ΛΕΙΒΗΘΡΑ · 2016-10-10 · τα κύρια επεισόδια της ζωής του...

ΛΕΙΒΗΘΡΑ

ÕÐÏÕÑÃÅÉÏ ÐÏ ËÉ ÔÉ ÓÌÏÕÊÆ´ Å ÖÏ ÑÅÉ Á ÐÑÏÚ ÓÔÏ ÑÉ ÊÙÍ

ÊÁÉ ÊËÁ ÓÉ ÊÙÍ ÁÑ×ÁÉÏÔÇÔÙÍ

Å ÐÉ ÌÅ ËÅÉ Á:¸ öç Ðïõ ëÜ êç - ÐáíôåñìáëÞΕλένη ΚλινάκηÃéÜí íçò ÄçìçôñéÜäçò

¸ öç Ðïõ ëÜ êç - ÐáíôåñìáëÞ

Λείβηθρα

Ç ÐÁÑÏÕÓÁ ÅÊÄÏÓÇ ÓÕÃ×ÑÇÌÁÔÏÄÏÔÅÉÔÁÉ ÊÁÔÁ 80% ÁÐÏ ÔÇÍ ÅÕÑÙÐÁÉÊÇ ÅÍÙÓÇ

(ÅÕÑÙÐÁÉÊÏ ÔÁÌÅÉÏ ÐÅÑÉÖÅÑÅÉÁÊÇÓ ÁÍÁÐÔÕÎÇÓ) ÊÁÉ 20% ÁÐÏ ÔÏ ÕÐÏÕÑÃÅÉÏ ÐÏËÉÔÉÓÌÏÕ

ÕÐÏÕÑÃÅÉÏ ÐÏ ËÉ ÔÉ ÓÌÏÕÊÆ´ Å ÖÏ ÑÅÉ Á ÐÑÏÚ ÓÔÏ ÑÉ ÊÙÍ ÊÁÉ

ÊËÁ ÓÉ ÊÙÍ ÁÑ×ÁÉÏÔÇÔÙÍ

ÕÐÏÕÑÃÅÉÏ ÐÏ ËÉ ÔÉ ÓÌÏÕÊÆ´ Å ÖÏ ÑÅÉ Á ÐÑÏÚ ÓÔÏ ÑÉ ÊÙÍ

ÊÁÉ ÊËÁ ÓÉ ÊÙÍ ÁÑ×ÁÉÏÔÇÔÙÍ

ÅÉÄÉÊÇ ÕÐÇÑÅÓÉÁ ÄÉÁ×ÅÉÑÉÓÇÓ Å.Ð "ÐÏËÉÔÉÓÌÏÓ "

Ã´ ÊÏÉÍÏÔÉÊÏ ÐËÁÉÓÉÏ ÓÔÇÑÉÎÇÓ

¸öç Ðïõ ëÜ êç - ÐáíôåñìáëÞ

ΛΕΙΒΗΘΡΑ

Ç áêñüðïëç των Λειβήθρων ðñéí áðü ôï ðñïóôáôåõôéêü Ýñãï

Ôá ðñá íÞ ôçò á êñü ðï ëçò êáé ôïÝñ ãï ðñï óôá óß áò óôο χείµαρροÊá âïõ ñÜ ëáê êá.

ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ

Çá íá óêá öÞ ôùí Ëåé âÞ -èñùí ðá ñÝ ìå íå ðÜ íôá óå

á íá ìï íÞ, å ðåé äÞ ðñþ ôç ðñï ôå ñáé -ü ôç ôá õ ðÞñ îå ç ÷ñç ìá ôï äü ôç óçãéá ôç óù ôç ñßá ôçò á êñü ðï ëçò, ôü -óï óôçí áñ ÷é êÜ áñ ìü äéá ÉÓÔ΄ ÅÐ -ÊÁ ü óï êáé óôç óõ íÝ ÷åé á óôçíÊÆ΄ ÅÐ ÊÁ. Ï êßí äõ íïò ðñï Ý êõ -ðôå á ðü ôïõò ôñåéò ÷åé ìÜñ ñïõòðïõ, êá èþò óõì âÜë ëïõí óå êïé íÞêïß ôç á êñé âþò ìðñï óôÜ óôçí á -êñü ðï ëç και äç ìé ïõñ ãïýí ôïí ðéïå ðé êßí äõ íï á ðü ôïõò ÷åé ìÜñ ñïõòôïõ Ï ëý ìðïõ, ôç Æç ëéÜ íá, áñ ÷áß ïÓõí.

Ç á íôé óôÞ ñé îç ôùí ðñá íþí êáéç á íá æÞ ôç óç ôçò á ðá ñáß ôç ôçò ÷ñç -ìá ôï äü ôç óçò Þ ôáí ìßá ðï ëý ÷ñï íçêáé ôñáõ ìá ôé êÞ å ìðåé ñßá ðïõ èå -ñá ðåý ôç êå óå ìåãÜ ëï âáè ìü áñ ÷é êÜ ÷Ü ñç óôá ÐÅÐ Êå íôñé êÞò Ìá -êå äï íß áò, óôç óõ íÝ ÷åé á á ðü ôï ðñü ãñáì ìá «ÅÐ Ðï ëé ôé óìüò» ôïõ Õ -ðïõñ ãåß ïõ Ðï ëé ôé óìïý. ¸ ôóé, ôï 2003 - 2004 Üñ ÷é óå á ðü ôçí ÉÓÔ΄ÅÐ ÊÁ ç ðñï óôá óßá ôùí ðñá íþí ìå ôá ÐÅÐ Êå íôñé êÞò Ìá êå äï íß -áò, êáé ôï 2007 - 2008 á ðü ôï «ÅÐ Ðï ëé ôé óìüò» ôïõ Õ ðïõñ ãåß ïõ Ðï -ëé ôé óìïý. Ç á íôé óôÞ ñé îç Ý ãé íå êëé ìá êù ôÜ ìå óõñ ìÜ ôé íá êá ëÜ èéá ãå -ìÜ ôá á ðü áñ ãü ëé èïõò, ðáó óá ëü ðç êôá Üí äç ñá êáé µε å ðé ÷þ óåéò ìå÷á ëß êé êáé ÷þ ìá.

Åõ ÷á ñé óôþ èåñ ìÜ ôïí áñ ÷é ôÝ êôï íá ÃéÜí íç Ãé áí íÜ êç ôçò ÉÓÔ΄ Å -öï ñåß áò, ðïõ óõì ìå ôåß ÷å óôçí á ãù íßá êáé á íÝ ëá âå ìå èÝñ ìç ôï Ýñ -ãï. Åõ ÷á ñé óôþ å ðß óçò ôïõò íÝ ïõò óõ íá äÝë öïõò Å ëÝ íç Êëé íÜ êç êáéΆñç Ìðá ÷ëÜ êá èþò êáé ôï ìç ÷á íé êü Èá íÜ óç Ôñé á íôá öýë ëïõ ðïõôï Ý öå ñáí óå ðÝ ñáò ìá æß ìå ü ëïõò ôïõò õ ðü ëïé ðïõò óõ íåñ ãÜ ôåò.

7

Á ìÝ óùò â. äõ ôé êÜ á ðü ôçí á êñü ðï ëç. ¸ íá á ðü ôá áé ù íü âéá ðëá ôÜ íéá ôïõ áñ ÷áé ï ëï ãé êïý ÷þ ñïõ,

ñé æù ìÝ íï å ðÜ íù óå áñ ÷áß ï êôß óìá.

LeibÞqrwn ™j cîron, ™mÞn ™j patr…da ga‹an:

Οπαραπάνω τίτλος προκύπτει από ένα πανάρχαιοταξίδι που περιγράφεται στους ακροτελεύτιουςστίχους των Αργοναυτικών του Ορφέως , ενός

έπους που αποδιδόταν στον ίδιο τον Ορφέα. Ως ένα απότα κύρια επεισόδια της ζωής του αναφερόταν ηΑργοναυτική εκστρατεία , όπου έδινε το ρυθµό τηςκωπηλασίας και βοηθούσε τους Αργοναύτες ναξεφεύγουν από ποικίλους κινδύνους.

Παραδίδεται µάλιστα και ένα από τα είδη τηςµουσικής που καλλιέργησε , ο βηταρµός [κατά τουςαρχαίους σχολιαστές η πυρρίχη όχρησις][1].

Το έπος καταλήγει µε την επιστροφή του Ορφέα στηνπατρίδα του, τα Λείβηθρα:

–Εnqen d' Ðrmhqeˆj ™sÚqhn cionèdea QrÇkhn Leib»qrwn™j cîron, ™m¾n ™j patr…da ga‹an: ¥ntron d' e„sepšrhsaperiklutÕn, œnqa me m»thr ge…nat' ™nˆ lšktroij me-gal»toroj O„£groio.

Έτσι λοιπόν ξεκίνησα, στη χιονισµένη Θράκη ναεπιστρέψω. Και έφτασα στον τόπο µου, τα Λείβηθρα.

Στο ξακουσµένο σπήλαιο να µπω, εκεί όπου απ΄ τηµάννα µου γεννήθηκα, στου µεγαλόκαρδου του Οίαγρουτην κλίνη[3]

Ορφέως Αργοναυτικά 1373[2]

Ο Ορφέας στο εσωτερικό λευκής κύλικας. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

9

ΛΕΙΒΗΘΡΑ

Οίαγρος είναι ο πατέρας του Ορφέα και µητέρατου η επιφανής µούσα Καλλιόπη. Ο ίδιος γεν-νήθηκε σε µία σπηλιά των Λειβήθρων στην

Πιερία, τη στενή λωρίδα γης ανάµεσα στα βουνά τουΟλύµπου και τη θάλασσα. Η µητέρα του Ορφέα και οιυπόλοιπες µούσες, καρπός εννέα ηµερών θείου έρωταστην Πιερία του ∆ία και της Μνηµοσύνης, είναι «Ολυ-µπιάδες» και «Ολύµπια δώµατα έχουσαι» στον Όµηρο,«Ολυµπιάδες» και «Πιερίδες» στον Ησίοδο.[4] Το δεύτεροεπίθετο υπερίσχυσε έκτοτε διαιωνίζοντας τη σχέση τηςχώρας αυτής µε τις κόρες της Μνηµοσύνης, τις νεράιδεςεκείνες της φύσης και της τέχνης που γεννήθηκαν από τονπατέρα των θεών για να µη λησµονούν οι θνητοί τη θείαδηµιουργία και το αθάνατο µεγαλείο της.

«Ησίοδε, [λέει ο ίδιος στη Θεογονία]

Τον ύµνο ας αρχίσουµε απ’ τις Μούσες, που τον γονιό δοξάζοντας τον ∆ία

την δυνατή του την ψυχή ευφραίνουν ασταµάτητα στου Ολύµπου τα παλάτια.

Ανιστορώντας τα τωρνά µα και τα περασµένα. Και όλα τα µελλούµενα.

Στην Πιερία γεννήθηκαν από τη Μνηµοσύνη. Κόρες αυτές του έρωτα του Κρονογενηµένου.

Οποίον οι Μούσες αγαπούν τρισεύτυχος λογιέται. Κι από το στόµα του λαλιά ολόγλυκη αναβλύζει».

Από τα πολυάριθµα αγγεία µε µυθολογικές παραστά-σεις που βρέθηκαν στην ακρόπολη των Λειβήθρων

ξεχωρίζει το όστρακο αυτό µε την Υψιπύλη, µάνα τουβασιλιά της Λήµνου, εκείνου που προµήθευε µε Λή-

µνιο οίνο τον Αγαµέµνονα. Ο βασιλιάς ήταν παιδίτου Ιάσονα και καρπός της Αργοναυτικής Εκστρατεί-ας. Σύµφωνα µε µια παραλλαγή του µύθου, τα παιδιάτου Ιάσονα και της Υψιπύλης είχαν ακολουθήσει τον

Ορφέα στη δική του πατρίδα.

10

Η έντονη σχέ ση του Ορ φέα και των Μου σών µε τηνΠιερία, οδήγησε στη γενεαλογική τους σύνδεση µε τονοµώνυµο Μακεδόνα γενάρχη, τον Πίερο, που θεωρήθηκεπατέρας των Μουσών και εποµένως παππούς του Ορ-φέα.[5] Η σχέση αυτή είναι πράγµατι πολύ έντονη για ναµπορεί να αγνοηθεί και ίσως να οφείλεται σε κάποιον αρ-χαιότατο µουσικό λόγο, σήµερα δυστυχώς χαµένο, που εί-χε σχέση µε τον Ορφέα, την Πιερία και τις τοπικές τηςµούσες. Είναι µία υπόθεση που δεν µπορεί να αγνοηθεί,αν λάβουµε υπόψη την πληροφορία του Πλούταρχου στο«Περί Μουσικής» για τα «Περί Μούσας» ποιήµατα τουΜακεδόνα γενάρχη Πιέρου.[6]

Η αρχαία έρευνα προβληµατίστηκε και αυτή µε τηνπρώιµη αναφορά των µουσών στην περιοχή, αλλά και µετην κοινή ονοµατολογία Πιερίας και Ελικώνα σε θέσειςπου σχετίζονται µε τις µούσες, όπως π.χ. τα Λείβηθρα, τηνΠίµπλεια, τον Ελικώνα. Το φαινόµενο ερµηνεύθηκε όπωςκαι στο µύθο, µε τη µεταφορά της λατρείας των µου-σών στον Ελικώνα από κατοίκους της Πιερίας.[7] Γιατη σύγχρονη έρευνα το πρόβληµα οφείλει ίσως ναπαραµένει ανοικτό.[8] Αντίθετα, ο συστηµατικά ανα-φερόµενος διωγµός των προ^στορικών «Θρακών»από την Πιερία και η εγκατάστασή τους στην παρα-λία του Παγγαίου[9] θα µπορούσε να θεωρηθεί πραγ-µατικό γεγονός, που υποµνηµατίζει εν µέρει την πα-ράλληλη ιστορία του Ορφέα στις δύο περιοχές.

Σύµφωνα µε το µύθο ο Ορφέας γεννήθηκε απότη µούσα Καλλιόπη σε µία από τις σπηλιές του Ολύ-µπου, κοντά στα Λείβηθρα και την Πίµπλεια. Είχεβίαιο θάνατο, από γυναίκες της Πιερίας που τον θα-νάτωσαν στην παραολύµπια χώρα του ∆ίου. Εκεί κυ-λούσε ένα ποτάµι ο Ελικών, στα νερά του οποίου θέλησαννα ξεπλύνουν το αίµα του. Το ποτάµι τότε, για να µη συ-ντελέσει στον καθαρµό του φονικού, βυθίστηκε µέσα στηγη και βγήκε καθαρό στο ∆ίον µε το όνοµα Βαφύρας.

Ο Ορφεύς σε ερυθρόµορφες παραστάσεις αγγείωντων µέσων του 5ου αι. π.Χ. Στις πρωιµότερες παρα-στάσεις της αρχαιότητας ο Ορφεύς δεν απεικονίζεταιως Θραξ.

11

ΛΕΙΒΗΘΡΑ

Από εκεί, πλωτός πια ποταµός, κύλησε προς τη θάλασ-σα.[10] Αιτίες του φονικού αναφέρονται αρκετές, µε πιθα-νότερο ίσως ενδεχόµενο τις αναφερόµενες καινοφανείςτελετές του Ορφέα.[11] Τέτοιες τελετές γίνονταν σε τακτέςηµέρες σε ένα ειδικό «οίκηµα µέγα τε και προς τελετάς ευπεποιηµένον». Έπαιρνε µέρος «πλήθος Θρακών και Μα-κεδόνων οπλισµένων», που πριν από τις τελετές άφηναντα όπλα τους στις πύλες του κτιρίου. Αυτό το κτίριο, τοπρώτο «τελεστήριον» των µυστηρίων του Ορφέα βρισκό-

ταν στην πατρίδα του, τα Λείβηθρα.[12] Μετάτο θάνατό του, δόθηκε ένας χρησµός που ζη-τούσε να βρεθεί το σώµα του και να ταφεί.Και καθώς ο Ορφέας ήταν γιος ενός ποτα-µού και ο θάνατός του συνδέθηκε µε έναποτάµι, έτσι και τα λείψανά του βρέθηκανκαι αυτά στις εκβολές ενός ποταµού.

Ετάφη στα Λείβηθρα. Ο τάφος του, που ήταν αρχικά ένα απλό

ηρώο, µετατράπηκε σιγά σιγά σε ιερό όπουλατρεύτηκε µε θυσίες, όπως οι θεοί. Εδώ βρι-

σκόταν και το κυπαρισσένιο του άγαλµα, τοξόανο. Το ιερό αυτό µε τον τάφο του Ορφέα

ήταν για τις γυναίκες «παντελώς άβατον». Όταν ο Αλέξανδρος ξεκινούσε την ασιατική

του εκστρατεία µε µία µεγάλη γιορτή στο ∆ίον, τοάγαλµα του Ορφέα στα Λείβηθρα «ἱδρῶτα πολύν....ἀφῆκε...». Ο οιωνός ερµηνεύθηκε αισιόδοξα, και µάλ-λον σωστά. Ότι δηλαδή πολύ θα κουράζονταν στο µέλλονοι άνθρωποι της τέχνης και των γραµµάτων για να υµνή-σουν αντάξια αυτήν την εκστρατεία. [14]

Για τα Λείβηθρα και τον τάφο του Ορφέα µοιραίοστάθηκε και πάλι ένα ποτάµι. Την πληροφορία τη δίνει οΠαυσανίας, καθώς διηγείται µια ιστορία που άκουσε στηΛάρισα. Τα Λείβηθρα, λέει, ήταν κτισµένα στον Όλυµπο,εκεί όπου το βουνό στρέφει από τη Θεσσαλία και κοιτά

12

προς τη Μακεδονία. Κάποτε ένα χρησµός είπε πως όταν οήλιος δει τα κόκαλα του Ορφέα, τότε τα Λείβηθρα θα κα-ταστραφούν από το Συν. Συς στα αρχαία ελληνικά θα πειαγριογούρουνο.

Στα Λείβηθρα δεν έδωσαν και πολλή σηµασία στοχρησµό, πιστεύοντας ότι δεν είναι δυνατόν να υπάρξει τέ-τοιο θηρίο ικανό να καταστρέψει την πόλη τους. Ότανόµως ο θεός το θέλησε έγιναν τα εξής:

Ένας βοσκός κάποιο µεσηµεράκι αποκοιµήθηκεακουµπώντας στον τάφο του Ορφέα. Αν και κοιµισµένος,άρχισε να τραγουδάει. Συνεπαρµένοι οι βοσκοί εγκατέ-λειψαν τα ζώα τους και οι χωρικοί παράτησαν τα χωράφιατους για να ακούσουν τον κοιµισµένο βοσκό. Κά-ποια στιγµή, σπρώχνοντας ο ένας τον άλλον καικαυγαδίζοντας ποιος θα βρεθεί πιο κοντά, έριξανκάτω την κολόνα και έσπασαν την οστεοθήκη.Έτσι, ο ήλιος είδε τα κόκαλα του Ορφέα.

Αµέσως µόλις νύχτωσε, ο θεός έστειλε µεγάληβροχή από τον ουρανό και ένας από τους χειµάρ-ρους του Ολύµπου, ο Συς, γκρέµισε τα τείχη τωνΛειβηθρίων και παρέσυρε τα ιερά των θεών και τασπίτια των ανθρώπων. Και αφού τα Λείβηθρα κα-ταστράφηκαν, ο τάφος-ιερό του Ορφέα µεταφέρθη-κε στην παραολύµπια χώρα του ∆ίου.

Ο αγαπηµένος των Μουσών εµφανίζεται πρώτηφορά στην ιστορία λίγο πριν τα µέσα του 6ου αιώνα, σεένα ανάγλυφο του θησαυρού των Σικυωνίων στους ∆ελ-φούς, όπου απεικονίζεται στην Αργοναυτική Εκστρατείαµε το όνοµα Ορφάς.

Στα τέλη του 6ου αιώνα, είναι ήδη «ονοµακλυτός Ορ-φής», δηλαδή ξακουστός Ορφεύς, γεγονός που γνωρίζου-µε χάρη σε ένα µικρό απόσπασµα του ποιητή Ιβύκου.[15]

Από τον 5ο αιώνα µέχρι το τέλος της αρχαιότητας θα ανα-φέρεται πλέον συχνά, κατά κανόνα ως φυσικό πρόσωπο,θεολόγος, µάντης, µάγος και ιερέας.

H δολοφονία του Ορφέα στον Όλυµπο από τιςγυναίκες της Πιερίας σε ερυθρόµορφες παρα -στάσεις αγγείων του 5ου αι. π.Χ. Στην αριστερή σελίδα: Αµφορέας Nola. Bale. Πάνω: Στάµνος στο Λούβρο. 13]

13

ΛΕΙΒΗΘΡΑ

Το όνοµά του έχει σχέση µε το σκοτάδι. Το όνοµα τουπατέρα του Οίαγρου παραπέµπει στο Χάρο, και του παπ-πού του Χάροπα στον ηγεµόνα του Κάτω Κόσµου. Αναµε-νόµενο ίσως, αφού ονοµακλυτός ήταν κυρίως για την κά-θοδό του στον Άδη [που του απέδιδαν στο µύθο] και γιατην τεχνολόγηση µυστηρίων των χθόνιων θεοτήτων [πουτου απέδιδαν ως φυσικό πρόσωπο]. Εκτός από ευρετήςτης µουσικής και αρχή απάντων των ποιητών, θα φέρεταιως ο παλαιότατος ενθέως φιλοσοφήσας, ο ευρών ανθρώ-

ποις γράµµατα και σοφίην. Θα αναφέ-ρεται εν ολίγοις, ως µέγιστη µορφή τουπολιτισµού γενικότερα.[16] Εφέρετο µά-λιστα να έχει αποδηµήσει στην Αίγυπτο,κορυφή της πολιτιστικής πυραµίδας τωνπρώιµων χρόνων, όπου «πολλά προσε-πιµαθών µέγιστος ἐγένετο τῶνἙλλήνων ἒν τε ταῖς θεολογίαις καίταῖς τελεταῖς καί ποιήµασι καίµελῳδίαις»

«Όταν [λέει ο ∆ιόδωρος] έγινεγνωστή σε όλους η παρουσία του ∆ιόνυ-σου και η προσφορά του που συνέβαλεστην εξηµέρωση του κοινού βίου, όλοιέβγαιναν µε χαρά να τον προ`παντή-σουν.

Υπήρχαν όµως και µερικοί που µεαλαζονεία και ασέβεια τον καταφρόνησαν. Έλεγαν µάλι-στα ότι περιφέρει τις Βάκχες από προσωπική του ακολα-σία και ότι εισάγει τις τελετές και τα µυστήρια από τηνεπιθυµία του για ξένες γυναίκες.

Όλοι αυτοί τιµωρήθηκαν από το θεό. Ανάµεσά τουςήταν ο Λυκούργος και ο Πενθέας.

Ο ∆ιόνυσος τύφλωσε το Λυκούργο, τον βασάνισε καιτον σταύρωσε. Ανταποδίδοντας στο Χάροπα την ευεργε-σία, του παρέδωσε τη βασιλεία των Θρακών και του δίδα-

Ανάγλυφο του θησαυρού των Σικυωνίων στους ∆ελφούς.

14

ξε τις τελετές των οργίων. Ο Οίαγρος, ο γιος του Χάροπα, παρέλαβε τη βασιλεία

και τις µυστηριακές τελετές. Από αυτόν λοιπόν τις παρέλαβε αργότερα και ο Ορ-

φεύς, ο γιος του Οίαγρου, αυτός που ήταν ανώτερος απόόλους στα φυσικά χαρίσµατα και την παιδεία.

Ο Ορφέας έφερε πολλές µεταρρυθµίσεις στις τελετέςτων οργίων. Για το λόγο αυτό, οι ∆ιονυσιακές τελετέςονοµάστηκαν και Ορφικές».[17]

«Κι αυτοί που λεν [συνεχίζει ο ∆ιόδωρος]ότι ο ∆ιόνυσος γεννήθηκε στη Θήβα από τη Σεµέλη,

απλώς αυτοσχεδιάζουν. Επειδή οι Καδµείοι τιµούσαν τονΟρφέα και ήταν φίλος τους, τους έδειξε την εύνοιά τουµετακοµίζοντας τη γέννηση του θεού στη Θήβα.

Ο ίδιος είχε µυηθεί στις τελετές και τα διονυσιακά µυ-στήρια στην Αίγυπτο».

«∆εν θα αναφερθώ εις το ακανθώδες θέµα της ιστορι-κότητας του Ορφέως,»

έλεγε το 1965 ο αστρονόµος Κ. Χασάπης «αλλά και δεν παραλείπω να αποσαφηνίσω την θέσιν,

την οποίαν λαµβάνω επί τούτου, την άποψιν ότι ο Ορφεύςυπήρξε και µάλιστα ότι έζησε τουλάχιστον κατά τα µέσατης Β΄ χιλιετηρίδας π.Χ. Την θέσιν ταύτην θα στηρίξω διόσων θα λεχθούν αναφορικώς, προς την ηλικίαν των Ορ-φικών Υµνων όπως αύτη προσδιορίζεται αστρονοµικώςεις το τελευταίον κεφάλαιον αυτής της µελέτης ».[18]

Ο αστρονόµος θεωρεί ότι η νεώτερη καταγραφή τωνορφικών ύµνων δεν αναιρεί την απώτερη καταγωγή τουςαπό τα µέσα της Β΄ χιλιετίας, εκεί όπου τον οδηγούν κά-ποια από τα αστρικά φαινόµενα που αναφέρονται στουςύµνους.

Το Πάριο Χρονικό τον χρονολογεί γύρω στο 1400.[19]

Ανεξαρτήτως της ιστορικότητας ή µη του Ορφέα, εκεί-

15

ΛΕΙΒΗΘΡΑ

Ασηµένια νοµίσµατααπό την ακρόπολη:Μακεδονίας Πρώ-της, του βασιλιά Περ-σέα.

νο που παραµένει ως γεγονός είναι ότι στηναρχαιότητα εθεωρείτο φυσικό πρόσωπο καιµία από τις σηµαντικότερες µορφές του πο-λιτισµού στην προ^στορική Ελλάδα. Για κά-ποιες µάλιστα από τις πηγές µιλούσε τη δω-ρική γλώσσα και ήταν από τους εισηγητέςτης γραφής στην Ελλάδα. [20]

Βεβαίως , ονοµάζεται Θραξ . [21 ] Είναιόµως χαρακτηριστικό ότι στις πρώιµες απει-κονίσεις του, όπως στο ανάγλυφο στους∆ελφούς, τις πρώιµες αγγειογραφίες του6ου και του 5ου αιώνα, αλλά και στη χαµένησήµερα Νέκυια του Πολυγνώτου [επίσηςστους ∆ελφούς] το παρουσιαστικό του Ορ-φέα ήταν ελληνικό και ούτε ενδύµατα θρα-κικά φορούσε ούτε κάλυµµα θρακικό είχεστο κεφάλι. Το γεγονός προβληµάτισε κά-ποιους από τους υστερότερους αρχαίουςσυγγραφείς, όπως ίσως πρέπει να προβλη-µατίζει και αρκετούς από εµάς σήµερα.

«Αν στρέψει κανείς το βλέµµα του στοκάτω µέρος της ζωγραφιάς,»

λέει ο Παυσανίας για τη Νέκυια του Πο-λυγνώτου

«θα δει µετά τον Πάτροκλο τον Ορφέα,καθιστό πάνω σε ένα είδος λόφου, να ακου-µπάει το αριστερό χέρι σε κιθάρα. Με τοάλλο αγγίζει µια ιτιά: αυτά που αγγίζει µετα χέρια του είναι τα κλωνάρια του δέντρουενώ στο ίδιο το δέντρο έχει στηριγµένο τοσώµα του. Το άλσος µοιάζει να είναι τηςΠερσεφόνης, όπου είναι φυτρωµένες λεύ-κες και ιτιές, κατά την ιδέα του Οµήρου. Τοπαρουσιαστικό του Ορφέα είναι ελληνικόκαι ούτε ενδύµατα θρακικά φορεί ούτε κά-λυµµα θρακικό έχει στο κεφάλι...»[22]

«...Για τους λόγους αυτούς» [λέει και οΑιλιανός] «τολµούν µερικοί να πουν πωςούτε και ο ίδιος ο Ορφέας θα µπορούσε ναείναι σοφός, αφού ήταν Θράκας.

16

Αυτά υποστηρίζει ο Ανδροτίων προκειµένου να τονί-σει την αγραµµατεία και την απαιδευσία των Θρακών».[23]

Όταν οι αρχαίοι αναφέρονται στη «Θράκη» της προ^-στορικής εποχής, αναφέρονται στη γη που εποπτεύει τοΑιγαίο από το Βορρά, τη βόρεια παραλία από τον Ελλή-σποντο µέχρι και τον Όλυµπο, το δυσχείµερο ορµητήριοτων ανέµων,[24] από τους οποίους ίσως κατάγεται και τοόνοµά της. Ο όρος «Μακεδονία» για το δυτικό τµήµα τηςπεριοχής αυτής, ξεκίνησε αρχικά ως όρος πολιτικός γιανα ορίσει την επικράτεια όπου ασκούσαν εξουσία οι ηγε-µόνες της Μακεδονίας. Η επέκταση των Μακεδόνων στηνπρο^στορική Θράκη κατά τη διάρκεια των ιστορικών χρό-νων και η εξέλιξη της ιστορίας έδωσε µοιραία στον όροΜακεδονία το γεωγραφικό νόηµα που έχει σήµερα. Οόρος «Θράκη» συνέχισε να χρησιµοποιείται για την κε-ντρική - ανατολική Μακεδονία πολλούς αιώνες αργότερα,συνήθεια και κατάλοιπο µακράς περιόδου πριν από τη δη-µιουργία του µακεδονικού κράτους στην περιοχή.[25]

Ο «προ^στορικά» θρακικός χαρακτήρας της Πιερίαςπροφανώς ενίσχυσε στα ιστορικά χρόνια την παράδοσηγια τη «θρακική» καταγωγή του Ορφέα, µια καταγωγήεντελώς ασυµβίβαστη µε την απαιδευσία των Θρακών τηςιστορικής περιόδου. Είναι γνωστό εξάλλου ότι προ^στορι-κοί Θράκες όπως ο Ορφεύς αναφέρονται συχνά και στηνότια Ελλάδα, όπως π.χ. οι Θράκες της Αττικής, της Βοιω-τίας, οι Άβαντες της Εύβοιας, κ.ά. Οι Άβαντες της Εύβοιαςείχαν την ξεχωριστή τύχη να αναφέρονται από τον Όµηροστην Τρωική διαπάλη ως σύµµαχοι των Μυκηνών και σύ-ντροφοι των παιδιών του Θησέα. Το γεγονός [σύµφωνα µετις τρέχουσες θεωρίες] έρχεται σε αντίθεση µε την τυχόναλλότρια καταγωγή τους.

