ΓΛΩΦ 111Έλενα Αναγνωστοπούλου

ΕΝΟΤΗΤΑ 1

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ

Α) Ιεραρχική Οργάνωση

Η ιδιότητα της ανθρώπινης γλώσσας που είναι βασική για τη σύνταξη είναι η ιεραρχική οργάνωση (και όχι μόνο η γραμμική ακολουθία).

Μία σειρά από φαινόμενα το δείχνουν αυτό. Στην Σύνταξη Ι είδαμε ότι υπάρχουν αμφισημίες οι

οποίες εξηγούνται μόνο αν λάβουμε υπόψη τη δόμηση των συστατικών.

Το ίδιο μπορούμε να δείξουμε με το φαινόμενο της αναφορικής σύνδεσης.

1) a. Zelda's1 brother believes her1

b. Zelda's1 brother believes her2

2) a. *Zelda1 believes her1

b. Zelda1 believes her2

Τα παραπάνω δεδομένα προφανώς δεν μπορούν να ερμηνευθούν γραμμικά. Και στις δύο περιπτώσεις η ΟΦ προηγείται της αντωνυμίας. Επιπλέον, αν αλλάξουμε τη σειρά των ΟΦ και αντωνυμία παίρνουμε ανάλογο αποτέλεσμα:

3) a. Her1/2 bother believes Zelda1

b. She*1/2 believes Zelda1

Ούτε είναι θέμα απόστασης:

4) a. *Zelda1 believes her1

b. *Zelda1 never believes her1

[Στο 4b παρεμβάλλονται 2 λέξεις ανάμεσα στην ΟΦ και το αντωνυμικό, όσες ακριβώς και στο 1α).

Ερμηνεία: ιεραρχική δόμηση των συστατικών

c-command:

Αν Α, Β είναι κόμβοι στο δέντρο Α δεσπόζει του Β /Α βρίσκεται σε σχέση δομικής επιβολής με το β (c-command) αν ο κάθε (ή ο πρώτος) διακλαδούμενος κόμβος που κυριαρχεί στο Α κυριαρχεί και στο Β, και το Α δεν κυριαρχεί στο Β ούτε το Β στο Α.

1

δέσμευση:

Ένα στοιχείο είναι δεσμευμένο όταν έχει τον ίδιο δείκτη με ΟΦ η οποία δεσπόζει σ' αυτό

Άσκηση

Με βάση τα παραπάνω, πώς μπορούμε να ερμηνεύσουμε τα δεδομένα που είδαμε;

Βήματα:

1) Δέντρο2) Να υποθέσετε μια αρχή για τις αντωνυμίες3) Να εφαρμόσετε την αρχή αυτή στις αντωνυμίες

Β) Κατηγορίες

Λεξικές κατηγορίες: Ρ, Ο, Ε, Προθ

Κριτήρια ταξινόμησης: Μορφολογικά (Κλίση, Παραγωγή). Συντακτικά (Κατανομή).

Οι λεξικές κατηγορίες αποτελούν τον πυρήνα των φραστικών κατηγοριών στις οποίες διασπάται η πρόταση. Ενδοκεντρικότητα. Φραστικές κατηγορίες: ΡΦ, ΟΦ, ΕπιθΦ, ΠροθΦ.

Λειτουργικές κατηγορίες. Έχουν γραμματική λειτουργία στην πρόταση. Δηλώνουν γραμματικές ιδιότητες όπως πρόσωπο, αριθμό, γένος, πτώση, χρόνο κλπ. Λειτουργικές κατηγορίες είναι τα άρθρα, οι αντωνυμίες, τα μόρια, τα βοηθητικά ρήματα, κλπ.

Γ) Με ποιόν τρόπο δομούμε την πρόταση;

Πρώτη απάντηση: Κανόνες φραστικής Δομής

ΡΦΡ ΟΦ ΠροθΦΡΦ Ρ ΟΦ ΟΦΡΦΡ ΟΦΡΦΡ

Παρά το ότι οι κανόνες φραστικής δομής σε συνδυασμό με του κανόνες εισαγωγής λεξικών στοιχείων μας επιτρέπουν την κατασκευή προτάσεων, οι κανόνες αυτοί παράγουν και αντιγραμματικές προτάσεις όπως:

*Καταβρόχθισα*Θα σου βάλω την απάντηση*Έφυγα με την Αμερική.

2

Χρειάζεται λοιπόν να ξέρουμε εκτός από τους κανόνες φραστικής δομής και τους κανόνες εισαγωγής λεξικών στοιχείων, και πληροφορίες σχετικά με το αν το ρήμα είναι μεταβατικό, αμετάβατο ή δίπτωτο και τι είδους συμπληρώματα δέχεται.Αυτές οι κατηγορίες λέγονται λεξικές πληροφορίες και υπάρχουν στο λεξικό. Λεξικό: Περιέχει τον κατάλογο όλων των λέξεων (μορφημάτων) μιας γλώσσας μαζί με μία σειρά από "ιδιοσυγκρασιακές" συντακτικές, σημασιολογικές, φωνολογικές και μορφολογικές πληροφορίες για κάθε λήμμα.

Το πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ανήκει στις ιδιοσυγκρασιακές εκείνες πληροφορίες που πρέπει να συμπεριλάβουμε στο λεξικό για κάθε ρήμα μαζί με τις κατηγορικές πληροφορίες:

τρώω ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΡΗΜΑΠΛΑΙΣΙΟ ΥΠΟΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗΣ [-(ΟΦ)]

καταβροχθίζω ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΡΗΜΑΠΛΑΙΣΙΟ ΥΠΟΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗΣ [-ΟΦ]

ρωτάω ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΡΗΜΑΠΛΑΙΣΙΟ ΥΠΟΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗΣ [-Π], [-ΟΦ]

καταβροχθίζω ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΡΗΜΑΠΛΑΙΣΙΟ ΥΠΟΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗΣ [-Π]

Την ώρα που εισάγεται μια λέξη με τους κανόνες εισαγωγής λεξικών στοιχείων, το πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης του ρήματος πρέπει να ταιριάζει με το συντακτικό περιβάλλον στο οποίο θα εισαχθεί το ρήμα.

Ένα Πρόβλημα

Παρά το ότι το πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης σε συνδυασμό με τους κανόνες φραστικής δομής παράγει σωστά τις προτάσεις, τελικά αυτό το μοντέλο αναπαράστασης δεν επικράτησε για δύο λόγους:

α) Υπάρχει επανάληψη πληροφοριών. Οι πληροφορίες που υπάρχουν στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης επαναλαμβάνουν πληροφορίες που υπάρχουν στους κανόνες φραστικής δομής. Στην ιστορία της γενετικής γραμματικής κυριαρχεί η αντίληψη ότι όταν υπάρχει πλεόνασμα πληροφοριών τότε δεν βλέπουμε σωστά/ δεν ερμηνεύουμε τα φαινόμενα. Ο περιορισμός της επανάληψης πληροφοριών θα μας οδηγήσει στο να κατανοήσουμε καλύτερα τι συμβαίνει.

β) Τίποτα δεν εμποδίζει την ύπαρξη κανόνων όπως:

* ΡΦ Επιθ ΠροθΦ* ΡΦ Ο ΠροθΦ* ΡΦ Ο ΕπιρρΦ* ΟΦ Προθ ΟΦ

Οι κανόνες αυτοί δεν απαντούν ποτέ στις ανθρώπινες γλώσσες επειδή η κεφαλή αποτελεί πάντα τον πυρήνα μιας φράσης (ενδοκεντρικότητα).

3

Προβολή από το Λεξικό

Αφού οι λεξικές πληροφορίες είναι απαραίτητες δεχόμαστε σήμερα ότι η συντακτική δομή προέρχεται από το ίδιο το λεξικό. Οι λεξικές πληροφορίες προβάλλονται στη σύνταξη. Κάθε λεξικό στοιχείο φέρνει μαζί του ένα κομμάτι δομής.

Α) Προβάλλει την κατηγορία του:

Ο Ρ Α ΠροΘ! ! ! !αδερφή περιμένω κόκκινο για

Β) Αποτελεί την κεφαλή της φράσης του, δηλαδή καθορίζει την κατηγορία της φραστικής κατηγορίας που κυριαρχεί σ' αυτό:

ΟΦ ΡΦ ΕπιθΦ ΠροθΦ! ! ! !Ο Ρ Επιθ ΠροΘ! ! ! !αδερφή περιμένω κόκκινο για

Γ) Περιέχει θέσεις για τα συμπληρώματά του, π.χ. ένα μεταβατικό ρήμα παριστάνεται ως εξής:

ΡΦ2Ρ ΟΦ!

περιμένω

Ρήματα με προαιρετικά συμπληρώματα δίνουν δύο δομές:

ΡΦ2Ρ ΟΦ!

τρώω

ΡΦ ! Ρ !

τρώω

4

Έτσι κατασκευάζουμε δέντρα χωρίς να χρειαζόμαστε τους κανόνες φραστικής δομής, τους κανόνες εισαγωγής λέξεων και τον έλεγχό τους με βάση το πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης.

Δ) Σύνταξη του Χ'

Όλες οι μέγιστες προβολές μπορούν να ενταχθούν κάτω από ένα γενικό σχήμα, που έχει την ακόλουθη μορφή:

ΧΦ3

ΥΦ Χ' 3

Χ' ΖΦ3

Χ ΨΦ

όπου ΥΦ: χαρακτηριστήςΨΦ: συμπλήρωμαΖΦ: προσάρτημα (ή όρισμα)

-Η κεφαλή είναι η λεξική κατηγορία που καθορίζει την κατηγορία και τα χαρακτηριστικά της φράσης. (ενδοκεντρικότητα)-Η φραστική κατηγορία που είναι στενά συνδεδεμένη με την κεφαλή (και απαρτίζουν από κοινού την ενδιάμεση κατηγορία Χ' λέγεται συμπλήρωμα). Το συμπλήρωμα είναι η φράση που κυριαρχείται άμεσα από το Χ΄ και αποτελεί αδερφή της κεφαλής.-Η (λεξική ή φραστική) κατηγορία που κυριαρχείται άμεσα από το ΧΦ (ή Χ'') λέγεται χαρακτηριστής.

ΟΦ

ΟΦ3

Αρθ Ο' ο 3

Ο ΟΦ βασιλιάς 5

της Αγγλίας

ΟΦ3

ο Ο' 3 Ο' ΠροθΦ ! 4 Ο με το καπέλο φοιτητής

ΡΦ

5

Αναπαράσταση στη σύνταξη Χ':

ΡΦ!

Ρ' 3Ρ' ΟΦ(Χρόνου)

3 4Ρ' ΠροθΦ το απόγευμα

3 4Ρ ΟΦ στην αυλήήπιε 4

καφέ

Υποκατάσταση [ενδιάμεση κατηγορία ως ανεξάρτητο συστατικό]

Η Κατερίνα ήπιε καφέ στην αυλή το απόγευμα και ο Πέτρος έκανε το ίδιοΗ Κατερίνα ήπιε καφέ στην αυλή το απόγευμα και ο Πέτρος έκανε το ίδιο το βράδυΗ Κατερίνα ήπιε καφέ στην αυλή το απόγευμα και ο Πέτρος έκανε το ίδιο στο μπαλκόνι το βράδυ.

Αλλά:

* Η Κατερίνα ήπιε καφέ στην αυλή το απόγευμα και ο Πέτρος έκανε το ίδιο καφέ στο μπαλκόνι το βράδυ.

Διάκριση προσαρτημάτων και συμπληρωμάτων

α) Τα συμπληρώματα είναι υποχρεωτικά, τα προσαρτήματα όχι:

Συμπληρώματα (πολλές φορές) υποχρεωτικά. Και όταν είναι προαιρετικά αυτό καθορίζεται από το ρήμα (τη λεξική πληροφορία δηλαδή)

?* Η Κατερίνα ήπιε στην αυλή το απόγευμα (γραμματικό με κάποιες ερμηνείες, με ορισμένα ρήματα έχουμε προαιρετικά συμπληρώματα)

Η Κατερίνα έφαγε στην αυλή το απόγευμα

*Η Κατερίνα καταβρόχθισε στην αυλή το απόγευμα

* Η Κατερίνα δολοφόνησε στην αυλή το απόγευμα

Προσαρτήματα πάντα προαιρετικά ανεξάρτητα από τη σημασία του ρήματος (τη λεξική πληροφορία δηλαδή)

Η Κατερίνα ήπιε καφέ (στην αυλή) (το απόγευμα) (επειδή είχε πολύ καλόν καιρό)

6

Η Κατερίνα έφαγε (στην αυλή) (το απόγευμα) (πριν πάει στη δουλειά της)

Η Κατερίνα καταβρόχθισε το φαγητό της (με μεγάλη όρεξη) (το μεσημέρι)

Η Κατερίνα δολοφόνησε τον άντρα της (με το μαχαίρι του ψωμιού) (πέρσι τέτοια εποχή) (επειδή ήθελε να εισπράξει την ασφάλεια)

β) Επιλογή Συμπληρωμάτων από τα Ρήματα:

Ο Γιάννης ήπιε καφέ/ *αυτοκίνητοΗ Μαρία καταβρόχθισε το φαγητό της / *τη θάλασσαΗ Μαρία δολοφόνησε τον άντρα της /*τον καφέ της/ *τη θάλασσα

Τα ρήματα που έχουν συμπληρώματα ΠροθΦ επιλέγουν όχι μόνο την κατηγορία ΠροθΦ αλλά και την πρόθεση:

Βασίζομαι στη Μαρία /*για την ΜαρίαΑλληλογραφώ με την Μαρία/ *για τη ΜαρίαΕνδιαφέρομαι για τη Μαρία/*με τη ΜαρίαΉρθα από την Αμερική / *¨Ηρθα με την Αμερική

Τα ρήματα που έχουν συμπλήρωμα Π' επιλέγουν και τον συμπληρωματικό δείκτη:

Χάρηκα που ήρθες /*Χάρηκα ότι ήρθεςΠιστεύω ότι ήρθε/ *Πιστεύω που ήρθεΑναρωτιέμαι αν ήρθε/ *ότι ήρθε/ που ήρθε

Δεν υπάρχει αντίστοιχη επιλογή Προσαρτημάτων από τα Ρήματα:

Ο Γιάννης ήπιε καφέ στην αυλή το απόγευμαΗ Μαρία καταβρόχθισε το φαγητό της στην αυλή το απόγευμαΗ Μαρία δολοφόνησε τον άντρα της στην αυλή το απόγευμα

ΕπιθΦ

ΕπιθΦ3

Ποσοτ Επιθ' πολύ 3 τόσο Επιθ ΠροθΦ.....πιο πιστός 5

στη Μαρία

7

ΕπιθΦ3

Ποσοτ Επιθ' πολύ 3 τόσο EπιρΦ Επιθ΄.....πιο υπερβολικα πολύ3

Επιθ ΠροθΦ πιστός 5

στη Μαρία

ΠροθΦ

ΠροθΦ3

ακριβώς Προθ' 3 Επιθ ΠροθΦ..... πάνω 5

από το τραπέζι

Γενίκευση της Σύνταξης του Χ' στην Πρόταση (Π) και την Δευτερεύουσα Πρόταση (Π'):

Πρόταση = Κλ.Φ

Κεφαλή της Πρότασης είναι η Κλίση (περιέχει χαρακτηριστικά Χρόνου [+/-ΠΑΡΕΛΘΟΝ] και Συμφωνίας [Πρόσωπο, Αριθμός]. Το Υποκείμενο είναι χαρακτηριστής της ΚλΦ. Έρχεται σε σχέση Συμφωνίας Χαρακτηριστή-Κεφαλής με την Κλίση, με αποτέλεσμα το μοίρασμα κοινών χαρακτηριστικών μεταξύ παρεμφατικού ρήματος και Υποκειμένου:

ΚλίσηΦ3

ΟΦ Κλίση' John 3

Κλίση ΡΦ[+X+Σ]: will 6

-s abandon the investigation-ed

[-X,-Σ]: to

Η πρόταση είναι και αυτή ενδοκεντρική κατηγορία. Διαφέρει από τις λεξικές κατηγορίες στο ότι η κεφαλή της είναι μια λειτουργική κατηγορία.

8

Π' = ΣΔΦ ΣΔΦ3

ποιον ΣΔ' 3ΣΔ ΚλΦότι 6αν ο Γιάννης φιλάει συχνά τη Μαρία

ο Γιάννης φιλάει συχνά

Κεφαλή της δευτερεύουσας πρότασης είναι ο Συμπληρωματικός Δείκτης. Και σ' αυτήν την περίπτωση, κεφαλή είναι μια λειτουργική κατηγορία.

Ασκήσεις

1. Οι παρακάτω προτάσεις να αναπαρασταθούν με τη μορφή δέντρων διαγραμμάτων:

(1) a. Zelda helped herselfb. *Herself helped Zelda

(2) a. [*Zelda's]1 sister helped herself1

b. [Zelda's sister]1 helped herself1

Με βάση τα παραπάνω παραδείγματα να διατυπώσετε τη δομική συνθήκη που ρυθμίζει την κατανομή του αναφορικού στοιχείου herself και ερμηνεύει τα δεδομένα στο (1) και (2).

2. Με τον ίδιο τρόπο να ερμηνεύσετε και τα ακόλουθα δεδομένα:

(3) α. Her1/2 brother helped Zelda1

b. She*1 / 2 helped Zelda1

3. Η έκφραση κάνω το ίδιο μπορεί να υποκαταστήσει Ρ' αλλά όχι Ρ:

Η Κατερίνα ήπιε καφέ στην αυλή το απόγευμα και ο Πέτρος έκανε το ίδιοΗ Κατερίνα ήπιε καφέ στην αυλή το απόγευμα και ο Πέτρος έκανε το ίδιο το βράδυΗ Κατερίνα ήπιε καφέ στην αυλή το απόγευμα και ο Πέτρος έκανε το ίδιο στο μπαλκόνι το βράδυ.

Αλλά:

* Η Κατερίνα ήπιε καφέ στην αυλή το απόγευμα και ο Πέτρος έκανε το ίδιο καφέ στο μπαλκόνι το βράδυ.

Με βάση αυτή την παρατήρηση να δικαιολογήσετε γιατί ρήματα όπως περπατάω, περιμένω, τρώω

9

όταν εμφανίζονται χωρίς συμπλήρωμα κυριαρχούνται άμεσα από το Ρ' και όχι από το ΡΦ.

4. Με βάση το ίδιο τεστ πώς θα αναλύσετε τις ακόλουθες ακολουθίες:

(4) α. Εκείνοι έδωσαν το βιβλίο στον Γιάννηβ. Εκείνοι έδωσαν του Γιάννη το βιβλίο

(5) α. Εκείνοι έστειλαν το βιβλίο στη Γαλλίαβ. Εκείνοι έστειλαν το βιβλίο στον Πέτρο

(6) α. Εγώ έκανα καφέ για την Κατερίναβ. Εγώ έκανα καφέ στην Κατερίνα

(7) α. Εγώ οδήγησα το αυτοκίνητο το απόγευμαβ. Εγώ οδήγησα το αυτοκίνητο στο γκαράζ

5. Να ερμηνεύσετε τα ακόλουθα δεδομένα:

(8) α. *Shei denied that Rosai met Johnb. The man who traveled with heri denied that Rosai met Johnc. Those who know her i adore Zelda i d. The woman who marries him i will marry Ben's i mother as welle. The woman who marries Ben i will marry his i mother as wellf. The woman who marries Ben i will marry Ben's i mother as wellg. *Rosa i complained that Rosa i had a headacheh. *She i complained that Rosa i had a headachei. Rosa i complained that she i had a headachej. She i complained that she i had a headachek. Near him i Dan i saw a snakel. Believe it or not, people consider him i a genius in Freud's i home town

10

ΕΝΟΤΗΤΑ 2ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ

Δομή Οργανικών Ρόλων, Θεματικοί Ρόλοι και Αρχή της Προβολής

Τα ρήματα δηλώνουν γεγονότα (events) ή καταστάσεις (states) στα οποία συμμετέχουν "πρωταγωνιστές" (participants). Οι πρωταγωνιστές αυτοί ονομάζονται όροι (ή ορίσματα /arguments) του ρήματος.

Ανάλογα με τον αριθμό των όρων ενός ρήματος έχουμε:

Α) Κατηγορήματα ενός όρου (one place predicates): π.χ. κοιμάμαι, φτερνίζομαι, ροχαλίζω, τρέχω.Β) Κατηγορήματα δύο όρων (two place predicates): π.χ. αγαπάω, ξέρω, καταστρέφωΓ) Κατηγορήματα τριών όρων (three place predicates): π.χ. δίνω, στέλνω, τοποθετώ, φορτώνω

Δεν είναι μόνο τα ρήματα κατηγορήματα αλλά και τα επίθετα, τα ονόματα και οι προθέσεις. Στα παραδείγματα που ακολουθούν, το θεματικό ρόλο στο υποκείμενο δεν το δίνει το συνδετικό αλλά το κατηγόρημα μετά το συνδετικό:

(1) Ο Γιάννης είναι έξυπνος (ΕπιθΦ)(2) Ο Γιάννης είναι πιστός στις ιδέες του (ΕπιθΦ)(3) Ο Γιάννης είναι γιατρός (ΟΦ)(4) Ο Γιάννης είναι στη Γαλλία (ΠροθΦ)

Τα κατηγορήματα στο (1)-(4) δίνουν μία ιδιότητα στο Υ. Υπάρχουν γλώσσες που δεν έχουν συνδετικό ρήμα σε τέτοιες δομές. Για παράδειγμα, στα Ρωσικά:

(5) Masha umnajaΜάσα-ΟΝΟΜ έξυπνη-ΟΝΟΜ'Η Μάσα είναι έξυπνη"

Οι όροι του ρήματος/ κατηγορήματος διαδραματίζουν συγκεκριμένους ρόλους στο γεγονός ή την κατάσταση που δηλώνεται. Οι ρόλοι αυτοί λέγονται θεματικοί ρόλοι. Οι πιο γνωστοί θεματικοί ρόλοι είναι ΔΡΑΣΤΗΣ, ΔΕΚΤΗΣ, ΘΕΜΑ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΕΤΑΙ, ΘΕΜΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΠΗΡΕΑΖΕΤΑΙ, ΑΙΤΙΑ, ΠΡΟΣΩΠΟ ΠΟΥ ΒΙΩΝΕΙ, ΚΤΗΤΟΡΑΣ, ΣΤΟΧΟΣ, ΕΠΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΣ, ΤΟΠΟΣ. Κατηγορήματα όπως στα (1)-(5) δίνουν το θεματικό ρόλο ΘΕΜΑ στο Υ τους.

Ο αριθμός των όρων ενός ρήματος/ κατηγορήματος λέγεται "δομή οργανικών όρων του ρήματος" (argument structure) ενώ "θεματική δομή" (thematic structure) είναι οι συγκεκριμένοι θεματικοί ρόλοι που δίνονται από κάθε ρήμα/ κατηγόρημα στους όρους του.

Στο λεξικό παριστάνεται η δομή οργανικών όρων και η θεματική δομή κάθε ρήματος/κατηγορήματος:

11

Χτυπάω <1,2> δομή οργανικών όρων<Δράστης, Δέκτης> θεματική δομή

Ρήματα/ κατηγορήματα με προτασιακό συμπλήρωμα δίνουν το θεματικό ρόλο "λογική πρόταση" (proposition) στο συμπλήρωμά τους:

(6) Ο Γιάννης αποφάσισε [ότι θα φύγει]

Υπάρχουν ρήματα τα οποία δίνουν στο συμπλήρωμά τους το θεματικό ρόλο "λογική πρόταση" χωρίς το συμπλήρωμά τους να είναι κανονική πρόταση:

(7) Ο Γιάννης θεωρεί [ότι ο Πέτρος είναι έξυπνος] (8) Ο Γιάννης θεωρεί [τον Πέτρο έξυπνο].

Συστατικά όπως το συμπλήρωμα στο (8) λέγονται "μικρές προτάσεις" (small clauses). Στο (8) το Υ της μικρής πρότασης "Τον Πέτρο" παίρνει θεματικό ρόλο από το κατηγόρημα "έξυπνο".

Στη σύνταξη οι υποχρεωτικοί όροι του ρήματος εκφράζονται υποχρεωτικά είτε με Π' (ή μικρή πρόταση ΜΠ) είτε με ΟΦ οι οποίες δηλώνουν πρόσωπα, πράγματα, αφηρημένες έννοιες. Οι εκφράσεις αυτές λέγονται "referring expressions": εκφράσεις με αντικείμενο αναφοράς στον κόσμο μας. Οι ΟΦ πραγματώνουν συντακτικά τους όρους του κατηγορήματος και ανάλογα με τη θέση τους εκφράζουν έναν από τους θεματικούς του ρόλους (Δράστης, Δέκτης κλπ.)

Η υποχρεωτική προβολή των λεξικών πληροφοριών στο επίπεδο της σύνταξης ονομάζεται Αρχή της Προβολής (Projection Principle).

Πλεοναστικά στοιχεία (expletives) και Αρχή της Διευρυμένης Προβολής

Στοιχεία τα οποία δεν αναφέρονται πουθενά και είναι σημασιολογικά κενά λέγονται "πλεοναστικά στοιχεία" (expletives):

(9) It seems that Mary has solved the problem(10) There arrived a man

Τα στοιχεία "it" και "there" στα (9) και (10) δεν έχουν θεματικό ρόλο αφού δεν δηλώνουν τίποτα. Επομένως, τα στοιχεία αυτά δεν είναι "όροι" του ρήματος. Πράγματι, υπάρχουν δομές στις οποίες τα στοιχεία αυτά λείπουν:

(11) Mary seems to have solved the problem(12) A man arrived

Το παράδειγμα (12) δείχνει ότι το "arrive" έχει έναν όρο στον οποίο δίνει το θεματικό ρόλο "θέμα" (λέμε και the letter arrived). To "seems" είναι πιο σύνθετο. Στο (11) το Υποκείμενό του είναι η ΟΦ "Mary" η οποία είναι το "λογικό υποκείμενο" της εξαρτημένης απαρεμφατικής πρότασης. Όπως θα δούμε, το "Mary" έχει μετακινηθεί από την θέση Υ της εξαρτημένης απαρεμφατικής, στη θέση Υ της κύριας παρεμφατικής πρότασης. Η δομή λέγεται "δομή ανύψωσης". Σύμφωνα με αυτή την ανάλυση, το "seem" είναι όπως και το "arrive" κατηγόρημα ενός όρου που δέχεται ως συμπλήρωμα παρεμφατική ή απαρεμφατική πρόταση στην οποία δίνει το θεματικό ρόλο "λογική πρόταση". Η

12

Βαθεία Δομή του (11), είναι, σύμφωνα με την ανάλυση ανύψωσης, όπως στο (13):

(13) [[ seems [Mary to have solved the problem]]

Παρά το ότι το "arrive" και το "seem" είναι κατηγορήματα ενός όρου, στις δομές (9) και (10) η παρουσία των πλεοναστικών είναι υποχρεωτική:

(14) *seems that Mary has solved the problem(15) *arrived a man

O λόγος για τον οποίο τα πλεοναστικά είναι υποχρεωτικά δεν μπορεί να είναι η Αρχή της Προβολής αφού τα πλεοναστικά δεν έχουν θεματικό ρόλο και δεν εκφράζουν συντακτικά έναν όρο του ρήματος. Για να εξηγηθεί η αντιγραμματικότητα του (14) και (15) υποθέτουμε ότι στις γλώσσες ισχύει μία άλλη αρχή της γραμματικής σύμφωνα με την οποία η θέση Υ μιας πρότασης δεν επιτρέπεται ποτέ να μένει κενή. Η αρχή αυτή έχει ονομαστεί Αρχή της Διευρυμένης Προβολής (Extended Projection Principle). H Αρχή της Διευρυμένης Προβολής συμπληρώνει την Αρχή της Προβολής επειδή καλύπτει περιπτώσεις όπως η υποχρεωτική παρουσία πλεοναστικών, για τις οποίες δεν μπορούμε να επικαλεστούμε την Αρχή της Προβολής.

Τα Αγγλικά έχουν δύο πλεοναστικά στοιχεία: το it και το there. Το "it" εμφανίζεται με ρήματα που δέχονται προτασιακό παρεμφατικό συμπλήρωμα:

(16) a. It seems [that John is intelligent]b. It appears [that John is at home] c. It is believed [that John will be here soon]

Το "there" εμφανίζεται με ρήματα ύπαρξης και κίνησης:

(17) a. There is a man in the gardenb. There arrived three studentsc. There occurred an accident yesterday

To "there" μπορεί να συνυπάρχει μόνο με αόριστες ΟΦ. Δεν επιτρέπεται να συνυπάρχει με οριστικές ΟΦ, κύρια Ονόματα ή ΟΦ που εισάγονται από τους καθολικούς ποσοδείκτες "every" /"all" :

(18) a. *There is the man in the gardenb. *There arrived John yesterdayc. *There occurred all accidents yesterdayd. *There appeared every student today

Ο περιορισμός αυτός λέγεται Περιορισμός Οριστικότητας (Definiteness Restriction)

13

Περίληψη

Μέχρι τώρα λοιπόν έχουμε δει δύο Αρχές της Γραμματικής:

Αρχή της Προβολής: Οι λεξικές πληροφορίες "προβάλλονται" στη σύνταξη.Αρχή της Διευρυμένης Προβολής: Η θέση Υ μιας πρότασης δεν επιτρέπεται να μένει κενή.

