αφιέρωμα 23-24/03/2013

1913: H ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Επιμέλεια αφιερώματος, εισαγωγή: Στέλιος Κούκος skoukos@makthes.gr Κείμενα: Αρθρογραφία και ρεπορτάζ από τη «Μακεδονία»

Σ τις 22 Μαρτίου του 1913, οι ανα-γνώστες της «Μακεδονίας» πλη-ροφορήθηκαν πως σύμφωνα με

απόφαση του βασιλιά Κωνσταντίνουκαι του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βε-νιζέλου ο πανηγυρισμός της εθνικήςγιορτής της 25ης Μαρτίου αναβαλλό-ταν. Η γιορτή μεταφερόταν στις 21 Μαΐ-ου, ημέρα της ονομαστικής γιορτήςτου νέου βασιλιά. Η αναβολή του πρώτου εορτασμού τηςέναρξης της Ελληνικής Επανάστασηςτου 1821, μετά την απελευθέρωση τηςΘεσσαλονίκης και πολλών άλλων πε-ριοχών της Μακεδονίας και της Ηπεί-ρου, δεν ξένισε κανέναν, αφού το χώ-μα στον τάφο του βασιλιά του Γεωρ-γίου Α’ ήταν ακόμη νωπό. Ο δολοφο-νηθείς στις 5 Μαρτίου στη Θεσσαλο-νίκη βασιλιάς Γεώργιος κηδεύτηκε στηνΑθήνα μόλις στις 20 Μαρτίου... Για τονλόγο αυτό η ανακοίνωση επεσήμαινεεπίσης πως για τους εορτασμούς «τοπένθος θα διακοπτόταν επί εικοσιτε-τράωρον».Δεν ξέρουμε βεβαίως τι περιεχόμενοήθελαν να δώσουν στους πρώτους ενελευθερία εορτασμούς της εθνικήςμας παλιγγενεσίας τη χρονιά εκείνη,αλλά από τα δημοσιεύματα της επο-χής συμπεραίνουμε πως κάποιοι απότους πρωταγωνιστές του Α’ Βαλκανι-κού Πολέμου είχαν ταυτιστεί με ήρωεςτης επανάστασης του ‘21. Για παρά-δειγμα ο υποπλοίαρχος Νικόλαος Βό-τσης, ο οποίος με παράτολμη ενέρ-γεια βύθισε στο λιμάνι της Θεσσαλο-νίκης το τουρκικό πολεμικό σκάφος«Φετχί Μπουλέντ», παρομοιαζόταν μετους μπουρλοτιέρηδες του ‘21. Αντί-στοιχη περίπτωση ήταν και ο θείος τουΒότση, ο κυβερνήτης του «Αβέρωφ»και επικεφαλής του στόλου ΠαύλοςΚουντουριώτης, ο οποίος ταυτίστηκεμε τους μεγάλους ναυτικούς ήρωεςτης ελληνικής επανάστασης. Ήταν βέ-βαια κι αυτός απόγονος θρυλικής οι-κογένειας ναυτικών του ‘21. Βεβαίως στην πρώτη φάση των Βαλ-κανικών Πολέμων την κατά ξηράν δό-ξα σχεδόν μονοπώλησε ο αρχιστρά-τηγος και διάδοχος του θρόνου Κων-σταντίνος. Αυτός όμως μετά τη δολο-φονία του πατέρα του και την αιφνί-δια ανάρρησή του στον θρόνο έμελλενα πάρει μια διαφορετική αίγλη. Αμέ-σως λοιπόν μετά τη δολοφονία άρχι-σε μια συζήτηση για το πώς θα πρέπεινα τιτλοφορείται ο νέος βασιλιάς. Δη-λαδή αν θα ονομαστεί ΚωνσταντίνοςΑ’ ή Κωνσταντίνος ΙΒ’, πράγμα που θασήμαινε πως ο νέος βασιλιάς «της Με-γάλης μας Ελλάδος και ένδοξος Στρα-τηλάτης πολύ δικαίως δύναται να θε-ωρήται ως διάδοχος των Βυζαντινώναυτοκρατόρων» («Μακεδονία», 7 Μαρ-τίου 1913).Όπως αναφέρει το άρθρο της «Μακε-δονίας» της 14ης Μαρτίου με τίτλο «Μό-

νον Δωδέκατος», το ζήτημα αυτό «απα-σχολεί την κοινήν Ελληνικήν γνώμηνκαι τον τύπον». Και συνεχίζει λέγον-τας: «Η βουλή των Ελλήνων κατά τηντελετήν της ορκωμοσίας επευφήμησετην Α.Μ. τον Βασιλέα ως Δωδέκατον,ούτω τον τιτλοφορεί ολόκληρος ο Ελ-ληνικός τύπος, ούτω τον ονομάζει, ού-τω τον θέλει η Ελληνική κοινή γνώ-μη».