Μπορούµε ίσως να πούµε ότι οι προ^στορικοί πολυώ-νυµοι Θράκες είναι προελληνικοί λαοί του Αιγαίου, µε τηνέννοια όµως ότι όλα τα γένη που «συνευρέθηκαν» και δη-µιούργησαν το όµαιµον των «ελληνικών»[26] χρόνων µπο-

Η βυζαντινή Μονή των Κανάλων δηλαδήτων «Λειβήθρων», στις ορεινές πτυχέςτου Ολύµπου ανάµεσα στις βουνοκορφέςτων Λειβηθρίων ορέων.

17

ΛΕΙΒΗΘΡΑ

ρούν να θεωρούνται προελληνικά. Έτσι, όπως ο Πέλοψτης Πελοποννήσου είναι Λυδός επειδή κατάγεται από τηΜ. Ασία το ίδιο και ο Ορφέας είναι Θραξ, επειδή κατάγε-ται από την προ^στορική Θράκη. Και οι δύο ανήκουν σεέναν πρώιµο πολιτιστικό κύκλο της ελληνικής αρχαιότη-τας. Και οι δύο συνέβαλαν µαζί µε άλλους σε εκείνο πουθεωρήθηκε αργότερα ελληνικός πολιτισµός και ελληνικόέθνος. ∆εν είναι καθόλου εύκολο να επενδυθεί εθνικό πε-ριεχόµενο των ιστορικών χρόνων στους «Θράκες» τηςπρο^στορίας, εποχή κατά την οποία βεβαίως και οιόροι Έλλην και Ελλάς δεν είχαν ακόµη αποκτή-σει το περιεχόµενο της πρώτης χιλιετίας καιαργότερα.

«Μου φαίνεται»λέει ο Θουκυδίδης«πως ούτε το σηµερινό της όνοµα είχε

ακόµη η Ελλάδα. Πριν από τον Έλληνα µάλι-στα [τον γιο του ∆ευκαλίωνα] νοµίζω ότι δενυπήρχε καν ως όνοµα. Κάθε τόπος ονοµάζο-νταν από τους κατοίκους του, κυρίως απόΠελασγούς. Από τότε όµως που απέκτησανισχυρή εξουσία στη Φθιώτιδα ο Έλλην και ταπαιδιά του άρχισαν να συµµαχούν και µε τις άλ-λες πόλεις. Έτσι σιγά σιγά ονοµάζονταν και οιάλλοι Έλληνες, χωρίς όµως και πάλι να επικρατή-σει για όλους. Η καλύτερη απόδειξη είναι βέβαια οΌµηρος. Μολονότι έζησε πολύ αργότερα ακόµη καιαπό τα Τρωικά, ονοµάζει Έλληνες µόνο τους πρώτους"Έλληνες", δηλαδή εκείνους που είχαν έλθει [στην Τροία]από τη Φθία µε τον Αχιλλέα. Κανέναν άλλον. Όλους µαζίτους αποκαλεί ∆αναούς, Αργείους και Αχαιούς. Εξάλλου,δεν αναφέρει καν ούτε τη λέξη βάρβαρος, γιατί δεν υπήρ-χε η ανάγκη για ένα αντίπαλο όνοµα»

Θουκυδίδης 1 3

18

Το όνοµα Πιερία είναι ελληνικό και αρχαιότατο. Ανα-φέρεται στα πρώτα κείµενα της ελληνικής γλώσσας, τονΌµηρο και τον Ησίοδο, σε σχέση πάντα µε τις δραστηριό-τητες των θεών στον Όλυµπο. Οι θεοί περνούν από τηνΠιερία για να προχωρήσουν βορειότερα προς τα όρη τηςΘράκης, νότια προς τη Θεσσαλία, ανατολικά προς τη θά-λασσα. Στα λιβάδια της βόσκουν τα κοπάδια τους. ΣτονΗσίοδο αναφέρεται και σε σχέση µε πρώιµους Μακεδό-

νες.[27] Το όνοµα προέρχεται από την ίδια ρίζα µε το«πίαρ» και είναι συνεπές µε την παχιά, εύφορη γη,

τη σχεδόν λιπαρή πεδιάδα της Πιερίας και τηνπλούσια γη των ορεινών της περιοχών.[28]

Ανάλογα ονόµατα είναι τα αναφερόµεναστις µυκηνα^κές πινακίδες: pi-we-ri-di και pi-we-ri-ja-ta. Το τελευταίο θυµίζει και το «Πιε-ριώτας» εθνικό των Μακεδόνων της Πιερίαςπου αναφέρεται από τα λεξικά του ΣτέφανουΒυζάντιου και Σουίδα, και από το Στράβωνα.Συζητώντας για τους Μάγνητες της Ιλιάδος, οτελευταίος αναφέρει ότι ήταν γείτονες µετους Μακεδόνες κατοίκους της Πιερίας .

Τους ονοµάζει Πιεριώτες, διαφοροποιώνταςτους έτσι από εκείνους που φέρονται ως οι

πρώτοι κάτοικοι της περιοχής, αυτούς που απώ-θησαν οι Μακεδόνες και τους οποίους ονοµάζειΠίερες [«Θράκες»].[29]

Από τους τόπους που έχουν άµεση σχέση µε τηµουσική οικογένεια, η θέση του ∆ίου στον κάµπο της

Πιερίας βόρεια από το Λιτόχωρο είναι γνωστή. Η θέσητης Πίµπλειας είναι ακόµη αβέβαιη.[30] Φαίνεται ότι βρι-σκόταν ανάµεσα στο ∆ίον και τα Λείβηθρα, ίσως κοντάστο Λιτόχωρο.

19

ΛΕΙΒΗΘΡΑ

Πού βρίσκονται όµως τα Λείβηθρα;

Αβίαστα προκύπτει από τις πηγές ότι τα Λείβηθρα καιο εξαρτηµένος ορφικός µύθος πρέπει να αναζητηθούνστους πιερικούς πρόποδες του Ολύµπου, κοντά στα δώµα-τα όπου κατοικούσαν οι Μούσες και σε µία πηγή όπου σύ-χναζαν, σε τέτοιο ίσως περιβάλλον που θα µπορούσε ναέχει θρέψει µύθους για τα πανάρχαια ξωτικά και τον Ορ-φέα.

Από το Στράβωνα γνωρίζουµε ότι βρισκόταν κοντάστην Πίµπλεια που, µε τη σειρά της, ήταν και κοντά στο∆ίον. Στον Παυσανία η πληροφορία είναι συγκεκριµένη:ήταν κτισµένα «εν τω Ολύµπω», και µάλιστα στο νοτιότε-ρο τµήµα, εκεί που το βουνό στρίβει από τη Θεσσαλία καικοιτά προς τη Μακεδονία.

1 2 34

7

56

20

Τέλος, από τον Τίτο Λίβιο έχουµε την ίδια πληροφο-ρία, ότι δηλαδή βρισκόταν στο νοτιοανατολικό Όλυµπο,κοντά στο Ηράκλειο, δηλαδή την περιοχή του Πλαταµώνα.

Οι ερευνητές του περασµένου αιώνα είχαν τοποθετή-σει ενδεικτικά την αρχαία πόλη στο χάρτη της περιοχής, ηταύτιση όµως έγινε το 1937, χάρη στους πάντα ανήσυχουςκατοίκους της Λεπτοκαρυάς και τον Έφορο ΑρχαιοτήτωνΚοτζιά.[31]

«Η ακρόπολις αυτή»έλεγε ο Κοτζιάς«παρέχει πάντα τα τοπογραφικά στοιχεία τα υπό Παυ-

σανίου και άλλων παρεχόµενα, ουδεµία δε γεννάται αµφι-βολία ότι τα ερείπια ταύτα ανήκουσιν εις την υπό τουΣυός παρασυρθείσαν πόλιν, τα Λείβηθρα, το Ορφέως καιΛειβηθρίδων [Μουσών] ένδοξον ενδιαίτηµα»

Τα Λείβηθρα λοιπόν φαίνεται ότι ταυτίζονται µε τοναρχαιολογικό χώρο που ανακάλυψε ο Κοτζιάς, αφού πα-ρά τις φιλότιµες δικές µας προσπάθειες δεν εντοπίστηκεµέχρι σήµερα άλλος χώρος που να καλύπτει τις προδια-γραφές για τα Λείβηθρα που τίθενται από τις αρχαίες πη-γές: αµέσως βόρεια από τη Σκοτίνα και 6 χιλιόµετρα Β∆από το αρχαίο Ηράκλειο, στο ∆ήµο Ανατολικού Ολύµπου.

Επιγραφική ένδειξη ήταν ένα µολύβδινο βάρος πουείχε παραδοθεί παλιότερα στο µουσείο του ∆ίου µε προέ-λευση την περιοχή. Φέρει την επιγραφή ΛΕΙ-ΒΗ και σύµβολο ένα τσαµπί σταφύλι, χαρα-κτηριστικό της διονυσιακής παράδοσης µετην οποία συνδέονται τα Λείβηθρα. Έναδεύτερο, χωρίς επιγραφή, βρέθηκε πάνωστην ακρόπολη.

Η θέση τους τέλος προσδιορίστηκε ικα-νοποιητικά χάρη σε µία επιγραφή που βρέ-θηκε στην περιοχή της γειτονικής Καλλιπεύ-κης και αναφέρει τα «όρη των Λειβηθρίων»:

21

ΛΕΙΒΗΘΡΑ

[..έδω] καν δε και γην εν [Λίµνηι αυτώι] την επέκεινα του πο[ταµού του π]αραρ(έο)ντος από της χα[ράδρας] µέχρι των ορών των Λειβ[ηθρίων][32]

Τα όρη αυτά, που αποκαλούνται και «Λειβήθρωνάκρα κάρηνα» στα Αργοναυτικά του Ορφέως, πιθανότα-τα ταυτίζονται µε τις ορεινές πτυχές που ξεδιπλώνονταιστη σύγκλιση Άνω και Κάτω Ολύµπου, και καταλήγουνστα υψώµατα του αρχαιολογικού χώρου, ο οποίος βρίσκε-ται µπροστά στη µεγάλη πτυχή που χωρίζει τους δύο Ολύ-µπους, κατά µήκος του γεωλογικού ρήγµατος της κοίτηςτου Γρίβα και της Ζηλιάνας, στη νοτιοανατολική περιφέ-ρεια του τεκτονικού παραθύρου που απώθησε τον πρώτοΌλυµπο και ύψωσε το νεότερο ανάµεσα στα αρχαιότεραπετρώµατα της πελαγονικής ζώνης. Στη βαθειά λεκάνη τηςσύγκλισης των δύο Ολύµπων σχηµατίζονται αλλεπάλληλεςορεινές πτυχές και χαράδρες που οδηγούν τις υδατορροέςαπό τους δύο ορεινούς όγκους γύρω από τον αρχαιολογι-κό χώρο. Εκεί συµβάλλουν σε κοινή κοίτη και δηµιουρ-γούν τη Ζηλιάνα, το χείµαρρο που έχει τη φήµη του πιοκαταστροφικού του Ολύµπου. Φήµη δικαιολογηµένη αφούέχει τεράστια λεκάνη απορροής σε µεγάλο υψόµετρο καισε ελάχιστη απόσταση από τη θάλασσα.[33]

Η ριψοκίνδυνη επιλογή της θέσης και µάλιστα επί τουρήγµατος του χειµάρρου Γρίβα φαίνεται πως είναι η αιτίατης καταστροφής των αρχαίων Λειβήθρων από το χείµαρ-ρο Συν που περιγράφει ο Παυσανίας. Είναι ωστόσο και ηαιτία της µοναδικής οµορφιάς του φυσικού της περιβάλλο-ντος.

Αν παραµένει καµιά αµφιβολία είναι και το ίδιο τοόνοµα «Λείβηθρα» που µας κάνει να αισιοδοξούµε. Πρό-κειται για ένα περιγραφικό της φύσης όνοµα, που δηλώνειτα ἒφυδρα χωρία και τις διαρρύσεις τῶν ὑδάτων, ταρείθρα και τους υδραγωγικούς οχετούς, ό,τι δηλαδή

22

Ασηµένιο νόµισµα Ακάνθου από την ακρό πολη των Λειβήθρων

Η θέα προς το κάστρο του Πλατα µώνα και τηθάλασσα από την ακρό πολη των Λειβήθρων

Πάνω και δεξιά: Η περιοχή των Λειβήθρων.Οι πτυχές και οι Λειβήθριες Πύλες

στη σύγκλιση των Ολύµπων.

Το πλατανόδασος στα βόρεια πρανή της ακρόπολης, στην κοίτη του Γρίβα. Τα πλατάνιαείναι ριζωµένα στα ερείπια αρχαίων κτισµάτων εκτός των τειχών.

Το πλατανόδασος της Ζηλιάνας (Συς) ανατολικά της ακρόπολης

28

σηµαίνει και το λατινικό Κανάλια, το σύγ-χρονο όνοµα µε το οποίο είναι γνωστή ηπεριοχή.[34]

Από την αρχαία γραµµατεία γνωρίζου-µε για την περιοχή και τα ονόµατα «∆ώ-τιον» και «Λειβήθριαι πύλαι».[35]

Το ∆ώτιον ταυτίστηκε από τον Hanm-mond µε τον Κάτω Ολυµπο. Αφορά ίσωςτην οροσειρά του Κάτω Ολύµπου που ξεκι-νώντας από τον Πλαταµώνα «συγκλείει δί-κην πυλών» µε τα όρη των Λειβηθρίων.[36]

Οι «πύλες» των «πτυχών» του Ολύµπουείναι ορολογία οµηρική και φαίνεται ναδηλώνουν τις εισόδους των αλλεπάλληλωνφαραγγιών που οδηγούν στον πολύκορφο,τον αλπικό του πυρήνα. Οι «Λειβήθριες πύ-λες» προφανώς ταυτίζονται µε τις πύλεςτων «λειβήθρων», των φαραγγιών δηλαδήπου είναι σήµερα γνωστά ως «Κανάλια»και σηµαδεύουν την έξοδο των χειµάρρωνπου συγκλίνουν στον αρχαιολογικό χώρο.

Ο ευρύτερος αρχαιολογικός χώρος των

Λειβήθρων έχει έκταση µεγαλύτερη των1500 στρεµµάτων, µε κατάσπαρτα ευρήµα-τα από την εποχή του Χαλκού µέχρι ταιστορικά χρόνια. Ιδιαίτερη θέση κατέχει ηακρόπολη στη θέση Καστρί, έκτασης περί-που 15 στρεµµάτων, που πλαισιώνεται απότους χειµάρρους Γρίβα και Καβουρόλακα,ενώ ακριβώς µπροστά της σχηµατίζεται ηευρεία κοινή κοίτη της Ζηλιάνας. Πρόκει-ται για ένα µεµονωµένο, τειχισµένο ύψωµαµε αρχαιότερες (µέχρι στιγµής) ενδείξειςζωής στον 8ο αι. π. Χ.

Οικισµός µυκηνα^κής εποχής εντοπί-στηκε σε µικρή απόσταση, στο σύγχρονοοικισµό της Σκοτίνας.

Νεκροταφεία που ανάγονται τουλάχι-στον ως τη µυκηνα^κή εποχή εντοπίστηκανσε µεγάλη έκταση γύρω από την ακρόπολη.∆εν ανασκάφηκαν, εκτός από δύο τάφουςΠΕΣ που αποκαλύφθηκαν τυχαία απόαγρότες.

Ένα νεκροταφείο µυκηνα^κών χρόνων

29

ΛΕΙΒΗΘΡΑ

καταστράφηκε από την κατασκευή του δρόµου που ένωσετη δυτική πλευρά του Ολύµπου µε την ανατολική διά τουορεινού όγκου του Άνω Ολύµπου. Όσοι τάφοι διασώθη-καν βρέθηκαν συληµένοι, µε αρκετά διαλυµένα κτερίσµα-τα, τα οποία και συντηρήθηκαν. Τα νεκροταφεία των ιστο-ρικών χρόνων έχουν εντοπιστεί, αλλά δεν ανασκάφηκαν.

Κτερίσµατα τάφων Πρώιµης Εποχής Σιδήρου

Κτερίσµατα τάφων Μυκηνα^κής Εποχής.Το κεντρικό στη δεύτερη σειρά και τα δύοµεσαία στην τρίτη σειρά είναι αντίγραφα.

Η περιοχή των Λειβήθρων. Στο κέντρο η ακρόπολη.

Η ακρόπολη των Λειβήθρων

32

Η κάτοψη της ακρόπολης είναι τριγωνι-κή/απιοειδής και η επιφάνειά της κατωφε-

ρής. Τα πρανή είναι απόκρηµνα λόγω κα-τολισθήσεων, σχεδόν κάθετα, εκτός από

∆ και ΒΑ που είναι οµαλότερα. Έχειδιερευνηθεί σε τοµές των αρχαιοκα-πήλων και σε πολύ µικρή έκταση στηνότια, ΒΑ και Β∆ πλευρά, ενώ όλη

σχεδόν η επιφάνεια παρουσιάζει τηνεικόνα ερειπιώνα, µε ορατούς λιθώνες από

την κατάρρευση κτιρίων. Η τελευταία φάση το-ποθετείται στα ελληνιστικά χρόνια, µε διάρκεια ζωής απότον 3ο έως το 100 περίπου π.Χ. Ανιχνεύθηκε αποσπασµα-τικά µία παλαιότερη οικοδοµική φάση, η καταστροφή τηςοποίας πιθανόν τοποθετείται στα τέλη του 4ου ή στις αρχέςτου 3ου αι. π.Χ., σύγχρονη ίσως µε την καταστροφή στιςγειτονικές αρχαιολογικές θέσεις Κρανιά, Κοµπολόι καιΤρία Πλατάνια. Σποραδικά κινητά ευρήµατα κλασικήςχρονολόγησης δεν έχουν ακόµη συσχετιστεί µε την αντί-στοιχη οικοδοµική φάση. Τέλος, µία παλαιότερη, γεωµε-τρική φάση διαπιστώθηκε µόνο στρωµατογραφικά, ενώ ηΑρχα^κή κεραµική από τα Λείβηθρα

Γεωµετρική κεραµική και χάλκινο περίαπτο από την ακρόπολη

33

ΛΕΙΒΗΘΡΑενδιάµεση αρχα^κή εντοπίστηκε εξωτε-ρικά της ακρόπολης, στο νότιο πρανές,σε λάκκους - αποθέτες.

Στο δυτικό, οµαλό άκρο της ακρόπο-λης σώζεται ευθύγραµµο τµήµα τείχουςµε πύργο ή πύλη εισόδου, µάλλον ανα-µενόµενη καθώς αυτή η πλευρά είναι ηπλέον προσβάσιµη. Είναι θεµελιωµένο

βαθµιδωτά ακολουθώντας τη φυσική κλίση του εδάφουςκαι µέχρι το σωζόµενο ύψος του λιθόκτιστο. Έχει διαµορ-φωµένα µέτωπα από µικρούς και µεσαίους αδρά δουλεµέ-νους ασβεστόλιθους ακανόνιστου σχήµατος µε συνδετικόυλικό πηλόχωµα και εσωτερικό γέµισµα από αργούς λί-θους, χώµα και λατύπη.

Το τείχος της νότιας, απόκρηµνης πλευράς σώζεταιεξαιρετικά αποσπασµατικά, συνεπώς η ακριβής πορείατου δεν είναι προς το παρόν γνωστή. Αναγνωρίζεται σεσυνολικό µήκος 94 µ., µε πλάτος 1,80 µ. και µέγιστο σωζό-µενο ύψος 2 µ.

Ο τρόπος δόµησης είναι διαφορετικός από το δυτικό,και η χρονική και λειτουργική τους σχέση προς το παρόνασαφής. Θεµελιώνεται στο µητρικό έδαφος ακολουθώ-ντας τη φυσική κλίση του απόκρηµνου πρανούς, κτισµένοκατά το ψευδο^σόδοµο, τραπεζιόσχηµο σύστηµα.

Στο ανατολικό τµήµα του σώζεται µε σοβαρά στατικάπροβλήµατα, πύργος τετράγωνης κάτοψης και πλευράς 6µ. µε σωζόµενο µέγιστο ύψος 4 µ.

Αµέσως εσωτερικά του νότιου τείχους εντο-πίστηκαν σποραδικά οικοδοµικά κατάλοι-πα που ανήκουν σε δύο οµάδες κτι-ρίων µε ενδιάµεσο υπαίθριο χώρο.Ίσως πρόκειται για δρόµο πλάτους2 µ., που έχει χαλικόστρωτο οδό-στρωµα και ορίζεται από τους εξω-τερικούς τοίχους των παράπλευρων Αρχα^κή κεραµική από τα Λείβηθρα

Γενική άποψη του δυτικού τείχους

Λεπτοµέρεια του δυτικού τείχους

Πάνω και δεξιά: Λεπτοµέρεια του νότιου τείχους

38

κτιρίων. Πληρέστερα έχει αποκαλυφθείτο κτίριο δυτικά του πιθανού δρόµου,που εκτείνεται παράλληλα προς τονπύργο και σε απόσταση µόλις 0,50 µ.Αναγνωρίζονται δύο οικοδοµικές φά-σεις. Η πρώιµη είναι εξαιρετικά απο-σπασµατική εξαιτίας της λιθολόγησηςγια την ανοικοδόµησή του στην επόµε-νη φάση. Πρόκειται για το Ν∆ τµήµαστεγασµένου χώρου, ο οποίος έχει ανά-λογη στάθµη θεµελίωσης µε τον πύργοτου τείχους . Στο εσωτερικό του καιαµέσως εξωτερικά βρέθηκαν κατά χώ-ρα 5 οξυπύθµενοι πίθοι µε πήλινα καιλίθινα καπάκια, βυθισµένοι κατά το µε-γαλύτερο τµήµα τους.

Μετά την καταστροφή του από φω-τιά, οικοδοµήθηκε ένα πολύχωρο κτίριοδιευρυµένης κάτοψης, που επαναχρησι-

µοποίησε το νότιο εξωτερικό τοίχο της πρώιµης φάσης.Οι τοίχοι, ίδιας κατασκευής µε την προηγούµενη φάση,έχουν λιθολόγηµα, µε ή χωρίς προβολή του θεµελίου καιπλίνθινη ανωδοµή, ενίοτε µε ασβεστολιθικά επιχρίσµατα.

Στο ΒΑ, κατωφερές τµήµα της ακρόπολης το ανασκα-φικό δείγµα είναι µεγαλύτερο, µε άνιση ωστόσο κατανο-µή στις δύο οικοδοµικές φάσεις. Η πρώιµη διερευνήθηκεµόνο εντός των ορίων µεγάλων λαθρανασκαφικών τοµώνστο βόρειο άκρο της ακρόπολης. Αναγνωρίζονται τέσσε-ρις στεγασµένοι, τετράπλευροι χώροι, ανά δύο µε µεσο-τοιχία, που αναπτύσσονται παράλληλα προς τις υψοµε-τρικές καµπύλες του λόφου. Ορίζονται από τοίχους πλά-τους 0,55 µ. και στη βόρεια εξωτερική πλευρά τους, όπουοι κλίσεις είναι εντονότερες, από ισχυρό αναληµµατικότοίχο πλάτους 0,80 µ. Οι τοίχοι έχουν λιθολόγηµα µέγι-στου ανεσκαµµένου ύψους 1,10 µ. και πλίνθινη ανωδοµή,

Η σωζόµενη ΒΑ γωνία της ακρόπολης

Ασηµένια νοµίσµατα Νέας Κοπής Αθηνών και Θεσσαλών

Ελληνιστική ανάγλυφη κεραµική από την ακρόπολη. Πάνω αριστεράΤηλέµαχος και στο κέντρο ∆ούρειος Ίππος.

40

ενώ η στέγη είναι κεραµοσκεπής λακωνικούτύπου.

Η επόµενη οικοδοµική φάση αφορά κτί-ρια ακανόνιστης κάτοψης που οργανώνονταιµε ελεύθερο πολεοδοµικό σύστηµα, σε συ-

νάρτηση µε τις υψοµετρικές κλίσεις τουεδάφους. Ακολουθείται πυκνή δόµηση χω-ρίς σταθερό προσανατολισµό. Η κάτοψη

των κτισµάτων είναι συνήθως ακανόνιστη, µε επα-νάχρηση χώρων της προηγούµενης φάσης και προσθήκηνέων σε παράγωνη ή σφηνοειδή διάταξη. Ανάµεσά τουςαναγνωρίζονται δύο στενωποί δρόµοι πλάτους έως 1,5 µ.,µε χαλικόστρωτο ή πλακόστρωτο οδόστρωµα. Οι τοίχοιεπισκευάζονται ή κατασκευάζονται εξαρχής µε ανάλογοτρόπο, από ηµικατεργασµένους λίθους και λάσπη σε ικα-νό ύψος και ολοκληρώνονται µε πλιθιά. Η κεράµωση είναι

λακωνικού τύπου και σε δύο περι-πτώσεις στρωτήρων υπάρχει εµπίε-στη, δυσανάγνωστη επιγραφή (ίσωςΕΠΙΓΡ...). Τα δάπεδα των εσωτερι-κών χώρων είναι κυρίως από πατηµέ-

νο πηλόχωµα, σε κάποιες περιπτώσειςµε υποδοµή από στρωµένο χαλίκι και άµµο,

ενώ των υπαίθριων χώρων βοτσαλωτά. Σχεδόν επαναλαµ-βανόµενο εύρηµα στους ισόγειους χώρους των κτιρίων εί-ναι ένας ή δύο οξυπύθµενοι πίθοι βυθισµένοι κατά το µε-γαλύτερο ύψος τους στο δάπεδο, συχνά επισκευασµένοιµε µολύβδινους συνδέσµους.

Αντίστοιχα, στο Β∆ άκρο της ακρόποληςεντοπίστηκε δίχωρο τουλάχιστον κτίσµααποσπασµατικής κάτοψης µε δύο πίθους.

Η τελική καταστροφή της ακρόπο-λης τοποθετείται µε βάση την κεραµικήκαι τα νοµίσµατα στις αρχές του 1ου αι.π.Χ., οπότε ο χώρος εγκαταλείφθηκε για

41

ΛΕΙΒΗΘΡΑπάντα. Οι εµφανείς µετατοπίσεις των τοί-χων από την κατακόρυφο συνηγορούν σεµία βίαιη, φυσική καταστροφή, πιθανόνσεισµό, γύρω στο 100 π.Χ. Τέλος, η κατάρ-ρευση ολόκληρου σχεδόν του βόρειου καιανατολικού πρανούς της ακρόπολης, ίσως δηλώνει ένα βί-αιο µετασεισµικό φαινόµενο που έχει σχέση µε την µετατό-πιση των υδάτων του Ολύµπου. Αυτό θα δικαιολογούσε τηνκαταστροφή των Λειβήθρων από το χείµαρρο που αναφέ-ρει ο Παυσανίας αλλά επίσης υπενθυµίζει την εγκατάλειψηγια τον ίδιο λόγο του παλιού χωριού τηςΛεπτοκαρυάς στα νεότερα χρόνια, πουβρίσκεται ακριβώς δίπλα.

Όσον αφορά στα κινητά ευρήµατα, ηοικοσκευή αντιπροσωπεύεται από εξαιρετικάµεγάλη ποσότητα κεραµικής, µε πολυπληθέστερα τα αβα-φή, χρηστικά αγγεία. Μεγάλο ποσοστό αφορά µαγειρικάσκεύη, όπως χύτρες, αρυτήρες, λοπάδες, τηγάνια κ.ά., κα-θώς και ιγδία, λεκάνες, λέβητες, υδρίες, οινοχόες κ.ά. Σύ-νηθες εύρηµα είναι ο οξυπύθµενος εµπορικός αµφορέας µεδιαφορετικούς τόπους προέλευσης, όπως τη Θάσο, Κω, Κά-τω Ιταλία κ.ά. Κάποιοι φέρουν εµπίεστες σφραγί-δες, ορισµένες από τις οποίες έχουν αναγνωρι-στεί όπως δύο από τη Ρόδο και µία Παρµενί-σκου της οµάδας των µονογραµµάτων. Τέλος,βρέθηκαν ελάχιστα παραδείγµατα της οµάδαςτων λεγόµενων Μακεδονικών αµφορέων.

Η µελαµβαφής επιτραπέζια κεραµική, δια-κοσµηµένη συχνά µε την τεχνική της εµβάπτι-σης, αφορά κυρίως πινάκια, σκύφους, σκυφίδια,κανθάρους, κ.ά. Συχνά απαντά ο τύπος του ελλη-νιστικού κανθάρου και του δίωτου σκύφου, µερι-κές φορές µε πλαστικά διαµορφωµένη τη ράχη τηςλαβής µε φύλλο κισσού ή σπανιότερα µε µάσκεςσατύρων ή ζώων.

Πάνω και δεξιά: Ελληνιστική ανάγλυφη κεραµική από την ακρόπολη

44

Οι υπόλοιπες κατηγορίες κεραµικής µε ιδιαίτερη χρή-ση όπως µυροδοχεία, πυξίδες, «αλατιέρες», ασκοί, όλπες,θήλαστρα, λυχνάρια, κ.ά. βρέθηκαν σε µικρότερο ποσο-στό. Οι λύχνοι είναι είτε τροχήλατοι είτε κατασκευασµέ-νοι µε την τεχνική της µήτρας.

Η γραπτή κεραµική αφορά κυρίως την κατηγορία τουτύπου της «δυτικής Κλιτύος» που απαντά συχνότερα σεκανθάρους και σκύφους, µε ελάχιστα παραδείγµατα απόάλλα σχήµατα (π.χ. αµφορέας).