Η Αρχή της Προβολής εξηγεί την αντιγραμματικότητα προτάσεων στις οποίες λείπει/ δεν εκφράζεται συντακτικά κάποιος όρος του ρήματος.

Η Αρχή της Διευρυμένης Προβολής καλύπτει τις περιπτώσεις υποχρεωτικής παρουσίας πλεοναστικών υποκειμένων, στις περιπτώσεις που το συμπλήρωμα του ρήματος βρίσκεται σε θέση αντικειμένου.

Άσκηση-Εφαρμογή στην Τάξη

Είδαμε ότι στα Αγγλικά ισχύει η Αρχή της Προβολής και η Αρχή της Διευρυμένης Προβολής.

α)Με βάση τα δεδομένα στο (19) να αποφασίσετε αν η Αρχή της Προβολής ισχύει και στα Ελληνικά:

(19) α. *Ο Γιάννης θεωρείβ. *Ο Γιάννης καταβρόχθισεγ. *Ο Γιάννης κατασκεύασε

β) Τι πρόβλημα δημιουργούν οι ακόλουθες προτάσεις;

(20) α. Θεωρώ ότι η Κατερίνα είναι πολύ έξυπνηβ. Καταβρόχθισε ένα μεγάλο κομμάτι παστίτσιογ. Κατασκευάζουν ακόμα τμήματα της Αττικής Οδού

Πώς μπορούμε να λύσουμε το πρόβλημα που δημιουργείται;

γ)Υπάρχουν προτάσεις στα Ελληνικά αντίστοιχες με τις προτάσεις στο (16) των Αγγλικών? Να δώσετε παραδείγματα και να αποφασίσετε αν η Αρχή της Διευρυμένης Προβολής ισχύει ή όχι στη γλώσσα μας. Να δικαιολογήσετε την άποψή σας.

14

"Σχεδόν" Όροι (quasi-arguments)

Οι ΟΦ με αναφορά "δεσμεύουν" (καθορίζουν την αναφορά) του εννοούμενου Υποκειμένου του γερουνδίου (gerund) σε παραδείγματα όπως:

(21) [John made a phone-call [after coming home]]

Το (21) το εννοούμε υποχρεωτικά ως εξής: "Ο Γιάννης έκανε ένα τηλεφώνημα αφού ο Γιάννης γύρισε σπίτι" και όχι "Ο Γιάννης έκανε ένα τηλεφώνημα αφού κάποιος άλλος (π.χ. "η Μαρία") γύρισε σπίτι.

Το ίδιο φαινόμενο υπάρχει και στα Ελληνικά. Δείτε τα ακόλουθα παραδείγματα:

(22) Ο Γιάννης έκανε ένα τηλεφώνημα στη Μαρία αφού γύρισε σπίτι και αποφάσισαν να βρεθούν για να βγούνε έξω.

Στο παράδειγμα αυτό υπάρχει αμφισημία στο Υ του "γύρισε σπίτι". Μπορεί το Υ να είναι "ο Γιάννης" ή "η Μαρία". Αν στη θέση του "αφού γύρισε σπίτι" βάλουμε γερούνδιο "γυρίζοντας", τότε το Υ είναι υποχρεωτικά "ο Γιάννης":

(23) Ο Γιάννης έκανε ένα τηλεφώνημα στη Μαρία γυρίζοντας και αποφάσισαν να βρεθούν για να βγούνε έξω.

Το εννοούμενο Υ σε παραδείγματα όπως το (21) και το (23) το παριστάνουμε με το στοιχείο "PRO" (για να το διακρίνουμε από το pro σε παραδείγματα όπως το (22) που ποτέ δεν έχουν υποχρεωτική αναφορά), και την αναφορά τη σημειώνουμε με δείκτες, όπως δείξαμε στο προηγούμενο μάθημα. Το φαινόμενο της υποχρεωτικής συναναφοράς του PRO με το Υ της κύριας πρότασης το ονομάζουμε "έλεγχο" (control). Έτσι το (21) παριστάνεται ως εξής:

(24) [Johni made a phone-call [after PROi coming home]]

Όταν το Υ μιας πρότασης είναι ένα πλεοναστικό στοιχείο (expletive) η αναφορά του PRO είναι γενικευτική:

(25) It is important [to work hard]

Η πρόταση στο (25) έχει την εξής σημασία: "Είναι σημαντικό να δουλεύει κανείς σκληρά". Αυτή η αυθαίρετη αναφορά είναι αποτέλεσμα του ότι το Υ του απαρεμφάτου πρέπει κάπου να αναφέρεται και το Υ της κύριας πρότασης δεν μπορεί να καθορίσει την αναφορά του επειδή είναι πλεοναστικό (δεν αναφέρεται σε τίποτα). Θεωρούμε ότι το Υ του απαρεμφάτου προβάλλεται στη σύνταξη (αυτό το επιβάλλει τόσο η Αρχή της Προβολής όσο και η Αρχή της Διευρυμένης Προβολής) με την μορφή PRO και αυτό το PRO το ονομάζουμε PRO arbitrary (PROarb) δηλαδή "Αυθαίρετο PRO". Παριστάνουμε έτσι το (25) ως εξής:

(26) It is important [PROarb to work hard]

15

Τα ρήματα που δηλώνουν καιρικές συνθήκες (wheather verbs) δέχονται ένα Υ που εκ πρώτης όψεως φαίνεται να είναι πλεοναστικό επειδή δεν φαίνεται να δηλώνει κάτι:

(27) It rains(28) It snows

Ωστόσο το "it" διαφέρει από τα πλεοναστικά ως προς το ότι μπορεί να ελέγξει την αναφορά του PRO σε παραδείγματα όπως το ακόλουθο:

(29) It sometimes rains after snowing

όπου το Υ του "rains" και το Υ του "snowing" έχουν το ίδιο αντικείμενο αναφοράς. Άρα το Υ της κύριας πρότασης ελέγχει το Υ του γερουνδίου:

(30) Iti sometimes rains [after PROi snowing]

Το γεγονός ότι έχουμε έλεγχο μας δείχνει ότι το "it" κάπου αναφέρεται. Ένα πραγματικό πλεοναστικό δεν μπορεί να καθορίσει την αναφορά άλλου κενού πλεοναστικού Υ, και άρα το ακόλουθο παράδειγμα είναι αντιγραμματικό:

(31) *It seemed after appearing to John that Mary is stupid

Καταλήγουμε λοιπόν στο ότι το Υ των ρημάτων που δηλώνουν καιρικές συνθήκες δεν είναι ούτε ακριβώς όρος (αφού δεν αναφέρεται σε κάτι που μπορούμε να το κατονομάσουμε) ούτε ακριβώς πλεοναστικό (αφού έχει αρκετό περιεχόμενο ώστε να μπορεί να ασκήσει έλεγχο). Τέτοια στοιχεία τα ονομάζουμε "σχεδόν όρους" (quasi-arguments).

Το πλεοναστικό Υ των ρημάτων που δηλώνουν καιρικές συνθήκες, μερικές φορές το ονομάζουμε "weather it".

Τον όρο "σχεδόν όρος" τον χρησιμοποιούμε και για τα συμπληρώματα ρημάτων σε "παγιωμένες εκφράσεις" ή "ιδιωτισμούς" (idioms) όπως:

kick the bucket : πέθανε

και στα Ελληνικά:

έχασα τα νερά μουέκλεψε την παράστασητου έδωσε τα παπούτσια στο χέριτα τίναξεαυτό το επιχείρημα είναι τραβηγμένο από τα μαλλιάμου μπήκαν ψύλλοι στ' αυτιά

Στις εκφράσεις αυτές το νόημα της φράσης δεν προκύπτει από τη σύνθεση των σημασιών των επιμέρους λέξεων και φράσεων. Οι ΟΦ "τα νερά μου", "την παράσταση", "τα παπούτσια" δεν αναφέρονται σε συγκεκριμένα αντικείμενα. Επομένως οι φράσεις αυτές δεν λειτουργούν ως όροι που

16

φέρουν θεματικούς ρόλους/ δεν δηλώνουν αντικείμενα που έχουν ένα ρόλο στο γεγονός ή την κατάσταση που δηλώνει το ρήμα. Σε αρκετές περιπτώσεις, δεν επιτρέπεται να αλλάξουν θέση χωρίς να χαθεί η στερεότυπη σημασία:

Τα παπούτσια του τα έδωσε στο χέρι

Ή δεν επιδέχονται άρθρο χωρίς να χαθεί η στερεότυπη σημασία:

Του μπήκαν οι ψύλλοι στ' αυτιά.

Δομική Παράσταση Θεματικών Ρόλων: Θεματικό Κριτήριο και Υποθέσεις Απόδοσης Θεματικών Ρόλων κατά τρόπο προβλέψιμο.

Οι συντακτικές πραγματώσεις των θεματικών ρόλων είναι σχετικά προβλέψιμες. Υπάρχουν κανονικότητες στον τρόπο με τον οποίο οι θεματικοί ρόλοι "προβάλλονται" στο επίπεδο της συντακτικής αναπαράστασης.

Ο Υποκείμενο των μεταβατικών ρημάτων συστηματικά έχει τον θ-ρόλο του δράστη και το Αντικείμενο το ρόλο του Δέκτη/ Θέματος.Η Αιτία είναι συστηματικά Υποκείμενο.Ο Στόχος/ Επωφελούμενος είναι συστηματικά Έμμεσο Αντικείμενο.

Η ύπαρξη τέτοιων κανονικοτήτων οδήγησε ορισμένους γλωσσολόγους στην άποψη/ υπόθεση ότι η γραμματική περιλαμβάνει μία Αρχή σύμφωνα με την οποία συγκεκριμένοι θεματικοί ρόλοι δίνονται σε συγκεκριμένες δομικές θέσεις. Η υπόθεση αυτή έχει δύο εκδοχές:

α) Αυστηρή εκδοχή :

Uniformity of Theta Assignment Hypothesis (UTAH, Baker 1988):Identical thematic relationships between items are represented by identical structural relationships between those items at the level of D-structure.

Σύμφωνα με την Υπόθεση της Ομοιόμορφης Απόδοσης Θεματικών Ρόλων, οι θεματικές σχέσεις των στοιχείων πάντα έχουν την ίδια δομική αναπαράσταση. Για παράδειγμα, μεταβατικά ρήματα με θεματικούς ρόλους Δράστης-Δέκτης, πάντα "προβάλλουν" τον Δέκτη στη θέση του Αντικειμένου και τον Δράστη στη Θέση του Υποκειμένου.

Η αρχή αναφέρεται στη Βαθεία Δομή, επειδή η Βαθεία Δομή είναι το επίπεδο αναπαράστασης λεξικών πληροφοριών και μόνο.

β) "Χαλαρή" εκδοχή:

Universal Alignment Hypothesis (UAH, Perlmutter & Postal 1984) There exist principles of Universal Grammar which predict the initial relation borne by each argument in a given clause from the meaning of the clause.

17

Η υπόθεση αυτή είναι χαλαρότερη επειδή δεν υποστηρίζει ότι οι θεματικοί ρόλοι δίνονται πάντα στην ίδια συντακτική θέση, αλλά μόνο ότι οι θέσεις που πραγματώνονται οι θεματικοί ρόλοι είναι προβλέψιμες, υπάρχουν δηλαδή κανονικότητες.

Θεματική ιεραρχία:

Δράστης/Αιτία>Πρόσωπο που βιώνει> Στόχος/Επωφελούμενος>Θέμα/Τόπος

Είτε (i) κάθε ρόλος δίνεται σε συγκεκριμένη δομική θέση:

Υ: ΔράστηςΆμεσο Αντικείμενο: Δέκτης ή ΘέμαΈμμεσο αντικείμενο: Στόχος ή Επωφελούμενος

(ii) η συντακτική ιεραρχία αντικατοπτρίζει τη θεματική ιεραρχία :

στη Βαθεία Δομή, ο όρος που βρίσκεται υψηλότερα στη θεματική ιεραρχία βρίσκεται και υψηλότερα στη συντακτική ιεραρχία [το c-command είναι η έννοια κλειδί]: Όταν έχουμε δύο θεματικούς ρόλους α και β, και ο α είναι σε υψηλότερη θέση από τον β στη θεματική ιεραρχία, τότε ο α κάνει c-command στον β στο επίπεδο της Βαθείας Δομής.

Ασκήσεις/ Εφαρμογές

1) Στις προτάσεις που ακολουθούν ποιες είναι οι κατηγορίες που παίρνουν θεματικό ρόλο, από πού, και τι θεματικό ρόλο έχουν. Δημιουργούνται προβλήματα και ποια;

Ο Γιάννης θεωρεί τη Μαρία ικανή για τη δουλειάΒρέχει καρεκλοπόδαραΠιστεύω ότι δεν είναι ακόμη ώριμοςΜου έσκασε ένα πλατύ χαμόγελο όταν με είδεΗ μετάφραση της Οδύσσειας του Καζαντζάκη είναι έργο που διαβάζεται με ενδιαφέρονΈχει πολλούς ανθρώπους στον κήποΣου έχει ένα θράσος αυτός ο Πέτρος!Μπαίνοντας, είπε ο Πέτρος στη Μαρία να βγούνε έξω

2) Αν θεωρήσουμε ότι ισχύει η UTAH τι προβλήματα δημιουργούν οι ακόλουθες προτάσεις και πώς μπορούμε να τα λύσουμε χωρίς να εγκαταλείψουμε τη UTAH:

Το γράμμα έφτασε χθεςΗ Μαρία περπάτησε δύο ώρεςΤο μπουκάλι έσπασεΗ πόρτα άνοιξεΟ Γιάννης μίλησε απότομα

3) Η παρακάτω πρόταση είναι αμφίσημη. Πού βρίσκεται η αμφισημία:

Η Μαρία πήρε το φόρεμα

18

ΕΝΟΤΗΤΑ 3

ΠΤΩΣΗ Ι ΚΑΙ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ Α: ECM, RAISING, CONTROL

1.1. ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ: ΤΡΙΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ (Α)ΠΑΡΕΜΦΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Γλώσσες με απαρέμφατα μας δείχνουν ότι το διακριτικό χαρακτηριστικό [Finite/Παρεμφατικό] καθορίζει την πραγμάτωση και θέση του Υποκειμένου:

A) Ονομαστική ή Αιτιατική στο Υποκείμενο.

Τα Υποκείμενα παρεμφατικών προτάσεων έχουν Ονομαστική:

(1) He is intelligent Αγγλικά(2) Eles tentaram sair Πορτογαλικά

They(Nom) tried to-leave(3) Hún er vinsæl Ισλανδικά

She(Nom) is popular

Τα υποκείμενα των απαρεμφάτων δεν μπορούν να έχουν Ονομαστική:

(4) *I believe he to be intelligent Αγγλικά(5) * Eu vi eles correr Πορτογαλικά

I saw they(Nom) run(6) *þeir segja hún vera vinsæl Ισλανδικά

They say she(Nom) be popular

Σε περιβάλλοντα όπως τα (4)-(6) το Υποκείμενο του απαρεμφάτου πρέπει να έχει Αιτιατική:

(7) I believe him to be intelligent Αγγλικά(8) Eu vi os correr Πορτογαλικά

I saw them(Acc) run(9) þeir segja hana vera vinsæla Ισλανδικά

they say her(Acc) be popular

Παραδείγματα όπως στο (7-9) λέγονται Exceptional Case Marking (ECM)"Δομές με Πτώση κατ' Εξαίρεση" επειδή το Υποκείμενο του Απαρεμφάτου κατ' εξαίρεση έχει Αιτιατική, πτώση που κανονικά δέχονται τα Αντικείμενα.

19

B) Διαφορετική Θέση για το Υποκείμενο

Σε άλλες περιπτώσεις το λογικό υποκείμενο του απαρεμφατικού ρήματος βρίσκεται στη θέση του Υποκειμένου του παρεμφατικού ρήματος:

Το υποκείμενο βρίσκεται σε μια θέση διαφορετική από κείνη στην οποία ερμηνεύεται:

(10) a. John seems to love Mary Αγγλικάb. *It seems John to love Mary

(11) a. There seems to be a man outsideb. *It seems there to be a man outside

(12) a. Er scheint Maria zu lieben ΓερμανικάHe seems Maria (Acc) to love"He seems to love Mary"

b. *Es scheint er Maria zu liebenIt seems he(Nom) Maria(Acc) to love

(13) a. Jean semble avoir du talent] ΓαλλικάJean seems to have of talent"Jean seems to have talent"

b. *Il semble Jean avoir du talentIt seems Jean to have of talent

Αυτό το φαινόμενο λέγεται Raising (Ανύψωση) επειδή το Υποκείμενο "ανυψώνεται" από την εξαρτημένη πρόταση στην κύρια πρόταση.

Στις φυσικές γλώσσες βλέπουμε συχνά λέξεις και φράσεις να εμφανίζονται σε θέσεις διαφορετικές από εκείνες στις οποίες ερμηνεύονται. Αυτό ο Chomsky το ονομάζει "the dislocation property of natural language".

Όπως το ECM έτσι και το Raising σχετίζεται με την παρεμφατικότητα. Ανύψωση έχουμε μόνο από απαρέμφατα:

(14) *They seem that are ill Αγγλικά(15) *Ils semblent que parlent anglais Γαλλικά

They seem that speak French(16) *Er scheint daß kommt Γερμανικά

He seems that comes

C) Εκπεφρασμένα και μη εκπεφρασμένα Υποκείμενα: Στις παρεμφατικές προτάσεις το Υποκείμενο μπορεί ή, ανάλογα με την μορφολογία του ρηματικού συστήματος της γλώσσας, πρέπει να εκφράζεται:

(17) a. He kissed Mary Αγγλικάb. * Kissed Mary

20

(18) a. Il a fait une erreur ΓαλλικάHe has made a mistake

b. * a fait une erreur has made a mistake

(19) a (Gianni) é arrivato Ιταλικά(Gianni) is arrived"Gianni/He has arrived"

b. (Maria) llego ayer a los doce Ισπανικά(Mary) arrived yesterday at noon"Mary/She arrived yesterday at noon"

Τα Υποκείμενα των απαρεμφάτων δεν επιτρέπεται να εκφράζονται με ΟΦ. Σε περιβάλλοντα που δεν είναι ECM ή Raising, τα Υποκείμενα πρέπει να είναι κενά:

(20) a. John tried to win the race Αγγλικάb. *John tried Mary to win the race

(21) a. Je crois avoir fait une erreur ΓαλλικάI believe to have made a mistake

b. *Je crois Marie avoir fait une erreurI believe Mary to have made a mistake

(22) a. Gianni crede di essere intelligente ΙταλικάGianni believes to be intelligent

b. *Gianni crede di Paolo essere intelligenteGianni believes Paolo to be intelligent

(23) a. Maria crede haber violada la ley ΙσπανικάMaria believes to have violated the law

b. *Maria crede Juan haber violada la leyMaria believes Juan to have violated the law

Όταν το υποκείμενο του απαρεμφάτου δεν εκφράζεται, τότε συναναφέρεται είτε με το υποκείμενο (24a) είτε με το αντικείμενο (24b) της κύριας πρότασης, ή, όταν ούτε το υποκείμενο ούτε το αντικείμενο μπορούν να ελέγξουν την αναφορά του, μπορεί να έχει αυθαίρετη αναφορά "arbitrary reference" (24c):

(24) a. John promised Peter to win [ο νικητής είναι ο John]b. John persuaded Peter to win [ο νικητής είναι ο Peter]c. It is hard to win [ο νικητής μπορεί να είναι ο οποιοσδήποτε]

Αυτές οι δομές λέγονται Control (Δομές Ελέγχου) επειδή η αναφορά του μη εκπεφρασμένου υποκειμένου του απαρεμφάτου ελέγχεται από το υποκείμενο (subject control-δομή ελέγχου από το Υποκείμενο) ή το αντικείμενο (object control-δομή ελέγχου από το Αντικείμενο), όταν αυτό είναι δυνατό.

21

Επιχειρήματα για τη διάκριση Raising/ECM σε αντίθεση προς το Control

Με μια πρώτη ματιά, οι δομές με Ανύψωση μοιάζουν με τις δομές που παρουσιάζουν Έλεγχο από Υποκείμενο (και οι δύο έχουν ένα εκπεφρασμένο Υποκείμενο στην Κύρια πρόταση) και οι δομές ECM μοιάζουν με τις δομές που παρουσιάζουν Έλεγχο από Αντικείμενο (και οι δύο έχουν έναν όρο με Αιτιατική Πτώση).

Ωστόσο υπάρχει μία βασική διαφορά.

Στο Control/Έλεγχο υπάρχουν δύο διαφορετικοί όροι με δύο διαφορετικούς θεματικούς ρόλους. Ο ένας θεματικός ρόλος καθορίζεται από το Ρ (ή Ρ+Συμπλήρωμα) στην Κύρια πρόταση, ο άλλος θεματικός ρόλος καθορίζεται από το Ρ (ή Ρ+ Συμπλ) στην Απαρεμφατική πρόταση.

Στο Raising/Ανύψωση και στο ECM υπάρχει μόνο ένας όρος. Ο θεματικός ρόλος αυτού του όρου καθορίζεται πάντα στην απαρεμφατική πρόταση.

Αυτή η διαφορά φαίνεται μέσα από διάφορα διαγνωστικά κριτήρια/ test:

Διάκριση Δομών με Ανύψωση από Δομές με Έλεγχο από Υποκείμενο

Τα κατηγορήματα-ανύψωσης (Raising predicates) μπορούν να έχουν "πλεοναστικά" υποκείμενα (υποκείμενα που δεν δηλώνουν τίποτα), ενώ τα κατηγορήματα ελέγχου από υποκείμενο δεν μπορούν:

(25) a. It seems/appears/is likely that John is here Raisingb. John seems/ appears/ is likely to be here

(26) a. *It wants/tries to be an earthquake Subject Control

Ερμηνεία:

Τα κατηγορήματα ανύψωσης δεν δίνουν θεματικό ρόλο στο υποκείμενό τους. Σε περιπτώσεις όπως το (25α), το πλεοναστικό βρίσκεται εκεί λόγω της Αρχής της Διευρυμένης Προβολής. Αντίθετα, τα κατηγορήματα ελέγχου από το Υποκείμενο δίνουν θεματικό ρόλο στο Υποκείμενό τους. Για το λόγο αυτό δεν επιτρέπεται πλεοναστικό (παραβίαση του Θεματικού κριτηρίου).

Τα κατηγορήματα ανύψωσης δεν θέτουν περιορισμούς επιλογής στο υποκείμενό τους (αφού δεν δίνουν θεματικό ρόλο στο Υ). Αντίθετα, τα κατηγορήματα ελέγχου θέτουν τέτοιους περιορισμούς:

(27) The argument seems/appears/is likely to be convincing Raising(28) *The argument wants/tries to be convincing Subject Control

22

Διάκριση Δομών ECM από Δομές Ελέγχου από Αντικείμενο

"Πλεοναστικά" it/there επιτρέπονται με τα ECM κατηγορήματα αλλά όχι με κατηγορήματα ελέγχου από αντικείμενο:

(29). I believe there to be a man in the garden ECM(30) I expect it to rain(31). *I persuaded there to be a man in the garden Object Control(32) *I told it to rain

Ερμηνεία: τα πλεοναστικά δεν επιτρέπονται ποτέ σε θέση αντικειμένου. Μόνο σε θέση Υποκειμένου για να ικανοποιηθεί η Αρχή της Διευρυμένης Προβολής. Στα (29) και (30) τα πλεοναστικά είναι Υ. Αντίθετα, στα (31) και (32) τα πλεοναστικά είναι Α.

Τα ECM κατηγορήματα δεν θέτουν περιορισμούς επιλογής στην ΟΦ σε Αιτιατική. Τα κατηγορήματα ελέγχου από Α θέτουν τέτοιους περιορισμούς:

(33) I expect/believe the door to open ECM(34) *I persuaded the door to open Object Control

Περίληψη Δεδομένων

Πτώση κατ' εξαίρεση

Ανύψωση Έλεγχος

+ Παρεμφατικό Συμπλήρωμα

- - -

-Παρεμφατικό Συμπλήρωμα

+ + +

1.2. ΕΡΜΗΝΕΊΑ ΤΩΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ

Θεωρητική Πρόταση:

Τα τρία φαινόμενα που περιγράψαμε μπορούν να ερμηνευθούν με ενιαίο τρόπο με βάση την έννοια της Αφηρημένης Πτώσης Abstract Case (Vergnaud personal communication στον Chomsky, Rouveret and Vergnaud 1980, Chomsky 1981, Vergnaud 1982 και εξής).

23

1.2.1. Inherent/Εγγενής Πτώση και Δομική Πτώση

Δύο Είδη Πτώσης

a) Πτώση συνδεδεμένη με συγκεκριμένους σημασιολογικούς/θεματικούς ρόλους: inherent-εγγενής/ oblique-πλάγια Πτώση (πραγματώνεται μέσα από την παρουσία ειδικής μορφολογίας ή μέσα από μία πρόθεση)

Φιλανδικά

(35) Pane-n kirja-n pöyda-lle Allative: κατεύθυνση προςPut-I book-acc table-all"I will put the book on the table"

(36) Tule-n kylä-stä Elative: κίνηση απόCome-I village+elat"I come from a village"

(37) Se ol-i rakennus mon-i-ne huone-i-ne-en Comitative: συνοδευμένος "από"It be+imperf building many+pl+comit room+pl+comit+2sg poss"It was a house with many rooms"

Λατινικά

(38) Brutus Marcello librum dedit Δοτική: στόχος, επωφελούμενοςBrutus(Nom) Marcellus(Dat) book(Acc) gave"Brutus gave a book to Marcellus"

(39) Brutus Marcellum gladio occidit Αφαιρετική: όργανοBrutus(Nom) Marcellus(Acc) sword(Abl) killed"Brutus killed Marcellus with a sword"

Συνήθως ονομάζουμε την μορφολογική πτώση "εγγενή" και την πτώση που δίνεται από πρόθεση σε ΟΦ "πλάγια".

b) Πτώση που δίνεται σε συγκεκριμένες δομικές θέσεις: Δομική Πτώση

Σε γλώσσες όπως τα Ελληνικά, Αγγλικά, Ιταλικά κλπ με πτωτικό σύστημα Ονομαστική-Αιτιατική:

Καθολική Αρχή: Εκπεφρασμένες ΟΦ χρειάζονται Πτώση για να νομιμοποιηθούν

Case Filter/Πτωτικό Φίλτρο: *ΟΦ αν [-Πτώση]

24

Ονομαστική: συνδέεται με τη δομική θέση στην οποία εμφανίζεται το Υποκείμενο.

(40) a. He kissed Maryb. He was kissed by Maryc. He was given a book by Mary

Αιτιατική: συνδέεται με τη δομική θέση στην οποία εμφανίζεται το αντικείμενο

(41) a. John frightens himb. Mary kissed himc. Mary gave him a book

ΕΡΓΑΣΤΙΚΌΤΗΤΑ (ERGATIVITY)

Ας πάρουμε τα παρακάτω σύμβολα για να δηλώσουμε 3 γραμματικές σχέσεις:

S: Υποκείμενο Αμετάβατου ΡήματοςΑ: Υποκείμενο Μεταβατικού ΡήματοςΟ: Αντικείμενο Μεταβατικού Ρήματος

-Σε γλώσσες με ονομαστική-αιτιατική, τα S και A είναι μαζί και διακρίνονται από το O.-Σε γλώσσες με εργαστική-απόλυτη (ergative-absolutive), τα S και Ο είναι μαζί και διακρίνονται από το Α.

Ονομαστική Αιτιατική:

Λατινικά:

α. domin-us ven-tΟ κύριος έρχεται

β. serv-us veni-tΟ σκλάβος έρχεται

γ. domin-us serv-um audi-tO κύριος τον σκλάβο ακούει

δ. serv-us domin-um audi-tΟ σκλάβος τον κύριο ακούει

Εργαστική-Απόλυτη:

Dyirbal (Γλώσσα της Αυστραλίας):

α. numa banaga-nyuπατέρας-ABS γυρίζει-NonFUT"Ο πατέρας γύρισε"

β. yabu banaga-nyuμητέρα-ABS γυρίζει-NonFUT"Η μητέρα γύρισε"

25

γ. numa yabu-ngu bura-nπατέρας-ABS μητέρα-ERG βλέπει-NonFUT"Η μητέρα είδε τον πατέρα"

δ. yabu numa-ngu bura-nμητέρα-ABS πατέρας-ERG βλέπει-NonFUT"Ο πατέρας είδε την μητέρα"

Η Εργαστικότητα είναι μία από τις Παραμέτρους που διαφοροποιούν τις γλώσσες

H Δομική Πτώση/ Structural Case λέγεται και Αφηρημένη Πτώση/Abstract Case γιατί είναι αφηρημένη.

