονα στην Ελλάδα και σε συνδυασμό με τις

πανεπιστημιακές κλινικές της Αλεξανδρούπολης και Κομοτηνής, αλλά και τα

άλλα νοσηλευτικά ιδρύματα της περιοχής, συγκροτούν ένα αποτελεσματικό

σύστημα υγείας για όλη τη Θράκη.

Η πρόνοια με κάθε μορφής επιδόματα σε ασθενείς αναξιοπαθούντες ή άλλα

μειονεκτικά άτομα, καλύπτει κοινωνικά ευρύτατο φάσμα αναγκών που

καθημερινά επεκτείνεται.

Η ασφάλιση είναι υποχρεωτική σε όλους και υπάρχουν βαρύτατες ποινές σε

όσους αποφεύγουν να ασφαλίσουν τους εργαζομένους. Ακόμη η

ιατροφαρμακευτική και νοσοκομειακή περίθαλψη για τους μουσουλμάνους είναι

δωρεάν.

Βλ Μανώλη Κοπάκη, Θράκη - Η Μειονότητα σήμερα, Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα, 2000, σελ 75.116

Τέλος πρέπει να επισημανθεί, μια άλλη διάσταση των μέτρων προνοίας

κρατίας σε όλο τον κόσμο, εδώ μπορεί να γίνουν κεντρικό θέμα συζητήσεων ή

και αιτία αναστατώσεων.

Ακόμα χειρότερα, ανακριβείς φήμες ή διογκωμένα και παραμορφωμένα

περιστατικά, παίρνουν αφύσικες διαστάσεις και άδικα ταλαιπωρούν ή

επιβαρύνουν ψυχολογικά αρκετούς μουσουλμάνους, που είναι θύματα ενός

καλά οργανωμένου συστήματος παραπληροφορήσεως. Αυτού του είδους ο

πόλεμος και η εξωτερική επίθεση, δεν είναι εύκολο να αντιμετωπιστεί από μια

σύγχρονη κοινωνία προσανατολισμένη στην οικονομική δράση, αλλά και από

την πλειονότητα των μουσουλμάνων που δεν έχουν μεν διάθεση να πέφτουν

θύματα της προπαγάνδας αλλά δεν μπορούν να διακρίνουν ευχερώς, την

κακόβουλη φήμη από την είδηση.

Οι οργανωμένες τέλος ομάδες μουσουλμάνων που περιστοιχίζουν αμέσως

κάθε ξένο επισκέπτη η ανταποκριτή μέσων μαζικής ενημερώσεως, μπορεί να

εκτελούν καλά τις οδηγίες που έχουν πάρει, αλλά δεν αφήνουν να διαμορφώσει

ο περιηγητής, ακριβείς εντυπώσεις αλλά και τις πραγματικές διαστάσεις της

κοινωνικής ειρήνης και της ευημερίας που απολαμβάνει η μουσουλμανική

μειονότητα της Θράκης.

Για να αντιμετωπίσει λοιπόν η κοινωνία στο σύνολο της αυτά τα προβλήματα,

γίνεται ανεκτική, πέραν του συνήθους, στις μειονοτικές ιδιαιτερότητες και το ίδιο

έχει αρχίσει να ακολουθεί και η δημόσια διοίκηση, που σε πολλές περιπτώσεις

και τους συνήθως άκαμπτους κανόνες τους χρησιμοποιεί με ελαστικότητα.

Αυτό, είναι μια πολύ σημαντική διάσταση της καθημερινής πραγματικότητας της

σημερινής Θράκης.

Τέλος η Μουσουλμανική Μειονότητα της Θράκης, είναι και θα παραμείνει σαν

όαση ευημερίας και κοινωνικής ειρήνης σε ένα κόσμο με τεράστια μειονοτικά

117

προβλήματα και σε ένα εγγύς περιβάλλον, όπου η πολεμική αναμέτρηση έχει

αντικαταστήσει το διάλογο και είναι καθημερινή πραγματικότητα. Συγκεκριμένα

στα Βαλκάνια, την Τουρκία και τις χώρες της Κοινοπολιτείας.

15. ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ ΚΑΙ ΤΥΠΟΣ

Στις βουλευτικές εκλογές του Απριλίου του 1990, εξελέγησαν δύο

ανεξάρτητοι μουσουλμάνοι βουλευτές από τους νομούς Ροδόπης και Ξάνθης.

Στις βουλευτικές εκλογές μετά την μεταπολίτευση (74, 77, '81, ’85) η

μειονότητα εξέλεγε και πάλι δύο βουλευτές, αλλά στους συνδυασμούς των δύο

μεγάλων κομμάτων.

Η μειονότητα εκπροσωπείται, επίσης, σε όλες τις βαθμίδες της τοπικής

αυτοδιοίκησης. Δηλαδή σε όλα τα δημοτικά και κοινοτικά συμβούλια δήμων και

κοινοτήτων, πόλεων, κωμοπόλεων και χωριών της Θράκης στα οποία

κατοικούν.

Η ελληνική κρατική ραδιοφωνία εκπέμπει κάθε μέρα δελτίο ειδήσεων και

χρήσιμες πληροφορίες στην τουρκική γλώσσα για να καλύψει τις ανάγκες των

μουσουλμάνων της Θράκης. Την ίδια ώρα κανείς δεν εμποδίζει τη μειονότητα

να ακούσει τουρκικούς ή άλλους ραδιοσταθμούς ή να παρακολουθήσει τουρκική

τηλεόραση οι εκπομπές της οποίας λαμβάνονται είτε ευθέως είτε μέσω

δορυφόρου. Επισημαίνεται ότι χριστιανοί δήμαρχοι της περιοχής έχουν

εγκαταστήσει δορυφορικούς αναμεταδότες του προγράμματος των τουρκικών

τηλεοπτικών σταθμών.

Όπως και σε όλη την Ελλάδα, ο επαρχιακός Τύπος που καλύπτει τα

εξειδικευμένα τοπικά ενδιαφέροντα των κατοίκων, είναι παρών και στη Θράκη.

Εκτός από τις εκδιδόμενες στην Ελληνική γλώσσα, στη Θράκη τυπώνονται

πλέον των δέκα εφημερίδες και περιοδικά στην τουρκική που απευθύνονται

προς όλες τις κατηγορίες πληθυσμού και τα μειονοτικά στρώματα ή τις πολιτικές

τάσεις.

Ενδεικτικά αναφέρονται:

Στην Κομοτηνή: Ιλερί (Εμπρός), Ακίν (Επιδρομή), Γενή Αντίμ (Νέο Βήμα),

Γκερτσέκ (Πραγματικότητα).

Στην Ξάνθη: Τρακιασίν Σεσί (Φωνή της Θράκης), Γιανκί (Ηχώ), Οι εφημερίδες

αυτές είναι εβδομαδιαίες. Παράλληλα υπάρχουν και τα περιοδικά: Γιοβαμέζ (Η

Φωλιά μας), Χακά Νταβέτ (Πρόσκληση Δικαίου), και Τσοτζούκ Αρκαντάς (Μικρέ

Φίλε).

Τα περιοδικά εκδίδονται στην Κομοτηνή, αλλά κυκλοφορούν στην επικράτεια

τόσο του νομού Ξάνθης όσο και του νομού Ροδόπης. Άλλωστε οι τουρκικές

εφημερίδες κυκλοφορούν ελεύθερα στη Θράκη.

16. ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ - ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ

Στο μέρος αυτό της εργασίας μας παρουσιάζονται τα αποτελέσματα

εμπειρικής έρευνας που πραγματοποιήθηκε στην πόλη της Ξάνθης και στην

επαρχία το διάστημα 1/7/2002 - 31/9/2002.Με τη μέθοδο της τυχαίας

δειγματοληψίας ρωτήθηκαν 100 άτομα Μουσουλμάνων.

Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσουμε τις δυσκολίες που συναντήσαμε στη

λήψη του ερωτηματολογίου καθώς οι περισσότεροι από αυτούς ήταν

επιφυλακτικοί.Παρά τις δυσκολίες αυτές όμως κάναμε ότι καλύτερο προκειμένου

τα αποτελέσματα να μας βοηθήσουν στην εργασία μας.

Στις επόμενες σελίδες θα αναλύσουμε κάθε μια από τις παραπάνω

ερωτήσεις και θα προσπαθήσουμε να σχολιάσουμε τα συμπεράσματα τα οπαία

προέκυψαν μέσα από την έρευνα που κάναμε.