Η ανάγλυφη κεραµική, µε φυτικά ή αφηγηµατικά θέ-µατα, καταλαµβάνει ένα αρκετά µεγάλο ποσοστό. Αφοράκυρίως ηµίτοµους σκύφους µε κάθετο ή έσω νεύον χείλοςκαι σε µικρό ποσοστό µεγαλύτερα σχήµατα, όπως κρατή-ρες και αµφορείς. Η αφηγηµατική θεµατολογία περιλαµ-βάνει παραστάσεις όπως «Ιλίου Πέρσις», οµάδες σατύ-ρων, µαινάδων, χορευτριών, αυλητριών, ενώ δε λείπουνκαι οι µυθικές µορφές των γρυπών, του Πήγασου, του Τη-λέµαχου, της Υψιπύλης κ.ά. Ως προς την προέλευσή τους,αναγνωρίζονται µακεδονικά εργαστήρια [Πέλλας και Πέ-τρες Φλώρινας], ∆ηλιακά-Ιωνικά [Κνίδος, Έφεσσος,Πέργαµος, Σάµος], χωρίς να λείπουν και τα αττικά, βοιω-τικά και πελοποννησιακά [Άργος, Κόρινθος].

Ελάχιστα είναι τα δείγµατα µεταλλικών σκευών καιγυάλινων αγγείων. Τα τελευταία είναι άλλοτε χυτά καιάλλοτε χειροποίητα, κατασκευασµένα µε την τεχνική τουπυρήνα. Μεγάλος είναι ο αριθµός των νοµισµάτων (σύνο-

45

ΛΕΙΒΗΘΡΑλο 368), η συντήρηση και µελέτητων οποίων βρίσκεται σε προκα-ταρκτικό στάδιο. Η χρονολόγησήτους συνάδει εν γένει µε την κερα-µική της τελικής φάσης της ακρό-πολης, αλλά υπάρχουν και κάποια

πρωιµότερα δείγµατα (1 ασηµένιοΑµύντα ΙΙΙ, 1 Φιλίππου ΙΙ και 1 Αλε-

ξάνδρου ΙΙΙ). Από το ανασκαφικό δείγµα, διαφαίνεταιέντονη οικονοµική σχέση µε περιοχές της Μακεδονίας(Αµφίπολη, Πέλλα, Θεσσαλονίκη), της Θεσσαλίας (Περ-ραιβία, Μαγνησία, κοινό των Θεσσαλών) και της Κεντρι-κής Ελλάδας (5 ασηµένια ηµίδραχµα Ιστιαίων και 14 αττι-κά τετράδραχµα νέας τεχνοτροπίας. Τα τελευταία ανή-κουν σε θησαυρό µαζί µε 1 Μακεδονίας Πρώτης και 1Περσέα). Οι κοπές των Μακεδόνων βασιλέων αφορούνκυρίως νοµίσµατα από τον Κάσσανδρο µέχρι και τον Περ-

σέα (µε εξαίρεση 1 ασηµένιο Περσέα, τα υπό-λοιπα χάλκινα). ∆ε λείπουν οι κοπές Μακεδό-νων και οι αυτόνοµες κοπές από τις Μακεδονι-κές Μερίδες µετά τη ρωµα^κή κατάκτηση και τηδιαίρεση της Μακεδονίας, καθώς και ρωµα^κάνοµίσµατα του 2ου και του πρώιµου 1ου αι. π.Χ.(πριν τα αυτοκρατορικά χρόνια).

Τα υπόλοιπα µικροευρήµα-τα αφορούν κυρίως πήλινα

σφονδύλια και υφαντικά βάρη,όπως πηνία και αγνύθες διαφόρων τύπων,αρκετές από τις οποίες φέρουν σφραγί-σµατα. Λίγα αλλά ενδιαφέροντα είναι ταδείγµατα της κοροπλαστικής, που περι-λαµβάνει ζωόµορφα και γυναικεία ειδώ-λια, µε ένα παράδειγµα γυµνής καθιστήςµορφής.

Η γυναικεία παρουσία αντιπροσωπεύ-

46

εται επίσης από κοσµήµατα και εξαρτήµατα ένδυσης,όπως γυάλινες και οστέινες χάντρες, χάλκινα βραχιόλια,περόνες, πόρπες, χάλκινα και σιδερένια δαχτυλίδια, κά-ποια µε ένθετη σφενδόνη. Ξεχωριστή είναι µια Θιβετιανήχάντρα που µεταφέρθηκε προφανώς από Μακεδόνα από-µαχο.

Πιθανή στρατιωτική παρουσία διαφαίνεται από τα κα-τάλοιπα των όπλων, κυρίως σιδερένιες αιχµές βελών δια-φόρων τύπων και σε µικρότερο ποσοστό σαυρωτήρες καιαιχµές δοράτων. Τέλος, στην περιοχή του νότιου σκέλουςτου τείχους βρέθηκαν λίθινοι πέλτες και στο δυτικό έναχάλκινο κράνος. Τα υπόλοιπα µεταλλικά ευρήµατα αφο-ρούν εξαρτήµατα θυρών και κιβωτιδίων (κλειδιά, χάλκι-νες εφηλίδες, σιδερένια καρφιά, ρόπτρο κ.ά), εξαρτήµαταιπποσκευής και εργαλεία, όπως σιδερένια µαχαίρια καιεγχειρίδια, σπάτουλες, χάλκινα αγκίστρια, µολύβδινα αλι-

ευτικά βαρίδια και σταθµία, κ.ά. Απρό-σµενο εύρηµα σε β΄ χρήση είναι έναςπρο^στορικός, λίθινος σφυροπέλεκυς.Τέλος, βρέθηκαν µυλόπετρες και λίθι-νες λεκάνες. Πιθανές ενδείξεις λατρευ-τικών πρακτικών στο χώρο της ακρόπο-λης αποτελούν δύο µαρµάρινα µικράανάγλυφα.

Άγνωστη παραµένει προς το παρόνη έκταση και η µορφή της πόλης. Επι-φανειακά οικοδοµικά κατάλοιπα καικινητά ευρήµατα µάλλον την τοποθε-τούν βόρεια και δυτικά της ακρόπολης,στην πλευρά µε την πιθανή διαµόρφω-ση της πύλης εισόδου στο τείχος.

Αξιοεπερίεργη είναι η αρχαία επι-λογή να οχυρωθεί, πιθανόν στα κλασι-κά χρόνια, το συγκεκριµένο ύψωµα πουονοµάζουµε ακρόπολη αντί για οποιο-

Μαρµάρινα ανάγλυφα πλακίδιααπό την ακρόπολη

47

ΛΕΙΒΗΘΡΑδήποτε άλλο, αφού είναι δεδοµένο ότι ο υπόλοιπος αρχαι-ολογικός χώρος έχει µεγαλύτερο υψόµετρο, είναι σαφώςπιο απόκρηµνος και συνεπώς ασφαλέστερος, άρα ίσως ηοχύρωση είχε σκοπό να προστατεύσει κάτι που ήταν πο-λύτιµο και προ`πήρχε.

Η αρχαία παράδοση δεν είναι σιωπηλή γι’ αυτό το θέ-µα, αφού στην περιοχή αυτή αναφέρεται ο τάφος-ιερό τουΟρφέα και το τελεστήριο των διονυσιακών του µυστηρίων.

Λείβηθρα: ερείπια του οικισµούεκτός των τειχών

Σε έναν τόπο όµως όπως αυτός, που η πα-ντοδυναµία της φύσης και η οµορφιά τουπεριβάλλοντος προκαλούν δέος, υποταγή

και τρυφερότητα, κάτι τέτοιο θα ήταν πραγµατικάένα περίσσιο δώρο [χωρίς το οποίο µπορούµε βε-βαίως να ζήσουµε!].

Γιατί, η ακρόπολη στα Κανάλια µπορεί -ακόµηκαι σήµερα- να υποβάλει [σε µερικούς τουλάχιστοναπό µας] τους µύθους της για τα πανάρχαια ξωτι-κά, και τον Ορφέα.

Ακόµη και στη σύγχρονη ελληνική πραγµατικό-τητα, ελπίζει κανείς ότι οι Μούσες της πόλης δενµπορεί, σαν φιλέρηµα φαντάσµατα πρέπει να έχουνστοιχιώσει την µουσόληπτη πόλη, που σαν τον Ορ-φέα, προκάλεσε τη µοίρα της και χάθηκε.

Αφού οι Μοίρες οι ορφικές έρχονται ακόµηπαυσίλυπες, µε βούληση ευµενή στον τόπο αυτό,που αντιστέκεται.

Γιατί, στον τόπο του ο Μάγος του Ολύµπου επι-στρέφει ακόµη και µας χαρίζεται.

Καθώς τον άφησε πίσω του µαγεµένο, ανεξίτη-λο έµεινε το σφράγισµα του αρχαίου εκείνου θανά-του, όπως υλοποιείται από τη σιωπή του Ολύµπου.

48

Λείβηθρα, ΝΑ πλευρά. Η αντιστήριξη των πρανών, έργο του Ε.Π. Πολιτισµός του ΥΠΠΟ.

53

Σηµειώσεις:

[1] Βλ Απολλώνιος Ρόδιος 1 1134. a„qomšnoij· ¥mudij d nšoi 'OrfÁoj ¢nwgÍ ska…rontej bhtarmÕn ™nÒplion eƒl…ssonto, kaˆ s£kea xifšessin ™pšktupon, éj ken

„w»

Βλ και Σχόλια vetera εις Αργοναυτικά Απολλώνιου Ρόδιου 102 9 `1134–39a. 'OrfÁoj ¢nwgÍ: tÍ toà 'Orfšwj parakeleÚsei, æj aÙtoà tÁj Ñrc»sewj prokatarcomšnou. bhtarmÕn d t¾n Ôrchsin par¦ t¾n

¡rmÒdion b£sin aÙtîn· lšgei d nàn t¾n purr…chn Ôrchsin. tÕ d ˜xÁj· çrcoànto to‹j x…fesi t¦j ¢sp…daj kompoàntej di¦ tÕ

tÕn KÚzikon qrhne‹sqai ØpÕ tîn DoliÒnwn, †na m¾ tÁj qus…aj oÜshj dÚsfhmoj fwn¾ ¢nafšrhtai· Óqen kaˆ FrÚgej kumb£loij

kaˆ tump£noij t¾n `Ršan ƒl£skontai. [2] Βλ και Ορφέως Αργοναυτικά 50: “Wj pote Pier…hn Leib»qrwn t' ¥kra k£rhna (¹rèwn te kaˆ ¹miqšwn prÒmoj ™xepšrhse)

lissÒmenÒj m' ™p…kouron õà nÒstoio genšsqai pontopÒrJ sÝn nhi prÕj ¥xena fàl' ¢nqrèpwn,

[3] Περισσότερα για τα Λείβηθρα βλ. πχ. Ορφέως Αργοναυτικά 50 “Wj pote Pier…hn Leib»qrwn t' ¥kra k£rhna (¹rèwn te kaˆ ¹miqšwn prÒmoj ™xepšrhse) lissÒmenÒj m'

™p…kouron õà nÒstoio genšsqai pontopÒrJ sÝn nhi prÕj ¥xena fàl' ¢nqrèpwn, Πλούταρχος Αλέξανδρος 273 kratÁra B£kcou dÚsetai, keklausmšnoj nÚmfaisin, a‰ f…lanto BhfÚrou g£noj, Leibhqr…hn q'

Ûperqe Pimple…aj skop»n, Ð nekropšrnaj, Öj prodeima…nwn pÒtmon kaˆ qÁlun ¢mfˆ sîma tl»setai pšplon dànai, par' ƒsto‹j

kerk…doj yaÚsaj krÒtwn, kaˆ lo‹sqoj e„j gÁn dusmenîn ·‹yai pÒda, tÕ sÒn, xÚnaime, k¢n ÛpnJ pt»sswn dÒru. Τζέτζης, Εξηγήσεις 50 8 Ορφεύς σαφέστερον παραδείκνυσι. Λειβήθριος γαρ ων φησί. νυν δ’άγε µοι κούρη Λειβηθριάς ένεπε Μούσα. Τζέτζης, Εξηγήσεις 30, Σχ. Λυκ. 409 Λείβηθρα δε πόλις Μακεδονίας όθεν ήν Ορφεύς ων φησί. νυν δ’άγε µοι κούρη Λειβηθριάς ένεπε Μούσα Κωνσταντίνου Λασκάρεως Προλεγόµενα του σοφού Ορφέως [Kern 225] Γεγόνασι δε Ορφείς έξ. Πρώτος, ούτος αρχαίος ποιητς εκ Λει-βήθρων της Θράκης. Σουΐδα OrfeÝj Leib»qrwn tîn ™n Qr£ikhi (pÒlij dš ™stin ØpÕ tÁi Pier…ai), uƒÕj O„£grou kaˆ KalliÒphj: Ð d O‡agroj

pšmptoj Ãn ¢pÕ ”Atlantoj, kat¦ ‘AlkuÒnhn m…an tîn qugatšrwn aÙtoà. gšgone d prÕ ia geneîn tîn Trwikîn: ka… fasi

maqht¾n genšsqai aÙtÕn L…nou, biînai d gene¦j q, oƒ d ia fas…n. œgraye: TriagmoÚò` (lšgontai d enai ”Iwnoj toà

tragikoà ™n d toÚtoij t¦ Ìerostolik¦` kaloÚmena, kl»seij kosmika…. Newteuktik£. ÌeroÝj lÒgouò` ™n ·aywid…aij kd

(lšgontai d enai Qeogn»tou toà Qessaloà, oƒ d Kšrkwpoj toà Puqagore…ou CrhsmoÚò, o‰ ¢nafšrontai e„j ‘Onom£kriton.

Telet£ò` (Ðmo…wj dš fasi kaˆ taÚtaj ‘Onomakr…tou). Liqik£`: ™n toÚtoij d' œsti perˆ l…qwn glufÁj, ¼tij ‘Ogdohkont£liqoò.

™pigr£fetai. Swt»ria: taàta Timoklšouj toà Surakous…ou lšgetai À Pers…nou toà Milhs…ou. KratÁraò` : taàta ZwpÚrou

fas…n. QronismoÝj mhtrèiouò` kaˆ Bakcik£`: taàta Nik…ou toà ‘Ele£tou fasˆn enai. E„j “Aidou kat£basin:` taàta

54

`Hrod…kou toà Perinq…ou . Pšplon` kaˆ D…ktuon`: kaˆ taàta ZwpÚrou toà `Hrakleètou, oƒ d Brot…nou . OnomastikÒn, œph as.

Qeogon…an, œph . ‘Astronom…an, ‘Ammoskop…an, QuhpolikÒn, ‘Wioqutik¦ À ‘Wioskopik£`, ™pikîj. KatazwstikÒn, “Umnouj,

KorubantikÒn`, kaˆ Fusik£`, § Brot…nou fas…n. Ιάµβλιχος,De vita Pythagorica 28 146 oÙkšti d oân ¢mf…bolon gšgone tÕ t¦j ¢form¦j par¦ 'Orfšwj labÒnta PuqagÒran

sunt£xai tÕn perˆ qeîn lÒgon, Ön kaˆ ƒerÕn di¦ toàto ™pšgrayen ..., e‡te Ôntwj toà ¢ndrÒj, æj oƒ ple‹stoi lšgousi, sÚg-

gramm£ ™stin, e‡te ThlaÚgouj (q.v.) ... lšgei g£r· `LÒgos’ Óde perˆ qeîn PuqagÒra tî Mnhm£rcw, tÕn ™xšmaqon Ñrgiasqeˆj ™n

Lib»qroij to‹j Qrvk…oij, 'Aglaof£mw telest© metadÒntoj, æj ¥ra 'OrfeÝj Ð KalliÒpaj kat¦ tÕ P£ggaion Ôroj ØpÕ t©j

matrÕj pinusqeˆj œfa, t¦n ¢riqmî oÙs…an ¢…dion emen ¢rc¦n promaqest£tan tî pantÕj çranî kaˆ g©j kaˆ t©j metaxÝ

fÚsioj, œti d kaˆ qe…wn kaˆ qeîn kaˆ daimÒnwn diamon©j ·…zan. Ιµέριος Declamationes et Orationes 46 18 Leib»qrioi mn oân Pagga…ou prÒsoikoi 'Orfša tÕn KalliÒphj tÕn Qr®kion, prˆn mn

dhmosieÚein e„j aÙtoÝj t¾n òd»n, ¿n ½dh par¦ tÁj mhtrÕj tÁj MoÚshj maqën Ãn, ™qaÚmazÒn te kaˆ sun»donto· ™peid¾ d tÁj

lÚraj ¼yato kaˆ prosÍsš ti mšloj œnqeon, fqÒnJ nikhqšntej oƒ de…laioi, gunaike…an Ûbrin ™p' aÙtÒn te kaˆ t¦ mšlh tÁj òdÁj

tolm»santej guna‹kej Ûsteron ØpÕ tîn mÚqwn ™gšnonto. fasˆ d kaˆ A‡swpon tÕn logopoiÕn tÕn FrÚga, oá m¾ Óti toÝj

lÒgouj tinšj, ¢ll' ½dh kaˆ aÙtÕ tÕ prÒswpon kaˆ t¾n fwn¾n gšlwta kaˆ cleÚhn ¼ghnto, genšsqai mn p£nsofon kaˆ di¦ toàto

ƒerÕn toà 'ApÒllwnoj· DelfoÝj dš, kaˆ taàta paroikoàntaj mantikù tù qeù, oÛtwj ¢gnoÁsai tÕn ¥ndra, éste yÁfon ¥dikon

™p' aÙtù kom…santaj ·‹yai kat¦ skopšlwn kaˆ ¢fan…sai tÕn A‡swpon. ¢ll' oÜte ¹ m»thr ºmšlei met¦ t¾n lÚran 'Orfšwj,

oÜte toà FrugÕj Ð 'ApÒllwn· ¢ll¦ Leib»qrioi mn ¢ntˆ tÁj 'Orfšwj lÚraj, ¿n ¢tim£zein e†lonto, man…an te kaˆ ¢mous…an kaˆ

siwp¾n ºll£xanto· kaˆ feÚgei mn ™ke…nouj tÕ mšloj, e„j d t¾n ™rhm…an œrcetai kaˆ pe…qei dràj te kaˆ pštraj kaˆ

¢gronÒmouj Ôrniqaj kaˆ mikrÒn ti poimšnwn sÚsthma, oŒj m©llon œcairen Ñl…ga fqeggomšnoij 'OrfeÚj, f…da pštran ¥gousi,

phdînt£ te aÙtÕn kaˆ ta‹j B£kcaij ™ndidÒnta tÕn eÜŽon· Ευστάθιος, Σχολ. Ιλ. 4 498 skophtšon d e‡per kaˆ le…bhqron ¹ `Omhrik¾ ¢m£ra ™lšgeto. fhsˆ g£r tij ™n ·htorikù dicrÒnou

Lexikù, Óti le…bhqron ÑcetÕj ØdragwgÒj. ™n d to‹j A„l…ou Dionus…ou gr£fetai ™n sustolÍ tÁj ¢rcoÚshj di¦ mÒnou dicrÒnou,

Óti l…bhqra œfudra cwr…a kaˆ iarrÚseij Ød£twn. ple…wn d ¹ di¦ difqÒggou graf». kaˆ oÛtw gr£fousi kaˆ t¦ Makedonik¦

Le…bhqra, tÕ Ôroj, oá topikÕn oƒ b£rbaroi Leib»qrioi, oŒj ™ndiatr‹ya… pote Ð 'OrfeÝj lšgetai. ”Ecmata d nàn t¦ kwlÚmata

toà Ñcetoà. Ευστάθιος, Σχολ. Οδ. 1 131 “Oti d le…bein, tautÒn ™sti tù spšndein, dhlo‹ ™pagagën eÙqÝj tÕ, aÙt¦r ™peˆ spe‹s£n t' œpiÒn q'

Óson ½qele qumÒj. toàto d, kaˆ pÒseèj ™stin aÙt£rkouj dhlwtikÒn. dÁlon d pollacÒqen, æj tautÒn ™sti, le…bein kaˆ e‡bein.

kaˆ æj 'Iènwn kaˆ A„olšwn ™stˆ tÕ e‡bein ™k toà le…bein. kaq¦ kaˆ tÕ a„yhrÕj ™k toà laiyhrÒj. kaˆ æj ™k toà le…bein mn,

le…bhqra tÒpoj Ûdasi kat£¸·utoj crhsto‹j. oá ™qnikÕn oƒ leib»qrioi. ™k d toà e‡bein, e‡bimoj Ð st£zwn. Ευστάθιος, Σχολ. Οδ. 1 137 Óti d oÙd ¢eˆ tautÕn tÕ le…bein kaˆ tÕ spšndein, pollacÒqen dÁlon. d£krusi goàn le…beta… tij, oÙ

m¾n kaˆ spšndetai. le…bontai dš poqen kaˆ Ûdata, Óqen kaˆ t¦ le…bhqra tÒpoj. kaˆ topikÕn, leib»qrioi. kaˆ oÙd toàtÒ ™sti

spšndesqai. œti spšndeta… tij ™pˆ fil…v, oÙ m¾n Λιβάνιος Declamationes 1 1 182 shme‹on dš, Leib»qrioi met¦ tÕn 'Orfšwj fÒnon di' ¢mous…aj œdosan d…khn kaˆ katšcetai tÕ

cwr…on ¢paideus…v sucnÍ. ka…toi toàto po…aj oÙ nÒsou deinÒteron, t…nwn oÙk aÙcmîn blaberèteron kaˆ tetuflîsqai t¾n

55

di£noian kaˆ zÁn ™n ¢gno…v tîn kalîn kaˆ mhdn diafšrein boskhm£twn; ¢ll' Øme‹j m¾ ¡m£rtoite toioàton mhdn mhd

p£qoite. Σχολ. Αριστοτ. Μεθωναίων Πολιτεία, Zenov. Prov. [coll. Milleri 3,1. Mel. P. 369]5 Αµοσότερος Λειβηθρίων: Λειβήθριοι έθνος έστι Πιερικόν, ου και Αριστοτέλης µέµνηται εν τη Μεθωναίων Πολιτεία. Και Αριστοτέλης µέµνηται εν τη Μεθωναίων Πολιτεία. Λέγονται δε αµουσότατοι είναι οι Λειβήθριοι, επειδή παρ΄αυτοίς εγένετο ο του Ορφέως θάνατος. Αµουσότεροι Λειβηθρίων: επί των αµούσων και απαιδεύτων. Λειβήθριοι γαρ έθνος Πιερικόν έστιν ούτε µέλους απλώς ούτε ποιήµατος έννοιαν λαµβάνον. Serv. ad Verg. ael. 7 21 Leibethros fons est, ubi coluntur Musae [4] Βλ. πχ: Μούσαι Ολυµπιάδες Ιλιάς 2 484 ”Espete nàn moi Moàsai >OlÚmpia dèmat' œcousai: Øme‹j g¦r qea… ™ste p£restš te ‡stš te p£nta, ¹me‹j d klšoj oon

¢koÚomen oÙdš ti ‡dmen: o† tinej ¹gemÒnej Danaîn kaˆ ko…ranoi Ãsan: plhqÝn d' oÙk ¨n ™gë muq»somai oÙd' Ñnom»nw, oÙd' e‡

moi dška mn glîssai, dška d stÒmat' een, fwn¾ d' ¥rrhktoj, c£lkeon dš moi Ãtor ™ne…h, e„ m¾ >Olumpi£dej Moàsai DiÕj

a„giÒcoio qugatšrej mnhsa…aq' Ósoi ØpÕ ”Ilion Ãlqon: ¢rcoÝj aâ nhîn ™ršw nÁ£j te prop£saj.

Ησίοδος, Θεογονία 52 Moàsai >Olumpi£dej, koàrai DiÕj a„giÒcoio. t¦j ™n Pier…V Kron…dV tške patrˆ mige‹sa MnhmosÚnh, gouno‹sin >EleuqÁroj

medšousa, lhsmosÚnhn te kakîn ¥mpaum£ te mermhr£wn. ™nnša g£r oƒ nÚktaj ™m…sgeto mht…eta ZeÝj nÒsfin ¢p' ¢qan£twn

ƒerÕn lšcoj e„sanaba…nwn: ¢ll' Óte d» ·' ™niautÕj œhn, perˆ d' œtrapon ïrai mhnîn fqinÒntwn, perˆ d' ½mata pÒll' ™telšsqh, ¹

d' œtek' ™nnša koÚraj, ÐmÒfronaj, Îsin ¢oid¾ mšmbletai ™n st»qessin, ¢khdša qumÕn ™coÚsaij, tutqÕn ¢p' ¢krot£thj korufÁj

nifÒentoj >OlÚmpou: œnq£ sfin liparo… te coroˆ kaˆ dèmata kal£,

Μούσαι Πιερίδες Ησίοδος, Ασπίς 201 >En d' Ãn ¢qan£twn ƒerÕj corÒj: ™n d' ¥ra mšssJ ƒmerÒen kiq£rize DiÕj kaˆ Lhtoàj uƒÕj cruse…V fÒrmiggi: [qeîn d' ›doj ¡gnÕj

”Olumpoj : ™n d' ¢gor», perˆ d' Ôlboj ¢pe…ritoj ™stef£nwto ¢qan£twn ™n ¢gîni:] qeaˆ d' ™xÁrcon ¢oidÁj Moàsai Pier…dej, ligÝ

melpomšnVj ™iku‹ai

Ησίοδος, Εργα και Ηµέραι 1, 1 “Moàsai Pier…hqen ¢oidÍsi kle…ousai, deàte D…' ™nnšpete sfšteron patšr' Ømne…ousai, Ónte di¦ brotoˆ ¥ndrej Ðmîj ¥fato… te

fato… te ·hto… t' ¥rrhto… te, DiÕj meg£loio ›khti·ša mn g¦r bri£ei, ·ša d bri£onta calšptei, ·e‹a d' ¢r…zhlon minÚqei kaˆ

¥dhlon ¢šxei, ·e‹a dš t' „qÚnei skoliÕn kaˆ ¢g»nora k£rfei ZeÝj Øyibremšthj, Öj Øpšrtata dèmata na…ei.” Scholia vetera στον Ησίοδο, Εργα και Ηµέραι 1, 50

56

'Ep…carmoj d ™n tù tÁj “Hbhj G£mJ ˜pt¦ lšgei, qugatšraj Pišrou kaˆ Pimplhdoj nÚmfhj· Neiloàn, Tritènhn 'Aswpoàn, Èp-

tapÒlhn, 'Acelwda, TipÒploun, kaˆ `Rod…an. Par¦ d `HsiÒdJ ™n Qeogon…v ™nnša lšgontai enai· Kleië, Q£leia, EÙtšrph, TeryicÒrh, 'Eratë, PolÚmnia, Melpomšnh, OÙran…a, kaˆ KalliÒph, Kaˆ aƒ mn tre‹j eáron toÝj mousikoÝj tre‹j tÒnouj, tÕn

¡drÕn, mšson, kaˆ „scnÒn· t¦j tre‹j prosJd…aj, Ñxe‹an, bare‹an, kaˆ perispwmšnhn· toÝj tre‹j crÒnouj, ™nestîta, parelhlu-

qÒta, kaˆ mšllonta· kaˆ t¦ tr…a prÒswpa, prîton, deÚteron, tr…ton· kaˆ toÝj tre‹j ¢riqmoÝj, kaˆ tÕ tr…gwnon tîn ¢stšrwn, kaˆ poll¦ toiaàta, Ósa ØpÕ t¦ tr…a ¢n£gontai. Aƒ d tšssarej t¦j tšssaraj dialšktouj· 'I£da, 'Atq…da, Dwr…da, A„ol…da, kaˆ poll¦ tîn ØpÕ t¦ tšssara. Aƒ pšnte d eáron t¦j pšnte a„sq»seij, kaˆ t¦ Ómoia. Aƒ dš ge ˜pt¦ t¾n ˜pt£cordon lÚran

kaˆ t¦j ˜pt¦ zènaj, kaˆ toÝj ˜pt¦ ¢stšraj, kaˆ t¦ ˜pt¦ prÕj toÚtoij fwn»enta, kaˆ ›tera toiaàt£ tina. Aƒ d' ™nnša eáron, Kleië ƒstor…an, Q£leia futourg…an, EÙtšrph aÙloÝj, Melpomšnh òd¾n, TeryicÒrh core…an, 'Eratë gamik¦ kaˆ Ôrchsin, PolÚmnia gewrg…an, OÙran…a ¢strolog…an, KalliÒph po…hsin. “Oqen kaˆ di¦ t¦j toiaÚtaj eØršseij qe¦j aÙt¦j ™muqeÚsanto, kaˆ MoÚsaj ¢pÕ tÁj gnèsewj moÚshj ™k£lesan. Kaˆ nàn d p©j ¢n¾r kaˆ p©sa gun¾ zhthtikoˆ tinîn kaˆ ™feuretikoˆ, mousi-

koˆ kaˆ moàsai lecq»sontai· ésper kaˆ p©j tšcnhj mousikÁj ™pimeloÚmenoj. Kaˆ g¦r tù filogeèrgJ ™ke…nJ DionÚsJ 'Os…- Σχόλια στον Ησίοδο, Εργα και Ηµέραι 1, 1 <*> Moàsai Pier…hqen: ð Moàsai, aƒ ™k tÁj Pier…aj Ðrmèmenai kaˆ ta‹j Ømetšraij òda‹j kaˆ fwna‹j t¦ p£nta dox£zousai

<di'> ¹m©j toÝj poiht£j, kaˆ tÕn Ømšteron patšra Ømnoàsai, deàte tÕn D…a prose…pate kaˆ ™n ¹m‹n tÕn Ømšteron patšra. <Moàsai Pier…hqen:> ð Moàsai, aƒ ¢pÕ tÁj Pier…aj t¾n gšnesin œcousai, ™n d tù Èlikîni coreÚousai, ta‹j òda‹j Ømîn

dox£zousai kaˆ Ømnoàsai tÕn ‡dion Ømîn patšra D…a æj pronoht¾n toà parÒntoj. <Moàsai:> gnèseij. Scholia veteran στον Ησίοδο, Εργα και Ηµέραι Ò noÝj toà prooim…ou toioàtoj· ð Moàsai kaˆ gnèseij, aƒ kle…ousai kaˆ dox£zousai tÕn sfšteron kaˆ Ømšteron patšra

(™lleiptikîj d kaˆ suntÒmwj lšgei tÕn D…a, ½goun tÕn noàn) deàte d¾ Pier…hqen, ½goun ™k tÁj Pier…aj, ½goun toà ™moà lo-

gistikoà a„sqhthr…ou. 'Ennšpete kaˆ e‡pate

Ευριπίδης Bacchae 410 Pier…a moÚseioj ›dra, semn¦ klitÝj >OlÚmpou, ™ke‹s' ¥ge me, BrÒmie BrÒmie, prÒbakc' eÜie da‹mon. ™ke‹ C£ritej, ™ke‹ d PÒ-

qoj: ™ke‹ d b£kcaij qšmij Ñrgi£zein. Ð da…mwn Ð DiÕj pa‹j ca…rei mn qal…aisin,

Ορφικά 76 t Mousîn<, qum…ama l…banon.

