ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΑΚαθηγήτριαΤ.Ε.Π.Α.Ε.Σ

Πανεπιστημίου ΑιγαίουΕΠΙΒΛΕΠΩΝ

ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ Α.Καθηγητής

Τ.Ε.Π.Α.Ε Αριστοτελείου ΠανεπιστημίουΘεσσαλονίκης

ΜΕΛΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΦΩΚΙΑΛΗ ΠΕΡΣΕΦΟΝΗΑναπληρώτρια Καθηγήτρια

Τ.Ε.Π.Α.Ε.ΣΠανεπιστημίου Αιγαίου

ΜΕΛΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΘΕΜΑ :«ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΩΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ

ΔΙΚΑΙΩΜΑ»

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΜΕΛΕΤΗ

Της Κυπρίζογλου Φιλιώς

Διάταξη τίτλου και

περιεχομένου με

λίστα

"Εκρίζωση της φτώχειας, χωρίς

ενδυνάμωση δεν είναι βιώσιμη.

Κοινωνική ενσωμάτωση χωρίς τα

δικαιώματα των μειονοτήτων είναι

αδιανόητη. Η ισότητα των φύλων,

χωρίς τα δικαιώματα των γυναικών

είναι απατηλή. Η πλήρης απασχόληση

χωρίς τα δικαιώματα των εργαζομένων

δεν μπορεί να είναι περισσότερο από

μια υπόσχεση για καταναγκαστικά

εργοστάσια, εκμετάλλευση και

σκλαβιά. Η λογική των ανθρωπίνων

δικαιωμάτων είναι αναπόφευκτη

προκειμένου να υπάρξει αειφόρος

ανάπτυξη. "

-Mary Robinson

United Nations High Commissioner for

Human Rights

ΣΚΟΠΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: Η κατανόηση της

αμφίδρομης σχέσης της αειφορίας με

την δικαιοσύνη και την ανθρώπινη

αξία μέσα από το δικαίωμα του

ανθρώπου για ένα βιώσιμο

περιβάλλον.

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ: Η αποσαφήνιση του εάν το δικαίωμα στην αειφορία αποτελεί ανθρώπινο

δικαίωμα. Εάν δηλαδή στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα

ανήκει και το δικαίωμα του ανθρώπου για μια ποιοτική ζωή

και άρα εάν μπορεί να το διεκδικήσει.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Το 1972 η Λέσχη της Ρώμης (Club of Rome)

δημοσίευσε μια έκθεση που προέβλεπε ότι, θα υπήρχε

σύντομα υπέρβαση των επιτρεπόμενων ορίων

ανάπτυξης, ενώ, την ίδια χρονιά, πραγματοποιήθηκε η

Σύνοδος των Ηνωμένων Εθνών για το Ανθρώπινο

Περιβάλλον στη Στοκχόλμη.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’70 από τον Pirages (“The

Sustainable Society”) και τον Brown (“Building a

Sustainable Society”) η πρόταση για την οικοδόμηση

μιας «αειφόρου κοινωνίας».

Η χρήση του όρου αυτού διαδόθηκε μέσα από την

έκθεση της Παγκόσμιας Επιτροπής για το Περιβάλλον

και την Ανάπτυξη του ΟΗΕ δημοσίευσε το 1987 το

πόρισμα Brundtland ή αλλιώς το βιβλίο «Our Common

Future» (Το κοινό μας μέλλον).

Το 1995 διοργανώθηκε το τρίτο Συνέδριο Υπουργών

Περιβάλλοντος στη Σόφια, υιοθετήθηκαν ορισμένες

Αρχές στο πλαίσιο United Nations Economic

Commission for Europe (UNECE)

Το 2002 διοργανώνεται η Διάσκεψη του

Γιοχάνεσμπουργκ όπου συμφωνήθηκε:

δέσμευση για μείωση έως το 2015 κατά 50%

του πληθυσμού που δεν έχει πρόσβαση σε

βασικές υποδομές υγιεινής,

δέσμευση για το ξεκίνημα της υλοποίησης

Εθνικών Προγραμμάτων Αειφορικής Ανάπτυξης

ως το 2005,

δέσμευση για πρόσβαση σε ενέργεια,

δέσμευση για χρήση χημικών με τρόπους οι

οποίοι να μην βλάπτουν την υγεία και το

περιβάλλον,

δέσμευση για μείωση του ρυθμού μείωσης της

βιοποικιλότητας έως το 2010

δέσμευση για τον περιορισμό των αλιευμάτων

στην μέγιστη αειφόρο απόδοσή τους ως το

2015,

Στη Διάσκεψη του 2012, (Ρίο +20)