ΑΝΔΡΑΣΤΥΝΑΙΚΑ ΑΝΥΠΑΝ/ΠΑΝΤΡ/ΧΩΡ/ΧΗΡΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΑΙΔΙΩΝΝ Valid 100 100 88

Missing 0 0 12

ΑΝΛΡΑΣ/ΓΥΝΑΙΚΑ

Frequency PercentValid

PercentCumulative

PercentΑΝΔΡΑΣ 74 74,0 74,0 74,0ΓΥΝΑΙΚΑ 26 26,0 26,0 100,0Total 100 100.0 100.0

' π ί ν ακ α αυ τό ν π α ρα τ ηρ ο ύ με ι ο πο ίω ν το 74% ήτα ν ά ν τ ρ ε ς

σ υ ν ο λ ι κ ά ρωτήθηκί τ ο 26% γ υ ν α ί κ ε ς .

ΑΝΥΠΑΝ/ΠΑΝΤΡ/ΧΩΡ/ΧΗΡΟΣ

ΑΝΥΠΑΝΤΡΟΣΠΑΝΤΡΕΜΕΝΟΣΧΩΡΙΣΜΕΝΟΣΧΗΡΟΣTotal_______

Στον πί ν ακ α αυ τό φ α ί ν ε τ α ι λ ο ι π ό ν από τ α 100 ά τ ομ α το τ ο 2% χ ω ρ ι σ μ έ ν ο ι / ε ς και έν

I ο ι κ ο γ ε ν ε ι α κ ή κ α τ ά σ τ α σ η 10% ε ί ν α ι α ν ύ π α ν τ ρ ο ι / ε ς

ί 2% χ ή ρ ο ι / ε ς .

υ κάθε α τ ό μ ο υ . Έ τ σ 86% π α ν τ ρ ε μ έ ν ο ι /

ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΑΙΔΙΩΝ

Frequency PercentValid

PercentCumulative

PercentValid 1 18 18,0 20,5 20,5

2 52 52,0 59,1 79,53 13 13,0 14,8 94,34 3 3,0 3,4 97,75 2 2,0 2,3 100,0Total 88 88,0 100,0

Missing System 12 12,0Total 100 100.0

Στην ερώτηση « π ό σ α π α ι δ ι ά έχ ου ν από τ α 100 ά τ ο μ α τ ο 10% α π ά ν τ η σ ε ό τ ι 1 π α ι δ ί το 52% έχο υν 2 π α ι δ ι ά τ ο 13% έ χ ο υν 3 π α ι δ ι ά έ ν α α κ όμ α 3% έ χ ε ι π α ι δ ι ά και μ ό λ ι σ το 2% έ χ ε ι 5 π α ι δ ι ά . Ε ν ώ τ ο υ π ό λ ο ι π ο 12% δ ε ν έχ ο υ ν πα

ValidMissing

ΤΑ ΠΑΙΛΙΑ ΙΙΗΓΑΙΝΟΥΝ ΣΧΟΑΕΙΟ:

Frequency Percent Pen-entCumulative

valid 54 54,0 59,3 59,3ΟΧΙ 24 24,0 26,4 85,7ΟΧΙ rUTI ΕΙΝΑΙ ΜΙΚΡΑ 13 13,0 14,3 100,0Total 91 91,0 100,0

Missing System 9 9,0Total 100 100.0

Στην ερώτηση «άν τα παιδιά σου πηγαίνουν σχολείο» από τα 100 ατόμα το 54% απάντησε θετικά το 24% αρνητικά και το 13% απάντησε αρνητικά γιαη παιδιά ετναι μικρά και το 9% δεν έχει παιδιά.

ΑΝ ΝΑΙ, ΣΕ ΤΙ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΟΙΤΟΥΝ;

ΛΗΜΟΤΙΚΟ

ΓΕΜΚΟ .WKEIO

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟTotal

Missing System Total_________________

Στον παραπάνω πίν ακ α πα ρα τη ρού με ό τ ι Δ η μ οτικ ό το 21% στ ο Γ υμ νάσ ιο το 10% <

17% των π α ι δ ι ώ ν φ ο ι τ ά σ τ ο Γ ε ν ικ ό Λ ύ κ ε ιο το 2% σ τ α ΤΕΕ

__ι 1% σ τα ΙΕΚ το 1% σ τα ΤΕΙ και τ ο 6% σ τ α Πανεπ ι στή μ ι α . Από το ν πίνακα αυτό πα ίρν ου με χ ρ ή σ ιμ ε ς π λ η ρ ο φ ο ρ ί ε ς γ ι α την εκ π α ί δε υ σ η τωνΜ ουσ ουλμανοπ α ίδω ν.

ΑΝ ΟΧΙ, ΣΕ ΠΟΙΑ ΤΑΞΗ ΔΙΕΚΟΥΑΝ;

,ΙΗΜΟΤΙΚΟΓΥΜΝΑΣΙΟTotal____

Στον παραπάνω Πίνακα βλέπουμε ότι το 17% διέκοψε το σχολείο στο Δημοτικό ενώ το 7% στο Γυμνάσιο.

AN ΣΠΟΥΔΑΖΟΥΝ ΕΡΓΑΖΕ1Α1 MoSwA Η ΕΠΟΧΙΑΚΑΝ Valid 13 98 59

Missing 87 2 41

AN ΣΠΟΥΔΑΖΟΥΝ ΑΝΑΦΕΡΑΤΕ ΧΩΡΑ

Valid ΕΛΛΑΛΑ ΤΟΥΡΚΙΑTotal

Missing System Total

Στην ερώτηση σε «ποια χώρα σπουδάζουν» το 5% σπουδάζει στην Ελλάδα και το 2% στην Τουρκία

ΕΡΓΑΖΕΣΑΙ;

TotalMissing System Total____________

Στον παραπάνω ττίνακα βλέπουμε που εργάζονται οι Μουσου^άνοι.Από αυτούς το 37 εργάζεται σε δική του δουλειά το 39% σε ξένη δουλειά και το 22% και στα δύο ενώ μόλις το 2% δεν εργάζεται.

αν ΣΕ ΞΕΝΗ ΔΟΥΛΕΙΑ ΜΟΝΙΜΑ Η ΕΠΟΧΙΑΚΑ;

Freuuency PercentValid

PercentCumulalive

Percentvalid momma 39 39,0 66,1 66,1

ΕΠΟΧΙΑΚΑ 20 20,0 33,9 100,0Total 59 59,0 100,0

Missing System 41 41,0Total 100 100.0

Από τον παραπάνω πίνακα παίρνουμε πληροφορίες ότι το 39% των Μουσουλμάνων δουλεύει μόνιμα ενώ το 20% δουλεύει εποχιακά.

το ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΑΠΟ ΤΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ ΣΑΣ ΣΤΕΛΝΕΤΕ ΚΑΠΟΙΟ ΤΜΗΜΑ ΑΝ ΝΑΙ, ΠΟΣΑΕΙΣΟΔΗΜΑ ΚΥΜΑΙΝΕΤΑΙ ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ.

Ν Valid 95 99 12Missing 5 1 8β

TO ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ Ε1ΣΟΛΗΜΑ ΚΥΜΑΙΝΕΤΑΙ...

Frequency Percent PercentCumulative

PercentValid ΕΠΣ 150.000 δρχ 4 4.0 4.2 *,2

151000-250.000 18 18,0 18,9 23,2251000-350.000 38 38.0 40,0 63,2351000 ΚΑΙ HAND 35 35,0 36,8 100,0Total 95 95.0 100,0

Missing System 5 5.0Total 100 100,0

Από τον παραπάνω πίνακα παίρνουμε πληροφορίες για το οικογενειακό εισόδομα των Μουσουλμάνων Έτσιεώς 150 000 δρχ παίρνει το 4% από 151.000-250.000 παίρνει το 18% από 251 000-350 000 παίρνει το 38% και από 351.000 και πάνω το 35%.

Στην ερώτηση « α ν από το εισόδημα στέλνετε κάποιο τμήμα του στην Τουρκία» το 14% απάντησε ναι ενώ το 85% όχι.

ΑΝ ΝΑΙ, ΠΟΣΑ ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ;

Στον παοαπάνω πίνακα βλέπουμε πόσα στέλνουν κάθε χρόνο στην Τουρκία.Έτσι το 4% στέλνει 1500€ το 1% 2000€ το 2% 2500€ το 3% 3000€ και από 1% 3500€ και 1% 5000€

(W 0X1, ΠΟΥ ΝΟΜΙΖΕΙ!

Στην ερώτηση « α ν σε αντιμετωπίζουν στον εργασιακό σου τομέα ως ίσο με τους χριστιανούς» το 53% απάντησε θετικά ενώ το 20% αρνητικά.

ΑΝ ΟΧΙ, ΠΟΥ ΝΟΜΙΖΕΙΣ ΟΤΙ ΑΔΙΚΕΙΣΑΙ;

' Στην ερώτηση «που νομίζεις ότι αδικείσαι» το 10% απάντησε ότι τους πληρώνουν λιγότερα χρήματα το 9% ότι τους βάζουν να δουλεύουν περισσότερες ώρες και το 1% ότι τους βάζουν να δουλεύουν Σαββατοκύριακο.

