1

2

3

ΔιαΔρομή Φύσήσ

και Πολιτισμού

στερεασελλαΔασ

μια ταυτότητα

ενας προορισμός

Εισαγωγή 4

1. Τι είναι Πολιτιστική Διαδρομή; 6

2. Οι 4 φάσεις για την υλοποίηση 6μιας Πολιτιστικής Διαδρομής

3. Το Ε.Σ.Π.Α. 2014-2020 8

4. Η Περιφέρεια της Στερεάς Ελλάδας 10

5. Εφαρμόζοντας τα 4 βήματα για την 16οικοδόμηση της «Διαδρομής Φύσης

και Πολιτισμού της Στερεάς Ελλάδας»

6. Συνέργειες όλων των χρηματοδοτικών 22προγραμμάτων

Επίλογος 24

4

«(…) Ένα πολύ όμορφο και μαγικό ταξίδι είναι η Πολιτιστική Διαδρομή στην Περιφέρεια της Στερεάς Ελλάδος. Και χαίρομαι πάρα πολύ διότι σε αυτό το ταξίδι συνεπιβάτες δεν είναι μόνο οι αυτοδιοικη-τικοί του δεύτερου βαθμού, όλοι εμείς της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδος, αλλά και σύσσωμοι οι αυτοδιοικη-τικοί του πρώτου βαθμού, οι δήμαρχοι που σήμερα μας τιμούνε με την παρουσία τους. Πρόκειται για μια νέα πρόταση για την ανάπτυξη της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδος. Και ξεκινάμε βέβαια από την αρχή.

Ποια είναι η προσέγγισή μας στο θέμα της ανάπτυξης; Η ανάπτυξη θα συμφωνήσουμε είναι ενδεχομένως από τις πιο κακοποιημένες λέξεις στην ελληνική γλώσσα, ειδικά τα τελευταία χρόνια. Εμείς επιδιώκουμε πρωτοβουλίες και επενδύσεις που έχουν δυο χαρακτηριστικά. Πρώτα από όλα να έχουν ένα αειφόρο χαρακτήρα, δηλαδή να στοχεύουν στην κάλυψη των αναγκών του σήμερα, χωρίς να υπονομεύουμε τις ανάγκες του αύριο και δεύτερον να έχουν βιώ-σιμο χαρακτήρα, δηλαδή να προκύπτουν από οργανωτικά σχήματα και πρωτοβουλίες, τα οποία μετά από ένα εύλογο χρονικό διάστημα μπορούν τα ίδια να παράξουν έσοδα ικανά να χρηματοδοτούν τη λειτουργία τους, χωρίς πλέον τη συνδρομή του φορολογούμενου.

Ποια είναι, λοιπόν, η πρότασή μας για την τουριστική ανάπτυξη συγκεκριμένα; Επιδιώκουμε ο τουρισμός στην Περιφέρειά μας να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, να αυ-ξήσει το εισόδημα του τοπικού πληθυσμού και βεβαίως να προσδώσει ικανούς πόρους στα αξιοθέατα του πολιτισμού και της φύσης, προκειμένου να τα αναδείξουμε περαιτέρω και να τα συντηρήσουμε.

Θα μου πείτε πώς θα επιτύχετε αυτούς τους στόχους;Αναπτύσσουμε σήμερα στην Περιφέρεια της Στερεάς θεματικά τουριστικά προϊόντα που διαφοροποιούνται από το γνωστό, κλασικό μοντέλο του «ήλιος και θάλασσα». Στο-χεύουμε σε τρία πράγματα: α) στο να επιμηκύνουμε την τουριστική περίοδο, β) στο να αποφέρουμε όσο γίνεται μεγαλύτερη δαπάνη ανά επισκέπτη και γ) στο να αγκαλιά-σουμε το μεγαλύτερο δυνατό το τμήμα του παραγωγικού δυναμικού της Περιφέρει-ας. Και για αυτό έχουμε επιλέξει συγκεκριμένα θεματικά τουριστικά προϊόντα, όπως είναι ο ιαματικός τουρισμός, ο χειμερινός τουρισμός, ο τουρισμός των δραστη-ριοτήτων, λεγόμενος και εναλλακτικός, και ασφαλώς ο πολιτιστικός τουρισμός.

Ποιο είναι το σχέδιό μας; Σε συνεργασία με το «ΔΙΑΖΩΜΑ» επεξεργαζόμαστε ένα σχέδιο για την ολο-κληρωμένη αξιοποίηση του πολιτιστικού και περιβαλλοντικού αποθέματος της Περιφέρειάς μας: ενός πλούσιου, ιδιαίτερου και ξεχωριστού αποθέ-ματος.Το σχέδιο μας αρθρώνεται γύρω από τη δημιουργία μιας Πολιτιστικής – Περιβαλλοντικής Διαδρομής. Πρόκειται για μια διαδρομή, η οποία αξι-οποιεί τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία και τη δικτύωσή τους σε ένα ενιαίο ψηφιακό και φυσικό χώρο. Εντάσσει στο δίκτυο και όλα τα άλλα αξιοθέατα της φύσης και του σύγχρονου πολιτισμού, ενώ ταυτόχρονα παρακινεί τον επιχειρηματικό κόσμο να συμμετέχει ενεργά σε αυτό το δίκτυο. Δημιουργούμε, δηλαδή, στην πραγ-ματικότητα μια αλυσίδα ποιοτικής προσφοράς υπηρεσιών και προϊόντων στον επισκέπτη.

Εισαγωγή

5

απόσπασμα από την ομιλία του Περιφερειάρχη στερεάς Ελλάδας, κ. Κώστα Μπακογιάννη στο

Μέγαρο Μουσικής αθηνών, Κύκλος ομιλίας: Λε-ωφόροι ανάπτυξης & Πολιτισμού: Πολιτιστική και

Περιβαλλοντική Διαδρομή της στερεάς Ελλάδας: «Τα μονοπάτια της ιστορίας» (15-03-2018)

Πώς υλοποιείται αυτό το σχέδιο;Να σας πω καταρχήν ότι η υλοποίησή του έχει ήδη ξεκινήσει. Αξιοποιούμε πόρους του Ε.Σ.Π.Α., αλλά και του Εθνικού Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων και έχουμε προχωρήσει σε γενναίες επεμβάσεις στο αρχαίο θέ-ατρο της Ερέτριας, στο αρχαίο θέατρο των Δελφών. Έχουμε ολοκληρώσει το Μουσείο της Θήβας, προχωράμε πάρα πολύ γρήγορα με το Αρχαιολογικό Πάρκο του Ορχομενού, για να χρησιμοποιήσω μόνο μερικά παρα-δείγματα. Αλλά πέρα από τα μεγάλα έργα υποδομής θα πρέπει να δώσουμε πάρα πολύ μεγάλη σημασία και έμφαση στις άυλες δράσεις, στις ήπιες (soft) δράσεις. Η προβολή και η προώθηση, το γνωστό σε όλους μας μάρκετινγκ του τουριστικού προϊόντος, το οποίο, όμως, δεν είναι όπως το ξέραμε μέχρι σήμερα. Είναι το σύγχρονο μάρκετινγκ, το οποίο έχει ως σημείο αναφοράς την έννοια της ευρείας αξιοποίησης των ψηφιακών εφαρμογών και τη βιωματική αφήγηση. Προχωράμε με την καθιέρωση συστήματος διασφάλισης ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών στον επισκέπτη. Προχωράμε με την κατάρτιση των επιχειρηματιών και των εργαζομένων που είναι απαραίτητες για τη διασφάλιση της ποιότητας. Και όλα αυτά θα πραγματοποιηθούν με πόρους του Ε.Σ.Π.Α., με πόρους του τρέχοντος προγράμματος από το 2014 μέχρι το 2020.