(i) Μπορεί να έχει αλλά μπορεί και να μην έχει μορφολογική πραγμάτωση (προσέξτε τη διάκριση μορφολογικής και αφηρημένης πτώσης), δηλαδή δεν την ακούμε υποχρεωτικά (δεν την ερμηνεύουμε στο επίπεδο της Φωνητικής Δομής):

(42) John kissed Mary Αγγλικά (43) Ο Γιάννης φίλησε την Μαρία Ελληνικά

(ιι) Δεν συνδέεται με συγκεκριμένη σημασία, δηλαδή δεν την ερμηνεύουμε στο επίπεδο της σημασίας/ νοητικό επίπεδο:

(44) a. He kissed Mary Δράστηςb. He was kissed by Mary Θέμα/ Δέκτηςc. He was taught a lesson by Mary Στόχος

(45) a. John frightens him Πρόσωπο που βιώνειb. Mary kissed him Θέμα/Δέκτηςc. Mary taught him a lesson Στόχος

το ίδιο και στα Ελληνικά:

(46) a. Αυτός φίλησε τη Μαρία Δράστηςb. Αυτός φιλήθηκε από τη Μαρία Θέμα/Δέκτηςc. Αυτός διδάχθηκε μαθηματικά από τη Μαρία Στόχος

(47) a. Ο Γιάννης τη φοβίζει Πρόσωπο που βιώνειb. Η Μαρία τον φίλησε Θέμα/Δέκτηςc. Η Μαρία τον δίδαξε μαθηματικά Στόχος

Η Αφηρημένη Πτώση είναι ένα καθαρά συντακτικό διακριτικό στοιχείο (feature) που καθορίζει την κατανομή των ΟΦ, την κατανομή τους και τη θέση τους.

Δίνεται σε συντακτικές θέσεις στο πλαίσιο συγκεκριμένων δομικών συνθηκών:

26

Η Ονομαστική δίνεται από την (παρεμφατική) Κλ. Η Αιτιατική δίνεται από το (μεταβατικό) Ρήμα:

(48) ΚλΦ3

ΟΦ(Υ) Κλ'3

Κλ[+Πρμφ,+Ονομ] ΡΦ3

Ρ[+Μτβ,+Αιτ] ΟΦ(Α) 6

ΠΤΩΣΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ

Όταν το Ρ δεν μπορεί να δώσει πτώση στην ΟΦ-Αντικείμενο (αμετάβατο Ρ), το αντικείμενο μετακινείται σε μια θέση όπου μπορεί να πάρει πτώση. Αυτή είναι η θέση Υποκειμένου.

(49) ΚλΦ3

ΟΦi Κλ'3

Κλ[+Πρμφ,+Ονομ] ΡΦ3

Ρ[-Μτβ,-Αιτ] (ΟΦ) ti

Αυτό συμβαίνει π.χ. στις ΠΑΘΗΤΙΚΈΣ ΔΟΜΈΣ:

(50) a. Mary kissed him He was kissed _ (by Mary)b. Mary taught him a lesson He was taught _ a lesson (by Mary)

Στις ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΑΒΙΒΑΣΤΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ

(51) a. The sudden earthquake broke the vase The vase broke _ (by itself)b. My key opened the door The door opened _ (by itself)

Οι ΟΦ με εγγενή/ πλάγια πτώση δεν μετέχουν σε τέτοιες εναλλαγές.

27

EΊΔΗ ΠΤΏΣΗΣ

Σημασιολογικοί Ρόλοι

Ειδική Μορφολογία

Συγκεκριμένες συντακτικές θέσεις

Εναλλαγές πτώσης/ γραμματικής λειτουργίας

Εγγενής + + - -Δομική - (όχι

υποχρεωτικά)+ +

1.2.3. Ανάλυση ECM, Raising, Control

Ονομαστική και Παρεμφατικότητα:

Υποκείμενα απαρεμφάτων δεν μπορούν να πάρουν Ονομαστική.

Αφού τα Υποκείμενα δεν μπορούν να νομιμοποιηθούν με πτώση, τότε πρέπει:

Να πάρουν Αιτιατική από το ρήμα της κύριας: ECM

(52) ΚλΦ3

ΟΦ Κλ' I 3 Κλ[+Πρμφ,+Ονομ] ΡΦ

3 Ρ ΚλΦ

believe/consider[+Αιτ.] 3 him Κλ'

3Κλ[-Πρμφ,-Ον] ΡΦto 6

be intelligent

ΌΤΑΝ [ΚΛΙΣΗ: +ΠΑΡΕΜΦΑΤΙΚΗ], ΤΟΤΕ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ [+ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ].

ΌΤΑΝ [ΚΛΙΣΗ: -ΠΑΡΕΜΦΑΤΙΚΗ], ΤΟΤΕ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ [-ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ].

28

Να μετακινηθούν για να πάρουν πτώση: Ανύψωση

(53) ΚλΦ3

Hei Κλ'3

Κλ[+Πρμφ,+Ον] ΡΦ 3 Ρ ΚλΦ seems 3

ti Κλ' 3

Kλ[-Πρμφ,-Ονομ] ΡΦto 6

be intelligent

Να είναι κενά: Έλεγχος

(54) ΚλΦ3

Hei Κλ'3

Κλ[+Πρμφ,+Ονομ] ΡΦ 3 Ρ ΣΔΦtried 3

ΚλΦ3

PROi Κλ'3

Κλ[-Πρμφ,-Ονομ] ΡΦ to 6

be intelligent

NB. Στα παραπάνω δέντρα βλέπουμε ότι στο Control σε αντίθεση προς τα ECM και Raising έχουμε μια ενδιάμεση προβολή, τη ΣΔΦ. Στο επίπεδο της περιγραφής βλέπουμε ότι ο Έλεγχος επιτρέπεται όταν υπάρχει ΣΔ ενώ τα ECM και Ανύψωση ποτέ δεν επιτρέπονται όταν υπάρχει ΣΔ:

(54) a. *Jag anser mig att ha rätt ECM στα Σουηδικά (Watanabe 1993)I think me att have right"I believe myself to be right"

29

b. Jag anser mig ha rättI think me have right"I believe myself to be right"

(55) a. *Gianni sembra di essere partito Raising στα Ιταλικά (Watanabe 1993)Gianni seems di have left

b. Gianni sembra essere partitoGianni seems have left"Gianni seems to have left"

(56) Gli ho detto di PRO partire Control στα Ιταλικά (Watanabe 1993)Him have-I told di leave"I told him to leave"

Στο επίπεδο της ερμηνείας:

Για το ECM. H πτώση δίνεται μέσω της κυβέρνησης που δίνεται όταν δεν παρεμβάλλεται φραγμός:

Ορισμός:

Το α δίνει πτώση στο β αν το α μπορεί να δώσει πτώση και αν το α κυβερνά το β

Το α κυβερνά το β αν το α είναι κυβερνήτηςτο α είναι σε σχέση m-command με το βκαι δεν παρεμβάλλεται φραγμός ανάμεσα στο Α και Β

Κυβερνήτες: Ρ, Ο, Επιθ, Προθ, Κλ[+Χρόνος]

m-command:

το Α είναι σε σχέση m-command με το Β αν η πρώτη μέγιστη προβολή που κυριαρχεί στο Α κυριαρχεί και στο Βκαι το Α δεν κυριαρχεί στο Β ούτε το Β στο Α

Φραγμός: Όλες οι μέγιστες προβολές εκτός από την ΚλΦ.

Πάλι έχει να κάνει με τη θεωρία των Φραγμών. Οι μετακινήσεις αφήνουν ίχνη. Τα ίχνη πρέπει να κυβερνώνται "σωστά" (proper government)

Proper GovernmentΈνα στοιχείο κυβερνάται "σωστά" όταν κυβερνάται από (ι) Λεξική κεφαλή (lexical government) ή (ιι) από την κατηγορία που έχει μετακινηθεί (antecedent government). [Στη δεύτερη περίπτωση δεν πρέπει να παρεμβάλλεται φραγμός]. Αν υπήρχε ΣΔΦ θα υπήρχε φραγμός (θα τα δούμε αναλυτικά

30

όταν θα κάνουμε θεωρία μετακινήσεων).

"Επαναφορά" (Reconstruction) και Raising / Control στα Αγγλικά

Μια σημαντική διαφορά Raising και Control είναι ότι σε δομές Ανύψωσης το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπορεί να ερμηνευθεί σε μια θέση πιο χαμηλή από τη θέση στην οποία βρίσκεται ενώ σε δομές Ελέγχου αυτό δεν είναι δυνατό.

Αυτό συμβαίνει επειδή στο Raising το Υποκείμενο μετακινείται στη θέση που βρίσκεται από την πιο χαμηλή θέση ενώ στο Control το Υποκείμενο παράγεται στη θέση που βρίσκεται.

Το αποτέλεσμα είναι ότι στο Raising το υποκείμενο μπορεί να επεναφερθεί reconstruct στην αρχική θέση παραγωγής του, ενώ στο Control επαναφορά reconstruction δεν είναι δυνατή γιατί δεν υπάρχει ίχνος.

ΈΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ RECONSTRUCTION ΣΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ:

BINDING RECONSTRUCTION is possible with raising predicates but not with control predicates (Fox 1998):

(57) a. His father seems to every boy [t to be a genius]b. ??His father wrote to every boy [PRO to be a genius]

Το (57a) έχει δύο ερμηνείες:

(i) "Every boy thinks that someone's father (i.e. Bill's father) is a genius(ii) "Every boy thinks that his own father is a genius"

Το (57b) έχει μόνο μία ερμηνεία, αυτή που αντιστοιχεί στο (i).

(i) Someone's father (i.e. Bill's father) wrote to every boy that they should be genius.

Η ερμηνεία που αντιστοιχεί στο (ii) "Every boy got a letter from his own father that he should be a genius" δεν είναι δυνατή.

Αυτή η διαφορά στην ερμηνεία έχει να κάνει με τη δυνατότητα "επαναφοράς".

31

Ασκήσεις

1) Πώς παράγονται οι παρακάτω προτάσεις:

(1) α. The money seems to have been stolen b. The patient seems to be expected to diec. We are likely to be asked to build airplanes

2) Στα Αγγλικά, στερεότυπες εκφράσεις σε θέση υποκειμένου επιτρέπονται με κατηγορήματα ανύψωσης αλλά όχι με κατηγορήματα ελέγχου:

(1) a. Advantage seems to have been taken of John Ανύψωσηb. The shit appears to have hit the fan

(2) a. *Advantage tries/wants to have been taken of John Έλεγχοςb. *The shit tries/wants to have hit the fan

Πώς θα εξηγήσετε τα παραπάνω δεδομένα

3) Τα European Portuguese (Πορτογαλικά της Ευρώπης) έχουν απαρέμφατα που συμφωνούν με το υποκείμενο και απαρέμφατα που δεν συμφωνούν με το υποκείμενο:

Απαρέμφατα που συμφωνούν:

(1) Ενικός Πληθυντικός1. eu comer nós comer-mos2. tu comer-es vós comer-des3. ele comer eles comer-em

"I/you/he, we/you/they eat"

Σε δομές με απαρέμφατα που συμφωνούν, υποκείμενα σε Ονομαστική είναι δυνατά (2a Raposo 1987) και ECM (2b Pilar Barbosa, personal communication στον Schütze 1997:126) και Raising(87c, Cristina Schmitt personal communication) δεν επιτρέπονται:

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

ΔΕΔΟΜΕΝΑ: ECM, Control και Raising σε απαρεμφατικές προτάσεις. ΕΡΜΗΝΕΙΑ: [-Πρμφ] Κλίση δεν δίνει Ονομαστική Πτώση.

32

(2) a. Será difícil [eles aprovar-em a proposta]Will-be-3sg difficult [they(Nom) to-approve-agr the proposal"It will be difficult for them to approve the proposal"

b. *Eu vi os correr-emI saw them rul-3pl"I saw them run"

c. *As criancas parecem falar-em portuguesThe children seem-3pl to speak-3pl Portuguese

Με απαρέμφατα που δεν συμφωνούν, Υποκείμενα σε Ονομαστική δεν επιτρέπονται (3a), και ECM (3b) και Raising(3c), επιτρέπονται:

(3) a. *Será difícil [eles aprovar a proposta]Will-be-3sg difficult [they(Nom) to-approve-3pl the proposal"It will be difficult for them to approve the proposal"

b. Eu vi os correrI saw them run"I saw them run"

c. As criancas parecem falar portuguesThe children seem-3pl to speak Portuguese

Με βάση αυτά τα δεδομένα, σε ποιο συμπέρασμα μπορούμε να οδηγηθούμε (α) σε σχέση με τα Πορτογαλικά και (β) σε σχέση με την Καθολική Γραμματική;

4) Η Ιατρίδου (1989/1993) πρόσεξε τα ακόλουθα δεδομένα από τα Ελληνικά:

(1) α. Φαντάζομαι τον Πέτρο να τηγανίζει ψάριαβ. *Φαντάζομαι τον Πέτρο να τηγάνισε/ τηγάνιζε ψάρια

(2) α. Φαντάζομαι ο Πέτρος να τηγανίζει ψάριαβ. Φαντάζομαι ο Πέτρος να τηγάνισε/ τηγάνιζε ψάρια

Πώς θα εξηγήσετε τα δεδομένα αυτά. Να διατυπώσετε μια πρώτη υπόθεση και να βρείτε δεδομένα που στηρίζουν την υπόθεσή σας.

5) Πώς θα αναλύσετε τα ακόλουθα δεδομένα με βάση τη θεωρία της Πτώσης.

*Alan's plan Tommy to sell cowsAlan's plan to sell cowsAlan's plan that he would sell cowsAlan's plan for Tommy to sell cows

*It is illegal Tommy to sell cowsIt is illegal to sell cowsIt is illegal if one sells cowsIt is illegal for Tommy to sell cows

33

*Bill to be president is niceTo be president is niceThat I am president is niceFor Bill to be president is nice

*Bill tried Mary to play the pianoBill tried to play the piano Bill wants Mary to play the piano

I believe Phil to be a geniusI consider Mary to be intelligentI consider Mary intelligent

It seems to be likely that the train is lateThe money seems to have been stolenThe patient seems to be expected to die

John likes herJohn is for her*John is proud herJohn is proud of her*the destruction the citythe destruction of the city

John believes Mary to be intelligent*John's belief (of) Mary to be intelligent

Mary seems/appears to be intelligent*Mary's semblance/appearance to be intelligent

34

ΕΝΟΤΗΤΑ 4

ΠΤΩΣΗ ΙΙ ΚΑΙ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ Α: ΠΑΘΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΙΤΙΑΤΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ

Μεταβατικότητα, Πτώση και Μετακίνηση

Παθητικές Δομές. Μετακίνηση και ο ρόλος της παθητικής μορφολογίας

Σύμφωνα με την παραδοσιακή γραμματική, στην παθητική πρόταση το Α "τρέπεται" σε Υ. Αυτό στη μετασχηματιστική γραμματική το εκφράζουμε δομικά. Δεχόμαστε ότι το Α μετακινείται σε θέση Υ:

(1) ΚλΦ3

ΟΦi Κλ'3

Κλ[+Πρμφ,+Ονομ] ΡΦ ! Ρ'3

Ρ ti

(2) a. Mary kissed him He was kissed _ (by Mary)b. Mary taught him a lesson He was taught _ a lesson (by Mary)

Λόγω του Θ-κριτηρίου, δεν μπορούμε να θεωρήσουμε ότι στις προτάσεις με παθητική σύνταξη το ρήμα δίνει το θεματικό ρόλο του δράστη στη θέση του Υ. Γιατί τότε θα είχαμε μία ΟΦ η οποία παίρνει και το Θ-ρόλο "ΔΡΑΣΤΗΣ" και το Θ-ρόλο "ΘΕΜΑ", τη φράση που εμφανίζεται στη θέση Υ. Στις προτάσεις στο (2), το Υ ερμηνεύεται ως Θέμα. Επομένως θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι η θέση Υ στην παθητική σύνταξη είναι θ' (δηλαδή θέση στην οποία δεν δίνεται Θ-ρόλος).

Πρόταση Α: στις παθητικές δομές η θέση Υ είναι θ'.

Είπαμε ακόμα ότι στις παθητικές προτάσεις το Υ δεν παίρνει πτώση στη ΒΔ, το παθητικό ρήμα δηλαδή δεν μπορεί να δώσει Πτώση.

Πρόταση Β: στις παθητικές δομές το ρήμα δεν μπορεί να δώσει πτώση.

Για τις δομές με παθητικοποίηση έχει προταθεί ότι η παθητική μορφολογία έχει αυτόν ακριβώς τον διπλό ρόλο:

35

Α) Απορροφά τον εξωτερικό θεματικό ρόλο του ρήματος, με την έννοια ότι ο ρόλος του Δράστη δεν δίνεται σε συγκεκριμένη Δομική Θέση, τη θέση Χαρ,ΚλΦ.Β) Απορροφά την πτώση του ρήματος, με την έννοια ότι το ρήμα δεν είναι σε θέση να δώσει Πτώση στο Α.

Το παθητικό μόρφημα συνδέεται με το ρήμα στο λεξικό και "απορροφά" τον εξωτερικό θεματικό του ρόλο και την πτώση του. Το αποτέλεσμα είναι ότι η Βαθεία Δομή του παθητικού ρήματος είναι όπως στο (3):

(3) ΚλΦ ΒΔ3

Κλ'3

Κλ ΡΦ ! Ρ'3

Ρ+ΠΑΘ<-ΑΙΤ> ΟΦi

Στη συνέχεια η ΟΦ μετακινείται στη θέση [Χαρ,ΚλΦ]:

(4) ΚλΦ ΕΔ3

ΟΦi Κλ'3

Κλ ΡΦ ! Ρ'3

Ρ+ΠΑΘ<-ΑΙΤ> ti

Έχει υποστηριχθεί η άποψη από τους Baker, Johnson & Roberts (1989) ότι η παθητική μορφολογία διαδραματίζει αυτό τον ρόλο επειδή αποτελεί η ίδια ένα είδος κλιτικής αντωνυμίας στον οποίο δίνεται ο θ-ρόλος του Δράστη και η Αιτιατική Πτώση του ρήματος. Ένας λόγος για τον οποίο έχει υποστηριχθεί η άποψη αυτή είναι επειδή στις παθητικές προτάσεις ο ρόλος του δράστη υπάρχει κάπου στην πρόταση παρ' όλο που δεν τον βλέπουμε να δίνεται σε συγκεκριμένη δομική θέση. Για παράδειγμα, ο δράστης ασκεί έλεγχο σε δομές όπως:

(5) The boat was sunk [to collect the insurance]

Αλυσίδες, Αλυσίδες Α

36

Αν συγκρίνουμε τις δομές με ανύψωση και τις δομές με παθητικοποίηση βλέπουμε ότι και στις δύο περιπτώσεις έχουμε:

ΟΦi[+Πτώση] ti [+Θεματικός Ρόλος]

Έχουμε δηλαδή μία εκπεφρασμένη ΟΦ στη θ' θέση στην οποία δίνεται πτώση και το ίχνος της στην θ θέση στην οποία δεν μπορεί να δοθεί πτώση. Η παραπάνω ακολουθία λέγεται ΑΛΥΣΙΔΑ . Όλες οι ακολουθίες μετακινημένων συστατικών και ιχνών λέγονται ΑΛΥΣΙΔΕΣ. Οι αλυσίδες με μετακίνηση σε θέση Υ της πρότασης λέγονται ΑΛΥΣΙΔΕΣ Α (αλυσίδες οργανικού όρου). Οι αλυσίδες αποτελούνται από το πρώτο συστατικό που το λέμε ΚΕΦΑΛΗ της Αλυσίδας (head of the Chain) και το τελευταίο συστατικό που το λέμε ΟΥΡΑ της αλυσίδας (tail of the Chain). Στις αλυσίδες Α η κεφαλή είναι θέση στην οποία δίνεται Πτώση και η ουρά είναι θέση στην οποία δίνεται Θ-ρόλος.

Όταν δεν έχουμε μετακίνηση έχουμε μία ΟΦ σε μία θ-θέση στην οποία δίνεται Πτώση. Αυτές τις ονομάζουμε ΠΡΟΦΑΝΕΙΣ ΑΛΥΣΙΔΕΣ Α (trivial chains) επειδή περιλαμβάνουν έναν μόνο κρίκο-μια θέση.

Επομένως όλες οι ΟΦ που είναι όροι ενός κατηγορήματος σχηματίζουν αλυσίδες που πρέπει να πληρούν δύο συνθήκες: Να ικανοποιούν το Θ-κριτήριοΝα ικανοποιούν το Πτωτικό Φίλτρο.

Στις προφανείς αλυσίδες και οι δύο Αρχές ικανοποιούνται στην ίδια θέση. Στις αλυσίδες με περισσότερους από έναν κρίκους, η κεφαλή της αλυσίδας ικανοποιεί το Πτωτικό Φίλτρο και η ουρά της αλυσίδας το Θ-κριτήριο.

Γενίκευση του Perlmutter/ Burzio

Έχει προταθεί ότι όλες οι μετακινήσεις από θέση Α σε θέση Υ πραγματοποιούνται σε περιβάλλοντα στα οποία ισχύουν οι προτάσεις Α και Β, δηλαδή το ρήμα δεν δίνει Θ-ρόλο και Πτώση. Αυτή η παρατήρηση ονομάζεται "Γενίκευση του Burzio":

(6) Γενίκευση του BurzioΈνα ρήμα μπορεί να δώσει Αιτιατική Πτώση αν και μόνο αν δίνει θεματικό ρόλο στο Υ

Ερώτηση στην τάξη:Τι προβλέψεις κάνει η Γενίκευση του Burzio για τα ρήματα "seems", "arrives" , "appears", "is" που εμφανίζονται σε δομές όπως:

(7) a. It seems that John is intelligentb. It appears that it will rain soonc. There is a man in the gardend. There arrived a man

Ποιο είναι το αναλυτικό πρόβλημα που δημιουργούν οι δομές (7c) και (7d) με βάση τα όσα έχουμε δει μέχρι στιγμής .

Η υπόθεση της αναιτιατικότητας (the unaccusativity hypothesis)

37

Παρατήρηση: τα αμετάβατα ρήματα φαίνεται να χωρίζονται σε δύο κατηγορίες με βάση δύο κριτήρια σημασιολογικής υφής: (α) Το θεματικό ρόλο του μοναδικού όρου τους (Δράστης/ Θέμα):

(8) α. Ο Γιάννης περπάτησε, έτρεξε, γέλασε, φώναξε, κολύμπησε β. Το γράμμα έφτασε, ήρθε, έφυγε/ το μπουκάλι άνοιξε, έσπασε, άδειασε

β) Το σημασιολογικό κριτήριο της "τελικότητας" (telicity). Τα ρήματα που επιλέγουν θ-ρόλο δράστη δεν έχουν ένα φυσικό σημείο ολοκλήρωσης του γεγονότος (δεν υπάρχει αριστοτελικό τέλος/σκοπός στο περπάτημα, το τρέξιμο, το γέλιο) ενώ τα ρήματα που επιλέγουν θ-ρόλο θέμα έχουν αριστοτελικό "τέλος": όταν φτάνει το γράμμα ολοκληρώνεται το γεγονός που δηλώνεται με το "φτάνω", όταν αδειάζει το μπουκάλι ολοκληρώνεται το γεγονός που δηλώνεται με το "αδειάζω". Η διαφοροποίηση των ρημάτων ως προς το κριτήριο της τελικότητας φαίνεται από τεστ όπως:

(9) Ο Γιάννης περπατάει/ τρέχει/ γελάει/ φωνάζει/ κολυμπάει : συνεπάγεται ότι ο Γιάννης έχει περπατήσει/ τρέξει/ γελάσει/ φωνάξει/ κολυμπήσει (10) #Ο Γιάννης τρέχει αλλά δεν έχει τρέξει ακόμα

(11) Το γράμμα φτάνει, έρχεται, φεύγει: πρόκειται για ενέργειες που θα γίνουν ή θα ολοκληρωθούν στο μέλλον και δεν συνεπάγεται ότι το γράμμα έχει φτάσει/ έρθει/ φύγει:

(12) Το γράμμα φτάνει αλλά δεν έχει φτάσει ακόμα

Πρόταση

Έχει διατυπωθεί η πρόταση ότι οι δύο ομάδες ρημάτων έχουν διαφορετική σύνταξη επειδή ο μοναδικός τους όρος προβάλλεται σε διαφορετική θέση στη ΒΔ. Ο Δράστης προβάλλεται σε θέση Υ (ανεργαστικά ρήματα) ενώ το Θέμα σε θέση Α και μετακινείται σε θέση Υ ακριβώς όπως συμβαίνει και με τα παθητικά ρήματα (αναιτιατικά ρήματα). Αυτή η πρόταση είναι γνωστή με τον όρο "η υπόθεση της Αναιτιατικότητας" (the Unaccusativity Hypothesis, Perlmutter 1978, Burzio 1986).

(13) ΚλΦ ΒΔ και ΕΔ ανεργαστικών3

ΟΦ Κλ'3

Κλ ΡΦ ! Ρ' !

Ρ

38

(14) ΚλΦ ΒΔ αναιτιατικών3

Κλ'3

Κλ ΡΦ ! Ρ'3

Ρ<-ΑΙΤ> ΟΦi

Στη συνέχεια η ΟΦ μετακινείται στη θέση [Χαρ,ΚλΦ]:

(15) ΚλΦ ΕΔ αναιτιατικών3

ΟΦi Κλ'3

Κλ ΡΦ ! Ρ'3

Ρ<-ΑΙΤ> ti

Η υπόθεση αυτή είναι συμβατή με την UTAH και την UAH και εξηγεί την διαφορά ως προς την τελικότητα των ρημάτων. Η τελικότητα συνδέεται άμεσα με την δομική ύπαρξη αντικειμένου όπως φαίνεται στα ακόλουθα παραδείγματα:

(16) Ο Γιάννης τρώει : συνεπάγεται ότι έχει φάει(17) Ο Γιάννης τρώει το μήλο: δεν συνεπάγεται ότι έχει φάει το μήλο

Το αντικείμενο μετρά και ολοκληρώνει το γεγονός: όσο τρώγεται το μήλο διαρκεί το γεγονός και όταν έχει τελειώσει το μήλο (όταν έχει φαγωθεί) έχει ολοκληρωθεί το γεγονός.

Η υπόθεση της αναιτιατικότητας οδηγεί σε ορισμένες προβλέψεις.(α) Αφού οι δομές με ανεργαστικά ρήματα έχουν κενή τη θέση Α, προβλέπεται δυνατότητα κάλυψης της δομικής θέσης του αντικειμένου. Αυτό συμβαίνει πραγματικά σε γλώσσες όπως π.χ. τα Αγγλικά:

(18) a. John walked a long walkb. John smiled a beautiful smilec. John swam a long swim

σύστοιχα αντικείμενα είναι αντιγραμματικά με αναιτιατικά ρήματα:

(19) α. *John came a come/ *arrived an arrive/ The glass broke a complete break

39

(b) Αφού οι δομές με αναιτιατικά ρήματα έχουν τον μοναδικό τους όρο ως αντικείμενο στη ΒΔ προβλέπεται η ύπαρξη δομών στις οποίες ο όρος αυτός εμφανίζεται σε θέση Α. Αυτό συμβαίνει πραγματικά.

(ι) Μία μεγάλη υποκατηγορία αναιτιατικών ρημάτων, τα ρήματα που δηλώνουν αλλαγή κατάστασης, εναλλάσσονται με μεταβατικό τύπο και το θέμα εμφανίζεται σε θέση Α, όπως ακριβώς και στα παθητικά:

(20) α. Η πόρτα άνοιξεβ. Ο Γιάννης άνοιξε την πόρτα

(21) α. Ο τοίχος άσπρισεβ. Ο Γιάννης άσπρισε τον τοίχο

Η εναλλαγή αυτή λέγεται εναλλαγή μεταβατικότητας (transitive alternation). Τα μεταβατικά ρήματα λέγονται "μεταβιβαστικά" (causative) και τα αμετάβατα "αντιμεταβιβαστικά" (anticausative) ή "εναρκτικά" (inchoative).