Στην ερώτηση « Οι εγοδότες σου σέβονται τις θρησκευτικές και πολιτιστικές σου δρασιηριότητες>5 το 51% απάντησε θετικά ενω το 14% αρνητικά.

Η ΠΑΡΟΥΟΑ ΜΕΤΑΝ ΑΣΤΟΝ ΣΑ ΗΣ ΠΟΛΠΗΑΣ ΠΑ ΝΑ ΣΑΣ ΑΝΠΜΕΤΟΠΙΖΕΙ ΙΣΟΤΙΜΑ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ,

X] ΚΑΝΕΝΑ ΠΡΟΒΑΗΜΑ

Missina System

Στον παραπάνω πίνακα βλέπουμε αν η παρουσία των μεταναστών δημιούργησε προβλήματα στον εργασιακό τομέα των Μουσουλμάνων.Από αυτούς το 56% απάντησε ναι γιατί είναι ανταγωνιστές τους και το 25% απάντησε αρνητικά και ότι δεν τους δημιούργησε κανένα πρόβλημα.

ΘΕΩΡΕΙΤΕ ΟΤΙ ΑΔΙΚΕΙΣΤΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ;

Στην ερώτηση «θεωρείται ότι αδικαστε από την Πολιτεία» το 37% απάντησε θετικά ενώ το 63% αρνητικά.

Στην ερώτηση «θεωρείται ότι αδικείστε από την Πολιτεία» το 37% απάντησε θετικά ενώ το 63% αρνηηκά

Στν ερώτηστ) < < τα τελευταία χρόνια διαπιστώνεται μια προσπάθεια τησ πολιτείασ για να σας αντιμετωπίφι ισότιμα προς τους Χρισπανούς> > το 63% απάντιησε ναι ενώ το 37% απάντησε όχι.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ

-Αλεξανδρής A , (1988) :«Τ ο ιστορικό πλαίσιο των Ελληνοτουρκικών

σχέσεων», Οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις 1923-1927, Εκδόσεις Γνώση ,

Αθήνα 1988.

-Άρδην, (1998) :«Θράκη, Σταυροδρόμι του Ελληνισμού», τεύχος 12,

Φεβρουάριος-Μάρτιος '98.

-Ασημακοπούλου Φωτεινή και Χρηστίδου-Λιοναράκη Σεβαστή (2002) :« Η

μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης και οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις».

Εκδόσεις Λιβάνη , Αθήνα 2002.

-Βακαλιός Θανάσης , (1997):« Το πρόβλημα της διαπολιτιστικής

εκπαίδευσης στη Δυτική Θράκη», Εκδόσεις ΘυΙθπιόβΓρ , Αθήνα 1997.

-ΒακαλόπουλοςΑ.Κωνσταντίνος , (1996):« Ιστορία του Βόρειου

Ελληνισμού» , Θράκη , Δ' έκδοση , Εκδοτικός οίκος Αδελφών Κυριακίδη

Α.Ε, Θεσσαλονίκη 1996.

-Γεωργαντζής Α. Πέτρος, (1993) :«Θρακικός αγώνας 1912-1920 - Ύστατοι

Απελεθερωτικοί αγώνες της Δ. Θράκης» ,Έκδοση στέγη γραμμάτων και

καλών τεχνών Δήμου Ξάνθης, Ξάνθη 1993.

-Γεωργούλης Σταμάτης , (1993) : « 0 θεσμός του Μουφτή στην Ελληνική

και αλλοδαπή έννομη τάξη». Εκδόσεις Αντ.Ν.Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή

1993.

-Ζεγκίνης Ε , (1994): « Οι Μουσουλμάνοι Αθίγγανοι της Θράκης » ,

Εκδόσεις Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου Αίμου , Θεσσαλονίκη 1994.

-Ζεγκίνης Ε ,(1988): « Ο Μπεκτασισμός στη Δυτική Θράκη», Εκδόσεις

Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου Αίμου , Θεσσαλονίκη 1988.

-Θεοχαρίδης Πέτρος (1995) ;«Πομάκοι- Οι μουσουλμάνοι της

Ροδόττης(ιστορία,καταγωγή,γλώσσα,θρησκεία,λαογραφικά)». Εκδόσεις

πολιτιστικού ανατπυξιακού κέντρου Θράκης , Ξάνθη 1995.

-Θεοχαρίδης Πέτρος , (1999): « Ο ι Πομάκοι ως μέρος του μειονοτικού

προβλήματος της Θράκης» , Διάλεξη στη Θρακική εστία , Θεσσαλονίκη

-Θράκη-Βαλκάνια 2000 μ.Χ , Πρακτικά Διημερίδας, Ταμείον -άνθης , 2000

μ.Χ.

-Ιωαννίδου Ελισσάβετ , (2001): «Ρόλος και συμβολή της ανοικτής και εξ

αποστάσεως εκπαίδευσης στην περιφερειακή ανάπτυξη -Το παράδειγμα της

ορεινής Ξάνθης» , Ενδοχώρα , τεύχος 74 , Ιούνιος 2001.

-Κανακίδου Ελένη , (1994): « Η εκπαίδευση στην Μουσουλμανική

μειονότητα της Δ.Θράκης » , Εκδόσεις Ελληνικά γράμματα , Αθήνα 1994.

-Κοττάκης Μανώλης , (2000): «Θράκη η μειονότητα σήμερα» , Εκδόσεις

Λιβάνη , Αθήνα 2002.

-Λιάπης A , (1995): «Γλωσσάριο της Ρωμανί, όπως την μιλούν οι

Μουσουλμάνοι Ρωμά της ελληνικής Θράκης» , Κομοτηνή 1998.

-Λιάπης A , (1983): « Ο ι Πομάκοι μέσα στον χρόνο» , Θρακική επετηρίδα

τόμος 4 ° Μ 983.

-Λιάπης A , (1995): « Η Υποθηκευμένη γλωσσική ιδιαιτερότητα των

Πομάκων» , Θρακική εταιρεία , Κομοτηνή 1995.

-Λιβάνη Λένα (1995): «Ελλάδα και μειονότητες» , Εκδόσεις Νεφέλη ,

Αθήνα 1995.

-Μπαλτσιώτης Λάμπρος , (1997): «Ελληνική διοίκηση και Μειονοτική

Εκπαίδευση στη Δυτική Θράκη» , στο συλλογικό τόμο : Το Μειονοτικό

φαινόμενο στην Ελλάδα , μια συμβολή των Κοινωνικών Επιστημών ,

Επιμέλεια Τσιτσελίκη-Χριστόπουλου , Εκδόσεις Κριτική , Αθήνα 1997.

-Μπαλτσιώτης Λάμπρος-Τσιτσελίκης Κωνσταντίνος (2001): « Η μειονοτική

εκπαίδευση της Θράκης», Εκδόσεις Αντ.Ν.Σάκκουλα , Αθήνα-Κομοτηνή

2001.

-Νέα Κοινωνιολογία , Δυτική Θράκη, Χειμώνας 1999-2000, 13° χρόνος , Β'

Περιόδος , Εκδόσεις Παπαζήση.

-Ιμπράμ Ονσούνογλου : «Κριτική στη μειονοτική εκπαίδευση - Η ματιά του

μειονοτικού». Περιοδικό Σύγχρονα θέματα , τεύχος 63.

-Παναγιωτίδης Μ.Ναθαναήλ, (1995): «Μουσουλμανική μειονότητα και

Εθνική συνείδηση» , Έκδοση τοπική ένωση Δήμων και κοινοτήτων Ν.Εβρου,

Αλεξανδρούπολη 1995.

-Παναγιωτίδης Μ.Ναθαναήλ (1996): « Τ ο μειονοτικό εκπαιδευτικό σύστημα

της Ελλάδας» , Εκδόσεις Γνώμη , Αλεξανδρούπολη 1996.

-Πολίτου Εύα (1995): « Η εκπαίδευση των Πομάκων της Δυτικής Θράκης»

Αντιτετράδιο της εκπαίδευσης , τεύχος 36, 1995.

-Σολταρίδης Συμεών , (1990): « Η Δ.Θράκη και οι Μουσουλμάνοι»,

Εκδόσεις ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ Α.Α Λιβάνη και ΣΙΑ ΕΕ , Αθήνα 1990.

-Τσιούμης Α. Κωστής , (1997): « Ο Ι Πομάκοι στο Ελληνικό κράτος» ,

Εκδόσεις Προμηθεύς , Θεσσαλονίκη 1997.

-Τσιτσελίκης Κωνσταντίνος και Δημήτρης Χριστόπουλος , (1997): « Τ ο

μειονοτικό φαινόμενο στην Ελλάδα» , Εκδόσεις Κριτική , Αθήνα 1997.