Για αυτό το λόγο η Περιφέρειά μας ετοιμάζεται να δημιουργήσει ένα μηχανισμό που θα έχει ως αποκλειστικό αντικείμενο την προετοιμασία του Σχεδίου της Πολιτιστικής Διαδρομής της Στερεάς Ελλάδας. Στη συνέχεια υποχρέωση της Περιφέρειας θα είναι να φροντίσει, ώστε να δημιουργηθεί ένας φορέας με την ενεργό συμμετοχή και του ιδιωτικού τομέα, ο οποίος θα αναλάβει τη λειτουργία της Πολιτιστικής – Περιβαλλοντικής Διαδρομής, προκειμένου όλο αυτό το σχήμα μετά τη λήξη του τρέχοντος Ε.Σ.Π.Α. να αυτοχρηματοδοτείται με τις συνει-σφορές από τις επιχειρήσεις που θα συμμετέχουν στο δίκτυο.

Εμείς, λοιπόν, θέλουμε να προκύψει μια μεγάλη κοινωνική συμμαχία από αυτή την Πολιτιστική Διαδρομή, η οποία θα ανοίξει το δρόμο σε συνέργειες μεταξύ όλων των τομέων της οικονομίας, ώστε ο κάθε τομέας να συμπαρασύρει και τους υπόλοιπους σε μια διαρκή ανοδική σπείρα. Επιθυμητό αποτέλεσμα είναι η Στερεά Ελλάδα να αποτελέσει τουριστικό προορισμό για τον επισκέπτη που θέλει να βιώσει το μυθο-λογικό και ιστορικό πλούτο του τόπου και να απολαύσει τη μοναδική του φύση. Να μπορέσουμε επιτέλους να μιλήσουμε πρακτικά για μια τουριστική περίοδο, η οποία θα είναι τουλάχιστον 9 μηνών. Στόχος είναι να αξιοποιούνται όλες οι δη-μόσιες υποδομές, όχι μόνο του Πολιτισμού ή του Τουρισμού, αλλά και των Μεταφορών, που έχουν χρηματοδοτηθεί όλες αυτές τις τελευταίες δεκαετίες. Και βεβαίως οι τοπικές, μεταποιητικές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα από τον πρω-τογενή τομέα και τον κλάδο της αγρoδιατροφής, να διαθέτουν τα προϊόντα τους όχι μόνο στην τοπική αγορά, αλλά και να τα καθιστούν γνωστά και να τα εξάγουν στην ευρύτερη διεθνή αγορά.

Αυτό είναι το ταξίδι στο οποίο μας έχει προσκαλέσει το «ΔΙΑΖΩΜΑ». Και ξέρετε το ωραίο με αυτό το ταξίδι είναι ότι επιβάτες του δεν εί-μαστε μόνο εμείς. Είναι κυρίως πάρα πολλοί νέοι άνθρωποι. Νέοι άνθρωποι που θέλουν να βρουν στην Περιφέρεια ένα ελκυστικό τόπο διαμονής. Νέοι άνθρωποι που θέλουν να βρουν ελκυστικές θέσεις εργασίας, με ποιοτικές συνθήκες στη διαβίωσή τους. Νέοι άνθρωποι που πάνω από όλα θέλουν να είναι υπερήφανοι για τον τόπο τους και τη δουλειά τους…».

6

1. Τι είναι Πολιτι-στική Διαδρομή;Η Πολιτιστική Διαδρομή είναι ένα εξει-δικευμένο και επώνυμο προϊόν πολιτι-στικού τουρισμού, το οποίο διαμορφώ-νεται με βάση ένα συγκεκριμένο συνεκτικό στοιχείο. Διαθέτει, δηλαδή, ένα κεντρικό θέμα, καλύπτει μια προσδιορισμένη χωρι-κά περιοχή και αποκτά μια μοναδική τουρι-στική ταυτότητα (brand).Ο σχεδιασμός της Πολιτιστικής Διαδρομής γί-νεται ώστε: α) να προσελκύσει επισκέπτες και επενδύσεις στην περιοχή, β) να επιμηκύνει την τουριστική περίοδο, γ) να εξασφαλίσει πόρους για τη συντήρηση των χώρων και δ) να δημιουρ-γήσει βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη στην τοπική κοινωνία.

2. Οι 4 φάσεις για την υλοποίηση μιας Πολιτιστικής ΔιαδρομήςΓια τον αποτελεσματικό σχεδιασμό και την υλοποίηση μιας Πολι-τιστικής Διαδρομής απαιτούνται τέσσερα βήματα, που περιλαμβά-νουν εργασίες και δράσεις σε:

α) Έργα υποδομής, τα οποία διακρίνονται:• στις αρχαιολογικές υποδομές που αφορούν τις εργασίες αποκατάστα-σης των αρχαιολογικών χώρων και μνημείων και • στις υποδομές λειτουργικότητας που αφορούν στην προσβασιμότητα και βελτίωση της εμπειρίας της επίσκεψης στους χώρους (φύλαξη των χώ-ρων, σημάνσεις, χώροι υποδοχής κοινού, αναψυκτήρια κ.λπ.).

7

β) Ενέργειες προώθησης (μάρκε-τινγκ) και ψηφιακές εφαρμογές που

απαιτούνται για την εφαρμογή μιας αποτελεσματικής στρατηγικής ενεργη-

τικού μάρκετινγκ για την προβολή και προώθηση του τουριστικού μας προϊό-

ντος, δηλαδή της Πολιτιστικής Διαδρομής.

γ) Στην ενίσχυση της επιχειρηματικότη-τας, μέσα από τη σύνδεση της Διαδρομής

με την τοπική οικονομία. Ένα πρώτο βήμα είναι η δημιουργία «συστάδας (cluster) επιχει-

ρήσεων» στη βάση ενός κοινά αποδεκτού Το-πικού Συμφώνου Ποιότητας για την υποστήριξη

και προώθηση της Διαδρομής.

δ) Στη διακυβέρνηση, που επιτυγχάνεται μέσα από τη λειτουργία φορέα για τη διαχείριση του όλου

εγχειρήματος. Πρόκειται για την ισοδύναμη εφαρμο-γή της συλλογικής δομής διαχείρισης, που είναι γνω-

στή ως «Οργανισμός Διαχείρισης και Προβολής Προο-ρισμού» (Destination Marketing and Management

Organization – DMMO).

