Πίνακας Περιεχομένων · 2019. 12. 29. · Συναισθηματική...

ix

Πίνακας Περιεχομένων

Πρόλογος xixΕυχαριστίες xxvΛίγα Λόγια για τον Συγγραφέα xxixΛίγα Λόγια για τους Συντελεστές xxxi

1 Εισαγωγή 1Ορισμοί της Ηγεσίας 2

Τρόποι Κατανόησης της Ηγεσίας 5Ορισμοί και Συνιστώσες της Ηγεσίας 5

Περιγραφή της Hγεσίας 6Hγεσία ως Xαρακτηριστικά Έναντι Hγεσίας ως Διαδικασία 7Ανατιθέμενη Έναντι Αναδυόμενης Ηγεσίας 8Ηγεσία και Ισχύς 9Ηγεσία και Εξαναγκασμός 11Ηγεσία και Μάνατζμεντ 12

Η Δομή του Βιβλίου 14Σύνοψη 15Βιβλιογραφικές Παραπομπές 16

2 Η προσέγγιση των χαρακτηριστικών 19Περιγραφή 19

Ευφυΐα 23Αυτοπεποίθηση 24Αποφασιστικότητα 24Ακεραιότητα 25Κοινωνικότητα 25Το μοντέλο των πέντε παραγόντων της προσωπικότητας και η ηγεσία 26Προτερήματα και Ηγεσία 27Συναισθηματική νοημοσύνη 28

x

Πώς λειτουργεί η προσέγγιση των χαρακτηριστικών 29Πλεονεκτήματα 30Κριτική 30Εφαρμογή 32Μελέτες Περίπτωσης 32

Περίπτωση 21 Επιλογή Νέου Διευθυντή Έρευνας 32Περίπτωση 22 Μια σπουδαία ανατροπή 34Περίπτωση 23 Προσλήψεις στην τράπεζα 35

Εργαλεία αξιολόγησης της ηγεσίας 36Ερωτηματολόγιο για τα Χαρακτηριστικά της Ηγεσίας (LTQ) 37

Σύνοψη 39Βιβλιογραφικές Παραπομπές 40

3 Η προσέγγιση των δεξιοτήτων 43Περιγραφή 43

Η προσέγγιση των τριών δεξιοτήτων 44Τεχνικές δεξιότητες 44Ανθρώπινες δεξιότητες 44Νοητικές δεξιότητες 45Σύνοψη της προσέγγισης των τριών δεξιοτήτων 46

Το μοντέλο των δεξιοτήτων 46Ικανότητες 48Ατομικά γνωρίσματα 52Αποτελέσματα της ηγεσίας 54Εργασιακή εμπειρία 54Επιρροές του περιβάλλοντος 55Σύνοψη του μοντέλου των δεξιοτήτων 56

Πώς λειτουργεί η προσέγγιση των δεξιοτήτων 57Πλεονεκτήματα 58Κριτική 58Εφαρμογή 59Μελέτες Περίπτωσης 60

Περίπτωση 31 Μια εξαντλημένη ερευνητική ομάδα 60Περίπτωση 32 Αλλαγή πορείας για τον αντισμήναρχο Adams 62Περίπτωση 33 Η συνταγή του Άντυ 64

Εργαλεία αξιολόγησης της ηγεσίας 66Κατάλογος δεξιοτήτων 67


4 Η συμπεριφορική προσέγγιση 73Περιγραφή 73

Οι έρευνες του Πανεπιστημίου του Οχάιο 74

Ηγεσία Θεωρία και Πράξη

xi

Οι έρευνες του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν 75Το Διοικητικό (Ηγετικό) Πλέγμα των Blake και Mouton 76

Εξουσία-συμμόρφωση (91) 77Συναδελφική διοίκηση (19) 77Χρεωκοπημένη διοίκηση (11) 78Ενδιάμεση διοίκηση (55) 78Διοίκηση ομάδας (99) 78

ΠατερναλισμόςΜατερναλισμός 78Οπορτουνισμός 79

Πώς λειτουργεί η συμπεριφορική προσέγγιση 80Πλεονεκτήματα 81Κριτική 82Εφαρμογή 83Μελέτες Περίπτωσης 84

Περίπτωση 41 Συμπεριφερόμουν σαν λοχίας στην αρχή 84Περίπτωση 42 Μεσημεριανό στα όρθια 85Περίπτωση 43 Είμαστε οικογένεια 86

Εργαλεία αξιολόγησης της ηγεσίας 88Ερωτηματολόγιο για την Ηγετική Συμπεριφορά 89


5 Η Καταστασιακή Προσέγγιση 95Περιγραφή 95

Στυλ ηγεσίας 96Επίπεδο Ανάπτυξης 98

Πώς λειτουργεί η καταστασιακή προσέγγιση 98Πλεονεκτήματα 100Κριτική 102Εφαρμογή 105Μελέτες Περίπτωσης 105

Περίπτωση 51 Μαραθωνοδρόμοι Διαφορετικών Επιπέδων 105Περίπτωση 52 Γιατί Δεν Ακούνε 107Περίπτωση 53 Πώς θα Περάσει το Μήνυμα 108

Εργαλεία αξιολόγησης της ηγεσίας 110Ενδεικτικό Ερωτηματολόγιο για την Καταστασιακή Ηγεσίαreg 111


6 Θεωρία Πορείας-Στόχου 117Περιγραφή 117

Ηγετικές Συμπεριφορές 119Κατευθυντική ηγεσία 120


xii

Υποστηρικτική ηγεσία 120Συμμετοχική Ηγεσία 120Ηγεσία προσανατολισμένη στην επίτευξη στόχων 120

Χαρακτηριστικά των υφιστάμενων 121Χαρακτηριστικά των εργασιακών καθηκόντων 122

Πώς λειτουργεί η θεωρία πορείας-στόχου 123Πλεονεκτήματα 124Κριτική 125Εφαρμογή 126Μελέτες Περίπτωσης 127

Περίπτωση 61 Τρεις βάρδιες τρεις επιβλέποντες 127Περίπτωση 62 Καθοδήγηση για κάποιους υποστήριξη για άλλους 129Περίπτωση 63 Παίζοντας στην ορχήστρα 131

Εργαλεία αξιολόγησης της ηγεσίας 133Ερωτηματολόγιο για την Ηγεσία Βάσει Πορείας-Στόχου 134


7 Θεωρία συναλλαγής ηγέτη-μέλους 139Περιγραφή 139

Πρώιμες μελέτες 139Μεταγενέστερες μελέτες 141Κατασκευή της ηγεσίας 144

Πώς λειτουργεί η θεωρία ΣΗΜ 146Πλεονεκτήματα 147Κριτική 148Εφαρμογή 150Μελέτες Περίπτωσης 151

Περίπτωση 71 Η ομάδα του αναλαμβάνει τις καλύτερες δουλειές 151Περίπτωση 72 Προσπαθεί σκληρά για να είναι δίκαιη 153Περίπτωση 73 Αναλαμβάνοντας επιπλέον αρμοδιότητες 154

Εργαλεία αξιολόγησης της ηγεσίας 156Ερωτηματολόγιο για το ΣΗΜ 7 157


8 Μετασχηματιστική Ηγεσία 163Περιγραφή 163

Ορισμός της μετασχηματιστικής ηγεσίας 164Μετασχηματιστική ηγεσία και χαρισματικότητα 166Ένα μοντέλο μετασχηματιστικής ηγεσίας 168

Διαστάσεις της μετασχηματιστικής ηγεσίας 169Διαστάσεις της συναλλακτικής ηγεσίας 173


xiii

Διάσταση μη-ηγεσίας 174Άλλες προσεγγίσεις της μετασχηματιστικής ηγεσίας 174

Bennis και Nanus 175Kouzes και Posner 176

Πώς λειτουργεί η προσέγγιση της μετασχηματιστικής ηγεσίας 177Πλεονεκτήματα 178Κριτική 180Εφαρμογή 183Μελέτες Περίπτωσης 184

Περίπτωση 81 Το όραμα απέτυχε 184Περίπτωση 82 Εξερευνήσεις πάνω στην ηγεσία 186Περίπτωση 83 Όραμα για ένα Πρότυπο Ερευνητικό Κέντρο 187

Εργαλεία αξιολόγησης της ηγεσίας 189Ενδεικτικό Ερωτηματολόγιο για τη Μετασχηματιστική Ηγεσία 191


9 Αυθεντική ηγεσία 197Περιγραφή 197

Ορισμός της αυθεντικής ηγεσίας 197Προσεγγίσεις της αυθεντικής ηγεσίας 198

Πρακτική προσέγγιση 199Θεωρητική προσέγγιση 202

Πώς Λειτουργεί η Αυθεντική Ηγεσία 206Πλεονεκτήματα 208Κριτική 209Εφαρμογή 210Μελέτες Περίπτωσης 211

Περίπτωση 91 Είμαι πράγματι ηγέτιδα 211Περίπτωση 92 Ένας ηγέτης δέχεται πυρά 214Περίπτωση 93 Η Διστακτική Πρώτη Κυρία 216

Εργαλεία αξιολόγησης της ηγεσίας 219Ερωτηματολόγιο Αυτοαξιολόγησης για την Αυθεντική Ηγεσία 220


10 Υπηρετική ηγεσία 227Περιγραφή 227

Ορισμός της υπηρετικής ηγεσίας 228Ιστορικά θεμέλια της υπηρετικής ηγεσίας 228Δέκα χαρακτηριστικά ενός υπηρετικού ηγέτη 229Οικοδόμηση μιας θεωρίας για την υπηρετική ηγεσία 231


xiv

Πρότυπο Υπηρετικής Ηγεσίας 233Προϋπάρχουσες συνθήκες 233Συμπεριφορές του υπηρετικού ηγέτη 235Αποτελέσματα 238Σύνοψη του μοντέλου της υπηρετικής ηγεσίας 240

Πώς Λειτουργεί η Υπηρετική Ηγεσία 240Πλεονεκτήματα 241Κριτική 242Εφαρμογή 243Μελέτες Περίπτωσης 244

Περίπτωση 101 Όλοι αγαπούν την κα Noble 244Περίπτωση 102 Ο γιατρός των φτωχών 246Περίπτωση 103 H υπηρετική ηγεσία απογειώνεται 248

Εργαλεία αξιολόγησης της ηγεσίας 250Ενδεικτικό Ερωτηματολόγιο για την Υπηρετική Ηγεσία 251


11 Προσαρμοστική Ηγεσία 257Περιγραφή 257

Ορισμός της προσαρμοστικής ηγεσίας 258Ένα Μοντέλο Προσαρμοστικής Ηγεσίας 260

Προκλήσεις που αφορούν καταστάσεις 260Τεχνικές προκλήσεις 260Τεχνικές και προσαρμοστικές προκλήσεις 261Προσαρμοστικές προκλήσεις 262Ηγετικές συμπεριφορές 262Προσαρμοστική εργασία 271

Πώς Λειτουργεί η Προσαρμοστική Ηγεσία 272Πλεονεκτήματα 273Κριτική 274Εφαρμογή 275Μελέτες Περίπτωσης 277

Περίπτωση 111 Σιωπή στίγμα και ψυχική νόσος 277Περίπτωση 112 Δαμάζοντας τον Βάκχο 279Περίπτωση 113 Όχι πια Ερυθρόδερμοι 281

Εργαλεία αξιολόγησης της ηγεσίας 284Ερωτηματολόγιο για την Προσαρμοστική Ηγεσία 285


12 Υφιστάμενοι 293Περιγραφή 293

Ορισμός της ιδιότητας του υφισταμένου 294


xv

Τρόποι Θεώρησης Βάσει Ρόλων και Βάσει Σχέσεων 295Τυπολογίες υφισταμένων 296

Η Τυπολογία του Zaleznik 296Η Τυπολογία του Kelley 297Η Τυπολογία του Chaleff 298Η Τυπολογία της Kellerman 300

Θεωρητικές προσεγγίσεις της ιδιότητας του υφισταμένου 302Αντιστροφή της οπτικής 303Διαδικασία συνεργατικής ηγεσίας 304Νέες θεωρήσεις του ρόλου των υφισταμένων 306

1η Θεώρηση Οι υφιστάμενοι φέρνουν σε πέρας το έργο 3072η Θεώρηση Οι υφιστάμενοι εργάζονται προς το συμφέρον του οργανισμού 3073η Θεώρηση Οι υφιστάμενοι αμφισβητούν τους ηγέτες 3074η Θεώρηση Οι υφιστάμενοι στηρίζουν τον ηγέτη 3085η Θεώρηση Οι υφιστάμενοι μαθαίνουν από τους ηγέτες 309