Όπως και να έχουν ταπράγματα, ο διπλόςεορτασμός της εθνι-κής παλιγγενεσίαςκαι της ονομαστικήςγιορτής του βασιλιάείχε επίκεντρο τηΘεσσαλονίκη, και παρούσα ήταν όληη πολιτειακή ηγεσία με προεξάρχοντατον βασιλιά Κωνσταντίνο και τους πρίγ-

κιπες, όπως και τον πρωθυπουργό Ελευ-θέριο Βενιζέλο. Έτσι, παρά τις όποιεςκόντρες και αντιθέσεις που προηγή-θηκαν όσον αφορά την καθυστέρησητης κατάληψης της Θεσσαλονίκης, στηφάση εκείνη δεν φαίνεται ότι υπάρχεικάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα μεταξύ βα-σιλιά και πρωθυπουργού. Ο εθνικόςδιχασμός, με κύριους πρωταγωνιστέςτον βασιλιά Κωνσταντίνο και τον Ελευ-θέριο Βενιζέλο, θα έλθει αργότερα. Όσο για την ατμόσφαιρα των εορτα-σμών, την παράσταση μάλλον έκλεψεο «αθλητικώτατος το παράστημα, ωραι-ότατος την μορφήν» Κωνσταντίνος, ο«ζωντανεύσας τον ‘ΜαρμαρωμένονΒασιληά’ των εθνικών παραδόσεων». Και μόνο στον λόγο του γυμνασιάρχηΛαμπρίδη επισημαίνουμε κάποιες ου-σιαστικές αναφορές στην επέτειο τηςεθνικής μας παλιγγενεσίας...

Ο πρώτος εορτασμόςεν ελευθερία

Η είσοδος του διαδόχου και αρχιστρατήγου Κωνσταντίνου στη Θεσ-σαλονίκη, σε λιθογραφία της εποχής.

Πρωτοσέλιδο της «Μακεδονίας» της 21ηςΜαΐου 1913 για τη διπλή γιορτή.

1913: Η επέτειος της Ελληνικής Επανάστασης

26|02 αφιέρωμα ΣΑΒΒΑΤΟ 23/ ΚΥΡΙΑΚΗ 24.03.2013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Πιο κάτω μπορείτε να διαβάσετε τα σχό-λια και τις ειδήσεις που αναφέρονταιστην προετοιμασία της διπλής γιορ-τής.

Η 21 ΜαΐουΟλίγαι ακόμη ημέραι μας χωρίζουν απότην 21 τρέχοντος, καθ’ ην πρόκειται ναεορτασθή η ονομαστική εορτή του εν-δόξου ημών Βασιλέως. Διαρκώς γίνον-ται αι αναγκαίαι προετοιμασίαι και τουπουργείον των Οικονομικόν εχορήγη-σε την απαιτουμένην πίστωσιν διά τονόσον ένεστι μεγαλοπρεπή εορτασμόντης ημέρας ταύτης.Δεν χωρεί αμφιβολία, ότι η ονομαστικήεορτή του δαφνοστεφούς στρατηλά-του και τρισενδόξου ημών Βασιλέωςθα πανηγυρισθή εκ μέρους των Αρχώνκαι των πιστών υπηκόων της Α.Μ. με-γαλοπρεπέστατα και θα δοθή εις πάν-τας η ευκαιρία να διατρανώσουν ταακραιφνή αισθήματά των προς τον λα-τρευτόν μας Μονάρχην ΚωνσταντίνονΙΒ’, ο Οποίος κατά την σημαντικήν διάτον ελληνισμόν εκείνην ημέραν πρέπεινα αποθεωθή!

15 Μαΐου 1913

Ο εορτασμός της Εθνικής εορτήςΚαθά πληροφορούμεθα η Ι. Μητρόπο-λις προσκαλέσασα τους πρωθιερείς απάν-των των εκκλησιών συνέστησεν εις αυ-τούς, όπως φροντίσωσι διά την πανη-

γυρικοτέραν φωταψίαν των εκκλησιώνκατά την Βασιλικήν και Εθνικήν εορ-τήν.

18 Μαΐου 1913

Ο πανηγυρισμός της ΕθνικήςΕορτήςΘα παραστούν ο Σέρβος Διάδοχος καιο στόλοςΚατά χθεσινάς πληροφορίας προς ταςενταύθα Αρχάς σήμερον αναμένεταιεις Θεσσαλονίκην έκτακτον τραίνον εκΣερβίας φέρον τον Διάδοχον του Σερ-βικού Θρόνου, όστις θα παραστή ειςτην Βασιλικήν εορτήν της 21ης Μαΐου.Κατά πάσαν πιθανότητα κατά την εορ-τήν της Α.Μ. του Βασιλέως των Ελλή-νων προς μεγαλοπρεπεστέραν όψιν τηςΒασιλικής εορτής θα έλθη και ο Ελλη-νικός στόλος εις την Θεσσαλονίκην.