Ο φορέας λειτουργίας έχει συγκεκρι-μένα καθήκοντα:

• την εποπτεία για την καλή λειτουργία και συντήρηση των υποδομών,

• το συντονισμό της συνεργασίας με την επιχειρηματική κοινότητα και την τοπική κοινωνία,

• τη φροντίδα για το συνεχές μάρκετινγκ της διαδρομής.

8

3. Το Ε.Σ.Π.Α. 2014-2020Το Ε.Σ.Π.Α. (Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης) 2014-2020 είναι ένα όχημα και εργαλείο που επιτρέπει την εφαρμογή των παραπάνω βημάτων. Απο-τελεί το βασικό στρατηγικό σχέδιο για την ανάπτυξη της χώρας με τη συνδρομή σημα-ντικών πόρων που προέρχονται από τα Ευ-ρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (Ε.Δ.Ε.Τ.) της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέσω της υλοποίησης του Ε.Σ.Π.Α. επιδιώκεται η αντιμε-τώπιση των διαρθρωτικών αδυναμιών της χώρας που συνετέλεσαν στην εμφάνιση της οικονομικής κρίσης, αλλά και των προβλημάτων, οικονομικών και κοινωνικών, που αυτή δημιούργησε.

Το αναπτυξιακό όραμα του Ε.Σ.Π.Α. είναι η «Συμ-βολή στην αναγέννηση της ελληνικής οικονομίας με ανάταξη και αναβάθμιση του παραγωγικού και κοινωνι-κού ιστού της χώρας και η δημιουργία και διατήρηση βι-ώσιμων θέσεων απασχόλησης, έχοντας ως αιχμή την εξω-στρεφή, καινοτόμο και ανταγωνιστική επιχειρηματικότητα και γνώμονα την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης».

Η ολιστική προσέγγιση στη διαχείριση του πολιτιστικού και περιβαλλοντικού αποθέματος, αποτελεί βασικό στόχο του Ε.Σ.Π.Α. 2014 – 2020 και αποτυπώνεται στο αναπτυξιακό όραμα της τρέχουσας Προγραμματικής Περιόδου, όσο και στη δομή των Επιχειρησιακών της Προγραμμάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ύπαρξης ενός επιχειρησιακού μοντέλου, προβλεπόμενου από το Ε.Σ.ΠΑ., που δίνει τη δυνατότητα καθολικής προστασίας, ανά-δειξης, προβολής και διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονο-μιάς αποτελεί η Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση (Ο.Χ.Ε.). Η Ο.Χ.Ε. αποτελεί την ομπρέλα πολιτικής δύο ακόμη χρηματοδοτικών εργαλεί-ων που προορίζονται κυρίως για τους δήμους: της Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης (Β.Α.Α.) και της Τοπικής Ανάπτυξης με Πρωτοβουλία Τοπι-κών Κοινοτήτων (Τ.Α.Π.Το.Κ.).

9

H Ο.Χ.Ε. είναι ένα αυτοτελές επι-χειρησιακό πρόγραμμα που δι-

αθέτει ένα γενικό στρατηγικό στόχο, ειδικούς στόχους και δράσεις για την

επίτευξη του στρατηγικού στόχου. Συ-νοδεύεται απαραίτητα από ένα σαφές και

αποτελεσματικό σύστημα διακυβέρνησης και επικουρείται από τεχνική βοήθεια. Η

δυναμική της Ο.Χ.Ε., προκειμένου να επι-τευχθούν οι στόχοι της, συνίσταται στη βέλτι-

στη αξιοποίηση των πόρων διαφορετικών Διαρθρωτικών Ταμείων, στη συγκέντρωση

πόρων από διαφορετικά Επιχειρησιακά Προ-γράμματα και στην κινητοποίηση – μόχλευση

ιδιωτικών πόρων.

Η Β.Α.Α. είναι ένα νέο εργαλείο ανάπτυξης στο πλαίσιο της προγραμματικής περιόδου 2014-2020

(Ε.Σ.Π.Α.) που χρησιμοποιεί ως πλαίσιο διαχείρισης την Ο.Χ.Ε., προσαρμοσμένη όμως στις ανάγκες ενός

αστικού συγκροτήματος. Αυτό μεταφράζεται στον αυ-ξημένο ρόλο που αναλαμβάνει ο Δήμος της πόλης στο

σχεδιασμό και τη διαχείριση της Β.Α.Α. ανάπτυξης.

Η Τ.Α.Π.Το.Κ. είναι ένα ιδιαίτερα ισχυρό εργαλείο που επι-τρέπει στις τοπικές κοινότητες να κάνουν σταθερά βήματα

προς πιο αποτελεσματικές μορφές οικονομικής και βιώσιμης ανάπτυξης σύμφωνα με τη στρατηγική «Ορίζοντας 2020»,

ώστε να «καινοτομήσουν», λύνοντας τοπικά προβλήματα και ενισχύοντας την κοινωνική συνοχή στις αγροτικές περιοχές.

Το χρηματοδοτικό αυτό εργαλείο λειτουργεί συμπληρωματικά προς τη λοιπή αναπτυξιακή υποστήριξη σε τοπικό επίπεδο. Η

Τ.Α.Π.Το.Κ. έχει τη δυνατότητα να χρηματοδοτείται όχι μόνο για τις αγροτικές περιοχές, αλλά και για αστικά συγκροτήματα και άλ-

λες μικτού χαρακτήρα περιοχές και μπορεί να καλύψει μεγαλύτερο εύρος έργων και δράσεων, όπως έργα τουριστικού/πολιτιστικού εν-

διαφέροντος, καταρτίσεις εργαζομένων και επιχειρηματιών, καινοτόμες δράσεις επιχειρηματικότητας, αντλώντας χρηματοδότηση από τα αντί-

στοιχα ταμεία του Ε.Σ.Π.Α.

10

4. Η Περιφέρεια της Στερεάς Ελλάδας

Η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας είναι η δεύτερη σε έκταση Περιφέρεια στη χώρα. Περιλαμβάνει πέντε περιφερεια-κές ενότητες με ξεχωριστή ταυτότητα και μοναδικό χαρακτήρα. Η πλούσια ιστορία και τοπική μυθολογία της συνθέτουν την ιδιαίτερη Πολιτιστική της κληρονομιά. Μάρτυρες αυτών είναι το ξεχωριστό απόθεμα αρχαιολογικών χώ-ρων και μνημείων όλων των περιόδων, από την προϊστορική εποχή έως τους νεότερους χρόνους.

Είναι χαρακτηριστικό πως στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας έχουν καταγραφεί 1,051 κηρυγμένοι αρχαι-ολογικοί χώροι και μνημεία. Μάλιστα 2 από αυτούς, ο αρχαιολογικός χώρος των Δελφών και η Μονή του Οσίου Λουκά, είναι καταγεγραμμένοι στον Κατάλογο Μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO). Συνολικά στη Στερεά Ελλάδα λειτουργούν 19 μουσεία και συλλογές του Υπουργείου Πολιτισμού και 21 τουλάχιστον μουσεία άλλων φορέων.