Υφιστάμενοι και καταστροφικοί ηγέτες 3091 Η ανάγκη μας για μορφές εξουσίας που λειτουργούν καθησυχαστικά 3102 Η ανάγκη μας για ασφάλεια και σιγουριά 3103 Η ανάγκη μας να νιώθουμε εκλεκτοί ή ιδιαίτεροι 3114 Η ανάγκη μας να ανήκουμε σε κοινότητες 3115 Ο φόβος μας για εξοστρακισμό απομόνωση και κοινωνικό αποκλεισμό 3126 Ο φόβος της αδυναμίας αμφισβήτησης ενός κακού ηγέτη 312

Πώς Λειτουργούν οι Υφιστάμενοι 313Πλεονεκτήματα 314Κριτική 315Εφαρμογή 316Μελέτες Περίπτωσης 317

Περίπτωση 121 Bluebird Care Υπηρεσίες Φροντίδας Κατrsquo Οίκον 318Περίπτωση 122 Ολυμπιακή ομάδα κωπηλασίας 320Περίπτωση 123 Σκάνδαλο Σεξουαλικής Κακοποίησης στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια 322

Εργαλεία αξιολόγησης της ηγεσίας 326Ερωτηματολόγιο για τον Ρόλο των Υφισταμένων στην Ηγεσία 326


13 Ηθική της Ηγεσίας 335Περιγραφή 335

Ορισμός της ηθικής 336Επίπεδο 1 Προσυμβατική ηθική 336


xvi

Επίπεδο 2 Συμβατική ηθική 337Επίπεδο 3 Μετασυμβατική ηθική 338

Θεωρίες Περί Ηθικής 339Σημασία της ηθικής για την ηγεσία 342Η οπτική του Heifetz για την ηθική ηγεσία 343Η οπτική του Burns για την ηθική ηγεσία 343Η σκοτεινή πλευρά της ηγεσίας 344Αρχές της ηθικής ηγεσίας 346

Οι ηθικοί ηγέτες σέβονται τους άλλους 346Οι ηθικοί ηγέτες υπηρετούν τους άλλους 347Οι ηθικοί ηγέτες είναι δίκαιοι 348Οι ηθικοί ηγέτες είναι έντιμοι 350Οι ηθικοί ηγέτες οικοδομούν κοινότητες 351

Πλεονεκτήματα 352Κριτική 353Εφαρμογή 354Μελέτες Περίπτωσης 355

Περίπτωση 131 Επιλέγοντας βοηθό ερευνητή 355Περίπτωση 132 Αρκετά ασφαλείς 356Περίπτωση 133 Αναθεωρώντας μια πρόταση 358

Εργαλεία αξιολόγησης της ηγεσίας 359Ερωτηματολόγιο για το Στιλ της Ηθικής Ηγεσίας (Σύντομη Μορφή) 360


14 Ηγεσία Ομάδας 371Susan E Kogler Hill

Περιγραφή 371Μοντέλο Ηγεσίας Ομάδας 373

Αποτελεσματικότητα της ομάδας 375Αποφάσεις από την Πλευρά του Ηγέτη 380Ενέργειες από την Πλευρά του Ηγέτη 384

Πώς Λειτουργεί το Μοντέλο της Ηγεσίας Ομάδας 388Πλεονεκτήματα 389Κριτική 390Εφαρμογή 391Μελέτες Περίπτωσης 392

Περίπτωση 141 Μπορεί να λειτουργήσει αυτή η εικονική ομάδα 392Περίπτωση 142 Κρίση στην ομάδα ΙΤ 393Περίπτωση 143 Ξεκίνησε δυνατά τελείωσε άτονα 394

Εργαλεία αξιολόγησης της ηγεσίας 395Ερωτηματολόγιο για την Αριστεία Ομάδας και τη Συνεργασία Ηγέτη-Ομάδας 397


xvii


15 Φύλο και Ηγεσία 403Stefanie Simon και Crystal L HoytΠεριγραφή 403

Η γυάλινη οροφή που έγινε λαβύρινθος 404Στοιχεία για τον Λαβύρινθο της Ηγεσίας 404Κατανοώντας τον Λαβύρινθο 405

Έμφυλες Διαφορές στα Στιλ Ηγεσίας και στην Αποτελεσματικότητα 407Διασχίζοντας τον Λαβύρινθο 412


Περίπτωση 151 Η laquoγυάλινη οροφήraquo 417Περίπτωση 152 Έλλειψη συμπερίληψης και αξιοπιστίας 418Περίπτωση 153 Η εγκυμοσύνη ως εμπόδιο στο επαγγελματικό στάτους 419

Εργαλεία αξιολόγησης της ηγεσίας 420Τεστ Έμμεσου Συσχετισμού ως προς το Φύλο του Ηγέτη 421


16 Πολιτισμός και Ηγεσία 433Περιγραφή 433

Πώς ορίζουμε τον πολιτισμό 434Σχετιζόμενες έννοιες 434

Εθνοκεντρισμός 434Προκατάληψη 435

Διαστάσεις του Πολιτισμού 436Αποφυγή της Αβεβαιότητας 437Απόσταση Ισχύος 438Θεσμική Συλλογικότητα 438Ομαδική Συλλογικότητα 438Ισότητα των Φύλων 439Δυναμισμός 439Προσανατολισμός στο Μέλλον 439Προσανατολισμός στις Επιδόσεις 439Προσανατολισμός στον Άνθρωπο 440

Συμπλέγματα Πολιτισμών ανά τον Κόσμο 440Χαρακτηριστικά των Συμπλεγμάτων 441

Αγγλοσαξωνικές Κοινωνίες 443


xviii

Ασιατικές Κοινωνίες Κομφουκιανοί 443Ανατολική Ευρώπη 443Γερμανική Ευρώπη 443Λατινική Αμερική 443Λατινόφωνη Ευρώπη 444Μέση Ανατολή 444Βόρεια Ευρώπη 444Νότια Ασία 445Υποσαχάρια Αφρική 445

Ηγετική Συμπεριφορά και Πολιτισμικά Συμπλέγματα 445Ηγετικό προφίλ Ανατολικής Ευρώπης 447Ηγετικό Προφίλ Λατινικής Αμερικής 447Ηγετικό Προφίλ Λατινόφωνης Ευρώπης 447Ηγετικό Προφίλ Κομφουκιανής Ασίας 448Ηγετικό Προφίλ Βόρειας Ευρώπης 449Ηγετικό Προφίλ Αγγλοσαξόνων 449Ηγετικό Προφίλ Υποσαχάριας Αφρικής 449Ηγετικό Προφίλ Νότιας Ασίας 450Ηγετικό Προφίλ Γερμανικής Ευρώπης 451Ηγετικό Προφίλ Μέσης Ανατολής 451

Καθολικώς Επιθυμητά και Ανεπιθύμητα Ηγετικά Χαρακτηριστικά 452Πλεονεκτήματα 454Κριτική 455Εφαρμογή 456Μελέτες Περίπτωσης 457

Περίπτωση 161 Ένας απαιτητικός χώρος εργασίας 457Περίπτωση 162 Ένας ιδιαίτερος τρόπος χρηματοδότησης 459Περίπτωση 163 Σε ποιον απευθύνεται το Κέντρο Λατινοαμερικανών 460

Εργαλεία αξιολόγησης της ηγεσίας 463Ερωτηματολόγιο για τις Διαστάσεις του Πολιτισμού 464


Ευρετήριο Ερευνητών 473

Θεματικό Ευρετήριο 483


1

1Εισαγωγή

Η ηγεσία είναι ένα περιζήτητο και σημαντικό αγαθό Στα 20 χρόνια που μεσολάβησαν από την πρώτη έκδοση του βιβλίου το κοινό δείχνει ολοένα και μεγαλύτερο ενδια-

φέρον για την έννοια της ηγεσίας Οι άνθρωποι συνεχίζουν να διερωτώνται ndashσε προσω-πικό και διαπροσωπικό επίπεδοndash ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός καλού ηγέτη Σε προσωπικό επίπεδο αναζητούν γνώση που θα τους κάνει πιο αποτελεσματικούς ηγέτες Ως αποτέλεσμα τα ράφια των βιβλιοπωλείων είναι πλέον γεμάτα με εμπορικά βιβλία για ηγέτες και με συμβουλές για το πώς να γίνει κανείς ηγέτης Πολλοί πιστεύουν ότι η ηγεσία είναι ένας τρόπος για να βελτιώσουν την προσωπική κοινωνική και επαγγελμα-τική τους ζωή Οι επιχειρήσεις αναζητούν υποψηφίους με ηγετικές ικανότητες επειδή θεωρούν ότι αυτοί θέτουν στην υπηρεσία τους εξαιρετικά προσόντα τα οποία συμβάλουν στη βελτίωση των οικονομικών αποτελεσμάτων Τα πανεπιστημιακά ιδρύματα από την πλευρά τους έχουν ανταποκριθεί σε αυτή την τάση παρέχοντας προγράμματα σπουδών σχετικά με την ηγεσία

Επιπροσθέτως η ηγεσία έχει κερδίσει την προσοχή των ερευνητών σε παγκόσμιο επίπεδο Η έρευνα για την ηγεσία έχει αναπτυχθεί θεαματικά ενώ τα σχετικά ευρήματα υπογραμμίζουν ότι υπάρχει ένα ευρύ φάσμα θεωρητικών προσεγγίσεων που επιχειρούν να εξηγήσουν τις πολυπλοκότητες της διαδικασίας της ηγεσίας (πχ Bass 2008 Bryman 1992 Bryman Collinson Grint Jackson amp Uhl-Bien 2011 Day amp Antonakis 2012 Dinh κά 2014 Gardner 1990 Hickman 2016 Mumford 2006 Rost 1991) Ορισμέ-νοι ερευνητές αντιλαμβάνονται την ηγεσία ως χαρακτηριστικό ή ως συμπεριφορά ενώ άλλοι την αντιμετωπίζουν από τη σκοπιά της επεξεργασίας πληροφοριών ή της διαχείρι-σης σχέσεων Η ηγεσία έχει γίνει αντικείμενο ποιοτικής και ποσοτικής μελέτης σε πολλά και ποικίλα περιβάλλοντα ndash από ολιγομελείς ομάδες εργασίας και θεραπευτικές ομάδες έως μεγάλους οργανισμούς Συλλογικά τα ευρήματα των ερευνών σε όλα αυτά τα πεδία δίνουν την εικόνα μιας διαδικασίας η οποία είναι πολύ πιο σύνθετη και περίπλοκη από την συχνά υπεραπλουστευτική θεώρηση που προβάλλεται σε ορισμένα δημοφιλή εκλα-ϊκευμένα βιβλία περί ηγεσίας

Το παρόν βιβλίο αντιμετωπίζει την ηγεσία ως μια πολύπλοκη και πολυδιάστατη διαδι-κασία Βασισμένο στην ερευνητική βιβλιογραφία το κείμενο παρέχει μια εμπεριστατω-μένη περιγραφή και εφαρμογή πολλών διαφορετικών προσεγγίσεων της ηγεσίας Δίνεται έμφαση στους τρόπους με τους οποίους η θεωρία της ηγεσίας μπορεί να καθοδηγήσει και να διαμορφώσει την πρακτική εφαρμογή της Σε αυτό το βιβλίο περιγράφουμε κάθε θεωρία ξεχωριστά και εξηγούμε πώς μπορεί να εφαρμοστεί σε πραγματικές συνθήκες

2

11 Ιστορική Eξέλιξη των Oρισμών της Hγεσίας

Παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι έχουν μία στοιχειώδη άτυπη αλλά εν πολλοίς ισχυρή αντίληψη για το τι είναι ηγεσία η εύρεση συγκεκριμένου ορισμού έχει αποδειχθεί απαιτητικό εγχείρημα τόσο για τους ερευνητές όσο και για τους επαγγελματίες Έχει περάσει πάνω από ένας αιώνας από τότε που η ηγεσία έγινε αντικείμενο ακαδημαϊκής διερεύνησης και έκτοτε ανα-πτύσσονται διαρκώς νέοι ορισμοί Οι ορισμοί αυτοί έχουν δεχθεί ποικίλες επιρροές ndash από ιστο-ρικές συγκυρίες και πολιτικούς παράγοντες έως τις αρχές του εκάστοτε επιστημονικού κλάδου στο πλαίσιο του οποίου έχει μελετηθεί το θέμα της ηγεσίας Σε ένα σημαίνον έργο ο Rost (1991) ανέλυσε το σχετικό πρωτογενές υλικό από την περίοδο 1900ndash1990 και εντόπισε πάνω από 200 ορισμούς για την ηγεσία Η ανάλυσή του αποτελεί ένα λακωνικό αλλά περιεκτικό ιστορικό των ορισμών που δόθηκαν στην ηγεσία κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα

