Περιεχόμενα

Σελίδα

Γεω-torial 2

Χωρίς Γεω-λόγια

Η γεωλογία στην Ελλάδα τα τελευταία κάμποσα χρόνια 3

Γεω-oμορφιές

Άνθρακας ο θησαυρός; 6

Ο παλμός της Γης 9

Πέπλα φωτός 10

Γεω-συνεργασίες

Hollywood και Αρχαιοσεισμολογία 11

Το συμβάν της Τουνγκούσκα 13

Γεω-παραλογισμοί 16

Γεω-ενημέρωση

Συνέδρια εντός κι εκτός Ελλάδος 18

~ 2 ~

Γεω-torial

Συνεχίζοντας στο ίδιο μοτίβο με το προηγούμενο τεύχος θεώρησα ορθό να ξεκινήσουμε με ένα Editorial. Με μεγάλη μου χαρά βλέπω πως όχι μόνο κάναμε την αρχή κι εκδώσαμε, έστω στο χώρο της σχολής, το πρώτο τεύχος αλλά έχουμε ολοκληρώσει με επιτυχία και το δεύτερο. Είθε, λοιπόν, να συνεχίστει το ίδιο καλά αυτή η πορεία και σταδιακά να το εμπλουτίσουμε ακόμη περισσότερο. Αυτό που επιθυμώ κυρίως να κάνω στο άρθρο αυτό, είναι να ευχαριστήσω τα μέλη της συντακτικής μας ομάδας για τα άρθρα, τις ιδέες, την άψογη συνεργασία, αλλά και το γνήσιο ενδιαφέρον που έχουν εκδηλώσει για το μικρό αυτό project. Επίσης θέλω να ευχαριστήσω θερμά το συνάδελφο γεωλόγο Σπανό Δημήτριο, αλλά και την αρχαιολόγο μεταπτυχιακή φοιτήτρια της σχολής μας Σούρα Κωνσταντίνα, για τα άρθρα που μας παρείχαν και για τον κόπο που είναι συνυφασμένος με τη σύνταξή των. Ευελπιστώ στα επόμενα τεύχη να δούμε ακόμη μεγαλύτερη συμμετοχή ατόμων εκτός της συντακτικής ομάδος. Η ιδέες και τα άρθρα είναι πάντοτε ευπρόσδεκτα! Δε θα σας κουράσω άλλο, καθώς θεωρώ πως το Γεω-Torial έχει εκπληρώσει το σκοπό του για το παρόν τεύχος. Σας ευχόμαστε μια ευχάριστη περιπλάνηση στις σελίδες του εντύπου μας! …και εις άλλα με υγεία!

Elijah Kev.

Γεω-Λόγος Νο.2

Ιανουάριος 2013

Μια περιοδική έκδοση του συλλόγου Μεταπτυχιακών

Φοιτητών ‘’ΤΗΘΥΣ’’

~ 3 ~

ΧΧωωρρίίςς ΓΓεεωω--λλόόγγιιαα

Η γεωλογία στην Ελλάδα τα τελευταία (κάμποσα) χρόνια

Πώς ξεκίνησε και που έχει φτάσει? Η αντίληψη της επιστήμης τότε και σήμερα….

Ας ξεκινήσω πάλι με μία ερώτηση προς εσάς… Πόσοι γνωρίζατε τον κλάδο της Γεωλογίας πριν περάσετε την διαδικασία των Πανελλαδικών Εξετάσεων; Ανατρέχοντας στη λίστα με τις σχολές θετικών επιστημών το μάτι πέφτει και σε αυτή της Γεωλογίας. Ενδιαφέρον ακούγεται… Να το δηλώσω? Ε, ας το δηλώσω… Αυτή είναι η μία περίπτωση. Σίγουρα όμως αποτελεί κίνητρο για να δούμε τα πράγματα πώς εξελίχτηκαν για την Γεωλογία στην Ελλάδα από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα. Υπάρχει εξέλιξη;;;

Η Γεωλογία ως επιστήμη καθυστέρησε να εμφανιστεί στην χώρα μας. Μετά την ίδρυση του Νέου Ελληνικού Κράτους και για μερικές δεκαετίες οι φυσικές επιστήμες γενικά θεωρούνταν ξένες προς τον κόσμο των γραμμάτων και των ανθρωπιστικών ιδεών που θα διαμόρφωναν τον χαρακτήρα της Νέας Ελλάδας. Έτσι την εποχή εκείνη δεν ήταν εύκολο κανείς να γίνει γεωλόγος όταν οι φυσικές επιστήμες χαρακτηρίζονταν ως “άχρηστες”. Οι πρώτοι Έλληνες γεωλόγοι με την ευρεία έννοια έφεραν τα ονόματα Α. Κορδελάς εν έτη 1860 και Κ. Μητσόπουλος το 1874. Παρόλα αυτά, η Γεωλογική Έρευνα από κρατικούς φορείς άρχισε ουσιαστικά την δεκαετία του 1930 από την Γεωλογική Υπηρεσία (ΓΥΕ) του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας. Με τον καιρό αυξήθηκαν οι γεωλόγοι και το 1939 έφτασαν σε αριθμό τους 16 ενώ μετά την γερμανική Κατοχή το 1945 ο αριθμός τους αυξήθηκε στους 22. Λίγο αργότερα, το 1946 το Υπουργείο Αυτοδιοίκησης θέλησε να καταρτίσει

επιτροπή για την ανοικοδόμηση των οικισμών που καταστράφηκαν κατά την διάρκεια του πολέμου όμως οι 4 γεωλόγοι της Γεωλογικής Υπηρεσίας δεν ήταν αρκετοί οπότε χρειάστηκε η πρόσληψη άλλων 4 γεωλόγων. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που το Ελληνικό κράτος χρησιμοποίησε τόσο πολλούς γεωλόγους για τα δεδομένα εκείνης της εποχής. Βέβαια πρέπει να σημειωθεί πως η πρόσληψή τους έγινε για 3 μόνο μήνες, κάτι που θυμίζει την σημερινή εικόνα προσλήψεων και εργασίας. Εν έτη 2012 συναντάμε την εικόνα του 1946…Πρόοδος τελικά υπήρξε; Συνεχίζοντας, το 1952

ιδρύεται το Ινστιτούτο Γεωλογίας και Ερευνών Υπεδάφους(ΙΓΕΥ) το οποίο το 1972 γίνεται Εθνικό Ίδρυμα Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΘΙΓΜΕ) μέχρι που στα 1976 μετονομάζεται τελικά σε Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών ερευνών (ΙΓΜΕ).

Η συστηματική γεωλογική χαρτογράφηση ξεκίνησε την δεκαετία του 1950 πρώτα στις περιοχές που παρουσίαζαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον όπως οι ήδη γνωστές εμφανίσεις λατεριτικών, βωξιτικών και χρωμιτικών κοιτασμάτων. Από την άλλη οι γνώσεις της Γεωλογίας βρήκαν εφαρμογή στην κατασκευή τεχνικών έργων μόλις στη δεκαετία του 1960 ενώ χρειάστηκε να καταβληθεί μεγάλη προσπάθεια από τους γεωλόγους για να καθιερωθεί η υποχρεωτική συμμετοχή τους στον τομέα αυτό κάτι που στα Ευρωπαϊκά κράτη είχε γίνει από τις αρχές του περασμένου αιώνα.