18 Μαΐου 1913

Αι προετοιμασίαι διά την Εθν.εορτήνΗ Δημαρχία απέστειλεν εις το Ταχυ-δρομείον διά την εθνικήν και βασιλικήνεορτήν 600 φανούς.Επίσης η Δημαρχία απέστειλε και εις ταανάκτορα 2 μεγάλους φανούς αεριό-φωτος και ετέρους πολλούς τοιούτουςηλεκτρικούς.

Το πρόγραμμα της Κοινοτ.Θεσσαλονίκηςτου εορτασμού της Εθν. ΕορτήςΗ Ι. Μητρόπολις Θεσσαλονίκης μας απέ-στειλε προς δημοσίευσιν το πρόγραμματης εορτής: α) Αφ’ εσπέρας οι μαθηταί απάντων τωνσχολείων θα παρελάσουν μετά των ση-μαιών και λαβάρων αυτών προ του τό-που της δολοφονίας του αειμνήστουβασιλέως ημών Γεωργίου του Α’ όπουθα στεφανώσωσι τον εστεμμένον βα-σιλικόν οβελίσκον, εκείθεν δε εν πομπήκαι παρελάσει πάλιν θέλουσι μεταβήεις το Νεκροταφείον της Ευαγγελιστρίας,εν ω θα στεφανώσωσι τους τάφους τωνυπέρ της πατρίδος πεσόντων ελευθε-ρωτών ημών, ίδιον στέφανον καταθε-σούσης εκάστης σχολής μετά καταλλή-λου προσφωνήσεως.β) Αυθημερόν εις το τέλος της λειτουρ-γίας θα τελεσθή δοξολογία επίσημοςεν τω Ι. Ναώ του Αγίου Μηνά επί παρου-σία των αρχών και λοιπών επισήμων.γ) Μετάβασις του λαού εις τον Ι. Ναόντου Αγ. Μηνά εν παρελάσει μετά τωνλαβάρων και σημαιών των συντεχνιώνκαι συλλόγων προηγουμένης της μου-σικής. δ) Παράταξις των μαθητών έξω του να-ού και παρέλασις αυτών μετά των λα-βάρων και σημαιών και της μουσικής.

Μετά μεσημβρίανΕν τη αιθούση του Κήπου του ΛευκούΠύργου την 5ην μ.μ. διεξαχθήσεται επίπαρουσία των Πολιτικών και Στρατιωτι-κών Αρχών υπό της Ελλ. Κοινότητοςοργανωθείσα τελετή, καθ’ ην θέλει εκ-φωνήση τον πανηγυρικόν της εορτής οελλογιμώτατος Γυμνασιάρχης κ. Ξ. Λαμ-πρίδης μεθ’ ο θα απαγγελθούν ποιήμα-τα υπό των μαθητών και μαθητριών, θαψαλώσι δε και άσματα κατάλληλα.στ) Την νύκτα θα γίνη λαμπαδηφορίακαι θα φωταγωγηθώσι πάντα τα οική-ματα δημόσιά τε και ιδιωτικά.

19 Μαΐου 1913

Προετοιμασίες για την εθνική γιορτήΟι πρώτες αναφορές για τη διπλή γιορτή -την εξ αναβολής εθνική γιορτήτης 25ης Μαρτίου και την ονομαστική γιορτή του βασιλιά Κωνσταντίνουστις 21 Μαΐου- αρχίζουν να δημοσιεύονται από τις 15 Μαΐου.

Πολύκλειτος Ρέγκος, «Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον αρχιστράτηγοπρίγκιπα Κωνσταντίνο 1912, και το ‘ευζωνικό’ 1913» (λεπτομέρεια), νωπογραφία βυζαν-τινής τεχνοτροπίας, 107x525 εκ., Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.

Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος με πέν-θιμο περιβραχιόνιο και ο πρωθυ-πουργός Ελευθέριος Βενιζέλος.

1913: Η επέτειος της Ελληνικής Επανάστασης

αφιέρωμα 03|55ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΣΑΒΒΑΤΟ 23/ ΚΥΡΙΑΚΗ 24.03.2013

Ηευρύτερη πολιτική κατάσταση στην πε-ριοχή, σύμφωνα με το άρθρο της «Μα-κεδονίας» της 21ης Μαΐου, βαίνει κα-λώς:

Τα πράγματα βαίνουν καλώςΗ κατάστασις ήρχισε να καθίσταται ολι-γώτερον απειλητική. Είναι γεγονός ότιεπήλθε σχετική συνεννόησις μεταξύτου στρατηγού Ιβανώφ και του Ελληνι-κού Επιτελείου. Και είναι μεν αληθές ότι η συνεννόη-σις αύτη μακράν απέχει από του να θί-γη τας μεγάλας Ελληνοβουλγαρικάςδιαφοράς αίτινες πάντοτε απομένουναι αυταί.Εν τούτοις όσον αφορά αυτάς πρέπεινα είμεθα απολύτως αισιόδοξοι. Αν αιπληροφορίαι μας είναι αληθείς, και έχο-μεν λόγους να νομίζωμεν αυτάς τοιαύ-τας, επήλθον κατά τας τελευταίας ταύ-τας ημέρας γεγονότα τοιαύτα, τα οποίαεξασφαλίζουν εις την Ελλάδα τας δι-καίας και λογικάς αξιώσεις της.Η κοινή γνώμη πρέπει ήσυχη να συμ-μερίζεται την αισιοδοξίαν της Κυβερ-νήσεως, η οποία εν τέλει θα δικαιωθείασφαλώς.