Την ιδιαίτερη πολιτιστική ταυτότητα της Περιφέρειας χαρακτη-ρίζουν ακόμη οι παραδοσιακοί οικισμοί (Αράχοβα, Χώρα Σκύρου, Αμφίκλεια, Δελφοί κ.α.), καθώς και η άυλη πολιτι-στική της κληρονομιά, που εκφράζεται μέσα από τη μουσική, το χορό, τη διατροφή και τα έθιμα.

Η Περιφέρεια διαθέτει αξιόλογο πλούτο και σε φυσικούς πόρους και μνημεία της φύσης. Στη Στερεά Ελλάδα συναντά κανείς δασι-κές εκτάσεις, ποτάμια και λίμνες, στα οποία αναπτύσσονται σημαντικά οικοσυστήματα που συνθέτουν την ιδιαιτερότητα του φυσικού περι-βάλλοντός της. Έχουν θεσμοθετηθεί 3 περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης ως εξαιρετικά οικοσυστήματα, 1 περιοχή της φύσης – ζώνη οικιστικού ελέγχου (nature reserves), 2 εθνικοί δρυμοί, 27 περιοχές προ-στασίας οικοτόπων (δίκτυο Natura), κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευ-σης, χιονοδρομικά κέντρα, παραλίες με γαλάζιες σημαίες, προστατευόμενα υδατικά συστήματα αναψυχής, θερμομεταλλικές πηγές κ.α.

11

α) Η Περιφέρεια της Στερεάς Ελ-λάδας – Ιδανικός τόπος και χρόνος

εφαρμογής της Ο.Χ.Ε. Στον Τομέα του Πολιτισμού έχει σχεδόν

ολοκληρωθεί ένα πολυετές πρόγραμμα για τον εκσυγχρονισμό των Αρχαιολογικών

Μουσείων Θήβας, Χαιρώνειας, Σχηματαρί-ου, Δελφών, Υπάτης και Ερέτριας, στα οποία

προστίθεται το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χαλκίδας. Παράλληλα, αποκαταστάθη-

καν ιστορικά κτήρια με μουσειακή χρήση, όπως ενδεικτικά το Ιστορικό Σχολείο Κορυσχάδων,

το Λαογραφικό Μουσείο Άμφισσας, το Ιστορικό Μουσείο Αθανασίου Διάκου, το Κέντρο Ιστορικής

Ενημέρωσης Άμφισσας και συγχρόνως δημιουρ-γήθηκαν νέες υποδομές, όπως το Κέντρο Ιστορικής

Μνήμης Θερμοπυλών. Αξιοσημείωτα ακόμη είναι τα έργα αστικών αναπλάσεων που υλοποιήθηκαν στα

ιστορικά κέντρα πόλεων, όπως στην Άμφισσα, το Καρ-πενήσι, τη Λαμία και τη Λειβαδιά.

Στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας έχουν, επίσης, ολο-κληρωθεί προγράμματα προστασίας και ανάδειξης μνημεί-

ων και αρχαιολογικών χώρων σε εμβληματικούς χώρους και μνημεία, όπως είναι η Ιερά Μονή του Οσίου Λουκά, ο

Ιερός Ναός της Παναγίας Σκριπούς στη Βοιωτία και τα μνη-μεία του αρχαιολογικού χώρου των Δελφών στη Φωκίδα.

Έχει ολοκληρωθεί η ανάδειξη των κάστρων της Λαμίας και της Υπάτης, των μνημείων στην περιοχή της Αγ. Παρασκευής στη

Χαλκίδα και η συντήρηση των αρχαίων μνημείων στην πόλη της Ερέτριας, στον αρχαιολογικό χώρο του Παλαμαρίου και στο με-

σαιωνικό κάστρο στη Σκύρο. Ένας σημαντικός αριθμός Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών μνημείων έχει, επίσης, αναδειχθεί στην Εύβοια,

την Ευρυτανία και τη Φωκίδα, φωτίζοντας την ιστορική αυτή πτυχή της Περιφέρειας. Τέλος, έχουν προχωρήσει σημαντικές παρεμβάσεις

για τη διαμόρφωση μονοπατιών και πεζοπορικών διαδρομών μαζί με την αποκατάσταση θρησκευτικών μνημείων.

Πάρα το γεγονός πως η Περιφέρεια της Στερεάς Ελλάδας διαθέτει αυτό το πλούσιο δυναμικό περιβαλλοντικών και πολιτιστικών πόρων, το επίπεδο

ανάπτυξης στον Τομέα του Τουρισμού και ειδικότερα στον εισερχόμενο Τουρισμό διαπιστώνεται να είναι χαμηλό. Μια μείζονα πρόκληση και ιστο-

12

ρική ευκαιρία που προκύπτει επο-μένως είναι η υιοθέτηση ενός καινο-τόμου μοντέλου για την οικονομική ανάπτυξη της Περιφέρειας. Το μοντέ-λο αυτό θα έχει στόχο την ανάδειξη της Στερεάς Ελλάδας σε ένα ποιοτικό και αναγνωρισμένο τουριστικό προορι-σμό – για τον εγχώριο και τον εισερχόμε-νο τουρισμό - μέσα από την προβολή και αξιοποίηση των ξεχωριστών πολιτιστικών και φυσικών πόρων που διαθέτει και τη δι-κτύωσή τους με το ανθρώπινο παραγωγικό της δυναμικό. Πρόκειται για μια στρατηγική τουριστικής ανάπτυξης στο πλαίσιο των αρχών της αειφορίας με σεβασμό στους πολιτιστικούς και φυσικούς πόρους, οι οποίοι προσδίδουν τα συ-γκριτικά πλεονεκτήματα της Περιφέρειας. β) Η «προϊστορία» της Πολιτιστικής – Περιβαλ-λοντικής Διαδρομής της Στερεάς ΕλλάδαςΗ πρώτη πρόταση για την τουριστική ανάπτυξη της Πε-ριφέρειας Στέρεας Ελλάδας μέσω της αξιοποίησης του πολιτιστικού της πλούτου προήλθε από το Σωματείο «ΔΙΑΖΩΜΑ» το 2014 και αφορούσε το σχεδιασμό μίας πολιτιστικής διαδρομής με συνεκτικό στοιχείο τα αρχαία Θέατρα των Δελφών, του Ορχομενού Βοιωτίας, της Ερέ-τριας, του Καβιρείου Θήβας, της Τανάγρας, της Χαιρώνειας και της Άσκρης, καθώς και τους αντίστοιχους αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία. Η πρόταση αυτή με τη συμβολή των 5 αρμόδιων για την Περιφέρεια Εφορειών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού, υιοθετήθηκε από τους θεσμικούς εκπροσώπους της Περιφέρειας και την Ειδική Υπη-ρεσία Διαχείρισης του Π.Ε.Π. Στερεάς Ελλάδας και διευρύνθηκε ως προς την περιβαλλοντική της διάσταση, ώστε να περιλαμβάνει εκτός από τα αρχαιολογικά μνημεία και τα μνημεία της φύσης.

Στο διάστημα που μεσολάβησε από την αρχική πρόταση μέχρι σήμε-ρα, έχουν προχωρήσει και ολοκληρωθεί σημαντικά στάδια εργασιών που αποτελούν ένα σημαντικό κεφάλαιο για το σχεδιασμό και τη δια-μόρφωση της Χωρικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής.

