ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. ·...

65
ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Υπάρχουν διάφορεςδιακρίσεις των θεωριών περιφερειακής ανάπτυξης. Μια βασική διάκριση χρησιμοποιεί ως κριτήριο την κατεύθυνση προς την οποία κάθε προσέγγιση δέχεται ότι κινούνταιοι ανισότητες. Περιλαμβάνει (α) τις θεωρίες αυτοεξισορρόπισης / ανάπτυξης ή οι θεωρίες σύγκλισης και (β) τις θεωρίες ανισορροπίας / υπανάπτυξης ήοιθεωρίες απόκλισης. (α) Οι θεωρίες αυτοεξισορρόπισης υποστηρίζουν ότι, οι περιφέρειες μπορούν να αναπτύσσονται ισόρροπα, και οι μηχανισμοί της ελεύθερης αγοράς μακροχρόνια τείνουν να εξαλείψουν και να εξισορροπήσουν τις υπάρχουσες χωρικές ανισότητες. Προέρχονται κυρίως από το νεοκλασικό υπόδειγμα και οι οποίες ερμηνεύουν την ανάπτυξη ως μια διαδικασία που μακροχρόνια τείνει στην ισορροπία. (β) Οι θεωρίες ανισορροπίας υποστηρίζουν ότι, οι περιφερειακές ανισότητες είναι στοιχείο της λειτουργίας του καπιταλιστικού συστήματος και τείνουν να διευρύνονται, όσο η οικονομία λειτουργεί με τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς. Έχουν κυρίως κεϋνσιανή προέλευση και εισάγουν θετικούς ή αρνητικούς μηχανισμούς επανατροφοδότησης (feedback) και τη σωρευτική έλξη ή απώθηση προς τους παραγωγικούς συντελεστές που ασκούν οι πλούσιες ή οι φτωχές περιοχές.

Transcript of ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. ·...

Page 1: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Υπάρχουν διάφορες διακρίσεις των θεωριών περιφερειακής ανάπτυξης.

Μια βασική διάκριση χρησιµοποιεί ως κριτήριο την κατεύθυνση προς την οποία κάθε

προσέγγιση δέχεται ότι “κινούνται” οι ανισότητες. Περιλαµβάνει (α) τις θεωρίες

αυτοεξισορρόπισης / ανάπτυξης ή οι θεωρίες σύγκλισης και (β) τις θεωρίες

ανισορροπίας / υπανάπτυξης ή οι θεωρίες απόκλισης.

(α) Οι θεωρίες αυτοεξισορρόπισης υποστηρίζουν ότι, οι περιφέρειες µπορούν να

αναπτύσσονται ισόρροπα, και οι µηχανισµοί της ελεύθερης αγοράς µακροχρόνια τείνουν

να εξαλείψουν και να εξισορροπήσουν τις υπάρχουσες χωρικές ανισότητες. Προέρχονται

κυρίως από το νεοκλασικό υπόδειγµα και οι οποίες ερµηνεύουν την ανάπτυξη ως µια

διαδικασία που µακροχρόνια τείνει στην ισορροπία.

(β) Οι θεωρίες ανισορροπίας υποστηρίζουν ότι, οι περιφερειακές ανισότητες είναι στοιχείο της

λειτουργίας του καπιταλιστικού συστήµατος και τείνουν να διευρύνονται, όσο η οικονοµία

λειτουργεί µε τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς. Έχουν κυρίως κεϋνσιανή προέλευση

και εισάγουν θετικούς ή αρνητικούς µηχανισµούς επανατροφοδότησης (feedback) και τη

σωρευτική έλξη ή απώθηση προς τους παραγωγικούς συντελεστές που ασκούν οι

πλούσιες ή οι φτωχές περιοχές.

Page 2: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2

Τα τελευταία χρόνια, οι θεωρίες σύγκλισης ή απόκλισης ενσωµάτωσαν

ποσοτικές αναλύσεις και υποδείγµατα, ενώ εισάγουν νέες έννοιες, όπως οι

οικονοµίες κλίµακας και οι οικονοµίες συγκέντρωσης.

Τις έννοιες αυτές τις ενσωµατώνουν σε συναρτήσεις παραγωγής,

αυξάνοντας έτσι την πολυπλοκότητα της ανάλυσης.

Τόσο τα υποδείγµατα σύγκλισης που χρησιµοποιούν ως βάση το

νεοκλασικό υπόδειγµα, όσο και τα υποδείγµατα απόκλισης που στηρίζονται

στις κεϋνσιανές προσεγγίσεις, ενσωµατώνουν έναν αριθµό οικονοµικών

συµπεριφορών, τις οποίες προσοµοιώνουν µε τις κατάλληλες εξισώσεις και

καταλήγουν σε συµπεράσµατα µακροχρόνιας µείωσης ή αύξησης των

περιφερειακών ανισοτήτων.

Page 3: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 3

Άλλες ταξινοµήσεις

Με κριτήριο την εποχή εµφάνισης κάθε προσέγγισης Υπάρχουν:

(α) Οι θεωρίες της 1ης γενιάς (1930 – 1950)

(β) Οι θεωρίες της 2ης γενιάς (1950-1980)

(γ) Οι πρόσφατες θεωρίες (1980 έως σήµερα).

Ταξινόµηση µε κριτήριο το επίπεδο ανάλυσης του χώρου. Περιλαµβάνει:

(α) Τις µακροοικονοµικές και (β) Τις µικροοικονοµικές προσεγγίσεις.

Ταξινοµήσεις που χρησιµοποιούν ως κριτήριο το βαθµό προτυποποίησης

της περιφερειακής οικονοµίας (περιγραφικά, θετικιστικά και κανονιστικά

υποδείγµατα), ή την εξελικτική πορεία του επιστηµονικού πεδίου της

χωρικής ανάπτυξης (θεωρίες του πρώτου σταδίου 1909-1970 και του

δεύτερου σταδίου 1970-2004).

Page 4: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 4

Τέλος, η ταξινόµηση µε κριτήριο τον επιστηµονικό χώρο από τον οποίοεξετάζεται το θέµα της περιφερειακής ανάπτυξης και των οικονοµικώνανισοτήτων µεταξύ των περιφερειών. Στην κατηγορία ανήκουν:

(α) Οι οικονοµικές προσεγγίσεις, αναλύουν τις ανισότητες ως καθαρά

οικονοµικό φαινόµενο, χρησιµοποιούν σχετικές µεθοδολογίες για την

ερµηνεία του και εστιάζουν στις οικονοµικές συνθήκες ή τις διαδικασίες οι

οποίες το προκαλούν.

(β) Οι προσεγγίσεις, οι οποίες ερµηνεύουν τις χωρικές οικονοµικές ανισότητες

από την κοινωνιολογική άποψη και ερµηνεύουν το φαινόµενο

χρησιµοποιώντας σχετικές κοινωνιολογικές θεωρίες.

Είναι δύσκολο να διακρίνουµε µε σαφήνεια τα όρια των δυο κατηγοριών, αφού

και οι δυο χρησιµοποιούν ορισµένες θεωρίες ή έννοιες που είναι κοινές.

Page 5: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 5

ΗΗ εµφάνισηεµφάνιση τωντων θεωριώνθεωριών περιφερειακήςπεριφερειακής ανάπτυξηςανάπτυξης

Στη ∆. Ευρώπη και ΗΠΑ από το 1930 άρχισαν να προβληµατίζουν οι διαφορές στα

επίπεδα ανάπτυξης των διαφόρων περιοχών και να λαµβάνονται τα πρώτα µέτρα για

τη µείωση των ανισοτήτων.

Την περίοδο αυτή, στην πρ. Σοβ. Ένωση η περιφερειακή ανάπτυξη είχε άλλη µορφή

µε την ανάπτυξη νέων πόλεων και τη χωροθέτηση επιχειρήσεων σε λιγότερο

αναπτυγµένες περιοχές.

Μετά το 1930 ο προβληµατισµός αυξήθηκε, οι δράσεις για την περ. ανάπτυξη

αυξήθηκαν, ενώ µετά τον 2ο Παγκ. Πόλεµο η περιφερειακή ανάπτυξη αποτελεί

βασικό συστατικό στοιχείο των προγραµµάτων ανάπτυξης και να εµφανίζεται η σχέση

«κέντρου - περιφέρειας».

Οι πρώτες προσεγγίσεις περιφερειακής ανάπτυξης προέκυψαν από κατάλληλη

προσαρµογή των υφιστάµενων υποδειγµάτων οικονοµικής ανάπτυξης.

Το κλασικό υπόδειγµα των εξωτερικών οικονοµιών του Marshall (1890), το

νεοκλασικό υπόδειγµα εµπορίου και η θεωρία της ανάπτυξης αποτέλεσαν τη

βάση για τη δηµιουργία των πρώτων προσεγγίσεων περιφερειακής ανάπτυξης.

Οι πρώτες προσεγγίσεις της περιφερειακής ανάπτυξης ήταν «µη χωρικές»

επεκτάσεις των νεοκλασικών οικονοµικών θεωριών του διεθνούς εµπορίου και της

εθνικής οικονοµικής ανάπτυξης.

Page 6: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 6

Στη συνέχεια, οι προσεγγίσεις που εµφανίσθηκαν και περιείχαν τη

µεταβλητή «χώρος» ή «απόσταση», αφορούσαν κυρίως την επιλογή της

θέσης εγκατάστασης των επιχειρήσεων.

1η προσπάθεια: von Thunen (1826), και αφορούσε την κατανοµή χρήσεων

γης

Το υπόδειγµα του von Thunen βελτιώθηκε και επεκτάθηκε στη συνέχεια

από τους Christaller (1933) και Losch (1938), οι οποίοι επιδίωξαν να

ερµηνεύσουν την αστική ιεραρχία και την κατανοµή των πόλεων.

Ο Christaller διατύπωσε αρχικά τη θεωρία των κεντρικών θέσεων

Ο Losch επέκτεινε τις αρχικές ιδέες του Christaller και τις τοποθέτησε σε ένα

οικονοµικό πλαίσιο, και εισήγαγε την ιδέα ενός κώνου ζήτησης

Τα πρώτα υποδείγµατα που αναφέρονταν αποκλειστικά στη χωροθέτηση

της βιοµηχανίας αναπτύχθηκαν από τον Weber (1929) και αργότερα από

τους Hoover (1937) και Isard (1956).

Page 7: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 7

ΟιΟι ρώτεςρώτες θεωρίεςθεωρίες (1930(1930--60)60)

ΗΗ θεωρίαθεωρία τουτου διαπεριφερειακούδιαπεριφερειακού εµπορίουεµπορίου

Αποτελεί προσαρµογή του υποδείγµατος του διεθνούς εµπορίου των

Heckscher- Ohlin (H-O)

Αναφορά στο απόλυτο και το συγκριτικό πλεονέκτηµα

H R1 είναι περισσότερο παραγωγική, έχει µικρότερο κόστος ή απόλυτο

πλεονέκτηµα σε σχέση µε την περιφέρεια R2, στην παραγωγή του Α.

H R2 έχει απόλυτο πλεονέκτηµα ως προς την R1 στην παραγωγή του Β.

Ώρες για την παραγωγή µιας µονάδας

Περιφέρεια Προϊόν Α Προϊόν B

R1 40 80

R2 60 50

Page 8: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 8

Εάν µια εριφέρεια να έχει αόλυτο λεονέκτηµα στην αραγωγή

όλων των αγαθών.

Στην περίπτωση αυτή, κατά τη θεωρία του συγκριτικού πλεονεκτήµατοςτου Ricardo, το διαπεριφερειακό εµπόριο συµφέρει στις περιφέρειες, αφούτις βοηθά να ειδικευθούν στην παραγωγή του ενός αγαθού

Η R1 είναι πιο παραγωγική για τα 2 προϊόντα ως προς την R2.

Για να παράγει η R1 από 1 µονάδα και των δυο προϊόντων θα πρέπει ναδαπανά 80+90=170 ώρες εργασίας.

