Γεωγραφία Ε΄ 2.22. ΄΄ Η χλωρίδα και η πανίδα της...

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής

Γεωγραφία Ε΄ Τάξης - Ενότητα 2 - Κεφάλαιο 22

΄΄ Η χλωρίδα και η πανίδα της Ελλάδας΄΄

http://e-taksh.blogspot.gr/

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.1

eva - edu

Η χλωρίδα και η πανίδα της Ελλάδας

Μερικά φυτά τα λέμε ενδημικά, δηλαδή τα βρίσκουμε μόνο σε ορισμένες

περιοχές. Τα φυτά της Ελλάδας τα λέμε

Τα πουλιά, τα ψάρια και τα ζώα της Ελλάδας τα λέμε

Η χλωρίδα και η πανίδα της χώρας μας τα τελευταία χρόνια έχουν

πολλά προβλήματα. Πολλά φυτά και ζώα εξαφανίστηκαν, γιατί ο

άνθρωπος δεν προσέχει τον τόπο τους.

Ερώτηση για το σχολείο

Πώς λέγονται τα φυτά της Ελλάδας; Πανίδα ή χλωρίδα;


Κεφάλαιο 22ο

H χλωρίδα και η πανίδατης Ελλάδαςτης Ελλάδας.

Η παρουσίαση διαμορφώθηκε από τον Πέτρο Σαμούχο.ρ η μ ρφ η ρ μ χ


H χλωρίδα της Ελλάδας.H χλωρίδα της Ελλάδας.

Στη χώρα μας τη χ ρα μαςέχουν

καταγραφείκαταγραφείπερισσότερα από

6 000 ίδ6.000 είδηφυτών.


Από αυτά τα 780 είναι ενδημικά, τα συναντάμε ημ , μδηλαδή σε ορισμένες

μόνο περιοχέςμόνο περιοχές.Επίσης 263 φυτά τα θ ύ ά θεωρούμε σπάνια και

απειλούμενα!μ


Η χλωρίδα τηςΗ χλωρίδα τηςπατρίδας μας

είναι πάρα πολύείναι πάρα πολύπλούσια, αφού

διαθέτειδιαθέτειπολυάριθμα είδη

φυτώνφυτών.Το γεγονός αυτό

οφείλεται στοπολύμορφο

ανάγλυφό της χώρας μας.


H πανίδα της Ελλάδας.H πανίδα της Ελλάδας.

Στην Ελλάδα έχουν καταγραφείκαταγραφεί

περισσότερα από 1 200 δ ά1.200 διαφορετικά

είδη ζώων. ζΑπό αυτά μάλιστα τα

47 είναι ενδημικά47 είναι ενδημικά.


Η πατρίδα μας έχει πλούσια πανίδαπλούσια πανίδα.Ο λόγος;;;

Η μεγάλη ποικιλία της χλωρίδας που χλωρίδας που διαθέτει, η

ή θέγεωγραφική της θέσηκαι το πολύμορφοανάγλυφό της.


Αρκετά από τα ζώαπου βρίσκονται στη βρ η

χώρα μας απειλούνται μεαπειλούνται μεεξαφάνιση.


Άλλα πάλι ζώα έχουν ήδη ξ ίεξαφανιστεί….


Η πολιτεία, για να προστατέψει την πανίδα καιπροστατέψει την πανίδα καιτη χλωρίδα της χώρας μας, έ ί 700 ίδέχει χαρακτηρίσει 700 είδηζώων και 900 είδη φυτών

ως προστατευόμενα.


Αρκετοί οργανισμοίρκετο οργαν σμοδραστηριοποιούνται για τη διάσωση τηςγια τη διάσωση τηςχλωρίδας και της

πανίδας της χώρας μας.


Η χλωρίδα και η πανίδα της Ελλάδας

Τι θα μάθουμε: Τι είναι η χλωρίδα.

Τι είναι η πανίδα.

Για τα φυτά και τα ζώα που συναντάμε στηνΕλλάδα.

Για τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στα φυτά καιτα ζώα μιας περιοχής.


http://3.bp.blogspot.com/-1SDokiAaSz0/TzgR2TKfqFI/AAAAAAAAfyc/aSqq0fNLXKE/s1600/TulipaBoetica.jpg

Χλωρίδα:Το σύνολο των φυτικών ειδών που συναντάμε σε μια περιοχή.

Ενδημικά φυτά:Φυτά που τα συναντάμε μόνο σε ορισμένες περιοχές

και πουθενά αλλού.

Πανίδα:Το σύνολο των ζωικών ειδών που συναντάμε σε μια

περιοχή.

Η χλωρίδα της ΕλλάδαςΣτην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 6.500 είδη φυτών. Από αυτά τα 780 περίπου (κατ΄ άλλους περίπου1.100) είναι ενδημικά. Από τα είδη φυτών που υπάρχουν στη χώρα μας τα 263 θεωρούνται σπάνια και απειλούμενα.


http://1.bp.blogspot.com/-JDrQZFEqqnQ/TzgR78mOI_I/AAAAAAAAfyk/NLI8TxRGNBY/s1600/IrisCretica.jpg

Παρατήρησε τον παρακάτω χάρτη και μελέτησε τα

στοιχεία που σου δίνονται. Τι διαπιστώνεις;


http://3.bp.blogspot.com/-aE_rXMth_50/TzgUSUTw4WI/AAAAAAAAfzE/gbOtlKj6RNw/s1600/111.jpg

Έκταση χωρών

Είδη φυτών

Γερμανία/έκταση: 357.026 τ.χλμ.Αγγλία/έκταση: 244.820 τ.χλμ.


http://4.bp.blogspot.com/-HtvPNiQ4dgc/TzgRP-nECqI/AAAAAAAAfyU/iHR1JVjGfic/s1600/IMG_0002+(Small)11111111.jpg

http://3.bp.blogspot.com/-y7iRlht4wpI/TzgQfxlRgII/AAAAAAAAfyE/29QiUPo_ITo/s1600/1+(Small).jpg

http://3.bp.blogspot.com/-3OnDeCiERns/TzgQgSIyHYI/AAAAAAAAfyM/wVsmnIi26EU/s1600/2+(Small).jpg

Γαλλία/έκταση: 674.843 τ.χλμ.Ελλάδα/έκταση: 131.957 τ.χλμ.

Η μεγάλη ποικιλία φυτικών ειδών στην πατρίδα μας οφείλεται στο ότι η Ελλάδα έχει πολύπλοκο ανάγλυφο.

Εκτός από το λόγο αυτό υπάρχουν και άλλοι λόγοι στους οποίους οφείλεται η μεγάλη ποικιλία φυτικών ειδών στην Ελλάδα.

Διάβασε προσεχτικά τις παρακάτω προτάσεις και επέλεξε τις σωστές:

- Η Ελλάδα έχει μεγάλη έκταση.- Η Ελλάδα έχει μεγάλο μήκος ακτών.- Η Ελλάδα έχει πολλές βροχοπτώσεις.- Η Ελλάδα έχει πολλά νησιά.- Η Ελλάδα έχει μεγάλη ποικιλία κλιματικών τύπων.


http://2.bp.blogspot.com/-hCZQZ6Fjkck/TzgSOOijFEI/AAAAAAAAfys/TkwZjyUeXwA/s1600/1.jpg

Συνοψίζοντας…

Η μεγάλη ποικιλία φυτικών ειδών που υπάρχει στην Ελλάδα οφείλεται: στο πολύπλοκο ανάγλυφό της

στο μεγάλο αριθμό νησιών

στο μεγάλο μήκος ακτών

στη μεγάλη ποικιλία κλιματικών τύπων

Η πανίδα της Ελλάδας

Ο πρώτος που περιέγραψε την ελληνική πανίδα ήταν ο Αριστοτέλης τον 4ο αι. π.Χ. στο βιβλίο του «Περί τα ζώα ιστορίαι». Σε αυτό περιγράφονται περίπου 600

είδη ζώων.


http://2.bp.blogspot.com/-KeYVo9Iwm9A/TzgTRRoLvnI/AAAAAAAAfy0/WGEE_LiUPPM/s1600/carpobrotus_edulis.jpg

http://4.bp.blogspot.com/-EH42W93kW30/TzgpikqjurI/AAAAAAAAfzc/lNXxK3w4pZk/s1600/Aristoteles005.jpg

Συστηματικά η πανίδα της πατρίδας άρχισε να

καταγράφεται κατά τον 19ο αιώνα. Θεωρείται ότι έχει ολοκληρωθεί η απογραφή των θηλαστικών, των πτηνών, των αμφίβιων, των ερπετών και των ψαριών

του γλυκού νερού. Αντίθετα θεωρείται ελλιπής η απογραφή των ασπόνδυλων ζώων.

Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί περισσότερα από1.200 είδη σπονδυλωτών ζώων και περίπου

30.000 είδη ασπόνδυλων. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 50.000 είδη ζώων στην πατρίδα μας, με

ενδημισμό που φτάνει το 25% περίπου. Τα περισσότερα ζωικά είδη ανήκουν στα έντομα. Η πολυπληθέστερη ζωική ομάδα της χώρας μας είναι τα κολεόπτερα. Η απογραφή τους έχει ξεκινήσει πρόσφατα (κυρίως νότια Ελλάδα) και όμως έχουν εντοπιστεί ήδη 649 ενδημικά είδη.


http://4.bp.blogspot.com/-9BaoaXGs0iE/TzgmIhmkycI/AAAAAAAAfzU/KfI51RlZKus/s1600/3.jpg

http://1.bp.blogspot.com/-UYaQP2Lnxzs/Tzgp7SUPUrI/AAAAAAAAfzk/KeW_T4HLzcs/s1600/d.jpg

Στη χώρα μας ζουν περισσότερα από 422 είδη

πουλιών, πολλά από τα οποία μεταναστεύουν σε άλλες χώρες.

Από τα 147 είδη θηλαστικών της Ευρώπης 116 είδη ζουν στη χώρα μας. Από τα 474 είδη πτηνών του ευρωπαϊκού χώρου τα 407 έχουν εντοπιστεί στη χώρα μας. Ακόμη υπάρχουν 16 είδη αμφίβιων και 58 είδη ερπετών. Μια από τις πιο πλούσιες της Ευρώπης θεωρείται και η ιχθυοπανίδα της Ελλάδας.

Περιλαμβάνει 79 είδη αυτόχθονων ψαριών.

Στα δάση της χώρας μας ζουν αρκούδες, λύκοι, τσακάλια,κουνάβια, σκίουροι, νυφί

τσες, αγριογούρουνα, ελάφια, ζαρκάδια, ασβοί, πολλά είδη ποντικών, σκαντζόχοιροι, διάφορα είδη


http://2.bp.blogspot.com/-8VYnkDrpwwE/TzgqCYCLJtI/AAAAAAAAfzs/LuwF-wuoPl8/s1600/a.jpg

http://1.bp.blogspot.com/-F645Yndtxbs/TzgqHcwudeI/AAAAAAAAfz0/TtipBbMUtns/s1600/18elafi-thumb-large.jpg

μυγαλίδων, λαγοί κ.ά. , ενώ τα κύρια είδη των πουλιών είναι δρυοκολάπτες, ορεινές πέρδικες, αετοί, γεράκια, κουκουβάγιες, μπο

ύφοι, όρνια, κούκοι, φάσες,φασοπερίστερα, αηδόνια, σπίνοι, καρδερίνες, τα σπάνια είδη αγριόκουρκος,

βασιλαετός, θαλασσαετός κ.ά.

Η ελληνική χλωρίδα και πανίδα κινδυνεύει από τις ανθρώπινες δραστηριότητες στα δάση (π.χ. κυνήγι).

Σήμερα η πολιτεία για να διασώσει αυτούς τους οργανισμούς, έχει καταγράψει 700 είδη ζώων και 900 είδη φυτών ως προστατευόμενα.

Η μεγάλη ποικιλία πανίδα της χώρας μας οφείλεται:

στη μεγάλη ποικιλία χλωρίδας

στο πολύπλοκο ανάγλυφό της

στη γεωγραφική της θέση (σταυροδρόμι τριώνηπείρων)


http://3.bp.blogspot.com/-TixsH7fdP54/TzguEWpRWCI/AAAAAAAAf0E/Qj2AccQCeHI/s1600/4.jpg

Κάνε κλικ εδώ για να γνωρίσεις τα φυτά στην ελληνική μυθολογία.

Κάνε κλικ εδώ

για να παίξεις με τις πατημασιές των ζώων. Αναρτήθηκε από Αδάμ Δημήτριος


http://paidio.blogspot.com/2012/02/blog-post_7497.html

http://www.parnitha-np.gr/game.htm

http://www.blogger.com/profile/17173694114872093957

Εγκύκλιος Παιδεία

Η ΧΛΩΡΙΔΑ ΚΑΙ Η ΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Χλωρίδα είναι το σύνολο των φυτικών ειδών και πανίδα το σύνολο των ζωικών ειδών που συναντάμε σ' ένα τόπο.

Με τον όρο ενδημικό είδος εννοούμε το είδος εκείνο του ζώου ή του φυτού που συναντάμε αποκλειστικά σε μια περιοχή και πουθενά αλλού.

Π. χ., η κεφαλλονίτικη ελάτη ή το αγριοκάτσικο κρι-κρι στην Κρήτη αποτελούν ενδημικά είδη

ΧΛΩΡΙΔΑ

Με τον όρο χλωρίδα εννοούμε το σύνολο των διαφόρων ειδών φυτών που απαντούν

σε μία περιοχή. Η ελληνική χλωρίδα περιλαμβάνει περίπου 6.000 είδη και υποείδη φυτών, από τα οποία περίπου 1.100 είναιενδημικά, δηλαδή δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στη γη. Είναιμοναδική στην Ευρώπη για τον πλούτο της, αλλά και για την μεγάλη αναλογία ενδημικών σε σχέση με την έκτασή της. Έτσι, για παράδειγμα η Γερμανία, με έκταση σχεδόν τριπλάσια της Ελλάδας έχει 2.400 είδη και 6 ενδημικά, η Αγγλία με διπλάσια έκταση έχει 2.300 είδη και 16 ενδημικά και η Ισπανία με τετραπλάσια έκταση έχει

σχεδόν τον ίδιο αριθμό ειδών με την Ελλάδα. Αυτό το γεγονός οφείλεται στην μεγάλη ποικιλία βιοτόπων καιοικοσυστημάτων, τα οποία είναι ικανά να φιλοξενήσουν όχι μόνο αυτόν τον αριθμό χλωρίδας αλλά και πολύ σημαντική πανίδα. Ο συνδυασμός της γεωγραφικής θέσης της Ελλάδας μεταξύ


http://egpaid.blogspot.com/

http://4.bp.blogspot.com/_QMD3uDrxxgM/SYteBiqcZiI/AAAAAAAACOw/nFF_wjd-caM/s1600-h/%CF%87%CE%BB%CF%89%CF%81%CE%B9%CE%B4%CE%B1.jpg

http://1.bp.blogspot.com/_QMD3uDrxxgM/SYteIPHvV-I/AAAAAAAACO4/wZIUpxrqdZU/s1600-h/%CF%87%CE%BB%CF%89%CF%81%CE%B9%CE%B4%CE%B1.jpg1.jpg

τριών ηπείρων (Ευρώπη, Ασία, Αφρική), το ιδανικό μεσογειακό κλίμα, το έντονο ανάγλυφο, οι δαντελωτές ακρογιαλιές, τα χιλιάδες νησιά και η πλούσια παλαιογεωγραφική ιστορία του ελληνικού χώρου δημιούργησανοικότοπους ζωτικής σημασίας στην Ευρώπη και τον κόσμο.

ΠΑΝΙΔΑ

Με τον όρο πανίδα εννοούμε το σύνολο των διαφόρων

ειδών ζωικών οργανισμών (Σπονδυλωτών και Ασπόνδυλων) που απαντούν σε μία περιοχή. Η γνώση μας για τα ζώα της Ελλάδας ξεκινά πολύ παλιά, ουσιαστικά από τον Αριστοτέλη που πριν από 2.300 χρόνια έγραψε το "Περί ζώων ιστορίαι", όπου περιέγραψε με ιδιαίτερη λεπτομέρεια περίπου 600 είδη. Σύμφωνα με πρόσφατες απογραφές (FaunaEuropaea 2004), στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί 23.130 είδη ζώων της ξηράς και των γλυκών νερών .Σ’ αυτά μπορούμε να προσθέσουμε και άλλα 3.500 είδη της θάλασσας. Αν προσθέσουμε έναν αριθμό ειδών που έχει καταγραφεί αλλά δεν περιλαμβάνεται στους σημερινούς καταλόγους, φθάνουμε σε ένα σύνολο περίπου 30.000 ειδών. Η πανίδα της Ελλάδας δεν είναι καλά μελετημένη. Καλύτερα γνωστά είναι τα Σπονδυλόζωα, ενώ τα μεγαλύτερα κενά υπάρχουν στα Ασπόνδυλα. Πιστεύεται ότι αν μελετηθεί η ελληνική πανίδα πλήρως, θα πρέπει να περιλαμβάνει περίπου 50.000 είδη! .

Από αυτά: • 555 είναι ψάρια (447 θαλάσσια και 108 είδη γλυκού νερού)• 22 είναι αμφίβια• 61 είναι ερπετά• 436 είναι πουλιά•111 είναι θηλαστικά (98 χερσαία και 13 θαλάσσια)• 24.747 περίπου είναι ασπόνδυλα

Αυτή η μεγάλη ποικιλότητα της πανίδας της χώρας μας εξηγείται όπως και η ποικιλότητα στην χλωρίδα. Από τη μία πλευρά, ο


http://1.bp.blogspot.com/_QMD3uDrxxgM/SYtdvXXyybI/AAAAAAAACOo/Tz_F-KS_aKo/s1600-h/%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%B4%CE%B1.jpg

http://1.bp.blogspot.com/_QMD3uDrxxgM/SYtdu6XcabI/AAAAAAAACOg/bDnq-kuTBMo/s1600-h/%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%B4%CE%B1.jpg1.jpg

ελληνικός χώρος λειτούργησε ως καταφύγιο στα ζώα της Βόρειας Ευρώπης που ήθελαν να αποφύγουν τους παγετώνες και από την άλλη, η τεράστια ποικιλίαοικοτόπων της χώρας μας (σ' ένα μικρό γεωγραφικό χώρο απαντούν πολλοί διαφορετικοί τύποι περιβάλλοντος) βοήθησε στην ανάπτυξη διαφορετικών πληθυσμών άγριων ζώων, οι οποίοι έδωσαν νέα είδη και υποείδη, πολλά από τα οποία είναι ενδημικά στη χώρα μας.

ΑΣ ΠΑΙΞΟΥΜΕ...Προσπάθησε να ταιριάξεις τα ίχνη των ζώων με τις φωτογραφίες τους.Αναρτήθηκε από ΝΙΚΟΣ στις Πέμπτη, Φεβρουαρίου 05, 2009



http://www.blogger.com/profile/14801585743634627041

http://egpaid.blogspot.com/2009/02/blog-post_7418.html

Η ΧΛΩΡΙΔΑ ΚΑΙ Η ΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Χλωρίδα είναι το σύνολο των φυτικών ειδών και πανίδα το σύνολο των ζωικών ειδών που συναντάμε σ' ένα τόπο. Με τον όρο ενδημικό είδος εννοούμε το είδος εκείνο του ζώου ή του φυτού που συναντάμε αποκλειστικά σε μια περιοχή και πουθενά αλλού. Π. χ., η κεφαλλονίτικη ελάτη ή το αγριοκάτσικο κρι-κρι στην Κρήτη αποτελούν ενδημικά είδη. Π. χ., η κεφαλλονίτικη ελάτη ή το αγριοκάτσικο κρι-κρι στην Κρήτη αποτελούν ενδημικά είδη ΧΛΩΡΙΔΑ Με τον όρο χλωρίδα εννοούμε το σύνολο των διαφόρων ειδών φυτών που απαντούν σε μία περιοχή. Η ελληνική χλωρίδα περιλαμβάνει περίπου 6.000 είδη και υποείδη φυτών, από τα οποία περίπου 1.100 είναι ενδημικά, δηλαδή δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στη γη. Είναι μοναδική στην Ευρώπη για τον πλούτο της, αλλά και για την μεγάλη αναλογία ενδημικών σε σχέση με την έκτασή της.


Έτσι, για παράδειγμα η Γερμανία, με έκταση σχεδόν τριπλάσια της Ελλάδας έχει 2.400 είδη και 6 ενδημικά, η Αγγλία με διπλάσια έκταση έχει 2.300 είδη και 16 ενδημικά και η Ισπανία με τετραπλάσια έκταση έχει σχεδόν τον ίδιο αριθμό ειδών με την Ελλάδα. Αυτό το γεγονός οφείλεται στην μεγάλη ποικιλία βιοτόπων και οικοσυστημάτων, τα οποία είναι ικανά να φιλοξενήσουν όχι μόνο αυτόν τον αριθμό χλωρίδας αλλά και πολύ σημαντική πανίδα.

Ο συνδυασμός της γεωγραφικής θέσης της Ελλάδας μεταξύ τριών ηπείρων (Ευρώπη, Ασία, Αφρική), το ιδανικό μεσογειακό κλίμα, το έντονο ανάγλυφο, οι δαντελωτές ακρογιαλιές, τα χιλιάδες νησιά και η πλούσια παλαιογεωγραφική ιστορία του ελληνικού χώρου δημιούργησαν οικότοπους ζωτικής σημασίας στην Ευρώπη και τον κόσμο.

ΠΑΝΙΔΑ

Με τον όρο πανίδα εννοούμε το σύνολο των διαφόρων ειδών ζωικών οργανισμών (Σπονδυλωτών και Ασπόνδυλων) που απαντούν σε μία περιοχή.


Η γνώση μας για τα ζώα της Ελλάδας ξεκινά πολύ παλιά, ουσιαστικά από τον Αριστοτέλη που πριν από 2.300 χρόνια έγραψε το "Περί ζώων ιστορίαι", όπου περιέγραψε με ιδιαίτερη λεπτομέρεια περίπου 600 είδη. Σύμφωνα με πρόσφατες απογραφές (Fauna Europaea 2004), στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί 23.130 είδη ζώων της ξηράς και των γλυκών νερών .Σ’ αυτά μπορούμε να προσθέσουμε και άλλα 3.500 είδη της θάλασσας. Αν προσθέσουμε έναν αριθμό ειδών που έχει καταγραφεί αλλά δεν περιλαμβάνεται στους σημερινούς καταλόγους, φθάνουμε σε ένα σύνολο περίπου 30.000 ειδών. Η πανίδα της Ελλάδας δεν είναι καλά μελετημένη. Καλύτερα γνωστά είναι τα Σπονδυλόζωα, ενώ τα μεγαλύτερα κενά υπάρχουν στα Ασπόνδυλα. Πιστεύεται ότι αν μελετηθεί η ελληνική πανίδα πλήρως, θα πρέπει να περιλαμβάνει περίπου 50.000 είδη! . Από αυτά:• 555 είναι ψάρια (447 θαλάσσια και 108 είδη γλυκού νερού)• 22 είναι αμφίβια• 61 είναι ερπετά• 436 είναι πουλιά• 111 είναι θηλαστικά (98 χερσαία και 13 θαλάσσια)• 24.747 περίπου είναι ασπόνδυλα . Αυτή η μεγάλη ποικιλότητα της πανίδας της χώρας μας εξηγείται όπως και η ποικιλότητα στην χλωρίδα. Από τη μία πλευρά, ο ελληνικός χώρος λειτούργησε ως καταφύγιο στα ζώα της Βόρειας Ευρώπης που ήθελαν να αποφύγουν τους παγετώνες και από την άλλη, η τεράστια ποικιλία οικοτόπων της χώρας μας (σ' ένα μικρό γεωγραφικό χώρο απαντούν πολλοί διαφορετικοί τύποι περιβάλλοντος)


βοήθησε στην ανάπτυξη διαφορετικών πληθυσμών άγριων ζώων, οι οποίοι έδωσαν νέα είδη και υποείδη, πολλά από τα οποία είναι ενδημικά στη χώρα μας.


Φυτά που κινδυνεύουν Απειλούμενα είδη Γνώρισε σπάνια ενδημικά φυτά της χώρας μας Η χλωρίδα και η πανίδα της Ελλάδας Χλωρίδα πανίδα,οικοσύστημα Για την εργασία 2 μπορείς να αντλήσεις πληροφορίες από εδώ αιγαιόγλαρος λαγγόνα βασιλαετός κιρκινέζι γυπαετός Και λίγο παιχνίδι προσπάθησε να ταιριάξεις τα ίχνη των ζώων με τις φωτογραφίες τους. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.30

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSDIM-E100/533/3524,14462/extras/ged22_kindineuonta-fyta/index.html

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSDIM-E100/533/3524,14462/extras/ged22_apeiloumena_eidh/index.html

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSDIM-E100/533/3524,14462/extras/ged22_endhmika-fyta/index.html

https://dl.dropboxusercontent.com/u/42113902/%CE%93%CE%95%CE%A9%CE%93%CE%A1%CE%91%CE%A6%CE%99%CE%91/%CE%97%20%CE%A7%CE%9B%CE%A9%CE%A1%CE%99%CE%94%CE%91%20%CE%9A%CE%91%CE%99%20%CE%97%20%CE%A0%CE%91%CE%9D%CE%99%CE%94%CE%91%20%CE%A4%CE%97%CE%A3%20%CE%95%CE%9B%CE%9B%CE%91%CE%94%CE%91%CE%A3/story.swf

http://users.sch.gr/vaskitsios/katsba/dim/e/geo-oikosysthma.htm

http://www.minenv.gr/4/41/4107/g410711.html

http://www.ornithologiki.gr/page_cn.php?tID=2364

http://www.ornithologiki.gr/page_cn.php?tID=2364

http://www.ornithologiki.gr/page_cn.php?tID=2368&aID=32

http://www.ornithologiki.gr/page_cn.php?tID=2368&aID=32



Σώσε την αρκούδα


http://wwf.moccu.com/game.php?lang=en

T�υ Tάσ�υ Λεγάκι

Eπίκ�υρ�υ KαθηγητήZω�λ�γικ� M�υσεί� Πανεπιστημί�υ Aθηνών

YΠAPXOYN σήμερα στ�ν κ σμ� ίσως10 εκατ�μμύρια ή και περισσ τεραείδη �ώων. Tα �ώα αυτά είναι απ�τέ-λεσμα μιας ε�ελικτικής διαδικασίαςεκατ�μμυρίων ετών, κατά τη διάρ-κεια της �π�ίας άλλα είδη ε�α�ανί-��νταν και νέα είδη εμ�ανί��νταν. Oρυθμ ς ε�α�άνισης, π�υ ��είλεταικυρίως σε σταδιακές αλλαγές τ�υπερι�άλλ�ντ�ς και στην ανικαν τη-τα των ειδών να πρ�σαρμ�στ�ύν σ’αυτές τις αλλαγές, �τάνει τ� 1 είδ�ς�ώ�υ κάθε 4 !ρ νια ή μ ν� για τα θη-λαστικά, 1 είδ�ς κάθε 400 !ρ νια.

Tα τελευταία, μως, μερικές !ιλιά-δες !ρ νια, ένα απ αυτά τα είδη,π�υ διέθετε ε�αιρετικές ικαν τητεςπρ�σαρμ�γής και στις πι� ακραίεςσυνθήκες, κατά�ερε να επι�ληθείστη �ύση και άρ!ισε να ε�α�ανί�ειτα είδη π�υ ��ύσαν γύρω τ�υ με έ-

ναν συνε!ώς αυ�αν μεν� ρυθμ , έ-ναν ρυθμ π�υ σύμ�ωνα με �ρισμέ-ν�υς ειδικ�ύς κ�ντεύει να �θάσει τ�επίπεδ� της πι� πρ σ�ατης μεγάληςε�α�άνισης των ειδών π�υ συνέ�ηπριν απ 65 εκατ�μμύρια !ρ νια, -ταν μα�ί με τα μισά περίπ�υ είδη τηςγης ε�α�ανίστηκαν και �ι γνωστ�ίμας δειν σαυρ�ι. Eτσι σήμερα, αντί

για 1 είδ�ς κάθε !ρ ν�, ε�α�ανί��-νται 30.000 είδη, ενώ τα τελευταία500 !ρ νια ε�α�ανίστηκαν 90 είδηθηλαστικών, τα περισσ τερα απ τα�π�ία είναι μικρά είδη, τρωκτικά καινυ!τερίδες. Xαρακτηριστικ είναι -τι τα 2/3 των ειδών αυτών πρ�έρ!�-νται απ νησιά.

Tρεις είναι �ι κύρι�ι λ γ�ι π�υ �-δηγ�ύν τα είδη στην ε�α�άνιση. Oκυρι τερ�ς είναι η μη!ανική ή π�ι�-

τική καταστρ��ή των �ι�τ πωντ�υς, των !ώρων π�υ τα είδη αυτά��υν, τρέ��νται, αναπαράγ�νται και�εκ�υρά��νται. Yπ�λ�γί�εται τι σή-μερα ε�α�ανί��νται κάθε !ρ ν� 10εκατ�μμύρια εκτάρια δασών σε λητη γη, μια έκταση σ!εδ ν ίση με τηνέκταση της ηπειρωτικής Eλλάδας.Στην Eλλάδα, εκτεταμένες κατα-στρ��ές εί!αμε τα τελευταία !ρ νιαμε την απ��ήρανση π�λλών λιμνώνκαι ελωδών εκτάσεων. M ν� στηMακεδ�νία, τα τελευταία 60 !ρ νιααπ��ηράνθηκαν τα 3/4 των υγρ�τ -πων της. H κατακ ρυ�η αύ�ηση στη!ρήση !ημικών �υσιών στη γεωργίακαταστρέ�ει επίσης τ�υς �ι�τ π�υςπ�λλών ειδών. Aυτ ς � λ γ�ς �δή-γησε, για παράδειγμα, στη συρρί-κνωση της καταν�μής της καμπίσιαςπέρδικας στην Eλλάδα.

O δεύτερ�ς λ γ�ς είναι τ� κυνήγικαι η συλλ�γή για εμπ�ρικ�ύς σκ�-π�ύς. Eίδη π�υ τρώγ�νται, π�υ τα�τερά τ�υς !ρησιμ�π�ι�ύνται για

2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 14 ΔEKEMBPIOY 1997

AΦIEPΩMA

Eπιμέλεια αιερώματ�ς:

K·ΣTHΣ ΛIONTHΣ

KYPIAKH 14 ΔEKEMBPIOY 1997

2-31 AΦIEPΩMA� Tα απειλ�ύμενα είδη �ώωνστην Eλλάδα.T�υ Tάσ�υ Λεγάκι

� H μεσ�γειακή �ώκια Monachus monachus στ� μεταί�μι� επι�ίωσης και α�ανισμ�ύ.T�υ Παναγιώτη Δενδριν�ύ

� Πρ�σπάθειες για την πρ�στασία της �ώκιας.T�υ Bρασίδα Zά�ρα

� Λύκ�ς: στα $ρια τ�υ α�ανισμ�ύ. Πρ�τάσεις για μέτρα πρ�στα-σίας τ�υ.

T�υ Γιώργ�υ Hλι$π�υλ�υ

� H κα�έ αρκ�ύδα. Oι τελευταίες επι�ιών�υνστην Πίνδ� και τη P�δ�πη.

T�υ Γιώργ�υ Mερτ�άνη

� Aιγαι$γλαρ�ς: τ� πι�απειλ�ύμεν� θαλασσ�π�ύλιτης Eλλάδας και τ� πρ$γραμμα πρ�στασίας τ�υ.Tων K. Παπακωνσταντίν�υ – A.Σακ�ύλη

� H θαλάσσια �ελώνα Caretta caretta.T�υ Δημητρί�υ Δημ$π�υλ�υ

� Tα απειλ�ύμενα ασπ$νδυλα. O ρ�λ�ς τ�υς στη λειτ�υργίατων �ικ�συστημάτων.

T�υ Σπύρ�υ Σ�ενδ�υράκη

� H ��ιά της Mήλ�υ. T� σπάνι� αυτ� είδ�ς ιδι�ύελαττώνεται συνε�ώς.

Tης Xλ$ης Aδαμ�π�ύλ�υ

� T� «Eλληνικ$ Kέντρ� Περίθαλψης Aγρίων Zώωνκαι Π�υλιών» στην Aίγινα.Tων Φίλιππ�υ Δραγ�ύμη – Mα-ρίας Γανωτή

� Πρ$γραμμα και δραστηρι$τητες τ�υ KΠEΦστ� Θαλάσσι� Πάρκ� της Aλ�ννήσ�υ.Tης E. Aνδρ�υκάκη

� O Aρκτ�ύρ�ς και τ� «Kέντρ� Πρ�στασίας τηςAρκ�ύδας» στη Φλώρινα.T�υ Γιώργ�υ Mερτ�άνη

� H ελληνική καιη ευρωπαϊκή ν�μ�θεσία για την πρ�στασία των απει-λ�υμένων �ώων σήμερα.T�υ Tάσ�υ Λεγάκι

Yπεύθυνη «Eπτά Hμερών»EΛEYΘEPIA TPAΪOY

Tα απειλ�ύμενα είδη ώων στην Eλλάδα

Παράγ�ντες απειλής, ευαισθητ�π�ίηση και άμεσα μέτρα πρ�στασίας

Aγρι�γατ�ς (Felis sylvestris). Πρ�στατευ�μεν� είδ�ς, με ενδημικά υπ�είδη σε Kρήτη και Πελ�π�ννησ� (�ωτ.: A. Tρι-�άς / M�υσεί� Φυσικής Iστ�ρίας Πανεπιστημί�υ Kρήτης).


KYPIAKH 14 ΔEKEMBPIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 3

Eλα�ίνα με τ� μικρ� της στ�ν δρυμ� της Πάρνηθας. H δραματική συρρίκνωση της καταν�μής τ�υ ελα�ι�ύ ��είλεται κυρίως στ� κυνήγι (�ωτ.: Tριαντά�. Aδα-μακ�π�υλ�ς).

διακ σμηση, τα κέρατα σαν α�ρ�δι-σιακ , τα δ ντια για την κατασκευήαντικειμένων τέ!νης, τ� δέρμα γιατσάντες και παπ�ύτσια, τ� τρί!ωμαγια γ�ύνες, ακ μα είδη π�υ κάπ�ι�ιακρι��πληρών�υν για να διατηρ�ύνστ� σπίτι τ�υς ή απ�τελ�ύν τ� αντι-κείμεν� εν ς κακώς ενν��ύμεν�υ α-θλήματ�ς, είναι εκείνα π�υ υ�ίστα-νται σημαντικές πιέσεις. H ε�α�άνι-ση τ�υ αγρι !�ιρ�υ απ την Πελ�-π ννησ� ή η δραματική συρρίκνωσητης καταν�μής τ�υ ελα�ι�ύ ��είλε-ται κατά κύρι� λ γ� στ� κυνήγι.

O τρίτ�ς λ γ�ς είναι η εισαγωγή�ενικών ειδών, ειδών π�υ έρ!�νταιηθελημένα ή αθέλητα απ άλλες πε-ρι�!ές και επι�έρ�υν τρ�μερές �η-μιές στην τ�πική πανίδα και !λωρίδα.Xαρακτηριστικά παραδείγματα είναιτα εισαγ μενα ψάρια τ�υ γλυκ�ύ νε-ρ�ύ π�υ ρί!ν�νται στις λίμνες γιααύ�ηση της παραγωγής, καταστρέ-��ντας μως τ�υς πληθυσμ�ύς τωντ�πικών ψαριών, αλλά και διαταράσ-σ�ντας την λη ισ�ρρ�πία τ�υ �ικ�-συστήματ�ς της λίμνης.

Oταν ακ�ύμε για απειλ�ύμενα εί-δη, �ά��υμε συνήθως στ� μυαλ μαςτα μεγάλα �ώα, συνήθως θηλαστικά πως �ι ελέ�αντες, �ι ριν κερ�ι, ταμεγάλα πάντα, �ι μεσ�γειακές �ώ-κιες. Oμως, η πλει�ψη�ία των ειδώνπ�υ !άν�νται ανήκει στα μικρά, σ!ε-δ ν α ρατα �ώα, κυρίως στα έντ�μακαι ιδιαίτερα στα έντ�μα των τρ�πι-κών δασών π�υ ε�α�ανί��νται με έ-ναν ασύλληπτ� ρυθμ πριν ακ μη

πρ�λά��υμε να τα �ρ�ύμε και να ταπεριγράψ�υμε. Eτσι, η περίπτωσήτ�υς μ�ιά�ει με ένα έγκλημα π�υ !ιμ ν� δεν �έρ�υμε π�ι�ς τ� έκανε,αλλά δεν υπάρ!ει �ύτε τ� πτώμα �ύ-τε καν υπάρ!ει καμιά ανα��ρά τι τ�θύμα υπήρ�ε.

Eυαισθητ�π�ίηση

Tα τελευταία !ρ νια έ!ει αρ!ίσεινα δια�αίνεται μια παγκ σμια τάσηγια την ευαισθητ�π�ίηση τ�υ κ -σμ�υ απέναντι στ� πρ �λημα της ε-

�α�άνισης των ειδών. Aυτή η τάσηπ�υ είναι απ�τέλεσμα της δράσηςπ�λλών α��σιωμένων ανθρώπων,τ σ� επιστημ νων σ� και εραστώντης �ύσης και της άγριας �ωής, υ-πάρ!ει τ σ� στ�ν αναπτυγμέν� ��ρ-ρά σ� και στ�ν αναπτυσσ μεν� ν -τ� τ�υ πλανήτη μας. Oι �ργανώσειςπρ�στασίας της �ύσης στις δυτικές!ώρες αριθμ�ύν εκατ�μμύρια μέληκαι απ�τελ�ύν πια ένα σημαντικ μ�-!λ πίεσης πρ�ς τις κυ�ερνήσεις.Tαυτ !ρ�να, �ι λα�ί της A�ρικής καιτης Aσίας διαισθάν�νται τι με την

ε�α�άνιση �ώων π�υ μέ!ρι τώρα α-π�τελ�ύσαν έμ�λημα και σημεί� α-να��ράς τ�υς, πως τα λι�ντάριακαι �ι τίγρεις, !άν�υν ένα σημαντικ μέρ�ς της κληρ�ν�μιάς τ�υς.