γ) Η πρόταση: «Η Διαδρομή φύσης και πολιτισμού της Στερεάς Ελλάδας»Η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, σε συνεργασία με το «ΔΙΑΖΩΜΑ» επε-ξεργάζονται ένα σχέδιο ολοκληρωμένης αξιοποίησης του πολιτιστικού

13

και περιβαλλοντικού αποθέματος της Περιφέρειας. Το σχέδιο αρθρώ-

νεται γύρω από τη δημιουργία μιας Πολιτιστικής και Περιβαλλοντικής

Διαδρομής που αξιοποιεί τους αρ-χαιολογικούς χώρους, τα μουσεία, τα

αξιοθέατα της φύσης και του σύγχρονου πολιτισμού της Περιφέρειας, σε ένα ενιαίο

σχήμα φυσικής και ψηφιακής ενότητας, κα-θώς παράλληλα παρακινεί και ενθαρρύνει

τη συμμετοχή του επιχειρηματικού κόσμου της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας.

Στόχος του εγχειρήματος αυτού, που έχει πυρή-να τη σύνδεση του Πολιτισμού με την τουριστι-

κή ανάπτυξη, είναι η δημιουργία ενός πλήρους και επώνυμου προϊόντος πολιτιστικού τουρι-

σμού, μέσω του οποίου θα αναδειχθούν τα αξιο-θέατα της Περιφέρειας, θα αυξηθεί το ποσοστό σε

νέους επισκέπτες και τουρίστες ειδικού ενδιαφέροντος, θα ωφεληθούν οι εγκατεστημένες στην Περιφέρεια επι-

χειρήσεις καταλυμάτων, εστίασης, αναψυχής, αλλά και οι παραγωγοί προϊόντων αγροδιατροφής, καθώς και οι

παραγωγοί σύγχρονων πολιτιστικών προϊόντων.

Ήδη εκπονείται από την εταιρεία «ΣΤΑΔΙΟΝ Α.Ε.» μελέ-τη για την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, με αντικείμενο τον

προσδιορισμό της χωρικής αναπτυξιακής στρατηγικής και το σχέδιο δράσης για την «Πολιτιστική και Περιβαλλοντική Δι-

αδρομή Στερεάς Ελλάδας». Η μελέτη αυτή προσέφερε και το υλικό στο οποίο βασίστηκε το παρόν κείμενο.

δ) Ο Γενικός Στρατηγικός Στόχος της Ο.Χ.Ε.

Ο Γενικός Στρατηγικός Στόχος που εκφράζει την ουσία και το περιε-χόμενο της Ο.Χ.Ε για τη Στερεά Ελλάδα, συνοψίζεται στην «ανάδει-

ξη της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας σε ποιοτικό και αναγνωρι-σμένο τουριστικό προορισμό, μέσα από την έξυπνη προβολή και

αξιοποίηση των πολιτιστικών - φυσικών πόρων και τη δικτύωση του ανθρώπινου παραγωγικού δυναμικού της».

Η Πολιτιστική και Περιβαλλοντική Διαδρομή της Στερεάς Ελλάδας θα υποστηριχθεί από έργα και δράσεις που ήδη προβλέπονται στο σχεδια-

σμό της Ομώνυμης Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης (Ο.Χ.Ε.), από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας 2014- 2020

14

(Π.Ε.Π), αλλά και από το γενικότε-ρο προγραμματισμό των δράσεων και κονδυλίων της Περιφέρειας και την εθνική στρατηγική ανάπτυξης του Τουρισμού.

ε) Η οικοδόμηση της Πολιτιστικής Διαδρομής της Στερεάς Ελλάδας. Ένα όνειρο που ξετυλίγεται...Ο σχεδιασμός της Πολιτιστικής και Περιβαλ-λοντικής Διαδρομής της Στερεάς Ελλάδας εί-ναι σε εξέλιξη, μέσω της αξιοποίησης πόρων του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (Ε.Σ.Π.Α.) και του Εθνικού Προγράμματος Δη-μοσίων Επενδύσεων.

Την Τετάρτη 13 Δεκέμβρη 2017 υπεγράφη στη Λαμία μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ της Περιφέ-ρειας Στερεάς Ελλάδας και του Σωματείου «ΔΙΑΖΩ-ΜΑ» για την υποστήριξη δράσεων του Αναπτυξιακού Προγράμματος Πολιτιστικής Διαδρομής «Τα Μονοπά-τια της Ιστορίας – Διαδρομές Φύσης και Πολιτισμού». Στο πλαίσιο αυτό η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας και το «ΔΙΑΖΩΜΑ» έχουν καθιερώσει μια μηνιαία συνάντηση που υπερβαίνει τα τεχνοκρατικά όρια μιας συνεργασίας ή μιας απλής συμμαχίας, αλλά είναι η απόδειξη μιας κοινής πνευματικής και βιωματικής πορείας με στόχο τη βέλτιστη εφαρμογή του προγράμματος.

Σύμφωνα με το Μνημόνιο συνεργασίας: i) Το Σωματείο «ΔΙΑΖΩΜΑ» αναλαμβάνει να υποστηρίξει με τις δυνάμεις του την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας στο σχεδιασμό της Διαδρομής και να μελετήσει και να προτείνει τις αναγκαίες οργανωτικές (soft) δράσεις για την προβολή και καθιέρωσή της.

ii) Στο πλαίσιο της κοινής αυτής επιδίωξης, το «ΔΙΑΖΩΜΑ» ακόμη αναλαμβάνει να συμβάλει με τις δικές του δυνάμεις σε θέματα σχε-διασμού των παρεμβάσεων, αλλά και να μεταφέρει στην κοινή προ-σπάθεια, με τις σχετικές αναγκαίες προσαρμογές, την τεχνογνωσία που απέκτησε ή αποκτά από μελέτες οργανωτικού χαρακτήρα, που έχουν ανατεθεί και υλοποιηθεί για παρόμοιες Ο.Χ.Ε. σε άλλες Περιφέρειες της χώρας.

15

Συγκεκριμένα το «ΔΙΑΖΩΜΑ» ανέ-λαβε να συμβάλει στις παρακάτω με-

λέτες και δράσεις:

• Προδιαγραφές για τη Μελέτη Marketing Plan για τη δημιουργία επώ-

νυμου προϊόντος πολιτιστικού προορι-σμού.

• Μελέτη «Οργάνωση της συμμετοχής της το-πικής οικονομίας στην Πολιτιστική Διαδρομή».

• Μελέτη «Ψηφιακή Στρατηγική για τον Πολιτι-σμό», ως Οδηγός για τη χρήση των τεχνολογιών

πληροφορίας και επικοινωνίας στο χώρο του πο-λιτισμού.

• Υποστήριξη των υπηρεσιών της Περιφέρειας στην εξειδίκευση και προετοιμασία των «ήπιων» δράσε-

ων που ήδη προβλέπονται ή θα κριθεί ότι απαιτούνται συμπληρωματικά, στα πλαίσια του εν λόγω έργου.

