Νομισματική Πολιτική 2013-2014

CYAN

BLACK

YELLOW

MAGENTA

ISSN: 1108 - 2305

ΤΡΑΠ

ΕΖΑ

ΤΗΣ

ΕΛΛΑΔΟ

ΣΕΥ

ΡΩ

ΣΥΣ

ΤΗΜ

ΑΙΟ

ΥΝ

ΙΟΣ 2

014

ΝΟ

ΜΙΣ

ΜΑΤ

ΙΚΗ

ΠΟ

ΛΙΤ

ΙΚΗ

20

13 -

20

14

ΙΟΥΝΙΟΣ2014

ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΠΟΛΙΤΙΚΗ2013 - 2014

TTPPAAΠΠEEZZAA TTHHΣΣ EEΛΛΛΛAA∆∆OOΣΣEλευθ. Bενιζέλου 21102 50 Aθήναwww.bankofgreece.gr∆ιεύθυνση Oικονοµικής Ανάλυσης και Mελετών - ΓραµµατείαTηλ. +30210 320 2393Fax +30210 323 3025Tυπώθηκε στοΊδρυµα Eκτύπωσης Tραπεζογραµµατίων και Aξιών της Tράπεζας της EλλάδοςIISSSSNN 11110088 -- 22330055

ESOFFYLO 2013-14: 1 06-06-14 10:42 2

ESOFFYLO 2013-14: 1 06-06-14 10:42 3

Η Τράπεζα της Ελλάδος στην Έκθεση του∆ιοικητή, το Φεβρουάριο του 2014, είχε επι-σηµάνει ότι η εξάλειψη των δίδυµων ελλειµ-µάτων και η ανάκτηση της ανταγωνιστικότη-τας θα αποκαθιστούσαν σταδιακά την εµπι-στοσύνη και θα οδηγούσαν σύντοµα σε περαι-τέρω βελτιώσεις όσον αφορά τη χρηµατοδό-τηση της ελληνικής οικονοµίας.

Αυτό όντως συνέβη τους µήνες που µεσολά-βησαν:

― Οι αυξήσεις µετοχικού κεφαλαίου τωνσυστηµικών τραπεζών (συνολικού ύψους8,3 δισεκ. ευρώ) υπήρξαν εξαιρετικά επι-τυχείς, µε µεγάλη συµµετοχή ξένων επεν-δυτών.

― Επιτυχής ήταν και η έξοδος του Ελληνικού∆ηµοσίου στις αγορές, από τις οποίεςάντλησε κεφάλαια ύψους 3 δισεκ. ευρώ µεέκδοση πενταετών οµολόγων.

― Επιπλέον, θετική ήταν η ανταπόκριση τωναγορών και στην έκδοση εταιρικών οµολό-γων. Την περίοδο ∆εκεµβρίου 2012-Μαΐου2014, µεγάλες ελληνικές εταιρίες άντλησανσυνολικά 4,8 δισεκ. ευρώ από τις αγορέςεταιρικών οµολόγων του εξωτερικού.

Όλα τα παραπάνω συνάδουν µε την εκτίµησηότι η εµπιστοσύνη στις προοπτικές της ελλη-νικής οικονοµίας αποκαθίσταται σταδιακά καιότι οι αγορές προεξοφλούν τη σταδιακή έξοδοαπό την κρίση. Αν διατηρηθεί και ενισχυθεί ηδυναµική αυτή, είναι πολύ πιθανή η επάνοδοςτης οικονοµίας στην ανάπτυξη. Η πρόβλεψηαυτή υπόκειται ωστόσο σε αβεβαιότητες πουσυνδέονται αφενός µε τις τάσεις που θα επι-κρατήσουν στις διεθνείς αγορές, οι οποίεςτώρα χαρακτηρίζονται από αφθονία ρευστό-τητας, και αφετέρου µε το ενδεχόµενο “µεταρ-ρυθµιστικής κόπωσης” και χαλάρωσης τωνπροσπαθειών στο εσωτερικό.

Η βελτίωση του κλίµατος ήταν αποτέλεσµα τηςσυνεπούς εφαρµογής του προγράµµατοςπροσαρµογής. Καθοριστική ήταν η επίτευξηπρωτογενούς πλεονάσµατος 0,8% του ΑΕΠ το

2013, το οποίο µάλιστα υπερέβη την αρχικήπρόβλεψη.

Ενδείξεις θετικών εξελίξεων παρουσιάζουν καιορισµένα µεγέθη της πραγµατικής οικονοµίας.

― Η αποκλιµάκωση της ύφεσης από τις αρχέςτου 2013 έως σήµερα είναι σηµαντική. Ανσυνεχιστεί η έως τώρα τάση µέχρι το τέλοςτου έτους, το ΑΕΠ το 2014 θα παρουσιάσειαύξηση περί το 0,5%.

― Η κατανάλωση, που αποτελεί τη σηµαντι-κότερη συνιστώσα του ΑΕΠ, παρουσιάζειενδείξεις σταθεροποίησης.

― Θετική αναµένεται να είναι και η συµβολήτου εξωτερικού ισοζυγίου, κυρίως λόγω τηςαύξησης των εισπράξεων από τον τουρι-σµό, ενώ τα έσοδα από τη ναυτιλία κινού-νται και αυτά θετικά, αντανακλώντας τηνανοδική τάση του παγκόσµιου εµπορίου.

― Επιπλέον παρατηρείται τάση ανάκαµψηςτης βιοµηχανικής παραγωγής, ενώ παράλ-ληλα διατυπώνονται πιο αισιόδοξες προο-πτικές για τους επόµενους µήνες (έρευναΙΟΒΕ, δείκτης ΡΜΙ).

― Τέλος, υπάρχουν ενθαρρυντικές ενδείξειςκαι για την απασχόληση, η οποία παρου-σιάζει σηµάδια ανάκαµψης. Ωστόσο, τοεπίπεδο της ανεργίας παραµένει ιδιαίτεραυψηλό και αναµένεται να αποκλιµακωθείµόνο σταδιακά.

Οι προοπτικές ανάπτυξης της παγκόσµιας οικο-νοµίας εµφανίζονται θετικές, ενώ στην ΕΕέχουν δροµολογηθεί σηµαντικές θεσµικές αλλα-γές που ενδυναµώνουν την οικονοµική διακυ-βέρνηση. Ειδικότερα, το πρώτο εξάµηνο του2014 ολοκληρώθηκαν σηµαντικές πρωτοβουλίεςγια τη δηµιουργία της Τραπεζικής Ένωσης.

Η νοµισµατική πολιτική της ΕΚΤ συνέχισε ναείναι διευκολυντική για την οικονοµική δρα-στηριότητα στη ζώνη του ευρώ. Τα βασικά επι-τόκια, που είχαν µειωθεί δύο φορές µέσα στο2013, προσαρµόστηκαν και πάλι προς τα κάτω

Νοµισµατική Πολιτική2013-20144

Προς τη Βουλή των Ελλήνωνκαι το Υπουργικό Συµβούλιο

ESOFFYLO 2013-14: 1 06-06-14 10:42 4

τον Ιούνιο του 2014 και υιοθετήθηκαν πρό-σθετα µη συµβατικά µέτρα νοµισµατικής πολι-τικής µε απώτερο στόχο την ενίσχυση τηςπιστωτικής επέκτασης προς την πραγµατικήοικονοµία.

Όπως αναλύεται στην παρούσα έκθεση, οιπρόσφατες εξελίξεις στην ελληνική οικονοµίαενισχύουν τις προβλέψεις για σταδιακή επά-νοδο της οικονοµίας σε αναπτυξιακή τροχιάεντός του τρέχοντος έτους. Όµως η ανάκαµψητης οικονοµίας προϋποθέτει, πρώτον, την αντι-στροφή της αρνητικής πορείας των επενδύ-σεων και, δεύτερον, την επιτάχυνση της αύξη-σης των εξαγωγών.

Η βελτίωση των επιχειρηµατικών προσδοκιώνκαι του κλίµατος εµπιστοσύνης ενισχύουν τιςπροοπτικές ανάκαµψης των επενδύσεωνκαθώς (α) οι επιχειρήσεις αποκτούν πρό-σβαση σε εναλλακτικές πηγές χρηµατοδότη-σης, όπως η έκδοση εταιρικών οµολόγων, (β)η απορρόφηση των κοινοτικών πόρων έχειαυξηθεί και (γ) η δηµιουργία του ΕλληνικούΕπενδυτικού Ταµείου θα λειτουργήσει θετικάστην προσέλκυση ξένων κεφαλαίων.

Ο δεύτερος παράγοντας που προβλέπεται ότιθα συµβάλει θετικά στην ανάπτυξη είναι ηαύξηση των εξαγωγών. Όπως αναλύεται στηνπαρούσα έκθεση, η στενή συσχέτιση µεταξύεξαγωγικών επιδόσεων και ανταγωνιστικότη-τας κόστους που ίσχυε στο παρελθόν διακό-πηκε απότοµα µετά το 2009, κυρίως εξαιτίαςτης αυξηµένης αβεβαιότητας σχετικά µε τιςπροοπτικές της χώρας και της στενότητας χρη-µατοδότησης των εξαγωγικών επιχειρήσεων.

Εκτιµάται όµως ότι η σηµαντική βελτίωση τηςανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονοµίας,σε συνδυασµό µε την άρση της αβεβαιότητας,τη σταδιακή βελτίωση των συνθηκών χρηµα-τοδότησης και την άνοδο της παγκόσµιας ζήτη-σης, θα δώσουν σηµαντική ώθηση στις ελληνι-κές εξαγωγές αγαθών. Θετικές προοπτικέςδιαµορφώνονται επίσης για τον κλάδο του του-ρισµού αλλά και για τη ναυτιλία, η οποία αρχί-ζει να ανακάµπτει σταδιακά µετά από µιαπολυετή κρίση.

Εξακολουθούν ωστόσο να υπάρχουν αβεβαι-ότητες και κίνδυνοι που θα µπορούσαν νακαθυστερήσουν ή και να αντιστρέψουν τηνπορεία προς την ανάκαµψη. Για αυτό ενδε-δειγµένος κεντρικός προσανατολισµός τηςοικονοµικής πολιτικής σήµερα είναι να δια-τηρήσει τη θετική δυναµική που ήδη διαγρά-φεται και να την ενισχύσει. Για να γίνει αυτό,η προσπάθεια πρέπει να συνεχιστεί, χωρίςαποκλίσεις, µε κύριους στόχους:

11.. Την ανασυγκρότηση του δηµόσιου τοµέα.Έως τώρα έχει πραγµατοποιηθεί πρόοδοςόσον αφορά τη µείωση του µεγέθους και τονεξορθολογισµό του δηµόσιου τοµέα. Υπάρ-χουν ωστόσο τοµείς στους οποίους έχουνσηµειωθεί καθυστερήσεις και όπου υπάρχουνκενά που πρέπει σύντοµα να καλυφθούν, γιανα δηµιουργηθεί ένα σύγχρονο κράτος που θαπαρέχει υπηρεσίες υψηλής ποιότητας στουςπολίτες και δεν θα δηµιουργεί εµπόδια στηνεπιχειρηµατική δραστηριότητα.

22.. Τη συνέχιση της δηµοσιονοµικής προσαρ-µογής και τα επόµενα χρόνια. Έτσι θα δια-σφαλιστεί η πτωτική πορεία του δηµόσιου χρέ-ους και η διατηρήσιµη πρόσβαση της χώραςστις διεθνείς αγορές κεφαλαίων. Η δηµοσιο-νοµική προσπάθεια την επόµενη πενταετία θαπρέπει να βασιστεί, όπως και το 2013, κατάκύριο λόγο στην πλευρά των δαπανών και στηβελτίωση της φορολογικής διοίκησης. Επι-πλέον, η καλύτερη του αναµενοµένου πορείατης δηµοσιονοµικής προσαρµογής το 2013ανοίγει το δρόµο και για την υλοποίηση τωναποφάσεων του Eurogroup του Νοεµβρίου2012 ως προς τη διευθέτηση του δηµόσιου χρέ-ους. Η δέσµευση αυτή των Ευρωπαίων εταί-ρων επαναδιατυπώθηκε στο ανακοινωθέν τουEurogroup της 5ης Μαΐου 2014.

33.. Τον αναπροσανατολισµό του παραγωγικούπροτύπου, που θα εξασφαλίσει µακροχρόνιαταχεία και βιώσιµη ανάπτυξη. Μετά από έξιχρόνια βαθιάς ύφεσης η ελληνική οικονοµίαβρίσκεται σε διαδικασία µετάβασης προς ένανέο αναπτυξιακό πρότυπο, ικανό να αξιοποιείτην ανακτηµένη ανταγωνιστικότητα τηςχώρας και να βασίζεται σε αυτοδύναµους και

Νοµισµατική Πολιτική2013-2014 5

ESOFFYLO 2013-14: 1 06-06-14 10:42 5

διατηρήσιµους παράγοντες ανάπτυξης. Προ-κειµένου να επιτευχθεί οµαλά η µετάβαση τηςοικονοµίας σε αυτό το νέο πρότυπο ανάπτυ-ξης, θα πρέπει η οικονοµική πολιτική να δια-µορφώσει προϋποθέσεις που θα ευνοούν τηναναδιάρθρωση της οικονοµίας από τηνπλευρά της προσφοράς. Αυτό απαιτεί την επι-τάχυνση των διαρθρωτικών µεταρρυθµί-σεων, προκειµένου να διασφαλιστεί ηεύρυθµη και ανταγωνιστική λειτουργία τωναγορών προϊόντων, εργασίας και κεφαλαίων.Για την ανάκαµψη των επενδύσεων είναι απα-ραίτητη επίσης η δηµιουργία ενός επιχειρη-µατικού περιβάλλοντος µε χαµηλό γραφειο-κρατικό κόστος για τις επιχειρήσεις, αποτε-λεσµατικό δηµόσιο τοµέα και σταθερό φορο-λογικό πλαίσιο µε σαφή προσανατολισµό στηµείωση της φορολογικής επιβάρυνσης επι-χειρήσεων και φυσικών προσώπων. Τίθεταιβεβαίως το ερώτηµα κατά πόσον αυτό το νέοαναπτυξιακό πρότυπο θα είναι βιώσιµο απότην πλευρά της ζήτησης, δηλαδή κατά πόσονη αύξηση των επενδύσεων και των καθαρώνεξαγωγών θα µπορέσει να αντισταθµίσει τοκενό ζήτησης που θα προκύψει από τη σχε-τική συρρίκνωση της καταναλωτικής δαπάνηςτου ιδιωτικού και δηµόσιου τοµέα. Όπωςαναλύεται στην έκθεση, αυτό είναι εφικτόµακροπρόθεσµα, ακόµη και µε συντηρητικέςυποθέσεις σχετικά µε τη δυναµική των εξα-γωγών και των επενδύσεων.

** ** ** **

Ιδιαίτερα σηµαντικές και ελπιδοφόρες ήταντους τελευταίους µήνες οι εξελίξεις στο τρα-πεζικό σύστηµα. Στο τέλος Μαρτίου 2014 δηµο-σιοποιήθηκαν τα αποτελέσµατα της άσκησηςπροσοµοίωσης ακραίων καταστάσεων, σύµ-φωνα µε τα οποία οι κεφαλαιακές ανάγκες τωντραπεζών για την περίοδο Ιουνίου 2013-∆εκεµ-βρίου 2016 εκτιµήθηκαν στο ποσό των 6,4δισεκ. ευρώ υπό το Βασικό Σενάριο και των 9,4δισεκ. ευρώ υπό το ∆υσµενές Σενάριο. Οι εκτι-µήσεις αυτές έλαβαν υπόψη τα αποτελέσµατατης διαγνωστικής µελέτης, καθώς επίσης καισυντηρητικές προσαρµογές της προβλεπόµενηςκερδοφορίας των τραπεζών για το διάστηµαΙουνίου 2013-∆εκεµβρίου 2016.

Η αξιοπιστία της άσκησης και η εµπιστοσύνητων αγορών στις προοπτικές των ελληνικών τρα-πεζών τεκµαίρονται από την επιτυχία των αυξή-σεων µετοχικού κεφαλαίου, συνολικού ύψους8,3 δισεκ. ευρώ, που διενήργησαν οι τέσσεριςσυστηµικές τράπεζες µέσα σε χρονικό διάστηµαδύο µηνών, προσελκύοντας το ενδιαφέρον διε-θνών επενδυτών. Οι δύο από τις τέσσερις τρά-πεζες κάλυψαν µάλιστα όχι µόνο τις κεφαλαια-κές απαιτήσεις που προέκυψαν από την άσκησηπροσοµοίωσης, αλλά και τα κεφάλαια που απαι-τούνταν για την επαναγορά των προνοµιούχωνµετοχών που κατείχε το Ελληνικό ∆ηµόσιο. Τηνεµπιστοσύνη των διεθνών επενδυτών καταδει-κνύει και η επάνοδος των ελληνικών τραπεζώνστις διεθνείς αγορές οµολόγων, µε εκδόσειςσυνολικού ύψους 1,25 δισεκ. ευρώ.

Μετά την επιτυχή αναδιάταξη και ανακεφα-λαιοποίησή του, ο τραπεζικός κλάδος στηνΕλλάδα καλείται τώρα να βελτιστοποιήσει τηδιαχείριση των προβληµατικών στοιχείωνενεργητικού, ώστε αφενός να ελαφρυνθούν οισυνεργάσιµοι δανειολήπτες που δυσκολεύονταιπροσωρινά να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους καιαφετέρου να ανακτηθούν σε µακροπρόθεσµηβάση κεφάλαια των τραπεζών που βρίσκονταιδεσµευµένα σε προβληµατικά δάνεια.

Με την ίδρυση του Κυβερνητικού Συµβουλίου∆ιαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους και την προε-τοιµασία από την Τράπεζα της Ελλάδος τουπλαισίου εποπτικών υποχρεώσεων των τρα-πεζών στη διαχείριση µη εξυπηρετούµενωνδανείων, καθώς και του Κώδικα ∆εοντολο-γίας, τέθηκαν οι βάσεις για τη δηµιουργίαενός µηχανισµού επίλυσης του µη εξυπηρε-τούµενου χρέους των επιχειρήσεων και τωννοικοκυριών προς τις τράπεζες.

Οι δυνατότητες του τραπεζικού συστήµατος ναστηρίξει µε χρηµατοδότηση την οικονοµικήδραστηριότητα έχουν τώρα διευρυνθεί, καθώςάρχισε να αποκαθίσταται η πρόσβαση των τρα-πεζών στις διεθνείς αγορές. Εκτιµάται ότι η δια-φαινόµενη οικονοµική ανάκαµψη, σε συνδυα-σµό µε την παγίωση και ενίσχυση του κλίµατοςεµπιστοσύνης, θα συµβάλει στην προοδευτικήαύξηση των καταθέσεων, ενισχύοντας έτσι τις


ESOFFYLO 2013-14: 1 06-06-14 10:42 6

δυνατότητες των τραπεζών µεσοπρόθεσµα ναστηρίξουν µε σταθερές πηγές χρηµατοδότησηςτην πραγµατική οικονοµία.

Οι τράπεζες οφείλουν τώρα να συµβάλουνστην ανασυγκρότηση του ιδιωτικού επιχει-ρηµατικού τοµέα και στην εµπέδωση του νέουπροτύπου οικονοµικής ανάπτυξης. Οφείλουνδηλαδή να αναλάβουν πρωτοβουλίες που θαστοχεύουν στην ενίσχυση των πραγµατικάβιώσιµων επιχειρήσεων, νέων και παλαιών,στην ενθάρρυνση των επιχειρηµατικώνσυµπράξεων και στην υποστήριξη πρωτο-βουλιών προς την κατεύθυνση γενναίων κλα-δικών αναδιαρθρώσεων.

** ** ** **

Τα προγράµµατα σταθεροποίησης των τελευ-ταίων ετών επέτρεψαν την ουσιαστική βελ-τίωση των δηµοσιονοµικών µεγεθών, είχανόµως δυσµενείς επιπτώσεις στην πραγµατικήοικονοµία. Οι επιπτώσεις αυτές θα ήτανασφαλώς λιγότερο επιζήµιες αν δεν είχεκαταρρεύσει η εµπιστοσύνη στις προοπτικέςτης ελληνικής οικονοµίας. Σήµερα η κατά-σταση έχει αρχίσει να αντιστρέφεται: η εµπι-στοσύνη αποκαθίσταται και το κλίµα βελτιώ-νεται. Σε αυτό συµβάλλουν και οι διεθνείςαγορές όπου επικρατεί σχετική αισιοδοξία,όπως αντανακλάται στη διάθεση ανάληψηςκινδύνων, ιδιαίτερα ως προς τις επενδύσειςστις χώρες της περιφέρειας της ευρωζώνης.

Αν διατηρηθεί αυτή η δυναµική, είναι πιθα-νόν οι µακροοικονοµικές επιδόσεις να υπερ-βούν τις σηµερινές προβλέψεις και η βελ-τίωση των πραγµατικών µεγεθών να είναιταχύτερη. Η πορεία όµως αυτή δεν είναιδεδοµένη και θα µπορούσε να διαταραχθεί.Οποιαδήποτε οπισθοδρόµηση ή ανατροπή τηςακολουθούµενης πολιτικής θα οδηγούσε σενέο αποκλεισµό από τις αγορές και θα επα-νέφερε τη χώρα σε περίοδο οικονοµικήςαστάθειας. Ο κίνδυνος αυτός δεν πρέπει ναυποτιµάται, καθώς η επάνοδος της χώρας στιςδιεθνείς αγορές αντανακλά κυρίως το γεγο-νός ότι οι αγορές προεξοφλούν τη συνέχισητης δηµοσιονοµικής και µεταρρυθµιστικήςπροσπάθειας.

Για να αποτραπούν οι κίνδυνοι, η αναδιάρ-θρωση της οικονοµίας και οι µεταρρυθµίσειςπρέπει να συνεχιστούν µε µεγαλύτερη απο-φασιστικότητα σε όλους τους τοµείς. Η οικο-νοµική πολιτική πρέπει τώρα να πείσει ότιδεν εφησυχάζει και δεν οπισθοδροµεί, αλλάείναι έτοιµη να βαδίσει έως το τέλος του δρό-µου: τη δηµιουργία µιας δυναµικής και εξω-στρεφούς οικονοµίας.

Αθήνα, Ιούνιος 2014

Γεώργιος Προβόπουλος∆ιοικητής


ESOFFYLO 2013-14: 1 06-06-14 10:42 7


ΣΥΜΒΟΥΛ ΙΟΝΟΜ Ι ΣΜΑΤ ΙΚΗΣ ΠΟΛ Ι Τ Ι ΚΗΣ

ΠΡΟΕ∆ΡΟΣ

Γεώργιος Προβόπουλος

ΜΕΛΗ

Ελένη ∆ενδρινού-Λουρή

Ιωάννης Παπαδάκης

Χαράλαµπος Σταµατόπουλος

Ηλίας Πλασκοβίτης

Γεώργιος-Σπυρίδων Ταβλάς

ESOFFYLO 2013-14: 1 06-06-14 10:42 8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΗ ∆ΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ∆ΥΝΑΜΙΚΗΣΘΑ Ο∆ΗΓΗΣΕΙ ΒΑΘΜΙΑΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΕΡΒΑΣΗΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ1 Οι εξελίξεις των τελευταίων µηνών

ενισχύουν την εµπιστοσύνη καιβελτιώνουν το κλίµα 11

2 Η ενίσχυση της εµπιστοσύνης οφείλεταιστη συνεπή τήρηση του προγράµµατοςπροσαρµογής 11

3 Το διεθνές οικονοµικό περιβάλλονβελτιώνεται 12

4 Η ανάκαµψη το 2014 είναι εφικτή 135 Οι θετικές εξελίξεις δεν επιτρέπουν

εφησυχασµό – Οι µεταρρυθµίσεις πρέπεινα συνεχιστούν για να διασφαλιστεί ηανάκαµψη 13

6 Το τραπεζικό σύστηµα: πρόσφατεςεξελίξεις, προοπτικές και ο ρόλος τουστην αναδιάρθρωση της οικονοµίας 16

7 Η ανάκαµψη της οικονοµίας απαιτείσυνέχιση της µεταρρυθµιστικήςπροσπάθειας 19

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ, Η ΕΝΙΑΙΑΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ1 Οικονοµικές εξελίξεις και προοπτικές

διεθνώς και στη ζώνη του ευρώ καιπαρεµβάσεις πολιτικής 211.1 Παγκόσµια οικονοµία 211.2 Ζώνη του ευρώ 241.3 ΕΕ και ζώνη του ευρώ:

παρεµβάσεις πολιτικής 252 Οι οικονοµίες της Νοτιοανατολικής

Ευρώπης 303 Η ενιαία νοµισµατική πολιτική, η ενιαία

αγορά χρήµατος και οι παρεµβάσειςτου Ευρωσυστήµατος 32

ΕΙ∆ΙΚΟ ΘΕΜΑ ΙΙ.1Προσαρµογή στο ισοζύγιο τρεχουσώνσυναλλαγών στη ζώνη του ευρώ:σηµαντική πρόοδος στις χώρες τηςπεριφέρειας 27

ΕΙ∆ΙΚΟ ΘΕΜΑ ΙΙ.2Τραπεζική Ένωση: ο ΕνιαίοςΜηχανισµός Εξυγίανσης 35

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α

1.1 Εξελίξεις και προοπτικές τηςοικονοµικής δραστηριότητας 40

1.2 Εξελίξεις και προοπτικές τηςαγοράς ακινήτων 49

2 Εξελίξεις και προοπτικές τηςαπασχόλησης και της ανεργίας 52

3 Εξελίξεις και προοπτικές τουπληθωρισµού, του κόστους εργασίαςκαι της ανταγωνιστικότητας 553.1 Πληθωρισµός 553.2 Κόστος εργασίας 573.3 Κέρδη επιχειρήσεων 593.4 ∆ιεθνής ανταγωνιστικότητα 59

4 Εξελίξεις και προοπτικές τουισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών 61

ΕΙ∆ΙΚΟ ΘΕΜΑ ΙΙΙ.1Η αναδιάρθρωση της ελληνικήςοικονοµίας µε άξονα τις επενδύσειςκαι τις εξαγωγές 64

ΕΙ∆ΙΚΟ ΘΕΜΑ ΙΙΙ.2Προοπτικές της ελληνικής ποντοπόρουναυτιλίας 70

ΕΙ∆ΙΚΟ ΘΕΜΑ ΙΙΙ.3Ελληνικές εξαγωγές: χαρακτηριστικάκαι προοπτικές 75

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙV∆ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ1 Σύνοψη εξελίξεων και προοπτικών 812 Τρέχουσες δηµοσιονοµικές εξελίξεις

(Ιανουάριος-Απρίλιος 2014) 893 Το δηµόσιο χρέος 924 Μέτρα δηµοσιονοµικής πολιτικής

και θεσµικές δηµοσιονοµικέςµεταρρυθµίσεις – ΜΠ∆Σ 2015-2018 93

ΕΙ∆ΙΚΟ ΘΕΜΑ IV.1Η επίπτωση της οικονοµικήςδραστηριότητας στη φορολογικήαποδοτικότητα του ΦΠΑ 85

ΕΙ∆ΙΚΟ ΘΕΜΑ IV.2Η επίδραση της δηµοσιονοµικήςπροσαρµογής στην παραγωγικήαναδιάρθρωση της ελληνικήςοικονοµίας 87


ΠΕΡ Ι ΕΧΟΜΕΝΑ

PERIEXOMENA 2013-14: 1 06-06-14 10:39 9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ VΧΡΗΜΑ, ΠΙΣΤΗ, ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣΑΓΟΡΕΣ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΕΣ1 Τραπεζικές καταθέσεις και Μ3 992 Επιτόκια τραπεζικών καταθέσεων 1003 Επιτόκια τραπεζικών δανείων 1014 Τραπεζική πίστη 1015 Αγορές οµολόγων 103

6 Η αγορά µετοχών 1057 Εξελίξεις στον τραπεζικό κλάδο 106

ΜΕΤΡΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣΤΟΥ ΕΥΡΩΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ 111

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 115


PERIEXOMENA 2013-14: 1 06-06-14 10:39 10

1 ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ ΜΗΝΩΝΕΝΙΣΧΥΟΥΝ ΤΗΝ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ΚΑΙΒΕΛΤΙΩΝΟΥΝ ΤΟ ΚΛΙΜΑ

Το Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους η Τρά-πεζα της Ελλάδος είχε επισηµάνει ότι η εξά-λειψη των δίδυµων ελλειµµάτων και η ανά-κτηση της ανταγωνιστικότητας θα αποκαθι-στούσαν σταδιακά την εµπιστοσύνη και θαοδηγούσαν σύντοµα σε περαιτέρω ορατές βελ-τιώσεις όσον αφορά τη χρηµατοδότηση τηςελληνικής οικονοµίας.

Αυτό όντως συνέβη τους µήνες που µεσολά-βησαν:

• ΟΟιι ααυυξξήήσσεειιςς µµεεττοοχχιικκοούύ κκεεφφααλλααίίοουυ ττωωννσσυυσσττηηµµιικκώώνν ττρρααππεεζζώώνν υπήρξαν εξαιρετικάεπιτυχείς, µε µεγάλη συµµετοχή ξένωνεπενδυτών. Οι τέσσερις συστηµικές τράπε-ζες πραγµατοποίησαν σε σύντοµο χρονικόδιάστηµα µεγάλες αυξήσεις µετοχικούκεφαλαίου συνολικού ύψους 8,3 δισεκ.ευρώ, προσελκύοντας ιδιώτες επενδυτές.

• ΕΕππιιττυυχχήήςς ήήτταανν κκααιι ηη έέξξοοδδοοςς ττοουυ ΕΕλλλληηννιικκοούύ∆∆ηηµµοοσσίίοουυ σσττιιςς ααγγοορρέέςς,, από τις οποίεςάντλησε κεφάλαια ύψους 3 δισεκ. ευρώ µεέκδοση πενταετών οµολόγων. Μετά τηνέξοδο στις αγορές παρουσιάζουν βελτίωσηκαι οι όροι βραχυχρόνιου δανεισµού: τοΜάιο εκδόθηκαν έντοκα γραµµάτια τουΕλληνικού ∆ηµοσίου (1,3 δισεκ. ευρώ) µεεπιτόκιο αισθητά χαµηλότερο από εκείνοτης προηγούµενης έκδοσης.

• Θετική ήταν η ανταπόκριση των αγορώνκαι στην έέκκδδοοσσηη εεττααιιρριικκώώνν οοµµοολλόόγγωωνν.Τέτοιες εκδόσεις έχουν πραγµατοποιηθείαπό εταιρίες υψηλής κεφαλαιοποίησης καιεκτιµάται ότι θα ακολουθήσουν και άλλες.Την περίοδο ∆εκεµβρίου 2012-Μαΐου2014, µεγάλες ελληνικές εταιρίες άντλησανσυνολικά 4,8 δισεκ. ευρώ από τις αγορέςεταιρικών οµολόγων του εξωτερικού,αµβλύνοντας τις συνέπειες της µείωσης τηςτραπεζικής χρηµατοδότησης προς τις επι-χειρήσεις του µη χρηµατοπιστωτικούτοµέα κατά 6,1 δισεκ. ευρώ το ίδιο διά-

στηµα. Η εξέλιξη αυτή επιβεβαιώνει τηνπρόβλεψη που έκανε η Τράπεζα της Ελλά-δος στην Ενδιάµεση Έκθεση Νοµισµατι-κής Πολιτικής του ∆εκεµβρίου 2013 ότι ηπρόσβαση των εταιριών στις αγορές γιαχρηµατοδότηση θα διευρύνεται όσο βελ-τιώνεται η εµπιστοσύνη στις προοπτικέςτης οικονοµίας.

Όλα τα παραπάνω συνάδουν µε την εκτίµησηότι η εµπιστοσύνη στις προοπτικές της ελλη-νικής οικονοµίας αποκαθίσταται σταδιακά καιότι οι αγορές προεξοφλούν την έξοδο από τηνκρίση. Αν διατηρηθεί και ενισχυθεί η δυνα-µική αυτή, είναι πολύ πιθανή η επάνοδος τηςοικονοµίας στην ανάπτυξη. Η πρόβλεψη αυτήυπόκειται ωστόσο σε αβεβαιότητες που συν-δέονται αφενός µε τις τάσεις που θα επικρα-τήσουν στις διεθνείς αγορές, οι οποίες τώραχαρακτηρίζονται από αφθονία ρευστότητας,και αφετέρου µε το ενδεχόµενο “µεταρρυθ-µιστικής κόπωσης” και χαλάρωσης των προ-σπαθειών στο εσωτερικό.

2 Η ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΣΤΗ ΣΥΝΕΠΗ ΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ

Η βελτίωση του κλίµατος ήταν αποτέλεσµα τηςσυνεπούς εφαρµογής του προγράµµατοςπροσαρµογής. Καθοριστική ήταν η εεππίίττεευυξξηηππρρωωττοογγεεννοούύςς ππλλεεοοννάάσσµµααττοοςς 0,8% του ΑΕΠ το2013, το οποίο υπερέβη την αρχική πρόβλεψη.

Ενδείξεις θετικών εξελίξεων παρουσιάζουνκαι τα δεδοµένα της πραγµατικής οικονοµίας.

• Κατ’ αρχάς παρατηρείται σηµαντική απο-κλιµάκωση της ύφεσης: Σύµφωνα µε ταστοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το ΑΕΠ σε σταθε-ρές τιµές ήταν το α’ τρίµηνο του 2014 µει-ωµένο κατά 1,1% σε σχέση µε το αντί-στοιχο τρίµηνο του 2013. Η ααπποοκκλλιιµµάάκκωωσσηηττηηςς ύύφφεεσσηηςς από τις αρχές του 2013 έωςσήµερα ήταν σηµαντική (από -6% το α’ τρί-µηνο του 2013 σε -1,1% σήµερα). Αν συνε-χιστεί η ίδια τάση µέχρι το τέλος του έτους,


Ι Η ∆ Ι Α ΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΤ ΙΚΗΣ ∆ΥΝΑΜ ΙΚΗΣ ΘΑ Ο∆ΗΓΗΣΕ Ι ΒΑΘΜ ΙΑ Ι Α Σ ΤΗΝ ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΤΗΣ ΚΡ Ι ΣΗΣ

KEF I: 1 06-06-14 10:39 11

το ΑΕΠ το 2014 θα παρουσιάσει αύξησηπερί το 0,5%.

• Η κατανάλωση, που αποτελεί τη σηµαντικό-τερη συνιστώσα του ΑΕΠ, παρουσιάζειενδείξεις σταθεροποίησης.

• Σε ευνοϊκότερη πρόβλεψη για την περαιτέρωπορεία της κατανάλωσης συνηγορούν πρό-δροµοι δείκτες όπως οι λλιιααννιικκέέςς ππωωλλήήσσεειιςς καιο δδεείίκκττηηςς κκααττααννααλλωωττιικκήήςς εεµµππιισσττοοσσύύννηηςς. Οιπρώτες παρουσιάζουν αύξηση το Φεβρουά-ριο του 2014, ενώ ο δείκτης καταναλωτικήςεµπιστοσύνης βελτιώνεται συνεχώς µέχρι καιτο Μάιο του 2014. Από την άλλη πλευράωστόσο, το πραγµατικό διαθέσιµο εισόδηµατων νοικοκυριών είναι πιθανόν να µειωθείπεραιτέρω, κυρίως λόγω της αυξηµένηςφορολογίας, γεγονός που καθιστά επισφαλήτην πρόβλεψη για σηµαντική ανάσχεση τηςπτώσης της κατανάλωσης.

• Θετική αναµένεται να είναι και η σσυυµµββοολλήήττοουυ εεξξωωττεερριικκοούύ ιισσοοζζυυγγίίοουυ, κυρίως λόγω τηςαύξησης των εισπράξεων από τον τουρι-σµό. Ήδη, το α’ τρίµηνο του 2014 οι αφί-ξεις τουριστών και οι προκρατήσεις γιατουριστικά καταλύµατα αυξήθηκαν, ενώ ταέσοδα από τη ναυτιλία κινούνται θετικά,αντανακλώντας την ανοδική τάση τουπαγκόσµιου εµπορίου.

• Στην πλευρά της παραγωγής θα πρέπει κατ’αρχάς να επισηµανθούν η ττάάσσηη ααννάάκκααµµψψηηςςττηηςς ββιιοοµµηηχχααννιικκήήςς ππααρρααγγωωγγήήςς και οι πιοαισιόδοξες προοπτικές που διατυπώνονταιγια τους επόµενους µήνες (ΙΟΒΕ, ΡΜΙ).

• Τέλος, υπάρχουν ενθαρρυντικές ενδείξειςκαι για την απασχόληση, η οποία παρου-σιάζει ενδείξεις ανάκαµψης. Ωστόσο, το εεππίί--ππεεδδοο ττηηςς ααννεερργγίίααςς ―ιδιαίτερα της µακρο-χρόνιας ανεργίας και της ανεργίας τωννέων― ππααρρααµµέέννεειι ιιδδιιααίίττεερραα υυψψηηλλόό και ανα-µένεται να αποκλιµακωθεί µόνο σταδιακά,δεδοµένης και της υφιστάµενης υποαπα-σχόλησης του εργατικού δυναµικού.

3 ΤΟ ∆ΙΕΘΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΒΕΛΤΙΩΝΕΤΑΙ

Η παγκόσµια οικονοµία, έχοντας υποστεί επίπενταετία τις συνέπειες της µεγάλης κρίσης,εµφανίζει πλέον σηµάδια ανάκαµψης, ιδιαίτεραστις µεγαλύτερες προηγµένες οικονοµίες. Στονιδιωτικό τοµέα η εµπιστοσύνη επιστρέφει, ενώτο διεθνές εµπόριο και οι επενδύσεις πάγιουκεφαλαίου µετά από πολλά έτη ανακάµπτουν.

ΠΠααρράάλλλληηλλαα,, έέχχοουυνν δδρροοµµοολλοογγηηθθεείί σσηηµµααννττιικκέέςςθθεεσσµµιικκέέςς ααλλλλααγγέέςς πποουυ εεννδδυυννααµµώώννοουυνν ττηηνν οοιικκοο--ννοοµµιικκήή δδιιαακκυυββέέρρννηησσηη σσττηηνν ΕΕΕΕ. Ειδικότερα, τοπρώτο εξάµηνο του 2014 ολοκληρώθηκαν σηµα-ντικές πρωτοβουλίες για τη δηµιουργία της ΤΤρραα--ππεεζζιικκήήςς ΈΈννωωσσηηςς. Ο ΕΕννιιααίίοοςς ΕΕπποοππττιικκόόςς ΜΜηηχχααννιι--σσµµόόςς θα τεθεί σε ισχύ το Νοέµβριο του 2014 µετην ανάληψη από την Ευρωπαϊκή ΚεντρικήΤράπεζα (ΕΚΤ) της εποπτείας των πιστωτικώνιδρυµάτων για τα κράτη-µέλη της ζώνης τουευρώ καθώς και άλλα συµµετέχοντα κράτη-µέλη της ΕΕ. Επιπλέον, τον Απρίλιο του 2014θεσµοθετήθηκε ο ΕΕννιιααίίοοςς ΜΜηηχχααννιισσµµόόςς ΕΕξξυυ--γγίίααννσσηηςς για τη συγκεντρωτική εφαρµογή τωνκοινών ευρωπαϊκών κανόνων εξυγίανσης τωντραπεζικών ιδρυµάτων. O Ενιαίος ΜηχανισµόςΕξυγίανσης υποστηρίζεται από το ΕΕννιιααίίοοΤΤααµµεείίοο ΕΕξξυυγγίίααννσσηηςς, η δηµιουργία του οποίουπροβλέπεται στο ίδιο νοµοθετικό κείµενο.

ΕΕππίίσσηηςς ηη ννοοµµιισσµµααττιικκήή πποολλιιττιικκήή ττηηςς ΕΕΚΚΤΤ έέχχεειι υυπποο--ββοοηηθθήήσσεειι ττηηνν οοιικκοοννοοµµιικκήή δδρραασσττηηρριιόόττηητταα σσττηη ζζώώννηηττοουυ εευυρρώώ. Από τα µέσα του 2013, το ∆ιοικητικόΣυµβούλιο της ΕΚΤ έχει ανακοινώσει ότι γιαπαρατεταµένο χρονικό διάστηµα δεν πρόκειταινα προβεί σε αυξήσεις των βασικών επιτοκίων,καθώς ο πληθωρισµός στη ζώνη του ευρώ δια-τηρείται σε πολύ χαµηλά επίπεδα. Πράγµατι, ταβασικά επιτόκια, που είχαν µειωθεί δύο φορέςµέσα στο 2013, προσαρµόστηκαν και πάλι προςτα κάτω τον Ιούνιο του 2014 ―µε αποτέλεσµατο επιτόκιο στη διευκόλυνση αποδοχής κατα-θέσεων να διαµορφωθεί σε αρνητικό επίπεδο―ενώ το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ τόνισεότι είναι διατεθειµένο να προβεί στο µέλλον καισε περαιτέρω χαλάρωση της νοµισµατικής πολι-τικής. Η πρόσβαση των τραπεζών στις χρηµα-τοπιστωτικές αγορές για χρηµατοδότηση απο-


KEF I: 1 06-06-14 10:39 12

καθίσταται σταδιακά, πράγµα που συµβάλλεισε περιορισµό του κατακερµατισµού των αγο-ρών πιστώσεων στη ζώνη του ευρώ. Η εξέλιξηαυτή αναµένεται ότι θα συνεχιστεί µε την εγκα-θίδρυση της τραπεζικής ένωσης και ειδικότεραµέσω της συνολικής αξιολόγησης των ευρω-παϊκών τραπεζών που διεξάγει η ΕΚΤ. Εξάλ-λου, τον Ιούνιο του 2014 το ∆ιοικητικό Συµ-βούλιο της ΕΚΤ υιοθέτησε σειρά µέτρων πουαποσκοπούν στην ενίσχυση της ρευστότηταςτων πιστωτικών ιδρυµάτων στη ζώνη του ευρώκαι στην ενθάρρυνση της χορήγησης δανείων(εκτός στεγαστικών) προς τις µη χρηµατοπι-στωτικές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά.

4 Η ΑΝΑΚΑΜΨΗ ΤΟ 2014 ΕΙΝΑΙ ΕΦΙΚΤΗ

Οι πρόσφατες εξελίξεις στην ελληνική οικο-νοµία που καταγράφονται παραπάνω ενισχύ-ουν τις προβλέψεις για σταδιακή επάνοδο τηςοικονοµίας σε αναπτυξιακή τροχιά εντός τουτρέχοντος έτους. Όµως η ανάκαµψη της οικο-νοµίας προϋποθέτει, πρώτον, την ααννττιισσττρροοφφήήττηηςς ααρρννηηττιικκήήςς πποορρεείίααςς ττωωνν εεππεεννδδύύσσεεωωνν και,δεύτερον, την εεππιιττάάχχυυννσσηη ττωωνν εεξξααγγωωγγώώνν.

Η βελτίωση των επιχειρηµατικών προσδοκιώνκαι του κλίµατος εµπιστοσύνης ενισχύουν τιςπροοπτικές ανάκαµψης των επενδύσεων,καθώς (α) οι επιχειρήσεις αποκτούν πρόσβασησε εναλλακτικές πηγές χρηµατοδότησης,όπως η έκδοση εταιρικών οµολόγων, (β) ηαπορρόφηση των κοινοτικών πόρων έχει αυξη-θεί και (γ) η δηµιουργία του Ελληνικού Επεν-δυτικού Ταµείου αναµένεται να λειτουργήσειθετικά στην προσέλκυση ξένων κεφαλαίων.

Προϋπόθεση βέβαια για να οδηγήσουν οιπαράγοντες αυτοί σε ανάκαµψη των επενδύ-σεων είναι να διατηρηθεί αµείωτο το ενδια-φέρον των ξένων επενδυτών που καταγρά-φεται σήµερα.

Ο δεύτερος παράγοντας που προβλέπεται ότιθα συµβάλει θετικά στην ανάπτυξη είναι ηααύύξξηησσηη ττωωνν εεξξααγγωωγγώώνν. Όπως αναλύεται στηνπαρούσα έκθεση, η στενή συσχέτιση µεταξύεξαγωγικών επιδόσεων και ανταγωνιστικό-

τητας κόστους που ίσχυε στο παρελθόν δια-κόπηκε απότοµα µετά το 2009, κυρίως εξαι-τίας της αυξηµένης αβεβαιότητας σχετικά µετις προοπτικές της χώρας και της στενότηταςχρηµατοδότησης των εξαγωγικών επιχειρή-σεων.1 Συγκεκριµένα, ενώ η ανταγωνιστικό-τητα κόστους βελτιώθηκε κατά περίπου 30%την περίοδο 2010-2013, οι εξαγωγές αγαθώνκαι υπηρεσιών (εκτός ναυτιλίας) αυξήθηκαντην τελευταία τριετία µόνο κατά 5% ταχύτερααπό τις εξαγωγές της ΕΕ-17.

Εκτιµάται όµως ότι η σηµαντική βελτίωση τηςανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονοµίας,σε συνδυασµό µε την άρση της αβεβαιότητας, τησταδιακή βελτίωση των συνθηκών χρηµατοδό-τησης και την αύξηση της παγκόσµιας ζήτησης,θα δώσουν σηµαντική ώθηση στις ελληνικές εξα-γωγές αγαθών. Θετικές προοπτικές διαµορφώ-νονται επίσης για τον κλάδο του τουρισµού αλλάκαι για τη ναυτιλία, η οποία αρχίζει να ανακά-µπτει σταδιακά µετά από µια πολυετή κρίση.

5 ΟΙ ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ∆ΕΝ ΕΠΙΤΡΕΠΟΥΝΕΦΗΣΥΧΑΣΜΟ –– ΟΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΠΡΕΠΕΙΝΑ ΣΥΝΕΧΙΣΤΟΥΝ ΓΙΑ ΝΑ ∆ΙΑΣΦΑΛΙΣΤΕΙ Η ΑΝΑΚΑΜΨΗ

Όλα τα διαθέσιµα δεδοµένα δείχνουν ότι οδρόµος προς την ανάκαµψη και την ανάπτυξηέχει ανοίξει. Τα δεδοµένα αυτά επιτρέπουν µεναισιόδοξη πρόβλεψη, υπάρχουν όµως ακόµηαβεβαιότητες και κίνδυνοι που θα µπορούσαννα καθυστερήσουν ή και να αντιστρέψουν τηνπορεία. Γι’ αυτό ενδεδειγµένος κεντρικός προ-σανατολισµός της οικονοµικής πολιτικήςσήµερα είναι να διατηρήσει τη θετική δυναµικήπου ήδη διαγράφεται και να την ενισχύσει.

Για να γίνει αυτό, η προσπάθεια πρέπει νασυνεχιστεί, χωρίς αποκλίσεις, µε κύριους στό-χους την ανασυγκρότηση του δηµόσιουτοµέα, τη συνέχιση της δηµοσιονοµικής προ-σαρµογής και τον αναπροσανατολισµό τουπαραγωγικού προτύπου που θα εξασφαλίσειµακροχρόνια ταχεία και βιώσιµη ανάπτυξη.


11 Βλ. ανάλυση στο Ειδικό θέµα ΙΙΙ.3 της παρούσας έκθεσης.

KEF I: 1 06-06-14 10:39 13

Ανασυγκρότηση του δηµόσιου τοµέα

Έως τώρα έχει πραγµατοποιηθεί πρόοδος όσοναφορά τη µείωση του µεγέθους και τον εξορ-θολογισµό του δηµόσιου τοµέα. Υπάρχουνωστόσο τοµείς στους οποίους έχουν σηµειωθείκαθυστερήσεις και κενά που πρέπει σύντοµα νακαλυφθούν, για να δηµιουργηθεί ένα σύγχρονοκράτος που θα παρέχει υπηρεσίες υψηλής ποι-ότητας στους πολίτες και δεν θα δηµιουργείεµπόδια στην επιχειρηµατική δραστηριότητα.

Στην παρούσα φάση άµεση προτεραιότηταέχουν η επιτάχυνση της διοικητικής µεταρ-ρύθµισης, ο περιορισµός της γραφειοκρατίαςκαι η πάταξη των φαινοµένων διαφθοράς.

Επιπλέον δράσεις θα πρέπει να αναληφθούνµε στόχο:

• την αναµόρφωση του συστήµατος των δηµό-σιων συµβάσεων µε επιδίωξη την εξοικο-νόµηση πόρων και τον περιορισµό των διοι-κητικών βαρών,

• τη µείωση του λειτουργικού κόστους τηςδηµόσιας διοίκησης, µε ιδιαίτερη έµφασηστη περιφερειακή και τοπική αυτοδιοίκηση,

• τον περαιτέρω εξορθολογισµό της λει-τουργίας του κράτους µε ανάθεση στονιδιωτικό τοµέα λειτουργιών που δεν έχουνεπιτελικό ή ρυθµιστικό χαρακτήρα,

• τη βελτίωση της ποιότητας των δηµόσιωνυπηρεσιών, µε έµφαση στην εκπαίδευση,την έρευνα και την καινοτοµία,

• την ολοκλήρωση του χωροταξικού σχεδια-σµού και την επιτάχυνση των αδειοδοτικώνδιαδικασιών για τη διευκόλυνση των µεγά-λων επενδύσεων,

• τη βελτίωση της αποτελεσµατικότητας τωνκοινωνικών δαπανών µε παρεµβάσεις στο-χευµένες σε αυτούς που έχουν ανάγκη,

• τη διασφάλιση της βιωσιµότητας των ασφα-λιστικών ταµείων,

• την εύρυθµη λειτουργία της δικαιοσύνης, περι-λαµβανοµένης της δυνατότητας επίλυσης υπο-θέσεων βάσει εξωδικαστικών συµβιβασµών.

Στον τοµέα της υγείας, ιδιαίτερη έµφαση πρέ-πει να δοθεί στον καλύτερο έλεγχο των δαπα-νών και την αύξηση της αποτελεσµατικότητάςτους, καθώς επίσης στην εκκαθάριση των ληξι-πρόθεσµων οφειλών, την ενίσχυση των εσό-δων και την ολοκλήρωση της αναδιοργάνωσηςγια τη διασφάλιση της εύρυθµης λειτουργίαςτου συστήµατος υγείας.

Για τον έλεγχο και την εξάλειψη της συσσώ-ρευσης ληξιπρόθεσµων οφειλών του ∆ηµοσίουπρος τους ιδιώτες, βασική προτεραιότητα απο-τελεί η άµεση εφαρµογή της σχετικής κοινο-τικής οδηγίας η οποία απαιτεί την εξόφλησητων οφειλών σε 30 ηµέρες (ή το πολύ 60 ηµέ-ρες σε εξαιρετικές περιπτώσεις).

Στην προσπάθεια ανασυγκρότησης του δηµό-σιου τοµέα καταλυτική επίδραση θα έχει ηεφαρµογή των νέων κανόνων δηµοσιονοµικήςδιαχείρισης και εποπτείας, τους οποίους προ-βλέπει το σχέδιο νόµου “Αρχές ∆ηµοσιονο-µικής ∆ιαχείρισης και Εποπτείας – ∆ηµόσιοΛογιστικό”, το οποίο κατατέθηκε στη Βουλήστις αρχές Μαΐου 2014. Οι κανόνες αυτοί θαπαγιώσουν τη δηµοσιονοµική πειθαρχία καιθα ενισχύσουν τη µακροχρόνια βιωσιµότητατων δηµόσιων οικονοµικών.

Ενίσχυση της φορολογικής διοίκησης

Βασικούς πυλώνες της µεταρρυθµιστικής προ-σπάθειας στον τοµέα των δηµόσιων εσόδωνπρέπει να αποτελέσουν:

• η ενδυνάµωση της φορολογικής διοίκησης µετην ενεργοποίηση του ηλεκτρονικού περιου-σιολογίου και σύγχρονων τεχνικών ελέγχουαξιοποιώντας συστήµατα ανάλυσης κινδύνου,

• η βελτίωση των επιδόσεων στην είσπραξηβεβαιωµένων ληξιπρόθεσµων οφειλών,

• η εντατικοποίηση των στοχευµένων φορο-λογικών ελέγχων σε µεγάλες επιχειρήσεις,


KEF I: 1 06-06-14 10:39 14

αυτοαπασχολούµενους, άτοµα µεγάλουπλούτου, offshore εταιρίες και σε περιπτώ-σεις µεγάλων εµβασµάτων στο εξωτερικό,

• η ταχύτερη διευθέτηση των φορολογικώνυποθέσεων από τη δικαιοσύνη, προκειµέ-νου να αντιµετωπιστεί η φοροδιαφυγή καιη εισφοροδιαφυγή,

• η σχεδιαζόµενη αναµόρφωση του φορολο-γικού πλαισίου για τον ΦΠΑ, προκειµένουνα απλοποιηθεί το φορολογικό δίκαιο και,σε συνδυασµό µε την αύξηση των επιτόπουελέγχων και των ηλεκτρονικών διασταυ-ρώσεων, να επιτευχθεί βελτιωµένη εισπρα-ξιµότητα του ΦΠΑ.

Η πρόοδος σε αυτούς τους τοµείς θα ενισχύ-σει το αίσθηµα κοινωνικής δικαιοσύνης και τηφορολογική συµµόρφωση των πολιτών, διευ-ρύνοντας τη φορολογική βάση και διευκολύ-νοντας εν τέλει την επίτευξη των µελλοντικώνδηµοσιονοµικών στόχων. Η πάταξη τηςφοροδιαφυγής αποτελεί άλλωστε απαραίτητηπροϋπόθεση για τη µελλοντική µείωση τωνφορολογικών συντελεστών.

Η συνέχιση της δηµοσιονοµικής προσαρµογής

Η δηµοσιονοµική προσαρµογή επιβάλλεται νασυνεχιστεί και τα επόµενα χρόνια, έτσι ώστενα διασφαλιστεί η πτωτική πορεία του δηµό-σιου χρέους και η διατηρήσιµη πρόσβαση τηςχώρας στις διεθνείς αγορές κεφαλαίων.

Η δηµοσιονοµική προσπάθεια την επόµενηπενταετία θα πρέπει να βασιστεί, όπως και το2013, κατά κύριο λόγο στην πλευρά των δαπα-νών, µε ιδιαίτερη έµφαση στη δηµόσια κατα-νάλωση και παράλληλη προσπάθεια γιααύξηση της αποτελεσµατικότητας των κοινω-νικών δαπανών. Η επικέντρωση της προσοχήςστην πλευρά των δαπανών υπαγορεύεται απότρία σηµαντικά δεδοµένα: Πρώτον, η δηµο-σιονοµική προσαρµογή που βασίζεται κατάκύριο λόγο στη συγκράτηση και τον εξορθολο-γισµό των δαπανών είναι περισσότερο διατη-ρήσιµη, όπως έχουν επισηµάνει αρκετές διε-θνείς µελέτες, καθώς και η Τράπεζα της Ελλά-

δος σε προηγούµενες εκθέσεις της. ∆εύτερον,σε ένα περιβάλλον περιορισµένης ρευστότητας,ο περιορισµός των δηµόσιων δαπανών έχειλιγότερο αρνητικά αναπτυξιακά αποτελέσµατασε σύγκριση µε την επιβολή νέων φόρων. Τρί-τον, ο εξορθολογισµός του κράτους απελευθε-ρώνει πόρους για τον ιδιωτικό τοµέα, γεγονόςπου συµβάλλει στην ενίσχυση των πιο παρα-γωγικών και εξωστρεφών δραστηριοτήτων καισυντελεί στην αύξηση των καθαρών εξαγωγών.2

Επιπλέον, όπως αναλύεται στην παρούσαέκθεση, η ανάκαµψη της οικονοµίας διευρύνειτη φορολογική βάση, διευκολύνοντας έτσι τηνεπίτευξη των δηµοσιονοµικών στόχων.3 Το γεγο-νός αυτό θα επιτρέψει, από το 2015 και έπειτα,τη σταδιακή µείωση των ανώτατων φορολογικώνσυντελεστών στις επιχειρήσεις, των εισφορώνκοινωνικής ασφάλισης και της φορολογίας εισο-δήµατος φυσικών προσώπων, έτσι ώστε να επι-ταχυνθεί η αναπτυξιακή διαδικασία.

Η παραγωγική αναδιάρθρωση της οικονοµίας

Μετά από τέσσερα χρόνια δηµοσιονοµικήςπροσαρµογής και βαθιάς ύφεσης, η Ελλάδακατάφερε να αποκαταστήσει την ανταγωνιστι-κότητα κόστους της οικονοµίας και να εξαλεί-ψει χρόνιες εσωτερικές ανισορροπίες. Η ελλη-νική οικονοµία βρίσκεται σήµερα σε διαδικα-σία µετάβασης προς ένα νέο αναπτυξιακό πρό-τυπο, ικανό να αξιοποιεί την ανακτηµένη αντα-γωνιστικότητα της χώρας και να βασίζεται σεαυτοδύναµους και διατηρήσιµους παράγοντεςανάπτυξης όπως οι επενδύσεις και οι εξαγωγές.

Όπως επανειληµµένα έχει τονίσει η Τράπεζατης Ελλάδος στο παρελθόν, το νέο πρότυποανάπτυξης πρέπει να µεταθέτει το κέντροβάρους από την παραγωγή µη διεθνώς εµπο-ρεύσιµων στην παραγωγή διεθνώς εµπορεύ-σιµων αγαθών και υπηρεσιών, από την κατα-νάλωση στην αποταµίευση και την επένδυση.

Προκειµένου να επιτευχθεί η µετάβαση τηςοικονοµίας σε αυτό το νέο πρότυπο ανάπτυξης


22 Βλ. ανάλυση στο Ειδικό θέµα IV.2 της παρούσας έκθεσης.33 Βλ. ανάλυση στο Ειδικό θέµα IV.1 της παρούσας έκθεσης.

KEF I: 1 06-06-14 10:39 15

και να διασφαλιστούν υψηλοί και διατηρήσιµοιρυθµοί επέκτασης της απασχόλησης και τωνεισοδηµάτων, θα πρέπει η οικονοµική πολιτικήνα συµβάλλει στη δηµιουργία των προϋποθέ-σεων που θα ευνοούν την αναδιάρθρωση τηςοικονοµίας από την πλευρά της προσφοράς.

Για την απρόσκοπτη µετακίνηση των συντελε-στών παραγωγής προς τους πλέον δυναµικούςκαι εξωστρεφείς κλάδους, είναι απαραίτητη ηεύρυθµη λειτουργία των αγορών προϊόντων,εργασίας και κεφαλαίων. Για τη διασφάλισήτης χρειάζεται οι διαρθρωτικές µεταρρυθµίσειςνα προχωρήσουν µε ταχύτερους ρυθµούς.

Για την ανάκαµψη των επενδύσεων είναι απα-ραίτητη η δηµιουργία ενός επιχειρηµατικούπεριβάλλοντος µε χαµηλό γραφειοκρατικόκόστος για τις επιχειρήσεις, αποτελεσµατικόδηµόσιο τοµέα και σταθερό φορολογικό πλαί-σιο µε σαφή προσανατολισµό στη µείωση τηςφορολογικής επιβάρυνσης επιχειρήσεων καιφυσικών προσώπων.

Τίθεται βεβαίως και το ερώτηµα κατά πόσοναυτό το νέο αναπτυξιακό πρότυπο θα είναιβιώσιµο από την πλευρά της ζήτησης, δηλαδήκατά πόσον η αύξηση των επενδύσεων και τωνκαθαρών εξαγωγών θα µπορέσει να αντι-σταθµίσει το κενό ζήτησης που θα προκύψειαπό τη σχετική µείωση της καταναλωτικήςδαπάνης του ιδιωτικού και δηµόσιου τοµέα.Όπως αναλύεται στην παρούσα έκθεση, κάτιτέτοιο είναι εφικτό µακροπρόθεσµα, ακόµηκαι µε συντηρητικές υποθέσεις σχετικά µε τηδυναµική των εξαγωγών και των επενδύσεων.4

Η διευθέτηση του υψηλού δηµόσιου χρέους

Η καλύτερη του αναµενοµένου πορεία τηςδηµοσιονοµικής προσαρµογής ανοίγει τοδρόµο και για την υλοποίηση των αποφάσεωντου Eurogroup του Νοεµβρίου 2012, σύµφωναµε τις οποίες η επίτευξη πρωτογενούς πλεο-νάσµατος ήταν προαπαιτούµενο για ανάληψηεπιπλέον δράσεων από την ευρωζώνη προκει-µένου να διασφαλιστεί ότι το δηµόσιο χρέος ωςποσοστό του ΑΕΠ θα διαµορφωθεί σε 124% το2020 και σηµαντικά χαµηλότερο του 110% το

2022. Η δέσµευση αυτή των Ευρωπαίων εταί-ρων επαναδιατυπώθηκε στο ανακοινωθέν τουEurogroup της 5ης Μαΐου 2014. Οι διαπραγ-µατεύσεις για τη µορφή που θα λάβει η υλο-ποίηση των δεσµεύσεων των Ευρωπαίων εταί-ρων αναµένεται να πραγµατοποιηθούν το δεύ-τερο εξάµηνο του 2014. Οι αποφάσεις που θαληφθούν, στο βαθµό που θα βελτιώνουν τη δια-χειρισιµότητα και µακροχρόνια βιωσιµότητατου δηµόσιου χρέους, θα συµβάλουν αποτελε-σµατικά στην έξοδο της χώρας από την κρίσηκαι την επιστροφή στη βιώσιµη ανάπτυξη.

6 ΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥΣΤΗΝ ΑΝΑ∆ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Τα αποτελέσµατα της άσκησης προσοµοίωσηςακραίων καταστάσεων έτυχαν θετικής ανταπόκρισης από τις αγορές

Στο τέλος Μαρτίου 2014 δηµοσιοποιήθηκαν τααποτελέσµατα της άσκησης προσοµοίωσηςακραίων καταστάσεων, σύµφωνα µε τα οποίαοι κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών για τηνπερίοδο Ιουνίου 2013-∆εκεµβρίου 2016 εκτι-µήθηκαν στο ποσό των 6,4 δισεκ. ευρώ υπό τοΒασικό Σενάριο και των 9,4 δισεκ. ευρώ υπότο ∆υσµενές Σενάριο. Οι εκτιµήσεις αυτέςέλαβαν υπόψη τα αποτελέσµατα της διαγνω-στικής µελέτης, η οποία κάλυψε το 94% τουυπολοίπου δανείων των ελληνικών τραπεζώνσε ενοποιηµένη βάση, αλλά και τη µε συντη-ρητικό τρόπο προσαρµογή της εκτιµώµενηςκερδοφορίας των τραπεζών για το διάστηµαΙουνίου 2013-∆εκεµβρίου 2016, έναντι εκείνηςπου προέβλεπαν τα υποβληθέντα από τις τρά-πεζες σχέδια αναδιάρθρωσης. Επιπρόσθετα,για λόγους συντηρητικότητας, η Τράπεζα τηςΕλλάδος έθεσε ως προϋποθέσεις για τους σκο-πούς της άσκησης να έχουν εγγράψει οι τρά-πεζες επαρκείς προβλέψεις έως το τέλος του2016 προκειµένου να καλύψουν:

• τουλάχιστον το 95% των εκτιµώµενων (σύµ-φωνα µε τη Blackrock) ζηµιών µέχρι την


44 Βλ. ανάλυση στο Ειδικό θέµα ΙΙΙ.1 της παρούσας έκθεσης.

KEF I: 1 06-06-14 10:39 16

ηµεροµηνία που θα λήξουν τα υφιστάµεναδάνεια στο πλαίσιο του Βασικού Σεναρίουκαι 85% των εκτιµώµενων ζηµιών µε βάσητο ∆υσµενές Σενάριο και

• τουλάχιστον 52% των µη εξυπηρετούµε-νων δανείων, όπως εκτιµήθηκαν από τηBlackRock για το τέλος του 2016 υπό τοΒασικό Σενάριο.

Εξάλλου, οι τράπεζες υπέβαλαν σχέδια κάλυ-ψης των κεφαλαιακών αναγκών που προκύ-πτουν από το ∆υσµενές Σενάριο, τα οποία ηΤράπεζα της Ελλάδος πρέπει να αξιολογήσειµέχρι το τέλος Ιουνίου 2014 σύµφωνα µε τοΜνηµόνιο. Επισηµαίνεται ότι ορισµένες τρά-πεζες έχουν ήδη καλύψει µε αυξήσεις µετοχι-κού κεφαλαίου τις σχετικές ανάγκες, ενώ τασχέδια περιλαµβάνουν διάφορες ενέργειεςκαι µέτρα (για παράδειγµα πώληση χαρτο-φυλακίων ή µη τραπεζικών δραστηριοτήτων).

Οι επιτυχείς αυξήσεις µετοχικού κεφαλαίου των τεσσάρων συστηµικών τραπεζών είναι ενδεικτικές της εµπιστοσύνης των αγορών στο ελληνικό τραπεζικό σύστηµα

Η αξιοπιστία της άσκησης και η εµπιστοσύνητων αγορών στις προοπτικές των ελληνικώντραπεζών τεκµαίρονται από την επιτυχία τωναυξήσεων µετοχικού κεφαλαίου συνολικούύψους 8,3 δισεκ. ευρώ που διενήργησαν οιτέσσερις συστηµικές τράπεζες µέσα σε χρο-νικό διάστηµα δύο µηνών, προσελκύοντας τοενδιαφέρον διεθνών επενδυτών. Οι δύο απότις τέσσερις κάλυψαν µάλιστα όχι µόνο τιςκεφαλαιακές απαιτήσεις που προέκυψαν µεβάση την άσκηση προσοµοίωσης, αλλά και τακεφάλαια που απαιτούνταν για την επανα-γορά των προνοµιούχων µετοχών που προ-σωρινά κατείχε το Ελληνικό ∆ηµόσιο από τησυµµετοχή του στο εναρκτήριο στάδιο εφαρ-µογής του σχεδίου ανακεφαλαιοποίησης τωντραπεζών. Την εµπιστοσύνη των διεθνώνεπενδυτών καταδεικνύει και η ανάκτηση τηςπρόσβασης των ελληνικών τραπεζών στις διε-θνείς αγορές οµολόγων. Συγκεκριµένα, δύοτράπεζες προέβησαν στην έκδοση τραπεζικώνοµολόγων ύψους 500 εκατ. ευρώ η µία και 750

εκατ. ευρώ η άλλη µε τριετή και πενταετήδιάρκεια αντίστοιχα, καταγράφοντας σηµα-ντική υπερκάλυψη του ζητούµενου ποσού.

Ωστόσο, οι προκλήσεις της διαχείρισης των µηεξυπηρετούµενων δανείων παραµένουν

Μετά την επιτυχή αναδιάταξη και ανακεφα-λαιοποίησή του, ο τραπεζικός κλάδος καλείταιτώρα να βελτιστοποιήσει τη διαχείριση των προ-βληµατικών στοιχείων ενεργητικού κατά τρόποώστε αφενός να ελαφρυνθούν οι συνεργάσιµοιδανειολήπτες που πράγµατι δυσκολεύονται προ-σωρινά να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους και αφε-τέρου να ανακτηθούν σε µακροπρόθεσµη βάσηκεφάλαια των τραπεζών που βρίσκονταιδεσµευµένα σε προβληµατικά δάνεια.

Με την ίδρυση του Κυβερνητικού Συµβουλίου∆ιαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους σε επίπεδουπουργών και την προετοιµασία από την Τρά-πεζα της Ελλάδος του πλαισίου εποπτικών υπο-χρεώσεων για τη διαχείριση µη εξυπηρετούµε-νων δανείων, καθώς και του Κώδικα ∆εοντο-λογίας για τη διαχείριση των µη εξυπηρετού-µενων ιδιωτικών οφειλών, τέθηκαν οι βάσειςγια τη δηµιουργία ενός µηχανισµού επίλυσηςτου µη εξυπηρετούµενου χρέους των επιχειρή-σεων και των νοικοκυριών προς τις τράπεζες. OΚώδικας καταρτίστηκε µε βάση τις βέλτιστεςδιεθνείς πρακτικές, το αντίστοιχο πλαίσιοάλλων κρατών-µελών της ΕΕ που αντιµετωπί-ζουν ανάλογες προκλήσεις (Ιρλανδία, Κύπρος,Πορτογαλία), αλλά και τις προτάσεις τις οποίεςυπέβαλαν οι εµπλεκόµενοι φορείς (τράπεζες,ενώσεις καταναλωτών κ.ά.) σε διαβούλευσηπου πραγµατοποιήθηκε τον Απρίλιο του 2014.

Η βελτίωση της διαχείρισης των προβληµατι-κών στοιχείων ενεργητικού θα έχει θετικέςκαι αλυσιδωτές επιδράσεις και στη δυνατό-τητα των τραπεζών να χρηµατοδοτήσουν τηνυγιή επιχειρηµατικότητα χορηγώντας νέεςπιστώσεις, καθώς αυτή είναι αλληλένδετη µετην οµαλή και έγκαιρη εξόφληση των υφι-στάµενων δανείων.

Επιπλέον, σηµαντική πρόοδος παρατηρείταιστην είσπραξη απαιτήσεων των τραπεζών


KEF I: 1 06-06-14 10:39 17

που βρίσκονται σε διαδικασία εκκαθάρισης,εξέλιξη που οφείλεται και στον σχετικά οµοι-ογενή τρόπο µε τον οποίο εφαρµόζονται οιδιαδικασίες. Πέραν των ενεργειών αυτών,καταλυτικό παράγοντα για τη βελτίωση τουποσού είσπραξης απαιτήσεων από δάνεια σεκαθυστέρηση θα αποτελέσει η παγίωση θετι-κών ρυθµών οικονοµικής ανάπτυξης (που θαοδηγήσει τόσο στην αύξηση του ποσοστούείσπραξης των υφιστάµενων δανείων σεκαθυστέρηση όσο και στον περιορισµό τουποσοστού των νέων δανείων σε καθυστέ-ρηση). Η ενισχυµένη οικονοµική δραστηριό-τητα θα δηµιουργήσει µια αυτοτροφοδοτού-µενη διαδικασία µείωσης των προβληµατικώνδανείων, καθώς θα βελτιώνονται και οι δυνα-τότητες αποπληρωµής από νοικοκυριά καιεπιχειρήσεις.

Η ανάκαµψη της οικονοµίας θα συµβάλει σε σταδιακή αποκατάσταση της τραπεζικής χρηµατοδότησης

Η διαφαινόµενη οικονοµική ανάκαµψη, σε συν-δυασµό µε την παγίωση και περαιτέρω ενί-σχυση του κλίµατος εµπιστοσύνης, θα συµβάλειστην προοδευτική αύξηση των καταθέσεων, ενι-σχύοντας τις δυνατότητες των τραπεζών µεσο-πρόθεσµα να στηρίξουν µε χρηµατοδότηση τηνοικονοµική δραστηριότητα. Οι δυνατότητεςαυτές έχουν ήδη διευρυνθεί, καθώς άρχισε νααποκαθίσταται η πρόσβαση των τραπεζών στιςδιεθνείς αγορές χρήµατος, οµολόγων και µετο-χικών κεφαλαίων. Αυτό δεν συµβάδισε µέχριστιγµής µε ουσιαστική συγκράτηση του ετήσιουρυθµού µείωσης της τραπεζικής χρηµατοδότη-σης προς τον ιδιωτικό τοµέα, αλλά επέτρεψεαποπληρωµή σηµαντικού µέρους της χρηµατο-δότησης που είχαν αντλήσει τα πιστωτικά ιδρύ-µατα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζακαι την Τράπεζα της Ελλάδος κατά τη διάρκειατης κρίσης.

Η πιστοδοτική δραστηριότητα των τραπεζώνθα ανακάµψει καθώς η αναθέρµανση τηςοικονοµίας θα οδηγεί σε προοδευτική ανα-θεώρηση των εκτιµήσεων για τον πιστωτικόκίνδυνο (εξέλιξη που θα ασκήσει καθοδικέςπιέσεις στα επιτόκια δανεισµού) και σε στα-

διακή σταθεροποίηση της αγοράς ακινήτων.Παράλληλα, θα καταστεί δυνατή η εσωτερικήδηµιουργία επιπλέον ιδίων κεφαλαίων στιςτράπεζες και η µείωση του αποθέµατος τωνπροβληµατικών στοιχείων ενεργητικού, δεδο-µένου ότι δηµιουργούνται ήδη και θα ενι-σχύονται οι προϋποθέσεις για βελτίωση τηςδιαχείρισής τους.

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ)και το Εθνικό Ταµείο Επιχειρηµατικότητας καιΑνάπτυξης (ΕΤΕΑΝ) θα εξακολουθήσουν ναπαρέχουν στήριξη στην τραπεζική χρηµατοδό-τηση της πραγµατικής οικονοµίας, ενώ σηµα-ντικό ρόλο στη διοχέτευση χρηµατοδοτικώνπόρων προς τις επιχειρήσεις µικρού καιµεσαίου µεγέθους µπορεί να διαδραµατίσει καιτο νεοσυσταθέν Ελληνικό Επενδυτικό Ταµείο.

Το τραπεζικό σύστηµα µπορεί να συµβάλει στηνκλαδική αναδιάρθρωση της οικονοµίας

Με βάση την εµπειρία που αποκόµισαν κατάτην ανασύνταξη του τραπεζικού κλάδου,σηµαντική συνεισφορά µπορούν να έχουν οιτράπεζες και στην αναδιάταξη κλάδων πουεµφανίζουν υπερβάλλουσα παραγωγική δυνα-µικότητα. Εξυπακούεται βεβαίως ότι θα ήτανανώφελο, αν όχι επικίνδυνο, να αφεθούν χρο-νίως αδύναµες, ανεπαρκώς κεφαλαιοποιηµέ-νες και υπερχρεωµένες επιχειρήσεις να λει-τουργούν. Και αυτό διότι η αδυναµία απο-πληρωµής της χρηµατοδότησης από µη βιώσι-µες επιχειρήσεις αποστερεί τους πόρουςαυτούς από άλλες δυναµικές επιχειρήσεις µεθετικές προοπτικές ανάπτυξης. Ήδη οι τρά-πεζες συνεργάζονται µε επιχειρήσεις που λει-τουργούν σε προβληµατικούς κλάδους µε επι-δίωξη την αποτελεσµατική εξυγίανση και ανα-διάρθρωση των επιχειρήσεων αυτών. Οι τρά-πεζες οφείλουν τώρα να συµβάλουν σηµα-ντικά στην ανασυγκρότηση του πραγµατικούτοµέα της οικονοµίας και στην εµπέδωση τουνέου προτύπου οικονοµικής ανάπτυξης πουέχει ανάγκη η χώρα. Οφείλουν δηλαδή νααναλάβουν πρωτοβουλίες που θα στοχεύουν:

• στην ενίσχυση των πραγµατικά βιώσιµωνεπιχειρήσεων, νέων και παλαιών,


KEF I: 1 06-06-14 10:39 18

• στην ενθάρρυνση των επιχειρηµατικώνσυµπράξεων, ώστε να ενισχυθεί ο δυναµι-σµός, η εξωστρέφεια και η ανταγωνιστικότητατων εγχώριων εταιριών στις διεθνείς αγορές,

• στην υποστήριξη πρωτοβουλιών προς τηνκατεύθυνση γενναίων κλαδικών αναδιαρ-θρώσεων.