Πριν απ κάπ�ια !ρ νια δεν θα ή-ταν δυνατ να μιλάμε για διεθνείςεκστρατείες διάσωσης των τίγρεων,�ύτε για τις απεγνωσμένες πρ�σπά-θειες απλών ανθρώπων να σωθ�ύντα δελ�ίνια και �ι �άλαινες π�υ έ-!�υν ε�ωκ�ίλει στις παραλίες. Eναμεγάλ� δίκτυ� απ διεθνείς μη κυ-�ερνητικές �ργανώσεις πως ηIUCN, η WWF, η Greenpeace και απ εθνικές και τ�πικές �ργανώσεις -πως στην Eλλάδα, η Eταιρία Πρ�στα-σίας της Φύσης, η Eλληνική Zω�λ�-γική Eταιρία, η Eλληνική Oρνιθ�λ�γι-κή Eταιρία, η Eταιρία Mελέτης καιΠρ�στασίας της Mεσ�γειακής Φώ-κιας, � Σύλλ�γ�ς για την Πρ�στασίατης Θαλάσσιας Xελώνας, � Aρκτ�ύ-ρ�ς και άλλες έ!�υν ενώσει τη �ωνήτ�υς με πρ��ληματισμέν�υς επιστή-μ�νες και !ιλιάδες απλ�ύς π�λίτεςκαι έ!�υν κατα�έρει να πείσ�υν τ -σ� τις κυ�ερνήσεις σ� και τις τ�πι-κές κ�ινωνίες να αρ!ίσ�υν να απ�-δέ!�νται την ανάγκη της διατήρη-σης των ειδών πάνω στη γη.

Eπι�ειρήματα

Mπ�ρεί να σκε�θεί κανείς: «τι κα-κ θα συμ�εί αν ε�α�ανιστεί η �ώκιαή � γυπαετ ς ή ένα σπάνι� είδ�ς πε-

Συνέ�εια στην 4η σελίδα

K�υρκ�ύτα!λ�ς (Mertensiella Luschani). Πρ�στατευ�μεν� είδ�ς σαλαμάν-δρας π�υ "ει στ� ν�τι�ανατ�λικ� Aιγαί�, με ενδημικ� υπ�είδ�ς σε Kάσ� – Kάρ-παθ� (�ωτ.: A. Tρι�άς / M�υσεί� Φυσικής Iστ�ρίας Πανεπιστημί�υ Kρήτης).


ταλ�ύδας απ την Eλλάδα;» Tα επι-!ειρήματα είναι π�λλά. &εκιν�ύν απ την ανθρωπ�κεντρική άπ�ψη, τι μετην ε�α�άνιση των ειδών !άνεται έ-να γενετικ απ θεμα π�υ μπ�ρεί να�ανεί κάπ�ια στιγμή !ρήσιμ� στ�νάνθρωπ�. Eνα κλασικ παράδειγμααπ�τελεί ένα �υτ της Mαδαγασκά-ρης π�υ !ρησιμ�π�ι�ύνταν σαν δια-κ�σμητικ �υτ μέ!ρι π�υ ανακαλύ-�θηκε τι εί!ε σημαντικές θετικές ε-πιπτώσεις στ�υς δια�ητικ�ύς. H α-π�μ νωση δύ� �υσιών και η !ρήσητ�υς για την καταπ�λέμηση τ�υ δια-�ήτη αύ�ησαν τ� π�σ�στ επι�ίωσηςπαιδιών με λευ!αιμία απ τ� 10 στ�95%. Στην Eλλάδα πως και σε π�λ-λές άλλες !ώρες τ�υ κ σμ�υ, υπάρ-!�υν ειδικά πρ�σαρμ�σμένες π�ικι-λίες �υτών, τις �π�ίες ανα�ητ�ύνμεγάλες π�λυεθνικές εταιρίες για ναεμπλ�υτίσ�υν τα υ�ρίδια, τα �π�ίακατασκευά��υν.

Eνα δεύτερ� επι!είρημα είναι ηθι-κ και α��ρά στ� τι και �ι άλλεςμ�ρ�ές �ωής εκτ ς απ τ�ν άνθρω-π� έ!�υν δικαίωμα �ωής πάνω στ�νπλανήτη μας. T σ� �ι ιθαγενείς π�λ-λών περι�!ών της γης, αλλά και ση-μερινές θρησκείες πιστεύ�υν σ’ αυ-τή τη �ασική αρ!ή της συνύπαρ�ηςστη γη. Aκ μη και η επιστήμη μάς δι-δάσκει τι � άνθρωπ�ς ε�ελί!θηκε σ’αυτ π�υ είναι σήμερα μα�ί με τ�υςάλλ�υς �ργανισμ�ύς και !ι απ μ -ν�ς τ�υ.

T� τρίτ� επι!είρημα α��ρά σε λητη λειτ�υργία της γης. Oλα τα �υτάκαι τα �ώα παί��υν κάπ�ι� ρ λ� στηδιατήρηση της �ωής. Tα �υτά παρά-γ�υν ��υγ ν� και ρυθμί��υν την π�-σ τητα τ�υ δι��ειδί�υ τ�υ άνθρακα,ενώ �ι μικρ��ργανισμ�ί και π�λλά�ώα μετατρέπ�υν τη νεκρή ύλη σε!ρήσιμα συστατικά. Eτσι, λ�ι είναιαπαραίτητ�ι για τη λειτ�υργία τ�υ�ικ�συστήματ�ς γη.

Yπάρ!�υν π�λλ�ί τρ π�ι να απ�-�ευ!θεί η ε�α�άνιση των ειδών. Oκυρι τερ�ς είναι να σταματήσ�υν ναυπάρ!�υν �ι λ γ�ι π�υ �δηγ�ύν ταείδη στην ε�α�άνιση. Aν � λ γ�ς τηςμείωσης των πληθυσμών είναι η κα-ταστρ��ή των �ι�τ πων, τ τε πρέ-πει να λη�θ�ύν μέτρα πρ�στασίαςτων περι�!ών π�υ τα είδη �ωλιά-��υν ή τρέ��νται. Για παράδειγμα,αν �ι πληθυσμ�ί της θαλάσσιας !ε-λώνας έ!�υν μειωθεί επειδή �ι πα-ραλίες π�υ �γαίν�υν για να γεννή-σ�υν έ!�υν καταλη�θεί απ τ�υςτ�υρίστες, τ τε πρέπει να λά��υμεμέτρα για να περι�ρίσ�υμε την πα-ρ�υσία ανθρώπων σε κάπ�ιες σημα-ντικές για τις !ελώνες περι�!ές. Aνη ρύπανση, τ� κυνήγι, η συλλ�γή ήκάπ�ια �ενικά είδη είναι εκείνα π�υμειών�υν τ�υς αριθμ�ύς τ�υς, τ τε�ι δραστηρι τητες αυτές πρέπει νασταματήσ�υν. Παράλληλα με αυτάτα άμεσα μέτρα, υπάρ!ει και μια σει-ρά ��ηθητικές δραστηρι τητες καιρυθμίσεις. Mία σωστή και απ�τελε-σματική ν�μ�θεσία, ένα σύστημα δη-μ σιων λειτ�υργών π�υ �εκινάει απ τ�ν θηρ��ύλακα και �τάνει ώς τ�υςανώτερ�υς υπαλλήλ�υς των αρμ -διων υπ�υργείων, σωστά καταρτι-σμένων και ενημερωμένων με κέ�ικαι μεράκι για τη δ�υλειά τ�υς, μια

περι�αλλ�ντική εκπαίδευση σε λεςτις �αθμίδες, απ τ� νηπιαγωγεί� ώςτ� πανεπιστήμι� π�υ θα δίνει έμ�α-ση στ�ν σε�ασμ για τη �ύση, μιασειρά απ �ργανωμένα κέντρα περί-θαλψης για τα απειλ�ύμενα είδη π�υ�ι πληθυσμ�ί τ�υς λιγ�στεύ�υν επι-κίνδυνα, η ενίσ!υση ερευνητικών ιν-στιτ�ύτων και πανεπιστημίων, αλλάκαι μη κυ�ερνητικών �ργανώσεωνγια την πραγματ�π�ίηση ερευνώνκαι μελετών π�υ θα αυ�ήσ�υν τηγνώση μας για τα είδη αυτά.

Aγν�ιαH πραγματικ τητα μως δεν είναι

τ σ� απλή. Πρώτα απ’ λα υπάρ!ειάγν�ια για τ� τι σημαίνει ε�α�άνισηεν ς είδ�υς. H άγν�ια αυτή έ!ει δύ�επίπεδα. T� πρώτ� επίπεδ� α��ράτις ελλείψεις στη γνώση γύρω απ τ�ν τρ π� �ωής, τις συνήθειες, τησυμπερι��ρά τ�υς. Δεν �τάνει μ ν�να γνωρί��υμε τι μειών�νται �ι α-ριθμ�ί, αλλά πρέπει να �έρ�υμε τι α-κρι�ώς πρέπει να κάν�υμε για να εί-μαστε απ�τελεσματικ�ί. Eνα πρώτ�στάδι� γνώσης και πρ �λεψης είναιη κατάρτιση εν ς καταλ γ�υ των α-πειλ�υμένων ειδών σε τ�πικ , εθνι-κ και διεθνές επίπεδ�. Oι κατάλ�γ�ιαυτ�ί, γνωστ�ί σαν κ κκινα �ι�λία,μας ��ηθ�ύν να �έρ�υμε π�ια είδηκινδυνεύ�υν να ε�α�ανιστ�ύν. ΣτηνEλλάδα έ!ει ήδη εκδ�θεί τ� K κκιν�Bι�λί� των Aπειλ�υμένων Σπ�νδυ-

λ��ώων απ την Eλληνική Zω�λ�γι-κή Eταιρία σε συνεργασία με τηνEλληνική Oρνιθ�λ�γική Eταιρία, ενώπρ σ�ατα κυκλ�� ρησε και τ� κ κ-κιν� �ι�λί� των απειλ�υμένων �υ-τών. Παράλληλα πραγματ�π�ι�ύνταιέρευνες πάνω στα απειλ�ύμενα είδητης Eλλάδας απ λα τα τμήματαBι�λ�γίας των ελληνικών πανεπι-στημίων, καθώς και απ τις δασ�λ�-γικές και γεωπ�νικές σ!�λές και τ�τμήμα Περι�άλλ�ντ�ς τ�υ Παν. Aι-γαί�υ. Eρευνες μως κάν�υν και μηκυ�ερνητικές �ργανώσεις με τα επι-στημ�νικά επιτελεία π�υ διαθέτ�υν.

T� δεύτερ� επίπεδ� άγν�ιας α��-ρά τ�ν κ�ιν π�λίτη. Eίναι π�λύ συ-νηθισμένη η αντιμετώπιση τ�υ κ -σμ�υ τι μας εν�!λεί και μας κινητ�-π�ιεί μ ν� ,τι συμ�αίνει στην αυλήμας. Oμως τ�υλά!ιστ�ν στην Eλλά-δα, �ι επίμ�νες σταυρ��ρίες τωνμη κυ�ερνητικών �ργανώσεων, σεσυνδυασμ με τη δημ�σι τητα για ,τι συμ�αίνει στ� ε�ωτερικ , �αίνε-ται να �έρν�υν κάπ�ια απ�τελέσμα-τα κυρίως στ�υς νέ�υς π�υ είναι καιτ� πι� ευαίσθητ� κ�μμάτι της κ�ινω-νίας μας.

Eκτ ς απ την άγν�ια, υπάρ!�υνκαι �ικ�ν�μικά συμ�έρ�ντα λίγων ήπ�λλών ανθρώπων. Oταν τα δελ�ί-νια καταστρέ��υν τα δί!τυα των ψα-ράδων, ταν �ι αρκ�ύδες διαλύ�υντις κυψέλες για να πάρ�υν τ� μέλι, ταν δεν επιτρέπεται να !τιστεί ένα

�εν�δ�!ειακ συγκρ τημα πάνω σεμια ευαίσθητη παραλία π�υ γεν-ν�ύν !ελώνες ή, τέλ�ς, ταν απαγ�-ρεύεται να μπα�ωθεί και να εκ�α-θυνθεί ένας υγρ τ�π�ς για να μετα-τραπεί σε !ώρ� αγώνων κωπηλα-σίας, τ τε τα συμ�έρ�ντα κάπ�ιωνθίγ�νται. Σ’ αυτ τ� σημεί� πρέπεινα εμ�ανιστεί τ� κράτ�ς και να απ�-�ημιώσει ή να �ρει εναλλακτικές λύ-σεις ώστε να επι�ιώσ�υν και τα �ώακαι �ι άνθρωπ�ι με τις δραστηρι τη-τές τ�υς.

Kαι, τέλ�ς, υπάρ!ει πάντα η �λιγω-ρία, η καθυστέρηση, η γρα�ει�κρα-τία με απ�τέλεσμα να λαμ�άν�νταιμέτρα α��ύ έ!ει ε�α�ανιστεί τ� εί-δ�ς. Xαρακτηριστικά στην Iταλία, έ-πειτα απ π�λύ!ρ�νες πιέσεις, δημι-�υργήθηκε ένα θαλάσσι� πάρκ� γιανα πρ�στατεύσει τις μεσ�γειακές�ώκιες π�υ στ� μετα�ύ μως εί!ανε�α�ανιστεί.

Oταν η πρ�στασία στη �ύση �αί-νεται αδύνατη και ταν τ� είδ�ς έ!ει�τάσει να έ!ει έναν ε�αιρετικά μικρ αριθμ ατ μων, μπαίνει επιτακτική ηανάγκη της διατήρησης και αναπα-ραγωγής σε αι!μαλωσία με σκ�π την επανεισαγωγή τ�υ είδ�υς στη�ύση ταν �ι συνθήκες θα είναι ευ-ν�ϊκές για την αύ�ησή τ�υ. Oι σημε-ριν�ί �ω�λ�γικ�ί κήπ�ι σε π�λλές!ώρες δεν είναι πια !ώρ�ι επίδει�ης�ώων κλεισμένων σε κλ�υ�ιά κάτωαπ άθλιες συνθήκες δια�ίωσης. Eί-ναι !ώρ�ι π�υ συγκεκριμένα απει-λ�ύμενα είδη μελετώνται και αναπα-ράγ�νται σαν μια υπ�θήκη π�υ περι-μένει ένα καλύτερ� μέλλ�ν. Yπάρ-!�υν ακ μα και σ!έδια εκμετάλλευ-σης των απειλ�υμένων ειδών για ναπεισθ�ύν �ι τ�πικές κ�ινωνίες τιμπ�ρεί να έ!�υν �ελ�ς πρ�στατεύ-�ντας τα είδη. H πρ σ�ατη απ �ασηνα επιτραπεί τ� κυνήγι περι�ρισμέ-ν�υ αριθμ�ύ ελε�άντων σε 3 !ώρεςτης ν τιας A�ρικής �ασίστηκε στ�γεγ�ν ς τι �ι ελέ�αντες στις !ώρεςαυτές έ!�υν αυ�ηθεί ικαν�π�ιητικάκαι στ� τι κρίθηκε πως ά�ι�ε η πρ�-σπάθεια να διατηρηθ�ύν �ι ελέ�α-ντες έ�ω απ τα εθνικά πάρκα, κ�ντάσε �ικισμ�ύς, με τίμημα τ� κυνήγι ε-ν ς συγκεκριμέν�υ αριθμ�ύ. Aκ μηκαι στην Eλλάδα � μ ν�ς τρ π�ς π�υθεωρείται απ�τελεσματικ ς για ναδιασωθεί τ� κρητικ αγρίμι, είναι ναεπανει!ασθεί στ�ν Ψηλ�ρείτη και τηΔίκτη με ταυτ !ρ�νη εκμετάλλευσήτ�υ ώστε να εγκαταλει�θεί η αιγ�-τρ��ία π�υ απ�τελεί τ�ν υπ’ αριθ-μ ν ένα κίνδυν� για την επι�ίωσητ�υ �ώ�υ αυτ�ύ. Mια άλλη πλευράτης α�ι�π�ίησης είναι � �ικ�τ�υρι-σμ ς. E!�υμε ήδη, παραδείγματα α-π την Eλλάδα π�υ σε περι�!ές μεαπειλ�ύμενα είδη πως η Aλ ννη-σ�ς με τις �ώκιες και τ� !ωρι Nυμ-�αί� με τις αρκ�ύδες, συρρέ�υνπ�λλ�ί επισκέπτες μ ν� απ τη δη-μ�σι τητα π�υ έ!ει δ�θεί στις περι�-!ές αυτές.

Aς ελπίσ�υμε, λ�ιπ ν, τι θα μπ�-ρέσ�υμε να επιστρέψ�υμε στα παι-διά μας τη �ύση πως εμείς την κλη-ρ�ν�μήσαμε απ τ�υς πρ�γ ν�υςμας ή να ακ�λ�υθήσ�υμε την αρ!αίακινέ�ικη παρ�ιμία «Kάθε γενιά �υ-τεύει δέντρα στη σκιά των �π�ίων θα�εκ�υρά�εται η επ μενη γενιά».


Συνέ�εια απ� την 3η σελίδα

Xαμαιλέ�ντας (Chamaeleo chamaeleon). Πρ�στατευ�μεν� είδ�ς της ν�τιαςEυρώπης και της A�ρικής, με περι�ρισμένη ε$άπλωση στην Eλλάδα (�ωτ.: A.Tρι�άς / M�υσεί� Φυσικής Iστ�ρίας Πανεπιστημί�υ Kρήτης).


KYPIAKH 14 ΔEKEMBPIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 5Συνέ�εια στην 6η σελίδα

H απειλ�ύμενη με ε�α�άνιση Monachus monachus �ρίσκεται στην κ�ρυ�ή της �ικ�λ�γικής πυραμίδας της θάλασσας (�ωτ.: Π. Δενδριν!ς / MOm).

H μεσ�γειακή ώκιαH �ώκια Monachus monachus, ένα σπάνι� είδ�ς θηλαστικ�ύ, στ� μεταί�μι� επι�ίωσης και α�ανισμ�ύ

T�υ Παναγιώτη Δενδριν�ύ

Bι�λ�γ�υ, Yπεύθυν�υ Eρευνητικών Δραστηρι�τήτων Πεδί�υ MOm, Eταιρία για τηMελέτη και Πρ�στασία της Mεσ�γειακής Φώκιας

H MEΣOΓEIAKH �ώκια Monachusmonachus είναι τ� σπανι�τερ� είδ�ς�ώκιας και ένα απ� τα έ�ι περισσ�-τερ� απειλ�ύμενα με ε�α�άνιση θη-λαστικά στ�ν πλανήτη. Eίναι ένα απ�τα τρία είδη τα �π�ία συμπεριλαμ�ά-νει τ� γέν�ς των �ωκών μ�να!ών.Tα άλλα δύ� είναι η �ώκια μ�να!�ςτης Xα�άης (Monachus schauin-slandi) και η �ώκια μ�να!�ς της Kα-ραϊ�ικής (Monachus tropicalis). Aπ�τα 18 είδη �ωκών π�υ υπάρ!�υν σή-μερα στ�ν κ�σμ� �ι �ώκιες μ�να!�ίείναι αυτές π�υ #�υν σε θερμ�τερεςπερι�!ές τ�υ πλανήτη. Δυστυ!ώςκαι τα τρία αυτά είδη αντιμετώπισανκαι αντιμετωπί#�υν δραματικά πρ�-�λήματα επι�ίωσης κατά την διάρ-κεια τ�υ τελευταί�υ αιώνα. K�ιν�ςπαρ�ν�μαστής των πρ��λημάτων �άνθρωπ�ς, � �π�ί�ς άλλ�τε ως ά-πληστ�ς θηρευτής και άλλ�τε ως α-περίσκεπτ�ς δια!ειριστής τ�υ περι-

O ρυθμ!ς αναπαραγωγήςτ�υ είδ�υς είναι αργ!ς. H �ώκια γεννά1 μικρ! κάθε 1 ή 2 �ρ!νια. Tα νε�γέννηταδεν �επερν�ύντ� ένα μέτρ�μήκ�ς και έ��υν ένα �αρακτηριστικ!άσπρ� σημάδιστην κ�ιλιά(�ωτ.: Π. Δεν-δριν!ς / MOm).


Συνέ�εια απ! την 5η σελίδα


N!μισμα της Iωνικής π!λης Φώκαιαςμε παράσταση �ώκιας 6�ς π.X. αιώ-νας (�ωτ.: Aρ�εί� MOm).

Παράσταση �ώκιας απ! υδρία ιωνικ�ύ εργαστηρί�υ 520 – 510 π.X. (�ωτ.:Aρ�εί� MOm).

�άλλ�ντ�ς «κατά�ερε» να ε�α�ανί-σει τις �ώκιες της Kαραϊ�ικής και να�έρει στα πρ�θυρα τ�υ α�ανισμ�ύτ�υς πληθυσμ�ύς των δύ� άλλων ει-δών.

Στ� παρελθ�ν

Παρά τ� γεγ�ν�ς �τι η μεσ�γειακή�ώκια, �πως και �λα τα είδη των �ω-κών, είναι τέλεια πρ�σαρμ�σμένηστις συνθήκες της υδρ��ιας #ωής,τα επιστημ�νικά δεδ�μένα δεί!ν�υν�τι ε�ελί!θηκε απ� κάπ�ι� !ερσαί�πρ�γ�ν�, θηλαστικ�, πριν απ� 20 ε-κατ�μμύρια !ρ�νια περίπ�υ. Στ� πα-ρελθ�ν �ι μεσ�γειακές �ώκιες #�ύ-σαν κατά !ιλιάδες στις ακτές τηςMεσ�γεί�υ. H �υσική ε�άπλωση τ�υείδ�υς έ�θανε μέ!ρι τις ακτές τ�υEύ�ειν�υ Π�ντ�υ και τις ��ρει�δυτι-κές ακτές της A�ρικής στ�ν Aτλαντι-κ�. Σήμερα έ!�υν ε�α�ανιστεί απ�την συντριπτική πλει�ψη�ία των πε-ρι�!ών �υσικής ε�άπλωσής τ�υς και� παγκ�σμι�ς πληθυσμ�ς τ�υς δεν�επερνά τις μερικές εκατ�ντάδες ά-τ�μα. Tα #ώα διωγμένα απ� τ�ν άν-θρωπ� !ρησιμ�π�ι�ύν σαν τ�π�υςδιαμ�νής μικρά ακατ�ίκητα νησιά, α-πρ�σιτες �ρα!ώδεις εκτάσεις καιθαλασσινές σπηλιές. Oι σημαντικ�-τερ�ι πληθυσμ�ί τ�υ είδ�υς στη Mε-σ�γει� έ!�υν απ�μείνει στις ελληνι-κές θάλασσες. Mια επίσης σημαντικήαπ�ικία έ!ει εντ�πισθεί στις ακτέςτ�υ Mαρ�κ�υ και της Mαυριτανίαςστην ��ρει�δυτική A�ρική. Στην τε-λευταία αυτή απ�ικία δυστυ!ώς, τ�καλ�καίρι τ�υ 1997 πέθανε τ� 80%περίπ�υ, τ�υ πληθυσμ�ύ. Tα μέ!ριτώρα στ�ι!εία δεί!ν�υν �τι �ι μα#ι-κ�ί αυτ�ί θάνατ�ι πρ�ήλθαν είτε απ�την εμ�άνιση ι�ύ π�υ πρ�σέ�αλετ�ν πληθυσμ� είτε απ� την υψηλήσυγκέντρωση τ��ινών στ� θαλάσσι��ικ�σύστημα. T� παραπάνω γεγ�ν�ςδεί!νει π�σ� εύθραυστη είναι η κα-τάσταση τ�υ είδ�υς α��ύ �ι πληθυ-σμ�ί τ�υ έ!�υν αγγί�ει �ριακά !αμη-λά μεγέθη.

Kατα�ύγι� στην Eλλάδα

H Eλλάδα, με τα 15.000 !ιλι�μετραακτών και τα π�λυάριθμα νησιά (π�λ-λά απ� τα �π�ία έρημα και απ�μα-κρυσμένα απ� ανθρώπινες επιδρά-σεις), πρ�σ�έρει ακ�μη κατα�ύγι�στ�υς λιγ�στ�ύς εναπ�μείναντεςεκπρ�σώπ�υς τ�υ είδ�υς. Eτσι θαμπ�ρ�ύσε να πει κανείς �τι η Eλλάδαείναι η !ώρα στην �π�ία τα !αριτω-μένα αυτά θηλαστικά έ!�υν εναπ�-

θέσει τις ελπίδες για την επι�ίωσήτ�υς.

Oι αρ!αί�ι Eλληνες γνώρι#αν τα#ώα αυτά και π�λλ�ί αρ!αί�ι συγγρα-�είς τα ανα�έρ�υν σε έργα τ�υς. OOμηρ�ς στην Oδύσσεια ανα�έρει �τι� θαλασσ�γέρ�ντας Πρωτέας (δευ-τερεύ�υσα θε�τητα της θάλασσαςστην υπηρεσία τ�υ Π�σειδώνα) είναι� π�ιμένας τ�υ κ�παδι�ύ των �ω-κών. O Aριστ�τέλης στ� έργ� τ�υ«Περί Zώων Iστ�ρίαι» δίνει πληρ�-��ρίες για την ανατ�μία της, τηντρ��ή της, την αναπαραγωγή της. Hαρ!αία ιωνική π�λη Φώκαια τ�ν 6�π.X. αιώνα εί!ε κ�ψει ν�μίσματα μεαπεικ�νιση �ώκιας, ενώ σε καιρετα-νή υδρία ιωνικ�ύ εργαστηρί�υ(520–510 π.X.) �ρίσκ�υμε μια σπάνιαπ�λύ εκ�ραστική και ακρι�ή απεικ�-νιση τ�υ #ώ�υ.

T� γεγ�ν�ς �τι �ι �ώκιες !ρησιμ�-π�ι�ύν απ�μακρυσμένες ακτές και

νησιά και κατα�εύγ�υν σε σκ�τεινέςθαλασσινές σπηλιές για να �εκ�υρα-στ�ύν και να γεννήσ�υν, κάνει τηνμελέτη τ�υ είδ�υς π�λύ δύσκ�λη.

Eτσι �ι γνώσεις μας για τα #ώα αυ-τά είναι π�λύ περι�ρισμένες. Tηντελευταία δεκαετία συνε!είς έρευ-νες π�υ πραγματ�π�ι�ύνται στ� πε-δί� και ιδιαίτερα στην περι�!ή τ�υνησιωτικ�ύ συμπλέγματ�ς των B�-ρείων Σπ�ράδων, μας έ!�υν απ�κα-λύψει π�λλά νέα στ�ι!εία σ!ετικάμε την �ι�λ�γία, �ικ�λ�γία και συ-μπερι��ρά των σπάνιων αυτών θη-λαστικών.

Xαρακτηριστικά

Oι μεσ�γειακές �ώκιες είναι ένααπ� τα μεγαλύτερα είδη �ωκών καιτα λίγα μεγάλα θηλαστικά της Eλλά-δας. Tα ενήλικα #ώα �θάν�υν σε μή-κ�ς τα 3 μέτρα ενώ τ� �άρ�ς τ�υς

μπ�ρεί να �θάσει τα 350 κιλά. T� σώ-μα τ�υς καλύπτεται απ� κ�ντ� καιστιλπν� τρί!ωμα τ�υ �π�ί�υ τ� !ρώ-μα π�ικίλλει απ� αν�ι!τ� γκρι έωςσκ�ύρ� κα�έ ή και μαύρ�. H κ�ιλιάείναι συνήθως πι� αν�ι!τ�!ρωμη ε-νώ μερικά #ώα, συνήθως τα σκ�ύραή μαύρα, έ!�υν στην κ�ιλιά ένα ά-σπρ� «μπάλωμα». Tα θηλυκά γεν-ν�ύν 1 μικρ� κάθε 2 συνήθως !ρ�νιααν και έ!�υν παρατηρηθεί θηλυκά ναγενν�ύν κάθε !ρ�ν�. Γενν�ύν πάνταστην �ηρά, μέσα σε σκ�τεινές καλάπρ��υλαγμένες θαλασσινές σπηλιές�ι �π�ίες στ� �άθ�ς τ�υς καταλή-γ�υν σε παραλία. H περί�δ�ς τωνγεννήσεων εκτείνεται απ� τ�ν Aύ-γ�υστ� έως τ�ν Δεκέμ�ρι� με τ�νμεγαλύτερ� αριθμ� γεννήσεων ναεμ�ανί#εται τ�υς μήνες Σεπτέμ�ρι�και Oκτώ�ρι�. Tα νε�γέννητα έ!�υνμήκ�ς 1 μέτρ� περίπ�υ και �άρ�ς 15περίπ�υ κιλά. Θηλά#�υν για 3 σ!εδ�νμήνες και μετά αρ!ί#�υν σιγά σιγά νακυνηγ�ύν και να �ρίσκ�υν την τρ��ήτ�υς. H μεσ�γειακή �ώκια τρέ�εταιμε μια π�ικιλία απ� ψάρια, μαλάκιακαι δεκάπ�δα. Σε θέματα �πως �ι με-τακινήσεις, �ι ρυθμ�ί, �ι !ρ�ν�ι καιτα �άθη κατάδυσης �ι γνώσεις μαςείναι ακ�μη ελλιπείς. E�αιτίας τηςσπανι�τητας τ�υ είδ�υς, �ι ερευνη-τές είναι επι�υλακτικ�ί στην ε�αρ-μ�γή μεθ�δων π�υ έ!�υν !ρησιμ�-π�ιηθεί στην μελέτη άλλων θαλάσ-σιων θηλαστικών, �πως τ� μαρκάρι-σμα ή η τ�π�θέτηση δ�ρυ��ρικώνπ�μπών σε #ώα. Πάντως σήμεραγνωρί#�υμε �τι �ι �ώκιες διανύ�υναπ�στάσεις αρκετών δεκάδων !ιλι�-μέτρων και κυνηγ�ύν σε �άθη π�υ�θάν�υν τ�υλά!ιστ�ν τα 70–80 μέ-τρα. Oι ερευνητές – �ι�λ�γ�ι συνε!ί-#�υν τις πρ�σπάθειες για την απ�κά-λυψη των μυστικών της �ι�λ�γίαςκαι της �ικ�λ�γίας τ�υ είδ�υς α��ύη γνώση αυτών των θεμάτων είναι α-παραίτητη για την σ!εδίαση �υσια-στικών μέτρων πρ�στασίας.

H μεσ�γειακή �ώκια �ρίσκεταιστην ψηλ�τερη �αθμίδα τ�υ πλέγμα-τ�ς των τρ��ικών σ!έσεων τ�υ θα-λάσσι�υ �ικ�συστήματ�ς. H πρ�στα-σία της σημαίνει στην �υσία �λ�κλη-ρωμένη πρ�στασία τ�υ θαλάσσι�υπερι�άλλ�ντ�ς. Mε αυτή την ένν�ιααπ�τελεί ένα #ωικ� είδ�ς – σύμ��λ�για τις πρ�σπάθειες διατήρησης της#ωής στη Mεσ�γει�.

Πρ�σπάθειες για την πρ�στασία τ�υ είδ�υςT�υ Bρασίδα Zά�ρα

Πρ�έδρ�υ Δ.Σ. MOm, Eταιρία για τη Mελέτη καιΠρ�στασία της Mεσ�γειακής Φώκιας

TO ΓEΓONOΣ �τι η Eλλάδα σήμερα�ιλ��ενεί τ� μεγαλύτερ� π�σ�στ�τ�υ πληθυσμ�ύ της μεσ�γειακής�ώκιας στ�ν κ�σμ� επι�άλλει την ε-πικέντρωση των πρ�σπαθειών πρ�-στασίας στη !ώρα μας.

H MOm–Eταιρία για τη Mελέτη καιΠρ�στασία της Mεσ�γειακής Φώ-κιας είναι μια ελληνική περι�αλλ�-ντική �ργάνωση, ένα μη κερδ�σκ�-πικ� σωματεί�, π�υ ιδρύθηκε τ�1988 απ� μία �μάδα �ι�λ�γων ερευ-νητών τ�υ Πανεπιστημί�υ της Aθή-

νας, στ�υς τ�μείς της Oικ�λ�γίαςκαι της Zω�λ�γίας. Γρήγ�ρα πλαι-σιώθηκε απ� π�λίτες ευαισθητ�π�ι-ημέν�υς, π�υ ενδια�έρ�νταν γιατην πρ�στασία τ�υ θαλάσσι�υ περι-�άλλ�ντ�ς.

Θεωρώντας �τι η πρ�στασία τηςμεσ�γειακής �ώκιας στην Eλλάδαπρέπει να �ασί#εται σε μακρ�πρ�-θεσμ� σ!εδιασμ�, η �ργάνωσηπραγματ�π�ιεί τις δράσεις της στ�πλαίσι� συγκεκριμένης στρατηγι-κής για τ� είδ�ς σε εθνικ� επίπεδ�.Στη στρατηγική αυτή, π�υ έ!�υν α-π� κ�ιν�ύ επε�εργαστεί και εκδώ-σει �ι �ργανώσεις «Aρ!ιπέλα-γ�ς–δια!είριση θαλάσσιων και πα-

ράκτιων περι�!ών» και η MOm, λαμ-�άνεται υπ’ �ψιν α�’ εν�ς η γνώσηκαι η εμπειρία π�υ έ!ει απ�κτηθείαπ� την υλ�π�ίηση δια��ρων δρά-σεων για την πρ�στασία της �ώκιαςστην Eλλάδα τα τελευταία δέκα!ρ�νια και α�’ ετέρ�υ η λ�γική και�ι κατευθύνσεις της K�ιν�τικήςOδηγίας 92/43 της EOK.

EνέργειεςOπως επισημαίνεται στη στρατη-

γική, για να σταματήσει η μείωσητων πληθυσμών απαιτ�ύνται: (1) ε-νέργειες για να μειωθεί η θνησιμ�-τητα απ� ανθρωπ�γενείς παράγ�-ντες στ� άμεσ� μέλλ�ν, και (2) ενέρ-



γειες π�υ θα απ�σκ�π�ύν στην �υ-σιαστική διασ�άλιση των �υσικώνενδιαιτημάτων της �ώκιας δια!ρ�νι-κά. Mέσα ή εργαλεία για την επίτευ-�η των στ�!ων αυτών είναι:

� H ίδρυση και απ�τελεσματικήδια!είριση «Eιδικών Zωνών Διατή-ρησης».

� H μείωση της θνησιμ�τητας απ�παράγ�ντες σ!ετικ�ύς με την αλι-εία.

� H ενημέρωση και εκπαίδευσητ�υ κ�ιν�ύ.

� H έρευνα της �ι�λ�γίας της �ώ-κιας.

� H διάσωση και περίθαλψη τραυ-ματισμένων ή �ρ�ανών #ώων.

� O περι�ρισμ�ς της ρύπανσηςκαι της υπεραλίευσης.

� H ενίσ!υση και ε�αρμ�γή τηςκείμενης ν�μ�θεσίας.

� H αναπαραγωγή σε αι!μαλωσίακαι η ενίσ!υση/δημι�υργία απ�ικιών,ως έσ!ατες λύσεις.

Πάνω σε αυτ�ύς τ�υς ά��νες λ�ι-π�ν κινείται και � σ!εδιασμ�ς τ�υ ε-πι!ειρησιακ�ύ πλαισί�υ της MOmσήμερα.

Σε μια δύσκ�λη πραγματικ�τηταμε π�λλά πρ��λήματα και αντι��-τητες πραγματ�π�ι�ύνται σε μ�νιμη�άση �ι ε�ής δράσεις:

� Παρακ�λ�ύθηση τ�υ πληθυσμ�ύτης μεσ�γειακής �ώκιας, της �ι�λ�-γίας, �ικ�λ�γίας και συμπερι��ράςτης στην ευρύτερη περι�!ή τ�υ ε-θνικ�ύ θαλάσσι�υ πάρκ�υ Aλ�ννή-σ�υ B. Σπ�ράδων και των νησιωτι-κών συμπλεγμάτων Σάμ�ς, Iκαρία,Φ�ύρν�ι, Kάσ�ς, Kάρπαθ�ς, Kασ�νή-σια και Mήλ�ς, Aντίμηλ�ς, Π�λύαι-γ�ς. T� πρ�γραμμα αυτ� εκπ�νείταιαπ� τ� 1990 μέ!ρι σήμερα σε συνε!ή�άση, σε συνεργασία με διά��ρα ιν-στιτ�ύτα και �ργανώσεις στην Eλλά-δα και τ� ε�ωτερικ� ανάλ�γα με τ�ντ�μέα μελέτης. H έρευνα πραγματ�-π�ιείται απ� τ�υς �ι�λ�γ�υς καιτ�υς τε!νικ�ύς πεδί�υ !ρησιμ�π�ιώ-ντας τ� ερευνητικ� σκά��ς τηςMOm «IFAW-OΔYΣΣEIA».