~ 4 ~

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία τάση δραστικής μείωσης των γεωλόγων στους κρατικούς φορείς ή ακόμα και κατάργηση των ίδιων των φορέων. Επίσης, παρατηρείται κενό στην στελέχωση μελετητικών γραφείων και τεχνικών εταιρειών στον ιδιωτικό τομέα παρότι έχουν αυξηθεί οι ανάγκες για επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων στα οποία ο ρόλος του γεωλόγου είναι αναντικατάστατος.

Όσο αφορά τον ορυκτό πλούτο της Ελλάδας από πολύ νωρίς έγινε δεκτό ότι μπορούσε να συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Το 1948, ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Τρούμαν, διακήρυξε ότι η Ελλάδα πρέπει να αξιοποιήσει τον ορυκτό της πλούτο και να αναπτύξει βιομηχανία. Στην κατεύθυνση αυτή το Σχέδιο Μάρσαλ χρηματοδότησε την κατασκευή ενός εργοστασίου στο Αλιβέρι για την εκμετάλλευση λιγνίτη. Εκτός από τα λιγνιτικά και βωξιτικά κοιτάσματα ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στη έρευνα μεταλλευμάτων

μαγγανίου, χρωμίου και νικελίου τα οποία είχαν χαρακτηριστεί ως μεταλλεύματα στρατηγικής σημασίας ήδη από τα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου επειδή χρησιμοποιούνταν στην παραγωγή χάλυβα.

Πέραν τούτων, ανακαλύφθηκαν στο μεταξύ δύο άλλες πρώτες ύλες περιζήτητες στην παγκόσμια αγορά: ο περλίτης και ο μπετονίτης. Είχε μάλιστα τυπωθεί ότι λόγω της γεωτεκτονικής θέσης του Ελλαδικού χώρου αναμένεται να βρεθούν όλα τα ορυκτά και πετρώματα τα οποία έχουν διαπιστωθεί στο Αλπικό σύστημα των Βαλκανικών χωρών που περιλαμβάνει ακόμα και πολύτιμους λίθους. Μάλιστα από το 1959 είχε προταθεί η ίδρυση Ινστιτούτου Πολύτιμων και Ημιπολύτιμων λίθων. Αξιοσημείωτη υπήρξε η συμβολή των Ελλήνων γεωλόγων και στην έρευνα και αναζήτηση ορυκτών τα οποία αναφέρονται στον ενεργειακό παράγοντα όπως π.χ. ραδιενεργών ορυκτών και ιδιαίτερα του ουρανίου καθώς και εύρεση γεωθερμικών πεδίων.

Η ανακάλυψη του περλίτη και του μπετονίτη στην Ελλάδα άνοιξε στον δρόμο στην αναζήτηση και εξόρυξη βιομηχανικών ορυκτών. Μετά την Μήλο και την Νίσυρο, κάποια νέα κοιτάσματα βιομηχανικών ορυκτών αποτελούν τα εξής: α) αμφιβολίτης, FIBRAN-GEOLAN στις Σέρρες το 2002, β) Ζεόλιθοι (κλινοπτιλόλιθος), S&B Industrial Minerals στην Ορεστιάδα το 2000 και γ) ατταπουλγίτης, Geohellas στα Γρεβενά το 2004. Επιπλέον αξιοσημείωτα κοιτάσματα υπάρχουν στις εξής περιοχές: α) σμύριδα στην Νάξο, β) ζεολιθικός τόφφος στην Ορεστιάδα, γ) λευκός ασβεστόλιθος(IOKAL) στην Κεφαλονιά, δ)Λευκός ασβεστόλιθος (ΖΑΦΡΑΝΑΣ) στην Ζάκυνθο ε) χουντίτης - υδρομαγνησίτης (White Minerals) στην Κοζάνη κ.ά.

Ένα μεγάλο βήμα που έγινε στον εναλλακτικό εξορυκτικό τομέα είναι η αξιοποίηση των εγχώριων μεταλλευτικών και μεταλλουργικών απορριμμάτων όπως πυριτικά υπερκείμενα μπετονίτη, σκουριά

Ας δούμε τώρα το κεφάλαιο Έρευνα και Γεωλογία στη Ελλάδα…

Στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες του κόσμου φυσικά, υπάρχουν οπαδοί της απλοϊκής αντίληψης ότι μία μικρή χώρα θα μπορούσε να επιβιώσει και χωρίς βασική έρευνα, αφού όταν υπάρξει μία ανάγκη τα αντίστοιχα αποτελέσματα μια διεθνούς έρευνας πάνω στο συγκεκριμένο θέμα θα μπορούσαμε να τα αποκτήσουμε με τον έναν ή τον άλλο τρόπο (Μαριολάκος 1983). Αυτή η αντίληψη μας οδηγεί σε έναν φαύλο κύκλο αντικρούσεων που αγγίζει και τον κλάδο της έρευνας και τον κλάδο της “αγοράς”. Αν σκεφτούμε πως το μεγαλύτερο κομμάτι του δέρατος της έρευνας στη Ελλάδα βρίσκεται μέσα στους χώρους του Πανεπιστημίου, είναι αναμφισβήτητο πως μόνο υψηλής στάθμης παιδεία μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες ώστε το “αγορασμένο πακέτο” να παραληφθεί και τα αποτελέσματά του να μεταλλαχθούν σε περεταίρω προσπάθειες. Οπότε; Αυτό τι σημαίνει;

~ 5 ~

Αυτή η πρόκληση που έχουν να αντιμετωπίσουν οι νέοι επιστήμονες είναι σημαντικό κίνητρο για την διατήρηση και εξέλιξη μιας πραγματικά εποικοδομητικής έρευνας η οποία ζητά να ενισχυθεί και να μην παραπεταθεί στο όνομα οποιασδήποτε μονόπλευρης προσπάθειας.

Το 1983 στο Πανελλήνιο Γεωλογικό Διήμερο που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα γινόταν πρόταση για την δημιουργία θεσμικού πλαισίου της Βασικής Γεωλογικής Έρευνας (ΒΓΕ) με σκοπό την ανάπτυξη της σπουδαιότητας της πειραματικής έρευνας και της θεωρητικής επιστήμης στην ανάπτυξη του κλάδου (επιστημονική, επαγγελματική, οικονομική) Είχαν τότε προταθεί επίσης τρία θέματα που μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο μακροχρόνιων ερευνητικών προγραμμάτων: α) οι οφιολιθικές μάζες στον Ελλαδικό χώρο, β) η θεωρία των γενικών επωθήσεων και γ) τα μεγάλα ρήγματα του Ελλαδικού χώρου.

Ας μεταφερθούμε τώρα στο έτος 2012….