Αν ειδικευθεί στην παραγωγή του Α αφού 1/1.5<1/1.11, µπορεί µε 160 ώρεςεργασίας να παράγει 2 µονάδες του Α και να ανταλλάσει τη µια από αυτέςµε µια µονάδα προϊόντος Β που θα παράγεται στην περιφέρεια R2. Έτσι, εξοικονοµεί 10 ώρες, ενώ η R2 θα χρειάζεται 200 ώρες εργασίας για τηνπαραγωγή 2 µονάδων του Β και εξοικονοµεί 20 ώρες εργασίας.

Ώρες για την παραγωγή µιας µονάδας

Περιφέρεια Προϊόν Α Προϊόν B

R1 80 90

R2 120 100

Συγκριτικό κόστος 1:1,5 1:1,11

Page 9: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 9

Βασικές υποθέσεις του υποδείγµατος διεθνούς εµπορίου:

(α) Υπάρχουν δυο περιφέρειες (R1 και R2) που συναλλάσσουν εµπορικάτα δύο προϊόντα (Α και Β) που παράγουν χρησιµοποιώντας δύοπαραγωγικούς συντελεστές. Η παραγωγή του Α είναι έντασης της εργασίας, και η παραγωγή του Β είναι έντασης κεφαλαίου.

(β) Οι δύο περιφέρειες διαθέτουν την ίδια τεχνολογία παραγωγής και έχουντις ίδιες γραµµικές οµογενείς συναρτήσεις παραγωγής, ενώ υπάρχουνσταθερές αποδόσεις κλίµακας στην παραγωγή του Α και του Β.

(γ) Οι δύο περιφέρειες παράγουν ορισµένες ποσότητες προϊόντος Α καιορισµένες ποσότητες προϊόντος Β, ενώ οι αγορές στις δυο περιφέρειεςείναι τέλεια ανταγωνιστικές.

(δ) Οι παραγωγικοί συντελεστές κινούνται τέλεια εντός των δυοπεριφερειών αλλά όχι εκτός αυτών και το µεταφορικό κόστος είναι µηδενικό

(ε) Όλοι οι πόροι καταναλώνονται στην παραγωγή του Α και του Β και τοεµπόριο µεταξύ των περιφερειών R1 και R2 είναι ισορροπηµένο, έτσι ώστεη αξία των περιφερειακών εξαγωγών να είναι ίση µε την αξία τωνπεριφερειακών εισαγωγών.

Page 10: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 10

Το εµπόριο µεταξύ δυο περιφερειών κατά το υπόδειγµα H-O

Οι Περιφέρειες εξειδικεύονται στην παραγωγή του προϊόντος που εµφανίζουν

συγκριτικό πλεονέκτηµα, δηλαδή µικρότερο σχετικό κόστος παραγωγής

Προϊόν Β

Α1 Α1/ Προϊόν Α

Περιφέρεια R1

a

a/

Β1

Β1/

Προϊόν

Β

Α2/ Α2

Προϊόν Α

Περιφέρεια

R2

b

b/

Β2/

Β2

Page 11: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 11

Κριτική.

Το υπόδειγµα στηρίζεται σε µια σειρά από υποθέσεις που δεν ισχύουν

Ο τέλειος ανταγωνισµός, οι ίδιες οµογενείς συναρτήσεις παραγωγής και η

πλήρης κινητικότητα στο χώρο στην πραγµατικότητα δεν υπάρχουν.

Η διεξαγωγή του εµπορίου δεν είναι ανεµπόδιστη και οι περιορισµοί που

υπάρχουν στο διεθνές εµπόριο είναι µεγαλύτεροι σε σχέση µε το

διαπεριφερειακό εµπόριο εντός µιας χώρας.

Η εξάλειψη του µεταφορικού κόστους αποτελεί ένα σοβαρό µειονέκτηµα, αφούη απόσταση επιδρά σηµαντικά στον όγκο του εµπορίου.

Η απόσταση συνδέεται αντιστρόφως ανάλογα µε τον όγκο του εµπορίου, δεδοµένου ότι πέραν του µεταφορικού κόστους που για τα µεγάλου βάρους

εµπορεύµατα επηρεάζει σηµαντικά την εµβέλεια διάθεσης των προϊόντων των

περιφερειών.

Οι µικρές χώρες δεν µπορούν να αναπτύξουν και να διατηρήσουν τα

συγκριτικά τους πλεονεκτήµατα, γεγονός που οδηγεί στη δηµιουργία Ζωνών

Ελεύθερου Εµπορίου, Τελωνειακών Ενώσεων, Κοινής Αγοράς, κ.λπ.

Page 12: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 12

Η θεωρία της εξαγωγικής βάσης

Στηρίζεται στην έννοια του πολλαπλασιαστή του εξωτερικού εµπορίου και της

συγκριτικής στατικής ανάλυσης

Αναπτύχθηκε στη δεκαετία του '50 από τους Tiebout (1956) και North (1955).

Η οικονοµία κάθε περιφέρειας διαιρείται στο βασικό (εξαγωγικό) τοµέα και το

µη βασικό (µη εξαγωγικό) τοµέα, ο οποίος υπάρχει µόνο για να εξυπηρετήσει

το βασικό τοµέα.

Κάθε αύξηση στον όγκο των εξαγωγών θέτει σε κίνηση µια πολλαπλασιαστική

διαδικασία, στην οποία ο πολλαπλασιαστής ισούται µε το πηλίκο του ολικού

προϊόντος δια του συνόλου των εξαγωγών.

Page 13: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 13

Κριτική

Στηρίζεται στην κεϋνσιανή θεωρία του εισοδήµατος εφαρµοσµένη σεανοικτή οικονοµία και προσαρµοσµένη σε συνθήκες µακροχρόνιαςανάλυσης, µε τη διαφορά ότι θεωρεί πως η ζήτηση για εξαγωγές αποτελεί τοµοναδικό παράγοντα που επηρεάζει τη συνολική ζήτηση.

Καθοριστικοί παράγοντες, όπως εγχώριες επενδύσεις, δηµόσιες δαπάνες, µεταβολές στη συνάρτηση κατανάλωσης αγνοούνται.

Η έλλειψη εξαγωγικής δραστηριότητας δεν αναπληρώνεται από τους µηεξαγωγικούς κλάδους

Η θεωρία υιοθετεί την απλουστευτική παραδοχή ότι, η οικονοµία διαιρείταισε δυο µόνο τµήµατα, την «περιφέρεια» και τον «υπόλοιπο κόσµο». Είναιαδιάφορο αν η ζήτηση προέρχεται από τη γειτονική περιφέρεια ή την άλληάκρη του κόσµου, αγνοώντας τους λειτουργικούς δεσµούς που υπάρχουνµεταξύ των περιφερειών και τη διαδικασία της διαπεριφερειακής ανάπτυξης.

Αγνοεί την πιθανή ύπαρξη συγκριτικών πλεονεκτηµάτων σε µια περιφέρειακαι επικεντρώνει την αναπτυξιακή διαδικασία στις εξαγωγικέςδραστηριότητές της.

Page 14: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 14

Μαθηµατική ανάλυση του υποδείγµατος

Η γενική εξίσωση:

Y=Το παραγόµενο προϊόν ίσο µε το περιφερειακό εισόδηµα.

C=Η κατανάλωση.

I=Οι επενδύσεις.

X=Οι εξαγωγές.

M=Οι εισαγωγές.

Η κατανάλωση µπορεί να συνδεθεί µε το εισόδηµα:

Οι εισαγωγές µπορούν να συνδεθούν µε το εισόδηµα

Οι I και X µπορούν να θεωρηθούν ως εξωγενείς και να παρασταθούν:

Από τις παραπάνω σχέσεις αποκτούµε:

MXICY −++=

cYcC += 0

mYmM += 0

II = XX =

mYmXIcYcY −−+++= 00

)1(

00

mc

XImcY

+−

++−=

Page 15: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 15

Από τις σχέσεις αποκτούµε τον πολλαπλασιαστή:

Παράδειγµα:

Σε µια περιφέρεια η οριακή ροπή για κατανάλωση ισούται µε c=0.8, η οριακή ροπή για

εισαγωγές ισούται µε m=0. Να βρεθεί ο πολλαπλασιαστής του εισοδήµατος στον

κλάδο ως προς τον βασικό κλάδο.

Ο πολλαπλασιαστής θα ισούται: = = =5

Αυτό σηµαίνει ότι 1 € επί πλέον εξαγωγών αυξάνει το περιφερειακό εισόδηµα

κατά 5 €.

Παράδειγµα

Μια περιφέρεια ικανοποιεί τις καταναλωτικές της ανάγκες µε εισαγωγές και συνεπώς

στον κλάδο αυτό η οριακή ροπή c για κατανάλωση ισούται µε την οριακή ροπή για

εισαγωγές m (m=c). Να βρεθεί ο πολλαπλασιαστής του εισοδήµατος στον κλάδο.

Ο πολλαπλασιαστής θα ισούται: = =1

)1(

1

mcX

Y

+−=

mc +−1

1XYm /

)8.01(

1

XYm /

cc +−1

1

Page 16: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 16

Εάν mx είναι η ροπή για εισαγωγές προϊόντων σε µια περιφέρεια η

συνάρτηση εισαγωγών θα είναι:

Όπου: οι καθαρές εξαγωγές

Από τη γενική εξίσωση έχουµε:

Ο πολλαπλασιαστής εξαγωγών: =

Παράδειγµα

Σε µια περιφέρεια ένας εξαγωγικός οικονοµικός της κλάδο, εισάγει ως εισροές που

συµµετέχουν στη διαδικασία παραγωγής της το 60% της αξίας των εξαγόµενων

προϊόντων. Να βρεθεί η αύξηση του εισοδήµατος στην περιφέρεια αν αυξηθεί η

ζήτηση στον κλάδο κατά 100.000 € και (c-m)=0.25, καθώς και η αύξηση εισοδήµατος

στην περιφέρεια για την περίπτωση που οι εισροές προέρχονται από την ίδια την

περιφέρεια.

(α) Στην περίπτωση που γίνονται εισαγωγές πρώτων υλών από τον κλάδο, οι οποίες

χρησιµοποιούνται για την παραγωγή των προϊόντων του και mX=0.60 ⇒

Πολλαπλασιαστής εισοδήµατος= = =0,53

Αύξηση ζήτησης κατά 100.000 € επιφέρει αύξηση του εισοδήµατος κατά 53.000 €.

XmmYmM x++= 0

XmX x−

XmmYmXIcYcY X−−−+++= 00

)1(

)1(00

mc

XmImcY I

+−

−++−=

XYm /)1(

)1(

mc

m

X

Y X

+−

−=

4.0)1( =− Xm

XYm /)25.01(

)60.01(

Page 17: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 17

(β) Αν οι πρώτες ύλες που χρησιµοποιούνται προέρχονται από την ίδια την

περιφέρεια, τότε

Και ο πολλαπλασιαστής του εισοδήµατος ισούται: = = 1,33.

Η αύξηση της ζήτησης κατά 100.000 € θα επιφέρει αύξηση του περιφερειακού

εισοδήµατος κατά 133.000 €. ∆ηλαδή, µια αύξηση της αξίας των εξαγωγών κατά

100.000 € θα αυξήσει το παραγόµενο προϊόν εναλλακτικά κατά 53.000 € ή κατά

133.000 €.

Αύξηση της αξίας των εξαγωγών κατά 100.000 € θα αυξήσει το παραγόµενο προϊόν

εναλλακτικά κατά 53.000 € ή κατά 133.000 €.

Αν ο εξαγωγικός τοµέας χρησιµοποιεί εισροές από το εξωτερικό, η αξία των

εξαγωγών που πραγµατοποιεί ο εξαγωγικός τοµέας µείον την αξία των εισαγόµενων

εισροών αποτελεί εισόδηµα για την περιφέρεια.

Ένα µέρος του εισοδήµατος αυτού µεταφέρεται στο εξωτερικό για αγορά αγαθών ή

υπηρεσιών και συνεπώς υπάρχει «διαφυγή» ζήτησης προς το εξωτερικό.