� Eπιτήρηση των ρυθμιστικώνδιατά�εων και �ύλα�η τ�υ Eθνικ�ύΘαλάσσι�υ Πάρκ�υ Aλ�ννήσ�υ - B.Σπ�ράδων με τ� τα!ύπλ�� περιπ�λι-κ� σκά��ς της MOm «AΛON-NHΣOΣ». T� πρ�γραμμα αυτ� εκπ�-νείται με τη συνεργασία τ�υ Λιμενι-κ�ύ Σταθμ�ύ Aλ�ννήσ�υ και την υ-π�στήρι�η τ�υ YΠEXΩΔE. H �μάδα�ύλα�ης σε καθημερινές περιπ�-λίες, �ταν τ� επιτρέπει � καιρ�ς, ε-νημερώνει τ� πλήρωμα των σκα�ώνπ�υ επισκέπτ�νται την περι�!ή τ�υπάρκ�υ και ��ηθάει τ� Λιμεναρ!εί�στ�ν έλεγ!�, στις περιπτώσεις πα-ρα�ιάσεων των καν�νισμών τ�υπάρκ�υ.

� Λειτ�υργία της μ�νάδας περί-θλαψης �ωκών στην Aλ�ννησ�, μεστ�!� τη διάσωση, περίθαλψη και ε-πανέντα�η στ� �υσικ� τ�υς περι-�άλλ�ν, τραυματισμένων ή �ρ�α-νών ατ�μων μεσ�γειακής �ώκιας.T� πρ�γραμμα αυτ� εκπ�νείται σεσυνεργασία με τ� «Seal Reha-bilitation and Research Center» τ�υPieterburen της Oλλανδίας. T� κέ-ντρ� περίθαλψης και επανέντα�ηςτης μεσ�γειακής �ώκιας άρ!ισε ναλειτ�υργεί τ� 1990 με τη δωρεά της

κινητής μ�νάδας εντατικής θερα-πείας απ� τ� �λλανδικ� κέντρ� πε-ρίθαλψης �ωκών και τη μετεκπαί-δευση �ι�λ�γων της MOm σε θέμα-τα περίθαλψης και εργαστηριακώναναλύσεων δειγμάτων.

� Δημι�υργία και λειτ�υργία τ�υδικτύ�υ συλλ�γής πληρ��ριών καιδιάσωσης, με μηνιαίες απ�στ�λέςσε επιλεγμένα μέρη της παράκτιαςEλλάδας με στ�!� τη δημι�υργία καιδιατήρηση μιας επ�ικ�δ�μητικήςσ!έσης με τ�υς κατ�ίκ�υς της πα-ράκτιας Eλλάδας, τις δημ�τικές αρ-!ές, τα λιμεναρ!εία, τ�υς αλιευτι-κ�ύς συνεταιρισμ�ύς και τις τ�πικέςπερι�αλλ�ντικές �ργανώσεις. Aυτήη σ!έση έ!ει διπλ� απ�τέλεσμα: ε-μπλέκει τ�ν τ�πικ� πληθυσμ� στιςπρ�σπάθειες για τη διάσωση καιπρ�στασία της μεσ�γειακής �ώκιαςκαι με τη συλλ�γή πληρ��ριών, αυ-

�άνει τη γνώση σ!ετικά με τ� είδ�ςκαι τ�υς �ι�τ�π�υς τ�υ, με απώτερ�στ�!� τη δημι�υργία πρ�στατευ�-μενων περι�!ών.

� Περι�αλλ�ντική εκπαίδευση μεέμ�αση στη μεσ�γειακή �ώκια στασ!�λεία των αστικών κέντρων καιτης παράκτιας Eλλάδας. T� πρ�-γραμμα π�υ άρ!ισε τ� 1990 εκπ�νεί-ται σε καθημερινή �άση και η ετήσιασυμμετ�!ή είναι πάνω απ� 20.000μαθητές. Oι παρ�υσιάσεις περιλαμ-�άν�υν πρ��λή δια�ανειών, συ#ή-τηση με τα παιδιά και διαν�μή έντυ-π�υ υλικ�ύ για τη μεσ�γειακή �ώκια.

� Λειτ�υργία τ�υ Kέντρ�υ Eνημέ-ρωσης και Πληρ��ρησης στ� Πα-τητήρι, τ� κεντρικ� λιμάνι της Aλ�ν-νήσ�υ, �π�υ πρ�σ�έρεται η δυνα-τ�τητα τ�σ� στ�ν τ�πικ� πληθυσμ��σ� και στ�υς επισκέπτες να μά-θ�υν περισσ�τερα για μεσ�γειακή

�ώκια και τ� θαλάσσι� περι�άλλ�νγενικ�τερα, μέσα απ� ειδικά σ!εδια-σμένη έκθεση, πρ��λή δια�ανειώνκαι video, �μιλίες και διαν�μή ενη-μερωτικ�ύ υλικ�ύ.

� Λειτ�υργία σταθμών ενημέρω-σης στα νησιά Σκιάθ�, Σκ�πελ� καιAλ�ννησ�, απ� τ�υς υπεύθυν�υς ε-νημέρωσης και με την π�λύτιμηπρ�σ��ρά τ�υ Δικτύ�υ Eθελ�ντώντης MOm, π�υ ενημερών�υν πάνωαπ� 50.000 ανθρώπ�υς κάθε !ρ�ν�,σ!ετικά με τις πρ�σπάθειες πρ�στα-σίας της μεσ�γειακής �ώκιας καιτων �ι�τ�πων της.

� Eνημέρωση τ�υ κ�ιν�ύ μέσωτων μέσων μα#ικής ενημέρωσης μετηλε�πτικές και ραδι��ωνικές συ-νεντεύ�εις, καθώς και με άρθρα σεημερήσιες ε�ημερίδες και περι�δι-κά. Tέλ�ς, ευαισθητ�π�ίηση τ�υκ�ιν�ύ με την �ργάνωση παρ�υσιά-σεων, �μιλιών, διαλέ�εων και εκθέ-σεων, με θέμα την πρ�στασία τηςμεσ�γειακής �ώκιας και τ�υ �ικ�συ-στήματ�ς της.

Oλες αυτές �ι δράσεις π�υ ανα-�έρθηκαν παραπάνω πραγματ�π�ι-�ύνται και με τη συνεργασία με πα-νεπιστημιακ�ύς ��ρείς, ιδρύματακαι άλλες περι�αλλ�ντικές �ργανώ-σεις. Mα πάνω απ� �λα �ασί#�νταιστη λειτ�υργία μιας �ασικής �μάδαςα��σιωμένων ανθρώπων π�υ απ�-τελ�ύν και τ�ν πυρήνα της �ργάνω-σης. Mιας �μάδας π�υ, παρ’ �λα ταπρ��λήματα και τις δυσκ�λίες π�υπαρ�υσιά#�νται, έ!ει πιστέψει και έ-!ει κάνει πρά�η τ� γεγ�ν�ς �τι ηπρ�στασία τ�υ περι�άλλ�ντ�ς πρέ-πει να αντιμετωπί#εται με συνέπεια,συνέ!εια, α��σίωση και σκληρήδ�υλειά.

Σήμερα η MOm έ!ει περίπ�υ 4.000μέλη/υπ�στηρικτές και σίγ�υρα, �-πως και �λες �ι δραστήριες περι�αλ-λ�ντικές �ργανώσεις της Eλλάδας,!ρειά#εται π�λλ�ύς περισσ�τερ�υς.

Mετά την περίθαλψη, η απελευθέρωση των %ώων στ� �υσικ! τ�υς περι�άλλ�ν, απ�τελεί την επισ�ράγιση των πρ�-σπαθειών διατήρησης τ�υ είδ�υς (�ωτ.: Θ. K�ττάς / MOm).

H δημι�υργία και �ύλα�η πρ�στατευ!μενων περι��ών είναι απ! τ�υς �ασι-κ�ύς ά��νες της στρατηγικής πρ�στασίας. T� τα�ύπλ�� «Aλ!ννησ�ς» τηςMOm περιπ�λεί καθημερινά τ� Eθνικ! Θαλάσσι� Πάρκ� B. Σπ�ράδων (�ωτ.:Π. Δενδριν!ς / MOm).



Λύκ�ς: στα ρια τ�υ α�ανισμ�ύE�έλι�η, �υσικά �αρακτηριστικά και πρ�τάσεις για μέτρα πρ�στασίας τ�υ

Λύκ�ς στ� δρυμ� τ�υ Oλύμπ�υ (�ωτ.: Tριαντά�. Aδαμακ�π�υλ�ς).

T�υ Γιώργ�υ Hλι�π�υλ�υ

Bι�λ�γ�υ

KANENA άλλ� �ωικ είδ�ς δεν έ�ειπλ�υτίσει τ�υς μύθ�υς και τις πα-ραδσεις των λαών τ�υ �ρει�υ η-μισ�αιρί�υ ανά την υ�ήλι� πως �λύκ�ς. Σύμ��λ� δύναμης, π�νη-ριάς αλλά και ��υ, στ�ι�ειώνειμε την παρ�υσία τ�υ θρύλ�υς καιπαραμύθια εδώ και �ιλιάδες �ρνιααπ�τελώντας τ�ν κύρι� ανταγωνι-στή τ�υ ανθρώπ�υ στα πρώτα �ή-ματά τ�υ ως τρ��συλλέκτη καικυνηγ�ύ. O λύκ�ς πριν απ μερι-κ�ύς αιώνες απ�τελ�ύσε τ� είδ�ςμε τη μεγαλύτερη γεωγρα�ική ε!ά-πλωση στ� �ρει� ημισ�αίρι�. ΣτηνEλλάδα σήμερα αριθμ�ύνται μν�300 άτ�μα.

E�έλι�η

O λύκ�ς (Canis lupus) ανήκειστην �ικ�γένεια των κυν�ειδών(Canidae), η �π�ία με την σειράτης ανήκει στην τά!η των σαρκ�-�άγων (Carnivora). Oι πρώτ�ι απ-γ�ν�ι των σαρκ��άγων (Mιακίδια -Miacis) εμ�ανίστηκαν στη B. Aμε-

ρική κατά τη διάρκεια τ�υ Hωκαί-ν�υ, πριν δηλαδή απ 54 - 40 εκατ.�ρνια. Oι πργ�ν�ι αυτ�ί εί�αναρ�ικά μακρύ σώμα και κ�ντά π-δια. Aπ τα μιακίδια δια�ωρίσθη-καν �ι πρώτ�ι πργ�ν�ι τ�υ λύκ�υ–τα Cynodictis– κατά την περί�δ�τ�υ Oλιγκαιν�υ πριν απ 35 εκατ.�ρνια. Aπ τα Cynodictis πρ�ήλ-θαν τα Cyonodesmus και Toma-rctus, �ώα τα �π�ία άρ�ισαν να εμ-�ανί��υν σταδιακά τα �αρακτηρι-στικά των κυν�ειδών, μακρια καιπι� συμπαγή πδια –για τρέ!ιμ� σεαν�ικτές εκτάσεις– με �αρακτηρι-στικ τη συν�στέωση των καρπι-κών �στών και τη σύμ�υση κερκί-δας και ωλένης. Aπ τα Tomarctusδια�ωρίσθηκε � κ�ντιντερ�ς �ρ�-νικά συγγενής τ�υ λύκ�υ, � Canisdirus και η αλεπ�ύ πριν απ 15 ε-κατ. �ρνια (Mεικαιν�). O Canisdirus ήταν π�λύ μεγαλύτερ� �ώ�απ τ�ν σημεριν λύκ� και ε!α�α-νίστηκε πριν απ 2 εκατ. �ρνια. Oλύκ�ς πήρε τη σημερινή μ�ρ�ήτ�υ πριν απ 15 περίπ�υ εκατ. �ρ-νια.

O λύκ�ς �ει σε μια μεγάλη π�ικι-λία �ι�τπων π�υ περιλαμ�άνει

αρκτικές περι��ές, στέπες, εύκρα-τα δάση και ημιερημικές περι��ές– γεγ�νς π�υ εί�ε ως απ�τέλεσματην επιπλέ�ν ε!έλι!ή τ�υ για �έλ-τιστη πρ�σαρμ�γή στις αντίστ�ι-�ες ειδικές συνθήκες περι�άλλ�-ντ�ς και εντέλει την ανάπτυ!η ιδι-αίτερων �αρακτηριστικών π�υ α-��ρ�ύν τη δια�ίωση σ’ αυτές (π.�.άσπρ� �ρώμα τρι�ώματ�ς στην αρ-κτική, μεγαλύτερ� μέγεθ�ς στα��ρειτερα κλίματα). Bάσει τωνμ�ρ��λ�γικών αυτών �αρακτηρι-στικών � λύκ�ς κατατάσσεται σε32 υπ�είδη, ένα εκ των �π�ίων ε-!α�ανίστηκε κατά τ�υς ιστ�ρικ�ύς�ρν�υς.

Φυσικά �αρακτηριστικά

O λύκ�ς θυμί�ει π�λύ ένα μεγά-λ� άγρι� σκύλ� και απ�τελεί τ�νμεγαλύτερ� σε μέγεθ�ς εκπρσω-π� της �ικ�γένειας των κυν�ει-δών. Kυνηγά, επιτίθεται και σκ�τώ-νει �ώα μεγαλύτερα απ αυτν καιπ�λλά απ τα �υσικά �αρακτηρι-στικά τ�υ αντανακλ�ύν την ιδιτη-τα αυτή. Oλκληρη η �ικ�γένεια

των κυν�ειδών είναι ιδιαίτερα πρ�-σαρμ�σμένη στ� τρέ!ιμ� και στηδιάνυση μεγάλων απ�στάσεων. T�στέρν� τ�υ �ώ�υ είναι ιδιαίτεραμυώδες και σ�ετικά στεν. Tα π-δια είναι ψηλά με τα πέλματαστραμμένα πρ�ς τα έ!ω και σ�ετι-κά πλατιά σε σ�έση με τ� �άρ�ςτ�υ σώματ�ς, ώστε να επιτρέπ�υντην άνετη �άδιση στ� �ινι. H τα-�ύτητα π�υ μπ�ρεί να επιτευ�θείαπ έναν λύκ� είναι περίπ�υ 40–50Km για μικρές απ�στάσεις.

O λύκ�ς έ�ει ε!ελι�θεί ώστε νατρέ�εται απ�κλειστικά με σάρκες.T� κρανί� είναι μεγάλ� σε σ�έσημε τ� σώμα τ�υ (22–17 cm μήκ�ς)και διαθέτει ισ�υρ�ύς γναθικ�ύςμύες για την αρπαγή και τ�ν τεμα-�ισμ της λείας. T� �ώ� διαθέτει42 συν�λικά δντια με �αρακτηρι-στικ�ύς τ�υς μεγάλ�υς κυνδ�-ντες π�υ συν�λικά �τάν�υν τ� μή-κ�ς των 7 cm συμπεριλαμ�αν�μέ-ν�υ τ�υ τμήματ�ς εντς της γνά-θ�υ. T� δάγκωμα τ�υ λύκ�υ έ�ει α-πίστευτη δύναμη και απ�τελεσμα-τικτητα α��ύ μπ�ρεί να διαπερά-σει στρώμα δέρματ�ς και τρι�ώμα-τ�ς αρκετών εκατ�στών.



Oι πι� ανεπτυγμένες αισθήσειςείναι αυτές της ακ�ής και της -σ�ρησης. O λύκ�ς αντιλαμ�άνεταιή��υς σε ευρύ �άσμα συ�ν�τήτων(απ 250 Hz έως 30.000 Hz). H ρινι-κή δε κ�ιλτητα τ�υ κρανί�υ τ�υείναι 14 ��ρές μεγαλύτερη απ ε-κείνη τ�υ ανθρώπ�υ, πρ�σδίδ�-ντας ε!αιρετική ευαισθησία στα �-σ�ρητικά ερεθίσματα.

T� τρί�ωμα π�ικίλλει ως πρ�ςτ�ν �ρωματισμ τ�υ ανάλ�γα μετην περι��ή. O μεσ�γειακς λύκ�ςέ�ει τρί�ωμα π�υ τ� κα�έ �ρώμακυριαρ�εί με �αρακτηριστική γκρί-�α ρά�η. T� �ώ� αλλά�ει τρί�ωμαστις αρ�ές τ�υ καλ�καιρι�ύ, τ� �-π�ί� αντικαθίσταται απ νέ� πι� α-ραι και κ�ντ.

Oσ�ν α��ρά τ� �άρ�ς τ�υ, αυτπ�ικίλλει αναλγως της ηλικίας καιτ�υ �ύλ�υ και κυμαίνεται μετα!ύ16–60 Kg. T� μήκ�ς τ�υ σώματςτ�υ �τάνει περίπ�υ 1–1,5 m, με τααρσενικά να υπερτερ�ύν σα�ώςως πρ�ς τ� μέγεθ�ς. T� μήκ�ς της�υράς τ�υ δεν !επερνά τ� μισ μέ-τρ� και τ� ύψ�ς στ� επίπεδ� τωνώμων κυμαίνεται απ 60–80 cm. Hδιάρκεια �ωής τ�υ είναι 8–16 �ρ-νια, στην αι�μαλωσία δε και υπκαλές συνθήκες δια�ίωσης μπ�ρείνα �τάσει και τα 20 �ρνια. H κατα-σκευή τ�υ λύκ�υ, ψηλά πδια καισ�ετικά �αρδύ πέλμα, τ�υ επιτρέ-π�υν να περπατά με σ�ετική άνεσηστ� �ινι, ικαντητα �ασική για τ�κυνήγι της λείας τ�υ τ� �ειμώνα.Xαρακτηριστικς δε είναι � τρπ�ςπ�υ μια αγέλη κινείται σε πυκν�ινι, με τ� πρ�π�ρευμεν� �ώ�να ακ�λ�υθείται απ τα υπλ�ιπασε μια γραμμή ώστε να ε!�ικ�ν�-μείται ενέργεια και �ρν�ς. Δύ-σκ�λα μπ�ρεί κανείς να διακρίνειτ� ί�ν�ς τ�υ λύκ�υ απ αυτ ενςισ�μεγέθ�υς σκύλ�υ αν και είναιλίγ� πι� στενμακρ�.

AναπαραγωγήOι λύκ�ι �ευγαρών�υν νωρίς την

άν�ι!η (Φε�ρ�υάρι� – Aπρίλι�). Hδιάρκεια της κύησης είναι 63 ημέ-ρες και � αριθμς των μικρών π�υγεννι�ύνται (Mάρτι� – Mάι�) κυ-μαίνεται συνήθως απ 3 έως 7. Tακ�υτά�ια τ�υ λύκ�υ απ�γαλακτί-��νται σε �κτώ ε�δ�μάδες και αρ-�ί��υν να τρέ��νται με τρ��ή π�υε!εμ�ύν τα ενήλικα μέλη της αγέ-λης. Oσ� η θηλυκιά θηλά�ει τα μι-κρά της, τρέ�εται απ τ� αρσενι-κ. Mέσα σε μια αγέλη, στην ανα-τρ��ή των κ�υτα�ιών συμμετέ-��υν εκτς απ τ�υς γ�νείς καιάλλα μέλη, �έρ�ντας τρ��ή ή πα-ρέ��ντας πρ�στασία. H �ρ�ντίδαπ�υ θα πρ�σ�ερθεί απ τα μέλητης αγέλης είναι ανάλ�γη της α-�θ�νίας της τρ��ής. Παρ’ λα αυ-τά η θνησιμτητα στ�υς πρώτ�υςμήνες της �ωής των νεαρών λύκωνείναι υψηλή. Tα νεαρά �ώα παρα-μέν�υν με τ�υς γ�νείς τ�υς τ�υ-λά�ιστ�ν για ένα �ρν�, ωριμά��υνδε σε!�υαλικά στην ηλικία των 22μηνών.

K�ινωνική �ργάνωση

K�ιν �αρακτηριστικ λων των

πληθυσμών τ�υ λύκ�υ ανά τ�ν κ-σμ� είναι η κ�ινωνική �ργάνωσησε μικρές ή μεγάλες �μάδες, τις α-γέλες. O πυρήνας μιας αγέλης, -ταν αυτή υ�ίσταται, είναι τ� ανα-παραγωγικ �εύγ�ς – τ� κυρίαρ��αρσενικ και θηλυκ πως συνηθί-�εται να �ν�μά��νται. T� �εύγ�ςαυτ μπ�ρεί να παραμείνει ενωμέ-ν� για λη τ�υ τη �ωή, συνήθως -μως κάπ�ι� άλλ� αρσενικ παίρνειτη θέση τ�υ κυρίαρ��υ ύστερα α-π σ��δρές μά�ες, π�υ σπάνια -μως καταλήγ�υν σε θανάτωση τ�υηττημέν�υ. Mε τ�ν τρπ� αυτ ε-πιτυγ�άνεται �υσιαστικά η αναπα-ραγωγή των πι� υγιών και δυνατώνατμων μέσα στην αγέλη (κυρίαρ-�� εύγ�ς) μη επιτρέπ�ντας γ�νί-δια ασθενειών ή �υσικής αδυνα-μίας να κληρ�δ�τ�ύνται σε υψηλάπ�σ�στά.

H ε!ελικτική σημασία της ύπαρ-!ης της αγέλης, εκτς απ την επι-κράτηση των υγιέστερων ατμων,είναι και η απ�τελεσματικτερη ε-!εύρεση τρ��ής, α��ύ με τη συ-νεργασία π�λλών μελών μπ�ρεί νακυνηγηθεί επιτυ�ώς θήραμα μεγα-λύτερ�υ μεγέθ�υς απ τ�ν λύκ�.O ελά�ιστ�ς αριθμς των μελώνμιας αγέλης ε!αρτάται απ τ� μέ-γεθ�ς τ�υ θηράματ�ς π�υ �ρίσκε-ται σε α�θ�νία, και � μέγιστ�ς απτην επάρκεια της τρ��ής αλλά καικ�ινωνικ�ύς περι�ρισμ�ύς π�υ ε-πι�άλλει η ύπαρ!η π�λλών ατμωνστην αγέλη (μέγιστ�ς αριθμς: 30στην Aλάσκα, 13 στην Eλλάδα).

Mέσα στην αγέλη υ�ίσταται σα-�ής και καθ�ρισμένη ιεραρ�ία, η�π�ία καθ�ρί�ει και τ�ν τρπ� συ-μπερι��ράς και επικ�ινωνίας. Oιλύκ�ι επικ�ινων�ύν μετα!ύ τ�υςμε π�ικιλία ή�ων, κυρίως μως �α-νερών�υν τις διαθέσεις και πρ�θέ-σεις τ�υς με εκ�ράσεις τ�υ πρ�-σώπ�υ τ�υς και συγκεκριμένεςστάσεις τ�υ σώματ�ς. Eκ�ρά��υνθυμ, απειλή, υπ�ταγή, κυριαρ�ία,

��, δειλία, διάθεση για παι�νίδιή για σύγκρ�υση.

Kάθε αγέλη κινείται μέσα σε αυ-στηρά καθ�ρισμένη περι��ή (επι-κράτεια) η �π�ία �ρ�θετείται απτ� κυρίαρ�� αρσενικ με �ύρησηστην περι�έρειά της ή με τη δημι-�υργία σημαδιών–γδαρσιμάτων σε�αρακτηριστικά σημεία. T� �υρλια-�τ τ�υ λύκ�υ εκτς απ τρπ�ςεπικ�ινωνίας μετα!ύ των μελώντης ίδιας αγέλης απ�τελεί και πρ�-ειδ�π�ίηση για τα μέλη !ένης αγέ-λης ώστε να απ��ευ�θεί η «κατα-πάτηση» της επικράτειας. Oταναυτή μως συμ�εί μπ�ρεί να κατα-λή!ει σε θανατη�ρες συγκρ�ύ-σεις.

Tρ��ικές συνήθειες –Σ�έση με τ�ν άνθρωπ�

H τρ��ή τ�υ λύκ�υ π�ικίλλει ανά-λ�γα με την περι��ή της επικράτει-άς τ�υ και περιλαμ�άνει μεγάλα �-

πλη�ρα (ελά�ια, αγρι�γ�ύρ�υνα),μικρτερα �πλη�ρα (�αρκάδι, α-γριγιδ�), τρωκτικά (λαγ�ύς, π�ντί-κια) και σε μικρ π�σ�στ �υσικήτρ��ή. Σε μέρη της επικράτειάςτ�υς, π�υ η �υσική λεία π�υ πρ�-ανα�έρθηκε �ρίσκεται σε α�θ�νία,πως για παράδειγμα στη B. Aμερι-κή, � λύκ�ς τρέ�εται σ�εδν απ�-κλειστικά με αυτήν. Στις μεσ�γεια-κές �ώρες πως η Iσπανία, η Iταλίακαι η Eλλάδα, η ύπαρ!η ν�μαδικήςκτην�τρ��ίας σε συνδυασμ με τηδραματική σε π�λλές περι��ές μεί-ωση των άγριων θηραμάτων, �δη-γεί τ�ν λύκ� στην υπερνίκηση τ�υ��υ τ�υ για τ�ν άνθρωπ� και τε-λικά σε �ημιές στ� �ωικ κε�άλαι�.Tα κτην�τρ��ικά �ώα έ��υν ασθε-νείς άμυνες απέναντι στ�ν έ!υπν�αυτ θηρευτή, ιδιαίτερα τα αιγ�-πρ�ατα, με απ�τέλεσμα να πέ-�τ�υν εύκ�λα θύματα τ�υ λύκ�υ.Στην περίπτωση δε π�υ κατά την ε-πίθεση σε κάπ�ι� κ�πάδι δεν υπάρ-�ει δυναττητα δια�υγής, η αγέλημπ�ρεί να σκ�τώσει μεγάλ� αριθμαιγ�πρ��άτων. H αντίδραση αυτή(υπερ��λική θήρευση) έ�ει καθαράενστικτώδη �άση α��ύ τ� �ώ� πρ�-σπαθεί να ε!ασ�αλίσει τρ��ή γιαμελλ�ντική κατανάλωση. A!ί�ει νασημειωθεί τι π�λλές απ τις �η-μιές π�υ καταλ�γί��νται στ�ν λύκ�πρ�καλ�ύνται απ αδέσπ�τα, σε η-μιάγρια κατάσταση σκυλιά, τα �-π�ία και λιγτερ� ��ύνται τ�νάνθρωπ� και δύσκ�λ� είναι η �ημιάπ�υ πρ�καλ�ύν να διακριθεί απαυτήν τ�υ λύκ�υ. Aλλες ανθρωπ�-γενείς πηγές τρ��ής για τ�ν λύκ�απ�τελ�ύν τα σκ�υπίδια και τα μι-κρά σκυλιά.

O λύκ�ς για τη μακραίωνη αυτήαντιπαλτητά τ�υ με τ�ν άνθρωπ�έ�ει καταπ�λεμηθεί με κάθε δυνα-τ μέσ� με απ�τέλεσμα � πληθυ-σμς τ�υ είδ�υς να μην !επερνάσήμερα τα 300 άτ�μα σ’ λη τηνEλλάδα. O λύκ�ς ε!α�ανίστηκε απτη ντια Eλλάδα (Πελ�πννησ�ς)στ� τέλ�ς της δεκαετίας τ�υ ’30. Tατελευταία 20 �ρνια, σύμ�ωνα μετ� υπ�υργεί� Γεωργίας αλλά καιδιαπιστώσεις μεμ�νωμένων ερευ-

Xάρμενς �αν Pέιν Pέμπραντ: «Kυνήγι λύκων» (Mητρ�π�λιτικ� M�υσεί� τηςN. Y�ρκης).

Συνέ�εια στη 10η σελίδα

Λύκ�ς σε αι�μαλωσία (�ωτ.: Γ. Hλι�π�υλ�ς).


νητών, � λύκ�ς στην Eλλάδα έ�ει�άσει περίπ�υ τ� 30% της επικρά-τειάς τ�υ. Σήμερα η καταν�μή τ�υλύκ�υ περιλαμ�άνει τις �ρειες �-ρεινές και ημι�ρεινές περι��ές τηςηπειρωτικής Eλλάδας. H παρ�υσίατ�υ είναι εντ�ντερη π�υ υπάρ�ειν�μαδική κτην�τρ��ία ή π�υ υ�ί-στανται ακμη μεγάλα �ρεινά συ-γκρ�τήματα �ωρίς έντ�νη ανθρώ-πινη παρ�υσία (Bρεια – KεντρικήΠίνδ�ς). Στις περι��ές αυτές � λύ-κ�ς επι�ιώνει σε π�λλές μικρές καιαπ�μ�νωμένες μετα!ύ τ�υς �μά-δες �ωρίς να είναι γνωστς � αριθ-μς ή η κατάστασή τ�υς. Eκτς απτ�υς κτην�τρ��υς � λύκ�ς συ�νά��νεύεται απ κυνηγ�ύς, είτε τυ-�αία είτε εσκεμμένα, επειδή θεω-ρείται ανταγωνιστής για τα �υσικάθηράματα. H σ�έση τ�υ λύκ�υ μετ�υς πληθυσμ�ύς των άγριων �-πλη�ρων (�αρκάδι, ελά�ι, αγρι�-γ�ύρ�ν�) ταν αυτά �ρίσκ�νται σεικαν�π�ιητικ�ύς αριθμ�ύς είναι ε-!υγιαντική, α��ύ υπάρ�ει μεγαλύ-τερη πιθαντητα να ��νευθ�ύν γέ-ρικα ή άρρωστα �ώα ως πι� εύκ�ληλεία.

Σε περι��ές π�υ � �ικ�λ�γικςαυτς ρλ�ς τ�υ λύκ�υ υ�ίσταταιακμη, η ελάττωση τ�υ πληθυσμ�ύτ�υ �δηγεί σε υπερπληθυσμ τωνάγριων �υτ��άγων, υπερ�σκησητ�υ δασικ�ύ υπ��ρ��υ, αναστ�λήτης �υσικής αναγέννησης τ�υ δά-σ�υς και συ�νά μείωση της αναπα-ραγωγικής επιτυ�ίας των �υτ��ά-γων ως συνέπεια ελάττωσης τηςπ�στητας και π�ιτητας της τρ�-�ής τ�υς καθώς και σε αύ!ηση τωνεπιδημικών ασθενειών.

Aλλ�ι σημαντικ�ί κίνδυν�ι π�υ α-πειλ�ύν τ� είδ�ς είναι η σύλληψητων κ�υτα�ιών απ τις �ωλιές, ηπαράν�μη �ρήση δηλητηριασμένωνδ�λωμάτων και η �ληση λγω αυ-!ημένης πυκντητας �δικ�ύ δικτύ-�υ σε ευαίσθητες για τ�ν λύκ� πε-ρι��ές. O υ�ριδισμς λύκ�υ–σκύ-λ�υ απ�τελεί έναν ακμη σ��αρκίνδυν� για την επι�ίωση τ�υ εί-δ�υς. Λγω της �αμηλής πυκντη-τας των πληθυσμών τ�υ λύκ�υ καιτης αντίθετα υψηλής των πειπλα-νώμενων σκύλων, συμ�αίνει περι-στασιακά να �ευγαρών�υν άτ�μα α-π τα δύ� είδη και να γεννι�ύνταιυγιή και συ�νά γνιμα υ�ρίδια. M’αυτ τ�ν τρπ� � λύκ�ς απειλείταισ��αρά με ε!α�άνιση λγω α��-μ�ίωσής τ�υ απ τα π�λυπληθέστε-ρα απ αυτν σκυλιά (� υπ’ αριθμνένα κίνδυν�ς αυτή τη στιγμή γιατ�υς εναπ�μείναντες λύκ�υς τηςIταλίας).

Eμμεσα και πι� μακρ�πρθεσμα �λύκ�ς απειλείται απ την απώλεια�ωτικών στ�ι�είων τ�υ �ι�τπ�υτ�υ, πως �ι πληθυσμ�ί άγριων �-πλη�ρων π�υ λγω τ�υ εντατικ�ύκυνηγι�ύ έ��υν μειωθεί σημαντικά,καθώς και η κατακερμάτιση τ�υ γε-ωγρα�ικ�ύ �ώρ�υ π�υ κινείται τ��ώ�, απ μεγάλης κλίμακας τε�νικάέργα (δρμ�ι τα�είας κυκλ��ρίας,τε�νητές λίμνες). H επικ�ινωνία με-τα!ύ των πληθυσμών τ�υ είναι κα-θ�ριστική για την επι�ίωση τ�υ λύ-κ�υ, καθώς �ι επ��ικές μετακινή-

σεις για ε!εύρεση τρ��ής είναι συ-�νές και εκτεταμένες.

Mέτρα πρ�στασίας –πρ�τάσεις

O λύκ�ς περιλαμ�άνεται στα αυ-στηρώς πρ�στατευμενα είδη στ�Annexe II της σύμ�ασης της Bέρνηςπ�υ έ�ει υπ�γρα�εί τ� 1979 απ -λες τις �ώρες της E.E., καθώς καιστην �δηγία 92/43/E.E. π�υ �αρα-κτηρί�εται ως πρωτεύ�ν για πρ�-στασία είδ�ς, κάτω απ τ�ν 39° πα-ράλληλ�. Σε εθνικ επίπεδ� τα μέ-τρα πρ�στασίας (ν�μ�θεσία) π�υ έ-��υν θεσπισθεί περιλαμ�άν�υν τηνκατάργηση αμ�ι�ής για τ� �ν� λύ-κ�υ (1980), την ε!αίρεσή τ�υ απ τηλίστα των «επι�λα�ών» (1991) καιτην απαγρευση �ρήσης δηλητη-ριασμένων δ�λωμάτων (1980) τα �-π�ία πρ�καλ�ύν �ημιές και σε άλλααπειλ�ύμενα είδη (γύπες).

O λύκ�ς περιλαμ�άνεται επίσηςκαι στ� «κκκιν� �ι�λί�» για τα α-πειλ�ύμενα είδη της Eλλάδας. Παρ’λα αυτά � λύκ�ς ε!ακ�λ�υθεί ναε!�ντώνεται είτε παράν�μα με �ρ-γανωμέν� κυνήγι (Παρνασσς,1987), απ κυνηγ�ύς π�υ εισπράτ-τ�υν μάλιστα αμ�ι�ή απ κτην�-τρ��υς, είτε στ� πλαίσι� περι�ρι-σμ�ύ τ�υ πληθυσμ�ύ τ�υ στις ελεγ-�μενες κυνηγετικές περι��ές αππρ�σωπικ δασαρ�είων.

T� σύστημα απ��ημιώσεων απτ�ν EΛΓA (ελληνικές γεωργικές α-

π��ημιώσεις), παρτι υ�ίσταται,παρέ�ει απ��ημιώσεις π�υ δεν κα-λύπτ�υν τ� 100% τ�υ ύψ�υς της�ημιάς σε �ωικ κε�άλαι� και κατα-�άλλ�νται αρκετά καθυστερημέναστ�ν κτην�τρ��, ώστε αυτς ναπρ�τιμά την άμεση ε!ντωση τ�υλύκ�υ απ την αναμ�νή της απ��η-μίωσης. T� σύστημα απ��ημιώσεωνθα έπρεπε να περιλαμ�άνει ειδι-κευμέν� πρ�σωπικ ως πρ�ς την α-!ι�λγηση �ημιάς, άμεση νεκρ�ψίακαι επίσπευση της κατα��λής.

Aπ�τελεσματικ μέτρ� πρλη-ψης των επιθέσεων απ τ� λύκ� α-π�τελεί η �ύλα!η των κ�παδιών α-π π�ιμενικ�ύς σκύλ�υς. Tα τελευ-ταία μως �ρνια � ελληνικς π�ι-μενικς σκύλ�ς έ�ει εκλείψει καισυ�νά τα κ�πάδια �υλάσσ�νται απμικρσωμα σκυλιά ανίκανα να ταπρ�στατεύσ�υν. Πρ�γράμματα ε-κτρ��ής της ράτσας αυτής κρίν�-νται απαραίτητα.

M�λ�ντι ένα απ�τελεσματικσύστημα απ��ημιώσεων μπ�ρεί να��ηθήσει στη μείωση της θνησιμ-τητας τ�υ λύκ�υ, είναι επίσης απα-ραίτητ� �ι πρ�σπάθειες επι�ίωσηςτ�υ είδ�υς να πρ�σανατ�λιστ�ύνστην επανα��ρά τ�υ λύκ�υ ως α-ναπσπαστ� κ�μμάτι τ�υ τρίπτυ��υδάσ�ς - άγρια �υτ��άγα - θηρευ-τής. H λειτ�υργία τ�υ δάσ�υς ως�ικ�σύστημα και �ι απλά ως ένα�υσικ �υτώρι� !υλείας θα ��ηθή-σει, �ι μν� στην επι�ίωση απει-λ�ύμενων ειδών πως � λύκ�ς, αλ-λά και σε μια �ρθ�λ�γική εκμετάλ-

λευσή τ�υ. Aν και � λύκ�ς είναι σή-μερα ε!αρτώμεν�ς τρ��ικά απτ�ν άνθρωπ� και αρκετά πρ�σαρ-μ�σμέν�ς στις αλλαγές π�υ αυτςέ�ει επι�έρει, δεν παύει η παρ�υ-σία τ�υ στα δασικά �ικ�συστήματα(και �ι μν�) να απ�τελεί έναν κα-λ �ι�δείκτη υγείας και καλής λει-τ�υργίας τ�υς, α��ύ � λύκ�ς �ρί-σκεται στην κ�ρυ�ή της τρ��ικήςαλυσίδας και η παρ�υσία τ�υ πρ�ϋ-π�θέτει την παρ�υσία λων τωντρ��ικών επιπέδων.

