Επικοινωνούμε… διαφορετικά!

Ερευνητική εργασία Α΄ Λυκείου

Π.Π. ΓΕΛ Πανεπιστημίου Μακεδονίας

Θεσσαλονίκη, 2015

Επιβλέπουσα καθηγήτρια Ξ. Αλμπανάκη

1

Εισαγωγή

Η γλώσσα έχει οριστεί ως ένας κώδικας με τον οποίο οι ιδέες για τον κόσμο

παρουσιάζονται μέσω ενός συστήματος συμβατικών συμβόλων για επικοινωνία. Ο

άνθρωπος χρησιμοποιεί κύρια τη γλώσσα ως μέσο επικοινωνίας. Τι είναι όμως

επικοινωνία;

Το θέμα επιλέχθηκε βάση της ηλικίας, των ενδιαφερόντων και των γνώσεων

μας. Ο γλωσσικός και πολιτισμικός πλουραλισμός κοινωνιών, διάδοση της σύγχρονης

τεχνολογίας, κυριαρχία των ΜΜΕ, πολυτροπικότητα κειμένων κ.ο.κ. δημιουργεί μια

συνεχώς αυξανόμενη απαίτηση για απόκτηση δεξιοτήτων απαραίτητων για την

κατανόηση του, γεγονός που έχει αναμφίβολα επίπτωση στην εκπαίδευση και στο

κοινωνικό-πολιτικό γίγνεσθαι.

Παράλληλα είναι απαραίτητο να μη ξεχνάμε ότι η διαφορετικότητα

(exceptionality) σχετίζεται πάντα με το κοινωνικό ή πολιτιστικό περιεχόμενο στο

οποίο υπάρχει. Η κανονικότητα (normalcy) είναι μία αρχή η οποία ερμηνεύεται ή

κρίνεται από τους άλλους σύμφωνα με τις δικιές τους αξίες, τις στάσεις τους και τις

αντιλήψεις τους.

Η ενασχόληση με το συγκεκριμένο θέμα είχε σα στόχο να προσεγγίσουμε τη

γλώσσα ως ένα εργαλείο ανταλλαγής μηνυμάτων, επικοινωνίας και διαμόρφωσης

διανοητικής δύναμης και να κατανοήσουμε ότι ο γλωσσικός κώδικας ενεργοποιείται

ανάλογα με τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες της κάθε κοινωνίας.

Τέλος επιδιώχθηκε η ευαισθητοποίηση απέναντι σε άτομα με ιδιαιτερότητες (κωφά ή

τυφλά).

Κατά τη διάρκεια της ενασχόλησής μας με τα Ειδικά σχολεία οι μαθητές

συνεργάστηκαν με ειδικούς.

Στους στόχους συμπεριλαμβάνονται μεταξύ άλλων:

H συνεργασία με ένα σχολείο διαφορετικής φιλοσοφίας Ε.Α, αλλά και με

άλλα σχολεία και η ανταλλαγή υλικού και εμπειριών.

Η ενεργή ενασχόληση με οπτικοακουστικό υλικό, αναπτύσσοντας έτσι βασικές

δεξιότητες (κατανόηση και παραγωγή γραπτού και προφορικού λόγου).

Η καλλιέργεια ευρωπαϊκής συνείδησης και ταυτότητας μέσα από την ενεργό

συμμετοχή τους σε μία ευρωπαϊκή πλατφόρμα, η οποία τους δίνει τη δυνατότητα να

παράγουν το δικό τους εκπαιδευτικό υλικό με υπότιτλους για κωφούς ή

2

δημιουργώντας υλικό από διάφορα γνωστικά πεδία με ακουστική περιγραφή για

τυφλούς κ.α.

Εργάστηκαν οι μαθητές:

Βασιλειάδη Ανθή

Γεωργιάδης Γιώργος

Γεωργούδας Γιώργος

Καλούδη Ζώγια

Κρέζα Χριστίνα

Μπέμπη Μαρία

Μπλόσκα Μαγδαληνή

Νεστοροπούλου Αθηνά

Παπαπέτρου Μαρία

Παραφέστας Γιώργος

Σπύρος Αδάμ

Τζεκάκη Ηλέκτρα-Δήμητρα

Τζιβανοπούλου Μαριάννα

Τιάγκου Άννα

Τουμπέλη Κατερίνα

Χατζάκη Ιωάννα

3

Περιεχόμενα

Από τι αποτελείται η γλώσσα;.......................................................................................5H oργάνωση του γλωσσικού συστήματος..................................................................5Γλώσσα ανθρώπων.....................................................................................................7

Η προέλευση της γλώσσας.....................................................................................7Η απόκτηση μιας γλώσσας...................................................................................10

Επικοινωνία..............................................................................................................10Το σύστημα γραφής Braille.........................................................................................15Ιστορική Αναδρομή......................................................................................................16

Σχολείο Τυφλόκωφων Ατόμων και Εκπαίδευση.....................................................17Αίτια τυφλοκώφωσης...........................................................................................18

Τα αθλήματα των τυφλών........................................................................................21Goalball................................................................................................................22

Blind Football...................................................................................................23Blind cycling (tandem cycling)........................................................................25

Τυπική ανάπτυξη του λόγου – ομιλίας επικοινωνίας Γέννησης – Εφηβεία κατηγοριοποιήσεις των παιδιών με δυσκολίες.............................................................27

Συναισθηματική διαταραχή......................................................................................28Πολλαπλές δυσκολίες..............................................................................................28Άλλες διαταραχές υγείας..........................................................................................29

Διαταραχές όρασης-τύφλωση..............................................................................30Γλωσσικές διαταραχές ή διαταραχές ομιλίας......................................................30Συνδυασμός Διαταραχών ακοής και όρασης.......................................................31ΑΙΤΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗΣ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗΣ:............................................................32

Αναπτυξιακή/Νοητική Καθυστέρηση..............................................................32Διαταραχές ακοής/κώφωση.............................................................................33

Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες...........................................................................332ο μέρος........................................................................................................................35

Φυσικοθεραπεία.......................................................................................................35Ψυχολογία................................................................................................................35Τραυματικός τραυματισμός εγκεφάλου...................................................................36Εργοθεραπεία...........................................................................................................36Διατροφή..................................................................................................................36

Προσανατολισμός και κινητικότητα....................................................................37Προσανατολισμός:...........................................................................................37

Οργάνωση σκέψης...............................................................................................37Χωρογνωσία.....................................................................................................37Κινητικότητα....................................................................................................38

Ακουολογία..........................................................................................................38Γλώσσα και Ομιλία..................................................................................................39

Η γλώσσα στους κωφούς.............................................................................................39Ιστορική αναδρομή..................................................................................................40

Μορφή..................................................................................................................42Η έρευνα...................................................................................................................44

Βιβλιογραφία:...............................................................................................................47

4

Τι είναι η γλώσσα;Γλώσσα είναι το σύστημα ήχων (‘φθόγγων’) και εννοιών που χρησιμοποιούν

οι ανθρώπινες κοινότητες για να επικοινωνήσουν.

Η ''γλώσσα'' (langue)

Περιλαμβάνει:

τα κοινά για όλους τους ομιλητές μιας γλώσσας φωνολογικά, γραμματικά,

συντακτικά, λεξιλογικά στοιχεία και

τους κανόνες που καθορίζουν τις σχέσεις των στοιχείων μεταξύ τους.

Η ''ομιλία''

Εφόσον χαρακτηρίζει την προσωπική παραγωγή και χρήση της γλώσσας είναι κάτι το

στιγμιαίο, ατομικό και όχι το γενικό και καθολικό (δεν αφορά όλα τα μέλη μιας

γλωσσικής κοινότητας) όπως η γλώσσα.

Η γλώσσα είναι ένα ιδιαίτερα περίπλοκο σύστημα γνώσεων. Το σύστημα αυτό είναι

ιδιαίτερα αφηρημένο και αυτόνομο από άλλα συστήματα γνώσης.

Η οργάνωσή του:

δε γίνεται άμεσα ορατή βάσει των επιφανειακών στοιχείων της ομιλίας και

ακολουθεί μια καθαρά ενδογλωσσική λογική.

H oργάνωση του γλωσσικού συστήματοςΗ ανθρώπινη γλώσσα βασίζεται σε ήχους για να μεταδώσει μηνύματα, για να

σημάνει έννοιες.Σε αντίθεση με άλλα συστήματα επικοινωνίας, όμως, η κάθε έννοια

δεν σημαίνεται με διαφορετικό ήχο.Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε έναν τεράστιο αριθμό

ήχων και θα έκανε αδύνατη την εκμάθηση των γλωσσικών συστημάτων.Αντίθετα, η

(κάθε) γλώσσα είναι ένας μηχανισμός παραγωγής δυνητικά άπειρων νοημάτων που

στηρίζεται στη χρήση ενός μικρού αριθμού φθόγγων.

ΦΘΟΓΓΟΙ: ήχoι που παράγονται από το ανθρώπινο φωνητικό σύστημα και έχουν

σχέση με τη γλωσσική επικοινωνία

Η γλώσσα είναι ένα «μαθηματικό» σύστημα

Η γλώσσα αποτελείται από γλωσσικές μονάδες ή γλωσσικές κατηγορίες οι οποίες

συνδυάζονται μεταξύ τους με συγκεκριμένους τρόπους (με βάση, δηλαδή, κάποιους

κανόνες/ κάποιες αρχές. Η γνώση αυτών των κανόνων μας επιτρέπει να παράγουμε

έναν θεωρητικά άπειρο αριθμό εκφωνημάτων (προτάσεων).

5

Το γλωσσικό σύστημα οργανώνεται σε τρία επίπεδα:

Στo φωνολογικό επίπεδο οργανώνονται οι ήχοι για γλωσσική χρήση.

Στο σημασιολογικό επίπεδο οργανώνονται οι έννοιες για γλωσσική χρήση.

Το γραμματικό επίπεδο συνδυάζει τα δύο προηγούμενα.

Το φωνολογικό επίπεδο

Στο φωνολογικό επίπεδο οργανώνεται η τεράστια ποικιλία των ήχων σε λίγες

μόνο κατηγορίες ήχων. Η κάθε γλώσσα χρησιμοποιεί διαφορετικούς ήχους για να

σημάνει έννοιες.Οι μονάδες του επιπέδου αυτού είναι τα φωνήματα, που

συνδυάζονται μεταξύ τους βάσει φωνολογικών κανόνων.

Το σημασιολογικό επίπεδο

Στο σημασιολογικό επίπεδο οργανώνεται η τεράστια ποικιλία των εννοιών σε

λίγες μόνο κατηγορίες.Στο επίπεδο αυτό αποδίδονται οι σημασίες των λέξεων αλλά

και των μικρότερων τμημάτων που τις αποτελούν (ΜΟΡΦΗΜΑΤΑ).Επίσης,

αποδίδονται οι σημασίες των φράσεων και των προτάσεων.

Το γραμματικό επίπεδο

Το γραμματικό επίπεδο συνδέει τα δύο προηγούμενα και εμπεριέχει δύο

τομείς:

τον μορφολογικό τομέα(αφορά τον τρόπο με τον οποίο συνδυάζονται οι

μικρότερες από τη λέξη μονάδες για να σχηματίσουν λέξεις) και

τον συντακτικό τομέα(αφορά το πώς συνδυάζονται οι λέξεις για να

σχηματίσουν προτάσεις).

''Κοινή'' γλώσσα

Προκειμένου να διευκολύνεται η επικοινωνία ανάμεσα στα μέλη μιας

γλωσσικής κοινότητας, διαμορφώνεται μια γλώσσα κοινής συνεννόησης που έχει,

όμως, ποικίλα επίπεδα διαφοροποίησης.

Ποικιλίες της ''κοινής'' γλώσσας

Στον προφορικό λόγο, αυτή εμφανίζεται διαφοροποιημένη κατά περιοχές,

ανάλογα με το τοπικό ιδίωμα.

Στο γραπτό λόγο, έχει πολλές ποικιλίες, μία από τις οποίες είναι και η επίσημη

γραπτή γλώσσα, που διδάσκεται ως πρότυπο.

6

Πηγή: http://www.edc.uoc.gr/ptde/ptde/anounc/a_tomeas/glwssa_ws_systhma.pdf.

Γλώσσα ανθρώπων Η γλωσσική επικοινωνία θεωρείται η πιο εξελιγμένη μορφή επικοινωνίας και

είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα μόνο του ανθρώπινου είδους. Tο γλωσσικό σύστημα

και οι σχέσεις μεταξύ των στοιχείων που το απαρτίζουν αποτελεί το αντικείμενο

περιγραφής και ανάλυσης του γλωσσολόγου.

Η γένεση της σύγχρονης γλωσσολογίας

Ο Ελβετός γλωσσολόγος Φερντινάν ντε Σωσύρ (Saussure) έκανε πρώτος λόγο

για τη γλώσσα ως σύστημα επικοινωνίας (1916) (δομισμός/ στρουκτουραλισμός).

Σύστημα θεωρείται ένα σύνολο στοιχείων τα οποία δεν μπορούν να οριστούν παρά

μόνο σε αναφορά στις σχέσεις τους με άλλα στοιχεία. H διάκριση ‘λόγος’

(language)-‘γλώσσα’ (langue) - ‘ομιλία’ (parole). Ο Σωσύρ διακρίνει τρεις όψεις στο

ανθρώπινο σύστημα επικοινωνίας, τον λόγο, τη γλώσσα και την ομιλία.

1. ‘λόγος’: Η ικανότητα του ανθρώπινου είδους να επικοινωνεί με έναρθρο λόγο.

2. ‘γλώσσα’: Το αφηρημένο γραμματικό σύστημα που έχουν εσωτερικευμένο στη

σκέψη τους οι ομιλητές μιας γλώσσας. Η ''γλώσσα'' (langue) περιλαμβάνει:

τα κοινά για όλους τους ομιλητές μιας γλώσσας φωνολογικά, γραμματικά,

συντακτικά, λεξιλογικά στοιχεία και

τους κανόνες που καθορίζουν τις σχέσεις των στοιχείων μεταξύ τους.

3. ‘ομιλία’: Η χρήση του συστήματος που κάνει ο κάθε ομιλητής. Εφόσον

χαρακτηρίζει την προσωπική παραγωγή και χρήση της γλώσσας είναι κάτι το

στιγμιαίο, ατομικό και όχι το γενικό και καθολικό (δεν αφορά όλα τα μέλη μιας

γλωσσικής κοινότητας) όπως η γλώσσα.