1900-1929Οι ορισμοί που δόθηκαν στην ηγεσία κατά τις πρώτες τρεις δεκαετίες του 20ού αιώνα επικε-ντρώνονταν στον έλεγχο και τη συγκέντρωση της εξουσίας με κοινό θέμα την κυριαρχία Για παράδειγμα σε ένα επιστημονικό συνέδριο του 1927 η ηγεσία ορίστηκε ως laquoη ικανότητα του ηγέτη να επιβάλει τη βούλησή του στους υφισταμένους του και να εμπνέει υπακοή σεβασμό πίστη και συνεργασίαraquo (Moore 1927 σ 124)

Δεκαετία 1930Τη δεκαετία του 1930 η αναδυόμενη προσέγγιση της ηγεσίας περισσότερο ως επιρροής παρά ως κυριαρχίας έφερε στο επίκεντρο τα προσωπικά χαρακτηριστικά του ηγέτη Την ίδια εποχή η ηγεσία περιγράφεται ως αλληλεπίδραση μεταξύ της προσωπικότητας του ηγέτη και των συλλο-γικών χαρακτηριστικών μιας ομάδας ατόμων Επισημαίνεται ότι επιπρόσθετα με τον επηρεασμό των συμπεριφορών και δραστηριοτήτων της ομάδας από τον ηγέτη η ομάδα μπορεί επίσης να επηρεάσει τον ηγέτη

Δεκαετία 1940Η βασιζόμενη στη θεωρία ομάδων προσέγγιση ήρθε στο προσκήνιο τη δεκαετία του 1940 με την ηγεσία να ορίζεται ως συμπεριφορά ενός ατόμου το οποίο κατευθύνει τις δραστηριότητες της ομάδας (Hemphill 1949) Ταυτόχρονα διαφοροποιείται η ηγεσία μέσω πειθούς από την

ΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ HΓΕΣΙΑΣ Θα μπορούσε κανείς να ολοκληρώσει την πρόταση-ορισμό laquoΗ ηγεσία είναιhellipraquo με πολλούς τρόπους Στην πραγματικότητα όπως επισήμανε ο Stogdill (1974 σελ 7) σε μια κριτική επισκόπηση ερευνητικών μελετών περί ηγεσίας υπάρχουν περίπου τόσοι ορισμοί για την ηγεσία όσοι και οι άνθρωποι που προσπάθησαν να την ορίσουν ndash όπως εν πολλοίς συμ-βαίνει και με τις λέξεις δημοκρατία αγάπη και ειρήνη Αν και ο καθένας μπορεί να κατα-νοήσει διαισθητικά τι εννοούμε με αυτές τις λέξεις οι ίδιες οι λέξεις μπορεί να έχουν δια-φορετική σημασία για διαφορετικούς ανθρώπους Όπως αναφέρεται στην Παρενθετική Ενότητα 11 ερευνητές και επαγγελματίες προσπαθούν πάνω από έναν αιώνα να ορίσουν την ηγεσία χωρίς να καταφέρουν να οδηγηθούν σε έναν καθολικά αποδεκτό ορισμό


3

ηγεσία μέσω εξαναγκασμού ndash δηλαδή τη laquoμονομερή καθοδήγησηraquo (drivership) της ομάδας από τον ηγέτη (Copeland 1942)

Δεκαετία 1950Τρεις τάσεις κυριαρχούν στους ορισμούς της ηγεσίας κατά τη δεκαετία του 1950

η συνεχιζόμενη απήχηση της θεωρίας ομάδων βάσει της οποίας η ηγεσία ορίζεται ως οι δραστηριότητες των ηγετών εντός της ομάδας

η ηγεσία ως σχέση που αναπτύσσει κοινούς στόχους βάσει της οποίας η ηγεσία συσχετί-ζεται με τη συμπεριφορά του ηγέτη και

η αποτελεσματικότητα βάσει της οποίας η ηγεσία ορίζεται ως ικανότητα επηρεασμού της συλλογικής απόδοσης της ομάδας

Δεκαετία 1960Αν και πολυτάραχη σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο η δεκαετία του 1960 υπήρξε περίοδος σχετικής εναρμόνισης μεταξύ των μελετητών της ηγεσίας Ο επικρατών ορισμός της ηγεσίας ως συμπεριφοράς η οποία επηρεάζει τους ανθρώπους αποσκοπώντας στην επίτευξη κοινών στό-χων επισημαίνεται στο έργο του Seeman (1960) ο οποίος περιγράφει την ηγεσία ως laquoενέργειες ατόμων οι οποίες επηρεάζουν-καθοδηγούν άλλα άτομα προς μια κοινή κατεύθυνσηraquo (σελ 53)

Δεκαετία 1970Την δεκαετία του 1970 η ομαδοκεντρική προσέγγιση έδωσε τη θέση της στην προσέγγιση της οργανωσιακής συμπεριφοράς βάσει της οποίας η ηγεσία αντιμετωπίζεται ως laquoσυγκρότηση και συντήρηση ομάδων ή οργανισμών για την επίτευξη αμοιβαίων σε επίπεδο ομάδας ή οργανι-σμού στόχωνraquo (Rost 1991 σελ 59) Ωστόσο η σημαντικότερη νέα θεώρηση που αναδύθηκε για την ηγεσία σε αυτή την περίοδο αντικατοπτρίζεται στον ορισμό του Burns (1978) laquoΗγεσία είναι η αμοιβαία διαδικασία κινητοποίησης ndashαπό πλευράς ατόμων με συγκεκριμένα κίνητρα και αξίεςndash ποικίλων οικονομικών πολιτικών και άλλων πόρων μέσα σε ένα περιβάλλον ανταγωνισμού και σύγκρουσης προκειμένου να πραγματοποιηθούν στόχοι είτε μονομερείς είτε κοινοί μεταξύ ηγετών και υφισταμένωνraquo (σελ 425)

Δεκαετία 1980Τη δεκαετία του 1980 καταγράφεται εκρηκτική αύξηση ακαδημαϊκών και εκλαϊκευμένων δημο-σιεύσεων σχετικών με τη φύση της ηγεσίας φέρνοντας το θέμα στο επίκεντρο της ακαδημαϊκής και δημόσιας σφαίρας Ως αποτέλεσμα προέκυψε ένα ευρύ φάσμα ορισμών για την ηγεσία το οποίο χαρακτηρίζεται από γόνιμες παραλλαγές πάνω σε προϋπάρχουσες έμμονες θεματικές

Κάνε αυτό που θέλει ο ηγέτης Οι ορισμοί της ηγεσίας εξακολουθούν να προβάλλουν κατά κύριο λόγο το μήνυμα ότι ο ηγέτης υποχρεώνει τους υφιστάμενους να κάνουν αυτό που θέλει ο ίδιος

Επιρροή Ως ο πιο πολυχρησιμοποιημένος όρος στους ορισμούς της ηγεσίας κατά τη δεκαετία του 1980 η επιρροή εξετάστηκε από κάθε πλευρά Ωστόσο σε μια προσπάθεια διαχωρισμού της ηγεσίας από το μάνατζμεντ οι ακαδημαϊκοί επέμειναν στη θέση ότι η ηγεσία είναι μη-εξαναγκαστική επιρροή

(συνεχίζεται)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Εισαγωγή

4

Προσωπικά χαρακτηριστικά Πυροδοτούμενη κυρίως από το γνωστό ευπώλητο βιβλίο Σε Αναζήτηση της Τελειότητας (In Search of Excellence Peters amp Waterman 1982) η τάση που υποστήριζε ότι laquoη ηγεσία οφείλει να τείνει προς την τελειότηταraquo επανάφερε στο προσκήνιο τα προσωπικά χαρακτηριστικά του ηγέτη Ως αποτέλεσμα η αντίληψη που έχουν πολλοί άνθρωποι για την ηγεσία βασίζεται κατά κύριο λόγο στα προσωπικά χαρακτηριστικά του ηγέτη

Μετασχηματισμός Στον Burns (1978) οφείλεται η τάση που ορίζει την ηγεσία ως μια μετα-σχηματιστική διαδικασία η οποία λαμβάνει χώρα laquoόταν άτομα εμπλέκονται σε μια διαδικα-σία αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα κατά τρόπο ώστε ηγέτες και υφιστάμενοι να ενισχύουν αμοιβαία τα κίνητρα και την ηθική της άλλης πλευράςraquo (σελ 83)

Από τη δεκαετία του 1990 έως τον 21ο αιώναΗ αντιπαράθεση σχετικά με το εάν η ηγεσία και το μάνατζμεντ είναι ανεξάρτητες διαδικασίες συνεχίζεται έως σήμερα Ωστόσο οι νέες έρευνες δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στη διαδικασία της ηγεσίας ndashδιά της οποίας ένα άτομο επηρεάζει μια ομάδα ατόμων ώστε να επιτύχουν έναν κοινό σκοπόndash χωρίς να επιδιώκουν να βρουν νέους ορισμούς της Στις πρόσφατες προσεγγίσεις της ηγεσίας περιλαμβάνονται οι ακόλουθες

η αυθεντική ηγεσία δίνει έμφαση στην αυθεντικότητα των ηγετών και της ηγεσίας τους η πνευματική ηγεσία επικαλείται αξίες και χρησιμοποιεί την αίσθηση καθήκοντος και συνα-δελφικότητας για να κινητοποιήσει τους υφιστάμενους

η ηγεσία μέσω του υπηρετείν τοποθετεί τον ηγέτη στην υπηρεσία των άλλων αξιοποιώντας laquoαρχές μέριμναςraquo για να εστιάσει στις ανάγκες των υφισταμένων και να τους βοηθήσει να γίνουν περισσότερο αυτόνομοι καταρτισμένοι και ικανοί να υπηρετούν κι αυτοί με τη σειρά τους άλλους

η προσαρμοστική ηγεσία διά της οποίας οι ηγέτες ενθαρρύνουν τους υφισταμένους να προσαρμόζονται μέσω της επίλυσης προβλημάτων και της αντιμετώπισης προκλήσεων και αλλαγών

η ηγεσία μέσω του ακολουθείν εστιάζει στους υφιστάμενους και στον ρόλο που διαδραμα-τίζουν στη διαδικασία της ηγεσίας και

η διαλεκτική ηγεσία η οποία βασίζεται στην αρχή ότι η ηγεσία δεν διαμορφώνεται τόσο από τα χαρακτηριστικά τις ικανότητες και τις συμπεριφορές του ηγέτη αλλά μέσω της σχέσης και των επικοινωνιακών πρακτικών που γίνονται αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ του ηγέτη και του υφιστάμενου (Aritz Walker Cardon amp Zhang 2017 Fairhurst 2007)

Μετά από δεκαετίες διαφωνιών οι μελετητές της ηγεσίας συμφωνούν σε ένα πράγμα δεν είναι δυνατό να διατυπωθεί ένας καθολικά αποδεκτός ορισμός της έννοιας της ηγεσίας Λόγω παρα-γόντων όπως η αυξανόμενη επιρροή της παγκοσμιοποίησης και το χάσμα των γενεών η ηγεσία θα συνεχίσει να έχει διαφορετική σημασία για διαφορετικούς ανθρώπους Συμπερασματικά θα μπορούσε κανείς να πει ότι η ηγεσία είναι μια πολύπλοκη έννοια της οποίας ο ορισμός ενδεχο-μένως να παραμείνει σε ρευστή κατάσταση για πολύ καιρό

ΠΗΓΗ Προσαρμογή από το Leadership for the Twenty-First Century του J C Rost 1991 Νέα Υόρκη NY Praeger