συμμετείχαν 10.047 εκπρόσωποι

ΜΚΟ, καθώς και διαπιστευμένοι

αντιπρόσωποι από 191 κράτη

μέλη του ΟΗΕ και διεθνείς

οργανισμούς. Το Ρίο+20

αυτοχαρακτηρίστηκε ως η πιο

συμμετοχική Διάσκεψη στην

ιστορία» καθώς και ότι αποτέλεσε

«μια παγκόσμια έκφραση της

δημοκρατίας» Ηχηρές απουσίες

ήταν αυτές των Μπάρακ Ομπάμα,

Άνγκελα Μέρκελ και Ντέιβιντ

Κάμερον

ΟΡΙΣΜΟΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Η Αειφόρος Ανάπτυξη συνιστά ένα διαφορετικό

τρόπο σκέψης για το μέλλον, όπου

συνυπολογίζονται και βρίσκονται σε αρμονία το

περιβάλλον, η κοινωνία και η οικονομία,

αποσκοπώντας στην επίτευξη ενός υψηλού

επιπέδου ποιότητας ζωής. Στην έκθεση Bruntland

αναφέρεται ως το είδος της ανάπτυξης που

ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να θέτει

σε κίνδυνο τη δυνατότητα των μελλοντικών

γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες.

Όσον αφορά στο φυσικό περιβάλλον και τα

φυσικά οικοσυστήματα, ο ακόλουθος ορισμός είναι

ακόμα πιο διευκρινιστικός,

«Αειφόρο θεωρείται το είδος εκείνο της ανάπτυξης

που δεν υπερβαίνει τα όρια της φέρουσας

ικανότητας των οικοσυστημάτων που στηρίζουν τη

ζωή στον πλανήτη»

Πέραν των δύο συντελεστών (κοινωνικός – περιβαλλοντικός) διαμόρφωσης της έννοιας της αειφορίας, υπάρχει και ένας τρίτος εξίσου σημαντικός, η οικονομία. Εάν θέλουμε να έχουμε ρεαλιστική εικόνα της κατάστασης, δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε ότι λόγω του καπιταλιστικού συστήματος του δυτικού πολιτισμού, μέσα στο οποίο επιχειρείται η βιώσιμη ανάπτυξη, ο παράγοντας κέρδος καθορίζει την κοινωνική και περιβαλλοντική πολιτική της διεθνούς κοινότητας

«Παιδευμένος είναι ο μορφωμένος, ο καλλιεργημένος, ο ευαίσθητος. Όχι

ο άνθρωπος που ξέρει πολλά, αλλά ο άνθρωπος που αισθάνεται πολύ,

που η ψυχή του είναι χυμένη από το καλό, το ηθικό, το ωραίο και από τα

ευγενικά δημιουργήματα του πολιτισμού όλων των αιώνων. Εκείνος που

πρωτίστως ζητάει τη γνώση μέσα του… που διαλέγεται με τον εαυτό

του… και ύστερα με τις γνώσεις έξω από αυτόν»

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Μέσο επίτευξης της αειφορικής ανάπτυξης ,

η εκπαίδευση.

πρέπει να καλλιεργεί την κριτική σκέψη.

Είναι σημαντικό και κομβικό σημείο η

ανάδυση του προβληματισμού να

προκύπτει δημοκρατικά, έτσι, ώστε να

αναπτύσσονται ελεύθερες προσωπικότητες

Το σύστημα αξιών που διέπει την

Αειφόρο Ανάπτυξη ανάγει τις βασικές αξίες

(ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ανθρώπινα

δικαιώματα και ελευθερίες, ισότητα και

φροντίδα για το περιβάλλον, ειρήνη,

δημοκρατία) σε ένα ψηλότερο επίπεδο και

τις εξετάζει υπό το πρίσμα της διαγενεακής

αλληλεγγύης .

Στο Φόρουμ Παγκόσμιας Εκπαίδευσης το

2000 στο Ντακάρ, η εκπαίδευση

επιβεβαιώνεται ως το θεμελιώδες

ανθρώπινο δικαίωμα, ως κλειδί για τη

βιώσιμη ανάπτυξη, την ειρήνη, τη

σταθερότητα και ως μέσο για την

αποτελεσματική συμμετοχή στις

κοινωνικοοικονομικές τάσεις της

καλπάζουσας παγκοσμιοποίησης. Πέρα

από την απλή γνώση και ενημέρωση, στο

επίκεντρο τίθεται η ανάδειξη του ρόλου

των πολιτών, η δράση και η συμμετοχή

(UNESCO, 2006).