-Χιδίρογλου Παύλος , (1956): « Η μουσουλμανική μειονότητα της

Δ.Θράκης», Εκδόσεις Εταιρεία Μακεδονικών σπουδών , Ίδρυμα μελετών

Χερσονήσου του Αίμου , Θεσσαλονίκη 1956.

-Χιδίρογλου Παύλος , (1992): « Η Θράκη υπό το φώς της εθνικής ιδέας των

Τούρκων 1985-1991» , Εκδόσεις Ελληνικές Πανεπιστημιακές , 1992.

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

-Destroying Ethic Identity (1990): «T he Turks of Greece», Helsinki Watch

Report, Αύγουστος 1990.

-Kahl, V.T, :Musline in Nordost- Griechenland, Erasmus - Biiro, Colloquium

Nordost-Griechenland, Munster, 1995

ΠΗΓΕΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

www.qreekhelsinki.gr -> Ιστοσελίδα του Ελληνικού παρατηρητηρίου

των Συμφωνιών του Ελσίνκι.

wvw.inf-hr.ora/ar97are.htm ^ Ιστοσελίδα του IHF Annual Report

1997 on Greece

www.inf-hr.orq/ar98qre.htm Ιστοσελίδα του IHF Annual Report

1998 on Greece

wvw.mfa.qov.tv -> Ιστοσελίδα του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών

wvw.topica.com -> Ιστοσελίδα για τη Μειονότητα της Δ. Θράκης

wvw.trakvninsesi.com -> Ιστοσελίδα της εφημερίδας Trakya ninsesi

που εκδίδεται στην Κομοτηνή

wvw.xronos.qr -> Ιστοσελίδα εφημερίδας Χρόνος στην Κομοτηνή

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II

ΕΡΩ ΤΗ Μ Α ΤΟ Λ Ο ΓΙΟ

2. Γυναίκα ( )

A 1. Φύλο

1. Άνδρας ( )

Α2. Ηλικία .......................

A3. Οικογενειακή κατάσταση

1. Ανύπαντρος/η ( )2. Παντρεμένος/η ( )3. Χωρισμένος/η ( )4. Χήρος/α ( )

Α4. Αριθμός παιδιών .............................

Β1. Τα παιδιά σου πηγαίνουν σχολείο;

Ι.Ναι ( ) 2. Όχι ( ) 3. Όχι γιατί είναι μικρά ( )

Β2. Αν ναι, σε τι σχολεία φοιτούν;1. Δημοτικό2. Γυμνάσιο3. Γενικό λύκειο4. ΤΕΕ5. ΙΕΚ6. ΤΕΙ7. Πανεπιστήμιο

Β3. Αν όχι, σε ποια τάξη διέκοψαν;

Β4. Αν σπουδάζουν, αναφέρατε τη χώρα.1. Ελλάδα2. Τουρκία3. Αλλη χ ώ ρ α ................................

Β5. Οι σπουδές στην Τουρκία πόσο κοστίζουν κάθε μήνα;

η . Εργάζεσαι1. σε δική σου δουλειά2. σε ξένη δουλειά3. και τα δυό

Γ2. Σε ξένη δουλειά μόνιμα ή εποχιακά ;

Μόνιμα στο ...................

Εποχιακά σ τ ο ...................

Γ3. Το οικογενειακό σας εισόδημα κυμαίνεται;

1 ) έως 150000 δρχ ( )2 ) 151000 - 250000 ( )3 ) 251000 - 350000 ( )4) 351000 και άνω ( )

Γ4. Από το εισόδημά σας στέλνεται κάποιο τμήμα του στην Τουρκία;

1. Ναι ( ) 2. Όχι ( )

Γ5. Αν ναι, πόσα κάθε χρόνο ; ..................................................

Γ6 . Σε αντιμετωπίζουν στο εργασιακό σου τομέα ως ίσο με τους χριστιανούς;

Ι.Ν αι ( ) 2.Ό χι ( )

Γ7. Αν όχι, που νομίζεις ότι αδικείσαι; (σημειώστε περισσότερες από μία απαντήσεις )

1) Μου πληρώνουν λιγότερα χρήματα2) Με βάζουν να δουλεύω περισσότερες ώρες3) Με βάζουν να δουλεύω Σαββατοκύριακο4) Άλλο,

(προσδιορίστε)...........................................................................................

Γ8. Οι εργοδότες σου σέβονται τις θρησκευτικές και πολιτιστικές σου δραστηριότητες

Ι.Ν αι ( ) 2 .Όχι ( )

Γ9. Η παρουσία μεταναστών σας δημιούργησε προβλήματα στον εργασιακό σας τομέα;

1. Ναι γιατί είναι ανταγωνιστές μας ( )

2. Ό χι, κανένα πρόβλημα ( )

ΓΙΟ. Θεωρείται ότι αδικείσθε από την Πολιτεία ;

Ι.Ν α ι ( ) 2. Όχι ( )

Γ 1 1. Αν ναι σε ποιους τομείς νομίζεται ότι σας αντιμετωπίζουν ρατσιστικά;

1) ..........................................................................................................................................2) ........................................................................................................................................................3 ) ......................................................................................................

η 2. Τα τελευταία χρόνια διαπιστώνεται μια προσπάθεια της πολιτείας για να σας αντιμετωπίζει ισότιμα προς τους Χριστιανούς;

Ι.Ν αι ( ) 2. Όχι ( )

η 3. Αν ναι ποια στοιχεία αποδεικνύουν την πρόθεση της πολιτείας;

1) ..............................................................................................................................................................2) ..............................................................................................................................................................3 ) .....................................................................................................................

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ III

I. ΣΥΝΘΗΚΗ EIPf NHΣ

Υ Π Ο Γ Ρ Α Φ Ε Ι Χ Α Τ Η ι 2 4 Ι Ο Υ Λ Ι Ο Τ Η Θ 2 3

Π ΠΡΕΤΤΑΝΙΚΗ ΑΤΤ0ΚΡΛΤ0Ρ1Α, Η ΓΑΛΛΙΑ, Η ΙΤΑΛΙΑ. II ΙΑΠΩΝΙΑ, Η ΕΛΛΛί;, II ΡΟΤΜΑΜΛ ΤΟ ΣΕΡΒΟ-ΚΡΟΑΤΟ-ΣΛΟΒΕΝΙΚΟΝ ΚΡΑΤΟΣ

Κ Α Ι Η Τ Ο Υ Ρ Κ ΙΑ

ά?’ iwfo'j

Λ:ϊ.·;<ιόμινιι ΰπό τοΰ riro'j πόθου δπω; τιρμιτίσωσιν if.av.y.CiZ τήν έμπόλιμον κατάστασιυ. ή η ; άπο τοΰ 191ό ου/ιτάρπξϊ τήν Άνιτολήν,

Μίριμνώσαι βπω; άποκϊτχστήσωοι τά; μϊταοΰ χυτών α/ίαν,ζ 't»'· ϊμπορίου, χνχ·ρ<χίχς ίιΑ τήν κοινήν cOr-ι.-ρίχν τών οικείων αυτών ’ Εθνών. ‘

V. ο/έσει; αυτχι δέον νά |ίχσ·!ζωντχ'. έ;

Γ,σωοιν έπΙ τούτοι Συνθήκην κιί διιιρια

Ε χσμοΰ τή; άνί-αμττ,ηία: κχΐ τής

II .ν Π Ό Γ ΜΕΓ.ΑΛΕΙΰΤΠΣ 0 ϋ.ΑΣΙΛΕΤΣ ΤΟ Γ ΙΙΝΩ.ΜΕ.ΝΟΤ ϋ.ΑΣΙΛΕΙΟϊ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗν η ρ ρ τ τ w e a v ΐ α ΐ ΤΗΣ ΙΡΛΑΝΔΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΠΕΡΘΛΛΛΛΣΙΩΝ ΠΡΕΓΓΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΑΊΤΟΚΡΛΤΩΙ· ΤΩΝ

Γόν Ένημότχτον Si Ηυ.ιιοΰ Geo gc Monlagu lU/.MHOLD, Ι1 ;ο η ·1. G. C. Μ. G. "V7cx-fv' \-. μοίτήν έν Κωνίΐτχντινουπόλίΐ' . j . p

' ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΔΗ.ΜΟΚΡΑΤίΑΣ :

Ιον Μέραρχον Σ τ?α τ/ι/υν κ. M aurice P E L L f i , ΙΙρεσ βίυτήν τ-ής Γ χ )Λ (χ ς ,'Τ ιτα το ν ’ Α ρμοστήν τ τ - Δ τ υ ο κ ^ ,-ί : , .ΐν'Λνχτολή. Άνώτιρον Ταξιάρχην του Εθνικού Τάγματος τής Λενεώνος τής Τιμής· ' ' ^