Το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα έχει σήµεραδιευρυµένες δυνατότητες σε σύγκριση µε τοπρόσφατο παρελθόν. Οι τράπεζες µπορούνεποµένως να αποτελέσουν µοχλό για τηνπαραγωγική αναδιάρθρωση και του επιχει-ρηµατικού τοµέα, µε γνώµονα τα οφέλη γιατην οικονοµία στο σύνολό της. Η Τράπεζα τηςΕλλάδος, ως εποπτική αρχή του τραπεζικούσυστήµατος, ενθαρρύνει τη δηµιουργία τωνπροϋποθέσεων που θα το επιτρέψουν.

7 Η ΑΝΑΚΑΜΨΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΑΠΑΙΤΕΙΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑΣ

Τα προγράµµατα σταθεροποίησης των τελευ-ταίων ετών επέτρεψαν την ουσιαστική βελ-τίωση των δηµοσιονοµικών µεγεθών, είχανόµως δυσµενείς επιπτώσεις στην πραγµατικήοικονοµία. Οι επιπτώσεις αυτές θα ήτανασφαλώς λιγότερο επιζήµιες αν δεν είχεκαταρρεύσει η εµπιστοσύνη στις προοπτικέςτης ελληνικής οικονοµίας. Σήµερα η κατά-σταση έχει αρχίσει να αντιστρέφεται: η εµπι-στοσύνη αποκαθίσταται και το κλίµα βελτιώ-νεται, καθώς στις διεθνείς αγορές επικρατείσχετική ευφορία όσον αφορά τη διάθεση ανά-ληψης κινδύνων και ιδιαίτερα τις επενδύσειςστις χώρες της περιφέρειας της ευρωζώνης.Έτσι το ∆ηµόσιο ανακτά πρόσβαση στις αγο-ρές οµολόγων, οι τράπεζες ανακεφαλαιοποι-ήθηκαν πλήρως µε µεγάλη συµµετοχή ξένων

επενδυτών και οι επιχειρήσεις αντλούνσηµαντικά κεφάλαια από τις αγορές του εξω-τερικού.

Αν διατηρηθεί αυτή η δυναµική, είναι πιθανόνοι µακροοικονοµικές επιδόσεις να υπερβούντις σηµερινές προβλέψεις και η βελτίωση τωνπραγµατικών µεγεθών να είναι ταχύτερη. Ηπορεία όµως αυτή δεν είναι δεδοµένη και θαµπορούσε να διαταραχθεί, µε συνέπεια νααναζωπυρωθούν οι αβεβαιότητες και το κλίµανα γίνει πάλι αρνητικό, µε την ίδια ταχύτηταπου βελτιώθηκε τους προηγούµενους µήνες.Θα µπορούσε τότε να τεθεί και πάλι υπό αµφι-σβήτηση η αναπτυξιακή προοπτική της χώραςκαι η ανάκαµψη να αποµακρυνθεί.

Οποιαδήποτε οπισθοδρόµηση ή ανατροπή τωνεφαρµοζόµενων πολιτικών θα οδηγούσε σενέο αποκλεισµό από τις αγορές και θα επα-νέφερε τη χώρα σε περίοδο οικονοµικής αστά-θειας. Ο κίνδυνος αυτός δεν πρέπει να υποτι-µάται, καθώς η επάνοδος της χώρας στις διε-θνείς κεφαλαιαγορές αντανακλά κυρίως τογεγονός ότι οι αγορές αυτή τη στιγµή προεξο-φλούν τη συνέχιση της δηµοσιονοµικής καιµεταρρυθµιστικής προσπάθειας, η οποία θασυµβάλει στην οριστική έξοδο από την κρίσηκαι στην επιστροφή σε βιώσιµη αναπτυξιακήτροχιά, αλλά και ―δευτερευόντως― ότι οιαγορές χαρακτηρίζονται σήµερα από άφθονηρευστότητα και “αναζήτηση αποδόσεων”.

Για να αποτραπούν οι κίνδυνοι, η αναδιάρ-θρωση της οικονοµίας και οι µεταρρυθµίσειςπρέπει να συνεχιστούν µε µεγαλύτερη απο-φασιστικότητα σε όλους τους τοµείς. Η οικο-νοµική πολιτική πρέπει τώρα να πείσει ότι δενεφησυχάζει και δεν οπισθοδροµεί, αλλά είναιέτοιµη να βαδίσει µέχρι το τέλος του δρόµου:τη δηµιουργία µιας δυναµικής και εξωστρε-φούς οικονοµίας.


KEF I: 1 06-06-14 10:39 19


KEF I: 1 06-06-14 10:39 20

Η ανάκαµψη της ππααγγκκόόσσµµιιααςς οοιικκοοννοοµµίίααςς είναισε εξέλιξη, καθώς το παγκόσµιο ΑΕΠ προ-βλέπεται ότι θα αυξηθεί µε ρυθµό 3,6% το2014 έναντι 3,0% το 2013, παράλληλα µε τηνεπιτάχυνση του ρυθµού αύξησης του παγκό-σµιου εµπορίου αγαθών και υπηρεσιών. Ηδυναµική της παγκόσµιας ανάπτυξης το 2014στηρίζεται κυρίως στη συµβολή των προηγ-µένων οικονοµιών, ενώ ο ρυθµός αύξησης τουΑΕΠ στις αναδυόµενες και αναπτυσσόµενεςοικονοµίες θα διατηρηθεί µεν σχετικά υψη-λός, αλλά στο ίδιο περίπου επίπεδο του προη-γούµενου έτους. Η Κίνα αναµένεται να δια-τηρήσει ρυθµό ανάπτυξης γύρω στο 7,5%,ενώ προβλέπεται σηµαντική υποχώρηση τουρυθµού ανάπτυξης στη Ρωσία κυρίως λόγωτων επιπτώσεων της κρίσης στην Ουκρανία.Ο πληθωρισµός στις προηγµένες οικονοµίεςθα κινηθεί σε ιδιαιτέρως χαµηλά επίπεδα,αντανακλώντας κυρίως το υψηλό παραγω-γικό κενό.

Στη ζζώώννηη ττοουυ εευυρρώώ, ο ρυθµός αύξησης τουΑΕΠ προβλέπεται ότι θα διαµορφωθεί σε1,2% το 2014, έναντι αρνητικού ρυθµού (-0,4%) το 2013. Η ανάκαµψη φαίνεται νααποκτά ευρύτερη βάση, καθώς επεκτείνεταισε περισσότερες χώρες-µέλη, ενώ γίνεται καιπερισσότερο αυτοδύναµη καθώς ενισχύεται,συνολικά, η συµβολή της εγχώριας ζήτησης(βλ. ∆ιάγραµµα ΙΙ.1). Η διευκολυντική νοµι-σµατική πολιτική του Ευρωσυστήµατοςκαθώς και η προβλεπόµενη ηπιότερη δηµο-σιονοµική προσαρµογή αναµένεται να ενι-σχύσουν την ανάπτυξη. Σε θεσµικό επίπεδο,σηµειώνεται η περαιτέρω πρόοδος προς τηδηµιουργία της ττρρααππεεζζιικκήήςς έέννωωσσηηςς µε την υιο-θέτηση του Κανονισµού για τον Ενιαίο Μηχα-νισµό Εξυγίανσης.

Η εµφάνιση νέων γεωπολιτικών κινδύνωναυξάνει την αβεβαιότητα για τις οικονοµικέςπροοπτικές, ενώ η εν εξελίξει “οµαλοποίηση”της νοµισµατικής πολιτικής στις ΗΠΑ δηµι-ουργεί νέα δεδοµένα και προκλήσεις κυρίωςγια τις αναδυόµενες οικονοµίες.

1 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ∆ΙΕΘΝΩΣ ΚΑΙ ΣΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ ΚΑΙΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ1

1.1 ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Η παγκόσµια οικονοµία, έχοντας υποστεί επίπενταετία τις συνέπειες της µεγάλης κρίσης,εµφανίζει πλέον σηµάδια ανάκαµψης, ιδιαί-τερα στις µεγαλύτερες προηγµένες οικονο-µίες. Στον ιδιωτικό τοµέα η εµπιστοσύνη επι-στρέφει, ενώ το διεθνές εµπόριο και οι επεν-δύσεις πάγιου κεφαλαίου µετά από πολλά έτηανακάµπτουν. Ωστόσο, το ποσοστό ανεργίαςπαραµένει ανησυχητικά υψηλό σε πολλέςπροηγµένες οικονοµίες, εµφανίζει πάντωςσηµάδια σταθεροποίησης.

Το ππααγγκκόόσσµµιιοο ΑΑΕΕΠΠ,, αφού επιβραδύνθηκε το2013 στο 2,9% από 3,2% το 2012, άρχισε ναανακάµπτει από τα τέλη του 2013. Οι µέτριοιρυθµοί ανόδου του παγκόσµιου ΑΕΠ οφείλο-


I I ΤΟ ΕΞΩΤΕΡ ΙΚΟ ΠΕΡ ΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝ ΙΚΗΣΟ ΙΚΟΝΟΜ ΙΑΣ , Η ΕΝ Ι Α Ι Α ΝΟΜ Ι ΣΜΑΤ ΙΚΗ ΠΟΛ Ι Τ Ι ΚΗ ΚΑ Ι Ο Ι ΠΑΡΕΜΒΑΣΕ Ι Σ ΤΟΥ ΕΥΡΩΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

11 Κύριες πηγές στοιχείων: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, EuropeanEconomic Forecast - Spring 2014, Μάιος 2014, ∆ιεθνές Νοµι-σµατικό Ταµείο, World Economic Outlook, Απρίλιος 2014, ΕΚΤ,Eurosystem Staff Macroeconomic Projections, Ιούνιος 2014 καιΟΟΣΑ, Economic Outlook, Prelim. Version, No 95, Μάιος 2014.

KEF II: 1 06-06-14 10:23 21

νταν αφενός στη βραδεία άνοδο του παγκο-σµίου εµπορίου και αφετέρου στην εξασθενη-µένη εγχώρια ζήτηση σε πολλές οικονοµίες,λόγω άρσης των επεκτατικών δηµοσιονοµικώνµέτρων στις προηγµένες οικονοµίες καιεφαρµογής πιο περιοριστικής νοµισµατικήςπολιτικής στις αναδυόµενες οικονοµίες. Οι επι-δόσεις των µεγαλύτερων οικονοµιών υπήρξαναρκετά διαφοροποιηµένες, καθώς η καθεµίααντιµετωπίζει διαφορετικό µίγµα προκλήσεων.

Ο ρυθµός ανόδου ττοουυ όόγγκκοουυ ττοουυ ππααγγκκόόσσµµιιοουυεεµµπποορρίίοουυ αγαθών και υπηρεσιών, αν και επι-ταχύνθηκε ελαφρά το 2013 (άνοδος κατά3,0%, έναντι 2,8% το 2012), παρέµεινε κάτωτου µακροχρόνιου µέσου όρου (5,6% τηνπερίοδο 1980-2012), κυρίως λόγω της υποτο-νικής διεθνούς ζήτησης αλλά και των δυσκο-λιών χρηµατοδότησης των εξαγωγικών επι-χειρήσεων στις προηγµένες οικονοµίες. Γιατο 2014 προβλέπεται περαιτέρω επιτάχυνσηστο 4,3%, η οποία σε µεγάλο βαθµό θα στη-

ριχθεί στην αύξηση των εισαγωγών στιςπροηγµένες οικονοµίες.

Στις ππρροοηηγγµµέέννεεςς οοιικκοοννοοµµίίεεςς ως σύνολο, ο ρυθ-µός ανόδου του ΑΕΠ, αφού επιβραδύνθηκεελαφρά το 2013 (στο 1,3% από 1,4% το 2012),κυρίως λόγω µείωσης της δηµόσιας κατανά-λωσης και επιβράδυνσης των επενδύσεωνπάγιου κεφαλαίου, προβλέπεται ότι θα επι-ταχυνθεί στο 2,2% το 2014, κυρίως λόγω ταχύ-τερης ανόδου της εγχώριας ζήτησης (1,9% από1,0% το 2014). Η ενισχυµένη εφαρµογή προ-γραµµάτων δηµοσιονοµικής προσαρµογής (σεόλες τις προηγµένες οικονοµίες πλην τηςΙαπωνίας) και η ανάγκη αποµόχλευσης τωνχρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων και του υπερ-δανεισµένου ιδιωτικού τοµέα, αν και λει-τούργησαν ανασχετικά στην ανάκαµψη το2013, συνέβαλαν στη σταδιακή αποκατάστασητης εµπιστοσύνης ―η οποία είχε πληγείσοβαρά κυρίως στη ζώνη του ευρώ― και ειδι-κότερα στη βελτίωση των προσδοκιών για


Πίνακας ΙI.1 Βασικά µακροοικονοµικά µεγέθη της παγκόσµιας οικονοµίας

Αριθµόςκρατών

%Μερίδιο

στοΑΕΠ1

ΑΕΠ(ετήσιες %

µεταβολές όγκου)

Πληθωρισµός2

(ετήσιες % µεταβολές)

∆ηµοσιονοµικόαποτέλεσµα(% του ΑΕΠ)

Ακαθάριστο δηµόσιο χρέος(% του ΑΕΠ)

Ισοζύγιο τρεχου-σών συναλλαγών

(% του ΑΕΠ)

2012 2013 2014 2012 2013 2014 2012 2013 2014 2012 2013 2014 2012 2013 2014

Παγκόσµιο σύνολο 189 100,0 3,2 3,0 3,6

1. Προηγµένες οικονοµίες

36 49,6 1,4 1,3 2,2 2,0 1,4 1,5 -6,2 -4,9 -4,2 107,5 106,3 106,3 -0,1 0,4 0,5

ΗΠΑ 19,3 2,8 1,9 2,8 2,1 1,5 1,4 -9,7 -7,3 -6,4 102,4 104,5 105,7 -2,7 -2,3 -2,2

Ιαπωνία 5,4 1,4 1,5 1,4 0,0 0,4 2,8 -8,7 -8,4 -7,2 237,3 243,2 243,5 1,0 0,7 1,2

Ην. Βασίλειο 2,7 0,3 1,8 2,9 2,8 2,6 1,9 -8,0 -5,8 -5,3 88,6 90,1 91,5 -3,7 -3,3 -2,7

Ζώνη ευρώ 18 13,1 -0,7 -0,4 1,2 2,5 1,3 0,8 -3,7 -3,0 -2,5 92,7 95,0 96,0 1,8 2,6 2,9

2. Αναδυόµενες καιαναπτυσσόµενες οικονοµίες

153 50,4 5,0 4,7 4,9 6,0 5,8 5,5 -1,6 -2,2 -2,3 35,6 34,5 33,3 1,4 0,7 0,8

Κίνα 15,4 7,7 7,7 7,5 2,6 2,6 3,0 -2,2 -1,9 -2,0 26,1 22,4 20,2 2,3 2,1 2,2

Ρωσία 2,9 3,4 1,3 1,3 5,1 6,8 5,8 0,4 -1,3 -0,7 12,7 13,4 13,0 3,6 1,6 2,1

Πηγές: ∆ΝΤ, World Economic Outlook, Απρίλιος 2014 και World Economic Outlook Database, Απρίλιος 2014. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Euro-pean Economic Forecast, Spring 2014, Μάιος 2014.Σηµειώσεις: Για το 2013 εκτιµήσεις και για το 2014 προβλέψεις. 1 Ποσοστό συµµετοχής στο παγκόσµιο ΑΕΠ το 2013, µε βάση τις ισοτιµίες αγοραστικών δυνάµεων (PPP). 2 Εν∆ΤΚ για τη ζώνη του ευρώ και το Ην. Βασίλειο και ∆ΤΚ για τις λοιπές περιπτώσεις. Μέσα επίπεδα έτους.

KEF II: 1 06-06-14 10:23 22

χρηµατοπιστωτική σταθερότητα και ανάπτυξητο 2014 και το 2015 και για µια πιο ισόρροπηκαι βιώσιµη ανάπτυξη µεσοπρόθεσµα.

Η προβλεπόµενη για το 2014 ενδυνάµωση τηςπαραγωγής και του διεθνούς εµπορίου στιςπροηγµένες οικονοµίες ως σύνολο εµπεριέχειδιαφοροποιηµένες εξελίξεις στις επιµέρουςχώρες. Η άνοδος του ΑΕΠ στις ΗΗΠΠΑΑ προ-βλέπεται ότι θα είναι 2,8% από 1,9% το 2013.Ο ρυθµός ανόδου του ΑΕΠ της ΙΙααππωωννίίααςς ανα-µένεται ότι θα επιβραδυνθεί στο 1,2% από1,5% το 2013, ενώ στο ΗΗννωωµµέέννοο ΒΒαασσίίλλεειιοο τοΑΕΠ προβλέπεται ότι θα επιταχυνθεί στο2,9% από 1,8% το 2013. Η οικονοµία τηςζζώώννηηςς ττοουυ εευυρρώώ, µετά από έξι συνεχή τρίµηναυποχώρησης του πραγµατικού ΑΕΠ, βγήκεαπό την ύφεση το β’ τρίµηνο του 2013 καιέκτοτε σηµειώνει µόνο θετικές µεταβολές τουΑΕΠ σε τριµηνιαία βάση (βλ. παρακάτω).

Ο ππλληηθθωωρριισσµµόόςς στις προηγµένες οικονοµίεςαναµένεται να κινηθεί το 2014 σε παρόµοιαεπίπεδα µε το προηγούµενο έτος (1,5%, ένα-ντι 1,4% το 2013), ως συνέπεια του υψηλούαλλά συγκριτικά µικρότερου σε σχέση µε τοπροηγούµενο έτος παραγωγικού κενού(2,4% του δυνητικού ΑΕΠ, από 3,1% το 2013στις µεγαλύτερες από τις προηγµένες οικο-νοµίες), της σταθεροποίησης των διεθνώντιµών του αργού πετρελαίου και της προ-βλεπόµενης µικρής υποχώρησης των διεθνώντιµών των λοιπών βασικών εµπορευµάτων. Ηδιαµόρφωση του πληθωρισµού σε χαµηλάεπίπεδα και οι προσδοκίες για χαµηλό πλη-θωρισµό µεσοπρόθεσµα θα επιτρέψουν τησυνέχιση της επεκτατικής νοµισµατικήςπολιτικής στις προηγµένες οικονοµίες, προ-κειµένου να διευκολυνθούν η οικονοµικήανάκαµψη και η βελτίωση της χρηµατοοικο-νοµικής κατάστασης του ιδιωτικού και τουδηµόσιου τοµέα.

Το πποοσσοοσσττόό ααννεερργγίίααςς εκτιµάται ότι συνέχισενα υποχωρεί για τέταρτο συνεχές έτος το 2013στις ΗΠΑ (στο 7,4%) και για τρίτο στην Ιαπω-νία (στο 4,0%), ως αποτέλεσµα κυρίως τηςέντονα επεκτατικής νοµισµατικής και δηµο-σιονοµικής, αντιστοίχως, πολιτικής στις δύο

χώρες, σε περιβάλλον αύξησης του ΑΕΠ καιευελιξίας στην αγορά εργασίας. Για το 2014προβλέπεται περαιτέρω υποχώρηση τουποσοστού ανεργίας στις ΗΠΑ στο 6,4% καιστην Ιαπωνία στο 3,8%.

Στις ααννααδδυυόόµµεεννεεςς κκααιι ααννααππττυυσσσσόόµµεεννεεςς οοιικκοο--ννοοµµίίεεςς, η οικονοµική δραστηριότητα προβλέ-πεται ότι θα σηµειώσει µικρή επιτάχυνση καιτο ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 4,9% το 2014 από4,7% το 2013, κυρίως λόγω της ανάκαµψης τουδιεθνούς εµπορίου. Η σηµειούµενη τα τελευ-ταία έτη σταθεροποίηση της ανόδου του ΑΕΠορισµένων από τις αναδυόµενες οικονοµίες σερυθµούς χαµηλότερους από ό,τι στο παρελθόνοφείλεται τόσο σε κυκλικούς (µετά απόπερίοδο υπερθέρµανσης) όσο και σε διαθρω-τικούς παράγοντες. Στην Κίνα η προβλεπό-µενη περαιτέρω µικρή επιβράδυνση του ΑΕΠστο 7,5% από 7,7% το 2013 αντανακλά την


KEF II: 1 06-06-14 10:23 23

περισσότερο ισόρροπη οικονοµική ανάπτυξητης χώρας. Ωστόσο, ο τρόπος διαχείρισης τηςεπιβράδυνσης της πιστωτικής επέκτασης, αλλάκαι των κινδύνων που απορρέουν από τη στα-διακή άρση των επί σειρά ετών εξαιρετικάχαλαρών διεθνών νοµισµατικών συνθηκώναποτελούν σοβαρές προκλήσεις για τις νοµι-σµατικές αρχές.

H δδηηµµοοσσιιοοννοοµµιικκήή πποολλιιττιικκήή στις προηγµένεςοικονοµίες συνεχίζει να λειτουργεί περιορι-στικά. Τα διαρθρωτικά ελλείµµατα µειώθηκανγια τρίτο συνεχόµενο έτος το 2013 ―µε εξαί-ρεση την Ιαπωνία― µε στόχο την εξάλειψη τωνκινδύνων τους οποίους εγκυµονεί το εξαιρε-τικά υψηλό και αυξανόµενο δηµόσιο χρέος, ωςποσοστό του ΑΕΠ, σε πολλές από αυτές. ΣτιςΗΠΑ το “δηµοσιονοµικό βάραθρο” στις αρχέςτου 2013 αποφεύχθηκε και τελικά η περιστολήτου ελλείµµατος της γενικής κυβέρνησηςυπήρξε ηπιότερη, στο 7,3% του ΑΕΠ το 2013από 9,7% το 2012, ενώ προβλέπεται ότι θαπεριοριστεί στο 6,4% το 2014. Στην Ιαπωνία,η απόφαση για συνέχιση της δηµοσιονοµικής

επέκτασης διατήρησε υψηλό και σχεδόν αµε-τάβλητο το ήδη εξαιρετικά υψηλό έλλειµµα τηςγενικής κυβέρνησης στο 8,4% το 2013, ενώπροβλέπεται υποχώρησή του στο 7,2% το 2014.

Η ννοοµµιισσµµααττιικκήή πποολλιιττιικκήή, µε συµβατικά και µηµέτρα, συνεχίζει να είναι εξαιρετικά χαλαρήστις προηγµένες οικονοµίες, υποστηρίζονταςτις προσπάθειες ανάκαµψης από τη µεγάληύφεση (βλ. ∆ιάγραµµα ΙΙ.2), ενώ έχει απο-κτήσει περιοριστική κατεύθυνση σε αρκετέςαναδυόµενες οικονοµίες προκειµένου να αντι-µετωπιστούν προβλήµατα υπερθέρµανσης ήεκροής κεφαλαίων. Στις ΗΠΑ, η ισχυρότερητων προσδοκιών ανάκαµψη και η συνεχιζό-µενη υποχώρηση του ποσοστού ανεργίαςώθησε την Οµοσπονδιακή Τράπεζα να ανα-κοινώσει µειώσεις του ανώτατου µηνιαίουύψους αγοράς οµολόγων από το τρίτο πρό-γραµµα ποσοτικής χαλάρωσης (QE3) κατά 40δισεκ. δολάρια συνολικά (µε τέσσερις διαδο-χικές αποφάσεις µε ισχύ από τις αρχές τουΙανουαρίου του 2014) στα 45 δισεκ. δολάρια.Στην Ιαπωνία, η στόχευση της Τράπεζας τηςΙαπωνίας για επίτευξη πληθωρισµού 2% µέσωδιπλασιασµού της νοµισµατικής βάσης εκτι-µάται ότι έχει συµβάλει στη βελτίωση τουοικονοµικού κλίµατος και στην ταχύτερηάνοδο των εισαγωγών από τις εξαγωγές το2013, ενώ τα οφέλη επί του εµπορικού ισοζυ-γίου από τη σηµαντική εξασθένηση της ισοτι-µίας του γιεν µετά τον Αύγουστο του 2012αναµένεται ότι θα γίνουν ορατά µε χρονικήυστέρηση, δηλ. από το 2015.

1.2 ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ

Η οικονοµική ανάκαµψη στη ζώνη του ευρώενισχύεται σταδιακά και αποκτά ευρύτερηβάση, καθώς διευρύνεται ο αριθµός τωνχωρών-µελών οι οποίες καταγράφουν θετικόρυθµό ανάπτυξης, ενώ παράλληλα αναµένεταιότι θα αποκτήσει πιο αυτοδύναµο χαρακτήραµε την ενίσχυση της συµβολής της εγχώριαςζήτησης, τόσο της ιδιωτικής κατανάλωσης όσοκαι των επενδύσεων, στην αύξηση του ΑΕΠ το2014. Στη διάρκεια του τρέχοντος έτους η απα-σχόληση προβλέπεται ότι θα σηµειώσει µικρήαύξηση και το ποσοστό ανεργίας θα υποχω-


KEF II: 1 06-06-14 10:23 24

ρήσει οριακά, ενώ ο πληθωρισµός θα εξακο-λουθήσει να κινείται σε πολύ χαµηλά επίπεδα.

Ο ρυθµός αύξησης του ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώπροβλέπεται ότι θα ανέλθει σε 1,2% το 2014,έναντι αρνητικού ρυθµού (-0,4%) το 2013,αντανακλώντας θετικό ρυθµό ανάπτυξης σεόλες τις χώρες-µέλη πλην της Κύπρου (η οποίααναµένεται να επανέλθει σε θετικούς ρυθµούςανάπτυξης το 2015). Η ιδιωτική κατανάλωσηπροβλέπεται ότι θα αυξηθεί κατά 0,8% και ηδαπάνη για επενδύσεις κατά 2,3% έναντι αρνη-τικής µεταβολής (-0,7% και -2,9%, αντίστοιχα)κατά το προηγούµενο έτος. Ο πληθωρισµός,µετρούµενος µε τον Εν∆ΤΚ, προβλέπεται, σύµ-φωνα µε τους εµπειρογνώµονες του Ευρωσυ-στήµατος, ότι θα διαµορφωθεί σε 0,7%, σεµέσα επίπεδα έτους, από 1,3% το 2013.

Η µικρότερη συµβολή των καθαρών εξαγωγώνστην αύξηση του ΑΕΠ στο σύνολο της ζώνηςτου ευρώ το 2014 οφείλεται κυρίως στην προ-βλεπόµενη σηµαντική άνοδο των εισαγωγώναγαθών και υπηρεσιών, κατά 3,8% έναντιµόλις 0,2% το προηγούµενο έτος, µολονότι καιοι εξαγωγές αναµένεται να αυξηθούν σηµα-ντικά, κατά 4,0%. Η προβλεπόµενη σηµαντικήαύξηση της εγχώριας ζήτησης σε χώρες-µέληµε µεγάλα πλεονάσµατα στο ισοζύγιο τρε-χουσών συναλλαγών, όπως η Γερµανία και ηΑυστρία, προµηνύει επίσης και µία τάση µεγα-λύτερης συµµετρίας των µακροοικονοµικώνεξελίξεων στην οικονοµία της ζώνης του ευρώ,καθώς θα βοηθήσει τις εξαγωγές των χωρώντης περιφέρειας, οι οποίες τα τελευταία χρό-νια έχουν κάνει σηµαντικά βήµατα στη µείωσητων εξωτερικών τους ελλειµµάτων (βλ.Ειδικό θέµα ΙΙ.1).

Παρά τις θετικές χρηµατοπιστωτικές εξελίξειςστη ζώνη του ευρώ, όπως η ραγδαία µείωση τωνεπιτοκίων δανεισµού των οικονοµιών της περι-φέρειας και ο περιορισµός του κατακερµατι-σµού των χρηµατοπιστωτικών αγορών, ο τρα-πεζικός δανεισµός παραµένει αδύναµος.Πράγµατι, η ανάκαµψη της οικονοµίας τηςζώνης του ευρώ έλαβε χώρα, έως τώρα, σεµεγάλο βαθµό µε υποτονικό τραπεζικό δανει-σµό, καθώς οι επιχειρήσεις χρηµατοδότησαν τις

επενδύσεις τους κυρίως από εσωτερικές πηγέςή µε έκδοση οµολογιών στις αγορές κεφαλαίων.

Όσον αφορά τις δηµοσιονοµικές εξελίξεις καιπροοπτικές, για το 2014 προβλέπεται ηπιότερηδηµοσιονοµική προσαρµογή µετά από τησηµαντική µείωση του διαρθρωτικού δηµο-σιονοµικού ελλείµµατος στη διάρκεια των δύοπροηγούµενων ετών. Το καταγραφόµενοδηµοσιονοµικό έλλειµµα προβλέπεται να µει-ωθεί κατά µισή εκατοστιαία µονάδα, σε 2½%του ΑΕΠ, το τρέχον έτος, καθώς η ανάκαµψηεµπεδώνεται και επιπρόσθετα µέτρα µειωτικάτου ελλείµµατος εφαρµόζονται από τιςχώρες-µέλη. Ωστόσο, η δηµοσιονοµική προ-σαρµογή σε όρους διαρθρωτικού δηµοσιονο-µικού ελλείµµατος αναµένεται να είναιπεριορισµένη, περίπου 0,2% του ΑΕΠ. Τοδηµόσιο χρέος προβλέπεται ότι θα ανέλθειστο 96,0% του ΑΕΠ, πριν αρχίσει να αποκλι-µακώνεται από το 2015 σύµφωνα µε τις προ-βλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Ο µεγαλύτερος κίνδυνος για τις προβλεπόµε-νες θετικές προοπτικές ανάπτυξης στη ζώνητου ευρώ παραµένει το ενδεχόµενο απώλειαςεµπιστοσύνης λόγω µεταρρυθµιστικής κόπω-σης, ενώ µία παρατεταµένη περίοδος πολύχαµηλού πληθωρισµού θα µπορούσε να ενέχεικινδύνους. Επίσης, η αβεβαιότητα όσοναφορά το εξωτερικό περιβάλλον έχει αυξηθεί.Από την άλλη πλευρά, περαιτέρω τολµηρέςδιαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις θα µπορούσαννα οδηγήσουν σε ισχυρότερη της προβλεπό-µενης ανάπτυξη.

1.3 ΕΕ ΚΑΙ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ: ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Ευρωπαϊκό Εξάµηνο

Το Συµβούλιο Υπουργών Οικονοµικών τηςΕΕ στις 18 Φεβρουαρίου 2014 συµφώνησε µετα συµπεράσµατα της ΕΕττήήσσιιααςς ΕΕππιισσκκόόππηησσηηςςττηηςς ΑΑννάάππττυυξξηηςς (AGS) της Ευρωπαϊκής Επι-τροπής για το 2014,2 σχετικά µε τα πρώταενθαρρυντικά σηµάδια οικονοµικής ανάκαµ-


22 Annual Growth Survey 2014, COM(2013) 800 final, 13.11.2013.

KEF II: 1 06-06-14 10:23 25

ψης και τις προτεραιότητες πολιτικής για το2014. Προτεραιότητες παραµένουν η διαφο-ροποιηµένη, φιλική προς την ανάπτυξη δηµο-σιονοµική προσαρµογή και η µακροχρόνιαβιωσιµότητα των δηµόσιων οικονοµικών, ηαποκατάσταση του δανεισµού στην πραγµα-τική οικονοµία, η προώθηση της βιώσιµης ανά-πτυξης χωρίς αποκλεισµούς και της ανταγω-νιστικότητας, µε ταυτόχρονη αντιµετώπισητων κοινωνικών επιπτώσεων της κρίσης.

Επίσης, το Συµβούλιο εξέτασε την ΈΈκκθθεεσσηηττοουυ ΜΜηηχχααννιισσµµοούύ ΕΕππααγγρρύύππννηησσηηςς (AMR) τηςΕυρωπαϊκής Επιτροπής για το 2014 και τηνπρόοδο των κρατών-µελών για τη διόρθωσητων εσωτερικών και εξωτερικών ανισορρο-πιών τους3 και συµφώνησε ότι για τα 16κράτη-µέλη που πρότεινε η Επιτροπή απαι-τείται περαιτέρω “ενδελεχής ανάλυση” για τησυσσώρευση ανισορροπιών, συµπεριλαµβα-νοµένων των περιπτώσεων χωρών µε διαρκήπλεονάσµατα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλ-λαγών όπως η Γερµανία, η Ολλανδία, το Λου-ξεµβούργο και η Σουηδία.4

Αποφάσεις των θεσµικών οργάνων για την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης

Το πρώτο εξάµηνο του 2014 ολοκληρώθηκανσηµαντικές πρωτοβουλίες για τη δηµιουργίατης ΤΤρρααππεεζζιικκήήςς ΈΈννωωσσηηςς, που είχαν δροµολο-γηθεί σε συνέχεια των αποφάσεων του Ευρω-παϊκού Συµβουλίου το ∆εκέµβριο του 2012 καιτης θεσµοθέτησης του Ενιαίου ΕποπτικούΜηχανισµού (SSM) το 2013. Ο ΕΕννιιααίίοοςς ΕΕπποο--ππττιικκόόςς ΜΜηηχχααννιισσµµόόςς θα τεθεί σε ισχύ το Νοέµ-βριο του 20145 µε την ανάληψη από την Ευρω-παϊκή Κεντρική Τράπεζα της εποπτείας τωνπιστωτικών ιδρυµάτων των κρατών-µελών τηςζώνης του ευρώ (και όσων κρατών-µελών τηςΕΕ θα συµµετάσχουν στον SSM). Επιπλέον,τον Απρίλιο του 2014, µετά την τελική υπερ-ψήφιση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,θεσµοθετήθηκε ο ΕΕννιιααίίοοςς ΜΜηηχχααννιισσµµόόςς ΕΕξξυυ--γγίίααννσσηηςς (SRM) για τη συγκεντρωτική εφαρ-µογή των κοινών ευρωπαϊκών κανόνων εξυ-γίανσης των τραπεζικών ιδρυµάτων (βλ.Ειδικό θέµα ΙΙ.2). O Ενιαίος ΜηχανισµόςΕξυγίανσης υποστηρίζεται από το ΕΕννιιααίίοο

ΤΤααµµεείίοο ΕΕξξυυγγίίααννσσηηςς (SRF), η δηµιουργία τουοποίου προβλέπεται στον ίδιο Κανονισµό.

Οι ως άνω πρωτοβουλίες θεσµοθετούν τουςδύο βασικούς πυλώνες της Τραπεζικής Ένω-σης, οι οποίοι υποστηρίζονται από τους κοι-νούς κανόνες για τα χρηµατοπιστωτικάσυστήµατα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, βάσειτων πρόσφατων αναθεωρήσεων της σχετικήςνοµοθεσίας της ΕΕ. Συνοπτικά, το 2013 εεννσσωω--µµααττώώθθηηκκαανν οοιι ααρρχχέέςς ττηηςς ΒΒαασσιιλλεείίααςς ΙΙΙΙΙΙ για τηνενίσχυση της κεφαλαιοποίησης των χρηµατο-πιστωτικών ιδρυµάτων, ενώ τον Απρίλιο του2014 ψηφίστηκαν από το Ευρωπαϊκό Κοινο-βούλιο δύο Οδηγίες, αφενός για την ανά-καµψη και εξυγίανση των πιστωτικών ιδρυ-µάτων (BRRD) και αφετέρου για το σύστηµαεγγύησης καταθέσεων (DGS).

Εξελίξεις στα προγράµµατα οικονοµικής προσαρµογής χωρών της ζώνης του ευρώ

Στις 27 Ιανουαρίου 2014 συζητήθηκε από τηνΕυρωοµάδα η πέµπτη και τελευταία αξιολό-γηση του προγράµµατος για το χρηµατοπι-στωτικό τοµέα της ΙΙσσππααννίίααςς, που επιβεβαίωσεεπισήµως τη λήξη του προγράµµατος στις 22Ιανουαρίου. Στις 10 Μαρτίου 2014 η Ευρωο-µάδα συζήτησε την τρίτη αξιολόγηση του προ-γράµµατος της ΚΚύύππρροουυ, κρίνοντας ότι η δηµο-σιονοµική προσαρµογή έχει υπερβεί τους στό-χους για το 2013, ενώ η χρηµατοπιστωτικήσταθερότητα έχει βελτιωθεί.

Η Ευρωοµάδα συζήτησε, την 1η Απριλίου2014, την ολοκλήρωση της τέταρτης αξιολό-γησης του δεύτερου προγράµµατος οικονοµι-κής προσαρµογής της ΕΕλλλλάάδδοοςς και έδωσε εξου-σιοδότηση για τη σταδιακή εκταµίευση από τοΕυρωπαϊκό Ταµείο Χρηµατοπιστωτικής Στα-


33 Alert Mechanism Report 2014, COM(2013) 790 final, 13.11.2013.44 Οι χώρες που βρίσκονται σε πρόγραµµα οικονοµικής προσαρµο-

γής, όπως η Ελλάδα, δεν υπόκεινται στη ∆ιαδικασία Μακροοι-κονοµικών Ανισορροπιών που βασίζεται στο Μηχανισµό Επα-γρύπνησης, καθώς η αξιολόγηση των ανισορροπιών τους και τωνµέτρων διόρθωσης αυτών λαµβάνει χώρα στο πλαίσιο των προ-γραµµάτων.

55 Κανονισµός του Συµβουλίου (ΕΕ) αριθ. 1024/2013 (15 Οκτωβρίου2013) και Κανονισµός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµ-βουλίου (ΕΕ) αριθ. 1022/2013 (22 Οκτωβρίου 2013), L 28729.10.2013.

KEF II: 1 06-06-14 10:23 26

θερότητας (EFSF) τριών δόσεων ύψους 6,3δισεκ. ευρώ (το ποσό αυτό εκταµιεύθηκε στις24 Απριλίου), 1 δισεκ. ευρώ και 1 δισεκ. ευρώ,µε την προϋπόθεση της υλοποίησης των προ-απαιτούµενων δράσεων. Στις 5 Μαΐου η Ευρω-οµάδα αναφέρθηκε στην επιστροφή τηςΕλλάδος και των ελληνικών τραπεζών στιςαγορές, κρίνοντάς την ως θετική εξέλιξη για τηβελτίωση της εµπιστοσύνης και της ευρύτερηςεπιστροφής στις αγορές, και ανακοίνωσε ότιστην επόµενη αξιολόγηση θα εξετάσει ταπιθανά πλεονεκτήµατα των µέτρων για τη βιω-

σιµότητα του χρέους που συµπεριλαµβάνοντανστην ανακοίνωση της Ευρωοµάδας στις 27Νοεµβρίου 2012. Από την πλευρά του, το ∆ΝΤανακοίνωσε στις 30.5.2014 ότι η ολοκλήρωσητης αξιολόγησης για την Ελλάδα επιτρέπει τηνεκταµίευση περίπου 3,41 δισεκ. ευρώ. Επίσης,στις 5 Μαΐου η Ευρωοµάδα ολοκλήρωσε τηντελευταία αξιολόγηση του οικονοµικού προ-γράµµατος της ΠΠοορρττοογγααλλίίααςς και υποστήριξετην απόφαση των πορτογαλικών αρχών γιαέξοδο από το πρόγραµµα χωρίς αίτηση γιαπεραιτέρω βοήθεια.


ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ ΣΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ: ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΡΟΟ∆ΟΣΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ

Η συσσώρευση των ελλειµµάτων στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών την περίοδο 2004-2008Η συσσώρευση εξωτερικών ανισορροπιών υπήρξε κοινό γνώρισµα των περισσότερων οικονο-µιών της ευρωπαϊκής περιφέρειας την περίοδο πριν από την κρίση. Τα ελλείµµατα στο ισοζύ-γιο τρεχουσών συναλλαγών της Ελλάδος, της Ιρλανδίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, αφούυποχώρησαν τα πρώτα 4-5 έτη µετά την υιοθέτηση του ευρώ, άρχισαν στη συνέχεια να διευρύ-νονται σηµαντικά έως το 2008. Στη διεύρυνση των εξωτερικών ελλειµµάτων συνέβαλαν τόσο ησηµαντική αύξηση των ελλειµµάτων του εµπορικού ισοζυγίου, σε ένα περιβάλλον σηµαντικήςανατίµησης του ευρώ και σταδιακής απώλειας διεθνούς ανταγωνιστικότητας, όσο και η χειρο-τέρευση του ισοζυγίου εισοδηµάτων λόγω της αύξησης των πληρωµών για τόκους του δηµόσιουή/και ιδιωτικού χρέους.

Η µεγέθυνση των ελλειµµάτων στο εµπορικό ισοζύγιο της Ιρλανδίας, της Ισπανίας, της Πορτο-γαλίας και της Ελλάδος µετά το 2004 οφείλεται στην ταχύτερη αύξηση των εισαγωγών, καθώς ηταχεία πιστωτική επέκταση και ο εξωτερικός δανεισµός τροφοδοτούσαν σε όλη την περίοδο τηνεγχώρια ζήτηση. Την ίδια περίοδο παρατηρήθηκε επίσης συνεχής διάβρωση της ανταγωνιστι-κότητας των εξαγόµενων προϊόντων της ευρωπαϊκής περιφέρειας και εκτόπιση των εξαγωγών τηςπρος όφελος των ―ευρωπαϊκών και µη― αναδυόµενων οικονοµιών, λόγω α) της σηµαντικής αύξη-σης του κόστους εργασίας ανά µονάδα προϊόντος (ULCT), η οποία προήλθε κυρίως από τον κλάδοτων µη εµπορεύσιµων προϊόντων και επεκτάθηκε στον τοµέα των διεθνώς εµπορεύσιµων µέσωτης επίδρασης Balassa-Samuelson (Chen et al. 2012), αλλά και β) λόγω αποτυχίας στη βελτίωσητης διαφοροποίησης ως προς την ποιότητα των εξαγόµενων προϊόντων τους (IMF 2013).

Η προσαρµογή των εξωτερικών ανισορροπιών την περίοδο 2009-2013Ως συνέπεια της κρίσης και της επακόλουθης βαθιάς οικονοµικής ύφεσης, καθώς επίσης και τωνπρογραµµάτων οικονοµικής προσαρµογής, τα ελλείµµατα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγώνστις τέσσερις αυτές οικονοµίες της ζώνης του ευρώ µειώθηκαν σηµαντικά από το 2009 και στα-διακά εξαλείφθηκαν έως το 2013. Αντιθέτως, τα πλεονάσµατα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλ-λαγών του ευρωπαϊκού κέντρου όχι µόνο δεν περιορίστηκαν, αλλά διευρύνθηκαν, καθιστώνταςτη µείωση των εξωτερικών ανισορροπιών στη ζώνη του ευρώ µια ασύµµετρη διαδικασία µεταξύτων χωρών του κέντρου και της περιφέρειας.

Ειδικό θέµα II.1

KEF II: 1 06-06-14 10:23 27


Τα ελλείµµατα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών µετατράπηκαν σε πλεονάσµατα το 2013για την Ιρλανδία, την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ισπανία. Το µεγαλύτερο µέρος της προ-σαρµογής προήλθε από τη µείωση των εισαγωγών, καθώς τόσο η διάρκεια όσο και η ένταση τηςύφεσης συµπίεσαν σηµαντικά την εγχώρια ζήτηση στις χώρες αυτές. Στην περίπτωση της Ελλά-δος, σηµαντικό ρόλο στη διόρθωση του ελλείµµατος έπαιξε η δηµοσιονοµική προσαρµογή.Ωστόσο, η µείωση των εξωτερικών ελλειµµάτων, ιδιαίτερα στην Ιρλανδία και την Ισπανία, εντά-θηκε και από την ενίσχυση των εξαγωγών µέσω τόνωσης της ανταγωνιστικότητας. Είναι ενδει-κτικό ότι τα τελευταία πέντε χρόνια, ως αποτέλεσµα της ύφεσης αλλά και των µεταρρυθµίσεωνστις αγορές εργασίας, στις περισσότερες χώρες της περιφέρειας έχει ανακτηθεί η απώλεια αντα-γωνιστικότητας σε όρους κόστους εργασίας που είχε σηµειωθεί την περίοδο 2000-2008 και έχουνκαταγραφεί σηµαντικά οφέλη σε όρους διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας. Σηµειώνεται ωστόσοότι για την Ελλάδα η µείωση του κόστους εργασίας δεν έχει µεταφραστεί σε αύξηση των εξα-γωγών ως προς το ΑΕΠ στον ίδιο βαθµό όπως στις υπόλοιπες χώρες (βλ. Ειδικό θέµα ΙΙΙ.3 στηνπαρούσα έκθεση και ECB 2014, Box 5) κυρίως λόγω του συγκριτικά µε τις άλλες χώρες µεγα-λύτερου µεριδίου των υπηρεσιών (ναυτιλία, τουρισµός) στις συνολικές εξαγωγές, δεδοµένου ότιοι υπηρεσίες επηρεάζονται κυρίως από τις διεθνείς οικονοµικές συνθήκες.

Ορισµένα κράτη-µέλη που παρουσίαζαν διαρκή πλεονάσµατα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλ-λαγών προ της κρίσης εµφάνισαν µία σχετική συγκράτηση στην άνοδο των εξαγωγών, αλλά καιστη ζήτηση εισαγωγών (EC 2012α). Ωστόσο, ορισµένα κράτη-µέλη, όπως η Γερµανία, η Ολλαν-δία, το Λουξεµβούργο και η Αυστρία, εξακολουθούν να εµφανίζουν υψηλά πλεονάσµατα, ταοποία οφείλονται εν µέρει σε κυκλικούς παράγοντες αλλά και σε διαρθρωτικά εµπόδια στηντόνωση της εσωτερικής ζήτησης ή σε αδυναµία του τραπεζικού συστήµατος να παρέχει χρηµα-τοδότηση (EC 2013, ΕC 2012β). Κατά συνέπεια, στον τελευταίο γύρο εξέτασης των Μακροοι-κονοµικών Ανισορροπιών (Μάρτιος 2014), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκρινε ότι τόσο η Γερµανία

KEF II: 1 06-06-14 10:23 28


όσο και η Ολλανδία εµφανίζουν ανισορροπίες, οι οποίες χρήζουν παρακολούθησης και αντι-µετώπισης µέσω µέτρων πολιτικής.1 Λόγω της σηµαντικής προσαρµογής στις χώρες της περι-φέρειας και της διατήρησης υψηλών πλεονασµάτων σε ορισµένους εταίρους, το ισοσκελισµένοπρο της κρίσης ισοζύγιο της ευρωζώνης έχει µετατραπεί πλέον σε πλεόνασµα 2,3% του ΑΕΠ το2013 σύµφωνα µε τις τελευταίες εκτιµήσεις του ∆ΝΤ.

Ευρήµατα διεθνών οργανισµών σχετικά µε τη βιωσιµότητα της προσαρµογήςΈνα σηµαντικό ερώτηµα είναι κατά πόσον η διόρθωση των εξωτερικών ανισορροπιών που έχειλάβει χώρα στις οικονοµίες της περιφέρειας είναι βιώσιµη µεσοπρόθεσµα ή αντίθετα αν ταελλείµµατα θα επανεµφανιστούν µε την έξοδο των οικονοµιών αυτών από την ύφεση. Σύµφωναµε τα ευρήµατα διεθνών οργανισµών, το σηµαντικότερο µέρος της διόρθωσης κατά την περίοδο2008-2012 οφείλεται σε διαρθρωτικούς παράγοντες (ECB 2014, EC 2014, Chen et al. 2012) στιςτρεις από τις τέσσερις υπό εξέταση οικονοµίες, αφού η διαρθρωτική µεταβολή του ελλείµµατοςτρεχουσών συναλλαγών, η οποία συνδέεται µε τη µεγάλη πτώση του δυνητικού προϊόντος τωνοικονοµιών αυτών, είναι εξαιρετικά σηµαντική. Στην περίπτωση της Ελλάδος, αντιθέτως, η προ-σαρµογή φαίνεται ότι οφείλεται σχεδόν εξίσου σε διαθρωτικούς και σε κυκλικούς παράγοντες,λόγω της κατά πολύ µεγαλύτερης διεύρυνσης του παραγωγικού κενού σε σχέση µε τις υπόλοι-πες οικονοµίες της περιφέρειας εξαιτίας της βαθύτερης ύφεσης που σηµειώθηκε.

Κατά συνέπεια, σύµφωνα µε τις παραπάνω µελέτες, τα οφέλη σε όρους εξωτερικής ισορροπίαςπου έχουν σηµειωθεί τα τελευταία χρόνια είναι πιθανόν ότι θα διατηρηθούν σε µεγάλο βαθµόακόµη και όταν οι οικονοµίες πλησιάσουν τα επίπεδα πλήρους απασχόλησης και η εγχώρια

1 Στην περίπτωση του Λουξεµβούργου κρίθηκε ότι τα διαρκή πλεονάσµατα δεν οφείλονται σε ανισορροπίες βάσει της ∆ιαδικασίαςΜακροοικονοµικών Ανισορροπιών, αλλά στον εξαιρετικά ανεπτυγµένο χρηµατοπιστωτικό τοµέα.

KEF II: 1 06-06-14 10:23 29

2 ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΤΗΣ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣΕΥΡΩΠΗΣ

Το 2013 οι οικονοµίες των χωρών της Νοτιο-ανατολικής (ΝΑ) Ευρώπης6 κατέγραψαναρκετά υψηλούς ρυθµούς ανάπτυξης, που σεπολλές περιπτώσεις ξεπέρασαν τις αρχικέςπροσδοκίες.7 Εξαίρεση αποτέλεσαν οι οικο-νοµίες της Αλβανίας, όπου ο ρυθµός ανάπτυ-ξης σηµείωσε περαιτέρω επιβράδυνση, και τηςΒουλγαρίας, όπου για δεύτερο συνεχόµενοέτος η ανάπτυξη κινήθηκε σε χαµηλά επίπεδα.Όσον αφορά τις υπόλοιπες χώρες, οι οικονο-µίες των δυτικών Βαλκανίων, µετά τις αρνη-τικές επιδόσεις του προηγούµενου έτους,παρουσίασαν αξιοσηµείωτη ανάκαµψη, ενώσηµαντική επιτάχυνση κατέγραψαν οι ρυθµοίανάπτυξης στη Ρουµανία και την Τουρκία (βλ.Πίνακα ΙΙ.2).

Οι παράγοντες που συνέβαλαν στη διαµόρ-φωση των αναπτυξιακών τάσεων στην περιοχή

διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Γενικότεραόµως, ισχυρή εξακολούθησε να είναι η συµ-βολή των εξαγωγών, ενώ και η εγχώριαζήτηση ενισχύθηκε σε ορισµένες χώρες. Ειδι-κότερα, στη Σερβία, τη Βουλγαρία, τη Ρου-µανία και την ΠΓ∆Μ η ανάπτυξη προήλθεκυρίως από τις εξαγωγικές τους επιδόσεις,ενώ στην Τουρκία η ιδιωτική κατανάλωση,υποστηριζόµενη από υψηλούς ρυθµούς πιστω-τικής επέκτασης, αποτέλεσε το βασικό µοχλόανάπτυξης.

Οι εκτιµήσεις για το 2014 προβλέπουν συνέ-χιση της αναπτυξιακής πορείας, µε κάποιαεπιβράδυνση του ρυθµού αύξησης του ΑΕΠγια αρκετές χώρες, την οποία όµως φαίνεταινα διαδέχεται ελαφρά τάση επιτάχυνσης το


ζήτηση ανακάµψει. Ένα µέρος της προσαρµογής, αυτό που οφείλεται σε κυκλικούς παράγοντες,είναι ωστόσο πιθανόν ότι δεν θα διατηρηθεί, εξέλιξη που ενδέχεται να παρατηρηθεί στην Ελλάδαλόγω του συγκριτικά µεγάλου βάρους των κυκλικών παραγόντων στην προσαρµογή που έχειπραγµατοποιηθεί έως σήµερα. Η ενίσχυση των εξαγωγών µέσω µεταρρυθµίσεων στην αγοράεργασίας και προϊόντων και µέσω τόνωσης της διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας είναι απα-ραίτητη προϋπόθεση για τη διατήρηση των πλεονασµάτων και για τη µείωση των αρνητικών επι-πέδων επενδυτικής θέσης σε ασφαλέστερα επίπεδα (EC 2014).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑChen, R., G.-M. Milesi-Ferretti and T. Tressel (2012), “External Imbalances in the Euro Area”,IMF Working Paper No. 12/236. Washington: International Monetary Fund.

European Central Bank (ECB) (2014), Monthly Bulletin, January.

European Commission (EC) (2012α) 68 final: Alert Mechanism Report.

European Commission (EC) (2012β), “Current Account Surpluses in the EU”, European Econ-omy, 2012 (9).

European Commission (EC) (2013), 790 final: Alert Mechanism Report 2014.

European Commission (EC) (2014), “European Economic Forecast, winter 2014”, European Econ-omy, 2014 (2).

IMF (2013), World Economic Outlook, April 2013, Box 1.3.

66 Αλβανία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Μαυροβούνιο,Πρώην Γιουγκοσλαβική ∆ηµοκρατία της Μακεδονίας (ΠΓ∆Μ),Ρουµανία, Σερβία και Τουρκία.

77 Προβλέψεις διεθνών οργανισµών (ΕΕ και ∆ΝΤ), Οκτώβριος-Νοέµβριος 2013.

KEF II: 1 06-06-14 10:23 30

2015 (βλ. Πίνακα ΙΙ.2). Στις περισσότερεςχώρες της περιοχής, εκτός της υψηλής εξα-γωγικής επίδοσης, θετική επίδραση αναµένε-ται να ασκήσουν η µερική ανάκαµψη τηςεγχώριας ζήτησης, κυρίως λόγω της ανόδουτης ιδιωτικής κατανάλωσης που αναµένεται ναενισχυθεί από επεκτατικές νοµισµατικέςπολιτικές,8 η σταδιακή βελτίωση των συνθη-κών στην αγορά εργασίας καθώς και η αύξησητης απορροφητικότητας των ευρωπαϊκών κον-δυλίων από τις υποψήφιες για ένταξη στην ΕΕχώρες. Αντίθετα, το χαµηλό επίπεδο των εισ-ροών για ξένες άµεσες επενδύσεις και οι υπο-τονικοί ρυθµοί πιστωτικής επέκτασης στιςπερισσότερες χώρες αναµένεται να ασκήσουναρνητική επίδραση. Τέλος, σε αντίθεση µε τιςπερισσότερες χώρες, ο ρυθµός ανάπτυξης τηςΤουρκίας προβλέπεται να σηµειώσει επιβρά-δυνση, καθώς η σηµειούµενη στροφή σε πιοπεριοριστική νοµισµατική πολιτική αναµένε-ται να πλήξει την εγχώρια ζήτηση.

Το 2013 ο πληθωρισµός σε όλες τις χώρες τηςπεριοχής, µε εξαίρεση τη Ρουµανία, κατέ-γραψε πτωτική πορεία, εξέλιξη που οφείλεταικυρίως στη χαµηλή εγχώρια ζήτηση, στην υπο-χώρηση των διεθνών τιµών του πετρελαίου και

των πρώτων υλών, αλλά και στην καλή αγρο-τική συγκοµιδή για το έτος. Στη Σερβία, ηδιόρθωση ήταν θεαµατική, καθώς ο πληθωρι-σµός µειώθηκε κατά 10 ποσοστιαίες µονάδες,από 12,2% το 2012 σε 2,2% το 2013. Αντίθετα,στην Τουρκία, παρά την µερική αποκλιµά-κωση, ο πληθωρισµός παρέµεινε ο υψηλότε-ρος στην περιοχή, ωθούµενος και από την υπο-τίµηση της τουρκικής λίρας. Στις περισσότερεςχώρες, µε εξαίρεση την Τουρκία και σε µικρό-τερο βαθµό τη Σερβία, ο πληθωρισµός το α’τρίµηνο του 2014 συνέχισε να κινείται πτω-τικά, ενώ στη Βουλγαρία, το Μαυροβούνιο καιτη Βοσνία και Ερζεγοβίνη κατεγράφησαντάσεις αρνητικού πληθωρισµού. Παρά ταύτα,οι εκτιµήσεις για το σύνολο του 2014 υποδει-κνύουν ελαφρά ανοδική τάση των τιµών αντα-νακλώντας ως ένα βαθµό τη σταδιακή ενί-σχυση της εγχώριας ζήτησης στις περισσότε-ρες χώρες. Στην Τουρκία, παρά την περιορι-στική νοµισµατική πολιτική, δεν αναµένεταιιδιαίτερη αποκλιµάκωση του πληθωρισµού(βλ. Πίνακα ΙΙ.2).


88 Κατ’ επανάληψη λήφθηκαν αποφάσεις µείωσης των βασικών επι-τοκίων από τις νοµισµατικές αρχές της Σερβίας, της Ρουµανίας,της Αλβανίας και της ΠΓ∆Μ.

Αλβανία1 1,3 0,4 2,1 3,3 2,0 1,9 1,9 2,7 2,8 -10,1 -10,6 -10,3 -12,4 16,2 18,0 55,3 54,4 22,5 23,5

Βοσνία-Ερζεγοβίνη1 -1,2 1,5 2,0 3,2 2,0 -0,1 -1,6 1,1 1,5 -9,3 -5,5 -7,5 -7,0 14,1 15,2 115,2 114,4 13,5 15,1

Βουλγαρία 0,6 0,9 1,7 2,0 2,4 0,4 -2,6 -0,8 1,2 -0,9 1,9 1,0 0,2 16,6 16,9 87,7 86,6 16,6 17,2

Μαυροβού-νιο

-2,5 3,5 2,7 3,0 4,1 2,2 -0,6 2,3 2,6 -18,7 -14,6 -15,3 -15,8 12,4 14,4 115,1 114,9 17,6 18,4

ΠΓ∆Μ -0,4 3,1 2,5 2,6 3,3 2,8 0,6 3,3 3,0 -3,0 -1,9 -2,6 -3,0 17,1 16,8 89,7 88,9 10,3 11,3

Ρουµανία 0,6 3,5 2,5 2,6 3,4 3,2 1,1 2,5 3,3 -4,4 -1,1 -1,2 -1,6 14,6 15,0 101,3 100,8 18,2 21,9

Σερβία -1,5 2,5 1,3 2,2 12,2 2,2 2,6 4,3 5,0 -10,8 -4,9 -4,7 -4,8 19,9 20,2 119,0 119,1 18,6 19,9

Τουρκία 2,1 4,0 2,5 3,0 8,9 7,5 7,9 8,7 7,4 -6,1 -7,9 -6,5 -4,4 17,9 15,3 110,8 112,0 2,9 2,7

Χώρα

ΑΕΠ (ετήσιεςµεταβολές %)

Πληθωρισµός(µέσος, ετήσιες µεταβολές %)

Ισοζύγιο τρεχουσώνσυναλλαγών (% του ΑΕΠ)

∆είκτης κεφαλαιακής

επάρκειας (%)

Λόγος δανείωνπρος κατα-θέσεις (%)

∆άνεια σεκαθυστέ-ρηση (%)

2012 2013 2014 2015 2012 2013Φεβρ.2014 2014 2015 2012 2013 2014 2015 2012 2013 2013

Φεβρ.2014 2012 2013

Πίνακας ΙΙ.2 Βασικοί µακροοικονοµικοί και τραπεζικοί δείκτες των χωρών της ΝΑ Ευρώπης

Πηγές: European Commission, European Economic Forecast, Spring 2014, EU Candidate & Pre-accession Countries Economic Quarterly, CCEQ,1/2014 και εθνικές κεντρικές τράπεζες.1 Οι προβλέψεις για το 2014-2015 για την Αλβανία και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη προέρχονται από το IMF, World Ecconomic Outlook, April2014.

KEF II: 1 06-06-14 10:23 31

Τα ελλείµµατα του ισοζυγίου τρεχουσώνσυναλλαγών παρουσίασαν πτωτική τάση το2013, κυρίως λόγω του χαµηλού ρυθµού ανό-δου της εγχώριας κατανάλωσης, που περιό-ρισε τις εισαγωγές, αλλά και της σχετικής ανά-καµψης της εξωτερικής ζήτησης, που βελτίωσετις εξαγωγικές επιδόσεις9. Ιδιαίτερα εµφανήςυπήρξε η εξέλιξη αυτή στη Σερβία και τη Βοσ-νία και Ερζεγοβίνη, στις οποίες τα ελλείµµαταµειώθηκαν κατά το ήµισυ. Αντίθετα, στηνΤουρκία το έλλειµµα τρεχουσών συναλλαγώνδιευρύνθηκε σηµαντικά. Σύµφωνα µε τις προ-βλέψεις των διεθνών οργανισµών, για το 2014δεν προβλέπονται σηµαντικές µεταβολές στονεξωτερικό τοµέα των περισσότερων χωρών.Ωστόσο, σηµαντική βελτίωση αναµένεται στοέλλειµµα τρεχουσών συναλλαγών της Τουρ-κίας (κυρίως το 2015), λόγω της υποτίµησηςτου εγχώριου νοµίσµατος (βλ. Πίνακα ΙΙ.2).

Τα δηµόσια οικονοµικά των χωρών της περιο-χής παρουσιάζουν ανάµικτη εικόνα. Οι απο-κλίσεις από τους ετήσιους στόχους οδήγησανσε αρκετές περιπτώσεις στην αναθεώρηση τωνετήσιων προϋπολογισµών και τελικά στη διεύ-ρυνση των ελλειµµάτων. Η Αλβανία αποτελείένα τέτοιο παράδειγµα, καθώς οι αυξηµένεςκρατικές δαπάνες σε συνδυασµό µε τα µειω-µένα έσοδα (τυπική προεκλογική χρονιά) προ-κάλεσαν διπλασιασµό του ελλείµµατος, πουανήλθε στο 6,2% του ΑΕΠ από 3,3% το 2012.Στη Βουλγαρία, µετά από τρία χρόνια συνε-χούς βελτίωσης, το δηµοσιονοµικό έλλειµµααυξήθηκε στο 1,5% του ΑΕΠ από 0,5% το2012. Αντίθετα, στις περισσότερες άλλεςχώρες της περιοχής το δηµοσιονοµικό αποτέ-λεσµα βελτιώθηκε.

Η υποχώρηση των ρυθµών πιστωτικής επέ-κτασης συνεχίστηκε το 2013 στις περισσότερεςχώρες της περιοχής. Σε ορισµένες µάλιστα,όπως η Σερβία και η Αλβανία, οι ρυθµοί ήταναρνητικοί. Οι χαµηλοί ρυθµοί πιστωτικής επέ-κτασης οφείλονται σε παράγοντες που συν-δέονται µε την πλευρά τόσο της ζήτησης όσοκαι της προσφοράς. Στην πλευρά της ζήτησηςσηµαντικός παράγοντας ήταν η υποτονικήοικονοµική δραστηριότητα, ενώ στην πλευράτης προσφοράς ανασταλτικά επέδρασε η

αύξηση του ποσοστού των δανείων σε καθυ-στέρηση. Σηµειώνεται ότι και στις δύο χώρεςπου κατέγραψαν αρνητικούς ρυθµούς πιστω-τικής επέκτασης, τα δάνεια σε καθυστέρησηέχουν ανέλθει σε πολύ υψηλά επίπεδα (βλ.Πίνακα ΙΙ.2). Γενικότερα, είναι ιδιαίτερασηµαντικό για τις χώρες της περιοχής να αντι-µετωπίσουν αποτελεσµατικά το πρόβληµααυτό, ώστε να επανέλθει σε κανονικούς ρυθ-µούς η χρηµατοδότηση της οικονοµικής δρα-στηριότητας. Σαφώς διαφοροποιηµένη είναι ηεικόνα στην Τουρκία, στην οποία η πιστωτικήεπέκταση συνέχισε να αυξάνεται και το 2013µε υψηλό ρυθµό της τάξεως του 33,4%, ενώπαράλληλα τα µη εξυπηρετούµενα δάνεια δια-µορφώθηκαν κάτω του 3% στο τέλος του έτους(βλ. Πίνακα ΙΙ.2).

Στην επιβράδυνση της παροχής τραπεζικώνδανείων έχει συµβάλει επίσης η πίεση ρευ-στότητας που αντιµετωπίζουν τα τοπικά τρα-πεζικά ιδρύµατα λόγω της παρατηρούµενης,από την έναρξη σχεδόν της κρίσης στη ζώνητου ευρώ, τάσης των ευρωπαϊκών τραπεζικώνοµίλων να αποσύρουν τµήµα των κεφαλαίωνπου είχαν διοχετεύσει στην περιοχή. Η τάσηαυτή συνεχίστηκε το 2013 και ενδέχεται ναενταθεί κατά το τρέχον έτος λόγω και της διε-νεργούµενης άσκησης προσοµοίωσης ακραίωνκαταστάσεων (stress tests), τα αποτελέσµατατης οποίας θα ανακοινωθούν το φθινόπωροαπό την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

3 Η ΕΝΙΑΙΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, Η ΕΝΙΑΙΑΑΓΟΡΑ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΤΟΥΕΥΡΩΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Το Ευρωσύστηµα µείωσε τα βασικά του επι-τόκια το 2013, δεδοµένου ότι οι µεσοπρόθε-σµες πληθωριστικές πιέσεις εξασθενούσανστη ζώνη του ευρώ (βλ. Πίνακα ΙΙ.3). Τα επι-τόκια προσαρµόστηκαν προς τα κάτω εκ νέουτον Ιούνιο του 2014 µε αποτέλεσµα το επιτό-


99 Αξιοσηµείωτο είναι το γεγονός ότι, παρά την επιβράδυνση ήύφεση που καταγράφεται σε κάποιες χώρες της ευρωζώνης πουαποτελούν σηµαντικούς εµπορικούς εταίρους των εν λόγω χωρών,πολλές χώρες της περιοχής βελτίωσαν σηµαντικά τις εξαγωγικέςτους επιδόσεις ενισχύοντας εναλλακτικούς εµπορικούς δρόµους.

KEF II: 1 06-06-14 10:23 32

κιο στη διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεωννα διαµορφωθεί για πρώτη φορά σε αρνητικόεπίπεδο. Ο πληθωρισµός προβλέπεται ότι θαπαραµείνει πολύ χαµηλός τους επόµενουςµήνες, καθώς η ανάκαµψη στην οικονοµία τηςζώνης του ευρώ είναι βραδεία και ο βαθµόςαπασχόλησης του παραγωγικού δυναµικούπαραµένει χαµηλός, ενώ η νοµισµατική καιπιστωτική επέκταση είναι υποτονική.

Ήδη από τα µέσα του 2013, το ∆ιοικητικόΣυµβούλιο της ΕΚΤ είχε ανακοινώσει ότι γιαπαρατεταµένο χρονικό διάστηµα δεν πρόκει-ται να προβεί σε αυξήσεις των βασικών επι-τοκίων, καθώς ο πληθωρισµός στη ζώνη τουευρώ διατηρείται σε πολύ χαµηλά επίπεδα.Σύµφωνα µε τις πιο πρόσφατες µακροοικονο-µικές προβολές των εµπειρογνωµόνων τουΕυρωσυστήµατος (Ιούνιος 2014) ο πληθωρι-σµός θα διαµορφωθεί, σε µέση ετήσια βάση,σε 0,7% το 2014, 1,1% το 2015 και 1,4% το2016, ενώ οι κίνδυνοι αποκλίσεων από αυτέςτις προβολές (π.χ. λόγω διακυµάνσεων τηςσυναλλαγµατικής ισοτιµίας του ευρώ ή λόγωγεωπολιτικών συµβάντων) κρίνονται περιορι-σµένοι και εξίσου καθοδικοί όσο και ανοδικοί.

Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ τόνιζε σεόλη τη διάρκεια του 2013 και στις αρχές του2014 ότι οι δυνατότητες των τραπεζών νααντλήσουν κεφάλαια από τις χρηµατοπιστωτι-κές αγορές αποκαθίστανται, πράγµα που συµ-βάλλει σε περιορισµό του κατακερµατισµούτων αγορών πιστώσεων στη ζώνη του ευρώ. Ηεξέλιξη αυτή αναµένεται ότι θα συνεχιστεί,καθώς η εµπιστοσύνη στην ανθεκτικότητα τωντραπεζών θα ενισχύεται γενικότερα από τηνεγκαθίδρυση της τραπεζικής ένωσης και ειδι-κότερα από τη συνολική αξιολόγηση των σηµα-ντικών τραπεζών που διεξάγει η ΕΚΤ. Το ∆ιοι-κητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ έχει καλέσει τιςτράπεζες να βελτιώσουν, µε αφορµή τη συνο-λική αξιολόγηση, την κεφαλαιακή βάση και τηφερεγγυότητά τους, πράγµα που θα συµβάλειστην άµβλυνση των περιορισµών στην προ-σφορά δανείων, οι οποίοι θέτουν εµπόδια στηνοικονοµική ανάκαµψη.

Όσον αφορά τις εξελίξεις στην ενιαία αγοράχρήµατος, τα διατραπεζικά επιτόκια (ΕΟΝΙΑ,Euribor) άρχισαν να καταγράφουν ελαφρέςαυξήσεις στη διάρκεια του 2013. Η εξέλιξηαυτή συνεχίστηκε στις αρχές του 2014, οπότε


Πίνακας IΙ.3 Προσαρµογές των βασικών επιτοκίων του Ευρωσυστήµατος

(ποσοστά % ετησίως)

Ηµεροµηνία µεταβολής επιτοκίων1

Πάγια διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων

Πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης

(δηµοπρασίες σταθερού επιτοκίου)

Πάγια διευκόλυνση

οριακής χρηµατοδότησης

2009 21 Ιανουαρίου 1,00 2,00 3,00

11 Μαρτίου 0,50 1,50 2,50

8 Απριλίου 0,25 1,25 2,25

13 Μαΐου 0,25 1,00 1,75

2011 13 Απριλίου 0,50 1,25 2,00

13 Ιουλίου 0,75 1,50 2,25

9 Νοεµβρίου 0,50 1,25 2,00

14 ∆εκεµβρίου 0,25 1,00 1,75

2012 11 Ιουλίου 0,00 0,75 1,50

2013 8 Μαΐου 0,00 0,50 1,00

13 Nοεµβρίου 0,00 0,25 0,75

2014 11 Ιουνίου -0,10 0,15 0,40

Πηγή: ΕΚΤ.1 Οι µεταβολές των επιτοκίων των πάγιων διευκολύνσεων αποδοχής καταθέσεων και οριακής χρηµατοδότησης ισχύουν όχι από την ηµεροµηνίατης συνεδρίασης του ∆ιοικητικού Συµβουλίου της ΕΚΤ κατά την οποία λαµβάνεται η σχετική απόφαση, αλλά από την ηµεροµηνία που διενεργείταιη πρώτη πράξη κύριας αναχρηµατοδότησης µετά την απόφαση του ∆ιοικητικού Συµβουλίου (οπότε µεταβάλλεται και το σταθερό επιτόκιο στιςπράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης).

KEF II: 1 06-06-14 10:23 33

το επιτόκιο ΕΟΝΙΑ παρουσίασε αυξηµένηµεταβλητότητα, και οφείλεται σε µεγάλοβαθµό στον περιορισµό του πλεονάσµατοςρευστότητας στην αγορά χρήµατος της ζώνηςτου ευρώ. Επειδή τα πιστωτικά ιδρύµατα εξα-σφάλισαν εναλλακτικές πηγές χρηµατοδότη-σης, ως συνέπεια της προόδου σχετικά µε τονπεριορισµό της κατάτµησης των χρηµατοπι-στωτικών αγορών, κατέστη δυνατόν να εξο-φλήσουν πρόωρα µεγάλο µέρος της χρηµατο-δότησης την οποία είχαν αντλήσει κατά τοπαρελθόν από το Ευρωσύστηµα (βλ. ΠίνακαΙΙ.4) µέσω των πράξεων πιο µακροπρόθεσµηςαναχρηµατοδότησης τριετούς διάρκειας. Τηνπερίοδο προτού το ∆ιοικητικό Συµβούλιο τηςΕΚΤ αρχίσει να παρέχει ενδείξεις ως προς τηµελλοντική εξέλιξη των βασικών επιτοκίων, ταεπιτόκια Euribor είχαν παρουσιάσει σηµα-ντικές διακυµάνσεις λόγω αστάθειας των

προσδοκιών σχετικά µε τις προθέσεις τηςνοµισµατικής πολιτικής τόσο στη ζώνη τουευρώ όσο και στις ΗΠΑ.

Τέλος, τον Ιούνιο του 2014 το Ευρωσύστηµαδροµολόγησε επιπλέον πράξεις ανοικτήςαγοράς για την ενίσχυση της ρευστότητας τουτραπεζικού συστήµατος, παράλληλα µε τηνενθάρρυνση της χορήγησης δανείων από τιςτράπεζες προς τις µη χρηµατοπιστωτικές επι-χειρήσεις και τα νοικοκυριά. Επίσης παρέτεινετη διεξαγωγή των πράξεων εβδοµαδιαίας καιτριµηνιαίας διάρκειας για τη χορήγηση απε-ριόριστης ρευστότητας (έναντι επαρκών εξα-σφαλίσεων) µε σταθερό επιτόκιο προς τις τρά-πεζες µέχρι τα τέλη του 2016 και ανακοίνωσεότι θα σταµατήσει η απορρόφηση της ρευστό-τητας που έχει δηµιουργηθεί ως αποτέλεσµατου Προγράµµατος για τις Αγορές Τίτλων.


Πίνακας II.4 Πράξεις ανοικτής αγοράς του Ευρωσυστήµατος το 2013 και το πρώτο εξάµηνοτου 2014*

1.Πράξεις κύριας και πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης:

1.1 Πράξεις κύριας αναχρηµατοδότη-σης: χορήγηση ρευστότητας για µίαεβδοµάδα

Συχνότητα: Μία φορά την εβδοµάδα. ∆ιαδικασία: Τουλάχιστον µέχρι το ∆εκέµβριο του 2016,δηµοπρασία σταθερού επιτοκίου για τη χορήγηση ρευστότητας χωρίς ποσοτικό περιορισµό.

1.2 Πράξεις πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης:

1.2.1 Xορήγηση ρευστότητας γιαµία περίοδο τήρησης

Συχνότητα: Μία φορά στην αρχή κάθε περιόδου τήρησης. Οι πράξεις αυτές σταµάτησαν να διε-ξάγονται µετά τις 10.6.2014. ∆ιαδικασία: ∆ηµοπρασία σταθερού επιτοκίου (ίσου προς το επι-τόκιο των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης) για τη χορήγηση ρευστότητας χωρίς ποσοτικόπεριορισµό.

1.2.2 Xορήγηση ρευστότητας γιατρεις µήνες

Συχνότητα: Μία φορά το µήνα (συνήθως στα τέλη του µηνός). ∆ιαδικασία: Τουλάχιστον µέχρι το∆εκέµβριο του 2016, δηµοπρασία για τη χορήγηση ρευστότητας χωρίς ποσοτικό περιορισµό µε επι-τόκιο το οποίο υπολογίζεται εκ των υστέρων ως ο µέσος όρος του σταθερού επιτοκίου των πράξεωνκύριας αναχρηµατοδότησης οι οποίες έχουν διεξαχθεί κατά τη διάρκεια των τρίµηνων πράξεων.