Συγκεκριμένα, πως έ�ει ήδη ε-�αρμ�στεί σε περι��ές της Iταλίαςκαι της Iσπανίας, � εμπλ�υτισμςτης επικράτειας τ�υ λύκ�υ με πλη-θυσμ�ύς άγριων �πλη�ρων (ελά-�ι, �αρκάδι) εί�ε ως απ�τέλεσμα τησημαντική μείωση των επιθέσεωνσε κ�πάδια αιγ�πρ��άτων. O ε-μπλ�υτισμς αυτς δεν ανα�έρε-ται �έ�αια σε μια απλή απελευθέ-ρωση ημι-ε!ημερωμένων �ώων, -πως συ�νά συνηθί�εται, αλλά στηνεγκαθίδρυση πληθυσμ�ύ άγριων�υτ��άγων σε συνθήκες �ι�τπ�υκατάλληλες για επι�ίωση και ανα-παραγωγή. Eνα π�λύ σημαντικκ�μμάτι της πρ�στασίας τ�υ λύκ�υα��ρά την ενημέρωση τσ� τωνανθρώπων π�υ σ�ετί��νται άμεσαμε τ� είδ�ς (κτην�τρ��ι, δασικ�ίυπάλληλ�ι, κυνηγ�ί, κάτ�ικ�ι �ρει-νών κ�ιν�τήτων) σ� και των υπ�-λ�ίπων κ�ινωνικών �μάδων. Πρέπεισιγά σιγά να ε!αλει�θεί η εικνατ�υ λύκ�υ ως αιμ��ρ�υ ��νιά καιτ� �ώ� να πάρει στη συνείδηση τ�υEλληνα τη θέση π�υ τ�υ αρμ�ει ωςσυμ�λ�υ της άγριας �ωής με υψη-λή �ικ�λ�γική και αισθητική α!ία.Γι’ αυτ θα απαιτηθ�ύν π�λλές δη-μ�σιεύσεις στ�ν τ�πικ και ημερή-σι� Tύπ�, δι�ργάνωση συ�ητήσεωνμέσα στ� πλαίσι� αντιμετώπισηςκαι των υπ�λ�ίπων πρ��λημάτωντων �ρεινών κ�ιν�τήτων, ενώ π�λύσημαντική είναι επίσης και η ε�αρ-μ�γή πρ�γραμμάτων περι�αλλ�ντι-κής εκπαίδευσης π�υ α��ρ�ύν ταμεγάλα θηλαστικά σε σ��λεία τωνν�μών ε!άπλωσης τ�υ λύκ�υ.

H εγκαθίδρυση �ωνών πρ�στα-σίας και η �ρ�θέτηση περι��ών δια-�αθμισμένης πρ�στασίας θα μπ�-ρ�ύσε να ��ηθήσει στην �ργάνωσητης �ρήσης γης (περι��ές απλυ-της - μερικής πρ�στασίας). O θε-σμς των εθνικών δρυμών, αν καισημαντικς για τη διατήρηση πε-ρι��ών υψηλής �ικ�λ�γικής και αι-σθητικής α!ίας, δεν αρκεί για τηνπρ�στασία �ύτε μικρ�ύ αριθμ�ύ λύ-κων γιατί η έκτασή τ�υς είναι μικρήσε σ�έση με την επικράτεια μιας α-γέλης.

O απ�κλεισμς τ�υ λύκ�υ απτ�υς σκ�υπιδτ�π�υς των �ρεινώνκ�ιν�τήτων θα μειώσει την τρ��ικήε!άρτησή τ�υ απ τ�ν άνθρωπ� καιεπ�μένως την ανθρωπ�γενή θνησι-μτητα. Kρίνεται λ�ιπν απαραίτη-τη η μετα��ρά τ�υς σε κατάλληλαδιαμ�ρ�ωμέν�υς �ώρ�υς απρσι-τ�υς απ την πανίδα της περι��ής.

Aς ελπίσ�υμε τι μέ�ρι να υλ�π�ι-ηθ�ύν λα τα απαραίτητα μέτρα γιατην επι�ίωση τ�υ είδ�υς, � λύκ�ςθα επι�ιώνει ακμα ελεύθερ�ς σταδάση και �ι μν� στα παραμύθια...



Συ�νή είναι η παρ�υσία τ�υ λύκ�υ στις παραλίμνιες εκτάσεις των Πρεσπών(�ωτ. «Eλληνικ�ί υγρ�τ�π�ι», εκδ. «Eμπ�ρική Tράπε"α της Eλλάδ�ς», 1996).


KYPIAKH 14 ΔEKEMBPIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 11Συνέ�εια στη 12η σελίδα

H κα�έ αρκ�ύδαΣτην Πίνδ και τη Pδ πη επι�ιώνυν ι τελευταίες αρκύδες της �ώρας μας

Για να �ρι�θετήσει την περι��ή της και για να κάνει γνωστή την παρ�υσία της, η αρκ�ύδα α�ήνει �αρακτηριστικά ση-μάδια σε κ�ρμ�ύς δένδρων σε στρατηγικά σημεία τ�υ �ωτικ�ύ της �ώρ�υ. Aυτή η «σηματ�δ�τηση» έ�ει ε!ελι�θεί σεέναν π�λύπλ�κ� κώδικα επικ�ινωνίας. T� πι� �αρακτηριστικ� στ�ι�εί� αυτ�ύ τ�υ κώδικα είναι σημάδια (απ� νυ�ιές ήδαγκωματιές) επάνω σε κ�ρμ�ύς δένδρων, κυρίως κων��ρων. T� ύψ�ς και τα σημάδια πληρ��ρ�ύν και πρ�ειδ�-π�ι�ύν για την παρ�υσία, τ� μέγεθ�ς και την ηλικία και άρα την ιεραρ�ική θέση τ�υ �ώ�υ π�υ τα ά�ησε (�ωτ.: HeinzTroll – APKTOYPOΣ).


Bι�λ�γ�υ, Eπιστημ�νικ�ύ υπεύθυν�υ APKTOYPOY

E�έλι�η και πρσαρμγή

Oι πρώτες αρκ�ύδες, ή καλύτερα«αρκτ�ειδή», εμ�ανίσθηκαν στη γηστα �άθη τ�υ Mει�καιν�υ, δηλαδή ε-δώ και 25 εκατ�μμύρια �ρ�νια �τανστη ν�τια Eυρώπη και στη �ερσ�νη-σ� της Bαλκανικής κυριαρ��ύσαν α-�ανείς στέπες!

Oι αλλεπάλληλ�ι παγετώνες τηςτελευταίας γεωλ�γικής περι�δ�υδιάρκειας 1 εκατ�μμυρί�υ �ρ�νων έ-�εραν μεγάλες αλλαγές στ� �υσικ�περι�άλλ�ν τ�υ πλανήτη επηρεά��-ντας και την ε�έλι�η της αρκ�ύδας.

Aυτ� εί�ε σαν απ�τέλεσμα την εν-σωμάτωση στ� γενετικ� υλικ� τωναρκ�ύδων μιας εκπληκτικής δυνατ�-τητας πρ�σαρμ�γής. Aυτ� �δήγησετελικά στη δια��ρ�π�ίηση 8 ειδώναρκ�ύδας, δύ� απ� τα �π�ία ��υνσήμερα στα πι� ακραία περι�άλλ�-ντα τ�υ πλανήτη μας: η π�λική αρ-κ�ύδα (Ursus maritimus) και η δι�-πτρ��ρ�ς αρκ�ύδα των Aνδεων,π�υ �ει σε τρ�πικ� περι�άλλ�ν.

H κα�έ αρκ�ύδα, τ� πλέ�ν ευπρ�-σάρμ�στ� απ� τα 8 είδη αρκ�ύδας,επ�ίκισε �λ�υς τ�υς τύπ�υς �ι�τ�-πων τ�υ B. ημισ�αιρί�υ, απ� τηντ�ύνδρα της Aλάσκας και τις στέπεςτης Aσίας ώς τα δρυ�δάση των με-σ�γειακών �ωρών. Mε κέντρ� δια-σπ�ράς τη δυτική Kίνα εδώ και400.000 �ρ�νια, η κα�έ αρκ�ύδα ε�α-πλώθηκε στη B. Aμερική, ενώ στηνEυρώπη εμ�ανίσθηκε εδώ και200.000 �ρ�νια περίπ�υ!

Ωστ�σ�, �ι τελευταί�ι αιώνες, α-πειρ�ελά�ιστ�ς �ρ�ν�ς συγκριν�με-ν�ς με τη �ρ�νική κλίμακα ε�έλι�ηςκαι επι�ίωσης της κα�έ αρκ�ύδας,στάθηκαν αρκετ�ί για να απ�δεκατί-σει � άνθρωπ�ς τ�ν πληθυσμ� της,ειδικά στην Eυρώπη και Aμερική, �-π�υ τ� είδ�ς τελεί πλέ�ν σήμερα υ-π� ε�α�άνιση.

Σημερινή κατάσταση:στ μεταί�μιτης επι�ίωσης

H κα�έ αρκ�ύδα ε�α�ανίστηκε α-π� τη Δανία πριν 5.000 �ρ�νια περί-π�υ, απ� τη B. Bρετανία τ�ν 10� αιώ-να και απ� τη Γερμανία, Eλ�ετία καιAυστρία τ�υς 18�, 19� και 20� αιώ-νες αντίστ�ι�α. Bασικά αίτια: τ� κυ-νήγι –π�υ κηρύ�θηκε παράν�μ� μ�-λις εδώ και δύ� δεκαετίες περίπ�υ–και η συνε�ι��μενη καταστρ��ή τ�υ�ι�τ�π�υ, δηλαδή τ�υ αναγκαί�υ�υσικ�ύ �ώρ�υ �π�υ η αρκ�ύδα επι-τελεί �λες τις λειτ�υργίες τις απα-ραίτητες για την επι�ίωσή της.

Σήμερα, στην Eυρώπη, η κα�έ αρ-


κ�ύδα �ει σε μικρ�ύς απ�κ�μμέν�υςπληθυσμ�ύς και θεωρείται επίσημαπλέ�ν είδ�ς υπ� ε�α�άνιση στη δυ-τική, κεντρική και ν�τια Eυρώπη.

Oι αριθμ�ί μιλ�ύν απ� μ�ν�ι τ�υςγια τ� μέλλ�ν τ�υ είδ�υς στην Eυ-ρώπη: Γαλλία 7-10 αρκ�ύδες, B. Iτα-λία (στις Aλπεις): 5, Iσπανία (ανατ�λι-κά Kατα�ρηγικά �ρη): 13-20 αρκ�ύ-δες!

Σήμερα στη �ώρα μας και σύμ�ω-να με νέα στ�ι�εία π�υ πρ�έκυψαναπ� τ� K�ιν�τικ� Πρ�γραμμα«APKTOΣ» (για τη «Διατήρηση τωνπληθυσμών και �ι�τ�πων της κα�έαρκ�ύδας») π�υ υλ�π�ιείται στηνEλλάδα απ� τ� 1994 με τ� συντ�νι-σμ� τ�υ APKTOYPOY, τ� ελά�ιστ�μέγεθ�ς τ�υ πληθυσμ�ύ κα�έ αρ-κ�ύδας υπ�λ�γίσθηκε σε 110-130�ώα περίπ�υ!

Oι πι� απ�μερες περι��ές της �-ρ�σειράς της Πίνδ�υ και της P�δ�-πης απ�τελ�ύν ακ�μη τ�υς δύ� τε-λευταί�υς πυρήνες καταν�μής τηςκα�έ αρκ�ύδας στην Eλλάδα π�υδεν επικ�ινων�ύν πλέ�ν μετα�ύτ�υς. Ωστ�σ�, η �ώρα μας �ιλ��ενείτ� 50% τ�υ πληθυσμ�ύ κα�έ αρκ�ύ-δας στη δυτική και ν�τι� Eυρώπη.

Aν και υπ� απ�λυτ� καθεστώςπρ�στασίας στην Eλλάδα απ� τ�1969, συστηματικά στ�ι�εία απ�γνωστά επι�ε�αιωμένα κρ�ύσματαλαθρ�θήρας για την περί�δ� 1985-1997, δεί�ν�υν �τι �ι εναπ�μείνα-ντες πληθυσμ�ί κα�έ αρκ�ύδας στη�ώρα μας επι�αρύν�νται κατά μέσ��ρ� ετησίως με απώλειες της τά�ηςτων 14 �ώων δηλ. τ� 12% τ�υ ελά�ι-στ�υ πληθυσμ�ύ! M�ν� για τις �ρ�-νιές 1996-97 καταγρά�ηκαν �κτώ (8)επι�ε�αιωμέν�ι ��ν�ι αρκ�ύδας! Hκατάσταση κάτι παραπάνω απ� κρί-σιμη, αν αναλ�γισθ�ύμε �τι τ� ανώ-τατ� �ρι� «αντ��ής» εν�ς �υσικ�ύπληθυσμ�ύ αρκ�ύδας σε απώλειεςείναι μ�λις 4%.

Tα �αρακτηριστικά τηςH αρκ�ύδα έ�ει άριστη ακ�ή και �-

σ�ρηση και λιγ�τερ� καλή �ραση:�λέπει αρκετά καλά σε απ�σταση 80μέτρων, αλλά δεν είναι ικανή να δια-κρίνει άνθρωπ� στα 300 μέτρα.

T� ύψ�ς εν�ς ενήλικ�υ �ώ�υ στ�ντρά�ηλ� μπ�ρεί να �θάσει τα 1,10 μ.,ενώ τ� συν�λικ� μήκ�ς απ� την άκρητης μ�υσ�ύδας ώς την π�λύ μικρή�υρά κυμαίνεται απ� 1,70-2,20 μ.

T� ενήλικ� θηλυκ� �υγί�ει απ� 70έως 120 κιλά, ενώ τ� ενήλικ� αρσενι-κ� είναι συνήθως πι� μεγαλ�σωμ�και τ� �άρ�ς τ�υ κυμαίνεται απ� 110έως 250 κιλά. H γιγαντιαία μ�ρ�ή κα-�έ αρκ�ύδας: η αρκ�ύδα των νησιώνKodiak στην Aλάσκα (η πι� μεγαλ�-σωμη αρκ�ύδα τ�υ πλανήτη) μπ�ρείνα �θάσει και τα 780 κιλά.

T� �άρ�ς της αρκ�ύδας δεν είναιπ�τέ σταθερ�. T� �θιν�πωρ� γίνεταιμέγιστ�, ε��σ�ν τ� �ώ� έ�ει απ�θη-κεύσει μεγάλες π�σ�τητες λίπ�υςγια να καλύψει τις ανάγκες τ�υ κατάτην περί�δ� τ�υ �ειμέρι�υ λήθαρ-γ�υ, ενώ την άν�ι�η έ�ει τ� ελά�ιστ�μιας και �λ� τ� λίπ�ς έ�ει καταναλω-θεί κατά τη διάρκεια τ�υ �ειμέρι�υλήθαργ�υ.

H αρκ�ύδα �ει γύρω στα 20 με 25

�ρ�νια. Zώ� με ε�αιρετική ευ�υΐα, ηκα�έ αρκ�ύδα υστερεί σε ε�υπνάδαμ�ν� σε σ�έση με �ρισμένα πρωτεύ-�ντα (πίθηκ�ι), τ�ν ελέ�αντα και ταδελ�ίνια! E�ει π�λύ καλή μνήμη, ι-καν�τητα πρ�γραμματισμ�ύ και«σύνεση».

Mια ιδι�μ�ρ�ία στη διάπλαση τηςαρκ�ύδας είναι �τι �αδί�ει πατώ-ντας με �λ� τ� πέλμα ειδικά στα πί-σω π�δια (πελματ��άμων). Aυτή η ι-δι�μ�ρ�ία της δίνει επίσης τη δυνα-τ�τητα να σταθεί �ρθια στα δύ� π�-δια για αρκετή ώρα. Aυτ� της �ρησι-μεύει �ταν �ρειά�εται ένα καλύτερ�πεδί� �σ�ρησης, �ρασης και ακ�ής.Συ�νά αυτή η στάση ανί�νευσης τ�υ�ώ�υ ερμηνεύεται εσ�αλμένα ως ε-πιθετική.

H αρκ�ύδα δεν είναι εκ �ύσεως ε-πιθετικ� �ώ�. Mπ�ρεί �έ�αια, �πωςκάθε αμυν�μεν� �ώ� π�υ νιώθει κά-π�ι� κίνδυν� για τ� ίδι� ή τα μικράτ�υ να εκδηλώσει επιθετική συμπε-ρι��ρά για εκ��ισμ�.

Aναπαραγωγή

H κα�έ αρκ�ύδα είναι �ώ� μ�να�ι-κ� εκτ�ς απ� την επ��ή τ�υ �ευγα-ρώματ�ς (απ� μέσα Mαΐ�υ μέ�ρι μέ-σα I�υλί�υ). Tην περί�δ� αυτή τα αρ-σενικά είναι ικανά να διανύσ�υν π�-λύ μεγάλες απ�στάσεις (της τά�ηςτων δεκάδων έως και εκατ�ντάδων�ιλι�μέτρων), σε ανα�ήτηση θηλυ-κής συντρ��υ.

Aν και η γ�νιμ�π�ίηση τ�υ ωαρί�υγίνεται την επ��ή τ�υ �ευγαρώμα-τ�ς (δηλαδή Mάι� με I�ύλι�), η πραγ-ματική ανάπτυ�η τ�υ εμ�ρύ�υ, δη-λαδή η πραγματική εγκυμ�σύνη, αρ-�ί�ει πρ�ς τα τέλη τ�υ �θιν�πώρ�υ,5 μήνες αργ�τερα. Eνδιάμεσα τ� γ�-νιμ�π�ιημέν� ωάρι� �ρίσκεται σελανθάν�υσα κατάσταση.

H ανα��λή της πραγματικής εγκυ-μ�σύνης απ�τελεί τ�ν πρώτ� α�ι�-

θαύμαστ� μη�ανισμ� πρ�σαρμ�γήςτ�υ είδ�υς στις συνθήκες τ�υ �υσι-κ�ύ περι�άλλ�ντ�ς τ�υ. H εγκυμ�-σύνη καθυστερεί τ�σ� ώστε τ� θη-λυκ� να πρ�λά�ει πρώτα να συσσω-ρεύσει αρκετ� λίπ�ς μέσω της τρ�-�ής έτσι ώστε να μπ�ρεί να θρέψειτ�ν εαυτ� της, τα αναπτυσσ�μεναέμ�ρυα αλλά και τα π�λύ ευάλωτανε�γνά π�υ θα γεννηθ�ύν στ� κατα-�είμων� μέσα στη �ωλιά.

T� θηλυκ� γεννάει κάθε 2 με 3�ρ�νια, στα μέσα τ�υ �ειμώνα (Iα-ν�υάρι�, Φε�ρ�υάρι�) στη �ωλιά καιενώ �ρίσκεται σε κατάσταση ληθάρ-γ�υ 1 ή 2 και σπανι�τερα 3 αρκ�υδά-κια.

Eνα θηλυκ� είναι ικαν� να αναπα-ρα�θεί απ� την ηλικία των 4-5 ετών.

Tα νε�γνά γεννι�ύνται τυ�λά καιγυμνά και �υγί��υν μ�λις 350–400γραμμάρια! Σε αυτ� τ� κρίσιμ� στά-δι� της �ωής τ�υς και σε περίπτωσηπ�υ εγκαταλει�θ�ύν απ� τ� θηλυκ�(τ� θηλυκ� μπ�ρεί εύκ�λα να ανα-στατωθεί απ� τ�ν θ�ρυ�� μιας παγά-νας – θ�ρυ�ώδης κυνηγετική πρα-κτική), τα αρκ�υδάκια πεθαίν�υν σεδιάστημα 15–20 λεπτών!

Γενικ�τερα, �ι πιθαν�τητες θανά-τ�υ των νε�γνών απ� �υσικά αίτιακατά τ�ν πρώτ� �ρ�ν� της �ωήςτ�υς είναι π�λύ μεγάλες (�τάν�υντ� 50%).

H �ωλιά της ετ�ιμ�γενης θηλυκήςαρκ�ύδας είναι ιδιαίτερα πρ��υλαγ-μένη και ειδικά πρ�ετ�ιμασμένη μεένα άνετ� στρώμα απ� �ύλλα, κλα-διά, �ερά ��ρτα και μ�ύσκλια π�υλειτ�υργ�ύν ως τέλεια μ�νωτικά.Συνήθως η στενή είσ�δ�ς της �ω-λιάς σ�ραγί�εται με �ι�νι και στ� ε-σωτερικ� της επικρατεί ένα μικρ�-κλίμα. H �εστή αγκαλιά τ�υ θηλυκ�ύκαι �λ�κληρη η �ωλιά λειτ�υργ�ύνσαν θερμ�κ�ιτίδα για τα νε�γνά!

Π�λύ συ�νά η ίδια �ωλιά με λίγεςμ�ν�ν επισκευές �ρησιμ�π�ιείται α-

π� �λ�κληρες γενιές θηλυκών απ�μάνα σε κ�ρη.

H μητέρα αρκ�ύδα είναι ικανή νααπ�μνημ�νεύσει και να μεταδώσειστα μικρά της και την παραμικρή λε-πτ�μέρεια της γεωγρα�ίας της πε-ρι��ής �π�υ �ει. Γνωρί�ει επακρι�ώςπ�υ �ρίσκ�νται τα καλύτερα σημείαγια τρ��ή, τα πι� ασ�αλή και σύντ�-μα περάσματα, τα πι� ήσυ�α σημείατ�υ δάσ�υς.

Tρ�ή: ένας εκλεκτικ ς

«πρτυνιστής»

H αρκ�ύδα είναι �ώ� παμ�άγ� μεπρ�τίμηση στις τρ��ές �υτικής πρ�-έλευσης και έ�ει ανάγκη απ� μεγά-λες π�σ�τητες τρ��ής για να συντη-ρήσει τ�ν σωματικ� της �γκ� και δύ-ναμη.

Tρέ�εται με �λων των ειδών τ�υςδιαθέσιμ�υς καρπ�ύς τ�υς δάσ�υς:�ατ�μ�υρα, άγρια κ�ρ�μηλα, κερά-σια, μήλα, α�λάδια, σμέ�υρα, καρ-π�ύς σ�ρ�ιάς, καρπ�ύς αγρι�τρια-ντα�υλλιάς, αγρι��ρά�υλες, �ελα-νίδια, καρπ�ύς ��υάς, αλλά και ��λ-��ύς, ρί�ες, και ��ρτα. Συμπληρώνειτ� διαιτ�λ�γι� της με μέλι, μικρά καιμεγάλα θηλαστικά, έντ�μα (κυρίωςμυρμήγκια) και �ελώνες.

Xάρη στην π�λύ ανεπτυγμένη αί-σθηση της �σ�ρησης, η αρκ�ύδα εί-ναι ικανή να εντ�πί�ει τ�υς καρπ�ύςτ�υ δάσ�υς στ� πι� θρεπτικ� στάδι�ωρίμανσής τ�υς.

Tα απ�τελέσματα πρ�σ�ατων α-ναλύσεων 1.308 περιττωμάτων στ�πλαίσι� τ�υ Πρ�γράμματ�ς«APKTOΣ», έδει�αν �τι τ� διαιτ�λ�-γι� της αρκ�ύδας στην Eλλάδα συν-θέτ�υν ��ι λιγ�τερα απ� 67 είδη �υ-τικών και �ωικών �ργανισμών.

Aυτ� απ�δεικνύει μία α�ι�σημείω-τη τρ��ική ευελι�ία της αρκ�ύδας



I�νη αρκ�ύδας (�ωτ.: APKTOYPOΣ).



Tα μικρά μέν�υν κ�ντά στη μητέρα τ�υς για δύ� περίπ�υ �ρ�νια. T� θηλυκ� αναλαμ#άνει ε! �λ�κλήρ�υ την ανατρ��ή τ�υς. T� αρσενικ� δεν μετέ�ει καθ�λ�υστ� μεγάλωμα των μικρών, αντίθετα μπ�ρεί να �ανεί και επικίνδυν�, σκ�τών�ντάς τα μερικές ��ρές! H �άση εκμάθησης κ�ντά στη μητέρα είναι �ωτικής καικαθ�ριστικής σημασίας για τη μετέπειτα �άση ανε!αρτητ�π�ίησης των μικρών. Σε περίπτωση π�υ διαταρα�θεί και διακ�πεί (με ��ν� της μητέρας απ� απερί-σκεπτ�υς κυνηγ�ύς, ή άλλα ανθρωπ�γενή αίτια), ειδικά κατά τ�ν πρώτ� �ρ�ν� εκμάθησης, είναι π�λύ πιθαν�ν τα μικρά να μην επι#ιώσ�υν (�ωτ.: APKTOYPOΣ).

και απ�τελεί τ�ν δεύτερ� σημαντικ�μη�ανισμ� πρ�σαρμ�γής της στις�υσικές μετα�λητές π�υ επηρέασαντ�ν �ι�τ�π� της.

H δυσκ�λ�τερη περί�δ�ς για τηναρκ�ύδα είναι η άν�ι�η, �ταν επα-νέρ�εται απ� τ�ν �ειμέρι� λήθαργ�έ��ντας ε�αντλήσει σ�εδ�ν �λα τααπ�θέματα λιπ�υς. Tην άν�ι�η �ικαρπ�ί τ�υ δάσ�υς είναι ανύπαρκτ�ικαθώς δεν έ�ει αρ�ίσει ακ�μη � νέ�ςκύκλ�ς καρπ��ρίας.

Eτσι η αρκ�ύδα για να αναπληρώ-σει και για να διατηρήσει τ� τρ��ικ�της ισ��ύγι� στρέ�εται πρ�ς άλλεςσυμπληρωματικές τρ��ές π�υ είναιδιαθέσιμες εκείνη την επ��ή �πως:��ρτα, ��λ��ύς, ρί�ες, μυρμήγκια α-κ�μη και �ρ�ύτα της πρ�ηγ�ύμενης�ρ�νιάς π�υ έ��υν διατηρηθεί απ�τα κρύα τ�υ �ειμώνα.

T� �θιν�πωρ� είναι σίγ�υρα η ε-π��ή π�υ η αρκ�ύδα καταναλώνειτ�ν περισσ�τερ� �ρ�ν� στη «διατρ�-�ή» της. Δύ� είναι �ι �ασικ�ί λ�γ�ι: ηα�θ�νία των καρπών και η ανάγκηδημι�υργίας απ�θεμάτων λίπ�υς γιατην επερ��μενη περί�δ� τ�υ �ειμέ-ρι�υ λήθαργ�υ.

Oι πι� κατάλληλ�ι καρπ�ί για τηδημι�υργία απ�θεμάτων λίπ�υς εί-ναι τα �ελανίδια και �ι καρπ�ί της �-�υάς π�υ συνήθως α�θ�ν�ύν αυτήτην επ��ή.

Mία άλλη ενδια�έρ�υσα πλευράστην τρ��ική συμπερι��ρά της αρ-κ�ύδας είναι �τι η αρκ�ύδα με τη σύ-

σταση τ�υ διαιτ�λ�γί�υ και την κινη-τικ�τητα π�υ τη �αρακτηρί��υν, λει-τ�υργεί ακ�ύσια σαν �υσικ�ς μετα-��ρέας–σπ�ρέας �υτικών ειδών, μέ-σω των περιττωμάτων, επηρεά��-ντας έτσι τη σύσταση της δασικής�λάστησης.

Mε άλλα λ�για, με αυτή την λει-τ�υργία η αρκ�ύδα συμ�άλλει στηνανάπτυ�η θάμνων και μικρών δέν-δρων. Aπ�τέλεσμα είναι να πυκνώνειη �αμηλή �λάστηση τ�υ δάσ�υς καιέτσι απ� την αυ�ημένη πυκν�τητα�υτών και ρι�ών να συγκρατείται κα-λύτερα τ� δασικ� �ώμα και τ� νερ�.Πρ�σ�ατες έρευνες δεί�ν�υν �τιστ� �αιν�μεν� αυτ� συντρέ��υν �ιπαρακάτω λ�γ�ι:

� Tα υψηλά π�σ�στά π�λλών ει-δών καρπών στ� διαιτ�λ�γι� της αρ-κ�ύδας.

� H υψηλή περιεκτικ�τητα των πε-ρισσ�τερων ειδών καρπών σε σπ�-ρ�υς: ένα �ατ�μ�υρ� περιέ�ει 11–50σπ�ρ�υς, ένας καρπ�ς αγρι�τρια-ντα�υλλιάς 11–50, ένα αγρι�μηλ�4–10, μια αγρι��ρά�υλα πάνω απ�50!

� H ενίσ�υση της �υτρωτικής ικα-ν�τητας των σπ�ρων κατά τη διάρ-κεια των πεπτικών λειτ�υργιών (μη-�ανική επε�εργασία κατά τη μάσηση,�ωρίς να καταστρέ�εται � σπ�ρ�ς)σε συνδυασμ� με τ� �ημικ� περι�άλ-λ�ν της πέψης).

� H μεγάλη εμ�έλεια μετακινήσε-ων της αρκ�ύδας (κατά μέσ� �ρ�

5–15 �λμ. ημερησίως), καθώς και ησυ�ν�τητα «απ�θεσης» περιττωμά-των (περίπ�υ 2-3 περιττώματα ημε-ρησίως κατά μέσ� �ρ�). Oι έρευνεςσε αυτ�ν τ�ν τ�μέα συνε�ί��νται μεπ�λύ ενδια�έρ�υσες πρ��πτικές.

Xειμέρις λήθαργς

Mία απ� τις σημαντικ�τερες καιπι� α�ι�περίεργες �άσεις τ�υ �ι�λ�-γικ�ύ κύκλ�υ της αρκ�ύδας είναι ��ειμέρι�ς λήθαργ�ς π�υ δια�έρει�υσιαστικά απ� τη γνωστή �ειμέριανάρκη π�υ �αρακτηρί�ει άλλα είδηθηλαστικών.

Oι �ασικ�τερες δια��ρές είναι:Kατά τη �ειμέρια νάρκη: η θερμ�-

κρασία τ�υ σώματ�ς τ�υ �ώ�υ πλη-σιά�ει τη θερμ�κρασία περι�άλλ�-ντ�ς (σ�εδ�ν στ�υς 0 �. Kελσί�υ!).

Oι καρδιακ�ί παλμ�ί και � ανα-πνευστικ�ς ρυθμ�ς ελαττών�νταιδραματικά. Στην περίπτωση τ�υσπερμ��ιλ�υ π.�. �ι παλμ�ί περν�ύναπ� 350/λεπτ� σε 3-4/λεπτ� κατά τη�ειμέρια νάρκη (ελάττωση κατά95%).

T� �ώ� �υπνά κατά διαστήματα γιανα απ��άλει (�ύρα και κ�πρανα).

Kατά τ� �ειμέρι� λήθαργ�: η θερ-μ�κρασία τ�υ σώματ�ς της αρκ�ύ-δας ελαττώνεται κατά 1-2 �αθμ�ύςπερίπ�υ σε σ�έση με την καν�νική(38 �. Kελσί�υ).

Oι καρδιακ�ί παλμ�ί και � ανα-πνευστικ�ς ρυθμ�ς δεν ελαττών�-

νται δραματικά. Aπ� 52 παλμ�ύς/λε-πτ� περν�ύν στ�υς 24/λεπτ� σε κα-τάσταση λήθαργ�υ (δηλ. ελάττωσηκατά 43%). T� επίπεδ� εγρήγ�ρσηςείναι υψηλ�τερ� απ’ �τι στην πρ�η-γ�ύμενη κατηγ�ρία, γι’ αυτ� και ηαρκ�ύδα �υπνάει π�λύ εύκ�λα �τανεν��ληθεί στη �ωλιά της. Eδώ �ρί-σκεται και η μεγαλύτερη ευαισθησίατης αρκ�ύδας δι�τι:

� Δύσκ�λα �αναπέ�τει σε λήθαργ�� Στην υπ��ρεωτική �ειμερινή πε-

ριπλάνησή της δύσκ�λα �ανα�ρίσκειτρ��ή, με απ�τέλεσμα

— να καταναλώνει τ� απ�θηκευ-μέν� λίπ�ς της

— να είναι πι� ευάλωτη την άν�ι�ηπ�υ υπάρ�ει λιγ�στή �υσική τρ��ή.

Kατά τ�ν �ειμέρι� λήθαργ� η αρ-κ�ύδα δεν καταναλώνει �ύτε τρ��ή�ύτε νερ� και δεν απ��άλλει �ύτε�ύρα �ύτε κ�πρανα.

T� τελευταί� αυτ� �αρακτηριστικ�έ�ει πρ�σελκύσει τ� επιστημ�νικ�και ιατρικ� ενδια�έρ�ν, καθ�τι η αρ-κ�ύδα είναι τ� μ�ν� �ώ� τ� �π�ί� κα-τά τη �άση αυτή κατ�ρθώνει με κά-π�ι�υς μυστηριώδεις μη�ανισμ�ύς,π�υ απ�δίδ�νται μάλλ�ν σε �ρμ�νι-κ�ύς παράγ�ντες, να ανακυκλώνειτα τ��ικά απ��λητα τ�υ �ργανισμ�ύτης μετατρέπ�ντάς τα εκ νέ�υ σε α-πλ�ύστερες ενώσεις και θρεπτικές�υσίες �ωρίς κανένα σύμπτωμα τ�-�αιμίας.

T� �αιν�μεν� αυτ� αν�ίγει νέ�υςΣυνέ�εια στην 14η σελίδα


�ρί��ντες στην ιατρική αλλά και δια-στημική έρευνα. Mε την ανακάλυψηαυτών των μη�ανισμών η θεραπείατης νε�ρικής ανεπάρκειας αλλά καιη επι�ίωση πληρωμάτων σε διαπλα-νητικά τα�ίδια μεγάλης διάρκειας θαείναι πλέ�ν ε�ικτά.

O �ειμέρι�ς λήθαργ�ς είναι � τρί-τ�ς σωτήρι�ς μη�ανισμ�ς πρ�σαρ-μ�γής της αρκ�ύδας στις αντί��εςσυνθήκες τ�υ περι�άλλ�ντ�ς �π�υ�ει.

Eίναι �υσιαστικά � μ�ν�ς τρ�π�ςεπι�ίωσης για ένα μεγαλ�σωμ�, δυ-νατ� και παμ�άγ� θηλαστικ� στιςδύσκ�λες �ειμερινές συνθήκες έλ-λειψης τρ��ής. H επι�ράδυνση τ�υμετα��λισμ�ύ λ�γω κατάστασης λή-θαργ�υ ελαττώνει τις καύσεις καιμειώνει τις τρ��ικές ανάγκες τ�υ�ώ�υ.

Στ� διάστημα τ�υ �ειμέρι�υ λή-θαργ�υ η αρκ�ύδα μπ�ρεί να �άσειέως και 30% τ�υ �άρ�υς π�υ εί�ε τ��θιν�πωρ�!

H διάρκεια τ�υ �ειμεριν�ύ λήθαρ-γ�υ ε�αρτάται απ� τις θερμ�κρασια-κές μετα��λές και απ� τ� γεωγρα�ι-κ� πλάτ�ς καταν�μής τ�υ είδ�υς.Eτσι, στα ��ρεια κλίματα με τ�υςδριμείς �ειμώνες είναι παρατεταμέ-νη (6 μήνες για τ�υς πληθυσμ�ύςτης Σκανδινα�ίας), ενώ ν�τι�τερα �-π�υ επικρατ�ύν πι� ήπι�ι �ειμώνεςείναι μικρ�τερης διάρκειας (2–3 μή-

νες για τ�υς πληθυσμ�ύς της ν�τιαςEυρώπης).

H αρκ�ύδα �ει σε εκτεταμένα μι-κρά ή και αμιγή δάση �υλλ��λων(δρυς, ��υά, κ.λπ.) και κων��ρων(μαυρ�πευκ�, έλατ�, ερυθρελάτη,ρ�μπ�λ�, κ.λπ.) της �ρεινής και η-μι�ρεινής �ώνης.

Στη διάρκεια τ�υ ετήσι�υ κύκλ�υ ηδραστηρι�τητα της αρκ�ύδας κ�ρυ-�ώνεται στις αρ�ές τ�υ καλ�καιρι�ύκαι τ� �θιν�πωρ�.

Mακρ��ρ�νες έρευνες δεί�ν�υν�τι �ι άρρηκτες σ�έσεις αρκ�ύδαςκαι δάσ�υς δεν είναι τυ�αίες. O τρ�-π�ς π�υ η αρκ�ύδα κινείται και «α-�ι�π�ιεί» τ� δασικ� �ικ�σύστημα ε-�αρτάται άμεσα και καθ�ρί�εται απ�τις ανάγκες της στις διά��ρες �ά-σεις τ�υ �ι�λ�γικ�ύ και ετήσι�υ κύ-κλ�υ της: τρ��ή, κατα�ύγι�, αναπα-ραγωγή, κάλυψη, ασ�άλεια. Oρισμέ-νες �άσεις �πως: αναπαραγωγή,τρ��ή έ��υν και ειδικ�τερες απαιτή-σεις ως πρ�ς τα �αρακτηριστικά τ�υδασικ�ύ �ι�τ�π�υ. Γενικά, �σ� μεγα-λύτερη π�ικιλία σε είδη δένδρων,�υσικ�τητα και συνέ�εια εμ�ανί�ειένα δάσ�ς τ�σ� πι� κατάλληλ�ς �ι�-τ�π�ς είναι για την αρκ�ύδα, ε��σ�νείναι σε θέση να καλύψει �λες τις α-νάγκες της. A�ι�σημείωτ� είναι τ�γεγ�ν�ς �τι τα �ρεινά δάση της �ώ-ρας μας κατέ��υν ακ�μη σε πανευ-ρωπαϊκ� επίπεδ� τις υψηλ�τερες�αθμίδες π�ικιλ�τητας και �υσικ�-τητας.

H αρκ�ύδα �ρειά�εται ένα ελά�ι-στ� �ωτικ� �ώρ� για να επιτελέσειτις �ι�λ�γικές της λειτ�υργίες. Mίαθηλυκή αρκ�ύδα με μικρά ή ένα νεα-ρ� άτ�μ� �ρειά��νται τ�υλά�ιστ�ν15-20 τετραγωνικά �ιλι�μετρα γιακατα�ύγι� και 50-150 τετ. �ιλι�μετραγια να �ρ�υν τρ��ή. Eνα μεγάλ� αρ-σενικ� �ρειά�εται τρεις με πέντε ��-ρές μεγαλύτερ� �ωτικ� �ώρ�. Συ�νά�ι �ωτικ�ί �ώρ�ι π�λλών αρκ�ύδωνεπικαλύπτ�νται ως ένα �αθμ�.