Η προέλευση της γλώσσαςΤο ζήτημα, λοιπόν, της προέλευσης της γλώσσας υπό το πρίσμα της

εξελικτικής θεωρίας επιδιώκει σε ένα πρώτο στάδιο να εξηγήσει τους παράγοντες που

κινητοποίησαν τις βιολογικές προϋποθέσεις της εμφάνισης της γλώσσας: την εξέλιξη

δηλαδή αφενός του ανατομικού εξοπλισμού του ανθρώπου, περιλαμβανομένων τόσο

των αρθρωτικών οργάνων (λάρυγγα, δοντιών, γλώσσας, πνευμόνων κλπ.) -αφού αυτά

δευτερογενώς χρησιμοποιούνται για την παραγωγή του λόγου με την έννοια ότι οι

βασικές τους λειτουργίες δεν συνδέονται άμεσα με τη γλώσσα αλλά με άλλες (π.χ. τη

7

μάσηση)- όσο και των αντίστοιχων εγκεφαλικών· αφετέρου, την ανάπτυξη των

νοητικών ικανοτήτων του ανθρώπου, και κυρίως της αφαίρεσης και της γενίκευσης

που αποτελούν βασικές συνιστώσες του νοήματος.

Η εμφάνιση της γλώσσας συνδέεται με πιθανές περιβαλλοντικές αλλαγές, οι

οποίες κινητοποίησαν μια σειρά μεταβολών στην ανατομία του πρώιμου ανθρώπου.

Ο εξαναγκασμός του σε αλλαγή περιβάλλοντος, από το δάσος στη σαβάνα, είχε ως

αποτέλεσμα την απελευθέρωση των άνω άκρων -αφού αυτά δεν του χρειάζονταν

πλέον για την αναρρίχηση στα δέντρα- και, συνακόλουθα, την όρθια στάση. Από

πλευράς ανατομίας, η όρθια στάση οδήγησε στην κάθετη θέση του λάρυγγα, γεγονός

που είχε συνέπειες στην άρθρωση της ομιλίας. Από την άλλη, τα άνω άκρα

χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή εργαλείων, ένα βήμα που θα έχει εκρηκτικά

αποτελέσματα στην προαγωγή του πολιτισμού και θα αποτελέσει κρίσιμο στοιχείο

πάνω στο οποίο θα στηριχθούν υποθέσεις για την προέλευση της γλώσσας

(Δρακόπουλος 1982).

Η ύπαρξη του εργαλείου -που για τους αρχαιολόγους είναι το κομβικό σημείο

το οποίο θεωρείται ως η αρχή του είδους "άνθρωπος" και ταυτίζεται με την εμφάνιση

του homo habilis- δηλώνει ήδη ανεπτυγμένες νοητικές ικανότητες που δεν

συναντώνται στα άλλα έμβια όντα. Γι' αυτό τον λόγο τα εργαλεία, με τις

μορφοποιήσεις που παρουσιάζουν μέσα στον χρόνο, θεωρούνται μαρτυρίες της

ανάπτυξης των νοητικών ικανοτήτων του ανθρώπου και με αυτή την έννοια

συνδέονται με τη γλώσσα, αφού το νοητικό υπόβαθρο είναι κοινό και στις δύο

περιπτώσεις. Παρακολουθώντας, λοιπόν, την εξέλιξη των εργαλείων κατά τη

διάρκεια των προϊστορικών περιόδων παρατηρούμε μια αυξανόμενη παρουσία και

ανάπτυξη της αφαιρετικής ικανότητας, η οποία είναι έκδηλη στην τυποποίηση των

εργαλείων. Αυτό έχει μεγάλη σημασία γιατί δείχνει, καταρχάς, ότι ο κατασκευαστής

του εργαλείου δεν το φτιάχνει άμεσα, μπροστά στο ερέθισμα, αλλά το κατασκευάζει

σε κάποια άλλη στιγμή έχοντας το ερέθισμα, αυτή τη φορά, στον νου του.

Καθοδηγείται δηλαδή από την αφηρημένη αναπαράσταση τόσο της τροφής όσο και

ενός ιδανικού τύπου εργαλείου τον οποίο υλοποιεί (Κωτσάκης 2001). Από τη στιγμή

λοιπόν που έχουμε ενδείξεις για την εμφάνιση της αφαιρετικής ικανότητας, μπορούμε

να μιλάμε και για την ύπαρξη των νοητικών προϋποθέσεων εμφάνισης της γλώσσας.

Αν η ικανότητα άρθρωσης και η ανάπτυξη των νοητικών ικανοτήτων

αποτελούν προϋποθέσεις εμφάνισης της γλώσσας, δεν απαντούν όμως στο ερώτημα

πώς η εμφάνιση της γλωσσικής ικανότητας συντέλεσε στην επιβίωση και

8

αναπαραγωγή του ανθρώπινου είδους έτσι ώστε να παγιοποιηθεί ως ένα από τα

βιολογικά χαρακτηριστικά του. Ούτως ή άλλως, η ανάπτυξη τόσο των αρθρωτικών

όσο και των νοητικών ικανοτήτων δεν σημαίνει υποχρεωτικά ούτε εμφάνιση της

γλωσσικής ικανότητας αλλά ούτε και ότι όλοι οι αρθρώσιμοι φθόγγοι

χρησιμοποιούνται γλωσσικά (Τσοχατζίδης 2001). Γι' αυτό και η απάντηση στο

ερώτημα της προέλευσης της γλώσσας αναζητείται, όπως έχει ήδη ειπωθεί, μέσα από

τα χαρακτηριστικά της ίδιας της γλώσσας. Πιο συγκεκριμένα, από το γεγονός ότι η

γλώσσα είναι ένασυμβολικό σύστημα σημείων, το οποίο χαρακτηρίζεται

από αυθαιρεσία, μετάθεση, παραγωγικότητα και πολυλειτουργικότητα.

Η πολυλειτουργικότητα, τέλος, το γεγονός δηλαδή ότι η γλώσσα, εκτός από

το ότι πληροφορεί, χρησιμοποιείται και για επιτέλεση πράξεων, στα πλαίσια της

νεοδαρβινικής θεωρίας αιτιολογείται ως αποτέλεσμα του ότι το ανθρώπινο είδος

έζησε σε ομάδες. Ως εκ τούτου, η γλώσσα αποτέλεσε όχι μόνο μέσο πληροφόρησης

σχετικά με το φυσικό περιβάλλον αλλά και μέσο διαχείρισης των ενδοομαδικών

σχέσεων και διατήρησης των ενδοομαδικών ισορροπιών, προκειμένου να

εξασφαλιστεί η επιβίωση της ομάδας από κινδύνους που προέρχονταν όχι πλέον από

το φυσικό περιβάλλον αλλά από την "κοινωνική" αστάθεια της ομαδικής ζωής

(Τσοχατζίδης, 2001).

Ο βαθύτατα συνεργατικός και κοινωνικός χαρακτήρας της ενδοομαδικής ζωής

στον οποίο δίνει έμφαση το γλωσσικό χαρακτηριστικό της πολυλειτουργικότητας,

αλλά και τα πολύπλοκα δίκτυα κοινωνικών σχέσεων και ανταλλαγών -και κατά

συνέπεια, κοινωνικών ορίων- που διέπουν τις συνθήκες μέσα στις οποίες

εμφανίζονται και τροποποιούνται τα εργαλεία είναι θέματα τα οποία τονίζει και η

αρχαιολογική έρευνα. Η διεπιστημονική θεώρηση αναδεικνύει, εκτός από τη

βιολογική προδιάθεση του ανθρώπου για την απόκτηση της γλώσσας, και τη σημασία

της περιβαλλοντικής ενεργοποίησης. 'Οπως φαίνεται, η γλωσσολογία μπορεί με τα

ερωτήματα που θέτει να οριοθετήσει τις περιοχές που θα κινηθεί η έρευνα. Αυτό

όμως δεν σημαίνει ότι αρκεί από μόνη της να καλύψει την πολυπλοκότητα του

ζητήματος αλλά ότι χρειάζεται να συναντηθεί και με τα πορίσματα των άλλων

σχετικών επιστημονικών κλάδων. Και αυτό γιατί η εμφάνιση νοητικών φαινομένων

ανώτερης τάξης, όπως είναι η γλώσσα, είναι αποτέλεσμα φυσικών, βιολογικών και

κοινωνικών αλληλεπιδράσεων.

9

Η απόκτηση μιας γλώσσας

Η φυσική διαδικασία απόκτησης μιας γλώσσας, που συμβαίνει κατά τα 4-5

πρώτα χρόνια ζωής του ανθρώπου, αναφέρεται ως μητρική αι είναι η φυσική εξέλιξη

του ανθρώπου. Πιο συγκεκριμένα, αποκτά γνώση των τριών βασικών επιπέδων

οργάνωσης του γλωσσικού συστήματος: του φωνολογικού επιπέδου που αφορά την

οργάνωση των ήχων, του γραμματικού επιπέδου, που αφορά τη σύνταξη και τις

γραμματικές κλίσεις· τέλος, του σημασιολογικού επιπέδου, που αφορά την οργάνωση

των νοημάτων σε συνθετικά λέξεων, λέξεις και προτάσεις.

Η γλώσσα γίνεται το απαραίτητο πλέον μέσο με το οποίο ο άνθρωπος

επικοινωνεί και γνωρίζει το περιβάλλον του. Με μια ολοκληρωμένη γλωσσική

αγωγή, ο ομιλητής κάθε γλώσσας είναι σε θέση να συνδυάζει τη γνώση του

συστήματος της γλώσσας, για την παραγωγή και την πρόσληψη μηνυμάτων.

Επικοινωνία Επικοινωνία είναι η διαδικασία της ανταλλαγής σκέψεων, συναισθημάτων ή

πληροφοριών μεταξύ δύο ή περισσότερων μελών. Ο άνθρωπος από την εμφάνιση του

στη γη μέχρι και σήμερα ένιωθε ανέκαθεν την ανάγκη για επικοινωνία.

Χρησιμοποίησε λοιπόν ότι μέσο διέθετε τη δεδομένη στιγμή για την πραγματοποίηση

της.

Σήμερα η επικοινωνία έχει σημαντικό ρόλο στη ζωή μας αφού ολόκληρη η

καθημερινότητα μας εξαρτάται από αυτήν. Η επικοινωνία μεταξύ μας μπορεί να

πάρει διάφορες μορφές. Να είναι δηλαδή νοηματική, προφορική η γραπτή. Μπορεί

όμως να είναι και προσχεδιασμένη μέσω διάφορων συσκευών. Η τηλεόραση, το

τηλέφωνο και οποιαδήποτε άλλη συσκευή μας βοηθάει να επικοινωνούμε μεταξύ μας

ακόμα και σε απόσταση, είναι ένα κομμάτι μιας προσχεδιασμένης επικοινωνίας η

οποία γίνεται με τη βοήθεια της τηλεπικοινωνίας.

Σύγχρονα μέσα επικοινωνίας:

Επικοινωνία μέσω διαδικτύου:

Το διαδίκτυο είναι ένα επικοινωνιακό μέσο το οποίο επιτρέπει την ανταλλαγή

μηνυμάτων μεταξύ οποιουδήποτε διασυνδεδεμένου υπολογιστή. Σε αυτό το μέσω

επικοινωνίας παύουν να ισχύουν οι κοινωνικοί και πολιτιστικοί διαχωρισμοί που

υπάρχουν στον πραγματικό κόσμο με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να νιώθουν ότι

10

μπορούν να εκφραστούν πιο ελεύθερα. Ιστοσελίδες που δίνουν την δυνατότητα πιο

άμεσης επικοινωνίας είναι αυτές του Skype, facebook, tumblr κτλ.

Επικοινωνία μέσω τηλεφώνου: Το 1876 ο αμερικανός φυσικός Αλεξάντερ Γράχαμ

Μπελ εφηύρε την πρώτη τηλεφωνική συσκευή δύοντας την δυνατότητα της

επικοινωνίας από απόσταση. Το 1877 ο Ντέιβιντ Χιουζ διαμόρφωσε τη συσκευή

αυτή με αποτέλεσμα η επικοινωνία μέσω του τηλεφώνου να είναι δυνατή από

μεγαλύτερη απόσταση. Το τηλέφωνο πέρασε από διάφορες ‘’μεταμορφώσεις’’ για να

φτάσει στη σημερινή του μορφή. Σήμερα η χρήση του είναι απολύτως αναγκαία στην

επικοινωνία των ανθρώπων.

Επικοινωνία μέσω εφαρμογών: Ένα καλό παράδειγμα αυτού του τύπου

επικοινωνίας αποτελεί η γνωστή εφαρμογή Snapchat. Μέσω αυτής οι χρήστες έχουν

τη δυνατότητα να επικοινωνούν όχι τόσο σε γραπτή μορφή αλλά κυρίως μέσω

εικόνων.

Επικοινωνία μέσω αλληλογραφίας: Η τέχνη της επικοινωνίας με έγγραφα που

μεταφέρονταν από μεσάζοντα από ένα άτομο ή τόπο σε έναν άλλο είναι σχεδόν

βέβαιο ότι χρονολογείται περίπου από την εφεύρεση της γραφής. Ωστόσο, η

ανάπτυξη των επίσημων ταχυδρομικών συστημάτων εμφανίστηκε πολύ αργότερα. Η

πρώτη τεκμηριωμένη χρήση μιας οργανωμένης υπηρεσίας ταχυμεταφορών για τη

διάδοση των εγγράφων ήταν στην Αίγυπτο. Σήμερα τον ρόλο αυτό έχουν αναλάβει οι

Ταχυδρομικές Υπηρεσίες.

Ασύρματος: Ο Μαρκόνι άρχισε να πειραματίζεται με τον ηλεκτρομαγνητισμό

το 1894. Η θεωριτική μελέτη του ηλεκτρομαγνητισμού είχε ήδη γίνει από άλλους

επιστήμονες , όπως ο Maxwell και ο Hertz. Ο Μαρκόνι όμως ήταν αυτός που πέτυχε

την πρώτη μετάδοση μηνυμάτων χωρίς την χρήση συρμάτων.

Τηλεφωνικά κέντρα: Εξυπηρετούν τις ανάγκες διασύνδεσης πολλών

τηλεφώνων μαζί. Από το 1880 και για πολλά χρόνια λειτούργησαν χειροκίνητα

κέντρα. Το 1889 ο Almon Strowger επινόησε το πρώτο ηλεκτομηχανικό σύστημα

διασύνδεσης.

Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.: Οι εφημερίδες, όπως ομοίως και τα περιοδικά

συγκαταλέγονται στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Ως εφημερίδα χαρακτηρίζεται

οποιαδήποτε έντυπη περιοδική έκδοση της οποίας η περιεχόμενη ύλη αφορά κατά

πλειονότητα ειδησεογραφία τρεχόντων γεγονότων της περιόδου στην οποία εκδίδεται

(ημερήσια, εβδομαδιαία κ.λπ.). Το σύνολο των εφημερίδων και περιοδικών

11

ονομάζεται γενικότερα Τύπος. Σήμερα με την ηλεκτρονική τεχνολογική εξέλιξη

απαντάται και το είδος της "ηλεκτρονικής εφημερίδας".

Τηλεόραση: Η τηλεόραση είναι ένα σύστημα τηλεπικοινωνίας που χρησιμεύει

στη μετάδοση και λήψη κινούμενων εικόνων και ήχου εξ αποστάσεως. Αποτελεί το

κυριότερο και δημοφιλέστερο Μέσο Μαζικής Επικοινωνίας και η χρήση της είναι

ιδιαίτερα διαδεδομένη σε όλο τον κόσμο.

Facebook: Το Facebook είναι ιστοχώρος κοινωνικής δικτύωσης που ξεκίνησε

στις 4 Φεβρουαρίου του 2004. Οι χρήστες μπορούν να επικοινωνούν μέσω

μηνυμάτων με τις επαφές τους και να τους ειδοποιούν όταν ανανεώνουν τις

προσωπικές πληροφορίες τους. Όλοι έχουν ελεύθερη πρόσβαση στο να

συμμετάσχουν σε δίκτυα που σχετίζονται μέσω πανεπιστημίου, θέσεων απασχόλησης

ή γεωγραφικών περιοχών.

Ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ ίδρυσε το Facebook ως μέλος του Πανεπιστημίου

Χάρβαρντ. Παρόλα αυτά όμως έχουν παρατηρηθεί κάποιες αρνητικές μεταβολές

στην ψυχολογική κατάσταση των χρηστών του Facebook. Σε μια έρευνα που έγινε με

ερευνητές του πανεπιστημίου του Μίσιγκαν μελετώντας για 2 εβδομάδες 82 νεαρούς

ενήλικες χρήστες και με ποιόν τρόπο σχετιζόταν η χρήση του κοινωνικού δικτύου με

τα αισθήματα ψυχικής ικανοποίησης κάθε χρήστη. Τελικά οι ερευνητές κατέληξαν

στο συμπέρασμα πως όσο περισσότερο οι νέοι χρησιμοποιούσαν το Facebook, τόσο

χειρότερα ένιωθαν στη συνέχεια και τόσο περισσότερο το επίπεδο ικανοποίησής τους

από τη ζωή έπεφτε.

Twitter: Το Twitter (Τουίτερ) είναι ένα ιστοχώρος κοινωνικής δικτύωσης που

επιτρέπει στους χρήστες του να στέλνουν και να διαβάζουν σύντομα μηνύματα (μέχρι

140 χαρακτήρες), τα οποία ονομάζονται τουίτς (Tweets). Τα μηνύματα μπορούν να

αναγνωστούν και από μη συνδεδεμένους χρήστες, αλλά μόνο οι συνδεδεμένοι

μπορούν να δημοσιεύσουν κείμενα. Δημιουργήθηκε τον Μάρτιο του 2006 από τον

Τζακ Ντόρσεϊ και δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου. Η υπηρεσία έγινε

γρήγορα δημοφιλής και σήμερα έχει 200 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες. Είναι ένας

από τους δέκα πιο δημοφιλείς ιστοτόπους του διαδικτύου.

SKYPE: Το Skype είναι αυτό που θα σας βοηθήσει να κάνετε πράγματα με

τους άλλους, όταν είστε μακριά τους. Τα άμεσα μηνύματα, οι φωνητικές κλήσεις και

οι βιντεοκλήσεις του Skype σάς επιτρέπουν να μοιραστείτε τις εμπειρίες σας με τα

αγαπημένα σας πρόσωπα, οπουδήποτε κι αν βρίσκονται. Με το Skype μπορείτε να

μοιραστείτε μια ιστορία, να γιορτάσετε τα γενέθλια ενός φίλου, να μάθετε μια ξένη

12

γλώσσα, να οργανώσετε μια συνάντηση ή να συνεργαστείτε με τους συναδέλφους

σας – όλα αυτά δηλαδή που θέλετε να κάνετε στην καθημερινότητά σας. Μπορείτε να

το χρησιμοποιήσετε σε οποιαδήποτε συσκευή προτιμάτε – στο τηλέφωνο ή στον

υπολογιστή σας ή ακόμα και σε μια τηλεόραση με Skype. Για να αρχίσετε να το

χρησιμοποιείτε δεν χρειάζεται να πληρώσετε τίποτα – για να μιλήσετε ή να δείτε

άλλους χρήστες του Skype, για παράδειγμα, ή για να ανταλλάξετε άμεσα μηνύματα

μαζί τους. Ενώ με την τελευταία έκδοση του Skype, μπορείτε να δοκιμάσετε ακόμα

και τις ομαδικές βιντεοκλήσεις.

Διαδίκτυο: Το Διαδίκτυο (αγγλ. Internet) είναι παγκόσμιο σύστημα

διασυνδεδεμένων δικτύων υπολογιστών, οι οποίοι χρησιμοποιούν καθιερωμένη

ομάδα πρωτοκόλλων, η οποία συχνά αποκαλείται "TCP/IP" (αν και αυτή δεν

χρησιμοποιείται από όλες τις υπηρεσίες του Διαδικτύου) για να εξυπηρετεί

εκατομμύρια χρηστών καθημερινά σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι διασυνδεδεμένοι

ηλεκτρονικοί υπολογιστές ανά τον κόσμο, οι οποίοι βρίσκονται σε ένα κοινό δίκτυο

επικοινωνίας, ανταλλάσσουν μηνύματα (πακέτα) με τη χρήση διαφόρων

πρωτοκόλλων (τυποποιημένοι κανόνες επικοινωνίας), τα οποία υλοποιούνται σε

επίπεδο υλικού και λογισμικού. Το κοινό αυτό δίκτυο καλείται Διαδίκτυο.

Η ελευθερία λόγου είναι ένα ζήτημα για το οποίο έχουν γίνει πολλοί αγώνες

σε όλο τον κόσμο. Μερικοί, ωστόσο, πιστεύουν ότι η επικοινωνία είναι αποκλειστικό

προνόμιο των ανθρώπων. Αντιθέτως, οι έρευνες αποκαλύπτουν ότι τα ζώα

ανταλλάσσουν πληροφορίες με πολύπλοκους τρόπους τους οποίους συχνά

δυσκολεύονται να κατανοήσουν οι άνθρωποι. Πράγματι, «μιλάνε», όχι με λέξεις αλλά

με οπτικά σημάδια όπως με το κούνημα της ουράς, τη σύσπαση του αφτιού ή το

φτερούγισμα. Άλλες μορφές επικοινωνίας ίσως περιλαμβάνουν τη χρήση φωνής,

όπως το γάβγισμα, ο βρυχηθμός, ο γρυλισμός ή το κελάηδημα ενός πουλιού. Οι

άνθρωποι μπορούν να διακρίνουν μερικές από τις «γλώσσες», ενώ απαιτείται αρκετή

επιστημονική μελέτη

προκειμένου να

αντιληφθούν κάποιες

άλλες.

Οι γορίλες στις

ζούγκλες έχουν το δικό

τους τρόπο

επικοινωνίας.

13

Οι επιστήμονες δεν έχουν καταφέρει ακόμη να αποκρυπτογραφήσουν εντελώς

τα σφυρίγματα και τα τραγούδια των φαλαινών, όπως φαίνεται ότι ο τρόπος

επικοινωνίας που χρησιμοποιούν είναι γεμάτος... πληροφορίες. Είναι ήδη γνωστό ότι

οι φάλαινες χρησιμοποιούν διαφορετικά τραγούδια όταν θέλουν να ζευγαρώσουν, να

φάνε ή να κάνουν άλλες δραστηριότητες.

Σημαντικό ρόλο στην επικοινωνία τους παίζει

και η γλώσσα του σώματος.

Το σύστημα γραφής BrailleΚώδικας Μπράιγ ονομάζεται το σύστημα γραφής και ανάγνωσης των τυφλών.

Το όνομά του οφείλεται στον εφευρέτη του Λουδοβίκο Μπράιγ (γαλλ. Louis Braille).

Η γραφή που δημιούργησε ο Μπράϊγ βασίζεται στην ιδέα τα γράμματα του

αλφαβήτου να αντικατασταθούν με ανάγλυφες κουκίδες, ή αλλιώς «στιγμές» όπως

ονομάζονται, που με διάφορους συνδυασμούς αποδίδουν ένα κείμενο. Ο τυφλός

μπορεί μ’ αυτό το σύστημα να διαβάζει ψηλαφώντας τις στιγμές με το δάχτυλο,

δηλαδή έχουμε ανάγνωση με την αφή.

Το σύστημα Μπράιγ έχει έξι ανάγλυφες κουκκίδες σαν το κεφαλάκι μιας

καρφίτσας. Είναι τοποθετημένες ανά τρεις και μ’ αυτές γίνονται 63 συνδυασμοί, που

αντιστοιχούν στα γράμματα και τους αριθμούς. Η γραφή Μπράιγ διαβάζεται από

αριστερά προς τα δεξιά και από πάνω προς τα κάτω, όπως ακριβώς και η γραφή των

«βλεπόντων» . Περιέχει 3 ομάδες αντιστοιχιών με τα βασικά σύμβολα καθημερινής

χρήσης, το πολυτονικό σύστημα, μαθηματικές πράξεις κατά Μενεΐδη, κατά Nemeth,

διάφορα σύμβολα, όπως επίσης και το αγγλικό αλφάβητο.

To ελληνικό αλφάβητο στη γραφή Μπραιγ

14

Οι αριθμοί στη γραφή Μπραιγ Το 1958 το υπουργείο Παιδείας καθιέρωσε το εξάστιγμο αλφάβητο Braille ως το επίσημο αλφάβητο για την εκπαίδευση των Ελλήνων τυφλών.

Οι δίφθογγοι στη γραφή Μπραιγ

Louis BrailleΛουί Μπράιγ (Louis Braille, 4 Ιανουαρίου 1809 - 1852) γεννήθηκε στο χωριό Κουπβρέ (Coupvray) κοντά στο Παρίσι. Τυφλώθηκε στο ένα μάτι πολύ μικρός, στην ηλικία των τριών ετών, ύστερα από τραυματισμό στο μάτι με αιχμηρό αντικείμενο, καθώς βοηθούσε τον πατέρα του στην κατασκευή εξαρτημάτων ίππευσης, ενώ αργότερα η μόλυνση μεταδόθηκε και στο άλλο του μάτι, και ως την ηλικία των 5 ετών είχε μείνει τυφλός. Οι γονείς του τον έστειλαν στο Βασιλικό Ινστιτούτο Τυφλών στο Παρίσι, όπου εκπαιδεύονταν τυφλά παιδιά.

Ιστορική ΑναδρομήΗ πρώτη συστηματική προσπάθεια γραφής για τυφλά άτομα ξεκινά το 1784

στη σχολή τυφλών του Βαλεντίνου Αουί, στο Παρίσι. Επρόκειτο για σύστημα

ανάγλυφης εκτύπωσης των κεφαλαίων χαρακτήρων του αλφαβήτου. Η αναγνώριση

δια της αφής των περιγραμμάτων των ανάγλυφων χαρακτήρων ήταν εφικτή, αλλά

απαιτούσε μια ιδιαίτερα αργή γράμμα προς γράμμα ανάγνωση. Η έλλειψη αισθητών

διαφορών των χαρακτήρων, και το επακόλουθο μεγάλο μέγεθος τους ήταν τα

κυριότερα μειονεκτήματα του συστήματος.

Η πρώτη απόπειρα να χρησιμοποιηθεί συνδυασμός κουκίδων (στιγμών) για

την αναπαράσταση των χαρακτήρων του αλφαβήτου, στην θέση των ανάγλυφων

χαρακτήρων, έγινε το 1819 από έναν Γάλλο λοχαγό του πυροβολικού Κάρολο

Μπαρμπιέ. Ο Λουδοβίκοs είχε τυφλωθεί πολύ μικρός και δεν ήταν ευχαριστημένος

από το σύστημα ανάγνωσης του λοχαγού επειδή ήταν πολύπλοκο, αλλά ούτε και από

τα βιβλία με τα χοντρά ανάγλυφα γράμματα που χρησιμοποιούσαν στο σχολείο του,

15

γιατί ήταν δύσχρηστα με αποτέλεσμα το μάθημα να γίνεται προφορικά. Αποφάσισε

λοιπόν να φτιάξει ένα νέο σύστημα, πιο λειτουργικό. Ο Μπράιγ απογοητεύτηκε, αλλά

δεν σταμάτησε τις προσπάθειες και βρήκε τρόπο ώστε οι τυφλοί να διδάσκονται και

μαθηματικά και μουσική . Λέγεται ότι του πήρε 5 χρόνια για να το τελειοποιήσει. Το

έργο του Μπράιγ αναγνωρίστηκε πάντως όσο ζούσε και εξακολουθεί να

χρησιμοποιείται ως σήμερα.

Σχολείο Τυφλόκωφων Ατόμων και Εκπαίδευση

Κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να ζει σε ένα περιβάλλον που να του

ικανοποιεί τις βιοτικές ανάγκες, του

εξασφαλίζει την υγεία και την ευημερία,

καθώς και την εκπαίδευση και την άθλησή

του. Η φοίτηση των παιδιών με ειδικές

ανάγκες μέσα στις συνηθισμένες δομές της

γενικής εκπαίδευσης αποτελεί επίσημη

πολιτική και πρακτική πολλών

κυβερνήσεων σε διάφορες χώρες τα τελευταία είκοσι χρόνια. Σαν αποτέλεσμα αυτής

της πολιτικής ένα μεγάλο ποσοστό μαθητών με ειδικές ανάγκες,

συμπεριλαμβανόμενων και των κωφών, φοιτούν σε σχολεία γενικής εκπαίδευσης,

ενώ ο αριθμός των ειδικών σχολείων και ειδικά των σχολείων – οικοτροφείων

(ιδρυμάτων) μειώνεται σημαντικά.

Η εκπαίδευση των τυφλόκωφων (τ/κ) εγκαινιάζεται στα τέλη 18ο αιώνα με την

πρώτη προσπάθεια εκπαίδευσης της τ/κ Victoria Μorisseau από εκεί και μετά έχουμε

την ραγδαία ανάπτυξη της. Πολύ γνωστές μορφές τ/κ κατάφεραν παρά την αναπηρία

τους να διαπρέψουν στο τομέα της μόρφωσης χαρακτηριστικά παραδείγματα

αποτελούν Olga Shkrokodova από την Σ. Ένωση Marie Heurstin από την Γαλλία κ.α.