Μια ευχή και ένας όρκοςΟυδέποτε ίσως εορτή ενός Έθνους εωρ-τάσθη μετά τόσης συγκινήσεως και εν-θουσιασμού, όσον εορτάζεται υπό τουΕλληνικού λαού σήμερον η διπλή εορ-τή, η Εθνική και η Βασιλική.Και είνε φυσικώς επόμενον τούτο. Σή-μερον ο Ελληνικός λαός εορτάζει τηνΕθνικήν του παλιγγενεσίαν, μετά μίαννέαν τοιαύτην, εορτάζει την επέτειονμιας εποποιίας, η οποία εξέπληξε καιεθάμβωσε την οικουμένην ολόκληρον,εορτάζει την επέτειον μιας εποποιίας,η οποία εσημείωσεν ένα σταθμόν με-γίστης σημασίας εν τη Ελληνική αλλάκαι παγκοσμίω ιστορία.Και εορτάζει σήμερον ο Ελληνικός λα-ός την εορτήν Εκείνου, ο Οποίος αντέ-γραψε την εποποιίαν του 21, του Βασι-λέως Κωνσταντίνου του ΙΒ’ του περί-

λαμπρου από την αίγλην μεγάλων στρα-τιωτικών κατορθωμάτων, του Ελευθε-ρωτού εκατομμυρίων Ελλήνων, του Βα-σιλέως Κωνσταντίνου του ΙΒ’ του τιμί-ου συμβόλου της απ’ αιώνων κληροδο-τηθείσης συνεχούς και αδιασπάστουΕθνικής ενότητος, του Βασιλέως Κων-σταντίνου του ΙΒ’ του ενδόξου προμά-χου των απ’ αιώνων εθνικών πόθων καιεθνικών ονείρων του Βασιλέως Κων-σταντίνου ΙΒ’ του ζωντανεύσαντος τον«Μαρμαρωμένον Βασιληά» των εθνι-κών παραδόσεων. Και κατά την μεγάλην ταύτην ημέραν,από του βάθους πάσης Ελληνικής ψυ-χής και από παντός μέρους, όπου υπάρ-χουν Έλληνες, μαζύ με την ευχήν, η οποίααναπέμπεται προς τον Ύψιστον, υπέρτης μακροημερεύσεως του ΛατρευτούΒασιλέως, δίδεται και ο όρκος ότι εκα-τομμύρια των Ελλήνων είναι πρόθυμανα ακολουθήσουν Αυτόν με πίστιν καιαφοσίωσιν εις την ειρήνην και τον πό-λεμον, εις την οδόν της προόδου καιεις την οδόν του Άρεως.

Ο «Αβέρωφ»Μεγαλοπρεπής, υπερήφανος, γεμάτοςαπό εθνικόν μεγαλείον κατέπλευσε χθεςεις τον λιμένα μας ο ένδοξος και τετι-μημένος «Αβέρωφ» (φωτ), η μεγαλει-τέρα ναυτική μονάς του ελληνικού στό-λου, η οποία έπαιξε τον κυριώτατον ρό-λον εις την κατασύντριψιν της Ευρω-

παϊκής Τουρκίας. Πλήρεις ιεράς συγκι-νήσεως και εθνικής υπερηφανείας ατε-νίζομεν πάντες την ελληνικήν ναυαρ-χίδα, ήτις εδόξασε το ελληνικόν όνομακαι συντέλεσε τα μέγιστα εις την επι-τυχή έκβασιν του κοινού των συμμά-χων αγώνος.Η ενταύθα παρουσία του «Αβέρωφ»κατά την σημερινήν μεγίστην και πο-λυσήμαντον εορτήν αποτελεί αναμφι-ρήστως το κορύφωμα της αίγλης καιλαμπρότητος, δι’ ων περιβάλλεται η 21ηΜαΐου του 1913, η ιστορική και περίλαμ-προς αύτη ημέρα.