Υπάρχει μία μορφολογική και μία θεματική διαφορά μεταξύ αντιμεταβιβαστικών και παθητικών τύπων στα Αγγλικά. Τα αντιμεταβιβαστικά εμφανίζονται με ενεργητική μορφολογία, τα παθητικά με παθητική:

(22) a. The boat sankb. The boat was sank

Στα αντιμεταβιβαστικά δεν υπάρχει δράστης ενώ στα παθητικά υπάρχει:

(23) a. *The boat sank by the enemies b. *The boat sank to collect the insurance

(24) a. The boat was sunk by the enemiesb. The boat was sunk to collect the insurance

Σε αρκετές περιπτώσεις, οι ίδιες ακριβώς μορφολογικές διαφοροποιήσεις που αντιστοιχούν σε θεματικές διαφορές υπάρχουν και στα Ελληνικά:

(25) α. Ο τοίχος άσπρισεβ. Ο τοίχος ασπρίστηκε

(26) α. *Ο τοίχος άσπρισε από το Γιάννηβ. Ο τοίχος ασπρίστηκε από το Γιάννη

(27) α. *Ο τοίχος άσπρισε προσεκτικά β. Ο τοίχος άσπρισε προσεκτικά

Σε άλλες περιπτώσεις, ωστόσο, τα αντιμεταβιβαστικά ρήματα έχουν την ίδια μορφολογία με τα παθητικά:

(28) α. Ο Γιάννης έσκισε το πανίβ. ?*Το πανί σκίστηκε από το Γιάννη

40

γ. ?*Το πανί σκίστηκε προσεκτικά

Τα (28β) και (28γ) δείχνουν ότι το "σκίστηκε" δεν είναι παθητικό αλλά αντιμεταβιβαστικό επειδή δεν υπάρχει δράστης. Τέτοιες περιπτώσεις ρημάτων συχνά επιτρέπουν και ενεργητικό τύπο:

(29) α. Το πανί σκίστηκεβ. Το πανί έσκισε

Η μορφολογική διαφορά μεταξύ των δύο τύπων φαίνεται να συνδέεται με σημασιολογική διαφορά:

(30) α. Το πανί σκίστηκε (μπορεί να έχει γίνει κομμάτια-ολική αλλαγή)β. Το πανί έσκισε σε ένα σημείο (μερική αλλαγή)

(ιι) Μία άλλη μεγάλη υποκατηγορία αναιτιατικών ρημάτων, τα ρήματα που δηλώνουν αλλαγή θέσης, εμφάνιση και ύπαρξη, δεν εναλλάσσονται με μεταβατικό τύπο αλλά το θέμα εμφανίζεται σε θέση Α, και στη θέση Υ έχουμε πλεοναστικό, πράγμα που δείχνει ότι τα ρήματα αυτά ποτέ δεν δίνουν θ-ρόλο στο Υ:

(31) a. There is a man in the gardenb. There appeared a student yesterdayc. There arrived three children

Στα Ελληνικά τέτοια ρήματα "ανιχνεύονται" ως αναιτιατικά με βάση το κριτήριο όψης που έχει προτείνει η Μαρκαντωνάτου (1992):

(32) α. *Ο Γιάννης έφτανε στο αεροδρόμιο όλη τη νύχταβ. Τουρίστες έφταναν στο αεροδρόμιο όλη τη νύχτα

(33) α. Ο Γιάννης τηλεφωνούσε όλη τη νύχταβ. Τουρίστες τηλεφωνούσαν όλη τη νύχτα

Κλασικά κριτήρια αναιτιατικότητας που έχουν προταθεί στη βιβλιογραφία είναι, εκτός από τα παραπάνω, και τα εξής:

(α) Επιλογή βοηθητικού:

(34) a. Giovanni e arrivatoJohn is arrived'Ο Γιάννης έχει φτάσει"

b. Giovanni ha telefonatoJohn has telephoned'Ο Γιάννης έχει τηλεφωνήσει"

41

(β) Σχηματισμός δομών πρόληψης

(35) α. The bottle broke openb. *Martha shouted hoarse

(γ) Σχηματισμός επιθετικής μετοχής

(36) α. The broken bottleb. *The shouted girl

(δ) συμμετοχή στο φαινόμενο εναλλαγής μεταβατικότητας:

Ο Γιάννης έσπασε την πόρταΗ πόρτα έσπασε

Ο Γιάννης βούλιαξε τη βάρκαΗ βάρκα βούλιαξε

Ο Γιάννης άσπρισε τον τοίχοΟ τοίχος άσπρισε

Ασκήσεις

1) Πώς θα εξηγήσουμε τη διαφορά στη γραμματικότητα των ακόλουθων Αγγλικών και Ελληνικών προτάσεων:

(1) Mary was given the book(2) John was baked a cake

(1') *Η Μαρία δόθηκε το βιβλίο(2') *Ο Γιάννης μαγειρεύτηκε σουτζουκάκια

2) Πώς παράγονται οι παθητικές προτάσεις στο (1β) και (2β) και πώς εξηγείται η διαφορά στην γραμματικότητά τους:

(1) α. Διάβασα της Μαρίας ένα βιβλίοβ. *Η Μαρία διαβάστηκε ένα βιβλίο

(2) α. Δίδαξα την Μαρία μαθηματικάβ. Η Μαρία διδάχθηκε μαθηματικά

3) Τι πρόβλημα δημιουργούν οι ΟΦ the book, a cake και μαθηματικά στις γραμματικές παθητικές δομές των ασκήσεων 1) και 2) για την θεωρία της Πτώσης.

42

4) Να συζητήσετε την παραγωγή των παρακάτω προτάσεων. Για κάθε πρόταση να δώσετε τη ΒΔ, την ΕΔ και να συζητήσετε την απόδοση θεματικών ρόλων και πτώσης:

(1) The prisoners have been arrested(2) Poirot seems to like the countryside(3) George is thought to have been invited to court(4) They expect Bill to be arrested soon(7) For Bill to have been arrested so soon was disappointing(8) I expect that Poirot will be invited(9) I expect to be invited

5) Με βάση την επιλογή βοηθητικού στις ακόλουθες προτάσεις των Ιταλικών να χαρακτηρίσετε τα ρήματα σε πλάγια γραφή ως ανεργαστικά ή αναιτιατικά. Δημιουργούνται προβλήματα στον χαρακτηρισμό τους; Ποια είναι η ΒΔ των προτάσεων αυτών;

(1) Maria è gia partitaMaria is already left'Maria has already left'

(2) Maria è stata malataMary is been ill'Mary has been ill'

(3) Maria ha guardato se stessa nello specchioMaria has seen herself in the mirror'Mary has looked at herself in the mirror'

(4) Mary s'è guardata nello specchioMary herself' is watched in the mirror'Mary has looked at herself in the mirror'

Πώς θα χαρακτηρίζατε τα ρήματα των Γαλλικών στις προτάσεις που ακολουθούν και τι προβλήματα δημιουργούνται:

(5) Maria est déjà partieMaria is already left

(6) Le bateau a couléThe ship has sunk

(7) On a coulé le bateauThey have sunk the ship

(8) Maria a travaillé longtempsMary has worked for a long time

(9) Maria a été maladeMaria has been ill

(10) Maria s'est regardée dans le miroirMaria herself' is watched in the mirror'Mary has looked at herself in the mirror'

43

ΕΝΟΤΗΤΑ 5

ΑΡΧΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΕΣΗΣ

1) Δεδομένα

*John likes himJohn likes himselfJohn believes that Mary likes him*John believes that Mary likes himself

Ορισμοί 1:

Α: Ένα αναφορικό στοιχείο πρέπει να έχει αντικείμενο αναφοράς κοντά τουΒ: Ένα αντωνυμικό στοιχείο δεν πρέπει να έχει αντικείμενο αναφοράς κοντά του

2) Πρόβλημα:

*John's mother likes himself

Πώς ξέρουμε ποια ονοματική φράση είναι κοντά ή μακριά από το αναφορικό στοιχείο;

Βασική η δομική έννοια c-command (Reinhart 1976):

Αν Α, Β είναι κόμβοι στο δέντροΑ δεσπόζει του Β /Α βρίσκεται σε σχέση δομικής επιβολής με το β (c-command) αν ο κάθε (ή ο πρώτος) διακλαδούμενος κόμβος που κυριαρχεί στο Α κυριαρχεί και στο Β, και το Α δεν κυριαρχεί στο Β ούτε το Β στο Α.

3) Ορισμοί 2:

Α: Ένα αναφορικό στοιχείο πρέπει να είναι δεσμευμένο στην πρότασή τουΒ: Ένα αντωνυμικό στοιχείο πρέπει να είναι ελεύθερο στην πρότασή του

Δεσμευμένο: να έχει τον ίδιο δείκτη με ΟΦ η οποία κυριαρχεί σ' αυτό

Προτάσεις που εξηγούμε:

*John's mother likes himselfJohn's mother likes himJohn's picture of himself is nice*John's picture of him is nice*Himself likes him

They like each otherTheir pictures of each other are niceThey believe Mary likes each other*Their mothers like each other

44

*Each other like them

4) Πρόβλημα

Οι ορισμοί 2 δεν εξηγούν τα παρακάτω δεδομένα:

John believes himself to like Mary*John believes him to like Mary

Οι παραπάνω προτάσεις είναι Exceptional Case Marking. Το υποκείμενο της δευτερεύουσας απαρεμφατικής πρότασης παίρνει πτώση από το ρήμα της κύριας. Ξέρουμε ότι αυτή είναι η σωστή ανάλυση επειδή έχουμε τα ακόλουθα δεδομένα:

John believes there to be a man in the room*John believes there

John persuaded Mary to go home*John persuaded there to be a man in the room

Οι ορισμοί 2 προβλέπουν ακριβώς τα αντίθετα από αυτά που βλέπουμε. Θα έπρεπε η πρώτη πρόταση να είναι αντιγραμματική και η δεύτερη γραμματική.

-Συγκρίνετε τις προτάσεις:

John believes that Mary likes him*John believes that Mary likes himself

John believes himself to like Mary*John believes him to like Mary

Πού βρίσκεται η διαφορά τους;

Η διαφορά τους βρίσκεται στο ότι οι πρώτες είναι παρεμφατικές και οι δεύτερες απαρεμφατικές. Αυτό οδηγεί στους ορισμούς 3:

Ορισμοί 3

Α: Ένα αναφορικό στοιχείο πρέπει να είναι δεσμευμένο στην ελάχιστη παρεμφατική πρόταση που το περιέχει

Β: Ένα αντωνυμικό στοιχείο πρέπει να είναι ελεύθερο στην ελάχιστη παρεμφατική πρόταση που το περιέχει

Οι ορισμοί 3 στηρίζονται σε πρόταση του Chomsky 1973, The Tensed Sentence ConditionΩστόσο ούτε αυτοί οι ορισμοί είναι σωστοί. Μας προβλέπουν λάθος τα παρακάτω δεδομένα:

*John believes Mary to like himselfJohn believes Mary to like him

45

-Γιατί;-Τι είναι αυτό που κατά τη γνώμη σας παίζει ρόλο εδώ;

Καθοριστική εδώ είναι η παρουσία Υποκειμένου. Προφανώς ένα αναφορικό στοιχείο δεν μπορεί να δεσμευθεί από μία ΟΦ όταν παρεμβάλλεται υποκείμενο (και μια αντωνυμία μετράει ως ελεύθερη στην ίδια περιοχή). Αυτό ο Chomsky 1973 το ονόμασε The Specified Subject Condition:

Συνθήκη:Ένα Υποκείμενο δεν μπορεί να παρεμβάλλεται ανάμεσα σε ένα δεσμευμένο στοιχείο και το αντικείμενο αναφοράς του.

Στοιχείο Α παρεμβάλλεται ανάμεσα σε στοιχείο Β και Γ, αν το Α βρίσκεται σε σχέση δομικής επιβολής με το Γ αλλά όχι με το Β.

Η ίδια συνθήκη μας εξηγεί και τα ακόλουθα δεδομένα:

John likes Mary's picture of him*John likes Mary's picture of himself

Η έννοια της Κυβερνητικής Κατηγορίας.

Ο Chomsky 1981 προτείνει έναν διαφορετικό τρόπο για να εξηγήσει τα δεδομένα που πριν εξηγούσε με τα TSC & SSC.

Προτείνει ότι η βασική δομική έννοια είναι η έννοια της Κυβερνητικής Κατηγορίας (Governing Category) και ότι οι αρχές Α και Β θα πρέπει να διατυπωθούν με βάση την έννοια της Κυβερνητικής Κατηγορίας.

(Ο λόγος που ο Chomsky προτείνει αυτή την αλλαγή είναι γιατί θέλει να ενοποιήσει τις αρχές TSC & SSC).

Αρχή Α: Ένα αναφορικό στοιχείο πρέπει να είναι δεσμευμένο μέσα στην κυβερνητική του κατηγορία.

Αρχή Β: Ένα αντωνυμικό στοιχείο πρέπει να είναι ελεύθερο μέσα στην κυβερνητική του κατηγορία

Το πρόβλημα τώρα είναι να βρούμε ποιος ορισμός της κυβερνητικής κατηγορίας εξηγεί τα δεδομένα σωστά.

Ορισμός 1)

α είναι η κυβερνητική κατηγορία του β αν και μόνο αν α είναι η ελάχιστη ΟΦ ή Π που περιέχει το β και έναν κυβερνήτη για το β.

κυβερνήτης:

46

Το Α κυβερνά το Β αν και μόνο αν

Το Α είναι κυβερνήτηςΤο Α είναι σε σχέση m-command με το ΒΔεν υπάρχει φραγμός μεταξύ Α και Β

-κυβερνήτες: Ρ, Ο, Προθ, Α, Κλίση [+Χρόνος]-Φραγμός: Μέγιστες Προβολές (εκτός από ΚλίσηΦ).-Αν Α, Β είναι κόμβοι στο δέντρο

Α δεσπόζει του Β /Α βρίσκεται σε σχέση επιβολής με το β (m-command) αν η κάθε (ή ο πρώτη) μέγιστη προβολή που κυριαρχεί στο Α κυριαρχεί και στο Β, και το Α δεν κυριαρχεί στο Β ούτε το Β στο Α.

Δεδομένα:

(1) John believes that Mary likes him(2) *John believes that Mary likes himself(3) John believes himself to like Mary(4) *John believes him to like Mary(5) *John believes Mary to like himself(6) John believes Mary to like him(7) John likes Mary's picture of him(8) *John likes Mary's picture of himself

Πώς εξηγούνται με τους ορισμούς;

Πρόβλημα:

John likes pictures of himselfThey liked pictures of each other

Οι προτάσεις αυτές θα έπρεπε να είναι αντιγραμματικές γιατί σύμφωνα με τον ορισμό η ΚΚ τους είναι η ΟΦ και στην ΟΦ τα αναφορικά στοιχεία δεν είναι δεσμευμένα. Ωστόσο είναι γραμματικές. Αν τις συγκρίνουμε με τις παρακάτω προτάσεις ποια είναι η διαφορά τους;

*John likes Mary's pictures of himself*They liked Mary's pictures of each other

Αυτά τα δεδομένα οδηγούν στην ακόλουθη αναδιατύπωση του ορισμού της κυβερνητικής κατηγορίας:

Ορισμός 2)

α είναι η κυβερνητική κατηγορία του β αν και μόνο αν α είναι η ελάχιστη ΟΦ ή Π που περιέχει το β, έναν κυβερνήτη για το β και ένα υποκείμενο.

47

Η έννοια του "προσιτού ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ" (Accessible SUBJECT)

Και ο παραπάνω ορισμός όμως δεν εξηγεί τα ακόλουθα δεδομένα:

The men think that [[pictures of each other] will be on sale]Mary thinks that [[pictures of herself] are on sale]

Και στις δύο παραπάνω προτάσεις τα αναφορικά στοιχεία βρίσκονται σε κυβερνητική κατηγορία που περιλαμβάνει (ι) τον κυβερνήτη τους "of" και (ιι) ένα υποκείμενο. Αυτή η ΚΚ είναι η δευτερεύουσα Π. Δεν είναι δεσμευμένα μέσα στην Π (την ΚΚ τους) και όμως η πρόταση είναι γραμματική.

Μία πιθανή αλλαγή που μπορούμε να κάνουμε είναι να προσθέσουμε ότι το Υποκείμενο πρέπει να δεσπόζει στο αναφορικό δηλαδή:

Ορισμός 3)α είναι η κυβερνητική κατηγορία του β αν και μόνο αν α είναι η ελάχιστη ΟΦ ή Π που περιέχει το β, έναν κυβερνήτη για το β και ένα υποκείμενο που να δεσπόζει στο αναφορικό.

Αυτός ο ορισμός καλύπτει τις παραπάνω προτάσεις αφού η ΚΚ είναι η κύρια Π. Το ίδιο ισχύει και για την πρόταση:

[They like [each other's dress]]

Όμως αυτός ο ορισμός αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα σε πολύ συνηθισμένες περιπτώσεις όπως η ακόλουθη:

*They think that each other are intelligent*He thinks that himself is intelligent

Για να λυθεί το πρόβλημα προτείνεται μία διεύρυνση της έννοιας του υποκειμένου έτσι ώστε να περιλαμβάνεται η Συμφωνία σε συνδυασμό με τον ορισμό 4:

-ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ: Συμφωνία, Υ στην Π και Υ στην ΟΦ.

Ορισμός 4)

α είναι η κυβερνητική κατηγορία του β αν και μόνο αν α είναι η ελάχιστη ΟΦ ή Π που περιέχει το β, έναν κυβερνήτη για το β και ένα ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ προσιτό στο αναφορικό.

Το β είναι προσιτό στο α ανΤο β δεσπόζει στο α, καιΤο β δεν έχει τον ίδιο δείκτη με κατηγορία που περιέχει το α

(Δεν παραβιάζει τη Συνθήκη *i within i )

Αρχή Γ. Μία ΟΦ με αντικείμενο αναφοράς πρέπει να είναι ελεύθερη

Δεδομένα:

48

*Johni likes Johni

*Johni thinks that Mary likes Johni

?After Johni walked in, Johni sat down.*Johni can't stand John'si teacherJohn'si teacher can't stand the bastardi

After Johni walked in, the bastardi sat down*Johni thinks the bastardi likes MaryJohni thinks Mary likes the bastard

*Hei likes Johni

*Hei thinks Johni likes Mary*Hei thinks Mary likes Johni

*Hei can't stand John'si teacherHisi mother loves Johni

After hei walked in, Johni sat down

Στο Knowledge of Language ο Chomsky προτείνει ότι η Κυβερνητική Κατηγορία είναι ένα Complete Functional Complex, δηλαδή όλες οι γραμματικές λειτουργίες μιας κεφαλής πραγματώνονται μέσα σε αυτό:

-Τα συμπληρώματα υποχρεωτικά λόγω της Αρχής της Προβολής.-Και το υποκείμενο που είναι προαιρετικό, εκτός αν απαιτείται από την Αρχή της Διευρυμένης Προβολής.-Το τοπικό περιβάλλον μιας αντωνυμίας είναι το ελάχιστο CFC (εδώ μπαίνει το θέμα του Υποκειμένου) που περιέχει τον κυβερνήτη της.

PRO-Δομές ελέγχου

1. Για ποιο λόγο χρειαζόμαστε το PRO

They want to visit youThey want to visit each other

Πρέπει να υποθέσουμε ότι στα παραπάνω παραδείγματα υπάρχει κενή ΟΦ λόγω της Αρχής της Προβολής (το ρήμα της δευτερεύουσας έχει να δώσει στο Υποκείμενο θεματικό ρόλο).

Το ότι οι αναφορικές συνδέσεις λειτουργούν, μας δείχνει ότι η δευτερεύουσα έχει Υποκείμενο.

Αυτό το Υποκείμενο δεν μπορεί να είναι ίχνος από μετακίνηση γιατί τότε θα είχαμε Μετακίνηση από θέση στην οποία δίνεται Θεματικός Ρόλος σε θέση στην οποία δίνεται θεματικός Ρόλος. Αυτό το απαγορεύει το Θ-κριτήριο:

Θ-Κριτήριο

α. Κάθε οργανικός όρος έχει έναν και μόνο έναν θεματικό ρόλοβ. Κάθε θεματικός ρόλος δίνεται σε έναν και μόνο έναν οργανικό όρο

49

Theta Criterion

a. Each argument is assigned one and only one theta roleb. Each theta-role is assigned to one and only one argument

-Η πρώτη πρόταση απαγορεύει σε μία ΟΦ να πάρει δύο θ-ρόλους:

1 θ-ρόλος *ΟΦ(1,2)

2 θ-ρόλος

Περιπτώσεις:

Α)

α. Ο Γιάννης σύστησε τη Μαρίαβ. "Ο Γιάννης σύστησε τη Μαρία στον εαυτό του/της"

-Η πρόταση στο (α) δεν μπορεί να ερμηνευτεί όπως στο (β), κάτι που θα ήταν δυνατόν αν μία ΟΦ μπορούσε να πάρει δύο θ-ρόλους:

συστήνω ρήμα 1 2 3Δράστης Θέμα Στόχος

Αν μπορούσε μία ΟΦ να πάρει 2 θ-ρόλους, τότε είτε η ΟΦ " Ο Γιάννης" είτε η ΟΦ " Η Μαρία" θα μπορούσαν να πάρουν τον θ-ρόλο "Στόχος".

Στην πραγματικότητα όμως η πρόταση στο α σημαίνει:

Ο Γιάννης σύστησε τη Μαρία "σε κάποιους".

Β) Αν έχουμε δύο ρήματα που μπορούν να δώσουν θ-ρόλο και μία μόνο ΟΦ, τότε η ΟΦ παίρνει θ-ρόλο από το ένα ή το άλλο ρήμα και όχι και από τα δύο:

a. John believes [Bill to have left]b. John expects [Bill to leave tomorrow]

Η ΟΦ "Bill" δεν μπορεί να πάρει θ-ρόλο από το believe γιατί έχει πάρει ήδη από το "have left", "leave".

a. John believes [there to be a book on the shelf]b. I expected [there to be a book on the shelf]

vs.

a. I persuaded a boy [PRO to come]b. *I persuaded there to come a boy

50

Ελληνικά; (επειδή δεν υπάρχουν πλεοναστικά η δομή τέτοιων προτάσεων δεν είναι τόσο σαφής)

Η πρώτη πρόταση του θ κριτηρίου απαγορεύει σε μία ΟΦ να μετακινηθεί από μία θέση στην οποία δίνεται θ-ρόλος α σε μία θέση που δίνεται θ-ρόλος β (*θ θ).

-Η δεύτερη πρόταση του Θ-κριτηρίου απαγορεύει σε έναν θ-ρόλο να δοθεί σε περισσότερες από μία ΟΦ

ΟΦα (1)*1 θ ρόλος

ΟΦβ (1)

Περιπτώσεις:

*Ο Γιάννης έφυγε τη Μαρία*Ο Γιάννης αγάπησε τη Μαρία την Κατερίνα*Ο Γιάννης πιστεύει αυτό ότι η Κατερίνα είναι καλό κορίτσι

Προτείνεται επομένως για προτάσεις που λείπει το Υποκείμενο ότι υπάρχει κενό Υποκείμενο, το PRO (Δομές Ελέγχου).

2. Η κατανομή του PRO

Είδαμε ότι χρειαζόμαστε το PRO σε περιπτώσεις που το ρήμα έχει θεματικό ρόλο να δώσει αλλά δεν υπάρχει ΟΦ να τον πάρει.

I tried PRO to understand the problemIt is important PRO to understand the problem

Η μηδενική υπόθεση θα ήταν να υποθέσουμε ότι αν το PRO είναι οργανικός όρος τότε εμφανίζεται σε όλες τις θέσεις που ένας οργανικός όρος μπορεί να εμφανιστεί. Αυτό όμως δεν ισχύει:

*PRO eatsIt is important PRO to eat*I spoke to PRO

Άρα το PRO φαίνεται να εμφανίζεται σε θέσεις που δίνεται θεματικός ρόλος αλλά δεν μπορεί να εμφανιστεί στοιχείο που ακούμε.

3. Δύο υποθέσεις για την κατανομή του PRO

A) Θεωρία Πτώσης

Αν υποθέσουμε ότι οι ΟΦ χρειάζονται πτώση (Φίλτρο Πτώσης), τότε μπορούμε να υποθέσουμε ότι αυτό που εξηγεί την κατανομή του PRO είναι η θεωρία της Πτώσης, ότι δηλαδή εμφανίζεται σε όλα τα περιβάλλοντα που δεν δέχονται Πτώση γιατί δεν επιτρέπεται να έχει Πτώση.

51

Αυτή η υπόθεση ακούγεται αληθοφανής. Δεν λειτουργεί όμως. Προβλέπει ότι το PRO επιτρέπεται σε περιβάλλοντα που δίνεται θεματικός ρόλος και δεν δίνεται πτώση. Αυτό δεν ισχύει όπως φαίνεται στα ακόλουθα παραδείγματα:

*I like very much Bill (adjacency)*I like very much PRO

*It was arrested PRO*There was arrested PRO

B) Θεωρία Κυβέρνησης

-Ο Chomsky προτείνει ότι η κατανομή του PRO εξαρτάται από κάτι που έχει να κάνει με την Πτώση αλλά είναι πιο γενικό από την Πτώση. Την κυβέρνηση.

-Σε όλες τις περιπτώσεις που το PRO είναι αντιγραμματικό παρά το ότι δεν μπορεί να δοθεί πτώση το PRO είναι σε θέση που κυβερνάται.

-Αφού η πτώση δίνεται μόνο όταν υπάρχει κυβέρνηση, περιμένουμε ότι το PRO δεν θα επιτρέπεται ποτέ σε θέσεις όπου δίνεται πτώση.

-Η σχέση συμπληρωματικής κατανομής μεταξύ ΟΦ και PRO φαίνεται και στα ακόλουθα παραδείγματα:

I tried PRO to win*I tried John to win

I believe John to have won*I believe PRO to have won

Δεν λειτουργεί στα ακόλουθα όμως:

I want John to winI want PRO to win

Γ) Ερμηνεία της κατανομής του PRO (Θεώρημα του PRO)

Αρχή Α: Ένα αναφορικό στοιχείο πρέπει να είναι δεσμευμένο μέσα στην κυβερνητική του κατηγορία.Αρχή Β: Ένα αντωνυμικό στοιχείο πρέπει να είναι ελεύθερο μέσα στην κυβερνητική του κατηγορία

To PRO είναι [+αναφορικό], [+αντωνυμικό]. Άρα πρέπει να είναι και δεσμευμένο και ελεύθερο μέσα στην ΚΚ του. Αυτό οδηγεί σε αντίφαση, εκτός αν το PRO δεν έχει κυβερνητική κατηγορία. Αν το PRO δεν έχει κυβερνήτη, τότε δεν έχει και ΚΚ.

52

Ασκήσεις

Οι προτάσεις που ακολουθούν δημιουργούν ή όχι προβλήματα για την Θεωρία των αναφορικών συνδέσεων; Να δικαιολογήσετε την άποψή σας

1) To teach oneself linguistics is exciting2) It is not always easy to defend yourself in public3) Protecting oneself from injury is crucial for survival4) John seems to be able to take care of himself5) Which student do you expect will present himself first at the exam?6) The queen invited Mary and myself for tea7) I saw the President on TV last night and the poor fellow looked tired8) The President said that the poor fellow was tired9) I met Bill and the guy looked desperate for company10) Bill believes the guy to be desperate for company11) *I arranged for myself to win12) *They would be happy for themselves to win13) Joank recognized the necessity for herk to leave14) John showed Mary pictures of themselves15) A picture of himself astonished John

Προβλήματα της Κλασικής Θεωρίας.

Ποια είναι τα βασικά στοιχεία (primitives) της κλασικής θεωρίας

1) Οι 3 Αρχές:

Αρχή Α.Ένα αναφορικό πρέπει να είναι δεσμευμένο στην ΚΚ του.Αρχή Β.Ένα αντωνυμικό πρέπει να είναι ελεύθερο στην ΚΚ του.Αρχή Γ.Μία έκφραση με αντικείμενο αναφοράς (ΟΦ) πρέπει να είναι ελεύθερη.

2) Η έννοια της ΚΚ που καθορίζει το τοπικό περιβάλλον (local domain) στο οποίο ένα αναφορικό είναι δεσμευμένο και ένα αντωνυμικό ελεύθερο.

α είναι η κυβερνητική κατηγορία του β αν και μόνο αν α είναι η ελάχιστη ΟΦ ή Π που περιέχει το β, έναν κυβερνήτη για το β και ένα ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ προσιτό στο αναφορικό.

3) Και ο χαρακτηρισμός των διαφόρων στοιχείων με βάση τα διαφοροποιητικά χαρακτηριστικά [+/- αντωνυμικό], [+/-αναφορικό]

1. Αν κάτι είναι [+αντωνυμικό, -αναφορικό] τότε η κατανομή του ρυθμίζεται από την Αρχή Β. (προσωπικές αντωνυμίες)

2. Αν κάτι είναι [-αντωνυμικό, +αναφορικό] τότε η κατανομή του ρυθμίζεται από την Αρχή Α.

53

(αυτοπαθείς και αλληλοπαθείς αντωνυμίες)3. Αν κάτι είναι [+αντωνυμικό, +αναφορικό] τότε η κατανομή του ρυθμίζεται και από την Αρχή

Β και από την Αρχή Α. Το Θεώρημα του PRO.4. Αν κάτι είναι [-αντωνυμικό, -αναφορικό], τότε είναι έκφραση με αντικείμενο αναφοράς (R-

expression) και τότε η κατανομή του ρυθμίζεται από την Αρχή Γ.

Ποια είναι τα μεγάλα προβλήματα της κλασικής θεωρίας.

Η ανακάλυψη του φαινομένου που είναι γνωστό με το όνομα Long Distance Anaphora, η ύπαρξη δηλαδή στοιχείων στις γλώσσες που είναι μεν αναφορικά ως προς το ότι δεν έχουν ανεξάρτητη αναφορά (θυμηθείτε από το μάθημα του Winnie ότι τα αντωνυμικά στοιχεία διαφέρουν από τα αναφορικά στοιχεία ως προς τη δυνατότητα ανεξάρτητης αναφοράς) συμπεριφέρονται όμως σαν αντωνυμικά στοιχεία ως προς την κατανομή, δηλαδή πρέπει να είναι ελεύθερα σε μια τοπική περιοχή και το αντικείμενο αναφοράς τους πρέπει να είναι έξω από αυτή.