Έτσι λοιπόν όταν την δεκαετία του 60΄ με την εμφάνιση επιδημίας ερυθράς

αυξάνεται ο αριθμός κρουσμάτων πολυαναπηρίας και μέσα σε αυτές και πολλά τ/κ .

Αυτός πλέον ο μεγαλύτερος αριθμός τ/κ ατόμων δεν μπορεί να κατανεμηθεί είτε σε

σχολές τυφλών είτε σε σχολές κωφών καθώς οι ανάγκες τους είναι πολύ μεγαλύτερες

και με αυτό τον τρόπο αρχίζει να διακρίνεται η αναπηρία ως ξεχωριστή κατηγορία.

Προκειμένου λοιπόν αυτά τα παιδιά να έχουν τις ίδιες ευκαιρίες στην εκπαίδευση

16

ξεκινά η δημιουργία ειδικών εξειδικευμένων κέντρων για την τ/κ κυρίως στις

ανεπτυγμένες χώρες.

Μετά την επίσκεψη της παγκοσμίου φήμης διανοήτριας και συγγραφέα τ/κ

Hellen Κeller στην Ελλάδα δημιουργούνται ειδικευμένα κέντρα όπως στη σχολή

τυφλών της Θεσσαλονίκης Ήλιος ιδρύεται τάξη τ/κ με πρώτη δασκάλα την κ Νέλη

Χατζηγεωργίου – Καπετανάκη. Για τον ορισμό της τυφλοκώφωσης πρέπει να

επισημάνουμε αλλά και να τονίσουμε ότι η τυφλοκώφωση δεν είναι δυο αναπηρίες

ενωμένες μαζί, αλλά, αντίθετα, μία ξεχωριστή αναπηρία.

Αίτια τυφλοκώφωσης1. Η Ερυθρά

2. Το Σύνδρομο Usher

3. Η προχωρημένη ηλικία

4. Η πρόωρη γέννηση

5. Οι επιπλοκές κατά την γέννηση

6. Η ασφυξία

7. Το Σύνδρομο Charge

8. Το Σύνδρομο Goldnhar

9. Το Σύνδρομο Noonan

10. Το Σύνδρομο Cri du Chat

11. Το Σύνδρομο Pallister Killian

12. Το Σύνδρομο του Οφθαλμού της Γάτας

13. Η προσβολή από κυτομεγαλοιό

14. Η προσβολή από μηνιγγίτιδα

Η τυφλοκώφωση είναι ένα είδος αναπηρίας που συνδυάζει δύο βασικές

αναπηρίες, την τύφλωση και την κώφωση,

ωστόσο στις περισσότερες περιπτώσεις δεν

πρόκειται για ολική ανικανότητα του ατόμου

να ακούσει και να δει. Συνήθως πρόκειται

για το συνδυασμό βλαβών και μειωμένων

ικανοτήτων στα δύο αυτά διαφορετικά είδη

αναπηρίας. Η τυφλοκώφωση είναι μια

μοναδική αναπηρία, η οποία σε πολλές περιπτώσεις συνοδεύεται από πρόσθετες

17

αναπηρίες, είτε σωματικές είτε νοητικές- γνωστικές. Ωστόσο, μόνο ένα μικρό

ποσοστό των τυφλοκωφών ατόμων είναι τελείως κωφά και τελείως τυφλά.

Στα άτομα με τυφλοκώφωση ένας τομέας που προφανώς παρουσιάζει

ιδιαίτερες δυσκολίες είναι η επικοινωνία του ατόμου που πάσχει με τα άλλα άτομα.

Ωστόσο σοβαρές είναι και οι επιπτώσεις στη συμπεριφορά του ατόμου που πάσχει

αλλά κυρίως στη μάθησή του. Αρκετά σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των

δεξιοτήτων και ικανοτήτων του ατόμου με τυφλοκώφωση παίζει η εκπαίδευσή του,

που μπορεί να γίνει μέσω της απτικής νοηματικής (χρήση της νοηματικής γλώσσας

με τη βοήθεια της αφής).

Είναι μία ιδιαίτερη αναπηρία που προκαλεί έντονες δυσκολίες στο άτομο,

καθώς οι δύο αισθήσεις που εμφανίζουν βλάβες αποτελούν για τον κάθε άνθρωπο τις

δύο βασικές διόδους μέσα από τις οποίες προσλαμβάνει πληροφορίες για τον κόσμο

γύρω του. Το άτομο για να κατανοήσει τον κόσμο στον οποίο ζει δέχεται ερεθίσματα

από τον κόσμο γύρω του και στη συνέχεια τα επεξεργάζεται. Όλη αυτή διαδικασία

δεν μπορεί να ακολουθηθεί από το τυφλοκωφό άτομο. Ωστόσο, με προσπάθεια και

ιδιαίτερη αντιμετώπιση φαίνεται ότι τα άτομα με τυφλοκώφωση μπορούν να

κατακτήσουν ικανοποιητικές δεξιότητες επικοινωνίας.

Οι μέθοδοι και οι στρατηγικές που θα ακολουθηθούν στην εκπαίδευση των

τυφλοκωφών θα πρέπει να διδάσκονται από άτομα ειδικά εξειδικευμένα τα οποία

όμως ταυτόχρονα θα έχουν ιδιαίτερη ευαισθησία για τα άτομα αυτά και ικανότητα να

επικοινωνήσουν μαζί τους. Η επικοινωνία αποτελεί σημαντικό τομέα στον οποίο

πρέπει να βελτιωθούν τα τυφλοκωφά άτομα, καθώς παρουσιάζουν σημαντικές

δυσκολίες, δεδομένων των προβλημάτων των δύο βασικών διόδων πρόσληψης

πληροφοριών, της ακοής και της όρασης.

Ιστορικά, η τυφλοκώφωση είναι συνδεδεμένη με το όνομα της Helen Keller,

γνωστή τυφλοκωφή συγγραφέας, η οποία κατάφερε να αποφοιτήσει από το Harvard

και έμεινε γνωστή λόγω της ευφυΐας της και της θέλησής της για ζωή. Η διάσημη

συγγραφέας γεννήθηκε στην Αλαμπάμα το 1880, με κανονική όραση και ακοή, τις

οποίες έχασε όταν ήταν 19 μηνών λόγω ενός πυρετού. Ανίκανη να επικοινωνήσει,

ήταν ένα δύσκολο παιδί με προβλήματα

συμπεριφοράς, τα οποία όμως

μειώθηκαν και άλλαξε σημαντικά όταν

ξεκίνησε την εκπαίδευση. Η πρώτη της

δασκάλα Ann Sullivan άρχισε να τη

18

διδάσκει ορθογραφία μέσω των δακτύλων και την ενθάρρυνε να συνδέει την κάθε

λέξη με ένα αντικείμενο, ενώ τη δίδαξε και ανάγνωση και γραφή με τη χρήση της

μεθόδου Braille. Ωστόσο, η Helen Keller δεν ήταν το πρώτο τυφλοκωφό άτομο που

δέχτηκε εκπαίδευση. Η Laura Bridgman ήταν η πρώτη τυφλοκωφή μαθήτρια που

έμαθε να γράφει και να διαβάζει από το Ινστιτούτο Perkin.

Ακόμη και η ελάχιστη χρησιμοποίηση μιας εκ των δύο αισθήσεων, της

όρασης και της ακοής, μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη διεύρυνση των εμπειριών

που θα αποκομίσει το παιδί από τον κόσμο γύρω του. Βασικά χαρακτηριστικά των

παιδιών με τυφλοκώφωση τα οποία χρησιμοποιούν επαρκώς την όρασή τους είναι ότι

μπορούν να κινηθούν μόνα τους σε γνώριμα περιβάλλοντα, να αναγνωρίσουν γνωστά

πρόσωπα, να κατανοήσουν τη νοηματική γλώσσα σε μικρή απόσταση και ίσως να

διαβάσουν κείμενα με πολύ μεγάλα γράμματα. Αντίστοιχα, τα παιδιά με

τυφλοκώφωση που έχουν επαρκή ακοή έχουν τη δυνατότητα να αναγνωρίσουν

γνώριμους ήχους, να καταλάβουν γνωστές φωνές, ή και να αναπτύξουν τα ίδια την

ομιλία τους.

Εκτός από τα προβλήματα στην επικοινωνία, σημαντικές είναι και οι

δυσκολίες του ατόμου με τυφλοκώφωση στους συμπεριφορικούς και

συναισθηματικούς τομείς της ζωής του. Είναι σαφές ότι κυρίαρχη είναι η δυσκολία

του να αποκτήσει με ευκολία πληροφορίες οι οποίες απαιτούν τη χρήση των

αισθήσεων της όρασης και της ακοής.

Τα παιδιά που γεννιούνται με τυφλοκώφωση συνήθως παρουσιάζουν

καθυστέρηση στο περπάτημα, στο μάσημα, στην κινητικότητα και τον

προσανατολισμό τους, στην ομιλία τους κάνουν στερεότυπες κινήσεις που

παραπέμπουν σε αυτιστική συμπεριφορά, χωρίς να είναι αυτιστικά, κλείνονται στον

εαυτό τους όταν δεν μπορούν να προβλέψουν τη συνέχεια μιας δραστηριότητας.

Βασικός στόχος του κάθε εκπαιδευτικού προγράμματος είναι να μπορέσει το

τυφλοκωφό άτομο να ξεφύγει από τη μοναξιά και την απομόνωση και να

επικοινωνήσει με άλλους ανθρώπους. Με ένα κατάλληλο οργανωμένο πρόγραμμα

εκπαίδευσης και διδασκαλίας, που θα παρέχεται από ένα ειδικά εξειδικευμένο

προσωπικό φαίνεται πως το τυφλοκωφό παιδί μπορεί όχι μόνο να κατακτήσει την

επικοινωνία με τους άλλους αλλά και να καταφέρει να κατακτήσει υψηλότερους

εκπαιδευτικούς στόχους.

Η χρήση των νέων τεχνολογιών συμβάλλει σημαντικά στην εκπαίδευση και

επικοινωνία των τυφλοκωφών ατόμων, ενώ με τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας,

19

υπάρχουν ακόμη πολλές δυνατότητες για βελτίωση των συσκευών και των

προγραμμάτων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διευκόλυνση της ζωής των

τυφλοκωφών.

Φαίνεται πως η τυφλοκώφωση είναι μια αναπηρία που αρχικά δεν της δόθηκε

τόση προσοχή όση έπρεπε, ενώ τα τυφλοκωφά άτομα απλά θεωρούνταν

καταδικασμένα να ζούνε μέσα στην απομόνωση και τη μοναξιά, μακριά από κάθε

είδους επικοινωνία. Ωστόσο, τα σημερινά δεδομένα και η ανάπτυξη διαφόρων

εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε διάφορες χώρες σε όλο τον κόσμο δείχνουν ότι τα

παιδιά και οι νέοι με τυφλοκώφωση μπορούν να εκπαιδευτούν και μπορούν να

αναπτύξουν διόδους επικοινωνίας με τους άλλους, ακόμη και σε περιπτώσεις που και

οι δύο βασικές δίοδοι επικοινωνίας, τόσο η οπτική όσο και η ακουστική, είναι

τελείως εκτός λειτουργίας (http://www.polispost.com/article/4761/tyflokofosi).

Τα τελευταία χρόνια στη Σχολή εφαρμόζονται προγράμματα στήριξης και

εκπαίδευσης ατόμων που παρουσιάζουν διπλή αισθητηριακή αναπηρία. Τα

προγράμματα απευθύνονται σε παιδιά που παρουσιάζουν:

εκ γενετής πρόβλημα τυφλοκώφωσης και άλλες αναπηρίες

πρόβλημα κώφωσης και μειωμένης όρασης

πρόβλημα κώφωσης και πλήρους απώλειας της όρασης

Τα προγράμματα περιλαμβάνουν: αξιολόγηση και εφαρμογή ειδικού ατομικού

εκπαιδευτικού προγράμματος ανάλογα με την κάθε περίπτωση, εφαρμογή του

προγράμματος στη Σχολή Τυφλών, στήριξη του προγράμματος στο χώρο φοίτησης

του ατόμου (συνηθισμένο σχολείο ή ίδρυμα).Η επικοινωνία στα προγράμματα αυτά

γίνεται με διάφορους τρόπους, ανάλογα με τις συγκεκριμένες δυνατότητες και

ανάγκες: Braille, νοηματική γλώσσα, αντικείμενα αναφοράς, πυκτογράμματα.

Τα αθλήματα των τυφλώνΣτους περισσότερους είναι σχεδόν άγνωστη η ύπαρξη ορισμένων

παραολυμπιακών αθλημάτων που σχετίζονται με τους τυφλούς, όπως είναι:

το goalball,

το blind football (ή ποδόσφαιρο τυφλών)

το blind cycling (ή ποδηλασία τυφλών)

το judo,

το άρση βαρών

το showdown (ή στα Ελληνικά «Αναμέτρηση» )

20

η κολύμβηση

το Αλπικό σκι

η τοξοβολία

ένα είδος bowling (το tenpin bowling)

η ιστιοπλοΐα

το δίαθλο ( biathlon)

η κωπηλασία

η ιππασία

Τα αθλήματα αυτά όχι

μόνο συμβάλλουν στην άθληση

και εκγύμναση τυφλών ατόμων,

αλλά και στην κοινωνικοποίηση

και ευρύτερη αποδοχή τους από

την κοινωνία και τους

συνανθρώπους τους.

Σε πολλά από τα αθλήματα

αυτά οι άνθρωποι αποδεικνύουν πως δεν έχουν παραμερισμένα τα άτομα με

ειδικές ανάγκες - ιδιαίτερα τους τυφλούς – καθώς αναπτύσσεται το

συναγωνιστικό πνεύμα μεταξύ των ατόμων αυτών αλλά συγχρόνως και ένα

πνεύμα συνεργασίας μεταξύ αυτών και των ανθρώπων που τους προπονούν και

τους βοηθούν. Συνεπώς, τα αθλήματα αυτά είναι σημαντικά τόσο για τυφλούς

όσο και για τους υπόλοιπους. Παρακάτω παρουσιάζονται μερικά από αυτά.

GoalballΤο Γκόλμπολ (Goalball) είναι ένα ομαδικό άθλημα, σχεδιασμένο για τυφλούς

αθλητές. Επινοήθηκε το 1946 από τον Αυστριακό Hanz Lorenzen, και τον Γερμανό

Sepp Reindle, σε μία προσπάθεια να βοηθηθεί η αποκατάσταση των βετεράνων του

Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Διοικητική αρχή για το άθλημα είναι η Διεθνής

Ομοσπονδία Αθλητισμού Τυφλών (IBSA), που είναι υπεύθυνη για δεκαπέντε

αθλήματα που απευθύνονται σε άτομα με προβλήματα όρασης.