Βάσει των χαρακτηριστικών της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η

εκπαίδευση για την αειφορία διακρίνεται σε τρείς κατηγορίες, την

τυπική, την μη τυπική και την άτυπη εκπαίδευση.

Τυπική Εκπαίδευση για την Αειφορία

Ως τυπική μάθηση (formal learning) ορίζεται το

ιεραρχημένο, δομημένο και οργανωμένο χρονικά σε

βαθμίδες εκπαιδευτικό σύστημα, από τη πρωτοβάθμια

εκπαίδευση έως το πανεπιστήμιο. Πάγιο γνώρισµά

της είναι η παραδοσιακή εκπαιδευτική νοοτροπία που

θέλει την εκπαιδευτική πράξη να χαρακτηρίζεται από

την τυποποιημένη δασκαλοκεντρική διδακτική

διαδικασία και οροθετημένη μέσα στον κλειστό χώρο

του σχολείου.

Μη Τυπική Εκπαίδευση για την Αειφορία

αποτελεί βασικό ζητούμενο της Εκπαίδευσης για την

Αειφόρο Ανάπτυξη, αφού μέσα από αυτήν, η μάθηση

συνδέεται με το χώρο, για την απόκτηση πρακτικών

εμπειριών, προωθείται η συμμετοχικότητα και η

συνεργασία, και προάγεται η κοινωνική μάθηση και η

κριτική σκέψη. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο

κείμενο της Στρατηγικής της «Εκπαίδευσης για την

Αειφόρο Ανάπτυξη: 2005-2015», προϋπόθεση για την

επίτευξη της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη,

αποτελεί η ενίσχυση της τυπικής εκπαίδευσης μέσω της

σύνδεσης της με τη μη-τυπική εκπαίδευση, η οποία

είναι περισσότερο συμμετοχική, προσανατολισμένη

προς τον εκπαιδευόμενο και προωθεί τη δια βίου

μάθηση

Άτυπη Εκπαίδευση για την Αειφορία

Ως άτυπη μάθηση (informal learning) θεωρείται σύμφωνα με

τους Jeffs and Smith (1990) η διαδικασία με την οποία κάθε

άτομο, σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, μαθαίνει και αποκτά

στάσεις, αξίες, ικανότητες – δεξιότητες και γνώσεις, από την

καθημερινή εμπειρία και τις επιδράσεις που δέχεται από το

περιβάλλον του (εργασία, οικογένεια, γειτονιά, ελεύθερες

ασχολίες, βιβλιοθήκες, μέσα μαζικής ενημέρωσης κ.ά.).

Παραδείγματα µμορφών άτυπης εκπαίδευσης στη χώρα μας

είναι, τα ελεύθερα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης,

ΑΠΟ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ

ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Όπως αναφέρεται στο 1ο

άρθρο της

Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα

Δικαιώματα του Ο.Η.Ε.

«Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι

και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα

δικαιώματα. Είναι προικισμένοι με λογική

και συνείδηση, και οφείλουν να

συμπεριφέρονται μεταξύ τους με πνεύμα

αδελφοσύνης.»

Ανθρώπινα δικαιώματα είναι τα

δικαιώματα που απολαμβάνει ο άνθρωπος

λόγω της ανθρώπινης ιδιότητάς του και

ανεξάρτητα από φυλή, εθνικότητα,

θρήσκευμα και τόπο διαμονής.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Διακήρυξη που αναφερόταν σε ατομικά δικαιώματα ήταν η Magna Carta

Libertalum η οποία εκδόθηκε το 1215,

Κατά τα έτη 1640-1649 και το έτος 1688 ακολούθησαν δύο επαναστάσεις

που ουσιαστικά αφορούν μια επανάσταση προοδευτικής κοινωνικής εξέλιξης. Η

επαναστατική ιδεολογία αρχικά εκδηλώθηκε με το αίτημα της θρησκευτικής

μεταρρύθμισης. Εναντίον του καθολικισμού και των αυθαιρεσιών του Πάπα.

το 1776, όπου ανακηρύχθηκε η ανεξαρτησία των Ηνωμένων Πολιτειών

της Αμερικής

Ακολούθησε η Γαλλική Επανάσταση το 1789. Η ψήφιση από τη Συντακτική

Συνέλευση τη νύχτα της 4 Αυγούστου 1789 της «Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του

Ανθρώπου και του πολίτη» αποτελεί μία από τις φωτεινότερες στιγμές που έζησε η

Ευρώπη αλλά και ολόκληρη η ανθρωπότητα.

Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών ο οποίος επεγράφη στις 26 Ιουνίου 1945

και τέθηκε σε ισχύ στις 24 Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου .Ο Χάρτης είναι μια διεθνής

συνθήκη, η οποία αποτελείται από 111 άρθρα.