Τ4ι ϊντιμον Μα;)κή<η&ν Camillo GARRONI, Γερουσιαστήν τοϋ Βασι/.είου, Πρεσβευτήν τήζ Ίτα>.ίας, Τπατβν Αρμοστήν έν Κωνστανηνουπάλει, Μεγαλόσταυρον τών Ταγμάτων τών Άγιων ΜαυρικΙου καΐ Λαζάρου

Στέμματος τής Ίταά,ΐας·Γον Κύριον JulpB C4sar MONTAGNA, Έκτακτον Άπεσταλμίνον και Πληρεξούσιον 'Ττιουργόν έν Ά&ήναις,

Ταξιάρχην τοϋ Τάγματος τών Άγ. Μαυρίκιου καΐ Λαζάρου, Άνώτερον Ταξιάρχην τοϋ Στέμματος της

Η Α1Τ0Τ ΜΕΓΑΛΕΙΟΤΗΣ Ο ΒΑΣΙΛΕΤΣ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ :

II ΑΥΤΟΤ ΜΕΓΑΛΕΙΟΤΗΣ Ο ΛΓΓΟΚΡΛΤΩΡ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ :

Τ4ν Κύριον Kcnlaro OTCHIAI, Jusammi, Μέλος πρώτης ι Έκτακτον καί Πληρεξούσιον Πρεσβευτήν έν Ρώμη'

Η A rrO T ΜΕΓΑΛΕΙΟΤΗΣ 0 ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ :

ΰ Τάγματος τοϋ ’Λνατέλλοντος·'Π)άου,

Υπουργικού Συμβουλίου, Μεγαλόσταυρον

Τάγματος

Τόν Κύριον Έί^υΟέριον Κ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΝ, Πρώην Πρόεϊρι τοΰ Τάγματος τοϋ Σωτήρος"

Ίον Κύριον Δημήτριον ΚΛΚΛΑΜΛΝΟΝ, Πληρεξούσιον Ύπουρ·^ν έν Λονβίνιρ, Ταξιάρχην τοΰ Σωτήρος·

Η ΛΙΤΟ Γ ΜΕΓΑΛΕΙΟΤΗΣ Π ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΡΟΥΜΑΝΙΑΣ :

Τόν Κύρινν Constanliu I. ΟΙΛΜΛΝΤΥ, Πληρεξούσιον 'Υπουργόν Ί'όν Κύριον ConsUnlin CONTZESCO ΙΙληρεξούσιον 'Τπουρ','όν

II Α Π Ό Υ ΜΕΓΑΛΕΙΟΤΗΣ Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΣΕΡΒΩΝ, ΤΩΝ ΚΡΟΛΊΏΝ ΚΛΙ ΤΩΝ ΣΛΟΒΕΝΩΝ :

Ί'όν Δρα Miloutinc YOS'ANOVITCH, Έκτακτον Άπεσταλμένον καί Πληρεξούσιον Ύπουρ-ρόν έν Βέρν/,

Η ΚΓΒΕΡΝΗΣ1Σ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΙΙΣ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΕΩΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ;

Τόν ISMET Paclia, 'Υπουργόν επί τών 'Εξωτερικών, Βουλευτήν Άϊριανουπόλεως’Τόν Δρα RIZA NOUR Bey. 'Υπουργόν τής '"Υγιεινής καί Κοινωνικής ΠεριΟάλι}εως, Βου)ειτήν Σΐ'οτ.νς· Τόν IIASSAN Bey, πρώην Ύπουρ··όν Βουλε-υτήν Τραπεζοΰντος·

υΠΊΝΕΣ, έπι8είξα·/τ:ς άλλ.ήλοις τά πληρεξούσια αύτ πϊΐτουμένους τύπους, συνεριόνησαν έπί τών άκολούθουν 6ρο)

V έγγραφα, εύρεΟεντα εν πλήρει τάξει

ΜΕΡΟΣ Α·.

1 Ι Ο Λ Ι Τ Ι Κ Ο Ι Ο Ρ Ο Ι

i .

ί''«ρξίω; τής Ισχύος τής παρούσης Συνθήκης, ή κατάστασ'.ς Είρήνςς Οά άποκατσσταβή όριστικώς με- τκξυ τής ΒρΕττανικ/ίς Αυτοκρατορίας, τής Γαλ).1ας, τής ’Ιταλίας, τής Ιαπωνίας, τής ·Ε)λά8ος, τής 'Ρουμανίας, τοΟ ^ϊορο^Κροατο-'Σλοβενικοΰ Κράτους, άφ’ ένίς, καί τής Τουρκίας, άφ’ έτέρου, ώς καΐ μζταΕΰ των οίκίίθ)ν ΰπτ,κόων.

ΕκατιρωΟιν Οά ύφίστανται έπίσ-ςμοι σχίσίΐς, έν ταΐς οίκείαις 8έ χώραις, οΐ 8·.πλωματικοΙ καΐ προξενικοί' πρά- κτορες^Οα απολαυωσιν, υπ8 τήν έπιφύλαξιν συνα Οησομέ-ζιον ί8ιαιτέτο)ν συμφιννιών, των καΟιερςυμένων προνομιόΐν ΰπλ τών γενικών αρχών τοϋ Διεθνούς Δικαίου.

ΤΜΗΜΑ Λ'.

1. Ε Δ Α Φ Ι Κ Ο Ι Ο Ρ Ο Ι

Άπΰ τοϋ Εϋξείνου Πόντου πρός ■

Ιον) Metk εήί Βουλ;’αρΙ«ς;

• Άρ Ορ ο ν 2.

3 Λίγαϊον τά τύνορα τής Τουρκίας όρίύονται ο'ις Ιπεται : (δρα

Άπο τής έκβολής τού Ρέζβαγ'α μέχρι τ ρίας καΐ 'Ελλάδος:

τά νότια σύνορα τής Βουλγαρίας, οις εΤν;

Έβρου, τό σημεΐον ένώσεως

νϋν καΟωρισμένα.

συνόρων Τοιίρκίας, Βουλ.γα-

2ον) Mtxk εί)ρ 'J iUctios:

’ΕκεϊΟεν μέχρι τής (Τ μβολής 6 ρους τού ’Έβρου’

” .λ?8α -/ ’Έβρου:

τοϋ ποταμού τούτ-Μ όρισΟ/)σομενου έπί τοϋ έδάφο

Έβρου εις άπόστασιν ένός χιλιομέτρου πρός τά χ

ΈκεϊΟιν πρός τά άνω τοϋ "Λρδα μέχρι σ-ςμεί- τ« :α πρός τό χωρίον Τσο·/ρέ·/.-κ'.ο'ί:

ό ροϋς τοϋ ” .\ρ8α’

’ ΕκεϊΟεν Νοτιοανατολικώς μέχρι σ-ςμείου έπΙ Ι1όσνα·κιοΙ:γραμμή αίσΟ-ςτώς εύΟεϊα άτίνουσα έν Τουρκίγ τό χωρίον Βόσνα-κιο’ί. Τό χιυρίον ΐσου:έκ·κιοΤ Οά παρα-

χωρηΟή εις τήν 'Ελλάδα ή εις τήν Τουρκίαν, καθ’ όσον ή πλειυνότ’ςς τοϋ ,τ).·ςΟ·υσμοϋ ήΟε/εν άνα-ι-νι.ιρισΟή βλλ.τ- ν'ική ή τουρκική ΰπό τής έν τώ άρΟρω 5 προβλεπομένης ’Επιτροπής, μή σ·3νυπο/.ογιζομένων τών μιτοναστευσάντοίν*'·ς τό χωρίον τούτο μετά τήν H y)V’Οκτωβρίου Ι0'22’

ΈκεϊΟεν μέχρι τοϋ Αιγαίου:ύ ροϋς τοϋ "Εβρου. - ' Λο Ορ ο ν 3.

Άπό τής Μεσογείου μέχρι τής μεθορίου τής Περσίας, τά σύνορα τής Τουρκίας καθορίζονται ιός εξής,

Ιον) Λ/«ελ fijS Σ υ ρ ίκ ί!

Τά έν τώ άρΟριρ 8 τής Γαλλοτουρκικής Συμφωνίας τής 20ής ’Οκτωβρίου 1921 καθοριζόμενα σύνορα.

2ον) M«ri to o •/prf;,.

ύ Τουρκίας .cil *Ip

= 3 S i S -S 1» S S S S i SΤά ύπό τής παρούσης Συνθήκης 8ιαγραφόμενα σύνορα είναι κεχαραγμένα έπΙ

των ΰπΐ κ>.(μακα 1/Ι.ΟϋΟ.ΟΟΟ. Έν ττεριτττώσει διαφοράς μεταξύ τοϋ ν

••Οσον άφορά εις τά καθοριζόμενα ύττο τοϋ ροϋ ττοταμού καΐ ού/.Ι ύπο τών όχθών αύτοΰ σύνορα, οΐ δροι «ρους» ή .<α·5>,αξυ ών γίνεται χρήσις έν τή παρούσ-fl Συνθήκη, σημαίνουσι διά μέν τούς μή ττ/.ωτούς ποταμούς τήν μέσην γραμμήν αυτών ή τοϋ κυρίου αυτών βραχίονας, δια δε τούς πλωτούς ποταμούς τήν μέσην γραμμήν τής κυρίας οβλα-

τάς κειμένα: εις άπόστασιν μικροτέραν τών τριών μΛ).ίων άπύ τής ακτής.