Οι μελέτες θα εκπονηθούν από το Σωματείο «ΔΙΑΖΩ-ΜΑ», θα χρηματοδοτηθούν από τον κύκλο των μελών,

δωρητών και χορηγών του και στη συνέχεια θα προσφερ-θούν στην Περιφέρεια δωρεάν.

16

5. Εφαρμόζοντας τα 4 βήματα για την οικοδόμηση της «Δι-αδρομής Φύσης και Πολιτισμού της Στερε-άς Ελλάδας»

α) Έργα υποδομής i) Καθορισμός των 7 κόμβων της Πολιτι-στικής – Περιβαλλοντικής Διαδρομής

Κάθε διαδρομή αποτελείται από δυο βασικά στοιχεία: τους κύριους κόμβους και τους συν-δετήριους άξονες, που εξασφαλίζουν τη σύνδεση των κόμβων. Οι κόμβοι διαμορφώνουν την «υλική υπόσταση» και την ταυτότητα της Διαδρομής, συν-θέτοντας ένα ισορροπημένο σύνολο Πολιτιστικών και Περιβαλλοντικών προορισμών. Οι κόμβοι εκπλη-ρώνουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις: α) είναι αναγνω-ρισμένοι για την πολιτιστική και περιβαλλοντική τους αξία, β) αποτελούν πόλους έλξης επισκεπτών και γ) έχουν δυνατότητα παροχής υψηλού επιπέδου εξυ-πηρέτησης στους επισκέπτες.

Ως κύριοι κόμβοι που προσδιορίζουν την ταυτότητα της Πο-λιτιστικής και Περιβαλλοντικής Διαδρομής της Στερεάς Ελλάδας επελέγησαν οι παρακάτω περιοχές ύστερα από εντατικές δια-βουλεύσεις:

1. Κόμβος Χαλκίδας - Ερέτριας (Εύβοια). Μια κύρια πύλη ει-σόδου για επισκέπτες από την Αττική. Ένας πόλος έλξης για τους επισκέπτες με το αρχαιολογικό μουσείο Χαλκίδας – την Πολιτιστική Διαδρομή Χαλκίδας και το αρχαίο θέατρο Ερέτριας. Στο δίπολο αυτό μπορούν να αναπτυχθούν διαδρομές προς το Μοναστήρι του Άγιου Ιωάννη του Ρώσσου, το όρος Δίρφυ και τη Στενή.

2. Κόμβος Δελφών (Παρνασσός). Οι Δελφοί αποτελούν ένα πρότυπο πολιτιστικού προορισμού. Ο αρχαιολογικός χώρος και τα μνημεία των Δελφών, το Δελφικό Τοπίο και η άυλη πολιτιστική κληρονομιά που τα

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ∆ Ι Α ∆ Ρ Ο Μ Η Τ Η ΣΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ

ΚΟΜΒΟΣ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙΟΥ

ΚΟΜΒΟΣ ΘΕΡΜΟΠΥΛΩΝ

ΚΟΜΒΟΣ ΔΕΛΦΩΝ

ΚΟΜΒΟΣ ΟΡΧOΜΕΝΟΥ

ΚΟΜΒΟΣ ΘΗΒΑΣ

ΚΟΜΒΟΣ ΧΑΛΚΙΔΑΣ

ΚΟΜΒΟΣ ΣΚΥΡΟΥ

17

συνοδεύει διαμορφώνουν ένα πα-γκοσμίως αναγνωρισμένο μνημειακό

σύνολο και πόλο έλξης επισκεπτών παγκόσμιας εμβέλειας. Σε αυτά προστί-

θεται και η δυνατότητα σύγχρονων πο-λιτιστικών δραστηριοτήτων (Ε.Π.Κε.Δ.),

αλλά και δραστηριοτήτων αναψυχής στην περιοχή που τα περιβάλλει (ανεπτυγμένος

χιονοδρομικός τουρισμός, διαδρομές στον Εθνικό Δρυμό του Παρνασσού, χιονοδρο-

μικός τουρισμός, διαμονή στο Γαλαξίδι, στην Ιτέα κ.λπ.).

3. Κόμβος Καρπενησίου (Ευρυτανία). Ο ανε-

πτυγμένος χειμερινός τουρισμός ευνοεί τη σύνδε-ση με το χιονοδρομικό κέντρο στο Βελούχι, τον

Τυμφρηστό, με ιστορικά χωριά (Κορυσχάδες, Κρί-κελο, Μικρό και Μεγάλο Χωριό), αλλά και με πο-

λιτιστικού και περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος μνη-μεία, όπως η Παλιοχριστιανική Βασιλική στο Κλαυσί

και το φαράγγι «Πάντα Βρέχει».

4. Κόμβος Θερμοπυλών (Καμένα Βούρλα – Λαμία – Κάστρο Λαμίας). Πύλη εισόδου για επισκέπτες από τη

Βόρεια Ελλάδα. Στην ιστορική αυτή περιοχή, που αποτελεί ένα παγκοσμίως γνωστό ιστορικό τόπο, η οργάνωση του

αρχαιολογικού χώρου, η ανάπλαση του πεδίου μάχης και το μνημείο του Λεωνίδα, μπορούν να συνδεθούν με το Κέντρο

Ιστορικής Ενημέρωσης Θερμοπυλών, την «Ανοπαία Ατραπό» και το όρος Καλλίδρομο. Οι Θερμοπύλες παρουσιάζουν εγγύ-

τητα με τον Εθνικό Δρυμό Οίτης και την Υπάτη (βυζαντινή πόλη των νερών-ιαματικών πηγών).

5. Κόμβος Θήβας. Πύλη εισόδου από την Αττική με ενδιαφέρου-σα συγκέντρωση θέσεων, όπως η Άσκρη, η Κοιλάδα των Νυμφών

και τα χωριά του Ελικώνα.

6. Κόμβος Ορχομενού. Το υπό διαμόρφωση Αρχαιολογικό Πάρ-κο Ορχομενού, με το οποίο η ανάδειξη των μνημείων (αρχαίο θέατρο,

ναός Παναγίας Σκριπούς, Τάφος Μινύα) συνδυάζεται με την ανάπλαση της αστικής περιοχής. Επιπλέον, βρίσκεται κοντά στη Μυκηναϊκή Ακρόπο-

λη του Γλα, το Ακραίφνιο (Ιερό Απόλλωνος Πτώου), τη Λιβαδειά και τη Μονή του Οσίου Λουκά.

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ∆ Ι Α ∆ Ρ Ο Μ Η Τ Η ΣΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ

ΚΟΜΒΟΣ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙΟΥ

ΚΟΜΒΟΣ ΘΕΡΜΟΠΥΛΩΝ

ΚΟΜΒΟΣ ΔΕΛΦΩΝ

ΚΟΜΒΟΣ ΟΡΧOΜΕΝΟΥ

ΚΟΜΒΟΣ ΘΗΒΑΣ

ΚΟΜΒΟΣ ΧΑΛΚΙΔΑΣ

ΚΟΜΒΟΣ ΣΚΥΡΟΥ

18

7. Σκύρος. Ένας αυτοτελής πόλος με ακτοπλοϊκή και αεροπορική σύν-δεση.