MnhmosÚnhj kaˆ ZhnÕj ™rigdoÚpoio qÚgatrej, Moàsai Pier…dej, megalènumoi, ¢glaÒfhmoi, qnhto‹j, oŒj ke parÁte, poqeinÒta-

tai, polÚmorfoi, p£shj paide…hj ¢ret¾n gennîsai ¥mempton, qršpteirai yucÁj, diano…aj ÑrqodÒteirai, kaˆ nÒou eÙdun£toio

kaqhg»teirai ¥nassai, a‰ telet¦j qnhto‹j ¢nede…xate mustipoleÚtouj, Kleiè t' EÙtšrph te Q£lei£ te Melpomšnh te Teryi-

cÒrh t' >Eratè te PolÚmni£ t' OÙran…h te KalliÒphi sÝn mhtrˆ kaˆ eÙdun£thi qe©i <AgnÁi. ¢ll¦ mÒloite, qea…, mÚstaij,

polupo…kiloi, ¡gna…, eÜkleian zÁlÒn t' ™ratÕn polÚumnon ¥gousai.

Πίνδαρος Ολυµπια 10 95 tršfonti d' eÙrÝ klšoj kÒrai Pier…dej DiÒj.

57

Πίνδαρος Πύθια 1 12 kÁla d kaˆ daimÒnwn qšlgei fršnaj ¢mf… te Lato…da sof…v baqukÒlpwn te Mois©n. Óssa d m¾ pef…lhke ZeÚj, ¢tÚzontai

bo£n Pier…dwn ¢onta, g©n te kaˆ pÒnton kat' ¢maim£keton, Ój t' ™n a„n´ Tart£rJ ke‹tai, qeîn polšmioj,

Πίνδαρος Πύθια 6 49 s of…an d' ™n muco‹si Pier…dwn:

Πίνδαρος Πύθια tÒd' œzeuxen ¤rma Pier…dwn tetr£oron,

Πίνδαρος Νεµεα 6 32 ‡dia naustolšontej ™pikèmia, Pier…dwn ¢rÒtaij dunatoˆ paršcein polÝn Ûmnon ¢gerècwn ™rgm£twn ›neken.

Πίνδαρος Ισθµια 1 64 e‡h nin eÙfènwn pterÚgessin ¢erqšnt' ¢glaa‹j Pier…dwn

Ευριπίδης Μήδεια 830 œnqa poq' ¡gn¦j ™nnša Pier…daj MoÚsaj lšgousi xanq¦n <Armon…an futeàsai:

Θεόκριτος Ειδύλλια 10 24 BO. Mo‹sai Pier…dej, sunae…sate t¦n ·adin£n moi pa‹d': ïn g£r c' ¤yhsqe, qea…, kal¦ p£nta poe‹te BombÚka car…essa, SÚran

kalšont… tu p£ntej,

Θεόκριτος Ειδύλλια 11 1 OÙdn pottÕn œrwta pefÚkei f£rmakon ¥llo, Nik…a, oÜt' œgcriston, ™mˆn doke‹, oÜt' ™p…paston, À taˆ Pier…dej: koàfon dš ti

toàto kaˆ ¡dÚ

Ευριπίδης Ιφιγένεια εν Αυλίδι 1040 Ót' ¢n¦ P»lion aƒ kalliplÒkamoi daitˆ qeîn œni Pier…dej cruseos£ndalon ‡cnoj ™n g´ kroÚousai Phlšwj ™j g£mon Ãlqon,

Ευριπίδης: Ρήσος 348 ™pe… se crÒnJ Pierˆj m£thr Ó te kalligšfuroj potamÕj poreÚei Strumèn

Βακχυλίδης Διθύραµβοι 19 1 P£resti mur…a kšleuqoj ¢mbros…wn melšwn, Öj ¨n par¦ Pier…dwn l£chsi dîra Mous©n, Βακχυλίδης Διθύραµβοι 19 33 ” Ã ·a kaˆ . ¥spetoi mšrimnai: À Pier…dej fÚteusan kadšwn ¢n£pausin ™moˆ mn oân ¢sfalšstaton ¡ pro ™peˆ par'

¢nqemèdea Ne‹lon ¢f…ket' o„stro...

Anthologia Graeca FILIPPOU STEFANOS ”Anqe£ soi dršyaj <Elikènia kaˆ klutodšndrou Pier…hj ke…raj prwtofÚtouj k£lukaj kaˆ sel…doj

nearÁj qer…saj st£cun ¢ntanšplexa to‹j Meleagre…oij æj ‡kelon stef£noij. ¢ll¦ palaiotšrwn e„dëj klšoj, ™sql

K£mille, gnîqi kaˆ Ðplotšrwn t¾n Ñligostic…hn.

ANTIPATROU SIDWNIOU Pierik¦n s£lpigga, tÕn eÙagšwn barÝn Ûmnwn calkeut£n, katšcei P…ndaron ¤de kÒnij, oá mšloj

e„sawn fqšgxaiÒ ken, æj ¢pÕ Mousîn ™n K£dmou qal£moij smÁnoj ¢pepl£sato.

58

DIOSKORIDOU “Hdiston filšousi nšoij prosan£klim' ™rètwn, Sapfè, sÝn MoÚsaij, Ã ·£ se Pier…h À <Elikën eÜkissoj ‡sa

pne…ousan ™ke…naij kosme‹, t¾n >EršsJ Moàsan ™n A„ol…di: À kaˆ <Um¾n <Umšnaioj œcwn eÙfeggša peÚkhn sÝn soˆ num-

fid…wn †staq' Øpr qal£mwn. À KinÚrew nšon œrnoj ÑduromšnV >Afrod…tV sÚnqrhnoj mak£rwn ƒerÕn ¥lsoj ÐrÍj. p£ntV, pÒt-

nia, ca‹re qeo‹j ‡sa: s¦j g¦r ¢oid¦j ¢qan£taj œcomen nàn œti qugatšraj.

ANTIPATROU QESSALONIKEWS T£sde qeoglèssouj <Elikën œqreye guna‹kaj Ûmnoij kaˆ Makedën Pier…aj skÒpeloj,

Pr»xillan, Moirè, >AnÚthj stÒma, qÁlun “Omhron, Lesbi£dwn Sapfë kÒsmon ™uplok£mwn, ”Hrinnan, Telšsillan ¢gaklša

kaˆ sš, KÒrinna, qoàrin >Aqhna…hj ¢sp…da melyamšnan, Noss…da qhlÚglwsson „d glukuacša MÚrtin, p£saj ¢en£wn

™rg£tidaj sel…dwn. ™nnša mn MoÚsaj mšgaj OÙranÒj, ™nnša d' aÙt¦j Ga‹a tšken qnato‹j ¥fqiton eÙfrosÚnan.

ANTIPATROU [QESSALONIKEWS] ”Obrimon ¢kam£tou st…con a‡neson >Antim£coio, ¥xion ¢rca…wn ÑfrÚoj ¹miqšwn, Pier…dwn

calkeutÕn ™p' ¥kmosin, e„ torÕn oâaj œllacej, e„ zalo‹j t¦n ¢gšlaston Ôpa, e„ t¦n ¥tripton kaˆ ¢nšmbaton ¢trapÕn ¥lloij

ma…eai: e„ d' Ûmnwn sk©ptron “Omhroj œcei, kaˆ ZeÚj toi kršsswn >Enos…cqonoj, ¢ll' >Enos…cqwn toà mn œfu me…wn,

¢qan£twn d' Ûpatoj: kaˆ naet¾r Kolofînoj Øpšzeuktai mn <Om»rJ, ¡ge‹tai d' ¥llwn pl£qeoj ØmnopÒlwn.

CRISTODWROU poihtoà Qhba…ou Kopt…tou EKFRASIS Pierik¾ d mšlissa, ligÚqrooj ›zeto Sapfë Lesbi¦j ºremšousa, mšloj

d' eÜumnon Øfa…nein sigalšaij dokšesken ¢nayamšnh fršna MoÚsaij. .. Parqenik¾ d' ”Hrinna ligÚqrooj ›zeto koÚrh, oÙ

m…ton ¢mfafÒwsa polÚplokon, ¢ll' ™nˆ sigÍ PierikÁj ·aq£miggaj ¢postal£ousa mel…sshj. .. Pierik¾ d mšlissa perˆ

stÒma qe‹on ¢l©to, khr…on çd…nousa melistagšj. ¢mfotšraj d ce‹raj ™p' ¢ll»lVsi tiqeˆj ™pere…deto ·£bdJ oŒ£ per ™n

zwo‹sin: ˜¾n d' œklinen ¢kou¾n dexiter»n, dÒkeen d kaˆ >ApÒllwnoj ¢koÚein À kaˆ Pier…dwn tinÕj ™ggÚqen. ™n d' ¥ra qumù

skeptomšnJ mn œikto: nÒoj dš oƒ œnqa kaˆ œnqa ™x ¢dÚtwn pefÒrhto polustršptoio menoinÁj, PierikÁj SeirÁnoj ¢r»ion œrgon

Øfa…nwn.

FILODHMOU Ginèskw, car…essa, file‹n p£nu tÕn filšonta, kaˆ p£li ginèskw tÒn me dakÒnta dake‹n: m¾ lÚpei me l…hn

stšrgont£ se mhd' ™req…zein t¦j baruorg»touj soi qšle Pier…daj.

AGAQIOU SCOLASTIKOUDafniakîn b…blwn >Agaqhi¦j ™nne£j e„mi: ¢ll£ m' Ð tekt»naj ¥nqeto so…, Paf…h. oÙ g¦r

Pier…dessi tÒson mšlw Ósson ”Erwti, Ôrgia tossat…wn ¢mfišpousa pÒqwn. a„te‹ d' ¢ntˆ pÒnwn, †na oƒ di¦ se‹o pare…h ½ tina

m¾ filšein À tacÝ peiqomšnhn.

FANIOU Sm‹lan >Akestèndaj donakoglÚfon Ón t' ™pˆ misqù spÒggon œcen kal£mwn ya…stor' ¢pÕ Knid…wn kaˆ sel…dwn

kanÒnisma filÒrqion œrgma te le…aj samoqštw kaˆ t¦n eÙmšlanon broc…da k£rkin£ te speiroàca le£nteir£n te k…shrin kaˆ

t¦n ¡dufaÁ plinq…da kallanan, m£zaj ¡n…k' œkurse telwni£doj filol…cnw, Pier…sin pen…aj ¥rmen' ¢nekršmasen.

ANTIPATROU SIDWNIOU T¦n merÒpwn Peiqè, tÕ mšga stÒma, t¦n ‡sa MoÚsaij fqegxamšnan kefal£n, ð xšne, Maion…dew ¤d'

œlacon nas‹tij ”Iou spil£j: oÙ g¦r ™n ¥llv ƒerÒn, ¢ll' ™n ™moˆ pneàma qanën œlipen, ú neàma Kron…dao tÕ pagkratšj, ú kaˆ

”Olumpon kaˆ t¦n A‡antoj naÚmacon epe b…an kaˆ tÕn >Acille…oij Farsal…sin “Ektora pèloij Ñstša Dardanikù drup-

tÒmenon ped…J. e„ d' Ñl…ga krÚptw tÕn tal…kon, ‡sq', Óti keÚqei kaˆ Qštidoj gamštan ¡ bracÚbwloj ”Ikoj. E„ kaˆ baiÕj Ð tÚm-

boj, ÐdoipÒre, m» me paršlqVj, ¢ll¦ katastšyaj sa qeo‹si sšbou: tÕn g¦r Pier…sin timèmenon œxoca MoÚsaij poiht¾n

™pšwn qe‹on “Omhron œcw. >Enq£de t¾n ƒer¾n kefal¾n kat¦ ga‹a kalÚptei ¢ndrîn ¹rèwn kosm»tora, qe‹on “Omhron.

59

PAULOU SILENTIARIOU >Enq£de Pier…dwn tÕ sofÕn stÒma, qe‹on “Omhron, kleinÕj ™p' ¢gci£lJ tÚmboj œcei skopšlJ. e„ d'

Ñl…gh gegau‹a tÒson c£den ¢nšra nÁsoj, m¾ tÒde qamb»sVj, ð xšne, derkÒmenoj: kaˆ g¦r ¢lhteÚousa kasign»th pot DÁloj

mhtrÕj ¢p' çd…nwn dšxato Lhtodhn.

ADHLON ”Arti loceuomšnhn se melissotÒkwn œar Ûmnwn, ¥rti d kukne…J fqeggomšnhn stÒmati ½lasen e„j >Acšronta di¦

platÝ kàma kamÒntwn Mo‹ra, linoklèstou despÒtij ºlak£thj: sÕj d' ™pšwn, ”Hrinna, kalÕj pÒnoj oÜ se gegwne‹ fq…sqai,

œcein d coroÝj ¥mmiga Pier…sin.

ANTIPATROU SIDWNIOU Sapfè toi keÚqeij, cqën A„ol…, t¦n met¦ MoÚsaij ¢qan£taij qnat¦n Moàsan ¢eidomšnan, §n

KÚprij kaˆ ”Erwj sun£m' œtrafon, ªj mšta Peiqë œplek' ¢e…zwon Pier…dwn stšfanon, <Ell£di mn tšryin, soˆ d klšoj. ð

trišlikton Mo‹rai dineàsai nÁma kat' ºlak£taj, pîj oÙk ™klèsasqe pan£fqiton Ãmar ¢oidù ¥fqita mhsamšnv dîr' <Elik-

wni£dwn;

LEWNIDOU ”Armenoj Ãn xe…noisin ¢n¾r Óde kaˆ f…loj ¢sto‹j, P…ndaroj, eÙfènwn Pier…dwn prÒpoloj.

DIODWROU A„scÚlon ¼de lšgei taf…h l…qoj ™nq£de ke‹sqai tÕn mšgan, o„ke…hj tÁl' ¢pÕ Kekrop…hj, leuk¦ Gšla Sikelo‹o par'

Ûdata. t…j fqÒnoj, a„a‹, Qhse…daj ¢gaqîn œgkotoj a„n œcei; ’A m£kar, ¢mbros…Vsi sunšstie f…ltate MoÚsaij, ca‹re kaˆ e„n

>A…dew dèmasi, Kall…mace. ’A mšga Batti£dao sofoà per…puston Ôneiar, Ã ·' ™teÕn ker£wn oÙd' ™lšfantoj œhj. to‹a g¦r

¥mmin œfhnaj, ¤t' oÙ p£roj ¢nšrej ‡dmen ¢mf… te ¢qan£touj ¢mf… te ¹miqšouj, eâtš min ™k LibÚhj ¢nae…raj e„j <Elikîna

½gagej ™n mšssaij Pier…dessi fšrwn: aƒ dš oƒ e„romšnJ ¢mf' çgug…wn ¹rèwn A‡tia kaˆ mak£rwn eron ¢meibÒmenai.

IWNOS Ca‹re melampet£loij, EÙrip…dh, ™n gu£loisi Pier…aj tÕn ¢eˆ nuktÕj œcwn q£lamon: ‡sqi d' ØpÕ cqonÕj ên, Óti soi

klšoj ¥fqiton œstai son <Omhre…aij ¢en£oij c£risin. E„ kaˆ dakruÒeij, EÙrip…dh, eŒlš se pÒtmoj, ka… se lukorra‹stai

de‹pnon œqento kÚnej, tÕn skhnÍ mel…ghrun ¢hdÒna, kÒsmon >Aqhnîn, tÕn sof…V Mousšwn mix£menon c£rita, ¢ll' œmolej

Pella‹on Øp' ºr…on, æj ¨n Ð l£trij Pier…dwn na…Vj ¢gcÒqi Pier…dwn.

ADESPOTON, oƒ d MELEAGROU Dexiter¾n >A…dao qeoà cšra kaˆ t¦ kelain¦ Ômnumen ¢rr»tou dšmnia PersefÒnhj, parqšnoi

æj œtumon kaˆ ØpÕ cqon…: poll¦ d' Ð pikrÕj a„scr¦ kaq' ¹metšrhj œbluse parqen…hj >Arc…locoj: ™pšwn d kal¾n f£tin oÙk

™pˆ kal¦ œrga, gunaike‹on d' œtrapen ™j pÒlemon. Pier…dej, t… kÒrVsin ™f' ØbristÁraj „£mbouj ™tr£pet', oÙc Ðs…J fwtˆ

carizÒmenai;

ERUKIOU E„ kaˆ ØpÕ cqonˆ ke‹tai, Ómwj œti kaˆ kat¦ p…ssan toà miaroglèssou ceÚate Parqen…ou, oÛneka Pier…dessin

™n»mese mur…a ke‹na flšgmata kaˆ musarîn ¢plus…hn ™lšgwn. ½lase kaˆ man…hj ™pˆ d¾ tÒson, ést' ¢goreàsai phlÕn

>Odusse…hn kaˆ p£ton >Ili£da. toig¦r ØpÕ zof…aisin >ErinÚsin ¢mmšson Âptai Kwkutoà kloiù laimÕn ¢pagcÒmenoj.

KUROU A‡qe pat»r m' ™d…daxe dasÚtrica mÁla nomeÚein, éj ken ØpÕ ptelšVsi kaq»menoj À ØpÕ pštrVj sur…sdwn kal£moisin

™m¦j tšrpeskon ¢n…aj. Pier…dej, feÚgwmen ™uktimšnhn pÒlin, ¥llhn patr…da masteÚswmen: ¢paggelšw d' ¥ra p©sin, æj Ñlooˆ

khfÁnej ™dhl»santo mel…ssaj.

TOU AUTOU PALLADA ”Organa Mous£wn, t¦ polÚstona bibl…a pwlî e„j ˜tšraj tšcnhj œrga metercÒmenoj. Pier…dej, sózo-

isqe: lÒgoi, sunt£ssomai Øm‹n: sÚntaxij g¦r ™moˆ kaˆ q£naton paršcei.

ANTIFILOU BUZANTIOU Aƒ b…bloi, t…nej ™stš; t… keÚqete; -"Qugatšrej mn Maion…dou, mÚqwn d' †storej >Iliakîn: ¡ m…a

mn mhniqmÕn >Acillšoj œrga te ceirÕj <Ektoršaj dekštouj t' «qla lšgei polšmou: ¡ d' ˜tšra mÒcqon tÕn >Odussšoj ¢mf… te

60

lšktroij chre…oij ¢gaq©j d£krua PhnelÒpaj." - “Ilate sÝn MoÚsaisi: meq' Ømetšraj g¦r ¢oid¦j epen œcein a„ën ›ndeka

Pier…daj.

ONESTOU >Amba…nwn <Elikîna mšgan k£mej, ¢ll' ™koršsqhj Phgas…doj kr»nhj nektaršwn lib£dwn: oÛtwj kaˆ sof…hj pÒroj

Ôrqioj: Àn d' ¥r' ™p' ¥kron tšrma mÒlVj, ¢rÚsV Pier…dwn c£ritaj.

LEONTOS FILOSOFOU ToxÒta, Pier…dwn medšwn, ˜kathbÒle Fo‹be, e„p kasign»tV, krateroÝj †na qÁraj ™ge…rV, Ósson

™piyaàsai merÒpwn dšmaj, Ósson ¢àsai laîn terpomšnwn ƒerÕn stÒma, mhd no»sw ZhnÕj Meilic…oio lacën qrÒnon ¢nšroj

oton. >Armen…wn t£de fàla kaˆ ¥lkimon œqnoj >Ib»rwn Cristoà zÁlon œcontej ˜koÚsion ™j zugÕn Ãlqon qesmù

Øpodr»ssontej ¢nik»twn basil»wn.

ARGENTARIOU Gîbru, DiènusÒj se kaˆ ¹ filer£stria KÚprij tšrpoi kaˆ glukeraˆ gr£mmasi Pier…dej: ïn mn g¦r sof…hn

¢podršpteo: tÁj d' ™j œrwtaj œrceo: toà d f…laj labropÒtei kÚlikaj.

SWKRATOUS ”Olbie PuqagÒrh, Mousšwn <Elikènion œrnoj, e„pš moi e„romšnJ, ÐpÒsoi sof…hj kat' ¢gîna so‹si dÒmoisin

œasin ¢eqleÚontej ¥rista. - "Toig¦r ™gën e‡poimi, PolÚkratej: ¹m…seej mn ¢mfˆ kal¦ speÚdousi maq»mata: tštratoi aâte

¢qan£tou fÚsewj pepon»atai: ˜bdom£toij d sig¾ p©sa mšmhle kaˆ ¥fqitoi œndoqi màqoi: tre‹j d guna‹kej œasi, Qeanë d'

œxocoj ¥llwn. tÒssouj Pier…dwn Øpof»toraj aÙtÕj ¢ginî.

ARIQMHTIKA KAI GRIFOI SWKRATOUS Pall¦j ™gë crusÁ sfur»latoj: aÙt¦r Ð crusÕj a„zhîn pšletai dîron ¢oidopÒlwn.

¼misu mn cruso‹o Car…sioj, Ñgdo£thn d Qšspij kaˆ dek£thn mo‹ran œdwke SÒlwn, aÙt¦r ™eikost¾n Qem…swn: t¦ d loip¦

t£lanta ™nnša kaˆ tšcnh dîron >Aristod…kou. <A KÚprij tÕn ”Erwta kathfiÒwnta proshÚda: T…pte toi, ð tškoj, ¥lgoj

™pšcraen; Öj d' ¢p£meipto: Pier…dej moi mÁla di»rpasan ¥lludij ¥llh a„nÚmenai kÒlpoio, t¦ d¾ fšron ™x <Elikînoj. Kleië

mn m»lwn pšmpton l£be, dwdškaton d EÙtšrph: ¢t¦r Ñgdo£thn l£ce d‹a Q£leia: Melpomšnh d' e„kostÕn ¢pa…nuto, Tery-

icÒrh d tštraton: ˜bdom£thn d' >Eratë metek…aqe mo…rhn: ¹ d trihkÒntwn me PolÚmnia nÒsfise m»lwn, OÙran…h d' ˜katÒn te

kaˆ e‡kosi: KalliÒph d briqomšnh m»loisi trihkos…oisi bšbhke. soˆ d' ¥ra koufotšrVsin ™gë sÝn cersˆn ƒk£nw pent»konta

fšrwn t£de le…yana mÁla qe£wn.

SIMIOU RODIOU WION CELIDONOS Kwt…laj matšroj tÁ tÒd' ¥trion nšon Dwr…aj ¢hdÒnoj: prÒfrwn d qumù dšxo: d¾ g¦r

¡gn©j l…gei£ min k£m' fi matrÕj çd…j: tÕ mn qeîn ™ribÒaj <Erm©j œkeixe k©rux fàl' ™j brotîn ØpÕ f…laj ˜lën ptero‹si

matrÒj, ¥nwge d' ™k mštrou monob£monoj mšgan p£roiq' ¢šxein ¢riqmÕn e„j ¥kran dek£d' „cn…wn, kÒsmon nšmonta ·uqmîn, qoîj

d' Ûperqen çkulšcrion fšrwn neàma podîn spor£dwn p…fausken ‡cnei qenën tan pana…olon Pier…dwn monÒdoupon aÙd£n,

ASKLHPIADOU, oƒ d POSEIDIPPOU KÚpridoj ¤d' e„kèn: fšr' „dèmeqa, m¾ Beren…kaj: dist£zw, potšrv fÍ tij Ðmoiotšran.

Z»nwna ptol…arcoj >IoulianÕj basilÁa. Z»nwnoj par£koitin >IoulianÕj >Ari£dnhn. Okon ”Anax <Elikînoj ¢nhb»santa

no»saj kudal…moij kam£toisin >Ioulianoà poli£rcou, Pierikîn prop£roiqe dÒmwn pagcrÚseoj œsth. Kàdoj >Ioulianoà

panao…dimon, Öj met¦ kÒsmon Pier…dwn crusšhn stÁsen >Anastas…ou.

ADESPOTON >Arcštupon Didoàj ™rikudšoj, ð xšne, leÚsseij, e„kÒna qespes…J k£lleΪ lampomšnhn. to…h kaˆ genÒmhn, ¢ll' oÙ

nÒon, oŒon ¢koÚeij, œscon ™p' eÙf»moij dÒxan ™negkamšnh. oÙd g¦r A„ne…an pot' ™sšdrakon, oÙd crÒnoisi Tro…hj perqomšnhj

½luqon ™j LibÚhn: ¢ll¦ b…aj feÚgousa >Iarba…wn Ømena…wn pÁxa kat¦ krad…hj f£sganon ¢mf…tomon. Pier…dej, t… moi a„nÕn

™fwpl…ssasqe M£rwna; oŒa kaq' ¹metšrhj yeÚsato swfrosÚnhj.

61

DAMOCARIDOS AÙt» soi pl£steira FÚsij paršdwke tupîsai t¾n Mitulhna…an, zwgr£fe, Pier…da. phg£zei tÕ diaugj ™n

Ômmasi: toàto d' ™nargîj dhlo‹ fantas…hn œmpleon eÙstoc…hj. aÙtom£twj d' Ðmal» te kaˆ oÙ per…erga komîsa s¦rx Øpo-

deiknumšnhn t¾n ¢fšleian œcei. ¥mmiga d' ™x ƒlaro‹o kaˆ ™k noero‹o prosèpou Moàsan ¢paggšllei KÚpridi mignumšnhn. >Op-

pianÕj sel…dessin ¡l…ploa fàla sun£yaj q»kato p©si nšoij Ôyon ¢peiršsion. KalliÒph bas…leia Geèrgion epen „doàsa:

"Oátoj ™mÕj genšthj gn»sioj, oÙ Kron…dhj.

[5] Scholia vetera στον Ησίοδο, Εργα και Ηµέραι 1, 50 'Ep…carmoj d ™n tù tÁj “Hbhj G£mJ ˜pt¦ lšgei, qugatšraj Pišrou kaˆ Pimplhdoj nÚmfhj· Neiloàn, Tritènhn 'Aswpoàn,

`EptapÒlhn, 'Acelwda, TipÒploun, kaˆ `Rod…an.

Παυσανίας 9 29 3 1 crÒnJ d ÛsterÒn fasi P…eron MakedÒna, ¢f' oá kaˆ MakedÒsin çnÒmastai tÕ Ôroj, toàton ™lqÒnta ™j Qespi¦j ™nnša te

MoÚsaj katast»sasqai kaˆ t¦ ÑnÒmata t¦ nàn metaqšsqai sf…si taàta d ™nÒmizen oÛtwj Ð P…eroj À sofèter£ oƒ enai

fanšnta À kat£ ti m£nteuma À par£ tou didacqeˆj tîn Qrvkîn: dexièteron g¦r t£ te ¥lla ™dÒkei toà Makedonikoà tÕ œqnoj

enai p£lai tÕ Qr®kion kaˆ oÙc Ðmo…wj ™j t¦ qe‹a Ñl…gwron. e„sˆ d' o‰ kaˆ aÙtù qugatšraj ™nnša PišrJ genšsqai lšgousi

kaˆ t¦ ÑnÒmata ¤per ta‹j qea‹j teqÁnai kaˆ taÚtaij, kaˆ Ósoi Mousîn pa‹dej ™kl»qhsan ØpÕ <Ell»nwn, qugatridoàj enai

sf©j Pišrou:

Παυσανίας 9 30 4 4 poll¦ mn d¾ kaˆ ¥lla pisteÚousin oÙk Ônta “Ellhnej kaˆ d¾ kaˆ >Orfša KalliÒphj te enai MoÚshj kaˆ oÙ tÁj Pišrou

Scholia vetera στον Ησίοδο, Εργα και Ηµέραι 1 193 Kaˆ pragmatikîj mn Pier…a kaˆ `Elikën, Ôrh kaˆ pÒleij Boiwt…aj. Kaˆ ¹ mn Pier…a prÒteron ØpÕ Pišrou ktisqe‹sa toà

Meqènhj ¢delfoà, patrÕj d L…nou, Pier…a ™kšklhto· Ûsteron d LÚgkoj ™kl»qh, Âj kaˆ t¾n ¢rc¾n œscen 'Ašropoj, Ð pres-

bÚtatoj tîn 'Hmaq…wnoj pa…dwn, kaq¦ MelisseÚj fhsin Ð t¦ Delfik¦ suntax£menoj. [6] Ευριπίδης Iphigenia Aulidensis 790 T…j ¥ra m' eÙplok£mou kÒmaj ·àma dakruÒen tanÚsaj patr…doj Ñllumšnaj ¢polwtie‹; di¦ sš, t¦n kÚknou dolicaÚcenoj

gÒnon, e„ d¾ f£tij œtumoj æj œtucen, [L»da] Ôrniqi ptamšnJ DiÕj Ót' ºll£cqh dšmaj, e‡t' ™n dšltoij Pier…sin màqoi t£d' ™j

¢nqrèpouj ½negkan par¦ kairÕn ¥llwj.