άνταε τού; ύοισταμένους χάρτα; μεγάλης κλίμακας, τα γεωδαιτικά

V / - ? ω ε ς ^ ν μετακινησιν, την κατοικίαν, τους

δ OJωμα η Κ f ο τσ α αμβ η / ύποχρέωσιν νά παράσχη, έάν δεήσ-η, τ, . 0 Γ - >ε η. έκπλήρωσιν τοϋ έργου της.

■'ΑρθροΤά_όρόσημα Οάλουσι τίθή ιίς 6ραιήν άπ’ ά)Λήλων άπΐ

μο; αυτών θα <τ/)|ΐ€ΐ£)·>τα'. ίν χαρτογραφικώ πΐυακι. 'ίΦ.Ί ήριΟμτ,μΓ/α, ή Sc τοποΟτ-ιία κζΐ ό ά?ιΟ·

Τά ίριοτικά π?ωτόκολ)Λ όροΟετήοεω;, οΐ έι ών 8ύυ θα βιαθιβασθΰσιν εις τά Κυβερνήοεις τ5 Δημοκρατία;, ήτ^ θέλει έπιβόσει έπίσημα τούτ,

.(τυναπτόμενα χάρται και έ-ργραφα θμ γίνωσιν εις τρία πρωτότ>υπα, όμορων Κρατώ/, τό 8έ τρίτον εις τήν Κυβέρνησιν τής Γα).λιχής

V άντίγραφα εις τάς ύττογραψάοας τ'ψ -αροϋσαν Συνθ-ήκην Δυ-

H ληφΟεισα απίφασις τή 13η Φϊβρουαρίου 1914 ΰπό τής Συν8ιασκέψεως τοϋ Λονδίνου είς έ; Συνθήκης τοϋ Λονδίνου τής 17)30 Μαίου 1913, καΙ 15 τής Συνθήκης των Αθηνών τής

IQl.n. Ύΐ rL’ Μ?Λ Λ.. V..ni_____ - iO Λχ.η____ » λγΙλ/ » ι - ,

,τέλχσιν τών άρ-1)14 Νοεμβρίου

3, ή κοινοποιηθεϊσα είς τή_ν 'Ελλ.ηνικήν Κυβέρνηοιν τή 13 Φεβρουαρίου 1914 καί άφορώσα εις τήν κυριαρχίαν ΕλΜδος έττί των νήσων τής ’Ανατολικής Μεσογείου, έκτος τής 'Ίμβρου, Τενέδου και τών Λαγουσών νήσο/ν

(Μαυρυων), ίδίμ τών νήσων Λήμνου, Σαμοθράκης, Μυτιλήνης, Χίου, Σάμου καΐ ’Ικαρίας, έττικυροΰται, ΰπΰ τήν έτ:ι- ■ρύλαξιν τών διατάξεων τής παρνύσ-ης Συνθήκης τών συναφών προς τάς ΰττό τήν κυριαοχίαν τής ’ Ιταλίας δια-ε- λούσας νήσους, πε.οΐ ών διαλαμβάνει τό άρθρον 15. ’Εκτός άντιΟέτου διατάξεως τής παρούσης Συνθήκης, αΐ νήσοι, αΐ κείμεναι είς μικροτέραν άπίστασιν τών τριών μιλλ.ίων τής ασιατικής άκτής, τταραμένουσιν ύττό τήν τουρκικήν κυριαρχίαν.

’Ά ρθρο 13.

Πρλς έξασφάλ,ισιν τή; ειρήνης, ή 'Ελληνική Κυβέρνησες ΰποχρεοϋται νά τηρή έν ταϊς νήσοις Μυτιλήνη, Χίο>, Σάμω καΐ 'Ικαρία τά άκόλουΟα [/ΐέτρα:

1. ΑΙ είρημέναι νήσοι δέν θά χρησιμοποιηΟώσιν είς έγκατάστασιν ναυτικής βάσεως ή είςάνέγερσιν οχυρωματικού τίνος Ιργου.

2. Θά άπαγορευθή είς τήν έλά.ηνικήν στρατιό)-,ικήν άεροπλοία' νά ΰπερίπταται τοϋ έδάφους τής άκτής τής Άνα- τολίας.

Άντιστοίχως, ή Όθοιμανική Κυβέρνησις θά άπαγορεύση εις τήν στρατιοιτικήν άερυπλοίαν αυτής νά ΰττερί- ττταται τών ρηθεισών νήσων.

3. .Μ έλλ.ηνικα'ι στρατιωτικαΐ δυνάμεις έν ταϊς είρημέναις νήσοι; θά -εριορισθώσι είς τον συνήθη άριΟμόν τών διά τήν στρατιωτικήν ύττηρεσίαν καλ.ουρχνων, οίτινες δύνανται νά έκγυμνάζωνται έπι τύπου, ώς κα'ι είς δύναμιν χωρο- ιρ’/λ.ακή; -κα'ι αστυνομίας άνάλογον πρός τήν έφ’ όλοκλ.ήρου τοϋ έλλ.ηνικοΰ έδάφους ΰπάρχουσαν τοιαύτην.

"Α ρ θ ρ ο 14.

.41 νήσοι ’Ίμβρος κα'ι Τένεδος, τταραμένουσαι ό-ό τήν τουρκι-κήν -κυριαρχίαν, θά άπολαύωσιν ειδικής διοικητικής όογανώσεως, άποτελουμένης έκ τοπικών στοιχείων καί παρεχούση; πάσαν έ-.-τύησιν είς τόν μή μουσουλμανικόν ιθαγενή πληθυσμόν δι’ δ,τι άφορά είς τήν τοπι-κήν διοίκησιν κα'ι τήν προστασίαν τών προσώπων καί τών περιουσιών. Ή δια­τήρησες τής τάξεως θά έξασφαλ.ίζηται έν αύταϊς δι’ άστυνομίας στρατολογουμένης μεταξύ τοϋ ΐΟαγενοϋς πλ.ηθυσμοϋ, τ-ή φιοντίδι τής ώς άνω πεοβλεπομένης τοπικής διοικήσεω: υπό τάς διαταγάς τής όποιας θά διατελ.ή.

'Α ! συνομολ.ογηθεϊσαι'ή συνομολ.ογηΟησύμεναι μεταξύ 'Ελ.λάδος κα'ι Του,τκίας συμφο;νίαι, οί άφορώσαι τήν άν ταλλ.αγήν τών έλληνικών καί τουρκικών πληθυσμών, δέν Οά έφαρμοσΟώσιν είς τούς κατοί-κου; τών νήσι.,ν 'Ίμβρου

’’ .Αρθρον 15.

ιαιτειται υπέρ τής Ιταλίας παντός δι-καιωματος άτωΟι άπαριΟμουμένων νή­σων -ού-έση τάς ’ΛστΊπαλ.αίας, Ρόδου, Χάλκης, Καρπάθου, Κάσσου, Τήλου, Νισύρου, Καλ.ύμνου, Λέρου, Πάτμοο Λειψο’ϋς, ’Σύμης'καί Κώ, τών κατεχομένων _νϋν ύπό τής Ιταλίας καί τών νησίδων τών έξ αύτών έξαρτωμένο,ν, ώ καί τής νήσου Καστελλορίξου (βρα χα.οτην υπ αρ. -).

’Ά ρ θ ρ ο ν 10.

Ή Τουοκία δ-ηλοΐ ί . ι παραιτεΐται παντός τίτλου καί δικαιώματος πάσ-ης φύσεως έπΙ τών έδοφών ή έν σχέσει ~θός ' έδάφ ά'ΐνα κ'^ται πέραν τών προβλεπομένων υπό τής παρούσης Συνθήκης ορίων, ώς καί έ/τΐ τών νήσων, έκτόςΤκεΙνων ών'ή κυριαρχία έχει άναγνωρισΟή αύτή διά τής παρούσης Συνθήκης, τής τύχης τών έδαφών -καί τών<;ήσών τούτων κανονισθείσ-ης ή κανονισΟησομένης μεταξύ των ένδιαφεριμενών.

ΑΙ διά-άόεις τοϋ παρόντος άρθρου δέν Οί- ουσι τας συνομολογηΟεισας_ή συνομο/.ογηθησομενας ιδιαιτέρας σ.νμ<-<.,νιας μεταξύ τής 'Τουρκίας καί τών όμόρων χωρών λ,ύγιρ τής γειτνιάσεως αυτών.