2.Πράξεις εξοµάλυνσης των βραχυχρόνιων διακυµάνσεων της ρευστότητας:

2.1 Απορρόφηση ρευστότητας κάθεεβδοµάδα ώστε να αντισταθµιστείη επίπτωση στη συνολική ρευστό-τητα του τραπεζικού συστήµατοςεξαιτίας του Προγράµµατος για τιςΑγορές Τίτλων

Συχνότητα: Κάθε εβδοµάδα, αρχής γενοµένης από τις 18.5.2010. Η απορρόφηση της ρευστό-τητας συνεχίστηκε και µετά την κατάργηση του Προγράµµατος (κατόπιν της οποίας δεν ήτανδυνατές νέες αγορές τίτλων). Η διεξαγωγή αυτών των πράξεων διακόπηκε µετά τις 10.6.2014.∆ιαδικασία: Συγκέντρωση καταθέσεων διάρκειας µίας εβδοµάδας από τα πιστωτικά ιδρύµαταµέσω δηµοπρασίας ανταγωνιστικού επιτοκίου µε ανώτατο επιτόκιο προσφορών ίσο προς το στα-θερό επιτόκιο στις πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης.

3.Πράξεις για τη χορήγηση χρηµατοδότησης σε δολάρια ΗΠΑ:

3.1 Πράξεις διάρκειας µίας εβδοµάδας ∆ιαδικασία: ∆ηµοπρασία σταθερού επιτοκίου για τη χορήγηση ρευστότητας σε δολάρια ΗΠΑ χωρίςποσοτικό περιορισµό έναντι των εξασφαλίσεων που είναι αποδεκτές από το Ευρωσύστηµα στιςδιάφορες πράξεις χορήγησης ευρώ. Οι πράξεις διάρκειας µίας εβδοµάδας θα συνεχίσουν να διε-νεργούνται τουλάχιστον µέχρι 31 Ιουλίου 2014, ενώ οι πράξεις διάρκειας τριών µηνών έπαυσαννα διεξάγονται µετά τον Απρίλιο του 2014.

3.2 Πράξεις διάρκειας τριών µηνών

4.Στοχευµένες πράξεις πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης:

Θεσπίστηκαν τον Ιούνιο του 2014 και συνδέουν την προσφορά ρευστότητας από το Ευρωσύστηµαπρος τα πιστωτικά ιδρύµατα µε τον όγκο των πιστώσεων (εκτός στεγαστικών δανείων) που αυτάχορηγούν προς τις µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά.

Πηγή: ΕΚΤ.* Ο πίνακας έχει καταρτιστεί µε βάση στοιχεία και πληροφορίες διαθέσιµες µέχρι τις αρχές Ιουνίου του 2014.

KEF II: 1 06-06-14 10:23 34


ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΕΝΩΣΗ: Ο ΕΝΙΑΙΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ

Κατά τη διάρκεια της ελληνικής προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επιτεύχθηκε συµφωνίαµεταξύ Ευρωπαϊκού Συµβουλίου και Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, µε βάση πρόταση της Ευρω-παϊκής Επιτροπής, για την ολοκλήρωση του δεύτερου πυλώνα της Τραπεζικής Ένωσης, ο οποίοςαφορά την εξυγίανση των τραπεζών. Έτσι, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στη σύνοδο ολοµέλειαςτης 15ης Απριλίου 2014, υπερψήφισε τον Κανονισµό µε τον οποίο θεσπίζεται ο Ενιαίος Μηχα-νισµός Εξυγίανσης (Single Resolution Mechanism – SRM), για τα κράτη-µέλη της ζώνης του ευρώκαθώς και άλλα συµµετέχοντα κράτη-µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Μηχανισµός αποσκο-πεί µεταξύ άλλων στην εξάλειψη των αλληλεπιδράσεων του δηµοσιονοµικού και του τραπεζι-κού τοµέα, στην ενίσχυση της χρηµατοπιστωτικής σταθερότητας και στην ενοποίηση του ευρω-παϊκού πλαισίου ανάκαµψης και εξυγίανσης τραπεζών.

Η επίτευξη των στόχων αυτών επιδιώκεται από το Μηχανισµό αφενός µε την ενιαία εφαρµογή,σε ευρωπαϊκό επίπεδο, των όρων της Οδηγίας για την ανάκαµψη και την εξυγίανση των τραπε-ζών (Bank Recovery and Resolution Directive – BRRD)1 και αφετέρου µε τη δυνατότητα χρηµα-τοδότησης περιπτώσεων εξυγίανσης τραπεζών, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, από ένα κοινό ταµείο. Ηενιαία εφαρµογή των όρων εξυγίανσης διασφαλίζεται µε τη σύσταση ενός Ενιαίου Συµβουλίου Εξυ-γίανσης (Single Resolution Board – SRB), αρµοδιότητα του οποίου είναι η εφαρµογή του Κανο-νισµού και η λήψη αποφάσεων σχετικά µε την υπαγωγή σε καθεστώς εξυγίανσης και τη χρηµα-τοδότηση της τελευταίας από το Ενιαίο Ταµείο Εξυγίανσης (Single Resolution Fund – SRF).

Συνοπτικά, σύµφωνα µε τα βασικά σηµεία του Κανονισµού για τη λήψη αποφάσεων σε περι-πτώσεις εξυγίανσης, προβλέπεται η παρακάτω διαδικασία:

• Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, υπό την αρµοδιότητά της στο πλαίσιο του Ενιαίου ΕποπτικούΜηχανισµού (Single Supervisory Mechanism – SSM) των τραπεζών, ειδοποιεί το Ενιαίο Συµ-βούλιο Εξυγίανσης, για υφιστάµενα ή πιθανολογούµενα προβλήµατα βιωσιµότητας τραπεζι-κών ιδρυµάτων. Επίσης, το Συµβούλιο Εξυγίανσης µπορεί να διενεργήσει τη σχετική αξιο-λόγηση µε δική του πρωτοβουλία.

• Μετά τη λήψη της σχετικής ειδοποίησης από την ΕΚΤ (ή µε ιδία πρωτοβουλία και αφού ενη-µερώσει σχετικά την ΕΚΤ) το Συµβούλιο Εξυγίανσης αξιολογεί, µε βάση τα κριτήρια για τηνεξυγίανση, και υιοθετεί αποφάσεις εξυγίανσης ή, εναλλακτικά, εκκαθάρισης των τραπεζών.

• Η απόφαση αυτή τίθεται σε ισχύ µόνο εφόσον εντός 24 ωρών δεν διατυπωθούν αντιρρήσειςαπό το Συµβούλιο Υπουργών Οικονοµικών της ΕΕ2 ή την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή εφόσον γίνειδεκτή από την Επιτροπή.

• Οι αποφάσεις εξυγίανσης θα λαµβάνονται από το Συµβούλιο Εξυγίανσης στην εκτελεστικήτου σύνθεση.3

Ειδικό θέµα II.2

1 Σκοπός της Οδηγίας είναι η εναρµόνιση των πλαισίων ανάκαµψης και εξυγίανσης των τραπεζών στην ΕΕ. Προς το σκοπό αυτό, απότο 2016, προβλέπεται µεταξύ άλλων η συµµετοχή µετόχων, οµολογιούχων µειωµένης εξασφάλισης και καταθετών µε καταθέσεις άνωτων 100.000 ευρώ στις εκάστοτε διαδικασίες εξυγίανσης των τραπεζών.

2 Το Συµβούλιο των Υπουργών Οικονοµικών της ΕΕ µπορεί να διατυπώσει ενστάσεις για την απόφαση εξυγίανσης µόνο βάσει πρό-τασης της Επιτροπής και µόνο για λόγους που αφορούν στην ύπαρξη δηµόσιου συµφέροντος και σε περιπτώσεις σηµαντικών τροπο-ποιήσεων από την Επιτροπή στο ύψος των πόρων του Ταµείου που πρόκειται να χρησιµοποιηθούν για την εξυγίανση.

3 Απαρτίζεται από τον πρόεδρο, τέσσερα ανεξάρτητα µέλη πλήρους απασχόλησης και τους µόνιµους παρατηρητές που διορίζονται απότην Επιτροπή και την ΕΚΤ, ενώ στην ολοµέλεια του Συµβουλίου συµµετέχουν και εκπρόσωποι των εθνικών αρχών εξυγίανσης.

KEF II: 1 06-06-14 12:21 35


• Σε περίπτωση που για µια εξυγίανση απαιτείται χρήση των πόρων του Ταµείου πάνω από τοόριο των 5 δισεκ. ευρώ, κάθε µέλος της ολοµέλειας µπορεί, εντός αυστηρά καθορισµένης προ-θεσµίας, να ζητήσει να ληφθεί απόφαση από την ολοµέλεια.

• Οι αποφάσεις στην ολοµέλεια του Συµβουλίου Εξυγίανσης, για τις περιπτώσεις στις οποίεςπληρούνται οι όροι για λήψη σχετικής απόφασης από το Συµβούλιο, θα λαµβάνονται µε απλήπλειοψηφία, υπό την προϋπόθεση ότι η πλειοψηφία θα αντιπροσωπεύει τουλάχιστον το 30%των εισφορών στο Ενιαίο Ταµείο Εξυγίανσης.

Το Ενιαίο Ταµείο Εξυγίανσης που συστήνεται από τον Κανονισµό θα χρηµατοδοτηθεί απόεισφορές των χρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων προς αυτό, οι οποίες θα συλλεχθούν από τις εθνι-κές αρχές εξυγίανσης, µε σκοπό τη σταδιακή αµοιβαιοποίηση των πόρων του Ταµείου σε ευρω-παϊκό επίπεδο. Η αµοιβαιοποίηση των ποσών που προέρχονται από τις εισφορές των τραπε-ζών, στο πλαίσιο του Ενιαίου Ταµείου Εξυγίανσης, διέπεται από τους όρους και τις διατάξειςτης σχετικής διακυβερνητικής συµφωνίας των κρατών-µελών που συµµετέχουν στον ΕνιαίοΜηχανισµό Εξυγίανσης (SRM). Η διαδικασία υπογραφής διακυβερνητικής συµφωνίας προ-κρίθηκε επειδή η µεταφορά των εισφορών και η συνεπαγόµενη αµοιβαιοποίηση σε ευρωπαϊκόεπίπεδο δεν προβλέπονται από το υφιστάµενο νοµικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ενλόγω πρόβλεψη στο πλαίσιο του Ενιαίου Μηχανισµού Εξυγίανσης εξασφαλίζει τη λειτουργι-κότητα του Ταµείου και έχει ευρύτερη σηµασία για την αποτελεσµατικότητα της εξυγίανσηςτραπεζών σε επίπεδο Ένωσης.

Η µεταβατική περίοδος αµοιβαιοποίησης των εισφορών θα διαρκέσει συνολικά 8 έτη, από τηνέναρξη λειτουργίας του Μηχανισµού την 1.1.2016. Στόχος είναι στο τέλος της περιόδου αυτήςτα κεφάλαια του Ταµείου να καλύπτουν το 1% της αξίας των εγγυηµένων καταθέσεων των ιδρυ-µάτων του συνόλου των συµµετεχόντων κρατών-µελών. Η διαδικασία της αµοιβαιοποίησης τωνκεφαλαίων που θα προέλθουν από τις εισφορές των τραπεζών θα είναι εµπροσθοβαρής. Συγκε-κριµένα, το πρώτο έτος τα ποσά που θα συγκεντρωθούν στο Ταµείο θα αντιστοιχούν στο 40%των συνολικών εισφορών, το δεύτερο έτος θα αυξηθούν ώστε να αντιστοιχούν στο 60%, ενώ ταεπόµενα έξι έτη τα κεφάλαια θα αυξάνονται ισόποσα.

Κατά τη διάρκεια της µεταβατικής περιόδου, προβλέπεται ότι αρχικά θα γίνεται χρήση των ποσώνπου είναι συγκεντρωµένα στα εθνικά ταµεία. Επίσης, σε περιπτώσεις διασυνοριακής λειτουρ-γίας των τραπεζικών ιδρυµάτων τα επιµέρους ταµεία θα συµµετέχουν αναλογικά στις προβλε-πόµενες από το πλαίσιο ανάγκες χρηµατοδότησης των διαδικασιών εξυγίανσης. Στις περιπτώ-σεις επιπρόσθετων αναγκών χρηµατοδότησης των διαδικασιών εξυγίανσης, θα γίνεται χρήση τωνεναποµενόντων πόρων των εθνικών ταµείων και στη συνέχεια των κοινών κεφαλαίων που θα είναιεκάστοτε συγκεντρωµένα για τους σκοπούς της εξυγίανσης σε επίπεδο Ταµείου. Εφόσον οι προη-γούµενες πηγές χρηµατοδότησης διαδικασιών εξυγίανσης έχουν χρησιµοποιηθεί, υφίσταται ηδυνατότητα προσωρινής µεταφοράς πόρων µεταξύ των τµηµάτων του Ταµείου που αντιστοιχούνστα επιµέρους εθνικά ταµεία εξυγίανσης και δεν έχουν αµοιβαιοποιηθεί έως τότε, ενώ προ-βλέπεται ότι τα κράτη-µέλη που υπογράφουν τη διακυβερνητική συµφωνία, εφόσον παραστεί ανά-γκη, θα παράσχουν στο Ταµείο περαιτέρω χρηµατοδότηση είτε από επιπρόσθετες τραπεζικέςεισφορές στα εθνικά ταµεία είτε από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισµό Σταθερότητας. Τέλος, στο πλαί-σιο της διακυβερνητικής συµφωνίας προβλέπεται ότι τα κράτη-µέλη θα παράσχουν, κατά τη διάρ-κεια της µεταβατικής περιόδου, χρηµατοπιστωτική στήριξη (backstop) µε σκοπό τη διευκόλυνσητου δανεισµού του Ταµείου.

KEF II: 1 06-06-14 12:21 36


Ο Ενιαίος Μηχανισµός Εξυγίανσης (SRM) µαζί µε τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισµό (SSM) απο-τελούν τους δύο από τους τρεις πυλώνες της Τραπεζικής Ένωσης· το εποπτικό σκέλος της τρα-πεζικής ένωσης τίθεται σε λειτουργία από 4.11.2014 και το σκέλος του µηχανισµού εξυγίανσηςαπό 1.1.2016. Επίσης, ο τρίτος πυλώνας της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ένωσης ενισχύεται µε τοευρωπαϊκό σύστηµα εγγύησης καταθέσεων.4 Η αποτελεσµατική λειτουργία των µηχανισµών τηςΤραπεζικής Ένωσης αναµένεται να ενισχύσει την εµπιστοσύνη στο χρηµατοπιστωτικό σύστηµατης ζώνης του ευρώ, µε ιδιαίτερα οφέλη για τα κράτη-µέλη της που βρέθηκαν στο επίκεντρο τηςπρόσφατης κρίσης.

4 Η αναδιατύπωση της σχετικής Οδηγίας συµφωνήθηκε από το Συµβούλιο των Υπουργών Οικονοµικών της ΕΕ και την Επιτροπή Οικο-νοµικών και Νοµισµατικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 18.2.2014 και εγκρίθηκε από τη Σύνοδο της Ολοµέλειαςτου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 15.4.2014.

KEF II: 1 06-06-14 12:21 37


KEF II: 1 06-06-14 10:23 38

Η ελληνική οικονοµία εκτιµάται ότι θα εισέλ-θει σε τροχιά θετικών ρυθµών ανάπτυξης το2014 µετά από έξι συναπτά έτη ύφεσης, όπωςπροκύπτει από την εξέλιξη των δεικτώνσυγκυρίας και οικονοµικού κλίµατος έωςτώρα. Οι εξαγωγές θα αποτελέσουν τον κύριοπυλώνα της ανάπτυξης, ενώ υπάρχουν καιθετικές ενδείξεις για αύξηση των επενδύσεων.Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελλη-νικής οικονοµίας ―αποτέλεσµα σε µεγάλοβαθµό των διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων―σε συνδυασµό µε την αύξηση της παγκόσµιαςζήτησης, αναµένεται να δώσει ώθηση στις εξα-γωγές. Οι επιχειρηµατικές επενδύσεις θα στη-ριχθούν στη βελτίωση της ανταγωνιστικότηταςκαι του οικονοµικού κλίµατος, καθώς και στηδιεύρυνση των δυνατοτήτων χρηµατοδότησηςτου ιδιωτικού τοµέα. Στην τόνωση των επεν-δύσεων εκτιµάται ότι θα συµβάλουν και οιιδιωτικοποιήσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη.Ο ρυθµός µείωσης της κατανάλωσης αναµέ-νεται να αποκλιµακωθεί στη διάρκεια του2014. Η µείωση της εγχώριας ζήτησης τατελευταία τρία χρόνια και η πτώση του εργα-τικού κόστους θα συνεχίσουν να επιδρούνπτωτικά στις τιµές, που εκτιµάται ότι θα µει-ώνονται κατά τη διάρκεια του 2014. Στοµέτωπο της απασχόλησης, οι πρόσφατες ενδεί-ξεις είναι ενθαρρυντικές για ανάσχεση τηςαύξησης της ανεργίας µέσα στο τρέχον έτος.

• Τα πρόσφατα στοιχεία για το ΑΕΠ, τουςδείκτες οικονοµικής δραστηριότητας καιτους δείκτες οικονοµικού κλίµατος συνη-γορούν στην εκτίµηση ότι η οικονοµία στα-θεροποιείται και πλησιάζει σε σηµείο µετα-στροφής προς θετικούς ρυθµούς ανάπτυξης(βλ. ∆ιάγραµµα ΙΙΙ.1). Αναλυτικότερα: Ταστοιχεία για το ΑΕΠ δείχνουν ισχυρή απο-κλιµάκωση του ετήσιου ρυθµού µείωσης τουΑΕΠ από -7% το 2012 σε -3,9% το 2013 καιαπό -6% το α’ τρίµηνο του 2013 σε -2,3% τοδ’ τρίµηνο του 2013 και -1,1% το α’ τρίµηνοτου 2014. Ο δείκτης βιοµηχανικής παρα-γωγής αυξάνεται το τελευταίο τετράµηνο(∆εκέµβριος 2013-Μάρτιος 2014), ενώ ο∆είκτης Υπευθύνων Προµηθειών (ΡΜΙ) στηβιοµηχανία διαµορφώνεται σε τιµές πουσηµατοδοτούν ανάκαµψη. Ο δείκτης λιανι-

κών πωλήσεων σταθεροποιείται, επιβεβαι-ώνοντας τις θετικές προσδοκίες των κατα-ναλωτών, οι οποίες παρουσιάζουν βελτίωσητο α’ πεντάµηνο του έτους.

• Σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις της Τράπεζαςτης Ελλάδος, η ελληνική οικονοµία θακαταγράψει θετικούς ρυθµούς ανάπτυξης τοβ’ εξάµηνο του 2014. Συνολικά η αύξησητου ΑΕΠ για το έτος υπολογίζεται στο0,5%. Η ανάκαµψη θα βασιστεί στηναύξηση των εξαγωγών και των επενδύσεων,ενώ ο ρυθµός µείωσης της ιδιωτικής κατα-νάλωσης αναµένεται να αποκλιµακωθείσηµαντικά στο επόµενο διάστηµα.

• Οι εξαγωγές αναµένεται να συνεχίσουν τηνανοδική τους πορεία ως αποτέλεσµα τηςβελτίωσης της ανταγωνιστικότητας και τηςαναµενόµενης αύξησης της εξωτερικήςζήτησης. Οι θετικές προβλέψεις αφορούν σεµεγάλο βαθµό τις εισπράξεις από τον του-ρισµό και τη ναυτιλία (που έχουν την τελευ-ταία πενταετία µερίδιο περίπου 52% στις


Ι I I ΜΑΚΡΟΟ ΙΚΟΝΟΜ ΙΚΕΣ ΕΞΕΛ Ι Ξ Ε Ι Σ ΚΑ ΙΠΡΟΟΠΤ ΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α

KEF II : 1 05-06-14 13:51 39

εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών). Ήδη τοα’ τρίµηνο του 2014 οι αφίξεις τουριστών καιοι προκρατήσεις για τουριστικά καταλύµατααυξήθηκαν, ενώ τα έσοδα από τη ναυτιλίακινούνται θετικά, αντανακλώντας την ανο-δική τάση του παγκόσµιου εµπορίου.

• Οι επενδύσεις ―εκτός των επενδύσεων σεκατοικίες― αναµένεται να ανακάµψουν ωςσυνέπεια της βελτίωσης της ανταγωνιστι-κότητας, των επιχειρηµατικών προσδοκιώνκαι των διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεωνστην αγορά προϊόντων. Παρότι ο τραπεζι-κός δανεισµός θα παραµείνει περιορισµέ-νος βραχυπρόθεσµα, η αποκατάσταση τηςκεφαλαιακής επάρκειας του τραπεζικούσυστήµατος θα ασκήσει σταδιακά θετικήεπίδραση στην προσφορά πιστώσεων. Επι-πλέον, µετά την επιτυχή έξοδο του ∆ηµο-σίου στις αγορές και τις αυξήσεις µετοχικούκεφαλαίου των τραπεζών µε σηµαντικήυπερκάλυψη, µεγάλες ελληνικές εταιρίεςσπεύδουν να εκδώσουν οµόλογα.

• Η αποκατάσταση της εµπιστοσύνης στιςπροοπτικές της οικονοµίας θα συνεχίσει ναδιευρύνει την πρόσβαση των εταιριών στιςκεφαλαιαγορές για χρηµατοδότηση, ωςεναλλακτική πηγή έναντι του τραπεζικούδανεισµού.1 Αξίζει να σηµειωθεί ότι τηνπερίοδο ∆εκεµβρίου 2012-Μαΐου 2014,µεγάλες ελληνικές εταιρίες άντλησαν συνο-λικά 4,8 δισεκ. ευρώ από τις αγορές εται-ρικών οµολόγων του εξωτερικού, αντι-σταθµίζοντας σε µεγάλο βαθµό τη µείωσητης τραπεζικής χρηµατοδότησης προς τιςεπιχειρήσεις του µη χρηµατοπιστωτικούτοµέα κατά 6,1 δισεκ. ευρώ το ίδιο διά-στηµα.

• Οι επιχειρηµατικές επενδύσεις αναµένεταινα αυξηθούν και λόγω των συγχρηµατοδο-τούµενων προγραµµάτων στο πλαίσιο τωνδιαρθρωτικών ταµείων της ΕΕ και τωνδανειοδοτήσεων της ΕΤΕπ προς µικροµε-σαίες επιχειρήσεις. Στην παρούσα συγκυρίαθα πρέπει να δοθεί προσοχή στην αξιολό-γηση των χρηµατοδοτούµενων επενδυτικώνσχεδίων προκειµένου οι πόροι να κατευ-

θύνονται προς τους πιο δυναµικούς τοµείς,έτσι ώστε η οικονοµία να οδηγηθεί σεµακροχρόνια βιώσιµο παραγωγικό µοντέλο.

• Η απασχόληση αναµένεται να αυξηθεί καιη ανεργία να αρχίσει να αποκλιµακώνεταιστη διάρκεια του 2014. Ήδη παρατηρείταισταθεροποίηση της απασχόλησης το α’δίµηνο του 2014, ενώ το α’ τετράµηνο του2014 καταγράφονται θετικές ροές µισθωτήςαπασχόλησης στον ιδιωτικό τοµέα. Ωστόσο,το επίπεδο της ανεργίας ―ιδιαίτερα τηςµακροχρόνιας ανεργίας και της ανεργίαςτων νέων― παραµένει ιδιαίτερα υψηλό καιαναµένεται να αποκλιµακωθεί µόνο στα-διακά, δεδοµένου και του τρέχοντος βαθ-µού υποαπασχόλησης του εργατικού δυνα-µικού.

• Ο πληθωρισµός θα παραµείνει σε αρνητικόεπίπεδο το 2014, ως αποτέλεσµα της πτώσηςτου κόστους εργασίας, της επίδρασης τηςµείωσης της εγχώριας ζήτησης, της υποχώ-ρησης των διεθνών τιµών πετρελαίου σεευρώ, της επίδρασης των µεταρρυθµίσεωνστην αγορά προϊόντων (άνοιγµα κλειστώνεπαγγελµάτων) και της φθίνουσας επίδρα-σης της έµµεσης φορολογίας. Μεσοπρόθε-σµα όµως οι τιµές θα σταθεροποιηθούνκαθώς η ανάκαµψη της οικονοµίας θα επι-ταχυνθεί το 2015.

1.1 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ∆ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

Εξελίξεις από την πλευρά της ζήτησης

Το 2013 το ΑΕΠ υποχώρησε µε ετήσιο ρυθµό3,9%. Στη µείωση του ΑΕΠ συνέβαλε ιδιαί-τερα η µείωση της ιδιωτικής κατανάλωσης καιλιγότερο αυτή των επενδύσεων, ενώ αντίθεταοι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών είχανθετική συµβολή στη µεταβολή του ΑΕΠ (βλ.Πίνακα ΙΙΙ.1). Σε σύγκριση µε το 2012, η αρνη-


11 Για µια ανάλυση των εναλλακτικών πηγών χρηµατοδότησης τωνεπενδύσεων βλ. επίσης: Τράπεζα της Ελλάδος, Νοµισµατική Πολι-τική – Ενδιάµεση Έκθεση, ∆εκέµβριος 2013, σελ. 64-72. Στην ανά-λυση εκείνη είχε διατυπωθεί η πρόβλεψη ότι η αποκατάσταση τηςεµπιστοσύνης στην οικονοµία θα διευρύνει την πρόσβαση των επι-χειρήσεων στις κεφαλαιαγορές για χρηµατοδότηση (σελ. 71-72).

KEF II: 1 05-06-14 13:51 40

τική συµβολή τόσο της ιδιωτικής κατανάλωσηςόσο και της δηµόσιας κατανάλωσης και τωνεπενδύσεων κυµάνθηκε σε χαµηλότερα επί-πεδα, ενώ η θετική συµβολή του εξωτερικούτοµέα περιορίστηκε λόγω της βραδύτερης µεί-ωσης των εισαγωγών.

Η υποχώρηση της ιδιωτικής κατανάλωσηςσυνεχίστηκε και το 2013, λόγω της µείωσηςτου διαθέσιµου εισοδήµατος των νοικοκυριών,αλλά µε βραδύτερους ρυθµούς έναντι του 2012(βλ. Πίνακα ΙΙΙ.1). Ειδικότερα, σύµφωνα µετους τριµηνιαίους µη χρηµατοοικονοµικούςλογαριασµούς των θεσµικών τοµέων πουδηµοσιεύει η ΕΛΣΤΑΤ, κατά το εννεάµηνοΙανουαρίου-Σεπτεµβρίου 2013, το ακαθάριστοδιαθέσιµο εισόδηµα του τοµέα των νοικοκυ-ριών και των µη κερδοσκοπικών ιδρυµάτωνπου εξυπηρετούν τα νοικοκυριά (ΜΚΙΕΝ)µειώθηκε κατά 8,1% σε σύγκριση µε την αντί-στοιχη περίοδο του 2012. Ως αποτέλεσµα, τανοικοκυριά εξακολουθούν να δαπανούνπλούτο που είχαν συσσωρεύσει τα προηγού-µενα έτη και η αποταµίευσή τους παραµένειέντονα αρνητική (βλ. ∆ιάγραµµα III.2).

Η ιδιωτική κατανάλωση, δεδοµένου ότι ταεισοδήµατα δεν αναµένεται να αυξηθούν,εκτιµάται ότι θα υποχωρήσει και το 2014,αλλά µε σαφώς βραδύτερους ρυθµούς έναντιτου 2013. Ενθαρρυντικές ενδείξεις για περαι-τέρω εξασθένηση του ρυθµού υποχώρησης τηςκατανάλωσης είναι η σταδιακή βελτίωση τηςκαταναλωτικής εµπιστοσύνης, η σταθεροποί-ηση του όγκου των λιανικών πωλήσεων καιτων εσόδων από ΦΠΑ, καθώς και η αύξησητου αριθµού των νέων επιβατικών αυτοκινή-των ιδιωτικής χρήσης που τέθηκαν σε κυκλο-φορία (βλ. Πίνακα III.2). Αξίζει επίσης νασηµειωθεί ότι η ιδιωτική κατανάλωση σταθε-ροποιήθηκε το δ’ τρίµηνο του 2013 σε σχέσηµε το αντίστοιχο τρίµηνο του 2012. Ταυτό-χρονα, και ενώ η τραπεζική χρηµατοδότησητης κατανάλωσης δεν αναµένεται να ενισχυ-θεί, παρατηρείται βελτίωση των επιχειρηµα-τικών προσδοκιών στο λιανικό εµπόριο (βλ.∆ιάγραµµα ΙΙΙ.3).

Το 2013 οι ακαθάριστες επενδύσεις πάγιουκεφαλαίου µειώθηκαν κατά 12,8% έναντι του2012, καθώς οι επιχειρήσεις παρέµειναν


Πίνακας IΙΙ.1 Ζήτηση και ΑΕΠ

(ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές και συµβολές ανά συνιστώσα, σε σταθερές αγοραίες τιµές 2005)

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Εθνικοί Λογαριασµοί, Μάρτιος 2014.Σηµείωση: Εντός παρενθέσεως, συµβολή σε εκατοστιαίες µονάδες.1 ∆εν περιλαµβάνονται αποθέµατα και στατιστικές διαφορές.

2009 2010 2011 2012 2013

Ιδιωτική κατανάλωση-1,6

(-1,2)-6,2

(-4,4)-7,7

(-5,6)-9,3

(-6,7)-6,0

(-4,2)

∆ηµόσια κατανάλωση4,9

(0,9)-8,7

(-1,7)-5,2

(-1,0)-6,9

(-1,3)-4,1

(-0,8)

Ακαθάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου -13,7

(-3,2)-15,0

(-3,0)-19,6

(-3,6)-19,2

(-3,0)-12,8

(-1,8)

Επενδύσεις σε κατοικίες -20,7(-1,7)

-21,6(-1,5)

-18,0(-1,0)

-32,9(-1,6)

-37,8(-1,3)

Εγχώρια τελική ζήτηση1 -3,0(-3,5)

-8,3(-9,1)

-9,3(-10,2)

-10,4(-11,1)

-6,6(-6,8)

Αποθέµατα και στατιστικές διαφορές (ως % του ΑΕΠ) -1,8 -0,3 0,4 0,7 1,6

Εγχώρια ζήτηση-5,4

(-6,2)-7,1

(-7,8)-8,7

(-9,5)-10,1

(-10,8)-5,7

(-5,9)

Εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών-19,4

(-4,7)5,2

(1,0)0,3

(0,1)-1,7

(-0,4)1,8

(0,4)

Εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών-20,2(7,7)

-6,2(1,9)

-7,3(2,3)

-13,8(4,2)

-5,3(1,6)

Εξωτερική ζήτηση…

(3,1)…

(2,9)…

(2,4)…

(3,8)…

(2,0)

Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν σε τιµές αγοράς -3,1 -4,9 -7,1 -7,0 -3,9

KEF II: 1 05-06-14 13:51 41

διστακτικές ως προς τις επενδύσεις ανανέω-σης του εξοπλισµού τους, ενώ και η τραπεζικήχρηµατοδότηση συνέχισε να είναι δυσχερής.2

Εντονότερη υπήρξε η πτώση των επενδύσεωνστις κατασκευές (-17,9%) σε σύγκριση µεαυτές σε µηχανήµατα και εξοπλισµό (-7,4%).Οι επενδύσεις για την κατασκευή κατοικιώνµειώθηκαν σηµαντικά, µε αποτέλεσµα η συµ-µετοχή τους στο σύνολο της επενδυτικήςδαπάνης της οικονοµίας να πέσει στο 18,3%,από 47,1% το 2007. Αντίθετα, ανοδικά κινή-θηκαν οι επενδύσεις σε λοιπές κατασκευές(+3,2%, έναντι -7,9% το 2012), χάρη και σταέργα προετοιµασίας των τεσσάρων µεγάλωνοδικών αξόνων.

Η επενδυτική ζήτηση ―κυρίως σε µηχανολο-γικό και µεταφορικό εξοπλισµό― αναµένεταινα ανακάµψει το 2014, καθώς ο προγραµµα-τισµός των επιχειρήσεων αποκτά ορίζονταεξόδου από την κρίση. Όπως καταγράφεταιαπό τους σχετικούς δείκτες, το εγχώριο επι-

χειρηµατικό κλίµα3 σηµείωσε περαιτέρω βελ-τίωση τους πρώτους µήνες του 2014 και οι επι-χειρήσεις προτίθενται να ανανεώσουν τονκεφαλαιακό τους εξοπλισµό προκειµένου ναδιατηρήσουν τη θέση τους στην αγορά, ανα-ζητώντας ταυτόχρονα, όσες έχουν την δυνα-τότητα, εναλλακτικούς τρόπους χρηµατοδότη-σης µέσω εταιρικών οµολόγων στις διεθνείςκεφαλαιαγορές. Τη θετική προοπτική επιβε-βαιώνουν ο αυξηµένος προϋπολογισµός τωνεπενδυτικών σχεδίων για υπαγωγή στον ανα-πτυξιακό νόµο στον πρώτο κύκλο του 2014(+372% σε σύγκριση µε το δεύτερο κύκλο του2013), τα ενθαρρυντικά αποτελέσµατα τηςέρευνας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής-ΙΟΒΕ γιατις επενδύσεις το 2014 (στην οποία καταγρά-φεται σηµαντική ενίσχυση των θετικών προ-


Πίνακας III.2 ∆είκτες καταναλωτικής ζήτησης (2009-2014)

(ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές)1

2009 2010 2011 2012 2013

2014(διαθέσιµη

περίοδος)

Όγκος λιανικού εµπορίου (γενικός δείκτης) -11,4 -6,2 -10,2 -12,2 -8,1 -0,1 (Ιαν.-Μάρτ.)

Όγκος λιανικού εµπορίου (εκτός καυσίµων και λιπαντικών)

-9,3 -6,9 -8,7 -11,8 -8,4 -3,0 (Ιαν.-Μάρτ.)

Είδη διατροφής-ποτά-καπνός2 -6,1 -5,5 -6,0 -9,0 -9,1 -0,4 (Ιαν.-Μάρτ.)

Ένδυση-υπόδηση 1,4 -11,4 -18,8 -20,6 -2,2 2,5 (Ιαν.-Μάρτ.)

Έπιπλα-ηλεκτρικά είδη-οικιακός εξοπλισµός -15,3 -12,7 -15,7 -16,3 -6,2 -3,3 (Ιαν.-Μάρτ.)

Βιβλία-χαρτικά-λοιπά είδη -24,0 -4,3 -5,2 -12,1 -0,1 7,4 (Ιαν.-Μάρτ.)

Έσοδα από ΦΠΑ (σταθερές τιµές) -10,2 0,1 -5,9 -12,8 -6,6 -0,4 (Ιαν.-Απρ.)

∆είκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών στο λιανικό εµπόριο

-21,4 -26,4 -0,5 -3,1 22,9 22,9 (Ιαν.- Μάιος)

∆είκτης εµπιστοσύνης καταναλωτών -46 -63 -74 -75 -69 -52,5 (Μάιος)

Νέες κυκλοφορίες Ι.Χ. επιβατικών αυτοκινήτων -17,4 -37,2 -29,8 -41,7 3,1 18,4 (Ιαν.-Απρ.)

Φορολογικά έσοδα από τέλη κινητής τηλεφωνίας3 13,2 37,1 -16,8 -7,9 -12,8 -0,9 (Ιαν.-Απρ.)

Τραπεζική χρηµατοδότηση της κατανάλωσης4 1,8 (∆εκ.) -4,2 (∆εκ.) -6,4 (∆εκ.) -5,1 (∆εκ.) -3,9 (∆εκ.) -2,9 (Απρ.)

Πηγές: ΕΛΣΤΑΤ (λιανικό εµπόριο, αυτοκίνητα), Υπουργείο Οικονοµικών (έσοδα ΦΠΑ, τέλη κινητής τηλεφωνίας), ΙΟΒΕ (προσδοκίες), ΙΟΒΕκαι Ευρωπαϊκή Επιτροπή (δείκτης εµπιστοσύνης καταναλωτών), Τράπεζα της Ελλάδος (χρηµατοδότηση κατανάλωσης). 1 Με εξαίρεση τον δείκτη εµπιστοσύνης καταναλωτών (διαφορά σταθµισµένων ποσοστών θετικών και αρνητικών απαντήσεων).2 Περιλαµβάνει τα µεγάλα καταστήµατα τροφίµων και τα ειδικευµένα καταστήµατα τροφίµων-ποτών-καπνού.3 Πάγια µηνιαία τέλη ανά σύνδεση έως τον Ιούλιο του 2009. Από τον Αύγουστο του 2009 νέο κλιµακούµενο τέλος συνδροµητών κινητής τηλε-φωνίας και τέλος καρτοκινητής τηλεφωνίας. 4 Περιλαµβάνονται τα δάνεια και τα τιτλοποιηµένα δάνεια. Οι ρυθµοί µεταβολής υπολογίζονται αφού ληφθούν υπόψη οι αναταξινοµήσειςδανείων, οι διαγραφές δανείων, οι διακυµάνσεις συναλλαγµατικών ισοτιµιών και η µεταβίβαση δανείων σε εγχώρια θυγατρική εταιρία παρο-χής πιστώσεων το 2009.

22 Η µεταβολή των καθαρών δανειακών ροών προς τις µη χρηµατο-οικονοµικές επιχειρήσεις άγγιξε το -5%, έναντι -3,3% το 2012.

33 Ο δείκτης οικονοµικού κλίµατος που καταρτίζει η Ευρωπαϊκή Επι-τροπή για την Ελλάδα βελτιώθηκε σηµαντικά στη διάρκεια του2013 (90,9, έναντι 80,3 το 2012) και σηµείωσε την υψηλότερη τιµήτων τελευταίων 67 µηνών το Μάρτιο του τρέχοντος έτους (97,5).

KEF II: 1 05-06-14 13:51 42

βλέψεων έναντι της προηγούµενης έρευνας),και η σταθερή αύξηση στη χρησιµοποίηση τουεργοστασιακού δυναµικού των βιοµηχανικώνεπιχειρήσεων, σύµφωνα µε το σχετικό δείκτητου ΙΟΒΕ, αν και ο δείκτης παραµένει σηµα-ντικά χαµηλότερος από τα µέσα επίπεδά τουσε περιόδους ανάπτυξης της οικονοµίας. Ταυ-τόχρονα, η χρηµατοοικονοµική εικόνα των επι-χειρήσεων αποκαθίσταται σταδιακά, γεγονόςπου εκτιµάται ότι διευκολύνει τη χρηµατοδό-τηση µακροχρόνιων επενδυτικών σχεδίων.4

Κρίσιµη για την ενίσχυση του επενδυτικού κλί-µατος στη χώρα θεωρείται η πορεία του προ-γράµµατος ιδιωτικοποιήσεων. Ήδη η ολοκλή-ρωση του διαγωνισµού για τον πρώην αερολι-µένα του Ελληνικού εκτιµάται ότι αποτελείθετικό σήµα µακροχρόνιας δέσµευσης εγχώ-ριων και ξένων κεφαλαίων στην ελληνική οικο-νοµία. Ο προγραµµατισµός του ΤΑΙΠΕ∆,πέραν των διαγωνισµών που ήδη βρίσκονται σεεξέλιξη (ΟΛΠ, 1η οµάδα τεσσάρων τουριστι-κών µαρινών, περιφερειακά αεροδρόµια,ΤΡΑΙΝΟΣΕ-ROSCO κ.ά.), περιλαµβάνει καιτην έναρξη διαδικασιών για µια ακόµη σειράαποκρατικοποιήσεων (ΟΛΘ, ∆ιεθνής Αερολι-µένας Αθηνών, Εγνατία Οδός, Α∆ΜΗΕ), αλλάκαι την έκδοση τίτλων έναντι µελλοντικών εσό-δων από αξιοποίηση ακινήτων του ∆ηµοσίου(δ’ τρίµηνο 2014). Εκτιµάται πάντως ότι η εκτε-νής νοµική και οικονοµική προετοιµασία τωνπροηγούµενων ετών, σε συνδυασµό µε τις πρό-σφατες αλλαγές στη λειτουργία του ΤΑΙΠΕ∆,θα οδηγήσουν σε επιτάχυνση των ιδιωτικοποι-ήσεων τα επόµενα χρόνια. Στη βελτίωση τουεπενδυτικού κλίµατος συµβάλλουν επίσηςστρατηγικές για την ανάδειξη της χώρας σεπεριφερειακό κέντρο διανοµής προϊόντων απότην Ασία προς την Ευρώπη (λιµάνια Πειραιάκαι Θεσσαλονίκης, ενδιαφέρον πολυεθνικώνHP, ZTE, Huawei, Sony, P&G) και για την ενί-σχυση των παραγωγικών-εξαγωγικών δυνατο-τήτων της χώρας (συνεργασίες στο χώρο τουφαρµάκου και της καπνοβιοµηχανίας).


44 Αξίζει να σηµειωθεί ότι από την ανάλυση ισολογισµών 1.210µεγάλων επιχειρήσεων στο δείγµα της ICAP για το 2013 προκύ-πτει ελαφρά µείωση των ζηµιών κατά 5,2% σε σχέση µε το 2012.Ωστόσο, αν εξαιρεθούν οι δύο µεγαλύτερες ζηµιογόνες εταιρίες,τότε το αποτέλεσµα µετατρέπεται σε θετικό, µε κέρδη ύψους 36,1εκ. ευρώ.

KEF II: 1 05-06-14 13:51 43

Οι επενδυτικές προοπτικές της οικονοµίαςενισχύονται και από τα εξής:

− τη δηµιουργία του Ελληνικού ΕπενδυτικούΤαµείου, µε τη συµµετοχή της ΕΤΕπ, της γερ-µανικής επενδυτικής τράπεζας KfW και άλλωνθεσµικών επενδυτών, η οποία αναµένεται ναλειτουργήσει θετικά στην προσέλκυση ξένωνκεφαλαίων και στην ενίσχυση της ρευστότηταςτων ΜΜΕ,

− την επανεκκίνηση των έργων των τεσσάρωνµεγάλων αυτοκινητοδρόµων (Ολυµπία Οδός,Ε65, Ιονία Οδός, Αυτοκινητόδροµος Αιγαίου),

− την ενίσχυση δράσεων όπως τα 23 υπό υλο-ποίηση έργα Σ∆ΙΤ, ο προϋπολογισµός τωνοποίων φθάνει στα 2,8 δισεκ. ευρώ.

Η επενδυτική δραστηριότητα στην κατασκευήκατοικιών αναµένεται να περιοριστεί περαι-τέρω, καθώς η εξέλιξη των όγκου των οικο-

δοµικών αδειών παραµένει ιδιαίτερα αρνη-τική και η χρηµατοδότηση για αγορά κατοι-κίας είναι εξαιρετικά περιορισµένη (βλ.Πίνακα III.3). Αντίθετα, οι δηµόσιες επενδύ-σεις αναµένεται να ανακάµψουν, µε δεδοµένοότι το Πρόγραµµα ∆ηµοσίων Επενδύσεων(Π∆Ε) προβλέπεται ελαφρά αυξηµένο σεσχέση µε το 2013 (6,8 δισεκ. ευρώ, έναντι 6,65δισεκ. ευρώ το 2013) και η έως τώρα εκταµί-ευσή του είναι ιδιαίτερα ικανοποιητική σεσχέση µε το 2013.

Η ηπιότερη υποχώρηση της κατανάλωσης καιτων επενδύσεων σε σχέση µε το 2012 είχε ωςαποτέλεσµα την αποκλιµάκωση του ρυθµούµείωσης των εειισσααγγωωγγώώνν ααγγααθθώώνν κκααιι υυππηηρρεε--σσιιώώνν (-5,3% το 2013) σε εθνικολογιστικήβάση. Οι εξαγωγές αγαθών, µετά από άνοδοκατά 2,0% το 2012, αυξήθηκαν κατά 2,7% το2013 (ΕΕ-17: 1,1%). Οι εξαγωγές υπηρεσιών,που είχαν σηµειώσει κάµψη για δύο διαδο-χικές χρονιές (κυρίως λόγω της µείωσης των


Πίνακας III.3 ∆είκτες επενδυτικής ζήτησης (2009-2014)

(ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές1)

2009 2010 2011 2012 2013


περίοδος)

Παραγωγή κεφαλαιακών αγαθών -22,5 -22,1 -9,7 -16,4 -12,2 16,5 (Ιαν.-Μάρτ.)

Βαθµός χρησιµοποίησης εργοστασιακού δυναµικού στη βιοµηχανία παραγωγής κεφαλαιακών αγαθών

73,4 66,1 62,7 58,2 61,4 65,2 (Ιαν.-Μάιος)

Τραπεζική χρηµατοδότηση των εγχώριων επιχειρήσεων2 5,1 (∆εκ.) 1,1 (∆εκ.) -2,0 (∆εκ.) -4,4 (∆εκ.) -4,9 (∆εκ.) -5,3 (Μάρτ.)

Εκταµιεύσεις Προγράµµατος ∆ηµοσίων Επενδύσεων (Π∆Ε)3 -2,8 -11,3 … -10,5 14,5 67,3 (Ιαν.-Απρ.)

∆είκτης παραγωγής στις κατασκευές (σταθερές τιµές) -17,5 -29,2 -28,1 -26,1 -4,1 …

Όγκος νέων οικοδοµών και προσθηκών βάσει αδειών -26,5 -23,3 -37,7 -30,6 -25,6 -25,8 (Ιαν.-Φεβρ.)

Παραγωγή τσιµέντου -21,4 -14,3 -37,8 -12,8 3,4 -2,3 (Ιαν.-Μάρτ.)

∆είκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών στις κατασκευές -31,4 -27,4 -27,8 26,1 50,6 49,7 (Ιαν.-Μάιος)

Τραπεζική χρηµατοδότηση του οικισµού4 3,7 (∆εκ.) -0,3 (∆εκ.) -2,9 (∆εκ.) -3,4 (∆εκ.) -3,3 (∆εκ.) -3,3 (Απρ.)

Πηγές: ΕΛΣΤΑΤ (παραγωγή κεφαλαιακών αγαθών, όγκος οικοδοµών, παραγωγή τσιµέντου, παραγωγή στις κατασκευές), ΙΟΒΕ (βαθµός χρη-σιµοποίησης, προσδοκίες), Τράπεζα της Ελλάδος (χρηµατοδότηση επιχειρήσεων, οικισµού και εκταµιεύσεις Π∆Ε). 1 Με εξαίρεση το βαθµό χρησιµοποίησης εργοστασιακού δυναµικού στη βιοµηχανία παραγωγής κεφαλαιακών αγαθών (ποσοστά %).2 Περιλαµβάνονται τα δάνεια, τα εταιρικά οµόλογα, καθώς και τα τιτλοποιηµένα δάνεια και τα τιτλοποιηµένα εταιρικά οµόλογα. Από τονΙούνιο του 2010 δεν περιλαµβάνονται τα δάνεια προς τους ελεύθερους επαγγελµατίες, τους αγρότες και τις ατοµικές επιχειρήσεις. Οι ρυθ-µοί µεταβολής υπολογίζονται αφού ληφθούν υπόψη οι αναταξινοµήσεις δανείων, οι διαγραφές δανείων, οι διακυµάνσεις συναλλαγµατικώνισοτιµιών, καθώς και τα εταιρικά οµόλογα και δάνεια που µεταβίβασαν τα πιστωτικά ιδρύµατα σε θυγατρικές τους τράπεζες εκτός Ελλάδοςκαι σε εγχώρια θυγατρική εταιρία παροχής πιστώσεων το 2009.3 Από τον Ιανουάριο του 2012 τα στοιχεία αφορούν πραγµατικές πληρωµές και όχι πιστώσεις του λογαριασµού δηµοσίων επενδύσεων.4 Περιλαµβάνονται τα δάνεια και τα τιτλοποιηµένα δάνεια. Οι ρυθµοί µεταβολής υπολογίζονται αφού ληφθούν υπόψη οι αναταξινοµήσειςδανείων, οι διαγραφές δανείων, οι διακυµάνσεις συναλλαγµατικών ισοτιµιών και η µεταβίβαση δανείων σε εγχώρια θυγατρική εταιρία παρο-χής πιστώσεων το 2009.

KEF II: 1 05-06-14 13:51 44

εισπράξεων από τη ναυτιλία), αυξήθηκαν το2013 (0,8%), υπό την επίδραση και της ανο-δικής τουριστικής ζήτησης από την αλλο-δαπή. Συνολικά οι εεξξααγγωωγγέέςς ααγγααθθώώνν κκααιι υυππηη--ρρεεσσιιώώνν, σε εθνικολογιστική βάση και σταθε-ρές τιµές, σηµείωσαν άνοδο κατά 1,8% το2013 (ΕΕ-17: 1,3%), έναντι µείωσης κατά1,7% το 2012.

Εξελίξεις από την πλευρά της προσφοράς

Το 2013 η αακκααθθάάρριισσττηη ππρροοσσττιιθθέέµµεεννηη ααξξίίαα (σεβασικές τιµές) της εγχώριας οικονοµίας υπο-χώρησε κατά 3,7% (βλ. Πίνακα III.4). Ανα-λυτικότερα, η προστιθέµενη αξία του τριτο-γενούς τοµέα µειώθηκε κατά 3,5%, της βιο-µηχανίας κατά 3,9%, των κατασκευών κατά18,2%, ενώ ο πρωτογενής τοµέας σηµείωσεοριακή άνοδο κατά 0,1%.

Η υποχώρηση της προστιθέµενης αξίας στηβιοµηχανία προήλθε κυρίως από την πτώση τηςπαραγωγής ηλεκτρισµού και των ορυχείων-µεταλλείων, ενώ η πτώση της παραγωγής στηµεταποίηση αποκλιµακώθηκε, καθώς η αυξη-µένη ζήτηση από το εξωτερικό αντιστάθµισε ενµέρει τη µείωση της εγχώριας ζήτησης. Η µεί-ωση της παραγωγής σε πολλούς κλάδους αντι-σταθµίστηκε εν µέρει από την αύξηση τουπροϊόντος των επιχειρήσεων στη φαρµακο-βιοµηχανία και στη διύλιση πετρελαίου, ενώκαι άλλοι µεταποιητικοί κλάδοι εµφάνισανθετικό πρόσηµο σε αντίθεση µε το 2012, όπουµόνο ένας κλάδος παρουσίασε ανάπτυξη. Ησταδιακή αποκλιµάκωση της πτώσης της µετα-ποιητικής δραστηριότητας στη διάρκεια του2013 αποτυπώθηκε και στην άνοδο του επιπέ-δου του δείκτη PMI (κατά µέσο όρο 46, έναντι41,2 το 2012 – βλ. ∆ιάγραµµα ΙΙΙ.4).


2009 2010 2011 2012 2013

Πίνακας III.4 Ακαθάριστη προστιθέµενη αξία σε βασικές τιµές (2009-2013)

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Τριµηνιαίοι Εθνικοί Λογαριασµοί, Μάρτιος 2014, µη εποχικώς διορθωµένα στοιχεία.Σηµείωση: Εντός παρενθέσεως, συµβολή σε εκατοστιαίες µονάδες.

(ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές και συµβολές ανά κλάδο, σε σταθερές τιµές 2005)

Γεωργία, δασοκοµία και αλιεία 5,2(0,2)

5,5(0,2)

-5,4(-0,2)

-0,8(0,0)

0,1(0,0)

∆ευτερογενής τοµέας -8,5(-1,5)

-9,9(-1,7)

-12,6(-2)

-8,4(-1,3)

-6,4(-0,9)

Βιοµηχανία συµπεριλαµβανοµένης της ενέργειας 2,0(0,2)

0,9(0,1)

-7,4(-0,9)

-5,3(-0,6)

-3,9(-0,5)

Κατασκευές -24,6(-1,8)

-32,3(-1,8)

-28,4(-1,1)

-20,7(-0,6)

-18,2(-0,5)

Tριτογενής τοµέας -1,2(-1,0)

-4,9(-3,7)

-5,7(-4,6)

-7,1(-5,7)

-3,5(-2,8)

Εµπόριο, ξενοδοχεία και εστιατόρια, µεταφορές και επικοινωνίες

-9,2(-2,5)

-3,8(-0,9)

-10,9(-2,8)

-14,2(-3,4)

-6,8(-1,5)

Ενηµέρωση και επικοινωνία 7,6(0,4)

-10,3(-0,6)

-8,1(-0,4)

-7,2(-0,4)

-8,9(-0,5)

Χρηµατοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες

-2,5(-0,1)

-1,0(-0,1)

-8,0(-0,5)

-8,3(-0,5)

-6,1(-0,3)

∆ραστηριότητες σχετικές µε την ακίνητη περιουσία 2,3(0,3)

-8,1(-1,1)

2,4(0,3)

0,6(0,1)

0,3(0,1)

Επαγγελµατικές, επιστηµονικές και τεχνικές δραστηριότητες 7,4(0,4)

-14,1(-0,9)

-18,1(-1,0)

-6,5(-0,3)

-9,0(-0,5)

∆ηµόσια διοίκηση και άµυνα 1,1(0,2)

-1,5(-0,3)

-0,8(-0,2)

-3,4(-0,7)

-0,3(-0,1)

Τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία 8,8(0,3)

-0,7(0)

-0,2(0)

-10,7(-0,5)

-1,2(-0,1)

Ακαθάριστη προστιθέµενη αξία σε βασικές τιµές -2,2 -5,2 -6,6 -7,0 -3,7

KEF II: 1 05-06-14 13:51 45

Το πρώτο τρίµηνο του 2014 η βιοµηχανικήπαραγωγή σηµείωσε άνοδο (+0,3%), παρά τογεγονός ότι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειαςείχε κάµψη (-1,3%) (βλ. ∆ιάγραµµα ΙΙΙ.5). Ηθετική αυτή εξέλιξη προέρχεται κυρίως από τηµεταποίηση (+0,9%), της οποίας οι κλάδοι πουκαταγράφουν ανάπτυξη φθάνουν τους 12 σεσύνολο 24. Μέσα στο πρώτο πεντάµηνο του2014, ο ∆είκτης Υπευθύνων Προµηθειών(PMI) κατέγραψε τέσσερις φορές τιµές άνωτου 50 (σηµατοδοτώντας ανάκαµψη του κλάδουτης µεταποίησης) και ταυτόχρονα παρουσιάζειάνοδο στην παραγωγή και τις νέες παραγγε-λίες, για 7 συνεχόµενους µήνες. Ο δείκτης επι-χειρηµατικών προσδοκιών στη βιοµηχανία,όπως καταγράφεται από το ΙΟΒΕ για το πρώτοπεντάµηνο του 2014, εµφανίζει βελτίωση, ενώκαι οι πωλήσεις της βιοµηχανίας στην εξωτε-ρική αγορά κινούνται ελαφρώς ανοδικά για τοπρώτο τρίµηνο (+0,7%, έναντι -0,7% για όλοτο 2013, βλ. ∆ιάγραµµα ΙΙΙ.4 και Πίνακα III.5).

Οι προσδοκίες των επιχειρήσεων του κκαατταα--σσκκεευυαασσττιικκοούύ κκλλάάδδοουυ το πρώτο πεντάµηνο του2014 καταγράφονται βελτιούµενες έναντι του2013 (βλ. Πίνακα ΙΙΙ.3). Ενώ οι προοπτικές τουκλάδου ενισχύονται από το γεγονός ότι τα έργαυποδοµής ξεκίνησαν, η συνεχιζόµενη υποχώ-ρηση της κατασκευής κατοικιών επιβαρύνει τηνοικονοµική δραστηριότητα που σχετίζεταιάµεσα ή έµµεσα µε την οικοδοµή. Πάντως, ηαναγκαία ρευστότητα για την υλοποίηση τωνέργων υποδοµής φαίνεται ότι εξασφαλίστηκε,µεταξύ άλλων µέσω της ενίσχυσης από τηνΕυρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) καιτης αξιοποίησης των πόρων του Εθνικού Στρα-τηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ) (εκτι-µάται ότι από το ∆εκέµβριο του 2013 έως τώραοι τέσσερις µεγάλοι οδικοί άξονες έχουν απορ-ροφήσει γύρω στα 900 εκατ. ευρώ).

Η υποχώρηση της προστιθέµενης αξίας τουτοµέα των υυππηηρρεεσσιιώώνν µε ετήσιο ρυθµό 3,5% το


KEF II: 1 05-06-14 13:51 46

2013 συνέβαλε κατά 2,8 εκατοστιαίες µονάδεςστη µεταβολή της συνολικής ακαθάριστης προ-στιθέµενης αξίας το ίδιο έτος (βλ. ΠίνακαΙΙΙ.6). Αύξηση ―οριακή― σηµείωσε µόνο οκλάδος των δραστηριοτήτων σχετικών µε τηνακίνητη περιουσία, ενώ υποχώρησαν οι κλά-δοι επαγγελµατικών, επιστηµονικών καιτεχνικών δραστηριοτήτων, ενηµέρωσης καιεπικοινωνίας, εµπορίου, ξενοδοχείων-εστια-τορίων και µεταφορών-επικοινωνιών, χρηµα-τοπιστωτικών και ασφαλιστικών δραστηριο-τήτων και ο κλάδος των τεχνών, διασκέδασηςκαι ψυχαγωγίας.

Ο κύκλος εργασιών στο λιανικό εµπόριο(συµπεριλαµβανοµένων των καυσίµων) µειώ-θηκε κατά 8,6% το 2013, λόγω της ασθενικήςεγχώριας ζήτησης. Ωστόσο, το πρώτο τρίµηνοτου 2014 υποχώρησε µόνο κατά 2,7% έναντι

του αντίστοιχου διαστήµατος του 2013,καθώς οι µειώσεις των τιµών σε πολλές κατη-γορίες αγαθών και η εκπτωτική πολιτική τωνεπιχειρήσεων στηρίζουν τις λιανικές πωλή-σεις. Η σταδιακή βελτίωση των επιχειρηµατι-κών προσδοκιών στο λιανικό εµπόριο, όπωςκαταγράφεται κυρίως από το β’ εξάµηνο του2013 και ύστερα, αντανακλά την εξασθένησητων αρνητικών πιέσεων στις επιχειρήσεις τουλιανεµπορίου και ενδεχοµένως το θετικό αντί-κτυπο από τις διαρθρωτικές µεταρρυθµίσειςπου έχουν πραγµατοποιηθεί στον κλάδο τατελευταία χρόνια.5


55 Χαρακτηριστικά παραδείγµατα είναι η πρόσφατη ψήφιση τουνόµου 4254/2014 “Μέτρα στήριξης και ανάπτυξης της ελληνικήςοικονοµίας στο πλαίσιο εφαρµογής του ν. 4046/2012 και άλλες δια-τάξεις”, ΦΕΚ 85Α/07.04.2014 (υποπαράγραφοι ΣΤ.1-ΣΤ.5) και τουνόµου 4177/2013 “Κανόνες ρύθµισης της αγοράς προϊόντων καιτης παροχής υπηρεσιών και λοιπές διατάξεις”, ΦΕΚ173Α/08.08.2013 (σελ. 2693-2711).

Πίνακας IΙI.5 ∆είκτες δραστηριότητας στη βιοµηχανία (2009-2014)

(ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές)1

2009 2010 2011 2012 2013

2014(διαθέσιµη περίοδος)

Πηγές: ΕΛΣΤΑΤ (δείκτης βιοµηχανικής παραγωγής, δείκτες κύκλου εργασιών και νέων παραγγελιών στη βιοµηχανία), ΙΟΒΕ (επιχειρηµα-τικές προσδοκίες, βαθµός χρησιµοποίησης εργοστασιακού δυναµικού) και Markit Economics και Ελληνικό Ινστιτούτο Προµηθειών (PΜΙ).1 Εκτός του βαθµού χρησιµοποίησης εργοστασιακού δυναµικού στη βιοµηχανία και του ∆είκτη Υπευθύνων Προµηθειών (PMI) στη µεταποίηση,στους οποίους γίνεται αναφορά σε επίπεδα δεικτών.2 Αφορά τις πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών των βιοµηχανικών επιχειρήσεων σε όρους αξίας.3 Εποχικά διορθωµένος δείκτης, τιµή άνω του 50 υποδηλώνει άνοδο.

1. ∆είκτης βιοµηχανικής παραγωγής (γενικός) -9,4 -5,9 -7,8 -3,4 -3,6 0,3 (Ιαν.-Μάρτ.)

Μεταποίηση -11,2 -5,1 -8,5 -4,2 -2,0 0,9 (Ιαν.-Μάρτ.)

Ορυχεία-λατοµεία -11,8 -6,5 0,6 0,7 -9,8 0,4 (Ιαν.-Μάρτ.)

Ηλεκτρισµός -4,2 -9,2 -8,8 -3,0 -6,9 -1,3 (Ιαν.-Μάρτ.)

Βασικές οµάδες αγαθών

Ενέργεια -2,9 -4,9 -8,4 5,3 -4,0 -2,4 (Ιαν.-Μάρτ.)

Ενδιάµεσα αγαθά -18,4 -0,9 -8,8 -10,6 -3,1 3,8 (Ιαν.-Μάρτ.)

Κεφαλαιακά αγαθά -22,5 -22,1 -9,7 -16,4 -12,2 -16,5 (Ιαν.-Μάρτ.)

∆ιαρκή καταναλωτικά αγαθά -20,7 -13,4 -15,6 -18,4 -14,6 -9,4 (Ιαν.-Μάρτ.)

Μη διαρκή καταναλωτικά αγαθά -4,1 -7,2 -4,8 -6,0 -1,4 -0,2 (Ιαν.-Μάρτ.)

2. ∆είκτης κύκλου εργασιών στη βιοµηχανία2 -23,2 6,0 7,1 3,0 -6,4 -1,7 (Ιαν.-Μάρτ.)

Εγχώρια αγορά -22,2 -0,7 -2,3 -6,4 -10,7 -3,8 (Ιαν.-Μάρτ.)

Εξωτερική αγορά -25,6 29,3 21,6 20,2 -0,7 0,7 (Ιαν.-Μάρτ.)

4. ∆είκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών στη βιοµηχανία

-21,5 5,1 1,4 0,4 13,7 4,3 (Ιαν.-Μάιος)

5. Βαθµός χρησιµοποίησης εργοστασιακού δυναµικού στη βιοµηχανία

70,5 68,5 67,6 64,4 65,9 67,1 (Ιαν.-Μάιος)

6. ∆είκτης Υπευθύνων Προµηθειών για τη µεταποίηση (PMI)3 45,3 43,8 43,6 41,2 46,0 51,0 (Μάιος)

KEF II: 1 05-06-14 13:51 47

Εξαίρεση στην πτωτική πορεία του τοµέα τωνυπηρεσιών, σύµφωνα µε τα στοιχεία για τονκύκλο εργασιών σε τρέχουσες τιµές (βλ.Πίνακα III.6), αποτέλεσαν τα ταξιδιωτικάπρακτορεία, οι υπηρεσίες παροχής καταλύ-µατος και εστίασης και οι αεροπορικές µετα-φορές, που εµφάνισαν αύξηση κατά 13,1%,4,8% και 14,3% αντίστοιχα, κυρίως λόγω τηςκαλής και παρατεταµένης τουριστικής περιό-δου.6 Αντίθετα, συρρίκνωση εµφανίζουν οκύκλος εργασιών του κλάδου της διαφήµισηςκαι έρευνας αγοράς, των δραστηριοτήτωναρχιτεκτόνων-µηχανικών, του κλάδου τωντηλεπικοινωνιών και του χονδρικού εµπορίου.

Ο δείκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών τουΙΟΒΕ στις υπηρεσίες εκτός λιανικού εµπο-ρίου και τραπεζών κινείται ανοδικά το α’πεντάµηνο του 2014, σηµειώνοντας αύξησηκατά 29,0% σε σχέση µε το 2013. Οι τουρι-στικές επιχειρήσεις εµφανίζονται ιδιαίτερααισιόδοξες, ενώ σηµαντική αύξηση παρου-σίασαν οι τουριστικές αφίξεις και τα έσοδααπό τουριστικές υπηρεσίες το πρώτο τρίµηνοτου 2014.


66 Εξαιτίας της επιµήκυνσης της τουριστικής περιόδου πέραν τουΣεπτεµβρίου, ο κύκλος εργασιών στους κλάδους αυτούς ενισχύθηκεσηµαντικά κατά το δ’ τρίµηνο του 2013, σηµειώνοντας αύξηση κατά41,3% και 35,9% έναντι του ίδιου διαστήµατος του 2012.

Πίνακας III.6 ∆είκτες δραστηριότητας στον τοµέα των υπηρεσιών (2009-2014)

(ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές)

2009 2010 2011 2012 2013


περίοδος)

A. ∆είκτες κύκλου εργασιών στις υπηρεσίες

1. Εµπόριο

Χονδρικό εµπόριο -8,9 -5,9 -13,5 -12,2 -11,5 ---

Λιανικό εµπόριο -10,2 -1,2 -7,2 -11,0 -8,6 -2,7 (Ιαν.-Μάρτ.)

Εµπορία και επισκευή αυτοκινήτων-µοτοσικλετών -15,7 -36,5 -26,5 -29,3 -2,8 ---

2.Μεταφορές

Χερσαίες µεταφορές -31,5 -18,1 -1,7 -3,3 -4,3 ---

Θαλάσσιες και ακτοπλοϊκές µεταφορές -22,8 -8,5 -2,7 -15,3 -7,4 ---

Αεροπορικές µεταφορές -11,7 -7,0 -0,9 -1,1 14,3 ---

Αποθήκευση και υποστηρικτικές προς τις µεταφορές δραστηριότητες

-32,2 -10,8 -7,9 -4,8 -7,0 ---

3.Ξενοδοχεία και εστιατόρια

Υπηρεσίες παροχής καταλύµατος και εστίασης -9,1 -8,2 -7,4 -17,2 4,8 ---

4.Ενηµέρωση και επικοινωνία

Τηλεπικοινωνίες -8,9 -11,3 -8,9 -5,1 -11,6 ---

Παραγωγή κιν/κών ταινιών-βίντεο-τηλεοπτικών προ-γραµµάτων - ηχογραφήσεις και µουσικές εκδόσεις

1,4 -6,6 -28,4 -4,9 -5,1 ---

∆ραστηριότητες προγραµµατισµού και ραδιοτηλεοπτικών εκποµπών

-6,7 -2,1 -27,1 -16,3 -7,9 ---

5.Επαγγελµατικές-επιστηµονικές-τεχνικές δραστηριότητες

Νοµικές-λογιστικές δραστηριότητες και υπηρεσίεςπαροχής συµβουλών διαχείρισης

-12,4 -7,3 -0,3 4,5 0,8 ---

∆ραστηριότητες αρχιτεκτόνων-µηχανικών -18,6 -20,4 -19,6 -12,3 -13,6 ---

Υπηρεσίες διαφήµισης και έρευνας αγοράς -18,4 -23,8 -21,2 -16,7 -20,9 ---

Ταξιδιωτικά πρακτορεία και λοιπές δραστηριότητες

-9,9 -24,5 -35,3 -26,9 13,1 ---

Β. Επιβατική κίνηση

Eπιβάτες ∆ιεθνούς Αερολιµένα Αθηνών (∆ΑΑ) -1,5 -5,0 -6,3 -10,4 -3,2 14,3 (Ιαν.-Απρ.)

Επιβάτες Aegean Airlines1 9,9 -5,1 4,2 -5,8 44,6 12,2 (Ιαν.-Μάρτ.)

Επιβατική κίνηση Οργανισµού Λιµένος Πειραιώς (ΟΛΠ) -3,8 -6,0 -0,8 -17,5 1,0 ---

Γ. ∆είκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών στις υπηρεσίες -28,3 -9,3 -2,9 -11,2 28,4 29,0 (Ιαν.-Μάιος)

Πηγές: ΕΛΣΤΑΤ (δείκτες κύκλου εργασιών στις υπηρεσίες), ∆ΑA, Aegean Airlines, OΛΠ και ΙΟΒΕ (προσδοκίες).1 Περιλαµβάνονται και οι ναυλωµένες πτήσεις (charter).

KEF II: 1 05-06-14 13:51 48

Η αναπτυξιακή προοπτική του 2014-2015 ανα-µένεται να στηριχθεί στη δυναµική των µεταρ-ρυθµίσεων της τελευταίας τετραετίας. Πρό-σφατες πρωτοβουλίες περιλαµβάνουν µέτραγια τη βελτίωση του επιχειρηµατικού περι-βάλλοντος µέσω της περαιτέρω µείωσης τουκόστους έναρξης επιχειρήσεων και της απλο-ποίησης γραφειοκρατικών διαδικασιών (π.χ.έναρξη δραστηριότητας µε απλή κοινοποίησηπρος τους αρµόδιους δηµόσιους φορείς καιαντικατάσταση του ελέγχου των τελευταίων µετην επιχειρηµατική ευθύνη, κατάργηση τηςυποχρέωσης υποβολής πρωτότυπων ή επικυ-ρωµένων εγγράφων), καθώς και την άρσηπεριορισµών στην αδειοδότηση και τη λει-τουργία επιχειρήσεων (π.χ. αδειοδότηση βιο-µηχανικών µονάδων στην Αττική, χρήση φορ-τηγού ΙΧ). Ορισµένες από τις νέες ρυθµίσειςστοχεύουν στο άνοιγµα επαγγελµάτων (π.χ.αναλογιστές) και αντλώντας και από τασυµπεράσµατα της εργαλειοθήκης του ΟΟΣΑγια τον ανταγωνισµό απελευθερώνουν οικο-νοµικές δραστηριότητες στην εφοδιαστικήαλυσίδα (π.χ. παραγωγή γαλακτοκοµικών), τηλιανική πώληση (π.χ. άρτου, φαρµάκων, καυ-σίµων, βιβλίων), τη βιοµηχανία (π.χ. οικοδο-µικών υλικών) και τις κατασκευές και µετα-φορές στον τουριστικό κλάδο. Αξίζει επίσηςνα σηµειωθούν περαιτέρω δράσεις για τονεξορθολογισµό των δηµόσιων δαπανών και τηβελτίωση της ποιότητας του κράτους, όπως ησυγχώνευση ή κατάργηση φορέων, η έναρξητης διαδικασίας αξιολόγησης των δηµοσίωνυπαλλήλων, ο περιορισµός (κατά περίπτωση)των συναρµοδιοτήτων διαφορετικών δηµό-σιων φορέων.

1.2 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ

Κατά τη διάρκεια του 2013 συνεχίστηκαν οιπιέσεις στις εµπορικές αξίες, τις τιµές και ταµισθώµατα τόσο των οικιστικών όσο και τωνεπαγγελµατικών ακινήτων. Βασικά χαρακτη-ριστικά της αγοράς ήταν η ιδιαίτερα περιορι-σµένη ζήτηση και η υπερβάλλουσα προσφορά,που µπορούν να αποδοθούν κυρίως στα υψηλάποσοστά ανεργίας και την περαιτέρω συρρί-κνωση του διαθέσιµου εισοδήµατος των νοι-

κοκυριών, τη φορολογική επιβάρυνση της ακί-νητης περιουσίας, καθώς και στην έλλειψηρευστότητας µε δεδοµένους τους αυστηρότε-ρους όρους της τραπεζικής χρηµατοδότησης.Ωστόσο, οι πρώτες ενδείξεις σταθεροποίησηςτης αγοράς ακινήτων καταγράφονται από τουςτελευταίους µήνες του 2013 και µετά, ενώ σχε-τική κινητικότητα διαφαίνεται πλέον ειδικάστον τοµέα των ακινήτων εισοδήµατος, ωςαποτέλεσµα της βελτίωσης του οικονοµικούκλίµατος και των προσδοκιών.

Στην ααγγοορράά ττωωνν κκααττοοιικκιιώώνν, η µείωση τωντιµών συνεχίστηκε µε υψηλούς ρυθµούς το2013, αν και σταδιακή αποκλιµάκωση τωνρυθµών αυτών καταγράφεται από τις αρχέςτου ίδιου έτους. Ειδικότερα, στοιχεία πουσυλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύµατα δεί-χνουν ότι οι τιµές των διαµερισµάτων υπο-χώρησαν µε µέσο ετήσιο ρυθµό 10,3% το 2013έναντι 11,7% το 2012, ενώ από το τελευταίοτρίµηνο του 2012 που καταγράφηκε ο υψη-λότερος ρυθµός µείωσης των τιµών (-12,8%σε ετήσια βάση) έως και τα πιο πρόσφαταδιαθέσιµα στοιχεία (α’ τρίµηνο 2014: -7,5%)υπάρχει µία σαφής και σταδιακή αποκλιµά-κωση των ρυθµών µείωσης των τιµών. Σωρευ-τικά πάντως από το 2008 (µέσο επίπεδο) έωςτο α’ τρίµηνο του 2014 οι τιµές των διαµερι-σµάτων µειώθηκαν κατά 34,4% µε βάση ταστοιχεία που συγκεντρώνονται από ταπιστωτικά ιδρύµατα, ενώ ακόµη µεγαλύτερηµείωση δείχνουν τα στοιχεία που συγκε-ντρώνονται από τα κτηµατοµεσιτικά γραφεία.Η υποχώρηση των τιµών ήταν εντονότερη σταδύο µεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα: -37,6%και Θεσσαλονίκη: -37,8%) έναντι των άλλωνµεγάλων πόλεων (-31,1%) και των λοιπώνπεριοχών (-29,6%), καθώς και για τα µεγα-λύτερου εµβαδού ακίνητα στις σχετικά ακρι-βότερες περιοχές της χώρας.

Η στροφή του αγοραστικού ενδιαφέροντοςτων νοικοκυριών προς παλαιότερα ακίνητα,µικρότερου εµβαδού και χαµηλότερης αξίαςσε µεσαίου κόστους περιοχές, που καταγρά-φηκε από την αρχή της τρέχουσας κρίσης,συνεχίστηκε το 2013 και τους πρώτους µήνεςτου 2014. Τα αποτελέσµατα της τριµηνιαίας


KEF II: 1 05-06-14 13:51 49

έρευνας κτηµατοµεσιτικών γραφείων καισυµβούλων ακίνητης περιουσίας της Τράπε-ζας της Ελλάδος δείχνουν ότι το 2013 µόλις το17% των συναλλαγών πραγµατοποιήθηκε µετη συµµετοχή τραπεζικού δανεισµού, ενώ τοµέσο ποσοστό δανειοδότησης ανήλθε σεπερίπου 35% επί της συνολικής αξίας τουακινήτου.7

Οι πτωτικές τάσεις στις τιµές των κατοικιώνείναι πιθανόν να συνεχιστούν και τα επόµενατρίµηνα, αλλά µε σχετικά πιο συγκρατηµένουςρυθµούς, καθώς οι υψηλοί ρυθµοί µείωσης τωντιµών που είχαν καταγραφεί το 2012 αµβλύ-νονται συνεχώς σε όλα τα επόµενα τρίµηνα. Ηανάκαµψη της αγοράς κατοικιών αναµένεταιµε σχετική καθυστέρηση, καθώς εξαρτάταικυρίως από τη σταθερή ενίσχυση του διαθέ-σιµου εισοδήµατος των νοικοκυριών, τηναύξηση της απασχόλησης, αλλά και τη βελ-τίωση των συνθηκών χρηµατοδότησης από τοτραπεζικό σύστηµα.