Στο Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο (COM(2012)82final) στις 29.2.2012, ανακοινώθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η πρόταση: “Εξασφάλιση Πρώτων Υλών για την Μελλοντική Ευημερία της Ευρώπης – Πρόταση για μια Ευρωπαϊκή Σύμπραξη Καινοτομίας σχετικά με τις Πρώτες Ύλες”. Αναφέρεται στην ίδια πρόταση ότι «μέχρι σήμερα η ΒΓΕ και χαρτογράφηση στην ΕΕ γινόταν μέσω Εθνικών γεωλογικών ερευνών και πραγματοποιούνταν εντός των περιορισμών των εθνικών πλαισίων και κανονισμών. Σήμερα δεν έχουν επιτευχθεί τα πλήρη οφέλη ενός κατάλληλου συντονισμού ή ολοκλήρωσης ορισμένων δραστηριοτήτων των 27 διαφορετικών γεωλογικών ερευνών στην ΕΕ…. Η θέσπιση ευρωπαϊκών προτύπων θα διευκολύνει τη δημιουργία μιας ενιαίας βάσης γεωλογικής γνώσης της ΕΕ και μπορεί να οδηγήσει σε οικονομικά αποτελεσματική ανάπτυξη και χρήση των

απαιτούμενων σύγχρονων τεχνολογιών…». Έχει ενδιαφέρον να αναζητήσει κανείς και να ενημερωθεί για στόχους που ορίζει να επιτευχθούν μέχρι το 2020 και οι οποίοι αφορούν σε μεγάλο βαθμό τον κλάδο των Γεωεπιστημών. Λίγο καιρό πριν από την ανακοίνωση αυτή, το Ελληνικό Κράτος βάση της ΚΥΑ 25200/8-11-2011 κατήργησε ουσιαστικά το ΙΓΜΕ μέσω της απορρόφησής του από το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος & Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) για να δημιουργηθεί τελικά το Εθνικό Κέντρο Βιώσιμης & Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΒΑΑ) που θα λειτουργεί σαν ΔΕΚΟ. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος σημειώνει ότι το ΙΓΜΕ επιβαρύνει τον προϋπολογισμό με πάνω από 20ετ. ευρώ, ενώ έναν χρόνο αργότερα (26/11/2012) το ΙΓΜΕ ανακοινώνει ότι: «….μένουν στο αέρα ερευνητικά προγράμματα ύψους 25 εκ. ευρώ, λόγω έλλειψης πολιτικής βούλησης και έλλειψης προσωπικού…».

Την περίοδο 1990-2004 πραγματοποιούνται στην χώρα μεγάλα τεχνικά έργα στα οποία αρκετοί γεωλόγοι βρίσκουν δουλειά: Αττικό Μετρό, Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου, Αττική Οδός, Εγνατία Οδός. Την περίοδο 2007-2010 έργα όπως: η υποθαλάσσια αρτηρία Θεσσαλονίκης, Μαλιακός, Τέμπη, Ιόνια Οδός, Ε-65 απορροφούν μία νέα “σειρά” γεωλόγων. Και μετά… ακολουθεί η ύφεση… Είδομεν!

Αυτά τα λίγα λοιπόν αρκούν για να σχηματίσει κανείς μία αδρή εικόνα. Φυσικά υπάρχουν πολλές πηγές να αντλήσει κανείς πληροφορίες και ίσως τα παραπάνω αποτελούν ένα μικρό δείγμα όλων αυτών. Πολλές οι παρατηρήσεις και τα σημεία που προσφέρονται για σχολιασμό… Ποτέ δεν είναι αργά να κριθείς και να αλλάξεις αν χρειάζεται… Συζητήστε με τους φίλους σας, προτείνετε νέες ιδέες, βάλτε την γεωφαντασία σας και το κέφι σε δράση! Κι όσο αφορά τα παραπάνω, όσο ψάχνει κανείς βρίσκει έτσι και εγώ σας αφήνω να συνεχίσετε την αναζήτηση!

Κ.Κ

~ 6 ~

Εικ. 1 Διαμάντια

Γεω-oμορφιές Άνθρακας ο θησαυρός…?

Θέλοντας να κρατήσω λίγη από τη λάμψη των εορτών, αποφάσισα να ασχοληθώ με κάτι ιδιαίτερα λαμπερό όπως είναι το διαμάντι. Επίσης Είναι καιρός να αποκατασταθεί η φήμη που θεωρεί ότι τα διαμάντια οφείλουν την αξία τους κυρίως στην ομορφιά τους.

Είναι γνωστό ότι αποτελεί τον πολυτιμότερο όλων των λίθων, λόγω της εξαιρετικής σκληρότητας τους και της λάμψης τους. Για έναν Πετρολόγο όμως, η αξία του οφείλεται σε τελείως διαφορετικούς παράγοντες.

Μαγεύεται από το μυστήριο που καλύπτει τον τρόπο σχηματισμού τους. Έχουν προταθεί διάφορα μοντέλα σχηματισμού, εντούτοις δεν είναι ικανά να ερμηνεύσουν την δημιουργία όλων των τύπων των διαμαντιών.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικά καθώς μεταφέρουν πληροφορίες για το περιβάλλον σχηματισμού τους, ανοίγοντας ένα παραθυράκι στον Πετρολόγο ώστε να δει τι συμβαίνει στο κατώτερο τμήμα του μανδύα της Γης. Είναι ικανά να δώσουν σημαντικά στοιχεία όσον αφορά στη γεωτεκτονική εξέλιξη μιας περιοχής, ενώ τον τελευταίο καιρό εντύπωση προκαλούν τα νανοδιαμάντια που έχουν εντοπιστεί σε μετεωρίτες.

Φαίνεται λοιπόν πως η φύση έχει μια εξαίρετη ισορροπία, καθώς τα διαμάντια που αρχικά φαίνονταν «αδικημένα» λόγω της χαμηλής αξίας τους ως πολύτιμοι λίθοι, αποτελούν τα πιο πολύτιμα εργαλεία στη Γεωλογία και δη στην Πετρολογία! Ας βάλουμε όμως τα πράγματα σε μια σειρά.

Πως σχηματίζονται τα διαμάντια; Κατ΄αρχάς να αναφέρουμε, ότι τα

διαμάντια εντοπίζονται σε ηφαιστειακά πετρώματα όπως οι κιμπερλίτες και οι κοματιίτες αλλά και σε μεταμορφωμένα πετρώματα υψηλών πιέσεων όπως οι εκλογίτες. Είναι γενικά αποδεκτό ότι τα περισσότερα φυσικά διαμάντια σχηματίζονται σε υψηλή θερμοκρασία και πίεση, σε βάθη από 140 έως 190 km στο μανδύα της Γης, χωρίς όμως αυτό να είναι πάντα απαραίτητο. Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι έχουμε στο μυαλό μας το εξής διάγραμμα σχηματισμού:

Τύρφη |

Λιγνίτης |

Λιθάνθρακας |

Ανθρακίτης |

Γραφίτης | ...

?

Διαμάντι

Στην πραγματικότητα όμως, πολύ σπάνια το διαμάντι θα προέλθει από τη

Εικ.2 Νανοδιαμάντια, εικόνα από SEM (το χρώμα δεν ειναι πραγματικό).

~ 7 ~

μεταμόρφωση οργανικού υλικού, καθώς πολύ δύσκολα θα βρεθεί οργανικό υλικό που φιλοξενείται σε μεταϊζηματογενή σχηματισμό σε τόσο μεγάλα βάθη χωρίς να γίνει τήξη του πετρώματος αυτού. Οι περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι προέρχεται απευθείας από το μανδύα της Γης και υποστηρίζουν ότι οφείλονται στα καρβίδια που εγκλωβίστηκαν στο μανδύα κατά το σχηματισμό της ή σε άλλα ανθρακούχα ορυκτά παρέχοντας την αναγκαία πηγή άνθρακα. Στοιχεία που επιβεβαιώνουν την αβιοτική τους προέλευση, είναι τα αποτελέσματα ραδιοχρονολογήσεων που δείχνουν ότι η ηλικία τους είναι σημαντικά μεγαλύτερη του σχηματισμού των ορυκτών ανθράκων αλλά και οποιασδήποτε μορφής ζωής. Σε ένα εκ των καλύτερων επιστημονικών περιοδικών στον κόσμο (Nature), είναι δημοσιευμένη η σχετική εργασία, που φιλοξενείται και στην ιστοσελίδα της N.A.S.A. (Richardson et al. 1984). Περιληπτικά αναφέρει ότι διαμάντια που φιλοξενούνται σε σχετικά μικρής ηλικίας κιμπερλίτη (90 Ma – Α. Κρητιδικό) στη Νότια Αφρική, μέσω της ραδιοχρονολόγησης τους με τη μέθοδο Sm-Nd και Rb-Sr, έδωσαν ηλικίες πολύ μεγαλύτερες (3.200-3.300 Ma – Αρχαïκό) και δείχνουν να προέρχονται από κοματιϊτικά μάγματα 3.500 Ma (Αρχαïκό).

