ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣΤΗΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΣΤΗ

ΤΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΠΡΟΣΔΟΚΟΥΜΕ ΑΠO ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ

ΜΑΘΗΤΩΝ ΜΑΣ ΣΤΗ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ;

¨Ο μη ειδικός ενήλικας ως σύγχρονος πολίτης πρέπει να μπορεί να αξιοποιεί τις

γνώσεις που του παρέχονται στα βιολογικά μαθήματα για να αποφασίζει κριτικά για ζητήματα της ζωής του σε

συνάρτηση με τις πολιτισμικές και ηθικές αξίες¨

Για να το πετύχουμε πρέπει να Για να το πετύχουμε πρέπει να ασχοληθούμεασχοληθούμε

• Με το περιεχόμενο και τη δόμηση του αναλυτικού προγράμματος

• Με τις διδακτικές στρατηγικές που χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε ώστε να προσελκύσουμε το ενδιαφέρον των μαθητών μας, να οδηγήσουμε στην ουσιαστική μάθηση καθώς και στην ανάπτυξη της ικανότητας λήψης απόφασης

ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΒΙΟΕΠΙΣΤΗΜΩΝΒΙΟΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

• ΔΥΑΔΙΚΗ ΦΥΣΗ ΤΩΝ ΕΜΒΙΩΝ ΟΝΤΩΝ (ΓΟΝΟΤΥΠΟΣ – ΦΑΙΝΟΤΥΠΟΣ)Δεν μπορούμε να δώσουμε μια και μόνη

αιτιώδη εξήγηση ενός φαινομένου.Υπάρχουν δύο εξηγήσεις κάθε φορά που

απαντούν στο

πώς γίνεται κάτι (εξελικτική)

γιατί γίνεται ένα φαινόμενο (λειτουργική)

ΠΟΙΕΣ ΠΙΣΤΕΥΕΤΕ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΟΙΕΣ ΠΙΣΤΕΥΕΤΕ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

ΠΟΥ ΚΑΘΙΣΤΟΥΝ ΤΟ ΠΟΥ ΚΑΘΙΣΤΟΥΝ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΙΔΙΑΙΤΕΡΟ

Ιδιότητες των οργανισμών• Χημικές ιδιότητεςΧημικές ιδιότητες

• Ρυθμιστική μηχανισμοίΡυθμιστική μηχανισμοί

• ΟργάνωσηΟργάνωση

• Τελεονομικά συστήματαΤελεονομικά συστήματα

• Περιορισμένη τάξη μεγέθουςΠεριορισμένη τάξη μεγέθους

• Κύκλος ζωήςΚύκλος ζωής

• Ανοικτά συστήματαΑνοικτά συστήματα

Διαθέτουν μακρομόρια που δεν

υπάρχουν στη άβια ύλη

Συστήματα ανάδρασης και ελέγχου παραγωγής ουσιών μεταβολισμού και μηνυμάτων (ορμόνες, νευροδιαβιβαστές), ρύθμιση της γονιδιακής έκφρασης

Είναι πολύπλοκα συστήματα με ικανότητα ρύθμισης και αλληλεπίδρασης

Είναι προγραμματισμένοι να ζήσουν από την εμβρυϊκή ανάπτυξη ως την γήρανση και τον θάνατο με λειτουργίες και συμπεριφορές για αυτό τον σκοπό

Βασική μονάδα οργάνωσης το κύτταρο

Με πολυπλοκότητα που ποικίλλει από

είδος σε είδος

Συνεχής αλληλεπίδραση με το περιβάλλον προσλαμβάνοντας ενέργεια και υλικά από το περιβάλλον και αποβάλλοντας τα προϊόντα του

μεταβολισμού τους

ικανότητεςικανότητες

• Εξέλιξης (γενετικό υλικό & έκφραση του)

• Αυτοαντιγραφής (γενετικό υλικό & αναπαραγωγή)

• Αύξησης και διαφοροποίησης (γενετικό προγρ.)