Ψ. Πλούταρχος De musica 1131b-1147a 1131 F 6 Hrakle…dhj d' ™n tÍ SunagwgÍ tîn ™n mousikÍ eÙdokimhs£ntwn (fr. 157 Wehrli) t¾n kiqarJd…an kaˆ t¾n kiqarJdik¾n po…hsin

prîtÒn fhsin >Amf…ona ™pinoÁsai tÕn DiÕj kaˆ >AntiÒphj, | toà patrÕj dhlonÒti did£xantoj aÙtÒn. pistoàtai d toàto ™k tÁj

¢nagrafÁj tÁj ™n Sikuîni ¢pokeimšnhj (FGrH 550 F 1), di' Âj t£j te ƒere…aj t¦j ™n ”Argei kaˆ toÝj poiht¦j kaˆ toÝj

mousikoÝj Ñnom£zei. kat¦ d t¾n aÙt¾n ¹lik…an kaˆ L…non tÕn ™x EÙbo…aj qr»nouj pepoihkšnai lšgei, kaˆ ”Anqhn tÕn ™x

>AnqhdÒnoj tÁj Boiwt…aj Ûmnouj, kaˆ P…eron tÕn ™k Pier…aj t¦ perˆ t¦j MoÚsaj poi»mata: ¢ll¦ kaˆ Fil£mmwna tÕn DelfÕn

Lhtoàj te pl£nas kaˆ >Artšmidoj kaˆ >ApÒllwnoj gšnesin dhlîsai ™n mšlesi, kaˆ coroÝj prîton perˆ tÕ ™n Delfo‹j ƒerÕn

stÁsai: Q£murin d tÕ gšnoj Qr´ka eÙfwnÒteron kaˆ ™mmelšsteron p£ntwn tîn tÒte ¶sai, æj ta‹j MoÚsaij kat¦ toÝj

poiht¦j e„j ¢gîna katastÁnai: pepoihkšnai d toàton ƒstore‹tai Tit£nwn prÕj toÝj qeoÝj pÒlemon

62

[7] Στράβων 9 2 25 29 Ð mn oân <Elikën oÙ polÝ diesthkëj toà Parnassoà ™n£millÒj ™stin ™ke…nJ kat£ te Ûyoj kaˆ per…metron: ¥mfw g¦r

cionÒbola t¦ Ôrh kaˆ petrèdh, perigr£fetai d' oÙ pollÍ cèrv. ™ntaàqa d' ™stˆ tÒ te tîn Mousîn ƒerÕn kaˆ ¹ “Ippou kr»nh

kaˆ tÕ tîn Leibhqr…dwn numfîn ¥ntron: ™x oá tekma…roit' ¥n tij Qr´kaj enai toÝj tÕn <Elikîna ta‹j MoÚsaij kaqierèsan-

taj, o‰ kaˆ t¾n Pier…da kaˆ tÕ Le…bhqron kaˆ t¾n P…mpleian ta‹j aÙta‹j qea‹j ¢nšdeixan: ™kaloànto d P…erej: ™klipÒntwn d'

™ke…nwn MakedÒnej nàn œcousi t¦ cwr…a taàta. e‡rhtai d' Óti t¾n Boiwt…an taÚthn ™pókhs£n pote Qr´kej bias£menoi toÝj

BoiwtoÝj kaˆ Pelasgoˆ kaˆ ¥lloi b£rbaroi. Στράβων 7a 1 17 1 “Oti tÕ D‹on ¹ pÒlij oÙk ™n tù a„gialù toà Qerma…ou kÒlpou ™stˆn ™n ta‹j Øpwre…aij toà >OlÚmpou, ¢ll' Óson ˜pt¦ ¢pšcei

stad…ouj: œcei d' ¹ pÒlij tÕ D‹on kèmhn plhs…on P…mpleian, œnqa >OrfeÝj dištriben. Epit. 7a 1 18 1 “Oti ØpÕ tù >OlÚmpJ

pÒlij D‹on. œcei d kèmhn plhs…on P…mpleian: ™ntaàqa tÕn >Orfša diatr‹ya… fhsi tÕn K…kona, ¥ndra gÒhta, ¢pÕ mousikÁj

¤ma kaˆ mantikÁj kaˆ tîn perˆ t¦j telet¦j Ñrgiasmîn ¢gurteÚonta tÕ prîton, et' ½dh kaˆ meizÒnwn ¢xioànta ãutÕn kaˆ

Ôclon kaˆ dÚnamin kataskeuazÒmenon: toÝj mn oân ˜kous…wj ¢podšcesqai, tin¦j d' Øpidomšnouj ™piboul¾n kaˆ b…an

™pisust£ntaj diafqe‹rai aÙtÒn. ™ntaàqa plhs…on kaˆ t¦ Le…bhqra. E. 7a 1 19 1 “Oti tÕ palaiÕn oƒ m£nteij kaˆ mousik¾n

e„rg£zonto. Epit. [8] Βλ. πχ. σχέση Ορφέα-Καδµείων Διοδ. 1 23 αλλά και αναφορά για Καδµείους στον Ολυµπο από Ηρόδοτο 1 56: toÝj

mn toà Dwrikoà gšneoj, toÝj d toà 'Iwnikoà. Taàta g¦r Ãn t¦ prokekrimšna, ™Ònta tÕ ¢rca‹on tÕ mn PelasgikÒn, tÕ d

ÈllhnikÕn œqnoj. Kaˆ tÕ mn oÙdamÍ kw ™xecèrhse, tÕ d polupl£nhton k£rta. 'Epˆ mn g¦r Deukal…wnoj basilšoj o‡kee gÁn

t¾n fqiîtin, ™pˆ d Dèrou toà “Ellhnoj t¾n ØpÕ t¾n ”Ossan te kaˆ tÕn ”Olumpon cèrhn, kaleomšnhn d Ìstiaiîtin· ™k d tÁj

Ìstiaiètidoj æj ™xanšsth ØpÕ Kadme…wn, o‡kee ™n P…ndJ, MakednÕn kaleÒmenon· ™nqeàten d aâtij ™j t¾n Druop…da metšbh,

kaˆ ™k tÁj Druop…doj oÛtwj ™j PelopÒnnhson ™lqÕn DwrikÕn ™kl»qh. [9] Θουκυδίδης Β, 99 tîn g¦r MakedÒnwn e„sˆ kaˆ Lugkhstaˆ kaˆ ‘Elimiîtai kaˆ ¥lla œqnh ™p£nwqen, § xÚmmaca mšn ™sti

toÚtoij kaˆ Øp»koa, basile…aj d' œcei kaq' aØt£. t¾n d par¦ q£lassan nàn Makedon…an ‘Alšxandroj Ð Perd…kkou pat¾r

kaˆ oƒ prÒgonoi aÙtoà, Thmen…dai tÕ ¢rca‹on Ôntej ™x ”Argouj, prîtoi ™kt»santo kaˆ ™bas…leusan ¢nast»santej m£cV ™k

mn Pier…aj P…eraj, o‰ Ûsteron ØpÕ tÕ P£ggaion pšran StrumÒnoj õkhsan F£grhta kaˆ ¥lla cwr…a (kaˆ œti kaˆ nàn Pie-

rikÕj kÒlpoj kale‹tai ¹ ØpÕ tù Pagga…J prÕj q£lassan gÁ), ™k d tÁj Bott…aj kaloumšnhj Bottia…ouj, o‰ nàn Ómoroi Cal-

kidšwn o„koàsin [10] Παυσανίας 9 30 6 lšgousi d oƒ Qr´kej, Ósai tîn ¢hdÒnwn œcousi neossi¦j ™pˆ tù t£fJ toà >Orfšwj, taÚtaj ¼dion kaˆ me‹zÒn ti °dein. Ma-

kedÒnwn d oƒ cèran t¾n ØpÕ tÕ Ôroj t¾n Pier…an œcontej kaˆ pÒlin D‹on, fasˆn ØpÕ tîn gunaikîn genšsqai t¾n teleut¾n

™ntaàqa tù >Orfe‹: „Ònti d ™k D…ou t¾n ™pˆ tÕ Ôroj kaˆ st£dia proelhluqÒti e‡kosi k…wn tš ™stin ™n dexi´ kaˆ ™p…qhma ™pˆ

tù k…oni Ødr…a l…qou, œcei d t¦ Ñst© toà >Orfšwj ¹ Ødr…a, kaq¦ oƒ ™picèrioi lšgousi. ·e‹ d kaˆ potamÕj <Elikèn: ¥cri

stad…wn ˜bdom»konta pšnte proelqÒnti tÕ ·eàma ¢fan…zetai tÕ ¢pÕ toÚtou kat¦ tÁj gÁj: dialipÕn d m£lista dÚo kaˆ e‡kosi

st£dia ¥neisi tÕ Ûdwr aâqij, kaˆ Ônoma BafÚraj ¢ntˆ <Elikînoj labën k£teisin ™j q£lassan naus…poroj. toàton oƒ

63

Diastaˆ tÕn potamÕn ™pirre‹n di¦ pantÕj tÍ gÍ t¦ ™x ¢rcÁj fasi: t¦j guna‹kaj d a‰ tÕn >Orfša ¢pškteinan ™napon…yasqa…

oƒ qelÁsai tÕ aŒma, katadàna… te ™pˆ toÚtJ tÕn potamÕn ™j t¾n gÁn, †na d¾ m¾ toà fÒnou kaq£rsia tÕ Ûdwr par£schtai. ½kousa d kaˆ ¥llon ™n Lar…sV lÒgon, æj ™n tù >OlÚmpJ. pÒlij o„ko‹to L…bhqra, Î ™pˆ Makedon…aj tštraptai tÕ Ôroj, kaˆ

enai oÙ pÒrrw tÁj pÒlewj tÕ toà >Orfšwj mnÁma: ¢fikšsqai d to‹j Libhqr…oij par¦ toà DionÚsou m£nteuma ™k Qr®khj,

™peid¦n ‡dV t¦ Ñst© toà >Orfšwj ¼lioj, thnikaàta ØpÕ suÕj ¢pole‹sqai Libhqr…oij t¾n pÒlin. oƒ mn di' oÙ pollÁj front…doj

™poioànto tÕn crhsmÒn, oÙd ¥llo ti qhr…on oÛtw mšga kaˆ ¥lkimon œsesqai nom…zontej æj ˜le‹n sfisi t¾n pÒlin, suˆ d

qrasÚthtoj mete‹nai m©llon À „scÚoj. ™peˆ d ™dÒkei tù qeù, sunšbainš sfisi toi£de. poim¾n perˆ mesoàsan m£lista t¾n

¹mšran ™pikl…nwn aØtÕn prÕj toà >Orfšwj tÕn t£fon, Ð mn ™k£qeuden Ð poim»n, ™pÇei dš oƒ kaˆ kaqeÚdonti œph te °dein tîn

>Orfšwj kaˆ mšga kaˆ ¹dÝ fwne‹n. oƒ oân ™ggÚtata nšmontej À kaˆ ¢roàntej ›kastoi t¦ œrga ¢pole…pontej ºqro…zonto ™pˆ

toà poimšnoj t¾n ™n tù ÛpnJ òd»n: ka… pote çqoàntej ¢ll»louj kaˆ ™r…zontej Óstij ™ggÚtata œstai tù poimšni ¢natršpousi

tÕn k…ona, kaˆ kate£gh te ¢p' aÙtoà pesoàsa ¹ q»kh kaˆ eden ¼lioj Ó ti Ãn tîn Ñstîn toà >Orfšwj loipÒn. aÙt…ka d ™n tÍ

™percomšnV nuktˆ Ó te qeÕj katšcei polÝ ™k toà oÙranoà tÕ Ûdwr kaˆ Ð potamÕj Ð Sàj-tîn d perˆ tÕn ”Olumpon ceim£rrwn

kaˆ Ð Sàj ™sti-, tÒte oân oátoj Ð potamÕj katšbale mn t¦ te…ch Libhqr…oij, qeîn d ƒer¦ kaˆ o‡kouj ¢nštreyen ¢nqrèpwn,

¢pšpnixe d toÚj te ¢nqrèpouj kaˆ t¦ ™n tÍ pÒlei zùa Ðmo…wj t¦ p£nta. ¢pollumšnwn d ½dh Libhqr…wn, oÛtwj oƒ ™n D…J

MakedÒnej kat£ ge tÕn lÒgon toà Larisa…ou xšnou ™j t¾n ˜autîn t¦ Ñst© kom…zousi toà >Orfšwj. Óstij d perˆ poi»sewj

™polupragmÒnhsen ½dh, toÝj >Orfšwj Ûmnouj oden Ôntaj ›kastÒn te aÙtîn ™pˆ bracÚtaton kaˆ tÕ sÚmpan oÙk ™j ¢riqmÕn

polÝn pepoihmšnouj: Lukom…dai d ‡sas… te kaˆ ™p®dousi to‹j drwmšnoij. kÒsmJ mn d¾ tîn ™pîn deutere‹a fšrointo ¨n met£

ge <Om»rou toÝj Ûmnouj, [11] Παυσανίας 9 30 4 9 Ð d >OrfeÝj ™moˆ doke‹n Øpereb£leto ™pîn kÒsmJ toÝj prÕ aÙtoà kaˆ ™pˆ mšga Ãlqen „scÚoj oŒa pisteuÒmenoj eØrhkšnai

telet¦j qeîn kaˆ œrgwn ¢nos…wn kaqarmoÝj nÒswn te „£mata kaˆ trop¦j mhnhm£twn qe…wn. t¦j d guna‹k£j fasi tîn

Qrvkîn ™pibouleÚein mn aÙtù q£naton, Óti sfîn toÝj ¥ndraj ¢kolouqe‹n œpeisen aÙtù planwmšnJ, fÒbJ d tîn ¢ndrîn oÙ

tolm©n: æj d ™nefor»santo o‡nou, ™xerg£zontai tÕ tÒlmhma, kaˆ to‹j ¢ndr£sin ¢pÕ toÚtou katšsth mequskomšnouj ™j t¦j

m£caj cwre‹n. e„sˆ d o† fasi keraunwqšnti ØpÕ toà qeoà sumbÁnai t¾n teleut¾n >Orfe‹: keraunwqÁnai d aÙtÕn tîn lÒgwn

›neka ïn ™d…dasken ™n to‹j musthr…oij oÙ prÒteron ¢khkoÒtaj ¢nqrèpouj. ¥lloij d e„rhmšnon ™stˆn æj proapoqanoÚshj oƒ

tÁj gunaikÕj ™pˆ tÕ ”Aornon di' aÙt¾n tÕ ™n tÍ Qesprwt…di ¢f…keto: enai g¦r p£lai nekuomante‹on aÙtÒqi: nom…zonta dš oƒ

›pesqai tÁj EÙrud…khj t¾n yuc¾n kaˆ ¡martÒnta æj ™pestr£fh, aÙtÒceira aÙtÕn ØpÕ lÚphj aØtoà genšsqai. lšgousi d oƒ

Qr´kej, Ósai tîn ¢hdÒnwn œcousi neossi¦j ™pˆ tù t£fJ toà >Orfšwj, taÚtaj ¼dion kaˆ me‹zÒn ti °dein. Διογένης Λαέρτιος Vitae philosophorum 1 5 7 toàton d Ð mn màqoj ØpÕ gunaikîn ¢polšsqai fhs… tÕ d' ™n D…J tÁj Makedon…aj ™p…gramma, keraunwqÁnai aÙtÒn, lšgon

oÛtwj (. Pal. vii. `617): Qr»Ϊka crusolÚrhn tÍd' >Orfša Moàsai œqayan, Ön kt£nen Øyimšdwn ZeÝj yolÒenti bšlei. [12] Φωτίου Βιλιοθήκη 186 140a 20 [13] Ο θάνατος του Ορφέα συνετέλεσε σε µεταγενέστερη δυσφήµηση των Λειβηθρίων, παρόλο που η παραολύµπια περιοχή του Δίου αναφέρεται ως χώρος του φονικού:

64

Zenob. prov. (coll. Milleri 3, 1: Mél. p. 369) s. ¢mousÒteroj Leibhqr…wn: Leib»qrioi œqnoj ™stˆ PierikÒn, oá kaˆ 'Aristotšlhj mšmnhtai ™n tÍ Meqwna…wn polite…v. lšgontai

d ¢mousÒtatoi enai oƒ Leib»qrioi, ™peid¾ par' aÙto‹j ™gšneto Ð toà 'Orfšwj q£natoj. Zenob. prov. (coll. vulg. alphabet.) 1, 79 (Ps.–Diog. 2, 26. DV. 1, 37) s. ¢mousÒteroj Leibhqr…wn: ™pˆ tîn ¢moÚswn kaˆ ¢paideÚtwn. Leib»qrioi g¦r œqnoj PierikÒn ™stin oÜte mšlouj ¡plîj oÜte

poi»matoj œnnoian lamb£non. lšgontai d ¢mousÒtatoi enai, ™peid¾ par' aÙto‹j Ð toà 'Orfšwj ™gšneto q£natoj. Thugnides Fragmenta ADHLWN DRAMATWN

Éthsen e„j Ñyènion trièbolon. m¾ nÒmison Leibhqr…wn ¢nohtÒteroi [14] Πλούταρχος Αλέξανδρος 14 8 ‘Epeˆ d' érmhse prÕj t¾n strate…an, ¥lla t' ™dÒkei shme‹a par¦ toà daimon…ou genšsqai,

kaˆ tÕ perˆ Le…bhqra toà ‘Orfšwj xÒanon (Ãn d kupar…ttinon) ƒdrîta polÝn ØpÕ t¦j ¹mšraj ™ke…naj ¢fÁke. foboumšnwn d

p£ntwn tÕ shme‹on, ‘Ar…standroj ™kšleue qarre‹n, æj ¢oid…mouj kaˆ peribo»touj katergasÒmenon pr£xeij, a‰ polÝn ƒdrîta

kaˆ pÒnon Ømnoàsi poihta‹j kaˆ mousiko‹j paršxousi. [15] Ιβυκος, απ. 25 «moj ¥upnoj klutÕj Ôrqroj ™ge…rhsin ¢hdÒnaj Ñnom£kluton 'Orf»n dšdoika m» ti p¦r qeo‹j ¢mblakën

tim¦n prÕj ¢nqrèpwn ¢me…yw. [16] Βλ. πχ. Anthologia Graeca 148 Mous£wn prÒpolon tÍd' 'Orfša QrÍkej œqhkan, Ön kt£nen Øyimšdwn ZeÝj yolÒenti bšlei, O„£grou f…lon uƒÕn, Öj `HraklÁn ™d…daxen, eØrën ¢nqrèpoij gr£mmata kaˆ sof…hn. Παυσανίας 10 30 œstin ™fexÁj met¦ tÕn P£troklon oŒa ™pˆ lÒfou tinÕj 'OrfeÝj kaqezÒmenoj, ™f£ptetai d kaˆ tÍ ¢rister´

kiq£raj, tÍ d ˜tšrv ceirˆ „tšaj yaÚei· klînšj e„sin ïn yaÚei, prosanakšklitai d tù dšndrJ. tÕ d ¥lsoj œoiken enai tÁj

PersefÒnhj, œnqa a‡geiroi kaˆ „tšai dÒxV tÍ Òm»rou pefÚkasin· ÈllhnikÕn d tÕ scÁm£ ™sti tù 'Orfe‹, kaˆ oÜte ¹ ™sq¾j

oÜte ™p…qhm£ ™stin ™pˆ tÍ kefalÍ Qr®kion. tù dšndrJ d tÍ „tšv kat¦ tÕ ›teron mšroj prosanakeklimšnoj ™stˆn aÙtÍ Pro-

mšdwn. e„sˆ mn d¾ o‰ nom…zousi kaq£per ™j po…hsin ™pesÁcqai tÕ Promšdontoj Ônoma ØpÕ toà Polugnètou· to‹j d e„rhmšnon

™stˆn ¥ndra “Ellhna œj te t¾n ¥llhn ¤pasan genšsqai fil»koon mousik¾n kaˆ ™pˆ tÍ òdÍ m£lista tÍ 'Orfšwj. kat¦ toàto

tÁj grafÁj Sced…oj Ð Fwkeàsin ¹ghs£menoj ™j Tro…an kaˆ met¦ toàton Pel…aj ™stˆn ™n qrÒnJ kaqezÒmenoj, t¦ gšneia Ðmo…wj

kaˆ t¾n kefal¾n poliÒj, ™nor´ d ™j tÕn 'Orfša· Ð d Sced…oj ™gceir…diÒn te œcwn kaˆ ¥grwst…n ™stin ™stefanwmšnoj. Παυσανίας 3 20 5 Taletoà d tÕ metaxÝ kaˆ EÙÒra Q»raj Ñnom£zontej Lhtè fasin ¢pÕ tîn ¥krwn toà Taãgštou *** D»mhtroj

™p…klhsin 'Eleusin…aj ™stˆn ƒerÒn· ™ntaàqa `Hraklša LakedaimÒnioi krufqÁna… fasin ØpÕ 'Asklhpioà tÕ traàma „èmenon· kaˆ 'Orfšwj ™stˆn ™n aÙtù xÒanon, Pelasgîn éj fasin œrgon. kaˆ tÒde d ¥llo drèmenon ™ntaàqa oda· ™pˆ qal£ssV pÒlis-

ma “Eloj Ãn, oá d¾ kaˆ “Omhroj ™mnhmÒneuken ™n katalÒgJ Lakedaimon…wn· ∆ιόδωρος 3 67 Fhsˆ to…nun par' “Ellhsi prîton eØret¾n genšsqai L…non ·uqmîn kaˆ mšlouj, œti d K£dmou kom…santoj ™k

Foin…khj t¦ kaloÚmena gr£mmata prîton e„j t¾n Èllhnik¾n metaqe‹nai di£lekton, kaˆ t¦j proshgor…aj ˜k£stJ t£xai kaˆ

toÝj caraktÁraj diatupîsai. koinÍ mn oân t¦ gr£mmata Foin…keia klhqÁnai di¦ tÕ par¦ toÝj “Ellhnaj ™k Foin…kwn mete-

necqÁnai, „d…v d tîn Pelasgîn prètwn crhsamšnwn to‹j metateqe‹si caraktÁrsi Pelasgik¦ prosagoreuqÁnai. tÕn d

L…non ™pˆ poihtikÍ kaˆ melJd…v qaumasqšnta maqht¦j sce‹n polloÚj, ™pifanest£touj d tre‹j, `Hraklša, QamÚran, 'Orfša.

…………perˆ d 'Orfšwj toà tr…tou maqhtoà t¦ kat¦ mšroj ¢nagr£yomen, Ótan t¦j pr£xeij aÙtoà diex…wmen. tÕn d' oân

65

L…non fasˆ to‹j Pelasgiko‹j gr£mmasi suntax£menon t¦j toà prètou DionÚsou pr£xeij kaˆ t¦j ¥llaj muqolog…aj

¢polipe‹n ™n to‹j Øpomn»masin. Ðmo…wj d toÚtoij cr»sasqai to‹j Pelasgiko‹j gr£mmasi tÕn 'Orfša kaˆ Pronap…dhn tÕn

Òm»rou did£skalon, eÙfuÁ gegonÒta melopoiÒn· prÕj d toÚtoij Qumo…thn tÕn Qumo…tou toà Laomšdontoj, kat¦ t¾n ¹lik…an

gegonÒta t¾n 'Orfšwj, planhqÁnai kat¦ polloÝj tÒpouj tÁj o„koumšnhj, kaˆ parabale‹n tÁj LibÚhj e„j t¾n prÕj ˜spšran

cèran ›wj çkeanoàqe£sasqai d kaˆ t¾n Nàsan, ™n Î muqologoàsin oƒ ™gcèrioi ¢rca‹oi trafÁnai tÕn DiÒnuson, kaˆ t¦j

kat¦ mšroj toà qeoà toÚtou pr£xeij maqÒnta par¦ tîn Nusašwn sunt£xasqai t¾n Frug…an Ñnomazomšnhn po…hsin, ¢rcako‹j

tÍ te dialšktJ kaˆ to‹j gr£mmasi crhs£menon. fhsˆ d' oân ”Ammwna basileÚonta toà mšrouj tÁj LibÚhj OÙranoà gÁmai qu-

gatšra t¾n prosagoreuomšnhn `Ršan, ¢delf¾n oâsan KrÒnou te kaˆ tîn ¥llwn Tit£nwn. ∆ιόδωρος XIV 2, 4. Kaˆ Ð 'OrfeÝj „sÒcronoj tù `Hrakle‹ ØpÁrce, prÕ crÒnwn Ôntej ˜katÕn toà Trwikoà polšmou, æj d

'OrfeÝj ™n Liqiko‹j perˆ aØtoà moi lšgei, Èlšnou ti bracÚteron Ûsteron enai lšgei, toÚtou mi´ d gene´ “Omhroj Øster…zei, Ð kat¦ DionÚsion ¥ndra tÕn kuklogr£fon ™pˆ tîn dÚo strateiîn legÒmenoj Øp£rcein, QhbaŽkÁj Èll»nwn te tÁj di¦ t¾n

Èlšnhn. DiÒdwrÒj te sÚntroca lšgei Dionus…J, kaˆ ›teroi mur…oi dš. [Tzetzes Hist. 12, 179.] DiÒdwroj ¢pode…knusi toàton

(Homerum) prÕ tÁj `Hrakleidîn kaqÒdou teteleuthkÒta. [Crameri Anecd. Paris. II p. 227; cf. Muller frag. II p. 10.] Αιλιανός, Ποικίλη Ιστορία 8 6 Tîn ¢rca…wn fasˆ Qrvkîn mhdšna ™p…stasqai gr£mmata· ¢ll¦ kaˆ ™nÒmizon a‡sciston enai

p£ntej oƒ t¾n EÙrèphn o„koàntej b£rbaroi crÁsqai gr£mmasin. oƒ d ™n tÍ 'As…v æj lÒgoj ™crînto aÙto‹j m©llon. œnqen toi

kaˆ tolmîsi lšgein mhd tÕn 'Orfša sofÕn gegonšnai, Qr´ka Ônta, ¢ll' ¥llwj toÝj mÚqouj aÙtoà katayeÚsasqai. taàta

'Androt…wn lšgei, e‡ tJ pistÕj Øpr tÁj ¢grammat…aj kaˆ ¢paideus…aj Qrvkîn tekmhriîsai. ∆ιογένης Λαέρτιος Vitae philosophorum 1 4 10 MoÚshj OÙran…hj uƒÕn ™ãstef£nou. kaˆ ïde mn ¢f' Èll»nwn Ãrxe filosof…a,

Âj kaˆ aÙtÕ tÕ Ônoma t¾n b£rbaron ¢pšstraptai proshgor…an. Oƒ d t¾n eÛresin didÒntej ™ke…noij par£gousi kaˆ ‘Orfša tÕn

Qr´ka, lšgontej filÒsofon gegonšnai kaˆ enai ¢rcaiÒtaton. ∆ιογένης Λαέρτιος Vitae philosophorum 1 40 perˆ d¾ tîn ˜pt¦ (¥xion g¦r ™ntaàqa kaqolikîj k¢ke…nwn ™pimnhsqÁnai) lÒgoi

fšrontai toioàtoi. D£mwn Ð Kurhna‹oj gegrafëj Perˆ tîn filosÒfwn [FHG IV 277] p©sin ™gkale‹, m£lista d to‹j ˜pt£. 'A-

naximšnhj dš fhsi p£ntaj ™piqšsqai poihtikÁi· Ð d Dika…arcoj [fr. 28 FHG II 243 vgl. Hermes `27 (`1892) 120. 126] oÜte sofoÝj

oÜte filosÒfouj fhsˆn aÙtoÝj gegonšnai, sunetoÝj dš tinaj kaˆ nomoqetikoÚj. ….. ÌppÒbotoj d ™n tÁi tîn FilosÒfwn

¢nagrafÁi· 'Orfša, L…non, SÒlwna, Per…andron, 'An£carsin, KleÒboulon, MÚswna, QalÁn, B…anta, PittakÒn, 'Ep…carmon [`23 A 6c], PuqagÒran. " Αλκιδάµας, Οδυσσεύς 24 "γράµµατα πρώτος εξήνεγκε παρά µουσών µαθών" GEWRGIOU MONACOU CRONIKH ISTORIA 147 2 Met¦ d Sameg¦r gšgone krit¾j Bar£k, meq' oá kaˆ Debèra ¹ profÁtij kaˆ

gun¾ 'Afiadèk, œth m polem»saj kaˆ tÕn 'Iabˆn kaˆ tÕn Sis£ra ql…yanta tÕn 'Isra¾l œth k. Óte kaˆ tÕn Sis£ra 'Ia¾l

¢pškteinen ™n pass£lJ gun¾ Cabr toà Kina…ou. ™f' oá PromhqeÝj kaˆ 'OrfeÝj Ð Qr±x oƒ sofètatoi par' “Ellhsin, kaˆ

'AsklhpiÕj Ð „atrÕj kaˆ Lukoàrgoj Ð Sparti£thj kaˆ nomoqšthj tîn Èll»nwn ™gnwr…zonto. Ιάµβλιχος Πerˆ toà Puqagorikoà b…ou 34 242 ™n d to‹j Babulwn…wn ¢koÚein ƒero‹j “Ellhna gegonšnai DiÒj, toà d Dîron kaˆ

Xoàqon kaˆ A„Òlon, aŒj Øfhg»sesin ¢kolouqÁsai kaˆ aÙtÕn `Hs…odon. Ðpotšrwj mn oân œcei, perˆ tîn ¢rca…wn oÙk eÙmarj

dšcesqai t¢kribj to‹j newtšroij À katamaqe‹n, ÐmologoÚmenon d di' ˜katšraj tîn ƒstoriîn sun£gesqai tÕ presbut£thn

66

enai tîn dialšktwn t¾n Dwr…da, met¦ d taÚthn genšsqai t¾n A„ol…da, lacoàsan ¢pÕ A„Òlou toÜnoma, tr…thn d t¾n 'Atq…da, klhqe‹san ¢pÕ 'Atq…doj tÁj Kranaoà, tet£rthn d t¾n 'I£da, legomšnhn ¢pÕ ”Iwnoj toà XoÚqou kaˆ KreoÚshj tÁj 'Erecqšwj, teqeimšnhn d trisˆ genea‹j Ûsteron tîn prÒteron kat¦ Qr´kaj kaˆ t¾n 'Wreiqu…aj ¡rpag»n, æj oƒ ple…ouj tîn ƒstorikîn

¢pofa…nousi. kecrÁsqai d tÍ DwrikÍ dialšktJ kaˆ tÕn 'Orfša, presbÚtaton Ônta tîn poihtîn. tÁj d „atrikÁj m£list£ fa-

sin aÙtoÝj ¢podšcesqai tÕ diaithtikÕn edoj Κλήµης Αλεξανδρεύς, Στρώµατα, 1 21 131 Naˆ m¾n 'Onom£kritoj Ð 'Aqhna‹oj, oá t¦ e„j 'Orfša ferÒmena poi»mata lšgetai

enai, kat¦ t¾n tîn Peisistratidîn ¢rc¾n perˆ t¾n penthkost¾n Ñlumpi£da eØr…sketai, 'OrfeÝj d, Ð sumpleÚsaj `Hrakle‹,

Mousa…ou did£skaloj· 'Amf…wn g¦r dusˆ pro£gei genea‹j tîn 'Iliakîn, DhmÒdokoj d kaˆ F»mioj met¦ t¾n 'Il…ou ¤lwsin Ö

mn g¦r par¦ to‹j Fa…axin, Ö d par¦ to‹j mnhstÁrsi) kat¦ tÕ kiqar…zein eÙdok…moun. kaˆ toÝj mn ¢naferomšnouj e„j Mou-

sa‹on crhsmoÝj 'Onomakr…tou enai lšgousi, tÕn KratÁra d tÕn 'Orfšwj ZwpÚrou toà `Hrakleètou t»n te E„j “Aidou

kat£basin Prod…kou toà Sam…ou. ”Iwn d Ð C‹oj ™n to‹j Triagmo‹j kaˆ PuqagÒran e„j 'Orfša ¢nenegke‹n tina ƒstore‹.