Ο κλάδος των εεππααγγγγεελλµµααττιικκώώνν αακκιιννήήττωωννπαρουσίασε δραµατική συρρίκνωση τα τελευ-ταία έτη, µε σηµαντικές πιέσεις για επανα-διαπραγµάτευση και µείωση των ενοικίων,ιδίως σε συνοικιακά εµπορικά ακίνητα, σεαποθηκευτικούς χώρους και σε λιγότερο πλε-ονεκτικά κτίρια γραφείων. Τόσο οι µισθωτι-κές όσο και οι αγοραίες αξίες µειώθηκαν το2013, µε µέσο ετήσιο ρυθµό -16,3% και -16,9%αντίστοιχα (στοιχεία από την έρευνα κτηµα-τοµεσιτικών γραφείων), ενώ οι αποδόσεις γιακαταστήµατα και γραφεία υψηλών προδια-γραφών κινήθηκαν κοντά στο 8,5%-9,0%. Ηφορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περι-ουσίας τα τελευταία έτη, η οποία σε πολλέςπεριπτώσεις βασίστηκε σε πλασµατικές καιόχι πραγµατικές αξίες, έχει επιτείνει τηνύφεση στην αγορά ακινήτων και έχει απο-θαρρύνει σηµαντικά τη ζήτηση.8 Οι πρόσφα-τες νοµοθετικές ρυθµίσεις σε σχέση µε τηφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας έχουνπεριορίσει την αβεβαιότητα ως προς το φορο-λογικό καθεστώς των ακινήτων, ενώ η σηµα-ντική µείωση του φόρου µεταβιβάσεων (στο3%) εκτιµάται ότι θα συντελέσει στηναύξηση της πολύ χαµηλής συχνότητας των

συναλλαγών στην εγχώρια αγορά. Ωστόσο, ηεφαρµογή από τις αρχές του 2014 του φόρουυπεραξίας στις µεταβιβάσεις ακινήτων (Ν.4172/2013) δηµιούργησε ουσιαστική απραξίαστην ελληνική κτηµαταγορά, καθώς υπήρξανσηµαντικές ασάφειες και ζητήµατα ορθολο-γικού προσδιορισµού της φορολογητέας υπε-ραξίας. Με τις πιο πρόσφατες τροποποιητικέςρυθµίσεις (Ν. 4254/2014) εξαλείφθηκαν οιασάφειες και αντιµετωπίστηκαν αυτά τα ζητή-µατα, ωστόσο η καθυστέρηση στην έκδοση τωνσχετικών κανονιστικών αποφάσεων και πρά-ξεων που προβλέπονται από το νέο νόµο είχεως αποτέλεσµα να διατηρηθεί η απραξία αυτήτουλάχιστον για το α’ τρίµηνο του 2014.

Παρά τη σηµαντική συρρίκνωση της αγοράς,το 2013 έγιναν ορισµένες µεµονωµένες συµ-φωνίες αγοραπωλησίας ακινήτων µεγάληςαξίας, µε τις οποίες υπολογίζεται ότι τοπο-θετήθηκαν στην ελληνική αγορά επαγγελµα-τικών ακινήτων περισσότερα από 1 δισεκ.ευρώ. ∆ραστήριες αποδείχθηκαν και οι Ανώ-νυµες Εταιρίες Επενδύσεων Ακίνητης Περι-ουσίας (ΑΕΕΑΠ), καθώς το νέο θεσµικόπλαίσιο (Ν. 4141/2013) εισήγαγε σηµαντικέςβελτιώσεις, πρόσθετα κίνητρα και µεγαλύτερηευελιξία στη διαµόρφωση του χαρτοφυλακίουτους. Η πρόσφατη σηµαντική παρουσία ξένωνεπενδυτικών χαρτοφυλακίων στο µετοχικόκεφάλαιο της Εθνική Πανγαία και τηςΕurobank Properties διασφαλίζει πρόσθετησηµαντική ρευστότητα στον κλάδο, η οποίααναµένεται να αποτυπωθεί σε νέες επενδύ-σεις εντός του 2014.


77 Στις αρχές του 2009 το 82% των συναλλαγών πραγµατοποιήθηκεµε τη συµµετοχή τραπεζικού δανεισµού, ενώ το µέσο ποσοστόδανειοδότησης ήταν περίπου 70% επί της συνολικής αξίας τουακινήτου. Η µέση περίοδος αναµονής για τη διάθεση των προ-σφερόµενων προς πώληση ακινήτων υπερδιπλασιάστηκε στηνπερίοδο της κρίσης (από περίπου 5 µήνες στις αρχές του 2009 σεπερίπου ένα έτος το 2013), ενώ αυξήθηκε σηµαντικά το µέσοποσοστό της έκπτωσης επί της αρχικής τιµής (από 12,6% σε20,7% αντίστοιχα). Βλ. αποτελέσµατα τριµηνιαίας έρευνας κτη-µατοµεσιτικών γραφείων και συµβούλων ακίνητης περιουσίαςστο δικτυακό τόπο της Τράπεζας της Ελλάδος,http://www.bankofgreece.gr/Pages/el/Statistics/realestate/publications.aspx.

88 Η στρέβλωση, η οποία προκαλείται από την ύπαρξη αντικειµενι-κών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (π.χ. ακίνητα µεγάλου µεγέ-θους σε “ακριβές” περιοχές, υποβαθµισµένες περιοχές τουκέντρου της Αθήνας κ.ά.) υπερβαίνουν σηµαντικά τις εµπορικέςαξίες των ακινήτων, οδηγεί σε τεχνητή υπερφορολόγηση της ακί-νητης περιουσίας.

KEF II: 1 05-06-14 13:51 50

Από την αρχή του τρέχοντος έτους καταγρά-φεται σηµαντική βελτίωση του επενδυτικούκλίµατος και των προσδοκιών, µε το επενδυ-τικό ενδιαφέρον να επικεντρώνεται κυρίως σεακίνητα εισοδήµατος. Ως πιο δυναµικοί σεεπίπεδο ενδιαφέροντος εµφανίζονται οτοµέας των τουριστικών ακινήτων-ξενοδοχει-ακών µονάδων, αλλά και ο τοµέας των µισθω-µένων γραφειακών χώρων και καταστηµάτωνυψηλών προδιαγραφών. Παράλληλα, το γενι-κότερο ενδιαφέρον για µεγάλου µεγέθουςαποθηκευτικούς χώρους υψηλών προδιαγρα-φών φαίνεται να έχει ενισχυθεί.9 Σηµειώνεταιπάντως ότι, παρά το ενδιαφέρον που κατα-γράφεται, η υφιστάµενη προσφορά επαγγελ-µατικών ακινήτων σε µεγάλο βαθµό δεν πλη-ροί τα ζητούµενα επενδυτικά χαρακτηριστικά,ενώ η οριστικοποίηση των συµφωνιών συχνάπροσκρούει σε νοµικά ζητήµατα και δυσκολίεςπου πηγάζουν από το υφιστάµενο θεσµικόπλαίσιο (χρήσεις γης, πολεοδοµικοί κανονι-σµοί κ.λπ.), τη γραφειοκρατία και τον κατα-κερµατισµό της ιδιοκτησίας, αλλά και τα µηρεαλιστικά οικονοµικά ανταλλάγµατα πουπολλές φορές ζητούνται από µεµονωµένουςιδιοκτήτες (εξαιτίας των πολύ υψηλών αρχι-κών τιµών κτήσης των ακινήτων τους). Η γρα-φειοκρατία που χαρακτηρίζει την ελληνικήκτηµαταγορά, σε συνδυασµό µε την ασάφειατων πολεοδοµικών κανονισµών και τις πολ-λαπλές παραβάσεις του, την έλλειψη ενός στα-θερού και σαφούς πλαισίου χωροταξικού σχε-διασµού και χρήσεων γης, καθώς και την ανυ-παρξία πλήρους και ακριβούς κτηµατολογίου,αποτελούν ορισµένους ακόµη παράγοντες πουαποθαρρύνουν τη ζήτηση, συχνά αποτρέπουντην ολοκλήρωση επενδυτικών συµφωνιών καιδυσχεραίνουν την αξιοποίηση της ακίνητηςπεριουσίας του ∆ηµοσίου.

Οι τιµές των επαγγελµατικών ακινήτων υψη-λών προδιαγραφών στις κύριες αγορές(prime) αναµένεται να σταθεροποιηθούν το2014, ενώ ακόµη πιο θετικές είναι οι προβλέ-ψεις για τα ανώτερης κατηγορίας τουριστικάακίνητα ως αποτέλεσµα της αναµενόµενηςσηµαντικής αύξησης της τουριστικής ζήτησης.Για τα επαγγελµατικά ακίνητα χαµηλότερωνπροδιαγραφών εκτιµάται ότι οι τιµές θα υπο-

στούν περαιτέρω µείωση τα επόµενα τρίµηνα,ενώ η ανάκαµψη της ευρύτερης αγοράς ανα-µένεται σταδιακά από το επόµενο έτος, εφό-σον βέβαια η παρούσα τάση δεν ανακοπεί απόεξωγενείς για την αγορά παράγοντες (πολι-τικούς παράγοντες, διεθνή συγκυρία κ.ά.).Μεσοπρόθεσµα, αναµένεται επίσης η στα-διακή ανάπτυξη νέου αποθέµατος επαγγελ-µατικών ακινήτων υψηλών προδιαγραφών, γιατο οποίο ήδη καταγράφεται ζήτηση, χωρίςωστόσο να υπάρχει αξιόλογη προσφορά.Πάντως, στο βαθµό που θα περιορίζεταιπεραιτέρω η αβεβαιότητα και θα ενισχύονταιοι προοπτικές ανάκαµψης της ελληνικής οικο-νοµίας, σε συνδυασµό µε την αντιµετώπισητων επιµέρους θεσµικών ζητηµάτων από τηνπλευρά του ∆ηµοσίου και τη βελτίωση τουοικονοµικού κλίµατος, εκτιµάται ―µε δεδο-µένο το αναδυόµενο επενδυτικό ενδιαφέ-ρον― ότι µπορεί να ανακοπεί η ραγδαία πτω-τική πορεία που καταγράφηκε στην περίοδοτης τρέχουσας κρίσης και να επέλθει σταθε-ροποίηση και σταδιακή ανάκαµψη της ελλη-νικής κτηµαταγοράς.

Στον τοµέα της ααξξιιοοπποοίίηησσηηςς ττηηςς αακκίίννηηττηηςς ππεερριι--οουυσσίίααςς ττοουυ ∆∆ηηµµοοσσίίοουυ, ο ρυθµός υλοποίησης τουσχετικού προγράµµατος το 2013 παρέµεινεβραδύς και τα ταµειακά έσοδα χαµηλά. Η πιοσηµαντική από τις αξιοποιήσεις που δροµο-λογήθηκαν αφορά την εκµετάλλευση και ανά-πτυξη της έκτασης του Αστέρα Βουλιαγµένης,η οποία εκτιµάται ότι θα δηµιουργήσει σηµα-ντικού ύψους προστιθέµενη αξία τα επόµεναέτη. Το Μάρτιο του 2014 ολοκληρώθηκε η πιοσηµαντική ίσως διαγωνιστική διαδικασία,αυτή για την αξιοποίηση της έκτασης των6.240 στρεµµάτων του πρώην αεροδροµίου τουΕλληνικού, µε τελική προσφορά 915 εκατ.ευρώ ―που θα αποδοθεί στο ∆ηµόσιο σεβάθος 10ετίας― για την απόκτηση του 100%των µετοχών της Ελληνικό Α.Ε., ενώ το ύψοςτης συνολικής επένδυσης υπολογίζεται στα 6δισεκ. ευρώ περίπου. Η ταχεία ολοκλήρωση


99 Το επενδυτικό ενδιαφέρον που εκδηλώνεται τους τελευταίουςµήνες προέρχεται κυρίως από κεφάλαια του εξωτερικού και ιδι-αίτερα επενδυτικά χαρτοφυλάκια από την Αµερική και τηνΕυρώπη, ενώ κινητικότητα καταγράφεται και από χώρες τηςΜέσης Ανατολής αλλά και την Κίνα.

KEF II: 1 05-06-14 13:51 51

των επιµέρους διαδικασιών αξιοποίησης καιάλλων σηµαντικών δηµόσιων εκτάσεων καιακινήτων οι οποίες έχουν δροµολογηθεί (περι-φερειακά αεροδρόµια και λιµάνια, τιτλοποί-ηση πακέτου δηµοσίων ακινήτων κ.ά.) έχειπολύ µεγάλη σηµασία, καθώς οι εν λόγω συµ-φωνίες αναµένεται να προσελκύσουν πρό-σθετα κεφάλαια από το εξωτερικό και να συµ-βάλουν στην ανάκαµψη των επενδύσεων στηνεγχώρια κτηµαταγορά και τη δηµιουργία νέωνσηµαντικών θέσεων εργασίας στην ελληνικήοικονοµία.

2 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗ-ΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ

Το 2013, µετά τη δραµατική µείωση της απα-σχόλησης τα δύο προηγούµενα έτη (-8,0% το2012 και -6,8% το 2011), παρατηρήθηκε σηµα-ντική επιβράδυνση του ρυθµού µείωσης τηςαπασχόλησης (-4%), µε την οποία ανακόπηκεη έντονα αρνητική εξέλιξη της απασχόλησηςπου ξεκίνησε το 2009. Παρόµοια εξέλιξηπαρουσίασε και η απασχόληση των µισθωτώνκαι των αυτοαπασχολουµένων, κυρίως αυτώνµε προσωπικό (βλ. ∆ιάγραµµα ΙΙΙ.6 ).

Η τάση σταθεροποίησης της απασχόλησης ενι-σχύθηκε κατά τη διάρκεια του 2013, γεγονόςπου αποτυπώνεται στην αύξηση της πιθανό-τητας παραµονής στην απασχόληση για δύοδιαδοχικά έτη, ιδιαίτερα κατά το β’ εξάµηνοτου 2013 (βλ. ∆ιάγραµµα ΙΙΙ.7). Τα στοιχείατης µηνιαίας έρευνας εργατικού δυναµικούγια το α’ δίµηνο του 2014 δείχνουν ότι συνε-χίζεται η βελτίωση της απασχόλησης (σταθερήαπασχόληση σε ετήσια βάση, χωρίς εποχικήδιόρθωση, έναντι -6,7% το α’ δίµηνο του 2013,βλ. ∆ιάγραµµα ΙΙΙ.6).

Η µείωση του ρυθµού απώλειας θέσεων εργα-σίας αντανακλάται και στην εξέλιξη της απα-σχόλησης κατά κλάδο. Οι κατασκευές, η µετα-ποίηση και το εµπόριο εξακολούθησαν και το2013 να είναι οι κλάδοι του ιδιωτικού τοµέαπου επλήγησαν περισσότερο από την κρίση,σηµειώνοντας ποσοστά µείωσης 54%, 34% και20% αντίστοιχα έναντι του 2009, ωστόσο οιρυθµοί µείωσης της απασχόλησης υποχώρη-

σαν σηµαντικά, κυρίως στους δύο τελευταίουςκλάδους. Σηµαντική µείωση επίσης καταγρά-φηκε και στις αποχωρήσεις από τον ευρύτεροδηµόσιο τοµέα.

Στη σταδιακή σταθεροποίηση της απασχόλη-σης εκτιµάται ότι συνέβαλε ο σηµαντικόςπεριορισµός του κόστους εργασίας για τις επι-χειρήσεις, κυρίως από το 2012, µέσω των ρυθ-µίσεων που µείωσαν τον κατώτατο µισθό καιευνόησαν την αποκέντρωση των µισθολογικώνδιαπραγµατεύσεων. Σταθεροποιητικό ρόλοέχει διαδραµατίσει τα τελευταία δύο έτη καιη επιτάχυνση της αναδιάρθρωσης της απα-σχόλησης προς πιο ευέλικτες µορφές απα-σχόλησης µετά την άρση θεσµικών περιορι-σµών στην αγορά εργασίας. Ειδικότερα, ηαύξηση της µερικής απασχόλησης (8,4% τουσυνόλου το 2013, έναντι 6% το 2009) συνέβαλεόχι µόνο στη συγκράτηση της µείωσης τηςαπασχόλησης, αλλά και στον περιορισµό τηςχρήσης συµβάσεων ορισµένου χρόνου. Οι επι-χειρήσεις συνεχίζουν το α’ τετράµηνο του


KEF II: 1 05-06-14 13:51 52

2014 να επιδιώκουν ευέλικτες µορφές απα-σχόλησης στις νέες προσλήψεις.10

Τα στοιχεία για τις ροές µισθωτής απασχόλη-σης στον ιδιωτικό τοµέα ενισχύουν τη θετικήεικόνα που δηµιουργείται ως προς την εξέλιξητης απασχόλησης. Αξίζει να σηµειωθεί ότι,µετά από συνεχή εµφάνιση αρνητικού ισοζυ-γίου προσλήψεων και αποχωρήσεων τηνπερίοδο 2007-2012, το 2013 οι προσλήψειςµισθωτών στον ιδιωτικό τοµέα υπερβαίνουν τιςαποχωρήσεις κατά 133 χιλιάδες. Ειδικότερα,από το β’ τετράµηνο του 2013 έως και το α’τετράµηνο του 2014 (κατά το οποίο το ισοζύ-γιο προσλήψεων-αποχωρήσεων ανέρχεταιστις 101 χιλιάδες) σε κάθε τετράµηνο οι καθα-ρές ροές ήταν βελτιωµένες σε σχέση µε το αντί-στοιχο τετράµηνο του προηγούµενου έτους(∆ιάγραµµα ΙΙΙ.8). Η βελτίωση αντανακλάκυρίως τις αυξηµένες προσλήψεις. Μία πρό-σφατη (Απρίλιος 2014) ένδειξη ότι η ανά-καµψη των προσλήψεων δεν συνδέεται µόνο µεεποχικές δραστηριότητες συνιστά η αύξηση της

απασχόλησης στη µεταποίηση για πρώτη φοράµετά τον Οκτώβριο του 2007, όπως αποτυπώ-νεται από τον υποδείκτη απασχόλησης του ∆εί-κτη Υπευθύνων Προµηθειών (PMI, Markit).

Ένα συστηµατικά θετικό ισοζύγιο ροώνµισθωτής απασχόλησης στον ιδιωτικό τοµέαείναι σηµαντικό και για την ενίσχυση της βιω-σιµότητας του ασφαλιστικού συστήµατος. Είναιενδεικτικό ότι η ανάκαµψη των προσλήψεωνµετά το β’ τρίµηνο του 2013, σε συνδυασµό µετην εντατικοποίηση των ελέγχων για την ανα-σφάλιστη εργασία και την αύξηση των σχετι-κών προστίµων, συνέβαλαν στην αύξηση τωνµηνιαίων εσόδων του ΙΚΑ τον Ιανουάριο του2014, για πρώτη φορά από το 2009.

Οι εκτιµήσεις των επιχειρήσεων για τις βρα-χυπρόθεσµες προοπτικές απασχόλησης,


1100 Το 45% των νέων προσλήψεων είναι µε συµβάσεις µη πλήρουςαπασχόλησης. Βλ. µηνιαία δελτία τύπου Υπουργείου Εργασίας γιατα αποτελέσµατα από το πληροφοριακό σύστηµα ΕΡΓΑΝΗ.

KEF II: 1 05-06-14 13:51 53

όπως αποτυπώνονται στις έρευνες συγκυρίαςτης Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του ΙΟΒΕ γιατο πεντάµηνο Ιαν.-Μαΐου 2014 (εποχικά

διορθωµένα στοιχεία), παρουσιάζονταισηµαντικά βελτιωµένες για όλους τους κλά-δους σε σχέση µε την αντίστοιχη περίοδο του2013 (και σε σχέση µε το µέσο όρο του 2013).Μάλιστα, κατά τη διάρκεια του πενταµήνουΙανουαρίου-Μαΐου, καταγράφονται συστη-µατικά θετικές προσδοκίες στην απασχόλησηστις κατασκευές και το λιανικό εµπόριο,όπως και στις υπηρεσίες µετά το Μάρτιο.Καθώς επαληθεύονται οι προσδοκίες για µιαιδιαίτερα ευνοϊκή τουριστική περίοδο για το2014, αναµένεται να ενισχυθούν οι θετικέςπροοπτικές απασχόλησης και να αυξηθούνπεραιτέρω οι νέες προσλήψεις.

Παράλληλα µε την επιβράδυνση του ρυθµούυποχώρησης της απασχόλησης, τόσο από ταστοιχεία της έρευνας εργατικού δυναµικούόσο και από τα στοιχεία του ΟΑΕ∆ κατα-γράφεται εξασθένηση του ρυθµού αύξησηςτων ανέργων το 2013 και οριακή αποκλιµά-κωση του ποσοστού ανεργίας το α’ δίµηνο του2014. Παρά τις θετικές αυτές εξελίξεις, ηανεργία αρχίζει να αποκλιµακώνεται από έναπολύ υψηλό επίπεδο, καθώς η απώλεια 150χιλ. επιπλέον θέσεων εργασίας το 2013 οδή-γησε σε ισάριθµη αύξηση του αριθµού τωνανέργων, µε αποτέλεσµα την άνοδο του ποσο-στού ανεργίας στο 27,3% από 24,3% το 2012και του ποσοστού της µακροχρόνιας ανεργίαςστο 18,8% από 14,8% του εργατικού δυναµι-κού (βλ. ∆ιάγραµµα ΙΙΙ.9).

Αποκλιµάκωση σηµείωσε και ο ρυθµός αύξη-σης της ανεργίας των νέων 20-29 ετών (βλ.∆ιάγραµµα ΙΙΙ.9), καθώς και του ποσοστούαυτών που δεν εργάζονται ούτε φοιτούν (βλ.∆ιάγραµµα ΙΙΙ.10). Ωστόσο, το επίπεδο τηςανεργίας και του ποσοστού των νέων εκτόςεργασίας και εκπαίδευσης παραµένει εξαι-ρετικά υψηλό σε σχέση µε την κατάσταση πριναπό την κρίση και σε σύγκριση µε τα αντί-στοιχα µεγέθη άλλων χωρών της ΕΕ (βλ. π.χ.EU Employment and Social Situation Quar-terly Review, March 2014). Αξίζει ωστόσο ναεπισηµανθεί ότι στην πλειοψηφία τους οι νέοιαυτής της ηλικιακής κατηγορίας παραµένουνοικονοµικά ενεργοί (ποσοστό συµµετοχής στοεργατικό δυναµικό 70,5% το 2013).


KEF II: 1 05-06-14 13:51 54

Όσον αφορά τη γεωγραφική διάσταση τηςανεργίας, τόσο στις αστικές και ηµιαστικέςπεριοχές όσο και στις αγροτικές το ποσοστόανεργίας σχεδόν τριπλασιάστηκε το 2013συγκριτικά µε το 2009, µε τις αγροτικές περιο-χές να παρουσιάζουν ελαφρώς µικρότερη επι-βάρυνση. Αναλυτικά κατά περιφέρεια, το 2013το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας εµφανίζεταιστη ∆. Μακεδονία (32%), ενώ στις περιφέ-ρειες Ιονίων Νήσων (18%) και Ν. Αιγαίου(21%) καταγράφονται τα χαµηλότερα ποσο-στά, τα οποία ωστόσο υπερβαίνουν τους αντί-στοιχους µέσους όρους για την περίοδο 2010-2013.

Αν και προβλέπεται ότι η παραγωγή και ηαπασχόληση θα επιστρέψουν σε θετικούς ρυθ-µούς µεταβολής το 2014 (0,6% προβλεπόµενοςετήσιος ρυθµός και στα δύο µεγέθη, βλ. προ-βλέψεις Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Άνοιξη2014), η απορρόφηση των ανέργων θα είναιµια πιο αργή διαδικασία, δεδοµένου και τουτρέχοντος βαθµού υποαπασχόλησης τουεργατικού δυναµικού, που σύµφωνα µε τηνEurostat και την ΕΛΣΤΑΤ υπολογίζεται στο4,4%, ενώ το εν δυνάµει πρόσθετο εργατικόδυναµικό φθάνει σχεδόν το 3%.11 Τα υπό εξέ-λιξη διευρυµένα προγράµµατα ενεργητικήςαπασχόλησης του ΟΑΕ∆ για την περίοδο2014-2015 θα υποβοηθήσουν την επιτάχυνσητης απορρόφησης των ανέργων και θα συµ-βάλουν στην ταχύτερη ανάκαµψη του ποσο-στού απασχόλησης (το οποίο υποχώρησε στο53,2% το 2013 για άτοµα 20-64 ετών, από65,8% το 2009 και έναντι του εθνικού στόχου70% για το 2020). Συµπληρωµατικό ρόλο σταπρογράµµατα αυτά µπορεί να έχει η επέκτασητων δραστηριοτήτων και αναθεώρηση τουπλαισίου λειτουργίας των εταιριών προσωρι-νής απασχόλησης που έγινε µε πρόσφατεςνοµοθετικές παρεµβάσεις (Ν. 4254/2014). Στιςπαρεµβάσεις αυτές περιλαµβάνονται επίσης:(α) η µείωση των εργοδοτικών ασφαλιστικώνεισφορών (και εποµένως του µη µισθολογικούκόστους εργασίας) από 1ης Ιουλίου του τρέ-χοντος έτους, η οποία µπορεί να συµβάλει στηδηµιουργία θέσεων εργασίας σε πιο µακρο-πρόθεσµη βάση, και (β) η µείωση των επιδο-µάτων τριετιών επί του κατώτατου µισθού για

τους µακροχρόνια ανέργους, η οποία βελτιώ-νει τα κίνητρα των επιχειρήσεων για την πρό-σληψη αυτής της κατηγορίας ανέργων, συµ-βάλλοντας έτσι στην αποτροπή της απαξίωσηςτων υφιστάµενων δεξιοτήτων του εργατικούδυναµικού.

3 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ, ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

3.1 ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ

Η σωρευτική µείωση της εγχώριας ζήτησηςκαι του κόστους εργασίας κατά τα τρία τελευ-ταία έτη οδήγησαν το µέσο επίπεδο των τιµώνσε καθοδική πορεία και από το Μάρτιο του2013 σε αρνητικούς ρυθµούς πληθωρισµού. Οµέσος ετήσιος ρυθµός µεταβολής του εναρ-µονισµένου δείκτη τιµών καταναλωτή(Εν∆ΤΚ) υποχώρησε για πρώτη φορά σεαρνητικά επίπεδα, στο -0,9%, το 2013, από1,0% το 2012, ενώ ο µέσος ρυθµός του για τοπρώτο τετράµηνο του 2014 είναι ακόµη εντο-νότερα αρνητικός (-1,3%) (βλ. ∆ιάγραµµαΙΙΙ.11 και Πίνακα ΙΙΙ.7). Ο πυρήνας του πλη-θωρισµού (Εν∆ΤΚ χωρίς τις τιµές της ενέρ-γειας και των µη επεξεργασµένων ειδών δια-τροφής) σηµείωσε ανάλογη πτωτική πορείακαι από -0,1% το 2012 υποχώρησε στο -1,9%το 2013, ενώ ο µέσος ετήσιος ρυθµός του κατάτο πρώτο τετράµηνο του 2014 διαµορφώθηκεστο -1,4% (βλ. ∆ιάγραµµα ΙΙΙ.12).

Οι παράγοντες που οδήγησαν το 2013 το µέσοετήσιο πληθωρισµό σε αρνητικούς ρυθµούςµεταβολής ήταν η σωρευτική επίδραση της µεί-ωσης της εγχώριας ζήτησης, η υποχώρηση τωνδιεθνών τιµών του πετρελαίου σε ευρώ, η


1111 Βλ. EU Employment and Social Situation Quarterly Review,March 2014. Ειδικότερα, σύµφωνα µε στοιχεία της Eurostat(press release no. 56/2014, 10 April 2014) και της ΕΛΣΤΑΤ (δελ-τίο τύπου 5.12.2013), οι υποαπασχολούµενοι µερικής απασχό-λησης (δηλαδή οι µερικώς απασχολούµενοι που επιθυµούσαν καιήταν διαθέσιµοι να εργάζονται περισσότερες ώρες) ήταν 217χιλιάδες το 2013, δηλαδή 6,0% της συνολικής απασχόλησης ή4,4% του εργατικού δυναµικού. Επίσης, το εν δυνάµει πρόσθετοεργατικό δυναµικό, δηλαδή όσοι αναζητούσαν εργασία αλλά δενήταν άµεσα διαθέσιµοι και όσοι ήταν άµεσα διαθέσιµοι αλλά δεναναζητούσαν εργασία, ήταν 141 χιλιάδες ή 2,9% του εργατικούδυναµικού το 2013.

KEF II: 1 05-06-14 13:51 55

πτώση του κόστους εργασίας, η φθίνουσα επί-δραση της έµµεσης φορολογίας και οι µεταρ-ρυθµίσεις στην αγορά προϊόντων. Οι παράγο-ντες αυτοί αναµένεται να ισχύσουν καθ’ όλο το2014, µε εξαίρεση την έµµεση φορολογία, τααποτελέσµατα της µείωσης της οποίας στιςυπηρεσίες θα εκλείψουν από τον Αύγουστο καιµετά. Με αυτά τα δεδοµένα, για το 2014 τόσο

ο γενικός πληθωρισµός όσο και ο πυρήνας τουπληθωρισµού αναµένεται να διαµορφωθούνπερίπου στο -1,0%. Σε µεσοπρόθεσµο ορίζο-ντα, η υψηλή ανεργία και το χαµηλό διαθέσιµοεισόδηµα θα συντείνουν στη δηµιουργία συν-θηκών υπερβάλλουσας προσφοράς, µε αποτέ-λεσµα να διατηρηθεί ο πληθωρισµός σε αρνη-τικά επίπεδα για δεύτερο συνεχόµενο έτος.


Πίνακας IΙΙ.7 Συµβολές στη διαφορά πληθωρισµού µεταξύ Ελλάδος και ζώνης του ευρώ(2009-2014)

(εκατοστιαίες µονάδες)

Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Eurostat και ΕΛΣΤΑΤ.

2009 2010 2011 2012 20132014

(Ιαν.-Απρ.)

∆ιαφορά µέσων ετήσιων ρυθµών µεταβολής Εν∆ΤΚ 1,1 3,1 0,4 -1,5 -2,2 -2,0

Συµβολές:

Πυρήνας του πληθωρισµού 0,91 1,60 -0,04 -1,64 -2,58 -1,90

εκ του οποίου

Υπηρεσίες 0,64 0,71 0,01 -0,86 -1,81 -1,61

Επεξεργασµένα είδη διατροφής 0,14 0,52 0,21 -0,29 -0,21 -0,16

Βιοµηχανικά αγαθά χωρίς τιµές ενέργειας 0,13 0,37 -0,26 -0,49 -0,56 -0,13

Μη επεξεργασµένα είδη διατροφής 0,39 -0,12 0,08 -0,16 -0,18 -0,25

Ενέργεια -0,25 1,66 0,40 0,35 0,55 0,11

KEF II: 1 05-06-14 13:51 56

Ο αρνητικός πληθωρισµός, έχοντας συµπλη-ρώσει περισσότερο από ένα χρόνο, παρόλοπου ενέχει κινδύνους αν παραταθεί γιααρκετά µεγάλο χρονικό διάστηµα, συµβάλλειστην ανταγωνιστικότητα των τιµών της οικο-νοµίας (και ιδιαίτερα του κλάδου τουριστικώνυπηρεσιών) και στην ενίσχυση του πραγµατι-κού εισοδήµατος των καταναλωτών. Παρότι οήπιος αποπληθωρισµός δεν αναµένεται νααντισταθµίσει τη µείωση του διαθέσιµου εισο-δήµατος σε ονοµαστικούς όρους της τελευ-ταίας τετραετίας, θα συµβάλει στη σταθερο-ποίηση της ιδιωτικής κατανάλωσης µεσοπρό-θεσµα.

3.2 ΚΟΣΤΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Το 2013, όπως και το 2012, καταγράφηκαν οιυψηλότεροι ρυθµοί µείωσης των αποδοχών τηςτετραετίας 2010-2013. Σύµφωνα µε αναθεω-ρηµένες εκτιµήσεις της Τράπεζας της Ελλά-δος, οι µέσες αποδοχές στο σύνολο της οικο-νοµίας µειώθηκαν κατά 6,5% το 201312 (2012:-6,6%), ενώ το κόστος εργασίας ανά µονάδα

προϊόντος µειώθηκε κατά 7,3% στο σύνολοτης οικονοµίας και κατά 8,1% στον επιχειρη-µατικό τοµέα (βλ. Πίνακες ΙΙΙ.8 και ΙΙΙ.9).

Το 2014 εκτιµάται ότι η µέση µείωση των απο-δοχών θα είναι πολύ µικρότερη από ό,τι το2012-2013, ενώ για ορισµένες κατηγορίεςεργαζοµένων το επίπεδο των µισθών θα παρα-µείνει σταθερό ή θα παρατηρηθεί µικρήαύξηση του µέσου χρόνου εργασίας (στονιδιωτικό τοµέα), επηρεάζοντας θετικά τιςεβδοµαδιαίες και µηνιαίες αποδοχές. Ειδι-κότερα, οι µέσες ακαθάριστες αποδοχές ανα-µένεται να µειωθούν κατά 1,5% στο σύνολοτης οικονοµίας και κατά 2,0% στον επιχειρη-


1122 Σύµφωνα µε την ΕΛΣΤΑΤ, σε εθνικολογιστική βάση οι αµοιβέςεργαζοµένων µειώθηκαν το 2013 κατά 10,8% και οι αµοιβές εργα-ζοµένων ανά µισθωτό κατά 6,6%, ενώ µε βάση τους µη χρηµατο-οικονοµικούς λογαριασµούς των θεσµικών τοµέων οι αµοιβέςεργαζοµένων του τοµέα της γενικής κυβέρνησης µειώθηκαν κατά9,0%. Σύµφωνα µε τους ίδιους λογαριασµούς, το εννεάµηνοΙανουαρίου-Σεπτεµβρίου 2013 οι αµοιβές εργαζοµένων του επι-χειρηµατικού τοµέα µειώθηκαν µε ετήσιο ρυθµό 14,8%. Εξάλλου,ο ∆είκτης Μισθών στο σύνολο της οικονοµίας (εκτός από τον πρω-τογενή τοµέα και τις δραστηριότητες των νοικοκυριών – µη επο-χικώς διορθωµένα στοιχεία) µειώθηκε το 2013 µε µέσο ετήσιορυθµό 6,9%.

Πίνακας III.8 Aποδοχές και κόστος εργασίας (2009-2015)

(ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά)

Mέσες ακαθάριστες αποδοχές (ονοµαστικές)

– στο σύνολο της οικονοµίας 4,6 -4,6 -1,7 -6,6 -6,5 -1,5 0,1

– στο ∆ηµόσιο1 5,2 -7,7 -0,5 -3,8 -1,2 0,0 0,4

– στις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας 7,7 -5,5 -7,9 -9,5 -10,0 0,0 0,0

– στις τράπεζες 3,7 -1,8 0,1 -7,5 -10,0 -6,3 0,0

– στο µη τραπεζικό ιδιωτικό τοµέα 2,8 -2,9 -1,7 -9,3 -8,0 -1,4 1,0

Kατώτατες αποδοχές 5,7 1,7 0,9 -19,63 -2,93 0,0 0,0

Μέσες ακαθάριστες αποδοχές (πραγµατικές) 3,3 -8,9 -4,7 -7,6 -5,7 -0,6 …

Συνολική δαπάνη για αποδοχές και εργοδοτικές εισφορές 3,2 -6,9 -8,1 -14,0 -10,9 -1,9 0,2

∆απάνη για αποδοχές και εργοδοτικές εισφορές ανά µισθωτό 4,9 -4,0 -0,7 -6,0 -6,7 -1,6 -0,1

Kόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος

– στο σύνολο της οικονοµίας 6,4 -2,1 -1,1 -7,5 -7,3 -2,4 -2,5

– στον επιχειρηµατικό τοµέα2 4,4 -1,1 -3,5 -11,7 -8,1 -2,8 -2,4

2009 2010 2011 2012 20132014

(εκτίµ.)2015

(πρόβλ.)

Πηγή: Εκτιµήσεις-προβλέψεις της Τράπεζας της Ελλάδος.1 Mέση µισθολογική δαπάνη.2 Ο επιχειρηµατικός τοµέας περιλαµβάνει τις ιδιωτικές και τις δηµόσιες επιχειρήσεις και τις τράπεζες.3 Μέση ετήσια µεταβολή το 2012 και µεταφερόµενη επιβάρυνση το 2013, µε βάση τη µείωση από 15.2.2012 των κατώτατων αποδοχών κατά22% (για άτοµα ηλικίας 25 ετών και άνω) έως 32% (για άτοµα κάτω των 25 ετών).

KEF II: 1 05-06-14 13:51 57

µατικό τοµέα.13 Ωστόσο, το µέσο κόστος εργα-σίας ανά µισθωτό στον επιχειρηµατικό τοµέαθα µειωθεί κατά 3,0% (δηλαδή περισσότερο),λόγω της µείωσης των εργοδοτικών ασφαλι-στικών εισφορών στον επιχειρηµατικό τοµέακατά 2,9 εκατοστιαίες µονάδες από 1ης Ιου-λίου του τρέχοντος έτους (όπως προβλέπεταιστον Ν. 4254/2014). Ταυτόχρονα, οι µέσεςκαθαρές αποδοχές (προ φορολογίας) τωνµισθωτών στον επιχειρηµατικό τοµέα θα µει-ωθούν µόνο κατά 1,4% το 2014, δηλαδή λιγό-τερο από τις ακαθάριστες, λόγω της µείωσηςτων εργατικών ασφαλιστικών εισφορών κατάµία εκατοστιαία µονάδα από 1ης Ιουλίου (πουεπίσης προβλέπει ο Ν. 4254). To κόστος εργα-σίας ανά µονάδα προϊόντος προβλέπεται ότιθα µειωθεί κατά 2,4% στο σύνολο της οικο-νοµίας και κατά 2,8% στον επιχειρηµατικότοµέα το 2014, αντανακλώντας αφενός τηνάνοδο της παραγωγικότητας (που θα είναιελαφρώς ταχύτερη από ό,τι το 2013, καθώς θααρχίσει να ανακάµπτει η οικονοµία) και αφε-τέρου την προαναφερθείσα µείωση των εργο-δοτικών ασφαλιστικών εισφορών. Οι ανωτέρω

εκτιµήσεις συνεπάγονται σηµαντική υπερκά-λυψη του στόχου του 2ου ΠρογράµµατοςΟικονοµικής Προσαρµογής (Φεβρ. 2012) γιαµείωση του κόστους εργασίας ανά µονάδαπροϊόντος την τριετία 2012-2014 κατά 15%,καθώς η σωρευτική µείωση την εν λόγω τριε-τία υπολογίζεται πλέον στο 21,1%.

Εξάλλου, το 2015 αναµένεται σταθεροποίησητων µέσων ακαθάριστων αποδοχών (+0,1%)στο σύνολο της οικονοµίας και στον επιχει-ρηµατικό τοµέα, µείωση του µέσου κόστουςεργασίας ανά µισθωτό στον επιχειρηµατικότοµέα κατά 0,8% και µικρή αύξηση (+0,6%)των µέσων καθαρών αποδοχών στον επιχει-ρηµατικό τοµέα (λόγω των µεταφερόµενωνεπιδράσεων από τη µείωση των εργοδοτικών


Πίνακας ΙII.9 Μέσες αποδοχές και κόστος εργασίας 2015 ανά µονάδα προϊόντος στο σύνολοτης οικονοµίας: Ελλάδα και ζώνη του ευρώ (2001-2015)

(ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές)

2001 4,7 2,8 3,9 2,4

2002 6,6 2,7 5,5 2,5

2003 5,6 2,9 2,3 2,2

2004 7,2 2,6 4,3 1,0

2005 4,4 2,2 3,4 1,3

2006 5,7 2,5 2,2 1,1

2007 5,2 2,5 4,5 1,4

2008 6,2 3,4 8,7 3,8

2009 4,6 1,8 6,4 4,3

2010 -4,6 2,0 -2,1 -0,6

2011 -1,7 2,2 -1,1 0,7

2012 -6,6 2,0 -7,5 1,8

2013 -6,5 1,7 -7,3 1,1

2014 (εκτίµ.) -1,5 1,6 -2,4 0,7

2015 (πρόβλ.) 0,1 1,9 -2,5 0,8

Έτος

Μέσες αποδοχές Κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος

Ελλάδα Ζώνη του ευρώ Ελλάδα Ζώνη του ευρώ

Πηγές: Για την Ελλάδα: εκτιµήσεις της Tράπεζας της Eλλάδος. Για τη ζώνη του ευρώ: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, European Economic Forecast,Spring 2014.

1133 Σύµφωνα µε στοιχεία του ΣΕΠΕ και του πληροφοριακού συστή-µατος ΕΡΓΑΝΗ του Υπουργείου Εργασίας, το 16µηνο Ιανουαρίου2013-Απριλίου 2014 υπογράφηκαν στον επιχειρηµατικό τοµέα 402επιχειρησιακές συµβάσεις (354 το 2013 και 48 το πρώτο τετράµηνοτου 2014), που αφορούσαν 91.394 µισθωτούς και προέβλεπαν µέσηµείωση µισθών 6,9%. Εξάλλου, στο δικτυακό τόπο του ΥπουργείουΕργασίας αναρτήθηκαν 570 επιχειρησιακές συλλογικές συµβάσειςγια το ίδιο 17µηνο Ιαν. 2013-Μαΐου 2014 (409 για το 2013 και 161για το πεντάµηνο Ιαν.-Μαΐου 2014).

KEF II: 1 05-06-14 13:51 58

και των εργατικών ασφαλιστικών εισφορώνστα µέσα του 2014). Το κόστος εργασίας ανάµονάδα προϊόντος προβλέπεται ότι θα συνε-χίσει να µειώνεται το 2015, κατά 2,5% στοσύνολο της οικονοµίας και κατά 2,4% στονεπιχειρηµατικό τοµέα, αντανακλώντας (α) τηναισθητή επιτάχυνση του ρυθµού ανόδου τηςπαραγωγικότητας, καθώς το ΑΕΠ θα ανα-κάµψει ταχύτερα από την απασχόληση, και (β)τη µεταφερόµενη επίδραση της µείωσης τωνεργοδοτικών εισφορών από τα µέσα του 2014.

3.3 ΚΕΡ∆Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Το δωδεκάµηνο Ιανουαρίου-∆εκεµβρίου 2013εξακολούθησε να καταγράφεται µείωση τωνπεριθωρίων µικτού και καθαρού κέρδους τωνεισηγµένων στο ΧΑ επιχειρήσεων του µη χρη-µατοπιστωτικού τοµέα (δηλαδή του λόγου τωνκερδών προς τον κύκλο εργασιών). Σύµφωναµε τις δηµοσιευµένες οικονοµικές καταστά-σεις 161 εισηγµένων στο ΧΑ επιχειρήσεων14

εκτός του χρηµατοπιστωτικού τοµέα, οι πωλή-σεις µειώθηκαν κατά 4,7% και τα µικτά κέρδηκατά 15,3%, ενώ οι καθαρές ζηµίες προφόρων αυξήθηκαν κατά 79,2%. Έτσι, το περι-θώριο µικτού κέρδους µειώθηκε κατά 1,4 εκα-τοστιαία µονάδα (στο 11,8%, από 13,2% το2012), ενώ καταγράφηκε αρνητικό περιθώριοκαθαρού κέρδους (-2,5%), δηλαδή δυσµενέ-στερο κατά 1,1 εκατοστιαία µονάδα σεσύγκριση µε το 2012 (-1,4%). Η αποδοτικό-τητα τόσο των ιδίων όσο και των συνολικώνκεφαλαίων ήταν αρνητική και εµφάνισε επι-δείνωση σε σύγκριση µε το 2012 (στο -2,9%από -1,5% και στο -1,2% από -0,7%, αντί-στοιχα).

Ενδείξεις για σηµαντική υποχώρηση των κερ-δών των µη χρηµατοοικονοµικών εταιριώνπροκύπτουν και από τους µη χρηµατοοικονο-µικούς λογαριασµούς των θεσµικών τοµέωντης ΕΛΣΤΑΤ, που δείχνουν ότι το εννεάµηνοΙανουαρίου-Σεπτεµβρίου 2013 το καθαρό λει-τουργικό πλεόνασµα των µη χρηµατοοικονο-µικών εταιριών µειώθηκε µε ετήσιο ρυθµό21,8%. ∆ιαφορετική εικόνα για την εξέλιξητου περιθωρίου κέρδους στην οικονοµία προ-κύπτει ωστόσο από σύγκριση της µεταβολής

του κόστους εργασίας ανά µονάδα προϊόντοςστο σύνολο της οικονοµίας (-7,3%) µε τη µετα-βολή του αποπληθωριστή του ΑΕΠ (-2,1% το2013, σύµφωνα µε την ΕΛΣΤΑΤ), η οποία εκπρώτης όψεως υποδηλώνει ότι το περιθώριοκέρδους στο σύνολο της οικονοµίας αυξήθηκε.Η σύγκριση αυτή όµως δεν λαµβάνει υπόψη τοκόστος των άλλων εισροών (πρώτων υλών καιενδιάµεσων προϊόντων, κατανάλωσης ενέρ-γειας), το χρηµατοοικονοµικό κόστος και τηφορολογική επιβάρυνση των επιχειρήσεων.

3.4 ∆ΙΕΘΝΗΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ

Η απώλεια διεθνούς ανταγωνιστικότητας τηςΕλλάδος µε βάση το κόστος εργασίας τηνοποία υπέστη η ελληνική οικονοµία τηνπερίοδο 2000-2009, ανακτήθηκε την τετραετία2010-2013, κυρίως λόγω των µεταρρυθµίσεωνστην αγορά εργασίας αλλά και της βαθιάς καιπαρατεταµένης ύφεσης. Σύµφωνα µε το δείκτηπραγµατικής σταθµισµένης συναλλαγµατικήςισοτιµίας µε βάση το κόστος εργασίας ανάµονάδα προϊόντος της Τράπεζας της Ελλάδος,η σωρευτική απώλεια ανταγωνιστικότηταςέναντι των κυριοτέρων εµπορικών εταίρων τηςΕλλάδος, αφού την περίοδο 2000-2009 είχεφθάσει το 31,9%, στη συνέχεια περιορίστηκεκαι το 2013 εξαλείφθηκε, σηµειώνοντας βελ-τίωση 7,5 εκατοστιαίων µονάδων. Για το 2014,παρά την προβλεπόµενη µικρή περαιτέρωανατίµηση του ευρώ, η διεθνής ανταγωνιστι-κότητα ως προς το κόστος εργασίας προβλέ-πεται ότι θα βελτιωθεί περαιτέρω, κατά 2,0%έναντι των 28 εταίρων και κατά 3,1% έναντιτης ευρωζώνης (βλ. Πίνακα ΙΙΙ.10). Σύµφωναµε τους αντίστοιχους δείκτες της ΕΚΤ, ηΕλλάδα πλέον έχει τη δεύτερη καλύτερη επί-δοση µετά τη Γερµανία στην εξέλιξη της αντα-γωνιστικότητας κόστους εργασίας µετά το2000 µεταξύ των χωρών της ζώνης του ευρώ(βλ. Ειδικό θέµα ΙΙΙ.3, ∆ιάγραµµα Ε). Αντι-θέτως, η απώλεια ανταγωνιστικότητας µεβάση τους δείκτες τιµών καταναλωτή, αφού


1144 Στις 161 επιχειρήσεις δεν έχουν περιληφθεί τα δύο διυλιστήριαούτε η εταιρία Folie-Folie (η εξέλιξη των µεγεθών της οποίας δενείναι αντιπροσωπευτική, λόγω της πώλησης του κλάδου ταξιδιω-τικού εµπορίου, δηλαδή των Καταστηµάτων ΑφορολογήτωνΕιδών, στον ελβετικό όµιλο Dufry AG).

KEF II: 1 05-06-14 13:51 59

την περίοδο 2000-2009 είχε φθάσει το 18,5%,στη συνέχεια περιορίστηκε, όµως σε µικρό-τερο βαθµό (στο 13,3% το 2013) λόγω τηςδυσκαµψίας του γενικού επιπέδου τιµών, εξαι-τίας των δυσκαµψιών στις αγορές προϊόντων,της αύξησης της έµµεσης φορολογίας και τουυψηλότερου κόστους ενέργειας και χρηµατο-δότησης για τις επιχειρήσεις. Όµως, η αντα-γωνιστικότητα τιµών ενισχύεται από το δ’ τρί-µηνο του 2012, καθώς ο πληθωρισµός στηνΕλλάδα είναι αρνητικός.

Σηµαντικότερη βελτίωση της ανταγωνιστι-κότητας κόστους εργασίας και υπερανάκτησήτης ήδη από τα τέλη του 2012 υποδηλώνουνγια την Ελλάδα οι αντίστοιχοι δείκτες αντα-γωνιστικότητας της ΕΚΤ και της ΕυρωπαϊκήςΕπιτροπής. Συγκεκριµένα, η Ελλάδα µέχρι το2013 (µέσα επίπεδα έτους) είχε αυξήσει τηνανταγωνιστικότητά της σε σχέση µε το 2000κατά 4,1% σύµφωνα µε τον εναρµονισµένοδείκτη ανταγωνιστικότητας κόστους της ΕΚΤκαι κατά 4% σύµφωνα µε τον αντίστοιχο δεί-κτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.


Πίνακας ΙΙΙ.10 ∆είκτες ονοµαστικής και πραγµατικής σταθµισµένης συναλλαγµατικής ισοτιµίας (ΣΣΙ)1 (2000=100)

2000 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

2009 115,5 118,5 131,9 109,2 121,6

2010 112,2 118,0 125,2 112,6 119,7

2011 112,7 118,4 122,4 113,0 117,3

2012 110,5 114,2 107,7 111,3 106,4

2013 112,7 113,3 100,2 108,7 97,1

2014** 114,4 112,5 98,2 107,0 94,1

∆είκτης ονοµαστικής ΣΣΙ

∆είκτης πραγµατικής ΣΣΙ*

Ευρύς δείκτης έναντι των 28 κυριότερων εµπορικών εταίρων

∆είκτης έναντι των χωρών της ζώνης του ευρώ

Με βάση τις σχετικές τιµές

καταναλωτή

Με βάση το σχετικό κόστος εργασίας ανά

µονάδα προϊόντος στοσύνολο της οικονοµίας

Με βάση τις σχετικές τιµές

καταναλωτή

Με βάση το σχετικό κόστος εργασίας ανά

µονάδα προϊόντος στοσύνολο της οικονοµίας

Πηγές: Τράπεζα της Ελλάδος: κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος στο σύνολο της οικονοµίας, για την Ελλάδα. ΕΚΤ: συναλλαγµατικές ισο-τιµίες, τιµές καταναλωτή (∆ΤΚ), κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος για τις ανταγωνίστριες χώρες.* Ο δείκτης υπόκειται σε τακτικές αναθεωρήσεις.** Εκτιµήσεις.1 Ο ευρύς δείκτης πραγµατικής ΣΣΙ περιλαµβάνει τους 28 κυριότερους εµπορικούς εταίρους της Ελλάδος, ενώ ο δείκτης έναντι της ζώνηςτου ευρώ περιλαµβάνει τις 17 χώρες. Οι συντελεστές στάθµισης έχουν υπολογιστεί µε βάση τις εισαγωγές και εξαγωγές των προϊόντων τηςµεταποίησης (κατηγορίες 5-8 της Τυποποιηµένης Ταξινόµησης ∆ιεθνούς Εµπορίου – SITC 5-8).

KEF II: 1 05-06-14 13:51 60

Η διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα της ελλη-νικής οικονοµίας σύµφωνα µε τους περισσό-τερους από τους σύνθετους δείκτες παγκό-σµιας ανταγωνιστικότητας (των World Eco-nomic Forum, World Bank κ.λπ.), αφού χει-ροτέρευε επί σειρά ετών, από το 2013 παρου-σιάζει ενδείξεις βελτίωσης. Παρότι η Ελλάδαείναι η χώρα που έχει ανταποκριθεί στονκαλύτερο δυνατό βαθµό στις συστάσεις τουΟΟΣΑ για υιοθέτηση διαρθρωτικών µεταρ-ρυθµίσεων, συνεχίζει να κατατάσσεται ―µεβάση τους περισσότερους από τους σύνθετουςδείκτες παγκόσµιας ανταγωνιστικότητας―στη χειρότερη θέση τόσο µεταξύ των οικονο-µιών της ΕΕ-27 όσο και µεταξύ όλων τωνπροηγµένων οικονοµιών. Σύµφωνα µε αυτούςτους σύνθετους δείκτες, τα σηµαντικότεραεµπόδια στη βελτίωση της διεθνούς ανταγω-νιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεωνείναι πλέον η πρόσβαση στη χρηµατοδότηση,η αναποτελεσµατική γραφειοκρατία και τοσυνεχώς µεταβαλλόµενο φορολογικό πλαίσιο.

4 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΙΣΟΖΥΓΙΟΥΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ

Η δραστική βελτίωση του ισοζυγίου εξωτερι-κών συναλλαγών και η εµφάνιση πλεονάσµα-τος 0,8% του ΑΕΠ (1,4 δισεκ. ευρώ) το 2013οφείλεται στις θετικές εξελίξεις στο συνολικόεµπορικό ισοζύγιο (αγαθών και υπηρεσιών)και στο ισοζύγιο τρεχουσών µεταβιβάσεων.Αναλυτικότερα, η µείωση των καθαρών πλη-ρωµών για εισαγωγές καυσίµων, η άνοδος τωνεισπράξεων από ταξιδιωτικές υπηρεσίες καιη άνοδος των καθαρών εισπράξεων της Γενι-κής Κυβέρνησης, κυρίως λόγω της µεταφοράςεσόδων των εθνικών κεντρικών τραπεζών τηςζώνης του ευρώ από τη διακράτηση οµολόγωντου Ελληνικού ∆ηµοσίου, ήταν οι κυριότεροιπαράγοντες οι οποίοι συνέβαλαν στη δια-µόρφωση του πλεονάσµατος.

Το α’ τρίµηνο του 2014 το ισοζύγιο τρεχουσώνσυναλλαγών παρουσίασε έλλειµµα 1,05 δισεκ.ευρώ, δηλ. σχεδόν το µισό του ελλείµµατος τηςαντίστοιχης περιόδου του 2013 (βλ. ΠίνακαIII.11). Στην εξέλιξη αυτή συνέβαλαν κατά

κύριο λόγο η άνοδος των πλεονασµάτων τωνισοζυγίων υπηρεσιών και τρεχουσών µεταβι-βάσεων και ο περιορισµός του ελλείµµατοςτου ισοζυγίου εισοδηµάτων, ενώ το εµπορικόισοζύγιο δεν παρουσίασε αξιόλογη µεταβολή.

Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών εκτιµάταιότι και το 2014 θα καταγράψει πλεόνασµαµεγαλύτερο από 1% του ΑΕΠ. Η βελτίωση τουισοζυγίου των υπηρεσιών αναµένεται να είναιο κύριος συντελεστής της παραπάνω εξέλιξης,καθώς οι προβλέψεις είναι ευοίωνες για τιςεισπράξεις τόσο από τον τουρισµό όσο καιαπό τη ναυτιλία, δεδοµένης της βελτίωσης τουδιεθνούς οικονοµικού περιβάλλοντος και τηςανοδικής τάσης του όγκου του παγκόσµιουεµπορίου.

Όσον αφορά το εµπορικό ισοζύγιο αγαθών, ηενίσχυση της εξωτερικής ζήτησης χάρη στηνεπιτάχυνση του ρυθµού ανόδου των ανεπτυγ-µένων οικονοµιών, που συµπεριλαµβάνονταιστους παραδοσιακούς προορισµούς για ταελληνικά προϊόντα, και η συνεχιζόµενη βελ-τίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικήςοικονοµίας αναµένεται να ασκήσουν θετικήεπίδραση στις εξαγωγές. Παράλληλα, δεναναµένεται αξιόλογη µεταβολή των εισαγω-γών, καθώς οι ανοδικές πιέσεις στις εισαγω-γές κεφαλαιακών και λοιπών αγαθών, λόγωτης εκτιµώµενης αύξησης της οικονοµικήςδραστηριότητας, αναµένεται να αντισταθµι-στούν από τη συνεχιζόµενη µείωση της ιδιω-τικής κατανάλωσης (βλ. Ειδικό θέµα ΙΙΙ.1). Ηθετική συµβολή του ισοζυγίου τρεχουσώνµεταβιβάσεων προβλέπεται να συνεχιστεί,αλλά να είναι µικρότερη για το 2014.

Η µείωση του ελλείµµατος του εµπορικού ισο-ζυγίου το 2013 προέκυψε κυρίως από τη µεί-ωση των καθαρών πληρωµών για εισαγωγέςκαυσίµων, αποτέλεσµα της παράλληλης αύξη-σης των εξαγωγών και µείωσης των εισαγω-γών. Όσον αφορά τις εξαγωγές λοιπών αγα-θών, η περιορισµένη εξωτερική ζήτηση και ταπροβλήµατα πρόσβασης των ελληνικών επι-χειρήσεων σε ρευστότητα είχαν ως αποτέλε-σµα την επιβράδυνση του ρυθµού ανόδου τωνσχετικών εισπράξεων. Όµως, σε πραγµατι-


KEF II: 1 05-06-14 13:51 61

κούς όρους η επιβράδυνση αυτή ήταν µικρό-τερης έκτασης, δεδοµένου ότι οι τιµές τωνεξαγόµενων προϊόντων άρχισαν να µειώνο-νται το 2013 σε σχέση µε το 2012, όταν είχαναυξηθεί σηµαντικά. Επιπλέον, η δαπάνη γιαεισαγωγές όλων των κατηγοριών αγαθώνσυνέχισε να µειώνεται το 2013, λόγω τουπεραιτέρω περιορισµού του διαθέσιµου εισο-δήµατος και της παραγωγικής δραστηριότη-τας, αλλά µε ρυθµό σηµαντικά βραδύτερο απόό,τι το προηγούµενο έτος (4,5% το 2013, ένα-ντι 12,3% το 2012).

Το α’ τρίµηνο του 2014, το έλλειµµα του εµπο-ρικού ισοζυγίου διατηρήθηκε στο ίδιο περίπουεπίπεδο µε εκείνο του α’ τριµήνου του 2013,χωρίς αξιόλογες µεταβολές στα επιµέρουςµεγέθη, εκτός από την άνοδο των πληρωµώνγια αγορές πλοίων. Έτσι, σε πραγµατικούςόρους, οι εξαγωγές εµφανίζουν άνοδο, λόγωµείωσης των τιµών. Σηµειώνεται ότι άνοδοπαρουσίασαν οι εξαγωγές καυσίµων καθώς

και προϊόντων των κλάδων τροφίµων καιποτών, υφαντικών υλών, χηµικών και πλα-στικών, µεταλλουργίας, µηχανολογικού καιηλεκτρολογικού εξοπλισµού. Όσον αφορά τογεωγραφικό προορισµό των ελληνικών εξα-γωγών, παρατηρείται άνοδος των εξαγωγώνκυρίως προς αγορές εκτός ευρωζώνης, όπωςτο Ηνωµ. Βασίλειο, η ΝΑ Ευρώπη, η Μ. Ανα-τολή και η Β. Αφρική αλλά και σε αγορές τηςευρωζώνης όπως η Γερµανία, η Γαλλία, ηΟλλανδία και η Κύπρος.

Την ίδια περίοδο οι πληρωµές για εισαγωγέςέµειναν σχεδόν στάσιµες, καθώς οι πληρωµέςγια αγορές πλοίων ήταν σηµαντικά αυξηµέ-νες και αντιστάθµισαν τη µείωση των λοιπώνπληρωµών. Επιπλέον, άνοδο εµφάνισαν οιπληρωµές για εισαγωγές µη διαρκών κατα-ναλωτικών αγαθών.

Η άνοδος του πλεονάσµατος του ισοζυγίουυπηρεσιών το 2013 οφείλεται κυρίως στη


Πίνακας IΙI.11 Βασικά µεγέθη ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών

(εκατ. ευρώ)

Ιανουάριος-∆εκέµβριος Ιανουάριος-Μάρτιος

2011 2012 2013 2012 2013 2014

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος.1 (+) καθαρή εισροή, (-) καθαρή εκροή.

I ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝ/ΓΩΝ -20.633,5 -4.615,0 1.396,7 -4.431,8 -2.238,9 -1.048,7

Εµπορικό ισοζύγιο -27.229,1 -19.619,0 -17.229,4 -5.872,2 -4.522,4 -4.558,9

Ισοζύγιο καυσίµων -11.126,9 -10.220,0 -7.697,5 -3.142,9 -2.299,1 -2.187,3

Εµπορικό ισοζύγιο χωρίς καύσιµα -16.102,1 -9.399,1 -9.531,9 -2.729,3 -2.223,4 -2.371,6

Ισοζύγιο υπηρεσιών 14.629,6 15.138,9 16.978,9 1.521,0 1.477,0 1.940,8

Ταξιδιωτικό 8.238,2 8.598,6 10.317,0 -1,8 42,9 73,1

Μεταφορές 6.862,2 6.959,4 6.536,9 1.727,9 1.477,2 1.797,6

Λοιπές υπηρεσίες -470,8 -419,0 125,0 -205,1 -43,1 70,1

Ισοζύγιο εισοδηµάτων -8.594,8 -1.566,4 -2.819,0 -1.459,6 -884,4 -640,0

Ισοζύγιο τρεχουσών µεταβιβάσεων 560,8 1.431,5 4.466,2 1.379,0 1.691,0 2.209,3

II ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΩΝ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΩΝ 2.671,8 2.327,6 3.040,8 1.053,4 1.092,5 1.461,2

III ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ ΚΑΙΚΕΦΑΛΑΙΑΚΩΝ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΩΝ (I+II) -17.961,7 -2.287,5 4.437,4 -3.378,4 -1.146,4 412,5

IV ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΧΡΗΜ/ΚΩΝ ΣΥΝ/ΓΩΝ 17.838,1 2.658,2 -3.607,7 4.584,3 361,9 -1.219,3

Άµεσες επενδύσεις1 -452,6 827,1 2.405,5 -892,2 -29,6 93,4

Επενδύσεις χαρτοφυλακίου1 -19.778,3 -99.903,9 -6.583,1 -37.033,7 2.470,8 309,9

Λοιπές επενδύσεις1 38.050,0 101.744,1 677,0 42.530,1 -2.087,3 -583,6

ΥΨΟΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ∆ΙΑΘΕΣΙΜΩΝ 5.332,0 5.500,0 4.172,0 5.434,0 5.461,0 5.457,0

KEF II: 1 05-06-14 13:51 62

σηµαντική άνοδο των εισπράξεων από τοντουρισµό µετά από µέτρια επίδοση τα προη-γούµενα χρόνια, λόγω της αυξηµένης αβε-βαιότητας και της αρνητικής εικόνας τηςχώρας στο εξωτερικό. Το α’ τρίµηνο του 2014το πλεόνασµα του ισοζυγίου υπηρεσιών ενι-σχύθηκε κατά κύριο λόγο από την άνοδο τωνκαθαρών εισπράξεων από µεταφορές, κυρίωςθαλάσσιες, και του πλεονάσµατος του ισοζυ-γίου λοιπών υπηρεσιών και λιγότερο από τηνάνοδο των καθαρών εισπράξεων από ταξι-διωτικές υπηρεσίες.

Αναλυτικότερα, το α’ τρίµηνο του 2014 το πλε-όνασµα του ισοζυγίου ταξιδιωτικών υπηρε-σιών σηµείωσε αύξηση, δεδοµένου ότι οιεισπράξεις αυξήθηκαν, κατά 21,7%, ταχύτερααπό τις αντίστοιχες πληρωµές, οι οποίες αυξή-θηκαν κατά 15,9%. Στο ίδιο διάστηµα οι αφί-ξεις τουριστών, σύµφωνα µε τα στοιχεία τηςΈρευνας Συνόρων της Τράπεζας της Ελλά-δος, αυξήθηκαν κατά 16%. Οι εκτιµήσεις τουΣυνδέσµου Ελληνικών Τουριστικών Επιχει-ρήσεων (ΣΕΤΕ) για ολόκληρο το 2014 είναιότι οι συνολικές αφίξεις, εξαιρουµένων τωνταξιδιωτών κρουαζιέρας, θα φθάσουν τα 19εκατοµµύρια, καθώς καταγράφεται αύξησητων προκρατήσεων της τάξεως του 10%-20%.15 Θετική επίδραση στην τουριστικήκίνηση ασκεί η παρατεταµένη αστάθεια στηνΑίγυπτο και στις χώρες της Ανατ. Μεσογείου,η οποία όµως δρα αρνητικά στον τοµέα τηςκρουαζιέρας, όπου µέχρι στιγµής οι αναµε-νόµενες αφίξεις παρουσιάζουν µείωση σεσχέση µε το αντίστοιχο περυσινό διάστηµα.Παρά ταύτα, η κίνηση επιβατών κρουαζιέραςτο 2014 αναµένεται να παραµείνει σταθερήστα επίπεδα του προηγούµενου έτους.

Στον τοµέα των µεταφορών, οι εισπράξεις,κυρίως από θαλάσσιες µεταφορές, συρρι-κνώθηκαν το 2013 (για τρίτο κατά σειρά έτος)κατά 9,0%, γεγονός που αντανακλά τη µεί-ωση των ναύλων στις διεθνείς αγορές κατά τοπρώτο εννεάµηνο του 2013. Αν και κατά το δ’τρίµηνο του 2013 οι ναύλοι κυρίως στονκλάδο των πλοίων µεταφοράς χύδην (ξηρού)φορτίου κατέγραψαν άνοδο, οι αντίστοιχεςεισπράξεις αντιστάθµισαν µερικώς την ήδη

καταγραφείσα µείωση. Η συνεχιζόµενη βελ-τίωση στις διεθνείς ναυλαγορές κατά τουςπρώτους µήνες του 2014 συνέβαλε στην άνοδοτων εισπράξεων από υπηρεσίες µεταφορώνκατά 8,4% το α’ τρίµηνο του 2014. Οι προ-βλέψεις για τις εισπράξεις από µεταφορέςγια το 2014 είναι θετικές, λόγω της αναµε-νόµενης αύξησης του όγκου του διεθνούςεµπορίου και της µείωσης της πλεονάζουσαςπροσφοράς θαλάσσιων υπηρεσιών (βλ.Ειδικό θέµα ΙΙΙ.2).

Το έλλειµµα του ισοζυγίου εισοδηµάτων αυξή-θηκε το 2013, λόγω της ανόδου των καθαρώνπληρωµών για τόκους, µερίσµατα, κέρδη σεσχέση µε το 2012. Αυτό ήταν αποτέλεσµα τηςπώλησης ζηµιογόνων τραπεζών από µηκατοίκους και της µη καταγραφής ζηµιών απόαυτές. Το α’ τρίµηνο του 2014 το έλλειµµα τουισοζυγίου εισοδηµάτων περιορίστηκε, κυρίωςλόγω της µείωσης των καθαρών πληρωµών γιατόκους.

Το 2013 το πλεόνασµα του ισοζυγίου τρεχου-σών µεταβιβάσεων παρουσίασε άνοδο κατά 3δισεκ. ευρώ σε σχέση µε το 2012, κυρίως λόγωτης αύξησης των τρεχουσών µεταβιβαστικώνεισπράξεων της γενικής κυβέρνησης (κυρίωςαπό την ΕΕ), και το πλεόνασµα του ισοζυγίουκεφαλαιακών µεταβιβάσεων παρουσίασεάνοδο κατά 713 εκατ. ευρώ, κυρίως χάρη στηνεπιτάχυνση της απορρόφησης των διαρθρω-τικών κονδυλίων της ΕΕ. Το α’ τρίµηνο του2014 το ισοζύγιο τρεχουσών µεταβιβάσεωνεµφάνισε πλεόνασµα 2,2 δισεκ. ευρώ, κατά518 εκατ. ευρώ µεγαλύτερο εκείνου του α’ τρι-µήνου του 2012, και το ισοζύγιο κεφαλαιακώνµεταβιβάσεων εµφάνισε πλεόνασµα 1,5δισεκ. ευρώ, έναντι 1,1 δισεκ. ευρώ το ίδιοδιάστηµα του 2013. Το 2014, σύµφωνα µε προ-σωρινές εκτιµήσεις των υπηρεσιών της Τρά-πεζας της Ελλάδος, οι καθαρές τρέχουσες


1155 Σύµφωνα µε τα προσωρινά στοιχεία των διεθνών τουριστικών αφί-ξεων στα κυριότερα αεροδρόµια της χώρας, σηµειώθηκε αύξηση30,1% κατά το πρώτο τετράµηνο του έτους. Αυξηµένες κρατήσειςσηµειώνονται τόσο από Γερµανία, Ηνωµένο Βασίλειο, ΗΠΑ όσοκαι από τις σκανδιναβικές χώρες. Μέχρι στιγµής αυξηµένες είναιοι κρατήσεις από Ρωσία σε σχέση µε την ίδια περίοδο πέρυσι,αλλά η αγορά αυτή χαρακτηρίζεται από υψηλό βαθµό αβεβαιό-τητας που συνδέεται µε τις τελευταίες εξελίξεις στην Ουκρανία(πηγή: ΣΕΤΕ).

KEF II: 1 05-06-14 13:51 63

µεταβιβάσεις από την ΕΕ θα ανέλθουν σε 3,3δισεκ. ευρώ και οι καθαρές κεφαλαιακέςµεταβιβάσεις από την ΕΕ υπολογίζονται σε4,2 δισεκ. ευρώ.

Το ισοζύγιο χρηµατοοικονοµικών συναλλα-γών παρουσίασε κατά τη διάρκεια του 2013καθαρή εκροή 3,6 δισεκ .ευρώ, η οποία οφεί-λεται κυρίως στην καθαρή εκροή στις επεν-δύσεις χαρτοφυλακίου (λόγω µειωµένωντοποθετήσεων µη κατοίκων Ελλάδος σε οµό-λογα και έντοκα γραµµάτια του Ελληνικού∆ηµοσίου), ενώ καθαρές εισροές κατέγραψαντόσο η κατηγορία των λοιπών όσο και αυτήτων άµεσων επενδύσεων.

Tο α’ τρίµηνο του 2014 στο ισοζύγιο χρηµα-τοοικονοµικών συναλλαγών σηµειώθηκεκαθαρή εκροή, ύψους 1,2 δισεκ. ευρώ. Όσοναφορά τις επενδύσεις χαρτοφυλακίου, ηκαθαρή εισροή η οποία παρατηρήθηκε οφεί-λεται κυρίως στις εισροές από τη µείωση τωντοποθετήσεων κατοίκων Ελλάδος σε οµόλογαεξωτερικού και την άνοδο των αγορών ελλη-νικών µετοχών από µη κατοίκους. Αυτές αντι-στάθµισαν τις εκροές για επενδύσεις κατοί-κων σε έντοκα γραµµάτια του εξωτερικού καιτη µείωση των τοποθετήσεων µη κατοίκων σεελληνικά οµόλογα και έντοκα γραµµάτιαΕξάλλου, καθαρή εκροή σηµειώθηκε στην

κατηγορία των λοιπών επενδύσεων, η οποίαοφείλεται κυρίως στη µείωση των δανειακώνυποχρεώσεων του δηµόσιου και του ιδιωτικούτοµέα προς µη κατοίκους (εκ των οποίων ποσό1,3 δισεκ. ευρώ αφορά την αποπληρωµή χρε-ολυσίων δανείου του ∆ΝΤ στο πλαίσιο τουµηχανισµού στήριξης).

Τα τελευταία πέντε χρόνια οι εισροές ξένωνάµεσων επενδύσεων (ΞΑΕ) στην Ελλάδασηµείωσαν κάµψη, λόγω της αυξηµένης αβε-βαιότητας που προκάλεσε η οικονοµικήκρίση. Οι ΞΑΕ το α’ τρίµηνο του 2014 στηνπλειονότητα των περιπτώσεων αφορούσανεξαγορές ελληνικών δηµόσιων επιχειρήσεωνπου αποκρατικοποιούνται. Για το υπόλοιποτου 2014 και το 2015 οι εισροές ΞΑΕ αναµέ-νεται να αυξηθούν, δεδοµένου ότι η Ελλάδαέχει επιτύχει σηµαντική βελτίωση στοντοµέα της δηµοσιονοµικής βιωσιµότητας καιανταγωνιστικότητας και οι οικονοµικοί δεί-κτες δηµιουργούν αισιοδοξία για σταθερο-ποίηση και σταδιακή αύξηση της οικονοµικήςδραστηριότητας. Η βελτίωση του οικονοµικούκλίµατος σε συνδυασµό µε τις θεσµικές µεταρ-ρυθµίσεις αναµένεται να οδηγήσουν σεαύξηση της εισροής ΞΑΕ κυρίως στον τοµέατων υπηρεσιών, όπως στο χρηµατοπιστωτικόκλάδο, τα ναυπηγεία, την ενέργεια και τοντουρισµό.


Η ΑΝΑ∆ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΕ ΑΞΟΝΑ ΤΙΣ ΕΠΕΝ∆ΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ

Μετά από τέσσερα χρόνια δηµοσιονοµικής προσαρµογής και βαθιάς ύφεσης, η Ελλάδα κατά-φερε να αποκαταστήσει την ανταγωνιστικότητα κόστους της οικονοµίας και να εξαλείψει χρό-νιες εσωτερικές και εξωτερικές ανισορροπίες. Η οικονοµία βρίσκεται σε διαδικασία µετάβα-σης προς ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο, ικανό να αξιοποιεί πλήρως την ανακτηµένη ανταγω-νιστικότητα της χώρας και να βασίζεται σε αυτοδύναµους και διατηρήσιµους παράγοντες ανά-πτυξης όπως οι επενδύσεις και οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών.

Το νέο αυτό πρότυπο ανάπτυξης πρέπει να στηρίζεται στη µετάβαση από την παραγωγή µη διε-θνώς εµπορεύσιµων στην παραγωγή διεθνώς εµπορεύσιµων αγαθών και υπηρεσιών, από τηνκατανάλωση στην αποταµίευση και την επένδυση.