• Μεταβολισμού (δέσμευση & απελευθέρωση ενέργειας)

• Αυτορύθμισης (ομοιόσταση – ανάδραση)

• Αντίδρασης στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος(αισθητήρια όργανα & νευρικό σύστημα)

• Αλλαγής σε δύο επίπεδα(γονότυπος–φαινότυπος)

Στη Βιολογία έχουμε ισχύ κοινών πρακτικών και παραδοχών με τις άλλες Φ.Ε

(όπως η εκκίνηση από την εμπειρική γνώση και η λογική πορεία για τον έλεγχο μιας υπόθεσης)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

• Αλλά και διαφορές που προκύπτουν απόΑλλά και διαφορές που προκύπτουν από

Αλλά και διαφορές που προκύπτουν απόΑλλά και διαφορές που προκύπτουν από

• Την πολυπλοκότητα οργάνωσης και ρύθμισης των έμβιων όντων

• Την ισχύ του τυχαίου, της πιθανότητας και της ποικιλίας

• Την ερμηνεία φαινομένων στο ατομικό και στο πληθυσμιακό επίπεδο

Μάθηση εννοιών βιολογίαςεπηρεάζεται από ψυχολογικές και κοινωνικές παραμέτρους περισσότερο από τις άλλες Φ.Ε.

Ο άνθρωπος δεν μπορεί να προσεγγίσει τη βιολογική γνώση ουδέτερα, τόσο επειδή ο ίδιος αποτελεί αντικείμενο της βιολογίας, όσο και επειδή η εξέλιξη των βιοεπιστημών επηρεάζει ήδη τη ζωή του και την κοινωνία

Ποιες είναι οι δυσκολίες κατανόησης Ποιες είναι οι δυσκολίες κατανόησης συγκεκριμένων εννοιών συγκεκριμένων εννοιών

και ποιες οι αιτίες δυσκολίας μάθησης αυτώνκαι ποιες οι αιτίες δυσκολίας μάθησης αυτών

1.Ανιχνεύεται κατανόηση ορισμένων βιολογικών φαινομένων και ανάπτυξη ¨αυθόρμητης βιολογικής σκέψης¨ από μικρή ηλικία

2.Η ερμηνεία σχεδόν όλων των βιολογικών φαινομένων γίνεται με βάση το πρότυπο του ανθρώπινου οργανισμού

3.Ανιχνεύονται δυσκολίες σύνδεσης• Ορατών χαρακτηριστικών με τα αόρατα• Λειτουργικών εξηγήσεων με τις μακροσκοπικές

επιπτώσεις• Μοριακού επιπέδου με το κυτταρικό και το

οργανισμικό• Οργανισμικού με το πληθυσμιακό• Της συνεχούς αλληλεπίδρασης έμβιου – άβιου

4. Υπάρχει αλληλεπίδραση της βιολογικής γνώσης και των πολιτισμικών και κοινωνικών αξιών για την ανάπτυξη στάσεων και προτύπων συμπεριφοράς σε θέματα που αφορούν υγεία, φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον

Ιδιαιτερότητα των βιολογικών αντικειμένων

• Έχουν ιστορική-εξελικτική υπόσταση• Οργανώνονται σε διαδοχικά επίπεδα αυξημένης πολυπλοκότητας• Αποτελούν πολυπαραγοντικά συστήματα , με ικανότητα αυτορύθμισης• Συμμετέχουν σε φαινόμενα που δεν αναπαρίστανται πάντοτε πειραματικά

Ιδιαιτερότητα των βιολογικών αντικειμένων

• Έχουν ιστορική-εξελικτική υπόσταση• Οργανώνονται σε διαδοχικά επίπεδα αυξημένης

πολυπλοκότητας• Αποτελούν πολυπαραγοντικά συστήματα , με

ικανότητα αυτορύθμισης• Συμμετέχουν σε φαινόμενα που δεν

αναπαρίστανται πάντοτε πειραματικά

Στις διδακτικές προσεγγίσεις που χρησιμοποιούμε να αναδεικνύεται η ιστορική-

εξελικτική διάσταση των αντικειμένων που μελετάμε. Πρέπει να βοηθήσουμε τους μαθητές μας να αντιληφθούν την εξελικτική πορεία κάθε

βιολογικής δομής και λειτουργίας ¨Αναπαραστάσεις της εξέλιξης των βιολογικών

δομών και λειτουργιών, παρουσιάσεις με απεικονίσεις ομόλογων δομών, λογισμικά προσομοίωσης, σύνταξη φυλογενετικών