Το άθλημα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά σε Παραολυμπιακούς Αγώνες το

1976 κατά τη διάρκεια των Παραολυμπιακών Αγώνων του Τορόντο. Το πρώτο

Πρωτάθλημα Γκόλμπολ διεξήχθη το 1978, ενώ στο πρόγραμμα των

Παραολυμπιακών Αγώνων μπήκε το 1980, στους Αγώνες του Άρνεμ της Ολλανδίας.

21

Είναι ένα από τα τρία αθλήματα των Παραολυμπιακών Αγώνων που δεν έχει

αντίστοιχο Ολυμπιακό άθλημα.

Σύμφωνα με τους κανόνες της IBSA το γκόλμπολ παίζεται σε ένα γήπεδο

διαστάσεων 18m x 9m. Η γραμμή των 9 μέτρων αποτελεί και τη γραμμή του γκολ. Η

μπάλα ζυγίζει 1,25kg. Στο εσωτερικό της έχει κουδουνάκια ώστε οι αθλητές να

αντιλαμβάνονται την κίνησή της.

Οι συμμετέχοντες αγωνίζονται σε ομάδες των τριών, και προσπαθούν να

προωθήσουν τη μπάλα προς το

τέρμα της αντίπαλης ομάδας. Ο

αγώνας αποτελείται από δύο

ημίχρονα των 10 λεπτών. Όλοι οι

παίκτες αγωνίζονται με δεμένα μάτια

καθ' όλη τη διάρκεια του αγώνα, έτσι

ώστε οι παίκτες με μειωμένη όραση να αγωνίζονται ισότιμα με τους τυφλούς παίκτες.

Σε κάθε παιχνίδι επιτρέπονται μέχρι τρεις αναπληρωματικοί.

Οι παραβιάσεις των κανόνων τιμωρούνται γενικά με απώλεια της κατοχής της

μπάλας. Ένα είδος παράβασης είναι το Pass out, όταν οι παίκτες ανταλλάσουν πάσες

και η μπάλα βγαίνει εκτός γηπέδου. Επίσης, ένα άλλο είδος παράβασης είναι το ball

over, όπουη μπάλα αναπηδά πάνω σε έναν αντίπαλο παίκτη και επιστρέφει στην

περιοχή.

Blind FootballΤο Ποδόσφαιρο 5×5, που στην Ελλάδα είναι γνωστό και με την ονομασία

Ποδόσφαιρο Τυφλών, είναι ένα δημοφιλές άθλημα για τυφλούς αθλητές και

αθλητές με μειωμένη όραση. Κάθε ποδοσφαιρικός αγώνας παίζεται από δύο ομάδες

των 10 αθλητών εκ των οποίων τέσσερις τυφλοί αθλητές και ένας τερματοφύλακας

με μειωμένη ή κανονική όραση βρίσκονται εντός αγωνιστικού χώρου και πέντε

είναι αναπληρωματικοί. Ένας αγώνας Ποδοσφαίρου 5×5 έχει διάρκεια 50 λεπτών

και πραγματοποιείται σε δύο ημίχρονα των 25 λεπτών. Ενδιάμεσα παρεμβάλλεται

ένα 10λεπτο διάλειμμα. Νικήτρια ανακηρύσσεται η ομάδα που πετυχαίνει τα

περισσότερα γκολ χωρίς να παραβιάσει τους κανονισμούς του αθλήματος.

Το Ποδόσφαιρο 5×5 διεξάγεται σύμφωνα με τους κανονισμούς της Διεθνούς

Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου (FIFA) και της Επιτροπής Ποδοσφαίρου του Διεθνούς

Αθλητικού Οργανισμού Τυφλών (IBSA), οι οποίες και είναι υπεύθυνες για την

22

εξέλιξη του αθλήματος. Συμπεριλήφθηκε για πρώτη φορά στο πρόγραμμα των

Παραολυμπιακών Αγώνων του 2004, όπου έλαβε χώρα στο Γήπεδο 2 στο

Ολυμπιακό Συγκρότημα Ελληνικού και αποτέλεσε ορόσημο για την εξέλιξη του

αθλήματος αυτού. Στη συνέχεια, η ανάπτυξη του Ποδοσφαίρου 5×5 υπήρξε ραγδαία

παγκοσμίως. Το πρώτο Εθνικό Πρωτάθλημα πραγματοποιήθηκε στην Ισπανία το

1986. Έκτοτε, το αγώνισμα αναπτύσσεται σε πολλές χώρες.

Ο αγωνιστικός χώρος του Ποδοσφαίρου αποτελείται από ένα ορθογώνιο

παραλληλόγραμμο γήπεδο καλυμμένο με φυσικό ή συνθετικό χόρτο. Το μήκος του

γηπέδου κυμαίνεται μεταξύ 38 και 42 μέτρων ενώ το πλάτος του μεταξύ 18 και 22

μέτρων.Το γήπεδο οριοθετούν οι πλάγιες γραμμές (touch lines) και οι γραμμές

τέρματος ή τελικές γραμμές (goal lines). Στις πλάγιες γραμμές τοποθετείται ένα

προστατευτικό πλέγμα ύψους 2 μέτρων έτσι ώστε οι τυφλοί αθλητές να μπορούν να

αντιληφθούν τα πλαϊνά όρια του γηπέδου. Στο κέντρο του αγωνιστικού χώρου

βρίσκεται η σέντρα, ένας κύκλος διαμέτρου 6 μέτρων. Η γραμμή της σέντρας

χωρίζει το γήπεδο σε δύο ίσα μέρη.Σε απόσταση 6 μέτρων από το κέντρο του

τέρματος βρίσκεται μία άσπρη κυκλική βούλα, από όπου εκτελούνται τα πέναλτι.

Το σημείο του διπλού πέναλτι βρίσκεται σε απόσταση 9 μέτρων.

Στο Ποδόσφαιρο 5×5 συμμετέχουν αθλητές των εξής κατηγοριών:

Β1: Αθλητές τυφλοί και

Β2, Β3: Αθλητές οι οποίοι βλέπουν μερικώς.

Στο Ποδόσφαιρο 5×5 μπορούν να λάβουν μέρος και αθλητές με κανονική

όραση ως τερματοφύλακες. Κάθε ομάδα αποτελείται από οχτώ ποδοσφαιριστές και

δύο τερματοφύλακες. Κατά τη διάρκεια ενός ποδοσφαιρικού αγώνα, παίζουν πέντε

αθλητές για κάθε ομάδα, εκ των οποίων οι τέσσερις είναι τυφλοί αθλητές της

κατηγορίας Β1 και ο πέμπτος είναι ο τερματοφύλακας ο οποίος μπορεί να ανήκει

στην κατηγορία Β2 ή Β3. Επίσης, επιτρέπεται να γίνουν μέχρι πέντε αλλαγές από

σύνολο πέντε αναπληρωματικών ποδοσφαιριστών.

Η διεξαγωγή του αγώνα ελέγχεται από

ένα διαιτητή, ο οποίος έχει την υποχρέωση να

εφαρμόζει τους κανονισμούς του αθλήματος,

και έναν βοηθό διαιτητή, ο οποίος κινείται

κατά μήκος των πλάγιων γραμμών του

αγωνιστικού χώρου διευκολύνοντας το έργο

του.

23

Οι ποδοσφαιριστές, με εξαίρεση τον τερματοφύλακα, στη διάρκεια ενός

αγώνα φορούν οφθαλμεπίδεσμο ή μάσκα που καλύπτει τα μάτια τους, έτσι ώστε να

εξασφαλίζεται η ισότητα μεταξύ των αθλητών με διαφορετικό βαθμό απώλειας

όρασης. Σε περίπτωση που κάποιος αθλητής ακουμπήσει τον οφθαλμεπίδεσμο ή τη

μάσκα, χρεώνεται με παράβαση (φάουλ). Επίσης, σε περίπτωση που ένας παίκτης

επιχειρήσει να κλωτσήσει έναν αντίπαλο παίκτη ή σπρώξει έναν αντίπαλο παίκτη

χρησιμοποιώντας τα χέρια ή τα πόδια του, τότε χρεώνεται με φάουλ και η αντίπαλη

ομάδα αποκτά το δικαίωμα να εκτελέσει πέναλτι από τα 6 μέτρα. Σε περίπτωση

ισοπαλίας κατά τον ημιτελικό ή τελικό μετά την ολοκλήρωση των δύο 25λεπτων

ημιχρόνων, ακολουθεί παράταση δύο 10λεπτων περιόδων. Εάν δεν αναδειχτεί

νικητής μετά την παράταση, οι ομάδες προχωρούν στη διαδικασία των πέναλτι.

Blind cycling (tandem cycling)Στην ποδηλασία ζευγαριών, που είναι γνωστή και ως «ποδηλασία για δύο»,

ένας βοηθός χωρίς προβλήματα όρασης (ο «πιλότος») κάθεται στο μπροστινό

κάθισμα του ποδηλάτου και συνεννοείται για το τι βρίσκεται μπροστά του με το

άτομο που έχει την απώλεια όρασης (ο «θερμαστής»), το οποίο κάθεται στην πίσω

θέση του ποδηλάτου.

Ο τυφλός δεν χρειάζεται να κατευθυνθεί αλλά μπορεί να βοηθήσει τον

συνεργάτη του απλά κάνοντας πεντάλ. Επίσης, ο βοηθός που κάθεται μπροστά

μπορεί να δίνει πληροφορίες για τυχόν αλλαγές στο έδαφος, για κάποια αντικείμενα,

τις στροφές, για επικείμενες ανηφόρες ή κατηφόρες, για αλλαγές στο τοπίο και για το

πότε να πατήσουν το φρένο. Οι αθλητές φορούν προστατευτικά γυαλιά, ανθεκτικό

κράνος, γάντια και τα κατάλληλα προστατευτικά για τους αγκώνες και τα γόνατα.

Κατά την εκμάθηση του σπορ αυτού, τα άτομα με μειωμένη όραση εξασκούνται με

ησυχία σε ίσιους δρόμους χωρίς μεγάλες κλίσεις. Πολλές πόλεις έχουν πλέον

αρκετούς ποδηλατοδρόμους, όπου και μπορούν οι αθλητές αυτοί να ασκηθούν.

Η ποδηλασία τυφλών ατόμων

με τα ζευγάρια τους έχει γίνει τόσο

γνωστή που επαγγελματικά γκρουπ

και τουριστικές εταιρίες επενδύουν

στην ευρύτερη ανάπτυξή του.

Σύμφωνα με πολλούς

συμμετέχοντες, το σπορ αυτό μπορεί

24

άμεσα να βοηθήσει στην κοινωνικοποίηση τυφλών ανθρώπων, στην ψυχαγώγηση και

την άθλησή τους .Επιπλέον, συμβάλει στην προπόνηση και άσκηση τους, η οποία

ενισχύεται με το ομαδικό πνεύμα που αναπτύσσεται λόγω της ομαδικής δουλειάς

μεταξύ των δύο ατόμων που βρίσκονται στο ίδιο ποδήλατο.

Εργάστηκαν οι μαθήτριες:

Καλούδη Ζώγια

Κρέζα Χριστίνα

Βασιλειάδη Ανθή

Παπαπέτρου Μαρία

Γενικές πληροφορίες για τα αθλήματα των τυφλών συλλέξαμε από την

ιστοσελίδα http://usaba.org/index.php/sports/ και συγκεκριμένα για το κάθε άθλημα

ξεχωριστά συλλέξαμε πληροφορία από διάφορες ιστοσελίδες όπως:

1) Goalball, (http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%BA%CF%8C%CE%BB

%CE%BC%CF%80%CE%BF%CE%BB )

2) Blind football ή Ποδόσφαιρο για τυφλούς ( http://www.youtube.com/watch?

v=RuwyX8kVF1c )

3) Blind cyclingή Ποδηλασία για τυφλούς

(http://www.visionaware.org/info/everyday-living/recreation-and-leisure/sports-and-

exercise/tandem-bicycling/1235 )

4) Η ταινία για την ζωή της Hellen Κeller, http://www.youtube.com/watch?

v=bLTFr_KqVLE

5) http://www.specialeducation.gr/files4users/files/pdf/tyflokofosis_1.pdf

6) http://eid-scholi-tyflon-lef.schools.ac.cy/deafblindness.html

7) ικιπαίδεια: el.wikipedia.org/wiki/Λουί_Μπράιγ

8) Μικρός Αναγνώστης

9) ΕΑ gr

Τυπική ανάπτυξη του λόγου – ομιλίας επικοινωνίας Γέννησης – Εφηβεία κατηγοριοποιήσεις των παιδιών με δυσκολίες.1ο μέρος

25

Σύμφωνα με τον IDEA(2004) υπάρχουν 13 κατηγορίες δυσκολίας οι οποίες με

τη σειρά είναι οι εξής:

Αυτισμός. Ο Αυτισμός είναι μια σοβαρή διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή, που

χαρακτηρίζεται από μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνία, καθώς και

από περιορισμένη, επαναλαμβανόμενη και στερεότυπη συμπεριφορά. Επίσης από

σοβαρή επιβράδυνση στη

γλωσσική ανάπτυξη και στην

επικοινωνία. Όλες αυτές οι

ενδείξεις ξεκινούν πριν το παιδί

γίνει τριών ετών. Τυπικά διαρκεί

καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του

ατόμου. Είναι μέρος μίας ομάδας διαταραχών γνωστή ως Διαταραχές Αυτιστικού

Φάσματος (ASD). Σήμερα, 1 στα 150 άτομα διαγιγνώσκονται με αυτισμό.

Εμφανίζεται σε όλες τις φυλετικές, εθνικές και κοινωνικές ομάδες και είναι 4 φορές

πιο πιθανό να εμφανιστεί σε αγόρια απ’ ότι κορίτσια. Παραδείγματα

-Στην πιο βαριά μορφή είναι εμφανής η απόσυρση και η αδιαφορία για τους άλλους

ανθρώπους.

-Στις λιγότερο βαριές μορφές, το παιδί δέχεται παθητικά την κοινωνική επαφή,

μπορεί να δείχνει ακόμα και κάποιου βαθμού ευχαρίστηση από αυτήν, αν και δεν

προσεγγίζει αυθόρμητα τους άλλους.

-Κάποια από τα παιδιά με αυτισμό πλησιάζουν άλλους ανθρώπους, αλλά το πράττουν

με ένα παράξενο, ακατάλληλο, επαναλαμβανόμενο τρόπο δίνοντας ελάχιστη προσοχή

στις αντιδράσεις των ανθρώπων που

πλησιάζουν.