5

Τρόποι Κατανόησης της ΗγεσίαςΤα τελευταία 60 χρόνια έχουν αναπτυχθεί 65 διαφορετικά συστήματα κατηγοριοποίησης για τον ορισμό των διαστάσεων της ηγεσίας (Fleishman κά 1991) Ένα τέτοιο σύστημα κατηγοριοποίησης το οποίο σχετίζεται άμεσα με τη συζήτησή μας προτάθηκε από τον Bass (2008 σ 11-20) σύμφωνα με τον οποίο κάποιοι ορισμοί αντιμετωπίζουν την ηγε-σία ως σημείο εστίασης των διαδικασιών που λαμβάνουν χώρα στα πλαίσια μιας ομάδας Από αυτή την οπτική γωνία ο ηγέτης αποτελεί τον πυρήνα δραστηριότητας και εξέλιξης της ομάδας και ενσαρκώνει τη βούλησή της Μια άλλη κατηγορία ορισμών προσεγγίζει την ηγεσία υπό το πρίσμα της προσωπικότητας υποστηρίζοντας ότι η ηγεσία είναι ένας συνδυασμός ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τα οποία διαθέτουν συγκεκριμένα άτομα Αυτά τα χαρακτηριστικά δίνουν στα εν λόγω άτομα τη δυνατότητα να κινητοποιούν άλλα άτομα για την εκτέλεση εργασιών Άλλες προσεγγίσεις ορίζουν την ηγεσία ως πράξη ή συμπερι-φορά ndash δηλαδή οτιδήποτε κάνουν οι ηγέτες για να επιτύχουν αλλαγές στο πλαίσιο μιας ομάδας

Επιπρόσθετα κάποιοι ορίζουν την ηγεσία ως σχέση ισχύος ανάμεσα σε ηγέτες και υφιστάμενους Υπό αυτή την οπτική οι ηγέτες κατέχουν ισχύ την οποία διαχειρίζονται για να επιφέρουν αλλαγές στους υπολοίπους Άλλοι αντιμετωπίζουν την ηγεσία ως μια μετασχηματιστική διαδικασία η οποία παρακινεί τους υφιστάμενους να επιτύχουν περισ-σότερα από τα αναμενόμενα Τέλος ορισμένοι ερευνητές αντιμετωπίζουν την ηγεσία υπό το πρίσμα των δεξιοτήτων Αυτή η οπτική δίνει έμφαση στις ικανότητες (γνώσεις και δε -ξιότητες) που καθιστούν εφικτή την αποτελεσματική ηγεσία

Ορισμοί και Συνιστώσες της ΗγεσίαςΠαρά την πληθώρα των τρόπων με τους οποίους γίνεται αντιληπτή οι ακόλουθες συνι-στώσες αναγνωρίζονται ως θεμελιακής σημασίας για το φαινόμενο της ηγεσίας (α) Η ηγε-σία είναι μια διαδικασία (β) η ηγεσία προϋποθέτει την επιρροή (γ) η ηγεσία λαμβάνει χώρα σε ομάδες και (δ) η ηγεσία αφορά κοινούς στόχους Με βάση αυτές τις συνιστώσες σε αυτό το σύγγραμμα θα υιοθετήσουμε τον ακόλουθο ορισμό

Ηγεσία είναι μια διαδικασία διά της οποίας ένα άτομο επηρεάζει μία ομάδα ατόμων προκειμένου να επιτευχθεί ένας κοινός στόχος

Ο ορισμός της ηγεσίας ως διαδικασίας σημαίνει ότι δεν είναι κάποια ικανότητα ή χαρα-κτηριστικό που ενυπάρχει στον ηγέτη αλλά μια συνδιαλλαγή μεταξύ του ηγέτη και των υφισταμένων Η έννοια της διαδικασίας υποδηλώνει ότι ο ηγέτης επηρεάζει και επηρεά-ζεται από τους υφιστάμενους Υπογραμμίζει το γεγονός ότι η ηγεσία δεν είναι ένα γραμ-μικό μονόπλευρο συμβάν αλλά εμπεριέχει το στοιχείο της διάδρασης Όταν η ηγεσία ορίζεται κατrsquo αυτό τον τρόπο γίνεται διαθέσιμη σε όλους Δεν περιορίζεται στον επίσημα ορισμένο ηγέτη της ομάδας

Η ηγεσία προϋποθέτει την επιρροή Αφορά το πώς ο ηγέτης επηρεάζει του υφιστά-μενους και την επικοινωνία μεταξύ τού ηγέτη και των υφιστάμενων (Ruben amp Gigliotti 2017) Η επιρροή είναι αναπόσπαστο στοιχείο της ηγεσίας Δεν υπάρχει ηγεσία χωρίς επιρροή


6

Η ηγεσία λαμβάνει χώρα σε ομάδες Οι ομάδες είναι το περιβάλλον στο οποίο ασκεί-ται η ηγεσία Η άσκησή της αποσκοπεί στον επηρεασμό μιας ομάδας ατόμων που έχουν έναν κοινό στόχο ανεξάρτητα από το είδος ή το μέγεθος της ομάδας ndash ισχύει εξίσου για ολιγομελείς ομάδες εργασίας ομάδες με χαρακτηριστικά κοινότητας ή πολυπληθείς ομάδες όπως ολόκληροι οργανισμοί Η ηγεσία έχει να κάνει με την επιρροή που ασκεί ένα άτομο σε μια ομάδα ατόμων προκειμένου να επιτύχουν κοινούς στόχους Η ύπαρξη ενός συνόλου ατόμων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ύπαρξη της ηγεσίας ndash δια-φορετικά η άσκησή της δεν θα είχε νόημα Τα εκπαιδευτικά προγράμματα περί ηγεσίας που διδάσκουν τους συμμετέχοντες να ηγούνται του εαυτού τους δεν εμπίπτουν στον εννοιολογικό πλαίσιο της ηγεσίας με βάση τον ορισμό που υιοθετήσαμε παραπάνω σε αυτή την ενότητα

Η ηγεσία δίνει έμφαση στους κοινούς στόχους Οι ηγέτες κατευθύνουν τις ενέργειές τους προς άτομα που προσπαθούν να επιτύχουν κάτι συλλογικά Με τον χαρακτηρι-σμό κοινούς εννοούμε ότι ηγέτες και υφιστάμενοι έχουν αμοιβαίο στόχο Η έμφαση στους κοινούς στόχους δίνει στην ηγεσία μια ηθική χροιά καθώς τονίζει την ανάγκη συνεργασίας των ηγετών με τους υφιστάμενους για την επίτευξη των εκάστοτε στόχων Η έμφαση στην αμοιβαιότητα μειώνει την πιθανότητα εκδήλωσης εξαναγκαστικών ή ανήθι-κων συμπεριφορών από τους ηγέτες προς τους υφισταμένους Ταυτόχρονα αυξάνει τις πιθανότητες συνεργασίας μεταξύ ηγετών και υφισταμένων γιrsquo αυτό που είναι αντιληπτό και από τα δύο μέρη ως κοινό καλό ή αμοιβαίο συμφέρον (Rost 1991)

Σε όλη την έκταση του συγγράμματος τα άτομα που ασκούν ηγεσία θα αναφέρονται ως ηγέτες και οι αποδέκτες των ενεργειών της ηγεσίας θα αναφέρονται ως υφιστάμενοι Ηγέτες και υφιστάμενοι συμμετέχουν από κοινού στη διαδικασία της ηγεσίας Οι ηγέ-τες χρειάζονται τους υφιστάμενους και οι υφιστάμενοι χρειάζονται τους ηγέτες (Burns 1978 Heller amp Van Til 1983 Hollander 1992 Jago 1982) Ο ρόλος των υφιστάμενων στη διαδικασία της ηγεσίας αναλύεται εκτενώς στο Κεφάλαιο 12 Παρά το γεγονός ότι ηγέτες και υφιστάμενοι σχετίζονται στενά συνήθως ο ηγέτης είναι εκείνος που οικοδομεί τη σχέση δημιουργεί τους δεσμούς επικοινωνίας και φέρει την ευθύνη για τη διατήρησή της

Στις αναλύσεις που θα ακολουθήσουν σε επόμενα κεφάλαια θα επικεντρωθούμε σε θέματα που αφορούν τόσο τον ηγέτη όσο και τον υφιστάμενο Οι ηγέτες έχουν ηθική υπο-χρέωση να δίνουν προσοχή στις ανάγκες και στους προβληματισμούς των υφισταμένων Όπως έχει επισημανθεί από τον Burns (1978) οι συζητήσεις περί ηγεσίας θεωρούνται ενίοτε ελιτίστικες λόγω της εξουσίας και της σπουδαιότητας που εμμέσως αποδίδονται στον ρόλο του ηγέτη στο πλαίσιο της σχέσης ηγέτη-υφιστάμενου Οι ηγέτες δεν είναι ανώτεροι ή καλύτεροι από τους υφιστάμενους οι ρόλοι τους θα πρέπει να γίνονται κατα-νοητοί στη βάση της μεταξύ τους σχέσης (Hollander 1992) και συλλογικά στο πλαίσιο της ομάδας (Burns 1978) Οι δυο πλευρές είναι συμμέτοχες στη σχέση ηγεσίας και αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος (Rost 1991)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ HΓΕΣΙΑΣΕπιπρόσθετα με τα προβλήματα του ορισμού είναι επιτακτικό να συζητηθούν αρκετά άλλα ερωτήματα σχετικά με τη φύση της ηγεσίας Στη συνέχεια θα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε σε ερωτήματα όπως πώς διαφέρει η ηγεσία ως χαρακτηριστικό από την ηγεσία ως διαδικασίαmiddot ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ ανατιθέμενης και αναδυόμενης


7

ηγεσίας πώς διαφοροποιούνται οι έννοιες της εξουσίας του εξαναγκασμού και του μάνα-τζμεντ από την έννοια της ηγεσίας

H γεσία ως Σύνολο Xαρακτηριστικών Έναντι Hγεσίας ως ΔιαδικασίαΌλοι έχουμε ακούσει φράσεις όπως laquoΕίναι γεννημένος ηγέτηςraquo ή laquoΕίναι στη φύση της να είναι ηγέτιδαraquo Τέτοιες δηλώσεις εκφράζονται από ανθρώπους που βλέπουν την ηγεσία από τη σκοπιά των ατομικών χαρακτηριστικών Η προσέγγιση των ατομικών χαρακτηρι-στικών υποστηρίζει ότι ορισμένοι άνθρωποι έχουν συγκεκριμένα εγγενή ή έμφυτα χαρα-κτηριστικά τα οποία τους καθιστούν ηγέτες και ότι σε αυτά οφείλεται η διαφοροποίησή τους από όσους δεν είναι ηγέτες Μεταξύ των ατομικών χαρακτηριστικών που έχουν χρησιμοποιηθεί για την αναγνώριση ηγετών περιλαμβάνονται χαρακτηριστικά φυσικής διάπλασης (πχ ύψος) προσωπικότητας (πχ εξωστρέφεια) ή άλλα ιδιαίτερα γνωρίσματα (πχ ευφυΐα και ευφράδεια Bryman 1992) Το Κεφάλαιο 2 περιλαμβάνει μια περιε-κτική επισκόπηση ερευνών που εξετάζουν τα προσωπικά χαρίσματα ενός ηγέτη

Η περιγραφή της ηγεσίας ως χαρακτηριστικού είναι διαφορετική από την περιγραφή της ως διαδικασίας (Σχήμα 11) Η προσέγγιση των χαρακτηριστικών αντιλαμβάνεται την ηγεσία ως ένα σύνολο ιδιοτήτων τις οποίες διαφορετικοί άνθρωποι κατέχουν σε διαφορε-τικό βαθμό (Jago 1982) Αυτό υποδηλώνει ότι η ηγεσία ενυπάρχει σε ορισμένα επίλε-κτα άτομα και την περιορίζει μόνο σε όσους θεωρείται ότι διαθέτουν αυτά τα ιδιαίτερα συνήθως έμφυτα χαρίσματα

Η προσέγγιση της ηγεσίας ως διαδικασίας υποστηρίζει ότι η ηγεσία είναι ένα φαινό-μενο το οποίο εκδηλώνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης μεταξύ ηγετών και υφισταμένων και καθιστά την ηγεσία διαθέσιμη σε όλους Ως διαδικασία η ηγεσία μπορεί να παρα-τηρηθεί στη συμπεριφορά του ηγέτη (Jago 1982) και είναι κάτι το οποίο μαθαίνεται Η θεώρηση της ηγεσίας ως διαδικασίας είναι σύμφωνη με τον ορισμό της ηγεσίας που διατυπώσαμε παραπάνω σε αυτό το κεφάλαιο