Η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα υιοθετήθηκε από

τη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (A/RES/217, 10 Δεκεμβρίου

1948). Εδώ έλαβαν την τελική μορφοποίησή τους τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και όπως

είπε τότε ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ: «θα μπορούσε να γίνει αυτή η Διακήρυξη η διεθνής

Magna Carta για όλη την Ανθρωπότητα.

Η διακήρυξη αυτή καθορίζει τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις ελευθερίες, για όλες τις

γυναίκες και όλους τους άντρες. Μεταξύ αυτών, είναι το δικαίωμα στη ζωή, την

ελευθερία και την ιθαγένεια, στην ελευθερία της σκέψης, της συνείδησης και της

θρησκείας, στην εργασία, στην εκπαίδευση, το δικαίωμα στην τροφή και την κατοικία

και το δικαίωμα συμμετοχής στη διακυβέρνηση.

Ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης

εκπονήθηκε από την ομώνυμη Συνέλευση του ΟΗΕ το 1999

Κατηγορίες Ανθρώπινων Δικαιωμάτων

Δικαιώματα Πρώτης Γενιάς προϊόν του

Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης

(1789). ατομικά και πολιτικά δικαιώματα.

Δικαιώματα Δεύτερης Γενιάς Οι αγώνες των

θυμάτων της εκμετάλλευσης στις

βιομηχανικές κοινωνίες του 19ου

αιώνα, με

αποκορύφωμα τη Ρωσική Επανάσταση

(1917) έθεσαν τα θεμέλια για αυτό που

ονομάζουμε 2η

γενιά δικαιωμάτων. Τα

κοινωνικά δικαιώματα είναι κατάκτηση του

20ου

αιώνα (ανάδυση του κοινωνικού

Κράτους Δικαίου, εξασφάλιση ανθρώπινων

συνθηκών εργασίας και αναγνώριση των

κοινωνικών ομάδων ως ισότιμων εταίρων).

Δικαιώματα Τρίτης Γενιάς στα πλαίσια των Διεθνών

Οργανισμών και διασκέψεων θεσπίζονται διατάξεις, οι οποίες

αφορούν πλέον ειδικά και γενικά στην προστασία των

δικαιωμάτων του ανθρώπου και με αυτόν τον τρόπο

διεκδικούνται ως ανθρώπινα δικαιώματα ευρύτερου κύκλου.

Εδώ πρόκειται για το δικαίωμα στο περιβάλλον και τον

πολιτισμό, το δικαίωμα στην ανάπτυξη, το δικαίωμα

αυτοδιάθεσης των λαών ή ακόμη και το δικαίωμα στην ειρήνη

. Το χαρακτηριστικό γνώρισμα του δικαιώματος στο

περιβάλλον, στο στάδιο αυτό, είναι η διεθνής του διάσταση και

η κατοχύρωσή του σε νομικά κείμενα διεθνούς δικαίου.

Σταθμοί για την Αναγνώριση του Δικαιώματος στο Περιβάλλον

Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στα τέλη του

1960.

Το 1972, επισημάνθηκε άμεση

σχέση ανάμεσα στο

περιβάλλον και το δικαίωμα στη ζωή.

Το 1982 ο Παγκόσμιος Χάρτης για τη

Φύση αναγνώρισε ότι η ανθρωπότητα είναι

ένα μέρος της φύσης

Η έκθεση της Παγκόσμιας Επιτροπής για το

Περιβάλλον και την Ανάπτυξη του ΟΗΕ) με

επικεφαλής την Νορβηγό πρωθυπουργό Γκρο

Χάρλεμ Μπρούτλαντ το 1987, οπότε και

δημοσιεύθηκε στο βιβλίο «Our Common

Furure». Στην έκθεση αυτή αναφέρεται για

πρώτη φορά ο όρος «αειφόρος ανάπτυξη

Αφρικανικός Χάρτης των Δικαιωμάτων του

Ανθρώπου και των Λαών,αποτελεί το πρώτο

δεσμευτικό κείμενο.

Το 1992, η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για

το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (επίσης γνωστή ως

η Διάσκεψη για τη Γη), δήλωσε ότι τα ανθρώπινα

όντα βρίσκονται στο επίκεντρο των ανησυχιών για την

αειφόρο ανάπτυξη.

Τέλος, τον Δεκέμβριο του 1997, πραγματοποιήθηκε η

Διάσκεψη του Κιότο για την προστασία του κλίματος

και την καταπολέμηση του φαινομένου του

Θερμοκηπίου.