Ισλανδικά:

(1) α. Anne telur [þig hafa svikið sig]Anna believes you(Acc) have betrayed self"*Anna believes you to have betrayed herself"

β. Anne horte [mig snakke med dig om sig]Anne heard me talk to you about self"*Anne heard me talk to you about herself"

Όπως βλέπετε, αυτές οι προτάσεις είναι γραμματικές στα Ισλανδικά αλλά αντιγραμματικές στα Αγγλικά.

Ποιόν περιορισμό παραβιάζουν αν το σκεφτούμε με βάση όχι την κυβερνητική κατηγορία αλλά τα TSC και SSC;

Πάρα πολλές γλώσσες έχουν τέτοιου είδους LDAs (Long Distance Anaphors).

Στον κατάλογο των Koster & Reuland (12-20) βρίσκουμε τις ακόλουθες γλώσσες (θα τα βρείτε εκεί που λέει Domain 2: first finite Infl:

Ισλανδικά: sig/sin (κτητική αντωνυμία)Νορβηγικά seg/sinΟλλανδικά zichΛατινικά seΙταλικά se, proprioΦιλανδικά hän itse, itseΚινέζικα ziji

54

Υπάρχουν αναφορικά στοιχεία που είναι LDA και η κατανομή τους εκτείνεται πέρα από την περιοχή που καλύπτει το TSC (δηλαδή το αντικείμενο αναφοράς τους είναι πέρα από τα όρια της ελάχιστης παρεμφατικής πρότασης)

Thrainsson (1991:54-55, (14)-(17)):

Λατινικά

(2) a. Orat te pater [ut ad se venias] SUBJUNCTIVEAsks you father [that to self come] (Υποτακτική)"*Your father asks that you come to himself"

b. Ariovistus ad Caesarem legatos mittit [ut ex suis SUBJUNCTIVEAriovistus to Caesar ambassadors sent [that of self'slegatis aliquem ad se mitteret ]"Α. sent ambassadors to C., in order that he (C.) would send his(refl, C's)ambassadors to him(refl A.)

Ισλανδικά

(3) Jón sagði [að ég hefði svikið sig]John said that I had betrayed himself

Το ίδιο και στα Faroese (παράδειγμα 16).

Στις περιπτώσεις που έχουμε Long Distance Anaphora δεν υπάρχει συμπληρωματική κατανομή μεταξύ αναφορικών και αντωνυμικών στοιχείων. Αυτό φαίνεται στους πίνακες πολύ καθαρά.

Η συμπληρωματική κατανομή υπάρχει μόνο στο domain 1 (First Accessible Subject).

Γιατί είναι προβληματικά αυτά τα δεδομένα;

Αυτά τα δεδομένα είναι προβληματικά για την Κλασική Θεωρία γιατί δείχνουν ότι:

(α) Οι περιορισμοί SSC, TSC δεν είναι σωστό να ενοποιηθούν. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες καλύπτουν διαφορετικά δεδομένα.(β) Η έννοια αναφορικό στοιχείο δεν είναι ενιαία. Υπάρχουν διάφοροι τύποι αναφορικών στοιχείων στις γλώσσες με διαφορετική κατανομή. Πώς μπορεί να εκφραστεί μια τέτοια διαφορά σε ένα σύστημα με δύο μόνο διαφοροποιητικά χαρακτηριστικά, τα [+/-αναφορικό] και [+/-αντωνυμικό];(γ) Δεν είναι αλήθεια ότι τα αναφορικά και τα αντωνυμικά στοιχεία βρίσκονται πάντα σε συμπληρωματική κατανομή. Μόνο ορισμένα αναφορικά στοιχεία είναι σε συμπληρωματική κατανομή με αντωνυμικά στοιχεία. Άλλα όχι.

Λύσεις που δόθηκαν στο πλαίσιο της Κλασικής Θεωρίας:

1) Παραμετροποίηση της κυβερνητικής κατηγορίας με βάση έναν Παράγοντα Αδιαφάνειας

55

(Opacity Factor):

α είναι η κυβερνητική κατηγορία του β αν και μόνο αν α είναι η ελάχιστη ΟΦ ή Π που περιέχει το β, έναν κυβερνήτη για το β και έναν Παράγοντα Αδιαφάνειας Ζ

Ζ: Προσιτό Υποκείμενο, Χρόνος, Συμπληρωματικός Δείκτης

Πρόβλημα με την παραμετροποίηση. Είναι αυθαίρετη.

Προβλέπει πολλές διαφορές μεταξύ των γλωσσών που όμως δεν απαντούν.

Όταν ένα σύστημα προβλέπει παραπάνω φαινόμενα από αυτά που πραγματικά υπάρχουν τότε λέμε ότι είναι υπερβολικά ισχυρό (too powerful) και δεν ανταποκρίνεται στην γλωσσική πραγματικότητα.

Δεν θέλουμε η γραμματική μας να προβλέπει ούτε λιγότερα φαινόμενα από αυτά που πραγματικά απαντούν ούτε όμως και περισσότερα.

Ποια είναι τα όσα προβλέπει και δεν απαντούν;

-Σε πολλές γλώσσες υπάρχει η διάκριση ανάμεσα σε απλά (μονο-μορφηματικά) και (δι-μορφηματικά) σύνθετα αναφορικά στοιχεία.

Ισλανδικά: sjalfur sig, hann sjalfur, sig/sin (κτητική αντωνυμία)Νορβηγικά seg selv, ham selv, seg/sinΟλλανδικά zichzelf, hemzelf, zichΛατινικά seΙταλικά se stesso, se(clitic), se(non-clitic), proprioΦιλανδικά hän itse, itseΚινέζικα taziji, ziji

Αν είχαμε αυθαίρετη παραμετροποίηση θα περιμέναμε ότι η κατανομή αυτών των στοιχείων είναι αυθαίρετη. Όμως δεν είναι έτσι. Αν κοιτάξετε τους πίνακες θα δείτε ότι (με την εξαίρεση των Φιλανδικών), σε όσες γλώσσες υπάρχουν παραπάνω από ένα στοιχεία, η κατανομή τους είναι συστηματική:

-Τα σύνθετα στοιχεία είναι τα πιο "τοπικά" (Προσιτό ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ)-Τα απλά στοιχεία είναι LONG DISTANCE (TSC ή και πέραν της παρεμφατικής πρότασης)

Θα θέλαμε η θεωρία μας να εκφράζει αυτήν την κανονικότητα, τη σχέση δηλαδή ανάμεσα στην μορφολογία του στοιχείου και την κατανομή του. Μια θεωρία που βασίζεται στην αυθαίρετη παραμετροποίηση δεν το κάνει αυτό.

-Ένα άλλο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό των αναφορικών στοιχείων στις γλώσσες είναι ότι άλλα είναι "προσανατολισμένα προς το Υποκείμενο" (Subject Oriented), και άλλα όχι. Τα πρώτα μπορούν να έχουν μόνο ένα υποκείμενο ως αντικείμενο αναφοράς τους, τα άλλα όχι.

Και αυτό σχετίζεται με την μορφολογία. Όσα στοιχεία έχουν τη μορφή SE (zich, sig, sin, se) ή είναι

56

σύνθετα και το ένα τους μόρφημα είναι το SE, είναι προσανατολισμένα προς το Υποκείμενο. Όσα στοιχεία είναι σύνθετα και το ένα τους μόρφημα είναι το HIM (hem, hann, ham) δεν είναι προσανατολισμένα προς το Υποκείμενο.

Και αυτήν την κανονικότητα θα θέλαμε να την εκφράζει η θεωρία μας.

-Επίσης θα θέλαμε η θεωρία μας να μας λέει για ποιο λόγο τα μονο-μορφηματικά αναφορικά δεν είναι σε σχέση συμπληρωματικής κατανομής με τα αντωνυμικά στοιχεία ενώ τα δι-μορφηματικά αναφορικά βρίσκονται σε σχέση συμπληρωματικής κατανομής.

Μια εντυπωσιακή ανακάλυψη της έρευνας σε διάφορες γλώσσες είναι ότι ενώ υπάρχουν πολλές διαφορές ως προς το πεδίο μέσα στο οποίο τα αναφορικά στοιχεία πρέπει να είναι δεσμευμένα, δεν υπάρχουν διαφορές ως προς το πεδίο μέσα στο οποίο τα αντωνυμικά στοιχεία πρέπει να είναι ελεύθερα. Εκεί ο Παράγοντας Αδιαφάνειας είναι σταθερά το προσιτό ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ. Θα θέλαμε να έχουμε μια θεωρία που να μας λέει γιατί.

2) Κατάργηση της ενιαίας κυβερνητικής κατηγορίας και χαρακτηρισμός (κάποιων) Long Distance Anaphors ως [+αναφορικό, +αντωνυμικό]. Η ιδέα είναι ότι υπάρχει μία Ελάχιστη Κυβερνητική Κατηγορία και μία Κυβερνητική Κατηγορία (μεγαλύτερη περιοχή). Ένα στοιχείο είναι αναφορικό όταν είναι δεσμευμένο μέσα σε μία κυβερνητική κατηγορία και είναι αντωνυμικό όταν είναι ελεύθερο μέσα σε μία (μικρότερη) κυβερνητική κατηγορία. Αν παραδεχτούμε ότι υπάρχουν μικρότερες και μεγαλύτερες κυβερνητικές κατηγορίες μπορούμε να καλύψουμε την κατανομή "ενδιάμεσων" στοιχείων.

Το πλεονέκτημα αυτής της ανάλυσης είναι ότι εκφράζει την ιδέα ότι τα Long Distance Anaphors είναι και αντωνυμικά και αναφορικά, πράγμα που σε γενικές γραμμές εκφράζει αυτό που συμβαίνει πραγματικά (και εξηγεί γιατί δεν υπάρχει σχέση συμπληρωματικής κατανομής με τα αντωνυμικά). Και πάλι όμως θα θέλαμε μια θεωρία που να μπορεί να μας εκφράσει τη σχέση ανάμεσα στην μονο-μορφηματικότητα/ δι-μορφηματικότητα και τον χαρακτηρισμό των στοιχείων με βάση τα χαρακτηριστικά αυτά.

ΤΟΜΗ: Η ανακάλυψη της "λογοφορικότητας".

-Για την κατανομή των αναφορικών στοιχείων "μεγάλης απόστασης" είναι απαραίτητη η διάκριση ανάμεσα σε δομικές σχέσεις αναφορικής σύνδεσης και σε "λογοφορικές" διαδικασίες.

-Η αναφορική σύνδεση στοιχείων που βρίσκονται μέσα σε μία παρεμφατική πρόταση από αντικείμενα αναφοράς που βρίσκονται εκτός ορίων της παρεμφατικής πρότασης δεν καθορίζεται από δομικούς παράγοντες αλλά από παράγοντες που έχουν να κάνουν με τη δομή του κειμένου.

-Μόνο η αναφορική σύνδεση μεγάλης απόστασης σε απαρεμφατικές προτάσεις είναι θέμα της θεωρίας των αναφορικών συνδέσεων και υπόκειται σε δομικούς περιορισμούς.

Αυτή η ανακάλυψη οδήγησε στην διάκριση σε τρία πεδία στα οποία εμφανίζονται αναφορικά στοιχεία:

1) Τοπικό (SSC)

57

2) Μέσο (TSC)3) Λογοφορικό (όχι μόνο αναφορικά στοιχεία μεγάλης απόστασης αλλά και "τοπικά" αναφορικά στοιχεία επιτρέπουν λογοφορική δέσμευση)

Μόνο τα 2 πρώτα είναι θέματα της θεωρίας της σύνταξης.

Reinhart & Reuland (1991, 1993).

Η θεωρία παρουσιάζεται ολοκληρωμένη και στην βασική της μορφή στο άρθρο του 1993. Το άρθρο του 1991 βοηθά απλώς στο να καταλάβουμε για ποιους λόγους οδηγούνται στη θεωρία του 1993.

(Θα δούμε ορισμένα στοιχεία του 1991 αλλά δεν θα επιμείνουμε......)

Σημεία εκκίνησης:

-Δύο δομικά πεδία αναφορικής δέσμευσης: Τοπικό (SSC), μέσο (TSC). SELF-αναφορικά στο πρώτο, SE-αναφορικά στο δεύτερο.

-SE-αναφορικά: προσανατολισμένα στο Υποκείμενο. SELF-αναφορικά προσανατολισμένα στο υποκείμενο όταν το πρώτο συνθετικό είναι SE, αλλά όχι όταν το πρώτο συνθετικό είναι HIM.

-Σχέσεις συμπληρωματικής κατανομής υπάρχουν ανάμεσα σε (μη λογοφορικά) SELF-αναφορικά και αντωνυμικά, καθώς και ανάμεσα σε SELF-αναφορικά και SE-αναφορικά, αλλά όχι ανάμεσα σε SE-αναφορικά και αντωνυμικά.

-Και τα SELF-αναφορικά και τα SE-αναφορικά επιτρέπουν λογοφορική σύνδεση όταν βρίσκονται εκτός του πεδίου στο οποίο πρέπει να είναι δεσμευμένα (δομικά). Λογοφορικά στοιχεία δεν είναι σε συμπληρωματική κατανομή με αναφορικά στοιχεία.

Η βασική πρόταση

Α) Τα αναφορικά στοιχεία

-Τα αναφορικά στοιχεία είναι ΟΦ που είναι έχουν "αναφορική ανεπάρκεια", δεν έχουν δηλαδή δυνατότητα ανεξάρτητης αναφοράς και γι' αυτό δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως δεικτικά στοιχεία.

Β) Η αναφορική δέσμευση

-Η αναφορική δέσμευση είναι η διαδικασία μέσω της οποίας τα αναφορικά στοιχεία αποκτούν το περιεχόμενο που είναι απαραίτητο ώστε τα στοιχεία αυτά να αποκτήσουν δυνατότητα αναφοράς.

Γ) Τα SELF-anaphors και τα SE-anaphors διαφέρουν ως προς τις ιδιότητες που τα κάνουν να έχουν "αναφορική ανεπάρκεια".

-Τα δύο είδη αναφορικών στοιχείων διαφέρουν ως προς τη λεξική δομή τους, ως προς το είδος του περιεχομένου που τους λείπει και ως προς τις διαδικασίες που απαιτούνται ώστε να αποκτήσουν

58

περιεχόμενο.

Πρόταση:

SE-anaphors:

Έχουν ακριβώς την ίδια δομή με τα αντωνυμικά. Είναι κεφαλές (προσδιοριστές). Διαφέρουν από τα αντωνυμικά στο ότι δεν είναι πλήρως καθορισμένα ως προς τα διαφοροποιητικά χαρακτηριστικά [αριθμός], [γένος], [πρόσωπο] (φ-χαρακτηριστικά).

Οι R&R προτείνουν ότι όταν μια ΟΦ δεν είναι πλήρως καθορισμένη δεν μπορεί να αποτελέσει όρο με ανεξάρτητη αναφορά.

Γι' αυτό το λόγο χρειάζεται να "πάρουν" χαρακτηριστικά από το Υποκείμενο. Έτσι μετακινούνται στην Κλίση όπου κληρονομούν τα φ-χαρακτηριστικά του Υποκειμένου.

Αυτό εξηγεί (α) για ποιο λόγο είναι προσανατολισμένα στο υποκείμενο και (β) για ποιο λόγο η τοπική περιοχή στην οποία είναι δεσμευμένα είναι η περιοχή της παρεμφατικής κλίσης.

SELF - anaphors

Το SELF είναι όνομα, που εκφράζει τη σχέση ανάμεσα σε δύο όρους (συσχετιστικό όνομα-relational noun, τέτοια ονόματα είναι π.χ. τα ονόματα που δηλώνουν συγγένεια, "πατέρας", "μητέρα", "αδερφός", τα ονόματα που δηλώνουν τμήματα σώματος "χέρι", "πόδι", "μάτια" που κατά κάποιο τρόπο δηλώνουν τη σχέση μέρους-όλου).

SELF <x,y>

Σημασιολογικά εκφράζει σχέση ταυτότητας ανάμεσα στους δύο όρους του κατηγορήματος. Τον όρο που εκφράζεται με το him και έναν άλλο όρο που δεν περιλαμβάνεται στο αναφορικό και πρέπει να εντοπιστεί στο περιβάλλον του.

[NP/DP himi [N'/NP.....N (xi y).....]]

Αυτός είναι και ο λόγος που τα SELF-anaphors έχουν αναφορική ανεπάρκεια. Για να ερμηνευθούν πρέπει να εντοπιστεί ο δεύτερος όρος με τον οποίο ταυτίζεται α πρώτος που "ικανοποιείται" με το him.

Δ) Η θεωρία των αναφορικών δεσμεύσεων ως θεωρία για την αυτοπάθεια.

Η θεωρία των αναφορικών δεσμεύσεων δεν είναι μία θεωρία για το πού ένα αναφορικό στοιχείο πρέπει να είναι δεσμευμένο και ένα αντωνυμικό στοιχείο πρέπει να είναι ελεύθερο αλλά μία θεωρία για την αυτοπάθεια. Η αυτοπάθεια είναι μία ιδιότητα που αφορά τα κατηγορήματα. Αυτό σημαίνει ότι το αναφορικό στοιχείο και το αντικείμενο αναφοράς του πρέπει να είναι όροι του ίδιου κατηγορήματος, η σχέση τους δηλαδή πρέπει να είναι πολύ local.

Επιστροφή στην παραδοσιακή άποψη για την αυτοπάθεια:

59

Οι αυτοπαθείς αντωνυμίες χρησιμοποιούνται σε θέση αντικείμένου (για να αποφευχθεί η επανάληψη του υποκειμένου) όταν το ρήμα εκφράζει αυτοπάθεια.

Ένας προφανής λόγος για τον οποίον η παραδοσιακή άποψη είχε εγκαταλειφθεί ήταν ότι υπάρχουν περιπτώσεις όπου το αναφορικό και το αντικείμενο αναφοράς του δεν είναι όροι του ίδιου κατηγορήματος (ECM-predicates, picture-type NPs). Αυτές οι περιπτώσεις θα αναλυθούν είτε σαν περιπτώσεις σύνθετων κατηγορημάτων είτε σαν περιπτώσεις λογοφορικότητας.

Ε) Βασικά σημεία της πρότασης

Ένα κατηγόρημα εκφράζει μία σχέση αυτοπάθειας όταν δύο όροι του ταυτίζονται:

λx (P (x....x))

Αυτό συμβαίνει στα ακόλουθα παραδείγματα:

Lucie adores herselfLucie's joke about herself

και δεν συμβαίνει στα ακόλουθα παραδείγματα (είναι αντιγραμματικά όταν το αντωνυμικό έχει τον ίδιο δείκτη με το αντικείμενο αναφοράς του, όταν δηλαδή προσπαθούμε να εκφράσουμε αυτοπάθεια).

*Lucie adores her*Lucie's joke about her

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Οι R&R προτείνουν ότι η πηγή της παραπάνω αντίθεσης είναι η νομιμοποίηση της αυτοπάθειας.

Μία καθολική ιδιότητα των φυσικών γλωσσών είναι ότι η αυτοπάθεια πρέπει να νομιμοποιηθεί. Ένα κατηγόρημα νομιμοποιείται ως αυτοπαθές κατηγόρημα όταν είναι γλωσσικά μαρκαρισμένο για αυτοπάθεια.

λx (P (x....x))Ένα κατηγόρημα είναι αυτοπαθές μόνο όταν είναι μαρκαρισμένο για αυτοπάθεια.

Με δύο τρόπους μπορούν τα κατηγορήματα να μαρκαριστούν για αυτοπάθεια:

Εγγενής αυτοπάθεια: μαρκάρισμα αυτοπάθειας στο λεξικό-μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο αυτοπαθώς.

Εξωγενής αυτοπάθεια: μαρκάρισμα αυτοπάθειας μέσω του στοιχείου SELF. Τα SELF-αναφορικά στοιχεία μαρκάρουν γλωσσικά το κατηγόρημα ως αυτοπαθές και έτσι νομιμοποιείται η αυτοπάθεια.

Αυτό συμβαίνει μόνον όταν τα SELF-αναφορικά στοιχεία είναι όροι ενός πλήρους κατηγορήματος (κατηγορήματος που εκφράζει συντακτικά όλους τους όρους του).

60

Και εκεί είναι που υπάρχει συμπληρωματική κατανομή ανάμεσα στα αναφορικά και τα αντωνυμικά στοιχεία:

Lucie adores herselfLucie's joke about herself

*Lucie adores her*Lucie's joke about her

Στις περιπτώσεις που τα SELF-αναφορικά δεν σχηματίζουν αυτοπαθή κατηγορήματα δεν υπάρχει συμπληρωματική κατανομή:

Lucie saw a picture of her/herself in the paperMax enjoyed the jokes about him/himself

Max saw a snake near him/himselfMax counted five foreigners in the room apart from him/himself

Αυτές αναλύονται ως περιπτώσεις λογοφορικότητας. Ούτε η Αρχή Α ούτε η Αρχή Β ρυθμίζουν την κατανομή των αναφορικών/αντωνυμικών σ' αυτά τα περιβάλλοντα.

Δεν διαφέρουν δηλαδή αυτές οι περιπτώσεις από τις ακόλουθες στις οποίες είναι ξεκάθαρο ότι (α) δεν υπάρχει αναφορική σύνδεση (δεν υπάρχει c-command), άρα υπάρχει λογοφορικότητα και (β) όταν το αναφορικό είναι σε θέση όρου του ρηματικού κατηγορήματος έχουμε αντιγραμματικότητα (γιατί το SELF-αναφορικό μαρκάρει το κατηγόρημα ως αυτοπαθές χωρίς όμως αυτό να είναι):

Max's eyes watched eagerly a new picture of himself in the paper*Max's eyes watched himself (in the mirror) with a new eagerness

Bismarck's impulsiveness had, as so often, rebounded against himself*Bismarck's impulsiveness had, as so often, failed himself

Λογοφορικότητα:

Ross (1970), Cantrall (1974):

-Περιπτώσεις όπου αναφορικά στοιχεία σε πρώτο πρόσωπο (και σε δεύτερο πρόσωπο) μπορούν να εμφανιστούν χωρίς αντικείμενο αναφοράς παραβιάζοντας την αρχή Α:

This paper was written by Ann and myselfApart from myself only three members protested

Physicists like yourself are a godsendA picture of myself would be nice on the wallShe gave both Brenda and myself a dirty lookThe chairman invited my wife and myself for a drinkMax and myself are having a great time in Lima

61

Θα ήταν λάθος να συμπεράνουμε με βάση αυτά τα παραδείγματα ότι τα αναφορικά πρώτου και δευτέρου προσώπου στα Αγγλικά μπορούν να λειτουργήσουν και ως δεικτικά στοιχεία με ανεξάρτητη αναφορά γιατί τα ακόλουθα παραδείγματα είναι αντιγραμματικά:

*She gave myself a dirty look*The chairman invited myself for a drink

Ακριβώς στα ίδια περιβάλλοντα που τα αναφορικά πρώτου και δευτέρου προσώπου επιτρέπονται χωρίς αντικείμενο αναφοράς, τα αναφορικά τρίτου προσώπου μπορούν να είναι δεσμευμένα σε μεγάλη απόσταση παραβιάζοντας την αρχή Α:

John said that the paper was written by Ann and himselfShe wrote that Max and herself are having a great time in LimaShe felt that he was criticizing the room and herselfLucie said that you agreed that a picture of herself would be nice on the wall

και ακριβώς εκεί που τα αναφορικά α και β προσώπου δεν επιτρέπονται, τα αναφορικά γ προσώπου δεν μπορούν να είναι δεσμευμένα σε μεγάλη απόσταση:

*Lucie boasted that the chairman invited herself for a drink*She felt that he criticized herself

Με βάση τα παραπάνω οι R&R καταλήγουν ότι όλες αυτές οι περιπτώσεις είναι περιπτώσεις λογοφορικότητας που δεν είναι αντικείμενο της θεωρίας των αναφορικών δεσμεύσεων.

Ακολουθώντας τον Fillmore (1970) δέχονται ότι κάθε εκφώνημα συνδέεται με ένα "κέντρο" (centre) που αποτελείται από τον ομιλητή/ακροατή, τον χρόνο και τον τόπο της εκφώνησης. Το κέντρο δίνει αναφορά στα δεικτικά στοιχεία.

Η λογοφορικότητα είναι η σχέση ανάμεσα σε γλωσσικές εκφράσεις και κέντρα.

62

ΕΝΟΤΗΤΑ 6

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ I

Α) Βοηθητικά και κύρια ρήματα

Modals

Τα Αγγλικά έχουν μια ιδιαίτερη κατηγορία ρημάτων, που λέγονται modals (βοηθητικά ρήματα που δηλώνουν τροπικότητα). Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα can, could, may, might, must, shall, should, will, would. Τα ρήματα αυτά διαφέρουν από τα κύρια ρήματα ως προς μία σειρά από ιδιότητες:

α) Σημασιολογικά τα στοιχεία αυτά είναι λειτουργικά στοιχεία. Δηλώνουν περιορισμένο αριθμό πληροφοριών (σημασιολογικές πληροφορίες: δηλώνουν τους πιθανούς κόσμους της βούλησης, υποχρέωσης, δυνατότητας). Δεν δίνουν θεματικό ρόλο στις ΟΦ/ΠροθΦ κλπ.:

John might/could/may/must/will kill MaryJohn might/could/may/must/will kill a conversation

John might/could/may/must/will break a vaseJohn might/could/may/must/will break his leg

Αντίθετα, τα κύρια ρήματα είναι λεξικά στοιχεία και δίνουν θεματικό ρόλο στις ΟΦ

β) Μορφολογικά

Δεν επιδέχονται το μόρφημα συμφωνίας του γ ενικού ενεστώτα:

ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ

She can/may/must sing*She cans/mays/musts sing

Αντίθετα τα κύρια ρήματα:

ΚΥΡΙΑ ΡΗΜΑΤΑ

*She sing all dayShe sings all day

Δεν μπορούν να σχηματίσουν τύπο απαρεμφάτου:

ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ

*to can/may sing

63

(to be able to sing, to be allowed to sing)

Αντίθετα τα κύρια ρήματα μπορούν να σχηματίσουν τύπο απαρεμφάτου:

ΚΥΡΙΑ ΡΗΜΑΤΑ

to sing/play all day

γ) Συντακτικά

Δεν χρειάζονται ούτε επιτρέπουν την εισαγωγή του do στις ερωτήσεις:

ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ

Can/may she sing?*Does she can/may sing?

Αντίθετα τα κύρια ρήματα:

ΚΥΡΙΑ ΡΗΜΑΤΑ

*Plays/sings she all day?Does she play/sing all day?

Δεν χρειάζονται ούτε επιτρέπουν την εισαγωγή του do στις αρνητικές προτάσεις:

ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ

She can't/may not sing*She doesn't can/may sing

Αντίθετα τα κύρια ρήματα:

ΚΥΡΙΑ ΡΗΜΑΤΑ

*She playn't/ sing't all dayShe doesn't play/sing all day

Βοηθητικά ρήματα have και be

α) Σημασιολογικά τα στοιχεία αυτά είναι λειτουργικά στοιχεία. Δηλώνουν τον παρακείμενο ή την παθητική φωνή σε συνδυασμό με την μετοχή παρακειμένου/παθητικής. Δεν δίνουν θεματικό ρόλο στις ΟΦ/ΠροθΦ κλπ.:

John has killed Mary/was killed by Mary

64

β) Μορφολογικά

Διαφέρουν από τα modals ως προς το ότι επιδέχονται το μόρφημα συμφωνίας του γ ενικού ενεστώτα:

ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ

She can/may/must sing*She cans/mays/musts sing

ΚΥΡΙΑ ΡΗΜΑΤΑ

*She sing all dayShe sings all day

HAVE/BE

I have sung/ She has sung/ *She have sung/ I am insulted/ She is insulted/ *She am insulted

Διαφέρουν από τα modals ως προς το ότι μπορούν να σχηματίσουν τύπο απαρεμφάτου:

ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ

*to can/may sing(to be able to sing, to be allowed to sing)

ΚΥΡΙΑ ΡΗΜΑΤΑ

to sing/play all day

HAVE/BE

to have sung/ to be written

γ) Συντακτικά

Μοιάζουν με τα βοηθητικά ως προς το ότι δεν χρειάζονται ούτε επιτρέπουν την εισαγωγή του do στις ερωτήσεις:

ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ

Can/may she sing?*Does she can/may sing?

65

ΚΥΡΙΑ ΡΗΜΑΤΑ

*Plays/sings she all day?Does she play/sing all day?

HAVE/BEHas she written the letter?*Does she have written the letter?Was he killed?*Does he be killed? Δεν χρειάζονται ούτε επιτρέπουν την εισαγωγή του do στις αρνητικές προτάσεις:

ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ

She can't/may not sing*She doesn't can/may sing

ΚΥΡΙΑ ΡΗΜΑΤΑ

*She playn't/ sing't all dayShe doesn't play/sing all day

HAVE/BE

She hasn't written the letter*She doesn't have written the letterShe isn't killed*She doesn't be killed.

Το βοηθητικό do

-Είναι λειτουργικό στοιχείο στην πρόταση (θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως πλεοναστικό βοηθητικό γιατί δεν δηλώνει τίποτα).-Δέχεται σχηματιστικό μόρφημα συμφωνίας. (μοιάζει δηλαδή με τα have και be)-Δεν εμφανίζεται σε απαρέμφατα (*to do not write)

Όλα τα παραπάνω στοιχεία όταν υπάρχουν στην πρόταση συνδέονται με τα μορφήματα χρόνου ή και συμφωνίας. Τα κύρια ρήματα στις περιπτώσεις αυτές είναι άκλιτα. Έχουν τη μορφή γυμνού θέματος (με τα modals και το do) ή μετοχής (με τα have και be).