Σχήμα 11 Διαφορετικές Προσεγγίσεις της Ηγεσίας

ΠΗΓΗ Προσαρμογή από το A Force for Change How Leadership Diff ers From Management (σ 3-8) του JP Kotter 1990 Νέα Υόρκη NY Free Press

bullbullbullbullbull

ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΗΓΕΣΙΑΣ ΩΣ ΣΥΝΟΛΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ

ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΗΓΕΣΙΑΣ ΩΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ


8

Αν ατιθέμενη Έναντι Αναδυόμενης ΗγεσίαςΟρισμένα άτομα είναι ηγέτες λόγω της επίσημης θέσης που κατέχουν σε έναν οργανισμό ενώ άλλα είναι ηγέτες λόγω του τρόπου με τον οποίο ανταποκρίνονται σε αυτούς τα υπό-λοιπα μέλη της ομάδας Αυτές είναι οι δύο πιο κοινές μορφές ηγεσίας και χαρακτηρί-ζονται ως ανατιθέμενη και αναδυόμενη ηγεσία αντίστοιχα Η ηγεσία που βασίζεται στην κατοχή μιας θέσης σε έναν οργανισμό είναι ανατιθέμενη ηγεσία Οι επικεφαλής τυπικών ομάδων εργασίας οι προϊστάμενοι τμημάτων οι διευθυντές εργοστασίων και γενικά τα ανώτατα στελέχη διοίκησης αποτελούν παραδείγματα ανατιθέμενων ηγετών

Ωστόσο το άτομο που αναλαμβάνει μια ηγετική θέση δεν γίνεται πάντοτε ο πραγμα-τικός ηγέτης στο συγκεκριμένο περιβάλλον Όταν τα υπόλοιπα μέλη αντιλαμβάνονται κάποιον ως το άτομο με τη μεγαλύτερη επιρροή σε μια ομάδα ή έναν οργανισμό ανε-ξάρτητα από τη θέση που κατέχει το συγκεκριμένο άτομο αποτελεί παράδειγμα αναδυ-όμενου ηγέτη Το κύρος του αναδυόμενου ηγέτη απορρέει από το γεγονός ότι τα υπό-λοιπα μέλη ενός οργανισμού υποστηρίζουν και αποδέχονται τη συμπεριφορά του Αυτή η μορφή ηγεσίας δεν βασίζεται στην επίσημη θέση εργασίας του απεναντίας αναδύεται με το πέρασμα του χρόνου μέσω της επικοινωνίας Ορισμένα χαρακτηριστικά τα οποία συμβάλουν στη θετική επικοινωνία και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο να εξελιχθεί ένα άτομο σε αναδυόμενο ηγέτη είναι η καλή λεκτική επικοινωνία η εμπεριστατωμένη πληροφόρηση η αναζήτηση της γνώμης των άλλων η παρουσίαση νέων ιδεών και η σταθε-ρότητα χωρίς εμμονές (Ellis amp Fisher 1994)

Οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι στην αναδυόμενη ηγεσία επιπρόσθετα με τις δεξιότητες επικοινωνίας σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η προσωπικότητα του ατόμου Για παράδειγμα οι Smith και Foti (1998) παρατήρησαν ότι σε ένα δείγμα 160 αρρένων φοιτητών ορισμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας σχετίζονταν άμεσα με την ανα-δυόμενη ηγεσία Τα άτομα που επιδείκνυαν πιο κυριαρχική συμπεριφορά μεγαλύτερη ευφυΐα και αυτοπεποίθηση για την απόδοσή τους (γενική αυτάρκεια και αποτελεσματι-κότητα) είχαν περισσότερες πιθανότητες να αναγνωριστούν από τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας ως ηγέτες Αν και δεν είναι σίγουρο ότι τα ευρήματα αυτά ισχύουν και για τις γυναίκες-ηγέτιδες οι Smith και Foti υποστήριξαν ότι αυτά τα τρία χαρακτηριστικά απο-τελούν βασικά στοιχεία των αναδυόμενων ηγετών

Η αναδυόμενη ηγεσία μπορεί επίσης να επηρεάζεται από προκαταλήψεις σχετικές με το φύλο Σε μια έρευνα 40 μικτών ομάδων οι Watson και Hoffman (2004) παρατήρησαν ότι όταν ζητήθηκε από τους ηγέτες να πείσουν τις ομάδες τους να λάβουν καλές υψηλής ποιότητας αποφάσεις οι γυναίκες είχαν την ίδια συχνότητα επιτυχίας με τους άνδρες Παρότι οι γυναίκες ηγέτιδες είχαν την ίδια επιρροή στις ομάδες τους αξιολογήθηκαν ως κατά πολύ κατώτερες από τους άντρες ηγέτες Επιπλέον παρά το ισοδύναμο της επιρ-ροής τους οι ίδιες γυναίκες κρίθηκαν ως λιγότερο αρεστές σε σχέση με τους άντρες Αυτά τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι ορισμένα περιβάλλοντα εξακολουθούν να δρουν ανασταλ-τικά στην ανάδειξη γυναικών σε θέσεις ηγεσίας

Μια διαφορετική προσέγγιση στο θέμα της αναδυόμενης ηγεσίας προκύπτει από τη θεωρία της κοινωνικής ταυτότητας (Hogg 2001) Βάσει αυτής η αναδυόμενη ηγεσία σχε-τίζεται με το κατά πόσο το άτομο εναρμονίζεται με την ταυτότητα της ομάδας ως σύνολο Στην πάροδο του χρόνου η ομάδα εξελίσσεται δημιουργώντας τη δική της ταυτότητα ndash ένα δικό της πρότυπο Η ταύτιση του ηγέτη με το πρότυπο της ομάδας τον καθιστά αρε-στό και εξασφαλίζει την επιρροή του μέσα στην ομάδα

Οι προσεγγίσεις της ηγεσίας που θα συζητήσουμε στα επόμενα κεφάλαια του βιβλίου


9

ισχύουν εξίσου για την ανατιθέμενη και την αναδυόμενη ηγεσία Όταν ένα άτομο ασκεί ηγεσία ndashείτε ανατιθέμενη είτε αναδυόμενηndash θεωρείται ηγέτης Αυτό το βιβλίο επικεντρώ-νεται στη διαδικασία της ηγεσίας όπως εκδηλώνεται όταν ένα άτομο ασκεί επιρροή στα υπόλοιπα μέλη μιας ομάδας ώστε να επιτευχθεί ένας κοινός στόχος

Ηγεσία κ αι ΙσχύςΗ έννοια της ισχύος σχετίζεται με την ηγεσία επειδή αποτελεί μέρος της διαδικασίας άσκησης επιρροής Ισχύς είναι η ικανότητα ή η δυνατότητα άσκησης επιρροής Οι άνθρωποι έχουν ισχύ όταν έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν τις πεποιθήσεις τις συμπεριφορές και τις ενέργειες των άλλων Δικαστές γιατροί προπονητές και δάσκαλοι είναι ορισμένα παραδείγματα ανθρώπων που μπορούν να έχουν επιρροή πάνω μας Όταν συμβαίνει αυτό σημαίνει ότι χρησιμοποιούν την ισχύ τους ndashδηλαδή αυτές τις ικανότη-τεςndash για να επιφέρουν αλλαγές σε εμάς

Παρότι η ακαδημαϊκή κοινότητα δεν έχει κατασταλάξει σε μια μόνο συγκεκριμένη θεωρία για την ισχύ και την ηγεσία η ισχύς είναι μια έννοια που συχνά σχετίζεται με την ηγεσία Συμβαίνει συχνά οι ηγέτες (είτε καλοί είτε κακοί) όπως και οι άνθρωποι σε ηγετικές θέσεις να αντιμετωπίζονται ως άτομα που ασκούν ισχύ σε άλλους και ως απο-τέλεσμα η ισχύς συχνά θεωρείται συχνά συνώνυμο της ηγεσίας Επίσης πολύ συχνά ο τρόπος που οι ηγέτες χρησιμοποιούν την ισχύ τους εξάπτει το ενδιαφέρον των ανθρώπων Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να γίνει κατανοητό το πώς η ισχύς βρίσκει εφαρμογή στην ηγεσία όπως και το να γίνει κατανοητή η σκοτεινή πλευρά της ηγεσίας κατά την οποία οι ηγέτες κάνουν κατάχρηση της θέσης τους προκειμένου να πετύχουν ιδιοτελείς σκο-πούς και να ηγούνται με τοξικό και καταστροφικό τρόπο (Krasikova Green amp LeBreton 2013) Η διερεύνηση του πώς διάσημοι ηγέτες ndashόπως ο Χίτλερ και ο Μέγας Αλέξανδροςndash χρησιμοποίησαν την ισχύ τους για να επιφέρουν αλλαγές στους άλλους θεωρείται για πολλούς δελεαστική διότι ενισχύει την αντίληψη ότι η ισχύς μπορεί όντως να επιφέρει αλλαγή και ίσως εάν οι ίδιοι είχαν ισχύ θα μπορούσαν να προκαλέσουν αλλαγές στους γύρω τους

Στο βιβλίο της με τίτλο Το Τέλος της Ηγεσίας (The End of Leadership) που εκδόθηκε το 2012 η Kellerman υποστηρίζει ότι τα τελευταία 40 χρόνια έχει σημειωθεί μετατόπιση της ισχύος της ηγεσίας Στο παρελθόν η ισχύς ανήκε μόνο στην επικράτεια των ηγετών ωστόσο αυτό σταδιακά εκλείπει και παρατηρείται μετατόπισή της προς τους υφιστάμε-νους Οι πολιτισμικές αλλαγές οδήγησαν σε μεγαλύτερες απαιτήσεις των υφιστάμενων από τους ηγέτες και οι ηγέτες ανταποκρίθηκαν σε αυτές Η πρόσβαση στην τεχνολογία ενδυνάμωσε τη θέση των υφισταμένων καθώς τους επέτρεψε την πρόσβαση σε μεγάλο όγκο πληροφοριών και συνετέλεσε στο να υπάρξει μεγαλύτερη διαφάνεια στις συμπεριφο-ρές των ηγετών Ως αποτέλεσμα παρατηρείται αποδυνάμωση του κύρους και της ισχύος που κατέχουν οι ηγέτες λόγω της θέσεώς τους Ουσιαστικά οι υφιστάμενοι αξιοποίησαν την ισχύ εκ της πληροφόρησης για να εξισορροπήσουν τα πράγματα Σύμφωνα με την Kellerman η ισχύς δεν είναι πλέον συνώνυμο της ηγεσίας και όπως διαμορφώνεται το κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ ηγετών και υφισταμένων οι ηγέτες έχουν λιγότερη ισχύ Ενδεικτικά ο Posner (2015) μελέτησε περιπτώσεις εθελοντών ηγετών ndashπχ διευθυντών διοικητικών συμβουλίων μη-κερδοσκοπικών οργανισμώνndash και διαπίστωσε ότι παρόλο που δεν είχαν θεσμικά κατοχυρωμένη ισχύ εντός του οργανισμού είχαν τη δυνατότητα να επηρεάζουν την ηγεσία του Συγκεκριμένα oι εθελοντές ηγέτες επιδείκνυαν συχνό-τερα ηγετικές συμπεριφορές από ότι οι αμειβόμενοι ηγέτες


10

Πίνακας 11 Οι Έξι Βάσεις της Ισχύος

Ισχύς Αναφοράς Βασίζεται στο κατά πόσο οι υφιστάμενοι αναγνωρίζουν και βρίσκουν αρε-στό τον ηγέτη Για παράδειγμα ο δάσκαλος που τον λατρεύουν οι μαθητές του έχει ισχύ αναφοράς

Ισχύς της Αυθεντίας (του Ειδικού)

Βασίζεται στο πόσο ικανό θεωρούν οι υφιστάμενοι τον ηγέτη Για παρά-δειγμα ο ξεναγός με επάρκεια γνώσεων για μια ξένη χώρα έχει ισχύ του ειδικού

Δικαιωματική Ισχύς Σχετίζεται με το κύρος και την ισχύ βάσει επίσημης θέσης Για παράδειγμα ο δικαστής που αποδίδει ποινές στο δικαστήριο ασκεί δικαιωματική ισχύ

Ανταποδοτική Ισχύς Απορρέει από την ικανότητα του ηγέτη να ανταμείβει τους άλλους Για παράδειγμα ο προϊστάμενος που επαινεί τους σκληρά εργαζόμενους υφι-στάμενούς του χρησιμοποιεί ανταποδοτική ισχύ