Το βασικό ερώτηµα είναι κατά πόσον αυτό το νέο αναπτυξιακό πρότυπο είναι βιώσιµο από τηνπλευρά της ζήτησης, δηλαδή κατά πόσον η αύξηση των επενδύσεων και των καθαρών εξαγωγών

Ειδικό θέµα ΙΙΙ.1

KEF II: 1 05-06-14 13:51 64


µπορεί να αντισταθµίσει το κενό ζήτησης πουθα προέλθει από τη µείωση της συµβολής τηςιδιωτικής και δηµόσιας κατανάλωσης στηναύξηση του ΑΕΠ. Το ∆ιάγραµµα Α συνοψίζειτο αναπτυξιακό πρότυπο των προηγούµενωνετών, παρουσιάζοντας τη συµβολή των συνι-στωσών της ζήτησης στην αύξηση του πραγ-µατικού ΑΕΠ την περίοδο 1960-2008.1 Η ιδιω-τική κατανάλωση αποτελούσε διαχρονικά τηνπιο σηµαντική συνιστώσα της ζήτησης, µε συµ-βολή στην αύξηση του ΑΕΠ που κυµαινότανµεταξύ 1 και 4 εκατ. µονάδων. Από τα τέλη τηςδεκαετίας του 1970 οι εξαγωγές αγαθών καιυπηρεσιών αποτελούσαν την πιο σηµαντικήσυνιστώσα της αύξησης του ΑΕΠ µετά τηνιδιωτική κατανάλωση. Η συµβολή των εξα-γωγών αγαθών και υπηρεσιών στην αύξησητου ΑΕΠ υπήρξε σταθερή διαχρονικά. Αντί-θετα, η συµβολή των επενδύσεων στο ρυθµόµεταβολής του ΑΕΠ παρουσίασε µεγάλες δια-κυµάνσεις (από 3 εκατοστιαίες µονάδες τηδεκαετία του 1960 σε -1 εκατοστιαία µονάδαστις αρχές της δεκαετίας του 1980). Από τιςαρχές της δεκαετίας του 1990 ωστόσο, σηµεί-ωσε σταθερή αυξητική τάση και σταθεροποι-ήθηκε σε 1-1,5 εκατοστιαία µονάδα τη δεκα-ετία του 2000 (λόγω και των Ολυµπιακώνέργων). Είναι αξιοσηµείωτο ότι η αύξηση τηςαρνητικής συµβολής των εισαγωγών µετά τα µέσα της δεκαετίας του 1990 εµφανίζει µεγάλο βαθµόσυσχέτισης µε την αύξηση όλων των συνιστωσών της εγχώριας ζήτησης την αντίστοιχη περίοδο.

Στον Πίνακα Α παρουσιάζονται οι µέσοι ετήσιοι ρυθµοί µεταβολής του πραγµατικού ΑΕΠ καιτων συνιστωσών του σε επιλεγµένες περιόδους από το 1960 έως το 2008. Προκειµένου να διε-ρευνηθεί το αρχικό ερώτηµα ως προς τη βιωσιµότητα ενός νέου αναπτυξιακού προτύπου που θαβασίζεται στις επενδύσεις και τις εξαγωγές, στον Πίνακα Β παρουσιάζονται, ενδεικτικά, τρίασενάρια ανάπτυξης, ένα κεντρικό, ένα απαισιόδοξο και ένα αισιόδοξο, για την περίοδο 2015-2030. Τα σενάρια ανάπτυξης είναι αποτελέσµατα προσοµοιώσεων µε βάση εναλλακτικές υπο-θέσεις ως προς την εξέλιξη των επιµέρους συνιστωσών της ζήτησης.2

Και τα τρία σενάρια ανάπτυξης για την περίοδο 2015-2030 βασίζονται στις υποθέσεις ότι η δηµό-σια κατανάλωση παραµένει σταθερή σε πραγµατικούς όρους, ενώ η ιδιωτική κατανάλωση αυξά-νεται µε ρυθµό 1% κατ’ έτος, δηλαδή µε ρυθµούς χαµηλότερους από το ήµισυ των ρυθµών ανό-δου της ιδιωτικής κατανάλωσης κατά την περίοδο 1980-2000.3

11 Η περίοδος της κρίσης 2009-2013 εξαιρείται, καθώς συναρτάται µε αρνητικούς ρυθµούς µεταβολής του ΑΕΠ. 22 Τα σενάρια αυτά δεν συνιστούν προβλέψεις της Τράπεζας της Ελλάδος. Σκοπός της ανάλυσης είναι να εξετάσει κατά πόσον η µετά-

βαση της οικονοµίας σε ένα νέο πρότυπο ανάπτυξης είναι δυνατή από την πλευρά της ζήτησης κάτω από εύλογες αλλά συντηρητικέςυποθέσεις. Υπό την έννοια αυτή, το κεντρικό σενάριο που παρουσιάζεται στον Πίνακα Β είναι ένα συντηρητικό σενάριο.

33 Η περίοδος 1980-2000 θεωρείται αρκετά αντιπροσωπευτική, καθώς δεν περιλαµβάνει τη χρυσή δεκαετία του 1960, τη δεκαετία µεγά-λων διακυµάνσεων του 1970 και την περίοδο της ισχυρής ανάπτυξης 2001-2008.

KEF II: 1 05-06-14 13:51 65


Τα σενάρια διαφέρουν µόνο ως προς τις υποθέσεις σχετικά µε τη δυναµική των εξαγωγών καιτων επενδύσεων. Στο κεντρικό σενάριο, οι εξαγωγές αναµένεται να αυξάνονται µε ρυθµό 5%ετησίως. Ο ρυθµός αυτός θεωρείται ρεαλιστικός µε βάση τις επιδόσεις των ελληνικών εξαγω-γών στο παρελθόν και την προβλεπόµενη πορεία της διεθνούς οικονοµίας. Αξίζει να σηµειω-θεί ότι το διεθνές εµπόριο αυξανόταν µε µέσο ρυθµό 6% ετησίως την περίοδο 1980-2008 και οιελληνικές εξαγωγές µε ρυθµό 4,8%.4 Η υπόθεση για την αύξηση των εισαγωγών και στα τρίασενάρια βασίζεται στην ιστορική τους ελαστικότητα ως προς την τελική ζήτηση (βλ. ∆ιάγραµµαΒ). Συγκεκριµένα, οι εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών αναµένεται να αυξάνονται έως 1,5 ποσο-στιαίες µονάδες για κάθε ποσοστιαία µονάδα αύξησης της τελικής ζήτησης.

Οι επενδύσεις αναµένεται να αυξάνονται µε ρυθµό 5% ετησίως στο κεντρικό σενάριο. Ο ρυθ-µός αυτός θεωρείται εφικτός µε βάση το µέγεθος και την έκταση των διαρθρωτικών αλλαγών της

Πίνακας Α Μέσοι ρυθµοί µεταβολής του ΑΕΠ και των συνιστωσών του: 1960-2008

(ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, σε σταθερές τιµές 2005)

1960-1979 1980-1989 1990-1999 2000-2008

Ιδιωτική κατανάλωση 6,5 2,0 2,3 3,9

∆ηµόσια κατανάλωση 6,6 1,4 1,1 3,8

Ακαθάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου 6,3 -1,7 3,7 5,7

Εγχώρια ζήτηση 7,2 1,2 2,6 4,6

Εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών 11,6 3,3 6,5 4,6

Εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών 10,0 5,2 7,2 5,4

Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν 6,9 0,8 1,9 3,7

Καθαρές εξαγωγές (συµβολή στο ΑΕΠ)1 -0,3 -0,4 -0,7 -0,8

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (AMECO).1 Εκατοστιαίες µονάδες.

Πίνακας Β Εναλλακτικά σενάρια: 2015-2030*

(ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, σε σταθερές τιµές 2005)

Απαισιόδοξο Κεντρικό Αισιόδοξο

Ιδιωτική κατανάλωση 1,0 1,0 1,0

∆ηµόσια κατανάλωση 0,0 0,0 0,0

Ακαθάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου 3,0 5,0 5,0

Εγχώρια ζήτηση 1,2 1,6 1,6

Εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών 3,0 5,0 8,0

Εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών1 2,4 3,8 5,2

Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν 1,4 2,1 2,9

Καθαρές εξαγωγές (συµβολή στο ΑΕΠ)2 0,2 0,5 1,4

Πηγή: Εκτιµήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος.* Μέσοι ετήσιοι ρυθµοί µεταβολής περιόδου 2015-2030. Οι υποθέσεις των εναλλακτικών σεναρίων αφορούν τους µέσους ρυθµούς µεταβο-λής της κατανάλωσης (ιδιωτικής και δηµόσιας), των επενδύσεων και των εξαγωγών, ενώ τα λοιπά µεγέθη προκύπτουν βάσει της εθνικολο-γιστικής ταυτότητας. 1 Ο µέσος ετήσιος ρυθµός µεταβολής των εισαγωγών υπολογίζεται µε βάση την ιστορική τους ελαστικότητα ως προς την τελική ζήτηση. 2 Εκατοστιαίες µονάδες.

44 Σύµφωνα µε τις προβλέψεις διεθνών οργανισµών, το διεθνές εµπόριο θα αυξάνεται µε ρυθµούς 5,6% την περίοδο 2015-2019 (βλ. IMF,World Economic Outlook, April 2014).

KEF II: 1 05-06-14 13:51 66


τελευταίας τετραετίας στις αγορές εργασίας και προϊόντων, καθώς και τη βελτίωση του επιχει-ρηµατικού περιβάλλοντος. Σε συνδυασµό µε τη σταθεροποίηση της ελληνικής οικονοµίας και τηµείωση της αβεβαιότητας, οι µεταρρυθµίσεις στο ρυθµιστικό πλαίσιο δηµιουργούν νέες επεν-δυτικές ευκαιρίες (π.χ. µε το άνοιγµα δραστηριοτήτων στον ανταγωνισµό, αποκρατικοποιήσεις,µείωση του κόστους έναρξης επιχείρησης). Εξάλλου, ο ρυθµός αύξησης των επενδύσεων στοκεντρικό σενάριο είναι της τάξεως µεγέθους που προκύπτει από την ιστορική εµπειρία προη-γούµενων δεκαετιών (βλ. Πίνακα Α).

Επιπρόσθετα, η αλλαγή της σύνθεσης των επενδύσεων, από επενδύσεις σε κατοικίες σε επεν-δύσεις “παραγωγικού” κεφαλαίου (µηχανολογικό εξοπλισµό και κατασκευές για επιχειρηµα-τικούς σκοπούς και δηµόσια έργα) οδηγεί σε µακροπρόθεσµα οφέλη για την οικονοµία σε όρουςπαραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας, καθώς συµβάλλει στην απελευθέρωση παραγωγικώνπόρων από το µη εµπορεύσιµο κλάδο των κατασκευών και την απορρόφησή τους από κλάδουςεµπορεύσιµων αγαθών και υπηρεσιών. Εξάλλου, οι επενδύσεις σε παραγωγικό κεφάλαιο έχουνεπιδείξει ισχυρή δυναµική ιστορικά.5

Τέλος, αξίζει να σηµειωθεί ότι η αλλαγή της σύνθεσης των επενδύσεων που παρατηρείται τατελευταία χρόνια από επενδύσεις για κατασκευή κατοικίας σε επενδύσεις παραγωγικού κεφα-λαίου συνιστά µια µακροχρόνια τάση στο πλαίσιο της σύγκλισης της ελληνικής οικονοµίας προςπιο ανεπτυγµένες οικονοµίες. Συγκεκριµένα, η Ελλάδα ξεκίνησε από χαµηλή βάση, µε µερίδιοπαραγωγικών επενδύσεων 44% στο σύνολο των επενδύσεων την περίοδο 1980-2000, έναντι 63,3%

55 Συγκεκριµένα, οι επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου την περίοδο 1960-2008 αυξάνονταν µε µέσο ετήσιο ρυθµό 5,7% (8,3% για µηχανο-λογικό εξοπλισµό), έναντι ρυθµού 3,7% των επενδύσεων για την κατασκευή κατοικιών. Η αλλαγή της σύνθεσης των επενδύσεων είναιακόµη πιο έντονη την περίοδο 1980-2008, κατά την οποία οι επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου εκτός κατοικίας αυξάνονταν µε µέσο ρυθµό9,5% ετησίως (και η συνεισφορά τους στο ΑΕΠ ήταν 1 εκατ. µονάδα ετησίως), ενώ οι επενδύσεις για την κατασκευή κατοικίας ήτανστάσιµες και η συνεισφορά τους στο ΑΕΠ ήταν µηδενική.

KEF II: 1 05-06-14 13:51 67


για την ευρωζώνη. Η κρίση επιτάχυνε τη διαδικασία σύγκλισης, καθώς τα 2/3 της κατάρρευσηςτων ιδιωτικών επενδύσεων µετά το 2007 αφορούσαν την αγορά κατοικίας, µε αποτέλεσµα τοποσοστό των επενδύσεων σε κατοικίες στις συνολικές επενδύσεις να µειωθεί από 47% το 2007σε 18,4% το 2013. Εξάλλου, η παρούσα συγκυρία δεν ευνοεί την επιστροφή στην ανάπτυξη τωνκατασκευών κατοικιών µε ρυθµούς ανάλογους της προηγούµενης δεκαετίας, δεδοµένων του υψη-λού αποθέµατος απούλητων κατοικιών, της υψηλότερης φορολογικής επιβάρυνσης της ακίνητηςπεριουσίας, των αυστηρότερων όρων χρηµατοδότησης και του υψηλού ποσοστού ιδιοκατοίκη-σης στη χώρα µας (76% έναντι 68% στην ευρωζώνη).

Το ∆ιάγραµµα Γ παρουσιάζει τη συµβολή των συνιστωσών της ζήτησης στο ρυθµό µεταβολής τουπραγµατικού ΑΕΠ για την περίοδο 2015-2030, σύµφωνα µε τις υποθέσεις του κεντρικού σενα-ρίου.6 Στο σενάριο αυτό, η οικονοµία αναµένεται να αναπτύσσεται µε µέσο ετήσιο ρυθµό 2,1%την περίοδο 2015-2030. Στην ανάπτυξη αυτή συµβάλλουν κυρίως οι εξαγωγές και οι επενδύσεις,ενώ η συµβολή της κατανάλωσης µειώνεται και η αρνητική συµβολή των εισαγωγών αυξάνεταιαλλά όχι σε βαθµό που µπορεί να αντισταθµίσει τη θετική συνεισφορά των εξαγωγών. Αξίζεινα σηµειωθεί ότι ο ρυθµός ανάπτυξης θα επιταχύνεται καθώς θα αυξάνεται ο βαθµός εξω-στρέφειας της οικονοµίας και το ποσοστό του εθνικού προϊόντος που χρησιµοποιείται για επεν-δύσεις αντί για κατανάλωση.

66 Ως προς το σηµείο εκκίνησης, γίνεται η συντηρητική υπόθεση ότι οι επιµέρους συνιστώσες ζήτησης παραµένουν σταθερές στο επί-πεδό τους για το 2013 (σταθερές τιµές 2005).

KEF II: 1 05-06-14 13:51 68


Η µετάβαση σε ένα νέο πρότυπο ανάπτυξης παρουσιάζεται στο ∆ιάγραµµα ∆, που καταδεικνύειότι η αναδιάρθρωση της οικονοµίας από την κατανάλωση στις εξαγωγές και τις επενδύσεις είναιεφικτή, υπό εύλογες υποθέσεις. Η κατανάλωση ως ποσοστό του ΑΕΠ αναµένεται να µειωθεί από67% (σε τιµές του 2005) το 2013 σε 56% το 2030 προσεγγίζοντας το µέσο όρο της ΕΕ. Παράλ-ληλα, οι εξαγωγές ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξάνονται από 27% σε 42% του ΑΕΠ (ξεπερνώνταςελαφρά το µέσο όρο της ΕΕ), ενώ οι επενδύσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ σταδιακά προσεγγίζουντον ιστορικό τους µέσο όρο (24% του ΑΕΠ).

Σύµφωνα µε το απαισιόδοξο σενάριο, οι επενδύσεις αυξάνονται µε ρυθµό 3% ετησίως (βλ.Πίνακα Β), καθώς γίνεται η υπόθεση ότι λόγω αυξηµένης αβεβαιότητας µετριάζεται η θετικήεπίδραση των διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων της τελευταίας τετραετίας στις επενδύσεις. Ως προςτις εξαγωγές γίνεται η συντηρητική υπόθεση ανάπτυξης µε ρυθµό 3% ετησίως, δηλαδή µε χαµη-λότερο ρυθµό από τον προβλεπόµενο ρυθµό αύξησης του παγκόσµιου εµπορίου και χωρίς να λαµ-βάνονται υπόψη τα οφέλη από την ανάκτηση ανταγωνιστικότητας κόστους της οικονοµίας. Μεβάση το απαισιόδοξο σενάριο, ο µέσος ρυθµός ανάπτυξης της οικονοµίας εκτιµάται σε 1,4% ετη-σίως για την περίοδο 2015-2030. Η αναδιάρθρωση της οικονοµίας σε αυτό το σενάριο πραγµα-τοποιείται µε βραδύτερους ρυθµούς.7

Στο αισιόδοξο σενάριο, διατηρούνται οι υποθέσεις του κεντρικού σεναρίου ως προς τη δυνα-µική των επενδύσεων και συνεπώς παραµένει αµετάβλητος ο ρυθµός µεταβολής της εγχώριαςζήτησης. Ο υψηλότερος ετήσιος ρυθµός ανάπτυξης του ΑΕΠ έναντι του κεντρικού σεναρίου (κατά0,8 της εκατοστιαίας µονάδας) οφείλεται αποκλειστικά στην αύξηση των εξαγωγών µε ετήσιορυθµό 8%. Ειδικότερα, το αισιόδοξο σενάριο ενσωµατώνει την επίδραση της ανάκτησης της αντα-γωνιστικότητας της ελληνικής οικονοµίας την τελευταία τετραετία, η οποία εκτιµάται ότι θα οδη-γήσει µακροπρόθεσµα σε αύξηση των εξαγωγών έως 2% ετησίως πάνω από την ιστορική τουςεπίδοση (βλ. επίσης Ειδικό θέµα ΙΙΙ.3). Παράλληλα, γίνεται η υπόθεση ότι οι ελληνικές εξαγωγέςσηµειώνουν επιδόσεις ανάλογες µε αυτές άλλων χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου.8 Στο πλαίσιοτου αισιόδοξου σεναρίου, περίπου το ήµισυ της συντελούµενης αύξησης του ΑΕΠ προέρχεταιαπό τη συµβολή των καθαρών εξαγωγών.

Πολιτικές που θα επιταχύνουν την αναδιάρθρωση της οικονοµίας Προκειµένου να επιτευχθεί η µετάβαση της οικονοµίας σε ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο καινα διασφαλιστούν ταχείς ρυθµοί ανάπτυξης µέσω επενδύσεων και εξαγωγών, θα πρέπει η οικο-νοµική πολιτική να συµβάλλει στη δηµιουργία των προϋποθέσεων που θα ευνοούν την ανα-διάρθρωση της οικονοµίας από την πλευρά της παραγωγής.

Ως προς την ανακατανοµή των παραγωγικών πόρων προς τους πιο παραγωγικούς και εξω-στρεφείς κλάδους, είναι απαραίτητη η εύρυθµη λειτουργία των αγορών προϊόντων, εργασίας καικεφαλαίων. Για τη διασφάλισή της πρέπει οι διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις στις αγορές προϊό-ντων και υπηρεσιών και οι αποκρατικοποιήσεις να προχωρήσουν µε ταχύτερους ρυθµούς. Οιµεταρρυθµίσεις θα συµβάλουν όχι µόνο στην ανακατανοµή των πόρων µεταξύ κλάδων, αλλά καιενδοκλαδικά, προς τις καινοτόµες επιχειρήσεις υψηλής παραγωγικότητας και προστιθέµενηςαξίας. Η αναδιάρθρωση αυτή θα συµβάλει στη δηµιουργία ενός ενάρετου κύκλου επενδύσεων

77 Οι επενδύσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξάνονται από 15% το 2013 σε 20% το 2030, ενώ οι εξαγωγές ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξάνο-νται από 27% σε 35% .

88 Συγκεκριµένα, την περίοδο 1980-2000, οι εξαγωγές της Ισπανίας και της Πορτογαλίας αυξάνονταν µε ετήσιους ρυθµούς 7,4% και 8,7%αντίστοιχα (έναντι 7,2% στην ΕΕ). Είναι αξιοσηµείωτο εξάλλου ότι οι ελληνικές εξαγωγές τη δεκαετία του 2000 ακολούθησαν στενά τουςρυθµούς µεταβολής των εξαγωγών αυτών των χωρών (4,6% στην Ελλάδα, έναντι 4,4% στην Ισπανία και 4,5% στην Πορτογαλία), ωστόσοη πορεία αυτή διακόπηκε µε την έναρξη της κρίσης το 2009 για λόγους που συνδέονται και µε την ιδιαιτερότητα της ελληνικής κρίσης.

KEF II: 1 05-06-14 13:51 69


και εξαγωγών υψηλότερου τεχνολογικού περιεχοµένου, που θα αποφέρουν πρόσθετα µακρο-πρόθεσµα οφέλη σε όρους ανταγωνιστικότητας και απασχόλησης.

Για την ανάκαµψη των επενδύσεων είναι απαραίτητη η δηµιουργία ενός επιχειρηµατικού περι-βάλλοντος στα πρότυπα των βέλτιστων πρακτικών, µε χαµηλό γραφειοκρατικό κόστος για τις επι-χειρήσεις, αποτελεσµατικό δηµόσιο τοµέα και σταθερό φορολογικό πλαίσιο µε σαφή προσανα-τολισµό προς τη µείωση της φορολογικής επιβάρυνσης επιχειρήσεων και φυσικών προσώπων. Στοπλαίσιο της δηµιουργίας ενός πιο αποτελεσµατικού δηµόσιου τοµέα, κρίνεται απαραίτητος ο ανα-προσανατολισµός των δηµόσιων δαπανών προς τους τοµείς της εκπαίδευσης, του δικτύου κοι-νωνικής προστασίας (πιο αποτελεσµατική στόχευση των κοινωνικών επιδοµάτων, διασφάλιση υγει-ονοµικής περίθαλψης για τις ευαίσθητες κοινωνικές οµάδες), καθώς και προς την ενίσχυση τωνελεγκτικών και κανονιστικών λειτουργιών (βελτίωση της φορολογικής διοίκησης και του φορο-εισπρακτικού µηχανισµού, ταχύτερη διευθέτηση των φορολογικών υποθέσεων από τη δικαιοσύνη,αποτελεσµατικότερη δηµόσια διοίκηση µέσω ανάπτυξης της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης).

Βασική πρόκληση αποτελεί η µεγιστοποίηση των χρηµατοδοτικών πόρων που θα είναι διαθέσιµοιγια τη στήριξη της ανάκαµψης. Συνεπώς, απαιτούνται δράσεις για την αποκατάσταση της ρευ-στότητας των επιχειρήσεων µέσω της ενίσχυσης του ρόλου των κεφαλαιαγορών στη χρηµατο-δότηση των επιχειρήσεων, της προσέλκυσης ξένων επενδύσεων, καθώς και της καλύτερης αξιο-ποίησης των ευρωπαϊκών πόρων. Επιπλέον, το τραπεζικό σύστηµα θα πρέπει να στηρίξει τη µετά-βαση στο νέο πρότυπο ανάπτυξης που χρειάζεται η χώρα, µε τον προσανατολισµό των τραπε-ζικών πιστώσεων προς την ενίσχυση βιώσιµων επιχειρήσεων.

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΝΤΟΠΟΡΟΥ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ

Την πενταετία 2004-2008 οι εισπράξεις στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών από την παροχήυπηρεσιών θαλάσσιων µεταφορών κατέγραψαν θεαµατική άνοδο µε µέσο ετήσιο ρυθµό 15% καιανήλθαν σε περίπου 18,0 δισεκ. ευρώ το 2008, που αποτελεί το υψηλότερο επίπεδο των τελευ-ταίων ετών. Η άνοδος αυτή συνέβαλε καθοριστικά στον περιορισµό του συνεχώς διευρυνόµε-νου ελλείµµατος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Ωστόσο, λόγω της παγκόσµιας οικο-νοµικής κρίσης, οι εισπράξεις κατέγραψαν ετήσια πτώση κατά 30% το 2009 και έκτοτε έχει κατα-γραφεί περιορισµένη ανάκαµψη. Αναλυτικότερα, οι εισπράξεις από την παροχή υπηρεσιώνθαλάσσιων µεταφορών την πενταετία 2009-2013 αντιστοιχούσαν στο 5,9% του ΑΕΠ, έχοντας µει-ωθεί από το υψηλό επίπεδο του 6,9% της προηγούµενης πενταετίας. Παράλληλα, το µερίδιό τουςστις συνολικές εισπράξεις από τις εξαγωγές υπηρεσιών περιορίστηκε µεταξύ των δύο πενταε-τιών κατά περίπου 5 εκατοστιαίες µονάδες στο 44%.

Στο παρόν Ειδικό θέµα επιχειρείται µια επισκόπηση των πρόσφατων εξελίξεων στη δοµή τηςελληνόκτητης ναυτιλίας και στις διεθνείς ναυλαγορές. Αναλύεται η συµβολή της ελληνόκτητηςναυτιλίας στην ελληνική οικονοµία συγκριτικά µε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και εξετάζονται επί-σης οι προοπτικές αύξησης των εισπράξεων από θαλάσσιες µεταφορές.

Ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών: Εισπράξεις από υπηρεσίες θαλάσσιων µεταφορώνΟι εισπράξεις από υπηρεσίες θαλάσσιων µεταφορών καθορίζονται σχεδόν εξ ολοκλήρου απότις εισπράξεις από υπηρεσίες µεταφοράς αγαθών (διαµετακοµιστικό εµπόριο), οι οποίες αντα-

Ειδικό θέµα ΙΙΙ.2

KEF II: 1 05-06-14 13:51 70


νακλούν τη δραστηριότητα του κλάδου τηςποντοπόρου ναυτιλίας. Σηµαντικές παράµε-τροι για τον προσδιορισµό των εισπράξεωναυτών θεωρούνται τόσο η εξέλιξη των ναύλωνστις διεθνείς ναυλαγορές όσο και το µέγεθοςτου ελληνόκτητου στόλου.1

Πρόσφατες εξελίξεις και προοπτικές στις διε-θνείς ναυλαγορέςΗ ανάκαµψη του διεθνούς εµπορίου σε συν-δυασµό µε την επιβράδυνση των παραδόσεωννέων πλοίων συνέβαλαν στην ανάκαµψη τωνναυλαγορών το 2013. Αν και το πρώτο εννεά-µηνο του 2013 οι ναύλοι ―όπως αποτυπώνονταιαπό το δείκτη ClarkSea Index2― κατέγραφανµικρή µείωση της τάξεως του 3,0%, η σηµαντικήάνοδος που σηµειώθηκε το δ’ τρίµηνο του 2013,πρωτίστως στους ναύλους για τα πλοία µετα-φοράς χύδην (ξηρού) φορτίου και δευτερευό-ντως για τα πετρελαιοφόρα, ανέτρεψε την αρνη-τική κατάσταση που είχε διαµορφωθεί.

Η εκτιµώµενη περαιτέρω αύξηση του όγκουτου διά θαλάσσης εµπορίου κατά περίπου4,2% το 2014 και η συγκράτηση του ρυθµούανόδου του παγκόσµιου στόλου κάτω από4,0% δηµιουργούν τις συνθήκες για την ανά-καµψη των ναύλων. Η τάση αυτή επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι το α’ τρίµηνο του 2014ο δείκτης εµπιστοσύνης της παγκόσµιας ναυτιλίας έχει επανέλθει στα προ της κρίσης επίπεδακαι έχουν πλέον διαµορφωθεί προσδοκίες για υψηλότερους ναύλους σε όλους τους κλάδους τηςναυτιλίας (χύδην φορτίου, πετρελαιοφόρων και µεταφοράς εµπορευµατοκιβωτίων).3 Εφόσον ορυθµός αύξησης του παγκόσµιου στόλου διατηρηθεί στα τρέχοντα επίπεδα, οι ναύλοι αναµένε-ται να καταγράψουν ανοδική πορεία την επόµενη διετία. Ωστόσο, η σηµαντική αύξηση των παραγ-γελιών νέων πλοίων από τα µέσα του 2013 µε εκτιµώµενη παράδοση κυρίως µετά το 2015 ανα-µένεται να αυξήσει την προσφορά µεταφορικής ικανότητας πιέζοντας τους ναύλους σε χαµη-λότερα επίπεδα, σε περίπτωση που η ζήτηση δεν ανταποκριθεί επαρκώς. Το ενδεχόµενο αυτόµπορεί να αποτελέσει τροχοπέδη για την περαιτέρω ανάκαµψη του κλάδου µετά το 2015.

Σύνθεση ελληνόκτητου στόλουΟ ελληνόκτητος στόλος αντιστοιχεί στο 43% του ευρωπαϊκού στόλου και περίπου στο 15% τουπαγκόσµιου. Εµφανίζει δε υψηλή συγκέντρωση στους κλάδους των πλοίων µεταφοράς πετρελαίου(25% του παγκόσµιου στόλου) και χύδην (ξηρού) φορτίου (18%), ενώ υπολείπεται σηµαντικάη συµµετοχή των κλάδων των πλοίων µεταφοράς υγροποιηµένου αερίου (6%) και εµπορευµα-τοκιβωτίων (7%) (βλ. ∆ιάγραµµα Α).

11 Bragoudakis et al. (2013).22 Ο ClarkSea Index είναι ένας δείκτης των µέσων ναύλων για το σύνολο των πλοίων της παγκόσµιας εµπορικής ναυτιλίας και είναι εκφρα-

σµένος σε δολάρια ΗΠΑ ανά ηµέρα. 33 Moore Stephens (2014).

KEF II: 1 05-06-14 13:51 71


Η υψηλή ρευστότητα των διεθνών χρηµαταγορών και κεφαλαιαγορών σε συνδυασµό µε την κερ-δοφορία των ναυτιλιακών εταιριών κατά την περίοδο 2004-2008 συνέβαλε στην αύξηση τωνπαραγγελιών νέων πλοίων από τις ελληνικές εταιρίες και στην αύξηση της µεταφορικής ικανό-τητας του ελληνόκτητου στόλου µε ρυθµούς άνω του 5% ετησίως την τελευταία δεκαετία. Ωστόσο,ο υπό ελληνική σηµαία στόλος κατέγραψε µικρότερη µέση ετήσια αύξηση της τάξεως του 3,5%,µε αποτέλεσµα πλέον µόνο το 22% του ελληνόκτητου στόλου να βρίσκεται υπό ελληνική σηµαία(σε όρους χωρητικότητας deadweight tonnage – dwt), ποσοστό µειωµένο κατά περίπου 10 εκα-τοστιαίες µονάδες την τελευταία δεκαετία.

Η διαδικασία ανανέωσης του ελληνόκτητου στόλου συνέβαλε στην ποιοτική αναβάθµισή του, µεαποτέλεσµα σήµερα η µέση ηλικία του (σταθµισµένη ως προς τη χωρητικότητα dwt) να είναι 7,7έτη, µειωµένη δηλαδή κατά 4 περίπου έτη συγκριτικά µε το 2005, και να είναι νεότερος από τονπαγκόσµιο.

Συγκριτική παρουσίαση των εισπράξεων από θαλάσσιες µεταφορές και της συµβολής της ναυτι-λίας στο ΑΕΠΟι εισπράξεις από την παροχή υπηρεσιών θαλάσσιων µεταφορών αγαθών, δραστηριότητα πουσυνδέεται άµεσα µε την ποντοπόρο ναυτιλία, ανέρχονται σε υψηλά επίπεδα για την Ελλάδασυγκριτικά µε τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Την τριετία 2010-2012, η ∆ανίακατέγραψε τις υψηλότερες εισπράξεις (23,8 δισεκ. ευρώ ετησίως), ακολουθούµενη από τη Γερ-µανία (21,0 δισεκ. ευρώ) και την Ελλάδα (12,6 δισεκ. ευρώ). Ωστόσο, ως ποσοστό του ΑΕΠ, οιεισπράξεις για τη ∆ανία διαµορφώθηκαν στο 9,9% και για την Ελλάδα στο 6,1%, ενώ για τη Γερ-µανία στο 0,8% και την ΕΕ-27 κάτω από 1,0%.

Ο υπολογισµός όµως των εισπράξεων ως ποσοστού του ΑΕΠ δεν λαµβάνει υπόψη το µέγεθοςτου στόλου της κάθε χώρας. Για την αντιµετώπιση του θέµατος αυτού, υπολογίστηκαν οι εισπρά-ξεις ανά dwt στόλου για την τριετία 2010-2012 για τις σηµαντικότερες ναυτιλιακές χώρες. Οι µέσεςεισπράξεις ανά dwt ελληνόκτητου στόλου ανήλθαν σε περίπου 60 ευρώ, ενώ για την Ιαπωνία,µε αντίστοιχο µέγεθος στόλου, σε 100 ευρώ περίπου, για τη Γερµανία σε 178 ευρώ και για τηνΕΕ-27 σε 200 ευρώ (βλ. ∆ιάγραµµα Β). Αν και οι παραπάνω αποκλίσεις µπορεί να οφείλονταιστη διαφορετική διάρθρωση του στόλου κάθε χώρας, αποτελούν ένδειξη για τη δυνατότητα αύξη-σης των εισπράξεων της Ελλάδος από θαλάσσιες µεταφορές αγαθών. Αναλυτικότερα, ο ελλη-νόκτητος στόλος εξειδικεύεται στη µεταφορά πετρελαίου και χύδην (ξηρού) φορτίου και απα-σχολείται συνήθως µε βραχυχρόνια ναυλοσύµφωνα. Αντιθέτως, ο υπό γερµανικό έλεγχο στόλοςεµφανίζει υψηλή συγκέντρωση στον κλάδο των πλοίων µεταφοράς εµπορευµατοκιβωτίων, ταοποία απασχολούνται µε µακροχρόνια ναυλοσύµφωνα και των οποίων η διαχείριση πραγµατο-ποιείται συνήθως από ναυτιλιακές εταιρίες που εδρεύουν στη Γερµανία.4

Αντίστοιχα αποτελέσµατα πρόεκυψαν και από πρόσφατη µελέτη για την οικονοµική συµβολή τηςευρωπαϊκής ναυτιλίας.5 Παρόλο που ο ελληνόκτητος στόλος αντιστοιχεί στο 43% του ευρωπαϊ-κού, η Ελλάδα συνεισφέρει µόνο 13% της ακαθάριστης προστιθέµενης αξίας του ναυτιλιακούκλάδου στην ευρωπαϊκή οικονοµία, ενώ ο γερµανικών συµφερόντων στόλος, που αντιπροσωπεύειτο 19% του ευρωπαϊκού, συµβάλλει κατά 20%. Επιπροσθέτως, ο υπό νορβηγικά ή βρετανικά συµ-

44 Μεγάλο τµήµα του στόλου των πλοίων µεταφοράς εµπορευµατοκιβωτίων χρηµατοδοτήθηκε µέσω του γερµανικού συστήµατος κλει-στού τύπου κεφαλαίων (closed-end funds) KG (Kommanditgesellschaft), τα οποία εξασφαλίζουν σηµαντικές φοροελαφρύνσεις γιατους ιδιώτες επενδυτές τους. Μία από τις προϋποθέσεις για την ευνοϊκή αυτή φορολογική µεταχείριση είναι η διαχείριση του πλοίουπου έχει χρηµατοδοτεί από το KG να πραγµατοποιείται από τη Γερµανία. Ωστόσο, η ύφεση στον κλάδο της ναυτιλίας τα τελευταίαέτη είχε επίπτωση και στο σύστηµα KG.

55 Oxford Economics (2014).

KEF II: 1 05-06-14 13:51 72


φέροντα στόλος που εξειδικεύεται σε δρα-στηριότητες υψηλής προστιθέµενης αξίας,όπως η υπεράκτια εξόρυξη πετρελαίου και οιβοηθητικές προς αυτήν υπηρεσίες, έχουν συµ-βολή πολλαπλάσια του µεριδίου του στόλουτους στην ευρωπαϊκή ακαθάριστη προστιθέ-µενη αξία. Σύµφωνα µε την ίδια µελέτη, ησυνολική άµεση ακαθάριστη προστιθέµενηαξία του ναυτιλιακού κλάδου στην ευρωπαϊκήοικονοµία εκτιµήθηκε σε περίπου 56 δισεκ.ευρώ το 2012, εκ των οποίων το 59% (ήτοι 33δισεκ. ευρώ) είναι η συµβολή από τη µετα-φορά αγαθών (freight transport).

Η παραπάνω ανάλυση αναδεικνύει ότι η κατα-γεγραµµένη οικονοµική συµβολή της ποντο-πόρου ναυτιλίας στη χώρα είναι µικρότερη απόεκείνη που αναµένεται µε βάση το µέγεθος τουελληνόκτητου στόλου. Το γεγονός αυτό συν-δέεται και µε τη διάρθρωση του κλάδου, καθώςναυτιλιακές εταιρίες δραστηριοποιούνται απόναυτιλιακά κέντρα εκτός της χώρας. Αν η συµ-βολή της ελληνόκτητης ναυτιλίας στην ελληνικήοικονοµία ήταν αντίστοιχη του µεγέθους τουστόλου της, όπως στην περίπτωση του γερµανικού στόλου, τότε θα µπορούσε να προκύψει αύξησητης ακαθάριστης προστιθέµενη αξίας κατά περίπου 3 εκατοστιαίες µονάδες του ΑΕΠ. Σύµφωνακαι µε µελέτη του ΙΟΒΕ,6 αφενός η προσέλκυση ναυτιλιακών εταιριών ελληνικών συµφερόντωνκαι αφετέρου η ενίσχυση της ναυτιλιακής συστάδας (shipping cluster) της χώρας µπορούν να συντε-λέσουν στην περαιτέρω διεύρυνση της συµβολής της ναυτιλίας στην ελληνική οικονοµία. Προς τηνκατεύθυνση αυτή θα πρέπει να εξεταστούν πολιτικές για την προσέλκυση ναυτιλιακών εταιριώνστη χώρα και την ενίσχυση της ναυτιλιακή συστάδας. Συγκεκριµένα:

11.. ΣΣττααθθεερρόό θθεεσσµµιικκόό κκααιι φφοορροολλοογγιικκόό ππεερριιββάάλλλλοονν: Η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες ευρω-παϊκές χώρες που εισήγαγε τη φορολόγηση πλοίων µε βάση τη χωρητικότητα (tonnagetax) ―καθεστώς το οποίο έχει παραµείνει σχεδόν αµετάβλητο από το 1975― προκειµέ-νου να προσελκύσει ναυτιλιακές εταιρίες στη χώρα και να αντιµετωπίσει τον ανταγωνι-σµό από ανοικτά νηολόγια (open registries) τα οποία εφαρµόζουν αντίστοιχα συστήµαταφορολογίας. Το παράδειγµα της Ελλάδος ακολούθησαν στις αρχές του 2000 και άλλεςευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Γερµανία, ∆ανία, Ηνωµένο Βασίλειο). Η σταθερότητα του θεσµι-κού και φορολογικού αυτού καθεστώτος αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη διατήρησητης υπάρχουσας ναυτιλιακής συστάδας.7

22.. ∆∆ιιααµµόόρρφφωωσσηη εεθθννιικκήήςς σσττρρααττηηγγιικκήήςς για την προσέλκυση ναυτιλιακών εταιριών στη χώρα.Στο πλαίσιο του προτεινόµενου από την κυβέρνηση αναπτυξιακού προτύπου της χώρας(Greece 2021 – The new growth model), η ναυτιλία και οι συναφείς µε αυτήν δραστη-

66 IOBE (2013).77 Η απουσία του φορολογικού καθεστώτος tonnage tax στην ευρωπαϊκή ναυτιλία εκτιµάται ότι θα µείωνε την άµεση προστιθέµενη αξία

του κλάδου στην ευρωπαϊκή οικονοµία κατά περίπου 50% (Oxford Economics 2014).

KEF II: 1 05-06-14 13:51 73


ριότητες (χρηµατοοικονοµικές και ασφαλιστικές υπηρεσίες, ναυτική εκπαίδευση, ναυ-πηγήσεις και συντήρηση πλοίων) αποτελούν έναν από τους τοµεακούς πυλώνες ανάπτυ-ξης. Το σχέδιο αυτό µπορεί να αποτελέσει τη βάση για τη διαµόρφωση µιας εθνικής στρα-τηγικής για την ανάδειξη της χώρας σε σηµαντικό ναυτιλιακό κέντρο.

33.. ΕΕννίίσσχχυυσσηη ττηηςς εεγγχχώώρριιααςς ννααυυττιιλλιιαακκήήςς σσυυσσττάάδδααςς: Επίσης, η παροχή κινήτρων για την ενί-σχυση της ναυτιλιακής συστάδας µέσω της ανάπτυξης των συµπληρωµατικών προς τη ναυ-τιλία υπηρεσιών, όπως τραπεζικών, ασφαλιστικών, διαιτησίας και διαµεσολάβησης (π.χ.ναυλοµεσιτών), θα ενισχύσει τις αναλώσεις του κλάδου από εγχώριες εταιρίες και παράλ-ληλα θα συµβάλει στην προσέλκυση ναυτιλιακών εταιριών.

44.. ΑΑννάάππττυυξξηη ααννθθρρώώππιιννοουυ δδυυννααµµιικκοούύ: Η προσέλκυση επαρκούς αριθµού νέων εργαζο-µένων και γενικά η ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου στο ναυτιλιακό κλάδο αποτε-λούν βασικές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη και διατήρηση της ναυτιλιακής συστάδας.

ΣυµπεράσµαταΤην επόµενη διετία οι εισπράξεις από θαλάσσιες µεταφορές εκτιµάται ότι θα καταγράψουνσυγκρατηµένη άνοδο και θα επανέλθουν στα µέσα επίπεδα της τελευταίας δεκαετίας, αφού ηαναµενόµενη µείωση της πλεονάζουσας προσφοράς χωρητικότητας θα βελτιώσει τις συνθήκεςστις διεθνείς ναυλαγορές. Ωστόσο, η σηµαντική αύξηση των παραγγελιών νέων πλοίων από ταµέσα του 2013 µε παράδοση µετά το 2015 µπορεί να εµποδίσει την περαιτέρω βελτίωση των ναύ-λων. Περαιτέρω αύξηση των εισπράξεων µπορεί να προέλθει και από την προσέλκυση ναυτι-λιακών εταιριών ελληνικών συµφερόντων, καθώς και από την ενίσχυση της ναυτιλιακής συστά-δας της χώρας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑBoston Consulting Group (2013), Εκτίµηση του αντίκτυπου της ναυτιλίας στην ελληνική οικο-νοµία και κοινωνία, Μάιος.

Bragoudakis, Z., St. Panagiotou and H. Thanopoulou (2013), “Investment strategy and Greek ship-ping earnings: exploring the pre & post ‘ordering-frenzy’ period”, Bank of Greece Working PapersSeries No 157, April.

Clarkson Research Services (2014), Shipping Review and Outlook – Spring 2014.

Greek Shipping Co-operation Committee (2014), Greek Controlled Shipping, March.

IOBE (2013), Η συµβολή της ποντοπόρου ναυτιλίας στην ελληνική οικονοµία: Επιδόσεις και προ-οπτικές, Ιανουάριος.

Moore Stephens (2014), Shipping confidence survey, March.

Ναυτικό Επιµελητήριο της Ελλάδος (2013), Αναπτυξιακή Εθνική Ναυτιλιακή Στρατηγική, Σεπτέµ-βριος.

Oxford Economics (2014), The economic value of the EU shipping industry, April.

KEF II: 1 05-06-14 13:51 74


Παναγιώτου, Στ. και Ζ. Μπραγουδάκης (2010), “Κεφάλαιο 2.5 Θαλάσσιες µεταφορές – ποντο-πόρος ναυτιλία” στο: Γ. Οικονόµου, Ι. Σαµπεθάι και Γ. Συµιγιάννης (επιµ.), Ισοζύγιο τρεχου-σών συναλλαγών της Ελλάδος: αιτίες ανισορροπιών και προτάσεις πολιτικής, Τράπεζα της Ελλά-δος, Ιούλιος.

UNCTAD (2013), Review of Maritime Transport, December.

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ: ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

Οι εξελίξεις του εξωτερικού τοµέα της ελλη-νικής οικονοµίας κατά τη διάρκεια των τελευ-ταίων πέντε ετών υπήρξαν σηµαντικές. Τοέλλειµµα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλ-λαγών, που κορυφώθηκε το 2008 αγγίζονταςπερίπου το 15% του ΑΕΠ, µετατράπηκε σεµικρό πλεόνασµα ύψους 0,8% του ΑΕΠ το2013. Πολλοί θεωρούν ότι η βελτίωση αυτήείναι συγκυριακή, αποτέλεσµα µιας προσω-ρινής συµπίεσης της εγχώριας ζήτησης ηοποία περιόρισε τις εισαγωγές, τάση η οποίααναµένεται να αντιστραφεί, καθώς η ύφεσηθα υποχωρεί. Η άποψη αυτή παραβλέπει τησηµαντική βελτίωση της εξαγωγικής επίδο-σης της χώρας, η οποία παρατηρήθηκεκυρίως στον τοµέα των αγαθών και αντανα-κλά σε µεγάλο βαθµό την αύξηση της αντα-γωνιστικότητας της ελληνικής οικονοµίας1.Θα πρέπει να τονιστεί ότι η ανάκαµψη τωνελληνικών εξαγωγών αγαθών µετά το 2009ήταν αξιόλογη, καθώς οι ελληνικές επιχει-ρήσεις, πιεζόµενες από τον περιορισµό τηςεγχώριας ζήτησης, στράφηκαν στις αγορέςτου εξωτερικού εκµεταλλευόµενες και τη µεί-ωση του µισθολογικού κόστους. Αντίθετα, οιεξαγωγές υπηρεσιών παρέµειναν στάσιµεςλόγω της υψηλής αβεβαιότητας και της αρνητικής εικόνας της χώρας στο εξωτερικό, η οποίαεπηρέασε δυσµενώς τον τουρισµό, αλλά και εξαιτίας της συνεχιζόµενης διεθνούς κρίσης στονκλάδο της ναυτιλίας.

Ειδικό θέµα ΙII.3

1 Η πρόσφατη επιβράδυνση του ρυθµού µεταβολής των εξαγωγών (από 6,7% το α’ εξάµηνο του 2013 σε -1,2% το β’ εξάµηνο του ίδιουέτους και στασιµότητα το α’ τρίµηνο του 2014, σε ονοµαστικούς όρους, σύµφωνα µε στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος) αντανακλάµια γενικότερη επιβράδυνση του εξωτερικού εµπορίου στη ζώνη του ευρώ (η οποία ενδεχοµένως οφείλεται και στην ανατίµηση τουευρώ κατά το ίδιο διάστηµα). Συγκεκριµένα, οι εξαγωγές αγαθών της ζώνης του ευρώ (σύµφωνα µε τα στοιχεία της ΕΚΤ για το ισο-ζύγιο πληρωµών) έµειναν στάσιµες το β’ εξάµηνο του 2013, ενώ αυξάνονταν κατά 1,2% το α’ εξάµηνο του 2013 και κατά 7,3% το 2012.Οι εισαγωγές της ζώνης του ευρώ µειώθηκαν έντονα κατά το ίδιο διάστηµα (-2,6% κατά µέσο όρο την περίοδο Ιανουαρίου 2013-Μαρ-τίου 2014), επηρεάζοντας αρνητικά και τις ελληνικές εξαγωγές.

KEF II: 1 05-06-14 13:51 75


Η συµµετοχή των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών στο συνολικό ΑΕΠ αυξήθηκε από 19% το2009 σε 29% το 2013. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων ετών οι εξαγωγές αγαθών σεονοµαστικούς όρους αυξήθηκαν συνολικά κατά 47%, έναντι αύξησης 36,5% στις χώρες-µέλη τηςζώνης του ευρώ (βλ. ∆ιάγραµµα Α). Σε σταθερές τιµές, οι εξαγωγές αγαθών αυξήθηκαν συνο-λικά κατά 23,5% την περίοδο 2009-2013, έναντι 25,5% στη ζώνη του ευρώ (βλ. ∆ιάγραµµα Β),ενώ το µερίδιό τους στο παγκόσµιο εµπόριο αυξήθηκε κατά 30% από το 2010 και µετά (βλ. ∆ιά-γραµµα Γ). Παράλληλα, παρατηρήθηκε και σηµαντική στροφή των ελληνικών εξαγωγών εκτόςτων παραδοσιακών αγορών (ΕΕ και ΝΑ Ευρώπη) και προς άλλους γεωγραφικούς προορισµούςόπως οι χώρες της Β. Αφρικής και Μ. Ανατολής, η Ρωσία και η Κίνα. Αντίθετα, δεν παρατηρή-θηκαν αξιόλογες µεταβολές στη σύνθεση των εξαγωγών κατά κλάδο. Εκτός από τα καύσιµα, τωνοποίων το µερίδιο στις συνολικές εξαγωγές διπλασιάστηκε, αντανακλώντας σε µεγάλο βαθµότην άνοδο των τιµών, οι κλάδοι που σηµείωσαν καλές επιδόσεις, όπως “τρόφιµα και ποτά’’,“χηµικά και πλαστικά”, “µεταλλουργία’’, “µηχανολογικός και ηλεκτρολογικός εξοπλισµός’’, ήτανήδη οι πλέον εξωστρεφείς.

Σε αντίθεση µε την εντυπωσιακή επίδοση των εξαγωγών αγαθών, οι εξαγωγές υπηρεσιών σε στα-θερές τιµές µειώθηκαν κατά 4% την περίοδο 2009-2013, έναντι αύξησης 16% των εξαγωγών υπη-ρεσιών από τη ζώνη του ευρώ. Οι παράγοντες που απέτρεψαν την αύξηση των εξαγωγών υπη-ρεσιών σχετίζονται κατά κύριο λόγο µε τις εξελίξεις στον τουρισµό και τη ναυτιλία. Συγκεκρι-µένα, η αβεβαιότητα σχετικά µε την παραµονή της Ελλάδος στη ζώνη του ευρώ αλλά και η γενι-κότερα αρνητική εικόνα της χώρας στο εξωτερικό είχαν αποτέλεσµα τη µέτρια επίδοση του του-

KEF II: 1 05-06-14 13:51 76


ρισµού έως τα µέσα του 2012. Επιπλέον, η πτώση της διεθνούς ναυλαγοράς, λόγω της παγκόσµιαςύφεσης από το 2008 και µετά, επέδρασε αρνητικά στις εισπράξεις από ναυτιλιακό συνάλλαγµα,οι οποίες το 2013 ήταν µειωµένες κατά 39% σε σχέση µε το 2008 όταν παρατηρήθηκε το υψη-λότερο επίπεδο των τελευταίων ετών. Υπενθυµίζεται ότι οι εισπράξεις από ναυτιλιακό συνάλ-λαγµα ιστορικά αντιπροσωπεύουν περίπου το 50% των εξαγωγών υπηρεσιών της χώρας.

Σηµειώνεται ότι οι ελληνικές εξαγωγές εξαρτώνται σε πολύ µεγαλύτερο βαθµό από τις υπηρε-σίες από ό,τι οι εξαγωγές των λοιπών χωρών της ζώνης του ευρώ. Συγκεκριµένα, οι εξαγωγέςυπηρεσιών αντιπροσωπεύουν το 65% (µέσος όρος περιόδου 2000-2010) των συνολικών ελληνι-κών εξαγωγών, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τη ζώνη του ευρώ εκτός Ελλάδος είναι µόνο 22%.Αυτό αποτελεί κρίσιµη διαφορά που συχνά αγνοείται κατά τη σύγκριση των εξελίξεων στις ελλη-νικές εξαγωγές µε τις εξαγωγές άλλων χωρών της ζώνης του ευρώ.

Η δραστική βελτίωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και η αντιστροφή από έλλειµµα σεµικρό πλεόνασµα οφείλεται τόσο σε κυκλικούς όσο και σε διαρθρωτικούς παράγοντες.2 Η µει-ωµένη εγχώρια ζήτηση και κατά συνέπεια η µείωση των εισαγωγών αποτελεί τον πιο σηµαντικόαπό τους κυκλικούς παράγοντες. Η επικείµενη ανάκαµψη της ελληνικής οικονοµίας αναµένε-ται ότι θα προκαλέσει και µία σχετική αύξηση των εισαγωγών ―πρώτων υλών, κεφαλαιακού εξο-πλισµού αλλά και καταναλωτικών αγαθών― µε αποτέλεσµα την απώλεια µέρους της θετικής προ-σαρµογής του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, εφόσον επικρατήσει η επίδραση των κυκλικώνπαραγόντων. Εντούτοις πρέπει να σηµειωθεί ότι η βαθιά ύφεση των τελευταίων πέντε ετών συνο-δεύθηκε από σηµαντικές διαρθρωτικές αλλαγές σε σχέση µε το παρελθόν. Κατά συνέπεια, η βελ-τίωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών η οποία παρατηρήθηκε την τελευταία τετραετία είναισε µεγάλο βαθµό διατηρήσιµη.

Μεταξύ των διαρθρωτικών παραγόντων που επηρεάζουν το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγώνπεριλαµβάνονται (α) η ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας µε βάση το κόστος εργασίας, η οποίαµακροπρόθεσµα θα οδηγήσει σε αύξηση των εξαγωγών και υποκατάσταση εισαγωγών, (β) ηαύξηση στις τιµές των εµπορεύσιµων σε σχέση µε τα µη εµπορεύσιµα προϊόντα και κατά συνέ-πεια η βελτίωση των περιθωρίων κέρδους στην πρώτη κατηγορία, η οποία δηµιουργεί ευνοϊκέςπροοπτικές για άνοδο των κλάδων των εµπορευσίµων και ενίσχυση της εξωστρέφειας της οικο-νοµίας,3 (γ) οι διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις στην αγορά εργασίας και προϊόντων καθώς και ηµείωση του κόστους και χρόνου ίδρυσης επιχειρήσεων, αλλαγές οι οποίες ενισχύουν την κινη-τικότητα εργασίας και κεφαλαίου µεταξύ των κλάδων της οικονοµίας και ενισχύουν τη δυναµικήτων εξαγωγών.4

Τα τελευταία χρόνια, η ελληνική οικονοµία έχει κάνει σηµαντικά βήµατα στη βελτίωση της διε-θνούς ανταγωνιστικότητας κυρίως ως προς το κόστος εργασίας και δευτερευόντως ως προς τιςτιµές, µε αποτέλεσµα την ανάκτηση από το 2010 και µετά µεγάλου τµήµατος των απωλειών σχε-δόν δύο δεκαετιών (βλ. ∆ιάγραµµα ∆).

Η σηµαντική υποχώρηση του κόστους εργασίας ανά µονάδα προϊόντος υπεραντιστάθµισε τη συνο-λική απώλεια ανταγωνιστικότητας κόστους της περιόδου 2001-2009. Αξίζει να σηµειωθεί ότι,

2 Το ∆ΝΤ σε έρευνά του προ έτους εκτιµούσε ότι το 50% της συνολικής προσαρµογής στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών οφείλεταισε κυκλικούς παράγοντες (IMF, Euro Area Policies. 2013 Article IV Consultation, July 2013).

3 Βλ. Τράπεζα της Ελλάδος, Έκθεση του ∆ιοικητή για το έτος 2013, Φεβρουάριος 2014, Πλαίσιο V.I: Η κρίση ευνοεί τη στροφή προςδραστηριότητες παραγωγής εµπορεύσιµων αγαθών.

4 Βλ. IMF, Euro Area Policies. 2013 Article IV Consultation, July 2013, σελ. 34.

KEF II: 1 05-06-14 13:51 77


µεταξύ των χωρών της ζώνης του ευρώ, στην Ελλάδα πραγµατοποιήθηκε η δεύτερη µεγαλύτερηπροσαρµογή ανταγωνιστικότητας κόστους µετά από εκείνη της Γερµανίας την περίοδο 1998-2013(βλ. ∆ιάγραµµα Ε).

Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας κόστους που επιτεύχθηκε τα τέσσερα τελευταία χρόνια δενέχει αποτυπωθεί πλήρως στις εξαγωγές, καθώς οι εξαγωγείς αντιµετώπιζαν σηµαντικά προ-βλήµατα χρηµατοδότησης και ο τουρισµός επηρεάστηκε αρνητικά λόγω αυξηµένης αβεβαιότη-τας έως το 2013. Όπως φαίνεται στο ∆ιάγραµµα ΣΤ, κατά την περίοδο 2000-2008 η σχέση µεταξύανταγωνιστικότητας κόστους και εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών (εκτός ναυτιλίας) έναντι τωνχωρών της ζώνης του ευρώ (ΕΕ-17) ήταν πολύ στενή. Συγκεκριµένα, για κάθε µονάδα µείωσηςτης ανταγωνιστικότητας κόστους, ο ρυθµός µεταβολής των εξαγωγών ήταν κατά µία µονάδα χαµη-λότερος σε σχέση µε τις χώρες της ΕΕ-17. Καθώς ο δείκτης ανταγωνιστικότητας µε βάση το µονα-διαίο κόστος εργασίας σε σχέση µε τους εµπορικούς εταίρους αυξήθηκε συνολικά κατά 26% τηνπερίοδο 2000-2009, οδηγώντας σε ισόποση µείωση της ανταγωνιστικότητας, οι εξαγωγές αγα-θών και υπηρεσιών (εκτός ναυτιλίας) µειώθηκαν κατά 27% σε σχέση µε τις εξαγωγές της ΕΕ-17.5 Όµως η στενή συσχέτιση µεταξύ εξαγωγικών επιδόσεων και ανταγωνιστικότητας δια-κόπηκε απότοµα µετά το 2009, καθώς η ανταγωνιστικότητα µισθών αυξήθηκε κατά περίπου 30%την περίοδο 2010-2013, ενώ οι εξαγωγές αυξήθηκαν µόνο κατά 5% ταχύτερα από τις εξαγωγέςτης ΕΕ-17, κυρίως εξαιτίας της αυξηµένης αβεβαιότητας σχετικά µε τις προοπτικές της χώραςκαι της στενότητας χρηµατοδότησης.

5 Η µείωση του δείκτη εξαγωγών το διάστηµα 2000-2010 κατά 27% σηµαίνει ότι οι εξαγωγές της Ελλάδος αυξήθηκαν συνολικά κατά27% λιγότερο σε σχέση µε τις εξαγωγές της ΕΕ-17.

KEF II: 1 05-06-14 13:51 78


Εκτιµάται ότι η σταδιακή αποκατάστασηοµαλών συνθηκών ρευστότητας και εµπιστο-σύνης στις προοπτικές της οικονοµίας θαοδηγήσει σε σηµαντική αύξηση των εξαγω-γών (έως και 30%) στο µέλλον. Η ανάκαµψητων επενδύσεων και η αύξηση της παραγω-γικότητας θα δώσουν επιπλέον ώθηση στιςεξαγωγές, καθώς θα διευρύνουν την παρα-γωγική βάση της οικονοµίας και θα αυξήσουντην ανταγωνιστικότητα κόστους και ποιότη-τας. Σύµφωνα µε τις προβλέψεις διεθνώνοργανισµών, ο ρυθµός ανόδου των εξαγωγώναγαθών και υπηρεσιών αναµένεται να επι-ταχυνθεί σε σχέση µε το 2013 (για το 2014 καιτο 2015 αντίστοιχα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπήπροβλέπει αύξηση 4,1% και 5,2% και οΟΟΣΑ 4,5% και 7,7%).

Το διεθνές περιβάλλον αναµένεται ευνοϊκόγια τις ελληνικές εξαγωγές, µε την εξωτερικήζήτηση να ενισχύεται και από την επιτάχυνσητων ρυθµών ανόδου των ανεπτυγµένων οικο-νοµιών, οι οποίες συµπεριλαµβάνονταιστους παραδοσιακούς προορισµούς τωνελληνικών προϊόντων. Οι ελληνικές επιχει-ρήσεις και στο παρελθόν κατόρθωσαν ναεκµεταλλευθούν τις εξελίξεις της διεθνούς ζήτησης και να επεκταθούν σε αγορές µε ταχείςρυθµούς ανόδου6 και ήδη έχουν γίνει βήµατα για την επέκταση σε νέες αγορές. Η καθιέρωσηόµως των ελληνικών προϊόντων στις αγορές του εξωτερικού θα πρέπει να βασίζεται όχι µόνοστο χαµηλό κόστος, αλλά και σε χαρακτηριστικά εκτός των τιµών. Η ανάπτυξη της έρευναςκαι τεχνολογίας θα δηµιουργήσει τις απαιτούµενες προϋποθέσεις για την πιο αποτελεσµατικήκατανοµή των παραγωγικών πόρων της ελληνικής οικονοµίας, επηρεάζοντας και τη σύνθεσητου εξαγόµενου προϊόντος, η οποία δεν ήταν δυνατόν να µεταβληθεί σηµαντικά κατά τη διάρ-κεια της κρίσης, µε τους υπάρχοντες περιορισµούς στη χρηµατοδότηση και την επενδυτική δρα-στηριότητα.

Από το 2013 είναι ήδη ορατή η ανάκαµψη του τουρισµού, η οποία αναµένεται να συνεχιστεί.Σηµειώνεται ότι για το 2014, σύµφωνα µε το Σύνδεσµο Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων(ΣΕΤΕ), προβλέπεται οι αφίξεις ταξιδιωτών να αυξηθούν κατά 6% και να διαµορφωθούν σε 19εκατοµµύρια επισκέπτες. Παράλληλα, δεδοµένης της σηµασίας της ναυτιλίας στο σύνολο τωνεισπράξεων από υπηρεσίες και του χαµηλού επιπέδου των ναυτιλιακών εισπράξεων σε σχέσηµε το 2008 (όπως έχει ήδη αναφερθεί), η συµβολή της ανάκαµψης των ναυτιλιακών µεταφορώνστη συνολική εξαγωγική επίδοση θα είναι σηµαντική. Η εξέλιξη αυτή είναι αναµενόµενη τα επό-µενα έτη, λόγω της ενίσχυσης του παγκόσµιου εµπορίου και του περιορισµού της πλεονάζουσαςπροσφοράς υπηρεσιών θαλάσσιων µεταφορών (βλ. Ειδικό θέµα ΙΙΙ.2).

6 Όπως στα µέσα της δεκαετίας του 1990 µε τη διείσδυση και επέκταση στις αγορές της ΝΑ Ευρώπης, που είναι οι κυριότεροι προο-ρισµοί των ελληνικών προϊόντων µετά τις χώρες της ζώνης του ευρώ.

KEF II: 1 05-06-14 13:51 79


Τέλος, το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών θα ευνοηθεί µακροχρόνια από τη σταθεροποίηση τηςιδιωτικής κατανάλωσης, καθώς δεν αναµένεται σηµαντική ανάκαµψη των µισθών και του δια-θέσιµου εισοδήµατος. Έτσι, η ανάκαµψη της οικονοµικής δραστηριότητας θα οδηγήσει σε αύξησητων εισαγωγών, όχι όµως σε µέγεθος ικανό να αντιστρέψει τις θετικές επιδράσεις της εξω-στρέφειας και της βελτίωσης της εξαγωγικής επίδοσης.

KEF II: 1 05-06-14 13:51 80

Η επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσµατος σεεπίπεδο Γενικής Κυβέρνησης το 2013, ύψους0,8% του ΑΕΠ, ένα έτος νωρίτερα από ό,τιαπαιτούσε το Πρόγραµµα Οικονοµικής Πολι-τικής (ΠΟΠ), καθώς και η επιτυχής πρόσβασητης χώρας στις διεθνείς αγορές οµολόγωνµετά από τέσσερα έτη αποκλεισµού από τιςαγορές αποτελούν σαφείς ενδείξεις της βελ-τίωσης των προοπτικών της ελληνικής οικο-νοµίας. Η δηµοσιονοµική προσπάθεια θα πρέ-πει να συνεχιστεί τα επόµενα χρόνια, ώστε σεσυνδυασµό µε την επάνοδο της οικονοµίας σεαναπτυξιακή τροχιά να διασφαλιστεί ηµόνιµη πρόσβαση της χώρας στις διεθνείς αγο-ρές κεφαλαίων και η οριστική έξοδός της απότην πολυετή κρίση. Σε αυτό θα συµβάλει απο-φασιστικά και η υλοποίηση των δεσµεύσεωντου Eurogroup του Νοεµβρίου-∆εκεµβρίου2012 µε τρόπο που να διασφαλίζει τη βιωσι-µότητα του δηµόσιου χρέους.

1 ΣΥΝΟΨΗ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΩΝ1

Η εν εξελίξει δηµοσιονοµική προσαρµογήεκτιµάται ότι οδήγησε στη µείωση του διαρ-θρωτικού πρωτογενούς αποτελέσµατος2 τηςΓενικής Κυβέρνησης (ΓΚ) την περίοδο 2010-2013 κατά 18,3 εκατοστιαίες µονάδες (εκ.µ.)του δυνητικού ΑΕΠ (βλ. ∆ιάγραµµα IV.1).Επιπλέον, η επίτευξη πρωτογενούς πλεονά-σµατος της ΓΚ µε βάση τη µεθοδολογία τουΠΟΠ ύψους 0,8% του ΑΕΠ το 2013, ένα έτοςνωρίτερα από ό,τι απαιτούσε το ΠΟΠ, ενδυ-νάµωσε την εµπιστοσύνη των αγορών στιςπροοπτικές της ελληνικής οικονοµίας καισυνέβαλε στην επιστροφή της χώρας στις διε-θνείς αγορές κεφαλαίων τέσσερα έτη µετά τηντελευταία επιτυχηµένη έκδοση οµολόγου καιδύο έτη µετά το PSI. Συγκεκριµένα, στις 10Απριλίου 2014 εκδόθηκε οµόλογο πενταετούςδιάρκειας υπό αγγλικό δίκαιο ύψους 3 δισεκ.ευρώ µε απόδοση 4,95% (και ετήσιο τοκοµε-ρίδιο 4,75%), µε τα προσφερόµενα κεφάλαιααπό τους διεθνείς επενδυτές να ξεπερνούν τα20 δισεκ. ευρώ.

Οι ευνοϊκές προοπτικές που έχουν διαµορ-φωθεί για την ελληνική οικονοµία άρχισαν να

διαφαίνονται ήδη από τις αρχές του έτους µετη σηµαντική αποκλιµάκωση της διαφοράςαποδόσεων των 10ετών ελληνικών οµολόγωνέναντι των αντίστοιχων γερµανικών στο επί-πεδο προ της ένταξης στο Μηχανισµό Στήρι-ξης (Μάιος 2010). Συγκεκριµένα, στα τέληΑπριλίου 2014 η διαφορά αυτή διαµορφώ-θηκε σε περίπου 450 µονάδες βάσης, από 683µονάδες βάσης το τελευταίο τρίµηνο του 2013και από 2.500 µονάδες βάσης τον Ιούνιο του2012. Οι θετικές αυτές εξελίξεις συνέβαλανκαι στη σηµαντική αποκλιµάκωση των απο-δόσεων των εντόκων γραµµατίων διάρκειας13 και 26 εβδοµάδων.

Συνεπώς, η επιτυχηµένη πρώτη έξοδος στιςδιεθνείς αγορές κεφαλαίων δηµιουργεί ένακλίµα αισιοδοξίας για τις προοπτικές τηςελληνικής οικονοµίας. Η ανάκτηση της εµπι-στοσύνης των αγορών αναµένεται να συµβά-λει στην εξοµάλυνση της καµπύλης αποδό-σεων των µακροχρόνιων ελληνικών τίτλων,


I V ∆ΗΜΟΣ ΙΟΝΟΜ ΙΚE Σ ΕΞΕΛ I Ξ Ε Ι Σ ΚΑ ΙΠΡΟΟΠΤ ΙΚE Σ

11 Στο κεφάλαιο αυτό έχουν ληφθεί υπόψη στοιχεία και πληροφο-ρίες που είχαν δηµοσιευθεί έως τις 23 Μαΐου 2014.

22 Το διαρθρωτικό αποτέλεσµα αποµονώνει τη µόνιµη συνιστώσα τουκυκλικά προσαρµοσµένου αποτελέσµατος αφαιρώντας την επί-δραση παραγόντων προσωρινού χαρακτήρα (π.χ. µη επαναλαµ-βανόµενες δαπάνες ενίσχυσης του τραπεζικού κλάδου). Αποτελείθεωρητική έννοια και η εκτίµησή του µπορεί να διαφέρει σηµα-ντικά, ανάλογα µε τη µέθοδο ποσοτικοποίησης.

KEF IV: 1 05-06-14 13:11 81

γεγονός που θα µειώσει περαιτέρω το κόστοςαναχρηµατοδότησης των βραχυχρόνιων τίτ-λων. Οι θετικές προοπτικές για την πορεία τηςχώρας θα συµβάλουν στην απορρόφηση σηµα-ντικού µέρους αυτών των εκδόσεων εντόκωνγραµµατίων και από ξένους επενδυτές (όχιµόνο από ελληνικές τράπεζες), απελευθερώ-νοντας κατά συνέπεια ρευστότητα στην εσω-τερική οικονοµία (βλ. Κεφάλαιο V). Επι-πλέον, η επιτυχής έξοδος στις αγορές έχει ήδηδηµιουργήσει ευνοϊκές προοπτικές για τιςελληνικές τράπεζες, καθώς και για τις µεγά-λες ελληνικές επιχειρήσεις που θα αναζητή-σουν χρηµατοδότηση από το εξωτερικό.

Σύµφωνα µε τα εθνικολογιστικά στοιχεία,όπως έχουν ανακοινωθεί από την ΕλληνικήΣτατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) και την Eurostatστις 14 και 23 Απριλίου 2014 αντίστοιχα, τοέλλειµµα της Γενικής Κυβέρνησης (ΓΚ) δια-µορφώθηκε σε 12,7% του ΑΕΠ το 2013, ένα-ντι 8,9% του ΑΕΠ το 2012 (βλ. Πίνακα IV.1).

Εντούτοις, το έλλειµµα της ΓΚ διορθωµένο ωςπρος την καθαρή κρατική υποστήριξη προς ταχρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα περιορίστηκε σε2,1% του ΑΕΠ το 2013 από 6,2% του ΑΕΠ το2012.3 Επίσης, το πρωτογενές αποτέλεσµα µεβάση τη µεθοδολογία του ΠΟΠ4 σε επίπεδοΓΚ το 2013 διαµορφώθηκε σε πλεόνασµα


33 ∆εν περιλαµβάνεται καθαρή κρατική υποστήριξη προς τα χρη-µατοπιστωτικά ιδρύµατα ύψους 2,7% του ΑΕΠ το 2012 και 10,6%του ΑΕΠ το 2013.

44 Η µεθοδολογία του ΠΟΠ διαφέρει από τη µεθοδολογία κατά ESA95, καθώς ειδικότερα για το 2013 δεν συµπεριλαµβάνει στο απο-τέλεσµα της ΓΚ: α) την επίπτωση της υποστήριξης προς τα χρη-µατοπιστωτικά ιδρύµατα, β) τα έσοδα ANFA, δηλ. την εκχώρησηστο Ελληνικό ∆ηµόσιο εκ µέρους των εθνικών κεντρικών τραπε-ζών του Ευρωσυστήµατος των κερδών τους από τη διακράτηση τίτ-λων του Ελληνικού ∆ηµοσίου (που δεν συµµετείχαν στο PSI), γ)τα έσοδα SMP, δηλ. τη µεταφορά των αποδόσεων οµολόγων τουΕλληνικού ∆ηµοσίου από τις κεντρικές τράπεζες του Ευρωσυ-στήµατος, δ) την αναδροµική µείωση του επιτοκίου των δανείωντου πρώτου προγράµµατος δανεισµού (GLF), ε) έσοδα από ιδιω-τικοποιήσεις που δεν είχαν προβλεφθεί αρχικά στο πρόγραµµακαι στ) επιστροφές φόρων παρελθόντων ετών (προ του Σεπτεµ-βρίου 2012), ενώ συµπεριλαµβάνει το µέρος των εσόδων από τοΈκτακτο Ειδικό Τέλος Ηλεκτροδοτηµένων ∆οµηµένων Επιφα-νειών που εισπράχθηκε το β’ τρίµηνο του 2013 και που ενώ έχειυπολογιστεί στο εθνικολογιστικό αποτέλεσµα του 2012 περιλαµ-βάνεται στους δηµοσιονοµικούς στόχους του 2013.

Αποτέλεσµα γενικής κυβέρνησης1

(στοιχεία εθνικών λογαριασµών – κριτήριο σύγκλισης)-15,7 -10,9 -9,6 -8,9 -12,7

– Κεντρική κυβέρνηση -15,4 -12,0 -9,0 -8,1 -15,7

– Ασφαλιστικοί οργανισµοί, οργανισµοί τοπικής αυτοδιοίκησηςκαι ΝΠ∆∆ -0,3 1,1 -0,5 -0,9 3,0

Αποτέλεσµα γενικής κυβέρνησης διορθωµένο ως προς την καθαρήκρατική υποστήριξη προς τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα1 -15,8 -11,3 -9,9 -6,2 -2,1

Πρωτογενές αποτέλεσµα γενικής κυβέρνησης διορθωµένο ως προς τηνκαθαρή κρατική υποστήριξη προς τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα1 -10,7 -5,5 -2,7 -1,2 1,9

Πρωτογενές αποτέλεσµα γενικής κυβέρνησης (Πρόγραµµα Οικονοµικής Πολιτικής)2 -1,3 0,8

Αποτέλεσµα κρατικού προϋπολογισµού

∆ηµοσιονοµικά στοιχεία2 -14,6 -10,0 -10,9 -8,1 -3,0

Ταµειακά στοιχεία3 -14,1 -10,5 -11,1 -5,54 -7,05

2009 2010 2011 2012 2013*

Πίνακας IV.1 Αποτελέσµατα γενικής κυβέρνησης και κρατικού προϋπολογισµού

(ως ποσοστό του ΑΕΠ)

Πηγές: Τράπεζα της Ελλάδος, Υπουργείο Οικονοµικών και ΕΛΣΤΑΤ.* Προσωρινά στοιχεία.1 Στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ, όπως γνωστοποιούνται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (∆ιαδικασία Υπερβολικού Ελλείµµατος). Το άθροισµα των επιµέ-ρους στοιχείων ενδέχεται να µη συµφωνεί µε το σύνολο λόγω στρογγυλοποίησης.2 Στοιχεία Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους (Μεσοπρόθεσµο Πλαίσιο ∆ηµοσιονοµικής Στρατηγικής 2015-2018).3 Στοιχεία Τράπεζας της Ελλάδος. Τα στοιχεία αυτά αφορούν µόνο το αποτέλεσµα του κρατικού προύπολογισµού σε ταµειακή βάση χωρίςτην κίνηση του λογαριασµού του ΟΠΕΚΕΠΕ. 4 ∆εν περιλαµβάνονται δεδουλευµένοι τόκοι ύψους 4.751 εκατ. ευρώ για τα οµόλογα που συµµετείχαν στο PSI, καθώς και τόκοι ύψους 519εκατ. ευρώ λόγω της επαναγοράς χρέους, που καταβλήθηκαν µε τη µορφή βραχυπρόθεσµων τίτλων του EFSF.5 ∆εν περιλαµβάνονται έσοδα ύψους 2,0 δισεκ. ευρώ από τη µεταφορά των αποδόσεων των ελληνικών οµολόγων από τις κεντρικές τράπε-ζες του Ευρωσυστήµατος (Securities Markets Programme - SMP). Περιλαµβάνονται δαπάνες ύψους περίπου 6.155 εκατ. ευρώ που αφορούντην αποπληρωµή ληξιπρόθεσµων οφειλών.