ΡΙΟ +Το Ρίο+20 Στη Διάσκεψη συζητήθηκε πρόταση

για γενική υιοθέτηση των Στόχων της Αειφορικής

Ανάπτυξης (Sustainable Development Goals) (UNCSD,

2012),

Η διεύρυνση των ελευθεριών μιας γενιάς δεν

πρέπει να γίνεται σε βάρος των ελευθεριών των

επόμενων γενεών. Αν και οι μελλοντικοί άνθρωποι

θεωρούνται «χρονικά απομακρυσμένοι» και

«απροσδιόριστοι». Ωστόσο, εκείνο που δεν

αμφισβητείται είναι ένα ηθικό καθήκον

«αλληλεγγύης» μεταξύ των γενεών. Η διατήρηση

και η διαιώνιση του ανθρώπινου είδους, η

προστασία της ποικιλομορφίας του ανθρώπινου

γονιδιώματος, η προστασία της ζωής στον

πλανήτη και της βιοποικιλότητας, όπως και η

γενικότερη προστασία του περιβάλλοντος,

αποτελούν κρίσιμες εκφάνσεις αυτού του

καθήκοντος

Η ΔΙΑΓΕΝΕΑΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΠΟΨΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Σε κάποιες περιπτώσεις, η καταστροφή του

περιβάλλοντος θα οδηγήσει

τελικά στην παραβίαση του δικαιώματος αυτού.

Η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του

ανθρώπου του 1948 προστατεύει τα δικαίωμα της

ζωής στο άρθρο 3, κατά το οποίο:» έκαστος έχει

δικαίωμα ζωής. Η σχέση των ανθρωπίνων

δικαιωμάτων και της υγείας είναι σαφώς

αποτυπωμένη στα κείμενα των διεθνών οργανισμών,

οι οποίοι αναγνώρισαν τη σχέση αυτή και την

κατοχύρωσαν μέσω διακηρύξεων και διατάξεων. Ο

Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ήταν ο πρώτος

οργανισμός που αναφέρθηκε στο δικαίωμα στην

υγεία. Αναφέρει ότι η υγεία και τα ανθρώπινα

δικαιώματα αποτελούν αλληλένδετα φαινόμενα και

συγχρόνως μια καινούργια έννοια της επόμενης

χιλιετίας, η οποία χρειάζεται περισσότερη προσοχή

από διεθνείς διακυβερνητικές οργανώσεις, τόσο σε

παγκόσμιο όσο και σε περιφερειακό επίπεδο.

Η πρόσβαση στο νερό αποτελεί

μια άλλη σημαντική πτυχή του

δικαιώματος στην υγεία, η οποία

εμφανίζει άμεση σχέση με το

δικαίωμα στο περιβάλλον. Η

Επιτροπή των Οικονομικών,

Κοινωνικών και Μορφωτικών

δικαιωμάτων, στην Γενική

Παρατήρηση περιγράφει ρητώς

τις υποχρεώσεις των

συμβαλλόμενων κρατών

αναφορικά με το δικαίωμα στο

νερό, κυρίως δε την υποχρέωση

εξασφάλισης της πρόσβασης

κάθε ατόμου σε αυτό, η ποιότητα

του οποίου πρέπει να είναι

κατάλληλη για να ικανοποιήσει

τις ανθρώπινες ανάγκες.

Το δικαίωμα πρόσβασης στην

τροφή, όπως το δικαίωμα στο

νερό, διαθέτει μια

περιβαλλοντική διάσταση και

ταυτόχρονα ισχυρό κοινωνικό

χαρακτήρα. Το άρθρο 25 της

Οικουμενικής Διακήρυξης

Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

περιγράφει την τροφή ως το

πρώτο μέσο για την

εξασφάλιση ενός

ικανοποιητικού βιοτικού

επιπέδου.

ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΗΘΙΚΗ

Η περιβαλλοντική ηθική, περισσότερο

από τους άλλους κλάδους της

εφαρμοσμένης ηθικής (επιχειρησιακή

ηθική, βιοηθική, πολιτική, ιατρική

ηθική), απειλεί σε μεγαλύτερο βαθμό

την κλασική ηθική θεωρία, αφού

προβάλλει τις ηθικές μας υποχρεώσεις

απέναντι στη φύση, μεταφέροντας έτσι

το κέντρο βάρους από τον άνθρωπο στη

φύση και τα μέρη της.

Η Ανθρωποκεντρική Ηθική

Η οπτική μέσα από την οποία ο δυτικός

πολιτισμός αντιμετωπίζει την φύση σε όλο

το μήκος της ιστορικής του διαδρομή, είναι

καταρχήν η ανθρωποκεντρική.