δέντρων με τη βοήθεια λογισμικού εννοιολογικών χαρτών¨

Ιδιαιτερότητα των βιολογικών αντικειμένων

• Έχουν ιστορική-εξελικτική υπόσταση• Οργανώνονται σε διαδοχικά επίπεδα αυξημένης

πολυπλοκότητας• Αποτελούν πολυπαραγοντικά συστήματα , με

ικανότητα αυτορύθμισης• Συμμετέχουν σε φαινόμενα που δεν

αναπαρίστανται πάντοτε πειραματικά

Δημιουργεί πρόσθετες δυσκολίες το γεγονός της οργάνωσης των αντικειμένων σε πολλαπλά επίπεδα. Ένα

βιολογικό θέμα μπορεί να μελετηθεί σε μία σειρά διαφορετικών επιπέδων, όπως το οικολογικό, το εξελικτικό,

το οργανισμικό ή τέλος το μοριακό.Η αυξημένη δυσκολία μετακίνησης μεταξύ των επιπέδων

αυτών αποτελεί βασική προϋπόθεση για την σύνθεση μίας ολοκληρωμένης εικόνας μέσω των επιλογών της

διδασκαλίας μας και των μέσων που θα χρησιμοποιηθούν από τον εκπαιδευτικό. Πρέπει να βοηθηθεί ο μαθητής να

αντιλαμβάνεται το διαφορετικό επίπεδο και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους

Ιδιαιτερότητα των βιολογικών αντικειμένων

• Έχουν ιστορική-εξελικτική υπόσταση• Οργανώνονται σε διαδοχικά επίπεδα αυξημένης πολυπλοκότητας• Αποτελούν πολυπαραγοντικά συστήματα , με

ικανότητα αυτορύθμισης• Συμμετέχουν σε φαινόμενα που δεν

αναπαρίστανται πάντοτε πειραματικάΤα βιολογικά συστήματα συγκροτούνται από

πολυάριθμους παράγοντες, οι οποίοι αλληλεπιδρούν τόσο μεταξύ τους όσο και με το περιβάλλον. Η σταθερότητα των δομών και των

λειτουργιών τους διατηρείται χάρη σε αναδραστικούς μηχανισμούς ελέγχου και ρύθμισης.

Κεντρικοί στόχοι των διδακτικών προσεγγίσεων πρέπει να είναι η ικανότητα των μαθητών να

προσδιορίζουν τους μηχανισμούς εκείνους που εξασφαλίζουν την σταθερότητα των βιολογικών

συστημάτων

Ιδιαιτερότητα των βιολογικών αντικειμένων

• Έχουν ιστορική-εξελικτική υπόσταση• Οργανώνονται σε διαδοχικά επίπεδα αυξημένης πολυπλοκότητας• Αποτελούν πολυπαραγοντικά συστήματα , με ικανότητα αυτορύθμισης• Συμμετέχουν σε φαινόμενα που δεν

αναπαρίστανται πάντοτε πειραματικά

Πολλά από τα βιολογικά φαινόμενα αποτελούν διεργασίες που δεν μπορούν να

αναπαρασταθούν πειραματικά, είτε λόγω της επικινδυνότητας και των εξειδικευμένων μέσων που απαιτούν είτε της χρονικής διάρκειας είτε

λόγω της κλίμακας του φαινομένου. Πηγές γνώσης για τα φαινόμενα είναι η παρατήρηση, η

καταγραφή, και η επεξεργασία δεδομένων.Εικονικά εργαστήρια, λογισμικά

προσομοιώσεων, εννοιολογική χάρτες, περιβάλλοντα μικρόκοσμου και επικοινωνία

μέσω διαδικτύου δίνουν τις κατάλληλες λύσεις στις παραπάνω δυσκολίες

Απαιτείται: Αποσαφήνιση του διδακτικού μετασχηματισμού του

βιολογικού αντικειμένου γνώσης κατά ηλικία Ανάπτυξη διδακτικών στρατηγικών που θα οδηγούν τους