ύποχρεοϋτα-. νά ( α-ριωρίσ-/) _ιήν πλήρη Ισχύν των Συνθηκών ειρήνης καΐ τών προσθέτων Συμβά- •’ λ τών λοιπών συμβοιλλομένων Δυνάμεων μετά τών Δυνάμεων αίτινες έπολέμησαν

να αποϊεχθή τας αποφάσεις αίτινες έλήφθησαν ή θά ληφθώοιν άναφορικώς πρές τάαφη · ως Γερμανικής Αυτοκρατορίας, τής Αυστρίας, τής Ουγγαρίας κα'ι τής Βουλγαρίας καΐ νά άναγνωρίση

τα νεα ίνρατη έντος των ουτω καθορισθέντων συνόρων.

■Ά ρ θ ρ ο V 26.

Ή Τουρκία ίηλοϊ άπό_τοϋ8ε ότι άναγνωρίζει και ά,τοόεχεται τά σύνορα τής Γερμανίας, τής Αυστρίας, τής Βουλγαρίας, της Ελλαόος, τής Ουγγαρίας, τής Πολωνίας, τής 'Ρουμανίας, τοϋ ΣερΡο-Κροατο--Σλοβενικοϋ καί τοϋ Τσεχοσλοβακικού Κράτους, ώς ταϋτα καθορίζονται ή θέλουσι καθορισθή υπό τών προβλεπομένων έν άρΟρφ 25 Συν­θηκών ή υπο πασης συμπληρωματικής συμβάσεως.

"Α ρ θ ρ ο V 27.

Οΰίεμία πολιτική, νομοθετική ή όιοικητική έξουσία ή δικαιοδοσία θε).ει άσκηΟή, δΓ οίονδήποτε λόγον, ύπό τής Κυβερνήσεω; ή τών ’Αρχών τής Τουρκίας εκτός τοϋ τουρκικού εδάφους έπι τών υπηκόων εδάφους διατελοΰντος ύπό τήν κυριαρχίαν ή τό προτεκτορατον τών λοιπών Δυνάμεων τών ΰπογραψασών τήν παρούσαν Συνθήκην καΐ έπΙ τών υπη­κόων εδάφους άποσπασΟέντος τής Τουρκίας.

’Εννοείται ότι ή πνευματική δικαιοδοσία τών θρησκευτικών μουσουλμανικών ’Αρχών δόν θέλει ποσώς θιγή.

■ Ά ρ Ο ρ ο ν 25.

” Α ρ θ ρ ο 28.

μΤά Υψηλά Συμβαλλόμενα Μέρη δηλούσιν ότι άποδέχονται, έκαστον τό καθ’ εαυτό, την πλήρη και ί έποψιν κατάργησιν τών Διομολογήσεων έν Τουρκία.

” Α ρ θ ρ ο 29.

ο ι ΜαροκηνοΙ υπήκοοι γάλλοι κα'ι οΐ Τυνήσιοι θά ΰπόκεινται κατά πάντα έν Τουρκία εις τό αυτό καθεστώς εις ό καΐ οί λοιποί ύττήκοοι γάλλοι.

Οΐ υπήκοοι τής Λιβύης θά ΰπόκεινται κατά πάντα έν Τουρκία εις τό αυτό καθεστώς εις 6 καί οί λ.οιποι υπή­κοοι Ιταλοί.

ΑΙ διατάξεις τοϋ παρόντος άρθρου δέν προδικάζουσι τήν ιθαγένειαν τών έν Τουρκία εγκατεστημένων προσώπων τών καταγομένων έκ τής Τύνιδος, τής Λιβύης και τού Μαρόκου.

Άντιστοίχως, οΐ τοϋρκοι υπήκοοι θά άπολούωσιν έν ταΐςχώραις, ών οί κάτοικοι επωφελούνται τών διατά­ξεων τών εδαφίων 1 καί 2, τοϋ αύτοϋ καθεστώτος τού όποιου άπολαύουσιν έν Γαλλία καί έν ’Ιταλία.

Τό καθεστώς εις ό θά ύπάγωνται έν Τουρκία τά έκ τών χωρών, ών οί κάτοικοι άπολαύουσι τών διατάξεων τού έδαφίου 1, προερχόμενα έμπορεύματα ή τά εις τάς χώρας ταύτας κατευθυνόμενα καί, άντιστοίχοις, τό καθεστώς εις 6 θά ύπάγωνται'έν ταις ρηΟείσαις χώραις τά έκ Τουρκίας προερχόμενα ή δι’αυτήν προοριζόμενα έμπορεύματα, θέλει καθορισθή έκ συμφώνου μεταξύ τών Κυβερνήσεων Γαλλίας καί Τουρκίας.

ΤΜΗΜΑ Β'.

Ι Θ Α Γ Ε Ν Ε Ι Α

ο ι τοϋρκοι ύπήκοοι, οί έγκατεστημένοι_ εις τά έδάφη άτινα, δυνάμεάποσπώνται τής Τουρκίας, καθίστανται αυτοδικαίως και Κράτους εις ό τό έδαφος μεταβιβάζεται.

διατάξεων τής παρούσης Συνθήκης, τούς όρους τής έγχωρίου νομοθεσίας ύπήκοοι τού

ηΐ ίνοντεε ήλικίαν ίνω τών 18 έτών, οίτινες άποβάλλουσι τήν τουρκικήν ιθαγένειαν καί άποκτωσιν αύτοδικαίως νέαν ίθαγέίειαν δυνάμει τοϋ άρθρου. 30, έχουσι δικαίωμα έπιλογής ύπέρ τής τουρκικής ιθαγένειας επι δυο έτη από τής ένάρξεως τής ισχύος τής παρούσης Συνθήκης.

q i | ; i J i-

iii ! Ϊ I St;i l l i i I I a i i i 1

ill I Iff ite

■ΆρΟρ

iV αυτών αστικών >Οί άνήκοντες είς μή μουσουλμανικάς μειονότητας ΰττήκοοι τοϋρκοι 0ά άπολαύωσι Σιτικών δικαιωμάτων ων καΐ οΐ μουσουλμάνοι.

Παντες οΐ κάτοικοι τής Τουρκίας, άνευ ϊιακρίσεως θρησκεύματος, θά ώσιν Ισοι απέναντι τοϋ νόμου, ί '1 ϊοξασίας ή πιστεως 8έν έ<ρεϋ.ει νά άποτεέίση κώ).υμα 8ι' ούϊένα τοϋρκον ύττήκοον ώς ι

Γήν άπολαυσιν των αστικών κ_αΙ πολιτικών ϊικαιωμάτων καΐ 18ία τήν πα?α8οχήν είς τάς δημοσίας θέσεις, άξιώυ και η εξασκησιν τών διαφόρων έπαγγελμάτων καΐ βιομηχανιών.

_ ϋυδεις περι^σμίς θέλει έπιρληΟή κατά τής έ)χυθέρας γογισεοιε παοά παντός τούοκου ύπ-ρκόου οΐασδή ^λωσσης,είτε εν ταις Ιδιωτικαίς ή εμπορικαϊς σχέσεσιν, είτε ώς πρός τήν θρησκείι r>ημοσ«υματα, είτε έν ταΐς δημοσίαις συναθροισεσιν.tu t ev ταις οημοσιαις συναθροισεσιν.

Παρά τήν δπαρξιν τής επισήμου γλώσσης, θά παρέχωνται αί προσήκουσαι εύκολ.ίαι εί )ς λαλ.ουντας γλώσσαν ά?λην ή τήν τουρκικήν, διά τήν προφορικήν χρήσιν της γλώσσης

IV τύπον και πάσης-φύσεως

εις τούς τούρκους υπηκόους, ενώπιον τών δικα-

’Άρθρο 40.

ΟΙ τοΰρκοι υττηκοοι, οΐ άνήκοντες εις μή μουσουλμανικάς μειονότητας, θά άπολαύωσι νομικώς καΐ πραγματικώς [ής αυτής προστασίας καί τών αύτών έγ ι-υήοεων ών άπολαύουσι κα'ι οΐ λοιποί τοϋρκοι ύπήκονι. Θά έχωσιν Ιδίως ,σον δικαίωμα νά συνιστώσι, διευθύνωσι καΐ έπυπιεύωσιν, Ιδίαις δαπάναις, πα.ν-.ός είδους φιλανθρωπικά, θρησκευτικά 5 κοινωφελή Ιδρύματα, σχολεία καί λοιπά εκπαιδευτήρια, μετά τοϋ δικαιώματος νά ποιώνται έλευθέρως εν αύτοΐς χρή- ιιν τής γλώσσης των καί νά τελώσιν έλευθέρως τά τής θρησκείας των.“

’Άρθρο 41.