Εξαναγκαστική Ισχύς Απορρέει από τη δυνατότητα επιβολής ποινών στους άλλους Για παρά-δειγμα ο προπονητής που δεν βάζει στο παιχνίδι τους αργοπορημένους παίκτες χρησιμοποιεί εξαναγκαστική ισχύ

Ισχύς εκ της πληρο-φόρησης

Απορρέει από την κατοχή γνώσης την οποία οι υπόλοιποι θέλουν ή χρειά-ζονται Για παράδειγμα ο μάνατζερ που διαθέτει πληροφορίες σχετικά με τα νέα κριτήρια προαγωγής των εργαζομένων κατέχει ισχύ λόγω αυτής της πληροφόρησης

ΠΗΓΗ Προσαρμογή από τα ldquoThe Bases of Social Powerrdquo των J R French Jr amp B Raven 1962 (επιμ) D Cartwright Group Dynamics Research and Theory (σ 259-269) Νέα Υόρκη NY Harper amp Row και ldquoSocial Infl uence and Powerrdquo του B H Raven 1965 (επιμ) I D Steiner amp M Fishbein Current Studies in Social Psychology (σ 371-382) Νέα Υόρκη NY Holt Rinehart amp Winston

Στη σύγχρονη ακαδημαϊκή διδασκαλία η πιο συχνά αναφερόμενη έρευνα για την ισχύ είναι αυτή των French και Raven (1959) η οποία έχει ως αντικείμενο τις βάσεις της κοινωνικής ισχύος Στο έργο τους οι French και Raven περιγράφουν την εξουσία υπό το πρίσμα μιας δυαδικής σχέσης η οποία περιλαμβάνει τόσο το άτομο που επη-ρεάζει όσο και αυτό που επηρεάζεται Οι French και Raven αναγνώρισαν πέντε κοινές και σημαντικές πηγές ισχύοςndashαναφορά αυθεντία (εμπειρογνωμοσύνη) δικαίωμα εκ της θέσεως ανταπόδοση και εξαναγκασμόndash ενώ το 1965 ο Raven πρόσθεσε μία έκτη την ισχύ που απορρέει εκ της πληροφόρησης (Πίνακας 11) Καθεμιά από αυτές τις πηγές ενισχύει την ικανότητα του ηγέτη να επηρεάσει τη στάση τις αξίες ή τις συμπεριφορές των υφισταμένων του

Σε περιβάλλοντα επιχειρήσεων και οργανισμών εμφανίζονται δύο βασικά είδη ισχύος η ισχύς λόγω θέσης και η προσωπική ισχύς Η ισχύς λόγω θέσης είναι η εξουσία που κατέχει ένα άτομο λόγω του αξιώματος ή της βαθμίδας στην οποία βρίσκεται στην επί-σημη ιεραρχία ενός οργανισμού Είναι η δυνατότητα επιρροής που αντλεί ένας ηγέτης από την κατοχή ανώτερης διοικητικής θέσης ως εκ τούτου οι αντιπρόεδροι και οι επι-κεφαλής τμημάτων έχουν μεγαλύτερη εξουσία από το προσωπικό λόγω της θέσης που


11

κατέχουν στον οργανισμό Η ισχύς λόγω θέσης συμπεριλαμβάνει τη δικαιωματική την ανταποδοτική την εξαναγκαστική ισχύ και την ισχύ εκ της πληροφόρησης (Πίνακας 12)

Πίνακας 12 Είδη και Βάσεις της Ισχύος

Ισχύς λόγω Θέσης Προσωπική Ισχύς

Δικαιωματική Αναφοράς

Ανταποδοτική Αυθεντίας (Ειδικού)

Εξαναγκαστική

Εκ της Πληροφόρησης

ΠΗΓΗ Προσαρμογή από το A Force for Change How Leadership Diff ers From Management (σ 3-8) του J P Kotter 1990 Νέα Υόρκη NY Free Press

Η προσωπική ισχύς είναι η ικανότητα επιρροής που αποκτά ένας ηγέτης όταν οι υφι-στάμενοι τον θεωρούν αρεστό και καταρτισμένο Όταν οι ηγέτες ενεργούν με τρόπους που είναι σημαντικοί για τους υφιστάμενους αποκτούν ισχύ Για παράδειγμα ορισμέ-νοι μάνατζερ έχουν ισχύ επειδή θεωρούνται καλά πρότυπα από τους υφιστάμενούς τους Άλλοι έχουν ισχύ επειδή οι υφιστάμενοι τους θεωρούν εξαιρετικά ικανούς ή συνετούς Και στις δύο περιπτώσεις η ισχύς παραχωρείται σε αυτούς τους μάνατζερ από άλλους βάσει του πώς αξιολογούνται στη σχέση τους με αυτούς Στην προσωπική ισχύ περιλαμ-βάνονται η ισχύς αναφοράς και η ισχύς της αυθεντίας (Πίνακας 12)

Στις μελέτες που αφορούν την ηγεσία δεν είναι σπάνιο οι ηγέτες να περιγράφονται ως κάτοχοι ισχύος και ως άτομα που εξουσιάζουν τους άλλους Σε αυτές τις περιπτώσεις ως ισχύς εννοείται το εργαλείο που χρησιμοποιούν οι ηγέτες για να πετύχουν προσωπικούς στόχους Στον αντίποδα αυτής της προσέγγισης για την εξουσία βρίσκεται η προσέγγιση του Burns (1978) ο οποίος εστίασε στην ισχύ από τη σκοπιά της διαπροσωπικής σχέσης Για τον Burns η ισχύς δεν είναι κάτι που ασκούν οι ηγέτες στους άλλους για να επιτύ-χουν τους σκοπούς τους απεναντίας η ισχύς λαμβάνει χώρα μέσα στη διαπροσωπική σχέση ηγέτη-υφισταμένου και θα πρέπει να χρησιμοποιείται και από τις δύο πλευρές για να επιτευχθούν συλλογικοί στόχοι

Σε αυτό το σύγγραμμα δίνουμε έμφαση στον τρόπο με τον οποίο η ισχύς ενυπάρχει στη σχέση ηγετών και υφιστάμενων και στο πώς τα δύο μέρη συνεργάζονται για να επι-τύχουν κοινούς στόχους

Ηγε σία και ΕξαναγκασμόςΗ εξαναγκαστική ισχύς είναι μια από τις διαθέσιμες πηγές εξουσίας για τους ηγέτες Ο εξαναγκασμός αφορά τη χρήση ισχύος για να επιτευχθεί η αλλαγή Εξαναγκασμός σημαίνει να επηρεάζεις τους άλλους να κάνουν κάτι ενάντια στη θέλησή τους χρησι-μοποιώντας τιμωρίες ή ανταμοιβές μέσα στο εργασιακό περιβάλλον Ο εξαναγκασμός πολύ συχνά θεωρείται χαρακτηριστικό της σκοτεινής πλευράς της ηγεσίας και μπορεί να


12

συμπεριλαμβάνει τη χρήση απειλών τιμωριών καθώς επίσης και τη συστηματική αρνη-τική ανατροφοδότηση Διαχρονικά παραδείγματα εξαναγκαστικών ηγετών αποτελούν ο Αδόλφος Χίτλερ της Γερμανίας οι ηγέτες των Ταλιμπάν του Αφγανιστάν ο Τζιμ Τζόουνς της Γουιάνα και ο Ροντρίγκο Ντουτέρτε των Φιλιππίνων Καθένας από αυτούς χρησιμο-ποίησε ισχύ καταπίεση και περιορισμούς για να αναγκάσει τους υφιστάμενούς τους να λάβουν μέρος σε ακραίες συμπεριφορές

Είναι σημαντικό να γίνει διάκριση μεταξύ εξαναγκασμού και ηγεσίας διότι μας επι-τρέπει να διαχωρίσουμε από τα δικά μας πρότυπα ηγεσίας τις συμπεριφορές προσώπων όπως ο Χίτλερ οι Ταλιμπάν και ο Τζόουνς Στη συζήτησή μας για την ηγεσία οι ηγέτες που χρησιμοποιούν εξαναγκασμό δεν αποτελούν ιδανικά πρότυπα ηγετών Ο δικός μας ορισμός περιορίζεται στους ηγέτες εκείνους που επηρεάζουν ndashθετικάndash μια ομάδα ατόμων για να επιτύχουν έναν κοινό στόχο Οι ηγέτες που χρησιμοποιούν εξαναγκασμό ενδιαφέ-ρονται πρωτίστως για τα δικά τους συμφέροντα και πολύ σπάνια για τις επιθυμίες και τις ανάγκες των υφιστάμενων Η χρήση εξαναγκασμού θέτει εμπόδια στην ομαλή συνεργα-σία μεταξύ ηγετών και υφιστάμενων για την επίτευξη των κοινών τους στόχων

Ηγεσία και ΜάνατζμεντΗ ηγεσία είναι μια διαδικασία που προσομοιάζει σε αυτή του μάνατζμεντ Όμοια με το μάνατζμεντ η ηγεσία προϋποθέτει επιρροή και συνεργασία με ανθρώπους Επίσης όμοια με το μάνατζμεντ η ηγεσία συνεπάγεται την αποτελεσματική επίτευξη στόχων Γενικότερα πολλές από τις λειτουργίεςδραστηριότητες που εντάσσονται στο πλαίσιο του μάνατζμεντ συνάδουν με τον ορισμό της ηγεσίας όπως διατυπώθηκε στην αρχή αυτού του κεφαλαίου

Ωστόσο η ηγεσία διαφέρει από το μάνατζμεντ Ενώ η μελέτη της ηγεσίας ανάγεται στον Αριστοτέλη το μάνατζμεντ έκανε την εμφάνισή του στο ξεκίνημα του 20ού αιώνα ταυτόχρονα με την εκβιομηχάνιση της κοινωνίας Το μάνατζμεντ αναπτύχθηκε ως ένας τρόπος αντιμετώπισης της αυξανόμενης πολυπλοκότητας των σύγχρονων επιχειρήσεων προκειμένου να καταστήσει πιο αποδοτική και αποτελεσματική τη λειτουργία τους Οι κύριες λειτουργίες του μάνατζμεντ όπως αρχικά διατυπώθηκαν από τον Fayol (1916) είναι ο προγραμματισμός η οργάνωση η στελέχωση και ο έλεγχος Αυτές οι λειτουργίες εξακολουθούν έως σήμερα να θεωρούνται αντιπροσωπευτικές του μάνατζμεντ

Σε ένα σύγγραμμά του (1990) ο Kotter συγκρίνει τις λειτουργίες του μάνατζμεντ με αυτές της ηγε-σίας και υποστηρίζει ότι είναι εντελώς διαφορετικές (Σχήμα 12) Η πρωταρχική λειτουργία του μάνα-τζμεντ είναι να εξασφαλίζει την ευταξία και τη συνοχή ενός οργανισμού ενώ η πρωταρχική λειτουργία της ηγεσίας είναι να προάγει την αλλαγή και την εξέλιξη Το μάνατζμεντ αποσκοπεί στην τάξη και στα-θερότητα ενώ η ηγεσία επιδιώκει την προσαρμοστικότητα και την εποικοδομητική αλλαγή

Όπως υποδεικνύεται στο Σχήμα 12 οι βασικές λειτουργίες του μάνατζμεντ διαφέ-ρουν από τις λειτουργίες της ηγεσίας ndash τόσο στο εύρος όσο και στο ζητούμενο Εντούτοις ο Kotter (1990 σ 7-8) υποστηρίζει ότι το μάνατζμεντ και η ηγεσία είναι αμφότερα απα-ραίτητα για την ευημερία ενός οργανισμού Για παράδειγμα εάν ένας οργανισμός έχει ισχυρό μάνατζμεντ χωρίς ηγεσία μπορεί να οδηγηθεί σε ασφυκτικές και γραφειοκρατι-κές συμπεριφορές Αντιστρόφως εάν ένας οργανισμός έχει ισχυρή ηγεσία χωρίς μάνα-τζμεντ το αποτέλεσμα μπορεί να είναι άνευ νοήματος ή αποπροσανατολιστικές αλλαγές για χάρη της αλλαγής και μόνο Για να είναι αποτελεσματικοί οι οργανισμοί οφείλουν να προάγουν εξίσου το ικανό μάνατζμεντ και την επιδέξια ηγεσία