μαθητές στη σύνδεση εννοιών μεταξύ τους Ανάπτυξη μαθησιακών περιβαλλόντων για την ανάπτυξη της

επιστημονικής σκέψης (Το μάθημα πρέπει να δομείται γύρω από ένα πρόβλημα ώστε να είναι εφικτή η οργάνωση ενός ενιαίου εννοιολογικού πλαισίου για την ανάπτυξη διερευνητικού και ανακαλυπτικού πνεύματος από τους μαθητές)

Ανάπτυξη σειράς διδασκαλιών-μάθησης για συγκεκριμένα θέματα που να στηρίζονται σε ερευνητικά στοιχεία

Η χρήση διδακτικών στρατηγικών που περιλαμβάνουν άσκηση στη λήψη αποφάσεων, συναισθηματική εμπλοκή των μαθητών με ανάληψη ρόλων, ώθηση λήψης και υποστήριξης μιας θέσης σε σύγχρονα προβλήματα που αναδύονται από την σύνδεση των βιοεπιστημών με την υγεία, το περιβάλλον, τα κοινωνικά και ηθικά ζητήματα

Σκοπός είναι οι μαθητές να καταστούν ικανοί να:

• Αντιλαμβάνονται την ιστορική υπόσταση των βιολογικών αντικειμένων και την εξέλιξη των βιολογικών δομών και λειτουργιών

• Συσχετίζουν τις λειτουργίες καθενός από τα επίπεδα στα οποία αρθρώνονται τα βιολογικά αντικείμενα με τις δομές από τις οποίες απορρέουν.

• Διακρίνουν τις σχέσεις ανάμεσα στις ιδιότητες των κατωτέρων ιεραρχικών επιπέδων (μοριακό και κυτταρικό) με τα ανώτερα (οργανισμικό και πληθυσμιακό)

• Προσδιορίζουν το σύνολο των παραγόντων που συμμετέχουν στην έκβαση ενός βιολογικού φαινομένου

• Αναγνωρίζουν τη συμβολή άλλων γνωστικών αντικειμένων στη μελέτη της Βιολογίας

• Προσδιορίζουν τη σημασία των βιολογικών επιτευγμάτων στη βελτίωση της ζωής του ανθρώπου, τη διατήρηση της υγείας, την προστασία του περιβάλλοντος

• Αξιοποιούν τη γνώση που έχουν αποκτήσει για να ερμηνεύουν προβλήματα της καθημερινότητας και να λαμβάνουν αποφάσεις.

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΓΝΩΣΕΙΣΥΨΗΛΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ

• Ανάπτυξη της κριτικής σκέψης • Ικανότητα κατασκευής και επίλυσης προβλήματος• Ικανότητα διερεύνησης και αναζήτησης πληροφοριών σε ένα ευρύ φάσμα δεδομένων• Ανάπτυξη δεξιότητας λήψης αποφάσεων• Δυνατότητα μοντελοποίησης φαινόμενων• Ικανότητα συνεργασίας και από κοινού προσέγγιση και επίλυση προβλημάτων• Διεπιστημονική προσέγγιση της γνώσης

• Κριτική σκέψη είναι η νοητική και συναισθηματική λειτουργία κατά την οποία το άτομο αξιολογεί την αξιοπιστία των πληροφοριών και αποφασίζει τι να σκεφτεί ή τι να κάνει μέσω συλλογισμών που γίνονται με βάση όλα τα δυνατά στοιχεία που μπορεί να έχει στη διάθεσή του.

Συγκεκριμένες δεξιότητες που απαρτίζουν την κριτική σκέψη σύμφωνα

με την βιβλιογραφία είναι:

• η κατανόηση του νοήματος μιας δήλωσης.• Η εξέταση της σαφήνειας της λογικής σκέψης.• Η επισήμανση τυχόν αντιφάσεων.• Ο έλεγχος της αναγκαιότητας των

συμπερασμάτων. • Ο προσδιορισμός του βαθμού εξειδίκευσης μιας

δήλωσης. • Η εύρεση της σχέσης μεταξύ δήλωσης και

κάποιων συγκεκριμένων αρχών.