Για τη διαμόρφωση των εσωτερικών διαδρομών των πόλεων ένα σημαντικό εργαλείο είναι οι Στρατηγικές Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης (Σ.Β.Α.Α) που θα υλο-ποιηθούν στο πλαίσιο του Π.Ε.Π. Στερεάς Ελλάδας, σε συντονισμό με την Ο.Χ.Ε. της Πολιτιστικής-Περιβαλλοντικής Διαδρομής.

ii) Η συμβολή του Σωματείου «ΔΙΑΖΩ-ΜΑ». Συνεπικουρώντας το έργο της Περι-φέρειας Στερεάς ΕλλάδαςΤο «ΔΙΑΖΩΜΑ» έχει συμβάλει στην ανάδειξη των μνημείων που περιλαμβάνονται στη Διαδρομή μέσα από την ανάθεση των απαιτούμενων μελετών αποκατάστασης για τα σημαντικότερα αρχαία θέα-τρα που θα συμπεριλαμβάνονται στη Διαδρομή, αξι-οποιώντας τα χρήματα που συγκεντρώνονται ειδικά γι’ αυτό το σκοπό στους «κουμπαράδες» του (ειδικούς τραπεζικούς λογαριασμούς για τα αρχαία θέατρα).

Για την υποστήριξη της Πολιτιστικής - Περιβαλλοντικής Δι-αδρομής της Στερεάς Ελλάδας, το Σωματείο «ΔΙΑΖΩΜΑ» ειδικότερα, χρηματοδότησε:

• Τη μελέτη αποκατάστασης του αρχαίου θεάτρου των Δελ-φών, για την υλοποίηση του έργου «Αποκατάσταση Αρ-χαίου Θεάτρου Δελφών». Το κόστος ανήλθε στο ποσό των 98.400 ευρώ και καλύφθηκε από τον «κουμπαρά» του θεά-τρου. Κύριοι χορηγοί ήταν οι Αδερφές Ανδριοπούλου που προ-σέφεραν το ποσό των 100.000 ευρώ, αλλά και πολίτες και σχο-λεία, όπως η Σχολή Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου. Η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας (Π.Ε. Φωκίδας) διαθέτει μέσω Προγραμματικής Σύμβασης από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων το ποσό των 1.700.000 ευρώ για την υλοποίηση των εργασιών αποκατάστασης του μνημείου. Το έργο έχει ξεκινήσει και βρίσκεται σε εξέλιξη.

19

• Τη μελέτη συντήρησης και απο-κατάστασης του αρχαίου θεάτρου

της Ερέτριας, για την υλοποίηση του έργου «Αποκατάσταση και Συντή-

ρηση Δομικού Υλικού του Αρχαίου Θεάτρου Ερέτριας». Το συνολικό κό-

στος των 34.440 ευρώ καλύφθηκε από τον «κουμπαρά» του θεάτρου και κύριος

χορηγός ήταν η Δ.Ε.Η. που προσέφερε το ποσό των 20.000 ευρώ. Η Περιφέρεια Στε-

ρεάς Ελλάδας (Π.Ε. Ευβοίας) διαθέτει από το Εθνικό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων το

ποσό του 1.050.000,00 ευρώ για την υλοποί-ηση του έργου.

• Εργάστηκε πιλοτικά με όλους τους κοινωνικούς του εταίρους για τη δημιουργία του αρχαιολογικού πάρ-

κου του Ορχομενού Βοιωτίας, το οποίο περιλαμβά-νεται στη Διαδρομή. Έχει ήδη αναθέσει όλες τις απαιτού-

μενες μελέτες για τη δημιουργία του πάρκου, καθώς και τη μελέτη για την αποκατάσταση του αρχαίου θεάτρου του

Ορχομενού Βοιωτίας.

• Το συνολικό κόστος της ανάθεσής τους ανήλθε περίπου στις 190.000 ευρώ και καλύφθηκε εξ’ ολοκλήρου από τον «κου-

μπαρά» του αρχαίου θεάτρου Ορχομενού. Κύριοι χορηγοί ήταν το Ίδρυμα Λεβέντη (70.000 ευρώ), η Εθνική Τράπεζα της

Ελλάδος (30.000 ευρώ), η ΤΡΑΠΕΖΑ ΑΤΤΙΚΗΣ (16.150 ευρώ), η PROTERGIA (15.000 ευρώ), η ANTIPOLLUTION ENVIRONMENTAL

PROTECTION SERVICES (10.680 ευρώ).

• Από την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας έχει ήδη ενταχθεί στο Πε-ριφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Στερεάς Ελλάδας (Ε.Σ.Π.Α. 2014-2020) το έργο «Αναβάθμιση Αρχαιολογικού Χώρου Ορχομενού

Βοιωτίας και η αποκατάσταση του αρχαίου θεάτρου», με χρηματοδότηση ύψους 1.992.000 ευρώ.

20

β) Ενέργειες προώθησης (μάρ-κετινγκ) και ψηφιακές εφαρμο-γέςΓια την υλοποίηση της Διαδρομής και την υποστήριξη ήπιου χαρακτήρα – άυλων δράσεων, όπως είναι η προ-βολή και η προώθηση (μάρκετινγκ) της Πολιτιστικής Διαδρομής:

• To «ΔΙΑΖΩΜΑ» ανέθεσε το Δεκέμβριο του 2017 την εκπόνηση της μελέτης «Σχέ-διο Μάρκετινγκ, Ταυτότητα και Δημιουρ-γικό της Πολιτιστικής και Περιβαλλοντικής Διαδρομής της Στερεάς Ελλάδας», συνολι-κού κόστους 25.000 ευρώ + Φ.Π.Α., στη με-λετητική εταιρεία «TOPOSOPHY». Η κάλυψη του κόστους θα καλυφθεί από μια δέσμη χορηγών του Σωματείου. Η πρώτη δωρεά, ύψους 10.000 ευρώ, διατέθηκε από την Εταιρεία «ΝΕΑ ΟΔΟΣ», που είναι εταιρικό μέλος του Διαζώματος.

• Η Εταιρεία Clio Muse και το «ΔΙΑΖΩΜΑ», με χο-ρηγία της Εταιρείας «ΝΕΑ ΟΔΟΣ», δημιούργησαν την ψηφιακή εφαρμογή (application), με τίτλο: «Πανόραμα των πολιτιστικών και περιβαλλοντικών μνημείων της Στερεάς Ελλάδας».

• Το αμέσως επόμενο διάστημα το «ΔΙΑΖΩΜΑ» θα ανα-θέσει τη δημιουργία ιστοσελίδας Πολιτιστικής Διαδρομής.