Aρκύδα καιάνθρωπς: �ιώσιμη

συνύπαρ�η;

Kάπ�τε �ι ήπι�ι ρυθμ�ί και πρακτι-κές �ρήσεις των �υσικών π�ρων απ�τ�ν άνθρωπ� ά�ηναν στα �υσικά �ι-κ�συστήματα κάπ�ια περιθώρια ανά-καμψης.

H ραγδαία ε�έλι�η των τε�νικώνμέσων επέ�ερε ρι�ικές αλλαγές στακριτήρια και τρ�π�υς εκμετάλλευ-σης των �υσικών π�ρων.

Παράλληλα, η ερήμωση της υπαί-θρ�υ, πυρ�δ�τησε τη διάλυση τ�υκ�ινωνικ�ύ ιστ�ύ της υπαίθρ�υ, τηναναθεώρηση εν�ς �λ�κληρ�υ συ-στήματ�ς α�ιών, �δηγώντας έτσιμ�ιραία στην περιθωρι�π�ίηση π�λ-λών περι��ών με α�ι�λ�γ� �υσικ�πλ�ύτ�.

Oι ανθρώπιν�ι πληθυσμ�ί π�υ απέ-μειναν στην ύπαιθρ� έ��υν ως μ�να-

δικ� �ικ�ν�μικ� κίνητρ� και επιλ�γήτην εντατική εκμετάλλευση τ�υ �υ-σικ�ύ πλ�ύτ�υ αγν�ώντας τις συνέ-πειες.

Σήμερα, αρκ�ύδα και άνθρωπ�ς ε-�ακ�λ�υθ�ύν να είναι «μέτ��ι»στ�ν ίδι� �υσικ� �ώρ�, με τελείωςδια��ρετικές «διεκδικήσεις».

Eνώ η αρκ�ύδα απ�τελεί πάντα α-ναπ�σπαστ� μέρ�ς εν�ς �υσικ�ύκ�σμ�υ με συγκεκριμένη ν�μ�τέλειακαι δια�ρ�νική εμ�έλεια, � ε�ωτερι-κ�ς ανθρώπιν�ς παράγ�ντας παρα-κάμπτει τ� κλειστ� και π�λύπλ�κ�αυτ� σύστημα �υσικών μη�ανισμώνκαι ισ�ρρ�πιών με μ�ναδικ� κριτήρι�τ� �ικ�ν�μικ�.

Oι αρνητικές «παρεμ��λές» και ε-πιδράσεις τ�υ ανθρώπιν�υ παράγ�-ντα στην π�ρεία επι�ίωσης τ�υ εί-δ�υς είναι πλέ�ν �ρατές.

Mέσα απ� τ� πρ�γραμμα «AP-KTOΣ» μας δίνεται ακ�μη μια ευκαι-ρία για μια διε��δική αυτ�ψία τ�υπρ��λήματ�ς. Tα πρώτα απ�τελέ-σματα τ�υ πρ�γράμματ�ς συνέ�α-λαν στη θέσπιση της πρώτης εθνικήςστρατηγικής για τη διατήρηση τ�υείδ�υς στην Eλλάδα αλλά και στη ν�-τι� �αλκανική.

H άμεση ε�αρμ�γή των μέτρωνπ�υ πρ�τείν�νται είναι επιτακτικήπρ�τ�ύ ενεργ�π�ιηθ�ύν εγγενείςμη�ανισμ�ί πληθυσμιακής κατάρ-ρευσης με απρ��λεπτες �σ� και δυ-σ�ίωνες για τ� μέλλ�ν τ�υ είδ�υςσυνέπειες.



H αρκ�ύδα δεν �ρησιμ�π�ιεί �λ�υς τ�υς τύπ�υς δασικής #λάστησης ανάλ�γα με την έκτασή τ�υς, αλλά ανάλ�γα με τη #ι�λ�γική τ�υς α!ία και αυτ� σε σ�έ-ση με τις ανάγκες της στη διάρκεια τ�υ ετήσι�υ και #ι�λ�γικ�ύ κύκλ�υ της (τρ��ή, κατα�ύγι�, αναπαραγωγή). Mε δεδ�μέν� �τι � παράγ�ντας «τρ��ή» εί-ναι κυρίαρ��ς στ�ν ετήσι� κύκλ� της αρκ�ύδας, συμπεραίν�υμε �τι η σύσταση και �ι συνδυασμ�ί της δασικής #λάστησης επηρεά��υν επίσης άμεσα τις κινή-σεις της αρκ�ύδας στ� δάσ�ς (�ωτ.: Γ. Mερτ�άνης).


Tων: K. Παπακωνσταντίν�υ,

Ms Oικ�λ�γίας, Eπιστημ�νικ�ύ υπευθύν�υ τ�υ πρ�γράμματ�ς πρ�στασίας τ�υ Aιγαι�γλαρ�υ

A. Σακ�ύλη

Ms Oικ�λ�γίας, υπευθύν�υ Eνημέρωσης τ�υ πρ�γράμματ�ς πρ�στασίας τ�υ Aιγαι�γλαρ�υEλληνική Oρνιθ�λ�γική Eταιρεία

Aιγαί� Πέλαγ�ς. Bρά�ια, νησιά, �ρα��-νησίδες, τ� απαλ� γαλά�ι� τ�υ �υραν�ύ,τ� �αθύ μπλε της θάλασσας και � Aιγαι-�γλαρ�ς, τ� μ�ναδικ� αυτ� θαλασσ�-π�ύλι με τ� κ�κκιν� ράμ��ς, πρεσ�ευ-τής εν�ς σπάνι�υ π�λιτισμ�ύ αλλά και ε-ν�ς σημαντικ�ύ �ικ�συστήματ�ς. Kαιπ�ι�ς δεν θα επέλεγε αυτ�ν τ�ν τ�π�.Oπως λέει και � Γ. Θέμελης στη «Pαψω-δια στη θάλασσα τ�υ Aιγαί�υ»: «Nα’μ�υν π�υλί θαλασσιν�, κ’ ένα πρ�ς ένα /τα σκαλ�πάτια να μετρώ τ�υ διά�αν�υύπν�υ σ�υ, / τα κλώνια της τριαντα�υλ-λιάς μέσα στις νύ�τες των �υθών!»

O AIΓAIOΓΛAPOΣ είναι ένας γλάρ�ςμήκ�υς 50 εκατ�στών, γκρί��ς στ�πάνω μέρ�ς και άσπρ�ς στ� κάτω, μεστενές �τερ�ύγες, π�υ είναι μαύρεςστην άκρη. M�ιά�ει με τ�ν γνωστ� σε�λ�υς μας και π�λύ πι� κ�ιν� Aσημ�-γλαρ�, αλλά είναι λίγ� μικρ�τερ�ςκαι ελα�ρύτερ�ς, ενώ �ε�ωρί�ει απ�τ� !αθύ κ�κκιν� ράμ��ς τ�υ π�υ έ-�ει κίτρινη άκρη και στενή μαύρη λω-ρίδα και απ� τα σκ�υρ��ρωμα π�δια.

Γεννάει τα αυγά τ�υ αρκετά αργά,συνήθως ��ι νωρίτερα απ� τα τέληAπριλί�υ με τις αρ�ές Mαΐ�υ. Γεννά-ει μέ�ρι τρία αυγά, –συνήθως �μωςδύ�– τα �π�ία επωά�ει για τέσσεριςε!δ�μάδες.

Nωρίς τ�ν I�ύνι�, �ταν η άγρια θά-λασσα και �ι ισ�υρ�ί άνεμ�ι δίν�υντη θέση τ�υς σε ηπι�τερες καιρικέςσυνθήκες, με μέρες ηλι�λ�υστες καιήρεμη θάλασσα, τ�τε είναι π�υ � Aι-γαι�γλαρ�ς απ�καλύπτει τ� π�σ� ι-καν�τερ�ς ψαράς είναι, σε σ�έση μετ�υς άλλ�υς γλάρ�υς. E��ντας τε-λει�π�ιήσει μια ειδική μέθ�δ� ψαρέ-ματ�ς και πετώντας π�λύ �αμηλά, σεάμεση επα�ή με τη θάλασσα δίνειτην εντύπωση �τι είναι έτ�ιμ�ς ναπέσει ανά πάσα στιγμή. Aρπά�ει τηλεία τ�υ σ�εδ�ν απ� την επι�άνειατης θάλασσας, μερικές ��ρές !υθί-��ντας για λίγ� στ� νερ� τις άκρες α-π� τις �τερ�ύγες τ�υ.

Tρέ�εται με μικρά ψάρια, �πως �ισαρδέλες, �ι �π�ίες, κατά τ� διάστη-μα της θαλάσσιας ηρεμίας τ�υ I�υνί-�υ, ανε!αίν�υν στην επι�άνεια γιανα γεννήσ�υν. Στην Aνατ�λική Mε-σ�γει� τέτ�ια είδη ψαριών είναι σπα-νι�τερα και εδώ � Aιγαι�γλαρ�ς τρέ-�εται κυρίως με ψάρια π�υ ��υνστην επι�άνεια κ�ντά στις ακτές, �-πως �ι γ�πες. Παίρνει την τρ��ή τ�υκαι απ� τη στεριά. Σε αυτές τις περι-πτώσεις πλησιά�ει σε γυμνές ή �λ�ε-ρές εκτάσεις και κυνηγάει ακρίδεςκαι π�ντίκια.

Aν και �ι Aιγαι�γλαρ�ι τρέ��νταιμε �,τι μπ�ρ�ύν να !ρ�υν, η επ��ή

της αναπαραγωγικής τ�υς περι�δ�υκαι η επικράτηση των μικρών ψαριώνστη διατρ��ή τ�υς, δεί�ν�υν �τι ε-�αρτώνται απ� τη θάλασσα στ� με-γαλύτερ� π�σ�στ� για να τρα��ύν.O Aιγαι�γλαρ�ς είναι σίγ�υρα � πι�«θαλασσ�!ι�ς» απ’ �λ�υς τ�υς άλ-λ�υς γλάρ�υς και σε αντίθεση με τ�νAσημ�γλαρ� απ��εύγει τα μεγάλαλιμάνια, τ�υς σκ�υπιδ�τ�π�υς καιτην ενδ��ώρα, δεί�ν�ντας μια σα�ήπρ�τίμηση στις ερημικές !ρα�ώδειςεκτάσεις.

Aυτ�, !έ!αια, σημαίνει �τι δεν εκ-μεταλλεύεται τις ά�θ�νες πηγέςτρ��ής π�υ τ�υ πρ�σ�έρ�υν �ι αν-θρώπινες δραστηρι�τητες. Aντίθε-τα, δραστηρι�τητες �πως η υπεραλί-ευση των παράκτιων νερών και τ�παράν�μ� ψάρεμα με δυναμίτη ή μεμπ�υκάλες, έ��υν �δηγήσει, σε π�λ-λές περιπτώσεις, σε δραματική μείω-ση των αλιευμάτων, ενώ � ίδι�ς δενέ�ει π�λλές εναλλακτικές λύσειςδιατρ��ής, με απ�τέλεσμα να επη-ρεά��νται �ι πληθυσμ�ί τ�υ αλλά καιη αναπαραγωγική τ�υ επιτυ�ία.

H καταν�μή τ�υστη Mεσ�γει�

O Aιγαι�γλαρ�ς (Larus audouinii)είναι ένα παγκ�σμι� απειλ�ύμεν� εί-δ�ς γλάρ�υ π�υ απ�τελεί είδ�ς κ�-ρυ�αί�υ ευρωπαϊκ�ύ ενδια�έρ�-ντ�ς για πρ�στασία (SPEC 1). Bρί-σκεται στ� παράρτημα I της Oδηγίας

79/409/EOK «περί διατηρήσεως τωναγρίων π�υλιών», στ� Παράρτημα Iτης Σύμ!ασης της B�ννης π�υ ανα-�έρεται «στην πρ�στασία των μετα-ναστευτικών ειδών της άγριας πανί-δας», καθώς και στ� Παράρτημα IIτης Σύμ!ασης της Bέρνης για την«πρ�στασία της ευρωπαϊκής άγριαςπανίδας και των �υσικών ενδιαιτη-μάτων» αντίστ�ι�α.

T� σύν�λ� τ�υ παγκ�σμι�υ πληθυ-σμ�ύ τ�υ Aιγαι�γλαρ�υ, περίπ�υ14.000 �ευγάρια, περι�ρί�εται στηλεκάνη της Mεσ�γεί�υ, με πληθυ-σμ�ύς στην Iσπανία, στην K�ρσική,στη Σαρδηνία, στην Kύπρ�, στηνEλλάδα, στην T�υρκία, στην Tυνησίακαι στην Aλγερία. Π�λλά άτ�μα �ε-�ειμωνιά��υν στις α�ρικανικές α-κτές, απ� τη Λι!ύη έως τ� Mαρ�κ�και στ�ν Aτλαντικ�, στις ακτές τηςMαυριτανίας και της Σενεγάλης.

H μεγαλύτερη συγκέντρωση, τ�95% τ�υ παγκ�σμι�υ πληθυσμ�ύ!ρίσκεται στ� δυτικ� τμήμα της Mε-σ�γεί�υ, κυρίως στην επικράτεια τηςIσπανίας, �π�υ τα τελευταία είκ�σι�ρ�νια παρατηρήθηκε μια εντυπω-σιακή αύ�ηση τ�υ αριθμ�ύ των �ευ-γαριών. O δυτικ�ς πληθυσμ�ς !ρί-σκεται σε λίγες αλλά π�λυπληθείς α-π�ικίες, π�υ �ιλ��εν�ύν απ� 500 έ-ως 2.500 �ευγάρια.

Πι� ανατ�λικά, υπάρ��υν μικρ�ίδιάσπαρτ�ι πληθυσμ�ί, π�υ συγκρ�-τ�ύν απ�ικίες με 10 έως 150 �ευγά-ρια. Στ� Aιγαί� απ�μ�νωμένες και α-

σ�αλείς !ρα��νησίδες με �αμηλήκλίση και αραιή !λάστηση είναι � �ώ-ρ�ς �ωλιάσματ�ς τ�υ είδ�υς, �π�υ!ρίσκει κανείς απ�ικίες των 10 έως65 �ευγαριών. T� π�λυσ�ιδές ελληνι-κ� Aρ�ιπέλαγ�ς με τις εκατ�ντάδεςνησίδες, απ�τελεί π�λύτιμ� κατα�ύ-γι� μιας μ�ναδικής άγριας �ωής και!έ!αια είναι ένας �ώρ�ς δύσκ�λ�ςγια μελέτη. Tα μυστικά αυτ�ύ τ�υ κ�-σμ�υ παρέμεναν καλά κρυμμένα, ��ιμ�ν� �σ�ν α��ρά στ�ν Aιγαι�γλαρ�αλλά επίσης και στα άλλα είδη τηςπανίδας και ενί�τε της �λωρίδας.

H πρώτη απ�ικία τ�υ Aιγαι�γλαρ�υ!ρέθηκε τ� 1966, στ� �ώρ� �π�υστις μέρες μας εκτείνεται τ� Θαλάσ-σι� Πάρκ� των B�ρειων Σπ�ράδων.Aπ� τ�τε και μέ�ρι π�λύ πρ�σ�ατα,η κατάσταση τ�υ είδ�υς ήταν έναμυστήρι� και �ι �π�ιες εκτιμήσεις α-νέ�εραν �τι � ελληνικ�ς πληθυσμ�ςκυμαιν�ταν απ� 70–100 �ευγάρια.Oμως η �ιλ�δ��η και εντατική έρευ-να της Eλληνικής Oρνιθ�λ�γικήςEταιρείας (EOE) στ� Aιγαί�, π�υ άρ�ι-σε τ� 1995 και συνε�ί�εται, έρι�ε �ωςστη μέ�ρι τώρα άγνωστη κατάστασητ�υ Aιγαι�γλαρ�υ, στην Eλλάδα.

Oλα αυτά τα �ρ�νια, έ��υν γίνει ε-πισκέψεις σε περίπ�υ 500 νησίδεςστ� ν�τι� Aιγαί�, για την καταγρα�ήτης πανίδας και της �λωρίδας τ�υς.Tα απ�τελέσματα είναι εντυπωσια-κά, α��ύ ανακαλύ�θηκαν γύρω στις25 νέες απ�ικίες ανε!ά��ντας τ�ν



O σπάνι�ς αιγαι�γλαρ�ςT� πι� απειλ�ύμεν� θαλασσ�π�ύλι της Eλλάδας και τ� πρ�γραμμα πρ�στασίας τ�υ

Tα σκά�η της EOE έ��υν επιλεγεί με μεγάλη πρ�σ��ή, έτσι ώστε να παρέ��υν ασ�άλεια αλλά και δυνατ�τητα για εύ-κ�λη πρ�σέγγιση και απ��ί�αση στις επικίνδυνες ακτές των μικρ�νησίδων. Στη �ωτ�γρα�ία τ� σκά��ς «Kίναρ�ς»κάλυψε �ιλιάδες μίλια, κυρίως στην περι��ή των Δωδεκανήσων (�ωτ.: A. Σακ�ύλης – EOE).


ελληνικ� πληθυσμ� στα 500 έως 550�ευγάρια, αριθμ� π�υ απ�τελεί τ�μεγαλύτερ� πληθυσμ� τ�υ είδ�υςστην Aνατ�λική Mεσ�γει�. Tα κυρι�-τερα σημεία αναπαραγωγής τ�υστην Eλλάδα είναι στα Δωδεκάνησα,στις ν�τι�ανατ�λικές Kυκλάδες, σταKύθηρα και στις Σπ�ράδες. Παρ’ �λααυτά ε�ακ�λ�υθεί να είναι τ� πι�σπάνι� θαλασσ�π�ύλι της Eλλάδαςκαι η πρ�στασία τ�υ ανάγεται σε θέ-μα άμεσης πρ�τεραι�τητας.

Oι �ασικ�τερες απειλέςH θέση των Aιγαι�γλαρων στην κ�-

ρυ�ή της θαλάσσιας τρ��ικής αλυ-σίδας, τ�υς καθιστά ευάλωτ�υς στηρύπανση της Mεσ�γεί�υ. Tα ενήλικαάτ�μα συσσωρεύ�υν στ� σώμα τ�υςσημαντικές π�σ�τητες απ� �ργανικά�λώρια και !αριά μέταλλα, μέρ�ςτων �π�ίων μετα!ι!ά�εται τ�σ� στααυγά �σ� και στα νε�γνά. Παρ’ �λααυτά, μέ�ρι σήμερα δεν έ�ει απ�δει-�θεί εάν �ι τ��ίνες επηρεά��υν τ�υςAιγαι�γλαρ�υς δυσμενώς, αν και κά-θε αύ�ηση στ� επίπεδ� ρύπανσηςμπ�ρεί να απ�!εί �ημι�γ�ν�.

H πι� μεγάλη ίσως απειλή για ταπ�υλιά αυτά, πρ�έρ�εται απ� την αν-θρώπινη εν��ληση στ�υς �ώρ�υςτων απ�ικιών αναπαραγωγής. H εν�-�ληση στις απ�ικίες απ� τ�υς ψαρά-δες, τ�υς !�σκ�ύς και τ�υς τ�υρί-στες, �πως επίσης και απ� τ�υς με-λετητές, �ι �π�ί�ι δεν τηρ�ύν πάντακάπ�ιες !ασικές αρ�ές μεθ�δ�λ�-γίας, μπ�ρεί να �δηγήσει σε απ�τυ-�ία την αναπαραγωγική πρ�σπάθεια,ή ακ�μη και σε εγκατάλειψη των α-π�ικιών, �ταν η διαταρα�ή �επερά-σει τα �ρια.

H συλλ�γή αυγών γλάρων, ένα συ-νηθισμέν� �αιν�μεν� ανάμεσαστ�υς κατ�ίκ�υς π�λλών ελληνικώννησιών, μια πρακτική αιώνων για τηνε�ασ�άλιση μιας θρεπτικής τρ��ήςκαθώς και η θανάτωση νεαρών Aιγαι-�γλαρων, έ��υν κατά καιρ�ύς παρα-τηρηθεί σε κάπ�ιες περι��ές, αλλά ηέκταση τ�υ πρ�!λήματ�ς δεν είναιακ�μα πλήρως γνωστή.

Eπιπλέ�ν, τ� είδ�ς έ�ει να αντιμε-τωπίσει τ�ν ισ�υρ�τατ� ανταγωνι-

σμ� τ�υ Aσημ�γλαρ�υ, εν�ς είδ�υςπ�υ � πληθυσμ�ς τ�υ στην Eλλάδαέ�ει ανέ!ει κατακ�ρυ�α, αγγί��νταςτα 50.000 �ευγάρια. H αύ�ηση αυτήτ�υ Aσημ�γλαρ�υ ��είλεται κυρίωςστην πρ�σαρμ�γή τ�υ στις ανθρώπι-νες δραστηρι�τητες, με κυρι�τερηαυτή των �ωματερών, �π�υ τ�ν !λέ-π�υμε να τρέ�εται. Eτσι, � Aσημ�-γλαρ�ς εκμεταλλεύεται πλ�ύσιες ε-ναλλακτικές πηγές διατρ��ής, σ’ α-ντίθεση με τ�ν Aιγαι�γλαρ� � �π�ί�ςτρέ�εται σ�εδ�ν απ�κλειστικά με α-�ρ�ψαρα. Συνέπεια, α�εν�ς της αύ-�ησης τ�υ πληθυσμ�ύ τ�υ Aσημ�-γλαρ�υ και α�ετέρ�υ �τι �ωλιά�ει έ-να μήνα περίπ�υ πριν τ�ν Aιγαι�γλα-ρ�, είναι να εκτ�πί�εται � τελευταί�ςαπ� τις θέσεις αναπαραγωγής.

Πρ�γραμμαπρ�στασίας

Mε !άση τα απ�τελέσματα της έ-ρευνας και τη διάγνωση των ανα-γκών και των απειλών π�υ αντιμετω-πί�ει τ� είδ�ς, συντά�θηκε ειδικ�πρ�γραμμα Life με τίτλ� «Δράσειςγια την πρ�στασία τ�υ Aιγαι�γλαρ�υLarus audouinili στην Eλλάδα» π�υ�ρηματ�δ�τήθηκε απ� την E.E. καιτ� YΠEXΩΔE. T� πρ�γραμμα �εκίνη-σε την 1η Mαρτί�υ τ�υ 1997 και ανα-μένεται να έ�ει �λ�κληρωθεί έως τ�N�έμ!ρι� τ�υ 1999. Oι περι��ές στις�π�ίες εκτείνεται τ� πρ�γραμμα α-π�τελ�ύν μέρ�ς τ�υ δικτύ�υ Φύση2000 και είναι �ι !ρα��νησίδες τ�υN�τι�ανατ�λικ�ύ Aιγαί�υ, καθώς και�ι γύρω νησίδες στην Aστυπάλαια,στην Aμ�ργ� και στα Kύθηρα.

H πρώτη �ρ�νιά, την �π�ία διανύ-�υμε, έ�ει σκ�π� να ε�αρμ�σει τιςπι� άμεσες και απαραίτητες ενέργει-ες, �πως τη �ύλα�η των απ�ικιών ήτη !ελτίωση τ�υ �ώρ�υ αναπαραγω-γής και να παρακ�λ�υθήσει στενάτις απ�ικίες τ�υ Aιγαι�γλαρ�υ, μεστ�� να συλλε�θ�ύν �ι απαραίτη-τες επιστημ�νικές πληρ��ρίες π�υα��ρ�ύν στην �ικ�λ�γία τ�υ είδ�υς.Παράλληλα, η έρευνα επεκτείνεταιστην καταγρα�ή της υπ�λ�ιπης πα-νίδας και �λωρίδας και στη �αρτ�-γρά�ησή της, για την �λ�κληρωμένη



O Aιγαι�γλαρ�ς �τιά�νει τη �ωλιά τ�υ με �υτά π�υ �ρίσκει μέσα ή κ�ντά στ��ώρ� της απ�ικίας τ�υ. Π�λλές ��ρές η �ωλιά είναι μια απλή λακκ�ύ�α ή η�υλλωσιά εν�ς �αμηλ�ύ και απλωμέν�υ �υτ�ύ (�ωτ.: Σ. Z�γκαρης – EOE).

Oι Aιγαι�γλαρ�ι συγκεντρών�νται νωρίς τ�ν Aπρίλι� σε ερημικές και ασ�αλείς �ρα��νησίδδεις θέσεις απ� τ�ν Aσημ�γλαρ�, �ωρίς να είναι ακ�μη γνωστ� εάν αυτ� ��είλεται στην �ικAσημ�γλαρ� (�ωτ.: A. Σακ�ύλης – EOE).

Oι νεαρ�ί Aιγαι�γλαρ�ι παραμέν�υν στην απ�ικία έως τα τέλη περίπ�υ τ�υ I�υλί�υ. Mετά δMεσ�γεί�υ δεν είναι γνωστ�ς � πρ��ρισμ�ς τ�υς. H δακτυλίωση των νεαρών ατ�μων π�υπλαίσι� τ�υ πρ�γράμματ�ς Life, πιστεύεται �τι μεσ�πρ�θεσμα θα λύσει τ� μυστήρι� (�ωτ.:


KYPIAKH 14 ΔEKEMBPIOY 1997- H KAΘHMEPINH 17

δες. Δεί�ν�υν να πρ�τιμ�ύν πι� γυμνές και �ρα�ώ-κ�λ�γία τ�υ είδ�υς ή στ�ν ανταγωνισμ� τ�υ με τ�ν

διασκ�ρπί#�νται, και �σ�ν α��ρά τα άτ�μα της Aν.υ έγινε τ� 1997 απ� την EOE και θα συνε�ιστεί στ�: A. Σακ�ύλης – EOE).

H �ρωματική δια��ρά μετα$ύ ενήλικων και νεαρών Aιγαι�γλαρων είναι έντ�νη. Tα νεαρά έ��υν σκ�ύρ� κα�έ – γκρί-#� πτέρωμα, τ� �π�ί� σταδιακά γίνεται πι� λευκ�, ώσπ�υ στ� 4�–5� έτ�ς της ηλικίας τ�υς απ�κτ�ύν τ� πτέρωμα τ�υενήλικ�υ (�ωτ.: A. Σακ�ύλης – EOE).

σύντα�η των δαι�ειριστικών σ�εδίωντων περι��ών Φύση 2000.

Kατά τη διάρκεια τ�υ πρ�γράμμα-τ�ς μεγάλη !αρύτητα θα δ�θεί στ�θέμα τ�υ τ�υρισμ�ύ π�υ απ�τελεί τ�!ασικ� π�ρ� ανάπτυ�ης των νησιών.Θα διαπιστωθεί τ� μέγεθ�ς της τ�υ-ριστικής δραστηρι�τητας, � αριθμ�ςκαι η π�ι�τητα των τ�υριστών, κα-θώς και τ� εύρ�ς της τ�υριστικήςπερι�δ�υ και η επάρκεια της υ�ιστά-μενης υπ�δ�μής. Bάσει αυτών τωνστ�ι�είων θα α�ι�λ�γηθεί η αλληλε-πίδραση τ�υρισμ�ύ και περι!άλλ�-ντ�ς και θα δ�θ�ύν �ι !ασικ�ί ά��-νες για την αρμ�νική έντα�η τ�υτ�υρισμ�ύ στ�ν συγκεκριμέν� �υσι-κ� και π�λιτισμικ� �ώρ�.

H αλιεία, ένας επίσης σημαντικ�ςτ�μέας ανάπτυ�ης των νησιών, θα α-πασ��λήσει σε μεγάλ� !αθμ� τ�πρ�γραμμα. Θα υπάρ�ει καταγρα�ήτης αλιευτικής δραστηρι�τητας μεπ�ι�τικά και π�σ�τικά στ�ι�εία, �σ�να��ρά στ� είδ�ς και στ�ν αριθμ�των σκα�ών και των αλιευμάτων ανάεπ��ή. Θα διαπιστωθεί τυ��ν σύνδε-ση της αλιευτικής δραστηρι�τηταςκαι της τρ��ικής συμπερι��ράς τ�υAιγαι�γλαρ�υ και θα εκτιμηθεί τ� μέ-γεθ�ς της αλληλεπίδρασής τ�υς.Eπιπλέ�ν, θα καταγρα��ύν και άλ-λες ανθρώπινες δραστηρι�τητες στανησιά, �πως η κτην�τρ��ία ή η γε-ωργία. Tα επ�μενα δύ� �ρ�νια �υσι-κά θα συνε�ιστεί η πρ�στασία των α-π�ικιών, θα �λ�κληρωθ�ύν τα δια-�ειριστικά σ�έδια και θα �εκινήσεισυστηματική ενημέρωση και ευαι-σθητ�π�ίηση τ�υ κ�ιν�ύ. Aπώτερ�ςσκ�π�ς είναι να �ρησιμ�π�ιηθεί � Aι-γαι�γλαρ�ς (α��ύ !�ηθάει και τ� �-ν�μά τ�υ) σαν σύμ!�λ�, με στ��την ανάδει�η και την πρ�στασία τ�υμ�ναδικ�ύ νησιωτικ�ύ �υσικ�ύ περι-!άλλ�ντ�ς τ�υ Aιγαί�υ. «O έρωτας,τ� αρ�ιπέλαγ�ς και η πρώρα των α-

�ρών τ�υ και �ι γλάρ�ι των �νείρωντ�υ», �πως λέει και � Eλύτης στα«Πρώτα π�ιήματα τ�υ Aιγαί�υ». Mην�ε�νάμε άλλωστε �τι, εδώ και τρία�ρ�νια, η EOE έ�ει �εκινήσει μια με-γάλη πρ�σπάθεια με σκ�π� την έ-ρευνα, την πρ�στασία και την ανά-δει�η της πανίδας και των !ι�τ�πωντης νησιωτικής Eλλάδας.

Για ένα πελαγίσι� π�υλί �πως � Aι-γαι�γλαρ�ς π�υ τ�ν περισσ�τερ��ρ�ν� τ�ν περνάει διασκ�ρπισμέν�ςστη θάλασσα, η πρ�στασία είναι �υ-σιαστικά ε�ικτή κατά την περί�δ�της αναπαραγωγής, �ταν τα π�υλιάσυγκεντρών�νται σε μικρές ακατ�ί-κητες !ρα��νησίδες για να �ωλιά-σ�υν. Aυτή η περί�δ�ς διαρκεί απ�τις αρ�ές Aπριλί�υ, �ταν γίνεται τ��ευγάρωμα, μέ�ρι τα τέλη I�υλί�υ, �-ταν τα μικρά εγκαταλείπ�υν σταδικάτ� �ώρ� της απ�ικίας.

Eνα τ�σ� μεγάλ� πρ�γραμμα, �-πως είναι �υσικ�, απαιτεί τη συμμε-τ��ή π�λλών ατ�μων π�υ να καλύ-πτ�υν ένα ευρύ �άσμα υπ��ρεώσε-ων, απ� την έρευνα στ� πεδί� μελέ-της μέ�ρι την επικ�ινωνία με τις υ-πηρεσίες της Eυρωπαϊκής Eνωσης.Πάνω απ’ �λα �μως, απαιτεί τη συνε-�ή παρ�υσία στ� πεδί� και �υσικά α-τελείωτες μετακινήσεις μετα�ύ τωννησιών. Φέτ�ς μ�ν�ν, �ρησιμ�π�ιή-θηκαν τέσσερα τα�ύπλ�α σκά�η,δύ� εκ των �π�ίων παρα�ωρήθηκανγια τ� πρ�γραμμα απ� �ίλ�υς, ενώτα άλλα δύ� αγ�ράστηκαν και απ�τε-λ�ύν τ� «στ�λ�» της EOE. T� μεγα-λύτερ� απ� αυτά, μήκ�υς 5,70 μ., εί-ναι τ� «Kίναρ�ς» π�υ πήρε τ� �ν�ματης εντυπωσιακής νησίδας μετα�ύKυκλάδων και Δωδεκανήσων. T� άλ-λ�, μήκ�υς 4,60 μ., είναι � «Yδρ�!ά-της» πρ�ς τιμήν εν�ς μικρ�σκ�πικ�ύκαι μυστηριώδ�υς π�υλι�ύ τ�υ Aι-γαί�υ π�υ �ρ�νια τώρα ανα�ητ�ύμετις περι��ές �π�υ �ωλιά�ει.

Tα σκά�η της EOE εί�αν τ� 1997π�λλή δ�υλειά, ελέγ��ντας σε καθη-μερινή !άση τις απ�ικίες, ενώ γίν�-νταν τακτικές περιπ�λίες σε �λη τηνέκταση των περι��ών. Δι�ργανώθη-καν επίσης και πι� μακρινές απ�στ�-λές, καθώς �ρισμένες απ� τις περι�-�ές τ�υ πρ�γράμματ�ς είναι πραγ-ματικά τεράστιες. Eτσι, �ι απ�στ�λέςτης EOE έ�τασαν και σε μέρη �π�υσπάνια απ�!ι!ά�εται κανείς, �πωςτις νησίδες Xαμηλή, I�ύνια, Σ��ράνακαι Kαρα!�νήσια στ� Kαρπάθι� Πέ-λαγ�ς. Eπισκέψεις έγιναν επίσης καισε γειτ�νικές περι��ές, εκτ�ς πρ�-γράμματ�ς, για να διαπιστωθεί η κα-τάσταση τ�υ πληθυσμ�ύ τ�υ Aιγαι�-γλαρ�υ. Kαλύ�θηκαν �λα τα Δωδε-κάνησα μέ�ρι τη P�δ�, �ι Φ�ύρν�ικαι �ι ανατ�λικές Kυκλάδες. Συν�λι-κά, απ� τ�ν Mάι� μέ�ρι και τα τέληI�υλί�υ έγιναν διαδρ�μές π�υ �τά-ν�υν τα τέσσερις �ιλιάδες μίλια, ενώσυ�νά �ι καιρικές συνθήκες δεν ή-ταν ιδανικές, �ρισμένες ��ρές μάλι-στα θα μπ�ρ�ύσαν να �αρακτηρι-στ�ύν ακ�μα και δύσκ�λες.

M�λ�ν�τι είναι νωρίς ακ�μη γιασυμπεράσματα, τ� πρ�γραμμα μέ�ριστιγμής πάει καλά. Oλα �σα εί�ανπρ�γραμματιστεί να γίν�υν, έγινανκαι με τ� παραπάνω. H αναπαραγωγήτων Aιγαι�γλαρων πήγε καλά στιςπερισσ�τερες απ�ικίες, καθώς δα-κτυλιώθηκαν σ�εδ�ν 200 νε�σσ�ί και� πληθυσμ�ς �αίνεται πι� υγιής απ’�,τι αρ�ικά πιστευ�ταν. H συνέ�εια�αίνεται τ� ίδι� καλή, καθώς τ� σ�ε-διασμέν� πρ�γραμμα συμπληρώνε-ται απ� τη σημαντική πείρα π�υ πλέ-�ν απ�κτάται. Mέ�ρι �μως να �τά-σ�υμε στ� σημεί� να π�ύμε �τι � Aι-γαι�γλαρ�ς είναι ασ�αλής, υπάρ�ειακ�μα π�λύς δρ�μ�ς. T� Aιγαί� θέ-λει π�λλή δ�υλειά π�υ ευτυ�ώς, σι-γά – σιγά, αρ�ί�ει να �αίνεται και κυ-ρίως να απ�δίδει.



Oταν �γ�υν και τα τελευταία �ελωνάκια �ι ερευνητές τ�υ ΣΠΘX �εθά��υν τις �ωλιές για να �ρ�υν τ� π�σ�στ� επιτυ�ίας της εκκ�λαψης.

H θαλάσσια �ελώναM�νη λύση για την πρ�στασία της Caretta caretta είναι η ίδρυση Θαλασσί�υ Πάρκ�υ στη Zάκυνθ�

T�υ Δημητρί�υ Δημ�π�υλ�υ

Bι�λ�γ�υ τ�υ Συλλ�γ�υ για την Πρ�στασία της Θαλάσσιας Xελώνας

OI ΘAΛAΣΣIEΣ �ελώνες εμ ανίστη-καν στ�ν πλανήτη μας πριν απ� 150περίπ�υ εκατ�μμύρια �ρ�νια, την ί-δια επ��ή με τ�υς δειν�σαυρ�υςκαι ενώ �ι τελευταί�ι ε�α ανίστη-καν �ι �ελώνες ε�ακ�λ�υθ�ύν ναυπάρ��υν. T�ν 18� μέ�ρι και τιςαρ�ές τ�υ 19�υ αιώνα εκατ�μμύρια�ελωνών κ�λυμπ�ύσαν στις τρ�πι-κές και εύκρατες θάλασσες. Σήμε-ρα �ι αριθμ�ί τ�υς έ��υν μειωθεί,με απ�τέλεσμα να κινδυνεύ�υν ναε�α ανιστ�ύν ε�αιτίας της αλ�γι-στης ανθρώπινης δραστηρι�τητας.

Oι θαλάσσιες �ελώνες είναι ερ-πετά π�υ αναπνέ�υν με πνεύμ�-νες. Πρ�ήλθαν απ� είδη �ελωνώνπ�υ #�ύσαν κάπ�τε στη στεριά.Διαμ�ρ ωσαν υδρ�δυναμικά κελύ- η και πτερύγια, ώστε να πρ�σαρ-μ�στ�ύν καλύτερα στ� νέ� τ�υς υ-γρ� περι%άλλ�ν. Παρ’ �λα αυτά δενμπ�ρεσαν να κ�ψ�υν πλήρως τ�υςδεσμ�ύς τ�υς με τη στεριά – �ι θη-λυκές είναι υπ��ρεωμένες ν’ α ή-

ν�υν τα αυγά τ�υς στη #εστή άμμ�για να εκκ�λα θ�ύν.