«Μακεδονία», 21 Μαΐου 1913

Στις 23 Μαΐου η «Μακεδονία» κυκλο-φορεί με τον κύριο τίτλο «Φρενιτιώδηςενθουσιασμός των Ελλήνων και τωνσυνοίκων αλλοφύλων. Όλαι αι λεπτο-μέρειαι» και υπέρτιτλους «Μεγάλαι ημέ-ραι», «Η προχθεσινή διπλή εορτή». Στοκείμενο διαβάζουμε:Μετ’ εξάλλου ενθουσιασμού θίγοντοςτα όρια της φρενίτιδος εωρτάσθη η προχ-θεσινή μεγάλη διπλή εορτή. Πράγματιο ελληνισμός εώρτασεν, ως είπεν ειςτον λόγον του η Α.Π. [Αυτού Παναγιό-της] ο Μητροπολίτης, την τρισυπόστα-τον έννοιαν της εορτής, την Εκκλησια-στικήν, την Εθνικήν και την Βασιλικήν.Ο δε ενθουσιασμός δεν περιωρίσθη μό-νον μεταξύ του Ελληνικού κόσμου. [...]εξ ίσου έξαλλος και φρενιτιώδης εις

τον Ισραηλητικόν και Μουσουλμανικόνκαι εις τον διεθνή κόσμον της πόλεώςμας. [...]Η Α.Μ. ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος ωςμέγας Αυτοκράτωρ εώρτασε την ονο-μαστικήν του εορτήν και το ελληνικόνΈθνος εώρτασεν την επέτειον της πα-λιγγενεσίας του ως έθνος το οποίονείναι πηγή και υπέρμαχος της ανθρω-πίνης ελευθερίας και του πολιτισμού.Ένα βλέμμα εις τον πάνσεπτον και ιστο-ρικόν πλέον Ι. Ναόν του Αγίου Μηνάήρκει διά να σχηματισθή η πεποίθησιςεπί τούτου. Περί τον αθλητικώτατον τοπαράστημα, ωραιότατον την μορφήνΒασιλέα μας εσχηματίσθη πλαίσιον απόΑρχιερείς, από Μουφτήδες, και πρω-θιερείς Βουλγάρους, Σέρβους, Αρμενί-ους, και επιτροπάς όλων των φυλώντούτων.

Η όψις της πόλεωςΤην μεγάλην ημέραν, ανατείλασαν κα-τά τας ευχάς πάντων ωραιοτάτην, εχαι-ρέτισαν οι κεκανονισμένοι κανονιοβο-λισμοί, ριπτόμενοι από τα τετιμημέναεκείνα τηλεβόλα του στόλου μας, απότα οποία κρέμαται η νίκη όχι μόνον τηςΕλλάδος, αλλά και πάντων των συμμά-χων της. Από βαθείας πρωίας Κρήτες χωροφύ-λακες, πεζοί και έφιπποι με τας γραφι-κωτάτας εωρτασίμους στολάς των, τη-ρούσιν την τάξιν εις τας κεντρικάς οδούς,αι οποίαι είνε πλημμυρισμέναι από κύ-ματα κόσμου πάσης εθνικότητος καιτάξεως, Ελλήνων, Ισραηλιτών, Μου-σουλμάνων, μικρών και μεγάλων, αρ-σενικών και θηλυκών. Πάντα σχεδόντα καταστήματα των μεγαλειτέρων οδώνείναι κλειστά μεν σημαιοστόλιστα δε.Επί της παραλιακής οδού και της οδούΠύργων εις τους στύλους τούς βαστά-ζοντας τα ηλεκτρικά σύρματα των τραμκυματίζουν λάβαρα κυανόλευκα, ειςδε τους εξώστας, τα παράθυρα και ταςθύρας των οικιών όλων σημαίαι κολ-πούνται υπό της ωραίας αύρας του Θερ-μαϊκού και είνε ανηρτημέναι επιγραφαίυπέρ του Βασιλέως και του στρατούκαι του Έθνους. Οι τροχιόδρομοι και αιάμαξαι είνε επίσης σημαιοστόλιστοι,τα πάντα σχεδόν καλύπτονται με ταεθνικά χρώματα. Ωσαύτως ο λιμήν πα-ριστά μεγαλοπρεπέστατον θέαμα μετα σημαιοστόλιστα πολεμικά πλοία, ταατμόπλοια, τα ιστιοφόρα, τας λέμβους.

Φρενιτιώδης ενθουσιασμός Ελλήνων και συνοίκων αλλοφύλωνΚείμενα από την αρθρογραφία και ειδησεογραφία των φύλλων της «Μακεδονίας» της 21ης και της23ης Μαΐου που αναφέρονται στην πολιτική κατάσταση και στους πανηγυρισμούς για τη διπλή γιορτή.