• Ο έλεγχος αξιοπιστίας μιας δήλωσης που βασίζεται σε παρατήρηση

• Ο έλεγχος εγκυρότητας ενός επαγωγικού συμπεράσματος

• Η εξέταση του βαθμού κατανόησης του προβλήματος.

• Ο χαρακτηρισμός μιας δήλωσης ως απλής υπόθεσης.

• Ο έλεγχος καταλληλότητας ενός ορισμού.• Ο έλεγχος αξιοπιστίας μιας δήλωσης που

στηρίζεται στην αυθεντία.

Οι στρατηγικές- ικανότητές της κριτικής σκέψης της οποίας μπορεί να αναπτύξει

ο μαθητής είναι:• Να διακρίνει τα τεκμηριωμένα γεγονότα από τους

αξιολογικούς ισχυρισμούς.• Να διακρίνει στις σχετικές απόψεις, άσχετες

πληροφορίες.• Να προσδιορίζει κατά πόσο η ακρίβεια μιας δήλωσης

επαληθεύεται από τα γεγονότα.• Να ελέγχει την επάρκεια των δεδομένων που έχει στη

διάθεσή του.• Να προσδιορίζει το βαθμό αξιοπιστίας μιας πηγής

πληροφοριών.• Να εντοπίσει ασαφείς ισχυρισμούς ή σαθρά

επιχειρήματα.

• Να εντοπίζει λανθάνουσες-άδηλες υποθέσεις.• Να αναγνωρίζει τη μεροληψία, τα στερεότυπα τα

κλισέ τις προκατάληψεις.• Να εντοπίζει τις λογικές πλάνες, την

προπαγάνδα, τις επιδράσεις της συναισθηματικής φόρτισης,

• να αναγνωρίζει λογικές ασυνέπειες σε έναν συλλογισμό.

• Να προσδιορίζει τη συνέπεια και την ισχύ ενός επιχειρήματος

Να αποκτήσουν και να βελτιώσουν με την άσκηση

τις παρακάτω γνωστικές δεξιότητες

• Να μπορούν εντοπίζουν και να προσδιορίζουν τα ουσιώδη χαρακτηριστικά των πραγμάτων.

• Να μπορούν να συγκρίνουν και να βρίσκουν ομοιότητες και διαφορές.

• Να χρησιμοποιούν και να περιγράφουν το ίδιο πράγμα ή γεγονός με διαφορετικούς τρόπους.

• Να επισημαίνουν τα βασικά χαρακτηριστικά που απουσιάζουν από ένα θέμα κι από μια κατάσταση.

• Να διαφοροποιούν και να ταξινομούν πράγματα και γεγονότα σε μια διάσταση ή σχέση.

• Να κατανοούν τις αιτιολογικές και λογικές θέσεις της μορφής: αν…..τότε.

Διδακτικές μεθοδολογίες για ανάπτυξη δεξιοτήτων κριτικής σκέψης

• Επίλυση προβλημάτων• Κατασκευή εννοιολογικών χαρτών• Εργασία μαθητών σε μικρές ομάδες

Διδακτικές μεθοδολογίες για ανάπτυξη δεξιοτήτων κριτικής σκέψης

• Επίλυση προβλημάτων• Κατασκευή εννοιολογικών χαρτών• Εργασία μαθητών σε μικρές ομάδες

Εφαρμογή γνώσης

Ανάλυση-σύνθεση,

Ερμηνεία

Διατύπωση επιχειρημάτων

Αξιολόγηση

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

Κατανόηση προβλήματος περιλαμβάνει• Την κατανόηση κειμένου, διαγραμμάτων, τύπων

ή πληροφοριών σε μορφή πίνακα και την εξαγωγή συμπερασμάτων από αυτά

• Την συσχέτιση πληροφοριών από ποικίλες πηγές

• Την απόδειξη ότι έχουν κατανοηθεί οι κατάλληλες έννοιες

• Την χρήση πληροφοριών από το γνωστικό οπλοστάσιο/υπόβαθρο του μαθητή προκειμένου να αντιληφθεί την παρεχόμενη πληροφορία.