Μια μεγάλη αλλαγή συμβαίνει στην περίοδο

της νεωτερικότητας, όπου ο δυτικός

άνθρωπος με το διαφωτισμό έρχεται σε

πλήρη ρήξη με το μεσαιωνικό παρελθόν του.

Η φύση εξέρχεται από ένα παρελθόν κατά

κύριο λόγο θρησκευτικό, όπου η δυτική

χριστιανική εκκλησία μέσα από τις αυστηρές

οργανωτικές δομές του

Ρωμαιοκαθολικισμού, ασκούσε σχεδόν

ολοκληρωτικό έλεγχο της εκπαιδευτικής

διαδικασίας, της επιστημονικής έρευνας, των

πολιτικών λειτουργιών και της κοινωνικής

νοοτροπίας.

Αν και μέρος του γενικότερου πλαισίου

της νεωτερικής νοηματοδότησης, η

εμφάνιση της θεωρίας της εξέλιξης του

Δαρβίνου έρχεται να αλλάξει κατά κάποιο

τρόπο και πάλι την θέση του ανθρώπου

μέσα στον κόσμο. Ο άνθρωπος

αποκτώντας πλέον κοινή γενεαλογία με τον

πίθηκο, γίνεται ξανά μέρος της φύσης,

αποτελεί εξελικτική συνέχεια του είδους.

Κατά το εξελικτικό μοντέλο αντίθετα, ο

άνθρωπος δεν θεωρείται μεμονωμένο

άτομο αλλά είδος που συνδέεται και

εξαρτάται από άλλα είδη εντός ενός

οικοσυστήματος. Η σχέση με το

περιβάλλον παραμένει ανταγωνιστική,

αλλά πλέον την θέση της κυριαρχίας

παίρνει η προσαρμογή .

Arne Naess,

ο οποίος εισήγαγε τη διάκριση μεταξύ

ρηχών και βαθέων οικολογικών

κινημάτων. Ο όρος βαθύ εν μέρει

αναφέρεται

στο βαθμό αναζήτησης και διερεύνησης

στόχων και αξιών κατά τη διάρκεια μιας

περιβαλλοντικής διαμάχης. Το βαθύ

κίνημα συμπεριλαμβάνει βαθιά,

εκτενή και αναλυτική εξέταση των

πραγμάτων φτάνοντας μέχρι τα

θεμέλια.

Η ΒΙΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΗΘΙΚΗ

Η καινούργια οπτική , είναι αυτή

της απόδοσης εγγενούς αξίας και

σε όντα διαφορετικά από τους

ανθρώπους, όπως ζώα ή ακόμα

και φυτά, τοπία κ.ά. Η

αναγνώριση εγγενούς αξίας σε

ένα ον, οδηγεί στην κατάλληλη

ηθική αντιμετώπιση του από

μέρους μας.

Η Βαθιά Οικολογία

Η Βαθιά Οικολογία είναι ίσως ένα από τα

σημαντικότερα εξελεγκτικά διανοήματα που

εμφανίστηκαν στα πλαίσια της

Περιβαλλοντικής και Βιοκεντρικής Ηθικής.

Προτείνει μια ευρύτερη και πιο ολιστική

αντιμετώπιση του κόσμου βασισμένη

ταυτόχρονα σε ένα πλήρες φιλοσοφικό

σύστημα και σε μια εις βάθος επανεξέταση

των θεμελιωδών μας. κοινωνικοπολιτικών

παραδοχών. Αφετηρία για το κίνημα της

Βαθιάς Οικολογίας θεωρείται πλέον το

κλασσικό άρθρο του Arne Naess με τίτλο

“Το Ρηχό και το Βαθύ Ευρέος Φάσματος

Οικολογικό Κίνημα”.

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Η αειφορική ανάπτυξη ενδέχεται να ερμηνευτεί ως

αποτέλεσμα μιας ανθρωποκεντρικής λογικής, αν

θεωρήσουμε πως όταν κάποιος δέχεται να επωμιστεί

ηθικές υποχρεώσεις προς τον πλανήτη Γη, το κάνει

διότι σε τελευταία ανάλυση κινδυνεύει τόσο ο ίδιος

όσο και το είδος του. Αν δε δώσουμε την

απαιτούμενη σημασία και σπαταλήσουμε το νερό, τα

αλιεύματα και γενικότερα τους φυσικούς πόρους

σήμερα, αν τους διαχειριστούμε δηλαδή μη

αειφορικά, θα τους στερηθούν οι επόμενες γενεές.

Για τους ανθρωποκεντρικούς, η φύση έχει

εργαλειακή αξία. Την εκμεταλλευόμαστε για να

ικανοποιήσουμε ανάγκες και επιθυμίες μας,

επομένως λογικό είναι πως θα πρέπει να

καταβάλουμε κάθε προσπάθεια για να τη διατηρούμε

στην καλύτερη δυνατή κατάσταση.

ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΙΑ

Στην προκαταρκτική της εισήγηση με τίτλο «

Ανθρώπινα Δικαιώματα και Περιβάλλον» τον

Αύγουστο του 1991, η ειδική εμπειρογνώμων

του ΟΗΕ Fatma Zohra Ksentini, τόνισε ότι το

δικαίωμα για το περιβάλλον δεν μπορεί να

περιοριστεί στην αντίληψη του ως δικαιώματος

του ατόμου να ζητά ένα ποιοτικό περιβάλλον,

ούτε μπορεί να αποδεσμευτεί από τα

προβλήματα της ανάπτυξης. Απεναντίας τονίζει,

ότι «είναι δικαίωμα αλληλεγγύης που

περιλαμβάνει υποχρεώσεις και ευθύνες σε

επίπεδο εθνικό και διεθνές. Ένα τέτοιο δικαίωμα

περιλαμβάνει την πρόληψη περιβαλλοντικών

κινδύνων και τη διατήρηση της φύσης προς

όφελος της ανθρωπότητας και των

επερχόμενων γενεών». Βασική προϋπόθεση για

την αποδοχή της προστασίας του περιβάλλοντος

ως δικαιώματος είναι η σύνδεση του με

γενικότερες αξίες, όπως η ελευθερία, η ζωή, η

υγεία για το άτομο και την κοινωνία, ώστε η

ύπαρξη του να θεωρείται απαραίτητη

Δικαιώματα που Συνδέονται με την

Αειφόρο Ανάπτυξη

Η υγεία αποτελεί προϋπόθεση για την

αειφόρο ανάπτυξη του ανθρώπου, με

άμεσες συνέπειες που αφορούν στη

μείωση της φτώχειας, στην κοινωνικής

πρόνοιας, την πολιτική σταθερότητα και

την οικονομική ανάπτυξη. Η Υγεία

αποτελεί επίσης ένα θεμελιώδες

ανθρώπινο δικαίωμα. Ασθένειες όπως ο

HIV/AIDS, η φυματίωση και η ελονοσία

επηρεάζουν τα άτομα που ζουν σε

συνθήκες φτώχειας, των οποίων οι

συνθήκες διαβίωσης είναι άσχημες και

αυτό ως συνέπεια της κακής υγείας.

Δικαίωμα σε Επαρκή Τροφή: Ο υποσιτισμός

και η πείνα εμπεριέχονται στην έννοια της

φτώχειας. Έτσι, το δικαίωμα σε επαρκή

τροφή έχει έναν κρίσιμο ρόλο να

διαδραματίσει ως ένα στρατηγικό εργαλείο

για τις πολιτικές που αποσκοπούν στην

εξάλειψη της φτώχειας. Η Επιτροπή για τα

Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά

Δικαιώματα παρατηρεί ότι «οι ρίζες του

προβλήματος της πείνας και του υποσιτισμού

δεν είναι η έλλειψη τροφίμων, αλλά η έλλειψη

πρόσβασης στα διαθέσιμα τρόφιμα, μεταξύ

άλλων, λόγω της φτώχειας»

Δικαίωμα στο Νερό : Το νερό είναι ζωτικής

σημασίας για την αειφόρο ανάπτυξη. Το ανθρώπινο

δικαίωμα στο πόσιμο νερό είναι θεμελιώδες για τη

ζωή και την υγεία. Η Επάρκεια και ασφάλεια στο

πόσιμο νερό αποτελεί προϋπόθεση για την

υλοποίηση της αειφόρου ανάπτυξης σε σχέση με

όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το να ξεπεραστεί η

κρίση έλλειψης του νερού και να υπάρξει η

δυνατότητα για πόσιμο νερό, δυνατότητα για

επάρκεια σε τρόφιμα και σε περιβαλλοντική

ασφάλεια ταυτόχρονα - είναι μια από τις πιο

τρομερές προκλήσεις για την βιώσιμη ανάπτυξη.

Στις φτωχότερες χώρες, ένα στα πέντε παιδιά

πεθαίνει πριν από την ηλικία των πέντε ετών κυρίως

από το νερό που προκαλεί μολυσματικές ασθένειες

που προκύπτουν από την ανεπαρκή διαθεσιμότητα

του νερού, τόσο σε ποσότητα όσο και την ποιότητα

Εκτιμάται ότι 1,1 δισεκατομμύρια

άτομα δεν έχουν πρόσβαση σε επαρκή

ύδρευση (η συντριπτική πλειοψηφία

των ατόμων αυτών ζουν σε αγροτικές

περιοχές ενώ ,2.3 δισεκατομμύρια

άτομα κάθε χρόνο υποφέρουν από

ασθένειες που συνδέονται με το νερό.