Β) Ανάλυση

Όλα τα παραπάνω στοιχεία (βοηθητικά ρήματα) παράγονται (τα modals και το do) ή μετακινούνται (τα have και be) στην Κλίση η οποία αποτελεί την κεφαλή της πρότασης. Η

66

Κλίση είναι η προβολή μορφημάτων χρόνου και συμφωνίας. Όταν υπάρχει βοηθητικό, συνδέεται με τα μορφήματα αυτά γιατί παράγεται ή μετακινείται στην Κλίση. Αλλιώς, τα μορφήματα συμφωνίας και χρόνου συνδέονται με το κύριο ρήμα μετά από κανόνα μετακίνησης (του ρήματος στην κλίση, ή των μορφημάτων στο ρήμα).

Γ) Ενδοκεντρικότητα

Η πρόταση είναι ενδοκεντρική κατηγορία με κεφαλή την Κλίση. Τα χαρακτηριστικά της Κλίσης καθορίζουν τα χαρακτηριστικά της πρότασης

Αυτό φαίνεται καθαρά σε γλώσσες με ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ

Όταν η Κλίση είναι [+Χρόνος, +Συμφωνία] η πρόταση είναι Παρεμφατική

John leftI leaveJohn leavesJohn will abandon the investigation

Όταν η Κλίση είναι [-Χρόνος, -Συμφωνία] η πρόταση είναι Απαρεμφατική

I want [John to leaveI believe [John to have left]I expect [Poirot to abandon the investigation]

Το to αποτελεί την κεφαλή προτάσεων που είναι [-Χ,-Α].

Δ) Σύνταξη του Χ'

Η ΚλίσηΦ δεν είναι επίπεδη

Η Κλίση επιλέγει υποχρεωτικά την ΡΦ (ή ΕπιθΦ, ή ΠροθΦ).

Αυτό φαίνεται με τα βοηθητικά ρήματα. Όπως τα Ρήματα, τα ονόματα, τα επίθετα, οι προθέσεις έτσι και τα βοηθητικά επιλέγουν συγκεκριμένους τύπους συμπληρωμάτων:

John has left/ *has leave

I want John to leave / *to left

John was killed / *John was kill

John is intelligent/ fond of Mary / in love with Mary / in the USA

67

Άρα η ΡΦ είναι συμπλήρωμα της Κλίσης: επιλέγεται (υποχρεωτικά) από την Κλίση.

Κλ'3Κλ ΡΦ

Δεν υπάρχει η ίδια σχέση επιλογής ανάμεσα στην Κλ και στο Υποκείμενο. Δεν επιλέγεται στο Υποκείμενο από την Κλίση έτσι όπως επιλέγεται η ΡΦ από την Κλίση.

Το Υποκείμενο είναι και αυτό υποχρεωτικό σε κάθε πρόταση, αλλά τα χαρακτηριστικά του υποκειμένου (κατηγορία, είδος κεφαλής κλπ) δεν καθορίζονται από την Κλίση. Αυτό φαίνεται στα παραπάνω παραδείγματα όπου το υποκείμενο μπορεί να είναι πάντα η ΟΦ ο Γιάννης (στα Ελληνικά) ή η ΟΦ John (στα Αγγλικά).

Άρα το Υποκείμενο δεν είναι συμπλήρωμα. Στο σχήμα του Χ' μπορεί να είναι είτε προσάρτημα είτε χαρακτηριστής.

Έχει αναλυθεί ως χαρακτηριστής και υπάρχουν διάφοροι λόγοι γι΄ αυτό:

1) Το Υποκείμενο είναι πάντα ένα και υποχρεωτικό (ενώ τα προσαρτήματα είδαμε ότι είναι πολλά και προαιρετικά).

2) Το Υποκείμενο βρίσκεται σε στενή σχέση με την Κλίση. Μοιράζεται τα χαρακτηριστικά προσώπου, αριθμού και γένους με το παρεμφατικό ρήμα:

Αγγλικά ΙταλικάΕνικός

1. I speak io parl-o2. you speak tu parl-i3. she speaks lei parl-a

Πληθυντικός1. we speak noi parl-iamo2. you speak voi parl-ate3. they speak loro parl-ano

Η σχέση χαρακηριστή/κεφαλής είναι σχέση συμφωνίας, δηλαδή μοιράσματος χαρακτηριστικών. Άρα το υποκείμενο είναι χαρακτηριστής της ΚλΦ και οδηγούμαστε στο εξής σχήμα:

68

ΚλίσηΦ3

ΟΦ Κλίση' John 3

Κλίση ΡΦ[+X+Σ]: will 6

-s abandon the investigation...-ed

[-X,-Σ]: to

Ε) Δομή της Πρότασης: ΚλίσηΦ

Παρατήρηση 1: στα Αγγλικά τα βοηθητικά και κύρια ρήματα έχουν σταθερή θέση σε σχέση με επιρρήματα όπως often , just , already (που δηλώνουν συχνότητα/ όψη), το αρνητικό στοιχείο not και το ποσοδεικτικό στοιχείο all που προσδιορίζει το υποκείμενο. Τα βοηθητικά ρήματα υποχρεωτικά προηγούνται των στοιχείων αυτών. Τα κύρια ρήματα ακολουθούν:

MODALS

Επιρρήματα

(1) α. Violetta will often meet Alfredob. *Violetta often will meet

(2) α. Violetta must often meet Alfredob. *Violetta often must meet Alfredo

(3) a. Violetta can often meet Alfredob. *Violetta often can meet Alfredo

Άρνηση

(4) α. Violetta will not meet Alfredob. *Violetta not will meet Alfredo

(5) a. Violetta must not meet Alfredob. *Violetta not must meet Alfredo

(6) a. Violetta can not meet Alfredob. *Violetta not can meet Alfredo

Floating quantifiers

(7) α. The children must all solve the problemb. *The children all must solve the problem

“HAVE” & “BE” (ASPECTUAL AUXILIARIES):

Επιρρήματα

(8) a. John has often read the bookb. *John often has read the book

69

(9) a. John has not read the bookb. *John not has read the book

(10) a. John is often invitedb. *John often is invited

Άρνηση

(12) a. John has not read the bookb. *John not has read the book

(13) a. John is not invitedb. *John not is invited

Floating quantifiers

(14) a. The children have all solved the problemb. *The children all have solved the problem

(15) a. The children are all invitedb. *The children all are invited

DO

Άρνηση

(16) a. John did not read the bookb. *John not did read the book

Floating quantifiers

(17) a. The children did not all solve the problemb. *The children all did not solve the problem

ΚΥΡΙΑ ΡΗΜΑΤΑ

(α) Υποχρεωτικά ακολουθούν τα επιρρήματα:

(18) a. John often reads booksb. *John reads often booksc. John often kisses Maryd. *John kisses often Mary

(β) Υποχρεωτικά ακολουθούν την άρνηση και τότε χρειάζεται να εισαχθεί το βοηθητικό ρήμα “do” (do support):

(19) a. John did not read the bookb. *John not read the bookc. *John read not the book

70

(γ) Υποχρεωτικά ακολουθούν τα floating quantifiers

(20) a. The children all read the booksb. *The children read all the books

To have όταν δεν είναι βοηθητικό ακολουθεί το επίρρημα, την άρνηση, τα floating quantifiers:

(21) a. John often has a headacheb. *John has often a headache

(22) a. John does not have a headacheb. *John has not a headache

(23) a. The children all have a headacheb. *The children have all a headache

Σημείωση: τα δεδομένα στο (21)-(23) δεν ισχύουν για τα Αγγλικά της Μ. Βρετανίας.

Παρατήρηση 2: Τα Αγγλικά διαφέρουν από τα Γαλλικά. Στα Γαλλικά τα κύρια ρήματα υποχρεωτικά προηγούνται της άρνησης, των επιρρημάτων και των floating quantifiers. Επιπλέον, δεν υπάρχει ο κανόνας do-support:

(α) Άρνηση:

(24) a. *John not likes Mary Αγγλικάb. Jean (n’) aime pas Marie Γαλλικά

(b) Επιρρήματα

(25) a. *John kisses often Mary Αγγλικάb. John embrasse souvent Marie Γαλλικά

(26) a. John often kisses Mary Αγγλικάb. *John souvent embrasse Marie Γαλλικά

(γ) Floating Quantifiers

(27) a. *My friends love all Mary Αγγλικάb. Mes amis aiment tous Marie Γαλλικά

(28) a. My friends all love Mary Αγγλικάb. *Mes amis tous aiment Marie Γαλλικά

Οι δύο γλώσσες διαφέρουν συστηματικά ως προς τα κύρια ρήματα. Οι δύο γλώσσες δεν διαφέρουν ως προς τα βοηθητικά ρήματα:

(29) a. Violetta is not invited Αγγλικάb. Violetta n’est pas invitée Γαλλικά

71

(30) a. Violetta has not eaten Αγγλικάb. Violetta n’a pas mangé Γαλλικά

(31) a. He is seldom satisfied Αγγλικάb. Il est rarement satisfait Γαλλικά

(32) a. They are all satisfied Αγγλικάb. Il sont tous satisfaits Γαλλικά

ΑΝΑΛΥΣΗ:

Η κλασική ανάλυση (Chomsky 1957, Emonds 1976)

-Η άρνηση, τα επιρρήματα, οι αιωρούμενοι ποσοδείκτες έχουν σταθερή θέση στην πρόταση. Μαρκάρουν την αριστερή άκρη της ΡΦ. -Τα μορφήματα συμφωνίας και χρόνου παράγονται κάτω από την Κλίση:

(32) ΚλίσηΦ3

ΟΦ Κλίση' John 3

Κλίση ΡΦ[+X+Σ]:s, ed 6[-X-Σ]: to abandon the investigation

Στα Αγγλικά,

Τα βοηθητικά ρήματα βρίσκονται στην Κλίση (όπου συνδέονται με τα μορφήματα χρόνου και συμφωνίας) ενώ τα κύρια ρήματα βρίσκονται μέσα στη ΡΦ:

(33) ΚλίσηΦ3

ΟΦ ΚλΦ’Poirot 3The children Κλ0 ΡΦ

did 3must/can/may ΖΦ ΡΦ

not ! often Ρ' all 3

Ρ ΟΦ

abandon the investigation

Επειδή τα μορφήματα χρόνου και συμφωνίας συνδέονται με τα βοηθητικά ρήματα, τα κύρια ρήματα δεν κλίνονται.

72

Όταν δεν υπάρχει βοηθητικό ρήμα, τα μορφήματα χρόνου και συμφωνίας συνδέονται με το κύριο ρήμα. Έτσι έχουμε:

walk walkswalk walked

Αφού τα κύρια ρήματα βρίσκονται μετά τα επιρρήματα/ άρνηση/ αιωρούμενους ποσοδείκτες, υποθέτουμε ότι τα μορφήματα χρόνου και συμφωνίας "κατεβαίνουν" στο Ρήμα (affix lowering, affix hopping):

(34) ΚλίσηΦ3

ΟΦ ΚλΦ’Poirot 3The children Κλ0 ΡΦ

-s 3 -ed ΖΦ ΡΦ

not ! often Ρ' all 3

Ρ ΟΦ

abandon the investigation

Στα Γαλλικά,

Τα βοηθητικά ρήματα βρίσκονται στην Κλίση (όπου συνδέονται με τα μορφήματα χρόνου και συμφωνίας) ενώ τα κύρια ρήματα βρίσκονται μέσα στη ΡΦ:

(35) ΚλίσηΦ3

ΟΦ ΚλΦ’Violetta 3il Κλ0 ΡΦ

n'a/n'est 3 sont ΖΦ ΡΦ

pas ! souvent Ρ' tous 6

invitée, mangé

Όταν δεν υπάρχει βοηθητικό ρήμα, τα μορφήματα χρόνου και συμφωνίας συνδέονται με το κύριο ρήμα. Έτσι έχουμε:

aime aiment

Αφού τα κύρια ρήματα βρίσκονται μετά τα επιρρήματα/ άρνηση/ αιωρούμενους ποσοδείκτες,

73

υποθέτουμε ότι το ρήμα ανεβαίνει στην κλίση και συνδέεται με τα μορφήματα χρόνου και συμφωνίας (verb-raising). Η μετακίνηση αυτή εντάσσεται στη γενικότερη κατηγορία μετακινήσεων κεφαλής και έχει τη μορφή προσάρτησης στα αριστερά:

(36) ΚλίσηΦ3

ΟΦ ΚλΦ’Violetta 3il Κλ0 ΡΦ

2 3 Ρ0 Κλ0 ΖΦ ΡΦaim- e/ent pas !

souvent Ρ' tous !

Ρ t

Στη σύνταξη έχουμε δύο είδη μετακινήσεων:

α) Μετακίνηση Κεφαλήςβ) Μετακίνηση Φράσης

Αρχή Διατήρησης της Δομής (Structure Preservation Constraint): Οι κεφαλές μετακινούνται σε θέση κεφαλής (προσαρτήματα σε κεφαλές). Οι ΧΦ μετακινούνται σε θέση Φράσης (θέση χαρακτηριστή ή προσαρτήματα σε φράσεις).

Ασκήσεις

1) Με βάση τα διαγνωστικά τεστ που εφαρμόσαμε στα Αγγλικά και Γαλλικά, να προσπαθήσετε να προτείνετε τη φραστική δομή των Ελληνικών (τι βρίσκεται κάτω από την κλίση, υπάρχει ή όχι μετακίνηση ρήματος κλπ).

[θα προτιμούσα η άσκηση να γίνει ομαδικά και οι ομάδες να παρουσιάσουν τα αποτελέσματά τους μέσα στην τάξη]

2) Ένας σημαντικός στόχος της γλωσσολογίας είναι να εξηγήσει τη γλωσσική κατάκτηση. Η έρευνα σε μεγάλο βαθμό στηρίζεται σε δεδομένα από τη γλωσσική κατάκτηση. Μία αρκετά διαδεδομένη θεωρητική πρόταση των τελευταίων χρόνων είναι ότι ο τηλεγραφικός λόγος των παιδιών σε παραδείγματα όπως στο (1) μπορεί να εξηγηθεί με την υπόθεση ότι τα παιδιά περνούν ένα στάδιο κατά το οποίο η γραμματική τους δεν έχει λειτουργικές προβολές, οι προτάσεις τους δηλαδή είναι ΡΦ

74

(Lebeaux 1989, Radford 1990).

(1) α. No I see truckΔεν βλέπω το φορτηγό

β. Pas attraper papillonΌχι πιάνω πεταλούδα"Δεν μπορώ να πιάσω την πεταλούδα"

Τα ακόλουθα δεδομένα από τη γλωσσική κατάκτηση των Γαλλικών (Deprez and Pierce 1993) είναι προβληματικά για τη θέση αυτή. Να εξηγήσετε γιατί:

(2) α. Pas manger la poupéeNot/όχι τρώει(ΑΠΑΡΕΜΦ) η κούκλα

β. Pas casserNot/όχι σπάει-ΑΠΡΜΦ

γ. Pas attraper papillonNot/όχι πιάνει-ΑΠΡΜΦ πεταλούδα

δ. Pas rouler en véloNot/όχι κυλάει-ΑΠΡΜΦ στο ποδήλατο

(3) α. Veux pas loloΘέλω όχι γάλα

b. Marche pasΔουλεύει όχι

c. Me plait pas monsieur laΜε ευχαριστεί όχι κύριος εκεί

d. Ca tourne pasΑυτό γυρίζει όχι

e. Elle roule pasΑυτό κυλάει όχι

3) Στα Αφρικανικά Αμερικανικά Αγγλικά το βοηθητικό ρήμα be χρησιμοποιείται όπως στα ακόλουθα παραδείγματα:

(1) α. Rastus be happyb. Rastus don't be happyc. *Rastus ben't happy

Πώς παράγονται οι προτάσεις αυτές.

75

ΕΝΟΤΗΤΑ 7

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ IΙ

Δομή της Πρότασης: ΣΔΦ

Δευτερεύουσες προτάσεις.

Εισάγονται από τους Συμπληρωματικούς Δείκτες που είναι κεφαλές. Είναι κεφαλές γιατί είναι στοιχεία βαθμού Χ0:

Νομίζω ότι ο Γιάννης φιλάει συχνά την ΜαρίαI think that John often kisses MaryJe crois que Jean embrasse souvent Marie

Το ρήμα της κύριας πρότασης επιλέγει το είδος του συμπληρωματικού δείκτη της δευτερεύουσας:

Νομίζω ότι/*αν/*που ο Γιάννης φιλάει συχνά τη ΜαρίαΑναρωτιέμαι *ότι/αν/*που ο Γιάννης φιλάει συχνά τη ΜαρίαΜε προβληματίζει *ότι/*αν/που ο Γιάννης φιλάει συχνά τη Μαρία

"ότι": εκφράζει λογική πρόταση που μπορεί να είναι αληθής ή ψευδής"αν": εκφράζει ερώτηση"που": εκφράζει γεγονοτικότητα (προϋποτίθεται η αλήθεια του συμπληρώματος).

[Σε όλες τις παραπάνω προτάσεις η Κλίση είναι [+Χ,+Σ], η έγκλιση είναι οριστική κλπ. Επομένως το ρήμα της κύριας πρότασης επιλέγει όχι την ΚλΦ αλλά τον ΣΔ –και, όπως θα δούμε, την Μέγιστη Προβολή του].

Οι δευτερεύουσες προτάσεις δεν εισάγονται πάντα από κεφαλές:

Αναρωτιέμαι ποιο κορίτσι φιλάει ο Γιάννης συχνάI wonder which girl John often kissesJe me demande quelle fille Jean embrasse souvent.

Άρα πριν από την ΚλΦ υπάρχουν δύο θέσεις: Μία θέση Φράσης (κάτω από την οποία βρίσκονται οι ερωτηματικές ΟΦ) και μία θέση Κεφαλής (κάτω από την οποία βρίσκονται οι ΣΔ).

ΑΝΑΛΥΣΗ

Σύνταξη του Χ':

76

ΣΔΦ3

Χαρακτηρ. ΣΔ' ποιο κορίτσι 3

ΣΔ ΚλΦ6

αν ο Γιάννης φιλάει συχνά τη Μαρία/ John often kisses Maryότι ο Γιάννης φιλάει συχνά/ John often kisses

Στα Ελληνικά και τα Αγγλικά οι ΣΔ δεν μπορούν να συνυπάρχουν με ερωτηματικές φράσεις:

*Αναρωτιέμαι ποιο κορίτσι αν/ ότι αγαπάει ο Γιάννης*I wonder which girl if/that John loves

ΟλλανδικάIk weet niet wie of Jan gezien heeftΕγώ ξέρω όχι ποιον αν Jan δει έχει" Δεν ξέρω ποιόν έχει δει ο Jan"

Δυτικά ΦλαμανδικάIk weet niet wie dat Jan gezien heeftΕγώ ξέρω όχι ποιον ότι Jan δει έχει" Δεν ξέρω ποιόν έχει δει ο Jan

Γερμανικά της Βαυαρίας I woass ned wann dass da Xavea kummtΕγώ ξέρω όχι πότε ότι Xavea έρχεται"Δεν ξέρω πότε έρχεται ο Xavea"

Παλαιότερα Αγγλικάman shal wel knowe who that I am"Οι άνθρωποι θα ξέρουν καλά ποιος είμαι"

Αυτά τα δεδομένα ενισχύουν την ανάλυσή μας.

Για γλώσσες όπως τα Ελληνικά υποθέτουμε ότι ισχύει το παρακάτω φίλτρο:

Doubly filled Comp FilterΌταν μια ερωτηματική λέξη βρίσκεται σε θέση χαρακτηριστή της ΣΔΦ,δεν επιτρέπεται ΣΔ σε θέση κεφαλής.

Επιχειρήματα για την ένταξη του ΣΔ στη σύνταξη του Χ':

Υπάρχει σχέση επιλογής ανάμεσα στο ΣΔ και στην κλίση:

(i) Ο ΣΔ for στα Αγγλικά επιλέγει ΚλΦ που η κεφαλή της είναι [-Χρόνος, -Συμφωνία] (Απαρεμφατική Πρόταση):

77

I want for John to come

(ii) Ο ΣΔ that στα Αγγλικά επιλέγει ΚλΦ που η κεφαλή της είναι [+Χρόνος, +Συμφωνία] (Παρεμφατική Πρόταση):

I want that John comes

Για τους λόγους αυτούς τα ακόλουθα είναι αντιγραμματικά:

*I want for John comes*I want that John to come

Υπάρχει σχέση συμφωνίας ανάμεσα στο ΣΔ και στον χαρακτηριστή της:

Όταν ο ΣΔ είναι [+Ερωτηματικό] μία ερωτηματική φράση βρίσκεται σε θέση χαρακτηριστή της ΣΔΦ:

Αναρωτιέμαι πώς/ με ποιον τρόπο ο Γιάννης έλυσε την άσκησηΑναρωτιέμαι γιατί/ για ποιον λόγο ο Γιάννης έλυσε την άσκηση

Ξέρουμε ότι το "αναρωτιέμαι" επιλέγει τα "αν/μήπως" που εκφράζουν ερώτηση. Και η ερωτηματικές λέξεις εκφράζουν ερώτηση (συμφωνούν δηλαδή με τον ΣΔ ως προς το χαρακτηριστικό [+Ε].

Οι ερωτηματικές λέξεις δεν παράγονται στη θέση χαρακτηριστή της ΣΔΦ αλλά μετακινούνται εκεί (Μετακίνηση ΧΦ σε θέση ΧΦ-θέση χαρακτηριστή):

ΣΔ 3which girl ΣΔ'

3ΣΔ ΚλίσηΦ

3 ΟΦ ΚλΦ’John 3

Κλ0 ΡΦ 3 - ΖΦ ΡΦ

! often Ρ' all 3

Ρ ΟΦ

kisses t

Η ύπαρξη μετακίνησης εξηγεί

α) Για ποιόν λόγο δεν επιτρέπεται να υπάρχει τίποτα στη θέση της μετακινημένης ΟΦ:

78

I wonder which girl John often kisses*I wonder which girl John often kisses Mary

Με την υπόθεση της μετακίνησης, η δεύτερη πρόταση παραβιάζει το θ-κριτήριο.

β) Με ποιόν τρόπο παίρνει πτώση και θεματικό ρόλο η ερωτηματική ΟΦ. Η ερωτηματική ΟΦ παράγεται σε θέση συμπληρώματος (ή προσαρτήματος ή υποκειμένου κλπ.), παίρνει θεματικό ρόλο και πτώση όπως όλες οι ΟΦ και στη συνέχεια μετακινείται στη θέση χαρακτηριστή της ΣΔΦ.

Αν δεν υπήρχε μετακίνηση θα έπρεπε να εξηγήσουμε με τρόπο ad hoc τα χαρακτηριστικά αυτά (ή να διπλασιάσουμε τους κανόνες φραστικής δομής κλπ).

Η υπόθεση της μετακίνησης ενισχύεται και από ενδογλωσσικά και διαγλωσσικά δεδομένα:

α) Σε γλώσσες όπως τα ελληνικά, αγγλικά κλπ. μετακινείται πάντα μία μόνο ερωτηματική φράση. Όταν υπάρχουν περισσότερες από μία φράσεις μένουν στη θέση τους:

Αναρωτιέμαι ποιόν αγαπάει ο ΓιάννηςΑναρωτιέμαι ποιος αγαπάει τον ΓιάννηΑναρωτιέμαι ποιος αγαπάει ποιόνI wonder what John sawI wonder who kissed himI wonder who saw what

Επομένως υπάρχουν δομές στις οποίες οι ερωτηματικές φράσεις μένουν στη θέση τους όπως θα περιμέναμε από μια ανάλυση σύμφωνα με τη οποία οι ερωτηματικές φράσεις παράγονται στη θέση που παράγονται και οι αντίστοιχες μη ερωτηματικές λέξεις.

β) Υπάρχουν γλώσσες στις οποίες οι ερωτηματικές λέξεις δεν εμφανίζονται στην αρχή της πρότασης.

ΙαπωνικάWatasi-ga John-ga nani-o katta ka sitte iruΕγώ-ΟΝΟΜ John-ΟΝΟΜ τι-ΑΙΤ αγόρασε ΕΡΩΤ ξέρω"Ξέρω τι αγόρασε ο Γιάννης"ΚινέζικαWo xiang-zhidao Lisi mai-le shemeΕγώ αναρωτιέμαι Lisi αγοράζει-ΟΨΗ τι"Αναρωτιέμαι τι αγόρασε η Lisi"

γ) Τέλος υπάρχουν γλώσσες στις οποίες όλες οι ερωτηματικές λέξεις πρέπει να εμφανιστούν στην αρχή της πρότασης:

Βουλγάρικαa. Αναρωτιέμαι κoj kogo vizda?

Ποιος ποιον βλέπει?"Ποιος βλέπει ποιόν?"

79

b. * Αναρωτιέμαι κoj vizda kogo?Αναρωτιέμαι ποιος βλέπει ποιον (Acc)

ΠολωνικάΑναρωτιέμαι kto co robi?Ποιος τι κάνει"Ποιος κάνει τι"

ΟυγγρικάΑναρωτιέμαι ki mit latott?Ποιος τι είδεΠοιος είδε τι

Η υπόθεση σύμφωνα με την οποία τα ερωτηματικά στοιχεία μετακινούνται στην αρχή της πρότασης μπορεί να εξηγήσει τέτοιες παραμετρικές διαφορές των γλωσσών ως παραμέτρους που έχουν να κάνουν με τη μετακίνηση. Είδαμε ότι και στις μετακινήσεις κεφαλής υπάρχουν παράμετροι (σε άλλες γλώσσες το ρήμα ανεβαίνει στην κλίση και σε άλλες η κλίση κατεβαίνει στο ρήμα).

Υποθέτουμε ότι η μετακινημένη ερωτηματική λέξη αφήνει ένα ίχνος στη θέση από την οποία μετακινήθηκε.

(κατηγορίες χωρίς φωνολογικό περιεχόμενο που έχουν τον ίδιο δείκτη με την κατηγορία που έχει μετακινηθεί).

Τα ίχνη μας επιτρέπουν να παρακολουθήσουμε τη "διαδρομή" μιας παραγωγής: ποιες κατηγορίες έχουν μετακινηθεί και σε ποια θέση ή θέσεις.

Βασικοί λόγοι για τους οποίους υποθέτουμε την ύπαρξη ιχνών:

α) Η ομοιότητα ανάμεσα στις δομές μετακινήσεων και τις δομές αναφορικών συνδέσεων: Τα αναφορικά στοιχεία απαιτούν την ύπαρξη κατηγορίας στην οποία αναφέρονται όπως και τα ίχνη. Επιπλέον, οι μετακινήσεις έχουν πάντα ως στόχο μία θέση η οποία δεσπόζει στην θέση από την οποία γίνεται η μετακίνηση, όπως συμβαίνει και με τις δομές αναφορικής σύνδεσης.

β) Το θεματικό κριτήριο και η Αρχή της προβολής:

Κάθε όρος δέχεται έναν και μόνο έναν θεματικό ρόλοΚάθε θεματικός ρόλος δίνεται σε έναν και μόνο έναν όροόπου: όρος = δομική θέση.

Αρχή της Προβολής: Το θεματικό κριτήριο ισχύει στη Β.Δομή, στην Ε.Δομή και στη Λ.Δομή (οι λεξικές πληροφορίες αναπαριστώνται στη σύνταξη).

Η ύπαρξη ιχνών ενισχύεται από την ύπαρξη του φαινομένου της "επαναφοράς": κατηγορίες που έχουν μετακινηθεί ερμηνεύονται (ως προς τις αρχές Α, Β, Γ) στην θέση πριν από την μετακίνηση.

80

Which pictures of himselfi will Johni buy?*Which claim that Johni was asleep was hei willing to discuss?*With himi Johni never talked

ΣΔΦ: Κύριες Προτάσεις

Κύριες ερωτηματικές προτάσεις:

Τις χωρίζουμε σε δύο κατηγορίες:

α) Ερωτήσεις στις οποίες απαντάμε με "ναι" ή όχι (Yes-No Questions):

(1) α. Ήρθε ο Πέτρος;β. Συνάντησε ο Πέτρος τη Μαρία;

β) Ερωτήσεις με μετακίνηση ερωτηματικού (Wh-Questions)

(2) α. Ποιο κορίτσι φίλησε ο Πέτρος;β. Πότε ήρθε ο Πέτρος;

Δομή: Ίδια δομή με τη δομή των εξαρτημένων ερωτηματικών προτάσεων:

[Στην κεφαλή ΣΔ το στοιχείο [+Ερωτ]. Στον Χαρακτηριστή μετακινείται η ερωτηματική φράση όταν έχουμε μετακίνηση ερωτηματικού].