Εάν mF είναι το ποσοστό αυτής της «διαφυγής», οι εξαγωγές µειώνονται κατά:

Και →

0.1)1( =− Xm

XYm /)25.01(

1

)( XmX X−

)(00 XmXmXmmYmXIcYcY XFX −−−−−+++=

)1(

)1(00

mc

XmmmmImcY FXFX

+−

+−−++−=

Page 18: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 18

Ο πολλαπλασιαστής εξαγωγών θα ισούται:

Παράδειγµα

Στην περιφέρεια του προηγούµενου παραδείγµατος υποθέτουµε ότι mx=0.6 και

mF=0.5. Να βρεθεί ο πολλαπλασιαστής εισοδήµατος.

Λύση:

Το 60% των εισροών ικανοποιούνται από το εξωτερικό και το 50% του

παραγόµενου από τις εξαγωγές εισοδήµατος στην περιφέρεια µεταφέρεται

µέσω της ζήτησης για εισαγωγές επίσης προς το εξωτερικό.

Θα ισχύει: = 1-0,6-0,5+(0,60)(0,5) =0,2.

Ο πολλαπλασιαστής είναι: =0,26

)1(

)1(

mc

mmmm

X

Y FXFX

+−

+−−=

FXFX mmmm +−−1

)25.01(

2.0

Page 19: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 19

Εισάγουµε στο υπόδειγµα:

T=Οι φορολογικές πληρωµές

G=Οι κρατικές δαπάνες

Οι κρατικές δαπάνες µπορούν να εκφρασθούν ως συνάρτηση του

εισοδήµατος µε τη σχέση:

g0 = ποσό αυτόνοµης κρατικής δαπάνης,

g = η οριακή ροπή προς κρατική δαπάνη

Εκφράζουµε τις επενδύσεις ως εξής:

Και οι φορολογικές πληρωµές:

Θα είναι:

Και ο πολλαπλασιαστής ισούται:

gYgG −= 0

iYiI += 0

tYT =

XmtmYmX

tgYgtiYicYcY

X−−−−+

+−++−+++=

)1(

)1()1(

0

000

)1)](()[(1

)1(000

tgimc

XmgimcY x

−−+−−

−+++−=

)1)](()[(1

)1(

tgimc

Xm

X

Y X

−−+−−

−=

Page 20: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 20

Υοδείγµατα τύου Harrod - Domar

Οι βασικές υποθέσεις των υποδειγµάτων αυτής της κατηγορίας είναιοι εξής:

(α) Υπάρχουν σταθερές αποδόσεις κλίµακας.

(β) ∆εν σηµειώνεται καµία τεχνολογική πρόοδος.

(γ) Η ροπή για αποταµίευση είναι δεδοµένη και σταθερή.

(δ) Η τεχνολογία του παραγωγικού τοµέα είναι αυτή των σταθερώνσυντελεστών και δεν υπάρχει ελαστικότητα υποκατάστασης µεταξύτων παραγωγικών συντελεστών κεφαλαίου και εργασίας. Αυτόσηµαίνει ότι υπάρχει µια µόνο παραγωγική διαδικασία για τηνπαραγωγή ενός προϊόντος.

(ε) Ο ρυθµός ανάπτυξης της εργατικής δύναµης είναι σταθερός και ίσοςµε το ρυθµό ανάπτυξης του πληθυσµού και καθορίζεται απόεξωοικονοµικούς παράγοντες.

(στ) Ο ρυθµός ανάπτυξης της παραγωγικής δυναµικότητας καθορίζεταιαπό το µέγεθος του κεφαλαίου της οικονοµίας σε δεδοµένη χρονικήπερίοδο.

Page 21: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 21

(α) Το παραγόµενο προϊόν είναι συνάρτηση του χρησιµοποιούµενου

κεφαλαίου, δηλαδή:Y=F(K)

(β) Το οριακό προϊόν του κεφαλαίου είναι σταθερό και η συνάρτηση

παραγωγής παρουσιάζει σταθερές αποδόσεις κλίµακας:

(γ) Για να υπάρχει πλήρης απασχόληση των παραγωγικών συντελεστών θα

πρέπει οι επενδύσεις να είναι ίσες µε τις αποταµιεύσεις και ίσες µε το

προϊόν επί την ροπή προς αποταµίευση. ∆ηλαδή I=S=sY.

(δ) Η µεταβολή στο απόθεµα κεφαλαίου δίνεται από τη σχέση: ∆Κ=Ι-δΚ,

όπου δ είναι το ποσοστό απόσβεσης του κεφαλαίου.

K

Y

dK

dYc

dK

dY=⇒=

Page 22: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 22

Το νεοκλασικό υόδειγµα µεγέθυνσης (α) Χωρίς τεχνολογική πρόοδο

k * Κεφάλαιο/εργαζόµενο k=K/L

Προϊό

ν/εργ

αζόµε

νο

y=Y/

L

Y/L=f(K/L)

y*

Υπάρχει θετική σχέση µεταξύ του

κεφαλαίου ανά εργαζόµενο K/Lκαι του προϊόντος ανά

εργαζόµενο Y/L, η οποίααπεικονίζεται στη µορφή της

καµπύλης.

Page 23: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 23

(β) Με τεχνολογική πρόοδο

k1 Κεφάλαιο/εργαζόµενο k=K/L

Προϊόν/ερ

γαζόµενο

y=Y/L

y1 y2

(Y/L)1 =f1(K/L)

(Y/L)2 =f2 (K/L)

Η βελτίωση της

τεχνολογικής προόδου

έχει ως αποτέλεσµα τη

µετακίνηση της καµπύλης

στη θέση

Page 24: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 24

Οι βασικοί παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται η επίτευξη

µακροχρόνιας ισορροπίας του περιφερειακού συστήµατος

Ο ρυθµός αύξησης της εργασίας

Ο ρυθµός της τεχνολογίας g

Το µερίδιο του κεφαλαίου στο εισόδηµα α.

Η σταθερή και ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη επιτυγχάνεται όταν:

Οι τρεις προαναφερθέντες παράγοντες είναι σταθεροί και ίσοι στις περιφέρειες.

Αν ο ρυθµός αύξησης κεφαλαίου διαφέρει και το µερίδιο του κεφαλαίου ωςποσοστό επί του εισοδήµατος είναι το ίδιο, η περιφέρεια µε το ταχύτερο ρυθµόαύξησης της εργασίας θα πρέπει να έχει βραδύτερο ρυθµό τεχνολογικήςπροόδου.

Αν το µερίδιο του κεφαλαίου ως ποσοστό επί του εισοδήµατος διαφέρει, για τηνεπίτευξη της ισόρροπης περιφερειακής ανάπτυξης θα πρέπει να υπάρξειυποκατάσταση των συντελεστών παραγωγής και διαφοροποίηση του λόγουκεφάλαιο προς προϊόν.

Αν οι αποταµιεύσεις σε µια περιφέρεια δεν εξασφαλίζουν το ρυθµό αύξησης τουκεφαλαίου, ώστε να ικανοποιείται η συνθήκη ισορροπίας , για την επίτευξη τηςισόρροπης περιφερειακής ανάπτυξης θα πρέπει να υπάρξει µετακίνησηκεφαλαίου από τη µια περιφέρεια στην άλλη.

Page 25: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 25

Η επίδραση της µεταβολής των παραγωγικών συντελεστών στο

παραγόµενο προϊόν ανά εργαζόµενο

Αύξηση παραγόµενου

περιφερειακού προϊόντος

Αύξηση παραγόµενου

περιφερειακού προϊόντος

Αύξηση του κεφαλαίου στην περιφέρεια λόγω:

1. Νέων επενδύσεων στην περιφέρεια

2. Μεταφοράς κεφαλαίων από άλλη περιφέρεια

Αύξηση της εργασίας στην περιφέρεια λόγω:

1 Αύξησης πληθυσµού στην περιφέρεια

2. Μετακίνησης πληθυσµού από άλλες

περιφέρειες

3. Μείωσης της ανεργίας και αύξηση της

απασχόλησης

Βελτίωση της τεχνολογίας στην περιφέρεια λόγω:

1 Νέων επενδύσεων σε R&D

2 Βελτίωσης του επιπέδου κατάρτισης των

εργαζόµενων

3 Μεταφοράς τεχνολογίας από άλλες περιφέρειες

Η αύξηση του παραγόµενου

περιφερειακού προϊόντος µπορεί να

επέλθει µε αύξηση ή βελτίωση των

χρησιµοποιούµενων τεχνολογικών

συντελεστών κεφαλαίου, εργασίας και

τεχνολογίας

Page 26: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 26

Η κριτική την οοία δέχθηκε το νεοκλασικό υόδειγµα

Εστιάζεται κυρίως στην ισχύ των υποθέσεων που χρησιµοποιεί σχετικά µε τηνκινητικότητα των παραγωγικών συντελεστών.

Οι υποθέσεις για τέλεια γνώση των αµοιβών κεφαλαίου και εργασίας σε κάθεπεριφέρεια και για εύκολη ή ανεµπόδιστη κινητικότητα των εν λόγω παραγόντωνστην πράξη δεν ισχύει.

Η εµπειρία δείχνει ότι η κινητικότητα του κεφαλαίου δεν είναι εύκολη, υπάρχουνκαι άλλοι παράγοντες που την επηρεάζουν εκτός της µεγιστοποίησης τουκέρδους του επιχειρηµατία, ενώ η εργασία κινείται ευκολότερα σε σχέση µε τοκεφάλαιο.

Ακόµη, η εξίσωση των επιπέδων της χρησιµοποιούµενης από τις επιχειρήσειςτεχνολογίας µεταξύ των περιφερειών δεν είναι πάντοτε εφικτή, επειδή ηαπόσταση, καθώς και άλλοι παράγοντες, παίζουν σηµαντικό ρόλο στη χωρικήδιάχυση της τεχνολογίας,.

Το υπόδειγµα αγνοεί παράγοντες που επηρεάζουν την αποδοτικότητα τωνεπιχειρήσεων, όπως είναι οι εσωτερικές και εξωτερικές αποδόσεις κλίµακας.

Όπως προαναφέρθηκε, οι εσωτερικές αποδόσεις κλίµακας δηµιουργούνται στιςεπιχειρήσεις µε την αύξηση του µεγέθους τους, ενώ οι εξωτερικές αποδόσειςσχετίζονται µε τη χωρική συγκέντρωση των επιχειρήσεων σε µια περιοχή.

Page 27: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 27

ΗΗ θεωρίαθεωρία έλλειψηςέλλειψης / / αφθονίαςαφθονίας πόρωνπόρων

Οι παράγοντες που συντελούν στη δηµιουργία προϋποθέσεων οικονοµικήςανάπτυξης είναι:

Τα γεωγραφικά και κλιµατολογικά χαρακτηριστικά

Έλλειψη κεφαλαίου.

Η έλλειψη ανθρώπινων πόρων και επιχειρηµατικού πνεύµατος.

Η επικράτηση αντιοικονοµικών πολιτισµικών αξιών και τα φυλετικάχαρακτηριστικά.

Κριτική:

Οι προσεγγίσεις δεν επιχειρούν να ερµηνεύσουν τους µηχανισµούς δηµιουργίας τωνδιαφορετικών επιπέδων ανάπτυξης των χωρών, αλλά στηριζόµενοι σε εµπειρικέςπαρατηρήσεις κάνουν ορισµένες γενικεύσεις.

Υπάρχουν περιπτώσεις που εµπειρικά οι θεωρίες επαληθεύονται, ειδικά στηνπερίπτωση των χωρών που κατέχουν φυσικούς πόρους, όµως µπορούν νααναφερθούν παραδείγµατα που αυτές δεν ισχύουν.

Για ορισµένες χώρες η οικονοµική ανάπτυξη στηρίχθηκε στην αφθονία των φυσικώνπόρων, π.χ. ΗΠΑ, Καναδάς, άλλες χώρες π.χ. της Αφρικής ή της Μέσης Ανατολήςενώ κατέχουν πλουτοπαραγωγικές πηγές (π.χ. πετρελαιοπηγές) δεν έχουν ανάλογηοικονοµική ανάπτυξη, ενώ η Ιαπωνία έχει παρουσιάσει σηµαντική οικονοµική

ανάπτυξη χωρίς να κατέχει σηµαντικούς φυσικούς πόρους.