Χαρακτηρισμός προβλήματος περιλαμβάνει

• Την αναγνώριση των μεταβλητών του προβλήματος και των μεταξύ τους συνδέσμων

• Τη λήψη απόφασης σχετικά με το ποιες μεταβλητές είναι συναφείς και ποιες όχι

• Τη διαμόρφωση υποθέσεων• Την ανάκτηση, οργάνωση και κριτική

αξιολόγηση των πληροφοριών που παρέχει το πλαίσιο

Αναπαράσταση προβλήματος περιλαμβάνει

• Τη διαμόρφωση πινάκων, γραφημάτων, αναπαραστάσεων, μοντέλων

• Την εφαρμογή μιας δοσμένης αναπαράστασης στην επίλυση του προβλήματος

• Τη μετατροπή μιας μορφής αναπαράστασης σε μία άλλη μορφή

Λύση του προβλήματος περιλαμβάνει

• Τη λήψη απόφασης• Την ανάλυση ή το σχεδιασμό ενός

συστήματος• Τη διάγνωση και πρόταση πιθανής λύσης

Αναστοχασμός σε σχέση με τη λύση περιλαμβάνει

• Την εξέταση της λύσης και την αναζήτηση πρόσθετων πληροφοριών ή διευκρινήσεων

• Την αξιολόγηση των λύσεων από διαφορετικές προοπτικές προκειμένου οι λύσεις να αναδομηθούν ώστε να γίνουν περισσότερο κοινωνικά και τεχνικά αποδεκτές

Διάχυση της λύσης του προβλήματος περιλαμβάνει

• Την επιλογή των κατάλληλων μέσων και αναπαραστάσεων προκειμένου να διατυπωθούν και να διαχυθούν οι λύσεις του προβλήματος σε ένα άλλο κοινό

Εννοιολογικοί χάρτεςΔιαγράμματα που απεικονίζουν τις έννοιες

που αφορούν ένα γνωστικό τομέα και τις σχέσεις με τις οποίες συνδέονται μεταξύ τους.

Ο προσδιορισμός των συνδέσμων προάγει την κριτική σκέψη, και έτσι οι χάρτες εννοιών χρησιμοποιούνται ως μέσο ανάπτυξης της ουσιαστικής μάθησης και της κριτικής σκέψης σε συνδυασμό με επίλυση προβλημάτων αλλά και ως μέσο διερεύνησης και αξιολόγησης της γνωστικής δομής του μαθητή

• Κεντρική Έννοια (central concept) του απεικονιζόμενου εννοιολογικού χάρτη είναι η έννοια «Εννοιολογικός χάρτης»

• Κόμβοι είναι οι έννοιες «Συνδεόμενες φράσεις ή λέξεις», «Σχέσεις» και «Έννοιες»

• Σύνδεσμοι είναι «αποτελείται από», «αναγνωρίζει», «ορίζονται ανάμεσα σε»

• Προτάσεις (propositions) είναι «Εννοιολογικός χάρτης αποτελείται από Συνδεόμενες φράσεις ή λέξεις», «Εννοιολογικός χάρτης αναγνωρίζει Σχέσεις», «Σχέσεις ορίζονται ανάμεσα σε Έννοιες», «Εννοιολογικός χάρτης αποτελείται από Έννοιες»

• Οι κόμβοι αναπαριστούν τις έννοιες (αντικείμενα, συμβάντα ή γεγονότα). Για την αναπαράσταση των κόμβων χρησιμοποιούνται σχήματα κύκλων, ελλείψεων ή παραλληλογράμμων. Κάθε κόμβος έχει μια ετικέτα που τον χαρακτηρίζει

• Οι σύνδεσμοι προσδιορίζουν τις σχέσεις μεταξύ των εννοιών. Ένας σύνδεσμος περιγράφει πώς μια έννοια συνδέεται με μια άλλη

• Η τριάδα Έννοια – Σύνδεσμος - Έννοια δημιουργεί μια πρόταση

Παρουσιάζει τον τρόπο που σκεφτόμαστε καθώς και τον τρόπο που εντοπίζουμε τις αιτιατές σχέσεις μεταξύ εννοιών που έχουμε στο μυαλό μας.

Χρησιμεύει Χρησιμεύει • στον εντοπισμό των ιδεών που ήδη κατέχουμε, • την ενσωμάτωση της νέας γνώσης στην

προϋπάρχουσα, • Την οργάνωση των ιδεών με ένα λογικό τρόπο• Τη δυνατότητα να ενσωματώσουμε σε αυτόν νέες

πληροφορίες ή να τροποποιηθούν οι παλαιότερες μελλοντικά.