'Epigšnhj d ™n to‹j Perˆ tÁj e„j 'Orfša poi»sewj Kšrkwpoj enai lšgei toà Puqagore…ou t¾n E„j “Aidou kat£basin kaˆ tÕn

ÌerÕn lÒgon, tÕn d Pšplon kaˆ t¦ Fusik¦ Bront…nou. naˆ m¾n kaˆ Tšrpandron ¢rcazous… tinej· Èll£nikoj goàn toàton

ƒstore‹ kat¦ M…dan gegonšnai, Fan…aj d prÕ Terp£ndrou tiqeˆj Lšschn tÕn Lšsbion 'ArcilÒcou neèteron fšrei tÕn

Tšrpandron, dihmillÁsqai d tÕn Lšschn 'Arkt…nJ kaˆ nenikhkšnai· Κλήµης Αλεξανδρεύς Stromata 1 14 59 1 Fasˆ d “Ellhnej met£ ge 'Orfša kaˆ L…non kaˆ toÝj palaiot£touj par¦ sf…si

poiht¦j ™pˆ sof…v prètouj qaumasqÁnai toÝj ˜pt¦ toÝj ™piklhqšntaj sofoÚj, ïn tšssarej mn ¢pÕ 'As…aj Ãsan, QalÁj te Ð

Mil»sioj kaˆ B…aj Ð PrihneÝj kaˆ PittakÕj Ð Mitulhna‹oj kaˆ KleÒbouloj Ð L…ndioj, dÚo d ¢pÕ EÙrèphj, SÒlwn te Ð 'Aqh-

na‹oj kaˆ C…lwn Ð LakedaimÒnioj, tÕn d ›bdomon o‰ mn Per…andron enai lšgousin tÕn Kro…nqion, o‰ d 'An£carsin tÕn

SkÚqhn, o‰ d 'Epimen…dhn tÕn KrÁta· ([Ön ÈllhnikÕn ode prof»thn,] oá mšmnhtai Ð ¢pÒstoloj Paàloj ™n tÍ prÕj T…ton

™pistolÍ, lšgwn oÛtwj· «epšn tij ™x aÙtîn ‡dioj prof»thj oÛtwj· Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου Perˆ ¢retÁj kaˆ kak…aj 1 208 9. (`4, 25, 2). “Oti 'OrfeÝj O„£grou Ãn uƒÒj, Qr´x d tÕ gšnoj, paide…v kaˆ melJd…v kaˆ poi»sei polÝ prošcwn. ™pˆ tosoàto d prošbh dÒxV, éste doke‹n tÍ melJd…v qšlgein t¦ qhr…a kaˆ t¦

dšndrh. perˆ d paide…an ¢scolhqeˆj kaˆ t¦ perˆ tÁj qeolog…aj muqologoÚmena kalîj ™kmaqën ¢ped»mhsen e„j t¾n A‡gupton

k¢ke‹ poll¦ prosepimaqën mšgistoj ™gšneto tîn Èll»nwn œn te ta‹j teleta‹j kaˆ qeolog…aij kaˆ poi»masi kaˆ melJd…aij. sunestrateÚsato d to‹j 'ArgonaÚtaij. PROKLOU PLATWNIKOU DIADOCOU PERI THS KATA PLATWNA QEOLOGIAS 5 33 æj o† te b£rbaro… fasi kaˆ Ð tîn

Èll»nwn qeolÒgoj 'OrfeÚj Σχολια Αισχύλου Bass£rai Kat£log. 11: Bass£rai. «Eratosth.« 'Astroqes…ai zwid…wn 24 p. 29, 6 Olivieri: ... tÕn mn DiÒnuson oÙk ™t…ma (sc. Orpheus) ..., tÕn d “Hlion mšgiston tîn qeîn ™nÒmizen enai, Ön kaˆ 'ApÒllwna proshgÒreusen· ™pegeirÒmenÒj te tÁj nuktÕj kat¦ t¾n

˜wqin¾n ™pˆ tÕ Ôroj tÕ kaloÚmenon P£ggaion `¢niën’ prosšmene t¦j ¢natol£j, †na ‡dhi tÕn “Hlion prîton. Óqen Ð DiÒnusoj

Ñrgisqeˆj aÙtîi œpemye t¦j Bassar…daj, éj fhsin A„scÚloj Ð tîn tragwidiîn poiht»j, a†tinej aÙtÕn dišspasan kaˆ t¦ mšlh

dišrriyan cwrˆj ›kaston. aƒ d Moàsai sunagagoàsai œqayan ™pˆ to‹j legomšnoij Leib»qroij ...

67

Σχολ. 'ARISTOFANOUS NEFELWN. ÙPOQESIS 768 3 [sch. Recent. Tzetzae] farmakopèlais: farmakopîlai kur…wj oƒ t¦

f£rmaka pipr£skontej t£ te lusiteloànta kaˆ t¦ qan£sima, to‹j palaio‹j d kaˆ oƒ toÝj timalfe‹j l…qouj pipr£skontej

farmakopîlai ™lšgonto· oÙdeˆj g¦r tîn toioÚtwn l…qwn Öj oÙk œcei xenwtšraj dun£meij. t¾n l…qon] t¾n krÚstalon. ¢f' Âj

tÕ pàr ¤ptousi: t¾n krÚstalon lšgei, ¿ prosballoÚshj ¢kt‹noj ¹l…ou prîta mn propšmpei kapnÒn. perˆ taÚthj 'OrfeÚj te

fhsˆ kaˆ t¦ pr£gmata safšsteron de…knusin. Σχολ. Vetera Αιλ. Αριστ.165 4 ¢rcaiÒtatoj dš ™stin Ð “Omhroj, æj ‡smen. e„ dš tij e‡poi· kaˆ m¾n prÕ aÙtoà gšgonen 'OrfeÚj· lšgomen Óti Ð 'OrfeÝj prÕ aÙtoà gšgone, t¦ d dÒgmata 'Orfšwj 'Onom£kritoj metšbale di' ™pîn, crÒnJ Ûsteron Òm»rou

genÒmenoj. kaˆ A„sc…nhj Τζέτζης, Σχολ. Εργα και Ηµέραι Ησιοδ. 568 1 OINAS PERITAMNEMEN. T¦j ¢mpšlouj kladeÚein lšgei prÕ ™pifane…aj

celidÒnoj. Kaˆ oÛtwj mn Ð `Hs…odoj tuca…wj kaˆ ¡plîj fhsˆn ¢rotriń te kaˆ futeÚein, kaˆ spe…rein, kaˆ kladeÚein, kaˆ

ple‹n, kaˆ game‹n, kaˆ t¦ Ómoia. 'OrfeÝj d maqhmatikîj p£nta parakeleÚetai drń· oŒon, sel»nhj trecoÚshj perˆ parqšnon

p£nta futeÚein pl¾n mÒnwn ¢mpšlwn mise‹ g¦r ¹ parqšnoj t¾n ¥mpelon di¦ tÕn patšra 'Ik£rion. DiÕj ØdrocÒou

peripoleÚontoj m¾ pleÚsVj· calep¾ g¦r tÒte l…an ™stin ¹ q£lassa. Toà aÙtoà DiÕj ™n 'IcqÚsin Ôntoj kalÕn g£mouj poie‹n

kaˆ t¦ loip¦ Ðmo…wj. Scholia vetera Ω Πυθ. 4 313α 13 oÛtw d¾ kaˆ 'Orfša, di¦ tÕ 'ApÒllwnoj enai uƒÕn gÒnJ. parat…qetai d kaˆ crhsmÒn tina, Ón

fhsi Mšnaicmon ¢nagr£fein ™n tù Puqikù (scr. rer. Alex. p. 146). œcei d oÛtwj· Pišrej a„nopaqe‹j, stugn¾n ¢pot…sete lèbhn 'Orfš' ¢pokte…nantej 'ApÒllwnoj f…lon uƒÒn. kaˆ 'Asklhpi£dhj (FHG III p. 303) ™n ›ktJ TragJdoumšnwn ƒstore‹ 'ApÒllwnoj kaˆ KalliÒphj Ùmšnaion, 'I£lemon, 'Orfša.

316B 310E

[17] Διόδωρος 3 65. [18] Τα Ορφικά, διατριβή Κ. Χασάπη, 1965 [Γενική Εισαγωγή Ι. Δ. Πασσά] Εκδόσεις Εγκυκλοπαιδείας του Ηλιου, 44 [19] Jacoby, Die Fragmente der Griechischer Historiker, Zweiter Teil, B, 239, 995, 14. [20] Βλ. πχ. Ορφεύς και ελληνική πολιτιστική παράδοση Παυσανίας . X 30, 6 ¢poblšyanti d aâqij ™j t¦ k£tw tÁj grafÁj œstin ™fexÁj met¦ tÕn P£troklon oŒa ™pˆ lÒfou tinÕj >OrfeÝj kaqezÒmenoj,

™f£ptetai d kaˆ tÁi ¢rister©i kiq£raj, tÁi d ˜tšrai ceirˆ „tšaj klînšj e„sin ïn yaÚei, prosanakšklitai d tîi dšndrwi: tÕ

d ¥lsoj œoiken enai tÁj PersefÒnhj, œnqa a‡geiroi kaˆ „tšai dÒxhi tÁi <Om»rou [k 509] pefÚkasin. <EllhnikÕn d tÕ scÁm£

™sti tîi >Orfe‹ kaˆ oÜte ¹ ™sq¾j oÜte ™p…qhm£ ™stin ™pˆ tÁi kefalÁi Qr£ikion.

Παυσανίας 3 20 5 6 kaˆ >Orfšwj ™stˆn ™n aÙtù xÒanon, Pelasgîn< éj fasin œrgon.

ο πρώτος µύστης και θεολόγος Αριστοφάνης, Βάτραχοι 1030

68

Taàta g¦r ¥ndraj cr¾ poiht¦j ¢ske‹n. Skšyai g¦r ¢p' ¢rcÁj æj çfšlimoi tîn poihtîn oƒ genna‹oi gegšnhntai. >OrfeÝj mn

g¦r telet£j q' ¹m‹n katšdeixe fÒnwn t' ¢pšcesqai, Mousa‹oj d' ™xakšseij te nÒswn kaˆ crhsmoÚj, <Hs…odoj d gÁj ™rgas…aj,

karpîn éraj, ¢rÒtouj: Ð d qe‹oj “Omhroj ¢pÕ toà tim¾n kaˆ klšoj œscen pl¾n toàd' Óti cr»st' ™d…daxen, t£xeij, ¢ret£j,

Ðpl…seij ¢ndrîn;

Ευριπίδης, Ρήσος 943 musthr…wn te tîn ¢porr»twn fan¦j œdeixen >OrfeÚj

Διόδωρος 1 23 6 Semšlh tštoken ™k DiÕj ”Osirin. ™n d to‹j Ûsteron crÒnoij >Orfša, meg£lhn œconta dÒxan par¦ to‹j “Ellhsin ™pˆ melJd…v

kaˆ teleta‹j kaˆ qeolog…aij, ™pixenwqÁnai to‹j Kadme…oij kaˆ diaferÒntwj ™n ta‹j Q»baij timhqÁnai.

Διόδωρος 5 64 4 kaˆ tÕn >Orfša, fÚsei diafÒrJ kecorhghmšnon prÕj po…hsin kaˆ melJd…an, maqht¾n genšsqai toÚtwn, kaˆ prîton e„j toÝj

“Ellhnaj ™xenegke‹n telet¦j kaˆ must»ria.

Διόδωρος 5 77 3 t»n te g¦r par' >Aqhna…oij ™n >Eleus‹ni ginomšnhn telet»n, ™pifanest£thn scedÕn oâsan ¡pasîn, kaˆ t¾n ™n Samoqr®kV kaˆ

t¾n ™n Qr®kV ™n to‹j K…kosin, Óqen Ð katade…xaj >OrfeÝj Ãn, mustikîj parad…dosqai,

Παυσανίας 9 30 4 Ð d >OrfeÝj ™moˆ doke‹n Øpereb£leto ™pîn kÒsmJ toÝj prÕ aÙtoà kaˆ ™pˆ mšga Ãlqen „scÚoj oŒa pisteuÒmenoj eØrhkšnai

telet¦j qeîn kaˆ œrgwn ¢nos…wn kaqarmoÝj nÒswn te „£mata kaˆ trop¦j mhnim£twn qe…wn.

Παυσανίας 9 30 5 e„sˆ d o† fasi keraunwqšnti ØpÕ toà qeoà sumbÁnai t¾n teleut¾n >Orfe‹: keraunwqÁnai d aÙtÕn tîn lÒgwn ›neka ïn

™d…dasken ™n to‹j musthr…oij oÙ prÒteron ¢khkoÒtaj ¢nqrèpouj.

Κλήµης Αλεξανδρεύς, Προτρεπτικός 2 21 Taàt' œsti t¦ krÚfia tîn Aqhna…wn must»ria. Taàt£ toi kaˆ >OrfeÝj ¢nagr£fei. Paraq»somai dš soi aÙt¦ toà >Orfšwj t¦

œph

Διογένης Λαέρτιος, Vitae philosophorum 8 8 rv. fhsˆ d kaˆ >AristÒxenoj t¦ ple‹sta tîn ºqikîn dogm£twn labe‹n tÕn PuqagÒran par¦ Qemistokle…aj tÁj ™n Delfo‹j. ”Iwn

d Ð C‹oj ™n to‹j Triagmo‹j fhsin aÙtÕn œnia poi»santa ¢nenegke‹n e„j >Orfša.

Iamblichus Chalcidensis De vita Pythagorica 28 145 14 e‡ tij boÚloito maqe‹n, ·htšon æj tÁj PuqagorikÁj kat'¢riqmÕn qeolog…aj par£deigma ™nargj œkeito par¦ >Orfe‹. oÙkšti d¾

oân ¢mf…bolon gšgone tÕ t¦j ¢form¦j par¦ >Orfšwj labÒnta PuqagÒran sunt£xai tÕn perˆ qeîn lÒgon, Ön kaˆ ƒerÕn di¦

toàto ™pšgrayen, æj ¨n ™k toà mustikwt£tou ¢phnqismšnon par¦ >Orfe‹ tÒpou, e‡te Ôntwj toà ¢ndrÒj, æj oƒ ple‹stoi lš-

gousi, sÚggramm£ ™stin,

Κλήµης Αλεξανδρεύς Stromata 1 21 131

69

Naˆ m¾n >Onom£kritoj Ð >Aqhna‹oj, oá t¦ e„j >Orfša ferÒmena poi»mata lšgetai enai, kat¦ t¾n tîn Peisistratidîn ¢rc¾n

perˆ t¾n penthkost¾n Ñlumpi£da eØr…sketai, >OrfeÝj d, Ð sumpleÚsaj <Hrakle‹, Mousa…ou did£skaloj: >Amf…wn g¦r dusˆ

pro£gei genea‹j tîn >Iliakîn, DhmÒdokoj d kaˆ F»mioj met¦ t¾n >Il…ou ¤lwsin Ö mn g¦r par¦ to‹j Fa…axin, Ö d par¦

to‹j mnhstÁrsi) kat¦ tÕ kiqar…zein eÙdok…moun. kaˆ toÝj mn ¢naferomšnouj e„j Mousa‹on crhsmoÝj >Onomakr…tou enai

lšgousi, tÕn KratÁra d tÕn >Orfšwj ZwpÚrou toà <Hrakleètou t»n te E„j “Aidou kat£basin Prod…kou toà Sam…ou. ”Iwn d

Ð C‹oj ™n to‹j Triagmo‹j kaˆ PuqagÒran e„j >Orfša ¢nenegke‹n tina ƒstore‹. >Epigšnhj d ™n to‹j Perˆ tÁj e„j >Orfša

poi»sewj Kšrkwpoj enai lšgei toà Puqagore…ou t¾n E„j “Aidou kat£basin kaˆ tÕn <IerÕn lÒgon, tÕn d Pšplon kaˆ t¦ Fu-

sik¦ Bront…nou. naˆ m¾n kaˆ Tšrpandron ¢rcazous… tinej: <Ell£nikoj goàn toàton ƒstore‹ kat¦ M…dan gegonšnai, Fan…aj d

prÕ Terp£ndrou tiqeˆj Lšschn tÕn Lšsbion >ArcilÒcou neèteron fšrei tÕn Tšrpandron, dihmillÁsqai d tÕn Lšschn

>Arkt…nJ kaˆ nenikhkšnai:

Μουσική – ποίηση - σοφία Πλάτων, Ιων, 536 B ™k d toÚtwn tîn prètwn daktul…wn, tîn poihtîn, ¥lloi ™x ¥llou aâ ºrthmšnoi e„sˆ kaˆ ™nqousi£zousin, oƒ mn ™x >Orfšwj,

oƒ d' ™k Mousa…ou, oƒ d polloˆ ™x <Om»rou katšconta… te kaˆ œcontai.

Αθήναιος 14 32 tÕ d' Ólon œoiken ¹ palai¦ tîn <Ell»nwn sof…a tÍ mousikÍ m£list' enai dedomšnh. kaˆ di¦ toàto tîn mn qeîn >ApÒllwna,

tîn d ¹miqšwn >Orfša mousikètaton kaˆ sofètaton œkrinon:

Πλάτων, Κρατύλος 402 b 4 ·eum£twn ÑnÒmata qšsqai; ésper aâ “Omhroj >WkeanÒn te qeîn gšnes…n fhsin kaˆ mhtšra ThqÚn: omai d kaˆ <Hs…odoj.

lšgei dš pou kaˆ >OrfeÝj Óti WkeanÕj prîtoj kall…rrooj Ãrxe g£moio, Ój ·a kasign»thn Ðmom»tora ThqÝn Ôpuien. taàt' oân

skÒpei Óti kaˆ ¢ll»loij sumfwne‹ kaˆ prÕj t¦ toà <Hrakle…tou p£nta te…nei.

Αριστοτέλης De generatione animalium 734a 16 T¦ oân ¥lla pîj; À g£r toi ¤ma p£nta g…gnetai t¦ mÒria oŒon kard…a pneÚmwn Âpar ÑfqalmÕj kaˆ tîn ¥llwn ›kaston, À

™fexÁj ésper ™n to‹j kaloumšnoij >Orfšwj œpesin: ™ke‹ g¦r Ðmo…wj fhsˆ g…gnesqai tÕ zùon tÍ toà diktÚou plokÍ.

Ψ.Λουκιανός, Περί Αστρολογίας, 10: “Ellhnej d oÜte par' A„qiÒpwn oÜte par' A„gupt…wn ¢strolog…hj pšri oÙdn ½kousan, ¢ll¦ sf…sin 'OrfeÝj Ð O„£grou kaˆ

KalliÒphj prîtoj t£de ¢phg»sato, oÙ m£la ™mfanšwj, oÙd ™j f£oj tÕn lÒgon pro»negken, ¢ll' ™j gohte…hn kaˆ ƒerolog…hn, o†h diano…h ™ke…nou. phx£menoj g¦r lÚrhn Ôrgi£ te ™poišeto kaˆ t¦ ƒer¦ ½eiden· ¹ d lÚrh ˜pt£mitoj ™oàsa t¾n tîn ki-

neomšnwn ¢stšrwn ¡rmon…hn suneb£lleto. taàta 'OrfeÝj diz»menoj kaˆ taàta ¢nakinšwn p£nta œqelgen kaˆ

p£ntwn ™kr£teen· oÙ g¦r ™ke…nhn t¾n lÚrhn œblepen oÙdš oƒ ¥llhj œmele mousourg…hj, ¢ll' aÛth 'Orfšoj ¹ meg£lh lÚrh, “Ellhnšj te t£de timšontej mo…rhn ™n tù oÙranù ¢pškrinan kaˆ ¢stšrej polloˆ kalšontai lÚrh 'Orfšoj. ʺ Αλκιδάµας, Οδυσσεύς 24, Gr£mmata prîtoj ™x»negke par¦ mousîn maqën

70

σοφός Διογένης Λαέρτιος Vitae philosophorum 1 42 <IppÒbotoj d ™n tÍ Tîn filosÒfwn ¢nagrafÍ: >Orfša, L…non, SÒlwna, Per…andron, >An£carsin, KleÒboulon, MÚswna,

QalÁn, B…anta, PittakÒn, >Ep…carmon, PuqagÒran.

Κλήµης Αλεξανδρεύς Stromata 1 14 59 1 Fasˆ d “Ellhnej met£ ge >Orfša kaˆ L…non kaˆ toÝj palaiot£touj par¦ sf…si poiht¦j ™pˆ sof…v prètouj qaumasqÁnai

toÝj ˜pt¦ toÝj ™piklhqšntaj sofoÚj, ïn tšssarej mn ¢pÕ >As…aj

Κλήµης Αλεξανδρεύς Stromata 5 4 24 1 >All¦ kaˆ oƒ par¦ toÚtwn tîn profhtîn t¾n qeolog…an dedidagmšnoi poihtaˆ di' Øpono…aj poll¦ filosofoàsi, tÕn >Orfša

lšgw, tÕn L…non, tÕn Mousa‹on, tÕn “Omhron kaˆ <Hs…odon kaˆ toÝj taÚtV sofoÚj. parapštasma d aÙto‹j prÕj toÝj polloÝj

¹ poihtik¾ yucagwg…a: Ôneiro… te kaˆ sÚmbola ¢fanšstera p£nta to‹j ¢nqrèpoij oÙ fqÒnJ (oÙ g¦r qšmij ™mpaqÁ noe‹n tÕn

qeÒn), ¢ll' Ópwj e„j t¾n tîn a„nigm£twn œnnoian ¹ z»thsij pareisdÚousa ™pˆ t¾n eÛresin tÁj ¢lhqe…aj ¢nadr£mV. taÚtV toi

SofoklÁj, Ð tÁj tragJd…aj poiht»j, fhs… pou: kaˆ tÕn qeÕn toioàton ™xep…stamai: sofo‹j mn a„niktÁra qesf£twn ¢e…,

skaio‹j d faàlon k¢n brace‹ did£skalon, [21] Ευριπίδης Αλκ. 357 e„ d' >Orfšwj moi glîssa kaˆ mšloj parÁn, ést' À kÒrhn D»mhtroj À ke…nhj pÒsin Ûmnoisi khl»sant£ s' ™x “Aidou labe‹n,

katÁlqon ¥n. - -962 ™gë kaˆ di¦ moÚsaj kaˆ met£rsioj Ãixa kaˆ ple…stwn ¡y£menoj lÒgwn kre‹sson oÙdn >An£gkaj

Qr»issaij ™n san…sin, t¦j >Orfe…a katšgrayen gÁruj, oÙd' Ósa Fo‹boj >Asklhpi£daij œdwke f£rmaka polupÒnoij

¢ntitemën broto‹sin.

Ευριπ.. Cycl. 646 ¢ll' od' ™pwid¾n >Orfšwj ¢gaq¾n p£nu, æj aÙtÒmaton tÕn dalÕn e„j tÕ kran…on ste…conq' Øf£ptein tÕn monîpa pa‹da gÁj.

9a 1 -Υψιπύλη [OX. Pap. VI n. 852 fr. 1 col. 3, 8 p. 36 Hunt 9a 2 `51 Arnim] UY(ipÚlh) ... mšswi d par' ƒstîi >Asi¦j œlegon

„»ion QrÁiss' ™bÒa k…qarij >Orfšwj makropÒdwn pitÚlwn ™ršthisi keleÚsmata melpomšna, tot mn tacÚploun tot d'

e„lat…naj ¢n£pauma pl£taj.

Διόδωρος 4 25 2 >Epeˆ d' >Orfšwj ™mn»sqhmen, oÙk ¢no…keiÒn ™sti parekb£ntaj bracša perˆ aÙtoà dielqe‹n. oátoj g¦r Ãn uƒÕj mn O„£grou,

Qr´x d tÕ gšnoj, paide…v d kaˆ melJd…v kaˆ poi»sei polÝ prošcwn tîn mnhmoneuomšnwn: kaˆ g¦r po…hma sunet£xato qau-

mazÒmenon kaˆ tÍ kat¦ t¾n òd¾n eÙmele…v diafšron. ™pˆ tosoàto d prošbh tÍ dÒxV éste doke‹n tÍ melJd…v qšlgein t£ te

qhr…a kaˆ t¦ dšndra. perˆ d paide…an ¢scolhqeˆj kaˆ t¦ perˆ tÁj qeolog…aj muqologoÚmena maqèn, ¢ped»mhse mn e„j

A‡gupton, k¢ke‹ poll¦ prosepimaqën mšgistoj ™gšneto tîn <Ell»nwn œn te ta‹j qeolog…aij kaˆ ta‹j teleta‹j kaˆ poi»masi

kaˆ melJd…aij. sunestrateÚsato d kaˆ to‹j >ArgonaÚtaij,

Απολλώνιος Ρόδιος, Αργοναυτικά 1 23 Prît£ nun >OrfÁoj mnhsèmeqa, tÒn ·£ pot' aÙt» KalliÒph Qr»iki fat…zetai eÙnhqe‹sa O„£grJ skopiÁj Pimplh…doj ¥gci

tekšsqai. aÙt¦r tÒng' ™nšpousin ¢teiršaj oÜresi pštraj qšlxai ¢oid£wn ™nopÍ potamîn te ·šeqra:fhgoˆ d' ¢gri£dej ke…nhj œti

71

s»mata molpÁj ¢ktÍ Qrhik…V Zènhj œpi thleqÒwsai ˜xe…hj sticÒwsin ™p»trimoi, §j Óg' ™piprÒ qelgomšnaj fÒrmiggi kat»gage

Pier…hqen.

Στράβων 1 0 3 17 >ApÕ d toà mšlouj kaˆ toà ·uqmoà kaˆ tîn Ñrg£nwn kaˆ ¹ mousik¾ p©sa Qrvk…a kaˆ >Asi©tij nenÒmistai. dÁlon d' œk te

tîn tÒpwn ™n oŒj aƒ Moàsai tet…mhntai: Pier…a g¦r kaˆ ”Olumpoj kaˆ P…mpla kaˆ Le…bhqron tÕ palaiÕn Ãn Qr®kia cwr…a

kaˆ Ôrh, nàn d œcousi MakedÒnej: tÒn te <Elikîna kaqišrwsan ta‹j MoÚsaij Qr´kej oƒ t¾n Boiwt…an ™poik»santej, o†per

kaˆ tÕ tîn Leibhqri£dwn numfîn ¥ntron kaqišrwsan. o† t' ™pimelhqšntej tÁj ¢rca…aj mousikÁj Qr´kej lšgontai, >OrfeÚj te

kaˆ Mousa‹oj kaˆ Q£murij, kaˆ tù EÙmÒlpJ d toÜnoma ™nqšnde, kaˆ oƒ tù DionÚsJ t¾n >As…an Ólhn kaqierèsantej mšcri

tÁj >IndikÁj ™ke‹qen kaˆ t¾n poll¾n mousik¾n metafšrousi: kaˆ Ð mšn t…j fhsin "kiq£ran >Asi©tin ·£sswn," Ð d toÝj

aÙloÝj Berekunt…ouj kale‹ kaˆ Frug…ouj: kaˆ tîn Ñrg£nwn œnia barb£rwj çnÒmastai n£blaj kaˆ sambÚkh kaˆ b£rbitoj kaˆ

mag£dij kaˆ ¥lla ple…w.

Σουίδα, QrhskeÚei· a„tiatikÍ. qeosebe‹, Øphrete‹ to‹j qeo‹j. lšgetai g¦r æj 'OrfeÝj Qr´x prîtoj tecnologÁsai t¦ `Ell»nwn

must»ria. kaˆ tÕ tim©n qeÕn qrhskeÚein ™k£lesan, æj Qrvk…aj oÜshj tÁj eØršsewj. À ¢pÕ toà qeÕn derkeÚein, Ó ™stin Ðr©n. Διογένης Λαέρτιος Vitae philosophorum 1 4 10 MoÚshj OÙran…hj uƒÕn ™ãstef£nou. kaˆ ïde mn ¢f' <Ell»nwn Ãrxe filosof…a, Âj kaˆ aÙtÕ tÕ Ônoma t¾n b£rbaron

¢pšstraptai proshgor…an. Oƒ d t¾n eÛresin didÒntej ™ke…noij par£gousi kaˆ >Orfša tÕn Qr´ka, lšgontej filÒsofon ge-

gonšnai kaˆ enai ¢rcaiÒtaton.

Διογένης Λαέρτιος Vitae philosophorum 1 5 7 toàton d Ð mn màqoj ØpÕ gunaikîn ¢polšsqai fhs… tÕ d' ™n D…J tÁj Makedon…aj ™p…gramma, keraunwqÁnai aÙtÒn, lšgon

oÛtwj (.Pal. vii. `617): Qr»Ϊka crusolÚrhn tÍd' >Orfša Moàsai œqayan, Ön kt£nen Øyimšdwn ZeÝj yolÒenti bšlei.

Ευστάθιος, Σχολ. Ιλ. 1 462 19 kaˆ Óti Qr´kej Ãsan oƒ ™pimelhqšntej tÁj ¢rca…aj mousikÁj, >OrfeÚj, Mousa‹oj kaˆ Q£murij: kaˆ Óti ™n tÍ ¢ktÍ tÍ perˆ tÕn

”Aqwn Q£murij Ð Qr´x ™bas…leuse tîn aÙtîn ™pithdeum£twn genÒmenoj, ïn kaˆ Ð K…kwn >OrfeÚj, Öj >OrfeÝj t¦ prîta mn

¢gurteÚwn dišzh, eta kaˆ meizÒnwn ¢xiîn ˜autÕn kaˆ Ôclon kaˆ dÚnamin peripoioÚmenoj diefq£rh ™x ™pisust£sewj, ¢n¾r

gÒhj ¢pÕ mousikÁj te kaˆ mantikÁj kaˆ tîn perˆ t¦j telet¦j Ñrgiasmîn. kaˆ taàta mn oÛtw.