Μυστηριώδη διαμάντια

Πέραν των μονοκρυσταλλικών

διαμαντιών στα οποία αναφέρονται τα περισσότερα μοντέλα σχηματισμού, εντύπωση προκαλούν στην επιστημονική κοινότητα οι μορφές των πολυκρυσταλλικών διαμαντιών (poly crystalline diamonds, PCD) με πιο γνωστές τις ποικιλίες Carbonado και

Framesite, αλλά και των μικροδιαμαντιών, που εντοπίστηκαν τα τελευταία 20 χρονια και φιλοξενούνται σε μεταμορφωμένα πετρώματα (Harlow & Davies 2005). Οι συγκεκριμένες κατηγορίες διαμαντιών, φαίνεται να συνδέονται με τμήματα του φλοιού που έχουν θαφτεί σε συνθήκες υπερ-υψηλής πίεσης (ultra high pressure, UHP). Τέτοιου τύπου ευρήματα σε μεταπηλιτικά πετρώματα ηπειρωτικού φλοιού, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η υπερ-υψηλής πίεσης μεταμόρφωση συνέβη σε γεωτεκτονικό περιβάλλον σύγκρουσης, δεδομένου ότι η θερμοκρασία ήταν σχετικά χαμηλή. Άρα τα μεταïζήματα δεν έφτασαν στο βάθος του κατώτερου μανδύα, αλλά η απαιτούμενη πίεση προέρχεται από την σύγκρουση δυο ηπειρωτικών πλακών. Στην Ελλάδα έχουν εντοπιστεί μικροδιαμάντια σε εκλογίτες της Ροδοπικής Μάζας (Mposkos & Kostopoulos 2001, Perraki et al. 2009). Όσον αφορά στις ποικιλίες Carbonado και Framesite αποτελούν ιδιαίτερο τύπο πολυκρυσταλλικών διαμαντιών στα οποία παραμένει άγνωστος ο ακριβής μηχανισμός σχηματισμού τους. Εξαιρετικές όμως είναι οι βιομηχανικές τους εφαρμογές λόγω της υψηλότερης ανθεκτικότητας τους σε σύγκριση με τα κοινά διαμάντια (Heaney et al. 2005).

Μετεωρίτες και Nανοδιαμάντια

Από τις πιο αξιοσημείωτες ανακαλύψεις αποτελεί η εύρεση νανοδιαμαντιών που σχετίζονται με μετεωρίτες. Η πρώτη

Εικ. 3 Poly Crystalline Diamonds PCD

Εικ. 4 Ουρεïλίτης

~ 8 ~

καταγραφή νανοδιαμαντιών έγινε σε ένα σιδηρομετεωρίτη από την περιοχή Canyon Diablo (Foote 1981). Ο σχηματισμός τους αποδίδεται σε ένα μεταμορφικό σοκ που υπέστη ο μετεωρίτης κατά την πρόσκρουση του στη Γη, ενώ αντίθετα στις περιοχές Nova Urei (Ringwood et al. 1960) και Kenna (Berkley 1976), το μεταμορφικό σοκ επηρέασε το μετεωρίτη κατά την είσοδο του στην

ατμόσφαιρα και χωρίς να επηρεαστούν τα νανοδιαμάντια..

Τέλος κάποιοι άλλοι ερευνητές όπως ο Huss (2005) θεωρούν ότι αυτά τα διαμάντια αναπτύχθηκαν σε supernova αστέρες, πριν καν σχηματιστεί το ηλιακό μας σύστημα.

Υφαντή Ελένη

Εικ. 5 α) Δείγμα χειρός ουρειϊλίτη, β) και γ) μικροσκοπική εικόνα ουρειϊλίτη

β)

γ)

α)

~ 9 ~

Εικ. 1 Απλοποιημένο σχεδιάγραμμα που δείχνει την επίδραση του ηλιακού ανέμου στο γεωμαγνητικό πεδίο. Τα βέλη με τις πορτοκαλί κεφαλές υποδηλώνουν τον ηλιακό άνεμο, ενώ οι διακεκομμένες καμπύλες αποτελούν τις δυναμικές γραμμές του γεωμαγνητικού πεδίο. (Πηγή γήινης σφαίρας που χρησιμοποιήθηκε στο παρόν σχεδιάγραμμα: http://media.scoutwiki.org/File:Earth_globe.svg )

Ο παλμός της Γης

Ο πλανήτης μας, η Γη, παράγει το δικό της μαγνητικό πεδίο, που είναι γνωστό ως γεωμαγνητικό πεδίο. Η πηγή του πεδίου αυτού δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητή, εντούτοις το πεδίο αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό. Επίσης δεν παραμένει σταθερό κατά τη διάρκεια του εικοσιτετραώρου, εν αντιθέσει μεταβάλλεται περιοδικά.

Από τον ήλιο έρχονται μια πλειάδα φορτισμένων σωματιδίων, ένα ρεύμα που είναι γνωστό ως ηλιακό άνεμος. Το γεωμαγνητικό πεδίο λειτουργεί σαν προστατευτικός θόλος έναντι του ηλιακό ανέμου, ο οποίος είναι θανάσιμος για κάθε μορφή ζωής. Κατά τη διαδικασία αυτήν η ένταση του μαγνητικού πεδίου αυξάνεται, καθώς ο ηλιακός άνεμος ασκεί πίεση πάνω του συμπιέζοντάς το. Στο σχεδιάγραμμα, η αύξηση της έντασης φαίνεται ως το πύκνωμα των δυναμικών γραμμών. Αντιστοίχως στην αντίθετη πλευρά του πλανήτη, η οποία δεν είναι στραμμένη προς την πλευρά του Ηλίου, το μαγνητικό πεδίο εξασθενεί και οι δυναμικές γραμμές του σχεδιαγράμματος αραιώνουν.