Είδη διαγραμμάτων

• Ιεραρχικά • Ιστός • Χάρτης ροής • Συστημικά • Οργάνωσης

Ιεραρχικά Διαγράμματα

• Οι έννοιες συνδέονται ιεραρχικά και το τελικό διάγραμμα αναπαριστά τις κατηγορικές σχέσεις τους.

• Η οικοδόμηση και αποθήκευση τέτοιων νοητικών σχημάτων είναι πολύ χρήσιμη για την επανάκληση και ορθή χρήση των εννοιών.

Διαγράμματα τύπου ‘Ιστού’

• Είναι ο πιο ελεύθερος τύπος διαγράμματος, υπό την έννοια ότι έχει τους πιο λίγους περιορισμούς στο είδος των εννοιών που συνδέονται και στον τρόπο σύνδεσης τους. Μοιάζει με τον ιστό της αράχνης.

• Αρχίζουμε από κάποια ή κάποιες βασικές έννοιες και κάθε νέα έννοια μπορεί να συνδεθεί με άλλες συγγενικές έννοιες.

• Κάθε έννοια μπορεί να συνδεθεί με μια ή περισσότερες από τις υπόλοιπες έννοιες.

Χάρτες οργάνωσης

• Οι χάρτες αυτοί μπορούν να αποτελέσουν μια βελτιωμένη μορφή του χάρτη τύπου ιστού.

• Σε μερικές περιπτώσεις οι έννοιες στο χάρτη τύπου ιστού είναι όμοιες και έτσι ομαδοποιούνται και οργανώνονται σε ομοειδή σύνολα. Αυτό επιτρέπει τη καλύτερη παρουσίαση της ολικής εικόνας του χάρτη.

• Η οργάνωση είναι μια ικανότητα που επιζητούμε να καλλιεργήσει το παιδί.

Χάρτες ροής

• Οι χάρτες αυτοί έχουν κυρίως γραμμική –σειριακή μορφή που χαρακτηρίζεται από αλλαγή με βάση τον χρόνο.

• Αποτυπώνουν αιτιώδεις σχέσεις και διαδικασίες. • Έμφαση δίνεται στις επί μέρους έννοιες σε

σχέση με τη θέση τους εντός της διαδικασίας. • Εισάγονται έννοιες που έχουν κάποιο ρόλο στη

διαδικασία και όχι οποιεσδήποτε άλλες που μπορεί να σχετίζονται αλλά δεν έχουν ρόλο στη ροή του χάρτη.

Συστημικοί χάρτες

• Οι χάρτες αυτοί αποσκοπούν στην κατανόηση συστημάτων.

• Οι έννοιες που εισάγονται πρέπει να είναι οι βασικές οντότητες λειτουργίας ενός συστήματος. Αποφεύγονται άλλες συνδέσεις.

• Στην εμφάνιση τους μπορεί να μοιάζουν με τα άλλα είδη χαρτών αλλά στην προσέγγιση του δασκάλου δίνεται έμφαση στο πώς η κάθε έννοια επηρεάζει και επηρεάζεται από τις άλλες έννοιες.

Δίνονται οι έννοιες για να κατασκευάσετε έναν εννοιολογικό χάρτη (ροής ή συστημικός

) με θέμα τον κύκλο του νερού με το λογισμικό Cmap

• δέντρα,• φυτά,• έδαφος,• βροχή, • νερό,• σύννεφα, • ατμόσφαιρα,• ποτάμια και

λίμνες,• Ωκεανοί• Διαπνοή• Εξάτμιση • Υπόγεια ύδατα

http://media.ihmc.us/videos/video.php?w=980&h=700&label=Adding%20Resources&video=CmapTools%20-%20Adding%20Resources.mov

http://media.ihmc.us/videos/video.php?w=700&h=700&label=Creating%20Concepts%20and%20Propositions&video=CmapTools%20-%20Creating%20Concepts%20and%20Propositions.mov