KEF IV: 1 05-06-14 13:11 82

0,8% του ΑΕΠ (ή 1,5 δισεκ. ευρώ), έναντι πλε-ονάσµατος 0,4% του ΑΕΠ που ήταν η εκτί-µηση του Προϋπολογισµού του 2014 και µηδε-νικού πρωτογενούς αποτελέσµατος που ήτανο στόχος του ΠΟΠ.

Η καλύτερη του αναµενοµένου επίδοση το 2013οφείλεται κατά κύριο λόγο στην εκτέλεση τουΚρατικού Προϋπολογισµού και κατά δεύτερολόγο στα βελτιωµένα αποτελέσµατα τωνΦορέων Κοινωνικής Ασφάλισης, ως συνέπειατης σηµαντικής συγκράτησης των λειτουργικώνκαι κοινωνικών δαπανών. Θετική συµβολήείχαν και τα έσοδα, εξαιτίας της πολύ καλήςτουριστικής περιόδου, της αύξησης των άµεσωνφόρων και ειδικά των φόρων περιουσίας,καθώς και λόγω των υψηλότερων του αναµε-νοµένου µη φορολογικών και έκτακτων εσόδων.Η εµπροσθοβαρής απορρόφηση των κοινοτι-κών κονδυλίων για την επανεκκίνηση των µεγά-λων οδικών έργων επέδρασε θετικά στο δηµο-σιονοµικό αποτέλεσµα. Η εξέλιξη αυτή επέ-τρεψε τη διανοµή “κοινωνικού µερίσµατος”ύψους περίπου 525 εκατ. ευρώ, που αντιστοιχείπερίπου στο 1/3 του πρωτογενούς πλεονάσµα-τος, στις πιο αδύναµες κοινωνικές οµάδες.

Η προσπάθεια δηµοσιονοµικής εξυγίανσηςκαι η επιτυχής υλοποίηση του µεταρρυθµιστι-κού προγράµµατος συνεχίζεται το 2014, γεγο-νός που αναγνωρίστηκε και στην ανακοίνωσητου Eurogroup της 5ης Μαΐου 2014. Η θετικήαυτή αξιολόγηση συνοδεύθηκε από την εκτα-µίευση της δόσης ύψους 6,3 δισεκ. ευρώ απότο EFSF στις 28 Απρίλιου, ενώ το ∆ΝΤ θακαταβάλει 3,4 δισεκ. ευρώ τον Ιούνιο. Επι-πλέον 2 δισεκ. ευρώ αναµένεται να εκταµι-ευθούν από το EFSF σε δύο δόσεις, τον Ιού-νιο και τον Ιούλιο, βάσει υλοποίησης προα-παιτούµενων δράσεων.5

Η καλύτερη του αναµενοµένου πορεία τηςδηµοσιονοµικής προσαρµογής ανοίγει τοδρόµο για την υλοποίηση των αποφάσεων τουEurogroup του Νοεµβρίου-∆εκεµβρίου 2012,σύµφωνα µε τις οποίες η επίτευξη πρωτογενούςαποτελέσµατος ήταν προαπαιτούµενο για ανά-ληψη επιπλέον δράσεων από την ευρωζώνηπροκειµένου να διασφαλιστεί ότι το δηµόσιο

χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ θα διαµορφωθείσε 124% το 2020 και σηµαντικά χαµηλότεροτου 110% το 2022. Η δέσµευση αυτή εκ µέρουςτων Ευρωπαίων εταίρων επαναδιατυπώθηκεστο ανακοινωθέν του Eurogroup στις 5 Μαΐου2014. Οι διαπραγµατεύσεις για τη µορφή πουθα λάβει η υλοποίηση των δεσµεύσεων τωνΕυρωπαίων εταίρων αναµένεται να ολοκλη-ρωθούν το δεύτερο εξάµηνο του 2014. Οιόποιες αποφάσεις ληφθούν θα πρέπει να χαρα-κτηρίζονται από σαφήνεια, να περιορίζουν τηναβεβαιότητα και να διασφαλίζουν τη διαχει-ρισιµότητα και µακροχρόνια βιωσιµότητα τουδηµόσιου χρέους, γεγονός που θα συµβάλειαποτελεσµατικά στην οριστική έξοδο της Ελλά-δος από την κρίση και στην επιστροφή στη βιώ-σιµη ανάπτυξη.

Η πρόοδος που έχει συντελεστεί στην προ-σπάθεια δηµοσιονοµικής προσαρµογής τηςΕλλάδος αναδεικνύεται σαφέστερα εάνµετρηθεί αφαιρώντας την επίδραση του οικο-νοµικού κύκλου στα έσοδα και στις δαπάνες.Βάσει µεθοδολογίας του Ευρωσυστήµατος, ηβελτίωση του διαρθρωτικού πρωτογενούςαποτελέσµατος της ΓΚ την περίοδο 2010-2013εκτιµάται σε 18,3 εκ.µ. του δυνητικού ΑΕΠ,οπότε το διαρθρωτικό πρωτογενές αποτέλε-σµα διαµορφώνεται σε πλεόνασµα ύψους3,5% του δυνητικού ΑΕΠ το 2013. Επίσης,σύµφωνα µε έκθεση του ∆ΝΤ,6 το κυκλικάπροσαρµοσµένο πρωτογενές πλεόνασµα υπο-λογίζεται σε 5,8% του δυνητικού ΑΕΠ το2013, δηλαδή παρουσιάζει σωρευτική βελ-τίωση της τάξεως των 19,6 εκ.µ. του δυνητικούΑΕΠ την περίοδο 2010-2013. Μάλιστα, όπως


55 Οι βασικότερες δηµοσιονοµικές παρεµβάσεις αφορούν την υιο-θέτηση κοινής υπουργικής απόφασης για την ενσωµάτωση τηςείσπραξης οφειλών κοινωνικής ασφάλισης στη φορολογική διοί-κηση, την υιοθέτηση νοµοθεσίας για τη συγχώνευση υπό το Ενι-αίο Ταµείο Επικουρικής Ασφάλισης (ΕΤΕΑ) όλων των επικου-ρικών ταµείων και την εφαρµογή της ρήτρας µηδενικού ελλείµ-µατος και της φόρµουλας βιωσιµότητας από 1.1.2015 για όλα ταταµεία που δεν ανήκουν αυτή τη στιγµή στο ΕΤΕΑ, την κατάργησηφόρων και τελών υπέρ τρίτων που χρησιµοποιούνται για τη χρη-µατοδότηση επικουρικών ταµείων (από 1.1.2015), τη µείωση τωνπεριθωρίων κέρδους των φαρµακείων, την καταπολέµηση της δια-φθοράς µε θέσπιση κώδικα δεοντολογίας για τα µέλη της κυβέρ-νησης και νοµοθεσίας για τη χρηµατοδότηση των πολιτικών κοµ-µάτων, την απλοποίηση των διαδικασιών και τη µείωση των διοι-κητικών βαρών στο ∆ηµόσιο και την ψήφιση του νόµου για τηµικρή ∆ΕΗ και για την εκκαθάριση όλων των ληξιπρόθεσµωνχρεών του ∆ηµοσίου προς τη ∆ΕΗ.

66 IMF (2014), Fiscal Monitor, April (Statistical Table 2).

KEF IV: 1 05-06-14 13:11 83

προκύπτει από τα στοιχεία του ∆ΝΤ, τόσο τοµέγεθος του κυκλικά προσαρµοσµένου πρω-τογενούς πλεονάσµατος (ως % του δυνητικούΑΕΠ) όσο και η προσαρµογή την περίοδο2010-2013 είναι η µεγαλύτερη µεταξύ των ανε-πτυγµένων χωρών. Ενδεικτικά, το αντίστοιχοδιάστηµα η Ιρλανδία καταγράφει βελτίωσηύψους περίπου 7,5 εκ.µ. του δυνητικού ΑΕΠ,ενώ η Πορτογαλία και η Ισπανία καταγρά-φουν βελτίωση κατά 8,1 και 6,8 εκ.µ. αντί-στοιχα του δυνητικού ΑΕΠ. Επιπλέον, σύµ-φωνα µε το ∆ΝΤ, το 2013 το κυκλικά προ-σαρµοσµένο πρωτογενές αποτέλεσµα δια-µορφώθηκε σε -1,0%, 1,3% και -1,9% τουδυνητικού ΑΕΠ αντίστοιχα στην Ιρλανδία, τηνΠορτογαλία και την Ισπανία.

Η δηµοσιονοµική προσαρµογή επιβάλλεται νασυνεχιστεί και τα επόµενα χρόνια, έτσι ώστενα διασφαλιστεί η πτωτική πορεία του δηµό-σιου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ και η δια-τηρήσιµη επιστροφή της χώρας στις διεθνείςαγορές κεφαλαίων. Το Μεσοπρόθεσµο Πλαί-σιο ∆ηµοσιονοµικής Στρατηγικής (ΜΠ∆Σ)2015-2018 θέτει ως στόχο για το 2014 την επί-τευξη πρωτογενούς πλεονάσµατος ύψους2,3% του ΑΕΠ (σύµφωνα µε τη µεθοδολογίατου ΠΟΠ), ο οποίος είναι σηµαντικά υψηλό-τερος από τον αρχικό στόχο του Προϋπολο-γισµού του 2014 (1,6% του ΑΕΠ) και το στόχοτου ΠΟΠ (1,5% του ΑΕΠ). Όπως επισηµαί-νει η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τουΑπριλίου 20147 και επιβεβαιώνεται από ταέως τώρα διαθέσιµα δηµοσιονοµικά στοιχεία,οι δηµοσιονοµικοί στόχοι του ΠΟΠ για το2014 θα επιτευχθούν υποβοηθούµενοι από τακαλύτερα του αναµενοµένου αποτελέσµατατου 2013, καθώς και από τα ήδη εφαρµοζό-µενα και σχεδιαζόµενα µέτρα κατά το 2014.Αυτά περιλαµβάνουν την καλύτερη από ό,τιαρχικά αναµενόταν απόδοση του νέου φορο-λογικού πλαισίου για το φόρο εισοδήµατος, ταδιαρθρωτικά µέτρα για την ενίσχυση των εσό-δων από εισφορές κοινωνικής ασφάλισης, τηµεγαλύτερη απόδοση των άµεσων και έµµε-σων φόρων λόγω των ήδη ψηφισµένων καιεφαρµοσµένων παρεµβάσεων στη φορολογικήδιοίκηση, την καταπολέµηση του λαθρεµπο-ρίου, την αύξηση των δικαστικών παραβόλων,

την είσπραξη των ληξιπρόθεσµων οφειλώντων ιδιωτών, την αύξηση του ειδικού φόρουκαπνού, τη φορολόγηση των έκτακτων απο-θεµατικών των επιχειρήσεων και το συµψη-φισµό επιστροφών ΦΠΑ και φόρου εισοδή-µατος µε τις οφειλές προς ασφαλιστικάταµεία. Επιπλέον θετική συµβολή θα έχουν οπεριορισµός των αµυντικών προµηθειών καιτων δαπανών των Νοµικών Προσώπων, οεξορθολογισµός των δράσεων του ΟΑΕ∆ καιτων διατάξεων του ΟΑΕΕ, καθώς και ο περιο-ρισµός των δαπανών του Προϋπολογισµού∆ηµοσίων Επενδύσεων (Π∆Ε). Η απόδοσητων προαναφερόµενων παρεµβάσεων υπερ-καλύπτει την απώλεια εσόδων από τη µείωσητων ασφαλιστικών εισφορών κατά 3,9% πουθα ισχύσει από τον Ιούλιο του 2014.

Ωστόσο, όπως προκύπτει από την πρόσφατηέκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τοΜΠ∆Σ 2015-2018, µε βάση τις υφιστάµενεςµακροοικονοµικές προβλέψεις, υπάρχουναποκλίσεις έναντι των στόχων του ΠΟΠ για τηδιετία 2015-2016. Σύµφωνα µε το ΜΠ∆Σ ηδηµοσιονοµική απόκλιση έναντι των στόχωντου ΠΟΠ εκτιµάται σε 0,5% και 1,0% τουΑΕΠ για το 2015 και 2016 αντίστοιχα. Η προ-σήλωση στη δηµοσιονοµική πειθαρχία µε υλο-ποίηση των απαιτούµενων δράσεων, η ενί-σχυση της φορολογικής συµµόρφωσης και ηεπιτάχυνση της επανόδου σε αναπτυξιακήτροχιά θα διασφαλίσουν την επίτευξη των στό-χων του ΠΟΠ για πρωτογενές πλεόνασµα τηςΓΚ ύψους 3,0% του ΑΕΠ το 2015 και 4,5% τουΑΕΠ το 2016.

Η προβλεπόµενη βελτίωση του µακροοικονο-µικού περιβάλλοντος, η σταδιακή αύξηση τηςρευστότητας της οικονοµίας και η επιστροφήτης χώρας σε θετικούς ρυθµούς ανάπτυξης απότο 2014 και έπειτα αναµένεται να έχουν θετι-κές επιπτώσεις στα φορολογικά έσοδα (taxbuoyancy effects) και ειδικά στα έσοδα απόΦΠΑ. Συγκεκριµένα, ο περιορισµός του παρα-γωγικού κενού καθώς και ενδεχόµενη ανα-στροφή της αύξησης του µεριδίου των αγαθών


77 European Commission (2014), “The Second Economic AdjustmentProgramme for Greece, Fourth Review”, European Economy,Occasional Papers 192, April.

KEF IV: 1 05-06-14 13:11 84

πρώτης ανάγκης στη συνολική καταναλωτικήδαπάνη των νοικοκυριών µπορεί να ενισχύ-σουν θετικά τα έσοδα από ΦΠΑ την τριετία

2014-2016, πέρα και πάνω από ό,τι προβλέπειµια 1:1 µεταβολή τους µε βάση την εξέλιξη τηςκατανάλωσης (βλ. Ειδικό θέµα IV.1).


Η ΕΠΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ∆ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟ∆ΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΦΠΑ

Η δηµοσιονοµική προσαρµογή που πραγµατοποιείται στη χώρα µας τα τελευταία έτη έχει συµ-βάλει σηµαντικά στη βελτίωση της δηµοσιονοµικής θέσης της χώρας, γεγονός που εν µέρει απο-δίδεται και στις εφαρµοσθείσες (κυρίως τα πρώτα έτη της δηµοσιονοµικής εξυγίανσης 2010-2011)αυξήσεις των έµµεσων φόρων και ειδικότερα του Φόρου Προστιθέµενης Αξίας (ΦΠΑ). Ωστόσο,παρά τις διαδοχικές αυξήσεις στους συντελεστές ΦΠΑ από το Μάρτιο του 2010 και έπειτα, ηφορολογική αποδοτικότητα του ΦΠΑ ακολουθεί πτωτική πορεία.1 Όπως επισηµαίνει η έκθεσητης Ευρωπαϊκής Επιτροπής του Απριλίου 2014, η εν λόγω αποδοτικότητα µειώνεται, καθώς από50% το διάστηµα 2007-2008 διαµορφώθηκε περίπου στο επίπεδο του 40% το 2011-2012, µε απο-τέλεσµα να είναι µεταξύ των χαµηλότερων στην ΕΕ, ενώ εµφανίζει σηµάδια οριακής ανάκαµ-ψης το 2013.

Όπως έχει επισηµανθεί σε διεθνείς µελέτες2 καθώς και από την Τράπεζα της Ελλάδος,3 η φορο-λογική αποδοτικότητα του ΦΠΑ επηρεάζεται σηµαντικά από τη φάση του οικονοµικού κύκλου.Σε συνέπεια µε τις ανωτέρω αναφορές, η κάµψη της οικονοµικής δραστηριότητας στη χώρα µαςτα τελευταία έτη συνέβαλε στη µείωση της φορολογικής αποδοτικότητας του ΦΠΑ, ενώ η στα-διακή υποχώρηση της ύφεσης και η προβλεπόµενη ανάκαµψη εκτιµάται ότι θα συµβάλουν στηναύξησή της.

Λαµβάνοντας υπόψη τις προαναφερθείσες µελέτες και χρησιµοποιώντας τριµηνιαία εθνικολο-γιστικά στοιχεία για τα έσοδα ΦΠΑ, την ιδιωτική κατανάλωση, το πραγµατικό ΑΕΠ, τους συντε-λεστές ΦΠΑ, αλλά και προσεγγιστικές µεταβλητές για την εξέλιξη του παραγωγικού κενού γιατην περίοδο α’ τριµήνου 2000-δ’ τριµήνου 2013, εξετάστηκε οικονοµετρικά η σχέση µεταξύ φορο-λογικής αποδοτικότητας του ΦΠΑ και οικονοµικής δραστηριότητας.4

Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα που προκύπτουν, µια αύξηση του πραγµατικού ΑΕΠ κατά 1%αυξάνει τη φορολογική αποδοτικότητα του ΦΠΑ από 0,20 έως 0,43 εκατοστιαίες µονάδες περί-που. Παράλληλα, ο περιορισµός του παραγωγικού κενού κατά 1 εκατοστιαία µονάδα του δυνη-τικού ΑΕΠ συµβάλλει σε αύξηση της φορολογικής αποδοτικότητας του ΦΠΑ κατά 0,29-0,55 εκα-τοστιαίες µονάδες περίπου. Με βάση τις τρέχουσες προβλέψεις για την ανάκαµψη της οικονο-µικής δραστηριότητας και τον περιορισµό του παραγωγικού κενού και µε αµετάβλητους συντε-λεστές ΦΠΑ την περίοδο 2014-2016, εκτιµάται ότι είναι δυνατόν να προκύψει σωρευτική αύξησητων εσόδων από ΦΠΑ (tax buoyancy effects) κατά περίπου 1,4 δισεκ. ευρώ (ή 0,8% του ΑΕΠ

Ειδικό θέµα IV.1

1 Σύµφωνα µε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2014), η φορολογική αποδοτικότητα του ΦΠΑ είναι ο λόγος των εσόδων από ΦΠΑ προς ταέσοδα που θα συλλέγονταν αν η συνολική καταναλωτική δαπάνη φορολογούνταν µε το βασικό συντελεστή ΦΠΑ. Βλ. EuropeanCommission (2014), “The Second Economic Adjustment Programme for Greece, Fourth Review – April 2014”, Box 6, σελ. 31, OccasionalPapers, No 192, και European Commission (TAXUD), “Study to quantify and analyze the VAT Gap in the EU-27 Member States”,July 2013.

2 Sancak, C., R. Velloso and J. Xing (2010). “Tax revenue response to the business cycle”, IMF Working Paper 10/71, Washington.Poghosyan, T. (2011), “Assessing the variability of tax elasticities in Lithuania, IMF WP 11/270.

3 Βλ. Νοµισµατική Πολιτική 2012-2013, Μάιος 2013.4 Ακολουθώντας τiς προαναφερθείσες µελέτες και την έκθεση του ΟΟΣΑ του Νοεµβρίου 2013, η φορολογική αποδοτικότητα του ΦΠΑ

ορίζεται ως εξής: [(φορολογικά έσοδα ΦΠΑ / ιδιωτική κατανάλωση) / βασικός συντελεστής ΦΠΑ] x 100. Η φορολογική αποδοτικό-τητα θα έφθανε στο 100% στην περίπτωση που όλα τα αγαθά φορολογούνταν µε το βασικό συντελεστή ΦΠΑ χωρίς εξαιρέσεις καιδεν υπήρχαν στρεβλώσεις στη συλλογή φορολογικών εσόδων. Βλ. OECD (2013), Economic Surveys: Greece, November.

KEF IV: 1 05-06-14 13:11 85

Επίσης, βασικούς πυλώνες της µεταρρυθµι-στικής προσπάθειας θα πρέπει να αποτελέ-σουν η ενδυνάµωση της φορολογικής διοίκη-σης, η εντατικοποίηση των φορολογικών ελέγ-χων σε µεγάλες επιχειρήσεις, αυτοαπασχο-λούµενους, άτοµα µεγάλου πλούτου και υπε-ράκτιες (offshore) εταιρίες, η πιο γρήγορηδιευθέτηση των φορολογικών υποθέσεων απότη δικαιοσύνη προκειµένου να αντιµετωπιστείη φοροδιαφυγή και η εισφοροδιαφυγή, καθώςκαι η αύξηση της εισπραξιµότητας των φορο-λογικών και ασφαλιστικών οφειλών και ηπροβλεπόµενη αναµόρφωση του φορολογικούπλαισίου για τον ΦΠΑ. Η πρόοδος σε αυτούςτους τοµείς θα ενισχύσει το αίσθηµα κοινω-νικής δικαιοσύνης και τη φορολογική συµ-µόρφωση των πολιτών, διευρύνοντας τη φορο-

λογική βάση και διευκολύνοντας εν τέλει τηνεπίτευξη των µελλοντικών δηµοσιονοµικώνστόχων. Κάτι τέτοιο θα επιτρέψει από το 2015και έπειτα τη σταδιακή µείωση των ανώτατωνφορολογικών συντελεστών στα επιχειρηµα-τικά κέρδη, στις εισφορές κοινωνικής ασφά-λισης και στη φορολογία εισοδήµατος φυσι-κών προσώπων, έτσι ώστε να επιταχυνθεί ηαναπτυξιακή διαδικασία.

Την επόµενη πενταετία η δηµοσιονοµική προ-σπάθεια θα πρέπει να βασιστεί, όπως και το2013, κατά κύριο λόγο στην πλευρά των δαπα-νών. Προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στηµείωση του λειτουργικού κόστους, στον περαι-τέρω εξορθολογισµό της λειτουργίας του κρά-τους, στη βελτίωση της ποιότητας των παρε-


του 2013), που µπορεί να είναι και µεγαλύτερη εφόσον η ανάκαµψη της οικονοµικής δραστη-ριότητας επιτευχθεί γρηγορότερα. Στην αύξηση αυτή δεν περιλαµβάνονται επιπλέον έσοδα πουµπορεί να προκύψουν λόγω βελτίωσης της αποδοτικότητας του φοροεισπρακτικού µηχανισµού.

Επιπλέον, υπάρχουν ενδείξεις ότι η µεταβολή των καταναλωτικών προτύπων υπέρ των αγαθώνκαι υπηρεσιών πρώτης ανάγκης (που συνήθως επιβαρύνονται µε χαµηλότερο συντελεστή ΦΠΑ)η οποία έλαβε χώρα στα χρόνια της κρίσης έχει µέχρι σήµερα επιδράσει αρνητικά στα έσοδααπό ΦΠΑ.5 Από την άλλη πλευρά, λαµβάνοντας υπόψη τα στοιχεία που αφορούν την Παρακο-λούθηση της Φορολογικής ∆ιοίκησης και ειδικά το πλήθος των ολοκληρωµένων ελέγχων γιαπαραβάσεις ΦΠΑ της περιόδου Ιανουαρίου 2012-∆εκεµβρίου 2013,6 προκύπτει µια έντονα θετικήσχέση µεταξύ της φορολογικής αποδοτικότητας του ΦΠΑ και της εντατικοποίησης των φορο-λογικών ελέγχων. Συνεπώς, η εντατικοποίηση των ελέγχων αναµένεται να επηρεάσει θετικά τηφορολογική αποδοτικότητα του ΦΠΑ τα επόµενα έτη.

Συµπεράσµατα

Η προβλεπόµενη βελτίωση των οικονοµικών συνθηκών την τριετία 2014-2016, η ενδεχόµενη στα-διακή µείωση του µεριδίου της κατανάλωσης αγαθών πρώτης ανάγκης (ως συνέπεια της αύξη-σης των εισοδηµάτων) και η αποτελεσµατικότερη προσπάθεια αντιµετώπισης της φοροδιαφυ-γής, µέσω της εντατικοποίησης των φορολογικών ελέγχων, µπορούν να συντελέσουν στη βελτίωσητης φορολογικής αποδοτικότητας του ΦΠΑ και ακολούθως στην περαιτέρω αύξηση των φορο-λογικών εισπράξεων από ΦΠΑ. Εν κατακλείδι, όλα τα ανωτέρω µπορούν να συµβάλουν σε καλύ-τερα του αναµενοµένου δηµοσιονοµικά αποτελέσµατα και ταχύτερη επίτευξη των δηµοσιονο-µικών στόχων.7

5 Χρησιµοποιήθηκαν στοιχεία της Eurostat για το µερίδιο της καταναλωτικής δαπάνης που αφιερώνεται σε τρόφιµα και µη αλκοολούχαποτά, καθώς και σε δαπάνες στέγασης, ύδρευσης, ηλεκτρισµού, φυσικού αερίου και λοιπών καυσίµων.

6 Τα εν λόγω στοιχεία δηµοσιεύονται από τη Γενική Γραµµατεία Πληροφοριακών Συστηµάτων (ΓΓΠΣ).7 Λαµβάνοντας υπόψη την επίπτωση της ετήσιας αύξησης των φορολογικών ελέγχων για παραβάσεις ΦΠΑ κατά 10% και το ενδεχό-

µενο του σταδιακού περιορισµού του µεριδίου της κατανάλωσης αγαθών πρώτης ανάγκης στα προ της κρίσης επίπεδα (π.χ. στα επί-πεδα του 2007) έως το 2016, τότε θα µπορούσε να προκύψει µια επιπρόσθετη σωρευτική αύξηση των εσόδων από ΦΠΑ την τριετία2014-2016 κατ’ ελάχιστον της τάξεως του 0,2%του ΑΕΠ του 2013.

KEF IV: 1 05-06-14 13:11 86

χόµενων δηµόσιων υπηρεσιών µε έµφαση στηνεκπαίδευση, την έρευνα και την καινοτοµία,στη βελτίωση της αποτελεσµατικότητας τωνκοινωνικών δαπανών µε παρεµβάσεις στο-χευµένες σε αυτούς που έχουν ανάγκη, στηδιασφάλιση της βιωσιµότητας των ασφαλιστι-κών ταµείων, στην επιτάχυνση της διοικητικήςµεταρρύθµισης, στον περιορισµό της γραφει-οκρατίας και στην άµεση πάταξη των φαινο-µένων διαφθοράς. Η προσπάθεια αυτή θαυποστηριχθεί από την εφαρµογή των νέωνκανόνων δηµοσιονοµικής διαχείρισης και επο-πτείας που επιβάλλει το σχέδιο νόµου “Αρχές∆ηµοσιονοµικής ∆ιαχείρισης και Εποπτείας –∆ηµόσιο Λογιστικό” (κατατέθηκε στη Βουλήστις αρχές Μαΐου 2014), το οποίο αναµένεταινα διασφαλίσει τη δηµοσιονοµική πειθαρχίακαι να ενισχύσει τη µακροχρόνια βιωσιµότητατων δηµόσιων οικονοµικών.

Έπειτα από τη σηµαντική µείωση των απα-σχολουµένων στον ευρύτερο δηµόσιο τοµέα(πάνω από 25% ή πάνω από 200.000 υπαλ-λήλους) την περίοδο 2010-2013, ο επόµενοςστόχος πρέπει να είναι η καλύτερη αξιοποί-ηση και αντικειµενική αξιολόγηση τωνανθρώπινων πόρων (καθώς και η πρόσληψηνέου προσωπικού όπου απαιτείται, αφούσύµφωνα µε το ΜΠ∆Σ 2015-2018 προβλέπε-ται η πρόσληψη περίπου 66 χιλιάδων νέωνυπαλλήλων για την περίοδο 2014-2018), έτσιώστε ο περιορισµός του µεγέθους του κρά-τους να συµβαδίζει µε τη βελτίωση της ποιό-τητας των δηµόσιων υπηρεσιών που παρέχο-νται στους πολίτες. Έµφαση θα πρέπει ναδοθεί και στον τοµέα της υγείας µε τον καλύ-τερο έλεγχο των δαπανών, την εκκαθάρισητων ληξιπρόθεσµων οφειλών, την ενίσχυση

των εσόδων, την ολοκλήρωση της αναδιορ-γάνωσης του ΕΟΠΥΥ και τη διασφάλιση τηςεύρυθµης λειτουργίας του ΠρωτοβάθµιουΕθνικού ∆ικτύου Υγείας (ΠΕ∆Υ). Επίσηςαπαιτείται συνεχής έλεγχος και συγκράτησητων φαρµακευτικών και νοσοκοµειακώνδαπανών. Βασική προτεραιότητα για τονέλεγχο και την εξάλειψη της συσσώρευσηςληξιπρόθεσµων οφειλών του ∆ηµοσίου προςτους ιδιώτες αποτελεί η άµεση εφαρµογή τωνεπιταγών της σχετικής κοινοτικής οδηγίας(Οδηγία 2011/7/ΕΕ περί καθυστερηµένωνπληρωµών) η οποία απαιτεί την εξόφλησητων οφειλών σε 30 ηµέρες (ή το πολύ 60 ηµέ-ρες σε εξαιρετικές περιπτώσεις).

Ιδιαίτερη έµφαση θα πρέπει να δοθεί στονπεριορισµό των κρατικών δαπανών στη συνέ-χεια του προγράµµατος δηµοσιονοµικής εξυ-γίανσης, για τρεις λόγους. Πρώτον, η δηµο-σιονοµική προσαρµογή που βασίζεται κυρίωςστις δαπάνες είναι περισσότερο διατηρήσιµη,όπως έχουν επισηµάνει αρκετές διεθνείς µελέ-τες καθώς και η Τράπεζα της Ελλάδος σεπροηγούµενες εκθέσεις της. ∆εύτερον, οπεριορισµός των δηµόσιων δαπανών έχειλιγότερα αρνητικά αποτελέσµατα στην ανά-πτυξη σε σύγκριση µε την επιβολή νέωνφόρων σε περιβάλλον περιορισµένης ρευ-στότητας. Τρίτον, η µείωση του µεγέθους τουκράτους απελευθερώνει πόρους προς τονιδιωτικό τοµέα, γεγονός που µπορεί να συµ-βάλει στην ενίσχυση των πιο παραγωγικών καιεξωστρεφών δραστηριοτήτων του. ∆ηλαδή,αυξάνει το µερίδιο των διεθνώς εµπορεύσιµωναγαθών και υπηρεσιών στην οικονοµία καισυµβάλλει στην αύξηση των καθαρών εξαγω-γών (βλ. Ειδικό θέµα IV.2).


Η ΕΠΙ∆ΡΑΣΗ ΤΗΣ ∆ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΑΝΑ∆ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Όπως έχει επισηµανθεί από την Τράπεζα της Ελλάδος,1 ως αποτέλεσµα της κρίσης έχει ξεκι-νήσει, αν και παραµένει ασθενής, η παραγωγική αναδιάρθρωση της οικονοµίας, δηλαδή η στα-

Ειδικό θέµα IV.2

1 Βλ. Νοµισµατική Πολιτική – Ενδιάµεση Έκθεση 2013 (∆εκέµβριος 2013) και Έκθεση του ∆ιοικητή για το έτος 2013 (Φεβρουάριος 2014).

KEF IV: 1 05-06-14 13:11 87


διακή µετακίνηση πόρων από την παραγωγή µη εµπορεύσιµων αγαθών και υπηρεσιών (τοµέαςµη εµπορεύσιµων) προς την παραγωγή διεθνώς εµπορεύσιµων αγαθών (τοµέας των εµπορεύ-σιµων), όπου η παραγωγικότητα είναι πολύ υψηλότερη.

Σύµφωνα µε διεθνείς µελέτες, η δηµοσιονοµική εξυγίανση µέσω της µείωσης του µεγέθους τουκράτους και της απελευθέρωσης πόρων για τον ιδιωτικό τοµέα µπορεί να συµβάλει στην παρα-γωγική αναδιάρθρωση της οικονοµίας υπέρ των εµπορεύσιµων αγαθών και ακολούθως να ενι-σχύσει τον εξαγωγικό προσανατολισµό της οικονοµίας.

Με βάση το διαρθρωτικό οικονοµετρικό υπόδειγµα (SVAR) των Blanchard and Perotti (2002)και τις αναλύσεις των Bénétrix and Lane (2010), Beetsma et al. (2008) Monacelli and Perotti(2008) και Tagkalakis (2014),2 εξετάζεται η επίδραση της µείωσης των δηµόσιων δαπανών3 στοπραγµατικό ΑΕΠ, στην ακαθάριστη προστιθέµενη αξία των εµπορεύσιµων και των µη εµπο-ρεύσιµων αγαθών και υπηρεσιών και στις καθαρές εξαγωγές για την περίοδο α’ τριµήνου 2000-α’ τριµήνου 2013.4

Τα βασικά αποτελέσµατα της έρευνας είναι τα εξής:

• Η περικοπή των δηµόσιων δαπανών επιδρά αρνητικά στο πραγµατικό ΑΕΠ για τουλάχιστον2 χρόνια. Ταυτόχρονα, αυξάνει το σχετικό µερίδιο του εµπορεύσιµου τοµέα στην οικονοµία(ακόµη και εάν αφαιρεθεί από τα µη εµπορεύσιµα το τµήµα της ακαθάριστης προστιθέµενηςαξίας που αφορά τη δηµόσια διοίκηση – το οποίο και αποτελεί την άµεση επίπτωση της δηµο-σιονοµικής προσαρµογής στη συνολική ακαθάριστη προστιθέµενη αξία).

• Το ανωτέρω ερµηνεύεται από το γεγονός ότι η ακαθάριστη προστιθέµενη αξία των µη εµπο-ρεύσιµων αγαθών αντιδρά αρνητικά στη δηµοσιονοµική προσαρµογή για τουλάχιστον 2 χρό-νια, καθώς το µεγαλύτερο µέρος της δηµόσιας δαπάνης κατευθύνεται προς τα εν λόγω αγαθά.

• Επιπλέον, η ακαθάριστη προστιθέµενη αξία των εµπορεύσιµων αγαθών αντιδρά θετικά(για µια περίοδο που διαρκεί τουλάχιστον 5 χρόνια) στη µείωση του µεγέθους του κρά-τους, δεδοµένου ότι η δηµοσιονοµική προσαρµογή (η οποία σηµατοδοτεί και µελλοντικήµείωση φόρων) απελευθερώνει πόρους υπέρ του (πιο παραγωγικού) ιδιωτικού τοµέα τηςοικονοµίας.

• Ακολούθως, η αύξηση του µεριδίου του τοµέα των εµπορεύσιµων αγαθών και υπηρεσιών συµ-βάλλει σε αύξηση των εξαγωγών, η οποία, σε συνδυασµό µε τη µείωση των εισαγωγών λόγω

2 Blanchard, O. and R. Perotti (2002), “An empirical characterization of the dynamic effects of changes in government spending and taxeson output”, Quarterly Journal of Economics, 117, 1329-68. Bénétrix, A. and P. Lane (2010), “Fiscal shocks and the sectoral compositionof output”, Open Economies Review, vol. 21(3), 335-350. Gibson, H. and J. Malley (2008), “The contribution of sectoral productivitydifferentials to inflation in Greece”, Open Economies Review, vol. 19(5), 629-650. Beetsma, R., M. Giuliodori and F. Klaassen (2008),“The effects of public spending shocks on trade balances and budget deficits in the European Union”, Journal of the European EconomicAssociation, 6(2-3), 414-423. Tagkalakis, A. (2014), “Credit and the transmission of fiscal policy shocks: Recent evidence from Greece”,Economic Letters, vol. 122, 263-267. Monacelli, T. and R. Perotti (2008), “Openness and the sectoral effects of fiscal policy”, Journalof the European Economic Association, 6, 395-403.

3 Εξετάζεται η περικοπή κατά 1 εκατοστιαία µονάδα του ΑΕΠ του αθροίσµατος των καταναλωτικών και επενδυτικών δαπανών του ∆ηµο-σίου (πλην µεταβιβάσεων). Στο υπό εξέταση υπόδειγµα λαµβάνεται υπόψη η εξέλιξη των καθαρών φόρων, που υπολογίζονται ως τρέ-χοντες φόροι µείον τρέχουσες αποδιδόµενες µεταβιβάσεις (βλ. Blanchard and Perotti 2002).

4 Ο βασικός ορισµός του πραγµατικού προϊόντος των εµπορεύσιµων αγαθών και υπηρεσιών περιλαµβάνει το άθροισµα της ακαθάρι-στης προστιθέµενης αξίας (ακολουθώντας την ταξινόµηση NACE Rev 2) στον αγροτικό τοµέα, τη µεταποίηση και το χονδρικό καιλιανικό εµπόριο. Έχουν εξετασtεί εναλλακτικοί ορισµοί των εµπορεύσιµων και µη εµπορεύσιµων αγαθών και υπηρεσιών µε βάσητις µελέτες των Bénétrix and Lane (2010) και Gibson and Malley (2008). Τα βασικά ποιοτικά χαρακτηριστικά της ανάλυσης δεν επη-ρεάζονται από τους εναλλακτικούς ορισµούς που έχουν εξεταστεί. Βλ. Tagkalakis, A., “Fiscal policy, net exports and the sectoralcomposition of output in Greece”, International Economics and Economic Policy (υπό δηµοσίευση).

KEF IV: 1 05-06-14 13:11 88

Πρέπει επίσης να τονιστεί ότι η αναµενόµενηβελτίωση των µακροοικονοµικών συνθηκώνκαι ο περιορισµός του παραγωγικού κενού ταεπόµενα χρόνια θα έχουν σηµαντικές επι-δράσεις στην αποκλιµάκωση του λόγουδηµόσιου χρέους προς το ΑΕΠ. Αυτό διότι µιατέτοια εξέλιξη θα αναστρέψει την ιδιαίτεραεπιβαρυντική επίπτωση της σχέσης ονοµαστι-κού επιτοκίου-ονοµαστικού ρυθµού µεγέθυν-σης του ΑΕΠ (snowball effect), η οποία τηνπερίοδο 2010-2013 συνέβαλε κατά περίπου 60εκατοστιαίες µονάδες του ΑΕΠ στην αύξησητου δηµόσιου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ,αλλά και θα συµβάλει στην προσέλκυση ξένωνεπενδύσεων και στην επιτάχυνση του προ-γράµµατος αποκρατικοποιήσεων.

Επιπλέον, θα πρέπει να επισηµανθεί ότι ηκατεύθυνση της δηµοσιονοµικής πολιτικής(fiscal stance) της χώρας τα επόµενα χρόνιαθα αρχίσει σταδιακά να γίνεται λιγότεροπεριοριστική, συµβαδίζοντας µε τον οικονο-µικό κύκλο, γεγονός που συνεπάγεται τηνάµβλυνση της άµεσης και ισχυρά αντικυκλι-κής επίδρασης της περιόδου 2010-2013. Σύµ-φωνα µε τις εκτιµήσεις του ∆ΝΤ, το κυκλικάπροσαρµοσµένο πρωτογενές πλεόνασµα τηςχώρας ως ποσοστό του δυνητικού ΑΕΠ θα

µειωθεί κατά 1,2 εκ.µ. του δυνητικού ΑΕΠ τηνπερίοδο 2013-2018.

Συµπερασµατικά, η συνέχιση της δηµοσιονο-µικής εξυγίανσης σύµφωνα µε το ΜΠ∆Σ 2015-2018, η υλοποίηση του µεταρρυθµιστικού προ-γράµµατος, σε συνδυασµό µε την επιτάχυνσητων αποκρατικοποιήσεων, και µια αποτελε-σµατική και βιώσιµη λύση για το δηµόσιοχρέος της χώρας θα τονώσουν περαιτέρω τηνεµπιστοσύνη των διεθνών αγορών στις προο-πτικές της ελληνική οικονοµίας. Το γεγονόςαυτό θα συµβάλει στην πλήρη επανένταξη τηςχώρας στις διεθνείς αγορές κεφαλαίων, σηµα-τοδοτώντας την οριστική επίλυση της κρίσηςχρέους και τη στροφή προς ένα πρότυπο βιώ-σιµης ανάπτυξης.

2 ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ ∆ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ(ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2014)

Γενική κυβέρνηση (στοιχεία Γενικού Λογιστηρίουτου Κράτους – ΓΛΚ)

Σύµφωνα µε τα στοιχεία της γενικής κυβέρ-νησης που συλλέγει το ΓΛΚ, την περίοδοΙανουαρίου-Μαρτίου 2014 το αποτέλεσµα της


της µειωµένης ζήτησης (εξαιτίας της δηµοσιονοµικής προσαρµογής), βελτιώνει το εξωτερικόισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών.5

Συµπεράσµατα

• Η δηµοσιονοµική εξυγίανση, µέσω του περιορισµού του µεγέθους του κράτους (παρά την άµεσηαρνητική επίπτωση στο ΑΕΠ) µπορεί να συµβάλει στην ενδυνάµωση των πιο δυναµικών καιπαραγωγικών κλάδων του ιδιωτικού τοµέα και κατ’ επέκταση να ενισχύσει τον εξαγωγικό προ-σανατολισµό της οικονοµίας, εφόσον οι απελευθερωµένοι πόροι αξιοποιηθούν αποτελεσµατικά.

• Σε συνδυασµό µε την ενδογενή παραγωγική αναδιάρθρωση της οικονοµίας, εξαιτίας της κρί-σης, καθώς και την επιτάχυνση των διαρθρωτικών αλλαγών στις αγορές προϊόντων και υπη-ρεσιών, η δηµοσιονοµική εξυγίανση θα συµβάλει στη βελτίωση της παραγωγικότητας της οικο-νοµίας και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου σε µεσοµακροπρόθεσµο ορίζοντα.

5 Η θετική επίδραση της µείωσης των δηµόσιων δαπανών στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών έχει καταγραφεί και σε προηγούµε-νες εµπειρικές µελέτες της Τράπεζας της Ελλάδος. Βλ. για παράδειγµα Brissimis, S.N., G. Hondroyiannis, C. Papazoglou, N.T. Tsaveas,M.A. Vasardani (2012), “Current account determinants and external sustainability in periods of structural change”, Economic Changeand Restructuring, Springer, 45(1), 71-95, καθώς και Chronis, P. and G. Palaiodimos (2013), “Optimal fiscal policy mix and currentaccount imbalances: The case of Greek economy”, εργασία που παρουσιάστηκε σε συνέδριο της Banca d’Italia (Περούτζια, 4-6 Απρι-λίου 2013) µε θέµα “Fiscal policy and macroeconomic imbalances”.

KEF IV: 1 05-06-14 13:11 89


Πίν

ακας

IV.2

Αποτ

ελέσ

µατα

κρατι

κού

προϋ

πολ

ογισ

µού

(εκα

τ. ε

υρώ

)

Ιανο

υάρι

ος-Α

πρίλ

ιος

Εκα

τοστ

ιαίε

ς µε

ταβο

λές

Ετή

σια

στοι

χεία

Εκα

τοστ

ιαίε

ς µε

ταβο

λές

2012

2013

2014

*20

13/1

220

14*/

1320

1220

13*

2014

2013

*/12

2014

/13*

Προ

ϋπ./

Προ

βλέψ

εις

Εκτ

ιµήσ

εις

επικ

αιρο

ποιη

-µέ

νου

ΜΠ

∆Σ20

15-2

018

(1)

(2)

(3)

(4=

2:1)

(5=

3:2)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10=

7:6)

(11=

8:7)

(12=

9:7)

Πηγ

ή: Υ

πουρ

γείο

Οικ

ονοµ

ικώ

ν.*

Προ

σωρι

νά σ

τοιχ

εία.

1∆

εν π

εριλ

αµβά

νοντ

αι ο

ι δαπ

άνες

για

την

εξό

φλη

ση λ

ηξιπ

ρόθε

σµω

ν οφ

ειλώ

ν.

Ι. Έ

σοδα

16.1

4415

.743

16.1

36-2

,52,

551

.926

53.0

1854

.695

55.9

352,

13,

25,

51.

Τα

κτικ

ός π

ροϋπ

ολογ

ισµό

ς -

καθα

ρά έ

σοδα

14.6

5314

.028

13.8

42-4

,3-1

,348

.325

48.4

2349

.693

50.7

830,

22,

64,

9Έ

σοδα

προ

επ

ιστρ

οφώ

ν φ

όρω

ν15

.586

14.2

9114

.748

-8,3

3,2

51.4

8251

.442

52.2

5253

.689

-0,1

1,6

4,4

Ειδ

ικά

έσο

δα ε

κχώ

ρηση

ς α

δειώ

ν ∆

ηµοσ

ίου

062

015

8623

023

0Ε

πισ

τροφ

ές φ

όρω

ν93

332

590

6-6

5,2

178,

83.

172

3.10

52.

789

3.13

6-2

,1-1

0,2

1,0

2. Π

ροϋπ

ολογ

ισµό

ς δη

µοσί

ων

επεν

δύσε

ων

1.49

11.

715

2.29

515

,033

,83.

601

4.59

55.

002

5.15

227

,68,

912

,1–Ί

δια

έσο

δα81

4424

-45,

7-4

5,5

166

7620

020

0-5

4,2

163,

216

3,2

–Έσο

δα α

πό Ε

υρω

παϊκ

ή Έ

νωση

1.41

01.

672

2.27

118

,635

,83.

434

4.52

04.

802

4.95

231

,66,

29,

6ΙΙ

. ∆απ

άνες

25.2

9118

.168

17.2

82-2

8,2

-4,9

67.6

1458

.459

56.2

4856

.542

-13,

5-3

,8-3

,3(Π

ρωτο

γενε

ίς δ

απά

νες

ΚΠ

)17

.872

16.0

4815

.090

-10,

2-6

,055

.391

52.4

1550

.098

50.6

42-5

,4-4

,4-3

,41.

Τα

κτικ

ός π

ροϋπ

ολογ

ισµό

ς124

.336

17.3

3215

.884

-28,

8-8

,461

.499

51.8

0949

.448

49.7

42-1

5,8

-4,6

-4,0

–Τ

όκοι

7.41

92.

120

2.19

2-7

1,4

3,4

12.2

236.

044

6.15

05.

900

-50,

61,

8-2

,4–

Πρω

τογε

νείς

δα

πάνε

ς τα

κτικ

ού π

ροϋπ

ολογ

ισµο

ύ16

.710

14.6

5113

.238

-12,

3-9

,647

.529

44.2

3041

.946

42.6

12-6

,9-5

,2-3

,7–

Εξο

πλισ

τικά

προ

γρά

µµα

τα

5314

2541

052

958

353

329

,010

,20,

8–

Κατ

απτώ

σεις

εγγ

υήσε

ων

φορ

έων

εκ τ

ων

οποί

ων

154

523

398

239,

6-2

3,9

796

879

699

642

10,4

-20,

5-2

7,0

εντό

ς γε

νική

ς κυ

βέρν

ησης

116

420

382

679

514

466

439

-24,

3-9

,3-1

4,6

εκτό

ς γε

νική

ς κυ

βέρν

ησης

38

103

1511

736

523

320

321

2,0

-36,

2-4

4,4

–Π

ροµή

θεια

εκτ

αµίε

υσης

δαν

είω

ν E

FSF

024

3254

112

770

552.

Προ

ϋπολ

ογισ

µός

δηµο

σίω

ν επ

ενδύ

σεω

ν 95

683

61.

398

-12,

667

,26.

114

6.65

06.

800

6.80

08,

82,

32,

3ΙI

I. Α

ποτ

έλεσ

µα

κρατ

ικού

προ

ϋπολ

ογισ

µού

(Κ

Π)

-9.1

48-2

.426

-1.1

46-1

5.68

8-5

.441

-1.5

53-6

07%

του

ΑΕ

Π-4

,7-1

,3-0

,6-8

,1-3

,0-0

,8-0

,31.

Τα

κτικ

ός π

ροϋπ

ολογ

ισµό

ς-9

.683

-3.3

04-2

.042

-13.

174

-3.3

8624

51.

041

2.Π

ροϋπ

ολογ

ισµό

ς δη

µοσί

ων

επεν

δύσε

ων

535

879

897

-2.5

13-2

.055

-1.7

98-1

.648

IV. Π

ρωτο

γενέ

ς απ

οτέλ

εσµ

α Κ

Π-1

.729

-306

1.04

6-3

.465

603

4.59

75.

293

% τ

ου Α

ΕΠ

-0,9

-0,2

0,6

-1,8

0,3

2,5

2,9

Χρε

ολύσ

ια5.

623

856

3.22

3-8

4,8

276,

523

.905

12.7

5524

.930

-46,

695

,5Α

ΕΠ

(τρ

έχου

σες

τιµέ

ς)19

3.34

718

2.05

418

1.87

2-5

,8-0

,119

3.34

718

2.05

418

3.08

918

2.23

1-5

,80,

60,

1

KEF IV: 1 05-06-14 13:11 90

ΓΚ διαµορφώθηκε σε πλεόνασµα 0,3% τουΑΕΠ, έναντι ελλείµµατος 0,6% του ΑΕΠ τηναντίστοιχη περίοδο του 2013. Το πρωτογενέςαποτέλεσµα της ΓΚ κατά την ίδια περίοδο δια-µορφώθηκε σε πλεόνασµα 1,4% του ΑΕΠ,έναντι 0,4% του ΑΕΠ την αντίστοιχη περίοδοτου 2013. Η βελτίωση του αποτελέσµατος σεσχέση µε το 2013 οφείλεται κατά κύριο λόγοστην καλύτερη εκτέλεση του Κρατικού Προϋ-πολογισµού και στα καλύτερα αποτελέσµατατων ∆ΕΚΟ και των ΝΠ∆∆.

Παρά την εφαρµογή του προγράµµατος εξό-φλησης των ληξιπρόθεσµων οφειλών της ΓΚ, ησυσσώρευσή τους συνεχίστηκε και το τρίµηνοΙανουαρίου-Μαρτίου 2014 κυρίως λόγω τουΕΟΠΥΥ, του Ταµείου Προνοίας ∆ηµοσίωνΥπαλλήλων (καθυστερήσεις στην απονοµήσυντάξεων και πληρωµών εφάπαξ), των νοσο-κοµείων και των ΟΤΑ, µε αποτέλεσµα το συνο-λικό απόθεµα να ανέρχεται σε περίπου 5,2δισεκ. ευρώ από 4,7 δισεκ. ευρώ το ∆εκέµβριοτου 2013 (εκ των οποίων περίπου 0,5 δισεκ.ευρώ αφορούν καθυστερήσεις σε επιστροφέςφόρων). Σύµφωνα µε το ΜΠ∆Σ 2015-2018, εκτι-µάται ότι θα υπάρξει εξόφληση ληξιπρόθεσµωνοφειλών των φορέων της ΓΚ ύψους περίπου 2,5δισεκ. ευρώ το 2014 (έναντι αρχικής πρόβλεψηςγια 1,5 δισεκ. ευρώ στον Προϋπολογισµό του2014), ενώ σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις τηςΕυρωπαϊκής Επιτροπής αντίστοιχο ποσό προ-βλέπεται να εξοφληθεί και το 2015.

Κρατικός Προϋπολογισµός (δηµοσιονοµικά στοιχεία)

Την περίοδο Ιανουαρίου-Απριλίου 2014 οΚρατικός Προϋπολογισµός (ΚΠ) παρουσίασεέλλειµµα 0,6% του ΑΕΠ, έναντι ελλείµµατος1,3% του ΑΕΠ το αντίστοιχο διάστηµα του2013 (βλ. Πίνακα IV.2). Το πρωτογενές απο-τέλεσµα του ΚΠ διαµορφώθηκε σε πλεόνασµα0,6% του ΑΕΠ και παρουσιάζει βελτίωσηκατά 0,8% του ΑΕΠ, έναντι του αντίστοιχουδιαστήµατος του 2013 (στόχος περιόδου8 γιαπρωτογενές πλεόνασµα 0,4% του ΑΕΠ).

Το υψηλότερο πρωτογενές πλεόνασµα οφεί-λεται στη συγκράτηση των πρωτογενών

δαπανών του Τακτικού Προϋπολογισµού (ΤΠ)(κατά 9,6% σε σχέση µε την περίοδο Ιανουα-ρίου-Απριλίου 2013). Η αξιοσηµείωτη υπο-χώρησή τους αποδίδεται κυρίως στη σηµα-ντική µείωση των επιχορηγήσεων προς ασφα-λιστικά ταµεία, καθώς και στη συγκράτησητων λειτουργικών δαπανών.

Αντίθετα, τα καθαρά έσοδα του τακτικού προ-ϋπολογισµού ήταν µειωµένα κατά 1.053 εκατ.ευρώ έναντι του στόχου. Το γεγονός αυτό απο-δίδεται στις αυξηµένες επιστροφές φόρων (431εκατ. ευρώ πάνω από το στόχο περιόδου), οιοποίες µάλιστα αναµένεται να υπερβούν τονετήσιο στόχο, στην καθυστέρηση επιστροφήςεσόδων από ANFA και SMP ύψους 500 εκατ.ευρώ και στην υστέρηση έναντι των στόχωνσχετικά µε τους φόρους εισοδήµατος νοµικώνπροσώπων, τους άµεσους και έµµεσουςφόρους παρελθόντων οικονοµικών ετών, ταέσοδα από τον ΦΠΑ πετρελαιοειδών και ΕΦΚενεργειακών προϊόντων και τα έσοδα από τέληκυκλοφορίας οχηµάτων. Οι κατηγορίες εσό-δων που κινήθηκαν υψηλότερα του αναµενο-µένου είναι κυρίως: oι φόροι εισοδήµατοςφυσικών προσώπων, οι φόροι στην περιουσία,oι λοιποί άµεσοι φόροι (λόγω των εισπράξεωναπό το Φόρο Πολυτελούς ∆ιαβίωσης) και οφόρος στη συγκέντρωση κεφαλαίων.

Επιπλέον, τόσο τα έσοδα όσο και οι δαπάνεςτου Προϋπολογισµού ∆ηµοσίων Επενδύσεων(Π∆Ε) υπερέβησαν τους στόχους περιόδουκατά 788 και 398 εκατ. ευρώ αντίστοιχα.

Κρατικός Προϋπολογισµός (ταµειακά στοιχεία)

Το ταµειακό έλλειµµα9 (δανειακές ανάγκες)του Κρατικού Προϋπολογισµού την περίοδοΙανουαρίου-Απριλίου 2014 µειώθηκε σε0,7%, από 2,9% πέρυσι (βλ. Πίνακα ΙV.3).Επίσης, το ταµειακό πρωτογενές αποτέλεσµατου ΚΠ διαµορφώθηκε σε πλεόνασµα 0,5%του ΑΕΠ, από έλλειµµα 1,7% του ΑΕΠ τοαντίστοιχο διάστηµα του 2013.


88 Βλ. Εκτέλεση Κρατικού Προϋπολογισµού, Μηνιαίο ∆ελτίο, Απρί-λιος 2014, ΓΛΚ.

99 ∆εν περιλαµβάνεται η κίνηση του λογαριασµού ΟΠΕΚΕΠΕ.

KEF IV: 1 05-06-14 13:11 91

Το αποτέλεσµα αυτό περιλαµβάνει δαπάνεςγια αποπληρωµή ληξιπρόθεσµων οφειλώνύψους 120 εκατ. ευρώ και έσοδα ύψους 940εκατ. ευρώ που προέρχονται από την AlphaBank για την εξαγορά των προνοµιούχωνµετοχών της από το Ελληνικό ∆ηµόσιο, ενώδεν περιλαµβάνει έσοδα ύψους 62 εκατ. ευρώαπό τη µεταφορά των αποδόσεων οµολόγωντου Ελληνικού ∆ηµοσίου από τις κεντρικέςτράπεζες του Ευρωσυστήµατος.

3 ΤΟ ∆ΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ

Το χρέος της ΓΚ το 2013 διαµορφώθηκε σε318.703 εκατ. ευρώ ή 175,1% του ΑΕΠ, από303,9 δισεκ. ευρώ ή 157,2% του ΑΕΠ το 2012.Η αύξηση του ύψους του δηµόσιου χρέους το2013 αποδίδεται στο δανεισµό για αύξηση τουκεφαλαιακού αποθέµατος του Ταµείου Χρη-

µατοπιστωτικής Σταθερότητας προκειµένουνα µπορεί να χρηµατοδοτήσει πιθανές κεφα-λαιακές ανάγκες των τραπεζών, καθώς καιστον πρόσθετο δανεισµό για την αποπληρωµήτων ληξιπρόθεσµων υποχρεώσεων, ενώ,παρά τα εξαιρετικά χαµηλά επιτόκια στο πλαί-σιο του Μηχανισµού Στήριξης, ιδιαίτερα επι-βαρυντική ήταν και η διαφορά επιτοκίου-ρυθ-µού οικονοµικής µεγέθυνσης. Το πρωτογενέςέλλειµµα (κατά ESA 95) συνέβαλε στηναύξηση του δηµόσιου χρέους, ενώ µειωτικήήταν η συνεισφορά της προσαρµογής ελλείµ-µατος-χρέους.10


1100 Το µέγεθος της προσαρµογής ελλείµµατος-χρέους το 2013, ενώαυξάνεται από την αύξηση του κεφαλαιακού αποθέµατος του ΤΧΣκαι την αποπληρωµή των ληξιπρόθεσµων οφειλών παλαιότερωνετών, µειώνεται α) κατά το ποσό που η ενίσχυση του χρηµατοπι-στωτικού τοµέα έχει επιβαρύνει το έλλειµµα της γενικής κυβέρ-νησης (κατά ΕSA 95) το 2013 και το οποίο έχει καταγραφεί στοχρέος προηγούµενων ετών, όπως επίσης και β) από τα έσοδα απόαποκρατικοποιήσεις.

Πίνακας ΙV.3 Αποτέλεσµα κρατικού προϋπολογισµού σε ταµειακή βάση1,2


Κρατικός προϋπολογισµός -10.697 -12.794 -5.268 -1.271

% του ΑΕΠ -5,5 -7,0 -2,9 -0,7

―Τακτικός προϋπολογισµός3 -8.5034 -10.7855 -6.1526 -2.1697

―Προϋπολογισµός δηµοσίων επενδύσεων -2.194 -2.009 884 898

Ετήσια στοιχεία Ιανουάριος-Απρίλιος

2012 2013 2013 2014*

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος.* Προσωρινά στοιχεία.1 Όπως προκύπτει από την κίνηση των σχετικών λογαριασµών στην Τράπεζα της Ελλάδος και στα πιστωτικά ιδρύµατα.2 ∆εν περιλαµβάνεται η κίνηση του λογαριασµού του Οργανισµού Πληρωµών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισµού καιΕγγυήσεων (ΟΠΕΚΕΠΕ).3 Συµπεριλαµβάνεται η κίνηση των λογαριασµών διαχείρισης δηµόσιου χρέους.4 Περιλαµβάνονται έσοδα: α) 303 εκατ. ευρώ που αφορούν επιστροφές ANFA και β) 10,6 εκατ. ευρώ από αποκρατικοποιήσεις. ∆εν περι-λαµβάνεται δαπάνη: α) για τόκους ύψους 4.751 εκατ. ευρώ για τα οµόλογα που συµµετείχαν στο PSI, καθώς και για τόκους ύψους 519 εκατ.ευρώ λόγω της επαναγοράς χρέους, που καταβλήθηκαν µε τη µορφή βραχυπρόθεσµων τίτλων του EFSF, β) για κάλυψη από το Ε.∆. οφειλώνπρος την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσ/κης (µε έκδοση οµολ. δανείου) ύψους 9,9 εκατ. ευρώ και γ) για συµµετοχές του Ε.∆. ύψους 73 εκατ. ευρώσε αυξήσεις µετοχικού κεφαλαίου (Ο∆ΙΕ ΑΕ, ΕΛΒΟ ΑΕ, Ελληνικά Αµυντικά Συστήµατα ΑΕ κ.ά.). Περιλαµβάνεται δαπάνη 901,3 εκατ. ευρώπου αφορά τη συµµετοχή της Ελλάδος στον Ευρωπαϊκό Μηχανισµό Σταθερότητας.5 Περιλαµβάνονται έσοδα: α) 682 εκατ. ευρώ που αφορούν επιστροφές ANFA και β) 998 εκατ. ευρώ από αποκρατικοποιήσεις (πώληση κτι-ρίου IBC κ.ά.). ∆εν περιλαµβάνονται έσοδα ύψους 2,0 δισεκ. ευρώ από τη µεταφορά των αποδόσεων των ελληνικών οµολόγων από τις κεντρι-κές τράπεζες του Ευρωσυστήµατος (Securities Markets Programme - SMP). ∆εν περιλαµβάνoνται συµµετοχές του Ε.∆. ύψους 37,6 εκατ. ευρώσε αυξήσεις µετοχικού κεφαλαίου των Ελληνικών Αµυντικών Συστηµάτων ΑΕ κ.ά. Περιλαµβάνονται δαπάνες ύψους περίπου 6.155 εκατ. ευρώπου αφορούν την αποπληρωµή ληξιπρόθεσµων οφειλών, καθώς και 901,3 εκατ. ευρώ που αφορούν τη συµµετοχή της Ελλάδος στον ΕυρωπαϊκόΜηχανισµό Σταθερότητας.6 Περιλαµβάνονται έσοδα: α) 317 εκατ. ευρώ που αφορούν επιστροφές ANFA και β) 62 εκατ. ευρώ από αποκρατικοποιήσεις. ∆εν περιλαµ-βάνoνται συµµετοχές του Ε.∆. ύψους 25,9 εκατ. ευρώ σε αυξήσεις µετοχικού κεφαλαίου των Ελληνικών Αµυντικών Συστηµάτων ΑΕ κ.ά. Περι-λαµβάνονται δαπάνες ύψους περίπου 2.687 εκατ. ευρώ που αφορούν την αποπληρωµή ληξιπρόθεσµων οφειλών.7 Περιλαµβάνονται έσοδα: α) 276 εκατ. ευρώ που αφορούν επιστροφές ANFA, β) 480 εκατ. ευρώ από τα κέρδη της Τράπεζας της Ελλάδος,γ) 940 εκατ. ευρώ που προέρχονται από την Alpha Bank για την εξαγορά των προνοµιούχων µετοχών και δ) 6 εκατ. ευρώ από αποκρατικο-ποιήσεις. ∆εν περιλαµβάνονται έσοδα ύψους 62 εκατ. ευρώ από τη µεταφορά των αποδόσεων των ελληνικών οµολόγων από τις κεντρικές τρά-πεζες του Ευρωσυστήµατος (Securities Markets Programme - SMP). ∆εν περιλαµβάνoνται συµµετοχές του Ε.∆. ύψους 11 εκατ. ευρώ σε αυξή-σεις µετοχικού κεφαλαίου της ∆ΕΠΟΣ ΑΕ και της ΕΑΒ ΑΕ. Περιλαµβάνονται δαπάνες ύψους περίπου 120 εκατ. ευρώ που αφορούν την απο-πληρωµή ληξιπρόθεσµων οφειλών.

KEF IV: 1 05-06-14 13:11 92

Ωστόσο, η µέση υπολειπόµενη φυσική διάρ-κεια του χρέους έχει επεκταθεί χρονικά στα 16περίπου έτη στο τέλος του 2013, από 7 περίπουέτη στο τέλος του 2010, ενώ και οι δαπάνεςεξυπηρέτησής του σε ταµειακή βάση έχουν µει-ωθεί αισθητά σε περίπου 3,3% του ΑΕΠ γιατην περίοδο 2013-2018, λόγω των ευνοϊκώναποφάσεων του Eurogroup της 27.11.2012.

Το 2014, η προβλεπόµενη επίτευξη πρωτογε-νούς πλεονάσµατος εκτιµάται ότι θα έχει θετι-κές επιδράσεις στην αποκλιµάκωση του δηµό-σιου χρέους. Ωστόσο, αναµένεται να συνεχι-στεί (αλλά σε µικρότερο βαθµό) η αρνητικήεπίδραση της σχέσης ρυθµού οικονοµικής µεγέ-θυνσης και µεσοσταθµικού επιτοκίου δανει-σµού. Συνεπώς, σύµφωνα µε το ΜΠ∆Σ 2015-2018 το δηµόσιο χρέος αναµένεται να διαµορ-φωθεί σε περίπου 317,0 δισεκ. ευρώ ή 173,9%του ΑΕΠ το 2014 και να υποχωρήσει στα 301,7δισεκ. ευρώ το 2018 ή στο 139,1% του ΑΕΠ.

Σύµφωνα µε τις πρόσφατες εκτιµήσεις τηςΕυρωπαϊκής Επιτροπής, προβλέπεται µικρήαύξηση του λόγου δηµόσιου χρέους προς ΑΕΠ(κατά 1-2 εκ.µ. του ΑΕΠ) το 2020-2022 σεσχέση µε τις εκτιµήσεις της Ευρωπαϊκής Επι-τροπής του Ιουλίου 2013, σε 125,0% και112,0% το 2020 και το 2022 αντίστοιχα. Αυτόαποδίδεται στη µεγαλύτερη του αναµενοµένουπτώση των τιµών, στην ελαφρά υποχώρησητων εσόδων από αποκρατικοποιήσεις και τησυσσώρευση νέων ληξιπρόθεσµων οφειλώντου ∆ηµοσίου (περιλαµβανοµένων καθυστε-ρήσεων στις επιστροφές φόρων). Ωστόσο, οιεκτιµήσεις αυτές χαρακτηρίζονται από σηµα-ντική αβεβαιότητα και δεν ενσωµατώνουν τηναναµενόµενη αύξηση του ΑΕΠ από την επί-δραση των διαρθρωτικών αλλαγών πουέχουν ήδη πραγµατοποιηθεί. Για παράδειγµα,µια επιτάχυνση της οικονοµικής µεγέθυνσηςκατά 1% το χρόνο από το 2014 και έπειτα θαέφερνε το λόγο δηµόσιου χρέους προς ΑΕΠπερίπου στο επίπεδο του 100% το 2022.

Οι χρηµατοδοτικές ανάγκες του κράτους, όπωςεπισηµαίνεται στην έκθεση της ΕυρωπαϊκήςΕπιτροπής και στο ΜΠ∆Σ 2015-2018, είναιπλήρως καλυµµένες για τους επόµενους 12

µήνες. Σε αυτό θα συµβάλουν οι εκκρεµείςδόσεις στο πλαίσιο του προγράµµατος προ-σαρµογής, η αξιοποίηση αδρανών ταµειακώνπόρων των φορέων της ΓΚ, καθώς και ηάντληση διαθεσίµων από το κοινό κεφάλαιοπου τηρείται στην Τράπεζα της Ελλάδος (µέσωπράξεων repo ύψους περίπου 6 δισεκ. ευρώ),η επαναγορά από τις τράπεζες των προνοµι-ούχων µετοχών τις οποίες το Ελληνικό ∆ηµό-σιο είχε αποκτήσει κατά την περίοδο 2009-2011 µε έκδοση οµολόγων συνολικού ύψουςπερίπου 5,1 δισεκ. ευρώ, καθώς και η έκδοσηοµολόγου 5ετούς διάρκειας του Ελληνικού∆ηµοσίου, ύψους 3 δισεκ. ευρώ. Επιπλέον,σύµφωνα µε το ΜΠ∆Σ 2015-2018, πιθανολο-γείται νέα µελλοντική προσφυγή στις διεθνείςαγορές µε έκδοση νέου οµολόγου του Ελληνι-κού ∆ηµοσίου, ύψους 3-6 δισεκ. ευρώ. Σε κάθεπερίπτωση, στο ανακοινωθέν του Eurogroupστις 5 Μαΐου 2014 επαναδιατυπώνεται ηδέσµευση για κάλυψη των χρηµατοδοτικώναναγκών της χώρας µέχρι την πλήρη επάνοδότης στις διεθνείς αγορές κεφαλαίων.

4 ΜΕΤΡΑ ∆ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΕΣ ∆ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ – ΜΠ∆Σ 2015-2018

Σύµφωνα µε το ΜΠ∆Σ 2015-2018, το 2014προβλέπεται η επίτευξη πρωτογενούς πλεο-νάσµατος (σε όρους ΠΟΠ) ύψους 2,3% τουΑΕΠ, έναντι αρχικής εκτίµησης για πλεόνα-σµα ύψους 1,6% του ΑΕΠ στον Προϋπολογι-σµό του 2014, γεγονός που αντανακλά τηςκαλύτερες εκτιµήσεις για την εξέλιξη τωνφορολογικών εσόδων. Το πρωτογενές πλεό-νασµα εκτιµάται ότι θα αυξηθεί σε 2,5% τουΑΕΠ το 2015 και 3,5% του ΑΕΠ το 2016 γιανα διαµορφωθεί σε 4,6% και 5,3% του ΑΕΠ,αντίστοιχα, το 2017 και 2018 χωρίς νέες δηµο-σιονοµικές παρεµβάσεις. Σύµφωνα µε αυτέςτις εκτιµήσεις, υπάρχει υπερκάλυψη του στό-χου του ΠΟΠ για το 2014, το 2017 και το 2018ύψους 0,8%, 0,1% και 1,1% του ΑΕΠ αντί-στοιχα, ενώ υπάρχει απόκλιση ύψους 0,5% και1,0% του ΑΕΠ αντίστοιχα από τους στόχουςτου ΠΟΠ για το 2015 και το 2016. Οι εκτιµή-σεις αυτές, ειδικά για τα πιο µακρινά χρόνια,


KEF IV: 1 05-06-14 13:11 93

χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθµό αβεβαιό-τητας. Η εφαρµογή διαρθρωτικών δηµοσιο-νοµικών παρεµβάσεων και η ενίσχυση τηςανάπτυξης θα µπορούσαν να συµβάλουν στηνεξάλειψη όποιας δηµοσιονοµικής απόκλισηςτην περίοδο 2015-2016.

Το πάγωµα των πρωτογενών δαπανών τηνπροσεχή πενταετία στα επίπεδα του 2014 (ωςαποτέλεσµα των έως τώρα εφαρµοσµένωνπαρεµβάσεων) θα οδηγήσει σε σηµαντική υπο-χώρηση των πρωτογενών δαπανών της ΓΚ ωςποσοστού του ΑΕΠ, οι οποίες από 39,8% το2014 θα µειωθούν σε 33,8% του ΑΕΠ το 2018.Η εξέλιξη αυτή αντανακλά κατά κύριο λόγο τηµείωση των δαπανών προσωπικού ως ποσο-στού του ΑΕΠ εξαιτίας της προβλεπόµενηςπεραιτέρω υποχώρησης του αριθµού των απα-σχολουµένων στον ευρύτερο δηµόσιο τοµέακαι του περιορισµού των πρόσθετων και λοι-πών µισθολογικών παροχών, καθώς και τη µεί-ωση των λειτουργικών και κοινωνικών δαπα-νών λόγω παρεµβάσεων που διασφαλίζουν τηβιωσιµότητα των ασφαλιστικών ταµείων καιπεριορίζουν τις δαπάνες υγείας. Αντίθετα, οιδαπάνες για τόκους σε εθνικολογιστική βάση,σε αντίθεση µε αυτές σε ταµειακή βάση, ανα-µένεται να αυξηθούν σε 5,0% του ΑΕΠ το 2018από 4,4% του ΑΕΠ το 2014.

Επιπλέον, στο ΜΠ∆Σ προβλέπεται αύξησητων εσόδων σε ονοµαστικούς όρους µε διεύ-ρυνση της φορολογικής βάσης µέσω ενίσχυσηςτης φορολογικής συµµόρφωσης και πάταξηςτης φοροδιαφυγής και λόγω της βελτίωσης τουµακροοικονοµικού περιβάλλοντος. Θετικά θασυµβάλουν οι παρεµβάσεις του Ν. 4254/2014που εξορθολογίζουν το φορολογικό πλαίσιο, οσυµψηφισµός οφειλών ΦΠΑ ευρύτερου δηµό-σιου τοµέα και ιδιωτών, η αναµόρφωση τουΦΠΑ και η βελτίωση της εισπραξιµότητας τωνφορολογικών και ασφαλιστικών οφειλών. Ταυ-τόχρονα, υπάρχει πρόβλεψη για προσπάθειαελάττωσης της φορολογικής επιβάρυνσης µέσωµείωσης των φορολογικών συντελεστών γιαεπιχειρήσεις και νοικοκυριά. Ως αποτέλεσµατων παρεµβάσεων αυτών, τα έσοδα της ΓΚπροβλέπεται ότι θα αυξηθούν µεν σε ονοµα-στικούς όρους, αλλά θα υποχωρήσουν ως

ποσοστό του ΑΕΠ από 43,8% το 2013 σε περί-που 40,0% το 2018. Οι βασικές κατηγορίες πουθα εµφανίσουν µείωση ως ποσοστό του ΑΕΠείναι οι άµεσοι φόροι και οι ασφαλιστικέςεισφορές, ενώ οι έµµεσοι φόροι προβλέπεταινα παραµείνουν κοντά στα επίπεδα του 2014.

Όσον αφορά το πρόγραµµα αποκρατικοποιή-σεων, σύµφωνα µε το ΜΠ∆Σ 2015-2018, το2014 τα έσοδα από αποκρατικοποιήσεις εκτι-µάται ότι θα διαµορφωθούν σε 1,5 δισεκ. ευρώ(από 1,0 δισεκ. ευρώ το 2013), έναντι αρχικούστόχου στον Προϋπολογισµό του 2014 γιαεισπράξεις 3,56 δισεκ. ευρώ, και ότι θα ανέλ-θουν σωρευτικά σε 4,1 δισεκ. ευρώ την περίοδο2011-2014. Σύµφωνα µε το ΜΠ∆Σ 2015-2018,τα σωρευτικά έσοδα από τις αποκρατικοποιή-σεις εκτιµώνται σε 15,45 δισεκ. ευρώ τηνπερίοδο 2011-2018, ενώ έως το 2020 αναµένο-νται σωρευτικά έσοδα ύψους 22,3 δισεκ. ευρώ,ελαφρώς χαµηλότερα των 24,2 δισεκ. ευρώ πουήταν η εκτίµηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής11

τον Ιούλιο του 2013, εξαιτίας καθυστερήσεωνστην υλοποίηση των αρχικών σχεδιασµών. Για το 2014, οι βασικές προτεραιότητες του προγράµµατος αποκρατικοποιήσεων αφο-ρούν τον ΟΛΠ, τον ΟΛΘ, το ∆ιεθνή Αερολι-µένα Αθηνών, την ΤΡΑΙΝΟΣΕ-ΕΕΣΣΤΥ καιτην ΕΥ∆ΑΠ.