Λαμβάνοντας υπόψιν τον παραπάνω μηχανισμό γίνεται κατανοητό πως σε ένα συγκεκριμένο σημείο πάνω στον πλανήτη θα υπάρχει μια περιοδική παλινδρόμηση στην ένταση του γεωμαγνητικού πεδίου, ανάλογα με το αν είναι ημέρα ή νύχτα. Με τον ερχομό της αυγής το γεωμαγνητικό πεδίο αυξάνεται απότομα και αρχίζει να εξασθενεί σημαντικά κατά τη δύση. Συχνά το παραπάνω φαινόμενο

δημιουργεί προβλήματα στους γεωφυσικούς όταν θέλουν να μελετήσουν το γεωμαγνητικό πεδίο μιας περιοχής. Το πρόβλημα βρίσκεται στο γεγονός ότι οι ασκήσεις των ερευνών αυτών μπορούν να διαρκέσουν πολλές ώρες σε ημερήσια βάση, ανάλογα με την περιοχή που πρέπει να καλυφθεί. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού απαιτείται η χρήση δύο μαγνητομέτρων. Το πρώτο μαγνητόμετρο θα χρησιμοποιηθεί για την καταγραφή του γεωμαγνητικού πεδίου σε όλα τα απαραίτητα σημεία της εκάστοτε περιοχής, ενώ το δεύτερο θα βρίσκεται σε ένα σταθερό σημείο με μοναδικό σκοπό να καταγράφει την ημερήσια μεταβολή του γεωμαγνητικού πεδίου, ώστε να μπορούν στη συνέχεια να διορθωθούν οι μετρήσεις που θα χρησιμοποιηθούν για την εξαγωγή συμπερασμάτων. Παρά τη δυσκολία αυτή όμως, η οποία είναι και σχετικά εύκολα αντιμετωπίσιμη, και όποια άλλη δυσκολία μπορεί να προκαλέσει η πρόσκρουση του ηλιακού ανέμου πάνω στο γεωμαγνητικό πεδίο, η σύγκρουση αυτή ευθύνεται για ένα από τα πιο εντυπωσιακά και όμορφα φαινόμενα στον πλανήτη μας. Πρόκειται για το υπέρλαμπρο πέπλο της Γης, το βόρειο και το νότιο σέλας.

Το άρθρο στηρίχθηκε σε γνώσεις που αποκτήθηκαν από τα μαθήματα γεωφυσικής του τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, καθώς και σε προσωπική μελέτη του συντάκτη.

~Elijah Kev.

~ 10 ~

Εικ 1 Σκαρίφημα της ροής του μαγνητικού ανέμου γύρω από την μαγνητόσφαιρα της Γης. Οι επεξηγήσεις των αριθμών αναφέρονται στο κείμενο.

Πέπλα Φωτός

Καθώς πλησιάζει κανείς τους πόλους της Γης, είτε τον Βόρειο είτε το Νότιο, γίνεται μάρτυρας ενός πανέμορφου θεάματος. Παρότι είναι νύχτα οι ουρανοί αστράφτουν με μια πανδαισία χρωμάτων. Πράσινα, ρόδινα, ερυθρά, κυανά, αλλά και ιώδη πέπλα διασχίζουν παλλόμενα τα ουράνια, κάνοντας τη νύχτα να μοιάζει με μέρα. Πρόκειται για το Σέλας. Διασημότερο των δύο είναι το Βόρειο (Aurora Borealis), υπάρχει όμως και το Νότιο (Aurora Austalis). Είναι το αποτέλεσμα μιας τιτάνιας σύγκρουσης ανάμεσα στο γεωμαγνητικό πεδίο και των ηλιακό άνεμο. Είναι οι λάμψεις μιας αιώνιας μάχης που λαμβάνει χώρα στα ουράνια κι επιτρέπει σε κάθε ζωντανό πλάσμα στην επιφάνεια της Γης το δικαίωμα της ύπαρξης. Παρακάτω θα εξηγηθεί ο βασικός μηχανισμός που παράγει το φαντασμαγορικό αυτό φαινόμενο.

Το γεωμαγνητικό πεδίο σχηματίζει έναν προστατευτικό θόλο γύρω από τον πλανήτη, ο θόλος αυτός ονομάζεται μαγνητόσφαιρα.

Καθώς ο άνεμος του ηλίου φτάνει και προσκρούει πάνω στη μαγνητόσφαιρα, συμπιέζει της μπροστινή πλευρά, ενώ ταυτόχρονα επεκτείνει το πίσω της μέρος δημιουργώντας μια μαγνητική ουρά. [1] Στο σημείο της πρόσκρουσης οι δυναμικές γραμμές (γραμμές που αναπαριστούν το μαγνητικό πεδίο) του ηλιακού ανέμου [2] συνδέονται με αυτές του γεωμαγνητικού πεδίου. [3]

Η σύνδεση αυτή παράγει ένα κομμάτι του φαινομένου, λάμψεις που είναι ορατές μόνο από τα πλέον βόρεια ή νότια τμήματα

κατά τις σκοτεινές ημέρες του χειμώνα. [4] Καθώς ο ηλιακός άνεμος πνέει γύρω από τη μαγνητόσφαιρα, παρασέρνει τις δυναμικές γραμμές του γεωμαγνητικού πεδίου προς τη σκιερή μεριά του πλανήτη, μακρυά από τον Ήλιο. [5] Όταν οι γραμμές αυτές φτάσουν στην ουρά της μαγνητόσφαιρας αποκόπτονται από τον ηλιακό άνεμο και συνδέονται εκ νέου, μεταξύ των. [6] Ο μηχανισμός δεν είναι ακόμη σαφής, εντούτοις όταν οι δυναμικές γραμμές επανασυνδέονται ένα μέρος της μαγνητικής (ή της δυναμικής, ίσως, ορθότερα) ενέργειας μετατρέπεται σε κινητική. Αυτή η μετατροπή έχει ως αποτέλεσμα την εκσφενδόνιση ηλεκτρονίων και θετικών ιόντων κατά μήκος των ανασχηματισμένων αυτών γραμμών προς τη Γη. [7]

Όταν το ρεύμα αυτό εισέλθει στη γήινη ατμόσφαιρα, ιδίως τα ηλεκτρόνιά του, παράγει το Βόρειο και το Νότιο Σέλας.

Τα ηλεκτρόνια συγκρούονται με τα άτομα και τα μόρια της ατμόσφαιρας, όπως είναι το άζωτο και το οξυγόνο.

Σε κάθε σύγκρουση, λοιπόν, τα άτομα της ατμόσφαιρας απορροφούν ενέργεια από τα ηλεκτρόνια του ηλιακού ανέμου και στη συνέχεια την απελευθερώνουν υπό μορφή φωτός. Αυτά είναι τα και τα φώτα που κοσμούν τα ουράνια των παγωμένων πόλων. Το χρώμα της λάμψης εξαρτάται από το αέριο στο οποίο προσκρούουν τα ηλεκτρόνια, αλλά και από το υψόμετρο στο οποίο γίνεται σύγκρουση.

Το άρθρο στηρίχθηκε σε μια ειδική έκδοση του περιοδικού National Geographic που ονομάζεται Wonders of the World, Earth’s most awesome places.

~ElijahKev

~ 11 ~

Γεω-συνεργασίες Hollywood και Αρχαιοσεισμολογία

Η πόλη Megiddo του Ισραήλ μπορεί να σας φαίνεται άγνωστη, στην πραγματικότητα, όμως, έχει δώσει το όνομα της σε μια διάσημη ταινία του Hollywood. Ο «Αρμαγεδδών» οφείλει την ονομασία του στην Αποκάλυψη του Ευαγγελιστή Ιωάννη και αποτελεί παραφθορά του εβραϊκού Har Megiddo (σημ. το βουνό της Megiddo).

Στην αρχαιότητα η Megiddo γνώρισε

μεγάλη ακμή χάρη στη γεωγραφική της θέση πάνω σε τεκτονικό βύθισμα της οροσειράς Carmel-Gilboa που διασχίζει το Βόρειο Ισραήλ από ανατολικά ως δυτικά, καθώς αποτελούσε το μόνο φυσικό πέρασμα από τη Συρία προς την Αίγυπτο και άρα έλεγχε τους αρχαίους δρόμους του εμπορίου, αλλά και του πολέμου. Η στρατηγική της θέση αντικατοπτρίζεται στα λόγια του φαραώ Τούθμωσι ΙΙΙ (1479-1425 π.Χ.) πως η κατάληψή της ισοδυναμούσε με 1000 πόλεις.