-Στα πιο ικανά παιδιά, η διαταραχή της

κοινωνικότητας μπορεί να εξελιχθεί σε ένα

ακατάλληλο και τυπικό τρόπο

αλληλεπίδρασής τους με τα άτομα της οικογένειας, τους φίλους, καθώς και τους

ξένους.

Συναισθηματική διαταραχή

Οι Συναισθηματικές

Διαταραχές είναι μια ομάδα

26

διαταραχών που χαρακτηρίζονται από διαταραχή της συναισθηματικής διάθεσης. Η

συναισθηματική διάθεση ή απλά διάθεση είναι ο καθολικός και σταθερός

συναισθηματικός τόνος που βιώνεται εσωτερικά και που σε ακραίες περιπτώσεις

μπορεί να επηρεάσει σε πολύ μεγάλο βαθμό όλες κυριολεκτικά τις πλευρές της

συμπεριφοράς ενός ατόμου, καθώς και την αντίληψη για τον κόσμο που έχει το άτομο

αυτό.

Κοινά παραδείγματα συναισθηματικής διάθεσης είναι η κατάθλιψη, η έξαρση,

ο θυμός. Διακρίνουμε συναισθηματική διάθεση από το συναίσθημα (a), που αποτελεί

την εξωτερική έκφραση της. Και καθώς η εξωτερική έκφραση ενός καταθλιπτικού ή

μανιακού ασθενή δεν είναι πάντα καταθλιπτική ή ευφορική, πιο σωστά οί

Συναισθηματικές Διαταραχές περιγράφονται σαν Διαταραχές της Διάθεσης.

Κάποια συμπτώματα είναι : το άγχος, η ανηδονία , η καταθλιπτική διάθεση,

διαταραχή του ύπνου, διαταραχή της όρεξης, η κόπωση, ψυχοκινητική διάθεση,

σκέψεις για απόπειρες αυτοκτονίας, δυσκολία στη συγκέντρωση κ.α.

Πολλαπλές δυσκολίεςΤα άτομα με πολλαπλές αναπηρίες αποτελούν έναν ετερογενή πληθυσμό ο

οποίος παρουσιάζει μεγάλο εύρος δυσκολιών μάθησης και άλλα προβλήματα. Κύριο

χαρακτηριστικό των ατόμων με πολλαπλές αναπηρίες είναι η συνύπαρξη πολλών και

σοβαρών φυσικών, γνωστικών και επικοινωνιακών διαταραχών. Τα παραπάνω

δημιουργούν σημαντικές εκπαιδευτικές δυσκολίες για τα παιδιά οι οποίες δεν

αντιμετωπίζονται με ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα που απευθύνονται στη μία

από τις αναπηρίες μόνο, αλλά χρειάζονται εκτενή υποστήριξη σε ένα ευρύ πεδίο

δεξιοτήτων. Οι αιτιολογικοί παράγοντες μπορεί να είναι: α. Προγεννητικοί

Παράγοντες, β. Περιγεννητικοί παράγοντες, γ. Μεταγεννητικοί παράγοντες.

Τα παιδιά με πολλαπλές αναπηρίες συνήθως παρουσιάζουν ελλείμματα σε

πέντε ξεχωριστές περιοχές ανάπτυξης: στη γνωστική ανάπτυξη, στις προσαρμοστικές

δεξιότητες, στις κινητικές δεξιότητες, στην αισθητηριακή λειτουργία και στις

επικοινωνιακές δεξιότητες.

Προβλήματα που αντιμετωπίζει το παιδί είναι:

1. Αδυναμία επικοινωνίας με το περιβάλλον

2. Κάνει στερεότυπες κινήσεις.

3. Αργεί να μιλήσει ή δεν αναπτύσσει λόγο.

4. Στερείται βασικών εξωτερικών κινήτρων.

27

5. Δεν εκδηλώνει περιέργεια

6. Δυσκολεύεται στη πρόσληψη πληροφοριών.

7. Στερείται της μίμησης που είναι βασικό μέσο μάθησης και δεν

πραγματοποιείται αυθόρμητα.

8. Αργεί να μασήσει, να περπατήσει και έχει προβλήματα κινητικότητας και

προσανατολισμού.

9. Ιατρικά προβλήματα.

Άλλες διαταραχές υγείαςΈνα από τα είδη των διαταραχών αυτών είναι και οι ψυχικές . Οι ψυχικές

διαταραχές περιλαμβάνουν ένα μεγάλο εύρος προβλημάτων που σχετίζονται με την

ψυχική κατάσταση και συμπεριφορά ενός ατόμου. Οι κατηγορίες των ψυχικών

διαταραχών είναι οι εξής:

Ψυχώσεις

Κατάθλιψη

Αγχώδεις διαταραχές

Διαταραχές προσωπικότητας

Διαταραχές στη πρόσληψη τροφής

Διαταραχή άγχους του αποχωρισμού

Βία και επιθετικότητα

Διαταραχές όρασης-τύφλωσηΥπάρχουν πολύ τύποι οφθαλμικών προβλημάτων και διαταραχών της όρασης.

Αυτοί περιλαμβάνουν, θολή όραση, άλω, τυφλά σημεία, μυιοψίες και άλλα

συμπτώματα. Η θολή όραση είναι η απώλεια της οξύτητας της όρασης και η

αδυναμία να βλέπετε μικρές λεπτομέρειες. Τα

τυφλά σημεία (σκοτώματα) είναι μαύρες

"τρύπες" στο οπτικό πεδίο, όπου δεν βλέπετε

τίποτα.

Οι μεταβολές και τα προβλήματα της όρασης

μπορούν να προκληθούν από πολλές

διαφορετικές παθήσεις. Κάποιες περιλαμβάνουν:

Πρεσβυωπία

Καταρράκτης.

Γλαύκωμα

28

Διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια

Εκφύλιση ωχράς κηλίδας

Λοίμωξη

Μυιοψίες (μυγάκια)

Νυκτερινή τύφλωση.

Αποκόλληση αμφιβληστροειδούς

Οπτική νευρίτιδα

Εγκεφαλικό επεισόδιο ή παροδική

ισχαιμική προσβολή.

Όγκος στον εγκέφαλο.

Αιμορραγία στον ένα οφθαλμό.

Κροταφική αρτηρίτιδα

Ημικρανίες

Γλωσσικές διαταραχές ή διαταραχές ομιλίαςΟ όρος της γλωσσικής διαταραχής περιγράφει μια κατάσταση εμφανούς

καθυστερημένης γλωσσικής ανάπτυξης σε άτομα χωρίς να εμφανίζονται άλλες αιτίες,

όπως ο Αυτισμός, η Κώφωση, η Νοητική Υστέρηση και άλλα. Οι γλωσσικές

διαταραχές ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία του ατόμου, και εμφανίζεται κυρίως

στα μικρότερα σε ηλικία παιδιά. Έρευνες δείχνουν ότι το 10% των παιδιών που έχουν

ηλικία 2 ετών μπορεί να παρουσιάσουν μια γλωσσική διαταραχή, η οποία όμως

εξαφανίζεται στο πέρασμα του χρόνου, καθώς τα προβλήματα τα οποία είχαν

εμφανιστεί έχουν λυθεί.

Τα γλωσσικά χαρακτηριστικά μιας γλωσσικής διαταραχής

Τα χαρακτηριστικά μιας γλωσσικής διαταραχής τα οποία μπορεί να εμφανίσει

ένα παιδί το οποίο την αντιμετωπίζει εμφανίζονται σε διάφορα επίπεδα. Σε

φωνολογικό επίπεδο τα παιδιά αργούν να καθαρίσουν την ομιλία τους, μπερδεύουν

φωνήματα και λέξεις και αργούν να κατανοήσουν τις χρονικές έννοιες. ε

σημασιολογικό επίπεδο τα άτομα εμφανίζουν κάποια χαρακτηριστικά ανωριμότητας,

επειδή τα επίπεδα έκφρασης και δεκτικής λεξιλογικής ικανότητας είναι χαμηλότερα

του μέσου όρου. Μπερδεύουν λέξεις με κοντινή σημασία, όπως το «μακρύς» με το

«ψηλός», το «έφαγα» με το «έχω φάει» ή δεν διακρίνουν σωστά τη σημασία

συνηθισμένων λέξεων του τύπου: «Είναι μακρύς άντρας»

29

Συνδυασμός Διαταραχών ακοής και όρασης

Τυφλοκώφωση είναι ένας συνδυασμός της

όρασης και απώλεια ακοής που επηρεάζει την

ικανότητα ενός ατόμου να επικοινωνήσει, να έχει

πρόσβαση σε όλα τα είδη των πληροφοριών, και

να κατανοήσει τον κόσμο γύρω του.

Τύποι τυφλοκώφωσης:

Συγγενής τυφλοκώφωση

Κεκτημένη τυφλοκώφωση

Το σύνδρομο Usher

Τα άτομα αυτά δυσκολεύονται πολύ στον τρόπο επικοινωνίας, τόσο οι νέοι όσο και οι

ηλικιωμένοι. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν είναι πολύ μεγάλες κυρίως στους εξής

τομείς :

Στην πληροφορική

Στην διασκέδαση

Στον τρόπο καθημερινής διαβίωσης

Στην επικοινωνία

H Νοητική Υστέρηση Είναι μια γενικευμένη διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από σημαντικά

μειωμένη νοητική λειτουργία και ελλείμματα σε δύο ή περισσότερες προσαρμοστικές

συμπεριφορές, με έναρξη πριν την ηλικία των 18 ετών. Τα άτομα με Νοητική

Υστέρηση έχουν το σκορ του Δείκτη Νοημοσύνης (IQ) κάτω από 70. Παλαιότερα ο

ορισμός επικεντρωνόταν σχεδόν αποκλειστικά στην γνωστική λειτουργία, αλλά ο

ορισμός τώρα περιλαμβάνει και άλλα δύο στοιχεία, ένα σχετικά με την ψυχική

λειτουργία και ένα σχετικά με τις λειτουργικές ικανότητες των ατόμων στο

περιβάλλον τους.

ΑΙΤΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗΣ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗΣ: Κληρονομικοί παράγοντες

Χρωμοσωμικές ανωμαλίες (σύνδρομο Down, σύνδρομο Klinefelter,

σύνδρομο Turner)

Ασθένειες της εγκύου (λοιμώξεις, ερυθρά, ιλαρά, κοκ.),

Ανωμαλίες μεταβολισμού (PKU)

30

Ασυμβατότητα του Rh του αίματος της μητέρας με αυτό του εμβρύου

Τραυματισμοί της εγκύου

Κακή διατροφή

Δηλητηριάσεις από μόλυβδο.

Αναπτυξιακή/Νοητική Καθυστέρηση

Θεωρούμε ότι αναπτυξιακή/νοητική καθυστέρηση υπάρχει σε έναν άνθρωπο

όταν λειτουργεί ή αποδίδει πολύ

κατώτερα από έναν συνομήλικό του.

Δηλαδή, όταν σε τουλάχιστον δύο

τομείς (γνωστικές ικανότητες,

αυτονομία, κοινωνικότητα, ικανότητα

οργάνωσης) το συγκεκριμένο άτομα

υστερεί τότε θεωρούμε ότι αυτό το άτομα έχει αναπτυξιακή/νοητική καθυστέρηση.

Αυτή η πάθηση διακρίνεται σε ήπια, μέτρια και σοβαρή ανάλογα το επίπεδο των

συμπτωμάτων. Όσο σοβαρότερη η καθυστέρηση, τόσο πιο ανώριμη για την ηλικία

του θα είναι και η συμπεριφορά του ανθρώπου.

Σε παιδιά κάτω των 6 χρόνων προτιμούμε τον όρο αναπτυξιακή καθυστέρηση,

καθώς ακόμα δεν έχει φανεί η ανταπόκριση του παιδιού στο εκπαιδευτικό σύστημα.

Σε ανθρώπους άνω των 10 ετών ο όρος νοητική καθυστέρηση συνηθίζετε

περισσότερο. Η μέτρηση συμβατικού  δείκτη νοημοσύνης (IQ ) είναι αξιόπιστη  και

έχει προγνωστική αξία , μετά την ηλικία των 7-8 χρόνων. Για να βαθμολογηθεί το

διανοητικό πηλίκο, ζητείται από το παιδί να εκτελέσει μια σειρά δοκιμασίες σε

διάφορους τομείς, για να αξιολογηθούν τόσο η δεξιότητά του να λύνει προβλήματα

όσο και άλλες ικανότητές του. Αν το παιδί φθάσει στον μέσο όρο του 100, αυτό

σημαίνει ότι οι διανοητικές του ικανότητες συμβαδίζουν με τον μέσο όρο ευφυΐας

των παιδιών της ηλικιακής του ομάδας. Νοητική καθυστέρηση ορίζεται όταν ο

δείκτης είναι κατώτερος του 70 ενώ δείκτες 70-89 θεωρούνται στα κατώτερα

φυσιολογικά όρια.

Διαταραχές ακοής/κώφωσηΜε τον όρο διαταραχές της ακοής αναφερόμαστε συνήθως στην έκπτωση-

μείωση της ακοής (βαρηκοΐα) και τις εμβοές των ώτων (βουητό στα αυτιά).

Η κώφωση είναι μία μόνιμη κατάσταση κάποιων ανθρώπων που είτε γεννήθηκαν

31

έτσι, είτε με αφορμή κάποιο ατύχημα ή από την πολύβουη εργασία τους προκλήθηκε

κάποια στιγμή στη ζωή τους. Η ολική κώφωση δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με

κανένα ιατρικό μέσο. Αν η κώφωση είναι εκ γενετής, τότε στην περίπτωση αυτή το

άτομο δεν είναι σε θέση ούτε να μιλήσει (κωφάλαλο). 

Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες

Ο όρος «Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες»

αναφέρεται σε μία ξεχωριστή κατηγορία

δυσκολιών που αφορούν τη μάθηση, και πιο

συγκεκριμένα την επεξεργασία του γραπτού

λόγου. Εκφράζονται με την έντονη και επίμονη

δυσκολία του μαθητή να αποκτήσει τις ικανότητες

Ανάγνωσης, Ορθογραφημένης Γραφής και/ή τη

Μαθηματική Ικανότητα, σε βαθμό ανάλογο με τη

χρονολογική ηλικία του, τη νοημοσύνη του και την

εκπαίδευση που έχει λάβει. Υπάρχουν τρεις

κατηγορίες Ειδικών Μαθησιακών Δυσκολιών:

Διαταραχή της ανάγνωσης

Διαταραχή της γραπτής έκφρασης / γραφής

Διαταραχή των μαθηματικών

Η επίδοση στην ανάγνωση είναι σημαντικά κάτω από το αναμενόμενο,

δεδομένων της χρονολογικής ηλικίας του ατόμου, της νοημοσύνης του και του

επιπέδου εκπαίδευσης που αντιστοιχούν στην ηλικία του ατόμου.