ΣΔ 3which girl ΣΔ'

3ΣΔ ΚλίσηΦ

3 ΟΦ ΚλΦ’John 3

Κλ0 ΡΦ 3 - ΖΦ ΡΦ

! often Ρ' 3

Ρ ΟΦ kisses t

Γλώσσες στις οποίες η ερωτηματική λέξη μπορεί να συνυπάρχει με ΣΔ, ενισχύουν την ανάλυση αυτή:

81

(3) Γαλλικά του Κεμπέκ:

α. Quoi que tu as fait?Τι ότι εσύ έχεις κάνει;"Τι έκανες;"

Ιταλικά της διαλέκτου Romangolo

b. Qui che t' è vest?Ποιον ότι εσύ έχεις δει"Ποιον είδες;"

Στα Αγγλικά (και σε άλλες γλώσσες) παρατηρούμε ότι στις κύριες ερωτηματικές προτάσεις το βοηθητικό ρήμα βρίσκεται αμέσως μετά την ερωτηματική λέξη και πριν από το υποκείμενο (Subject-Aux Inversion—αντιστροφή Υποκειμένου-Βοηθητικού):

(4) α. When will you see Mary?b. Who(m) did you kiss?c. Which boy have you met?d. Which girl did the boys all meet?

Αφού το σχήμα μας προβλέπει θέση κεφαλής στα αριστερά του Υποκειμένου (την ΣΔ0) υποθέτουμε ότι τα βοηθητικά (modals, aspectual auxiliaries, do) έχουν μετακινηθεί εκεί από την θέση Κλίση0. Έχουμε δηλαδή τις ακόλουθες μετακινήσεις:

ΣΔ 3which girli ΣΔ'

3ΣΔ ΚλίσηΦdoesj 3 ΟΦ ΚλΦ’John 3

Κλ0 ΡΦ tj 3 - ΖΦ ΡΦ

! often Ρ' 3

Ρ ΟΦ kiss ti

Η ανάλυση αυτή προβλέπει ότι ποτέ δεν μπορούμε να βρούμε γλώσσες ή δομές στις οποίες να συνυπάρχουν και τα τρία στοιχεία: Η ερωτηματική λέξη, ο Συμπληρωματικός Δείκτης και το Βοηθητικό Ρήμα. Αυτό ισχύει:

Στις ερωτηματικές προτάσεις με μετακίνηση ερωτηματικού έχουμε:

82

α) Συνύπαρξη Ερωτηματικού με ΣΔ (σε γλώσσες που δεν ισχύει το Doubly Filled Comp Filter)

b) Συνύπαρξη Ερωτηματικού με βοηθητικό (στις κύριες ερωτήσεις των Αγγλικών, Γαλλικών, Γερμανικών κλπ):

Γαλλικά Stylistic Inversion:

(5) Quelle fille a (-t-) il t embrasséeWhich girl has he t kissed

Γερμανικά

(6) Welche Frau hast du gesehen?Which woman have you seen?

c) Ερωτηματικό χωρίς ΣΔ ή βοηθητικό: στις δευτερεύουσες ερωτηματικές (John wonders who Mary kissed t)

d) Ποτέ συνύπαρξη και των τριών στοιχείων.

Σε "ναι/όχι ερωτήσεις" παρατηρούμε ότι στις γλώσσες με αντιστροφή βοηθητικού και Υποκειμένου, το βοηθητικό εμφανίζεται σε πρώτη θέση πριν από το υποκείμενο στις Κύριες ερωτήσεις:

(7) α. Did John come? Αγγλικάb. Will you come?c. Can you come?

(8) a. Hat Maria ihn gesehen? ΓερμανικάHas Mary him seen?

b. Ist Peter gestern gekommen?Is Peter yesterday come?

Οι δευτερεύουσες ερωτηματικές που αντιστοιχούν στις κύριες του τύπου "ναι/όχι ερώτηση" εισάγονται από τους συνδέσμους whether/if κλπ που δηλώνουν ερώτηση. Στην περίπτωση αυτή τα βοηθητικά ρήματα βρίσκονται στη θέση στην οποία απαντούν κανονικά:

(9) α. Ι wonder if John cameb. I wonder whether you will comec. I wonder if/whether you can come

(10) Ich frage mich ob Maria ihn gesehen hat

Η κατανομή αυτή εξηγείται αν υποθέσουμε ότι τα βοηθητικά στις κύριες ερωτήσεις μετακινούνται σε θέση ΣΔ0. Στις πλάγιες ερωτήσεις η θέση αυτή καταλαμβάνεται από τους συνδέσμους και τότε τα

83

βοηθητικά μένουν στη θέση τους (κάτω από την Κλίση).

Η ανάλυση αυτή προβλέπει ότι ποτέ δεν μπορούν να συνυπάρξουν σύνδεσμος και βοηθητικό σε θέση πριν από το Υποκείμενο. Αυτό ισχύει:

(11) *(I wonder) whether will Poirot abandon the investigation /*will whether Poirot abandon....

Οι μετακινήσεις κεφαλής υπόκεινται στον Περιορισμό της Μετακίνησης της Κεφαλής (Head Movement Constraint):

Μία κεφαλή μπορεί να μετακινηθεί μόνο στην πιο κοντινή δεσπόζουσα θέση κεφαλής (a head can move to the nearest c-commanding head).

Για τον λόγο αυτό, τα παρακάτω είναι αντιγραμματικά:

*Who see John can*Who see John will

*Quelle fille embrassé il a?

*Welche Frau gesehen Peter hat?

Στα Αγγλικά που τα κύρια ρήματα δεν μπορούν να μετακινηθούν στην Κλίση, εισάγεται το do στις ερωτήσεις λόγω του HMC:

*Which girl saw Peter?Which girl did Peter see?

Ασκήσεις

1) Να συζητήσετε τη σύνταξη των παρακάτω προτάσεων (Αγγλικά του Belfast, Henry 1995):

(1) a. They wondered which one that he choseb. They wondered which one did he choosec. *They wondered which one that did he choose

(2) a. They wondered if/whether we wentb. *They wondered if/whether that we wentc. *They wondered if/whether did we god. They wondered did we go

2) Φαινόμενα V-2 (Ρήμα στη Δεύτερη Θέση): o παρεμφατικός τύπου του ρήματος (κύριου ή βοηθητικού) στη δεύτερη θέση της πρότασης. Το ρήμα ακολουθεί το πρώτο συστατικό (φράση) της

84

πρότασης, όποιο και αν είναι αυτό:

Υποκείμενο:

(1) Δανέζικα: Peter har læst denne bogPeter has read this book

(2) Γερμανικά Peter hat dieses Buch gelesenPeter has this book read

Θεματοποιημένο αντικείμενο

(3) Δανέζικα Denne bog har Peter læstThis book has Peter read

(4) Γερμανικά Dieses Buch hat Peter gelesenThis book has Peter read

Επίρρημα

(5) Δανέζικα Maske har Peter læst denne bogMaybe has Peter read this book

(6) Γερμανικά Vielleicht hat Peter dieses Buch gelesenMaybe has Peter this book read

Κύριες ερωτήσεις:

(7) Δανέζικα: Hvilken bog har Peter læst ?Which book has Peter read?

(8) Γερμανικά: Welches Buch hat Peter gelesen?Which book has Peter read?

Στις Δευτερεύουσες, το ρήμα βρίσκεται σε πιο χαμηλή θέση:

Δευτερεύουσες προτάσεις που εισάγονται με τον σύνδεσμο "that":

(9) Γερμανικά: Er sagt dass die Kinder diesen Film gesehen habenHe says that the children this film seen have

(10) Δανέζικα: Vi ved at Bo ikke har læst denne bogWe know that Bo not has read this book

πρβλ:

85

(11) Bo har ikke har læst denne bogBo has not read this book

Δευτερεύουσες ερωτήσεις με ερωτηματικό ΣΔ:

(12) Δανέζικα: Jed ved ikke om Peter har læst denne bogI know not if Peter has read this book

(13) Γερμανικά: Ich weiss nicht ob Peter dieses Buch gelesen hatI know not if Pieter this book read has

-Πώς μπορούμε να αναλύσουμε την διαφορά στην κατανομή του ρήματος στις κύριες και δευτερεύουσες προτάσεις; -Πού θα τοποθετήσουμε τις φράσεις που βρίσκονται στην πρώτη θέση της πρότασης στα παραδείγματα (1)-(8); -Πού βρίσκεται το βοηθητικό ρήμα στα Γερμανικά και πού στα Δανέζικα στα παραδείγματα (9), (10), (12) και (13);- Πού βρίσκεται η μετοχή στα Γερμανικά και πού στα Δανέζικα;

86

ΕΝΟΤΗΤΑ 7

ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΕΙΔΗ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΩΝ

α) Ανάλογα με την Κατηγορία: Μετακίνηση Κεφαλής (head movement), Μετακίνηση Φράσης (XP-movement).

Οι μετακινήσεις υπόκεινται στην Αρχή Διατήρησης της Δομής (Structure Preservation Constraint): Οι μέγιστες προβολές μετακινούνται σε θέσεις μέγιστης προβολής και οι κεφαλές σε θέσεις κεφαλής.

β) Ανάλογα με τη δομική θέση στην οποία καταλήγουν οι μετακινήσεις χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: σε μετακινήσεις υποκατάστασης (substitution) και μετακινήσεις προσάρτησης (adjunction). Μετακινήσεις υποκατάστασης έχουμε όταν ο στόχος της μετακίνησης είναι θέση που μας έρχεται "έτοιμη" από την σύνταξη του Χ' (θέσεις χαρακτηριστή, όχι θέσεις συμπληρώματος για λόγους που έχουν να κάνουν με την θεματική θεωρία). Οι μετακινήσεις προσάρτησης δημιουργούν ένα ακόμα τμήμα σε μια λεξική ή φραστική κατηγορία που ήδη υπάρχει. Στις μετακινήσεις υποκατάστασης η μετακινημένη κατηγορία κυριαρχείται απόλυτα από τη μέγιστη προβολή. Στις μετακινήσεις προσάρτησης η μετακινημένη κατηγορία δεν κυριαρχείται απόλυτα από την λεξική ή φραστική κατηγορία στην οποία προσαρτάται.

Οι μετακινήσεις φράσης είναι και μετακινήσεις υποκατάστασης και μετακινήσεις προσάρτησης. Μετακινήσεις υποκατάστασης έχουμε όταν υπάρχει περιορισμός στον αριθμό των μετακινημένων κατηγοριών, και όταν η μετακινημένη κατηγορία έρχεται σε σχέση συμφωνίας (χαρακτηριστή κεφαλής) με την κεφαλή της φράσης στην οποία μετακινείται (μετακίνηση για πτώση ή μετακίνηση ερωτηματικού). Μετακινήσεις προσάρτησης έχουμε όταν δεν υπάρχει άλλη θέση στην οποία να μπορεί να μετακινηθεί μια κατηγορία (όλες οι μετακινήσεις στα αριστερά), όταν έχουμε παραπάνω από μία μετακινήσεις και όταν δεν έχουμε σχέση χαρακτηριστή κεφαλής. Πολλές φορές το θέμα είναι καθαρά εμπειρικό.

Οι μετακινήσεις κεφαλής συνήθως θεωρούμε ότι είναι μετακινήσεις προσάρτησης, αν και έχουν υποστηριχθεί και απόψεις σύμφωνα με τις οποίες η διάκριση υποκατάστασης και προσάρτησης υπάρχει και στις μετακινήσεις κεφαλής.

γ) Ανάλογα με το πεδίο προσγείωσής τους οι μετακινήσεις χωρίζονται σε μετακινήσεις Α και μετακινήσεις Α'.

Μετακινήσεις Α( rgument ) είναι οι μετακινήσεις στις οποίες η κατηγορία που μετακινείται προσγειώνεται σε θέση Οργανικού Όρου, δηλαδή θέση στην οποία δίνεται Πτώση και δυνητικά θ-ρόλος. Τέτοιες μετακινήσεις είναι η ανύψωση, η παθητικοποίηση, η μετακίνηση αντικειμένου αναιτιατικού ρήματος σε θέση υποκειμένου.

Μετακινήσεις Α'( non - argument ) είναι οι μετακινήσεις στις οποίες η κατηγορία που μετακινείται προσγειώνεται σε θέση μη Οργανικού Όρου, δηλαδή θέση στην οποία δεν δίνεται Πτώση ή

87

(δυνητικά) θ-ρόλος. Τέτοιες μετακινήσεις είναι οι μετακινήσεις που έχουν σαν στόχο ΣΔ όπως η μετακίνηση ερωτηματικού, η μετακίνηση αναφορικού, η θεματοποίηση, η εστίαση κλπ.

(1) Ποιόν είδες; Μετακίνηση Ερωτηματικού(2) Γνωρισα την κοπέλα την οποία παντρεύτηκε ο Γιάννης Μετακίνηση Αναφορικού(3) ΤΗΝ ΜΑΡΙΑ παντρεύτηκε ο Γιάννης Εστίαση(4) Mary, John likes a lot Θεματοποίηση

Στα Ελληνικά εκφράζεται η θεματοποίηση με τη Δομή Μετατόπισης στα Αριστερά με Κλιτικό Clitic Left Dislocation (CLLD) (δεν είναι σαφές αν η ΟΦ στα αριστερά έχει μετακινηθεί ή όχι—στη βιβλιογραφία έχουν εκφραστεί και οι δύο απόψεις):

(5) Τον Πέτρο η Μαρία τον αγαπά.

Οι μετακινήσεις προσάρτησης είναι εξ' ορισμού Α' (επειδή τα προσαρτήματα δεν είναι ποτέ θέσεις όρου).

ΙΧΝΗ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΩΝ

Οι μετακινήσεις αφήνουν ίχνη (κατηγορίες χωρίς φωνολογικό περιεχόμενο που έχουν τον ίδιο δείκτη με την κατηγορία που έχει μετακινηθεί).

Τα ίχνη μας επιτρέπουν να παρακολουθήσουμε τη "διαδρομή" μιας παραγωγής: ποιες κατηγορίες έχουν μετακινηθεί και σε ποια θέση ή θέσεις.

Βασικοί λόγοι για τους οποίους υποθέτουμε την ύπαρξη ιχνών:

α) Η ομοιότητα ανάμεσα στις δομές μετακινήσεων και τις δομές αναφορικών συνδέσεων: Τα αναφορικά στοιχεία απαιτούν την ύπαρξη κατηγορίας στην οποία αναφέρονται όπως και τα ίχνη. Επιπλέον, οι μετακινήσεις έχουν πάντα ως στόχο μία θέση η οποία δεσπόζει στην θέση από την οποία γίνεται η μετακίνηση, όπως συμβαίνει και με τις δομές αναφορικής σύνδεσης.

β) Το θεματικό κριτήριο και η Αρχή της Προβολής.

Τα ίχνη μετακινήσεων Α διαφέρουν από τα ίχνη μετακινήσεων Α' ως προς την Πτώση

Τα ίχνη μετακίνησης Α δεν έχουν πτώση, τα ίχνη μετακίνησης Α' έχουν πτώση

Το φαινόμενο Wanna Contraction μας το δείχνει αυτό:

Στα Αγγλικά, όταν το want βρίσκεται κοντά στο "to" μπορούν να συναποτελέσουν μία φωνολογική λέξη:

(6) Which wine do you want to drink?(7) Which wine do you wanna drink?

88

Οι κενές κατηγορίες επιτρέπουν ή δεν επιτρέπουν την λειτουργία του κανόνα ανάλογα με το αν έχουν ή δεν έχουν πτώση:

Τα ίχνη από μετακίνηση ΟΦ δεν εμποδίζουν τον κανόνα "wanna contraction"¨:

(8) α. These papers want [t to be finished tomorrow] (εδώ το want είναι ρήμα ανύψωσης αφού δεν δίνει θεματικό ρόλο στο Υποκείμενο) β. These papers wanna be finished tomorrow

Τo PRO δεν εμποδίζει τον κανόνα "wanna contraction":

(9) α. Which wine do you want [PRO to drink t] ? β. Which wine do you wanna drink?

Τα ίχνη από μετακίνηση ερωτηματικού εμποδίζουν τον κανόνα "wanna contraction":

(10) α. Who do you want [t to get the wine]? β. *Who do you wanna get the wine?

Συμπεριφέρονται δηλαδή όπως οι εκπεφρασμένες ΟΦ:

(11) α. I want John to drink this wine β. *I wanna John drink this wine

Το στοιχείο που διαφοροποιεί τα ίχνη από μετακίνηση ερωτηματικού από τα ίχνη μετακίνησης ΟΦ και το PRO είναι η Πτώση. Ο κανόνας δεν μπορεί να λειτουργήσει όταν η κατηγορία που παρεμβάλλεται έχει Πτώση.

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΣΤΙΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ

ΜΕΧΡΙ ΕΔΏ ΕΙΔΑΜΕ

Ι) Μετακινήσεις Κεφαλής

-Κατηγορία: Κεφαλή-Αφήνει ίχνος-Στόχος: θέση η οποία κάνει c-command στην αρχική θέση (εκτός από τις προβληματικές περιπτώσεις lowering)-Στόχος: η κοντινότερη δυνατή θέση κεφαλής:

(12) a. Who will you see? b. *Who see you will?

-Υπόκειται στην αρχή διατήρησης της Δομής (Structure Preservation Constraint)

ΙI) Μετακινήσεις Φράσης (Μετακίνηση Α)

89

-Κατηγορία: Κεφαλή-Αφήνει ίχνος-Στόχος: θέση η οποία κάνει c-command στην αρχική θέση-Στόχος: η κοντινότερη δυνατή θέση Υποκειμένου ΟΦ

(12) a. Many students seem to have been beaten up by the police b. *Many students seem that there were beaten up by the police

(13) a. The train seems to be likely to be lateb. *The train seems that it is likely to be latec. It seems that the train is likely to be late

-Υπόκειται στην αρχή διατήρησης της Δομής (Structure Preservation Constraint)

-Υπάρχουν ομοιότητες ανάμεσα στις δομές μετακίνησης Α και στις σχέσεις αναφορικού στοιχείου και αντικειμένου αναφοράς.

α) Δεν επιτρέπεται να παρεμβάλλεται υποκείμενο ανάμεσα στο ίχνος και το αντικείμενο αναφοράς του όπως δεν επιτρέπεται να παρεμβάλλεται υποκείμενο ανάμεσα στο αναφορικό και το αντικείμενο αναφοράς του (the Specified Subject Condition):

(14) a. *Many students seem that there have arrived yesterdayb. *A train seems that there arrived

(15) a. *Bill thinks that Mary admires himselfb. *John and Mary think that Bill likes each other

b) Δεν επιτρέπεται να παρεμβάλλεται παρεμφατική Κλίση ανάμεσα στο ίχνος και το αντικείμενο αναφοράς του όπως δεν επιτρέπεται να παρεμβάλλεται παρεμφατική ανάμεσα στο αναφορικό και το αντικείμενο αναφοράς του (the Tensed S-Condition):

(16) a. *John seems speaks Chineseb. *John thinks that himself is a genius

Στη θεωρία της Κυβέρνησης και Αναφορικής Σύνδεσης προτάθηκε ότι η ομοιότητα αυτή οφείλεται στο ότι τα ίχνη από μετακίνηση ΟΦ (σε θέση Α) είναι αναφορικά στοιχεία [+αναφορικό, -αντωνυμικό].

ΤΩΡΑ ΘΑ ΔΟΥΜΕ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΩΝ Α'

A) Μετακινήσεις wh

α) Μετακίνηση ερωτηματικού:

(17) Who(m) will John invite t ?

b) Μετακίνηση αναφορικού:

90

(18) The man whom John will invite t

c) Θεματοποίηση:

(19) Bill, John will invite t

d) Clefts

(20) It was John who we saw

Όλες αυτές οι μετακινήσεις μοιράζονται τα εξής χαρακτηριστικά:

-Το στοιχείο που μετακινείται είναι ΧΦ:

(21) a. I wonder who(which man) John saw b. The man who(m) John saw is intelligentc. I wonder who likes Mary d. The man who likes Mary is stupide. Bill John sawf. It was Bill who John saw

-Το στοιχείο που μετακινείται "προσγειώνεται" στον ΣΔ. Γι' αυτό και δεν επιτρέπεται μετακίνηση όταν δεν υπάρχει ΣΔΦ:

(22) *We believe who John to like

Επομένως η μετακίνηση έχει σαν στόχο πάντα θέση που κάνει c-command στην αρχική θέση της μετακινημένης ΟΦ.

-Στη θέση του στοιχείου που έχει μετακινηθεί υπάρχει κενό (υποθέτουμε την ύπαρξη ίχνους).

-Η μετακίνηση Υπόκειται στην Αρχή Διατήρησης της Δομής.

-Η μετακίνηση μπορεί να καλύψει "μεγάλη απόσταση" (unboundedness).

"Κοντινή Μετακίνηση":

(23)α) Who(m) did John see?b) The man who(m) John sawc) Bill, John saw yesterdayd) It was Bill who(m) John saw yesterday

"Μακρινή Μετακίνηση":

(24)α) Who do you think (that) John saw t?

91

b) The man who Bill thinks that John saw tc) Bill, John thinks that you saw t yesterdayd) It was Bill who John thinks that you saw t yesterday

ΑΚΟΜΑ ΠΙΟ ΜΑΚΡΙΝΕΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ

α) Who do you think (that) Mary believes that Peter heard that John saw t?b) The man who Bill thinks that Mary believes that Peter heard that John saw tc) Bill, John thinks that Mary believes that Peter heard that you saw t yesterdayd) It was Bill who John thinks that Mary believes that Peter heard that you saw t yesterday

Ως προς αυτό το χαρακτηριστικό η μετακίνηση Α' φαίνεται να διαφέρει από τις άλλες μετακινήσεις (μετακινήσεις κεφαλής, μετακινήσεις Α).

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΣΤΙΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ

Ωστόσο αν προσέξουμε καλύτερα, θα δούμε ότι οι μετακινήσεις Α' δεν γίνονται ελεύθερα αλλά υπόκεινται σε ορισμένους περιορισμούς. Αυτούς τους περιορισμούς τους περιέγραψε με λεπτομέρεια πρώτος ο Ross το 1967. Και τους ονόμασε Νησίδες Μετακίνησης.

Ross 1967: certain configurations are islands for movement (νησίδες μετακίνησης)

α) Complex NP Constraint (Περιορισμός της Σύνθετης ΟΦ)

Κανένα στοιχείο που περιέχεται σε πρόταση η οποία κυριαρχείται από ΟΦ δεν μπορεί να μετακινηθεί έξω από την ΟΦ

[ΟΦ ...[ΣΔΦ/ΚλΦ......]]

Περιπτώσεις: Αναφορική Πρόταση, Προτασιακό Συμπλήρωμα Ονόματος

*Which band did you write [DP a song [CP-relative-which was about t]]?* Which band did you believe [DP the claim [CP-complement that we had seen t]]?

b) Subject Condition (Περιορισμός του Υποκειμένου)

Κανένα στοιχείο δεν μπορεί να μετακινηθεί έξω από φράση σε θέση Υποκειμένου:

*Which rockstar was [CP that the police would arrest t] expected?* Which rockstar were [DP admirers of t ] arrested?

c) The Coordinate Structure Constraint (Περιορισμός της Παρατακτικής Δομής)

Τίποτα δεν μπορεί να μετακινηθεί έξω από μία παρατακτική δομή:

* What did Bill buy potatoes and t* What did Bill buy t and potatoes?

92

* Which guitar does Keith [play t ] and [sing madrigals]?* Which madrigals does Keith [play the guitar] and [sing t]?

d) The WH-island Constraint (Περιορισμός της Νησίδας Ερωτηματικού)

?? Whose car were you wondering how to fix t t ?*? Whose car were you wondering how you should fix t t ?

e) The Left Branch Condition (Περιορισμός του Αριστερού Κλάδου)

Δεν επιτρέπεται μετακίνηση του α στην ακόλουθη δομή όταν το α ακολουθείται από υλικό Χ:

[DP a X]

*Whose did you play [t guitar]?*Whose did you play [t friend's favorite guitar]?*Whose friend's did you play [t favorite guitar]?

Από δέντρο:

DP13DP2 D1'

2 3Mickey D' D NP

2 's 6 D NP favorite guitar s' friend

Για να μην παραβιαστεί ο περιορισμός Left Branch, επιβάλλεται να μετακινηθεί στην αρχή ολόκληρη η ΟΦ που περιέχει την ερωτηματική λέξη. Αυτό λέγεται Pied Piping (από ένα παραμύθι...):

Whose guitar did you play?Whose favorite guitar did you play?Whose friend's favorite guitar did you play?

Ο ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΗΣ ΚΥΚΛΙΚΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ και Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΑΥΣΤΗΡΟΥ ΚΥΚΛΟΥ (SUBJACENCY AND THE STRICT CYCLE CONDITION)

A) Αρχή του Κύκλου και Αρχή του Αυστηρού Κύκλου

Αρχή του Κύκλου που καθορίστηκε στο Aspects of the Theory of Syntax Chomsky 1965 και ρυθμίζει την εφαρμογή κανόνων στη σύνταξη, (αντίστοιχη αρχή κυκλικών κανόνων ισχύει και στη φωνολογία και τη μορφολογία):Principle of the Cycle: Given two domains (Ss) in which transformations are applicable, one contained in the other, a transformation applies in the smaller domain before it applies in the larger domain.

93

Στον Chomsky 1973 διατυπώνεται η Αυστηρή Αρχή του Κύκλου:

Strict Cycle Condition: No rule can apply to a domain dominated by a cyclic node A (i.e. an S node) in such a way as to affect solely a proper subdomain of A dominated by a node B which is also a cyclic node.

Β) Μακρινές Μετακινήσεις και η παραγωγή τους. Για μία πρόταση όπως η ακόλουθη:

How did you say that John thinks that Mary will solve the problem t?

δύο παραγωγές είναι δυνατές: α) Η μακρινή μετακίνηση γίνεται με ένα βήμα: το στοιχείο "how" μετακινείται από τη θέση στην οποία βρίσκεται το ίχνος, στη θέση ΣΔ της κύριας πρότασης.

ΣΔΦ3howi ΣΔ'

3 ΣΔ ΚλΦ didj 3

you Κλ' 3Κλ ΡΦtj 3

say ΣΔΦ 3

ΣΔ' 3 ΣΔ ΚλΦ that 3

John Κλ' 3Κλ ΡΦ

3-ενικό, παρόν 3thinks ΣΔΦ

3ΣΔ'

3ΣΔ ΚλΦthat 3 Mary Κλ'

3 will ΡΦ 5

solve the problem ti

β) Το στοιχείο "how" μετακινείται τοπικά στον χαρακτηριστή της ΣΔΦ της πρότασής του, από κει

94

στον χαρακτηριστή της ΣΔΦ της πιο πάνω πρότασης, από κει στην πιο πάνω πρόταση κλπ μέχρι να φτάσει στο τελικό πεδίο προσγείωσής του.

ΣΔΦ3howi ΣΔ'

3 ΣΔ ΚλΦ didj 3

you Κλ' 3Κλ ΡΦtj 3

say ΣΔΦ 3 ti ΣΔ'

3 ΣΔ ΚλΦ that 3

John Κλ' 3Κλ ΡΦ

3-ενικό, παρόν 3thinks ΣΔΦ

3 ti ΣΔ'

3ΣΔ ΚλΦthat 3 Mary Κλ'

3 will ΡΦ

solve the problem ti

Η Αρχή του Κύκλου σε συνδυασμό με το ότι η μετακινήσεις ερωτηματικών στοιχείων έχουν ως στόχο τον ΣΔ κάνουν την παραγωγή με διαδοχικά βήματα την "μηδενική υπόθεση".

γ) Ο Περιορισμός της Υποκείμενης Κυκλικής Κατηγορίας

Chomsky 1973:

Στη Δομή ......Χ......[α.......[β.......Υ.......].....], τα Χ και Υ δεν μπορούν να συνδεθούν με κανόνα μετακίνησης όταν τα α και β είναι "bounding nodes" (κυκλικές κατηγορίες).

Όπου κυκλικές κατηγορίες= ΚλΦ, ΟΦή:

95

Καμία μετακίνηση δεν μπορεί να περάσει περισσότερες από μία κυκλικές κατηγορίες (ΚΚ=ΚλΦ, ΟΦ).

Η διαδοχική μετακίνηση από ΣΔ σε ΣΔ δεν παραβιάζει τον Περιορισμό της ΥΚΚ γιατί κάθε μετακίνηση περνάει μόνο από έναν κόμβο ΚλΦ.

Ο περιορισμός της ΥΚΚ ενοποιεί τις νησίδες μετακίνησης του Ross:

Complex NP Constraint

*Which band did [IP you write [NP a song [which [IP was about t]]?*Which band did [IP you believe [NP the claim [CP t' that [IP we had seen t]]]

Subject Condition

?? Which rockstars were [IP [DP admirers of t ] arrested ] ?* Which rockstar were [IP [DP [CP t' that [IP the police would arrest t]] expected ]]?

Left Branch Condition

*Whose did [IP you play [NP t guitar]]?

Coordinate Structure Constraint (όχι όλες τις Περιπτώσεις)

*What did [IP Bill buy [DP potatoes and t]]

[Note that the following is not explained:

* Which guitar does [IP Keith [VP [VP play t] and [VP sing madrigals]]]? ]

Wh-island Constraint

*Which person do [IP2 you wonder [when [IP1 John will kiss t ]]

Εδώ η ερωτηματική φράση καταλαμβάνει τη θέση χαρακτηριστή του ΣΔ και έτσι η μετακίνηση δεν μπορεί να γίνει κυκλικά. Έτσι η μετακίνηση περνάει από δύο κυκλικές κατηγορίες ΚλΦ1 και ΚλΦ2.