13

Σχήμα 12 Λειτουργίες του Μάνατζμεντ και της Ηγεσίας

Το Μάνατζμεντ Παράγει Τάξη και Σταθερότητα Η Ηγεσία Παράγει Αλλαγή και Εξέλιξη

Προγραμματισμός και Προϋπολογισμός

Καθιέρωση ημερήσιας διάταξηςΟρισμός χρονοδιαγραμμάτωνΚατανομή πόρων

Εδραίωση Κατεύθυνσης

Δημιουργία οράματοςΑποσαφήνιση της μεγάλης εικόναςΟρισμός στρατηγικών

Οργάνωση και Στελέχωση

Καθορισμός δομήςΠλήρωση θέσεων εργασίαςΚαθιέρωση κανόνων και διαδικασιών

Εναρμόνιση Ατόμων

Επικοινωνία στόχωνΕπιδίωξη αφοσίωσης Οικοδόμηση ομάδων και συμμαχιών

Έλεγχος και Επίλυση Προβλημάτων

Ανάπτυξη κινήτρωνΠαραγωγή δημιουργικών λύσεωνΑνάληψη διορθωτικών ενεργειών

Κινητοποίηση και Έμπνευση

Έμπνευση και ενεργοποίησηΕνδυνάμωση υφιστάμενωνΙκανοποίηση αναγκών


Επιπρόσθετα με τον Kotter (1990) πολλοί άλλοι μελετητές υποστηρίζουν ότι η ηγεσία και το μάνατζμεντ είναι διαφορετικές εννοιολογικές δομές Οι Bennis και Nanus (2007) για παράδειγμα υποστηρίζουν ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο Το να διοικείς σημαίνει να διεκπεραιώνεις αποτελεσματικά εργασίες και να διαχειρίζεσαι επιτυχώς διαδικασίες ενώ το να ηγείσαι σημαίνει να επηρεάζεις τους γύρω σου και να δη -μιουργείς όραμα αλλαγής Οι Bennis και Nanus κατέστησαν απόλυτα σαφή αυτή τη διά-κριση στη γνωστή και συχνά αναφερόμενη φράση τους laquoΜάνατζερ είναι αυτοί που κάνουν τα πράγματα σωστά ενώ ηγέτες είναι αυτοί που κάνουν τα σωστά πράγματαraquo (σελ 221)

Ο Rost (1991) είναι ένας ακόμα υπέρμαχος της διάκρισης μεταξύ ηγεσίας και μάνα-τζμεντ Υποστηρίζει ότι η ηγεσία είναι μία πολυδιάστατη σχέση επιρροής ενώ το μάνα-τζμεντ είναι μία μονόδρομη σχέση εξουσίας Ενώ η ηγεσία αποσκοπεί στην ανάπτυξη αμοιβαίων στόχων το μάνατζμεντ επικεντρώνεται στον συντονισμό δραστηριοτήτων για την ολοκλήρωση εργασιών Ηγέτες και υφιστάμενοι εργάζονται από κοινού για να δη -μιουργήσουν ουσιαστική αλλαγή μάνατζερ και υφιστάμενοι ενώνουν δυνάμεις προκει-μένου να επιτύχουν κάτι όπως πχ να πουλήσουν αγαθά και υπηρεσίες (Rost 1991 σ 149-152)

Σε μια πρόσφατη μελέτη οι Simonet και Tett (2012) διερεύνησαν το πώς μπορούν να γίνουν καλύτερα αντιληπτές οι έννοιες της ηγεσίας και του μάνατζμεντ ζητώντας από 43 ειδικούς να εντοπίσουν σε ποια σημεία συμπίπτουν και σε ποια διαφοροποιούνται η ηγεσία και το μάνατζμεντ αναφορικά με 63 χαρακτηριστικά Βρήκαν ένα μεγάλο ποσο-στό χαρακτηριστικών (22) κοινών στην ηγεσία και στο μάνατζμεντ (πχ παραγωγικότητα πελατοκεντρική προσέγγιση επαγγελματισμός και στοχοθεσία) βρήκαν όμως και πολλά


14

μοναδικά χαρακτηριστικά για το καθένα Ειδικότερα διαπίστωσαν ότι η ηγεσία διαφο-ροποιείται ως προς την εσωτερική κινητοποίηση τη δημιουργική σκέψη τον στρατηγικό προγραμματισμό την ανοχή στην ασάφεια και την ικανότητα κατανόησηςαποκωδικο-ποίησης χαρακτήρων Το μάνατζμεντ διαφοροποιείται ως προς την προσήλωση στους κανόνες τον βραχυπρόθεσμο προγραμματισμό τη χρήση εξωτερικής παρακίνησης τη μεθοδικότητα τα ζητήματα ασφάλειας και την αντίληψη της σωστής στιγμής

Προσεγγίζοντας το ζήτημα από στενότερη οπτική ο Zaleznik (1977) έφτασε να υπο-στηρίξει ότι οι ηγέτες και οι μάνατζερ είναι στην πραγματικότητα διαφορετικοί τύποι ανθρώπων Διατείνεται ότι οι μάνατζερ ενεργούν εκ των υστέρων ndashδηλαδή ανταποκρινό-μενοι ή αντιδρώντας σε καταστάσειςndash και προτιμούν να συνεργάζονται με τους άλλους για την επίλυση προβλημάτων αλλά το κάνουν με μειωμένη συναισθηματική εμπλοκή Η δουλειά τους είναι να περιορίζουν τις διαθέσιμες επιλογές για τους άλλους Εν αντιθέ-σει σύμφωνα με τον Zaleznik οι ηγέτες εμπλέκονται ενεργά και συναισθηματικά με την ομάδα τους Επιδιώκουν τη διαμόρφωση ιδεών ndashαντί να ανταποκρίνονται σε αυτέςndash και ενεργούν κατά τρόπο ώστε να διευρύνουν τις διαθέσιμες επιλογές για την επίλυση μακρο-χρόνιων προβλημάτων Οι ηγέτες μεταβάλλουν τον τρόπο που σκέφτονται οι άνθρωποι για το τι θεωρείται εφικτό

Παρότι υπάρχουν σαφείς διαφορές ανάμεσα στο μάνατζμεντ και την ηγεσία οι δύο έννοιες μοιράζονται κοινό έδαφος Όταν οι μάνατζερ ασκούν επιρροή σε μια ομάδα προ-κειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της ασκούν ηγεσία Όταν οι ηγέτες ασχολούνται με τον προγραμματισμό την οργάνωση τη στελέχωση και τον έλεγχο ουσιαστικά λειτουρ-γούν ως μάνατζερ Αμφότερες οι διαδικασίες εμπεριέχουν το στοιχείο της άσκησης επιρ-ροής σε ομάδες ατόμων για την επίτευξη στόχων Σε αυτό το βιβλίο εστιάζουμε στη δια-δικασία της ηγεσίας Στα παραδείγματα και στις μελέτες περιπτώσεων που παραθέτουμε αντιμετωπίζουμε τους ρόλους μάνατζερ και ηγέτη ως παρόμοιους και δεν τονίζουμε τις διαφορές τους

Η ΔΟΜΗ ΤΟ Υ ΒΙΒΛΙΟΥΑυτό το βιβλίο είναι φιλικό προς τον αναγνώστη Πραγματεύεται σημαντικές θεωρίες αλλά είναι γραμμένο με τρόπο ώστε να εστιάζει σε πρακτικές απόψεις και στην εφαρ-μογή τους Όλα τα κεφάλαια έχουν την ίδια δομή Η πρώτη ενότητα κάθε κεφαλαίου παρουσιάζει συνοπτικά μία συγκεκριμένη προσέγγιση της ηγεσίας και εξετάζει διάφορες μελέτες που βρίσκουν εφαρμογή στη συγκεκριμένη προσέγγιση Η δεύτερη ενότητα κάθε κεφαλαίου επιχειρεί μια αξιολόγηση της προσέγγισης επισημαίνοντας τα ισχυρά σημεία της καθώς και την κριτική που έχει δεχτεί Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στο κατά πόσο η συγκεκριμένη προσέγγιση συμβάλλει ndashή αδυνατεί να συμβάλειndash στη συνολική κατανό-ηση της διαδικασίας της ηγεσίας Η αμέσως επόμενη ενότητα χρησιμοποιεί μελέτες περί-πτωσης για να θέσει υπό συζήτηση το εάν η εν λόγω μπορεί να εφαρμοστεί σε σύγχρονες επιχειρήσεις και οργανισμούς Τέλος κάθε κεφάλαιο περιλαμβάνει ένα ερωτηματολό-γιο κατάλληλο για την αξιολόγηση του στιλ ηγεσίας που αναλύθηκε στις προηγούμενες ενότητες Κάθε κεφάλαιο ολοκληρώνεται με μια θεματική σύνοψη και βιβλιογραφικές παραπομπές


15

ΣΥΝΟΨΗΗ ηγεσία είναι ένα θέμα με καθολική απήχηση Στον καθημερινό τύπο αλλά και στην ακαδημαϊκή βιβλιογραφία έχουν γραφεί και εξακολουθούν να γράφονται πολλά για την ηγεσία Ωστόσο παρά την πληθώρα των γραπτών αναφορών για το συγκεκριμένο θέμα η ηγεσία έχει αποδειχθεί πρόκληση τόσο για τους επαγγελματίες όσο και για τους ερευνη-τές που επιδιώκουν να κατανοήσουν τη φύση της Σίγουρα αποτελεί ένα σημαντικό και πολύπλοκο φαινόμενο

Στο πέρασμα των χρόνων η ηγεσία έχει οριστεί και περιγραφεί με πολλούς τρόπους Κοινό στοιχείο σχεδόν όλων των κατηγοριοποιήσεων είναι η θεώρηση ότι η ηγεσία αποτε-λεί μια διαδικασία επιρροής η οποία υποβοηθά ομάδες ατόμων στην επίτευξη στόχων Σε αυτό το βιβλίο ειδικότερα η ηγεσία ορίζεται ως διαδικασία διά της οποίας ένα άτομο επηρεάζει μία ομάδα ατόμων προκειμένου να επιτύχουν έναν κοινό στόχο

Επειδή και οι ηγέτες και οι υφιστάμενοι αποτελούν μέρος της διαδικασίας της ηγε-σίας είναι σημαντικό να αντιμετωπιστούν τόσο τα ζητήματα που αφορούν τους υφιστά-μενους όσο και αυτά που αφορούν τους ηγέτες Οι ρόλοι του ηγέτη και του υφισταμένου θα πρέπει να εξετάζονται υπό το πρίσμα της μεταξύ τους σχέσης

Στο παρελθόν πολλές έρευνες και μελέτες προσέγγισαν την ηγεσία από τη σκοπιά των [προσωπικών] χαρακτηριστικών Η προσέγγιση των χαρακτηριστικών βασίζεται στη θέση ότι συγκεκριμένα άτομα της κοινωνίας μας έχουν έμφυτα κάποια ιδιαίτερα χαρακτηρι-στικά-χαρίσματα τα οποία τους καθιστούν ηγέτες Αυτή η θεώρηση περιορίζει την ηγε-σία μόνο σε άτομα που θεωρείται ότι διαθέτουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά Εν αντιθέσει η προσέγγιση που υιοθετούμε σε αυτό το βιβλίο βασίζεται στη θέση ότι η ηγεσία είναι μια διαδικασία την οποία μπορεί κάποιος να μάθει και κατrsquo επέκταση είναι προσιτή σε όλους

Δύο κοινές μορφές ηγεσίας είναι η ανατιθέμενη και η αναδυόμενη Η ανατιθέμενη ηγεσία βασίζεται σε κάποιον επίσημο τίτλο ή θέση μέσα σε έναν οργανισμό Η αναδυό-μενη ηγεσία απορρέει από τον τρόπο που ενεργεί κάποιος και από το πώς κερδίζει την υποστήριξη των υφισταμένων Η θεώρηση της ηγεσίας ως διαδικασίας ισχύει εξίσου και για τις δύο αυτές μορφές ηγεσίας