Κλήµης Αλεξανδρεύς, Προτρεπτικός 7 74 2 12 OØtosˆ mn ½dh kaˆ parakekinduneumšnwj ™pˆ tÁj skhnÁj t¾n ¢l»qeian to‹j qeata‹j pareis»gagen. <O d Qr®kioj

ƒerof£nthj kaˆ poiht¾j ¤ma, Ð toà O„£grou >OrfeÚj, met¦ t¾n tîn Ñrg…wn ƒerofant…an kaˆ tîn e„dèlwn t¾n qeolog…an,

palinJd…an ¢lhqe…aj e„s£gei, tÕn ƒerÕn Ôntwj Ñyš pote, Ómwj d' oân °dwn lÒgon:

Κλήµης Αλεξανδρεύς, Protrepticus 1 3 1 1 >Emoˆ mn oân dokoàsin Ð Qr®kioj ™ke‹noj >OrfeÝj kaˆ Ð Qhba‹oj kaˆ Ð Mhqumna‹oj, ¥ndrej tinj oÙk ¥ndrej, ¢pathloˆ

gegonšnai, prosc»mati mousikÁj lumhn£menoi tÕn b…on, ™ntšcnJ tinˆ gohte…v daimonîntej e„j diafqor£j, Ûbreij Ñrgi£zontej,

pšnqh ™kqei£zontej, toÝj ¢nqrèpouj ™pˆ t¦ e‡dwla ceiragwgÁsai prîtoi, naˆ m¾n l…qoij kaˆ xÚloij, toutšstin ¢g£lmasi kaˆ

72

skiagraf…aij, ¢noikodomÁsai t¾n skaiÒthta toà œqouj, t¾n kal¾n Ôntwj ™ke…nhn ™leuqer…an tîn Øp' oÙranÕn pepoliteumšnwn

òda‹j kaˆ ™pJda‹j ™sc£tV doule…v katazeÚxantej. [22] Παυσανίας . X 30, 6 ¢poblšyanti d aâqij ™j t¦ k£tw tÁj grafÁj œstin ™fexÁj met¦ tÕn P£troklon oŒa ™pˆ lÒfou tinÕj >OrfeÝj kaqezÒmenoj,

™f£ptetai d kaˆ tÁi ¢rister©i kiq£raj, tÁi d ˜tšrai ceirˆ „tšaj klînšj e„sin ïn yaÚei, prosanakšklitai d tîi dšndrwi: tÕ

d ¥lsoj œoiken enai tÁj PersefÒnhj, œnqa a‡geiroi kaˆ „tšai dÒxhi tÁi <Om»rou [k 509] pefÚkasin. <EllhnikÕn d tÕ scÁm£

™sti tîi >Orfe‹ kaˆ oÜte ¹ ™sq¾j oÜte ™p…qhm£ ™stin ™pˆ tÁi kefalÁi Qr£ikion. [23] Αιλιανός, Ποικίλη Ιστορία,8,6. βλ. και Ησύχιο “Θρηϊκία χελιδών, αντί του απαιδευσία” [24] Βλ. πχ. Θράκη Στέφανος Βυζάντιος

Qr®kh,´ [¢pÕ QrvkÕj basilšwj toà p£lai ™n aÙto‹j teleut»santoj, À] ¢pÕ Qr®khj nÚmfhj Titan…doj, ¢f' Âj kaˆ

KrÒnou DÒlogkoj. œsti d ¹ Qr®kh cèra, ¿ Pšrkh´ ™kale‹to kaˆ ´Ar…a.´ tÕ ™qnikÕn Qr´x kaˆ Qr´ssa. kaˆ Qr´tta

¢ttikîj, aˆ ¹ ¢pÕ Qr®khj doÚlh kaˆ edoj „cqÚoj kaˆ Ñrnšou. tÕ qhlukÕn Qrvk…a ¢pÕ toà Qr®kioj kaˆ Qr®kion.

tÕ d Qrakioj lšgetai kaˆ di¦ makroà toà i ¢nšra d Tro…h Qrh…kion oÜte for»seiʺ. tÕ ™qnikÒn fasi kaˆ

Qršikej, kaˆ qhlukîj Qršissa. kaˆ qrvkist… tÕ ™p…rrhma, æj ¢pÕ toà qrvk…zw. Ανέµων οικητήριον Ιλιάδος 9 4

æj d' ¥nemoi dÚo pÒnton Ñr…neton „cquÒenta boršhj kaˆ Zšfuroj, tè te QrÇkhqen ¥hton ™lqÒnt' ™xap…nhj: ¥mudij dš te kàma

kelainÕn korqÚetai, pollÕn d parx ¤la fàkoj œceuen: ìj ™dazeto qumÕj ™nˆ st»qessin ´Acaiîn.

Ησιόδου ʺʹΕργα και Ηµέραιʺ 505 MÁna d Lhnaiîna, k£k' ½mata, boudÒra p£nta, toàton ¢leÚasqai kaˆ phg£daj, a† t' ™pˆ ga‹an pneÚsantoj Boršao dush-

legšej telšqousin, Ój te di¦ QrÇkhj ƒppotrÒfou eÙrši pÒntJ ™mpneÚsaj êrine, mšmuke d ga‹a kaˆ Ûlh:

Ησιόδου ʺʹΕργα και Ηµέραι 550 Ój te ¢russ£menoj potamîn ¢pÕ a„enaÒntwn, Øyoà Øpr ga…hj ¢rqeˆj ¢nšmoio qušllV, ¥llote mšn q' Ûei potˆ ›speron,

¥llot' ¥hsi, pukn¦ Qrhik…ou Boršw nšfea klonšontoj.

Σούδα Qraskšaj: Ð ¥nemoj.

Ευστάθιος, Σχολ Ιλ. 2 644 17 À æj ¢pÕ toà zÒfou oâroj, ½toi ™k tîn prÕj dÚsin ¥nemoj. QrÇkhqen d pnšein lšgei tÕn Zšfuron kaˆ tÕn Borr©n “Omhroj À

di¦ tÕ t¾n Qr®khn koinÕn o„kht»rion ¢nšmwn muqologe‹sqai À diÒti di' aÙtÁj tÍ kaq' ¹m©j ™mp…ptousi qal£ssV, oÙ m¾n ™x

aÙtÁj ™ke…nhj.

scholia vetera Il. 9 5-6

73

Boršhj kaˆ Zšfuroj, tè te QrÇkhqen ¥hton ™lqÒnt' ™xap…nhj: ½toi sunaptšon ¥hton ™lqÒnt' ™xap…nhj, À Øpostiktšon

¢nupokr…twj ™pˆ tÕ ¥hton, †n' Ï tÕ ˜xÁj· Boršhj kaˆ Zšfuros™xelqÒntej ™xap…nhj pîj d ¢mfotšrouj ¢pÕ Qr®khj pne‹. ... oƒ d

Óti o„kht»rion tîn ¢nšmwn ¹ Qr®kh· eÙwcoàntai goàn par¦ ZefÚrJ ™n Qr®kV [Y 200–1)· œstin oân ™lqÒnte ¢pÕ Qr®khj

¥hton, Óqen ˜k£teroj e‡wqe pne‹n. À Óti ¹ tîn Qrvkîn gÁ sigmatoeidîj ke‹tai kaˆ ™pˆ polÝ di»kei mšcri tÁj dÚsewj· ¢f'

˜katšrou oân mšrouj tîn ¢nšmwn œcei ˜k£teron. sschol. vetera il. 9 5 tè te QrÇkhqen ¥hton ™lqÒnt' ™xap…nhj: oƒ mn sunekdocikîj, æj Ósoi bebl»ato calkù). oƒ d Óti o„kht»rion tîn ¢nšmwn ¹

Qr®kh· eÙwcoàntai ´g´oàn par¦ ZefÚrJ ™n Qr®kV· œstin oân ™lqÒnte ¢pÕ Qr®khj ¥hton, Óqen ˜k£teroj e‡wqe pne‹n. À Óti ¹

tîn Qrvkîn gÁ sigmatoeidîj ke‹tai kaˆ ™pˆ polÝ di»kei mšcri tÁj dÚsewj· ¢f' ˜katšrou oân mšrouj tîn ¢nšmwn œcei

˜k£teron. sschol. Vetera Απολ. Ροδ. 1 826 b `826a Qrhik…hj ¥rosin: perifrastikîj t¾n Qr®khn. cionèdea: oƒ mšn, Óti leukÒgewj ¹ Qr®kh, oƒ d t¾n sunecîj ionizomšnhn par¦ tÕ dusce…meron enai· Ö kaˆ bšltion, yucr¦

g£r ™stin ¹ cèra· diÕ k¢ke‹qen toÝj ¢nšmouj pne‹n ™muqeÚsanto. Diof£nhj d bÒqron fasˆn enai ™n tÍ Qr®kV, ™x oá

fus»mata ¢nšmwn g…nesqai, kaˆ muqeuqÁnai oÛtw Qr®khn ¢nšmwn o„kht»rion. θράσσω-ταράσσω-σαλάσσω Ησύχιος qr£ttein· ™nocle‹n, tar£ttein

qracqe…j· taracqe…j salacqšn. seisqšn

sal£xai.kataklÚsai. kinÁsai

katasesalagmšna. kataseseismšna

s£loj. front…j, tarac». klÚdwn, kaˆ ¹ tÁj qal£sshj klÚdwnoj k…nhsij

Σούδα Qr£ttein: tar£ssein, ™nocle‹n, nÚssein, kine‹n, duswpe‹sqai kaˆ Øfor©sqai. éste m¾ qr£ttesqai t¾n ¢ko¾n ™k tîn

¢pemfainÒntwn qr»nwn. Anthologia palatina Scholia vetera Πλ. Φαίδων, 86 e 5 qr©tton. tar£tton, ™nocloàn. Scholia vetera, Πλ. QEAI 187 d 4

qr£ttei. tar£tteij, nocle‹j. pîj oân ktl. Scholia vetera, Αισχύλος, Πρ. Δεσµ. 628 B qr£xai Tar£xai. PPd: qr£xai: ”Hgoun tar£xai, tropÍ toà t e„j q kaˆ ™kbolÍ toà a. qr£xai] tar£xai fršnaj] tÕn noàn 'ApÕ toà

tar£xw g…netai tÕ qr£xw kat¦ sugkop¾n kaˆ trop¾n toà t e„j q di¦ tÕ kakÒfhmon

74

Οππιανός, Κυνηγετικά, 4, 76 ¢ntipšrhn ¢nšmoio bolÁj· Ôpiqen d' ™l£oien ™j NÒton a„qr»entoj ™geiromšnou Boršao· ™j d BorÁn salageàntoj ™pˆ drosero‹o

NÒtoio· EÜrou d' ƒstamšnoio qšein Zefur…tisin aÜraij· kinumšnou ZefÚrou d qoîj e„j Eâron ™laÚnein. scholia vetera Οπ. Κυνηγετικά, 4, 76. Salageàntoj· pneÚontoj. [25] Βλ. πχ. Εν Θρήκη, η νυν Μακεδονία καλείται schol. vetera Il. 14 225. Pier…hn d' ™pib©sa ´kaˆ 'Hmaq…hn ™ratein»n´: Óti MakedonikÕj ”Olumpoj qeîn o„kht»rion· ¹ g¦r Pier…a toÚtou ¢krèreia, kaˆ

'Hmaq…a tÕ prÒteron ¹ Makedon…a ™kale‹to. par£keitai d kaˆ ¹ Qr®kh. kaˆ ™n 'Odusse…v ™pˆ toà Èrmoà Pier…hn d' ™pib¦j ™x

a„qšroj œmpese pÒntJ. Pier…hn d' ™pib©sa kaˆ 'Hmaq…hn: Makedën Ð DiÕj kaˆ a„qu…as katšcwn cèran perˆ Qr®khn Makedon…an ¢f' ãutoà prosh-

gÒreusen. ‡scei d pa‹daj dÚo, ”Amaqon kaˆ P…eron, ïn aƒ pÒleij ™n Makedon…v. Pier…hn: oƒ mn mšroj 'OlÚmpou, oƒ d cèran

¢pÕ nÚmfhj À P…eroj toà 'EleuqÁroj. 'Hmaq…a d prèhn ¹ Makedon…a. Pier…hn d' ™pib©sa ™f' ƒppopÒlwn QrVkîn Ôrea nifÒenta: ¥krwj katonom£zei toÝj tÒpouj, t¦j ÐmÒrouj cèraj diexièn, æj kaˆ

™n 'Odusse…v ¢krot£taj koruf£j: le…pei ¹ prÒj, prÕj t¦j koruf£j, À ™p…. oÙd cqÒna m£rpte podo‹Žn: oŒon t¦ ‡cnh kÒnin tÁj gÁj oÙ sunel£mbanon. Pier…hn d' ™pib©sa kaˆ 'Hmaq…hn: Makedën Ð DiÕj kaˆ Qu…aj katšcwn cèran perˆ Qr®khn Makedon…an ¢f' ãutoà prosh-

gÒreusen. ‡scei d pa‹daj dÚo, ”Amaqon kaˆ P…eron, ïn aƒ pÒleij ™n Makedon…v. Pier…hn: oƒ mn mšroj 'OlÚmpou, oƒ d cèran

¢pÕ nÚmfhj À P…eroj toà 'EleuqÁroj. 'Hmaq…a d prèhn ¹ Makedon…a. Ευστάθιος 3 623, Σχολ.Ιλ Ξ 226. 'En toÚtoij goàn kaqexÁj Ñnom£zei t¦j cèraj kaˆ eÙt£ktwj tÍ perihg»sei cwre‹, kaˆ oÙc', æj ™n tù KatalÒgJ, sugcšei t¦j

t£xeij tîn tÒpwn. kaˆ ™n 'Odusse…v dš, Ópou Fhr¦j epe kaˆ ”Hlida kaˆ 'EpeioÝj kaˆ n»souj qo£j, toÝj tÒpouj æj œcousi

t£xewj ™kt…qetai. Pier…an d oƒ mn ¢krèrei£n tina epon 'OlÚmpou, oƒ d cèran ¢pÕ nÚmfhj ÐmwnÚmou, À ¢pÕ P…eroj uƒoà 'EleuqÁroj, oƒ d pÒlin. TÕ 'd Pier…hn ™pib©sa' À ¢nastrof¾n œcei, †na Ï '™pˆ Pier…an b©sa', À ¢rcaŽkîj a„tiatikÍ suntštaktai. 'Hmaq…a d ¹

Makedon…a ¢pÕ 'Am£qou tinÒj. Fasˆ d oƒ palaioˆ ka…, Óti Makedën Ð toà DiÒj, ¢f' oá Makedon…a ¹ cèra, pa‹daj ‡scei dÚo, ”Amaqon kaˆ P…era, ¢f' ïn 'Hmaq…a kaˆ Pier…a pÒleij ™n Makedon…v. ÌppopÒlouj d kaˆ ™ntaàqa toÝj Qr´kaj æj ƒppikoÝj kaˆ mac…mouj fhs…n, kaˆ ¹ tragJd…a d fil…ppouj lšgei aÙtoÚj, mar-

turoàsa kaˆ tù 'nifÒenta Ôrh', Ðpo‹a kaˆ t¦ kat¦ tÕn AŒmon, ™n tù cionèdh t¾n Qr®khn e„pe‹n. TÕ d '¢krot£taj koruf£j' di¦ saf»nei£n te ke‹tai, †na dÁlon e‡h, poà muqikîj periep£tei tîn Ñršwn, kaˆ prÕj piqanÒthta

d t£couj. oÛtw g¦r ¨n di¦ tÕ toà kairoà katepe‹gon kaˆ prÕj piqanÒthta d t£couj. oÛtw g¦r ¨n di¦ tÕ toà kairoà

katepe‹gon ¹ “Hra tacÝ kino‹to, m¾ perˆ f£raggaj Ñršwn kaˆ lagÒnaj tr…bousa crÒnon, »t' ¥llwj periodeÚousa.

75

diÕ kaˆ ™p£gei, æj oÙ cqÒna œmarpte pos…n, ½goun oÙc' ¼pteto gÁj, ¢ll' ¢pÕ korufÁj ecen aÙt¾n ˜tšra koruf». pršpei d tÕ

toioàton Ûyoj tÍ “Hrv di£ te tÕ crÁnai oÛtw semnÒteron aÙt¾n kine‹sqai, qe¦n oâsan kat¦ tÕn màqon, kaˆ Óti ¢¾r oâsa

kat¦ ¢llhgor…an Øpera…resqai tîn Ñršwn kaˆ oÙ k£tw diatr…bein ™qšlei kat¦ tÕn par' ¹m‹n limn£zonta. M£rptein d e„ kaˆ

nàn ™pˆ ¡fÁj tÁj di¦ podîn, ¢ll' æj ™pˆ polÝ ™pˆ ceirîn, æj kaˆ ¢llacoà ™rršqh, Óqen kaˆ eÙm£reia kat¦ toÝj palaioÝj ¹

eÙcšreia, ¹ ·vstènh. Θουκυδίδης 2 95 1 2

Sit£lkhj Ð T»rew ÓdrÚshj Qrvkîn basileÝj ™str£teusen ™pˆ Perd…kkan tÕn Álex£ndrou Makedon…aj basilša kaˆ ™pˆ

Calkidšaj toÝj ™pˆ Qr®khj, dÚo Øposcšseij t¾n mn boulÒmenoj ¢napr©xai, t¾n d aÙtÕj ¢podoànai. Ó te g¦r Perd…kkaj

aÙtù ØposcÒmenoj, e„ Áqhna…oij te diall£xeien ãutÕn kat' ¢rc¦j tù polšmJ piezÒmenon kaˆ F…lippon tÕn ¢delfÕn aÙtoà

polšmion Ônta m¾ katag£goi ™pˆ basile…v, § Øpedšxato oÙk ™petšlei: to‹j te Áqhna…oij aÙtÕj æmolog»kei, Óte t¾n xum-

mac…an ™poie‹to, tÕn ™pˆ Qr®khj CalkidikÕn pÒlemon katalÚsein. ¢mfotšrwn oân ›neka t¾n œfodon ™poie‹to kaˆ tÒn te

Fil…ppou uƒÕn ÁmÚntan æj ™pˆ basile…v tîn MakedÒnwn Ãge kaˆ tîn Áqhna…wn pršsbeij, o‰ œtucon parÒntej toÚtwn ›neka,

Στράβων 7a 1 11 1 “Oti ´Hmaq…a ™kale‹to prÒteron ¹ nàn Makedon…a. œlabe d toÜnoma toàto ¢p' ¢rca…ou tinÕj tîn ¹gemÒnwn MakedÒnoj. Ãn d

kaˆ pÒlij ´Hmaq…a prÕj qal£ssV. kate‹con d t¾n cèran taÚthn ´Hpeirwtîn tinej kaˆ Ílluriîn, tÕ d ple‹ston Bottia‹oi

kaˆ Qr´kej: oƒ mn ™k Kr»thj, éj fasi, tÕ gšnoj Ôntej, ¹gemÒna œcontej BÒttwna, Qrvkîn d P…erej mn ™nšmonto t¾n Pier…an

kaˆ t¦ perˆ tÕn ”Olumpon, Pa…onej d [t¦] perˆ tÕn ÁxiÕn potamÕn kaˆ t¾n kaloumšnhn di¦ toàto Ámfax‹tin, ´Hdwnoˆ d kaˆ

Bis£ltai t¾n loip¾n mšcri StrumÒnoj: ïn oƒ mn aÙtÕ toàto proshgoreÚonto Bis£ltai, ´Hdwnîn d' oƒ mn MugdÒnej oƒ d

”Hdwnej oƒ d S…qwnej. toÚtwn d p£ntwn oƒ Árge£dai kaloÚmenoi katšsthsan kÚrioi kaˆ Calkide‹j oƒ ™n EÙbo…v. ™pÁlqon

d kaˆ Calkide‹j oƒ ™n EÙbo…v ™pˆ t¾n tîn Siqènwn kaˆ sunókisan pÒleij ™n aÙtÍ perˆ tri£konta, ™x ïn Ûsteron

™kballÒmenoi sunÁlqon e„j m…an oƒ ple…ouj aÙtîn, e„j t¾n ”Olunqon: çnom£zonto oƒ ™pˆ Qr®khj Calkide‹j. E. Anthologia Graeca Δαµάγητος 7 9 1

Órfša Qrhik…Vsi par¦ promolÍsin ÓlÚmpou tÚmboj œcei, MoÚshj uƒša KalliÒphj, ú drÚej oÙk ¢p…qhsan, ÓtJ sun£m'

›speto pštrh ¥yucoj qhrîn q' ØlonÒmwn ¢gšla

Στράβων 9 5 16 2 ¹ mn oân Mhqènh ˜tšra ™stˆ tÁj Qrvk…aj Meqènhj, ¿n katšskaye F…lippoj: ™mn»sqhmen d kaˆ prÒteron

Πλούταρχος, Αλέξανδρος, 72 6 2 ™ntucën œfh tîn Ñrîn m£lista tÕn Qr®kion ”Aqwn diatÚpwsin ¢ndre…kelon dšcesqai kaˆ diamÒrfwsin:

scholia vetera demosth Oration 7 8 Àlonn»sou] taÚthn t¾n nÁson oâsan perˆ t¾n Qr®khn 'Aqhna…wn Øp»koon Sèstratoj lVst¾j ™sfeter…sato· prÕj Ön F…lippoj

polem»saj ¢pšspasen. 'Aqhna‹oi œpemyan pršsbeij ¢paitoàntej æj „d…an. œfhse F…lippoj, e„ mn boÚlontai æj dwre¦n

lamb£nein, didÒnai, e„ d m», oÙk ¢podidÒnai. Ηρόδοτος 6 45 2

76

stratÕj oÛtw œprhsse, Mardon…J d kaˆ tù pezù stratopedeuomšnJ ™n Makedon…V nuktÕj BrÚgoi Qr»ikej ™pece…rhsan: ka…

sfewn polloÝj foneÚousi oƒ BrÚgoi, Στέφανος Βυζάντιος

Br…gej,´ œqnoj QrvkikÒn. ´HrÒdotoj ˜bdÒmV "oƒ d FrÚgej, æj MakedÒnej lšgousi, kalšontai Br…ges". kaˆ Brig…a ¹ Trwik»,

toutšstin ¹ Frug…a, ¢pÕ Br…gou toà katoik»santoj ™n Makedon…v. ´HrwdianÕj d ™n prètV kl…sewj Ñnom£twn Br…gantaj

aÙtoÚj fhsi "t¦ g¦r e„j gas l»gonta ÑnÒmata „sosull£bwj kl…netai, Óte mÒnon e„sˆ kÚria. toàto dš fhmi di¦ tÕ Br…gaj. BrÚx,´ tÕ œqnoj, kaˆ Bràgai.´ toà BrÚx tÕ qhlukÕn Brug…j kaˆ Brugh…j æj Kadmh…j. e„sˆ d MakedonikÕn œqnoj prosecj

Íllurio‹j.

scolia vetera Il. 10 428 b

D Pa…onej: œqnoj Qrvkîn. tinj d–MakedÒnaj. A

Φωτίου Βιβλ. 186 135a 4 ´H ke/ æj M…nwj Ð DiÕj kaˆ EÙrèphj, Ð basileÚwn Kr»thj, kat¦ z»thsin Daid£lou stÒlJ pleÚsaj e„j Sikan…an (aÛth d'

™stˆn ¹ nàn Sikel…a) ØpÕ tîn Kwk£lou qugatšrwn (™bas…leue d' oátoj Sikelîn) ¢naire‹tai: kaˆ tÕ KrhtikÕn poleme‹

Sikelo‹j Øpr toà basilšwj kaˆ ¹tt©tai. Kaˆ ™paniÒntej ØpÕ ceimînoj ™xšpeson e„j Í£pugaj, kaˆ aÙtÒqi tÒte ƒdrÚsanto,

¢ntˆ Krhtîn gegonÒtej Í£pugej. CrÒnJ d Ûsteron mo‹r£ tij kat¦ st£sin ™kpesÒntej tÁj cèraj crhsmÕn œlabon, œnqa ¥n

tij aÙto‹j gÁn kaˆ Ûdwr ÑršxV, ™ntaàqa o„k…zesqai, kaˆ õkhsan t¾n Bottia…wn: ™ke‹ g¦r pa‹dej ¥rtwn e‡dh kaˆ ¥llwn Ôywn

pa…zontej ¢pÕ phloà kaˆ pl£ttontej a„toumšnoij ™pšdwkan aÙto‹j ¢ntˆ ¥rtwn toÝj phl…nouj ¥rtouj: kaˆ o† ge tÕn crhsmÕn

tetelšsqai nom…santej Æt»santo tÕn basilša MakedÒnwn, kaˆ œlabon o„ke‹n t¾n Bottia…wn, kaˆ Bottia‹oi mn tr…ton gšnoj

¢pÕ Krhtîn ¢me…yantej mo‹ra nàn e„si MakedÒnwn. Στέφανος Βυζάντιος

Aqwj, Ôroj Qr®khj, ¢pÕ ”Aqw g…gantoj

A‡neia,´ tÒpoj Qr®khj, æj A‡peia Zšleia, ¢pÕ A„ne…ou. Qšwn d' A„nei£daj taÚthn kale‹, Øpomnhmat…zwn tÕn LukÒfrona

"A„ne…aj d met¦ t¾n Íl…ou pÒrqhsin e„j Qr®khn paregšneto kaˆ œktise pÒlin A„nei£daj, Ópou tÕn patšra œqaye". Asa,´ pÒlij Qr®khj prosec¾j tÍ Pall»nV. A„sa‹oj, æj Aa A„a‹oj. ”Akanqoj,´ pÒlij Qr®khj ¢k£nqaij pefragmšnh, Øpr tÕn ”Aqw, Óqen kšklhtai, À ¢pÒ tinoj Ák£nqou, æj Mnasšaj. b/ œsti

kaˆ ™n A„gÚptJ ”Akanqoj, Mšmfidoj ¢pšcousa stad…ouj triakos…ouj e‡kosi kaˆ dÚo, [™n Î] " Amf…polij,´ pÒlij Makedon…aj kat¦ Qr®khn, ¼ tij Énnša Ðdo… ™kale‹to. keklÁsqai d Mur…khn kaˆ ´HiÒna, Ámf…polin d

di¦ t¾n per…rroian toà StrumÒnoj, æj Qoukud…dhj tet£rtV. ™kale‹to d kaˆ Kr£demna kaˆ Án£draimoj. œsti kaˆ pÒlij Sur…aj

prÕj tù EÙfr£tV, kt…sma SeleÚkou. kale‹tai d ØpÕ tîn SÚrwn ToÚrmeda. tÕ ™qnikÕn Ámfipol…thj. Áršqousa,´ pÒlij Sur…aj kaˆ Qr®khj kaˆ EÙbo…aj kaˆ kr»nh Sikel…aj. aÛth Kup£ra ™lšgeto. œsti kaˆ Íq£khj. ÁfÚth´ À ”Afutiò´ À ”Afutoj,´ pÒlij prÕj tÍ Pall»nV Qr®khj, ¢pÕ ÁfÚtou tinÕj ™gcwr…ou.

Bis£nqh, pÒlij Makedon…aj kat¦ Qr®khn Éllhn…j, ¥poikoj Sam…wn. tÕ ™qnikÕn BisanqhnÒj. ¢f' Âj Fa…dimoj ™lege…wn

poiht¾j BisanqhnÕj À ÁmastrianÕj À Krwmn…thj.

77

GalhyÒj,´ pÒlij Qr®khj kaˆ PaiÒnwn, Ékata‹oj EÙrèpV. Qoukud…dhj tet£rtV ˜tšran lšgei "kaˆ GalhyÕj oÙ pollù

Ûsteron kaˆ O„sÚmh". [çnÒmastai d ¢pÕ Galhyoà toà ™k Q£sou kaˆ Thlšfhj.]

G…gwnoj,´ pÒlij Qr®khj prosec¾j tÍ Pall»nV. Ð pol…thj Gigènioj. ¢pÕ G…gwnoj toà A„qiÒpwn basilšwj, Ön ¼tthse DiÒnu-

soj. Ártem…dwroj d Ð Éfšsioj Gigwn…da taÚthn fhs…n. Grhstwn…a,´ cèra Qr®khj prÕj tÍ Makedon…v. D‹a, pÒlij Qessal…aj, A„akoà kt…sma. b/ Qr®khj kat¦ tÕn ”Aqw. g/ EÙbo…aj. d/ nÁsoj kaˆ pÒlij Peloponn»sou perˆ tÕ

SkÚllaion. e/ Lusitan…aj perˆ tÕn çkeanÒn. $/ Ítal…aj prÕj ta‹j ”Alpesin. z/ Skuq…aj par¦ tù F£sidi. h/ Kar…aj. q/

Biqun…aj prÕj tù PÒntJ. e„sˆ kaˆ d/ nÁsoi D‹ai´ legÒmenai. a/ ¹ N£xoj. b/ ¹ prÕj M»lJ. g/ ¹ prÕj Ámorgù. d/ kat¦ KnwssÕn

Kr»thj. tÕ ™qnikÕn DieÚj, kaˆ tÕ qhlukÕn Di£j, Óqen kaˆ Di£dej ÁqÁnai.

Qšrmh, pÒlij Qr®khj. ÁpollÒdwroj d Makedon…aj fhsˆ kaˆ Qoukud…dhj. Ð pol…thj Qerma‹oj. œsti kaˆ Qerma‹oj kÒlpoj.