1913: Η επέτειος της Ελληνικής Επανάστασης

56|04 αφιέρωμα ΣΑΒΒΑΤΟ 23/ ΚΥΡΙΑΚΗ 24.03.2013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Προ της ΔοξολογίαςΑπό της 7ης πρωινής ήρξατο η παρά-ταξις του στρατού καθ’ όλον το μήκοςτων οδών Καλαμαριάς, ΠαραλιακήςΣαβρή πασά μέχρι της αγούσης προςτον ναόν του Αγ. Μηνά.Κατά δε την 9ην αγήματα των θωρη-κτών «Αβέρωφ», «Σπετσών» και «Ψα-ρών» έχοντα επικεφαλής τους οικείουςαξιωματικούς διέσχισαν μεγαλοπρε-πώς την παραλιακήν οδόν παραταχ-θέντα εις διπλούς στοίχους κατά μή-κος της οδού Σαβρή πασά και ΑγίουΜηνά.Ακολούθως έφθασεν απόσπασμα βουλ-γαρικού στρατού με την στρατιωτικήνμουσικήν επί κεφαλής παραταχθέν ειςδιπλούς στοίχους εις την παραλιακήνοδόν και την του Σαβρή πασά.Κατά διαστήματα δε είχον καταλάβηθέσιν αι διάφοραι στρατιωτικαί μουσι-καί. Από της Νέας Λέσχης μέχρι τουΛευκού Πύργου ήσαν παρατεταγμένοιοι μαθηταί και μαθήτριαι όλων των ελ-ληνικών σχολείων και οι μαθηταί τωνισραηλιτικών σχολείων ενδεδυμένοιπάντες με ομοιομόρφους κυανολεύ-κους στολάς.

Η δοξολογία - Η προσέλευσιςτων επισήμωνΟ ι. Ναός του Αγ. Μηνά είχε διακοσμη-θή θαυμασίως, το δε έδαφος είχε επι-στρωθή με πολυτελείς τάπητας. Δεξιάδε του Δεσποτικού είχε στηθή ερυθρό-χρυσος θρόνος επιστεφόμενος με πο-λυτελές στέμμα.Από της 9 1/2 ήρξαντο προσερχόμε-νοι οι επίσημοι, τους οποίους υποδέ-χεται ο υπασπιστής του πρίγκηπος Νι-κολάου κ. Σκούφος, πρώτοι οι αξιωμα-τικοί των επιτελείων των πολεμικώνμας σκαφών. Ακολούθως κατέφθα-σαν αι πολιτικαί και στρατιωτικαί αρ-χαί, το προξενικόν σώμα εν στολή, οδήμαρχος Οσμάν Σαήδ μετά του Δημ.Συμβουλίου, ο Σέρβος αντισυνταγμα-τάρχης κ. Βάσιτς μετ’ αξιωματικών τουσερβικού επιτελείου, οι Βούλγαροι στρα-τηγοί Ιβάνωφ και Χεσαπτσήεφ με τουςυπασπιστάς των, ο διπλωματικός αντι-πρόσωπος της Βουλγαρίας κ. Σαρά-φωφ μετά του ιδιαιτέρου του γραμμα-τέως, ο Αρχιρραβίνος μετά των αντι-προσώπων της Ισραηλιτικής Κοινότη-τος, οι διευθυνταί των τραπεζιτικώνκαταστημάτων, οι πρόεδροι των δια-φόρων σωματείων και οι λοιποί θρη-σκευτικοί αρχηγοί.

Η άφιξις του Βασιλέως Περί την 10ην αι φρενιτιώδεις ζητω-κραυγαί και ήχοι της μουσικής ανα-κρουούσης τον βασιλικόν ύμνον αναγ-γέλλουν την άφιξιν της Α.Μ. του Βασι-λέως. Εις την θύραν του ναού ίστατοο Μητροπολίτης μετά του κλήρου πα-ρατεταγμένοι εκατέρωθεν με χρυσοϋ-φάντους στολάς και όπισθεν αυτώνείναι παρατεταγμένοι χωροφύλακες.Μόλις ο Βασιλεύς έφθασεν εις την θύ-ραν της εκκλησίας υπεκλίθη ενώπιοντου Μητροπολίτου ασπασθείς το ιε-ρόν Ευαγγέλιον. Ο Βασιλεύς έφερεμικράν στολήν στρατηγού. Όπισθεντης Α.Μ. ήρχοντο αι Α.Α.Υ.Υ. ο Διάδο-

χος και οι πρίγκηπες Νικόλαος και Αλέ-ξανδρος, μετ’ αυτούς δε ο Πρωθυ-πουργός κ. Βενιζέλος, οι υπουργοί Ρα-κτιβάν και Στράτος, ο ναύαρχος Κουν-τουριώτης και ο Νομάρχης, ο αρχηγόςτης Δημοσίας Ασφαλείας κ. Μπαΐραςκαι οι ανώτεροι διοικητικοί και δικα-στικοί υπάλληλοι.Η Α.Μ. ο Βασιλεύς βραδέως προχωρείκαι ανέρχεται εις τον θρόνον Του πε-ρί τον οποίον ίστανται οι λοιποί πρίγ-κηπες.

Η επίσημος δοξολογίαΑμέσως ήρχισεν η επίσημος δοξολο-γία χοροστατούντος του Μητροπολί-του Θεσσαλονίκης και μετά τον πολυ-χρονισμόν του Βασιλέως η Α.Μ. ο Βα-σιλεύς μετά της ακολουθίας του κα-τήλθε του θρόνου δίδων το σύνθηματης αναχωρήσεως.

Η αναχώρησις του βασιλέωςΕξελθών του ι. ναού ο Βασιλεύς επέ-βη υπό τας ζητωκραυγάς του πλήθουςαυτοκινήτου, επίσης δε και η λοιπή βα-σιλική ακολουθία, οι υπουργοί και οιάλλοι επίσημοι εποχούμενοι αυτοκι-νήτων ανεχώρησαν μετά του Βασιλέ-ως.