2ο μέροςΤο ειδικό εκπαιδευτικό προσωπικό που σε συνεργασία με τους δασκάλους

συμβάλει αποφασιστικά σε μία σωστή εκπαίδευση των παιδιών με δυσκολίες. Οι

υποστηριχτικές λοιπόν υπηρεσίες συμπεριλαμβάνουν :

ΦυσικοθεραπείαΗ Φυσικοθεραπεία είναι η θεραπευτική

προσέγγιση που βασίζεται στα φυσικά μέσα

32

(κίνηση, φως ,νερό, ηλεκτρικό ρεύμα κ.λπ.) που χρησιμοποιούνται από τον

εξειδικευμένο επαγγελματία υγείας πτυχιούχο.

Φυσικοθεραπευτή, για θεραπευτικούς σκοπούς. Η Φυσικοθεραπεία έχει

εφαρμογή σε ασθενείς όλων των ιατρικών ειδικοτήτων όπως Ορθοπαιδική,

Νευρολογία, Γενική Χειρουργική, Νευροχειρουργική, Καρδιοχειρουργική,

Παιδιατρική, Πνευμονολογία, Παιδιατρική,  κ.λπ.

Ψυχολογία Η ψυχολογία είναι μια επιστήμη που ασχολείται με την επιστημονική μελέτη

των συμπεριφορών κατ' αρχήν των ανθρώπων, αλλά και με τις λειτουργίες του

οργανισμού, που σχετίζονται με

συμπεριφορά. Η ψυχολογία έχει ως

άμεσο στόχο την κατανόηση της

συμπεριφοράς των ανθρώπων τόσο

ως άτομα, όσο και ως ομάδες,

προσπαθώντας και να εξάγει

γενικές αρχές αλλά και να

ερευνήσει ειδικές περιπτώσεις, με τελικό στόχο να ωφελήσει την κοινωνία. Σ' αυτό το

πεδίο, ένας επαγγελματίας που εξασκεί πρακτικά την ψυχολογία ή που την ερευνά

ονομάζεται ψυχολόγος και μπορεί να ταξινομηθεί ως ένας κοινωνικό , ή γνωστικός

επιστήμονας.

Οι ψυχολόγοι προσπαθούν να κατανοήσουν το ρόλο που οι άνθρωποι

λειτουργούν τόσο ως ανεξάρτητα άτομα αλλά και ως μέλη της κοινωνίας, καθώς και

να εξερευνήσουν τις φυσιολογικές διεργασίες που αποτελούν τη βάση συγκεκριμένων

συμπεριφορών.

Τραυματικός τραυματισμός εγκεφάλου Τραυματικός τραυματισμός εγκεφάλου ονομάζεται ο επίκτητος τραυματισμός

του εγκεφάλου ή απλά η επικεφαλής ζημία που εμφανίζεται όταν ένα ξαφνικό τραύμα

προκαλεί τη ζημία στον εγκέφαλο. Τα μέρη του εγκεφάλου που μπορεί να βλαφθούν

περιλαμβάνουν τα εγκεφαλικά ημισφαίρια, την παρεγκεφαλίδα, και τον μίσχο του

εγκεφάλου. Τα συμπτώματα ενός τραυματικού τραυματισμού του εγκεφάλου

μπορούν να είναι ήπια, ή αυστηρά, ανάλογα με την έκταση της ζημίας στον

εγκέφαλο. Τέλος ο τραυματισμός αυτός οδηγεί στη μόνιμη ανικανότητα ή ακόμη και

στο θάνατο.

33

Εργοθεραπεία 

Η Εργοθεραπεία είναι μια επιστήμη αποκατάστασης που προωθεί την υγεία

παρέχοντας στους ανθρώπους τη δυνατότητα να εκτελέσουν ουσιαστικές και

σκόπιμες δραστηριότητες. Οι Εργοθεραπευτές εργάζονται με άτομα που πάσχουν από

ψυχικές, φυσικές σωματικές, αναπτυξιακές ή και

συναισθηματικές διαταραχές, χρησιμοποιώντας

θεραπείες οι οποίες αναπτύσσουν, ανακτούν ή

διατηρούν τις δραστηριότητες καθημερινής

ζωής των ατόμων. Ο Εργοθεραπευτής βοηθά τα

άτομα να βελτιώσουν τις βασικές κινητικές

λειτουργίες τους και τις ικανότητες συλλογιστικής τους. Τέλος, απώτερος στόχος της

Εργοθεραπείας είναι να βοηθήσει τα άτομα να έχουν ανεξάρτητη, παραγωγική και

ικανοποιητική ζωή.

Διατροφή

Όπως όλοι γνωρίζουμε στην σωστή διατροφή και υγεία σημαντικό ρολό

παίζει το πρωινό. Το βασικότερο είναι ότι παρέχει στον οργανισμό την απαραίτητη

ενέργεια για την έναρξη μιας παραγωγικής

ημέρας. Επίσης παρέχει τις αναγκαίες

ποσότητες φυτικών ινών, βιταμινών και

ιχνοστοιχείων, ώστε οι ημερήσιες ανάγκες

σε αυτά να είναι κατανεμημένες σωστά

μέσα στη μέρα. Αποτρέπει τις μεγάλες

διακυμάνσεις στα επίπεδα σακχάρου και ινσουλίνης στο αίμα. Μειώνει την όρεξη για

μεγάλη ποσότητα φαγητού στα υπόλοιπα γεύματα της ημέρας και έτσι αποτρέπει την

κατανάλωση ανθυγιεινών πρόχειρων τροφών. Επίσης άτομα που καταναλώνουν

πρωινό, τείνουν να έχουν μια πιο ισορροπημένη διατροφή για το υπόλοιπο της

ημέρας και να διατηρούν φυσιολογικό βάρος ενώ αντίθετα, τα άτομα που δεν

καταναλώνουν πρωινό γεύμα, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για ανάπτυξη

σακχαρώδους διαβήτη και χοληστερόλης σε σχέση με όσους καταναλώνουν πρωινό.

34

Προσανατολισμός και κινητικότηταΤα άτομα με οπτικά προβλήματα πρέπει να προσανατολίζονται και να

κινούνται σωστά. Αυτό θα το πετύχουν κάνοντας κάποιες ασκήσεις ανάπτυξης

αισθήσεων (αφής, ακοής, όσφρησης), μαθαίνοντας τις έννοιες του χώρου, του

μεγέθους και του χρόνου , έχοντας σωστή στάση και να ξέρουν να αναγνωρίζουν

υλικά. Πιο αναλυτικά:

Προσανατολισμός:Ασκήσεις Προσανατολισμού: Γνώση και χρήση των 4 σημείων του ορίζοντα.

αρχικά σε εσωτερικούς χώρους, αργότερα σε εξωτερικούς χώρους στο δρόμο, όπου

διδάσκονται να τοποθετούν τον εαυτό τους σε σχέση με τα αντικείμενα του

περιβάλλοντος. Μαθαίνουν και εξοικειώνονται σε θέματα ρυμοτομίας, για να

αποκτήσουν την αντίληψη του χώρου και των στοιχείων του περιβάλλοντος, που

αργότερα θα χρησιμοποιηθούν ως σημάδια πορείας τους στην κίνηση.

Οργάνωση σκέψηςΤα άτομα με οπτικά προβλήματα πρέπει να έχουν την ικανότητα να κρίνουν

και να επεξεργάζονται τις πληροφορίες που συλλέγουν από το περιβάλλον με τρόπο

λειτουργικό, ώστε να οργανώνουν σωστά τις κινήσεις τους.

ΧωρογνωσίαΗ κίνηση με προορισμό είναι ο απώτερος σκοπός της εξάσκησης, όπου τα

άτομα με οπτικά προβλήματα εκπαιδεύονται στον: συγχρονισμό κινήσεων, (σωστή

στάση σώματος και βήματος), συσχετισμό σημείου εκκίνησης και προορισμού,

μαθαίνουν να δημιουργούν απτικούς χάρτες ή νοητικές διαδρομές.

Οι μαθητές διδάσκονται τεχνικές βλέποντος οδηγού που βασίζονται στη

συνεργασία του βλέποντα συνοδού και των ίδιων, ως συνοδοιπόροι, όπου με κοινούς

κανόνες συμπεριφοράς και συμμετοχής , κινούνται με ασφάλεια σε προκαθορισμένο

προορισμό.

ΚινητικότηταΤα άτομα με οπτικά προβλήματα , αρχίζουν τις τεχνικές κίνησης με το

μπαστούνι, εφόσον έχουν αποκτήσει την ικανότητα να αξιολογούν και να

χρησιμοποιούν τα ερεθίσματα που δέχονται από τις άλλες τους αισθήσεις.

35

Αποκτούν γνώσεις λειτουργίας των ηχητικών σηματοδοτών και της οδικής

κυκλοφορίας, αναπτύσσοντας την ικανότητα να κινούνται άνετα και με ασφάλεια

τόσο σε ήσυχους δρόμους όσο και πολυσύχναστους.

Ακουολογία

Η ακουολογία ασχολείται με τη

μέτρηση ακοής των ανθρώπων. Η

διαδικασία της ακουολογίας απαιτεί

μεγάλη οικονομική άνεση καθώς η

διεξαγωγή της και τα όργανα που

απαιτούνται είναι όλα πολύ ακριβά.

Επίσης, μία τέτοια ακριβή διαδικασία απαιτεί ένα έμπειρο προσωπικό με χρόνια

πείρας καθώς η παραμικρή βλάβη μπορεί να κοστίσει μεγάλο χρηματικό ποσό.

Γενικότερα, η ακουολογία ασχολείται με τη μέτρηση της ακουστικής οξύτητας,

δηλαδή είναι μια μορφή εξέτασης για προβλήματα που μπορούμε να

αντιμετωπίσουμε με τα αυτιά μας.

Γλώσσα και ΟμιλίαΥπάρχουν πολλές διαταραχές που μπορεί να προκαλούν έκπτωση της

επικοινωνιακής ικανότητας των παιδιών. Τονίζεται η επικοινωνιακή ικανότητα και

όχι η ομιλία, γιατί είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Ένα παιδί μπορεί να είναι σε

θέση να μιλάει και όχι να επικοινωνεί ή να επικοινωνεί χωρίς να μιλάει. Επικοινωνία

είναι η ικανότητα του ανθρώπου να εκφράζει και να μεταδίδει ιδέες και πληροφορίες

με στόχο να επηρεάσει τη συμπεριφορά του άλλου, με την προϋπόθεση βέβαια ότι ο

άλλος θα προσλάβει το μήνυμα και θα δράσει ανάλογα (Kieman, Reid, Goldbart

1987).

36

Η επικοινωνία μπορεί να επιτευχθεί με πολλούς τρόπους, είτε με τον λόγο

μεταξύ ατόμων, είτε με χειρονομίες,

είτε με γραπτά κείμενα κ.α. Οι βασικές

διαταραχές που μπορούν να

οδηγήσουν στην έκπτωση

επικοινωνιακής ικανότητας είναι οι

Διαχυτικές Αναπτυξιακές Διαταραχές

(ΔΑΔ). Ο όρος ΔΑΔ δηλώνει ότι η

διαταραχή στην ανάπτυξη είναι διάχυτη, περιλαμβάνοντας περισσότερους του ενός

αναπτυξιακούς τομείς και δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένη θεωρία αιτιοπαθογένειας.

Οι ΔΑΔ έχουν έναρξη στα πρώτα χρόνια της ζωής και παραμένουν σε όλη τη

διάρκεια της ενήλικης ζωής. Χαρακτηρίζονται από αποκλίσεις και καθυστερήσεις

στην ανάπτυξη των κοινωνικών, επικοινωνιακών και γνωστικών δεξιοτήτων, καθώς

και από επαναλαμβανόμενες, περιορισμένες και στερεότυπες συμπεριφορές και

ενδιαφέροντα.

Εργάστηκαν οι μαθητές:

Γεωργούδας Γιώργος Παραφέστας

Γιώργος Γεωργιάδης

Σπύρος Αδάμ

Η γλώσσα στους κωφούς

Η ύπαρξη του ανθρώπου είναι

συνυφασμένη με την ύπαρξη της κοινωνίας.

Βασικό και απαραίτητο στοιχείο της κοινωνίας

είναι η επικοινωνία. Ως επικοινωνία θεωρούμε τη

δυνατότητα που αποκτά ένα μέλος της κοινωνίας,

μιας κοινότητας ή μιας ομάδας, να μεταφέρει και

να λαμβάνει σκέψεις, αισθήματα, συναισθήματα, εμπειρίες, ανάγκες, επιθυμίες κ. λ.

π. Η επικοινωνία επιτυγχάνεται με την γλώσσα η οποία μπορεί να έχει διάφορες

μορφές. Μπορεί να είναι είτε λεκτική είτε νοηματική δηλαδή μη λεκτική.

Μηνύματα μπορούν να σταλούν μέσω χειρονομιών και αγγιγμάτων (απτική

επικοινωνία), μέσω της γλώσσας του σώματος ή της στάσης, της έκφρασης του

προσώπου και της οπτικής επαφής. Κάθε επικοινωνία λοιπόν που δεν περιλαμβάνει

37

τη χρήση λέξεων περιγράφεται ως μη λεκτική, μια έννοια που συγκεντρώνει πολύ

ενδιαφέρον, κυρίως λόγω του ότι μοιάζει να φωτίζει όσα δε λέγονται και να ανοίγει

δρόμους για να καταλάβουμε πολλά περισσότερα ο ένας για τον άλλον.

Η γλώσσα που χρησιμοποιούν οι κωφοί ονομάζεται νοηματική. Τα γλωσσικά

μέσα που χρησιμοποιεί η νοηματική γλώσσα για να διατυπώσει τις έννοιες και για να

δημιουργήσει μορφολογία και σύνταξη, βασίζονται στην κίνηση των χεριών, στην

στάση ή στην κίνηση του σώματος, και στην έκφραση του προσώπου. Οι βασικές

μονάδες του λόγου (τις οποίες η

επιστήμη της γλωσσολογίας

ονομάζει γλωσσικά σημεία) της

νοηματικής γλώσσας ονομάζονται

νοήματα. Τα νοήματα μπορεί να

έχουν λεξική ή γραμματική σημασία,

ακριβώς όπως τα μορφήματα και οι

λέξεις στις φυσικές γλώσσες.