Page 28: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

1

ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΗΗ θεωρίαθεωρία τηςτης τοµεακήςτοµεακής διάρθρωσηςδιάρθρωσης ((sector theorysector theory))

H αύξηση του κατά κεφαλή εισοδήµατος συνδέεται µε τη µείωση των

παραγωγικών πόρων που απασχολούνται στον αγροτικό τοµέα και µε την αύξηση

της απασχόλησης στο βιοµηχανικό (δευτερογενή) τοµέα και τον τοµέα των

υπηρεσιών (τριτογενή τοµέα).

Ο ρυθµός της µετατόπισης των παραγωγικών πόρων µεταξύ των τοµέων της

οικονοµίας θεωρείται ως κύριος προσδιοριστικός παράγοντας της οικονοµικής

ανάπτυξης.

Η εισοδηµατική ελαστικότητα της ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών που

προσφέρονται από τον δευτερογενή και τον τριτογενή τοµέα είναι µεγαλύτερη

εκείνης των αγαθών και υπηρεσιών που προσφέρονται από τον πρωτογενή τοµέα.

O δευτερογενής και ο τριτογενής τοµέας εµφανίζουν µεγαλύτερη αύξηση της

παραγωγικότητας σε σχέση µε τον πρωτογενή, επειδή υπάρχει µια αναλογική

σχέση µεταξύ της αυξανόµενης ζήτησης και της αύξησης της παραγωγικότητας

λόγω των οικονοµιών κλίµακας.

Page 29: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

2

Μειονεκτήµατα

Η µετατόπιση των πόρων από τον πρωτογενή προς το δευτερογενή και

τριτογενή τοµέα δεν θεωρείται πλέον δεδοµένη.

∆εν είναι σαφές ότι οι µετατοπίσεις των παραγωγικών συντελεστών σηµαίνουν

απαραίτητα µετατοπίσεις από τους χαµηλής παραγωγικότητας προς τους

υψηλής παραγωγικότητας τοµείς.

Οι µεταβολές στην παραγωγικότητα συνδέονται κυρίως µε τις οικονοµίες

κλίµακας, την τεχνολογία και τις καινοτοµίες και δεν υφίσταται λόγος, ώστε

µεγάλη εισοδηµατική ελαστικότητα της ζήτησης και υψηλός ρυθµός αύξησης της

παραγωγικότητας να συµβαδίζουν.

Η θεωρία δεν ερευνά τα αίτια της ανάπτυξης, απλά περιγράφει τη διαδικασία της

ανάπτυξης

Παρόλα αυτά, η θεωρία αποτελεί την αφετηρία της κλαδικής ανάλυσης της

περιφερειακής ανάπτυξης, ενώ είναι δυνατή η περαιτέρω βελτίωση της

Page 30: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

3

ΟιΟι δυϊστικέςδυϊστικές θεωρίεςθεωρίες ((regional dualism theoriesregional dualism theories))

Στις λιγότερο αναπτυγµένες χώρες συνυπάρχουν 2 ανοµοιογενείς παραγωγικοί

τοµείς:

(α) Ο σύγχρονος, καπιταλιστικός, τεχνολογικά αναπτυγµένος τοµέας, ο οποίος

περιλαµβάνει βιοµηχανίες έντασης κεφαλαίου και αγροτικό τοµέα που χρησιµοποιεί

εντατικές διαδικασίες παραγωγής µε µεγάλο καταµερισµό της εργασίας, έχει µικρό

αριθµό οικονοµικών µονάδων και αποφέρει τελικά µεγαλύτερο κατά κεφαλήν

εισόδηµα, αφού αυξάνει την αµοιβή της εργασίας µε τεχνολογική πρόοδο και την

αµοιβή του κεφαλαίου

(β) Ο παραδοσιακός και τεχνολογικά υπανάπτυκτος, αποτελείται από µικρού

µεγέθους αγροτικές, χειροποιητικές και επιχειρήσεις εµπορίου, είναι υψηλού βαθµού

έντασης εργασίας, µικρού βαθµού έντασης κεφαλαίου, µε µικρό καταµερισµό

εργασίας, έχει µεγαλύτερη διασπορά, και έχει αναλογικά µεγαλύτερη συµµετοχή της

εργασίας στο τελικό του προϊόν.

Η ανάπτυξη θα επέλθει µε τον περιορισµό του παραδοσιακού και την επέκταση του

σύγχρονου τοµέα. Με την ανάπτυξη του καπιταλισµού, οι αξίες και η τεχνολογία του

σύγχρονου τοµέα θα διαχυθούν και στον παραδοσιακό, θα δυναµώσουν οι δεσµοί

ανάµεσα στους δύο τοµείς.

Page 31: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

4

Μορφές δυϊσµού

(α) Λειτουργικός δυϊσµός: Η ύπαρξη ενός αναπτυγµένου παραγωγικού

τοµέα (βιοµηχανίες) και ενός υποανάπτυκτου τοµέα (γεωργία και τον

πρωτογενή τοµέα)

(β) Κοινωνικός δυϊσµός: Ύπαρξη δυο βασικών κοινωνικών τάξεων, την

αυτόχθονη ή αποµονωµένη (παραδοσιακή) και την σύγχρονη κοινωνική

τάξη.

(γ) Εδαφικός δυϊσµός: θεωρία έλλειψης – αφθονίας πόρων.

Page 32: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

5

(δ) Τεχνολογικός δυϊσµός:

Χρησιµοποιείται 1 τεχνολογία και ο λόγος Κ/L είναι σταθερός για κάθε επίπεδοπαραγωγής Q. Έτσι, για την παραγωγή των ποσοτήτων Q1, Q2 και Q3 απαιτείται σεµονάδες κεφάλαιο Κ1=1, Κ2=2 και Κ3=3, και αντίστοιχη εργασία L1=2, L2=4 και L3=6 µονάδες

Ο 2 4 6 Εργασία L

B

Γ

A

Τ

Κεφάλ

αιο K

1

2

3

Q3

Q2

Q1

Συνδυασµός παραγωγικών συντελεστών µε ένα επίπεδο τεχνολογίας και σταθερές αναλογίες

Οι αναλογίες κεφαλαίου Κ και εργασίας L που χρησιµοποιούνται για κάθε επίπεδο παραγωγής ενός αγαθού

είναι σταθερές.

Page 33: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

6

Αν η κλίση της γραµµής ΟΤ=1/2, διατίθεται κεφάλαιο Κ1=1 µονάδα και εργασία L/1=3

µονάδες. Ο λόγος Κ1/L/1 =1/3<1/2 και θα περισσεύει εργασία ίση µε 1 µονάδα,

Ο L/

1=3 L2=4 Εργασία L

B

A

Τ

Κεφά

λαιο

K

K1=1

K/

2=3

Q2

Q1

Υποαπασχολούµενο κεφάλαιο

Υποαπασχολούµενη εργασία

Συνδυασµός παραγωγικών συντελεστών µε ένα επίπεδο τεχνολογίας και κλίση ΟΤ≠ K/L

Όταν οι συντελεστές παραγωγής που διατίθενται δεν βρίσκονται σε αναλογίες ίσες µε το σταθερό λόγο

Κ/L τότε θα υπάρχει υποαπασχόληση ενός συντελεστή.

Page 34: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

7

Εάν οι τεχνολογίες είναι 3 - γραµµές ΟΤ1-, ΟΤ2 και ΟΤ3- για να παράγουµε 1 ποσότητα προϊόντοςQ2, επιλέγουµε ένα από τους συνδυασµούς Β1-, Β2 και Β3, και επίσης, κάποιον συνδυασµό Κ και Lκινούµενοι επί της τεθλασµένης γραµµής Β1-Β2-Β3.

Εάν επιλέξουµε ένα σηµείο επί της Β1Β2 χρησιµοποιούµε την τεχνολογία Τ1 και την Τ2 σεδιαφορετικούς συνδυασµούς, έτσι ώστε να επιτύχουµε την πλήρη απασχόληση των παραγωγικώνσυντελεστών που διατίθενται. Κινούµενοι εντός της περιοχής Τ1ΟΤ2 διασφαλίζουµε πλήρη

απασχόληση των παραγωγικών συντελεστών

Ο L1 L2 Εργασία L

Β2

T2

Κεφ

άλαι

ο K

Κ1

Κ2

T1

T3

Q2

Q2

Q2

Β1

Β3

Συνδυασµός παραγωγικών συντελεστών µε ένα τρία επίπεδα τεχνολογίας και σταθερές

αναλογίες

Στην περίπτωση αυτή υπάρχει η δυνατότητα χρησιµοποίησης διάφορων συνδυασµών παραγωγικών

συντελεστών µε συνδυασµούς τεχνικών µεθόδων

Page 35: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

8

Σύµφωνα µε τη θεωρία του τεχνολογικού δυϊσµού, οι λιγότερο αναπτυγµένες χώρες

διαθέτουν δυο διαφορετικούς τοµείς παραγωγής, τον παραδοσιακό και τον

αναπτυγµένο.

Ο παραδοσιακός τοµέας χρησιµοποιεί διαφορετικές συναρτήσεις παραγωγής σε

σχέση µε τον αναπτυγµένο και λίγες επιλογές στις τεχνικές παραγωγής, µε

αποτέλεσµα τη δηµιουργία πλεονάσµατος εργασίας.

Ο παραδοσιακός τοµέας ασχολείται κυρίως µε τη γεωργία και τη µικρή βιοτεχνία,

χαρακτηρίζονταν από ένταση εργασίας µε µεγάλη ελαστικότητα στη χρήση των

συντελεστών παραγωγής.

Ο αναπτυγµένος τοµέας είναι έντασης κεφαλαίου, µε παραγωγή που χρησιµοποιεί

σταθερούς τεχνολογικούς συντελεστές και είναι περιορισµένος ο βαθµός

υποκατάστασης του ενός συντελεστή από τον άλλο.

Ο αναπτυγµένος τοµέας δεν έχει τη δυνατότητα να δηµιουργήσει τόσες θέσεις

εργασίας όσες πλεονάζουν, µε αποτέλεσµα να εντείνεται το πρόβληµα της ανεργίας

και αδυναµίας για απασχόληση της πλεονάζουσας εργασίας και λόγω των

διαφορετικών συναρτήσεων παραγωγής µεταξύ του σύγχρονου και του

παραδοσιακού τοµέα.

Page 36: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

9

ΟιΟι θεωρίεςθεωρίες τωντων φαύλωνφαύλων κύκλωνκύκλων ((viciousvicious circlecircle theoriestheories))

Είχαν ως αναφορά την ανάπτυξη χωρών του «Τρίτου Κόσµου» και την

εκβιοµηχάνιση των λιγότερο αναπτυγµένων χωρών της Νότιας Ευρώπης.

Εκτιµούν ότι προϋπόθεση για την οικονοµική ανάπτυξη είναι η διάθεση κεφαλαίων,

το οποίο παράγεται, όταν σε µια περιφέρεια ή µια χώρα το επίπεδο του εισοδήµατος

είναι υψηλό.

Το χαµηλό εισόδηµα δηµιουργεί τις προϋποθέσεις για τη διαιώνιση του σύµφωνα µε

τον φαύλο κύκλο ή τον κύκλο της φτώχειας.

Μια συνεισφορά είναι του Rosenstein – Rodan, που ασχολήθηκε µε τα προβλήµατα

εκβιοµηχάνισης της Αν. και Ν. Ευρώπης και υποστήριξε τη µαζική βιοµηχανική

ανάπτυξη, αφού ήταν η µόνη οδός για την ανάπτυξη των λιγότερο αναπτυγµένων

χωρών.

∆ιατύπωσε το επιχείρηµα της «µεγάλης ώθησης» ως προϋπόθεση για την

οικονοµική ανάπτυξη των υποανάπτυκτων περιοχών που χαρακτηρίζονται από

χαµηλά εισοδήµατα, ανεργία και υποαπασχόληση στη γεωργία, ενώ η αγοραστική

τους δύναµη είναι περιορισµένη.