Η γεωμορφολογία της περιοχής, προϊόν ενός σύνθετου τεκτονικού καθεστώτος, υπήρξε η αιτία ακμής της Megiddo, αλλά και της κατ’ επανάληψη καταστροφής της. Η

αρχαία πόλη εντοπίζεται πάνω στο ενεργό ρήγμα Carmel-Gilboa, το οποίο ανήκει στο μεγάλο ρηξιγενές σύστημα της Νεκράς Θάλασσας. Το Carmel-Gilboa Fault sυνδέεται με το Dead Sea Fault περίπου 40 χλμ. βόρεια της Νεκράς Θάλασσας και καταλήγει στη Μεσόγειο Θάλασσα με κατεύθυνση προς το Κυπριακό Τόξο, θεωρείται μάλιστα το πιο ενεργό τμήμα του συστήματος, που εκτονώνεται με μεγάλους σεισμούς (Hofstetter et al, 2007). Με βάση το μήκος του, υπολογίζεται ότι μπορεί να δώσει σεισμούς μεγέθους ως 6,0-6,5 R, ενώ το Dead Sea Fault μπορεί να δώσει σεισμούς μεγέθους 7,5 R ή και μεγαλύτερους (Nur & Ron, 2000)

Εικ. 2 Χάρτης της ρηξιγενούς ζώνης της Νεκράς Θάλασσας με το ρήγμα Carmel Gilboa. Πηγή : http://www.earthconsultants.com/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=159%3Aisrael-seismic hazard&catid=44%3Aprojects&Itemid=69&lang=en

Οι πολυετείς αρχαιολογικές ανασκαφές στην αρχαία πόλη έχουν αποκαλύψει τουλάχιστον τρεις εκτεταμμένες σεισμικές καταστροφές στο διάστημα από το 1200 ως το 1000 π.Χ. περίπου, που αποτυπώνονται σε

Εικ. 1 Αεροφωτογραφία τμήματος της Megiddo που αποκαλύφθηκε κατά τις αρχαιολογικές ανασκαφές.Πηγή:https://sites.google.com/site/megiddoexpedition/tel-aviv-university-excavations

~ 12 ~

στρώματα καταστροφής μεγάλου πάχους, αποτελούμενα από τα ερείπια πεσμένων κτιρίων, σε εμφανείς σεισμικές βλάβες και παραμορφώσεις στα σωζόμενα οικοδομικά κατάλοιπα, αλλά και στον εντοπισμό πολλών ανθρώπινων σκελετών, καταπλακωμένων από τα ερείπια (Cline, 2011; Gonen, 1987; Leonard & Kline, 1998; Gadot & Yasur-Landau, 2006; Gadot et al., 2006). Ειδικότερα, η καταστροφή της Megiddo στο διάστημα μεταξύ 11ου και 10ου αι. π.Χ., που ταυτίζεται χρονικά με την καταστροφή πολλών άλλων θέσεων της Γαλιλαίας, εκτιμάται πως θα μπορούσε να οφείλεται σε ένα σεισμικό επεισόδιο μεγέθους 5,5-6,5 R στο ρήγμα Carmel-Gilboa ή σε ένα μεγαλύτερο σεισμό μεγέθους 6,3-7,0 R στο Dead Sea Fault (Nur & Ron, 2000).

Βιβλιογραφία

Cline E., 2011. “Whole Lotta Shakin' Going On: The Possible Destruction by Earthquake of Stratum VIA at Megiddo”. In Israel Finkelstein & Nadav Na'aman (eds.),The Fire Signals of Lachish: studies in the archaeology and history of Israel in the Late Bronze Age, Iron Age and Persian period in honor of David Ussishkin, Winona Lake, Indiana

Gonen R., 1987. “Megiddo in the Late Bronze Age - another reassessment”. Levant 19: 83-100.

Leonard A.J. & Kline E.H., 1998. “The Aegean Pottery found at Megiddo: an appraisal and reanalysis”, Bulletin of the American Schools of Oriental Research 309: 3-39.

Gadot Y. & Yasur-Landau A., 2006. Beyond Finds: Reconstructing life in the courtyard building of level K-4. In Finkensteil I., Ussishkin D. & Halpern B. (eds.), Megiddo IV: The 1998-2002 seasons, vol. 2 (Monograph series of the Institute of Archaeology of Tel Aviv University 24), Tel Aviv: 583-600.

Gadot Y. , Martin M., Blockman N. & Arie E., 2006. Area K (Levels K-5 and K-4. The 1998-2002 season). In Finkensteil I., Ussishkin D. & Halpern B. (eds.), Megiddo IV: The 1998-2002 seasons, vol. 2 (Monograph series of the Institute of Archaeology of Tel Aviv University 24), Tel Aviv: 87-103.

Hofstetter R., Klinger Y., Amrat A., Rivera L., Dorabath L., 2007. Stress tensor and focal mechanisms along the Dead Sea fault and related structural elements based on seismological data. Tectonophysics 429:165-181

Nur A. & Ron H., 2000. Armageddon's Earthquakes. In W.G. Ernst & R.G.Coleman (eds.), Tectonic studies of Asia and the Pacific Rim. A tribute to Benjamin M. Page (1911-1997). International Book Series, Volume 3

Κωνσταντίνα Σούρα

~ 13 ~

Εικ. 1 Χάρτης της Ευρασίας με την τοποθεσία της έκρηξης

Εικ. 1 Χάρτης της Ευρασίας με την τοποθεσία

της έκρηξης

Το συμβάν της Τουνγκούσκα

Τον Ιούνιο του 1908 έλαβε χώρα μία τεράστια έκρηξη σε μία ακατοίκητη δασική περιοχή κοντά στον ποταμό Τουγκούσκα της Σιβηρίας (Εικ. 1) η οποία ισοπέδωσε μια έκταση περίπου 2150 km2 από κωνοφόρα δέντρα. Η έκρηξη ακούστηκε σε αποστάσεις άνω των 1000 km και η δόνηση που προκλήθηκε έγινε αισθητή σε περιοχές άνω των 60 km. Για το φαινόμενο αυτό έχουν διατυπωθεί έως σήμερα πολλές υποθέσεις εκ των οποίων πολλές είναι αβάσιμες και προϊόντα φαντασίας μεταξύ των οποίων οι πιο γνωστές είναι: φυσική βόμβα υδρογόνου (D' Alessio και Harms; 1990), Μαύρη τρύπα (Jackson & Ryan; 1973), Αντιύλη (Cowan et al., 1965), Πείραμα του Τέσλα (Wardenclyffe Tower; Nichelson, 2007), Συντριβή ΑΤΙΑ, Έκρηξη 10 εκ. τόνων φυσικού αερίου, Κομμάτι του κομήτη 2005 NB56 (Anderson, 2009) και Εναέριας έκρηξης μετεώρου (Meteoroid airburst).

Στις 7.15 το ξημέρωμα στις 30 Ιουνίου 1908, κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής του ποταμού Τουνγκούσκα έγιναν μάρτυρες ενός ασυνήθιστου φυσικού φαινομένου. Ένα υπέρλαμπρο (αδύνατο να το κοιτάξουν) ασπρογάλαζο ουράνιο σώμα, το οποίο είχε μία δεκάλεπτη καθοδική πορεία, μετατράπηκε σε ένα γιγάντιο κύμα μαύρου καπνού με φλόγες αβέβαιου σχήματος. Η έκρηξη συνοδεύτηκε με ένα ωστικό ή/και θερμικό κύμα, τρομακτικούς ήχους που έμοιαζαν με κανονιές ή πτώσεις βράχων και τέλος σεισμική δόνηση ισοδύναμη περίπου των 5,0 Ρίχτερ (Vasiliev et al., 1981).