Σχεδόν 4 δισεκατομμύρια είναι χωρίς

επαρκείς υπηρεσίες αποχέτευσης. Η

πρόσβαση στο πόσιμο και ποιοτικό

νερό θα συνεχίσει να είναι ένα

θεμελιώδες πρόβλημα, δεδομένου ότι

περίπου 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι

αναμένεται να υποφέρουν από

ελλείψεις νερού από το έτος 2025.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Μέσα από την βιβλιογραφική έρευνα που

προηγήθηκε καταδεικνύεται με σαφήνεια ότι τα

ανθρώπινα δικαιώματα δεν μπορούν να

διασφαλιστούν σε ένα υποβαθμισμένο περιβάλλον.

Καθίσταται εμφανές ότι όσο δεν δημιουργούνται

δημοκρατικά οι συνθήκες εφαρμογής του διεθνούς

δικαίου σε όλα τα κράτη θα μεγαλώνει το χάσμα

μεταξύ των χωρών που προσφέρουν ένα

ανεπτυγμένο περιβάλλον στο οποίο λειτουργούν οι

θεσμοί και διασφαλίζονται τα ανθρώπινα

δικαιώματα και των χωρών που παρέχουν στους

πολίτες τους ένα υποβαθμισμένο περιβάλλον.

Επισημαίνεται ότι κοινό σημείο όλων των ορισμών

της αειφορίας είναι η ανησυχία για την ευημερία

των μελλοντικών γενεών.

Σχετικά με το υποερώτημα του εάν «Συνδέεται το

υγιές περιβάλλον με τα ανθρώπινα δικαιώματα;»

καθίσταται σαφές ότι η θεμελιώδης ανθρώπινη

ανάγκη για ένα καθαρό περιβάλλον και για υψηλή

ποιότητα ζωής οδηγεί στο στενό δεσμό μεταξύ

ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του υγιούς

περιβάλλοντος. Μάλιστα, όπως καταδείχθηκε ήδη, στα

ανθρώπινα δικαιώματα που επηρεάζονται

άμεσα από την κατάσταση του

περιβάλλοντος ανήκουν το δικαίωμα στη ζωή, το

δικαίωμα σε ένα επαρκές, αξιοπρεπές βιοτικό

επίπεδο, το δικαίωμα στην υγεία, καθώς και

δικαιώματα όπως η πρόσβαση στην

πληροφόρηση και συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων

τα οποία συνδέονται με το δικαίωμα των πολιτών και

των κοινοτήτων να συμμετάσχουν στη

διαμόρφωση των περιβαλλοντικών πολιτικών.

Η νέα και μόνη ανερχόμενη δύναμη στον κόσμο μας είναι οι

υποψιασμένοι, συνειδητοί, ώριμοι, δημιουργικοί, υπεύθυνοι,

χειραφετημένοι και ενεργοί πολίτες του. Γιατί μόνο αυτοί

μπορούν να αλλάξουν τους ηγέτες τους με την ψήφο τους,

να ενθαρρύνουν ή να αποθαρρύνουν πολιτικές με την

εμπιστοσύνη τους, να ελέγχουν την αγορά με τη ζήτησή

τους, να στηρίζουν αξίες με τη στάση και το παράδειγμά τους

και ν' ανοίξουν ένα παράθυρο στην ελπίδα με την

υπευθυνότητα και την κοινωνική τους πράξη. Συνεπώς, η

διαμόρφωση στόχων και αξιών είναι μια από τις

μεγαλύτερες προκλήσεις του σημερινού ανθρώπου. (United

Nations , 1992)

Η παρούσα εργασία κατέδειξε ότι τόσο σε θεωρητικό όσο

και σε θεσμικό επίπεδο είναι αναγνωρισμένη η ανάγκη

ταχύτατης προόδου προς την κατεύθυνση της Αειφορικής

Ανάπτυξης, χωρίς, ωστόσο, μέχρι σήμερα να έχει επιτευχθεί

η δημιουργία μιας νομικής βάσης για την διεκδίκηση του

δικαιώματος στην αειφορία με παγκόσμια ισχύ. Αν και

υπάρχουν πολλά περιφερειακά κείμενα και διακηρύξεις

παγκόσμιας εμβέλειας, ελλείπει ένα διεθνώς δεσμευτικό

νομικό κείμενο το οποίο θα προβλέπει το εν λόγω δικαίωμα

κατά τρόπο αδιαμφισβήτητο.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