Page 37: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

10

Ο φαύλος κύκλος της φτώχειας ΑπαιτείταιΑπαιτείται µιαµια ««κρίσιµηκρίσιµη µάζαµάζα»» επενδυτικώνεπενδυτικών πρωτοβουλιώνπρωτοβουλιών µεµε κρατικήκρατική υποστήριξηυποστήριξη, ,

γιαγια νανα τεθείτεθεί µιαµια περιφέρειαπεριφέρεια σεσε τροχιάτροχιά αυτοτροφοδοτούµενηςαυτοτροφοδοτούµενης ανάπτυξηςανάπτυξης, , κάτικάτι πουπου

δενδεν µπορείµπορεί νανα συµβείσυµβεί στιςστις υποανάπτυκτεςυποανάπτυκτες χώρεςχώρες πουπου δενδεν διαθέτουνδιαθέτουν τατα απαιτούµενααπαιτούµενα

αρχικάαρχικά κεφάλαιακεφάλαια..

Χαµηλή αποταµίευση

Χαµηλός ρυθµός

επενδύσεων

Χαµηλή παραγωγικότητα

Χαµηλό κατά κεφαλή

εισόδηµα

Χαµηλό επίπεδο σχηµατισµού

κεφαλαίου

Το χαµηλό εισόδηµα δηµιουργεί ένα «κύκλο ελλείψεων» σε διάφορα οικονοµικά µεγέθη πουδεν επιτρέπει µια περιοχή να αναπτυχθεί.

Page 38: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

11

Ο φαύλος κύκλος του κεφαλαίου

Συνθήκες προσφοράς

Χαµηλό κατά κεφαλή εισόδηµα

Χαµηλές επενδύσεις

Χαµηλή αποταµίευση

Χαµηλή

παραγωγικότητα

Συνθήκες ζήτησηςΧαµηλή ζήτηση

Χαµηλές επενδύσεις

Ανεπάρκεια κεφαλαίου

Ανεπάρκεια κεφαλαίου

Χαµηλή

παραγωγικότητα

Οι φαύλοι κύκλοι µπορούν να θεωρηθούν τόσο από την «πλευρά της

ζήτησης» όσο και από την «πλευρά της προσφοράς».

Page 39: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

12

Ο Nurkse (1953), υποστήριξε ότι το πρόβληµα ανάπτυξης των λιγότερο

αναπτυγµένων χωρών επιδεινώνονταν από την τάση των πλουσίων να αντιγράφουν

τα καταναλωτικά πρότυπα των βιοµηχανικών χωρών.

Οι προϋποθέσεις για την αποδέσµευση από τους κύκλους της φτώχειας είναι η

θεσµοθέτηση ισχυρών κινήτρων για επενδύσεις παράλληλα µε την ενεργοποίηση

των αποθεµατικών κεφαλαίων.

Αυτό απαιτεί την παρέµβαση του κράτους, το οποίο θα πρέπει να σχεδιάσει και

υποστηρίξει µεγάλα επενδυτικά προγράµµατα, να επιδιώξει την αξιοποίηση των

υπαρχουσών πλουτοπαραγωγικών πηγών και εκµεταλλευτεί τη ξένη οικονοµική

βοήθεια.

Κατά τον Higgins (1956) «..ο δρόµος προς την ανάπτυξη είναι στρωµένος µε

φαύλους κύκλους..» (.. “the road to development is paved with vicious circles”..).

Την αναγκαιότητα ύπαρξης κεφαλαίου σε µία περιοχή για την έναρξη υλοποίησης

επενδύσεων και εισόδου της περιοχής σε τροχιά ανάπτυξης, αναφέρουν µε έµµεσο

τρόπο και άλλες θεωρίες

Page 40: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

13

ΟιΟι θεωρίεςθεωρίες τηςτης 22ηςης γενιάςγενιάς (1960(1960--84)84)

Οι θεωρίες αυτής της περιόδου είναι δυνατόν να διακριθούν σε δυο

µεγάλες κατηγορίες αναφορικά µε τους στόχους που είχαν:

(α) Θεωρίες και υποδείγµατα που ασχολούνταν µε τις καθυστερηµένες

περιοχές και τις πολωµένες περιφέρειες στις αναπτυγµένες χώρες.

(β) Θεωρίες και υποδείγµατα που ασχολούνταν µε την οργάνωση του

περιφερειακού χώρου στο πλαίσιο προγραµµάτων εθνικής ανάπτυξης σε

υποανάπτυκτες χώρες.

Page 41: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

14

ΟιΟι θεωρίεςθεωρίες τωντων σταδίωνσταδίων ανάπτυξηςανάπτυξης

Επιδίωξαν την περιγραφή και σχηµατοποίηση των διάφορων σταδίων, ταοποία διέρχεται µια χώρα στην οικονοµική και κοινωνική της εξέλιξη.

Οι ερευνητές παρατήρησαν τις διάφορες φάσεις της οικονοµικής ανάπτυξης τωνχωρών ή των περιφερειών και περιέγραψαν τα χαρακτηριστικά της οικονοµίαςσε κάθε φάση.

Αποτελούν εµπειρικές γενικεύσεις κάποιων παραδειγµάτων και δεναποτελούν ένα ολοκληρωµένο µεθοδικά επεξεργασµένο σύστηµα προτάσεων.

Η προσέγγιση του A. Lewis

Έλαβε ως αφετηρία ένα κλειστό υπόδειγµα υποανάπτυκτης οικονοµίας, στοοποίο υπάρχουν δυο τοµείς, ο παραδοσιακός ή τοµέας στοιχειώδους επιβίωσηςκαι ο καπιταλιστικός.

Ο παραδοσιακός τοµέας χαρακτηρίζονταν από τη στήριξή του στην οικογενειακήεργασία, δεν χρησιµοποιούσε αναπαραγόµενο κεφάλαιο, είχε ανεξάντλητααποθέµατα εργασίας υπό τη µορφή της υποαπασχόλησης, ενώ ηπαραγωγικότητα της εργασίας ήταν πολύ χαµηλή.

Το χαµηλό ποσοστό καταθέσεων δεν επιτρέπει το σχηµατισµό παραγωγικούκεφαλαίου, κάτι που αποτελεί βασική προϋπόθεση οικονοµικής µεγέθυνσης.

Page 42: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

15

Η ανάπτυξη µπορεί να επέλθει, εφόσον οι καπιταλιστές, το άλλο συστατικό

στοιχείο του καπιταλιστικού τοµέα, αυξήσουν τις αποταµιεύσεις, οι οποίες στησυνέχεια θα χρησιµοποιηθούν για παραγωγικές επενδύσεις.

Η παγίωση ενός καπιταλιστικού τοµέα υπό συνθήκες ανεξάντλητης φθηνής

εργασίας, θα οδηγούσε σε επανεπένδυση τουλάχιστον ενός µέρους των κερδώντου και αύξηση του διαθέσιµου παραγωγικού κεφαλαίου.

Το οικονοµικό υπόδειγµα του Lewis, καθώς και όσες άλλες προσεγγίσεις

ακολούθησαν και το υποστήριξαν, δέχθηκαν ευρεία κριτική.

Εκείνο όµως που δεν πρέπει να αγνοείται, είναι ότι η συνεισφορά του στη

θεωρία της οικονοµικής ανάπτυξης ήταν, για την εποχή που υποστηρίχθηκε, ενδιαφέρουσα και καινοτόµα.

Στοιχεία του εν λόγω υποδείγµατος τροποποιήθηκαν και στη συνέχεια

ενσωµατώθηκαν σε άλλα µεταγενέστερα υποδείγµατα.

Page 43: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

16

Το υπόδειγµα του Rostow

Το υπόδειγµα αυτό επιχειρεί να ερµηνεύσει τη µακροχρόνια διαδικασία τηςοικονοµικής ανάπτυξης από τη σκοπιά της οικονοµικής ιστορίας περιγράφονταςπέντε στάδια τα οποία διέρχεται κάθε χώρα στην πορεία ανάπτυξής της.

Κάθε χώρα βρίσκεται σε µια εξελεγκτική βαθµίδα και οι διαφορές που υπάρχουν σταεπίπεδα ανάπτυξης µεταξύ των χωρών, δεν είναι τίποτα άλλο από τη διαφορά στιςβαθµίδες που βρίσκονται οι χώρες, οι οποίες θα εξαλειφθούν µε την πάροδο τουχρόνου.

Κάθε λιγότερο αναπτυγµένη χώρα βρίσκεται σε µια κατάσταση, στην οποία είχανβρεθεί στο παρελθόν οι αναπτυγµένες χώρες.

Τα στάδια από τα οποία διέρχεται κάθε χώρα στη διαδικασία ανάπτυξης, τα οποίααλληλο-διαδέχονται το ένα το άλλο µε µια καθορισµένη σειρά κατά τον Rostow είναιτα εξής:

(α) Το στάδιο της παραδοσιακής κοινωνίας (traditional society).

Στο στάδιο αυτό κυριαρχεί η αγροτική παραγωγή, το 75% των εργαζόµενων ασχολείταιµε την παραγωγή ειδών διατροφής, ενώ ένα υψηλό ποσοστό των εισοδηµάτωνχρησιµοποιείται για µη παραγωγικούς σκοπούς.

Page 44: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

17

(β) Το στάδιο των προϋποθέσεων για την απογείωση.

Το ερέθισµα που θα µεταβάλλει την κατάσταση της στατικής ισορροπίας είναι έργαυποδοµών και παρεµβατική πολιτική που πρέπει να γίνουν, ώστε η χώρα νααπογειωθεί.

Η βελτίωση των µεταφορών, οι αλλαγές στη γεωργική παραγωγή µε εισαγωγήτεχνολογίας και απελευθέρωση εργατικών χεριών και η επέκταση των εισαγωγώναποτελούν τις βασικές προϋποθέσεις για τη µετάβαση της οικονοµίας στο επόµενοστάδιο.

Οι εξαγωγές πρώτων υλών αυξάνονται, µια νέα τάξη επιχειρηµατιών εµφανίζεται καιη ιδέα της οικονοµικής προόδου προερχόµενη από το εξωτερικό διαδίδεται δια της«άρχουσας τάξης» (ελίτ).

(γ) Το στάδιο της απογείωσης.

Το στάδιο αυτό διαρκεί 2-3 δεκαετίες, χαρακτηρίζεται από αύξηση των επενδύσεωνκαι δοµικές µεταβολές.

Αποτελεί το κρίσιµο στάδιο για την ανάπτυξη, στην οποία τα ποσοστά τωνεπενδύσεων εµφανίζουν µια αύξηση 5 – 10%.

Στο στάδιο αυτό βελτιώνεται το θεσµικό, κοινωνικό και πολιτικό σύστηµα καιευνοούνται οι µεταβολές και η ανάπτυξη στον οικονοµικό τοµέα και η οικονοµίαοδηγείται σε µια κατάσταση αυτοτροφοδοτούµενης ανάπτυξης.

Είναι στάδιο βιοµηχανικής επανάστασης µε θεµελιώδεις µεταβολές στις τεχνικές τηςπαραγωγής, που συνοδεύεται από την κυριαρχία ενός σύγχρονου τµήµατος τηςκοινωνίας επί του παραδοσιακού.

Page 45: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

18

(δ) Το στάδιο της πορείας προς την ωριµότητα.

Το στάδιο αυτό διακρίνεται από ωρίµανση της οικονοµίας και ικανότητααυτοδιαιώνισης της προόδου ή αυτοτροφοδοτούµενης ανάπτυξης.

Η οικονοµική ανάπτυξη διαχέεται από τον ηγετικό προς τους άλλους κλάδους, ηπροηγµένη τεχνολογία εφαρµόζεται σε όλους τους τοµείς της οικονοµίας, νέοι τοµείςαντικαθιστούν τους παλαιούς, οι επενδύσεις υπερβαίνουν το 10% του εθνικούεισοδήµατος, αυξάνεται ο αστικός πληθυσµός και το ειδικευµένο προσωπικό, βελτιώνεται το επίπεδο ζωής των κατοίκων γενικά και δίνεται έµφαση στιςανθρωπιστικές αξίες.