Σήμερα υπάρ��υν 7 είδη θαλάσ-σιων �ελωνών σε �λ� τ�ν κ�σμ�.Oλα τα είδη απειλ�ύνται με ε�α ά-νιση σύμ ωνα με τα κριτήρια τηςΔιεθν�ύς Eνωσης Πρ�στασίας τηςΦύσης (IUCN). Για τ� λ�γ� αυτ�, �ιθαλάσσιες �ελώνες πρ�στατεύ�-νται διεθνώς με εθνικές ν�μ�θε-σίες και διεθνείς συμ%άσεις. Oι θα-λάσσιες �ελώνες απειλ�ύνται κυ-ρίως απ� την υπ�%άθμιση και κατα-στρ� ή των %ι�τ�πων αναπαραγω-γής τ�υς, τις συλλήψεις σε αλιευτι-κά εργαλεία, την καταστρ� ή πε-ρι��ών διατρ� ής / δια�είμανσηςκαι τη ρύπανση των θαλασσών.

Στη Mεσ�γει� απαντώνται κυ-ρίως τρία είδη θαλάσσιων �ελω-νών, η καρέτα (Caretta caretta), ηπράσινη (Chelonia mydas) και ηδερματ��ελώνα (Dermochelyscoriacea). Aπ� αυτές μ�ν� η καρέ-τα ω�τ�κεί στην Eλλάδα, ενώ καιτα τρία είδη απαντώνται στα �ωρι-κά της ύδατα. Aλλες σημαντικέςπερι��ές ω�τ�κίας της καρέτα,π�υ έ��υν καταγρα εί, %ρίσκ�νται

στην Kύπρ� και την T�υρκία, ενώπρ�σ ατα %ρέθηκαν α�ι�λ�γ�ιπληθυσμ�ί και στη Λι%ύη. Πέρα απ�τη Mεσ�γει� η caretta caretta %ρί-σκεται σε μεγάλ�υς αριθμ�ύς στ�Oμάν, στη Φλ�ριδα των HΠA, στηνAυστραλία, στη N. A ρική, στην Iα-πωνία και αλλ�ύ. Oι θαλάσσιες �ε-λώνες έ��υν αναπτύ�ει γενετικάδιακριτ�ύς πληθυσμ�ύς. Eτσι, �ι�ελώνες της Eλλάδας δε #ευγαρώ-ν�υν με �ελώνες απ� άλλη περι��ήω�τ�κίας, �ύτε αναπληρώνει � έ-νας πληθυσμ�ς τ�ν άλλ� εάν ε�α- ανιστεί ή μειωθεί � ένας απ� τ�υςδύ�. Πριν απ� μερικές δεκαετίες υ-πήρ�αν α�ι�λ�γ�ι πληθυσμ�ί καρέ-τα στ� Iσραήλ και την Iταλία. Oμως,η �ικιστική ανάπτυ�η των παραλιώνω�τ�κίας, κυρίως για τ�υριστικ�ύςσκ�π�ύς, συνετέλεσε στην ε�α ά-νισή τ�υς. Στην Eλλάδα σήμερα ηάναρ�η τ�υριστική ανάπτυ�η απ�-τελεί τ� %ασικ� λ�γ� υπ�%άθμισηςκαι καταστρ� ής των παραλιών ω-�τ�κίας.

Mε δύ� Πρ�εδρικά Διατάγματατ�υ 1980 και 1981, πρ�στατεύ�νταιστην Eλλάδα και τα τρία είδη θα-

λάσσιων �ελωνών και απαγ�ρεύε-ται η αλιεία, η θανάτωση, η κακ�-π�ίησή τ�υς, η συλλ�γή και η κατα-στρ� ή αυγών και νε�σσών.

Eπιπλέ�ν, η Eλλάδα έ�ει συνυπ�-γράψει και διεθνείς συμ%άσεις[Συνθήκη της Bέρνης, Συνθήκη γιατ� Διεθνές Eμπ�ρι� Aπειλ�ύμενωνEιδών (Cites), Σύμ%αση της B�νης,Πρωτ�κ�λλ� της Bαρκελώνης, Oδη-γία της E.E. για τ�υς %ι�τ�π�υς]π�υ πρ�στατεύ�υν τις θαλάσσιες�ελώνες και τ�υς %ι�τ�π�υς τ�υς.

Ω�τ�κία

H #ωή των θαλάσσιων �ελωνών�εκινάει απ� την αμμ�υδιά. Oι ενή-λικες θηλυκές, α �ύ #ευγαρώσ�υνμέσα στ� νερ� και μάλιστα κ�ντάστις παραλίες ω�τ�κίας, θα %γ�υντα %ράδυα τ�υ καλ�καιρι�ύ και θαα ήσ�υν τα αυγά τ�υς στη #εστήάμμ�. H περί�δ�ς ω�τ�κίας στηνEλλάδα αρ�ί#ει τέλη Mαΐ�υ καιδιαρκεί μέ�ρι και τ� τέλ�ς Aυγ�ύ-στ�υ. Mε τ� %αρύ τ�υς σώμα (80-100) κιλά σέρν�νται μέ�ρι τη στε-γνή άμμ� �π�υ σκά%�υν έναν αυ-



γ�θάλαμ� %άθ�υς 40-60 εκατ�-στών και απ�θέτ�υν κατά μέσ� �ρ�120 αυγά π�υ έ��υν τ� σ�ήμα καιτ� μέγεθ�ς μπαλάκι πινγκ-π�νγκ.

Στη συνέ�εια καλύπτ�υν τη ω-λιά με άμμ� και επιστρέ �υν στηθάλασσα. H �λη διαδικασία της ω�-τ�κίας διαρκεί περίπ�υ μια ώρα.Mετά απ� 15 περίπ�υ ημέρες �ι ί-διες �ελώνες θα επιστρέψ�υν γιανα α ήσ�υν άλλα τ�σα αυγά σε άλ-λη ωλιά. T� ίδι� θα επαναλη θείγια τρίτη πιθαν�ν και τέταρτη �ράμέσα στ� ίδι� καλ�καίρι. Eπειδή εί-ναι μεταναστευτικ� είδ�ς, στ� τέ-λ�ς εγκαταλείπ�υν την περι��ή ω-�τ�κίας και επιστρέ �υν στις πε-ρι��ές διατρ� ής και δια�είμαν-σής τ�υς.

Eπειτα απ� 60 περίπ�υ ημέρες �ινε�σσ�ί θα %γ�υν απ� τη ωλιάτ�υς και θα κατευθυνθ�ύν πρ�ς τηθάλασσα ακ�λ�υθώντας τ� ένστι-κτ� τ�υς. Tα μικρά �ελωνάκια είναι ωτ�τακτικά, δηλαδή κιν�ύνταιπρ�ς την κατεύθυνση π�υ υπάρ�ει ως. Σε μια υσική παραλία η ω-τειν�τερη επι άνεια είναι αυτή τηςθάλασσας. Eάν �μως, πίσω απ� τηνπαραλία υπάρ��υν έντ�να τε�νητά ώτα, τ�τε τα �ελωνάκια απ�πρ�-σανατ�λί#�νται και κατευθύν�νταιπρ�ς αυτά ν�μί#�ντας �τι είναι ηθάλασσα. T� απ�τέλεσμα είναι �τι�άν�νται και τελικά πεθαίν�υν απ�α υδάτωση και ε�άντληση. Kανείςδεν γνωρί#ει π�ύ πηγαίν�υν τα �ε-λωνάκια μ�λις α ήσ�υν την παρα-λία τ�υς. Oι νε�σσ�ί μετα έρ�νταιαπ� θαλάσσια ρεύματα στ� αν�ικτ�πέλαγ�ς. Eκεί θα περάσ�υν τα πρώ-τα τ�υς �ρ�νια τρε �μεν�ι με πλα-γκτ�ν, ύκια και έντ�μα. Kανείςδεν γνωρί#ει π�ύ %ρίσκ�νται αυτές�ι περι��ές, γι’ αυτ� τα πρώτα �ρ�-νια της #ωής της θαλάσσιας �ελώ-νας απ�καλ�ύνται «τα �αμένα �ρ�-νια». Mετά τ� στάδι� αυτ� �ι �ελώ-νες μετακιν�ύνται και #�υν κ�ντάστις ακτές τρε �μενες με �στρα-κ�ειδή, κα%�ύρια, σπ�γγ�υς, α�ι-ν�ύς, κ.λπ. Xρειά#�νται 20–30 �ρ�-νια για να μπ�ρέσ�υν να τάσ�υνσε ηλικία αναπαραγωγής �π�τε θαεπανέλθ�υν στις παραλίες π�υ κά-π�τε εί�αν γεννηθεί και �ι ίδιες γιαν’ α ήσ�υν τ’ αυγά τ�υς. H « ιλ�-πατρία» τ�υς αυτή είναι ένα απ� τα

ανε�ήγητα αιν�μενα της ύσηςκαι έ�ει γίνει αντικείμεν� εκτεταμ-μένων μελετών παγκ�σμίως.

Oι νε�σσ�ί έ��υν να αντιμετωπί-σ�υν π�λλ�ύς υσικ�ύς ε�θρ�ύς.Λ�γω τ�υ μικρ�ύ μεγέθ�υς τ�υς,έ��υν μήκ�ς περίπ�υ 5–7 εκατ�-στών, γίν�νται εύκ�λη λεία για ταθαλασσ�π�ύλια και τα ψάρια. Π�λ-λ�ί νε�σσ�ί πεθαίν�υν απ� ε�ά-ντληση. T� π�σ�στ� των νε�σσώνπ�υ επι%ιώνει είναι π�λύ μικρ�.Yπ�λ�γί#εται �τι απ� τα 1.000 �ε-λωνάκια π�υ τάν�υν στ� νερ� μ�-ν� 1–2 θα επι%ιώσ�υν μέ�ρι την ε-νηλικίωση. Oταν πλέ�ν σ�ηματιστείτ� σκληρ� τ�υς κέλυ �ς, �ι υσι-κ�ί τ�υς ε�θρ�ί μειών�νται και μ�-ν� � καρ�αρίας ή κάπ�ια μεγάλαψάρια μπ�ρ�ύν πλέ�ν να απειλή-σ�υν τις �ελώνες.

Aπ� έρευνες π�υ έγιναν απ� τ�Σύλλ�γ� για την Πρ�στασία τηςΘαλάσσιας Xελώνας (ΣΠΘX) κατάτη δεκαετία τ�υ ’80, ανακαλύ τη-καν σημαντικ�τατες παραλίες ω�-τ�κίας της καρέτα στη Zάκυνθ�,

στ�ν K�λπ� της Kυπαρισσίας, στ�Λακωνικ� K�λπ�, στ� Pέθυμν�, σταXανιά και στη Mεσσαρά. Aπ� αυτές� K�λπ�ς τ�υ Λαγανά στη Zάκυνθ�είναι � σημαντικ�τερ�ς %ι�τ�π�ςαναπαραγωγής της καρέτα στη Mε-σ�γει�, παρ�υσιά#�ντας τη μεγα-λύτερη συγκέντρωση ωλιών ανά�ιλι�μετρ�. Λ�γω της μεγάλης ση-μαντικ�τητας της Zακύνθ�υ απ� τ�1983 ισ�ύ�υν ειδικά μέτρα πρ�στα-σίας π�υ θέτ�υν �ρ�υς και περι�-ρισμ�ύς στις �ρήσεις γης. Tα μέ-τρα αυτά πήραν την τελική τ�υςμ�ρ ή με Πρ�εδρικ� Διάταγμα τ�1990, τ� �π�ί� ισ�ύει μέ�ρι σήμε-ρα. T� ισ�ύ�ν Πρ�εδρικ� Διάταγμαδεν μπ�ρεσε να δώσει εναλλακτι-κές λύσεις ανάπτυ�ης στην ευρύ-τερη περι��ή τ�υ K�λπ�υ τ�υ Λα-γανά, με απ�τέλεσμα να υπάρ��υνέντ�νες τ�πικές αντιδράσεις π�υπ�λλές �ρές εκδηλώθηκαν υπ�μ�ρ ή %ίας κατά των ερευνητώντ�υ ΣΠΘX. Tελικά τ� 1991 τ�YΠEXΩΔE απ� άσισε την εκπ�νη-ση Eιδικής Περι%αλλ�ντικής Mελέ-

της με σκ�π� την Iδρυση Eθνικ�ύΘαλάσσι�υ Πάρκ�υ στ�ν K�λπ�τ�υ Λαγανά. Mετά απ� π�λυετήδιάλ�γ� με �λ�υς τ�υς ενδια ερ�-μεν�υς �ρείς �λ�κληρώθηκε πριναπ� μερικ�ύς μήνες τ� σ�έδι� γιατ� Πρ�εδρικ� Διάταγμα.

Aναμ ισ%ήτητα, η ίδρυση τ�υEθνικ�ύ Θαλάσσι�υ Πάρκ�υ Zακύν-θ�υ θα διασ αλίσει την πλήρη πρ�-στασία τ�υ %ι�τ�π�υ, θα δώσει ε-ναλλακτικές μεθ�δ�υς ανάπτυ�ηςκαι θα � ελήσει μακρ��ρ�νια τηνπερι��ή ανα%αθμί#�ντας και τηνπ�ι�τητα τ�υ τ�υρισμ�ύ. Tαυτ�-�ρ�να και με α �ρμή τη θαλάσσια�ελώνα θα πρ�στατευτ�ύν τα υσι-κά �ικ�συστήματα, θα υπάρ�ει �ω-ρ�τα�ική διευθέτηση της ευρύτε-ρης περι��ής και θα πρ�%ληθ�ύντα π�λιτισμικά στ�ι�εία της. Για τηνεπιτυ�ία τ�υ πάρκ�υ �ρειά#εται ησυνεργασία της τ�πικής κ�ινωνίαςμε την π�λιτεία, η συμμετ��ή τωνπερι%αλλ�ντικών �ργανώσεων καιη αντιπρ�σώπευση των εμπλεκ�μέ-νων �ρέων στη δια�είρισή τ�υ.

M�λις �γ�υν απ� τη �ωλιά τα �ελωνάκια κατευθύν�νται πρ�ς τη θάλασσα, �εκινώντας τ� μεγάλ� τ�υς «άγνωστ�» τα�ίδι.

Kάθε ��ρά π�υ �γαίνει τα �ράδια τ�υ καλ�καιρι�ύ να γεννήσει, η Carettacaretta α�ήνει γύρω στα 120 αυγά σε κάθε �ωλιά π�υ κάνει..

O Σύλλ�γ�ς για την Πρ�στασία της Θαλάσσιας Xελώνας

O ΣΠΘX ιδρύθηκε τ� 1983 μεσκ�π� τη μελέτη και πρ�στασίατων θαλάσσιων �ελωνών. Mε τηνέγκριση τ�υ υπ�υργεί�υ Γεωργίαςκαι τ�υ YΠEXΩΔE διε�άγει εδώκαι 15 �ρ�νια πρ�γράμματα κατα-γρα ής και πρ�στασίας της ανα-παραγωγικής δραστηρι�τητας τηςcaretta caretta στις σημαντικ�τε-ρες περι��ές ω�τ�κίας της (Zά-κυνθ�, Πελ�π�ννησ� και Kρήτη).Tα πρ�γράμματα αυτά διαρκ�ύνκάθε �ρ�ν� απ� μέσα Mαΐ�υ μέ�ριμέσα Oκτω%ρί�υ και περιλαμ%ά-ν�υν καταγρα ή των ωλιών σεκαθημερινή %άση, πρ�στασία τ�υςμε κλω%�ύς ή ειδικά πλέγματα σε

περι��ές με έντ�νη παρ�υσία τ�υ-ριστών ή θήρευση απ� αλεπ�ύδεςκαι άλλα #ώα, μαρκάρισμα θηλυ-κών ατ�μων για επιστημ�νική πα-ρακ�λ�ύθηση, ύλα�η των παρα-λιών ω�τ�κίας, ενημέρωση των ε-πισκεπτών στις παραλίες, μέσα α-π� σταθμ�ύς ενημέρωσης και πα-ρ�υσιάσεις σε �εν�δ��εία. Tαπρ�γράμματα διε�άγ�νται με τησυμμετ��ή περισσ�τερων των 300Eλλήνων και αλλ�δαπών �ιτητώνή επιστημ�νων π�υ διαθέτ�υντ�υλά�ιστ�ν ένα μήνα απ� τ� �ρ�-ν� τ�υς για την πρ�σ �ρά εθελ�-ντικής εργασίας. Eπιπλέ�ν και σε

Συνέ�εια στην 20ή σελίδα


συνεργασία με �ένα και ελληνικάπανεπιστήμια διε�άγ�νται επιμέ-ρ�υς μελέτες π�υ απ�σκ�π�ύνστη διερεύνηση παραγ�ντων π�υεπηρεά#�υν την ω�τ�κία και πρ�-%άλλ�υν την πρ�στασία αυτ�ύ τ�υσπάνι�υ είδ�υς. O ΣΠΘX δίνει με-γάλη έμ αση στη συνεργασία μετην τ�πική αυτ�δι�ίκηση, τ�υς κα-τ�ίκ�υς και επι�ειρηματίες γύρωαπ� τις παραλίες ω�τ�κίας καιπρ�σπαθεί να διαμ�ρ ώσει τέτ�ι-ες συνθήκες π�υ θα διευκ�λύν�υντην ω�τ�κία και θα ανα%αθμί#�υντ� υσικ� περι%άλλ�ν.

T� Kέντρ� ΔιάσωσηςΘαλάσσιων Xελωνών

στη Γλυ�άδα

H συ�νή ανα �ρά τραυματισμέ-νων �ελωνών απ� �λη την Eλλάδακαι η υπ��ρέωση της π�λιτείας ναπρ�σατεύσει εμπράκτως τ� απει-λ�ύμεν� αυτ� είδ�ς, δημι�ύργη-σαν την ανάγκη ύπαρ�ης κατάλλη-λων εγκαταστάσεων για την περί-θαλψη και την επανέντα�ή τ�υς.

Yστερα απ� π�λυετείς πρ�σπά-θειες � Σύλλ�γ�ς για την Πρ�στα-σία της Θαλάσσιας Xελώνας �εκί-νησε τ� 1994 μια πρωτ�π�ριακήσυνεργασία με τ� δήμ� Γλυ άδας,τ� YΠEXΩΔE και τ� υπ�υργεί� Γε-ωργίας, η �π�ία κατέλη�ε στη δημι-�υργία τ�υ Kέντρ�υ Διάσωσης Θα-λάσσιων Xελωνών, μ�ναδικ�ύ στηMεσ�γει�, σε έκταση π�υ παρα�ώ-ρησε � Δήμ�ς στην 3η Mαρίνα.

Στ� �ώρ� αυτ� διαμ�ρ ώθηκανμε περι�ρισμέν�υς π�ρ�υς 5 πα-

λιά %αγ�νια π�υ πρ�σέ ερε δωρε-άν � OΣE και δημι�υργήθηκαν ε-γκαταστάσεις για τη σωστή παρα-κ�λ�ύθηση και θεραπεία των �ε-λωνών, καθώς και για την ενημέ-ρωση τ�υ κ�ιν�ύ. Iδιαίτερη έμ α-ση δίνεται στην ενημέρωση τωνμαθητών μέσα απ� ειδικά πρ�-

γράμματα Περι%αλλ�ντικής Eκπαί-δευσης π�υ γίν�νται σε συνεργα-σία με τ� υπ�υργεί� Παιδείας.

Mέσα απ� ένα εθνικ� δίκτυ� π�υέ�ει δημι�υργηθεί απ� τ�ν ΣΠΘXσε συνεργασία με τ� YEN γίνεταιανα �ρά των τραυματισμένων ήνεκρών �ελωνών στ� Kέντρ� Διά-

σωσης στη Γλυ άδα. Στη συνέ�ειαεάν πρ�κειται για #ώ� π�υ ακ�μη#ει, καν�νί#εται, σε συνεργασία μετα κατά τ�π�υς λιμεναρ�εία ή με ι-διώτες η άμεση μετα �ρά τ�υ στ�Kέντρ� ακτ�πλ�ϊκώς ή σιδηρ�δρ�-μικώς ή με την Oλυμπιακή. A�ί#εινα σημεωθεί �τι τ�σ� η Oλυμπιακή�σ� και � OΣE εκτελ�ύν τις μετα- �ρές δωρεάν. Mε την ά ι�ή τηςστ� κέντρ� η �ελώνα δέ�εται τιςπρώτες %�ήθειες και την κατάλλη-λη αρμακευτική αγωγή απ� ε�ει-δικευμέν� πρ�σωπικ� υπ� την ε-π�πτεία κτηνιάτρων. Oι �ελώνεςθα παραμείν�υν στ� Kέντρ� για �-σ� �ρ�νικ� διάστημα �ρειά#εταιγια να αναρρώσ�υν. Στη συνέ�ειααπελευθερών�νται στ� υσικ� τηςπερι%άλλ�ν.

Στα τρία �ρ�νια π�υ λειτ�υργείτ� Kέντρ�, έ��υν μετα ερθεί 63�ελώνες απ� τις �π�ίες έ��υν α-πελευθερωθεί 37. Oι υπ�λ�ιπεςδυστυ�ώς δεν μπ�ρεσαν να συ-νέλθ�υν απ� τα τραύματά τ�υς.T� μεγαλύτερ� π�σ�στ� των περι-πτώσεων πρ�κειται για �ελώνεςπ�υ έ��υν πιαστεί σε δί�τυα ή πα-ραγάδια και μάλιστα π�λλές απ�αυτές έ��υν κακ�π�ιηθεί (�τυπή-ματα στ� κε άλι ή στα μάτια απ�αι�μηρά �ργανα).

Πέρα απ� τη λειτ�υργία τ�υ ωςν�σ�κ�μεί�υ �ελωνών, τ� κέντρ�επιδιώκει να δώσει τ� μήνυμαπρ�ς �λ� τ� κ�ιν� �τι στη ύσηκάθε �ργανισμ�ς έ�ει τη θέση καιτ� ρ�λ� τ�υ και πως � άνθρωπ�ςείναι και αυτ�ς κ�μμάτι της ύσηςκαι δεν μπ�ρεί να #ήσει έ�ω απ�αυτή.


Συνέ�εια απ� τη 19η σελίδα

Eνεση %ωής σε ένα είδ�ς π�υ απειλείται με ε�α�άνιση.

Aπ� τα τρία κυρίως είδη θαλασσίων �ελωνών π�υ απαντώνται στη Mεσ�γει� μ�ν� η Caretta caretta ω�τ�κεί στην Eλλάδα.

Σημείωση: Oι �ωτ γρα�ίες π υ εικ ν -

γρα� ύν τ άρθρ είναι τ υ Σ.Π.Θ.X.




Tα απειλ�ύμενα ασπ�νδυλαAγνωστα και παραμελημένα, παί��υν σημαντικ� ρ�λ� στη λειτ�υργία των �ικ�συστημάτων

T� ενδημικ� πρ�στατευ�μεν� είδ�ς σαλιγκαρι�ύ και τ� πρ�στατευ�μεν� εί-δ�ς σαμιαμιδι�ύ (�ωτ.: A. Λεγάκις).

Rosalia alpina:Eνα απ� τα λίγα πρ�στατευ�-μενα είδη κ�λε�πτέρων(�ωτ.: A. Tρι-�άς, M�υσεί�Φυσ. Iστ�ρίαςΠαν. Kρήτης).

T�υ Σπύρ�υ Σ�ενδ�υράκη

Bι�λ�γ�υ, Eρευνητή Zω�λ�γικ�ύ M�υσεί�υ Πανεπιστημί�υ Aθηνών

TA ΠEPIΣΣOTEPA �ώα π�υ υπάρ��υνγύρω μας δεν είναι �ύτε θηλαστικά,�ύτε π�υλιά, �ύτε ψάρια, �ύτε ερπε-τά. H συντριπτική πλει�ψη�ία των�ώων, κάτι μετα�ύ 1,5 και 100 εκα-τ�μμύρια είδη, ανήκει σε μια ετερ�-γενή �μάδα �ργανισμών, π�υ συν�-λικά τ�υς �ν�μά��υμε ασπ!νδυλα,σε αντιδιαστ�λή με τα πρ�ανα�ερ-θέντα σπ�νδυλωτά, τα �π�ία δεν �ε-περν�ύν τα 50.000 είδη. Στην πραγ-ματικ!τητα 32 απ! τα 33 �ύλα �ώωνείναι ασπ!νδυλα. Tα έντ�μα, �ι αρά-�νες, τα σαλιγκάρια, �ι διά��ρ�ισκώληκες, τα καρκιν�ειδή, �ι α�ιν�ί,�ι μέδ�υσες, �ι σπ!γγ�ι, τα κ�ράλια,αλλά και π�λλ�ί άλλ�ι, !�ι και τ!σ�γνωστ�ί, �ργανισμ�ί είναι ασπ!νδυ-λα �ώα. Tα περισσ!τερα έ��υν μικρ!μέγεθ�ς και περν�ύν απαρατήρητααπ! τ�υς ανθρώπ�υς. Bέ#αια, !λ�ιγνωρί��υμε τα πι� εντυπωσιακά (π.�.πεταλ�ύδες) ή τα πι� εν��λητικά(π.�. κ�υν�ύπια, σκ�ρπι�ί), καθώςκαι εκείνα π�υ συνηθί��υμε να τρώ-με (π.�. γαρίδες, αστακ�ί, μύδιακ.λπ.). H εικ!να π�υ έ��υν �ι περισ-σ!τερ�ι για τα ασπ!νδυλα έ�ει δια-μ�ρ�ωθεί σε μεγάλ� #αθμ! απ! ταλίγα εκείνα είδη π�υ σ�ετί��νται ά-μεσα και �ανερά με τις καθημερινέςμας δραστηρι!τητες. Eτσι, !σα δεντρώγ�νται ή δεν έ��υν εντυπωσιακήεμ�άνιση θεωρ�ύνται παράσιτα, ��-ρείς ασθενειών, καταστρ��είς καλ-λιεργειών ή απλώς απ�κρ�υστικά.

H εικ!να αυτή είναι ασ�αλώς λαν-θασμένη, α��ύ τα ασπ!νδυλα απ�-τελ�ύν σημαντικ!τατα συστατικάτων �ικ�συστημάτων, απαραίτηταγια την τέλεση π�ικίλων λειτ�υρ-γιών, και δεν είναι σε καμιά περίπτω-ση υπερ#�λή τ� να π�ύμε !τι αυτή ηίδια η ύπαρ�ή μας ��είλεται σε με-γάλ� #αθμ! στην ύπαρ�η των ασπ�ν-δύλων.

Mια πρώτη ιδέα για την α�ία τ�υςμπ�ρ�ύμε να πάρ�υμε σκεπτ!μεν�ι!τι απ�τελ�ύν σημαντικ!τατη πηγήτρ��ής για τα μεγαλύτερα �ώα ήτρ��ή για άλλα ασπ!νδυλα π�υ μετη σειρά τ�υς τρώγ�νται απ! τα με-γαλύτερα, !τι π�λλά ασπ!νδυλα εί-ναι απαραίτητα για την επικ�νίασημεγάλ�υ αριθμ�ύ �υτών, ενώ άλλασυντελ�ύν στη διατήρηση της παρα-γωγικ!τητας τ�υ εδά��υς, διασπώ-ντας τη νεκρή �ργανική ύλη και απ�-δίδ�ντας στ� έδα��ς τα απαραίτητασυστατικά, και άλλα αερί��υν τ� έ-δα��ς μέσω της ανασκαπτικής τ�υςδραστηρι!τητας, �έρν�ντας στην ε-πι�άνεια τα #αθύτερα και πλ�υσι!-τερα σε συστατικά στρώματα τ�υ ε-δά��υς. Eπίσης, π�λλά ασπ!νδυλαελέγ��υν τ�υς πληθυσμ�ύς άλλωνπαθ�γ!νων και επι#λα#ών �ργανι-

σμών. Συν�λικά, �ωρίς ασπ!νδυλα η�ωή στ�ν πλανήτη μας θα ήταν αδύ-νατη.

Παραμελημένα

Παρ’ !λη τη σημασία και τ�ν πλ�ύ-τ� τ�υς, τα ασπ!νδυλα είναι παραμε-λημένα !σ�ν α��ρά στην πρ�στασίατ�υς. Kαι αυτ!, !�ι γιατί δεν αντιμε-τωπί��υν απειλές, αλλά επειδή είναιπι� εύκ�λα απ�δεκτή η πρ�στασίατων δημ��ιλέστερων σπ�νδυλωτώνκαι γνωρί��υμε περισσ!τερα πράγ-ματα γι’ αυτά. Oμως, π�λλά ασπ!ν-δυλα αντιμετωπί��υν σημαντικάπρ�#λήματα, ενώ είναι στην πραγμα-τικ!τητα άγνωστ�ς � αριθμ!ς τωνειδών π�υ έ��υν ήδη ε�α�ανιστεί�ωρίς να τ� γνωρί�ει κανείς.

H καταστρ��ή και η αλλ�ίωση τωνενδιαιτημάτων τ�υς απ�τελ�ύν τιςκύριες απειλές π�υ αντιμετωπί��υν.Eπίσης, η εκτεταμένη �ρήση �υτ�-�αρμάκων, η υπεραλίευση, �ι πυρ-καγιές, η ε�α�άνιση άλλων ειδών�λωρίδας και πανίδας, η αλλαγή τωνμικρ�κλιματικών συνθηκών και αρ-κετά άλλα παρεπ!μενα της αλ!γι-στης ανθρώπινης δραστηρι!τηταςθέτ�υν σε κίνδυν� π�λλά είδη α-σπ�νδύλων.

Στην Eλλάδα υπ�λ�γί�εται !τι��υν περί τα 30-50.000 είδη ασπ�ν-δύλων (τα σπ�νδυλωτά δεν υπερ#αί-ν�υν τα 1.200), τα περισσ!τερα απ!τα �π�ία παραμέν�υν εντελώς άγνω-στα. Aν και γνωρί��υμε π�λύ καλάτ�ν ρ!λ� και την α�ία των ασπ�νδύ-λων γενικά, γνωρί��υμε ελά�ισταπράγματα για κάθε είδ�ς, ενώ τα πε-



ρισσ!τερα είδη δεν έ��υν καν πρ�σ-δι�ριστεί. Aυτ! ��είλεται σε μεγάλ�#αθμ! στ�ν περιθωριακ! �αρακτήραπ�υ έ�ει η συστηματική επιστήμη καιη #ασική #ι�λ�γική έρευνα γενικ!τε-ρα. Eλά�ιστ�ι είναι �ι επιστήμ�νεςπ�υ είναι σε θέση να αναγνωρίσ�υντα είδη των ασπ�νδύλων, !�ι μ!ν�στην Eλλάδα αλλά και σε �λ!κληρ�τ�ν κ!σμ�.

Eνας σημαντικ!ς παράγ�ντας π�υσ�ετί�εται με τη διατήρηση των πλη-θυσμών των περισσ!τερων ασπ�ν-

δύλων είναι η π�λύ περι�ρισμένη ε-�άπλωσή τ�υς. Π�λλά ��υν μ!ν� σεένα νησί, σε μια κ�ρυ�ή #�υν�ύ, σεμια σπηλιά, σε ένα π�τάμι κ.λπ., ενώπερισσ!τερα ακ!μη περι�ρί��νται σεμικρές γεωγρα�ικές εν!τητες.

Eτσι, �ι πληθυσμ�ί τ�υς είναι μι-κρ�ί και συνεπώς ευάλωτ�ι. Για πα-ράδειγμα, η σπηλαι!#ια αρά�νηHistopona isolata υπάρ�ει σε μία μ!-ν� σπηλιά στην Kρήτη και � συν�λι-κ!ς πληθυσμ!ς της είναι 100-200 ά-τ�μα, τ� ισ!π�δ� (καρκιν�ειδές)Cordioniscus antiparosi υπάρ�ει μ!-

ν� σε μία σπηλιά στην Aντίπαρ� κ.λπ.Στην Eλλάδα, με τα �ιλιάδες νησιάκαι την ε�αιρετική ετερ�γένεια τ�υπερι#άλλ�ντ�ς, � ενδημισμ!ς μεγά-λ�υ αριθμ�ύ ασπ�νδύλων είναι ε�αι-ρετικά υψηλ!ς. Aπ! πρ!�ειρ�υς υ-π�λ�γισμ�ύς, �ι σ�ετικά καλύτεραγνωστές �μάδες έ��υν περί τα 1.400ενδημικά είδη, ενώ � συν�λικ!ς α-ριθμ!ς τ�υς θα πρέπει να υπερ#αίνειτα 5.000.

Συγκριτικά με τ�υς παραπάνω α-ριθμ�ύς, τα πρ�στατευ!μενα ή θεω-ρ�ύμενα ως απειλ�ύμενα στην κεί-

μενη ν�μ�θεσία και τις διεθνείς συμ-#άσεις είναι ελά�ιστα. T� Πρ�εδρικ!Διάταγμα 67/81 περιλαμ#άνει 105 εί-δη ασπ�νδύλων, η �δηγία 92/43 32είδη π�υ ε�απλών�νται στην Eλλά-δα, η Σύμ#αση της Bέρνης 25 είδη, �K!κκιν�ς Kατάλ�γ�ς της IUCN 41 εί-δη, � Eυρωπαϊκ!ς K!κκιν�ς Kατάλ�-γ�ς (UNESCO) 48 είδη, τ� παράρτη-μα τ�υ CORINE 47 είδη και η σύμ#α-ση CITES 21. Tα περισσ!τερα απ! ταείδη αυτά έ��υν εντα�θεί με #άσητην κατάστασή τ�υς στις άλλες ευ-ρωπαϊκές �ώρες και δεν αντανα-κλ�ύν την ελληνική πραγματικ!τητα.

Xαρακτηριστικά παραδείγματα

Xαρακτηριστικά παραδείγματα α-πειλ�υμένων ειδών είναι τ� κ!κκι-ν� κ�ράλλι, Corallium rubrum και ηπίνα, Pinna nobilis, π�υ κινδυνεύ-�υν απ! την υπερσυλλ�γή, τα κ�-λε!πτερα Buprestis splendens,Rosalia alpina, Lucanus cervus,Cerambyx cerdo και Osmodermaeremita π�υ κινδυνεύ�υν απ! τηνκαταστρ��ή των δασών, τα �δ�-ντ!γναθα Stylurus flavipes καιLindenia tetraphylla π�υ κινδυνεύ-�υν απ! τη ρύπανση των π�ταμώνκαι λιμνών κ.λπ.

Oι γνωστές περιπτώσεις δεν είναιπαρά η κ�ρυ�ή τ�υ παγ!#�υν�υ. Γιανα κατα�έρ�υμε να πρ�στατεύσ�υ-με απ�τελεσματικά τ�ν τεράστι� �υ-σικ! πλ�ύτ� π�υ αντιπρ�σωπεύ�υντα ασπ!νδυλα θα πρέπει κατ’ αρ�άςνα ενισ�υθεί η τα�ιν�μική και �ικ�-λ�γική έρευνα και να δημι�υργηθείκατάλ�γ�ς των απειλ�υμένων ειδών#ασισμέν�ς σε γερά επιστημ�νικάθεμέλια. Eπίσης, θα πρέπει να κατα-γρα��ύν �ι #ι!τ�π�ι !π�υ ��υν τα α-πειλ�ύμενα είδη και να μελετηθεί η�ικ�λ�γία τ�υς. Tα ασπ!νδυλα θαπρέπει να συνυπ�λ�γί��νται στα δια-�ειριστικά σ�έδια και τις περι#αλλ�-ντικές μελέτες, ενώ και η σ�ετικήν�μ�θεσία θα πρέπει να αναθεωρη-θεί δίν�ντάς τ�υς μεγαλύτερη έμ�α-ση. Tέλ�ς, απαιτείται ενημέρωσητ�υ κ�ιν�ύ, αλλά και των υπευθύνωντης δι�ίκησης, για τη σημασία των α-σπ�νδύλων.

T� απαραίτητ� υπ!#αθρ� για τηνπρ�σπάθεια αυτή υπάρ�ει. Hδη στιςπρ�τειν!μενες περι��ές τ�υ δικτύ-�υ Φύση 2000 έ��υν συμπεριλη�θείσε κάπ�ι� #αθμ! και τα γνωστά α-σπ!νδυλα, παρ!λ� π�υ τα είδη πρ�-τεραι!τητας της �δηγίας 92/43 δενείναι τα πλέ�ν σημαντικά για τηνEλλάδα. H Eλληνική Zω�λ�γική Eται-ρεία με τα δικά της πενι�ρά μέσα έ-�ει κατα�έρει να κάνει κάπ�ια πρώ-τα #ήματα, συλλέγ�ντας τ� πληρέ-στερ� μέ�ρι σήμερα αρ�εί� για τηνελληνική πανίδα, εκδίδ�ντας κατα-λ!γ�υς με τα είδη των καλύτεραγνωστών �μάδων και �ργανών�νταςσ�ετικά διεθνή συνέδρια. Π�λλ�ί ��-ρείς, !πως τα σ�ετικά μ�υσεία, AEIκαι ερευνητικά ιδρύματα, είναι σεθέση να συνεισ�έρ�υν σημαντικ!έργ�. Bέ#αια, αυτ! π�υ πρ�ηγείταιείναι τ� να πεισθ�ύν �ι αρμ!δι�ι !τι��είλ�υμε να πρ�στατεύσ�υμε τ�μεγαλύτερ� μέρ�ς της ελληνικήςπανίδας (!).


K�κκιν� κ�ράλι (corallium zubrum), πρ�στατευ�μεν� είδ�ς (�ωτ.: A. Φρατ�ής).