UΈ ν ταις πόλεσι κα'ι περιφερείαις, Ι.Οα διαμένει σημαντική άναλογία υπηκόων μή φιουσουλμάνων, ή Τουρκική

Κυβέρνησις θά παρέχη, ώς πρός τήν δημοσίαν έκπο ίδευσιν, τάς προσηκούσας εύκολίας πρός έξασφάλ.ισιν τής έν τοϊς ΐημοτικοϊς σχολείοις παροχής, έν τή ίδια αυτών γλώσση, τής διδασκαλίας εις τά τέκνα τών έν λόγω τούρκων ΰττη- ιόων. Ή διάταξις αδτη δέν κωλύει τήν Τουρκικήν Κυβέρνησιν νά καταστήση υποχρεωτικήν τήν διδασκαλ.ίαν τής τουρ «κής γλώσσης έν τοϊς είρημένοις σχολείοις.

’Εν ταϊς'πόλ,εσι καΐ περιφερείαις, ένθα υπάρχει σημαντική άναΐ.ογία τούρκων υπηκόων άνηκόντων εις μή μου Γουλμανικάς μειονότητας, θέλει έξασφαλισθή εις τάς μειονότητας ταύτας δικο.ία συμμετοχή είς τήν διάΟεσιν τών χρημα­τικών ποσών, άτινα τυχόν θά έχορηγοϋντο'-έκ τοϋ δημοσίου χρήματος υπό τοϋ προυπολογισμοϋ τοϋ Κράτους η τών Ιημοτικών και λοιπών προϋπολογισμών έπϊ έκπαιδευτικω, θρησκευτικό) ή φιλανΟρωπικώ σκοπώ.

Τά ποσά ταϋτα Οά καταβάλ,λωνται είς τούς άρμοδίους άντιπροσώπους τών ένδιαφερομένων καΟιδρυμάτων κα'ι ίργανισμών.

’Ά ρ θ ρ ο ν 42.

Ή Τουρκι-κή Κυβέρνησις δέχεται νά λάβη άπέναντι τών μή μουσουλμανικών ριειονοτήτων, όσον άφορα τήν οίκογε- ■ειακήν ή προσωπικήν αύτών κατάστασιν, πάντα τά κατάλ .ηλα μέτρα, όποις τά ζητήματα ταϋτα κανονίζωνται συμ- ρώνως πρός τά έθιμα τών μειονοτήτων τούτων.

Τά μέτρα ταϋ-τα θελουσιν έπεξεργασθή είδικαί έπιτροπαί, άποτελούμεναι έξ ίσου άριΟμοϋ άντιπροσούπων τής Γ-.υρκικής Κυβερνήσεως -καί μιας έ·κάστης τών ένδιαφερομένων μειονοτήτων. Έν περιτττώσει διαφωνίας, ή Τουρκική ίυβέρνησις καί τό Συμβού),ιον τής Κοινι·)νίκς τών Εθνών Οέλουσι διορίσει, άπό κοινυϋ, έπιδιχιτητήν έκλ.εγόμενον ιεταξΰ τών εύρωπαίων νομομαθών.

Ή Τουρκι-κή Κυβέρνησις ΰποχρεοϋται νά παρέχη πάσαν προστασίαν είς τάς έκκλ.ησίας, συναγωγάς, νεκροταφεία •.αΐ λοιπά Ορ'ησκευτι·κά καθιδρύματα τών είρημένων μειονοτήτων. Εις τά εύα-ρή καθιδρύματα ώς -κα'ι τά θρησ-κευτικά :αΙ φιλανθρωπικά -καταστήματα τών αύτών μειονοτήτων, τών ήδη ευρισκομένων έν Τουρκία, θά παρέχηται πάσα εύ- τολία καί άδεια, ή δέ Τουρκι-κή Κυβέρνησις, προκειμένου περί ίδρύσεως νέων θρησκευτικών καΐ φιλ.ανθρωπτκών κα- ιδρυμάτων, ούδεμίαν θέλει άρνηΟή έκ τών άναγκαίοιν εύκολιών, αίτινες έχουσιν έξασφαλ.ισθή εις τά λοιπά Ιδιωτικά ΐαΟιδρύματα όμοιας φύσεως.

’Ά ρ θ ρ ο ν 43.

Οι εις τάςμή μουσουλμανικάς μειονότητας άνήκοντες τοϋρκοι ύττήκοοι δέν^θά μσιν υποχρεωμένοι νά έκτελώσι τράξεις άποτελούσας παράβασιν τής πιστεως ή τών θρησκευτικών των έθίμων, οδτε θά περιπίπτωσιν εις ανικανότητα ινα’ άρνούμε’ν'οι νά παραστώσιν ένώπιον τών δικαστηρίων ή νά έκτελέσωσι νόμιμόν τινα πράξιν κατά τήν ήμέραν τής βδομιΐιδιαίας των άναπαύσεως. _ _ _ _ _ __

Ούχ ήττον, ή διάταξις αδτη δέν απα).ασσει τους τουρκους τούτους υπηκόους των υποχρεώσεων, αιτινες επιβα).- οντσι είς πάντάς τούς λοιπούς τούρ-κους ύπηκόους πρός τήρησιν τής δημοσίας τάξεως.

’Ά ρ θ ρ ο ν 44.

Ή Τουοκία παοαδέχεται όπως αί διατάξεις τών προηγουμένων άρθρων τοϋ παρόντος Τμήματος, έφ’ όσον άφο- ώσιν είς τούς μή μουσουλμάνους ύπηκόους τής Τουρκίας, άποτελέσωσιν ύποχρεώσεις διεΟνοϋς συμφέροντος κα'ι τε- ώσιν ύπό τήν έγγύησιν τής Κοινωνίας τών Εθνών. Αί διατάξεις αύται δέν δύνανται νά τροποποιηθώσιν ίνευ τής

^γκαταΟέσεω^ τής πλιιοψηφίας τοϋ Συμβουλίου τής Κοινωνίας των ’Εθνών. Ή Βροττανική Αυτοκρατορία, ή Γαλλία, η Ίταλ.ία καΐ ή Ιαπωνία ΰπο/_ρϊοΰνται 8ιά τής παρούσης Συνθήκης νά μή άονηΟώσι τήν συγκίιτάθισιν αυτών ζΙζ πά­σαν τροποποίησιν τών είρημένων άρθρων, ήν ήθε).ε κατά τούς νομίμους τύπους άποφασίσει ή πλειοψηφία τοΰ Συμ­βουλίου τής Κοινωνίας τών ’Εθνών.

Η Τουρκία δεχεται 2πως παν Μέλος τοΰ Συμβουλίου τής Κοινωνίας τών ’Εθνών έχη το δικαίωμα νά έπισύ- ρη την προσοχήν τοϋ Συμβουλίου έπ'ι πάσης παραβάσεως ή κινδύνου παραβάσεως οΙασδήποτε τών ύποχρεώσεων τούτων καΐ ίπως τύ Συμβούλιον δύναται νά ενεργή καθ’ οΐονδήποτε τρόπον καΐ παρέχη οίασδήποτε οδηγίας κρινο- μένας καταλλήλους κα'ι άποτε)χσματικάς έν τή περιστάσει.

Ή Τουρκία δέχεται πρός τούτοις όπως, έν περιπτώσει διχο'γνωμίας έπι νομικών ή πραγματικών ζητημάτων άφορώντων τά άρθρα ταϋτα, μεταξύ τής Τουρκικής Κυβερνήσεως και μιας οίασδήποτε τών λοιπών ύπογραψασών τήν παρούσαν Συνθήκην Δυνάμεων ή πάσης ά).λης Δυνάμεως Μέλους τοϋ Συμβουλίου τής Κοινωνίας τών ’Εθνών, ή τοι- αυτη διχογνωμία θεωρηθή ώς διεθνούς χαρακτήρος διαφορά κατά τύ γράμμα τοϋ άρθρου 14 τοϋ Συμφώνου τής Κοι­νωνίας τών ’Εθνών. Ή Τουρκική Κυβέρνηοις δέχεται όπως πάσα τοιούτου είδους διαφορά, έπΙ τή αιτήσει τοϋ έτέρου των Μερών, παραπέμπηται εις τύ Διαρκές Δικαστήριον Διεθνούς Δικαιοσύνης. Ή άπόφασις τοΰ Διαρκούς Δικαστηρίου Οά ή άνέκκλητος, θά όχη δέ τήν ίσχύν καΐ τύ κύρος άποφάσεως έκδοθείσης δυνάμει τοΰ άρθρου 13 τοΰ Συμφώνου.

- 12 —

’Άρθρο 45.

Τά άναγνωρισΟέντα διά τών διατάξεων τοϋ παρόντος Τμήματος δικαιώματα εις τάς έν Τουρκία μή μουσουλ­μανικός μειονότητας, άνα·,"χωρίζονται επίσης ύπο τής Έ/λ.άδος εις τάς έν τώ έδάφει αύτής εύρισκομένας μουσουλμα­νικός μειονότητας.