(ε) Το στάδιο της υψηλής µαζικής κατανάλωσης.

Στο στάδιο αυτό επιτυγχάνεται ένα υψηλό επίπεδο εθνικού εισοδήµατος, διαµορφώνεται µια οικονοµική πολιτική η οποία δίνει προτεραιότητα στην αύξηση τηςιδιωτικής κατανάλωσης, αυξάνεται ο αριθµός των καταναλωτικών αγαθών και η τάσηγια κατοίκιση στα προάστια.

Οι κρατικές κοινωνικές υπηρεσίες δηµιουργούν αίσθηµα ασφάλειας στον πληθυσµό, η απασχόληση είναι πλήρης και οι γεννήσεις αυξάνονται.

Page 46: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

19

Τα στάδια της θεωρίας του Rostow

Για κάθε χώρα υπάρχει µια διαδοχική µετάβαση από το ένα στάδιο ανάπτυξης στο

επόµενο, καθένα από τα οποία έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά.

→ Χρόνος

Επίπε

δο

ανάπτ

υξης

Παραδοσιακή κοινωνία

Προϋποθέσεις για απογείωση

Απογείωση

Πορεία προς την ωριµότητα

Στάδιο µαζικής κατανάλωσης

1ο στάδιο

2ο στάδιο

3ο στάδιο

4ο στάδιο

5ο στάδιο

Page 47: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

20

Υπόδειγµα της χωρικής µεγέθυνσης του Taaffe

Αποτελεί µια διαφορετική έκφραση του υποδείγµατος του Rostow και περιλαµβάνει ταεξής τέσσερα στάδια:

(α) Το στάδιο της παραδοσιακής κοινωνίας. Στο στάδιο αυτό υπάρχουνδιάσπαρτα µικρά λιµάνια, καθένα από τα οποία έχει µια µικρή ενδοχώρα µε την οποίαέχει εµπορικές σχέσεις. Η σχέση της ενδοχώρας µε τα λιµάνια είναι περιορισµένη, οιοικισµοί µεταξύ τους, αλλά και µε τον υπόλοιπο έξω κόσµο, δεν έχουν εµπορικέςσχέσεις, ενώ η αγροτική οικονοµία κυριαρχεί στο νησί

(β) Το στάδιο της απογείωσης. Στο επόµενο στάδιο δηµιουργούνται µεταφορικέςσυνδέσεις των λιµανιών µε την ενδοχώρα για την εκµετάλλευση των φυσικών πόρων. Κάποια από τα λιµάνια αναπτύσσονται κάνοντας εξαγωγές, ενώ τα υπόλοιπαπαραµένουν ως πρώτα ή χάνουν την ισχύ τους και συρρικνώνονται

(γ) Το στάδιο της πορείας προς την ωριµότητα. Στο στάδιο αυτό το δίκτυοµεταφορών παρουσιάζει µεγάλη ανάπτυξη, εµφανίζονται κάποια εµπορικά κέντραστην ενδοχώρα, ενώ κάποια λιµάνια αναπτύσσονται περαιτέρω και εµφανίζουνµεταξύ τους σύνδεση και συνεργασία.

(δ) Το στάδιο της υψηλής κατανάλωσης. Στο στάδιο αυτό το δίκτυο µεταφορώνεµφανίζει µεγάλη ανάπτυξη, δρόµοι ταχείας κυκλοφορίας συνδέουν µεταξύ τουςµεγάλους οικισµούς, ενώ κάποια από τα µεγάλα εµπορικά κέντρα αναπτύσσεται ωςπρωτεύουσα ή η µεγάλη πόλη του νησιού. Παράλληλα οι εµπορικές συναλλαγές τωνοικισµών µε την πρωτεύουσα αυξάνονται και όλοι οι οικισµοί αποκτούν µεταφορικήσύνδεση µε το υπόλοιπο νησί.

Page 48: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

21

Σχηµατική απεικόνιση σταδίων ανάπτυξης κατά το υπόδειγµα Taaffe

Α. ∆ιασκορπισµένα λιµάνια ∆. Έναρξη αλληλοσυνδέσεων

Β. Συγκέντρωση λιµανιών Ε. Πλήρης αλληλοσύνδεση

Γ. Ανάπτυξη τροφοδότησης ΣΤ. Ανάπτυξη κυρίων οδών

Το υπόδειγµα του Taafe περιλαµβάνει ένα νησί, στο οποίο εµφανίζονται οιδιαδοχικές εξελίξεις στην ανάπτυξή του ανάλογα µε το επίπεδο των

µεταφορικών διασυνδέσεων των οικισµών του νησιού.

Page 49: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

22

Θεωρία τωντων σταδίωνσταδίων ανάπτυξηςανάπτυξης τουτου FriedmannFriedmann

((αα) ) ΤοΤο προβιοµηχανικόπροβιοµηχανικό στάδιοστάδιο. .

ΤΤο ποσοστό συµµετοχής της βιοµηχανίας στο ΑΕΠ είναι 0-10% και οι κάτοικοι τηςπεριοχής ασχολούνται κυρίως µε τη γεωργία ή την εξόρυξη.

Κάποιοι οικισµοί στους οποίους η αγροτική παραγωγή είναι µεγαλύτερη ήσυγκεντρώνεται το εξωτερικό εµπόριο, αρχίζουν να αναπτύσσονται περισσότερο απότους υπόλοιπους.

Η κατανοµή των επενδύσεων ευνοεί τα αναπτυγµένα κοµβικά σηµεία, στα οποίαβελτιώνονται οι συνθήκες της εκπαίδευσης, της υγείας, της οργάνωσης της γεωργίας, ενώ ο περιφερειακός χώρος παραµένει λιγότερο αναπτυγµένος.

(β) ΤοΤο µεταβατικόµεταβατικό στάδιοστάδιο. .

ΗΗ συµµετοχή της βιοµηχανίας στη διαµόρφωση του ΑΕΠ είναι 10-25%, αρχίζουν ναεµφανίζονται οι οικονοµίες χωρικής συγκέντρωσης, το περιφερειακό πρόβληµαοξύνεται λόγω της συγκέντρωσης των δραστηριοτήτων σε µια ή δυο πόλεις καιεµφανίζεται το φαινόµενο της κυρίαρχης πόλης.

((γγ) ) ΤοΤο βιοµηχανικόβιοµηχανικό στάδιοστάδιο..

ΗΗ συµµετοχή της βιοµηχανίας στη διαµόρφωση του ΑΕΠ ανέρχεται στο 25-50%, οιδυνάµεις της αγοράς εντείνουν το πρόβληµα των περιφερειακών ανισοτήτων και ηασκούµενη περιφερειακή πολιτική προσπαθεί να αντιµετωπίσει τα προβλήµαταανάπτυξης των προβληµατικών και αποµονωµένων γεωργικών περιοχών καιοργάνωσης των υποδοµών των αστικών κέντρων.

((δδ) ) ΤοΤο µεταβιοµηχανικόµεταβιοµηχανικό στάδιοστάδιο..

Η συµµετοχή της βιοµηχανίας στη διαµόρφωση του ΑΕΠ είναι µεγαλύτερη του 50%,υπάρχει µια καλή ιεραρχία των αστικών κέντρων µε τον περιορισµό της ανισοµερούςκατανοµής των οικονοµικών πόρων, ενώ η περιφερειακή πολιτική προσανατολίζεταιστη διατήρηση του περιβάλλοντος, την ανάπλαση των αστικών κέντρων, κ.λπ.

Page 50: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

1

Θεωρία σωρευτικής αιτιότητας Myrdal (1957)

Υπάρχουν 2 διαδικασίες που προκαλούν την άνιση ανάπτυξη.

Η 1η είναι η «σωρευτική αιτιότητα» (cumulative causation), σύµφωνα µε την οποίαη οικονοµική ανάπτυξη πραγµατοποιείται σε ορισµένα κέντρα ανάπτυξης.

Τα κέντρα αυτά ευνοούνται από την ύπαρξη φυσικών ή άλλων πλεονεκτηµάτων(φυσικοί πόροι, κατάλληλη τοποθεσία, µεγάλη αγορά, µεταφορικά δίκτυα, κοινωνικόκεφάλαιο), µε αποτέλεσµα η απόσταση στα επίπεδα ευηµερίας µεταξύ «κέντρου» και«περιφέρειας» να αυξάνεται.

Η 2η είναι η χωροταξική αλληλεξάρτηση ανάµεσα στο κέντρο και την περιφέρεια, ηοποία περιλαµβάνει τη σταδιακή αποδυνάµωση ή αποµύζηση ή αποψίλωση τηςπεριφέρειας από το κέντρο (backwash effects), ή τη διάδοση ή διάχυση ή επέκτασητης ανάπτυξης από το κέντρο προς την περιφέρεια (spread effects).

Οι λιγότερο αναπτυγµένες περιοχές µπορούν να ωφεληθούν από την αλληλεξάρτησήτους µε τις αναπτυγµένες περιφέρειες µέσω της µετάδοσης και της διάχυσης τωνκαινοτοµιών και της τεχνολογίας και µέσω της αυξανόµενης αγοράς των εξαγωγών.

Τα οφέλη τείνουν να αντισταθµιστούν από τα αποτελέσµατα ενός "παλινδροµικούκύµατος" ως αποτέλεσµα της ροής του κεφαλαίου και της εργασίας από τις λιγότεροαναπτυγµένες περιφέρειες προς τις αναπτυγµένες περιφέρειες.

Page 51: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

2

Η απελευθέρωση των συναλλαγών µεταξύ των περιφερειών ευνοεί τη ροή αγαθώναπό τις πλούσιες προς τις φτωχές περιφέρειες, εµποδίζει την ανάπτυξη των φτωχώνπεριφερειών, ενισχύει τη διαδικασία της σωρευτικής αιτιότητας θέτοντας σε κίνησητην επισωρευτική διαδικασία µεγέθυνσης (cumulative growth process) καιπεραιτέρω αναπτύσσει τις ήδη αναπτυγµένες περιφέρειες σε βάρος των λιγότεροαναπτυγµένων

Το τελικό αποτέλεσµα της χωροταξικής αλληλεξάρτησης είναι η συνισταµένη δυοεπιδράσεων ή δυνάµεων που δρουν, των δυσµενών ή backwash effects (ΒΕ) καιτων εξαπλωτικών ή spread effects (SE).

Σε ένα περιφερειακό σύστηµα που περιλαµβάνει περισσότερο αναπτυγµένες καιλιγότερο αναπτυγµένες περιφέρειες, η επίδραση αυτών των δυνάµεων κατά τονMyrdal δεν οδηγεί σε ισορροπία, αποδυναµώνοντας την λιγότερο αναπτυγµένηπεριφέρεια, αφού τα backwash effects (ΒΕ) είναι µεγαλύτερα των spread effects (SE).

RR1 R2

BE BE

SE SE

Στην περιφέρεια R

ασκούνται οι

ελκτικές δυνάµεις

ΒΕ από τις

περιφέρειες R1 και

R2, ενώ η R έλκει

αυτές µε τις δυνάµεις

SE, µε SE>ΒΕ.

Page 52: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

3

Η επίδραση µιας νέας βιοµηχανίας στην ανάπτυξη µιας Περιφέρειας κατά τον

Myrdal

Ίδρυση νέας

βιοµηχανίας στην

περιφέρεια

∆ηµιουργία

απασχόλησης

Εισροή

πληθυσµού

Αύξηση της

ζήτησης

προϊόντων

Αύξηση

επενδύσεων

Αύξηση της

παραγωγής στους

κλάδους Υπηρεσιών Αύξηση

συνολικού

παραγόµενου

προϊόντος

Αύξηση κρατικών

εσόδων

Βελτίωση

υποδοµών

∆ηµιουργία

ειδικευµένης

απασχόλησης

Ίδρυση βοηθητικών

βιοµηχανιών

Εξωτερικές

οικονοµίες

Η ίδρυση µιας νέας βιοµηχανίας σε µια περιφέρεια παράγει

µια σειρά αλυσιδωτών µεταβολών, οι οποίες µακροχρόνια

οδηγούν στην ανάπτυξη της περιφέρειας

Page 53: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

4

Ο Hirschman (1958) διατύπωσε ένα παρόµοιο υπόδειγµα, ονοµάζοντας τις ευνοϊκέςεπιδράσεις trickling-down effects αντί spread effects και τις δυσµενείς επιδράσειςpolarization effects αντί backwash effects.