γ) Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας• Η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας έχει προχωρήσει σε προδη-μοσίευση της δράσης του Π.Ε.Π. Στερεάς Ελλάδας: «Ενίσχυση Μεσαίων Επιχειρήσεων για την Αναβάθμιση και τον Εκσυγχρονι-σμό τους», προϋπολογισμού 14 εκατ. ευρώ, σε συνδυασμό με τις δράσεις ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας που χρηματοδο-τούνται από το σχετικό τομεακό πρόγραμμα (Ε-ΠΑνΕΚ). Η δρά-ση θα εξυπηρετήσει κατά κανόνα την Περιφερειακή Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης (RIS3) και έχει ως στόχο την αύξηση της ικανότητας των επιχειρήσεων για την παραγωγή νέων προϊόντων, τη διαφοροποίηση υφιστάμενων, καθώς και τη συνεχή αναβάθμιση της ποιοτικής και πιστοποιημένης παραγωγής.

• Το αμέσως επόμενο διάστημα το «ΔΙΑΖΩΜΑ» θα αναθέσει τη «Μελέτη για την οργάνωση της συμμετοχής της τοπικής οικονομίας στην Πολιτιστική Διαδρομή».

21

δ) Διακυβέρνηση Προκειμένου να διαμορφωθεί και να

υλοποιηθεί αποτελεσματικά η Πολι-τιστική και Περιβαλλοντική Διαδρομή

της Στερεάς Ελλάδας, είναι απαραίτητο να συνεργαστούν πολλοί και διαφορε-

τικοί φορείς, προερχόμενοι τόσο από το δημόσιο, όσο και από τον ιδιωτικό τομέα.

Η συνεργασία αυτή αποτελεί τον πυρήνα της καινοτομικής προσέγγισης που χαρακτη-

ρίζει τη δημιουργία και λειτουργία της Δια-δρομής. H Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας έχει

το θεμελιώδη και στρατηγικό ρόλο στο εγχεί-ρημα αυτό.

• H Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας έχει προχωρή-σει σημαντικά στο σχεδιασμό μηχανισμού για την

προετοιμασία του σχεδίου της Πολιτιστικής – Περι-βαλλοντικής Διαδρομής της Στερεάς Ελλάδας, αλλά και τη δημιουργία κατάλληλου Φορέα Διαχείρισης

– Λειτουργίας, ώστε η Πολιτιστική - Περιβαλλοντική Διαδρομή με τη λήξη του τρέχοντος Ε.Σ.Π.Α. να αυτο-

χρηματοδοτείται. Ως φορέας διαχείρισης έχει οριστεί η Εταιρεία «Αναπτυξιακή Ευβοίας Α.Ε».

22

6. Συνέργειες όλων των χρηματοδοτι-κών προγραμμάτωνΜια από τις μεγαλύτερες αρετές των ολο-κληρωμένων χωρικών επενδύσεων είναι ότι λειτουργούν σαν ένας πολυσυλλεκτι-κός –οραματικός μηχανισμός που μπορεί να εντάξει στις «φτερούγες» του όλα τα χρη-ματοδοτικά προγράμματα (Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη, Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων, Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, ιδιωτικές επενδύσεις, χορηγίες, δωρεές. κ.ο.κ).

Η περίπτωση της Στερεάς Ελλάδας είναι πολύ χα-ρακτηριστική και διδακτική, καθώς με ύψος χρημα-τοδότησης της Ο.Χ.Ε. μόλις 1,5 εκ. ευρώ συνεργά-ζονται όλοι οι χρηματοδοτικοί πυλώνες με θεαματικά αποτελέσματα, όπως φαίνεται στο παρακάτω γράφη-μα.

Για την ουσιαστική αντιμετώπιση ζητημάτων που αφορούν την αναγέννηση των πόλεων και των Περιφερειών, βασική μέριμνα θα πρέπει να είναι η επιδίωξη των μέγιστων δυνα-τών συνεργειών, σε ποιοτικό και ποσοτικό επίπεδο, ανάμεσα στα τρία εργαλεία που προβλέπονται από το νέο Ε.Σ.Π.Α.: την Ο.Χ.Ε., τη Β.Α.Α και την Τ.Α.Π.Το.Κ.

Το μοντέλο αυτό συνάφειας και συντονισμού των χρηματοδοτι-κών προγραμμάτων θα πρέπει να εφαρμόζεται τόσο στον τομέα των υποδομών, όσο και στους τομείς της προβολής (marketing) και της λειτουργικής διασύνδεσης των επιμέρους τοπικών διαδρο-μών με τη συνολική Διαδρομή της Περιφέρειας.

23

24

ΕπίλογοςΤο όραμα που θα τροφοδοτήσει την ανάπτυξη στην Περιφέρεια της Στερεάς Ελλάδας ταυτίζεται με τις βασικές αρ-χές του «Ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 8ης Σεπτεμβρίου 2015 προς μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στην πολιτιστική κληρονομιά για την Ευρώπη (2014/2149(INI))» και ειδικότερα με τα άρ-θρα 14 και 15 που αναφέρονται σε Νέα μο-ντέλα διακυβέρνησης. Συγκεκριμένα τα άρθρα αναφέρουν πως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο:

14. χαιρετίζει την πρωτοβουλία του Συμβουλίου να συντάξει κατευθυντήριες γραμμές για τα νέα μο-ντέλα συμμετοχικής διακυβέρνησης για τον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς με την προώθηση της πτυχής «κοινό αγαθό» και την ενίσχυση των δεσμών μεταξύ των τοπικών, περιφερειακών, εθνικών και ευρω-παϊκών σχεδίων·

15. ζητεί από τα κράτη μέλη να εξασφαλίσουν την ανά-πτυξη νομικών μέσων που επιτρέπουν τη χρήση εναλλα-κτικών μοντέλων χρηματοδότησης και διαχείρισης, όπως η συμμετοχή των κοινοτήτων, η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού το-μέα, με σκοπό την υλοποίηση δράσεων που συνδέονται με την πολιτιστική κληρονομιά (διατήρηση, συντήρηση, αποκατάστα-ση, ανάπτυξη και προώθηση)·

Μέσα από μια ευρεία «κοινωνική συμμαχία» που διαμορφώνεται η Πολιτιστική και Περιβαλλοντική Διαδρομή της Στερεάς Ελλάδας θα αποτελέσει το εφαλτήριο για συνέργειες μεταξύ όλων των τομέ-ων της οικονομίας. Μέσα από ένα ταξίδι πολιτισμού και ανάπτυξης ως μια διαρκώς αναπτυσσόμενη «ανοδική σπείρα» η Στερεά Ελλάδα σύντομα θα μπορεί να αποτελεί έναν επώνυμο τουριστικό προορισμό και επιπλέον έναν ελκυστικό τόπο διαμονής, με ποιοτικές συνθήκες διαβίωσης που θα εμπνέει υπερηφάνεια στους Στερεοελλαδίτες.

25

26

27

*Για τη δημιουργία του παρόντος ενημερωτικού κειμένου αξιοποιήθη-κε η μελέτη με τίτλο: «Υποστήριξη της ΕΥΔ. του Ε.Π. Στερεάς Ελλάδας

2014-2020 στον Προσδιορισμό Χωρικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής και Σχέδιο Δράσης για την Πολιτιστική και Περιβαλλοντική Διαδρομή Στερεάς

Ελλάδας», της εταιρείας «ΣΤΑΔΙΟΝ Α.Ε.».

28