Παρότι δεν έχει προχωρήσει µε γρήγορουςρυθµούς η αξιοποίηση της ακίνητης περιου-σίας του ∆ηµοσίου, σηµαντική πρόοδος επι-τεύχθηκε όσον αφορά την αξιοποίηση τουπαλαιού αεροδροµίου του Ελληνικού, καθώςτο ΤΑΙΠΕ∆ επέλεξε τη Lamda Developmentως τον προτιµητέο επενδυτή για την απόκτησητου 100% των µετοχών του Ελληνικού µε πρό-ταση που ανέρχεται στα 915 εκατ. ευρώ. Ηεπένδυση αυτή αναµένεται να έχει πολλαπλάοφέλη και σε αναπτυξιακό και σε δηµοσιο-νοµικό επίπεδο τα προσεχή χρόνια. Επίσηςέχει εκδηλωθεί έντονο επενδυτικό ενδιαφέρονγια την αξιοποίηση οµάδας µικρών λιµανιώνκαι µαρινών και περιφερειακών αεροδρο-µίων. Παράλληλα, έχει ήδη ξεκινήσει η προ-σπάθεια ενδυνάµωσης των αρµόδιων ρυθµι-


1111 Βλ. υποσηµείωση 7.

KEF IV: 1 05-06-14 13:11 94

στικών και κανονιστικών αρχών που θα επι-βλέπουν τα υπό αποκρατικοποίηση κρατικάπεριουσιακά στοιχεία προκειµένου να δια-σφαλιστούν η τήρηση του ανταγωνισµού καιτα συµφέροντα των πολιτών. Επιπλέον, τέθη-καν σε δηµόσια διαβούλευση τρία νοµοσχέδιαπου αφορούν ζητήµατα της ∆ηµόσιας Περι-ουσίας. Συγκεκριµένα αφορούν: (1) την ανα-µόρφωση του θεσµικού πλαισίου που διέπειτον αιγιαλό, (2) τη ρύθµιση της δυνατότηταςεξαγοράς από ιδιώτες ακινήτων κυριότηταςτου ∆ηµοσίου και (3) την εξωδικαστική επί-λυση ιδιοκτησιακών διαφορών µεταξύ ∆ηµο-σίου και ιδιωτών. Υπό επεξεργασία παραµέ-νει το σχέδιο τιτλοποίησης µελλοντικών εσό-δων από την αξιοποίηση της ακίνητης περι-ουσίας του ∆ηµοσίου.

Το Μάρτιο του 2014 ψηφίστηκε από τη Βουλήο Ν. 4254/2014 “Μέτρα στήριξης και ανάπτυ-ξης της ελληνικής οικονοµίας στο πλαίσιοεφαρµογής του Ν. 4046/2012 και άλλες δια-τάξεις”. Ο πολυνόµος περιλαµβάνει διατάξειςπου αφορούν τη διανοµή του “κοινωνικούµερίσµατος” στους αδύναµους πολίτες, στο-χευµένες δράσεις για όσους έχουν πληγείδυσανάλογα από την κρίση, όπως οι άστεγοι,και χορήγηση εφάπαξ χρηµατικής ενίσχυσηςσε ένστολους. Επιπλέον, περιλαµβάνει αλλα-γές στη φορολογική νοµοθεσία που αφορούν:(1) την αύξηση του ακατάσχετου ορίου γιαµισθούς και συντάξεις από τα 1.000 στα 1.500ευρώ το µήνα, (2) την κατάργηση της κατά-σχεσης περιουσιακών στοιχείων για οφειλέςπρος το ∆ηµόσιο έως 500 ευρώ, (3) τη µείωσητων προστίµων για µη έκδοση αποδείξεων έωςκαι 80%, (4) την απαλλαγή από το φόρο υπε-ραξίας των ακινήτων που αποκτήθηκαν πριναπό το 1995, (5) την απαλλαγή των µικροµε-τόχων από το φόρο υπεραξίας µετοχών, (6)την κατάργηση φόρων υπέρ τρίτων και (7) τοσυµψηφισµό οφειλών ΦΠΑ ευρύτερου δηµό-σιου τοµέα και ιδιωτών.

Με σχετική νοµοθετική διάταξη στα τέληΑπριλίου δίνεται η δυνατότητα (από το 2015)στους υπόχρεους (µε ετήσιο κύκλο εργασιώνέως 500.000 ευρώ την προηγούµενη περίοδο),αντί του ισχύοντος συστήµατος δεδουλευµένων

πράξεων, να αναβάλλουν τη φορολογική υπο-χρέωση καταβολής ΦΠΑ επί των πωλήσεωνώστε να συµπίπτει µε το χρόνο πληρωµής.

Όπως αναφέρεται στο Ειδικό θέµα IV.1, η στα-διακή ανάκαµψη της οικονοµίας και η εντατι-κοποίηση των φορολογικών ελέγχων θαέχουν θετικές επιδράσεις στη συλλογή ΦΠΑ σεµεσοµακροπρόθεσµο ορίζοντα. Αξίζει όµως νασηµειωθεί ότι, όπως επισηµαίνει και η πρό-σφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής,υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που οδηγούνσε χαµηλή φορολογική αποδοτικότητα τουΦΠΑ, όπως π.χ. οι εξαιρέσεις (µε επιβολήχαµηλών συντελεστών ΦΠΑ) σε ποικίλες κατη-γορίες προϊόντων και σε ορισµένες νησιωτικέςπεριοχές. Συνολικά, οι παράγοντες αυτοί οδη-γούν σε ετήσια απώλεια εσόδων από ΦΠΑύψους περίπου 10 δισεκ. ευρώ. Για το λόγοαυτό, αναµένεται σειρά µέτρων που θα διευ-κολύνουν το έργο των φορολογικών αρχών καιθα βελτιώσουν την είσπραξη ΦΠΑ. Μερικάαπό αυτά είναι η διαγραφή των ανενεργών επι-χειρήσεων από το σχετικό µητρώο υπόχρεωνΦΠΑ, η καθιέρωση ορίου κύκλου εργασιών γιατην απαλλαγή από την υποχρέωση υποβολήςδήλωσης ΦΠΑ, η ενίσχυση των µονάδων αντι-µετώπισης απάτης ΦΠΑ και ο εξορθολογισµόςτου ΦΠΑ µε πιθανή κατάργηση των εξαιρέ-σεων και ταυτόχρονη υιοθέτηση ενός νέου ενι-αίου συντελεστή ΦΠΑ, ο οποίος θα είναι χαµη-λότερος του ισχύοντος 23%.

Η είσπραξη των παλαιών και νέων ληξιπρό-θεσµων οφειλών των φορολογουµένων αυξή-θηκε σηµαντικά το 2013 (κατά 38% και 23%αντίστοιχα) σε σχέση µε το 2012, αν και παρέ-µεινε κάτω από τους ετήσιους στόχους (1.518εκατ. ευρώ έναντι 1.900 εκατ. ευρώ). Ωστόσο,ανησυχητικό παραµένει το γεγονός ότι εξα-κολουθούν να συσσωρεύονται νέες οφειλέςπρος το ∆ηµόσιο. Συγκεκριµένα, στις παλαιέςοφειλές, οι οποίες ανέρχονταν σε 62,1 δισεκ.ευρώ στο τέλος του 2013, προστέθηκαν τηνπερίοδο Ιανουαρίου-Μαρτίου 2014 νέεςύψους περίπου 3 δισεκ. ευρώ, µε αποτέλεσµατο συνολικό απόθεµα να φθάσει περίπου στα65,5 δισεκ. ευρώ, εκ των οποίων το 70%-75%είναι ανεπίδεκτο είσπραξης. Επιπλέον, οι


KEF IV: 1 05-06-14 13:11 95

ρυθµίσεις για την είσπραξη των παλαιώνφορολογικών και ασφαλιστικών οφειλώνµέσω του έκτακτου (τελευταία ρύθµιση) καιτου τακτικού σχήµατος (πάγια ρύθµιση)δόσεων δεν φαίνεται να έχουν αποδώσει έωςτώρα τα αναµενόµενα έσοδα.

Με το σχέδιο νόµου “Αρχές ∆ηµοσιονοµικής∆ιαχείρισης και Εποπτεία – ∆ηµόσιο Λογι-στικό” προωθούνται σηµαντικές αλλαγές στουπάρχον θεσµικό πλαίσιο δηµοσιονοµικής δια-χείρισης και εποπτείας προκειµένου να ολο-κληρωθεί η µεταφορά των ρυθµίσεων της Κοι-νοτικής Οδηγίας 2011/85/ΕΕ σχετικά µε ταπλαίσια κατάρτισης και εκτέλεσης των Προϋ-πολογισµών των κρατών-µελών της ΕΕ.Συγκεκριµένα, θεσπίζεται σε επίπεδο ΓενικήςΚυβέρνησης ο “κανόνας δηµοσιονοµικήςθέσης” και ο “κανόνας χρέους”. Ο “κανόναςδηµοσιονοµικής θέσης” προβλέπει ότι το διαρ-θρωτικό έλλειµµα της ΓΚ δεν θα πρέπει ναυπερβαίνει το 0,5% του ΑΕΠ (ή το 1% τουΑΕΠ αν το δηµόσιο χρέος είναι κάτω του 60%και είναι περιορισµένοι οι κίνδυνοι µακρο-πρόθεσµης βιωσιµότητας των δηµόσιων οικο-νοµικών). Σύµφωνα µε τον “κανόνα χρέους”,όταν το δηµόσιο χρέος είναι πάνω από την τιµήαναφοράς 60% του ΑΕΠ, τότε η διαφορά σεσχέση µε την τιµή αναφοράς θα πρέπει να µει-ώνεται κατά 1/20 ετησίως κατά µέσο όρο. Σεπεριπτώσεις απόκλισης από αυτούς τους κανό-

νες, τίθεται σε εφαρµογή ο “κανόνας τηςπορείας προσαρµογής”, που προβλέπει τηνενεργοποίηση διορθωτικού µηχανισµού.Ωστόσο, ορίζεται και περιορισµένος αριθµόςειδικών περιστάσεων, στις οποίες ενεργοποι-ούνται τυχόν ρήτρες διαφυγής από τους παρα-πάνω κανόνες.

Σύµφωνα µε το ίδιο νοµοσχέδιο, η παρακο-λούθηση, ανάλυση και επίβλεψη αυτών τωνκανόνων ανατίθενται στο υπό σύσταση Ελλη-νικό ∆ηµοσιονοµικό Συµβούλιο (Ε∆Σ), τοοποίο θα απολαύει λειτουργικής ανεξαρτη-σίας.12 Επιπλέον, στο σχέδιο νόµου προω-θούνται οι απαιτούµενες αλλαγές προκειµέ-νου να εναρµονιστεί η κατάρτιση και δηµοσί-ευση του Προϋπολογισµού και του ΜΠ∆Σ µετο χρονοδιάγραµµα του Ευρωπαϊκού Εξαµή-νου. Προωθείται επίσης το απαραίτητοθεσµικό πλαίσιο για τη στενότερη παρακο-λούθηση όλων των υποτοµέων της ΓΚ και προ-βλέπεται η διενέργεια εσωτερικού ελέγχου σεόλους τους φορείς της ΓΚ από τις ΥπηρεσίεςΕσωτερικού Ελέγχου. Επίσης, προβλέπεται ηδηµιουργία αποθεµατικού ίσου µε το 1 έως 2%των ετήσιων πιστώσεων του προϋπολογισµού.


1122 Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει αναφερθεί αρκετές φορές στοπαρελθόν στη χρησιµότητα των ανεξάρτητων δηµοσιονοµικώνσυµβουλίων ή αντίστοιχων φορέων. Βλ. Έκθεση του ∆ιοικητή γιατο έτος 2006, Απρίλιος 2007, Νοµισµατική Πολιτική 2009-2010,Μάρτιος 2010, Έκθεση του ∆ιοικητή για το έτος 2013, Φεβρου-άριος 2014.

KEF IV: 1 05-06-14 13:11 96

Η σταδιακή αποκατάσταση της εµπιστοσύνης,καθώς ακολουθήθηκε σταθερή, συνεπής καιαποτελεσµατική οικονοµική πολιτική στηχώρα και βελτιώθηκαν σηµαντικά οι µακρο-οικονοµικές συνθήκες και το µικροοικονοµικόπεριβάλλον, αποτέλεσε το άµεσο αίτιο για (i)την ενίσχυση της δυνατότητας των τραπεζώννα αντλούν διαθέσιµα από τη διεθνή αγοράχρήµατος και, σε συνδυασµό µε την ευνοϊκήεπίδραση της ανακοίνωσης των αποτελεσµά-των της επικαιροποιηµένης άσκησης προσο-µοίωσης ακραίων καταστάσεων, (ii) την ανά-κτηση της πρόσβασης των τραπεζών στις διε-θνείς αγορές οµολόγων και µετοχικών κεφα-λαίων. Στην αποκατάσταση της εµπιστοσύνηςοφείλονται κατά κύριο λόγο (iii) το γεγονός ότιτο ∆ηµόσιο άντλησε τον Απρίλιο κεφάλαια απότη διεθνή αγορά µετά από τετραετή αποκλει-σµό, όπως επίσης και (iv) η προηγηθείσα σηµα-ντική αποκλιµάκωση των αποδόσεων των τίτ-λων του στη δευτερογενή αγορά. Η βαθµιαίαανάπτυξη κλίµατος εµπιστοσύνης στη χώραµας αποτέλεσε επίσης προϋπόθεση για (v) τιςσυνεχιζόµενες εκδόσεις οµολόγων στη διεθνήαγορά από µεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις, (vi)την εισροή κεφαλαίων από ξένους επενδυτέςστο Χρηµατιστήριο Αθηνών που συνέβαλε σεάνοδο των τιµών των µετοχών και (vii) τηνεπανακατάθεση αποθησαυρισµένων τραπεζο-γραµµατίων καθώς επίσης και (viii) τον επα-ναπατρισµό κεφαλαίων από το εξωτερικό στοεγχώριο τραπεζικό σύστηµα. Εντούτοις, ηπιστωτική επέκταση παρέµεινε αρνητική:εκτός από την αδυναµία της ζήτησης τραπε-ζικών δανείων αυτό οφείλεται κατά µεγάλοµέρος στην περιοριστική επίδραση που ασκείστην πιστοδοτική δυνατότητα των τραπεζών τουψηλό απόθεµα προβληµατικών στοιχείωνενεργητικού. Βεβαίως, πρόσφατα τέθηκαν ταθεµέλια για την αντιµετώπιση αυτής της δυσκο-λίας µε την ίδρυση του Κυβερνητικού Συµ-βουλίου ∆ιαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους και τηνκατάρτιση από την Τράπεζα της Ελλάδοςπλαισίου εποπτικών υποχρεώσεων σχετικά µετη διαχείριση των δανείων σε καθυστέρηση καιτων µη εξυπηρετούµενων δανείων και Κώδικα∆εοντολογίας για τις µη εξυπηρετούµενες ιδιω-τικές οφειλές.

Παρά το γεγονός ότι το 2013 και στις αρχέςτου 2014 καταγράφηκε επαναπατρισµόςκεφαλαίων από το εξωτερικό και επανακα-τάθεση αποθησαυρισµένων τραπεζογραµµα-τίων στις τράπεζες ως αποτέλεσµα της στα-διακής αποκατάστασης της εµπιστοσύνης, οικαταθέσεις στα εγχώρια πιστωτικά ιδρύµαταµειώνονταν σχεδόν αδιάκοπα µέχρι και τοΦεβρουάριο του 2014.

Η οικονοµική ανάκαµψη θα συµβάλει σε προ-οδευτική περαιτέρω αύξηση των καταθέσεων,παρά την αναµενόµενη συνέχιση της πτωτικήςπορείας των επιτοκίων, ενισχύοντας τις δυνα-τότητες των τραπεζών να στηρίξουν µεσοπρό-θεσµα µε χρηµατοδότηση την οικονοµική δρα-στηριότητα. Οι δυνατότητες αυτές έχουν ήδηδιευρυνθεί, καθώς άρχισε να αποκαθίσταται ηπρόσβαση των τραπεζών στις διεθνείς αγορέςχρήµατος, οµολόγων και µετοχικών κεφα-λαίων. Αυτό δεν συµβάδισε µέχρι στιγµής µεουσιαστική συγκράτηση του ετήσιου ρυθµούµείωσης της τραπεζικής χρηµατοδότησηςούτε προς τις µη χρηµατοπιστωτικές επιχει-ρήσεις ούτε προς τα νοικοκυριά, αλλά επέ-τρεψε αποπληρωµή σηµαντικού µέρους τηςχρηµατοδότησης που είχαν αντλήσει ταπιστωτικά ιδρύµατα από την κεντρική τράπεζακατά τη διάρκεια της κρίσης.

Η πιστοδοτική δραστηριότητα των τραπεζών θαενισχυθεί µεσοπρόθεσµα, διότι το γεγονός ότιη Ελλάδα αρχίζει να ξεπερνά την κρίση σηµαί-νει ότι θα γίνουν εφικτά επιχειρηµατικά σχέδιαπου θα είναι δυνατόν να χρηµατοδοτηθούνχωρίς ζηµίες από τις τράπεζες. Το γεγονός ότιη Ελλάδα ξεπερνά σιγά-σιγά την κρίση θα οδη-γήσει σε προοδευτική αναθεώρηση προς τακάτω των εκτιµήσεων για τον πιστωτικό κίν-δυνο (εξέλιξη που θα ασκήσει καθοδικές πιέ-σεις στα επιτόκια δανεισµού), καθώς επίσηςκαι σε ανακοπή της πτωτικής πορείας της αγο-ράς κατοικιών. Παράλληλα, θα καταστείδυνατή η εσωτερική δηµιουργία επιπλέον ιδίωνκεφαλαίων στις τράπεζες και η µείωση του απο-θέµατος των προβληµατικών στοιχείων ενερ-γητικού, δεδοµένου µάλιστα ότι, όπως ανα-λύεται πιο κάτω, έχουν δηµιουργηθεί οι προϋ-ποθέσεις για βελτίωση της διαχείρισής τους.


V ΧΡΗΜΑ , Π Ι ΣΤΗ , ΧΡΗΜΑΤΟΠ ΙΣΤΩΤ ΙΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣΚΑ Ι ΤΡΑΠΕΖΕΣ

KEF V: 1 05-06-14 12:29 97

Επιπλέον, η ανάκαµψη της οικονοµικής δρα-στηριότητας θα ενισχύσει τη ζήτηση τραπεζι-κών πιστώσεων, συµβάλλοντας σε ανοδικέςπιέσεις στα επιτόκια τραπεζικού δανεισµού µετην υπόθεση ότι οι λοιποί παράγοντες παρα-µένουν σταθεροί. Αυτές οι εξελίξεις βεβαίωςθα αποδυναµωθούν στο βαθµό που θα ενταθείη τάση, που παρατηρήθηκε το 2013 και στιςαρχές του 2014, προσφυγής των µεγάλων επι-χειρήσεων σε εκδόσεις χρέους στη διεθνήαγορά όπου επικρατούν ευνοϊκές συνθήκες,καθώς επίσης και στο βαθµό που θα αναπτυ-χθεί η εγχώρια αγορά εταιρικών οµολόγων.Ήδη η άντληση κεφαλαίων µέσω οµολογιακώνεκδόσεων στη διεθνή αγορά αµβλύνει τις συνέ-πειες του περιορισµού των τραπεζικών δανείωνπρος τις µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις.

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ)και το Εθνικό Ταµείο Επιχειρηµατικότηταςκαι Ανάπτυξης (ΕΤΕΑΝ) θα εξακολουθήσουννα παρέχουν στήριξη στην τραπεζική χρηµα-τοδότηση της πραγµατικής οικονοµίας, ενώσηµαντικό ρόλο στη διοχέτευση χρηµατοδο-τικών πόρων προς τις επιχειρήσεις µικρού καιµεσαίου µεγέθους θα είναι δυνατόν να δια-δραµατίσει και το νεοσυσταθέν ΕλληνικόΕπενδυτικό Ταµείο.

Το Μάρτιο του 2014 δηµοσιοποιήθηκαν τααποτελέσµατα της άσκησης προσοµοίωσηςακραίων καταστάσεων την οποία διενήργησεη Τράπεζα της Ελλάδος. Με τη βοήθεια τωναποτελεσµάτων της άσκησης προσδιορίστη-καν οι κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζώνµέχρι το ∆εκέµβριο του 2016.

Το βασικότερο ζήτηµα για τον τραπεζικότοµέα είναι η βελτιστοποίηση της διαχείρισηςτων προβληµατικών στοιχείων ενεργητικούκατά τρόπο ώστε αφενός να ελαφρυνθούν οισυνεργάσιµοι δανειολήπτες που πράγµατιδυσκολεύονται προσωρινά να εξυπηρετήσουντα χρέη τους και αφετέρου να αυξηθούν σεµακροπρόθεσµη βάση οι εισπράξεις των τρα-πεζών από αυτά τα στοιχεία.

Με την ίδρυση του Κυβερνητικού Συµβουλίου∆ιαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους σε επίπεδο

Υπουργών και την προετοιµασία από την Τρά-πεζα της Ελλάδος αφενός του πλαισίου επο-πτικών υποχρεώσεων για τη διαχείριση τωνδανείων σε καθυστέρηση και των µη εξυπη-ρετούµενων δανείων και αφετέρου τουΚώδικα ∆εοντολογίας για το χειρισµό των µηεξυπηρετούµενων ιδιωτικών οφειλών, τέθη-καν οι βάσεις για τη δηµιουργία ενός µηχανι-σµού επίλυσης του µη εξυπηρετούµενου χρέ-ους προς τις τράπεζες. Ήδη σηµειώνεται πρό-οδος ως προς τη ρευστοποίηση των απαιτή-σεων των τραπεζών που έχουν τεθεί σε εκκα-θάριση, η διαχείριση των οποίων, µε πρωτο-βουλία της Τράπεζας της Ελλάδος, πραγµα-τοποιείται µε σχετικά οµοιογενή τρόπο. Εξάλ-λου, τα πιστωτικά ιδρύµατα (µε βάση τηνεµπειρία που αποκόµισαν από την ανασύ-νταξη του τραπεζικού κλάδου), θα ήταν σκό-πιµο να καθοδηγούν τις επιχειρήσεις σε τοµείςοικονοµικής δραστηριότητας που αντιµετω-πίζουν δυσκολίες ώστε να πραγµατωθούν κλα-δικές αναδιαρθρώσεις.

Η βελτίωση της διεθνούς επενδυτικής εµπι-στοσύνης προς τους ελληνικούς τίτλους, σεσυνδυασµό µε την επίδραση που άσκησε στιςαγορές η ανακοίνωση των αποτελεσµάτων τηςάσκησης προσοµοίωσης, διευκόλυνε την πρό-σφατη άντληση ιδίων κεφαλαίων από τα τέσ-σερα συστηµικά πιστωτικά ιδρύµατα, εξ ολο-κλήρου από ιδιώτες µετόχους, ενώ για πρώτηφορά από την εκδήλωση της κρίσης εκδόθη-καν από τις τράπεζες οµόλογα κύριου χρέους.Αλληλένδετη µε αυτές τις εξελίξεις και επίσηςσηµαντικό ορόσηµο υπήρξε η έκδοση πεντα-ετούς κρατικού οµολόγου κατόπιν παρατετα-µένης καθοδικής πορείας των επιτοκίων σταχρεόγραφα του Ελληνικού ∆ηµοσίου, για τηνοποία εκδηλώθηκε ισχυρή ζήτηση µετά απόµία τετραετία αποκλεισµού της Ελληνικής∆ηµοκρατίας από τη διεθνή αγορά µεσοµα-κροπρόθεσµων κεφαλαίων. Ο Γενικός ∆εί-κτης τιµών µετοχών στο Χρηµατιστήριο Αθη-νών ακολουθεί πολύµηνη ανοδική τάση υπο-βοηθούµενη και από εισροές κεφαλαίων απότο εξωτερικό. Πέραν της αύξησης των συναλ-λαγών στη δευτερογενή αγορά, σηµειώθηκεκαι αύξηση των νέων εκδόσεων µετοχών καιαπό µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις.


KEF V: 1 05-06-14 12:29 98

1 ΤΡΑΠΕΖΙΚΕΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ Μ3

Τόσο το 2013 όσο και στις αρχές του 2014 οπεριορισµός της αβεβαιότητας συνέβαλε σεεπαναπατρισµό κεφαλαίων τα οποία ήταντοποθετηµένα σε καταθέσεις και χρεόγραφαστο εξωτερικό, όπως επίσης και στην επανα-κατάθεση τραπεζογραµµατίων τα οποίαείχαν αποθησαυριστεί κατά την κορύφωσητης κρίσης.

Εντούτοις, οι καταθέσεις στα πιστωτικά ιδρύ-µατα στην Ελλάδα υποχώρησαν (βλ. ∆ιά-γραµµα V.1), εξέλιξη η οποία είναι συνεπήςµε την πτωτική πορεία του ΑΕΠ, του επιπέδουτων τιµών και του µέσου ονοµαστικού επιτο-κίου καταθέσεων, µεταβλητών που ασκούν, µεχρονικές υστερήσεις, θετική επίδραση στηζήτηση καταθέσεων.1 Από διαφορετική σκο-πιά (αυτή της προσφοράς χρήµατος) είναιδυνατόν να υποστηριχθεί ότι στη µείωση τωνκαταθέσεων συνέβαλε και το ότι, εξαιτίας τουπεριορισµού που συνέχισε να παρατηρείταιστη χορήγηση τραπεζικής χρηµατοδότησης,περιορίστηκε αντίστοιχα το άνοιγµα νέωνλογαριασµών πελατών όπου πιστώνεται τοπροϊόν των δανείων.

Μεταξύ τέλους 2012 και Απριλίου 2014, οικαταθέσεις µίας ηµέρας2 των νοικοκυριώνκατέγραψαν µείωση (κατά -2,4%). Αντίθετα,οι καταθέσεις προθεσµίας αυτού του τοµέααυξήθηκαν (κατά 0,9%) λόγω περιορισµού τηςπροτίµησης για ρευστότητα κατόπιν της υπο-χώρησης της αβεβαιότητας και παρά τη µεί-ωση της (θετικής) διαφοράς µεταξύ επιτοκίουκαταθέσεων προθεσµίας και καταθέσεων µίαςηµέρας. Οι καταθέσεις των µη χρηµατοπι-στωτικών επιχειρήσεων υποχώρησαν (κατά-1,2%). Ο ετήσιος ρυθµός µεταβολής του νοµι-σµατικού µεγέθους Μ3 (χωρίς το νόµισµα σεκυκλοφορία), το οποίο αποτελείται κατά 90%από τις προαναφερθείσες κατηγορίες κατα-θέσεων, διαµορφώθηκε σε θετικά επίπεδακατά το µεγαλύτερο µέρος της περιόδου υπόεπισκόπηση (Απρίλιος 2014: 0,8%).

Ωστόσο, οι µεγαλύτερες µεταβολές αφορού-σαν τις καταθέσεις των µη κατοίκων (-27,7%)

και της γενικής κυβέρνησης (+26,9%).3 Ηυποχώρηση των καταθέσεων των µη κατοίκωναντανακλά σε κάποιο βαθµό τεχνικούς παρά-γοντες (π.χ. ενδοοµιλικές συναλλαγές τωντραπεζών), ενώ η αύξηση των καταθέσεων της


11 Το απόθεµα των καταθέσεων των µη χρηµατοπιστωτικών επιχει-ρήσεων και των νοικοκυριών αποπληθωρισµένο µε τον Εναρµο-νισµένο ∆είκτη Τιµών Καταναλωτή (το οποίο σύµφωνα µε τηνπαραδοσιακή προσέγγιση στη ζήτηση χρήµατος πρέπει να είναιθετική συνάρτηση του πραγµατικού ΑΕΠ και του επιτοκίου κατα-θέσεων) κατ’ ουσίαν δεν µεταβλήθηκε κατά µέσο όρο µεταξύ 2013και α’ τετραµήνου του 2014. Μάλιστα, την περίοδο αυτή παρέµεινεπολύ κοντά στα µέσα επίπεδα του α’ εξαµήνου του 2012.

22 Καταθέσεις µίας ηµέρας χαρακτηρίζονται οι καταθέσεις απλούταµιευτηρίου και όψεως και οι τρεχούµενοι λογαριασµοί.

33 Όσον αφορά τις καταθέσεις των µη κατοίκων, στο Μ3 περιλαµ-βάνονται µόνον εκείνες των κατοίκων της ζώνης του ευρώ εκτόςΕλλάδος. Από τις καταθέσεις του τοµέα της γενικής κυβέρνησης,στο Μ3 περιλαµβάνονται αυτές των οργανισµών τοπικής αυτοδι-οίκησης και των οργανισµών κοινωνικής ασφάλισης και πρόνοιας(οι οποίες και σηµείωσαν τη µεγαλύτερη αύξηση, µεταξύ όλων τωνκαταθέσεων της γενικής κυβέρνησης στα ΝΧΙ εκτός της Τράπε-ζας της Ελλάδος, την περίοδο υπό επισκόπηση).

KEF V: 1 05-06-14 12:29 99

γενικής κυβέρνησης αντανακλά κυρίως τηνεισροή δανειακών πόρων από την ΕΕ και το∆ΝΤ προς το Ελληνικό ∆ηµόσιο.

Καθώς θα ανακάµπτει η οικονοµική δραστη-ριότητα, η αποταµίευση των νοικοκυριών καιη ζήτηση καταθέσεων θα αυξηθούν, ενώ βαθ-µιαία θα χορηγούνται περισσότερα νέαδάνεια, εξέλιξη που θα συµβάλει σε αύξησηκαι του όγκου των νέων καταθέσεων. Εξάλ-λου, η επιστροφή αποθησαυρισµένων τραπε-ζογραµµατίων και καταθέσεων από το εξω-τερικό αλλά και γενικότερα οι εισροές κεφα-λαίων που συµβάλλουν στη δηµιουργία χρή-µατος στην Ελλάδα θα εντείνονται όσο θασυγκεντρώνονται και άλλες ενδείξεις ότι ηελληνική οικονοµία ξεπερνά την κρίση.

2 ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ

Τα επιτόκια νέων καταθέσεων, ιδίως τωνκαταθέσεων προθεσµίας, εµφάνισαν µείωση(βλ. Πίνακα V.1). Η εξέλιξη αυτή συνδέεταιµε την υποχώρηση της αβεβαιότητας, τη διεύ-ρυνση των εναλλακτικών, προς τις καταθέσειςλιανικής, πηγών άντλησης διαθεσίµων εκµέρους των τραπεζών και τη µείωση του

κόστους άντλησης ρευστότητας από τηνκεντρική τράπεζα.

Η προσδοκώµενη αύξηση της οικονοµικήςδραστηριότητας δεν αποκλείεται να ασκήσειανοδικές πιέσεις στα τραπεζικά επιτόκια(βλ. Τµήµα V.4). Οι πιέσεις αυτές, όσοναφορά το επιτόκιο καταθέσεων, θα αµβλυν-θούν καθώς θα συνεχίζεται η υποχώρηση τουεπιτοκίου των εντόκων γραµµατίων τουΕλληνικού ∆ηµοσίου και των αποδόσεων τωνκρατικών οµολόγων και θα ενισχύεται ηεµπιστοσύνη προς τα πιστωτικά ιδρύµατα µετη λειτουργία της Τραπεζικής Ένωσης. Επι-πλέον, η ενιαία νοµισµατική πολιτική θα εξα-κολουθεί να έχει διευκολυντική κατεύθυνση(βλ. Κεφ. II.3), πράγµα το οποίο συνεπάγε-ται µεταξύ άλλων διατήρηση των επιτοκίωντων καταθέσεων στα υπόλοιπα κράτη-µέλητης ζώνης του ευρώ σε χαµηλά επίπεδα. Στοµέτρο που αυτές οι καταθέσεις αποτελούνγια τα νοικοκυριά τοποθετήσεις ανταγωνι-στικές προς τις καταθέσεις στις τράπεζεςστην Ελλάδα, η διατήρηση χαµηλών επιτο-κίων στα λοιπά κράτη-µέλη θα επιτρέψει µεί-ωση των επιτοκίων καταθέσεων στην Ελλάδαχωρίς να σηµειωθεί εκροή κεφαλαίων προςτο εξωτερικό.


Πίνακας V.1 Επιτόκια νέων τραπεζικών καταθέσεων και δανείων στην Ελλάδα

(ποσοστά % ετησίως)

Απρίλιος 2014

Μεταβολή µεταξύ ∆εκ. 2012 και Απρ. 2014

(σε εκατ. µονάδες)

Καταθέσεις µε συµφωνηµένη διάρκεια (δηλ. καταθέσεις προθεσµίας1)2

έως 1 έτος από νοικοκυριά 2,71 -1,99

έως 1 έτος από µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις 2,55 -1,60

∆άνεια προς νοικοκυριά και µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις2

µε επιτόκιο κυµαινόµενο ή σταθερό έως 1 έτος:

– στεγαστικά δάνεια 3,03 -0,01

– καταναλωτικά δάνεια 7,69 0,10

– µέχρι 1 εκατ. ευρώ προς µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις 6,19 -0,27

– άνω του 1 εκατ. ευρώ προς µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις 6,64 0,57

χωρίς καθορισµένη διάρκεια προς µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις 7,22 -0,30

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος.1 Ωστόσο περίπου το 1% των καταθέσεων µε συµφωνηµένη διάρκεια αποτελεί τραπεζικά προϊόντα που δεν χαρακτηρίζονται ως καταθέσειςπροθεσµίας.2 Μέσο επιτόκιο µηνός.

KEF V: 1 05-06-14 12:29 100

3 ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ∆ΑΝΕΙΩΝ

Τα επιτόκια στις περισσότερες κατηγορίεςνέων τραπεζικών δανείων υποχωρούσανκατά το µεγαλύτερο µέρος της περιόδου υπόεπισκόπηση. Ωστόσο το πρώτο τετράµηνο του2014 τα επιτόκια σε πολλές κατηγορίεςδανείων αυξήθηκαν (βλ. Πίνακα V.1). Σεπραγµατικούς όρους4 τα επιτόκια των νέωνδανείων εξακολούθησαν να αυξάνονται τηνπερίοδο υπό επισκόπηση λόγω της επιτάχυν-σης της πτώσης των τιµών και διαµορφώθηκανπλησίον του 7,5% τον Απρίλιο του 2014.

Η αποκλιµάκωση των ονοµαστικών επιτοκίωνυποστηρίχθηκε από την υποχώρηση του µέσουκόστους χρηµατοδότησης των πιστωτικώνιδρυµάτων (µε τη συγκέντρωση καταθέσεωνλιανικής ή την άντληση διαθεσίµων από τηνΤράπεζα της Ελλάδος), που βοήθησε τις τρά-πεζες να διευκολύνουν σε ορισµένες περι-πτώσεις τους πιστούχους να εξυπηρετήσουνοµαλά τις υποχρεώσεις τους, προσφέρονταςευνοϊκότερους όρους σε υφιστάµενες δανει-ακές συµβάσεις. Επιπρόσθετα, όσον αφοράκυρίως τα επιχειρηµατικά δάνεια, η µείωσητου κόστους τραπεζικού δανεισµού συνδέεταιµε τη χορήγηση πιστώσεων συγχρηµατοδο-τούµενων ή εγγυηµένων από την ΕΤΕπ και τοΕΤΕΑΝ που συνεπάγεται χαµηλότερα επιτό-κια. Προς την κατεύθυνση της συµπίεσης τουπεριθωρίου επιτοκίου και των επιτοκίωνχορηγήσεων θα συµβάλουν η περαιτέρω βελ-τίωση της ρευστότητας των ελληνικών τραπε-ζών και ο περιορισµός του πιστωτικού κινδύ-νου καθώς η οικονοµική δραστηριότητα θαανακάµπτει, όπως επίσης και η µείωση τουλειτουργικού κόστους των τραπεζών πουαπορρέει από τη συντελούµενη αναδιάταξητου τραπεζικού συστήµατος. Αντίθετα, ανο-δικές πιέσεις θα ασκηθούν στα επιτόκια καιστο περιθώριο από την αναζωογόνηση τηςζήτησης δανείων και την ανάγκη των πιστω-τικών ιδρυµάτων να σχηµατίζουν επαρκείςπροβλέψεις έναντι των προβληµατικών στοι-χείων ενεργητικού. Πράγµατι, οι αυξήσειςεπιτοκίων που καταγράφηκαν το α’ τετράµηνοτου 2014 εκτός από τεχνικούς παράγοντες(όπως το γεγονός ότι η έκταση των συνοµο-

λογουµένων ρυθµίσεων δανείων κυµαίνεταιαπό µήνα σε µήνα) ενδέχεται να αντανακλούνκαι συγκράτηση της υποχώρησης ή αρχόµενηαύξηση της ζήτησης τραπεζικών πιστώσεων.

4 ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΠΙΣΤΗ

Ο ετήσιος ρυθµός µεταβολής της τραπεζικήςχρηµατοδότησης προς τη γενική κυβέρνησηπαρέµεινε αρνητικός (∆εκέµβριος 2012: -7,9%, Απρίλιος 2014: -4,6%). Αυτό οφείλεταιστο ότι οι δανειακές ανάγκες της γενικήςκυβέρνησης καλύφθηκαν κατά κύριο λόγο απότους διεθνείς πιστωτές της χώρας, ενώ από το2013 το χαρτοφυλάκιο οµολόγων των πιστω-τικών ιδρυµάτων εµφανίζεται σηµαντικά µει-ωµένο5 κυρίως λόγω της αναδιάρθρωσης τουδηµοσίου χρέους αλλά και της επαναγοράςχρέους από την κυβέρνηση κατά το προηγού-µενο έτος. Ο ετήσιος ρυθµός µείωσης των τρα-πεζικών πιστώσεων προς τα νοικοκυριάπεριορίστηκε ελαφρά (µέσος όρος 2012: -4,2%, Ιαν.-Απρ. 2014: -3,3%), ενώ ο αντί-στοιχος ρυθµός για τις µη χρηµατοπιστωτικέςεπιχειρήσεις ενισχύθηκε (∆εκέµβριος 2012: -3,3%, Απρίλιος 2014: -4,6% ).

Η ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστή-µατος και η υποχώρηση της αβεβαιότητας, ηοποία υποβοήθησε τη σταδιακή αποκατάστασητης πρόσβασης των πιστωτικών ιδρυµάτων στιςδιεθνείς αγορές χρήµατος6 και κεφαλαίων, πρέ-πει να άσκησαν θετική επίδραση στην προ-σφορά τραπεζικών πιστώσεων στην οικονοµία,όπως εξάλλου επιβεβαιώνεται και από τηνΈρευνα του Ευρωσυστήµατος για τις τραπεζι-κές χορηγήσεις. Επιπλέον, στο πλαίσιο τηςΈρευνας του Ευρωσυστήµατος και της Ευρω-


44 Το πραγµατικό επιτόκιο για ένα δεδοµένο µήνα προκύπτει όταναπό το ονοµαστικό επιτόκιο που παρατηρείται το συγκεκριµένοµήνα αφαιρεθεί ο δωδεκάµηνος ρυθµός πληθωρισµού ο οποίοςκαταγράφεται τον ίδιο µήνα.

55 Η πιστωτική επέκταση από τις τράπεζες προς τη γενική κυβέρνησηδεν περιλαµβάνει µόνο τη χορήγηση δανείων, αλλά προέκυπτε στοπαρελθόν κατά το µεγαλύτερο µέρος µέσω της απόκτησης κρατι-κών χρεογράφων από τα πιστωτικά ιδρύµατα. Αντίστοιχα, περιο-ρισµός της πιστωτικής επέκτασης προς τη γενική κυβέρνηση είναιδυνατόν να προκύψει µε τη µορφή µείωσης του υπολοίπου τωνκρατικών τίτλων στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών.

66 Η πρόσβαση στις αγορές χρήµατος διευκολύνθηκε µε τον εµπλου-τισµό του χαρτοφυλακίου των πιστωτικών ιδρυµάτων µε τίτλουςτου EFSF, βλ. Έκθεση του ∆ιοικητή για το έτος 2013.

KEF V: 1 05-06-14 12:29 101

παϊκής Επιτροπής για την πρόσβαση των επι-χειρήσεων µικρού και µεσαίου µεγέθους στιςπηγές χρηµατοδότησης,7 διαπιστώθηκε µείωσητων ποσοστών των εν λόγω επιχειρήσεων πουαντιµετωπίζουν, πρώτον, αύξηση του επιτοκίουτραπεζικού δανεισµού, δεύτερον, αυστηροποί-ηση των απαιτήσεων των τραπεζών γιακάλυψη των πιστώσεών τους µε εξασφαλίσειςκαι, τρίτον, µείωση του ύψους των χορηγούµε-νων πιστώσεων (βλ. ∆ιάγραµµα V.2). Αν και τοποσοστό του δείγµατος των επιχειρήσεων οιοποίες αιτούνται τραπεζικά δάνεια (15%) συνέ-χισε να µειώνεται, το µερίδιο των αιτήσεων πουαπορρίφθηκαν (27%) επίσης υποχώρησε.

Από την άλλη πλευρά, αρνητική επίδρασηστην προσφορά τραπεζικής χρηµατοδότησης

ασκεί η συσσώρευση προβληµατικών στοι-χείων ενεργητικού στις τράπεζες. Η συσσώ-ρευση αυτή µεταξύ άλλων παρέχει ενδείξεις―αν και όχι πρόδροµες― για τον αυξηµένοβαθµό πιστωτικού κινδύνου, µειώνει τη ρευ-στότητα των τραπεζών καθώς δεν εισπράττουντα τοκοχρεολύσια των προβληµατικώνδανείων, τα οποία θα ήταν δυνατόν να ανα-κυκλωθούν σε νέες πιστώσεις, και δυσχεραί-νει την άντληση διαθεσίµων εκ µέρους τωντραπεζών από τις χρηµατοπιστωτικές αγορές.Εξάλλου, αρνητική επίδραση στη ζήτησηδανείων πρέπει να άσκησε η υποχώρηση τουονοµαστικού ΑΕΠ και ειδικότερα των ιδιω-τικών επενδύσεων σε πάγια κεφάλαια.

Κατά την περίοδο υπό επισκόπηση οι τράπε-ζες διέθεσαν σηµαντικό µέρος των πόρων τουςγια να αποπληρώσουν σταδιακά τη χρηµατο-δότηση την οποία είχαν αντλήσει από τηνκεντρική τράπεζα ενόσω ήταν κατά το µάλλονή ήττον αποκλεισµένες από τη διατραπεζικήαγορά και καταγράφονταν σηµαντικές εκροέςκαταθέσεων λιανικής. Έτσι επιτεύχθηκε µεί-ωση του ύψους της εν λόγω χρηµατοδότησηςκατά περίπου 50% µεταξύ ∆εκεµβρίου 2012και Απριλίου 2014 (σε 62 δισεκ. ευρώ, επί-πεδα παραπλήσια µε αυτά στις αρχές του2010). Κατά συνέπεια, έχουν αντίστοιχαπεριοριστεί τα κεφάλαια των πιστωτικών ιδρυ-µάτων που θα πρέπει στο εξής να διατεθούνγια την περαιτέρω µείωση της χρηµατοδοτικήςεξάρτησης από την κεντρική τράπεζα.

Η εξέλιξη του ετήσιου ρυθµού µεταβολής τηςτραπεζικής χρηµατοδότησης προς τις µη χρη-µατοπιστωτικές επιχειρήσεις είναι συνεπής µευποχώρηση της ζήτησης για τραπεζική χρη-µατοδότηση συνολικά το 2013 και στις αρχέςτου 2014. Είναι πιθανόν να σηµειώθηκεπαράλληλα αύξηση της προσφοράς πιστώ-σεων, η οποία όµως, όπως συνάγεται από τογεγονός ότι η πιστωτική επέκταση συνέχισε ναεπιβραδύνεται κατά το µεγαλύτερο µέρος τηςπεριόδου υπό επισκόπηση, πρέπει να άσκησεασθενέστερη επεκτατική επίδραση στον όγκοτων χορηγούµενων δανείων από τη συσταλ-


77 Αφορά το εξάµηνο Οκτωβρίου 2013-Μαρτίου 2014.

KEF V: 1 05-06-14 12:29 102

τική επίδραση λόγω της υποχώρησης της ζήτη-σης δανείων. Από την άλλη πλευρά, η εξέλιξητου ετήσιου ρυθµού µεταβολής της τραπεζικήςπίστης προς τα νοικοκυριά αντανακλά και ένατεχνικό παράγοντα: το υψηλό ποσοστό µη εξυ-πηρετούµενων κυρίως καταναλωτικών πιστώ-σεων οδηγεί σε σχετικά χαµηλές πληρωµέςτοκοχρεολυσίων προς τις τράπεζες από τα νοι-κοκυριά και άρα σε αντίστοιχη τεχνητήσυγκράτηση του ετήσιου ρυθµού µείωσης τωννέων πιστώσεων (ο οποίος υπολογίζεται σεκαθαρή βάση, δηλ. αφαιρουµένων των τοκο-χρεολυσίων) προς τα νοικοκυριά. ∆εν πρέπειβεβαίως να παραβλέπεται το ότι αν τα τοκο-χρεολύσια εισπράττονταν από τις τράπεζες,τότε τη συνακόλουθη βραχυπρόθεσµη τεχνικήενίσχυση του ετήσιου ρυθµού µείωσης τωννέων πιστώσεων προς τα νοικοκυριά µεσο-πρόθεσµα θα διαδεχόταν αύξηση της πιστω-τικής επέκτασης, καθώς οι τράπεζες θα απο-κτούσαν πρόσθετα ρευστά διαθέσιµα προςδιοχέτευση σε νέα δάνεια.

Η ανάκαµψη της ελληνικής οικονοµίας θασυµβάλει σε ενίσχυση τόσο της ζήτησης όσοκαι, µεσοπρόθεσµα, της προσφοράς τραπεζι-κής χρηµατοδότησης. Ειδικότερα, η προ-σφορά τραπεζικής χρηµατοδότησης θα επη-ρεαστεί θετικά από τον περιορισµό τουπιστωτικού κινδύνου, τις εκ νέου αυξήσειςµετοχικού κεφαλαίου και την αποκατάστασητης κερδοφορίας των τραπεζών, καθώς επί-σης και από την προοδευτική µείωση του απο-θέµατος των προβληµατικών στοιχείων ενερ-γητικού (ήδη ο ρυθµός εµφάνισης νέωνδανείων σε καθυστέρηση έχει επιβραδυνθεί)µεταξύ άλλων µέσω της βελτίωσης της δια-χείρισής τους από τις τράπεζες. Οµοίωςθετική επίδραση θα ασκήσει η περαιτέρωδιεύρυνση της πρόσβασης των τραπεζών στιςδιεθνείς αγορές δανειακών κεφαλαίων και ησυνέχιση της επιστροφής τόσο των αποθη-σαυρισµένων τραπεζογραµµατίων όσο καιτων καταθέσεων από το εξωτερικό καθώς θαπαγιώνεται το κλίµα εµπιστοσύνης. Η εµπι-στοσύνη στις προοπτικές ειδικότερα τωνελληνικών τραπεζών, σε ενίσχυση της οποίαςέχει πρόσφατα συντελέσει η άσκηση προσο-µοίωσης ακραίων καταστάσεων που διενήρ-

γησε η Τράπεζα της Ελλάδος (βλ. την ενότητα7 του παρόντος κεφαλαίου), θα θωρακιστεί µετην ολοκλήρωση της ανάλογης πανευρωπαϊ-κής άσκησης υπό την αιγίδα της ΕΚΤ το προ-σεχές φθινόπωρο.

Από την άλλη πλευρά, η αύξηση της ζήτησηςτραπεζικών πιστώσεων και η συνακόλουθηανοδική πίεση στα τραπεζικά επιτόκια θαµετριαστούν στο βαθµό που θα προχωρήσει ηαναγκαία ανάπτυξη της εγχώριας αγοράςιδιωτικών οµολόγων και στο µέτρο που οιεγχώριες επιχειρήσεις θα συνεχίσουν να εκµε-ταλλεύονται τις ευνοϊκές προοπτικές γιαάντληση δανειακών κεφαλαίων από τη διεθνήαγορά. Σηµαντικός για τη διεύρυνση των µητραπεζικών πηγών χρηµατοδότησης της πραγ-µατικής οικονοµίας θα είναι και ο ρόλος τηςαποκατάστασης της κερδοφορίας και τηςσυνακόλουθης αύξησης των δυνατοτήτων γιαεσωτερική χρηµατοδότηση των εγχώριων επι-χειρήσεων µε την ανάκαµψη της συνολικήςζήτησης προϊόντων.

Τέλος επισηµαίνεται ότι η προσφορά τραπε-ζικών πιστώσεων ιδίως προς τις επιχειρήσειςµικρού και µεσαίου µεγέθους θα υποστηριχθείαπό το Εθνικό Ταµείο Επιχειρηµατικότηταςκαι Ανάπτυξης (ΕΤΕΑΝ), την ΕυρωπαϊκήΤράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) καθώς και τονεοϊδρυθέν Ελληνικό Επενδυτικό Ταµείο τόσοµέσω της συγχρηµατοδότησης τραπεζικώνδανείων όσο και µέσω της παροχής εγγυήσεωνγια την κάλυψη των πιστώσεων που χορηγούνοι τράπεζες (και άλλων παρεµβάσεων, π.χ.συµµετοχών στο µετοχικό κεφάλαιο). Εξάλ-λου, σε ευρωπαϊκό επίπεδο προχωρούν οιτεχνικές προετοιµασίες ώστε να υλοποιηθούνοι νέες πρωτοβουλίες για την ενθάρρυνση(µέσω της εγγύησης και τιτλοποίησης τραπε-ζικών δανείων) της χρηµατοδότησης των επι-χειρήσεων µικρού και µεσαίου µεγέθους απότις τράπεζες.

5 ΑΓΟΡΕΣ ΟΜΟΛΟΓΩΝ

Το 2013 και τους πρώτους µήνες του 2014 τοεπενδυτικό ενδιαφέρον για ελληνικούς τίτλους


KEF V: 1 05-06-14 12:29 103

αυξήθηκε διεθνώς. Η εξέλιξη αυτή οφείλεταιστο ότι περιορίστηκαν σηµαντικά οι εκλαµ-βανόµενοι ιδιοσυγκρατικοί κίνδυνοι τηςελληνικής οικονοµίας, δεδοµένης της επιτυ-χούς δηµοσιονοµικής προσαρµογής και τηςεφαρµογής µεταρρυθµίσεων στη χώρα µας.Σηµειώθηκε ωστόσο και γενικότερη βελτίωσητων συνθηκών επενδυτικής εµπιστοσύνης προςτη ζώνη του ευρώ, συνεπεία, µεταξύ τωνάλλων, (α) της αποφασιστικότητας της ΕΚΤ ναδιαφυλάξει την ακεραιότητα της Νοµισµατι-κής Ένωσης, (β) της θεσµοθέτησης της Τρα-πεζικής Ένωσης η οποία θωρακίζει το ευρω-παϊκό χρηµατοπιστωτικό σύστηµα, (γ) τηςπροόδου ως προς τη δηµοσιονοµική και τηδιαρθρωτική προσαρµογή σε άλλα κράτη-µέληεκτός της χώρας µας, αλλά και (δ) γενικότερατης θέσπισης αυστηρότερου πλαισίου το οποίοδιέπει πλέον την οικονοµική πολιτική και απο-τρέπει τη συσσώρευση µακροοικονοµικώνανισορροπιών στη ζώνη του ευρώ.

Η συνέχιση της µεταρρυθµιστικής πολιτικής,που αυξάνει την εµπιστοσύνη προς την ελλη-νική οικονοµία και ενισχύει τις αναπτυξιακέςπροοπτικές και τη διατηρησιµότητα της δηµο-

σιονοµικής πειθαρχίας και σταθερότητας, θασυµβάλει στην περαιτέρω αποκλιµάκωση τωναποδόσεων των οµολόγων του Ελληνικού∆ηµοσίου. Προς αυτή την κατεύθυνσηουσιώδη συµβολή θα είχε µια µελλοντικήσυνοµολόγηση ευνοϊκότερων όρων αποπλη-ρωµής µε τους επίσηµους πιστωτές της χώρας,η οποία επίσης θα βασιστεί στην καταγραφήπροόδου ως προς την προσαρµογή της ελλη-νικής οικονοµίας.

Τίτλοι του Ελληνικού ∆ηµοσίου

Το 2013 και την περίοδο Ιανουαρίου-Μαΐου2014 οι αποδόσεις των ελληνικών κρατικώνοµολόγων κινήθηκαν πτωτικά. Η απόδοση τουοµολόγου δεκαετούς διάρκειας διαµορφώ-θηκε στο τέλος Μαΐου 2014 σε 6,29%, δηλ.αρκετά κάτω από το επίπεδο αµέσως πριν απότην υποβάθµιση της πιστοληπτικής αξιολόγη-σης της χώρας σε κατηγορία χαµηλότερη τηςεπενδυτικής (21.4.2010) (µέσο επίπεδο 2013:10%). Η διαφορά απόδοσης έναντι του αντί-στοιχου γερµανικού τίτλου υποχώρησε στοτέλος Μαΐου 2014 σε 494 µονάδες βάσης, ένα-ντι 840 µονάδων βάσης κατά µέσο όρο το 2013(και µέγιστο 1.167 µονάδες βάσης στα τέληΜαρτίου 2013 λόγω της κυπριακής κρίσης)(βλ. ∆ιάγραµµα V.3). Την περίοδο Ιανουα-ρίου-Μαΐου 2014, η µέση ηµερήσια αξία τωνσυναλλαγών στην Ηλεκτρονική ∆ευτερογενήΑγορά Τίτλων (Η∆ΑΤ) ανήλθε σε 23 εκατ.ευρώ (2013: 6 εκατ. ευρώ) και στο ΣύστηµαΆυλων Τίτλων (ΣΑΤ) ―όπου διακανονίζονταικαι τίτλοι οι οποίοι δεν αποτελούν αντικείµενοδιαπραγµάτευσης στην Η∆ΑΤ― σε 320 εκατ.ευρώ (2013: 245 εκατ. ευρώ).

Η πτωτική τάση των αποδόσεων συνέβαλεστη διαµόρφωση ευνοϊκών συνθηκών για τηνέκδοση τίτλων από το Ελληνικό ∆ηµόσιο, γιαπρώτη φορά µετά το Μάρτιο του 2010. Στις10.4.2014 αντλήθηκαν 3 δισεκ. ευρώ µέσω τηςδιάθεσης πενταετούς οµολόγου µε ετήσιοτοκοµερίδιο 4,75%. Η ζήτηση από διεθνείςεπενδυτές ήταν ισχυρή, µε αποτέλεσµα τησυγκέντρωση προσφορών περίπου 8 φορέςυψηλότερων του αρχικώς ζητούµενου, από το∆ηµόσιο, ποσού των 2,5 δισεκ. ευρώ. Η εν


KEF V: 1 05-06-14 12:29 104

λόγω έκδοση συνέβαλε στη συµπλήρωση τωντοµέων διάρκειας (maturity segments) πουκαλύπτει η καµπύλη αποδόσεων των κρατι-κών οµολόγων, η κλίση της οποίας είναιπλέον θετική για όλους τους τίτλους διάρ-κειας έως 30 ετών. Επίσης, συνεχίστηκε ητακτική έκδοση εντόκων γραµµατίων διάρ-κειας 13 και 26 εβδοµάδων, µέσω των οποίωναντλήθηκαν 15,6 δισεκ. ευρώ, την περίοδοΙανουαρίου-Μαΐου 2014, µε µέσο σταθµικόεπιτόκιο 3,2% (2013: 39,4 δισεκ. ευρώ µεµέσο επιτόκιο 4,1%).

Εταιρικά οµόλογα

Την περίοδο από τα τέλη του 2012 µέχρι καιτο Μάιο του 2014 ελληνικές επιχειρήσεις τουµη χρηµατοπιστωτικού τοµέα εξέδωσαν οµο-λογιακούς τίτλους διάρκειας 3 έως 7 ετών,συνολικής ονοµαστικής αξίας 4,8 δισεκ. ευρώ.Το µεγαλύτερο µέρος των κεφαλαίων αυτώνχρησιµοποιήθηκε για την αποπληρωµή τρα-πεζικού δανεισµού, ενώ το υπόλοιπο για τηχρηµατοδότηση επενδυτικών δραστηριοτήτων.

∆εδοµένου ότι χρηµατοδότηση µέσω έκδοσηςοµολόγων, ύψους 1,3 δισεκ. ευρώ, άντλησανκαι οι τράπεζες, έχει καταστεί εµφανές ότι οιαγορές εταιρικών οµολόγων µπορούν να απο-τελέσουν σηµαντική πηγή χρηµατοδότησηςτης ελληνικής οικονοµίας, εφόσον συνεχι-στούν οι θετικές συνθήκες αποτίµησης τωνκινδύνων στη δευτερογενή αγορά, ενδεχό-µενο που θα εξαρτηθεί και από τη διεθνήσυγκυρία. Επισηµαίνεται ότι µεταξύ τέλους2012 και τέλους Μαΐου 2014 οι τιµές των υφι-στάµενων εταιρικών οµολόγων έχουν αυξη-θεί, µεσοσταθµικά, κατά περίπου 10% απότην έκδοσή τους, οδηγώντας σε µείωση τωναποδόσεων µέχρι τη λήξη, έως και 400 µονά-δες βάσης κάτω από τα αντίστοιχα επίπεδατων τοκοµεριδίων.

6 Η ΑΓΟΡΑ ΜΕΤΟΧΩΝ

Ο Γενικός ∆είκτης τιµών του ΧρηµατιστηρίουΑθηνών (Γ∆ΧΑ) ακολουθεί από τα τέλη τουα’ εξαµήνου του 2012 ανοδική τάση (βλ. ∆ιά-

γραµµα V.4), ως συνέπεια της προαναφερ-θείσας ενίσχυσης της επενδυτικής εµπιστο-σύνης και της συνακόλουθης διαµόρφωσηςθετικών προσδοκιών για τις προοπτικές κερ-δοφορίας των εταιριών µε εισηγµένες µετοχές.Την περίοδο Ιανουαρίου-Μαΐου 2014, οΓ∆ΧΑ εµφάνισε άνοδο 5% (2013: 28%), ενώτην ίδια περίοδο ο δείκτης τιµών των µετοχώντου τραπεζικού κλάδου, µετά και τις διαδι-κασίες αύξησης µετοχικού κεφαλαίου ορι-σµένων τραπεζών, υποχώρησε κατά 1% (2013:-21%). Έτσι, η χρηµατιστηριακή αξία τωνµετοχών στο τέλος Μαΐου του 2014 ανήλθε σε77 δισεκ. ευρώ. Σηµειώνεται ότι τους πρώτουςπέντε µήνες του 2014 η µεταβολή στις τιµέςτων δεικτών Dow Jones EURO STOXX στηζώνη του ευρώ και S&P 500 στις ΗΠΑ ήταν5% και 4% αντίστοιχα.

Την ίδια περίοδο η µέση ηµερήσια αξίασυναλλαγών εµφάνισε άνοδο κατά 88%συγκρινόµενη µε την αντίστοιχη περίοδο τουπροηγούµενου έτους. Στην εξέλιξη αυτή συνέ-


KEF V: 1 05-06-14 12:29 105

βαλε και η αυξηµένη συµµετοχή των επενδυ-τών εξωτερικού στις συναλλαγές. Το α’ τετρά-µηνο του 2014, η εισροή κεφαλαίων απόξένους επενδυτές στο Χρηµατιστήριο Αθηνώνανήλθε σε 507 εκατ. ευρώ, έναντι 258 εκατ.ευρώ κατά την αντίστοιχη περίοδο του 2013.Σταθερή παρέµεινε η µέση ηµερήσια µετα-βλητότητα σε επίπεδο γενικού δείκτη (Ιανου-άριος-Μάιος 2014: 1,7%, 2013: 1,8%), ενώµείωση παρατηρήθηκε στην περίπτωση τουδείκτη τιµών των τραπεζικών µετοχών (Ιανου-άριος-Μάιος 2014: 2,2%, 2013: 4,3%).

Τους πρώτους πέντε µήνες του 2014, µέσω τηςχρηµατιστηριακής αγοράς οι ελληνικές τρά-πεζες άντλησαν κεφάλαια ύψους 8,3 δισεκ.ευρώ. Οι µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσειςάντλησαν 69 εκατ. ευρώ – χαµηλό ποσό, αλλάσηµαντικά αυξηµένο σε σύγκριση µε το αντί-στοιχο διάστηµα του 2013 (20 εκατ. ευρώ).

7 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΚΛΑ∆Ο

Οι εξελίξεις στον τραπεζικό κλάδο, ιδίως µετάκαι τη δηµοσιοποίηση, το Μάρτιο του 2014,των αποτελεσµάτων της άσκησης προσοµοίω-σης ακραίων καταστάσεων που διενήργησε ηΤράπεζα της Ελλάδος, είναι ιδιαίτερα θετικές.Σύντοµα µετά τη δηµοσιοποίηση, οι τέσσεριςσυστηµικές τράπεζες προχώρησαν σε σηµα-ντικού µεγέθους αυξήσεις µετοχικού κεφα-λαίου προσελκύοντας ιδιώτες επενδυτές, ενώδύο από αυτές ανέκτησαν πρόσβαση στις διε-θνείς αγορές οµολόγων εκδίδοντας τίτλουςκύριου χρέους. Σηµαντικές προκλήσεις παρα-µένουν, µε κυριότερη την αποτελεσµατική δια-χείριση των προβληµατικών δανείων.

Τα οικονοµικά αποτελέσµατα των ελληνικώνεµπορικών τραπεζών εµφάνισαν σηµαντικήβελτίωση το 2013, καθώς καταγράφηκανκέρδη µετά από φόρους ύψους περίπου 5δισεκ. ευρώ (βλ. Πίνακα V.2) για πρώτη φοράµετά από τρία χρόνια, εξέλιξη που οφείλεταιωστόσο σε µη επαναλαµβανόµενα γεγονότα.8

Όσον αφορά τα οργανικά αποτελέσµατα, ταλειτουργικά έσοδα ήταν υψηλότερα από τις

λειτουργικές δαπάνες, τάση που αναµένεταινα εδραιωθεί λαµβάνοντας υπόψη τη συνεχι-ζόµενη µείωση του κόστους χρηµατοδότησηςτων τραπεζών και τις εντεινόµενες προσπά-θειες περιστολής του λειτουργικού κόστους.9

Ωστόσο, τα καθαρά έσοδα (λειτουργικάέσοδα µείον λειτουργικές δαπάνες) υπολεί-πονταν του απαιτούµενου ύψους προβλέψεωνγια τον πιστωτικό κίνδυνο.

Η ποιότητα του χαρτοφυλακίου δανείωνεµφάνισε περαιτέρω επιδείνωση, αν και ορυθµός αύξησης των µη εξυπηρετούµενωνδανείων παρουσίασε επιβράδυνση κατά τηδιάρκεια του 2013. Ο λόγος των δανείων σεκαθυστέρηση προς το σύνολο δανείων ανήλθεσε 31,9% στο τέλος ∆εκεµβρίου 2013 από24,5% στο τέλος ∆εκεµβρίου 2012. Η επιδεί-νωση ήταν συγκριτικά µικρότερη στα στεγα-στικά δάνεια (2013: 26,1%, 2012: 21,4%) καιµεγαλύτερη στα επιχειρηµατικά δάνεια (2013:31,8%, 2012: 23,4%) και στην καταναλωτικήπίστη (2013: 47,3%, 2012: 38,8%). Το ποσοστόκάλυψης των δανείων σε καθυστέρηση απόσυσσωρευµένες προβλέψεις παρέµεινε σχε-δόν αµετάβλητο (2013: 49,3%, 2012: 49,1%).

Στο τέλος Μαρτίου 2014 δηµοσιοποιήθηκαντα αποτελέσµατα της άσκησης προσοµοίωσηςακραίων καταστάσεων, σύµφωνα µε τα οποίαοι κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών γιατην περίοδο Ιουνίου 2013-∆εκεµβρίου 2016εκτιµήθηκαν σε 6,4 δισεκ. ευρώ υπό τοΒασικό Σενάριο και σε 9,4 δισεκ. ευρώ υπό το∆υσµενές Σενάριο.10 Σχετικά µε τον τρόποεκτίµησης των εν λόγω αναγκών, ως σηµείοεκκίνησης των υπολογισµών χρησιµοποιήθη-καν τα Κύρια Βασικά Ίδια Κεφάλαια ανα-


88 Συγκεκριµένα καταγράφηκε, σύµφωνα µε διεθνώς αναγνωρι-σµένες πρακτικές, αρνητική υπεραξία (ύψους 6,5 δισεκ. ευρώ και6,8 δισεκ. ευρώ για τις τράπεζες και τους οµίλους αντίστοιχα) απότην εξαγορά θυγατρικών και υποκαταστηµάτων ξένων τραπεζώνστην Ελλάδα από τις συστηµικές τράπεζες. Επίσης, η αύξηση τουσυντελεστή φορολογίας νοµικών προσώπων σε 26% για το 2013από 20% το 2012 είχε θετική επίδραση στα αποτελέσµατα των τρα-πεζών λόγω του αναβαλλόµενου φόρου.

99 Το 2013 τα λειτουργικά έξοδα επηρεάστηκαν από την καταγραφήτου κόστους των προγραµµάτων εθελουσίας εξόδου και από έκτα-κτες εισφορές προς το Ταµείο Εγγύησης Καταθέσεων και Επεν-δύσεων (ΤΕΚΕ).

1100 Άσκηση Προσοµοίωσης Ακραίων Καταστάσεων για τον ΕλληνικόΤραπεζικό Τοµέα 2013, Τράπεζα της Ελλάδος, Μάρτιος 2014.

KEF V: 1 05-06-14 12:29 106

φοράς του Ιουνίου 2013, όπως ορίστηκαν γιατους σκοπούς της άσκησης,11 καθώς και οισυσσωρευµένες προβλέψεις των τραπεζών γιατον πιστωτικό κίνδυνο, όπως είχαν διαµορ-φωθεί τον Ιούνιο του 2013. Κατόπιν, η Τρά-πεζα της Ελλάδος προσάρµοσε συντηρητικάτις πληροφορίες που είχε λάβει από τα Σχέ-δια Αναδιάρθρωσης των Τραπεζών (όπως π.χ.τις εκτιµήσεις για την οργανική κερδοφορίακαι τις συνιστώσες της, εκτιµώµενα οφέλη απόπωλήσεις περιουσιακών στοιχείων κ.ά.), συν-δυάζοντας αυτές τις πληροφορίες µε τα απο-τελέσµατα της εκτίµησης των µελλοντικώνζηµιών στο πλαίσιο της ανεξάρτητης διαγνω-στικής µελέτης που διενήργησε η BlackRockγια το δανειακό χαρτοφυλάκιο των τραπεζών

τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.Έτσι, αυξητικά στις κεφαλαιακές ανάγκεςεπέδρασαν οι αναµενόµενες ζηµίες πιστωτι-κού κινδύνου όπως εκτιµήθηκαν από τηBlackRock, καθώς και οι συντηρητικέςπαραδοχές της Τράπεζας της Ελλάδος για τοαπαιτούµενο ποσοστό κάλυψης των δανείωνσε καθυστέρηση από συσσωρευµένες προ-βλέψεις στο τέλος της περιόδου Ιουνίου 2013-∆εκεµβρίου 2016. Αντίθετα, µειωτικά επέ-δρασαν οι εκτιµήσεις για την οργανική κερ-δοφορία και τις ενέργειες ενίσχυσης των


1111 Τα Κύρια Βασικά Ίδια Κεφάλαια αναφοράς υπολογίστηκανύστερα από την επιβολή ανώτατου ορίου στις ΑναβαλλόµενεςΦορολογικές Απαιτήσεις στο 20% επί του συνόλου των ΚύριωνΒασικών Ιδίων Κεφαλαίων.

Πίνακας V.2 Αποτελέσµατα χρήσεως ελληνικών εµπορικών τραπεζών και τραπεζικών οµίλων(2012-2013)

(ποσά σε εκατ. ευρώ)

Τράπεζες Τραπεζικοί όµιλοι

2012 2013Μεταβολή

(%) 2012 2013Μεταβολή

%

Πηγή: Οικονοµικές καταστάσεις ελληνικών εµπορικών τραπεζών.1 Αποµείωση αξίας τίτλων, καθώς και ενσώµατων και άυλων στοιχείων ενεργητικού. 2 Το 2013 τα µη επαναλαµβανόµενα κέρδη οφείλονται κυρίως στη θετική επίδραση της εξαγοράς τραπεζών από τις συστηµικές τράπεζες (αρνη-τική υπεραξία εξαγορών).

Λειτουργικά έσοδα 4.920 6.041 22,8 9.953 9.988 0,4

Καθαρά έσοδα από τόκους 5.069 4.760 -6,1 7.978 7.855 -1,5

– Έσοδα από τόκους 14.084 10.651 -24,4 18.935 15.730 -16,9

– Έξοδα τόκων 9.015 5.891 -34,7 10.957 7.874 -28,1

Καθαρά έσοδα από µη τοκοφόρες εργασίες -148 1.282 - 1.975 2.132 8,0

– Καθαρά έσοδα από προµήθειες 634 591 -6,7 1.412 1.422 0,8

– Έσοδα από χρηµατοοικονοµικές πράξεις -747 13 - -34 349 -

– Λοιπά έσοδα -35 677 - 597 361 -39,6

Λειτουργικά έξοδα -4.552 -4.395 -3,5 -6.731 -6.792 0,9

∆απάνες προσωπικού -2.623 -2.535 -3,3 -3.714 -3.764 1,4

∆ιοικητικά έξοδα -1.601 -1.581 -1,3 -2.399 -2.475 3,1

Αποσβέσεις -328 -278 -15,2 -618 -553 -10,5

Καθαρά έσοδα (λειτουργικά έσοδα – λειτουργικά έξοδα)

368 1.647 347,7 3.222 3.196 -0,8

Προβλέψεις για τον πιστωτικό κίνδυνο -9.189 -5.791 -37,0 -10.489 -7.471 -28,8

Λοιπές ζηµίες αποµείωσης1 -1.614 -1.133 -29,8 -1.672 -819 -51,0

Μη επαναλαµβανόµενα κέρδη/ζηµίες² -94 6.545 - -198 6.809 -

Κέρδη προ φόρων -10.529 1.268 - -9.137 1.715 -

Φόροι 1.590 3.492 - 1.351 3.282 -

Κέρδη/ζηµίες από διακοπτόµενες δραστηριότητες -62 1 - -82 -45 -45,0

Κέρδη µετά από φόρους -9.001 4.761 - -7.868 4.951 -

KEF V: 1 05-06-14 12:29 107

κεφαλαίων των τραπεζών, π.χ. πώληση µητραπεζικών δραστηριοτήτων ή θυγατρικώνστο εξωτερικό.

Τα αποτελέσµατα έτυχαν πολύ ευνοϊκής αντα-πόκρισης από τις αγορές, οι οποίες αξιολό-γησαν ιδιαίτερα θετικά τη διαφάνεια και τησυντηρητικότητα της άσκησης. Ενδεικτικάόσον αφορά τη συντηρητικότητα, εκτός απότην προς τα κάτω προσαρµογή της εκτιµώµε-νης (από τα ίδια τα πιστωτικά ιδρύµατα) οργα-νικής κερδοφορίας που αναφέρθηκε ανω-τέρω, η διαγνωστική µελέτη κάλυψε το 94%του υπολοίπου δανείων των ελληνικών τρα-πεζών σε ενοποιηµένη βάση. Επιπρόσθετα,για τους σκοπούς της άσκησης, η Τράπεζα τηςΕλλάδος έθεσε ως προϋποθέσεις να έχουνεγγράψει οι τράπεζες έως το τέλος του 2016προβλέψεις που να καλύπτουν:

– τουλάχιστον το 95% των εκτιµώµενων (σύµ-φωνα µε τη Blackrock) ζηµιών µέχρι την ηµε-ροµηνία που θα λήξουν τα υφιστάµεναδάνεια στο πλαίσιο του Βασικού Σεναρίουκαι το 85% µε βάση το ∆υσµενές Σενάριοκαι

– τουλάχιστον το 52% των µη εξυπηρετούµε-νων δανείων, όπως εκτιµήθηκαν από τηBlackRock για το τέλος του 2016 σύµφωναµε το Βασικό Σενάριο.

Η εµπιστοσύνη των αγορών τόσο στην αξιο-πιστία της άσκησης όσο και γενικότερα στιςπροοπτικές των ελληνικών τραπεζών τεκµαί-ρεται από την επιτυχία των αυξήσεων µετοχι-κού κεφαλαίου (ΑΜΚ) συνολικού ύψους 8,3δισεκ. ευρώ που διενήργησαν οι τέσσεριςσυστηµικές τράπεζες µέσα σε χρονικό διά-στηµα δύο µηνών, προσελκύοντας το ενδια-φέρον διεθνών επενδυτών. Μάλιστα, οι τρά-πεζες Πειραιώς και Alpha κάλυψαν µε τις ενλόγω ΑΜΚ όχι µόνο τις κεφαλαιακές απαι-τήσεις της άσκησης, αλλά και τα κεφάλαια πουχρειάζονται για την αποπληρωµή των προνο-µιούχων µετοχών τις οποίες είχε αναλάβει τοΕλληνικό ∆ηµόσιο έναντι της κεφαλαιακήςενίσχυσης την οποία χορήγησε στα πιστωτικάιδρύµατα σε εφαρµογή του Ν. 3723/2008. Την

εµπιστοσύνη των διεθνών επενδυτών κατα-δεικνύει και η ανάκτηση της πρόσβασης τωνελληνικών τραπεζών στις διεθνείς αγορέςοµολόγων. Συγκεκριµένα, η Τράπεζα Πει-ραιώς και η Εθνική Τράπεζα προέβησαν στηνέκδοση οµολόγων κύριου χρέους ύψους 500και 750 εκατ. ευρώ µε τριετή και πενταετήδιάρκεια αντίστοιχα, καταγράφοντας σηµα-ντική υπερκάλυψη του ζητούµενου ποσού (έξικαι τρεις φορές αντίστοιχα).

Εξάλλου, οι τράπεζες έχουν υποβάλει σχέδιακάλυψης των κεφαλαιακών αναγκών που προ-κύπτουν από το ∆υσµενές Σενάριο, τα οποίαη Τράπεζα της Ελλάδος πρέπει να αξιολογή-σει µέχρι το τέλος Ιουνίου 2014 σύµφωνα µετο Μνηµόνιο. Επισηµαίνεται ότι κάποιες τρά-πεζες έχουν ήδη καλύψει µε ΑΜΚ τις σχετικέςανάγκες, ενώ τα σχέδια περιλαµβάνουν διά-φορες ενέργειες και µέτρα (για παράδειγµαπώληση µη τραπεζικών δραστηριοτήτων ήθυγατρικών στο εξωτερικό).