ΠαρέλασιςΜόλις ο Βασιλεύς μετά της ακολου-θίας του έφθασε προ της πλατείας της

Ελευθερίας κατήλθε του αυτοκινήτου,ως και οι λοιποί, και παρήλασεν ενώ-πιον Αυτού όλος ο παρατεταγμένοςστρατός με διεύθυνσιν προς τον λιμέ-να. Η παρέλασις αύτη μεγαλοπρεπε-στάτη και επιβλητικωτάτη.

Εις τα ανάκτοραΜετά την παρέλασιν ο Βασιλεύς και ηακολουθία Του επέβησαν πάλιν τωναυτοκινήτων και κατηυθύνθησαν ειςτα ανάκτορα, όπου πάσαι αι πολιτικαίκαι στρατιωτικαί αρχαί προσήλθον καιυπέβαλον τα συγχαρητήριά των καιτα σέβη των προς την Α.Μ. τον Βασι-λέα, ως και το διπλωματικόν σώμα καιοι λοιποί επίσημοι.

Η σχολική εορτήΤο απόγευμα της Τρίτης εν τη αιθού-ση του θεάτρου του Λευκού Πύργουεγένετο η ωραία σχολική εορτή, η οποίαείχε πολύ μεγαλείον και επιβλητικότη-τα.Η αίθουσα είχε διακοσμηθή καταλλή-λως και πλήθος εκλεκτού κόσμου είχεκατακλύση εγκαίρως αυτήν. Επί τηςσκηνής είχον παραταχθή εν ημικυκλίωαι μαθήτριαι του Κεντρικού Παρθενα-γωγείου πάσαι λευχειμονούσαι και φέ-ρουσαι επί του στήθους κυανήν μετα-ξίνην ταινίαν. Η μουσική της Κρητικήςχωροφυλακής είχε καταλάβη θέσιν πλη-σίον της σκηνής.

Η προσέλευσις των επισήμων[Στην εκδήλωση παρέστησαν ο μητρο-πολίτης Θεσσαλονίκης Γεννάδιος, οπρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος,ο υπουργός Δικαιοσύνης Ρακτιβάν, οιυπασπιστές του βασιλιά και του πρίγ-κιπα Νικόλαου, ο αρχιραβίνος με τουςαντιπροσώπους της Ισραηλιτικής Κοι-νότητας, ο πρωθιερέας της ΑρμενικήςΚοινότητας, ο νομάρχης και άλλοι το-πικοί παράγοντες]

Ο λόγος του κ. ΓυμνασιάρχουΑκολούθως ο Γυμνασιάρχης κ. Λαμ-πρίδης ανελθών επί του βήματος απήγ-γειλε θαυμάσιον πανηγυρικόν της ημέ-ρας τον οποίον αρχίζομεν δημοσιεύοντεςαπό σήμερον ως βλέπουν οι αναγνώ-σται εις άλλην στήλην.Μετά το τέλος του λόγου, ο οποίος κα-τεχειροκροτήθη υπό των παρισταμέ-νων, η μουσική ανέκρουσε το εμβατή-ριον «μαύρ’ είναι νύχτα» και μετ’ αυτόαι μαθήτριαι έμελψαν τον εθνικόν ύμνονπάντων ακροουμένων ορθίων.

Η αναχώρησις των επισήμωνΜόλις ετελείωσεν ο Εθνικός ύμνος ήρ-ξαντο αποχωρούντες οι επίσημοι δόν-τος το σύνθημα του Πρωθυπουργού κ.Βενιζέλου, ο οποίος εχαιρέτησε διάχειραψίας τον Αρχιραββίνον και τονΜητροπολίτην. [...]

«Μακεδονία», 23 Μαΐου 1913

Ιδού νυν ημείς ελεύθεροι μετ’ ελευθέρωνΑπόσπασμα από τον λόγο του γυμνασιάρχη κ. Λαμπρίδη