Μακροπρόθεσµα θα υπερισχύσουν οι ευνοϊκές επιδράσεις γα τις λιγότεροαναπτυγµένες περιφέρειες και το τελικό αποτέλεσµα θα είναι µείωση τωνπεριφερειακών ανισοτήτων.

Αδυναµία του υποδείγµατος του Myrdal: να εκφρασθεί ποσοτικά, ώστε να υπάρξει ηδυνατότητα εµπειρικής του δοκιµής.

Ο Kaldor (1970) έδωσε µια διαφορετική ερµηνεία στην αρχή της σωρευτικήςαιτιότητας διαµορφώνοντας και επεκτείνοντας τη θεωρία του Myrdal.

Κατά τον Kaldor η σωρευτική αιτιότητα δεν είναι τίποτα άλλο από τις αυξανόµενεςαποδόσεις κλίµακας, στις οποίες συµπεριέλαβε τις οικονοµίες συσπείρωσης και τιςοικονοµίες κλίµακας, καθώς και τις εξωτερικές οικονοµίες.

Η ύπαρξη αυξανόµενων αποδόσεων κλίµακας ευνοεί τις πλούσιες περιφέρειες καιεµποδίζει την ανάπτυξη των φτωχών.

Πέραν από την ερµηνεία που έδωσε ο Kaldor στη σωρευτική αιτιότητα, κατασκεύασεκαι το µηχανισµό µε τον οποίο µπορεί να τεθεί σε λειτουργία η αρχή αυτή. Στηριζόµενος στην ιδέα της εξαγωγικής βάσης, συνέδεσε τις εξαγωγές και κατ’επέκταση την οικονοµική µεγέθυνση µιας περιφέρειας µε την κίνηση τωνηµεροµισθίων αποδοτικότητας της (efficiency wages) σε σχέση µε την κίνησηαυτών στις άλλες περιφέρειες.

Η κίνηση των ηµεροµισθίων αποδοτικότητας είναι το αποτέλεσµα της µεταβολής τωνχρηµατικών ηµεροµισθίων σε σχέση µε τη µεταβολή της παραγωγικότητας. Ταχρηµατικά ηµεροµίσθια είναι ίσα σε όλες τις περιφέρειες, ενώ η παραγωγικότητα θααυξηθεί λόγω των αυξανόµενων αποδόσεων κλίµακας στις περιφέρειες µε ταχύτερορυθµό αύξησης της παραγωγής, δηλαδή στις περιφέρειες που έχουν χαµηλότεραηµεροµίσθια αποδοτικότητας.

Page 54: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

5

Η θεωρία των πόλων ανάπτυξης

Το υπόδειγµα του Perroux

Μια βιοµηχανία ή οµάδα βιοµηχανιών που είναι ικανή να παράγει οικονοµικήµεγέθυνση και συνδέεται δια µέσου εισροών και εκροών µε µια κινητήρια βιοµηχανίασυνιστά ένα πόλο ανάπτυξης.

Ο «πόλος» αυτός, επεκτείνεται ταχύτερα σε σχέση µε την υπόλοιπη οικονοµία, γιατίέχει ενσωµατώσει τεχνολογική γνώση υψηλού επιπέδου και παρουσιάζει υψηλούςρυθµούς τεχνολογικής ανανέωσης ή επειδή οι εισοδηµατικές ελαστικότητες τηςζήτησης των προϊόντων του είναι υψηλές.

Οι µεγάλες επιχειρήσεις λειτουργούν ως «προωθητικές ή κινητήριες βιοµηχανικέςµονάδες» (propulsive industry) σε ένα αστικό κέντρο, το οποίο περιβάλλεται από µιαυποανάπτυκτη περιφέρεια, θα αυξήσει το εισόδηµα της περιοχής στο σύνολό της, µιααύξηση που είναι µεγαλύτερη από εκείνη που θα προέκυπτε αν οι δραστηριότητεςήταν οµοιόµορφα ή τυχαία κατανεµηµένες στο χώρο.

Οι δυνάµεις που ενυπάρχουν στη διαδικασία ανάπτυξης προκαλούν τη συγκέντρωσητων οικονοµικών δραστηριοτήτων σε ορισµένους πόλους στο χώρο.

Η εγκατάσταση προωθητικών βιοµηχανιών βοηθά στην ανάπτυξη καταρχήν του ιδίουτου πόλου και στη συνέχεια του υπόλοιπου περιβάλλοντα οικονοµικού χώρου

Page 55: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

6

Μια τεχνολογική καινοτοµία από την κυρίαρχη επιχείρηση οδηγεί σε µείωση τηςτιµής των προϊόντων και αυξάνει τη ζήτηση που προέρχεται εκτός περιφέρειας για ταπροϊόντα αυτά.

Η αύξηση της ζήτησης προκαλεί αύξηση της παραγωγής, κάτι που στη συνέχειαδηµιουργεί µια σειρά θετικά αποτελέσµατα για την περιφέρεια, όπως:

Κεϋνσιανά πολλαπλασιαστικά αποτελέσµατα που επηρεάζουν το σύνολο τηςπεριφερειακής οικονοµίας. Η αύξηση της παραγωγής ενισχύει την απασχόληση τόσοστην ίδια την επιχείρηση, όσο και σε όσες επιχειρήσεις συνδέονται λειτουργικά µεαυτή

Πολλαπλασιαστικά αποτελέσµατα κατά Leontief, λόγω των διατοµεακών σχέσεωνκαι εξαρτήσεων στην περιφέρεια.

Αποτελέσµατα επιτάχυνσης (acceleration effects) στις επενδύσεις τωνεπιχειρήσεων λόγω της αύξησης της ζήτησης για προϊόντα της κυρίαρχηςεπιχείρησης και στη συνέχεια αύξηση της ζήτησης στα προϊόντα εκείνων τωνεπιχειρήσεων που συνδέονται λειτουργικά µε την κυρίαρχη επιχείρηση.

Αποτελέσµατα σχηµατισµού πόλου (polarization effects), τα οποία παράγουν αυτόπου ο Perroux ονόµασε «αναπτυξιακό πόλο». Η αυξηµένη ζήτηση για ενδιάµεσααγαθά και υπηρεσίες, επηρεάζει τη λήψη των χωροθετικών αποφάσεων των άλλωνεπιχειρήσεων, οι οποίες επιλέγουν να χωροθετηθούν πλησίον της κυρίαρχηςεπιχείρησης προκειµένου (α) να ελαχιστοποιήσουν το µεταφορικό κόστος στηνεξυπηρέτηση της προωθητικής επιχείρησης, (β) να εκµεταλλευθούν τις υποδοµές καιτο κοινωνικό κεφάλαιο, (γ) να βελτιώσουν την παραγωγή τους και να εκµεταλλευθούντη ζήτηση που δηµιουργείται

Page 56: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

7

Η τοική ροσέγγιση: Η συµβολή του Boudeville Ο «πόλος» επεκτάθηκε και ως πόλος µπορεί να ορισθεί µια περιοχή στην

οποία έχουν συγκεντρωθεί οικονοµικές δραστηριότητες, οι οποίεςπαρουσιάζουν τα χαρακτηριστικά του αρχικού ορισµού.

Ο Boudeville (1966) χρησιµοποίησε τις επόµενες 3 υποθέσεις, προκειµένου να προσδιορίσει τη γεωγραφική διάσταση των παραγόντωνπου προκαλούν την αναπτυξιακή διαδικασία ή τα θετικά αποτελέσµατα(spillover effects):

(α) Η προωθητική βιοµηχανία και οι επιχειρήσεις που συνδέονταιλειτουργικά µα αυτή είναι γεωγραφικά οµαδοποιηµένες (clustered).

(β) Η προωθητική βιοµηχανία είναι χωροθετηµένη σε µια πόλη και οιδιατοµεακές σχέσεις που παράγουν ανάπτυξη µπορεί να υποτεθεί ότιλειτουργούν εντός της ίδιας αστικής περιοχής.

(γ) Τα θετικά αποτελέσµατα που προκαλούνται από την προωθητικήεπιχείρηση, επιδρούν µόνο στην τοπική οικονοµία.

Page 57: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

8

Ο Hirschman υποστήριξε πως, η πολική ανάπτυξη µπορεί να ωφελήσειτόσο την περιοχή εγκατάστασης των προωθητικών βιοµηχανιών όσο καιτην περιβάλλουσα ενδοχώρα.

Προσοµοιάζει τα αποτελέσµατα της λειτουργίας της οικονοµίας της περιοχήςµε τα αποτελέσµατα του «παλινδροµικού κύµατος» του Myrdal

Εκτιµά ότι η ανάπτυξη του κεντρικού πόλου µιας περιφέρειας συµβάλειθετικά στην ανάπτυξη της περιβάλλουσας λιγότερο αναπτυγµένης περιοχής.

Η θεωρία των πόλων ανάπτυξης υπήρξε το 1ο βήµα στην αντιµετώπιση τουχώρου ως ενεργού παράγοντα της ανάπτυξης.

∆ηµιούργησε τις προϋποθέσεις για την εµφάνιση των προσεγγίσεων της«ενδογενούς ανάπτυξης»,

Για 1η φορά έγινε αναφορά στην ύπαρξη «επιλεκτικής» τοπικής ανάπτυξης

Περιφέρειες, µε ισχυρή παραγωγική δοµή και ενισχυµένες διακλαδικέςσχέσεις θα ωφεληθούν σηµαντικά από κάθε θετική µεταβολή στα οικονοµικάµεγέθη της προωθητικής βιοµηχανίας.

Page 58: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

9

Είναι η 1η θεωρία περιφερειακής ανάπτυξης που κατέστησε τις οικονοµίες

συγκέντρωσης ουσιαστικό τους συστατικό.

Ανέδειξε απόψεις οι οποίες είχαν αναφερθεί σε προγενέστερες θεωρίες, π.χ. οι

κεντρικές θέσεις, ότι ένας πόλος προσφέρει υψηλότερου επιπέδου υπηρεσίες που

αυξάνουν την ελκυστικότητα της περιφέρειας για εγκατάσταση επιχειρήσεων.

Η θεωρία του Perroux επηρέασε τις πολιτικές περιφερειακής ανάπτυξης στην

Ευρώπη κατά τις δεκαετίες του ’60 και ’70 και εφαρµόσθηκε ευρύτατα στον

περιφερειακό σχεδιασµό.

Εφαρµόσθηκε στη Γαλλία, την Αγγλία, την Ιταλία, την Ιρλανδία και την Ελλάδα.

Τα προγράµµατα περιφερειακής ανάπτυξης που εφαρµόσθηκαν στην Ελλάδα κατά

τη δεκαετία του ’70, η στρατηγική των «αντίπαλων πόλεων» ήταν επηρεασµένα από

τη θεωρία των πόλων ανάπτυξης.

Η εφαρµογή της θεωρίας ανέδειξε τις αδυναµίες της.

Η θεωρία δεν εξηγεί τους λόγους για την αρχική ύπαρξη ή τη δηµιουργία της

«προωθητικής βιοµηχανίας» σε µια περιοχή, µε συνέπεια να µην είναι δυνατόν να

διακριθούν τα αναπτυξιακά αποτελέσµατα ενός «φυσικού πόλου» και ενός

«σχεδιασµένου (planned) πόλου».

Page 59: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

10

Χρονική εξέλιξη των θετικών και αρνητικών αποτελεσµάτων από τη

δηµιουργία ενός πόλου

Αποτ

ελέσ

µατα

Χρόνος

Θετικά αποτελέσµατα, spread effects

Καθαρά αποτελέσµατα,

spillover effects

Αρνητικά αποτελέσµατα, backwash effects

Τα συνολικά καθαρά αποτελέσµατα που παράγονται σε µια περιφέρεια από

τη δηµιουργία ενός πόλου είναι το άθροισµα των αρνητικών και των θετικών

αποτελεσµάτων.