Η πρώτη οργανωμένη ερευνητική αποστολή στην περιοχή πραγματοποιήθηκε από τον Ρώσο ορυκτολόγο Kulic (1921) ο οποίος συμπέρανε από τους αυτόπτες μάρτυρες ότι επρόκειτο για πρόσκρουση ενός γιγάντιου μετέωρου. Ο ίδιος μετά από 6 χρόνια επισκέφθηκε για δεύτερη φορά την περιοχή προς αναζήτηση του κρατήρα της πρόσκρουσης, αλλά αντί του κρατήρα

υπήρχε μία περιοχή καμένων δένδρων (Εικ.2) όπου κοντά στο υποτιθέμενο σημείο

πρόσκρουσης υπήρχε μία ζώνη μήκους 8 Km με καψαλισμένα δέντρα που παραδόξως στέκονταν όρθια και απογυμνωμένα από τα κλαδιά κι από τον φλοιό τους. Τα δέντρα στη γύρω περιοχή είχαν πέσει κάτω σε κατευθύνσεις που έδειχναν μακριά από το κέντρο και σχημάτιζαν μια γεωμετρία όμοια με μία πεταλούδα που έχει άνοιγμα φτερών 70 km και μήκος σώματος 55 km (Εικ. 3). Η ανάλυση μικροσκοπικών σφαιρίδιων σιδηροπυρίτη και μαγνητίτη που βρέθηκαν στο έδαφος και τους πεσμένους κορμούς έδωσε υψηλές περιεκτικότητες σε σίδηρο και νικέλιο ανάλογες με αυτές που έχουν βρεθεί σε μετεωρίτες ενισχύοντας την άποψη της πτώσης μετεωρίτη (Florenskiy, 1963).

Η ανάλυση δειγμάτων από τυρφώδεις βάλτους έδειξε ασύμβατους λόγους στα ισότοπα άνθρακα, υδρογόνου και αζώτου που συνοδεύονται με αυξημένη συγκέντρωση ιριδίου όμοιας με αυτή που έχει βρεθεί στο όριο Κρητιδικού-Παλαιόκαινου (θεωρία εξαφάνισης δεινοσαύρων λόγω σύγκρουσης με αστεροειδή).

~ 14 ~

Εικ. 2 Καμμένα δέντρα και πεσμένα προς την αντίθετη διεύθυνση του σημείου της έκρηξης.

Η επικρατέστερη επιστημονική άποψη είναι αυτή της Εναέριας Έκρηξης Μετεώρου (Meteoroid airburst) σύμφωνα με την οποία ένα μετέωρο εισήλθε στη γήινη ατμόσφαιρα με ταχύτητα 36.000 km/h. Η τεράστια θερμοκρασία που παράχθηκε στο μέτωπο του σώματος λόγω της πίεσης του αέρα κατά την πτώση του (ram pressure) είχε ως αποτέλεσμα την εκρηκτική του διάσπαση σε ύψος 6-10 km από την επιφάνεια της γης. Η ενέργεια που απελευθερώθηκε κατά την έκρηξη εκτιμάται σε 10-15 μεγατόνους και περίπου 1000 φορές πιο ισχυρή από την ατομική βόμβα της Χιροσίμα. Εκτιμάται ότι το μετέωρο είχε ακτίνα 50-100 μέτρα

(Lyne & Tauber, 1997; Chyba et al., 1993) και η είσοδος του στην ατμόσφαιρα προκάλεσε την μείωση 30%±15% απώλεια όζοντος (Turco et al., 1981).

Η Λίμνη Cheko που βρίσκεται 8 km Β-ΒΔ του υποκέντρου της έκρηξης θεωρείται από τους Gasperini et al. (2009) ως ένας κρατήρας που δημιουργήθηκε από ένα θραύσμα του μετέωρου το οποίο προσέκρουσε στη γη, αν και η συγκεκριμένη υπόθεση είναι υπό αμφισβήτηση (Colins et al., 2008). Υπό αμφισβήτηση είναι επίσης η προέλευση του ουράνιου σώματος που προκάλεσε την έκρηξη. Ήταν μετεωρίτης, κομήτης ή αστεροειδής; Οι τελευταίες έρευνες που έχουν διεξαχθεί με βάση τις εξαιρετικά λαμπρές νύχτες που ακολούθησαν στη Μεγάλη Βρετανία μετά την έκρηξη (Lyne & Tauber, 1995) και η ανάλυση θραύσματος του ουράνιου σώματος στην περιοχή πρόσκρουσης που βρέθηκε από την ερευνητική ομάδα του Vladimir Alexeev (Troitsk Innovation and Nuclear Research Institute) υποστηρίζουν το ενδεχόμενο του κομήτη.

Βιβλιογραφία

Anderson, M., 2009. When Comets Attack: Solving the Mystery of the Biggest Natural Explosion in Modern History, Popular Mechanics.

Beasley, W., H., Tinsley, B., A., 1974. Tungus event was not caused by a black hole. Nature, Vol. 250.

Chyba, C. F., Thomas, P. J., and Zahnle, K. J., Nature, Vol. 361, 40-44, 1993.

Collins, G. S., Artemieva, N., Wunnemann, K., Bland, P.A., Reimold, W.U. and Koeberl, C., 2008. Evidence that Lake Cheko is not an

Εικ. 3 Η γεωμετρία που σχηματίζουν οι πεσμένοι κορμοί (αριστερά) και το μέγεθος της καταστροφής σε σύγκριση με την έκταση της Ουάσινγκτον.

~ 15 ~

impact crater. Terra Nova, Vol. 20, 165–168.

Cowan, C., Atluri, C. R., Libby, W. F., 1965. Possible Anti-Matter Content of the Tunguska Meteor of 1908. Nature, Vol. 206, 861 – 865.

D'Alessio, S. J. D., Harms, A. A., 1988. Comet induced nuclear fusion in the atmosphere. Annals of Nuclear Energy, Vol. 15, 567–569.

Florenskiy, K. P.,1963. Preliminary results from the 1961 combined Tunguska meteorite expedition. Meteoritica, Vol. XXIII.

Gasperini, L., Bonatti, E., Albertazzi, S., Forlani, L., Accorsi, C., Longo, G., Ravaioli, M., Alvisi, F., Polonia A. and Sacchetti, F., 2009. Sediments from Lake Cheko (Siberia), a possible impact crater for the 1908 Tunguska Event. Terra Nova, Vol. 21, 489–494.

Jackson, A.A., Ryan, M.P., 1973. Was the Tungus Event due to a Black Hole? Nature, Vol. 245, 88–89.

Kelley, M., C., Seyler, C., E., Larsen, M., F., 2009. Two-dimensional turbulence, space shuttle plume transport in the thermosphere, and a possible relation to the Great Siberian Impact Event. Geophysical Research Letters, Vol. 36.

Lyne, J. E., Tauber, M., 1995. The Tunguska Event Nature 375, 638 – 63.

Mystery of Tunguska meteorite solved, Pravda

Nichelson, O., 2007. Tesla's Fuelless Generator and Wireless Power Transmission.

Turco, R.P., Toon, O.B., Park, C., Whitten, R.C., Pollack, J.B., and Noerdlinger, P., 1981. Tunguska meteor fall of 1908: effects on stratospheric ozone. Science, Vol. 214, 19-23.