Ιστορική αναδρομήΌπως κάθε κοινωνία έχει την δική της γλώσσα με την οποία τα μέλη της

ανταλλάζουν απόψεις και μηνύματα, εκφράζουν τα συναισθήματά τους έτσι και η

κοινωνία των

κωφών διαθέτει

την δική της γλώσσα,

την

νοηματική. Χάρη σε

αυτήν οι κωφοί

μπορούν να

επικοινωνούν μεταξύ τους χωρίς να τους επηρεάζει η έλλειψη της ακοής. Η

νοηματική γλώσσα αποτελεί κυρίαρχο πολιτισμικό στοιχείο της κοινότητας των

κωφών και προϋπόθεση για να ενταχθεί κανείς σε αυτή. Η μη λεκτική επικοινωνία

χρησιμοποιείται από τους κωφούς και αποκαλείται και ‘’γλώσσα του σώματος’’

καθώς αφορά τις κινήσεις που κάνει το άτομο με το σώμα του για να επικοινωνήσει. .

Οι κωφοί έχουν αναπτύξει ένα μέσο επικοινωνίας τόσο περίπλοκο και ικανό να

38

εκφράσει τις ανάγκες τους, όσο και η προφορική ομιλία που χρησιμοποιούν οι

άνθρωποι που ακούνε.

Από την αρχαιότητα υπάρχουν αναφορές στην κώφωση και την νοηματική

γλώσσα. Στο έργο του Πλάτωνα «Κρατύλος» ο Σωκράτης υποστηρίζει πως είναι

απαραίτητη για την επικοινωνία των κωφών. Τον Μεσαίωνα ο Odon de Cluny

επιβάλλει την χρήση χειρονομιών που γρήγορα εξαπλώνονται σε πολλές περιοχές της

Ευρώπης. Τον 16ο αιώνα ένας Ισπανός μοναχός ο Pedro Ponce de Leon ιδρύει

σχολείο κωφών και κατά την διδασκαλία του χρησιμοποιεί ένα νοηματικό αλφάβητο

καθώς και συμβατικά σήματα.

Το 1620 ο Juan de Pablo Bonet εκδίδει το πρώτο μοντέρνο βιβλίο που

αναφέρεται στην νοηματική γλώσσα και σε τρόπο εκμάθησής της ενώ στην Αγγλία

νοηματικά αλφάβητα χρησιμοποιούνται για σκοπούς όπως οι δημόσιες ομιλίες και η

επικοινωνία των κωφών. Επιπλέον, το 1680 ο George Dalgarno εκδίδει το βιβλίο

Didascalocophus στο οποίο περιγράφει μια δική του μέθοδο διδασκαλίας των κωφών.

Τον 18ο αιώνα ο Γάλλος Charles-Michel de L'Épée δημιουργεί το πρώτο δωρεάν

σχολείο για κωφούς στο Παρίσι αναγνωρίζοντας την δυνατότητα της νοηματικής

γλώσσας να χρησιμοποιηθεί για την εκπαίδευση των κωφών.

Στην Ελλάδα το πρώτο εκπαιδευτικό ίδρυμα για κωφούς ιδρύεται στην Σύρο

και στην συνέχεια μεταφέρεται το 1938 στην Αθήνα. Την εποχή αυτή η νοηματική

γλώσσα δεν διδασκόταν λόγω προκαταλήψεων που υπήρχαν σχετικά με τους κωφούς.

Την ίδια χρονιά ο κατηχητής Νικόλαος Γραικός που αργότερα έγινε μοναχός με το

όνομα Νικόδημος μαθαίνει την νοηματική γλώσσα από μαθητές του, διδάσκει μέσω

αυτής σε κωφά παιδιά και αργότερα ιδρύει το σωματείο Φίλοι των Κωφών.

Παράλληλα η Κατσίμπρα Μαρούλα γίνεται δάσκαλος κωφών γυναικών και η πρώτη

διερμηνέας της Ελληνικής νοηματικής γλώσσας.

Η Ελληνική νοηματική γλώσσα καθιερώθηκε το 2000 ως επίσημη γλώσσα

των κωφών με απόφαση του ελληνικού κοινοβουλίου. Αποτελεί τον τρόπο

επικοινωνίας των κωφών στην καθημερινή τους ζωή και έχει αναγνωριστεί ως η

φυσική τους γλώσσα. Οι Έλληνες νοηματιστές δεν μπορούν να κατανοήσουν τις

νοηματικές γλώσσες άλλων χωρών καθώς κάθε μία έχει την δική της νοηματική

γλώσσα. Ωστόσο μπορούν να συνεννοηθούν με κωφούς άλλων χωρών μέσω της

διεθνή νοηματικής γλώσσας.

39

ΜορφήΗ νοηματική γλώσσα στηρίζεται στην όραση,

δεν αναπαριστά την ομιλούμενη γλώσσα ούτε την

μιμείται αλλά διαφέρει από αυτή αφού έχει δικό της

συντακτικό και

γραμματική. Το γεγονός

όμως αυτό δεν σημαίνει

ότι το λεξιλόγιό της είναι

περιορισμένο. Αντίθετα, η ελληνική νοηματική γλώσσα

μπορεί να αποδώσει οποιαδήποτε έννοια των ελληνικών

ακόμα και εκφράσεις της καθημερινής γλώσσας.

Η νοηματική γλώσσα

είναι οπτικό-κινητική και αποτελείται κυρίως από τις

χειρομορφές οι οποίες αφορούν την θέση, τον

προσανατολισμό και την κίνηση του χεριού. Παράλληλα

επηρεάζεται και από την κίνηση, την κατεύθυνση του

σώματος, τις εκφράσεις του προσώπου αλλά και από την

περίσταση που θα χρησιμοποιηθεί. Κάθε έννοια

εκφράζεται με μια χειρομορφή και χρειάζεται να

προσδιοριστεί ο χρόνος και ο τόπος.Το αλφάβητο της

νοηματικής γλώσσας χρησιμεύει κυρίως στην ορθογραφία

ονομάτων και όχι στην επικοινωνία.

Τα τελευταία χρόνια η γνώση της νοηματικής

γλώσσας εξαπλώνεται και εκτός της κοινότητας των Κωφών εξαιτίας του

αυξανόμενου ενδιαφέροντος για την εκμάθηση της από ακούοντες και βοηθά στην

επικοινωνία μεταξύ τους.

Εργάστηκαν οι μαθήτριες:

Μπέμπη Μαρία

Μπλόσκα Μαγδαληνή

Τζιβανοπούλου Μαριάννα

40

Η έρευναΣτα πλαίσια της ενασχόλησής μας με τα Ειδικά σχολεία οι μαθητές πήραν

συνέντευξη από ένα λογοθεραπευτή. Ακολουθεί το κείμενο της συνέντευξης:

1. Τι είναι η επιστήμη της λογοθεραπείας;

41

Η λογοθεραπεία είναι μια επιστήμη που αναπτύχθηκε στην Ελλάδα τα

τελευταία 20-25 χρόνια. Ασχολείται με την πρόληψη, τη διάγνωση και την

αντιμετώπιση προβλημάτων επικοινωνίας και γενικότερα τις διάφορες μορφές

παθολογίας του λόγου.

2. Σε ποιους απευθύνεται η λογοθεραπεία και ποια είναι τα συμπτώματα που

παρουσιάζει ένας «ασθενής» ούτως ώστε να τον οδηγήσει στον

λογοθεραπευτή;

Η λογοθεραπεία απευθύνεται στους ασθενείς που παρουσιάζουν οποιαδήποτε

ενόχληση στην ομιλία τους. Συνηθισμένα συμπτώματα που παρουσιάζει ένας

ασθενής είναι πρόβλημα στη ροή του λόγου (τραυλισμός), στην άρθρωση

(καθαρότητα ομιλίας), αλλά μπορεί να έχουν προκληθεί και από κάποια ασθένεια

(εγκεφαλικό). Τέλος, οποιαδήποτε μαθησιακή δυσκολία εμφανίζει ένα άτομο

είναι καλό να ελέγχεται από έναν λογοθεραπευτή.

3. Πόσο καιρό ασκείτε αυτό το επάγγελμα;

Περίπου 25 χρόνια.

4. Τι σας έκανε να αποφασίσετε να επιλέξετε την πορεία της σταδιοδρομίας

του λογοθεραπευτή;

Δεν γνώριζα την ύπαρξη αυτού του κλάδου. Αρχικά μπήκα στην ιατρική,

όπου και πληροφορήθηκα γι’αυτήν τη σχολή. Το ενδιαφέρον και η κλίση μου

προς τον κλάδο της λογοθεραπείας με ώθησε στο να διαλέξω αυτόν το δρόμο.

5. Το ωράριο της δουλειάς σας είναι σταθερό;

Κατά βάση, ναι.

6. Πόση ώρα διαρκεί μια συνεδρία;

Διαρκεί γύρω στα 45 λεπτά, ανάλογα με την ηλικία του ασθενούς.

7. Πόσο κοστίζει μια συνεδρία;

Σε έναν μήνα, οι 8 συνεδρίες κοστίζουν 225€.

8. Όταν τελικά ο ασθενής σας αντιμετωπίσει το πρόβλημα, υπάρχει

περίπτωση μετά από λίγο καιρό να το ξαναεμφανίσει; Εάν ναι, τι κάνετε

σε αυτή την περίπτωση;

Πάντα υπάρχει μια πιθανότητα επανεμφάνισης του προβλήματος. Είναι καλό

έπειτα από κάποιο χρονικό διάστημα να γίνεται μια συνεδρία

¨φρεσκαρίσματος¨, διότι εύκολα μπορεί κανείς να ξεφύγει από τον ίσιο δρόμο.

9. Προτιμάτε να εργάζεστε με παιδιά ή ενήλικες;

42

Προτιμώ την εργασία με παιδιά. Είναι εύκολη, όμορφη και συνήθως έχει

καλύτερα αποτελέσματα. Βέβαια, ποτέ δεν μπορούμε να απορρίψουμε έναν

ενήλικα ή έναν ηλικιωμένο που χρειάζεται ιατρική υποστήριξη.

10. Ο λογοθεραπευτής έχει μεγάλη ευθύνη για τη σωστή επιλογή θεραπείας;

Ναι. Ο λογοθεραπευτής είναι ο μόνος που θα βοηθήσει τον ασθενή. Εάν δεν

κάνει σωστή επιλογή θεραπείας, τότε μπορεί να χειροτερέψει την κατάσταση

του ασθενούς.

11. Το διάστημα που ασχολείστε με μια περίπτωση είναι προκαθορισμένο ή

ποικίλει;

Ναι, ποικίλει ανάλογα με τον ασθενή και την σοβαρότητα του προβλήματος.

12. Συνεργάζεστε με άλλους επαγγελματίες και άλλων ειδικοτήτων;

Ναι, έχω συνεργαστεί με νευρολόγους, ψυχιάτρους και με

ωτορινολαρυγγολόγους.

13. Για να γίνει κανείς λογοθεραπευτής τι ιδιαίτερα χαρακτηριστικά πρέπει

να έχει;

Το μόνο χαρακτηριστικό που επιβάλλεται να έχει κανείς, είναι η σωστή

άρθρωση, γιατί ο ασθενείς πάντα μιμείται το λογοθεραπευτή. Πέρα από αυτό,

πρέπει να το θέλει και να έχει όρεξη να βοηθήσει τον κόσμο.

14. Ποιο ήταν το πιο δύσκολο περιστατικό που έχετε αναλάβει;

Το πιο δύσκολο περιστατικό που έχω αναλάβει είναι η περίπτωση ενός

αλλοδαπού με πολύ μεγάλο πρόβλημα τραυλισμού. Αδυνατούσε ακόμη και

στην εκφορά του ονόματός του, καθώς η κάθε λέξη που με δυσκολία έβγαινε

από το στόμα του, συνοδευόταν από πολλαπλούς σπασμούς σε όλο του το

σώμα. Η ομιλία του δεν μπόρεσε να αποκατασταθεί πλήρως, διότι στάματησε

την θεραπεία, Μια ακόμη δύσκολη περίπτωση ήταν ένας ηλικιωμένος

ασθενής που είχε πάθει εγκεφαλικό. Η συμπεριφορά του ήταν πολύ επιθετική

και δεν ήταν καθόλου κοινωνικός. Τελικά ο άνθρωπος επιδιορθώθηκε σε

μεγάλο βαθμό, όχι όμως ολοκληρωτικά.

15. Είναι ψυχοφθόρα διαδικασία η ενασχόληση με την λογοθεραπεία;

Καθόλου. Αντιθέτως είναι μια ευχάριστη δουλειά και έχει γρήγορα

αποτελέσματα.

16. Πιστεύετε ότι στο τέλος τα προβλήματα των παιδιών, ή γενικότερα των

ανθρώπων, που βοηθάτε λύνονται;

43

Όπως είπα και προηγουμένως, σε γενικό βαθμό, όλα τα προβλήματα των

ασθενών λύνονται.

Εργάστηκε η μαθήτρια Χατζάκη Ιωάννα

Βιβλιογραφία:http :// www . keng . gr /% CF %84% CE % BF -% CE % BA % CE % B 5% CE % BD % CE % B 3-

2/% CE % B 5% CE % BB % CE % BB % CE % B 7% CE % BD % CE % B 9% CE % BA % CE

44

% AE -% CE % BD % CE % BF % CE % B 7% CE % BC % CE % B 1% CF %84% CE % B 9% CE

% BA % CE % AE -% CE % B 3% CE % BB % CF %8 E % CF %83% CF %83% CE % B 1. html

http://www.kivotos-polyhoros.gr/index.php/features/engfull

http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=132964

http://www.in2life.gr/everyday/howto/article/299518/mathainontas-thn-ellhnikh-

nohmatikh-glossa.html

http://www.radiolesvosnews.gr/%CE%B1%CF%81%CE%B8%CF%81%CE%B1-

%CE%B3%CE%BD%CF%89%CE%BC%CE%B5%CF%83/item/3677-%CE%BC

%CE%B7-%CE%BB%CE%B5%E%BA%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-

%CE%B5%CF%80%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF

%89%CE%BD%CE%AF%CE%B1-h-%CF%83%CE%B9%CF%89%CF%80%CE

%B7%CE%BB%CE%AE-%CE%B3%CE%BB%CF%8E%CF%83%CF%83%CE

%B1-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B1%CE

%B9%CF%83%CE%B8%CE%B7%CE%BC%CE%AC%CF%84%CF%89%CE

%BD

http://repository.edulll.gr/edulll/retrieve/3615/1061.pdf

http://www.eulegein.net/Pages/Epikoinonia_xoris_ixo.aspx

http://www.translatum.gr/journal/2/greek-sign-language.htm

45