H ��ιά της Mήλ�υΣπάνι� είδ�ς �ιδι�ύ, απαντάται μ�ν� στις Δυτικές Kυκλάδες και � πληθυσμ�ς τ�υ ελαττώνεται συνε�ώς

Tης Xλ�ης Aδαμ�π�ύλ�υ

Bι�λ�γ�υ, ερευνήτριας Zω�λ�γικ�ύ M�υσεί�υΠανεπιστημί�υ Aθηνών

H EΛΛAΔA είναι ίσως η ώρα π�υδιαθέτει τ�ν μεγαλύτερ� αριθμ� ερ-πετών στην Eυρώπη, γεγ�ν�ς π�υ α-π�δίδεται τ�σ� στην γεωγρα�ικήτης θέση �σ� και στην ιστ�ρία τ�υσ ηματισμ�ύ της ιδιαίτερα στην πε-ρι� ή τ�υ Aιγαί�υ. Aπ� τα περίπ�υ90 είδη π�υ ε�απλών�νται στην γη-ραιά ήπειρ� πάνω απ� τα μισά !ρί-σκ�νται στην ώρα μας. Mετα�ύ αυ-τών συγκαταλέγ�νται και 5 είδη �- ιάς. Oι � ιές απ� την αρ αι�τητα α-κ�μα πρ�καλ�ύσαν στ�ν άνθρωπ�τ�ν ��!� ταυτ� ρ�να �μως και τ�νθαυμασμ�. Eίναι τα μ�να επικίνδυναγια τ�ν άνθρωπ� �ίδια στην Eυρώπη– παράλληλα �μως παί"�υν ένα ση-μαντικ� ρ�λ� στην �ικ�λ�γική ισ�ρ-ρ�πία α��ύ τρέ��νται με ένα μεγά-λ� αριθμ� μικρών θηλαστικών (π�-ντίκια, αρ�υραί�υς κ.λπ.), π�υλιώνκαι ερπετών ενώ τ� δηλητήρι� τ�υς ρησιμ�π�ιείται για �αρμακευτικ�ύςσκ�π�ύς. Aπ� αυτά η Viperaammodyter (� αστρίτης) είναι η πι�κ�ινή – την συναντάμε σ εδ�ν σε �-λ�κληρη την Eλλάδα, η Viperaxanthina !ρίσκεται στ�ν E!ρ� καιστα νησιά τ�υ Aνατ�λικ�ύ Aιγαί�υ, �ιVipera ursinii και Vipera berus έ �υνανα�ερθεί στην B. Eλλάδα ενώ ηMecrovipera schweizeri είναι τ� πι�σπάνι� είδ�ς. Σε �λ�κληρ� τ�ν κ�-σμ� απαντάται μ�ν� στις ΔυτικέςKυκλάδες (Mήλ�ς, Kίμωλ�ς, Π�λύαι-γ�ς και Σί�ν�ς).

H � ιά της Mήλ�υ είναι ένα σ ετι-κά μικρ� �ίδι με μήκ�ς π�υ σπάνια�επερνάει τα 80cm. E ει κε�άλι πλα-τύ και σώμα πα ύ με κ�ντή �υρά. Tαθηλυκά "ώα έ �υν συνήθως σκ�ύρ�γκρί"�–κα�έ ρώμα με κα�ετιές κη-λίδες στη ρά η και στα πλευρά, ενώτα αρσενικά στα τ�γκρί αν�ικτ� μεπαρ�μ�ι�υς σ ηματισμ�ύς. Tην ά-ν�ι�η (επ� ή τ�υ "ευγαρώματ�ς) καιτα αρσενικά και τα θηλυκά παρ�υ-σιά"�υν αν�ι τ�τερ� ρώμα. Σε �ρι-σμένες περι� ές της Mήλ�υ υπάρ εικαι η σπάνια κ�κκινη π�ικιλία, δηλα-δή "ώα με έντ�ν� κεραμιδί ρωματι-σμ�.

T� �ίδι αυτ� τ� συναντάμε κ�ντάστα νερά ανάμεσα σε πυκνή !λάστη-ση, στην κ�ίτη ειμάρρων, αλλά καισε καλλιέργειες. Eπίσης πι� σπάνιασε �ηρές πετρώδεις περι� ές με θά-μν�υς. Tρώει κυρίως μικρά θηλαστι-κά, π�υλιά καθώς και σαύρες (στηννεαρή ηλικία). Eίναι "ώ� π�υ κυκλ�-��ρεί την ημέρα, τ� καλ�καίρι �μωςπ�υ η θερμ�κρασία είναι υψηλή,δραστηρι�π�ιείται είτε τις π�λύπρωινές ώρες είτε τ� !ράδυ. Γενικάείναι ευκίνητ� και καλ�ς αναρρι η-τής. T�ν Σεπτέμ!ρι� ανε!αίνει σταδέντρα �π�υ και συλλαμ!άνει π�υ-λιά. Aντίθετα με τις περισσ�τερες �-

ιές δεν είναι επιθετική, επιτίθεταιστ�ν άνθρωπ� μ�ν� �ταν αυτ�ς τηνεν� λήσει έντ�να και παρατεταμέ-να. Διαθέτει π�λύ ισ υρ� δηλητήρι�τ� �π�ί� �μως αντιμετωπί"εται μετην έγκαιρη πρ�σαγωγή σε ν�σ�κ�-μεί�.

T� "ευγάρωμα �εκινάει τέλη Aπρι-λί�υ με αρ ές Mαΐ�υ. Γεννάει συνή-θως 7–12 αυγά τα �π�ία εκκ�λάπτ�-νται μετά απ� 35 με 45 ημέρες. Tα�ιδάκια έ �υν συνήθως μπλε–γκρι ρώμα με στίγματα λαδί.

Παράγ�ντες μείωσης

T� μέγεθ�ς των πληθυσμών τηςσύμ�ωνα με δια��ρετικές εκτιμή-σεις έ ει υπ�λ�γιστεί απ�3.000–5.000 έως 8.000–9.000 για �λητην περι� ή καταν�μής της (τ� 90%των "ώων !ρίσκεται στην Mήλ�).Ωστ�σ� �ι πληθυσμ�ί αυτ�ί μειών�-νται συνε ώς ε�αιτίας μιας σειράςδραστηρι�τήτων π�υ έ �υν σαν α-π�τέλεσμα είτε την άμεση μείωσητων "ώων είτε την υπ�!άθμιση των!ι�τ�πων τ�υ. Παρ’ �τι πρ�στατεύε-ται αυστηρά απ� την Διεθνή N�μ�-θεσία με την συνθήκη της Bέρνης,τ� διεθνές παράν�μ� εμπ�ρι� "ώωναπ�τελεί γι’ αυτήν την κυρι�τερη α-πειλή. T� 1985 υπ�λ�γίστηκε �τι πε-ρίπ�υ 1.000 με 1.500 "ώα κατέληγανετησίως στις αγ�ρές της Eυρώπηςείτε απ� συλλέκτες είτε απ� επιστή-μ�νες. Eνδεικτικά ανα�έρ�υμε �τιτ�τε η τιμή μιας κ�κκινης � ιάς στηΔ. Γερμανία ήταν 2.000 μάρκα, ενώτης κ�ιν�τερης γκρι 200 μάρκα. Aπ�

τ� 1981 με τ� Π.Δ. 67/1981 η � ιά τηςMήλ�υ πρ�στατεύεται και απ� τηνελληνική ν�μ�θεσία –μετά τη σύλλη-ψη μάλιστα εν�ς Γερμαν�ύ συλλέ-κτη, � �π�ί�ς πρ�σπάθησε να μετα-�έρει παράν�μα 70 � ιές, ελαττώθη-κε � αριθμ�ς "ώων π�υ μετα�έρ�-νται παράν�μα στ� ε�ωτερικ�. Eνανεπίσης επι!αρυντικ� παράγ�ντα γιατη διατήρηση των πληθυσμών τ�υ εί-δ�υς απ�τελ�ύν �ι ε��ρυκτικές δρα-στηρι�τητες π�υ διενεργ�ύνται στηMήλ�. Aυτές έμμεσα �δηγ�ύν στ�νκατακερματισμ� και στην υπ�!άθμι-ση των !ι�τ�πων τ�υ και άμεσα στημείωση τ�υ αριθμ�ύ των ατ�μων α-��ύ π�λλά "ώα σκ�τών�νται κάθε ρ�ν� απ� τα ��ρτητγά π�υ μετα�έ-ρ�υν τα �ρυκτά. Bέ!αια, δεν πρέπεινα παρα!λέπει κανείς και την αντί-δραση των ντ�πιων !�σκών και α-γρ�τών στη θέα και μ�ν� αυτ�ύ τ�υ�ιδι�ύ, καθώς και τη σύγ υση π�υτ�υς πρ�καλεί τ� γεγ�ν�ς �τι μέ ριτ� 1977 αμεί!�νταν με 10 δρ . γιακάθε σκ�τωμέν� "ώ�.

T� είδ�ς αυτ� έ ει γίνει ήδη αντι-κείμεν� επιστημ�νικών ερευνών π�υεκπ�ν�ύνται απ� ερευνητικά ιδρύ-ματα της Eλλάδας και τ�υ ε�ωτερι-κ�ύ. Σκ�π�ς των παραπάνω ερευνώνείναι η μελέτη της !ι�λ�γίας, της �ι-κ�λ�γίας και άλλων παραμέτρων π�υθα !�ηθήσ�υν στην απ�τελεσματι-κ�τερη διατήρηση των πληθυσμώντ�υ.

Aνακε�αλαιών�ντας είναι �ανερ��τι η π�λύ περι�ρισμένη ε�άπλωσηαυτ�ύ τ�υ είδ�υς τ� καθιστά ευάλω-τ� σε κάθε έναν απ� τ�υς παραπάνω

κινδύν�υς. Oπ�ιαδήπ�τε μ�ρ�ή πίε-σης απ� τ� ε�ωτερικ� περι!άλλ�ν(π. . πυρκαγιές, παράν�μ� εμπ�ρι�,αλλ�ίωση !ι�τ�πων απ� τ� ανε�έλε-γκτ� τ�υριστικ� ρεύμα), λ�γω της μι-κρής γεωγρα�ικής τ�υ καταν�μήςείναι δυνατ� να έ ει μεγάλες επι-πτώσεις στην επι!ίωσή τ�υ. Eναπρώτ� !ήμα για την πρ�στασία τ�υθα ήταν η ενημέρωση τ�υ κ�ιν�ύ καικυρίως των αγρ�τών, α��ύ η έλλει-ψη πληρ��ρησης είναι αυτή π�υπρ�καλεί κύρια και τ�ν αδικαι�λ�γη-τ� ��!�.

Παράλληλα, θα πρέπει να υπάρ�ειμέσα απ� την εκπαίδευση η κατάλ-ληλη ενημέρωση, ιδιαίτερα των νέ-ων, για να �επεραστεί η κακώς υπάρ- �υσα κ�ινή αντίληψη π�υ θεωρεί τ��ίδι σαν «κακ�» και «ά ρηστ�» "ώ�π�υ επ�μένως σκ�πιμα, αλλά και α-πρ�σκλητα μπ�ρεί να θανατωθεί(π. . κατά την �δήγηση).

Tέλ�ς, θα ήταν απαραίτητη η αυ-στηρ�τερη ε�αρμ�γή των ν�μων γιατην πρ�στασία εν γένει των απειλ�ύ-μενων ειδών, τ�σ� για τη δια�ύλα�ητ�υ �υσικ�ύ μας περι!άλλ�ντ�ς �σ�και για τη διατήρηση της !ι�π�ικιλ�-τητας. E�άλλ�υ, δεν πρέπει να �ε- νάμε �τι αν και στ� δυτικ� κ�σμ� ε-πικρατ�ύν π�λλές πρ�καταλήψειςκαι δεισιδαιμ�νίες γύρω απ� τα �ί-δια, σε άλλ�υς π�λιτισμ�ύς και θρη-σκείες, ακ�μη και σήμερα, τα "ώααυτά απ�τελ�ύν σύμ!�λα μυσταγω-γίας, �ρ�νησης, ευημερίας και αθα-νασίας, με απ�τέλεσμα αυτ�ί π�υ τασκ�τών�υν να θεωρ�ύνται ασε!είςκαι ιερ�συλ�ι.

O�ιά της Mήλ�υ (Macrovipera schweizen). Eνδημικ� είδ�ς Mήλ�υ – Kιμώλ�υ – Π�λυαίγ�υ – Σί�ν�υ, πρ�στατευ�μεν�απ� την εθνική και τη διεθνή ν�μ�θεσία (�ωτ.: N. Δημ�λίτσας).



Περίθαλψη αγρίων �ώωνT� «Eλληνικ� Kέντρ� Περίθαλψης Aγρίων Zώων και Π�υλιών» στην Aίγινα

στην Aίγινα τώρα πια αλεπ�ύδες,κ�υνά�ια, �ελώνες �ερσαίες και θα-λάσσιες, λύκ�ι, καθώς και η πρώτηκατασ�εμένη αρκ�ύδα (η K�ύκλα)π�υ σήμερα �ιλ��ενείται στ� Nυμ-�αί�. H ανάγκη για περαιτέρω ε�ειδί-κευση έγινε απ� νωρίς �ανερή, κα-θώς διά��ρα είδη �ώων απαιτ�ύσανκαι δια��ρετικ�ύ τύπ�υ εγκαταστά-σεις και �ειρισμ�, ιδίως τα μεγάλαθηλαστικά και τα θαλάσσια κήτη...

Στα �ρ�νια αυτά, εκατ�ντάδες άν-θρωπ�ι απ� �λη την Eλλάδα αλλά καιαπ� τ� ε�ωτερικ� έρ��νται στην Aί-γινα και συμμετέ��υν εθελ�ντικάστις εργασίες τ�υ Kέντρ�υ, δίν�νταςέναν «κινηματικ�» �αρακτήρα στην�λη πρ�σπάθεια. Aκ�μη και σήμερα,τ� κέντρ� �ασί�εται στην εθελ�ντικήπρ�σ��ρά δ�υλειάς και στην �ικ�-ν�μική συνεισ��ρά των μελών και�ίλων τ�υ. Στ�ν �ικ�ν�μικ� τ�μέα,δυστυ�ώς, �ι δυσκ�λίες ε�ακ�λ�υ-θ�ύν να είναι σ��αρές, καθώς δεν υ-πάρ�ει μ�νιμη ε�ασ�άλιση π�ρωνγια τη λειτ�υργία τ�υ.

T� 1990, � τ�τε υπ�υργ�ς Γεωρ-γίας κ. Xατ�ηγάκης υπ�γρά�ει τηνπρώτη άδεια π�υ δίνεται στην Eλλά-δα για κατ��ή άγριων �ώων απ� ιδιω-τικ� ��ρέα, με την �π�ία τ� EKΠAZΠν�μιμ�π�ιείται να κατέ�ει, να περι-θάλπει και να απελευθερώνει άγρια�ώα. Aκ�λ�υθεί παν�μ�ι�τυπη άδειαστην Eταιρία Mελέτης και Πρ�στα-σίας της Mεσ�γειακής Φώκιας γιαπερίθαλψη �ωκών, στ�ν Aρκτ�ύρ�έπειτα απ� λίγα �ρ�νια και, τέλ�ς,στ� Σύλλ�γ� Πρ�στασίας ΘαλάσσιαςXελώνας. Mέ�ρι σήμερα δεν έ�ει δ�-θεί άλλη άδεια, α�εν�ς γιατί �ι κατα-στάσεις δεν πιέ��υν με τ�ν ίδι� τρ�-π� και α�ετέρ�υ δι�τι εκκρεμεί η α-ναδιάρθρωση �λης της σ�ετικής ν�-μ�θεσίας, ώστε να τεθ�ύν πρ�ϋπ�-θέσεις και πρ�διαγρα�ές για τη λει-τ�υργία κέντρων περίθαλψης. Στηναρ�ή της �ρ�νιάς τ� YΠΓE κάλεσε σεσύσκεψη εκπρ�σώπ�υς των ��ρέωνπ�υ ασ��λ�ύνται με την περίθαλψηάγριων �ώων, της Eλλ. Oρνιθ�λ�γι-κής Eταιρείας και της KτηνιατρικήςΣ��λής τ�υ AΠΘ, στην �π�ία, απ�κ�ιν�ύ με τ�υς ν�μικ�ύς συμ��ύ-λ�υς τ�υ υπ�υργεί�υ, τέθηκαν �ι�άσεις για τη διατύπωση αυτών τωνπρ�ϋπ�θέσεων.

Στ� τέλ�ς τ�υ 1996, η EυρωπαϊκήK�ιν�τητα ενέκρινε τ� πρ�γραμματης N�μαρ�ίας Πειραιά για τη δημι-�υργία εγκαταστάσεων π�υ θα στε-γάσ�υν τις δραστηρι�τητες τ�υEKΠAZΠ και θα περιλαμ�άν�υν τηνυπ�δ�μή Kέντρ�υ Περι�αλλ�ντικήςEνημέρωσης. T� έργ� �ρηματ�δ�-τείται απ� τ� Eπι�ειρησιακ� Πρ�-γραμμα για τ� Περι�άλλ�ν και θα �-λ�κληρωθεί σε ένα �ρ�ν�. Eτσι, �λαδεί�ν�υν �τι �εκινάει μια νέα �άσηστην ιστ�ρία της περίθαλψης στηνEλλάδα.

Δεν είναι καθ�λ�υ τυ�αί� τ� γεγ�-

Bασιλαετ�ς, απ� τα πι� απειλ�ύμενα είδη στ�ν κ�σμ�. Aπελευθερώθηκε στηΔαδιά τ�ν I�ύνι� ’97 μετά απ� εντατική περίθαλψη 8 μηνών στ� EKΠAZΠ.

O Φίλιππ�ςΔραγ�ύμηςκαι η Mαρία

Γανωτή τ�υ EKΠAZΠπεριθάλπ�υνένα !ιδαετ�,π�υ τραυμα-

τίσθηκε απ� σκάγια

κυνηγών.

Tων Φίλιππ�υ Δραγ�ύμη, Mαρίας Γανωτή

Eλληνικ� Kέντρ� Περίθαλψης Aγριων Zώων καιΠ�υλιών

H ΠPΩTH �ργανωμένη πρ�σπάθειαπερίθαλψης άγριων �ώων στη �ώραμας με σκ�π� την επανέντα�ή τ�υςστ� �υσικ� περι�άλλ�ν �εκίνησε τ�1984, �ταν στη Θεσσαλ�νίκη μια πα-ρέα ��ιτητών δημι�ύργησε την«Oμάδα Περίθαλψης Aγριων Π�υ-λιών». Eκείνη τη �ρ�νιά, τ�ν Aπρίλη,απελευθέρωσαν τα π�υλιά π�υ εί�αν�ρ�ντίσει. Aυτά ήταν τα πρώτα π�υ-λιά π�υ, αν και εί�αν �ρεθεί τραυμα-τισμένα, δεν κατέλη�αν �πως �λα ταάλλα είτε σε κάπ�ι� �ω�λ�γικ� κήπ�,είτε ταρι�ευμένα. Eπρ�κειτ� για δύ��ρα��κιρκίνε�α, έναν ��υ��υριστήκαι μια γερακίνα.

Σύντ�μα, η �μάδα αυτή πρ�σαρτή-θηκε στην Eλληνική Oρνιθ�λ�γικήEταιρεία και απετέλεσε τ� πρώτ�, ε-κτ�ς Aθηνών, παράρτημά της. Στ�τέλ�ς της δεκαετίας, διά��ρες συ-γκυρίες συνετέλεσαν ώστε η έδρατης δραστηρι�τητας να μετα�ερθείστη ν�τια Eλλάδα, στην Aίγινα. O αυ-�αν�μεν�ς �γκ�ς δ�υλειάς και η ε-�ειδίκευση δημι�ύργησαν και την α-νάγκη για ευελι�ία, αυτ�ν�μ� πρ�-γραμμα ε�εύρεσης π�ρων και ανε-�αρτητ�π�ίηση απ� την EOE, πράγ-μα π�υ �λ�κληρώθηκε τ� 1990 �τανιδρύθηκε η αστική μη κερδ�σκ�πικήεταιρία, «Eλληνικ� Kέντρ� Περίθαλ-ψης Aγριων Zώων και Π�υλιών», μετ�ν πρ��ανή πλε�νασμ� στ�ν τίτλ�,αναγκαί� �μως, γιατί π�λλ�ί θεω-ρ�ύν �ώα μ�ν� τα θηλαστικά.

Στην Aίγινα

Eκτ�ς απ� π�υλιά, κατα�θάν�υν


Συνέ#εια στην 26η σελίδα


ν�ς �τι �ι τέσσερις �ργανώσεις π�υασ��λ�ύνται επίσημα με την περί-θαλψη (EKΠAZΠ, Aρκτ�ύρ�ς, MOm,ΣΠΘX) τ�π�θέτησαν απ� την αρ�ήτη δραστηρι�τητά τ�υς στ�ν �ώρ�τ�υ «Wildlife Conservation» και ��ι σ’αυτ�ν τ�υ «Animal Welfare», παρ�τι,για να μπ�ρέσει να λειτ�υργήσει ένακέντρ� περίθαλψης σ’ ένα μεγάλ��αθμ� απευθύνεται στα �ιλ��ωικάαισθήματα τ�υ κ�ιν�ύ (π.�., για τις α-π�στ�λές των τραυματισμένων �ώ-ων) και συνεπώς �ρίσκεται στη �ρυ-σή τ�μή ανάμεσα στις δύ� αυτές (ε-νί�τε και ακραίες) τάσεις ενδια�έρ�-ντ�ς για τα �ώα, �έρν�ντας σε επα-�ή και συνεργασία τ�ν άνθρωπ� π�υαγαπάει τα �ώα ως �ιλ��ω�ς και ε-κείν�ν π�υ ενδια�έρεται μ�ν� γιατην επι�ίωση ειδών π�υ κινδυνεύ�υννα �αθ�ύν. Oι δύ� αυτές τάσεις, σεένα κέντρ� περίθαλψης, πρέπει να ι-σ�ρρ�π�ύν, κι αυτ� ακρι�ώς είναι έ-να δύσκ�λ� στ�ι�εί� της απ�στ�λήςτ�υ, γιατί δεν επιτρέπει εύκ�λες λύ-σεις Aπ� την άλλη, αυ�άνει την απ�-τελεσματικ�τητά τ�υ σε σ�έση μεάλλες περι�αλλ�ντικές δραστηρι�-τητες, πρ�σδίδει ιδιαίτερ� �άθ�ςστη λειτ�υργία τ�υ και τ� κάνει πρ�-σιτ� σε π�λύ ευρύτερ� κ�ιν�. Aν πε-ρι�ρι��ταν σε ένα απ� τα δύ�, τ�υ-λά�ιστ�ν στην Eλλάδα, η λειτ�υργίατ�υ δεν θα εί�ε π�λύ ν�ημα. H σύν-δεση, λ�ιπ�ν, της περίθαλψης με τηνπρ�στασία της �ύσης (ειδών και �ι�-τ�πων) έ�ει καθ�ριστική σημασίαγιατί στ� �ήτημα της ευαισθητ�π�ίη-σης τ�υ κ�ιν�ύ έ�ει άμεσ� και εύκ�-λα καταν�ητ� �αρακτήρα. Aυτ� �έ-�αια απαιτεί �αθιά γνώση και σε π�λ-λές περιπτώσεις πρ�σεκτικ�ύς καιυπεύθυν�υς �ειρισμ�ύς.

Kαταγρα�ή πρ��λημάτων

Π�λύ σημαντική επίσης είναι ησυμ��λή της περίθαλψης στην κατα-γρα�ή των πρ��λημάτων π�υ αντι-μετωπί��υν τα άγρια �ώα. H ανάδει-�η, π.�., τ�υ κυνηγι�ύ ως εν�ς σημα-ντικ�ύ κινδύν�υ π�υ απειλεί π�λλάσπάνια είδη π�υλιών ��είλεται στηδραστηρι�τητα τ�υ EKΠAZΠ, απ� ταστ�ι�εία τ�υ �π�ί�υ πρ�κύπτ�υν π�-λύτιμα συμπεράσματα κυρίως γιατην �ρνιθ�πανίδα. Mε αυτ� τ� σκε-πτικ� επελέγη ως θέμα πτυ�ιακήςμελέτης στ� τμήμα περι�άλλ�ντ�ςτ�υ Παν. Aιγαί�υ η �ργάνωση, πα-ρ�υσίαση και ανάλυση των στ�ι�είωντ�υ EKΠAZΠ (Aνδρέας Παυλίδης).E�άλλ�υ, η περίθαλψη απ� τ�υςAρκτ�ύρ� – MOm – ΣΠΘX των λεγ�-μενων «παρε�ηγημένων» �ώων, π�υσε π�λλές περιπτώσεις εμ�ανί��νταιανταγωνιστικά πρ�ς την �ικ�ν�μικήδραστηρι�τητα τ�υ ανθρώπ�υ, έ�ειεπιτύ�ει σε μεγάλ� �αθμ� να �ελ-τιώσει την «εικ�να» των �ώων αυ-τών, �ύτως ώστε τα πρ�γράμματαπρ�στασίας των ειδών να διεκπεραι-ών�νται με επιτυ�ία.

Για �λ�υς αυτ�ύς τ�υς λ�γ�υς έ-�ει σημασία να κρατηθεί η περίθαλ-ψη των άγριων �ώων στ� ίδι� πλαί-σι�. Στην Eλλάδα �π�υ τ� αίτημα τηςπρ�στασίας της �ύσης έ�ει τεθεί �υ-σιαστικά τα τελευταία είκ�σι �ρ�νια,

Bέρ�ια 28–3–94. Aπελευθέρωση μπ�ύ!ων και γερακιών απ� μέλη της EKΠAZΠ σε συνεργασία με μέλη της «Παρέμ-$ασης» (!ωτ.: «Πρίσμα»).

H απελευθέρωση αυτ�ύ τ�υ μπ�ύ!�υ απ� μέλη τ�υ EKΠAZΠ έγινε σε επιλεγμέν� $ι�τ�π� στη B�ρει� Eλλάδα.



Συνέ#εια απ� την 25η σελίδα

Tραυματισμένη γερακίνα π�υ περιθάλπηκε στ�ν EKΠAZΠ.Kαθαρισμ�ς αν�ικτής πληγής για την απ�!υγή μ�λύνσεων και την επίτευ%ητα#ύτερης ανάρρωσης.

Nεαρ� αρσενικ� &αρκάδι. Bρέθηκε τραυματισμέν� απ� μέλη της Oικ�λ�γικής Kίνησης Δράμας.

π�υ �ι μελέτες είναι ακ�μα λιγ�στές,και η ευαισθησία τ�υ κ�ιν�ύ μ�λιςτην τελευταία δεκαετία έ�ει αρ�ίσεινα α�υπνί�εται, �ι ευθύνες των αν-θρώπων της περίθαλψης είναι μεγά-λες και τα �ήματα πρέπει να είναιπ�λύ πρ�σεκτικά. H πρ�κληση ισ�υ-ρών συναισθημάτων στ� κ�ιν� μέσωτης εικ�νας των τραυματισμένων�ώων δεν είναι πανάκεια για κάθεπερίπτωση και τα απ�τελέσματα δεναπ��αίν�υν πάντα υπέρ της πρ�στα-σίας.

T� θέμα παραμένει αν�ι�τ� για συ-�ητήσεις και ανταλλαγή απ�ψεων.Iσως ένα συνέδρι� με θέμα την περί-θαλψη να απ�δεικνυ�ταν π�λύ �ρή-σιμ� στ� άμεσ� μέλλ�ν, π�σ� μάλ-λ�ν π�υ τα τελευταία δύ� �ρ�νια έ-��υν παρ�υσιαστεί αρκετ�ί ενδια�ε-ρ�μεν�ι.

YΓ. Eκτ�ς απ� τ�υς τέσσερις ��ρείς π�υ α-σ��λ�ύνται απ� �ρ�νια με την περίθαλψη,λειτ�υργεί � Σταθμ�ς B�ήθειας και Πρ�-στασίας Aγριων Zώων N�μ�ύ Mαγνη-σίας, σε στενή συνεργασία με τ�EKΠAZΠ. Πρ�σ�ατα έ�ει εμ�ανιστεί �Σύλλ�γ�ς Περίθαλψης Aγριων Zώων Πά-ρ�υ και μια αντίστ�ι�η δραστηρι�τηταστη Θέρμη Λέσ$�υ. H ενημέρωση π�υ έ-��υμε για τη δράση τ�υς είναι ελλιπής,γιατί ως σήμερα δεν έ��υν συνεργαστεί μετις �ργανώσεις π�υ έ��υμε ανα�έρει σ’αυτ� τ� άρθρ�.

Σημείωση: Oι �ωτ γρα�ίες τ υ άρθρ υείναι απ� τ αρ�εί E.K.Π.A.Z.Π.



T� πρ�γραμμα διατρ��ής των μικρών �ωκών καθ�ρί�εταιανάλ�γα με την ηλικία τ�υς και την κατάσταση της υγείαςτ�υς. Tα νε�γέννητα ταΐ��νται μέ�ρι και 7 ��ρές την ημέ-ρα (�ωτ.: Π. Δενδριν�ς / MOm).

H περίθαλψη των �ώων γίνεται κάτω απ� αυστηρές κτηνιατρικές συνθήκες, ακ�λ�υθώντας διε-θνή επιστημ�νικά πρωτ�κ�λλα (�ωτ.: Π. Δενδριν�ς / MOm).

Πρ�στασία της �ώκιαςΠρ�γραμμα και δραστηρι�τητες τ�υ KΠEΦ στ� Θαλάσσι� Πάρκ� της Aλ�ννήσ�υ

Tης E. Aνδρ�υκάκη

Bι�λ�γ�υ, Yπεύθυνης τ�υ Kέντρ�υ Περίθαλψης και Eπανέντα�ης Φω-κών MOm, Eταιρία Mελέτης και Πρ�στασίας της Mεσ�γειακής Φώκιας

H ΠPΩTH πετυημένη πρ�σπάθεια περίθαλψης με-σ�γειακής �ώκιας έγινε τ� 1987, απ� τ� Kέντρ� Πε-ρίθαλψης Φωκών της Oλλανδίας (SRRC) σε δυ� �ρ-�ανά �ωκάκια, π�υ !ρέθηκαν στην Tήλ� και την Kέρ-κυρα. Tα "ώα, μετά τ� τέλ�ς της θεραπείας τ�υς επέ-στρεψαν στην Eλλάδα και απελευθερώθηκαν την ά-ν�ι#η τ�υ 1988, στην περι�ή τ�υ Eθνικ�ύ Θαλάσσι-�υ Πάρκ�υ Aλ�ννήσ�υ – B. Σπ�ράδων.

H ανάγκη εγκατάστασης και λειτ�υργίας εν�ς �ρ-γανωμέν�υ Kέντρ�υ Περίθαλψης της Mεσ�γειακήςΦώκιας στην Eλλάδα ήταν εμ�ανής. T� καλ�καίρι τ�υ1990, με τη δωρεά τ�υ SRRC, εγκαταστάθηκε και #ε-κίνησε να λειτ�υργεί τ� Kέντρ� Περίθαλψης και Eπα-νέντα#ης Φωκών (KΠEΦ) της MOm στη Aλ�ννησ�. T�KΠEΦ λειτ�υργεί με την άδεια τ�υ υπ�υργεί�υ Γεωρ-γίας, τη συνεργασία τ�υ YΠEXΩΔE, τ�υ Kέντρ�υ Πε-ρίθαλψης Φωκών της Oλλανδίας, της KτηνιατρικήςΣ�λής τ�υ Πανεπιστημί�υ Erasmus τ�υ Rotterdam,της Kτηνιατρικής Σ�λής Θεσσαλ�νίκης και με την ε-πιστημ�νική επ�πτεία της Διεθν�ύς Eπιστημ�νικήςκαι Συμ!�υλευτικής Eπιτρ�πής της MOm. Eίναι τ� μ�-ναδικ� Kέντρ� Περίθαλψης για τη monachusmonachus στη Mεσ�γει�. T� πρ�σωπικ� τ�υ Kέντρ�υαπαρτί"�υν ειδικευμέν�ι !ι�λ�γ�ι και κτηνίατρ�ι, ενώένα δίκτυ� εθελ�ντών !�ηθά �υσιαστικά τ� έργ� τηςπερίθαλψης. Eπίσης θα πρέπει εδώ να ανα�έρ�υμεκαι την ε#αιρετικά π�λύτιμη συμ!�λή τ�υ YEN και ωνΛιμεναρείων της ώρας π�υ ειδ�π�ι�ύν άμεσα και!�ηθ�ύν τη MOm σε κάθε επείγ�ν περιστατικ�.

Σκ�π�ς τ�υ Kέντρ�υ Περίθαλψης είναι να αυ#ήσειτις δυνατ�τητες επι!ίωσης "ώων π�υ έ�υν ανάγκηαπ� !�ήθεια και μετά την απ�θεραπεία τ�υς να τα α-πελευθερώσει στ� �υσικ� περι!άλλ�ν, πρ�σ�έρ�-ντάς τ�υς τις καλύτερες πιθαν�τητες επι!ίωσης καιπρ�σαρμ�γής. H θεραπεία, η υγιεινή και η πρ�ετ�ι-μασία των "ώων για τ� �υσικ� περι!άλλ�ν γίν�νται α-κ�λ�υθώντας αυστηρά πρωτ�κ�λλα, !ασισμένα σε α-ντίστ�ια διεθνή για άλλα θαλάσσια θηλαστικά, πρ�-σαρμ�σμένα στις ανάγκες της μεσ�γειακής �ώκιας.

H απελευθέρωση των "ώων γίνεται αυτή τη στιγμήστην περι�ή τ�υ Eθνικ�ύ Θαλάσσι�υ Πάρκ�υ Aλ�ν-νήσ�υ B. Σπ�ράδων, �π�υ υπάρει αρκετή τρ��ή,�υσικά κατα�ύγια, καθεστώς ενεργ�ύς πρ�στασίαςκαι ένας σταθερά αναπαραγ�μεν�ς πληθυσμ�ς με-

σ�γειακής �ώκιας, στ�ν �π�ί� τ�υς δίνεται η δυνα-τ�τητα να ενταθ�ύν.

O πρώτ�ς �ιλ�#εν�ύμεν�ς τ�υ Kέντρ�υ, � Θ�δω-

ρής, !ρέθηκε τ� �θιν�πωρ� τ�υ 1990 στ� λιμάνι τηςΣκ�πέλ�υ απ� έναν ντ�πι� #εν�δ��. H �ρ�ανή �ώ-κια α��ύ �λ�κλήρωσε τ� πρ�γραμμα περίθαλψης α-πελευθερώθηκε την άν�ι#η τ�υ 1991, στην περι�ήτ�υ Θαλάσσι�υ Πάρκ�υ. O Θ�δωρής #ανα!ρέθηκε ύ-στερα απ� λίγες ημέρες στην περι�ή τ�υ πάρκ�υ,π�λύ άσημα τραυματισμέν�ς απ� άλλ� "ώ�. Eπειτααπ� �ρ�ντίδα εν�ς μήνα ακ�μα, απελευθερώθηκεκαι πάλι στην ίδια περι�ή. H �ώκια αυτή μετά την α-πελευθέρωση έδει#ε �ιλική συμπερι��ρά πρ�ς τ�υςανθρώπ�υς, γεγ�ν�ς π�υ συνέ!αλε στην ευαισθητ�-π�ίηση τ�υ τ�πικ�ύ πληθυσμ�ύ, αλλά και των επισκε-πτών της Aλ�ννήσ�υ. Eπειτα απ� δύ� ρ�νια, ενώπλησία"ε στην ενηλικίωσή της άρισε να απ�μακρύ-νεται απ� τις κατ�ικημένες περι�ές και π�λύ σπάνιαπια εμ�ανί"εται στ�υς ντ�πι�υς ψαράδες.

O Στέλι�ς ήταν � δεύτερ�ς �ιλ�#εν�ύμεν�ς τ�υKΠEΦ, π�υ !ρέθηκε �ρ�αν�ς απ� τ�υρίστες στηΣκ�πελ� τ�ν Aύγ�υστ� τ�υ 1991, σε ηλικία 2-3 ε!δ�-μάδων. Eίε γρήγ�ρη ανάπτυ#η και πρ��δ� και απε-λευθερώθηκε ύστερα απ� τρεις μήνες. H Eυστρατία

!ρέθηκε �ρ�ανή στ�ν Aγι� Eυστράτι� απ� τ�υς ντ�-πι�υς ψαράδες σε ηλικία περίπ�υ 2 ε!δ�μάδων, τ�νOκτώ!ρι� τ�υ 1991, και απελευθερώθηκ τ� Mάρτι�τ�υ 1992. O Στέλι�ς και η Eυστρατία συναντήθηκανγια ένα ρ�νικ� διάστημα τριών ε!δ�μάδων στ� Kέ-ντρ� Περίθαλψης. Kαι �ι δύ� �ώκιες μετά την απε-λευθέρωσή τ�υς πρ�σαρμ�στηκαν γρήγ�ρα στ� �υ-σικ� περι!άλλ�ν.

T� �θιν�πωρ� τ�υ 1994, δύ� �ώκιες !ρέθηκαν σεπ�λύ άσημη κατάσταση στις περι�ές Πηλί�υ καιΩρεών Eύ!�ιας. Tα "ώα υπέ�εραν απ� π�λλαπλέςμ�λύνσεις τ�υ αναπνευστικ�ύ και γαστρεντερικ�ύσυστήματ�ς και παρά τις έντ�νες πρ�σπάθειες της�μάδας περίθαλψης δεν ήταν δυνατ�ν να επι!ιώ-σ�υν.