´K£nastron,´ ¥kron Qr®khj kaˆ Makedon…aj. tÕ ™qnikÕn Kanastra‹oj. SofoklÁj d Øpomnhmat…zwn t¦ ¢rgonautik£

"Kanastra‹on" fhs…n "¢krwt»rion tÁj Pall»nhj". Kas£ndreia,´ pÒlij Makedon…aj prÕj tÍ Qr®kV, ¼ pote Pot…daia´ legomšnh, ¢pÕ Kas£ndrou toà Ántip£trou. Ð pol…thj

KasandreÚj. Pose…dippoj d kwmJd…aj poiht¾j uƒÕj Ãn Kun…skou Kasandršwj. Kr»stwn, pÒlij Qr®khj. œoike d enai ¹ Krhstèn par' ´HrodÒtJ. LukÒfrwn "ÐrkwmotÁsai tÒn te Krhstènhj qeÒn". Ð

pol…thj Krhstwna‹oj par¦ Pind£rJ. ´RianÕj d Krhstwn…ouj aÙtoÚj fhsin. Ékata‹oj d Krhstînaj aÙtoÝj ™n EÙrèpV. kaˆ

KrhstwnikÒn kthtikÒn. Mšndh, pÒlij Qr®khj, ¢pÕ Mšndhj gunaikÒj. ÁpollÒdwroj Mšndin aÙt»n fhsi. tÕ ™qnikÕn Menda‹oj onoj.

MhkÚberna, pÒlij Pall»nhj tÁj ™n Qr®kV cerron»sou. Ekata‹oj EÙrèpV. Ð pol…thj Mhkuberna‹oj:

ÓlÒfuxoj, pÒlij ™n Qr®kV perˆ tÕn ”Aqw. Ð pol…thj "´HrÒdotoj ÓlofÚxioj perˆ numfîn kaˆ qeîn gr£yaj". ”Olunqoj, pÒlij Qr®khj prÕj tÍ Siqwn…v tÁj Makedon…aj, ¢pÕ ÓlÚnqou toà ´Hraklšouj. Ð pol…thj ÓlÚnqioj kaˆ

Ólunq…a. Pall»nh, pÒlij Qr®khj, ¢pÕ Pall»nhj tÁj S…qwnoj mn qugatrÕj Kle…tou d gunaikÒj, æj ´Hg»sippoj ™n to‹j Pallhni-

ako‹j. "Pall»nh d' ™stˆ cerrÒnhsoj tr…gwnoj, t¾n b£sin œcousa prÕj meshmbr…an ™strammšnhn. ™kale‹to d Flšgra tÕ

palaiÕn kaˆ òke‹to ØpÕ tîn Gig£ntwn. kaˆ ¹ tîn qeîn kaˆ tîn Gig£ntwn m£ch ™ntaàqa muqeÚetai genšsqai". Qeagšnhj ™n

Makedoniko‹j "oÙk ™ntaàqa d' Ð perˆ Pall»nhj ›sthke lÒgoj. fasˆ g¦r t¾n mn gÁn taÚthn keklÁsqai Flšgran, toÝj d'

™noikoàntaj G…gantaj, e„j oÞj Hraklša katacqšnta t»n te Ûbrin aÙtîn kaˆ t¾n misanqrwp…an ™kplagÁnai. ™peˆ d kaˆ m£chj

½rxanto, t¦ sun»qh Ópla met¦ ce‹raj labÒnta, ›pesqai pantˆ sqšnei, kte…nonta toÝj pÒlemon aÙtù xšnia toà kat£plou

parascÒntaj. genšsqai d' ™n tÍ m£cV bront£j tinaj kaˆ prhstÁraj, ¢f' ïn ¹ tîn qeîn m£ch prÕj aÙtoÝj memuqolÒghtai". tÕ

™qnikÕn Pall»nioj. œsti d kaˆ dÁmoj ÁttikÕj tÁj Ántioc…doj fulÁj oÛtw legÒmenoj Pall»nh. Ð dhmÒthj PallhneÚj. Pot…daia, pÒlij Qr®khj. ¹ d' aÙt¾ ™kl»qh kaˆ Kas£ndreia. Ð pol…thj Potidai£thj kaˆ Potidaie‹j.

Siqwn…a, mšroj Qr®khj. tÕ ™qnikÕn Siqènioj kaˆ Siqwn…h. S£nh, pÒlij Qr®khj metaxÝ ”Aqw kaˆ Pall»nhj. oƒ pol‹tai S£nioi kaˆ Sana‹oi æj Kana‹oi. Sk…qai, pÒlij Qr®khj plhs…on Potida…aj. Ð pol…thj Skiqa‹oj, éj fhsi QeÒpompoj.

78

Skiènh,pÒlij Qr®khj, œnqa lšgetai t¦j TrJ£daj a„cmalètouj, di¦ tÕ m¾ ØpÕ tîn Éll»nwn e„j doule…an ¢penecqÁnai tîn

aÙtîn gunaikîn, ™mprÁsai t¦j naàj. oƒ d plo…wn ¢poroàntej ™x ¢n£gkhj katšmeinan aÙtoà pÒlin Skiènhn o„k…santej. Ð

pol…thj Skiwna‹oj kaˆ SkiwneÚj. œsti d æj toà Sinèph SinwpeÚj.

Skoàpoi, pÒlij Qr®khj. Lšpidoj ™n ƒstorikÁj ™pitomÁj ÑgdÒJ. tÕ ™qnikÕn Skouphno…. Torènh, pÒlij Qr®khj, ¢pÕ Torènhj tÁj Prwtšwj À Poseidînoj kaˆ Foin…khj. œsti kaˆ ¥llh Torènh met¦ Tro…an

ktisqe‹sa. Ð pol…thj Torwna‹oj. œsti kaˆ ¥llh pÒlij Sikel…aj

Flšgra,´ pÒlij Qr®khj, ¿n EÜdoxoj met¦ taàta Pall»nhn fhsˆ klhqÁnai. Ð pol…thj Flegra‹oj kaˆ Flegra…a kaˆ Fle-

gra‹on. œsti kaˆ FlegrÒj kaˆ Flšgra. LukÒfrwn. Cal£stra, pÒlij Qr®khj perˆ tÕn Qerma‹on kÒlpon. Ékata‹oj EÙrèpV "™n d' aÙtù Qšrmh pÒlij Éll»nwn [Qrh…kwn], ™n d

Cal£strh pÒlij Qrh…kwn". Str£bwn d' ™n ˜bdÒmV Makedon…aj aÙt¾n kale‹. çnÒmastai d ¢pÕ Cal£strhj. œsti kaˆ l…mnh tÍ

pÒlei Ðmènumoj. Ð pol…thj Calastra‹oj. LukÒfrwn "QesprwtÕj ¥mfw kaˆ Calastra‹oj lšwn". œsti d kaˆ pÒlij æj ¢pÕ Ca-

lastra‹oj Calastra…a fhs…n. ¹ mn par¦ t¾n l…mnhn Calastra‹a, ™n Î tÕ l…tron g…netai

Σούδα 'Amf…polij: pÒlij ™stˆ tÁj Qr®khj· prÒteron d 'Ennša Ðdoˆ ™kale‹to. fasˆ dš tinej aÙt¾n 'Amf…polin çnom£sqai di¦ tÕ pe-

rioike‹sqai tÕn tÒpon. 'Amf…polij 'AmfipÒlewj kl…netai. 'Aristotšlhj, uƒÕj Nikom£cou kaˆ Faisti£doj. Ð d NikÒmacoj „atrÕj Ãn toà tîn 'Asklhpiadîn gšnouj, ¢pÕ Nikom£cou toà

Mac£onoj. ™k Stage…rwn, pÒlewj tÁj Qr®khj, filÒsofoj, maqht¾j Pl£twnoj, traulÕj t¾n fwn»n. Qerm£n: Qr®kiÒn ™stin pÒlisma. K£ranoj, eŒj tîn `Hrakleidîn, stratolog»saj ™k tÁj Èll£doj, Ãlqen e„j Makedon…an ¥doxon oâsan tÒte kaˆ ™bas…leuse kaˆ

diadocÍ kšcrhtai mšcri Fil…ppou. F…lippoj...Meqwna…oij d to‹j ™pˆ Qr®khj polemîn tÕn ÑfqalmÕn ™phrèqh

KwfÒteroj toà Torwnšoj limšnoj: perˆ Torènhn tÁj Qr®khj kale‹ta… tij kwfÕj lim»n. e‡rhtai d ¹ paroim…a, parÒson ™n

TorènV tÁj Qr®khj lim¾n sten¦j œcei kaˆ makr¦j t¦j ¢pÕ toà pel£gouj kat£rseij, æj m¾ ¢koÚesqai to‹j ™n aÙtù tÕn tÁj

qal£tthj Ãcon. Par¦ kwfù pšrdeij, ™pˆ tîn ¢dun£twn. MhkÚberna· pÒlij ™stˆn ™n Qr®kV stad…ouj k ¢pšcousa tÁj 'OlÚnqou ¹ MhkÚberna. 'OrfeÚj, Leib»qrwn tîn ™n Qr®kV (pÒlij d' ™stˆn ØpÕ tÍ Pier…v), uƒÕj O„£grou kaˆ KalliÒphj. PallhneÚj: Pall»nh dÁmoj

tÁj 'Antioc…doj. tÕ d ™k tÒpou ™p…rrhma Pall»nhqen, Ð d dhmÒthj PallhneÚj. Óti dš ™sti kaˆ ™n Qr®kV Pall»nh, gnèrimon. Stršya: pÒlij tÁj Qr®khj. kaˆ oƒ pol‹tai Streya‹oi. Torwna‹oj: Ônoma kÚrion. kaˆ Torènh, pÒlij ™n Qr®kV. Flegra…aj ped…on: QrvkikÒn. 'Aristof£nhj· †na per toÝj ghgene‹j ¢lazoneuomšnouj kaquperhkÒntisan. Αρποκρατίων Qšrman: A„sc…nhj ™n tÍ perˆ tÁj presbe…aj ¢polog…v. Qr®kion toàtÒ ™sti pÒlisma, æj kaˆ QeÒpompoj ™n kb fhs…n. Meqènh: Dhmosqšnhj Filippiko‹j. lšgoi ¨n t¾n ™n Qr®kV, ¿n poliorkîn F…lippoj ™xekÒph tÕn dexiÕn ÑfqalmÒn. Dhm»trioj d' Ð M£gnhj ™n ta‹j SunwnÚmoij pÒlesi tšssaraj ena… fhsi Meqènaj. MhkÚberna: Ùpere…dhj ™n tù kat¦ Dhm£dou. pÒlij ™stˆn ™n Qr®kV stad…ouj k ¢pšcousa tÁj 'OlÚnqou ¹ MhkÚberna.

79

Stršya: A„sc…nhj ™n tù perˆ tÁj presbe…aj. pÒlij ™stˆ tÁj Qr®khj, æj `Ell£nikoj ™n b Persikîn Øposhma…nei. oƒ d pol‹tai

tÁj Stršyhj kaloàntai Streya‹oi. Torènh: 'Isokr£thj PanaqhnaŽkù. pÒlij ™n Qr£kV, æj ”Eforoj ™n d ƒstore‹. Çóý÷éïò Kissoàj· Ôroj ™n Makedon…v. kaˆ pÒlij Qr®khj

Σχολιαστές scholia vetera hesiod theogon 53 2

t¦j ™n Pier…V: Pier…a Ôroj Makedon…aj, ™n ú ™genn»qhsan aƒ Moàsai, parate‹non ›wj tÁj Qr®khj.

scholia vetera Apollon Rod aargonautica 9 9 b ´skopiÁj Pimplh…doj ¥gci tekšsqai´: P…mpleia cwr…on kat¦ Pier…an. oƒ d Ôroj Qr®khj, oƒ d kr»nhn kaˆ kèmhn tÁj

Pier…aj. scholia vetera Apollon Rod aargonautica 9 20 Pier…hqen: Pier…a Ôroj Qr®khj, ™n Î dištriben 'OrfeÚj. fhsˆ d `HrÒdwroj (`31 fg 43a J.), Óti parÇnhsen Ð Ce…rwn

scholia vetera demosth Oration 2 50 kaˆ ... qruloÚmenon] lšgousin g¦r Óti PÚdna cwr…on Makedon…aj, Pot…daia d tÁj Qr®khj, kaˆ ¹ mn PÚdna Øp»kooj Ãn

Fil…ppJ, ¹ d Pot…daia to‹j 'Aqhna…oij. ™gšneto dš pote t¾n mn Pot…daian ¢postÁnai

scholia vetera demosth Oration 3 132 a ™n tÍ Qr®kV ™kt»sato cwr…a, ¤per nàn e‡lhfe F…lippoj, PÚdnan kaˆ Pot…daian kaˆ t¦j ¥llaj. ¥gan g¦r eÙtuc¾j Ð TimÒqeoj

Ãn scholia veterra Apollon. Rod. Argonaut. 9 9 b ´skopiÁs´ Pimplh…doj ¥gci tek´šsqai´: P…mpleia cwr…on kat¦ Pier…an· oƒ d Ôroj Qr®khj, oƒ d kr»nhn kaˆ kèmhn tÁj

Pier…aj. Scholia veterra apollon. Rod. 921 `31–34a Pier…hqen: Pier…a Ôroj Qr®khj, ™n Î dištriben 'OrfeÚj. fhsˆ d `HrÒdwroj Óti parÇnhsen Ð Ce…rwn tù 'I£soni, Ópwj tÕn 'Or-

fša sÝn to‹j 'ArgonaÚtaij paral£bV. scholia vetera demosth Oration 7 8 `Alonn»sou] taÚthn t¾n nÁson oâsan perˆ t¾n Qr®khn 'Aqhna…wn Øp»koon Sèstratoj lVst¾j ™sfeter…sato· prÕj Ön F…lippoj

polem»saj ¢pšspasen. 'Aqhna‹oi œpemyan pršsbeij ¢paitoàntej æj „d…an. œfhse F…lippoj, e„ mn boÚlontai æj dwre¦n

lamb£nein, didÒnai, e„ d m», oÙk ¢podidÒnai. Scholia veterra Euripid. Vita 4 11 ™teleÚthse d tÕn trÒpon toàton. ™n tÍ Makedon…v kèmh ™stˆ kaloumšnh Qrvkîn di¦ tÒ pote katJkhkšnai ™ntaàqa Qr´kaj. ™n taÚtV pot toà 'Arcel£ou Molottik¾ kÚwn Ãlqen ¢poplanhqe‹sa. taÚthn Qr´kej, æj œqoj, qÚsantej œfagon. kaˆ d¾ Ð 'Ar-

cšlaoj ™zhm…wsen aÙtoÝj tal£ntJ. ™peˆ oân oÙk econ, EÙrip…dou ™de»qhsan ¢polÚsewj tuce‹n dehqšntoj toà basilšwj. crÒnJ d Ûsteron EÙrip…dhj ™n ¥lsei tinˆ prÕ tÁj pÒlewj ºršmei, 'Arcel£ou d ™pˆ kunhgšsion ™xelqÒntoj, tîn skul£kwn

80

¢poluqšntwn ØpÕ tîn kunhgîn kaˆ peritucÒntwn EÙrip…dV, diespar£cqh katabrwqeˆj Ð poiht»j. Ãsan d œkgonoi oƒ skÚlakej

tÁj ØpÕ Qrvkîn ¢naireqe…shj kunÒj, Óqen kaˆ paroim…a ™stˆ par¦ to‹j MakedÒsi 'kunÕj d…kh'. scholia vetera Θουκυδ. 2 79 t¾n Bottik»n: Óti oƒ Bottia‹oi ¥poikoi MakedÒnwn· e„sˆ d ™n tÍ Qr®kV, plhs…on Calkidšwn [26] Πελασγοί, Δαναοί και Ηρακλείδες, πρ. Θράκες, πρ. Φοίνικες, γενιά του Δευκαλίωνα κ.α. κατά την παράδο-ση. Ντόπιες παραδόσεις, ανατολικές, βορειότερες κλπ. προϊστορικές αρχαιολογικές επιδράσεις. [27] Βλ. πχ.: Ιλιάς, Ξ 226 “Hrh d’ ¢xasa l…pe ·…on OÙlÚmpoio, Pier…hn d’ ™pib©sa kaˆ ‘Hmaq…hn ™ratein¾n seÚato ™f’

ƒppopÒlwn QrVkîn Ôrea nifÒenta, ¢krot£taj koruf£j, oÙd cqÒna m£rpte podo‹ιn. Οδύσσεια 5 50 Pier…hn d' ™pib¦j ™x a„qšroj œmpese pÒntJ: Οµ. Υµν. Εις Απόλ. 214 À æj tÕ prîton crhst»rion ¢nqrèpoisi zhteÚwn kat¦ ga‹an œbhj ˜kathbÒl' ”Apollon; Pier…hn mn

prîton ¢p' OÙlÚmpoio katÁlqej: Lškton t' ºmaqÒenta paršsticej ºd' A„niÁnaj kaˆ di¦ PerraiboÚj: t£ca d' e„j ‘IawlkÕn

†kanej, Οµ. Υµν. Εις Ερµ. 68 ‘Hšlioj mn œdune kat¦ cqonÕj çkeanÕn d aÙto‹s…n q' †ppoisi kaˆ ¤rmasin, aÙt¦r ¥r' `ErmÁj Pier…hj

¢f…kane qšwn Ôrea skiÒenta, œnqa qeîn mak£rwn bÒej ¥mbrotoi aâlin œceskon boskÒmenai leimînaj ¢khras…ouj ™rateinoÚj.

tîn tÒte Mai£doj uƒÕj ™äskopoj ‘ArgeifÒnthj pent»kont' ¢gšlhj ¢pet£mneto boàj ™rimÚkouj. planod…aj d' ½laune di¦ ya-

maqèdea cîron ‡cni' ¢postršyaj: dol…hj d' oÙ l»qeto tšcnhj ¢nt…a poi»saj Ðpl£j, t¦j prÒsqen Ôpisqen, t¦j d' Ôpiqen

prÒsqen, kat¦ d' œmpalin aÙtÕj œbaine. s£ndala d' aÙt…ka ·iyˆn ™pˆ yam£qoij ¡l…Vsin ¥frast' ºd' ¢nÒhta dišpleke, qaumat¦

œrga, summ…sgwn mur…kaj kaˆ mursinoeidšaj Ôzouj. tîn tÒte sund»saj neoqhlšan ¢gk£lJ érhn ¢blabšwj ØpÕ possˆn

™d»sato s£ndala koàfa aÙto‹sin pet£loisi, t¦ kÚdimoj ‘ArgeifÒnthj œspase Pier…hqen Ðdoipor…hn ¢lee…nwn, oŒ£ t'

™peigÒmenoj dolic¾n ÐdÒn, aÙtotrop»saj. tÕn d gšrwn ™nÒhse dšmwn ¢nqoàsan ¢lw¾n ƒšmenon ped…on d di' ‘OgchstÕn lece-

po…hn: tÕn prÒteroj prosšfh Ma…hj ™rikudšoj uƒÒj: ð gšron Ój te fut¦ sk£pteij ™pikampÚloj êmouj, Ã poluoin»seij eât' ¨n

t£de p£nta fšrVsi Οµ. Υµν. Εις Ερµ. 190 ’W gšron ‘Ogchsto‹o batodrÒpe poi»entoj boàj ¢pÕ Pier…hj diz»menoj ™nq£d' ƒk£nw p£saj qhle…aj,

p£saj ker£essin ˜likt£j, ™x ¢gšlhj: Ð d taàroj ™bÒsketo moànoj ¢p' ¥llwn ku£neoj, caropoˆ d kÚnej katÒpisqen ›ponto

tšssarej ºäte fîtej ÐmÒfronej: oƒ mn œleifqen o† te kÚnej Ó te taàroj, Ö d¾ perˆ qaàma tštuktai: taˆ d' œban ºel…oio nšon

kataduomšnoio ™k malakoà leimînoj ¢pÕ glukero‹o nomo‹o. taàt£ moi e„p gerai palaigenj e‡ pou Ôpwpaj ¢nšra ta‹sd'

™pˆ bousˆ diapr»ssonta kšleuqon. Ησίοδος, Ηοίαι ¹ d' Øpokusamšnh Dii ge…nato terpikeraÚnJ uŒe dÚw, M£gnhta MakhdÒna q' ƒppioc£rmhn, o‰ perˆ Pier…hn kaˆ

”Olumpon dèmat' œnaion. [28] Στον Όµηρο πίων-πίειρα-πίον:= παχύς εύφορος, πλούσιος [πχ: Α 40, Β 549, Ε 710, Ι 577, Μ 283, Μ 319, Σ 342, Σ 541, Τ 180, Ψ 750, Ψ 832, δ 757, δ 764, µ 346, ν 322, ρ 180, τ 173, ω 66] Το όνοµα σχολιάζεται και από τον Πλίνιο [4 17 1] et in regione quae Pieria apellatur a nemore. “Nemus” [-oris ] είναι το αρχαίο ελληνικό “νέµος” [-εος, βλ: Ησύχιος, “νέµος, σύνδενδρος τόπος, και νοµήν έχων” Σουίδα “νέµος επάκτιον΄το άλσος, το όρος το παράλιον. Σοφοκλής [Αι 413] ‘πάρα-

81

λά τ’ άντρα και νέµος επάκτιον’ ‘ οι δε αγχού της χηλής του όρους ηυλίζοντο, ως την ύλην και το εκ ταύτης νέµος πρό-βληµα είναι”. [29] Στράβων 9 5 22 12 oƒ mn oân A„ni©nej oƒ ple…ouj e„j t¾n O‡thn ™xhl£qhsan ØpÕ tîn Lapiqîn, k¢ntaàqa d

™dun£steusan ¢felÒmenoi tîn te Dwrišwn tin¦ mšrh kaˆ tîn Mališwn mšcri `Hrakle…aj kaˆ ‘Ec…nou, tinj d' aÙtîn œmeinan

perˆ KÚfon, PerraibikÕn Ôroj Ðmènumon katoik…an œcon.oƒ d Perraiboˆ tinj mn sustalšntej perˆ t¦ ˜spšria toà ‘OlÚmpou

mšrh katšmenon aÙtÒqi prÒscwroi Ôntej MakedÒsi, tÕ d polÝ mšroj e„j t¦ perˆ t¾n ‘Aqaman…an Ôrh kaˆ t¾n P…ndon ™xšpese:

nunˆ d mikrÕn À oÙdn aÙtîn ‡cnoj sèzetai. toÝj d' oân ØpÕ toà poihtoà lecqšntaj M£gnhtaj Øst£touj ™n tù Qettalikù

katalÒgJ nomistšon toÝj ™ntÕj tîn Tempîn ¢pÕ toà Phneioà kaˆ tÁj ”Osshj ›wj Phl…ou, MakedÒnwn to‹j Pieriètaij

ÐmÒrouj to‹j œcousi t¾n toà Phneioà pera…an mšcri tÁj qal£tthj Βλ. και J. Chadwick, Documents in Μycenaean Greek, Cambridge 1973, ΜΥ Οe 103, σ.540. “perhaps ethnic,also used as Ρi we ri diʺΜΝ Ρiweriatas. [30] Βλ. πχ. Ησύχιος P…pl(e)iai· aƒ Moàsai ™n tù Makedonikù 'OlÚmpJ, ¢pÕ kr»nhj Piple…aj Σχολ. Απολ. Ροδ. Αργοναυτικά 8 22 `23–25a prît£ nun 'OrfÁos: `HrÒdwroj (`31 fg 42 J.) dÚo enai 'Orfe‹j fhsin, ïn tÕn ›teron

sumpleàsai to‹j 'ArgonaÚtaij. ferekÚdhj ™n tÍ $ (`3 fg 26 J.) Fil£mmwn£ fhsi kaˆ oÙk 'Orfša sumpepleukšnai. œsti dš, æj

'Asklhpi£dhj (`12 fg 6c J.), 'ApÒllwnoj kaˆ KalliÒphj· œnioi d ¢pÕ O„£grou kaˆ Polumn…aj. zhte‹tai dš, di¦ t… 'OrfeÝj

¢sqen¾j ín sunšplei to‹j ¼rwsin: Óti m£ntij ín Ð Ce…rwn œcrhse dÚnasqai kaˆ t¦j SeirÁnaj parelqe‹n aÙtoÝj 'Orfšwj sum-

plšontoj. b `skopiÁs’ Pimplh…doj ¥gci tek`šsqai’: P…mpleia cwr…on kat¦ Pier…an· oƒ d Ôroj Qr®khj, oƒ d kr»nhn kaˆ kèmhn tÁj

Pier…aj. `31–34a Pier…hqen: Pier…a Ôroj Qr®khj, ™n Î dištriben 'OrfeÚj. fhsˆ d `HrÒdwroj (`31 fg 43a J.), Óti parÇnhsen Ð Ce…rwn tù

'I£soni, Ópwj tÕn 'Orfša sÝn to‹j 'ArgonaÚtaij paral£bV. Καλλίµαχος, Υµνοι 4 7 æj Moàsai tÕn ¢oidÕn Ö m¾ P…mpleian ¢e…sV œcqousin, tëj Fo‹boj Ótij D»loio l£qhtai. Τζέτζης εις Λυκόφρωνα P…mpleia, πόλις kaˆ Ôroj kaˆ kr»nh Μακεδονίας. Απολλώνιος Ρόδιος, Αργοναυτικά 1 23 Prît£ nun ‘OrfÁoj mnhsèmeqa, tÒn ·£ pot' aÙt» KalliÒph Qr»iki fat…zetai eÙnhqe‹sa

O„£grJ skopiÁj Pimplh…doj ¥gci tekšsqai. aÙt¦r tÒng' ™nšpousin ¢teiršaj oÜresi pštraj qšlxai ¢oid£wn ™nopÍ potamîn te

·šeqra:fhgoˆ d' ¢gri£dej ke…nhj œti s»mata molpÁj ¢ktÍ Qrhik…V Zènhj œpi thleqÒwsai ˜xe…hj sticÒwsin ™p»trimoi, §j Óg'

™piprÒ qelgomšnaj fÒrmiggi kat»gage Pier…hqen. [31] Ν. Κοτζιά “Λείβηθρα, Πίµπλεια. Πιερίς, η πατρίς του Ορφέως”, Αρχαιολογική Εφηµερίς 1948-49, Χρονικά, σ. 25 κεξ. [32] Β. Helly, Gonnoi II 2, 2 [33] Πρόσφατο θύµα της [φθινόπωρο 1998], η γέφυρα της Εθνικής Οδού Θεσσαλονίκης-Αθηνών που παρασύρθηκε σαν νάταν από χαρτόνι. Το ίδιο είχε γίνει παλιότερα και µε τη γέφυρα των ελληνικών σιδηροδρόµων. [34] Ησύχιος le…bhqron· ·e‹qron. ÑcetÒn S. krounÒn, kaˆ tÒpoj ™n Makedon…v kaˆ <kat¦> tÕn `Elikîna

82

LeibÁnoj· Ð DiÒnusoj r le…bein· spšndein ‘Diˆ le…bein a‡qopa onon’ (Z 266) kaˆ da krÚein, Ó ™sti to‹j dakrÚoij ·šein· ‘d£krua le…bwn’ (S 32), kaˆ

st£zwn

*le…bw· spšndw r. An(gS). st£zw r(gS) p Σούδα Le…bei· a„tiatikÍ. b£llei, st£zei. Ð d fqeirsˆn ™kzšsaj, ™sqiÒmenÒj te kaˆ kat¦ mikr¦ leibÒmenoj ¢poqn»skei. Le…bhqra: Ônoma pÒlewj. Le…bhqron d ÑcetÕj ØdragwgikÒj. Εύπολις, Εν Αδήλω,, 122 Λιβηθρα, τα έφυδρα χωρία και αι διαρρύσεις των υδάτων [35] Κόνων, Ορφεύς , παρά Φωτίου Βιλιοθήκη 186 140a 20 [36] Λυκόφρων, Αλεξάνδρα 408 “Apasa d' ¥lgh dšxetai kwkum£twn, Óshn ”Araiqoj ™ntÕj ºd dÚsbatoi Leib»qriai

sf…ggousi Dwt…ou pÚlai, oŒj oØmÕj œstai k¢cerous…an p£ra ·hgm‹na darÕn ™stenagmšnoj g£moj. pollîn g¦r ™n spl£gcnoisi

tumbeuq»setai brwqeˆj polusto…coisi kampšwn gn£qoij n»riqmoj ˜smÒj: oƒ d' ™pˆ xšnhj xšnoi paîn œrhmoi dexièsontai

t£fouj. Τζέτζης, Σχολ. Λυκόφρ. Αλεξ.273α. ταις νύµφαις ήτοι ταις Μούσαις, αίτινες περί την Πίµπλειαν και Λειβήθριον και τον Βήφυρον οικού-σιν, ά περί τον Ελικώνα και την Μακεδονίαν εισίν. β.Την εξοχήν του Λειβηθρίου όρους Μακεδονίας υπεράνω της Πιµπλείας υπάρχουσαν. Τζέτζης, Σχολ. Λυκόφρ. Αλεξ.409 Λείβηθρα δε πόλις Μακεδονίας. Δώτιον δε ακρωτήριον Ολύµπου. Συνάπτει ουν το Δώτιον τοις Λειβηθρίοις. Και λέγει ότι όσην γην έχουσι µεταξύ ο Αραιθος και το Δώτιον. Εχουσι δε την Ελλάδα πά-σαν. Καθό το µεν Δώτιον εν Μακεδονία, ο δε Αραιθος εν Ηπείρω. Σχεδόν δε τα άκρα της Ελλάδος ούτοι οι τόποι ει-σίν. Ωσπερ ει τις άκρα της Θράκης είκοι το βυζάντιον και την Αίνον. Δωτίου δε πύλας είπε, καθό εις στενόν λήγει το Δώτιον και συγκλείει δίκην πυλών.

Ôï âé âëßï ôçò ¸ öçòÐïõ ëÜ êç - Ðá íôåñ ìá ëÞΛείβηθρα å ðé ìå ëÞ èç êå ç¸öç Ðïõ ëÜ êç - Ðáíôåñ ìá -ëÞ , η Ελένη Κλινάκη , ïÃéÜí íçò Äç ìç ôñéÜ äçò êáéôï ôýðùóáí ïé åê äü óåéòÌÁ ÔÉ, Ðáñ ìå íß ù íïò 2Êáôå ñß íç, ôçë. 23510/31275,ôï ∆εκέµβριο ôïõ 2008.

ΛΕΙΒΗΘΡΑ · 2016-10-10 · τα κύρια επεισόδια της ζωής του...

Documents

Transcript of ΛΕΙΒΗΘΡΑ · 2016-10-10 · τα κύρια επεισόδια της ζωής του...