Μετά την επιτυχηµένη αναδιάρθρωση καιανακεφαλαιοποίησή του, ο τραπεζικός κλά-δος στην Ελλάδα εξακολουθεί να αντιµετω-πίζει προκλήσεις, µε κυριότερη την αποτελε-σµατικότερη διαχείριση των προβληµατικώνδανείων. Σχετικά, έχουν γίνει σηµαντικάβήµατα σε θεσµικό επίπεδο. Ο Ν. 4224/2013προβλέπει την εγκαθίδρυση µόνιµου µηχανι-σµού επίλυσης του µη εξυπηρετούµενου ιδιω-τικού χρέους. Κεντρικό ρόλο στο µηχανισµόαυτό διαδραµατίζει το Κυβερνητικό Συµ-βούλιο ∆ιαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, απο-τελούµενο από τους Υπουργούς Οικονοµι-κών, Ανάπτυξης, ∆ικαιοσύνης και Εργασίας,το οποίο έχει αποστολή τη διαµόρφωση πολι-τικών, την εισήγηση νοµοθετικών ρυθµίσεωνκαι, εν γένει, την κατάρτιση δράσεων προ-σανατολισµένων στο στόχο της επίλυσης τουµη εξυπηρετούµενου ιδιωτικού χρέους. ΣτηνΤράπεζα της Ελλάδος ανατέθηκε η κατάρτισηΚώδικα ∆εοντολογίας για τη διαχείριση τωνµη εξυπηρετούµενων ιδιωτικών οφειλών,στην εφαρµογή του οποίου θα αξιοποιούνταιοι ορισµοί εκ µέρους του Κυβερνητικού Συµ-βουλίου του συνεργάσιµου δανειολήπτη καιτων εύλογων δαπανών διαβίωσης.


KEF V: 1 05-06-14 12:29 108

O Κώδικας καταρτίστηκε µε βάση τις βέλτιστεςδιεθνείς πρακτικές, τις αρχές της InternationalAssociation οf Restructuring, Insolvency &Bankruptcy Professionals (INSOL), το αντί-στοιχο πλαίσιο άλλων κρατών-µελών της ΕΕπου αντιµετωπίζουν ανάλογες προκλήσεις(Ιρλανδία, Κύπρος, Πορτογαλία) αλλά και τιςπροτάσεις των εµπλεκόµενων φορέων (π.χ.τράπεζες, ενώσεις καταναλωτών κ.λπ.) στοπλαίσιο διαβούλευσης. Με τον Κώδικα θεσπί-ζονται οι γενικές αρχές συµπεριφοράς και υιο-θετούνται βέλτιστες πρακτικές, οι οποίες απο-σκοπούν στην ενίσχυση του κλίµατος εµπι-στοσύνης, στην αµοιβαία δέσµευση και στηνανταλλαγή της αναγκαίας πληροφόρησηςµεταξύ δανειολήπτη και ιδρύµατος που έχειχορηγήσει την πίστωση. Στόχος είναι κάθεπλευρά να φθάσει σε θέση να σταθµίσει ταυπέρ και τα κατά εναλλακτικών λύσεων εξυ-πηρέτησης (λύσεις ρύθµισης) ή οριστικού δια-κανονισµού (λύσεις οριστικής διευθέτησης)των δανείων σε καθυστέρηση ή των µη εξυπη-ρετούµενων δανείων, προκειµένου να δια-σφαλιστεί η επιλογή της καταλληλότερης, κατάπερίπτωση, λύσης. Ο Κώδικας περιγράφειιδίως τα βήµατα, τις προθεσµίες και το ελάχι-στο περιεχόµενο της πληροφόρησης που οφεί-λουν να παρέχουν εκατέρωθεν οι τράπεζες καιοι δανειολήπτες, ώστε να αξιολογούνταισωστά οι κίνδυνοι και η ικανότητα αποπλη-ρωµής κάθε πιστούχου. Ενδεικτικές λύσεις θαµπορούσαν να περιλαµβάνουν την αποπλη-ρωµή µόνο τόκων ή µειωµένης τοκοχρεολυτι-κής δόσης κατά τη διάρκεια βραχυπρόθεσµηςπεριόδου, τη χορήγηση περιόδου χάριτος, τηναναβολή πληρωµής µιας ή περισσότερωνδόσεων, την τακτοποίηση του καθυστερούµε-νου υπολοίπου κ.ά.

Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει παράλληλαθεσπίσει και τις οργανωτικές απαιτήσεις προ-κειµένου οι τράπεζες να ανταποκριθούν στιςεπιταγές του Κώδικα. Ενδεικτικά, τα πιστω-τικά ιδρύµατα θα πρέπει να είναι σε θέση νααποδεικνύουν στην Τράπεζα της Ελλάδος ότιέχουν θεσπίσει σύστηµα και διαδικασίεςεφαρµογής του Κώδικα, καθώς και εσωτερικέςδιαδικασίες ελέγχου της τήρησης αυτού και τηςεν γένει ισχύουσας νοµοθεσίας, ώστε να δια-

σφαλίζεται η σύννοµη και συνεπής αντιµετώ-πιση των δανειοληπτών. Επίσης, θα πρέπει ναδιαθέτουν προσωπικό, σε επαρκή αριθµό, ανά-λογα µε τον αριθµό των εξυπηρετούµενωνπελατών σε κάθε κατάστηµα, µε κατάλληληκατάρτιση, δεξιότητες και επικοινωνιακές ικα-νότητες για να χειρίζεται αποτελεσµατικάπεριπτώσεις που εµπίπτουν στον Κώδικα.Συνολικά, η εφαρµογή του Κώδικα στοχεύειστην ελάφρυνση των δανειοληπτών που απο-δεδειγµένα βρίσκονται σε πρόσκαιρη δυσχέ-ρεια αποπληρωµής των υποχρεώσεών τους,αλλά και στη µεγιστοποίηση των εισπράξεωναπό τα µη εξυπηρετούµενα δάνεια. Για τηνκαλύτερη επιτυχία, προβλέπεται και η εγκα-θίδρυση παράπλευρων υποστηρικτικών µηχα-νισµών, όπως είναι για παράδειγµα εκπαι-δευτικού τύπου καµπάνιες και ένα δίκτυοεπαγγελµατιών συµβούλων που θα ενηµερώ-νουν και θα κατευθύνουν τους δανειολήπτεςστη λήψη ορθολογικών αποφάσεων.

Πέρα από τη µεγάλη πρόκληση της διαχείρι-σης των µη εξυπηρετούµενων δανείων, σηµα-ντική είναι και η προσπάθεια που ήδη πραγ-µατοποιείται µε στόχο την είσπραξη απαιτή-σεων των τραπεζών που βρίσκονται σε δια-δικασία εκκαθάρισης. Με πρωτοβουλία τηςΤράπεζας της Ελλάδος, η διαχείριση των τρα-πεζών σε εκκαθάριση γίνεται πλέον µεαρκετά οµοιογενή τρόπο, καθώς, εκτός τηςσύστασης ειδικής Επιτροπής Εκκαθαρίσεων,για την εξέλιξη των εισπράξεων οι ειδικοίεκκαθαριστές υποβάλλουν στην Τράπεζα τηςΕλλάδος στοιχεία µε µηνιαία συχνότητα καιπροκαθορισµένο µορφότυπο, τα οποία καιαξιολογούνται σε συσχέτιση µε τα ανά τρί-µηνο υποβαλλόµενα στοιχεία. Παράλληλα, ηΤράπεζα της Ελλάδος παρακολουθεί σεσυνεχή βάση τα έξοδα των εκκαθαριστών καιείναι υπό µελέτη η σκοπιµότητα και ο τρόποςλειτουργικής ενοποίησης επιµέρους ή ακόµηκαι του συνόλου των ειδικών εκκαθαρίσεων.Η επιτυχία της στρατηγικής που ακολουθείταιαντανακλάται και στη σηµαντική βελτίωσητων µεγεθών των εισπραχθεισών απαιτήσεων,ιδίως δε αν αναλογιστεί κανείς το γεγονός ότιτα δάνεια που εµφανίζουν καθυστέρηση µεγα-λύτερη των 360 ηµερών αντιπροσωπεύουν το


KEF V: 1 05-06-14 12:29 109

85,1% του συνόλου του χαρτοφυλακίουδανείων των τραπεζών οι οποίες βρίσκονταισε εκκαθάριση. Οι συνολικές εισπράξεις απότα δάνεια σε εκκαθάριση, από την έναρξη τωνεκκαθαρίσεων µέχρι τις 31.12.2013, ανήλθανσε 324,9 εκατ. ευρώ, δηλαδή το ποσοστό ανά-κτησης ήταν 8%,12 εµφανίζοντας ανοδικήδυναµική ιδίως µετά το α’ τρίµηνο του 2013οπότε το ποσοστό ανάκτησης ήταν µόλις 3,7%.Με βάση τη δυναµική αυτή αλλά και τηνπεραιτέρω βελτίωση που δροµολογείται στηναποτελεσµατικότητα των διαδικασιών, οµεσοπρόθεσµος στόχος για το ποσοστό ανά-κτησης ανέρχεται σε 20% περίπου.

Πέρα από την αποτελεσµατική διαχείριση,καταλυτικό παράγοντα για τη βελτίωση τουποσού είσπραξης των απαιτήσεων από ταδάνεια σε καθυστέρηση στο ελληνικό τραπε-ζικό σύστηµα θα αποτελέσει η παγίωση θετι-κών ρυθµών οικονοµικής ανάπτυξης. Η εξέ-λιξη αυτή θα δηµιουργήσει µια αυτοτροφο-δοτούµενη διαδικασία µείωσης των προβλη-µατικών δανείων καθώς θα βελτιώνονται καιοι δυνατότητες αποπληρωµής από νοικοκυριάκαι επιχειρήσεις.

Η βελτίωση της διαχείρισης των προβληµατι-κών στοιχείων ενεργητικού θα έχει θετικέςκαι αλυσιδωτές επιδράσεις και στη δυνατό-τητα των τραπεζών να χρηµατοδοτήσουν τηνυγιή επιχειρηµατικότητα, καθώς η δυνατότητατων τραπεζών να χορηγήσουν νέες πιστώσειςείναι αλληλένδετη µε την οµαλή και έγκαιρηεξόφληση των υφιστάµενων δανείων.

Τέλος, µε βάση την εµπειρία που αποκόµισανκατά την ανασύνταξη του τραπεζικού κλάδου,

σηµαντική συνεισφορά µπορούν να έχουν οιτράπεζες και στην αναδιάταξη κλάδων πουεµφανίζουν υπερβάλλουσα παραγωγική δυνα-µικότητα. Ήδη οι τράπεζες συνεργάζονται µεεπιχειρήσεις που λειτουργούν σε προβληµα-τικούς κλάδους µε επιδίωξη την αποτελεσµα-τική αναµόρφωσή τους. Οι τράπεζες µπορούννα συµβάλουν αποτελεσµατικά στην ανασυ-γκρότηση του παραγωγικού δυναµικού καιστην εµπέδωση του νέου προτύπου οικονοµι-κής ανάπτυξης που έχει ανάγκη η χώρα. Γι’αυτό οφείλουν να αναλάβουν πρωτοβουλίεςπου θα στοχεύουν:

• στην ενίσχυση των πραγµατικά βιώσιµωνεπιχειρήσεων, νέων και παλαιών,

• στην ενθάρρυνση επιχειρηµατικών συµπρά-ξεων, ώστε να ενισχυθούν ο δυναµισµός, ηεξωστρέφεια και η ανταγωνιστικότητα τωνεγχώριων εταιριών στις διεθνείς αγορές,

• στην υποστήριξη πρωτοβουλιών προς τηνκατεύθυνση γενναίων κλαδικών αναδιαρ-θρώσεων.

Το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα έχει σήµεραδιευρυµένες δυνατότητες σε σύγκριση µε τοπρόσφατο παρελθόν. Οι τράπεζες µπορούνεποµένως να αποτελέσουν µοχλό για τηνπαραγωγική αναδιάρθρωση και του επιχει-ρηµατικού τοµέα, µε γνώµονα τα οφέλη γιατην οικονοµία στο σύνολό της.


1122 Το ποσοστό ανάκτησης υπολογίζεται ως ο λόγος των εισπράξεωντων απαιτήσεων από την εκκαθάριση προς τη λογιστική αξία τωνδανείων προς εκκαθάριση (δηλ. τη διαφορά µεταξύ συνολικώνχορηγήσεων και προβλέψεων).

KEF V: 1 05-06-14 12:29 110

ΜΕΤΡΑ ΝΟΜ ΙΣΜΑΤ ΙΚΗΣ ΠΟΛ Ι Τ Ι ΚΗΣ ΤΟΥΕΥΡΩΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

111Νοµισµατική Πολιτική2013-2014

20 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013

Με την Κατευθυντήρια Γραµµή του ∆ιοικητι-κού Συµβουλίου της ΕΚΤ της 20ής Μαρτίου2013 (2013/170/ΕΕ) καθορίστηκε ότι σε προ-σωρινή βάση δεν θα εφαρµόζεται η ελάχιστηαποδεκτή από το Ευρωσύστηµα πιστωτικήδιαβάθµιση σε περίπτωση που ως εξασφαλί-σεις προσφέρονται από τους αντισυµβαλλο-µένους του Ευρωσυστήµατος εµπορεύσιµαχρεόγραφα τα οποία έχει εκδώσει κράτος-µέλος που ακολουθεί πρόγραµµα προσαρµο-γής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ∆ΝΤ ήχρεόγραφα που καλύπτονται πλήρως απόεγγύηση τέτοιου κράτους-µέλους εκτός εάν το∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ έχει αποφαν-θεί ότι το εν λόγω κράτος-µέλος δεν τηρεί τιςδεσµεύσεις που έχουν τεθεί στο πλαίσιο τωνπρογραµµάτων προσαρµογής. Η Κατευθυ-ντήρια Γραµµή καθορίζει κλίµακα περικοπώναποτίµησης για τα χρεόγραφα που έχει εκδώ-σει ή εγγυηθεί το Ελληνικό ∆ηµόσιο.


Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ αποφάσισενα διατηρήσει την παρασχεθείσα έκτακτη χρη-µατοδότηση (Εmergency Liquidity Assistance –ELA) προς την κεντρική τράπεζα της Κύπρουµέχρι τις 25 Μαρτίου 2013. Μετά την ηµερο-µηνία αυτή η χορήγηση έκτακτης χρηµατοδό-τησης θα εξαρτηθεί από τη δροµολόγηση προ-γράµµατος της ΕΕ και του ∆ΝΤ το οποίο θαδιασφαλίζει τη φερεγγυότητα των τραπεζώνπου λαµβάνουν τη χρηµατοδότηση αυτή.


Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ αποφάσισεότι τραπεζικά οµόλογα (πλην των καλυµµένωνοµολογιών) ακόµη και αν φέρουν κρατικήεγγύηση δεν θα επιτρέπεται να χρησιµοποιού-νται από τα ίδια τα τραπεζικά ιδρύµατα τα οποίατα έχουν εκδώσει, ως εξασφαλίσεις στις πράξειςνοµισµατικής πολιτικής του Ευρωσυστήµατοςµετά την 1η Μαρτίου 2015. Το ίδιο ισχύει καιστην περίπτωση που οι οµολογίες έχουν εκδο-

θεί από οντότητες στενά συνδεδεµένες µε τατραπεζικά ιδρύµατα τα οποία επιθυµούν να τιςχρησιµοποιήσουν ως εξασφαλίσεις.

Επιπρόσθετα, από 1ης Μαρτίου 2015 δεν θαγίνονται αποδεκτές ως εξασφαλίσεις καλυµ-µένες οµολογίες, στο κάλυµµα των οποίωνσυµπεριλαµβάνονται τραπεζικά οµόλογα πουφέρουν κρατική εγγύηση αλλά έχουν εκδοθείαπό το ίδιο πιστωτικό ίδρυµα (ή οντότηταστενά συνδεδεµένη µε αυτό) το οποίο τις προ-σκοµίζει στο Ευρωσύστηµα ως εξασφαλίσεις.

Μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου 2015 οι αντισυµ-βαλλόµενοι του Ευρωσυστήµατος δύνανται ναπροσκοµίζουν ως εξασφαλίσεις οµόλογα ταοποία έχουν εκδώσει οι ίδιοι και φέρουν κρα-τική εγγύηση (αλλά δεν αποτελούν καλυµµέ-νες τραπεζικές οµολογίες) συνολικής αξίαςµέχρι της ονοµαστικής αξίας των οµολόγων σεαυτή την κατηγορία που είχαν χρησιµοποιηθείως εξασφαλίσεις στις 3 Ιουλίου 2012.

2 ΜΑΪΟΥ 2013

Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ αποφάσισενα µειώσει κατά 25 µονάδες βάσης το επιτόκιοτων πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης καικατά 50 µονάδες βάσης το επιτόκιο της διευ-κόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης στο 0,50%και 1,00% αντιστοίχως, από τις 8 Mαΐου 2013,ενώ οι καταθέσεις των πιστωτικών ιδρυµάτωνστο Ευρωσύστηµα στο πλαίσιο της διευκόλυν-σης αποδοχής καταθέσεων παραµένουν άτοκες.

Επίσης, αποφασίστηκε οι πράξεις κύριας ανα-χρηµατοδότησης να εξακολουθήσουν να διε-ξάγονται µέσω της διαδικασίας των δηµο-πρασιών µε σταθερό επιτόκιο και χωρίς ποσο-τικό περιορισµό για όσο χρόνο κρίνεται ανα-γκαίο, και τουλάχιστον µέχρι τις 8 Ιουλίου2014. Οι πράξεις πιο µακροπρόθεσµης ανα-χρηµατοδότησης µε διάρκεια µία περίοδοτήρησης θα εξακολουθήσουν να πραγµατο-ποιούνται για όσο χρειαστεί και τουλάχιστονµέχρι το τέλος του β’ τριµήνου του 2014 και θαεφαρµόζεται η ίδια διαδικασία (και το ίδιοεπιτόκιο) µε τις πράξεις κύριας αναχρηµατο-

METRA 2013-14: 1 06-06-14 09:54 111

δότησης. Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤεπίσης αποφάσισε να χορηγηθεί ρευστότηταχωρίς ποσοτικό περιορισµό µέσω των πρά-ξεων τρίµηνης διάρκειας οι οποίες θα πραγ-µατοποιηθούν στις 31 Ιουλίου, 28 Αυγούστου,25 Σεπτεµβρίου, 30 Οκτωβρίου, 27 Νοεµβρίουκαι 18 ∆εκεµβρίου 2013 και 29 Ιανουαρίου, 26Φεβρουαρίου, 26 Μαρτίου, 30 Απριλίου, 28Μαΐου και 25 Ιουνίου 2014 µε επιτόκιο που θαυπολογίζεται εκ των υστέρων ως ο µέσος όροςτου επιτοκίου στις πράξεις κύριας αναχρη-µατοδότησης οι οποίες θα διεξαχθούν κατά τηδιάρκεια των τρίµηνων πράξεων.

Τέλος, το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ απο-φάσισε τα εµπορεύσιµα χρεόγραφα τα οποίαέχει εκδώσει ή εγγυηθεί η Κυπριακή ∆ηµο-κρατία να ενταχθούν εκ νέου από τις 9 Μαΐου2013 στις αποδεκτές από το Ευρωσύστηµαεξασφαλίσεις. Στα εν λόγω χρεόγραφα θαεφαρµόζεται ειδική κλίµακα περικοπών απο-τίµησης αλλά δεν θα εφαρµόζεται η ελάχιστηαποδεκτή πιστωτική διαβάθµιση του Ευρω-συστήµατος. Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο τηςΕΚΤ βάσισε την απόφαση αυτή στο γεγονόςότι υπεγράφη Μνηµόνιο Συνεννόησης σχετικάµε τις συγκεκριµένες προϋποθέσεις οικονο-µικής πολιτικής για την Κύπρο.

18 ΙΟΥΛΙΟΥ 2013

Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ αποφάσισενα αναθεωρήσει το πλαίσιο ελέγχου των κιν-δύνων το οποίο καθορίζει τους κανόνεςκαταλληλότητας και τις περικοπές αποτίµησηςπου εφαρµόζονται στις αποδεκτές για τις πρά-ξεις νοµισµατικής πολιτικής εξασφαλίσεις. Ταπροβλεπόµενα µέτρα συνολικά δεν επιφέρουνµεταβολή στον όγκο των υφιστάµενων διαθέ-σιµων εξασφαλίσεων. Ειδικότερα, στη διετήαναθεώρησή του το ∆ιοικητικό Συµβούλιο τηςΕΚΤ αποφάσισε:

― την επικαιροποίηση των περικοπών αποτί-µησης σε εµπορεύσιµα χρεόγραφα,

― την προσαρµογή των µέτρων ελέγχου τωνκινδύνων όσον αφορά τις καλυµµένες οµο-

λογίες όταν χρησιµοποιούνται ως εξασφα-λίσεις από τον ίδιο τον εκδότη τους,

― την αντικατάσταση της τρέχουσας ελάχι-στης πιστωτικής διαβάθµισης των δύο“AAA” αξιολογήσεων µε δύο “A” για τιςέξι κατηγορίες τίτλων οι οποίοι έχουνεκδοθεί έναντι κατεχόµενων περιουσιακώνστοιχείων (asset-backed securities - ABS)και υπόκεινται σε απαιτήσεις παροχήςλεπτοµερούς πληροφόρησης ανά δάνειο,δεδοµένης της ενίσχυσης της διαφάνειαςκαι της τυποποίησής τους,

― τη µείωση των περικοπών αποτίµησης πουεφαρµόζονται στους τίτλους που έχουνεκδοθεί έναντι κατεχόµενων περιουσιακώνστοιχείων.

Επιπρόσθετα, το ∆ιοικητικό Συµβούλιο απο-φάσισε να προσαρµόσει τα κριτήρια καταλ-ληλότητας και τις περικοπές αποτίµησης πουεφαρµόζονται από τις εθνικές κεντρικές τρά-πεζες σε οµάδες δανειακών απαιτήσεων καισυγκεκριµένους τύπους πρόσθετων δανεια-κών απαιτήσεων αποδεκτών υπό το προσω-ρινό πλαίσιο εξασφαλίσεων του Ευρωσυ-στήµατος το οποίο θεσπίστηκε το ∆εκέµβριοτου 2011.

9 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ αποφάσισενα ενισχύσει τις απαιτήσεις παροχής πληρο-φόρησης ανά δάνειο για ορισµένους τίτλουςπου έχουν εκδοθεί έναντι ενυπόθηκων στε-γαστικών δανείων και έναντι δανείων προςεπιχειρήσεις µικρού και µεσαίου µεγέθους, οιοποίοι χρησιµοποιούνται ως εξασφαλίσειςστις πράξεις νοµισµατικής πολιτικής τουΕυρωσυστήµατος. Από τις 16 Οκτωβρίου 2013,οι τίτλοι που δεν πληρούν τις απαιτήσειςπαροχής πληροφόρησης, για τους οποίους οπάροχος των στοιχείων είτε δεν δικαιολογείτους λόγους µη συµµόρφωσης είτε δεν υπέ-βαλε σχέδιο για την επίτευξη συµµόρφωσης,εν γένει δεν θα γίνονται αποδεκτοί ως εξα-σφαλίσεις από το Ευρωσύστηµα.


METRA 2013-14: 1 06-06-14 09:54 112

10 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013

Η ΕΚΤ και η κεντρική τράπεζα της Κίνας συµ-φώνησαν την καθιέρωση διµερούς δυνατότη-τας ανταλλαγής νοµισµάτων για αγορά καιεπαναγορά κινεζικών γιουάν και ευρώ. Ηδυνατότητα αυτή, που θα έχει ισχύ για τρίαέτη, δύναται να φθάσει κατά µέγιστο το ποσότων 350 δισεκ. γιουάν (όταν παρέχονταιγιουάν στην ΕΚΤ) και το ποσό των 45 δισεκ.ευρώ (όταν παρέχονται ευρώ προς τηνκεντρική τράπεζα της Κίνας).

31 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013

Η Τράπεζα του Καναδά, η Τράπεζα τηςΑγγλίας, η Τράπεζα της Ιαπωνίας, η ΕΚΤ, ηΟµοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ και ηΕθνική Τράπεζα της Ελβετίας αποφάσισαν τηµετατροπή των υφιστάµενων προσωρινώνδιµερών διευκολύνσεων ανταλλαγής νοµι-σµάτων σε µόνιµες, δηλ. διευκολύνσεις που θαπαραµείνουν σε ισχύ επ’ αόριστον.

7 NOEMBΡΙΟΥ 2013

Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ αποφάσισενα µειώσει κατά 25 µονάδες βάσης το επιτό-κιο των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησηςκαι το επιτόκιο της διευκόλυνσης οριακής χρη-µατοδότησης στο 0,25% και 0,75%, αντιστοί-χως, από τις 13 Νοεµβρίου 2013, ενώ οι κατα-θέσεις των πιστωτικών ιδρυµάτων στο Ευρω-σύστηµα στο πλαίσιο της διευκόλυνσης απο-δοχής καταθέσεων παραµένουν άτοκες.

Επίσης, αποφασίστηκε οι πράξεις κύριας ανα-χρηµατοδότησης να εξακολουθήσουν να διε-ξάγονται µέσω της διαδικασίας των δηµοπρα-σιών µε σταθερό επιτόκιο και χωρίς ποσοτικόπεριορισµό για όσο χρόνο κρίνεται αναγκαίο,και τουλάχιστον µέχρι τις 7 Ιουλίου 2015. Οιπράξεις πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδό-τησης µε διάρκεια µία περίοδο τήρησης θαεξακολουθήσουν να πραγµατοποιούνται γιαόσο χρειαστεί και τουλάχιστον µέχρι το τέλοςτου β’ τριµήνου του 2015 και θα εφαρµόζεται

η ίδια διαδικασία (και το ίδιο επιτόκιο) µε τιςπράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης. Επίσης,το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ αποφάσισενα χορηγηθεί ρευστότητα χωρίς ποσοτικόπεριορισµό µέσω των πράξεων τρίµηνης διάρ-κειας οι οποίες θα πραγµατοποιηθούν στις 30Ιουλίου, 27 Αυγούστου, 24 Σεπτεµβρίου, 29Οκτωβρίου, 26 Νοεµβρίου και 17 ∆εκεµβρίου2014 και 28 Ιανουαρίου, 25 Φεβρουαρίου, 25Μαρτίου, 29 Απριλίου, 27 Μαΐου και 24 Ιου-νίου 2015 µε επιτόκιο που θα υπολογίζεται εκτων υστέρων ως ο µέσος όρος του επιτοκίουστις πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης οιοποίες θα διεξαχθούν κατά τη διάρκεια τωντρίµηνων πράξεων.

22 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ αποφάσισενα περιορίσει τις αποπληρωµές των τριετώνπράξεων πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατο-δότησης (LTROs) στο τέλος του έτους.

24 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2014

Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ, σε συνερ-γασία µε την Τράπεζα της Αγγλίας, την Τρά-πεζα της Ιαπωνίας και την Εθνική Τράπεζατης Ελβετίας, αποφάσισε να περιορίσει στα-διακά τις πράξεις χορήγησης ρευστότητας σεδολάρια ΗΠΑ, λαµβάνοντας υπόψη τη σηµα-ντική βελτίωση της ρευστότητας σε αυτό τονόµισµα και τη χαµηλή ζήτηση των εν λόγωπράξεων. Ειδικότερα, οι πράξεις διάρκειαςτριών µηνών θα συνεχιστούν µέχρι τις 30Απριλίου 2014, ενώ εκείνες διάρκειας µίαςεβδοµάδας θα συνεχίσουν να διεξάγονται του-λάχιστον µέχρι τις 31 Ιουλίου 2014.

5 IOYNIOY 2014

Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ αποφά-σισε να µειώσει, από 11 Ιουνίου 2014, το επι-τόκιο των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότη-σης κατά 10 µονάδες βάσης στο 0,15%, το επι-τόκιο της διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδό-


METRA 2013-14: 1 06-06-14 09:54 113

τησης κατά 35 µονάδες βάσης στο 0,40% καιτο επιτόκιο της διευκόλυνσης αποδοχής κατα-θέσεων κατά 10 µονάδες βάσης στο -0,10%.

∆εύτερον, αποφασίστηκε να διεξαχθούν µίασειρά από στοχευµένες πράξεις πιο µακρο-πρόθεσµης αναχρηµατοδότησης (ΤargetedLonger-Term Refinancing Operations), οιοποίες θα λήγουν το Σεπτέµβριο του 2018. Οιαντισυµβαλλόµενες τράπεζες θα µπορούν ναδανειστούν µέχρι 7%, αρχικά, του υφιστάµε-νου στις 30 Απριλίου 2014 υπολοίπου τωνδανείων τους προς το µη χρηµατοπιστωτικότοµέα της ζώνης του ευρώ, εκτός των στεγα-στικών δανείων. Αρχικά, η χρηµατοδότηση πουθα παρασχεθεί στα πιστωτικά ιδρύµατα θαείναι της τάξεως των 400 δισεκ. ευρώ. Θα διε-ξαχθούν δύο διαδοχικές στοχευµένες πράξειςπιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης τοΣεπτέµβριο και το ∆εκέµβριο του 2014. Επι-πρόσθετα, από το Μάρτιο του 2015 έως τονΙούνιο του 2016, οι αντισυµβαλλόµενες τρά-πεζες θα µπορούν κάθε τρίµηνο να αντλήσουνρευστότητα από το Ευρωσύστηµα µέχρι το τρι-πλάσιο του καθαρού δανεισµού που έχουνχορηγήσει προς το µη χρηµατοπιστωτικό τοµέατης ζώνης του ευρώ, µε εξαίρεση τα στεγα-στικά δάνεια. Ως καθαρός δανεισµός λαµβά-νεται η διαφορά µεταξύ των νέων δανείων καιτων εξοφλήσεων παλαιών δανείων. Το επιτό-κιο των πράξεων αυτών θα είναι σταθερό σεόλη τη διάρκεια κάθε πράξης και θα ισούταιµε το εκάστοτε ισχύον επιτόκιο στις πράξειςκύριας αναχρηµατοδότησης του Ευρωσυστή-µατος πλέον σταθερού περιθωρίου 10 µονάδωνβάσης. Μετά την πάροδο 24 µηνών από κάθεστοχευµένη πράξη πιο µακροπρόθεσµης ανα-χρηµατοδότησης, οι αντισυµβαλλόµενοι θαέχουν το δικαίωµα αποπληρωµών. Θα τεθούνόροι ώστε να διασφαλιστεί ότι η ρευστότητααυτή θα χρησιµοποιηθεί για τη στήριξη τηςπραγµατικής οικονοµίας. Οι αντισυµβαλλό-µενες τράπεζες οι οποίες δεν θα πληρούνσυγκεκριµένους όρους σχετικά µε τον όγκο τουκαθαρού δανεισµού προς την πραγµατικήοικονοµία θα κληθούν να επιστρέψουν τααντληθέντα κεφάλαια το Σεπτέµβριο του 2016.

Τρίτον, το ∆ιοικητικό Συµβούλιο αποφάσισενα διευρύνει τουλάχιστον µέχρι το Σεπτέµβριοτου 2018 τα πρόσθετα στοιχεία ενεργητικού,κυρίως απαιτήσεις έναντι δανείων (creditclaims), τα οποία θα γίνονται αποδεκτά ωςεξασφαλίσεις στις πράξεις νοµισµατικής πολι-τικής του Ευρωσυστήµατος.

Τέταρτον, το ∆ιοικητικό Συµβούλιο αποφά-σισε να εντατικοποιήσει την προετοιµασίαπλαισίου για οριστικές αγορές τίτλων εκδο-θέντων έναντι περιουσιακών στοιχείων (ABS)προκειµένου να ενισχυθεί ο µηχανισµός µετά-δοσης της νοµισµατικής πολιτικής. Το Ευρω-σύστηµα θα εξετάσει την αγορά απλών καιδιαφανών τίτλων αυτού του είδους µε υπο-κείµενα στοιχεία ενεργητικού απαιτήσεις ένα-ντι του µη χρηµατοπιστωτικού τοµέα της ζώνηςτου ευρώ.

Πέµπτον, το ∆ιοικητικό Συµβούλιο αποφάσισενα συνεχίσει τη διεξαγωγή των πράξεωνκύριας αναχρηµατοδότησης µε τη διαδικασίατης δηµοπρασίας σταθερού επιτοκίου χωρίςποσοτικό περιορισµό για όσο χρονικό διά-στηµα χρειαστεί, και τουλάχιστον µέχρι τοτέλος της περιόδου τήρησης που λήγει το∆εκέµβριο του 2016. Επιπλέον, αποφασίστηκεοι πιο µακροπρόθεσµες πράξεις αναχρηµα-τοδότησης διάρκειας τριών µηνών που πρό-κειται να διακανονιστούν πριν το τέλος τηςπεριόδου τήρησης το ∆εκέµβριο του 2016 ναδιεξαχθούν ως δηµοπρασίες σταθερού επιτο-κίου χωρίς ποσοτικό περιορισµό. Το σταθερόεπιτόκιο στις πράξεις αυτές θα υπολογιστείόπως και κατά το πρόσφατο παρελθόν. Απο-φασίστηκε επίσης οι πράξεις πιο µακροπρό-θεσµης αναχρηµατοδότησης διάρκειας µίαςπεριόδου τήρησης να σταµατήσουν να διεξά-γονται µετά τις 10 Ιουνίου 2014.

Τέλος, αποφασίστηκε να ανασταλούν µετά τις10 Ιουνίου 2014 οι εβδοµαδιαίες πράξειςαπορρόφησης ρευστότητας που δηµιουργή-θηκε λόγω του Προγράµµατος για τις ΑγορέςΤίτλων.


METRA 2013-14: 1 06-06-14 09:54 114


ΣΤΑΤ Ι Σ Τ Ι ΚΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

STATISTICAL NOM.POL.14: 1 05-06-14 12:26 115


1 ∆είκτης τιµών καταναλωτή: γενικός και βασικές κατηγορίες 119

2 Iσοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών 120

3 Ελλάδα: ανάλυση καταθέσεων των εγχώριων επιχειρήσεων και νοικοκυριών στα λοιπά ΝΧΙ,

κατά νόµισµα και κατά κατηγορία 121

4 Αποδόσεις οµολόγων του Ελληνικού ∆ηµοσίου 122

5 Χρηµατοδότηση του εγχώριου ιδιωτικού τοµέα κατά κλάδο δραστηριότητας από τα εγχώρια ΝΧΙ 123

6 Ελλάδα: τραπεζικά επιτόκια νέων καταθέσεων σε ευρώ από κατοίκους της ζώνης του ευρώ 124

7 Ελλάδα: τραπεζικά επιτόκια νέων δανείων σε ευρώ προς κατοίκους της ζώνης του ευρώ 125

Π Ι ΝΑΚΕΣ



Πίνακας 1 ∆είκτης τιµών καταναλωτή: γενικός και βασικές κατηγορίες

Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΕΛΣΤΑΤ.

Περίοδος

∆ΤΚ (Γενικός) Αγαθά Υπηρεσίες∆ΤΚ χωρίς νωπά οπωρο-κηπευτικά και καύσιµα

∆ΤΚ χωρίς είδη διατρο-φής και καύσιµα

∆είκτης(2009=100)

Εκατο-στιαία

µεταβολήέναντι

προηγούµε-νου έτους

∆είκτης(2009=100)




∆είκτης(2009=100)




∆είκτης(2009=100)




∆είκτης(2009=100)




2010 104,7 4,7 105,6 5,6 103,6 3,6 103,0 3,0 103,4 3,4

2011 108,2 3,3 110,0 4,2 105,9 2,3 104,6 1,5 104,8 1,3

2012 109,8 1,5 112,5 2,2 106,5 0,5 105,0 0,3 104,9 0,1

2013 108,8 -0,9 112,6 0,1 104,1 -2,2 103,2 -1,7 102,9 -1,9

2012 I 108,7 2,0 110,0 2,5 106,9 1,4 104,1 0,9 103,9 0,6

II 110,7 1,5 113,9 2,0 106,7 0,9 106,0 0,7 106,2 0,5

III 109,0 1,3 111,0 1,9 106,6 0,6 104,3 0,3 104,1 0,1

IV 110,9 1,1 115,0 2,5 105,7 -0,7 105,5 -0,5 105,5 -0,7

2013 I 108,7 0,0 111,5 1,3 105,2 -1,6 102,7 -1,3 102,3 -1,5

II 110,2 -0,5 114,7 0,7 104,5 -2,1 104,5 -1,5 104,4 -1,7

III 107,9 -1,0 111,2 0,2 103,8 -2,6 102,2 -2,0 101,7 -2,3

IV 108,5 -2,2 112,8 -1,9 103,1 -2,5 103,2 -2,1 103,0 -2,4

2014 I 107,2 -1,3 110,9 -0,5 102,7 -2,4 101,7 -1,0 101,1 -1,2

2012 Ιαν. 108,7 2,3 110,0 2,7 107,2 1,8 104,6 1,3 104,4 1,0

Φεβρ. 107,1 2,1 107,3 2,8 106,8 1,2 102,4 0,9 101,9 0,6

Μάρτ. 110,1 1,7 112,8 2,1 106,8 1,1 105,2 0,5 105,3 0,2

Απρ. 111,1 1,9 114,5 2,6 106,7 1,0 106,1 0,9 106,3 0,7

Μάιος 110,7 1,4 113,9 1,8 106,7 0,9 106,0 0,7 106,2 0,4

Ιούν. 110,4 1,3 113,3 1,6 106,7 0,9 106,0 0,6 106,2 0,4

Ιούλ. 108,9 1,3 110,7 1,7 106,7 0,8 104,4 0,6 104,3 0,5

Αύγ. 107,8 1,7 108,6 2,4 106,8 0,9 102,7 0,5 102,2 0,4

Σεπτ. 110,4 0,9 113,7 1,7 106,3 -0,1 105,7 -0,3 105,8 -0,5

Οκτ. 111,3 1,6 115,6 3,1 106,0 -0,4 105,7 -0,3 105,7 -0,5

Νοέµ. 110,8 1,0 114,7 2,1 105,9 -0,5 105,5 -0,5 105,5 -0,7

∆εκ. 110,5 0,8 114,6 2,3 105,4 -1,2 105,3 -0,6 105,3 -0,8

2013 Ιαν. 109,0 0,2 111,8 1,6 105,5 -1,6 103,3 -1,2 103,0 -1,4

Φεβρ. 107,2 0,1 108,8 1,4 105,1 -1,6 101,0 -1,4 100,2 -1,6

Μάρτ. 109,9 -0,2 113,9 1,0 104,9 -1,7 103,9 -1,2 103,8 -1,4

Απρ. 110,4 -0,6 115,0 0,4 104,7 -1,9 104,7 -1,2 104,7 -1,4

Μάιος 110,2 -0,4 114,7 0,7 104,6 -1,9 104,5 -1,4 104,4 -1,6

Ιούν. 109,9 -0,4 114,6 1,1 104,1 -2,4 104,1 -1,7 104,1 -1,9

Ιούλ. 108,1 -0,7 111,4 0,7 104,0 -2,5 102,3 -2,0 101,9 -2,3

Αύγ. 106,4 -1,3 108,4 -0,2 103,9 -2,7 100,5 -2,1 99,7 -2,5

Σεπτ. 109,2 -1,1 113,8 0,1 103,4 -2,8 103,7 -1,9 103,6 -2,1

Οκτ. 109,1 -2,0 113,9 -1,5 103,2 -2,6 103,8 -1,8 103,7 -1,9

Νοέµ. 107,6 -2,9 111,3 -3,0 103,1 -2,7 102,5 -2,9 102,1 -3,3

∆εκ. 108,6 -1,7 113,2 -1,2 102,9 -2,3 103,4 -1,8 103,2 -1,9

2014 Ιαν. 107,4 -1,5 111,1 -0,5 102,6 -2,7 101,9 -1,4 101,3 -1,6

Φεβρ. 105,9 -1,1 108,6 -0,2 102,6 -2,4 100,4 -0,6 99,5 -0,8

Μάρτ. 108,4 -1,3 113,0 -0,8 102,7 -2,2 102,9 -1,0 102,7 -1,1

Απρ. 108,9 -1,3 113,8 -1,0 102,8 -1,8 103,4 -1,3 103,3 -1,4



Πίνακας 2 Iσοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών


Ιανουάριος-∆εκέµβριος Ιανουάριος-Μάρτιος

2011 2012 2013 2012 2013 2014

Ι ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝ/ΓΩΝ (Ι.Α+Ι.Β+Ι.Γ+Ι.∆)Ι.Α ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ (Ι.Α.1– Ι.Α.2)

Ισοζύγιο καυσίµωνΕµπορικό ισοζύγιο χωρίς καύσιµαΙσοζύγιο πλοίωνΕµπορικό ισοζύγιο χωρίς καύσιµα και πλοίαΙ.Α.1 Εξαγωγές αγαθών

ΚαύσιµαΠλοία (εισπράξεις)Λοιπά αγαθά

Ι.Α.2 Εισαγωγές αγαθώνΚαύσιµαΠλοία (πληρωµές)Λοιπά αγαθά

Ι.Β ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ (Ι.Β.1– Ι.Β.2)Ι.Β.1 Εισπράξεις

ΤαξιδιωτικόΜεταφορέςΛοιπές υπηρεσίες

Ι.Β.2 ΠληρωµέςΤαξιδιωτικόΜεταφορέςΛοιπές υπηρεσίες

Ι.Γ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΕΙΣΟ∆ΗΜΑΤΩΝ (Ι.Γ.1– Ι.Γ.2)Ι.Γ.1 Εισπράξεις

Αµοιβές, µισθοίΤόκοι, µερίσµατα, κέρδη

Ι.Γ.2 ΠληρωµέςΑµοιβές, µισθοίΤόκοι, µερίσµατα, κέρδη

Ι.∆ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΩΝ (Ι.∆.1– Ι.∆.2)Ι.∆.1 Εισπράξεις

Γενική κυβέρνηση (κυρίως εισπράξεις από ΕΕ)Λοιποί τοµείς (µεταναστευτικά εµβάσµατα κ.λπ.)

Ι.∆.2 ΠληρωµέςΓενική κυβέρνηση (κυρίως πληρωµές προς ΕΕ)Λοιποί τοµείς

ΙΙ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΩΝ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΩΝ (ΙΙ.1– ΙΙ.2)ΙΙ.1 Εισπράξεις

Γενική κυβέρνηση (κυρίως εισπράξεις από ΕΕ)Λοιποί τοµείς

ΙΙ.2 ΠληρωµέςΓενική κυβέρνηση (κυρίως πληρωµές προς ΕΕ)Λοιποί τοµείς

ΙΙΙ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝ/ΓΩΝ ΚΑΙ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΩΝΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΩΝ (I+II)

ΙV ΙΣΟΖΥΓΙΟ XΡΗΜ/ΚΩΝ ΣΥΝ/ΓΩΝ (IV.A+IV.B+IV.Γ+IV.∆)ΙV.Α ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΕΝ∆ΥΣΕΙΣ 1

Κατοίκων στο εξωτερικόΜη κατοίκων στην Ελλάδα

ΙV.Β ΕΠΕΝ∆ΥΣΕΙΣ ΧΑΡΤΟΦΥΛΑΚΙΟΥ 1

ΑπαιτήσειςΥποχρεώσεις

ΙV.Γ ΛΟΙΠΕΣ ΕΠΕΝ∆ΥΣΕΙΣ 1

ΑπαιτήσειςΥποχρεώσεις(∆άνεια γενικής κυβέρνησης)

ΙV.∆ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ∆ΙΑΘΕΣΙΜΩΝ2

V ΤΑΚΤΟΠΟΙΗΤΕΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑΥΨΟΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ∆ΙΑΘΕΣΙΜΩΝ3

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος.1 (+) καθαρή εισροή, (-) καθαρή εκροή.2 (+) µείωση, (-) αύξηση.3 Aπό την ένταξη της Ελλάδος στη ζώνη του ευρώ τον Ιανουάριο του 2001, τα συναλλαγµατικά διαθέσιµα, σύµφωνα µε τον ορισµό της Ευρωπαϊκής Κεντρι-κής Τράπεζας, περιλαµβάνουν µόνο το νοµισµατικό χρυσό, τη “συναλλαγµατική θέση” στο ∆ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο, τα “ειδικά τραβηκτικά δικαιώµατα”και τις απαιτήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος σε ξένο νόµισµα έναντι κατοίκων χωρών εκτός της ζώνης του ευρώ. Αντίθετα, δεν περιλαµβάνουν τις απαιτή-σεις σε ευρώ έναντι κατοίκων χωρών εκτός της ζώνης του ευρώ, τις απαιτήσεις σε συνάλλαγµα και σε ευρώ έναντι κατοίκων χωρών της ζώνης του ευρώ καιτη συµµετοχή της Τράπεζας της Ελλάδος στο κεφάλαιο και στα συναλλαγµατικά διαθέσιµα της ΕΚΤ.

-20.633,5 -4.615,0 1.396,7 -4.431,8 -2.238,9 -1.048,7-27.229,1 -19.619,0 -17.229,4 -5.872,2 -4.522,4 -4.558,9-11.126,9 -10.220,0 -7.697,5 -3.142,9 -2.299,1 -2.187,3-16.102,1 -9.399,1 -9.531,9 -2.729,3 -2.223,4 -2.371,6

-3.261,2 -1.042,6 -1.483,3 -356,8 -300,0 -512,4-12.840,9 -8.356,4 -8.048,7 -2.372,5 -1.923,3 -1.859,220.230,6 22.020,6 22.534,8 4.930,9 5.446,6 5.447,6

6.187,7 7.426,4 7.941,2 1.470,8 1.920,6 1.969,5754,7 737,8 443,0 178,0 109,4 85,6

13.288,2 13.856,5 14.150,7 3.282,2 3.416,6 3.392,547.459,6 41.639,7 39.764,2 10.803,2 9.969,0 10.006,517.314,6 17.646,3 15.638,7 4.613,7 4.219,7 4.156,8

4.015,9 1.780,4 1.926,2 534,8 409,5 598,126.129,2 22.213,0 22.199,3 5.654,7 5.339,9 5.251,714.629,6 15.138,9 16.978,9 1.521,0 1.477,0 1.940,828.609,2 27.526,4 27.959,5 4.717,9 4.146,2 4.637,010.504,7 10.442,5 12.152,2 412,6 401,8 489,114.096,6 13.287,4 12.089,9 3.367,7 2.883,1 3.125,0

4.007,9 3.796,5 3.717,4 937,6 861,3 1.022,913.979,6 12.387,4 10.980,6 3.196,8 2.669,3 2.696,2

2.266,5 1.843,9 1.835,2 414,4 359,0 416,07.234,4 6.328,0 5.553,0 1.639,8 1.405,9 1.327,44.478,7 4.215,5 3.592,4 1.142,7 904,4 952,8

-8.594,8 -1.566,4 -2.819,0 -1.459,6 -884,4 -640,03.322,1 3.832,2 3.542,4 966,0 877,5 897,1

188,0 200,8 209,3 49,0 54,1 48,43.134,1 3.631,4 3.333,1 917,0 823,4 848,7

11.916,9 5.398,6 6.361,4 2.425,6 1.762,0 1.537,1470,0 468,0 453,0 119,7 107,7 104,3

11.447,0 4.930,7 5.908,4 2.305,9 1.654,2 1.432,8560,8 1.431,5 4.466,2 1.379,0 1.691,0 2.209,3

4.435,0 5.125,6 7.687,8 2.631,2 2.778,7 3.178,93.254,9 4.060,2 6.410,6 2.356,4 2.376,8 2.869,41.180,1 1.065,4 1.277,3 274,8 402,0 309,53.874,2 3.694,1 3.221,6 1.252,2 1.087,7 969,62.485,4 2.647,9 2.433,0 926,7 917,9 816,01.388,8 1.046,2 788,6 325,5 169,8 153,52.671,8 2.327,6 3.040,8 1.053,4 1.092,5 1.461,22.932,7 2.564,6 3.380,6 1.118,7 1.194,5 1.536,52.798,5 2.486,0 3.298,9 1.101,5 1.173,1 1.520,1

134,2 78,6 81,7 17,2 21,4 16,4260,8 237,1 339,8 65,2 102,0 75,3

12,7 13,7 9,7 2,0 0,9 5,0248,1 223,3 330,1 63,3 101,2 70,2

-17.961,7 -2.287,5 4.437,4 -3.378,4 -1.146,4 412,5

17.838,1 2.658,2 -3.607,7 4.584,3 361,9 -1.219,3-452,6 827,1 2.405,5 -892,2 -29,6 93,4

-1.274,9 -527,3 472,1 -246,0 -74,6 -194,9822,3 1.354,3 1.933,4 -646,1 45,0 288,3

-19.778,3 -99.903,9 -6.583,1 -37.033,7 2.470,8 309,94.139,0 -58.086,1 1.023,6 -11.807,5 3.804,4 -7,9

-23.917,3 -41.817,8 -7.606,7 -25.226,2 -1.333,6 317,838.050,0 101.744,1 677,0 42.530,1 -2.087,3 -583,6

7.638,7 13.863,4 17.491,9 10.247,8 15.850,6 679,530.411,3 87.880,7 -16.814,9 32.282,3 -17.937,9 -1.263,139.873,9 109.093,9 30.061,2 38.731,1 7.940,8 -1.725,7

19,0 -9,0 -107,0 -20,0 8,0 -1.039,0123,6 -370,8 -829,8 -1.205,9 784,6 806,8

5.332,0 5.500,0 4.172,0 5.434,0 5.461,0 5.457,0



Πίνακας 3 Ελλάδα: ανάλυση καταθέσεων των εγχώριων επιχειρήσεων και νοικοκυριών στα λοιπά ΝΧΙ,1

κατά νόµισµα και κατά κατηγορία

(υπόλοιπα σε εκατ. ευρώ, µη εποχικώς διορθωµένα)

Τέλοςπεριόδου

Σύνολοκαταθέσεων

Ανάλυση κατά νόµισµα Ανάλυση κατά κατηγορία

Καταθέσειςσε ευρώ2

Καταθέσειςσε λοιπά

νοµίσµατα Όψεως2 Ταµιευτηρίου Προθεσµίας

2009 237.342 217.258 20.084 26.140 75.811 135.3912010 209.522 191.989 17.533 22.865 66.706 119.9512011 174.137 160.789 13.348 19.601 53.439 101.0972012 161.373 149.975 11.398 18.173 44.844 98.3572013 163.052 153.682 9.369 20.500 44.566 97.9862010 Ιαν. 232.890 212.594 20.296 24.210 75.628 133.051

Φεβρ. 229.686 210.106 19.580 23.798 74.853 131.034Μάρτ. 227.648 209.163 18.485 23.493 74.292 129.863Απρ. 222.576 204.904 17.672 23.352 72.943 126.281Μάιος 220.107 201.635 18.472 23.058 72.069 124.980Ιούν. 216.768 197.434 19.334 24.374 70.595 121.799Ιούλ. 212.253 194.139 18.114 22.525 69.797 119.931Αύγ. 213.003 194.153 18.850 22.217 69.371 121.415Σεπτ. 212.903 195.238 17.665 23.619 67.785 121.499Οκτ. 211.516 194.030 17.486 22.399 67.813 121.303Νοέµ. 209.127 190.742 18.385 22.523 66.082 120.523∆εκ. 209.522 191.989 17.533 22.865 66.706 119.951

2011 Ιαν. 205.438 188.543 16.895 22.063 65.552 117.823Φεβρ. 202.815 186.494 16.321 21.057 64.428 117.330Μάρτ. 199.086 183.277 15.809 20.829 62.102 116.156Απρ. 196.678 181.243 15.435 20.098 62.080 114.499Μάιος 191.815 176.699 15.116 20.333 60.569 110.914Ιούν. 188.108 174.095 14.013 21.071 59.446 107.592Ιούλ. 187.143 173.435 13.708 19.941 58.552 108.649Αύγ. 188.574 174.787 13.788 20.211 58.493 109.871Σεπτ. 183.128 169.563 13.565 19.615 56.210 107.304Οκτ. 176.323 163.782 12.541 19.202 54.699 102.422Νοέµ. 172.759 160.232 12.527 18.695 53.236 100.828∆εκ. 174.137 160.789 13.348 19.601 53.439 101.097

2012 Ιαν. 168.873 156.194 12.679 17.468 52.178 99.227Φεβρ. 164.308 152.078 12.229 17.014 50.621 96.673Μάρτ. 165.283 152.988 12.295 16.593 49.077 99.613Απρ. 165.877 153.387 12.490 17.230 49.317 99.330Μάιος 157.367 145.599 11.768 16.679 48.459 92.229Ιούν. 150.513 139.435 11.078 15.982 46.543 87.988Ιούλ. 153.825 142.488 11.336 16.174 46.129 91.522Αύγ. 153.328 142.185 11.143 15.490 45.545 92.292Σέπτ. 154.246 143.326 10.920 15.949 45.154 93.143Οκτ. 155.190 144.231 10.959 15.830 44.533 94.827Νοέµ. 155.816 144.912 10.904 15.997 43.718 96.100∆εκ. 161.373 149.975 11.398 18.173 44.844 98.357

2013 Ιαν. 160.897 150.354 10.543 16.014 43.590 101.293Φεβρ. 163.948 153.044 10.904 15.813 43.509 104.625Μάρτ. 163.954 153.252 10.703 16.155 43.417 104.382Απρ. 162.177 152.438 9.739 16.789 43.492 101.896Μάιος 163.300 153.477 9.822 16.979 43.298 103.023Ιούν. 162.563 152.854 9.709 17.455 43.533 101.575Ιούλ. 162.275 152.725 9.550 17.467 44.028 100.780Αύγ. 162.050 152.444 9.606 17.523 44.428 100.099Σέπτ. 161.201 151.934 9.267 18.007 44.131 99.063Οκτ. 160.230 151.127 9.103 17.531 43.833 98.866Νοέµ. 160.870 151.817 9.053 18.072 43.797 99.001∆εκ. 163.052 153.682 9.369 20.500 44.566 97.986

2014 Ιαν. 160.822 151.487 9.335 17.962 43.637 99.223Φεβρ. 160.378 151.311 9.068 17.672 43.282 99.424Μάρτ. 160.830 151.723 9.107 18.407 42.991 99.432Απρ. 161.037 152.051 8.986 19.041 42.940 99.056

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος.1 Τα λοιπά Νοµισµατικά Χρηµατοπιστωτικά Ιδρύµατα (λοιπά ΝΧΙ) περιλαµβάνουν τα πιστωτικά ιδρύµατα (εκτός από την Τράπεζα της Ελλάδος) και τα αµοι-βαία κεφάλαια χρηµαταγοράς.2 Περιλαµβάνεται και το ηλεκτρονικό χρήµα.



Πίνακας 4 Αποδόσεις οµολόγων του Ελληνικού ∆ηµοσίου

(ποσοστά % ετησίως, µέσοι όροι περιόδου)

Περίοδος 3 ετών 5 ετών 7 ετών 10 ετών 15 ετών 20 ετών 30 ετών

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος.1 Στις 12 Μαρτίου 2012 άρχισε η διαπραγµάτευση των νέων ελληνικών οµολόγων µετά την ολοκλήρωση της ανταλλαγής των παλαιών ελληνικών οµολόγωνστο πλαίσιο του PSI.

2009 3,12 4,22 4,49 5,17 5,61 5,832010 9,39 9,34 9,51 9,09 8,89 8,072011 26,18 22,88 18,97 15,75 12,97 10,722012 22,50 20,23 19,04 17,842013 10,05 10,24 9,86 9,102010 Ιαν. 4,72 5,40 5,61 6,02 6,50 6,36

Φεβρ. 5,92 6,30 6,21 6,46 6,58 6,47Μάρτ. 5,51 5,84 5,83 6,24 6,45 6,47Απρ. 7,91 7,87 7,87 7,83 7,46 7,08Μάιος 8,28 8,59 8,39 7,97 8,28 7,69Ιούν. 9,41 9,50 9,57 9,10 9,68 9,11Ιούλ. 11,17 10,85 10,94 10,34 10,34 9,08Αύγ. 11,65 11,33 11,18 10,70 10,36 9,00Σεπτ. 11,63 11,65 11,76 11,34 10,49 8,89Οκτ. 9,64 9,64 10,13 9,57 9,41 8,39Νοέµ. 13,08 12,27 12,91 11,52 10,35 9,13∆εκ. 13,75 12,89 13,66 12,01 10,75 9,15

2011 Ιαν. 13,78 12,94 13,32 11,73 10,58 8,89Φεβρ. 13,40 13,04 13,18 11,40 10,14 8,64Μάρτ. 15,33 15,49 14,37 12,44 10,57 8,87Απρ. 19,11 18,04 16,30 13,86 11,27 9,40Μάιος 24,28 20,87 17,86 15,94 13,19 10,52Ιούν. 26,48 22,83 19,04 16,69 13,97 11,54Ιούλ. 28,96 24,37 19,66 16,15 13,73 10,98Αύγ. 26,74 24,43 19,68 15,90 13,19 10,06Σεπτ. 31,51 28,88 22,27 17,78 13,97 10,08Οκτ. 34,61 29,53 22,59 18,04 14,16 11,00Νοέµ. 34,08 29,31 22,50 17,92 14,20 13,76∆εκ. 45,88 34,85 26,90 21,14 16,71 14,85

2012 Ιαν. 68,08 47,04 41,84 25,91 20,10 16,91Φεβρ. 77,65 50,35 44,05 29,24 21,51 17,28Μάρτ.1 19,06 17,91 16,90 15,59Απρ. 21,48 20,18 18,63 17,11Μάιος 26,90 24,50 22,59 21,37Ιούν. 27,82 25,36 24,32 23,09Ιούλ. 25,82 24,58 23,39 22,26Αύγ. 24,34 22,73 21,10 20,33Σεπτ. 20,91 20,30 18,96 18,54Οκτ. 17,96 17,34 16,79 15,98Νοέµ. 17,20 15,85 15,62 14,50∆εκ. 13,33 12,37 12,13 11,18

2013 Ιαν. 11,10 10,66 10,28 9,51Φεβρ. 10,95 10,63 10,39 9,42Μάρτ. 11,38 11,35 10,89 9,88Απρ. 11,58 11,60 10,85 9,87Μάιος 9,07 9,48 9,03 8,42Ιούν. 10,07 10,19 9,59 9,06Ιούλ. 10,53 11,06 10,37 9,44Αύγ. 10,01 10,47 10,13 9,25Σεπτ. 10,15 10,53 10,11 9,21Οκτ. 8,74 9,16 9,03 8,43Νοέµ. 8,41 8,90 8,89 8,38∆εκ. 8,66 8,87 8,76 8,32

2014 Ιαν. 8,18 8,44 8,35 7,98Φεβρ. 7,70 7,88 7,77 7,41Μάρτ. 6,90 7,08 7,06 6,78Απρ. 4,92 6,20 6,43 6,49 6,30



Πίνακας 5 Χρηµατοδότηση του εγχώριoυ ιδιωτικού τοµέα κατά κλάδο δραστηριότητας από ταεγχώρια ΝΧΙ1,2

(υπόλοιπα σε εκατ. ευρώ, µη εποχικώς διορθωµένα)

Τέλοςπεριόδου

Γενικόσύνολο

ΕπιχειρήσειςΕλεύθε-

ροι επαγ-γελµα-

τίες,αγρότες,ατοµικέςεπιχειρή-

σεις

Iδιώτες και ιδιωτικάµη κερδοσκοπικά ιδρύµατα

Σύνολο

Μη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Λοιπάχρηµ/τι-κά ιδρύ-

µατα καιασφαλι-

στικέςεπιχ/σεις Σύνολο

Στεγα-στικά

Κατανα-λωτικά ΛοιπάΣύνολο

εκ των οποίων

Βιοµη-χανία Εµπόριο Ναυτιλία

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος.1 Στα υπόλοιπα περιλαµβάνονται τα δάνεια, οι τοποθετήσεις των ΝΧΙ σε εταιρικά οµόλογα, τα τιτλοποιηµένα δάνεια καθώς και τα τιτλοποιηµένα εταιρικάοµόλογα.2 Από τον Ιούνιο του 2010 τα δάνεια προς ελεύθερους επαγγελµατίες, αγρότες και ατοµικές επιχειρήσεις αποτελούν χωριστή κατηγορία και δεν περιλαµ-βάνονται πλέον στα δάνεια προς τις επιχειρήσεις.

2009 249.677 130.043 123.821 22.790 33.519 10.031 6.222 119.635 80.559 36.044 3.0322010 257.846 123.244 116.514 24.269 25.355 17.498 6.730 16.483 118.119 80.507 35.081 2.5322011 248.535 120.126 113.045 23.405 24.687 18.008 7.081 15.359 113.050 78.393 32.985 1.6722012 227.655 107.335 100.758 22.162 22.168 12.442 6.577 13.790 106.530 74.634 30.236 1.6602013 217.920 103.204 96.610 21.481 20.038 11.838 6.593 13.888 100.827 71.055 28.382 1.3902010 Ιαν. 250.167 130.610 124.477 22.964 33.407 10.350 6.133 119.557 80.704 35.876 2.977

Φεβρ. 251.173 131.520 124.916 23.031 33.182 10.618 6.604 119.653 80.878 35.792 2.984Μάρτ. 251.062 131.392 125.192 23.042 33.202 10.701 6.201 119.669 81.173 35.490 3.007Απρ. 250.982 131.529 124.844 22.992 33.103 10.686 6.685 119.453 81.125 35.326 3.002Μάιος 252.072 132.718 126.164 23.060 33.087 11.729 6.554 119.355 81.110 35.194 3.050Ιούν. 260.352 126.525 120.823 25.423 26.724 19.340 5.702 13.904 119.924 81.430 36.292 2.202Ιούλ. 258.943 125.529 119.080 24.991 26.718 18.339 6.449 13.929 119.485 81.334 35.960 2.192Αύγ. 258.777 125.452 119.229 24.662 26.633 18.708 6.224 13.812 119.512 81.450 35.898 2.163Σεπτ. 258.476 123.543 116.978 24.471 25.873 17.798 6.564 15.618 119.316 81.201 35.834 2.281Οκτ. 257.256 122.772 116.233 24.687 25.663 17.141 6.539 16.429 118.055 80.033 35.621 2.401Νοέµ. 258.023 123.361 117.005 24.540 25.607 18.108 6.356 16.444 118.217 80.302 35.443 2.472∆εκ. 257.846 123.244 116.514 24.269 25.355 17.498 6.730 16.483 118.119 80.507 35.081 2.532

2011 Ιαν. 256.852 122.894 116.347 24.658 25.125 17.485 6.548 16.465 117.493 80.128 34.884 2.480Φεβρ. 256.737 122.999 116.484 24.698 25.134 17.356 6.516 16.450 117.288 80.028 34.702 2.558Μάρτ. 255.374 122.173 115.794 24.854 25.407 16.983 6.379 16.355 116.846 79.823 34.454 2.569Απρ. 253.703 121.175 114.880 25.115 25.279 16.273 6.295 16.170 116.358 79.718 34.060 2.580Μάιος 253.193 120.934 114.935 24.918 25.266 16.944 6.000 16.032 116.227 79.794 33.811 2.622Ιούν. 253.486 121.372 115.041 24.862 25.245 16.927 6.331 16.027 116.088 79.800 33.598 2.690Ιούλ. 254.242 122.287 116.026 25.526 25.149 17.254 6.262 16.004 115.951 79.936 33.241 2.773Αύγ. 252.484 121.352 114.641 25.096 24.661 17.140 6.711 15.846 115.286 79.575 33.885 1.826Σεπτ. 252.947 122.680 115.758 23.907 25.678 18.306 6.922 15.713 114.554 79.170 33.680 1.704Οκτ. 251.106 121.670 113.926 23.884 25.153 17.600 7.744 15.529 113.907 78.869 33.385 1.654Νοέµ. 249.996 121.244 113.564 23.764 24.954 17.710 7.680 15.363 113.389 78.506 33.194 1.689∆εκ. 248.535 120.126 113.045 23.405 24.687 18.008 7.081 15.359 113.050 78.393 32.985 1.672



2014 Ιαν. 217.612 102.923 96.147 21.648 20.017 11.940 6.777 14.229 100.460 70.803 28.267 1.390Φεβρ. 216.638 102.251 95.731 21.545 19.985 11.876 6.520 13.693 100.695 71.121 28.155 1.418Μάρτ. 215.867 101.827 95.397 21.552 20.114 11.854 6.430 13.681 100.359 70.968 27.974 1.417Απρ. 215.139 101.291 94.867 21.260 20.024 11.846 6.425 13.676 100.172 70.819 27.936 1.416



Πίνακας 6 Ελλάδα: τραπεζικά επιτόκια νέων καταθέσεων σε ευρώ από κατοίκους της ζώνης του ευρώ

(ποσοστά % ετησίως, µέσοι όροι περιόδου, εκτός εάν σηµειώνεται διαφορετικά)

Περίοδος

Καταθέσεις από νοικοκυριάΚαταθέσεις από µη χρηµατοπιστωτικές

επιχειρήσεις

Μέσο επιτόκιοόλων των

καταθέσεων

Μίας ηµέρας1,2

Με συµφωνηµένηδιάρκεια έως

ένα έτος Μίας ηµέρας1,2

Με συµφωνηµένηδιάρκεια έως

ένα έτοςΣύνολο

εκ των οποίωνΑπλού

ταµιευτηρίου2

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος.1 Το επιτόκιο των καταθέσεων µίας ηµέρας από νοικοκυριά είναι ο σταθµικός µέσος όρος του επιτοκίου των τρεχούµενων λογαριασµών και του επιτοκίουτων καταθέσεων απλού ταµιευτηρίου.2 Επιτόκιο στο τέλος του µηνός.

2009 0,63 0,56 2,74 0,50 1,65 1,712010 0,43 0,38 3,26 0,35 2,53 1,912011 0,47 0,40 4,18 0,41 3,55 2,442012 0,47 0,42 4,78 0,44 4,19 2,842013 0,44 0,38 3,68 0,45 3,34 2,302010 Ιαν. 0,43 0,37 2,18 0,37 1,21 1,35

Φεβρ. 0,44 0,38 2,35 0,36 1,29 1,44Μάρτ. 0,43 0,38 2,61 0,38 1,61 1,58Απρ. 0,43 0,37 2,98 0,36 1,71 1,75Μάιος 0,42 0,37 3,42 0,38 2,06 1,96Ιούν. 0,43 0,38 3,61 0,32 3,37 2,11Ιούλ. 0,43 0,38 3,71 0,31 3,40 2,16Αύγ. 0,43 0,38 3,66 0,32 3,14 2,12Σεπτ. 0,43 0,38 3,61 0,33 2,98 2,09Οκτ. 0,44 0,38 3,68 0,34 2,98 2,12Νοέµ. 0,44 0,38 3,65 0,35 3,27 2,11∆εκ. 0,44 0,38 3,68 0,36 3,29 2,15




2014 Ιαν. 0,33 0,28 2,80 0,37 2,74 1,77Φεβρ. 0,33 0,28 2,80 0,35 2,74 1,74Μάρτ. 0,33 0,28 2,81 0,38 2,85 1,76Απρ. 0,34 0,27 2,71 0,34 2,55 1,69



Πίνακας 7 Ελλάδα: τραπεζικά επιτόκια νέων δανείων σε ευρώ προς κατοίκους της ζώνης του ευρώ

(ποσοστά % ετησίως, µέσοι όροι περιόδου, εκτός εάν σηµειώνεται διαφορετικά)

Περίοδος

∆άνεια προς ιδιώτες καιιδιωτικά µη κερδοσκοπικά ιδρύµατα1

∆άνεια προς ελεύθε-ρους επαγγελµατίες,

αγρότες, ατοµικές επι-χειρήσεις

∆άνεια προς µη χρηµατοπιστωτικέςεπιχειρήσεις1

Μέσοεπιτόκιο

όλων τωνδανείων

Κατανα-λωτικάδάνειαχωρίς

καθορι-σµένη

διάρκεια2,3

Καταναλωτικά δάνειαµε καθορισµένη

διάρκεια Στεγαστικά δάνεια

∆άνειαχωρίς


διάρκεια3,4

∆άνεια µεκαθορι-

σµένηδιάρκεια

και επιτό-κιο κυµαι-

νόµενο ήσταθερόέως ένα

έτος

∆άνειαχωρίς


διάρκεια3,4

∆άνεια µε καθορισµένηδιάρκεια και επιτόκιο

κυµαινόµενο ή σταθερόέως ένα έτος

Επιτόκιοκυµαινό-

µενο ήσταθερόέως ένα

έτος

Μέσο επι-τόκιο

κατ/κώνδανείων µε


διάρκεια

Επιτόκιοκυµαινό-

µενο ήσταθερόέως ένα

έτος

Μέσο επι-τόκιο

συνόλουστεγαστι-

κώνδανείων

Μέχρι έναεκατ. ευρώ

Άνω τουενός εκατ.

ευρώ

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος.1 ∆εν περιλαµβάνονται οι επιβαρύνσεις.2 Το επιτόκιο είναι ο σταθµικός µέσος όρος των επιτοκίων των δανείων προς νοικοκυριά µέσω πιστωτικών καρτών, των ανοικτών δανείων και των υπερα-ναλήψεων από τρεχούµενους λογαριασµούς.3 Επιτόκιο στο τέλος του µηνός.4 Το επιτόκιο είναι ο σταθµικός µέσος όρος των επιτοκίων των δανείων µέσω αλληλόχρεων λογαριασµών και των υπεραναλήψεων από λογαριασµούς όψεως.

2009 14,39 8,59 9,33 3,52 3,94 6,07 4,62 3,52 6,022010 14,18 9,79 9,53 3,42 3,67 6,25 5,53 4,27 5,642011 14,98 10,16 9,96 4,28 4,33 10,12 8,76 7,50 6,77 5,74 6,682012 14,95 8,19 8,40 3,32 3,26 10,21 7,68 7,66 6,87 5,92 6,092013 14,71 7,62 7,53 2,92 2,82 9,67 7,36 7,39 6,51 5,77 5,602011 Ιαν. 14,59 10,73 9,84 3,93 4,05 9,58 8,27 6,81 6,14 4,89 6,17

Φεβρ. 14,64 10,44 9,88 3,91 4,04 9,72 8,40 6,90 6,23 5,37 6,41Μάρτ. 14,70 9,74 9,52 4,04 4,17 9,78 8,59 7,05 6,46 5,39 6,38Απρ. 14,74 10,65 10,15 4,25 4,32 9,91 8,63 7,26 6,46 5,55 6,57Μάιος 14,89 10,48 10,22 4,26 4,33 9,98 8,86 7,34 6,59 5,48 6,62Ιούν. 14,94 10,47 10,23 4,23 4,32 10,10 8,62 7,59 6,76 5,56 6,64Ιούλ. 15,06 11,03 10,45 4,44 4,52 10,19 8,74 7,65 6,85 5,76 6,79Αύγ. 15,24 10,77 10,55 4,54 4,57 10,35 9,14 7,76 6,92 5,88 6,89Σεπτ. 15,26 9,70 9,95 4,49 4,51 10,44 8,93 7,91 7,12 6,04 6,94Οκτ. 15,24 10,07 10,22 4,65 4,56 10,43 8,97 7,92 7,27 6,20 7,02Νοέµ. 15,23 9,30 9,57 4,48 4,40 10,50 8,97 7,93 7,18 6,13 6,90∆εκ. 15,22 8,49 8,92 4,18 4,14 10,46 8,94 7,90 7,26 6,64 6,82

2012 Ιαν. 15,18 8,76 9,17 3,98 3,97 10,37 9,19 7,90 7,20 6,10 6,63Φεβρ. 15,14 8,80 9,09 3,77 3,75 10,34 8,58 7,86 7,02 5,81 6,46Μάρτ. 15,11 8,19 8,66 3,62 3,53 10,31 8,22 7,80 7,02 6,16 6,38Απρ. 15,08 8,34 8,79 3,55 3,44 10,35 7,91 7,78 6,89 6,23 6,34Μάιος 15,01 8,27 8,69 3,54 3,40 10,32 7,89 7,69 7,05 5,84 6,21Ιούν. 14,96 8,16 8,54 3,42 3,33 10,27 7,79 7,69 6,92 6,55 6,29Ιούλ. 14,91 7,88 8,10 3,13 3,07 10,21 7,33 7,61 6,87 5,71 5,92Αύγ. 14,83 8,32 8,40 2,99 2,94 10,14 6,82 7,57 6,71 5,82 5,88Σεπτ. 14,79 7,75 7,89 3,01 2,95 10,08 7,31 7,54 6,79 5,46 5,77Οκτ. 14,80 8,04 8,01 2,88 2,84 10,08 7,17 7,49 6,75 5,70 5,76Νοέµ. 14,80 8,11 7,93 2,94 2,88 10,05 7,03 7,49 6,75 5,62 5,63∆εκ. 14,79 7,60 7,47 3,04 2,98 10,03 6,96 7,52 6,46 6,07 5,76

2013 Ιαν. 14,77 7,91 7,64 2,99 2,91 10,03 7,03 7,46 6,67 6,40 5,88Φεβρ. 14,77 8,10 7,69 3,04 2,96 10,02 7,82 7,52 6,66 5,84 5,79Μάρτ. 14,78 7,96 7,57 3,18 3,08 10,02 7,45 7,56 6,62 5,80 5,78Απρ. 14,77 7,86 7,40 3,08 2,92 9,99 7,61 7,49 6,78 5,96 5,75Μάιος 14,73 7,70 7,60 2,84 2,76 9,96 7,61 7,45 6,52 5,37 5,53Ιούν. 14,63 6,63 6,84 2,80 2,74 9,60 7,40 7,43 6,62 6,01 5,54Ιούλ. 14,64 7,50 7,28 2,85 2,72 9,53 8,05 7,42 6,47 5,72 5,55Αύγ. 14,68 8,41 8,33 2,89 2,74 9,54 7,34 7,36 6,49 5,49 5,54Σεπτ. 14,66 7,40 7,47 2,93 2,76 9,37 7,14 7,20 6,63 5,93 5,56Οκτ. 14,86 7,51 7,62 2,85 2,77 9,36 6,95 7,19 6,40 6,14 5,61Νοέµ. 14,66 7,32 7,60 2,75 2,68 9,23 7,15 7,29 6,20 5,80 5,50∆εκ. 14,62 7,16 7,35 2,81 2,78 9,34 6,79 7,29 6,06 4,73 5,12

2014 Ιαν. 14,72 7,98 8,17 2,70 2,70 9,20 7,76 7,24 6,32 6,00 5,66Φεβρ. 14,71 7,80 7,94 2,73 2,73 9,17 6,66 7,23 6,17 5,88 5,40Μάρτ. 14,65 7,81 7,89 2,95 2,86 9,15 6,99 7,23 6,04 5,57 5,46Απρ. 14,86 7,69 7,83 3,03 2,97 9,12 6,55 7,22 6,19 6,64 5,82


CYAN

BLACK

YELLOW

MAGENTA

ISSN: 1108 - 2305

ΤΡΑΠ

ΕΖΑ

ΤΗΣ

ΕΛΛΑΔΟ

ΣΕΥ

ΡΩ

ΣΥΣ

ΤΗΜ

ΑΙΟ

ΥΝ

ΙΟΣ 2

014

ΝΟ

ΜΙΣ

ΜΑΤ

ΙΚΗ

ΠΟ

ΛΙΤ

ΙΚΗ

20

13 -

20

14

ΙΟΥΝΙΟΣ2014

ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΠΟΛΙΤΙΚΗ2013 - 2014

Νομισματική Πολιτική 2013-2014

Documents

Transcript of Νομισματική Πολιτική 2013-2014