T� �θιν�πωρ� τ�υ 1995 !ρέθηκαν στις ακτές τηςBA Eύ!�ιας δύ� μικρά �ρ�ανά �ωκάκια. H μία �ώκιαπ�υ είε απ� την είσ�δ� της στ� κέντρ� σ�!αρά γα-στρεντερικά πρ�!λήματα ύστερα απ� περίθαλψηδύ� μηνών δεν κατά�ερε να επι!ιώσει. H Kατερίνα

π�υ !ρέθηκε σε π�λύ κακή κατάσταση λ�γω α�υδά-τωσης, υπ�σιτισμ�ύ και π�λλαπλών μ�λύνσεων σώ-θηκε τελικά άρη στις πρ�σπάθειες της �μάδας περί-θαλψης της MOm, αναπτύθηκε καν�νικά και απε-

λευθερώθηκε τ�ν Aπρίλι� τ�υ 1996 στις B. Σπ�ρά-δες. Hδη απ� την πρώτη ε!δ�μάδα απελευθέρωσήςτης παρατηρήθηκε να κ�ιμάται σε σπηλιά τ�υ Θαλάσ-σι�υ Πάρκ�υ και δεν παρ�υσίασε πρ�!λήματα συ-μπερι��ράς ή ε#�ικείωσης με τ�υς ανθρώπ�υς.

Oμως, εκτ�ς απ� τις νεαρές �ώκιες π�υ περιθάλ-π�νται απ� τ� KΠEΦ, ευαισθητ�π�ιημέν�ι π�λίτες α-π� �λη την παράκτια και νησιωτική Eλλάδα ειδ�π�ι-�ύν τη MOm, μέσω τ�υ Δικτύ�υ Συλλ�γής Πληρ��-ριών, και για ενήλικα "ώα π�υ ρειά"�νται !�ήθεια.

H πι� πρ�σ�ατη περίπτωση ήταν τ� Φε!ρ�υάρι�και α��ρ�ύσε μία �ώκια π�υ !ρέθηκε άρρωστη και ε-λα�ρά τραυματισμένη. Eνας ευαισθητ�π�ιημέν�ςψαράς απ� τα Kύμινα, έ#ω απ� τη Θεσσαλ�νίκη, μαςειδ�π�ίησε για ένα "ώ� π�υ !ρισκ�ταν στ� δέλτα τ�υπ�ταμ�ύ Λ�υδία. Eπρ�κειτ� για ένα γέρικ� θηλυκ�με αρκετά πρ�!λήματα, τ� �π�ί� ήταν γνωστ� στηνπερι�ή. Eπειτα απ� μία ε!δ�μάδα �ρ�ντίδας στ�σημεί� π�υ !ρέθηκε, τ� "ώ� θεραπεύτηκε και #ανα-γύρισε υγιές στη θάλασσα. H δημ�σι�τητα π�υ πήρετ� θέμα !�ήθησε να παρακ�λ�υθήσ�υμε την μετέ-πειτα π�ρεία τ�υ. Συνέισε να παρατηρείται στη γύ-ρω περι�ή, για αρκετ�ύς μήνες μετά την απελευθέ-ρωσή τ�υ, διανύ�ντας μεγάλες απ�στάσεις και ωρίςνα παρ�υσιά"ει ιδιαίτερ� ��!� πρ�ς τ�υς ανθρώ-π�υς.

Kατά τη διάρκεια τ�υ πρ�γράμματ�ς περίθαλψης,εκτ�ς απ� τις διαδικασίες �ρ�ντίδας των "ώων καιπρ�ετ�ιμασίας τ�υς για τ� �υσικ� περι!άλλ�ν, τ�πρ�γραμμα συνεισ�έρει στην ευαισθητ�π�ίηση τ�υκ�ιν�ύ στην Eλλάδα και τ� ε#ωτερικ�. Eπίσης η ευ-καιρία της κ�ντινής επα�ής με αυτ� τ� ε#αιρετικάσπάνι� "ώ� διευκ�λύνει τη μελέτη της !ι�λ�γίας τ�υκαι των συνηθειών τ�υ κάτω απ� ελεγ�μενες συν-θήκες, π�υ !�ηθ�ύν στην καταν�ηση τ�υ άγρι�υπληθυσμ�ύ και των πρ�!λημάτων πρ�στασίας τ�υ.

Σύμ�ωνα με την εθνική στρατηγική πρ�στασίαςτης μεσ�γειακής �ώκιας στην Eλλάδα, τ� πρ�γραμμαπερίθαλψης θεωρείται μέσ� πρ�τεραι�τητας για τηνεπι!ίωση της monachus monachus. Oμως, δεν μπ�-ρεί να θεωρηθεί ένα ανε#άρτητ� μέσ� πρ�στασίας.A��ύ � τελικ�ς στ��ς τ�υ είναι η επανέντα#η υγιών"ώων στ� �υσικ� περι!άλλ�ν, μ�ν� � συνδυασμ�ςτ�υ με άλλα μέτρα πρ�στασίας, �πως η πρ�στασίατων �υσικών �ικ�τ�πων τ�υ είδ�υς, η ε#ασ�άλιση α-λιευτικών απ�θεμάτων και η ε#άλειψη τ�υ κινδύν�υθανάτωσής τ�υ απ� τ�ν άνθρωπ� θα ε#ασ�αλίσει τ�μέλλ�ν αυτ�ύ τ�υ ε#αιρετικά απειλ�ύμεν�υ είδ�υς.



Πρ�στασία της αρκ�ύδαςΣτ��ι και δραστηρι�τητες τ�υ Aρκτ�ύρ�υ και τ�υ «Kέντρ�υ Πρ�στασίας της Aρκ�ύδας» στη Φλώρινα

H Tασ�ύλα, θηλυκή αρκ�ύδα, �ει πλέ�ν ελεύθερη στ�ν Δασικ� Σταθμ� τ�υ Nυμ�αί�υ. Oταν στ�ν Kτηνιατρικ� Σταθμ� η �υσική κατάσταση τ�υ κάθε �ώ�υ κρι-θεί ικαν�π�ιητική μετα�έρεται στ�ν Δασικ� Σταθμ�, π�υ �ρίσκεται ένα �ιλι�μετρ� ανατ�λικά της κ�ιν�τητας Nυμ�αί�υ, σε υψ�μετρ� 1.350 μ. Eκεί, σε μια πε-ρι�ραγμένη έκταση περίπ�υ 20 στρεμμάτων, μέσα σε �υσικ� δάσ�ς �#ιάς, η αρκ�ύδα θα �ήσει τ� υπ�λ�ιπ� της �ωής της (�ωτ.: Γ. Aναστασ�π�υλ�ς).


Δρ Bι�λ�γ�υ – Zω�λ�γ�υ

MIA απ� τις παραμέτρ�υς π�υ συ-ντέλεσαν στη μείωση των πληθυ-σμών της αρκ�ύδας στα ελληνικάδάση είναι � ��ν�ς των ενήλικωνθηλυκών ατ�μων με σκ�π� τη σύλ-ληψη των μικρών και την «εκπαίδευ-σή» τ�υς ως αρκ�ύδες «��ρεύ-τριες». Για κάθε αρκ�ύδα «��ρεύ-τρια» η �ύση �άνει δύ� π�λύτιμα ά-τ�μα.

Για την επίλυση τ�υ πρ��λήματ�ςαυτ�ύ � APKTOYPOΣ ίδρυσε τ� 1993τ� Kέντρ� Πρ�στασίας της Aρκ�ύ-δας στ� ν�μ� Φλώρινας π�υ απ�τε-λείται απ� τ�ν Kτηνιατρικ� Σταθμ�στ� Φαν� και απ� τ�ν Δασικ� Σταθμ�στ� Nυμ�αί� και επ�πτεύεται απ� τηΓενική Γραμματεία Δασών και Φυσι-κ�ύ Περι�άλλ�ντ�ς τ�υ υπ�υργεί�υΓεωργίας.

Συν�λικά �ι στ��ι τ�υ Kέντρ�υκαι τ�υ APKTOYPOΣ είναι:

• H �ρ�ντίδα, απ�κατάσταση καιπερίθαλψη %ώων π�υ �ρίσκ�νται σεκατάσταση αι�μαλωσίας (σύμ�ωναμε την άδεια απ� τ� υπ�υργεί� Γε-ωργίας έ�ει εγκριθεί ως Kέντρ� Πε-ρίλαλψης Zώων – KE.ΠE.ZΩ).

• H πρ�ώθηση της επιστημ�νικήςέρευνας και ε�αρμ�γή της σε ειδικάθέματα δια�είρισης.

• H ενημέρωση και ευαισθητ�π�ίη-ση τ�υ κ�ιν�ύ και των σ�ετικών κρα-τικών ��ρέων σε θέματα πρ�στα-σίας και δια�είρισης τ�υ περι�άλλ�-ντ�ς.

• H ενίσ�υση της διεθν�ύς επιστη-μ�νικής συνεργασίας και η πρ��λήτης B�ρειας Eλλάδας ως κέντρ�υπαρ�μ�ιων δραστηρι�τήτων.

O Kτηνιατρικ�ς Σταθμ�ς, είναι έ-νας �ώρ�ς �ιλ�'ενίας και περίθαλ-ψης των αρκ�ύδων, π�υ κατασ�έθη-

καν απ� αρκ�υδιάρηδες, τσίρκ� και%ω�λ�γικ�ύς κήπ�υς. Eκεί παρέ�ε-ται στα %ώα η αναγκαία κτηνιατρικήπερίθαλψη καθώς και ειδική υπ�στή-ρι'η πρ�κειμέν�υ να επιτευ�θεί η �-μαλή δια�ίωσή τ�υς στ� Δασικ�Σταθμ�, �π�υ μετα�έρ�νται στη συ-νέ�εια.

O κτηνιατρικ�ς σταθμ�ς στεγά%ε-ται σε δυ� κατάλληλα διαμ�ρ�ωμέ-να κτίρια για τη �ιλ�'ενία των %ώων.Yπάρ��υν ακ�μη, ένα πλήρως ε'�-πλισμέν� �ειρ�υργεί�, απ�θηκευτι-κ�ί �ώρ�ι, ψυγεί� και καταψύκτηςτρ��ίμων, ένα γρα�εί� – κ�ιτώναςγια τ� πρ�σωπικ� και ένας �ώρ�ς υ-π�δ��ής των επισκεπτών.

Oι κατασ�εμένες αρκ�ύδες π�υ�θάν�υν στ�ν Kτηνιατρικ� Σταθμ�περν�ύν μια γενική κτηνιατρική ε'έ-ταση, απ�παρασιτί%�νται, εμ��λιά%�-νται και περν�ύν μια περί�δ� παρα-κ�λ�ύθησης και θεραπευτικής αγω-

γής, η διάρκεια της �π�ίας ε'αρτάταιαπ� τη �υσική κατάσταση κάθε %ώ-�υ. Oταν η �υσική και ψυ��λ�γικήτ�υς κατάσταση κριθεί ικαν�π�ιητι-κή, �ι αρκ�ύδες μετα�έρ�νται στ�Δασικ� Σταθμ� τ�υ Nυμ�αί�υ.

Kατά την διάρκεια της λειτ�υργίαςτ�υ μέ�ρι σήμερα, έ��υν γίνει 6 �δ�-ντιατρικές επεμ�άσεις (τ� πι� συνη-θισμέν� πρ��λημα της υγείας τ�υςείναι τα σαπισμένα ή �αλασμένα δ�-ντια) και μια επέμ�αση α�αίρεσηςκαταρράκτη απ� τ� μάτι της αρκ�ύ-δας. Eιδικά για την υγεία των δ�-ντιών, υπάρ�ει συνεργασία με ε'ει-δικευμέν� �δ�ντίατρ� απ� τη M.Bρετανία, τ�ν δρ. Peter Kertesz.

O δασικ�ς σταθμ�ςO δασικ�ς σταθμ�ς, � �ώρ�ς �-

π�υ �ι κατασ�εμένες αρκ�ύδες θα%ήσ�υν τ� υπ�λ�ιπ� της %ωής τ�υς,�ρίσκεται ένα �λμ. ανατ�λικά της



K�ιν�τητας Nυμ�αί�υ, σε υψ�με-τρ� 1.350 μ. Kαταλαμ�άνει περι-�ραγμένη έκταση περίπ�υ 20στρεμμάτων, μέσα σε �υσικ� δάσ�ς�'ιάς, π�υ απ�τελεί τυπικ� �ι�τ�π�της αρκ�ύδας. H περί�ρα'η απ�τε-λείται απ� μη�ανικ� και ακίνδυν�για τα %ώα ηλεκτρ��ρ� τμήμα καιυπάρ��υν διαθέσιμες δε'αμενές μεά�θ�ν� νερ� καθώς και κτίρι� – κα-τάλυμα για την περί�δ� τ�υ �ειμέρι-�υ λήθαργ�υ. O �ώρ�ς αυτ�ς απ�-τελεί τμήμα μιας εν�ικια%�μενης έ-κτασης 100 στρεμμάτων, μέρ�υςτ�υ K�ιν�τικ�ύ Δάσ�υς τ�υ Nυμ-�αί�υ.

Eκεί, παρέ��νται στα %ώα �ι καλύ-τερες δυνατές συνθήκες για τη �υ-σική τ�υς δια�ίωση, με την ελά�ι-στη δυνατή εν��ληση.

Eνέργειες και στ��ιT� Kέντρ� Πρ�στασίας της

Aρκ�ύδας απασ��λεί πρ�σωπικ� ε-πτά (7) ατ�μων: τέσσερις (4) �ύλα-κες π�υ �ρ�ντί%�υν για την καθα-ρι�τητα, τη διατρ��ή και την ασ�ά-λεια των %ώων και των εγκαταστάσε-ων κρατ�ύν ημερ�λ�για συμπερι��-ράς των %ώων και καταγρά��υν γε-γ�ν�τα και είναι επι��ρτισμέν�ι μετην πρ�μήθεια των τρ��ών. Eναςκτηνίατρ�ς, π�υ είναι υπεύθυν�ςγια τις ε'ετάσεις, τις ναρκώσεις, τις�ειρ�υργικές επεμ�άσεις και τηνκατάρτιση τ�υ διαιτ�λ�γί�υ τ�υς,παρακ�λ�υθεί τις �ιλ�'εν�ύμενεςαρκ�ύδες. Tέλ�ς, δύ� επιστημ�νικ�ίσυνεργάτες, � επιστημ�νικ�ς υπεύ-θυν�ς και η υπεύθυνη Περι�αλλ�-ντικής Aγωγής τ�υ KΠA �ρ�ντί%�υνκαθημερινά για την εκπλήρωση τωνειδικών καθηκ�ντων τ�υς. Σήμερατ� Kέντρ� Πρ�στασίας Aρκ�ύδας�ιλ�'ενεί 10 αρκ�ύδες.

Oι ενέργειες για τη δια�είριση των%ώων π�υ �ιλ�'εν�ύνται στ� KΠAείναι:

� Περι�αλλ�ντικ�ς εμπλ�υτισμ�ςτων �ώρων διαμ�νής τ�υς, για την α-ντιμετώπιση της ανίας, π�υ παρ�υ-σιά%�υν τα %ώα π�υ %�υν σε συνθή-κες αι�μαλωσίας και π�υ, π�λλές ��-ρές, �δηγεί σε πρ��λήματα στερε�-τυπικής (νευρικής) συμπερι��ράς.

� Aύ'ηση της π�σ�τητας των ��-ρηγ�ύμενων στα %ώα τρ��ών, γιατην πρ�ετ�ιμασία τ�υς για την πε-ρί�δ� τ�υ �ειμέρι�υ λήθαργ�υ, κα-τά την �π�ία απαιτείται απ�θήκευ-ση μεγάλων π�σ�τήτων ενέργειαςμε τη μ�ρ�ή λίπ�υς. Eτσι, απ� τ�νΣεπτέμ�ρι� αυ'άνεται σταδιακά ηπ�σ�τητα των ��ρηγ�ύμενων τρ�-�ών, με απ�τέλεσμα την αύ'ησητ�υ �άρ�υς των %ώων στα επιθυμη-τά επίπεδα.

� Στείρωση των αρσενικών αρ-κ�ύδων, για να περι�ρισθεί η επιθε-τικ�τητά τ�υς απέναντι στις υπ�λ�ι-πες και να απ��ευ�θεί τ� ενδε��με-ν� εγκυμ�σύνης. H αναπαραγωγήτων αρκ�ύδων σε αι�μαλωσία ΔENαπ�τελεί στ�� τ�υ KΠA και τ�υAρκτ�ύρ�υ, γιατί έ�ει πλέ�ν απ�δει-�θεί επιστημ�νικά �τι είναι αδύνατηη επιτυ�ημένη επανέντα'η στ� �υ-σικ� περι�άλλ�ν μιας αρκ�ύδας,π�υ έ�ει μεγαλώσει σε συνθήκεςαι�μαλωσίας. T� απ�τέλεσμα μιαςτέτ�ιας αναπαραγωγής θα είναι μ�-

ν�ν η δημι�υργία μιας νέας γενιάςαι�μάλωτων αρκ�ύδων.

Aκ�μη τ� Kέντρ� έ�ει αναλά�ει τ�δύσκ�λ� αλλά απαραίτητ� έργ� τηςενημέρωσης και ευαισθητ�π�ίησηςτ�υ κ�ιν�ύ σε θέματα π�υ α��ρ�ύντην πρ�στασία της αρκ�ύδας και γε-νικ�τερα της άγριας %ωής και τ�υπερι�άλλ�ντ�ς στην Eλλάδα. Oι επι-σκέπτες τ�υ Kέντρ�υ τ� 1996 έ�τα-σαν τ�υς 20.000 και για τ� 1997 πρ�-�λέπεται να ανέλθ�υν σε 25.000.

*ε�ωριστά αρ�εία κρατ�ύνται γιατις επισκέψεις σ��λείων στ� KΠA.Σύμ�ωνα με αυτά την άν�ι'η τ�υ1996 και 1997, 4.500 και 5.500 μαθη-τές αντίστ�ι�α, τ�σ� της πρωτ��άθ-μιας �σ� και της δευτερ��άθμιαςεκπαίδευσης δι�ργάνωσαν εκπαι-δευτικές εκδρ�μές και επισκέ�θη-καν τ�ν Kτηνιατρικ� και Δασικ�Σταθμ� τ�υ APKTOYPOY στ� ν�μ�Φλώρινας.

Πρ�γράμματα περι�αλλ�ντικήςεκπαίδευσης με ενίσ�υση της υλικ�-τε�νικής υπ�δ�μής είναι τα επ�με-να σημαντικά έργα τ�υ KΠA και συν-δυά%�νται με τη δημι�υργία εν�ςKέντρ�υ Eνημέρωσης και Περι�αλ-λ�ντικής Eκπαίδευσης για τηνAρκ�ύδα, π�υ θα γίνει στ�ν Aετ�Φλώρινας. H K�ιν�τητα Aετ�ύ παρα-�ώρησε γι’ αυτ� τ�ν σκ�π� ένα κτί-ρι� 300 τετραγωνικών μέτρων, τ�υ�π�ί�υ η συν�λική πρ�ταση �λ�κλη-ρώνεται σύντ�μα (η αρ�ιτεκτ�νικήμελέτη και � σ�εδιασμ�ς τ�υ Kέ-ντρ�υ Eνημέρωσης με αντικείμεν�τ� πνεύμα, τ�υς σκ�π�ύς, τ� γενικ�περιε��μεν�, τ� κ�ιν� στ� �π�ί� α-πευθύνεται καθώς και τ�ν τρ�π� ε-νημέρωσης ώστε να επιτευ�θεί ημέγιστη ευαισθητ�π�ίηση τ�υ κ�ι-ν�ύ στα πρ��λήματα π�υ αντιμετω-πί%ει η άγρια %ωή σήμερα, έ��υν ήδη�λ�κληρωθεί).

Eνας απ� τ�υς συντελεστές μείωσης τ�υ πληθυσμ�ύ της αρκ�ύδας στηνEλλάδα είναι � ��ν�ς των ενήλικων θηλυκών με σκ�π� τη σύλληψη των μι-κρών και την εκπαίδευσή τ�υς ως αρκ�ύδες ��ρεύτριες (�ωτ.: Nικ. Kαπίρης).

Oδ�ντιατρική επέμ�αση σε αρκ�ύδα στ�ν Kτηνιατρικ� Σταθμ� τ�υ APKTOYPOY. T� πι� συνηθισμέν� πρ��λημα υγεί-ας στις αι�μαλωτισμένες αρκ�ύδες είναι τα σαπισμένα ή �αλασμένα δ�ντια. Eιδικά για την υγεία των δ�ντιών υπάρ-�ει συνεργασία με ε#ειδικευμέν� �δ�ντίατρ� απ� τη M. Bρετανία, τ�ν δρ Peter Kertesz (�ωτ.: «Πρίσμα»).



Tα απειλ�ύμενα ώα σήμεραH ελληνική και η ευρωπαϊκή ν�μ�θεσία για τη διατήρηση της άγριας πανίδας

T�υ Tάσ�υ Λεγάκι

Eπίκ�υρ�υ καθηγητήZω�λ�γικ� M�υσεί� Πανεπιστημί�υ Aθηνών

TO πρώτ� ελληνικ� ν�μ�θέτημα π�υανα�έρει συγκεκριμένα είδη π�υπρέπει να πρ�στατευθ�ύν είναι τ�Πρ�εδρικ� Διάταγμα 67 τ�υ 1981«περί πρ�στασίας της αυτ��υ�ύς�λωρίδ�ς και της άγριας πανίδ�ς καικαθ�ρισμ�ύ διαδικασίας συντ�νι-σμ�ύ και ελέγ��υ της ερεύνης επ’αυτών». Mέ�ρι τ�τε η πρ�στασία των�ώων ήταν έμμεση, μέσω των δια��-ρων διατά!εων για τ� κυνήγι, �π�υανα�ερ�ταν π�ια είδη επιτρέπεταινα κυνηγηθ�ύν, δεν υπήρ�αν �μωςσυγκεκριμένες διατά!εις για τα υπ�-λ�ιπα είδη. Eμμεσα επίσης πρ�στα-τεύ�νταν �σα είδη ��ύσαν μέσαστ�υς εθνικ�ύς δρυμ�ύς και στις ε-λεγ��μενες κυνηγετικές περι��ές.T� Π.Δ. τ� �π�ί� ισ�ύει και σήμερα α-να�έρει 236 είδη �ώων (56 θηλαστι-κά, 39 ερπετά, 10 αμ�ί"ια, 26 ψάριακαι 105 είδη ασπ�νδύλων, π�υ περι-λαμ"άν�υν κ�ράλια, "δέλλες, δίθυ-ρα, σαλιγκάρια της !ηράς και της θά-λασσας, κε�αλ�π�δα, σπηλαι�"ι�υςγρύλλ�υς, λι"ελλ�ύλες, πεταλ�ύδεςκαι σκαθάρια), για τα �π�ία απαγ�-ρεύεται � ��ν�ς ή η απ�πειρα ��-ν�υ, η κακ�π�ίηση, � τραυματισμ�ς,η κατ��ή, η σύλληψη, η ταρί�ευση, ηαγ�ρά, η πώληση, η μετα��ρά και ηε!αγωγή. Δυστυ�ώς, για δύ� λ�γ�υςτ� Π.Δ. δεν μπ�ρεσε να ε�αρμ�στείπλήρως και να γίνει απ�τελεσματικ�.O πρώτ�ς λ�γ�ς είναι �τι τ� ν�μ�θέ-τημα αυτ� δεν ανα�έρει π�ινές γιατ�υς παρα"άτες, με απ�τέλεσμα �ιαρμ�διες υπηρεσίες να ε�ευρίσκ�υνδιά��ρ�υς τρ�π�υς για να στριμώ-!�υν τ�υς παρα"άτες. O δεύτερ�ςλ�γ�ς είναι �τι �λα τα �ν�ματα των�ώων είναι μ�ν� στα λατινικά, με συ-νέπεια �ι αστυν�μικ�ί, �ι θηρ��ύλα-κες, �ι δασ��ύλακες, �ι τελωνειακ�ίκαι άλλ�ι αρμ�δι�ι να μην είναι "έ-"αι�ι αν τ� έντ�μ� π�υ "ρέθηκε στιςαπ�σκευές κάπ�ι�υ είναι τ� Helio-this nubigera katerinae ή τ� Pseu-dochazara mamurra.

K�ιν�τική ν�μ�θεσίαMε την είσ�δ� της Eλλάδας στην

EOK, η �ώρα μας υπ��ρεώθηκε να ε-�αρμ�σει �λη την υπάρ��υσα κ�ιν�-τική ν�μ�θεσία. Mια π�λύ σημαντικήγια την πανίδα �δηγία είναι η �δηγία409 τ�υ 1979 για τη διατήρηση τωναγρίων πτηνών. Σύμ�ωνα με αυτήν,�ι �ώρες–μέλη της EOK είναι υπ�-�ρεωμένες να παίρν�υν μέτρα πρ�-στασίας κάπ�ιων ειδών π�υλιών. Γιατην ε�αρμ�γή της �δηγίας υπ�γρά-�ηκε τ� 1985 μια υπ�υργική απ��α-ση με την �π�ία θεσπί��νται μέτραγια τη διατήρηση �λων των ειδώντης άγριας �ρνιθ�πανίδας. Kαι αυτ��μως τ� ν�μ�θέτημα ήταν ελλιπές,γιατί μια σειρά ειδών π�υ η EOK θε-

ωρ�ύσε ως απ�λυτα πρ�στατευτέα,�πως τ� σαΐνι, η ναν��ηνα, � "ασιλα-ετ�ς, η αετ�γερακίνα, τα δύ� είδηπελεκάνων και άλλα, δεν περιλή�θη-καν στην υπ�υργική απ��αση.

T� 1979, τ� Συμ"�ύλι� της Eυρώ-πης υι�θέτησε τη σύμ"αση για τηδιατήρηση της ευρωπαϊκής άγριας�ωής και των �υσικών ενδιαιτημά-των, τη γνωστή σύμ"αση της Bέρ-νης, την �π�ία η Eλλάδα επικύρωσε.H σύμ"αση περιλαμ"άνει με τη σειράτης έναν κατάλ�γ� ειδών π�υ τακράτη–μέλη πρέπει να πρ�στατεύ-σ�υν.

Eνας αντίστ�ι��ς κατάλ�γ�ς υ-

πάρ�ει και στη σύμ"αση για τ� διε-θνές εμπ�ρι� των κινδυνευ�ντων ει-δών άγριας πανίδας και �λωρίδας,π�υ και αυτή πρ�σ�ατα επικύρωσε η�ώρα μας. Tέλ�ς, μια άλλη διεθνήςσύμ"αση, η σύμ"αση για τη διατήρη-ση των μεταναστευτικών ειδών τωνάγριων �ώων, η γνωστή σαν σύμ"ασητης B�ννης, δεν έ�ει ακ�μη επικυ-ρωθεί απ� εμάς.

Oμως, τ� πι� πρ�σ�ατ� ν�μικ�κείμεν� για την πρ�στασία των ειδώναπ�τελεί η �δηγία της EυρωπαϊκηςEνωσης 43 τ�υ 1992, για τη διατήρη-ση των �υσικών �ικ�τ�πων καθώςκαι της άγριας πανίδας και �λωρίδας.

Σύμ�ωνα με την �δηγία αυτή, �ι �ώ-ρες της E.E. είναι υπ��ρεωμένες νακαθ�ρίσ�υν έναν αριθμ� πρ�στατευ-�μενων περι��ών π�υ θα συμμετά-σ��υν σε ένα πανευρωπαϊκ� δίκτυ�πρ�στατευ�μενων περι��ών, �ν�μα-��μεν� Φύση 2000. Για να επιλεγείμια περι��ή θα πρέπει να περιλαμ"ά-νει κάπ�ι� ή κάπ�ια απ� τα είδη �υ-τών ή �ώων ή κάπ�ιων τύπ� �ικ�τ�-π�υ π�υ θεωρ�ύνται σύμ�ωνα μετην �δηγία απειλ�ύμενα σε ευρω-παϊκ� επίπεδ� και ανα�έρ�νται στηνίδια την �δηγία. Eτσι η Eυρ. Eνωσηυι�θετεί την άπ�ψη �τι για να πρ�-στατευθεί ένα είδ�ς δεν αρκεί να τ�"άλ�υμε σε έναν κατάλ�γ� και να α-παγ�ρεύσ�υμε τ� ��ν�, τη συλλ�γή,την εμπ�ρία κ.λπ, αλλά πρέπει ναπρ�στατεύσ�υμε τ� �ώρ� �π�υ �ει,�ωλιά�ει, τρέ�εται ή αναπαράγεται.

Tα είδη π�υ περιλαμ"άν�νται στην�δηγία είναι είδη π�υ διατρέ��υνκίνδυν� ε!α�άνισης ή είναι ευπρ�-σ"λητα ή είναι σπάνια ή είναι ενδημι-κά και απαιτ�ύν ιδιαίτερη πρ�σ��ήλ�γω της ιδι�μ�ρ�ίας των ενδιαιτη-μάτων τ�υς ή / και των ενδε��μένωνεπιπτώσεων π�υ μπ�ρεί να έ�ει η εκ-μετάλλευσή τ�υς πάνω στην κατά-σταση των πληθυσμών τ�υς.

Tρ�π�ι διατήρησης

O πρώτ�ς τρ�π�ς για τη διατήρη-ση των ειδών αυτών της πανίδας εί-ναι η διατήρησή τ�υς μέσω της πρ�-στασίας των περι��ών �π�υ ��υν,

Σκαπτ�π�ντικ�ς (Microtus sp.). Γέν�ς μικρών π�ντικών με αρκετά ενδημικά είδη στην Eλλάδα (�ωτ.: A. Tρι�άς / M�υ-σεί� Φυσικής Iστ�ρίας Πανεπιστημί�υ Kρήτης).



δηλαδή μέσω τ�υ καθ�ρισμ�ύ ειδι-κών �ωνών διατήρησης στ� πλαίσι�τ�υ πανευρωπαϊκ�ύ δικτύ�υ Φύση2000.

O δεύτερ�ς τρ�π�ς πρ�στασίαςτης άγριας πανίδας είναι η λήψη μέ-τρων για την αυστηρή πρ�στασίατων �ωικών ειδών. Tέτ�ια μέτραμπ�ρεί να περιλαμ"άν�υν την απα-γ�ρευση κάθε μ�ρ�ής σύλληψης ήθανάτωσης, την απαγ�ρευση της πα-ρεν��λησης εκ πρ�θέσεως, ιδίωςκατά την περί�δ� της αναπαραγω-γής, την απαγ�ρευση της καταστρ�-�ής ή συλλ�γής αυγών στ� �υσικ�περι"άλλ�ν και την απαγ�ρευση της"λά"ης ή καταστρ��ής των τ�πωναναπαραγωγής ή των τ�πων ανά-παυσης. Tα κράτη μέλη πρέπει επί-σης να απαγ�ρεύσ�υν την κατ��ή,τη μετα��ρά, την πώληση ή την α-νταλλαγή και την πρ�σ��ρά πρ�ςπώληση ή ανταλλαγή των ατ�μωντων ειδών π�υ έ��υν συλλη�θεί στ��υσικ� περι"άλλ�ν.

Για τα απειλ�ύμενα είδη, για τα �-π�ία επιτρέπεται η λήψη απ� τη �ύ-ση και η εκμετάλλευσή τ�υς, τα κρά-τη - μέλη είναι υπ��ρεωμένα ναπαίρν�υν μέτρα, ώστε να διασ�αλί-�εται η διατήρηση των πληθυσμώντ�υς σε ικαν�π�ιητικ� επίπεδ�.

Tα είδη των �ώων π�υ ανα�έρ�-νται στα παραρτήματα της �δηγίας92/43 αλλά και της �δηγίας 79/409π�υ α��ρά τα π�υλιά, περιλαμ"ά-ν�υν και π�λλά είδη π�υ ��υν στηνEλλάδα. Eτσι απ� τα περίπ�υ 500 εί-δη των δύ� πρώτων παραρτημάτων,έ�ει ανα�ερθεί απ� την Eλλάδα έναςσημαντικ�ς αριθμ�ς ειδών �ώων (θη-λαστικά, ερπετά, αμ�ί"ια, ψάρια καιασπ�νδυλα). Σ’ αυτά πρέπει να πρ�-σθέσ�υμε 129 είδη π�υλιών π�υ πε-ριλαμ"άν�νται στην �δηγία 79/409.Tέλ�ς, απ� τα περίπ�υ 60 απειλ�ύ-μενα εκμεταλλεύσιμα είδη, έ��υν α-να�ερθεί απ� την Eλλάδα 4 είδη θη-λαστικών (� λύκ�ς στη B�ρεια Eλλά-δα, τ� τσακάλι, τ� δεντρ�κ�ύνα"�και τ� "ρωμ�κ�ύνα"�), 2 είδη αμ�ι-"ίων (εδώδιμα "ατρά�ια), 13 είδη ψα-ριών τ�υ γλ. νερ�ύ, 1 είδ�ς κ�ραλι�ύ(τ� κ�κκιν� κ�ράλι), 1 είδ�ς "δέλλας(η ιατρική "δέλλα), 2 είδη δίθυρωνμαλακίων τ�υ γλ. νερ�ύ, 1 είδ�ς �ερ-σαί�υ γαστερ�π�δ�υ (εδώδιμ� σαλι-γκάρι) και 3 είδη καρκιν�ειδών (2 κα-ρα"ίδες τ�υ γλ. νερ�ύ και 1 είδ�ςθαλασσινής αστακ�καρα"ίδας).

Xωρίς κάλυψηOπως �αίνεται απ� την ανάλυση

των αριθμών των ειδών, τα σπ�νδυ-λωτά της Eλλάδας καλύπτ�νται κατάένα ικαν�π�ιτηικ� τρ�π� απ� την �-δηγία. E!αίρεση απ�τελ�ύν τα ψάριατ�υ γλυκ�ύ νερ�ύ. H Eλλάδα διαθέ-τει π�λλά ενδημικά, σπάνια και απει-λ�ύμενα είδη και υπ�είδη, ένα μεγά-λ� μέρ�ς των �π�ίων δεν περιλαμ-"άνεται στην �δηγία. Oι μεγάλες �-μως ελλείψεις παρατηρ�ύνται στα α-σπ�νδυλα. Yπ�λ�γί�εται �τι πρέπεινα υπάρ��υν στην Eλλάδα τ�υλά�ι-στ�ν 30.000 είδη ασπ�νδύλων. Aπ�αυτά, τ�υλά�ιστ�ν 5.000 είδη είναιενδημικά της Eλλάδας και �ρισμέναμάλιστα π�λύ στενά ενδημικά. Παρα-δείγματ�ς �άριν, π�λλά είδη ��υνμ�ν� σε μια συγκεκριμένη τ�π�θε-

σία. Eκτ�ς απ� τα ενδημικά, ένας ση-μαντικ�ς αριθμ�ς ειδών έ�ει π�λύμικρ�ύς πληθυσμ�ύς ή απειλείται μεε!α�άνιση. Oρισμέν�ι τύπ�ι �ικ�τ�-πων, �πως �ι κ�ρυ�ές των "�υνών,τα παλιά δάση, �ι αμμ�θίνες και �ισπηλιές, διαθέτ�υν μια μεγάλη π�ι-κιλία ενδημικών, σπάνιων και απει-λ�ύμενων ειδών. Oμως, μ�ν� 33 είδητης Eλλάδας περιλαμ"άν�νται σταδιά��ρα παραρτήματα της �δηγίας.Oρισμένα απ� αυτά δεν απειλ�ύνταιστην Eλλάδα, ενώ αντίθετα λείπ�υνκάπ�ια είδη, αντιπρ�σωπευτικά α-πειλ�υμένων τύπων �ικ�τ�πων �-

πως π.�. σπηλαι�"ια είδη ή είδη τωναμμ�θινών. Για την ε�αρμ�γή της �-δηγίας στην Eλλάδα έ�ει !εκινήσειμια μακρ��ρ�νη διαδικασία. Σε πρώ-τ� στάδι� έγινε μια καταγρα�ή τωνγνωστών περι��ών ιδιαίτερης σημα-σίας για τα απειλ�ύμενα είδη και τύ-πων �ικ�τ�πων. H καταγρα�ή αυτήπραγματ�π�ιήθηκε απ� ένα επιτε-λεί� 100 και περισσ�τέρων επιστη-μ�νων απ� πανεπιστήμια, ερευνητι-κά ιδρύματα και μη κυ"ερνητικές �ρ-γνώσεις, μια πρωτ��ανής για τα ελ-ληνικά δεδ�μένα �ργανωμένη πρ�-σπάθεια. T� απ�τέλεσμα ήταν η πρ�-

ταση για έντα!η στ� δίκτυ� Φύση2000, 300 περίπ�υ περι��ών. T� δεύ-τερ� στάδι� περιλαμ"άνει την πραγ-ματ�π�ίηση ειδικών περι"αλλ�ντι-κών μελετών για κάθε μία απ� αυτέςτις περι��ές και τη διαμ�ρ�ωση ειδι-κών δια�ειριστικών σ�εδίων, π�υ ελ-πί�εται �τι θα επιτρέψ�υν στις αρ�έςτ�υ 21�υ αιώνα να ελπί��υμε �τι η�ύση της Eλλάδας θα είναι σε καλύ-τερη μ�ίρα απ� τη σημερινή.

Kρασπεδ��ελώνα (Testuda marginata). Eνδημική �ελώνα, πρ�στατευ�μενη απ� την εθνική και τη διεθνή ν�μ�θεσία(�ωτ.: A. Λεγάκις).

Aκανθ�π�ντικ�ς (Acomys minous). Eνδημικ� είδ�ς π�ντικ�ύ της Kρήτης (�ωτ.: A. Tρι�άς / M�υσεί� Φυσικής Iστ�ρίαςΠανεπιστημί�υ Kρήτης).

Στ� α�ιέρωμα αυτ� καθ�ριστική ήτανη συμ��λή τ�υ κ. Bρασίδα Zά�ρα.


Γεωγραφία Ε΄ 2.22. ΄΄ Η χλωρίδα και η πανίδα της...

Education

Transcript of Γεωγραφία Ε΄ 2.22. ΄΄ Η χλωρίδα και η πανίδα της...