Page 60: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

11

ΗΗ νεοµαρξιστικήνεοµαρξιστική θεώρησηθεώρηση τηςτης ανάπτυξηςανάπτυξης

Κατά τον Μαρξ, οι µεγάλες οικονοµικές και κοινωνικές αλλαγές θα ξεκινήσουν από τιςκαπιταλιστικές χώρες

Κατά την µαρξιστική θεωρία, η παραγωγή και η ανταλλαγή των προϊόντων, αποτελούν τη βάση κάθε κοινωνικής τάξης πραγµάτων, ενώ ο τρόπος παραγωγήςκαι διανοµής καθορίζει τη διαίρεση της κοινωνίας σε τάξεις.

Συνεπώς, κάθε κοινωνική αλλαγή θα πρέπει να στηρίζεται στις µεταβολές τηςπαραγωγικής διαδικασίας και στον τρόπο ανταλλαγής.

Οι παραγωγικές σχέσεις, µεταξύ όσων συµµετέχουν στη διαδικασία παραγωγής, εξαρτάται από τη χώρα και την εποχή όπου αυτή πραγµατοποιείται.

Η µαρξιστική θεωρία, υποστήριζε τη συνεχή αλλαγή.

Στα καπιταλιστικά καθεστώτα, η σχέση κεφαλαίου - εργασίας επιτρέπει στον ιδιοκτήτητου κεφαλαίου να επανεπενδύει τα κέρδη που αποκτά.

Λόγω της εξέλιξης, οι παραγωγικές σχέσεις µεταβάλλονται σε τροχοπέδη για τιςπαραγωγικές δυνάµεις.

Οι επιδράσεις της µαρξιστικής θεωρίας στις αντιλήψεις περί αποικιοκρατίας ήτανεµφανείς.

Η µαρξιστική θεωρία εκτιµούσε ότι η αποικιοκρατία θα βοηθούσε τις υποανάπτυκτεςχώρες να µεταβάλλουν τον προκαπιταλιστικό τρόπο παραγωγής.

Οι ιστορικές έρευνες έδειξαν ότι η αισιοδοξία της µαρξιστικής θεωρίας δενεπαληθεύτηκε, αφού η εφαρµογή της θεωρίας σε πολλές χώρες τις οδήγησε σεσηµαντική οικονοµική υστέρηση έναντι των άλλων χωρών του δυτικού κόσµου.

Page 61: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

12

Για τους νεοµαρξιστές η εξάπλωση του καπιταλιστικού συστήµατος δεν συνεπάγεταιτην ανάπτυξη των καθυστερηµένων χωρών.

Ο καπιταλισµός απέτυχε, δεδοµένου ότι παράγει τόσο ανάπτυξη όσο καιυπανάπτυξη.

Οι νεοµαρξιστικές θεωρίες της περιφερειακής ανάπτυξης ή υπανάπτυξης πουεµφανίσθηκαν µετά τη δεκαετία του ’50, αποτελούσαν είτε απάντηση στις θεωρίεςµεγέθυνσης, είτε ήταν αποτέλεσµα της µακρόχρονης διαµάχης για τις συνέπειες τουιµπεριαλισµού.

Οι πρώτες προσεγγίσεις έγιναν γνωστές ως θεωρίες εξάρτησης και ήτανεπηρεασµένες σε µεγάλο βαθµό από τις αναλύσεις και τις µελέτες που προηγήθηκανκαι αφορούσαν τις εµπορικές και οικονοµικές σχέσεις µεταξύ των λιγότερουποανάπτυκτων και αναπτυγµένων βιοµηχανικά χωρών.

Η νεοµαρξιστική θεώρηση των ανισοτήτων αποτέλεσε µια άλλη απάντηση στις νέεςδιαρθρωτικές αλλαγές στη διεθνή οικονοµία, ειδικά στη συνεχιζόµενη υπανάπτυξητων χωρών του «Τρίτου Κόσµου».

Η νεοµαρξιστική θεώρηση µεταφέρθηκε σε µικρότερη κλίµακα και αποτέλεσε τηβάση για την ερµηνεία του περιφερειακού προβλήµατος και των ανισοτήτων µεταξύτων περιφερειών εντός µιας χώρας.

Για τις περιφερειακές ανισότητες αναφέρθηκαν οι νόµοι συσσώρευσης κεφαλαίου καιπραγµατοποίησης της υπεραξίας, η ταξική πάλη, οι ταξικές σχέσεις και οι συµµαχίες, η κινητικότητα κεφαλαίου και εργασίας, οι τρόποι παραγωγής, η κρίση τουκαπιταλισµού, κ.λπ.

Page 62: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

13

Στη µαρξιστική θεωρία ο χώρος αποτελεί το φυσικό υπόβαθρο για την ανάπτυξη καιτην κυριαρχία του κεφαλαιοκρατικού συστήµατος.

Κατά τον Lipietz (1977), η οργάνωση του χώρου προκαλεί τον αγώνα µεταξύ τουκεφαλαίου για τον έλεγχό του και των εκµεταλλευοµένων που αντιστέκονται, ενώθεωρεί τον κοινωνικοοικονοµικό χώρο ως µια γεωγραφική διάσταση της υλικήςύπαρξης των κοινωνικοοικονοµικών σχέσεων.

Στο χώρο διαρθρώνονται οι σχέσεις και οι τύποι παραγωγής, πραγµατοποιούνται οικοινωνικές συγκρούσεις και σχηµατίζονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τουγεωγραφικού καταµερισµού της εργασίας

Η γεωγραφική µετατόπιση της παραγόµενης υπεραξίας προς ορισµένες «κεντρικές»περιφέρειες παράγει άνιση περιφερειακή ανάπτυξη.

Οι περιφέρειες αυτές ελέγχουν τις εταιρείες µε υψηλή παραγωγικότητα και οργανικήσύνθεση του κεφαλαίου, µεγαλύτερους µισθούς και ποσοστό εκµετάλλευσης, κ.λπ.

Οι περιφέρειες στις οποίες βρίσκεται τι κεφάλαιο έχουν δυνατότητες για αξιοποίησητων οικονοµιών κλίµακας, οικονοµιών αστικοποίησης, πραγµατοποίηση υπεραξίας, και δυνατότητα συσσώρευσης κεφαλαίου.

Τα στάδια ανάπτυξης των κοινωνιών κατά τους µαρξιστές είναι:

(α) το δουλοκτητικό,

(β) το φεουδαρχικό,

(γ) το καπιταλιστικό,

(δ) το σοσιαλιστικό

(ε) και το κοµουνιστικό

Page 63: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

14

ΤαΤα αίτιααίτια τηςτης υπανάπτυξηςυπανάπτυξης

Βασικό ρόλο στη θεµελίωση των νεοµαρξιστικών θεωριών έπαιξε ο P. Baran (1957).

∆ιατύπωσε µια αιρετική σε σχέση µε τον παραδοσιακό µαρξισµό άποψη, σχετικά µετην ανάπτυξη των λιγότερο αναπτυγµένων χωρών.

Υποστήριξε ότι, οι χώρες αυτές ακολουθούν µια διαφορετική πορεία καπιταλιστικήςανάπτυξης σε σχέση µε τις αναπτυγµένες χώρες.

Η διαφορετικότητα αυτή οφείλεται στη µορφή των σχέσεων µεταξύ τωναναπτυγµένων και λιγότερο αναπτυγµένων χωρών, σχέσεις που στηρίχθηκαν στοδιεθνές εµπόριο, τη µεταφορά πλεονάσµατος και την πολιτική επιρροή.

Υποστήριξε ότι, οι υποανάπτυκτες χώρες διακρίνονται για την ύπαρξη 2 τοµέων στηνοικονοµία τους. Υπάρχει:

(α) Ο καθυστερηµένος αγροτικός τοµέας µε µικρούς αγρότες και παρασιτικούςγαιοκτήµονες, ο οποίος χαρακτηρίζονταν από χαµηλή παραγωγικότητα και σχεδόνµηδενική οριακή παραγωγικότητα της εργασίας.

(β) Οι βιοµηχανικοί τοµείς µε υψηλή παραγωγικότητα, οι οποίοι ελέγχονταν κατά έναµέρος από το ξένο κεφάλαιο. Ο βιοµηχανικός τοµέας έχει τις δυνατότητες ανάπτυξης, αλλά εµποδίζεται από το µικρό µέγεθος των εγχώριων αγορών και τον ανταγωνισµότων βιοµηχανικά προηγµένων χωρών.

Page 64: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

15

Κατά τον Baran:

Το πλεόνασµα που ήταν δυνητικά διαθέσιµο για σχηµατισµό κεφαλαίου είχε τη

µορφή της υπεραξίας που προέρχονταν από τη µισθωτή εργασία και της

γαιοπροσόδου που αποσπάται από τους γαιοκτήµονες.

Οι οικονοµικά ευκατάστατες τάξεις δεν είχαν κάποιο συµφέρον από την προώθηση

της εκβιοµηχάνισης και το µετασχηµατισµό των περιφερειακών οικονοµιών.

Οι ξένοι κεφαλαιούχοι αντιδρούσαν σε µια διαδικασία εκβιοµηχάνισης, γιατί θα

υπονόµευε τη µονοπωλιακή τους θέση και θα τους ανάγκαζε να ανταγωνισθούν

νέους επιχειρηµατίες και έτσι θα απειλούνταν τα υψηλά τους κέρδη.

Ο µόνος τρόπος για την αποδυνάµωση του καπιταλισµού κατά τον Baran, ήταν η

κρατική παρέµβαση, η οποία θα προωθούσε την ελεγχόµενη εκβιοµηχάνιση.

Page 65: ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ · 2021. 4. 6. · ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1 ΘΕΩΡΙΕΣΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

16

Ο Castells (1972) υποστήριξε ότι, το σύγχρονο πρόβληµα της υπανάπτυξης µπορείνα γίνει κατανοητό µόνο από την ιστορική θεώρηση της εξέλιξης τουκεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής.

Οι σύγχρονες τάσεις της υπανάπτυξης απεικονίζουν την εκµετάλλευση τωνυποανάπτυκτων περιοχών από τις αναπτυγµένες κεφαλαιοκρατικές περιοχές, µέσωτης αποικιακής κυριαρχίας, της εµπορικής κυριαρχίας, ή της ιµπεριαλιστικήςβιοµηχανικής και οικονοµικής κυριαρχίας.

Η κατανόηση αυτής της διαδικασίας είναι εφικτή µε την εξέταση των πολιτικών καικοινωνικών σχέσεων µέσα σε µια περιοχή και τον ιδιαίτερο τύπο οικονοµικώνσχέσεων και εξάρτησης που υπάρχει σε αυτή.

Κατά τον Harvey (1985) υπάρχει πάντα µια τάση προς την "ισόρροπη ανάπτυξη", ηοποία προκαλείται από τον ανταγωνισµό για τα κέρδη, αλλά δεν µπορεί ποτέ ναεπιτευχθεί λόγω της δοµής των κοινωνικών σχέσεων.

Ο Smith (1984) καθόρισε την ανισόρροπη ανάπτυξη ως "...γεωγραφική έκφραση τωναντιφάσεων του κεφαλαίου..." και ανάπτυξε την άποψη της αστικής ανάπτυξης πουείναι βασισµένη στη διαδικασία της επένδυσης και της αντεπένδυσης στιςδιαφορετικές χωρικές κλίµακες.

Η Massey (1984) υποστηρίζει ότι, η απόσταση και η χωρική διαφοροποίησηχρησιµοποιούνται από τους κεφαλαιοκράτες για να διευκολύνουν την κύριασυσσώρευση.

Κατά τον Hollan (1976) ότι η τάση προς την περιφερειακή ανισότητα οδηγείπρώτιστα προς τη συγκέντρωση µεταξύ των µεγάλης κλίµακας βιοµηχανιών, η οποίαοδηγεί στη µετανάστευση της εργασίας