Σχετική με την ηγεσία είναι η έννοια της ισχύος δηλαδή της ικανότητας επιρροής Υπάρχουν δύο σημαντικά είδη ισχύος η ισχύς λόγω θέσης και η προσωπική ισχύς Η ισχύς λόγω θέσης η οποία είναι παρόμοια με την ανατιθέμενη ηγεσία είναι η εξουσία που αντλεί ένα άτομο από τον επίσημο τίτλο που κατέχει στην ιεραρχία ενός οργανισμού Στο πλαίσιό της εντάσσονται η δικαιωματική ισχύς η ανταποδοτική ισχύς η ισχύς εκ της πληροφόρησης και η εξαναγκαστική ισχύς Η προσωπική ισχύς προέρχεται από τους υφιστάμενους και περιλαμβάνει την ισχύ αναφοράς και την ισχύ της αυθεντίας Οι υφιστάμενοι την παραχωρούν στους ηγέτες επειδή πιστεύουν ότι ο ηγέτης έχει αξία Η αντιμετώπιση της ισχύος ως κοινού (διαμοιραζόμενου μεταξύ ηγετών και υφισταμένων) αγαθού είναι σημαντική διότι απομυθοποιεί την αντίληψη ότι οι ηγέτες είναι οι μοναδι-κοί κάτοχοι ισχύος και εξουσίας

Αν και είναι αρκετά σύνηθες φαινόμενο να χρησιμοποιείται ο εξαναγκασμός από τους ασκούντες διοίκηση δεν πρέπει να θεωρείται ιδανικός τύπος ηγεσίας Ο ορισμός της ηγεσίας που υιοθετήσαμε σε αυτό το κεφάλαιο τονίζει την άσκηση επιρροής με στόχο τη συνεργασία ατόμων για έναν κοινό στόχο εν αντιθέσει ο εξαναγκασμός συνεπάγεται χρήση απειλών και ποινών ώστε να επιβληθεί αλλαγή στους υφιστάμενους για χάρη των


16

ηγετών Ο εξαναγκασμός δρα ανασταλτικά στην ηγεσία επειδή δεν αντιμετωπίζει την ηγε-σία ως διαδικασία που εστιάζει στη συνεργασία με τους υφιστάμενους για την επίτευξη αμοιβαίων στόχων

Η ηγεσία και το μάνατζμεντ είναι δύο διαφορετικές έννοιες που μοιράζονται ένα κοινό στοιχείο Διαφέρουν στο ότι το μάνατζμεντ παραδοσιακά εστιάζει στις δραστηριότητες του προγραμματισμού της οργάνωσης της στελέχωσης και του ελέγχου ενώ η ηγεσία δίνει έμφαση στη συνολική διαδικασία της επιρροής Σύμφωνα με κάποιους επιστημονικούς ερευνητές το μάνατζμεντ αφορά τη δημιουργία και τη διασφάλιση της τάξης και της σταθερότητας μέσα στην επιχείρηση ενώ η ηγεσία αφορά την εποικοδομητική αλλαγή και την προσαρμογή σε νέες συνθήκες Άλλοι ερευνητές φτάνουν στο σημείο να υποστη-ρίζουν ότι οι μάνατζερ και οι ηγέτες είναι διαφορετικοί τύποι ανθρώπων καθώς οι μάνα-τζερ ανταποκρίνονται εκ των υστέρων σε καταστάσεις και χαρακτηρίζονται από μειωμένη συναισθηματική εμπλοκή ενώ οι ηγέτες δρουν εκ των προτέρων και χαρακτηρίζονται από αυξημένη συναισθηματική εμπλοκή Το κοινό στοιχείο μεταξύ ηγεσίας και μάνα-τζμεντ είναι ότι αμφότερα σχετίζονται με την άσκηση επιρροής επί μιας ομάδας ατόμων για την επίτευξη κοινών στόχων

Σε αυτό το βιβλίο θα αντιμετωπίζουμε την ηγεσία ως μια πολυσύνθετη διαδικασία Σε επόμενα κεφάλαια θα περιγράψουμε συγκεκριμένα μοντέλαθεωρίες ηγεσίας τα οποία στηρίζονται στην υπάρχουσα επιστημονική βιβλιογραφία και θα αξιολογήσουμε κατά πόσο μπορούν να εφαρμοστούν σε πραγματικές συνθήκες προκειμένου να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα του ηγέτη

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣAritz J Walker R Cardon P amp Zhang L (2017) Discourse of leadership The power of

questions in organizational decision making International Journal of Business Communica-tion 54(2) 161ndash181 doi1011772329488416687054

Bass B M (2008) Bass and Stogdillrsquos handbook of leadership A survey of theory and research (4th ed) New York NY Free Press

Bennis W G amp Nanus B (2007) Leaders The strategies for taking charge (2nd ed) New York NY Harper amp Row

Bryman A (1992) Charisma and leadership in organizations London UK SAGEBryman A Collinson D Grint K Jackson G amp Uhl-Bien M (Eds) (2011) The SAGE

handbook of leadership London UK SAGEBurns J M (1978) Leadership New York NY Harper amp RowCopeland N (1942) Psychology and the soldier Harrisburg PA Military Service PublicationsDay D V amp Antonakis J (Eds) (2012) The nature of leadership (2nd ed) Thousand Oaks

CA SAGEDinh J E Lord R G Gardner W L Meuser J D Liden R C amp Hu J (2014) Leader-

ship theory and research in the new millennium Current theoretical trends and changing perspectives The Leadership Quarterly 25(1) 36ndash62

Ellis D G amp Fisher B A (1994) Small group decision making Communication and the group process (4th ed) New York NY McGraw-Hill

Fairhurst G T (2007) Discursive leadership In conversation with leadership psychology Thousand Oaks CA SAGE


17

Fayol H (1916) General and industrial management London UK PitmanFleishman E A Mumford M D Zaccaro S J Levin K Y Korotkin A L amp Hein M B

(1991) Taxonomic efforts in the description of leader behavior Asynthesis and functional interpretation The Leadership Quarterly 2(4) 245ndash287

French J R Jr amp Raven B H (1959) The bases of social power In D Cartwright (Ed) Studies in social power (pp 259ndash269) Ann Arbor MI Institute for Social Research

Gardner J W (1990) On leadership New York NY Free PressHeller T amp Van Til J (1983) Leadership and followership Some summary propositions Jour-

nal of Applied Behavioral Science 18 405ndash414Hemphill J K (1949) Situational factors in leadership Columbus Ohio State University

Bureau of Educational ResearchHickman G R (Ed) (2016) Leading organizations Perspectives for a new era (3rd ed) Los

Angeles CA SAGEHogg M A (2001) A social identity theory of leadership Personality and Social Psychology

Review 5 184ndash200Hollander E P (1992) Leadership followership self and others The Leadership Quarterly

3(1) 43ndash54Jago A G (1982) Leadership Perspectives in theory and research Management Science

28(3) 315ndash336Kellerman B (2012) The end of leadership New York NY HarperCollinsKotter J P (1990) A force for change How leadership differs from management New York

NY Free PressKrasikova D V Green S G amp LeBreton J M (2013) Destructive leadership A theoretical

review integration and future research agenda Journal of Management 39(5) 1308ndash1338Moore B V (1927) The May conference on leadership Personnel Journal 6 124ndash128Mumford M D (2006) Pathways to outstanding leadership A comparative analysis of charis-

matic ideological and pragmatic leaders Mahwah NJ ErlbaumPeters T J amp Waterman R H (1982) In search of excellence Lessons from Americarsquos best-run

companies New York NY Warner BooksPosner B Z (2015) An investigation into the leadership practices of volunteer leaders Lead-

ership amp Organization Development Journal 36(7) 885ndash898Raven B H (1965) Social infl uence and power In I D Steiner amp M Fishbein (Eds) Current

studies in social psychology (pp 371ndash382) New York NY Holt Rinehart amp WinstonRost J C (1991) Leadership for the twenty-fi rst century New York NY PraegerRuben B D amp Gigliotti R A (2017) Communication Sine qua non of organizational lead-

ership theory and practice International Journal of Business Communication 54(1) 12ndash30Seeman M (1960) Social status and leadership Columbus Ohio State University Bureau of

Educational ResearchSimonet D V amp Tett R P (2012) Five perspectives on the leadership-management relation-

ship A competency-based evaluation and integration Journal of Leadership amp Organiza-tional Studies 20(2) 199ndash213

Smith J A amp Foti R J (1998) A pattern approach to the study of leader emergence The Leadership Quarterly 9(2) 147ndash160

Stogdill R M (1974) Handbook of leadership A survey of theory and research New York NY Free Press


18

Watson C amp Hoffman L R (2004) The role of task-related behavior in the emergence of lead-ers Group amp Organization Management 29(6) 659ndash685

Zaleznik A (1977 MayndashJune) Managers and leaders Are they different Harvard Business Review 55 67ndash78


c9789604911356

d9789604911356

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true Start SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

x

Πώς λειτουργεί η προσέγγιση των χαρακτηριστικών 29Πλεονεκτήματα 30Κριτική 30Εφαρμογή 32Μελέτες Περίπτωσης 32

Περίπτωση 21 Επιλογή Νέου Διευθυντή Έρευνας 32Περίπτωση 22 Μια σπουδαία ανατροπή 34Περίπτωση 23 Προσλήψεις στην τράπεζα 35

Εργαλεία αξιολόγησης της ηγεσίας 36Ερωτηματολόγιο για τα Χαρακτηριστικά της Ηγεσίας (LTQ) 37


3 Η προσέγγιση των δεξιοτήτων 43Περιγραφή 43

Η προσέγγιση των τριών δεξιοτήτων 44Τεχνικές δεξιότητες 44Ανθρώπινες δεξιότητες 44Νοητικές δεξιότητες 45Σύνοψη της προσέγγισης των τριών δεξιοτήτων 46

Το μοντέλο των δεξιοτήτων 46Ικανότητες 48Ατομικά γνωρίσματα 52Αποτελέσματα της ηγεσίας 54Εργασιακή εμπειρία 54Επιρροές του περιβάλλοντος 55Σύνοψη του μοντέλου των δεξιοτήτων 56

Πώς λειτουργεί η προσέγγιση των δεξιοτήτων 57Πλεονεκτήματα 58Κριτική 58Εφαρμογή 59Μελέτες Περίπτωσης 60

Περίπτωση 31 Μια εξαντλημένη ερευνητική ομάδα 60Περίπτωση 32 Αλλαγή πορείας για τον αντισμήναρχο Adams 62Περίπτωση 33 Η συνταγή του Άντυ 64

Εργαλεία αξιολόγησης της ηγεσίας 66Κατάλογος δεξιοτήτων 67


4 Η συμπεριφορική προσέγγιση 73Περιγραφή 73

Οι έρευνες του Πανεπιστημίου του Οχάιο 74


xi

















xii

















xiii

















xiv
















xv













xvi















xvii
















xviii










1

1Εισαγωγή





2








3













4












5








6







7











8








9






10














11














12








13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

xi

















xii

















xiii

















xiv
















xv













xvi















xvii
















xviii










1

1Εισαγωγή





2








3













4












5








6







7











8








9






10














11














12








13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


xii

















xiii

















xiv
















xv













xvi















xvii
















xviii










1

1Εισαγωγή





2








3













4












5








6







7











8








9






10














11














12








13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


xiii

















xiv
















xv













xvi















xvii
















xviii










1

1Εισαγωγή





2








3













4












5








6







7











8








9






10














11














12








13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


xiv
















xv













xvi















xvii
















xviii










1

1Εισαγωγή





2








3













4












5








6







7











8








9






10














11














12








13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


xv













xvi















xvii
















xviii










1

1Εισαγωγή





2








3













4












5








6







7











8








9






10














11














12








13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


xvi















xvii
















xviii










1

1Εισαγωγή





2








3













4












5








6







7











8








9






10














11














12








13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


xvii
















xviii










1

1Εισαγωγή





2








3













4












5








6







7











8








9






10














11














12








13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


xviii










1

1Εισαγωγή





2








3













4












5








6







7











8








9






10














11














12








13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


1

1Εισαγωγή





2








3













4












5








6







7











8








9






10














11














12








13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


2








3













4












5








6







7











8








9






10














11














12








13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


3













4












5








6







7











8








9






10














11














12








13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


4












5








6







7











8








9






10














11














12








13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


5








6







7











8








9






10














11














12








13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


6







7











8








9






10














11














12








13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


7











8








9






10














11














12








13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


8








9






10














11














12








13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


9






10














11














12








13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


10














11














12








13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


11














12








13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


12








13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


13




















14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


14






15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


15









16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


16















17























18




c9789604911356

d9789604911356


17























18




c9789604911356

d9789604911356


18




c9789604911356

d9789604911356


Πίνακας Περιεχομένων · 2019. 12. 29. · Συναισθηματική...

Documents

Transcript of Πίνακας Περιεχομένων · 2019. 12. 29. · Συναισθηματική...