Vasiliev, N., V., Kovalevsky, A., F., Razin, S., A., Epiktetova L., E., 1981.

Eyewitness accounts of Tunguska (Crash).

Δημήτρης Σπανός

~ 16 ~

Γεω-παραλογισμοί

Την ώρα που γραφόντουσαν αυτές

οι γραμμές δεν είχε ακόμα υπογραφή η

σύμβαση για το επικουρικό έργο της νέας

χρονιάς. Σε ερωτήσεις προς διάφορους

αρμόδιους, η απάντηση είναι κοινή: Δεν

γνωρίζουμε μέχρι νεοτέρας.

Στην ευρύτερη υποχρηματοδότηση

του πανεπιστημίου, μας δημιουργεί μια

απορία το γεγονός: Είναι δυνατόν να

υποβαθμίζεται έτσι ένα από τα ενεργά και

παραγωγικά τμήματα του πανεπιστημίου

σήμερα;

Οι μεταπτυχιακοί και

υποψήφιοι διδάκτορες;

Των 7 ευρώ την ώρα στην

καλύτερη περίπτωση, με

επικουρικό έργο χωρίς

καν διδακτική επάρκεια;

Ήδη

δρομολογούνται οι

κινήσεις για ένα

συντονισμό όλων των

μεταπτυχιακών του

πανεπιστημίου, την ώρα που ο σύλλογός

μας (ΣΥΜΕΦΟΙΠΠ) δεν λειτουργεί εδώ και

δυο τρία χρόνια.

Ο δικός μας σύλλογος, από τους πιο

ενεργούς και δραστήριους στο

πανεπιστήμιο Πατρών αυτή τη στιγμή, έχει

σημαντικό ρόλο σε αυτήν την υπόθεση

(συντονισμός, ενημέρωση κ.ά.).

Στο μεταξύ το σχέδιο Αθηνά δεν

εμπεριείχε τελικά το Γεωλογικό στα ‘’υπό

ανακατασκευή’’ τμήματα. Συνεχίζουμε να

απορούμε για την παρατεταμένη αναφορά

του Τμήματος στα ΜΜΕ και τον λόγο της.

Σαν να μην έφτανε αυτό, απορία

μας προκάλεσε το νέο καθεστώς της

συνδιοίκησης, όπου θα πρέπει να υπάρχει

ένας μόνο εκπρόσωπος μεταπτυχιακών

φοιτητών. Ελπίζουμε να μην σημαίνουν

όλα αυτά μια ακόμα υποβάθμιση του

ρόλου των μεταπτυχιακών στην

εκπαιδευτική λειτουργία...

Στα πιο ευχάριστα, με επιτυχία

ολοκληρώθηκε η πρώτη

ημερίδα που διοργάνωσε

ο σύλλογος

μεταπτυχιακών

φοιτητών ΤΗΘΥΣ με

θέμα ‘’ΕΞΟΡΥΞΗ ΚΑΙ

ΠΕΡΙΒΆΛΛΟΝ’’ στο

Μουσείο επιστημών και

τεχνολογίας στις 16/1 (βλ.

φωτογραφίες).

Ευχαριστούμε όλους τους

ομιλητές και τους

μεταπτυχιακούς και

προπτυχιακούς φοιτητές που

παρευρέθηκαν. Ένα ιδιαίτερο ευχαριστώ

στον Δασολόγο κ. Πετράκη που

ταξιδεύοντας από την Μήλο για την

ημερίδα μας παρουσίασε την εξαιρετική

δουλειά του στην αποκατάσταση

λατομείων στο νησί. Φυσικά, ευχαριστούμε

τους καθηγητές του Τμήματος μας, κ.

Τσικούρα, Καταγά και Νικολακόπουλο για

τις εξαιρετικά ενδιαφέρουσες παρουσιάσεις

τους, αλλά και τον κ. Καλαϊτζίδη που μας

μετέφερε την περιβαλλοντική πολιτική από

την άλλη άκρη του κόσμου, ερχόμενος από

την Αυστραλία! Ευχαριστούμε ξανά και

~ 17 ~

είμαστε έτοιμοι για την συνέχεια και τις

επόμενες ημερίδες!

Π.Τ.

~ 18 ~

Γεω-ενημέρωση

Links

Εντός Συνόρων…

ICGG12 - International Conference on Gas Geochemistry 2013, Patras, Greece,

1-7 September 2013. http://conf12.ic-gg.org/organization

13th International Congress of the Geological Society of Greece, Chania, Crete, Greece,

September 5-8 2013. http://www.ege13.gr/

7ο Διεπιστημονικό Συνέδριο του ΕΜΠ και του ΜΕ.Κ.Δ.Ε., του ΕΜΠ «Η ολοκληρωμένη ανάπτυξη στην Ελλάδα στα χρόνια της πολυδιάστατης κρίσης. Αιτίες, Ευθύνες, Προτάσεις, Μέτρα, Δράσεις και Προοπτικές», Μέτσοβο, Σεπτέμβριος 2013. http://www.ntua.gr/MIRC/7th_conference/1st_announcement.pdf

SDIMI2013- Sustainable Development in the Minerals Industry, 6th International Conference, Milos Island, Greece, 30 June-3 July 2013. http://sdimi2013.conferences.gr/

TRAINING SCHOOL- Geological Setting, Mineral Resources and ancient works of Samos and

adjacent islands of the Aegean Sea, Samos Island, Aegean Sea, Greece, 26-30 August 2013.

http://www.geol.uoa.gr/attachments/article/898/1st%20circular-

Samos%20Training%20school_20130104.pdf

6ο Συμπόσιο της Ελληνικής Αρχαιομετρικής Εταιρείας “Πολιτισμικές επιρροές στην έκφραση των τεχνικών δεξιοτήτων στη Μεσόγειο”, Αθήνα, 16 - 18 Μαΐου 2013. http://www.archaeometry.gr/index.php/el/conference-2013-gr

Εκτός Συνόρων…

RSCy – First International Conference on Remote Sensing and Geoinformation of Enviroment, Paphos, Cyprus, Coral Beach Hotel, 8-10 April 2013. http://www.cyprusremotesensing.com/rscy2013/

4th International Conference on Geography and Geology, Limassol, Cyprus 21-23 March, 2013. http://www.naun.org/wseas/cms.action?id=3248

10th ESERA conference “Science Education Research for Evidence-based Teaching and

Coherence in Learning”, Nicosia, Cyprus, 2-7 September 2013.

http://www.esera2013.org.cy/media/documents/ESERA_2013_Call_for_Papers_17Oct2012.pdf

2nd Symposium on the Geological Resources in the Tethys Realm, Aswan, Egypt, 5-8 January 2013. http://www.emwis.net/thematicdirs/events/2013/01/tethys-geological-society-meeting

EGU/SM1.5/ERE5.2 — European Geosciences Union, Vienna, Austria, 7-12 April 2013. http://meetingorganizer.copernicus.org/EGU2013/session/12568

ICGSE 2013 : International Conference on Geological Sciences and Engineering, London, UK, 8-9 July, 2013. https://www.waset.org/conferences/2013/london/icgse/

XV Balkan Mineral Processing Congress, Sozopol, Bulgaria, 12-16 June, 2013. http://bmpc2013.com/

ICNSE 2013- International Congress on Natural Sciences and Engineering, Taipei, Taiwan, 8-10 January, 2013. http://www.icnse.org/