Εναλλακτική Μετακίνηση: πρώτα το which person στο ΣΔ της εξαρτημένης πρότασης και από κει στον ΣΔ της κύριας πρότασης. Μόλις το which person φύγει από τον ΣΔ της δευτερεύουσας, μετακίνηση του when στον ΣΔ όπου εμφανίζεται.

Αυτή η Μετακίνηση δεν παραβιάζει τον Περιορισμό της ΥΚΚ. Παραβιάζει όμως την Αυστηρή Αρχή του Κύκλου και έτσι αποκλείεται.

RELATIVIZED MINIMALITY, SHORTEST MOVE, MINIMAL LINK CONDITION

96

Rizzi (1990), Chomsky (1993), Chomsky (1995):

Ένα συστατικό πρέπει να μετακινηθεί στην πρώτη θέση ίδιου τύπου. Οι κεφαλές δεν μπορούν να προσπεράσουν κεφαλές (α), η μετακίνηση Α δεν μπορεί να προσπεράσει άλλη θέση Α (β) και η μετακίνηση Α' δεν μπορεί να προσπεράσει άλλη θέση Α' (γ):

(α) *Have John will t left by the time we get here?(β) *John is likely for it to seem t to have left(γ) *How do you wonder who Mary kissed t ?

Η περίπτωση (α) καλύπτει τις περιπτώσεις που υπόκεινται στον περιορισμό Head Movement Constraint (Travis 1982).

Η περίπτωση (β) καλύπτει τις περιπτώσεις Superraising

Η περίπτωση (γ) καλύπτει τις περιπτώσεις που υπόκεινται στη Νησίδα Ερωτηματικού (Wh-island)

Ασκήσεις

1) Γιατί χρειάζονται τα ενδιάμεσα ίχνη στις ακόλουθες προτάσεις:

(1) Whoi does the detective think [CP ti' that [IP he likes ti best ]]?(2) Whoi does the detective think [CP ti' [IP ti likes him best ]]?

2) Πώς παράγονται οι παρακάτω προτάσεις:

(1) Which detective do you think will invite Mary?(2) This is the author whom I like best(3) Which detective will be invited next week?(4) These are stories which are believed everywhere(5) Which ships will the enemy sink first?(6) Which ships do you think will sink first?

3) Πώς ικανοποιείται η θεωρία των Δεσμεύσεων (Αναφορικής Σύνδεσης) στις παρακάτω προτάσεις:

(1) Which pictures of himself will John sell?(2) Which pictures of each other do you think that your parents prefer?(3) Which pictures of himself does John think that Mary will sell?(4) Which pictures of himself does Mary think that John will sell?(5) Criticize himself John never will(6) Criticize himself Mary never thought that John would(7) John wondered which pictures of himself Mary liked

4) Πώς εξηγείται η αντιγραμματικότητα των παρακάτω προτάσεων;

(1) ?? Detective stories, I wonder whether he likes(2) *Detective stories, I don't believe the rumor that they will ban

97

(3) *Detective stories, I don't like linguists who read(4) Detective stories, I wonder when will be successful

5) Ποιες νησίδες ισχύουν στα Ελληνικά και πώς μπορούν να ερμηνευθούν με τον Περιορισμό της Υποκείμενης Κυκλικής Κατηγορίας.

6) Τι πρόβλημα δημιουργεί η παραγωγή (και αντιγραμματικότητα) των παρακάτω προτάσεων:

(1) *The man that I wonder when they will hire(2) *The present that I wonder who will give(3) *The man that I met the woman that married(4) *The man that I believe the claim that they had seen

7) Να εξηγήσετε την γραμματικότητα/ αντιγραμματικότητα των παρακάτω προτάσεων:

(1) It seems that someone told Bill that Mary is intelligent(2) It seems that Bill was told t that Mary is intelligent(3) *Bill seems that it was told t that Mary is intelligent

(4) How did you say that he repaired the car t?(5) *How do you wonder whether he repaired the car t?(6) *How didn't you say that he repaired the car t ?

ENOTHTA 8

Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΦΡΑΣΗΣ ΑΡΘΡΟΥ, Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΔΙΑΣΠΑΣΗΣ ΤΗΣ ΚΛΙΣΗΣ ΚΑΙ Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΡΗΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ

Α) The DP-Hypothesis (Η Υπόθεση της Φράσης Άρθρου)

Steven Paul Abney (1987) και Horrocks and Stavrou (1987):

ΟΦ ΑρθΦ (NP DP)

Μέχρι στιγμής έχουμε αναλύσει την ΟΦ ως εξής:

ΟΦ3

Αρθρ Ο' η 3

Ο ΟΦ(γεν)καταστροφή 4

της πόλης

98

Abney (1987):

Το σχήμα αυτό έχει ορισμένα προβλήματα:

Ενώ όλες οι λεξικές κατηγορίες που έχουμε δει ως τώρα "προβάλλουν" και τις αντίστοιχες φράσεις, το Άρθρο διαφέρει.

Επιπλέον, ενώ έχουμε δει ότι στη θέση του χαρακτηριστή μπαίνουν φράσεις, εδώ έχουμε μια περίπτωση που στη θέση αυτή μπαίνει λέξη (κεφαλή, λέξη μηδενικού βαθμού).

Τέλος, ενώ υπάρχει σχέση επιλογής ανάμεσα στο άρθρο και το όνομα (τα άρθρα εμφανίζονται μόνο σε ΟΦ και πολλά ονόματα δεν μπορούν να σταθούν παρά μόνο αν υπάρχει και άρθρο), η σχέση αυτή δεν εκφράζεται στο δέντρο.

Τα προβλήματα μπορούν να λυθούν αν θεωρήσουμε ότι το άρθρο είναι κεφαλή που προβάλλει την μέγιστη προβολή της και έχει ως συμπλήρωμα την ΟΦ. Αυτό μας οδηγεί στο ακόλουθο σχήμα:

ΑρθΦ!Αρθ'

3Αρθ ΟΦη 3

Ο ΟΦ<γεν>καταστροφή της πόλης

Το σχήμα αυτό ενοποιεί την ΟΦ με την πρόταση. Όπως η ΡΦ είναι συμπλήρωμα της Κλ, έτσι και η ΟΦ είναι συμπλήρωμα του άρθρου.

Έχουμε δει ότι το άρθρο είναι λειτουργική κατηγορία (είναι κλειστή κατηγορία, έχει περιορισμένο περιγραφικό περιεχόμενο, πολύ συχνά είναι και φωνολογικά ασθενές). Έχουμε επομένως μία ακόμη περίπτωση κατά την οποία η λεξική προβολή έχει και την αντίστοιχή της λειτουργική προβολή, πράγμα που παριστάνουμε στο δέντρο.

Στην προηγούμενη ανάλυση βάζαμε τις φράσεις που δήλωναν κτήση και τα υποκείμενα κάτω από τον ίδιο κόμβο που βάζαμε και τα άρθρα. Είχαμε δηλαδή:

ΟΦ3

Αρθρ Ο' the 3

Ο ΟΦ(γεν)destruction 4

of the city

ΟΦ3

Αρθρ Ο'

99

his 3Ο ΟΦ(γεν)

destruction 4of the city

ΟΦ3

Αρθρ Ο' john's 3

Ο ΟΦ(γεν)destruction 4

of the city

ΟΦ3

Αρθρ Ο' john's ! the Ο

book

Με την ανάλυση που δίνουμε τώρα οι ΟΦ που δηλώνουν κτήση/ υποκείμενο μπαίνουν κάτω από τον χαρακτηριστή, και τα άρθρα κάτω από κεφαλή:

ΑρθΦ3

John's Αρθ' 3Αρθ ΟΦ

3Ο ΟΦ<γεν>

destruction of the city

Όσο για το 's στο John's, αυτό μπορούμε να το αναλύσουμε είτε ως κεφαλή κάτω από την φράση άρθρου:

ΑρθΦ3

John Αρθ' 3Αρθ ΟΦ's 3

Ο ΟΦ<γεν>destruction of the city

είτε ως μόρφημα που δηλώνει τη γενική πτώση:

ΑρθΦ

100

3John's Αρθ'

3Αρθ ΟΦ

3Ο ΟΦ<γεν>

destruction of the city

Horrocks and Stavrou 1987. Οι γλώσσες παραμετροποιούνται ανάλογα με το αν το Αρθρ έχει τα χαρακτηριστικά της Κλ ή του ΣΔ. Αν το Αρθρ έχει χαρακτηριστικά Κλ, τότε ο χαρακτηριστής είναι θέση Α (όπως η θέση Υποκειμένου). Αν το Αρθρ έχει χαρακτηριστικά ΣΔ τότε η θέση είναι Α' (όπως η θέση των ερωτηματικών). Στα Ελληνικά, το Αρθρ. είναι Α'.

Άσκηση

Με βάση τα παραπάνω, πώς θα αναλύσετε τα ακόλουθα δεδομένα:

(1) Mary's destruction of the spaceship(2) Mary's destruction of the spaceship(3) Mary's destroying the spaceship(4) Yesterday's destruction of the spaceship

Τι πρόβλημα δημιουργείται από την αντιγραμματικότητα της ακόλουθης πρότασης;

(5) *Yesterday's destroying the spaceship

Μπορείτε να σκεφτείτε για ποιο λόγο υπάρχει διαφορά ανάμεσα στις προτάσεις (4) και (5)?

Β) Η υπόθεση διάσπασης της Κλίσης (Pollock 1989)

Επιχειρήματα προέρχονται από τα απαρέμφατα

Βασική Υπόθεση: Η δομή των απαρεμφάτων είναι ακριβώς όπως και των παρεμφατικών προτάσεων.

Το Αγγλικό to παράγεται κάτω από [-Finite] Infl. Μπορεί (αλλά δεν πρέπει) να μετακινηθεί με Affix movement και να προσαρτηθεί στο VP στο S-structure. Προτάσεις όπως: John wants to not go παράγονται όταν δεν υπάρχει Affix Movement. Όταν υπάρχει Affix Movement παίρνουμε: John wants not to go.

A ) Η Άρνηση ως διαγνωστικό κριτήριο

Παρατήρηση I: être and avoir μετακινούνται προαιρετικά στο [-Finite] Infl στα Γαλλικά:

(1) a. Ne pas être heureux est une condition pour écrire des romansNe pas be happy is a prerequisite for writing novels

101

b. Ne être pas heureux est une condition pour écrire des romans

(2) a. Ne pas avoir eu d' enfance heureuse est une condition pour écrire desromansNe pas to have had a happy childhood is a prerequisite for writing

novelsb. Ne avoir pas eu d' enfance heureuse est une condition pour écrire des

romans

Παρατήρηση ΙΙ : τα κύρια ρήματα δεν επιτρέπεται να μετακινηθούν στο [-Finite] Infl στα Γαλλικά:

(3) a. Ne pas sembler heureux est une condition pour écrire des romansNe pas seem happy is a prerequisite for writing novels

b. *Ne sembler pas heureux est une condition pour écrire des romans(4) a. Ne pas regarder la télévision consolide l' esprit critique

Ne pas watch television strengthens one's independenceb. *Ne regarder pas la télévision consolide l' esprit critique

Παρατήρηση III: Η διαφορά μεταξύ βοηθητικών και κύριων ρημάτων ως προς τη μετακίνηση στο [-Finite] Infl στα Γαλλικά είναι αντίστοιχη με την αντίθεση μεταξύ κύριων και βοηθητικών ρημάτων στις [+Finite] προτάσεις των Αγγλικών και πρέπει να αναλυθούν με παρόμοιο τρόπο:

(5) a. John is not happyb. *John seems not happy

(6) a. John hasn't a carb. *John owns not a car

(7) a. *John watches not televisionb. *John weeps not when reading Les Misérables

Παρατήριση IV : Η μετακίνηση ρήματος στο Infl των Αγγλικών Απαρεμφάτων υπόκειται στους ίδιους περιορισμούς που διέπουν τις παρεμφατικές προτάσεις:

(8) a. Not to be happy is a prerequisite for writing novelsb. ?To be not happy is a prerequisite for writing novels

(9) a. Not to have had a happy childhood is a prerequisite for writing novelsb. ?To have not had a happy childhood is a prerequisite for writing

novels

(10) a. Not to seem happy is a prerequisite for writing novelsb. *To seem not happy is a prerequisite for writing novels

(11) a. Not to get arrested under such circumstances is a miracleb. *To get not arrested under such circumstances is a miracle

(12) a. He is not happyb. *He seems not happyc. He was not arrested

102

d. *He got not arrested

B ) Επιρρήματα και ποσοδείκτες ως διαγνωστικά κριτήρια:

Παρατήρηση Ι:

Τα κύρια ρήματα στις απαρεμφατικές προτάσεις των Γαλλικών μπορούν να εμφανιστούν μετά τα επιρρήματα και τους αιωρούμενους ποσοδείκτες σε αντίθεση προς τα κύρια ρήματα σε παρεμφατικές προτάσεις που προηγούνται πάντα των επιρρημάτων και των ποσοδεικτών:

(13) a. A peine parler l' italien après cinq ans d' étudeTo hardly speak italian after five years of studydénote un manqué de don pour les languesdenotes a lack of gift for languages

b. Souvent paraître triste pendant son voyage de noce, c'est rareTo often look sad during one's honeymoon that is rare

(14) On imagine mal les députés tous démissionner en même tempsOne imagines badly the representatives to all resign at the same time

Σύγκρινε με:

(15) *Pierre à peine parle l'italienPierre hardly speaks Italian

(16) *Mes enfants chacun racontèrent une histoire differénteMy kids each told a story different

Παρατήρηση ΙΙ

Τα κύρια ρήματα στις απαρεμφατικές προτάσεις των Γαλλικών μπορούν να εμφανιστούν και πριν τα επιρρήματα και τους αιωρούμενους ποσοδείκτες:

(17) a. Parler a peine l' italien après cinq ans d' étudeTo speak hardly Italian after five years of studydénote un manqué de don pour les languesdenotes a lack of gift for languages

c. Paraître souvent triste pendant son voyage de noce, c'est rareTo look often sad during one's honeymoon that is rare

(18) On imagine mal les députés démissionner tous en même tempsOne imagines badly the representatives to resign all at the same time

Παρατήρηση ΙΙΙ:

Σειρές Ρήμα+Άρνηση είναι πλήρως αντιγραμματικές στα απαρέμφατα των Γαλλικών:

(19) a. Ne pas sembler heureux est une condition pour écrire des romansNe pas seem happy is a prerequisite for writing novels

103

b. *Ne sembler pas heureux est une condition pour écrire des romans(20) a. Ne pas regarder la télévision consolide l' esprit critique

Ne pas watch television strengthens one's independenceb. *Ne regarder pas la télévision consolide l' esprit critique

Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι η άρνηση δεν κατέχει την ίδια θέση στο δέντρο με τα επιρρήματα και τους ποσοδείκτες.

C) Η πρόταση του Pollock για "κοντινή μετακίνηση ρήματος":

Αν τα επιρρήματα παράγονται στα αριστερά της ΡΦ, τότε θα πρέπει να υπάρχει ένας κανόνας μετακίνησης ρήματος, διαφορετικός από τον κανόνα μετακίνησης στο INFL, που μετακινεί τα απαρέμφατα σε κάποια θέση ανάμεσα στο pas και τα επιρρήματα:

InflP3

Infl'3

Inf ?3

pas 3 target of VP

short verb movement 3 ^ ADV VP

!FLOAT Q 6! !z------------m

Παρατήρηση IV

Τα Αγγλικά απαρέμφατα δεν μπορούν να εμφανιστούν στα αριστερά των επιρρημάτων και των floated quantifiers, σε αντίθεση προς τα Αγγλικά:

(21) a. To hardly speak Italian after years of hard work means youhave no gift for languages

b. *To speak hardly Italian after years of hard work means youhave no gift for languages

(22) a. To often look sad during one's honeymoon is rareb. *To look often sad during one's honeymoon is rare

(23) a. To completely loose one's head over pretty students is dangerousb. *To loose completely one's head over pretty students is dangerous

Παρατήρηση V

Τα Have και Be μπορούν να εμφανίζονται στα αριστερά των επιρρημάτων και αιωρούμενων ποσοδεικτών (σε αντίθεση προς τα κύρια ρήματα):

104

(24) a. I believe John to often be sarcasticb. I believe John to be often sarcasticc. *I believe John to sound often sarcastic

(25) a. The English were then said to never have had it so goodb. The English were then said to have never had it so goodc. *John is said to arrive seldom on time at his appointments

D) Η Γενίκευση του Pollock (1989: 382):

"We have now arrived at a fairly striking result. Although the French/English contrast with respect to Verb Movement to Infl ceases to exist in infinitives – in both languages only auxiliaries can undergo the rule – the very same contrast crops up in infinitives in another form: short Verb Movement is free in French but restricted to be and have in English. We should clearly miss a generalization if we failed to relate the lexical restrictions on Short Verb Movement and those on Verb Movement to Infl in tensed clauses: English shows lexical restrictions on both, French on neither"

E) Η Ανάλυση του Pollock(Pollock 1989: 383):

"Η μετακίνηση του ρήματος στην Κλίση δεν είναι μία διαδικασία μετακίνησης με ένα βήμα αλλά το άθροισμα δύο πιο κοντινών μετακινήσεων/ βημάτων, (α) κοντινή μετακίνηση ρήματος (δες επάνω δέντρο), (β) μετακίνηση ρήματος στην Κλίση από την ενδιάμεση θέση." Όταν δεν επιτρέπεται το πρώτο βήμα δεν επιτρέπεται ούτε και το δεύτερο.

Η ενδιάμεση θέση είναι στον κόμβο Συμφωνία (AGR):

InflP3

Infl'3

Inf ?3

" " AgrP! ! pas 3! ! Agr VP! zSTEPIIm 3! " ADV VP

! !FLOAT Q 6! ! ! !! z--STEPI- -----m !! !z_____________________+_______________________m

Η πρόταση του Pollock:

105

Agr στα Αγγλικά και η ασυμμετρία ανάμεσα στα βοηθητικά και τα κύρια ρήματα

Υπόθεση I : Poor Agr is opaque to theta - role transmission (η φτωχή συμφωνία δεν επιτρέπει την μετάδοση Θ-ρόλων)

Το Agr στα Αγγλικά είναι φτωχό μορφολογικά και δημιουργεί αδιαφάνεια στην απόδοση θεματικών ρόλων. Όταν προσαρτάται σ' αυτό το ρήμα δημιουργείται μια δομή που απαγορεύει στο ρήμα να δώσει Θ-ρόλους στους όρους του. Γι' αυτό δεν επιτρέπεται στα Αγγλικά κοντινή μετακίνηση των κύριων ρημάτων στη Συμφωνία.

Κύρια Ρήματα των Αγγλικών* Agr3V Agr

-Αφού δεν επιτρέπεται η κοντινή μετακίνηση στη Συμφωνία δεν επιτρέπεται ούτε και το δεύτερο βήμα μετακίνησης στο INFL (Head Movement Constraint).

-Αφού το ρήμα δεν μπορεί να ανέβει στο AGR and INFL με ανύψωση, τα μορφήματα κατεβείνουν στο Ρήμα (lowering):

Lowering of Affix in English/ Το μόρφημα κατεβαίνει στα ΑγγλικάV

3V Aff

Στην παραπάνω δομή το Ρ κυριαρχεί στα μορφήματα και δεν εμποδίζεται η απόδοση Θ-ρόλων.

-Το Short Verb Movement βήμα απαγορεύεται και με τα απαρέμφατα των κύριων ρημάτων των Αγγλικών. Γι'αυτό, η μετακίνηση στο INFL απαγορεύεται και στα Αγγλικά απαρέμφατα.

-Τα βοηθητικά δεν δίνουν θεματικούς ρόλους και άρα μπορούν να ανέβουν στη Συμφωνία:

Βοηθητικά στα Αγγλικά Agr3V Agr

Αφού επιτρέπεται η κοντινή μετακίνηση επιτρέπεται και η μακρινή μετακίνηση. Γι'αυτό τα βοηθητικά ανεβαίνουν στο INFL στις παρεμφατικές και απαρεμφατικές προτάσεις των Αγγλικών.

Το Agr στα Γαλλικά και η ασυμμετρία ανάμεσα στα απαρέμφατα και τις παρεμφατικές προτάσεις

Το Agr στα Γαλλικά είναι μορφολογικά πλούσιο και επιτρέπει απόδοση θεματικών ρόλων (δημιουργεί δομή με "διαφάνεια"):

106

Κύρια Ρήματα των Γαλλικών Agr3V Agr

-Αφού επιτρέπεται η κοντινή μετακίνηση στη Συμφωνία επιτρέπεται και η μακρινή μετακίνηση στο INFL στις παρεμφατικές προτάσεις.

Άρα δεν υπάρχει ασυμμετρία μεταξύ βοηθητικών και κύριων ρημάτων στις παρεμφατικές.

Υπόθεση II: [-Finite] Tense is also opaque to theta-role transmission. Ο απαρεμφατικός χρόνος δημιουργεί αδιαφάνεια στην απόδοση θεματικών ρόλων

ΒΗΜΑ I: INFL/ Κλίση είναι στην πραγματικότηταTense (T)/ Χρόνος

ΒΗΜΑ II: Η μετακίνηση του Agr στο T δημιουργεί μία δομή όπου το V κυριαρχείται από το Agr που κυριαρχείται από το T:

T 3

Agr T 3V Agr

ΒΗΜΑ III: [-Finite] T is "opaque" to theta-role assignment.

Tα παραπάνω εξηγούν γιατί η μετακίνηση στο INFL περιορίζεται στα βοηθητικά στα απαρέμφατα των Γαλλικών. Τα κύρια ρήματα μπορούν να κάνουν Short Movement στο Agr στα απαρέμφατα, αλλά δεν μπορούν να μετακινηθούν στο T (failure of theta-assignment). Μόνο τα βοηθητικά μπορούν επειδή δεν δίνουν θεματικούς ρόλους.

Το τελικό δέντρο του POLLOCK: CP>TP>NEGP>AGRP>VP

CP 3C TP

3NP T'

3T NegP

3Neg AgrP

3 Agr VP

3 ADV VP

6 V

107

ΤΡΟΠΟΠΟΙΉΣΕΙΣ ΣΤΟΝ POLLOCK : BELLETTI (1990), KAYNE (1989), CHOMSKY (1989/1991)

BELLETTI (1990): σε γλώσσες που η Συμφωνία διακρίνεται από το Χρόνο βλέπουμε ότι τα μορφήματα Χρόνου είναι πιο κοντά στο Θέμα από τα μορφήματα Συμφωνίας:

Γερμανικά:

ΠΑΡΟΝ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Ich sag-e Ich sag-t-eDu sag-st Du sag-t-e-stEr sag-t Er sag-t-eWir sag-en Wir sag-t-enIhr sag-t Ihr sag-t-etSie sag-en Sie sag-t-en

Αυτό δεν προβλέπεται με το δέντρο του Pollock αλλά προβλέπεται με ένα δέντρο στο οποίο η συμφωνία είναι πάνω από το Χρόνο:

CP 3C AgrP

3NP Agr'

3Agr NegP

3Neg TP

3 T VP

3 ADV VP

6 V

Chomsky 1989/ 1991: Το δέντρο της Belletti εκφράσει πιο σωστά τη σχέση συμφωνίας ανάμεσα στο Υ και στην Συμφωνία του ρήματος (Σχέση χαρακτηριστή κεφαλής). Όμως και τα επιχειρήματα του Pollock σε σχέση με τις παραμετρικές διαφορές λόγω Agr είναι σωστά. Οι δύο απόψεις συνδυάζονται αν δεχτούμε το ακόλουθο δέντρο για την πρόταση:

AgrSP3

NomCase AgrS'3

AgrS TP

108

3 T'3

T AgrOP3

AccCase AgrO'3

AgrO VP3

Subj V'3

Verb Obj

Το δέντρο ενσωματώνει την Υπόθεση παραγωγής του Υποκειμένου μέσα στη Ρηματική Φράση που διατυπώθηκε από τους Sportiche (1988) και Koopman & Sportiche (1988) με κύριο επιχείρημα την κατανομή των αιωρούμενων ποσοδεικτών.

Φαινόμενα Συμφωνίας Αντικειμένου με μετοχές δίνουν ανεξάρτητες μαρτυρίες για το AgrO:

(26) a. Jean a peint(*e) la porte (French)John has painted(*fem) the door'John painted the door'

b. La portei que Jean a pein(e) ti

The door that John has painted(fem)'The door that John painted'

c. Jean l' a peint(e)John Cl has painted(fem)'John painted it'

Kayne (1989b)

109

ENOTHTA 9

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ

ΕΝΟΤΗΤΑ 10

ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ:

(i) The language (I-language) has two components: (i) The Lexicon: it characterizes the lexical items that appear in sentences. (ii) The Computational System: it generates an infinite set of Structural Descriptions (SD), i.e. symbolic objects. Each SD specifies the full array of phonetic, semantic and syntactic properties of a particular linguistic expression.

Language provides a variety of symbolic systems (levels of Representation) which provide information about the properties of each linguistic expression:

D-structure: the level of Representation that relates the computational system and the lexicon. (Internal Interface Level)

110

Phonetic Form (PF): The level of representation that specifies aspects of sound. It contains elements that have an interpretation in terms of the sensimotor systems. It is the level that interfaces with the perceptual system in speech recognition and the articulatory system in speech production (External Interface Level I).

Logical Form (LF) : The level of representation that specifies aspects of meaning. It contains elements that have an interpretation in terms of other systems of the mind/ brain involved in thought, referring, planning, and so on. It is the level that interfaces with a speaker's general knowledge and with extra-linguistic cognitive systems (External Interface Level II).

(ii) The three interface levels mentioned above are not related directly. Their relations are mediated by an intermediate level of S-structure:

Lexicon D-Structure S-Structure3

LF PF

The syntactic component consists of a mapping from D-structure, the level of lexical insertion, onto S-structure by means of transformations (Affect α: movement, deletion, maybe insertion). The S-structure generated by this process is then sent to PF (where it is given a representation usable by the articulatory-perceptual mechanisms responsible for speech) and LF (where it receives a semantic representation).

The idea that the Syntax branches to PF and LF and that operations happen overtly or covertly with all overt movement preceding all covert movement is known as the T-Model of Syntax.

(iii) Derivational Morphology takes place in the Lexicon. Inflectional Morphology takes place in syntax.(iii) Derivational Morphology takes place in the Lexicon. Inflectional Morphology takes place in syntax.

(iv) A trend in syntactic theory which started in the late '70s: the move from specific grammatical rules that describe particular syntactic constructions to general principles that interact to explain syntactic phenomena (e.g. the interaction between mechanisms like Move α and Principles like the Case-Filter explains movement of the object to subject position in e.g. passivization).

"….Suppose we have some collection of phenomena in a particular language. In the early stages of generative grammar, the task was to find a rule system of the permitted form from which these phenomena (and infinitely many others) could be derived. That is a harder task than the ones posed in pregenerative grammar, but not an impossible one: there are many potential rule systems, and it is often possible to devise one that will more or less work- though the problem of explanatory adequacy

111

at once arises, as noted.But this achievement, however difficult, does not count as a real result if we adopt the P&P

approach as a goal. Rather, it merely sets the problem. The task is now to show how the phenomena derived by the rule system can be deduced from the invariant principles of UG with parameters set in one of the permissible ways." (Chomsky and Lasnik 1995: 28).

The P&P approach aims to reduce descriptive statements to two categories: language invariant, and language-particular. The language invariant statements are principles (including the parameters). The language-particular statements are specifications of particular values of parameters.

Parameters have two sources:

(a) Properties of the lexicon: How non-substantive (functional elements) are realized: e.g. some languages express aspect, others don't, some languages have determiners, others don't, some languages have pro subjects and others not –this depends, in a sense to be made precise, on properties of the verbal agreement system. Global properties of heads (head-directionality parameters)

Maria sagt , dass Hans den Ball kaufte

η Μαίρη λέει ότι ο Χανς τη μπάλα αγόρασε

e-wa kabe-ni kakatte imasu

εικόνα τοίχο σε κρέμεται

με χάρη

(b) The point in the derivation at which Move α takes place (from D-structure to S-structure or from S-structure to LF):

Example: wh-movement

(a) In some languages (Bulgarian, Romanian, Serbo-Croatian, Polish) all wh-words move to the front:

Bulgarian

Kogo kakvo e pital Ivan?Whom what AUX asked Ivan'Who did Ivan ask what?'

(b) In another class of languages (Japanese, Korean, Chinese, and Tibetan) wh-words typically remain in situ (in their base position):

Japanese

Taroo-ga dare-ni nani-o ageta no?Taroo-NOM who-DAT what-ACC gave Q'Who did Taroo give what?'

112

(c) Finally, there is a class of languages (including English, Greek, German) which mixes these two strategies moving one wh-word and leaving the rest in situ:

EnglishWho did John give what?

GreekΤίνος έδωσε ο Γιάννης τι

Huang (1982), Lasnik & Saito (1984): the difference between these languages has to do with the point in the derivation at which wh-movement applies:

S-Structure LFAll Bulgarian Movement All Japanese MovementSome English Movement Some English Movement

113