Χρησιμοποιείται στη διδασκαλίαΧρησιμοποιείται στη διδασκαλία

• Προκειμένου να οικοδομήσουν οι μαθητές οργανωμένη γνώσηΠροκειμένου να οικοδομήσουν οι μαθητές οργανωμένη γνώση• Παρατήρηση αλλαγών που συμβαίνουν με Παρατήρηση αλλαγών που συμβαίνουν με

το χρόνο και αφορούν την κατανόηση το χρόνο και αφορούν την κατανόηση εννοιώνεννοιών

• Ανίχνευση του τρόπου σκέψης των Ανίχνευση του τρόπου σκέψης των μαθητώνμαθητών

• ΑξιολόγησηΑξιολόγηση του τι γνωρίζει ο μαθητής του τι γνωρίζει ο μαθητής• Την οργάνωση της διδασκαλίας ενός Την οργάνωση της διδασκαλίας ενός

θέματος ή μίας έννοιας.θέματος ή μίας έννοιας.

Σενάριο Σενάριο διδασκαλίαςδιδασκαλίας Άξονες διδασκαλίας της ενότηταςΆξονες διδασκαλίας της ενότητας

• Επισήμανση προαπαιτούμενων γνώσεων και εντοπισμός παρανοήσεων

• Παρουσίαση υλικού μέσω ανακαλυπτικής μεθόδου

• Γνωστική σύγκρουση μεταξύ παρανοήσεων και διδαχθέντων

• Συζήτηση στο νέο γνωστικό πλαίσιο

• Παραδείγματα επί του νέου γνωστικού υποβάθρου

• Αξιολόγηση

Έγραψε και υλοποίησε Κ. Στασινάκης

Τύποι των δραστηριοτήτων αξιολόγησης:

• Δίνεται ένας ελλιπής εννοιολογικός χάρτης και ζητείται να συμπληρωθούν τα κενά.

• Δίνεται ένα κατάλογος εννοιών και ζητείται να δημιουργηθεί ο εννοιολογικός χάρτης.

• Δίνεται ένα κείμενο το οποίο περιέχει έννοιες και ζητείται να δημιουργηθεί ο εννοιολογικός χάρτης.

• Δίνεται μια πειραματική διάταξη και ζητείται να δημιουργηθεί ο εννοιολογικός χάρτης.

• Δίνεται ένας εννοιολογικός χάρτης και ζητείται να "μεταφραστεί" σε κείμενο.

• Δίνεται ένας κατάλογος εννοιών και οι μαθητές επιλέγουν τις έννοιες που χρειάζονται για να φτιάξουν τον εννοιολογικό χάρτη

• Δίνεται ένας κατάλογος εννοιών και συνδέσεων και ζητείται να δημιουργηθεί ο εννοιολογικός χάρτης

Επιτρέπει στους μαθητές• Να εκφράσουν τη μεταξύ τους

διαφοροποίηση ως προς τον τρόπο μάθησης αλλά και το γνωστικό τους επίπεδο ευκολότερα

• Να αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους ουσιαστικά

• Να παρακολουθούν και εσωτερικεύουν τη διαδικασία της κριτικής σκέψης

Slide 004

Οργάνωση στο δίκτυο

wikicell

BlogΟμαδα 1

BlogΟμαδα 4

BlogΟμάδα 3

BlogΟμάδα 2

Ανάθεση εργασιών

Εκτέλεση εργασιών των μαθητών

και ανάρτηση στο blog

Ροή διδακτικού σεναρίου, Ανάρτηση φύλλων εργασίας,Ανάρτηση διδακτικού υλικού και πολυμεσικού υλικού, ανάρτηση κυρίων σημείων του μαθήματος, ανάρτηση εργασιών που ανατέθηκαν κλπ

Ανατροφοδότηση διδασκαλίας (σχολιασμός, αξιοποίηση παραχθέντος

υλικού κλπ)

επισήμανση λαθών κλπ μέσω του forum

Προβλήματα που η λύση απαιτεί επιστημονική γνώση

Τρία βήματα• Προσεκτική μελέτη των δεδομένων με στόχο την

κατανόηση• Τον σχεδιασμό της πορείας λύσης• Την εφαρμογή και έλεγχο της διαδικασίας ώστε

να δοθεί λύση