Επινίκιοι την σεμνήν του Θερμαϊκούνύμφην δονούσι σήμερον, παιάνεςκαι χαρμόσυνοι πληρούσιν αυτήν εορ-ταζόντων ευφημίαι και χαριστήριοιαπανταχού αντηχούσιν ύμνοι, εν ωοι συμμιγνύμενοι των μουσικών ορ-γάνων και σαλπίγγων ήχοι και οι κρό-τοι των τηλεβόλων και αι πάντοθενυπερηφάνων ανορθούμεναι και με-γαλοπρεπώς κολπούμεναι και κυμα-τίζουσαι κυανόλευκοι διαλαλούσι τομεγαλείον της ημέρας και εξαγγέλ-λουσι την σπουδαιότητα της αγομέ-νης διπλής και μεγάλης εθνικής πα-νηγύρεως. Δεκάδας όλας ενιαυτώναπό της απελευθερώσεως μικράς τουκαθ’ ημάς Ελληνισμού μοίρας ανεκύ-κλησε ταχύς ρέων ο χρόνος καθ’ ουςτη σιδηρά υπείκοντες Μοίρα οι τε πα-τέρες ημών και οι χθες και πρώην υπό-δουλοι ημείς διατελούμεν έτι βαρύνανακυλίοντες τον σισύφειον της δου-λείας λίθον˙ ένδακρυ εστρέφομεντο όμμα προς την κοινήν ημών Μητέ-ρα και εν αλαλήτοις της καρδίας στε-ναγμοίς υπεμένομεν τα δεινά ελπί-ζοντες, ότι παρερχομένου του στυ-γνού και παγετώδους της δουλοσύ-νης χειμώνος εν οις έταξε καιροίςκαι χρόνοις ο βασιλεύς των βασι-λευόντων ο εκριζών και φυτεύων βα-σιλείας, ο καταρρίπτων και ανεγεί-ρων έθνη, ο αφανίζων γαίας και συγ-κλονών την φύσιν όλην διά τους εκλε-κτούς αυτού θεράποντας έμελλε να

επιλάμψη ποτέ καθ’ ημάς και εφ’ ημάςτο φαιδρόν και θάλπον της ελευθε-ρίας έαρ.

Διδάγματα απαραμίλλουφιλοπατρίας και εθελοθυσίαςΤύχη αγαθή, το πλήρωμα των χρό-νων και των καιρών μετά μακράς καιεπωδύνου δοκιμασίας παρεγένετο˙και ιδού νυν ημείς ελεύθεροι μετ’ ελευ-θέρων ου μόνον πανηγυρίζομεν τηνεπέτειον του ενδόξου ημών ελευθε-ρωτού και θεοχρίστου Βασιλέως, ενω και δι’ ου αι εθνικαί πληρούνταιεπαγγελίαι, και ανοίγοντες τους θη-σαυρούς ης ευγνωμονούσης ημώνκαρδίας τιμιώτατα προσκομίζομεναυτώ ευλαβώς δώρα την πίστιν ωςχρυσόν εξαστράπτουσαν και την ελ-πίδα ως λίβανον ευωδιάζουσαν καιτην αγάπην ως σμύρναν συσφίγγου-σαν και συνέχουσαν τα μέλη της ανα-γεννωμένης μεγάλης πατρίδος, αλ-λά και την αμφιετηρίδα της εθνικήςημών παλιγγενεσίας πανδήμως επι-τελούμεν και διά ζώσης φωνής αξι-ούμεθα να γεραίρωμεν την ιεράν τωνεθνομαρτύρων της πίστεως και τηςπατρίδος μνήμην, να καταστέφωμενδιά των αειθαλών της εθνικής ευ-γνωμοσύνης ανθέων πάντας τουςαπό αλώσεως του Βυζαντίου μέχριτης μακράς του 1821 γιγαντομαχίαςκαι από ταύτης μέχρι τους νυν αθλή-σαντας ήρωας και προμάχους της

ελληνικής ελευθερίας˙ όσοι από Κων-σταντίνου του Παλαιολόγου μέχριτου Γεωργίου του Α’ δι’ απαύστωνκαι υπερανθρώπων αγώνων και θυ-σιών παρεσκεύασαν και συνετέλε-σαν και διά του τιμίου αυτών καθη-γίασαν αίματος την ανάστασιν καιανόρθωσιν της Ελλάδος. Πώς δε εντη ευσήμω ταύτη ημέρα ηθέλομεντιμήσει μάλλον την ιεράν τούτων μνή-μην και πόθεν ηδυνάμεθα να καρ-πωθώμεν πολυτιμότερα διδάγματααπαραμίλλου φιλοπατρίας και εθε-λοθυσίας ή βραχείαν ποιούμενοι μνεί-αν και ανασκοπήν των ευκλεών αυ-τών αγώνων και κινδύνων και αθλή-σεων;Το Ελληνικόν Έθνος απ’ αυτής αμέ-σως της αλώσεως του Βυζαντίου τηςπολυδακρύτου ταύτης εποχής της ημε-τέρας αιχμαλωσίας ήρξατο εξεγειρό-μενον, όπως αποσείση τον δούλειονζυγόν, ως μαρτυρεί ο ποιητής του ολί-γους μετά την πτώσιν της βασιλίδοςμήνας γραφέντος θρήνου της Κων-σταντινουπόλεως, παρέχων ημίν πο-λυτίμους ειδήσεις περί του τότε διορ-γανωθέντος από του Ίστρου μέχρι τωνΑθηνών, των Θηβών, της Άρτης καιτων Ιωαννίνων κινήματος, όπερ υπήρ-ξεν ο κρίκος, μεθ’ ου διά μακράς καιαδιαλείπτου επαναστάσεων και εξε-γέρσεων σειράς αναποσπάστως συ-νέχονται οι τε του 1821 και οι του νυναγώνος.