Ε

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Θέμα:

«ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΑΜΕΑ ΣΕ ΚΤΙΡΙΑΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ

ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΓΕΔΔ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΕΛΕΓΚΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ»

ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΑΜΑΤΑΚΗ

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΣΕΡΓΙΟΣ ΔΡΟΣΟΣ

Γ΄ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ

ΑΘΗΝΑ 2010

Θέμα:

«ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΑΜΕΑ ΣΕ ΚΤΙΡΙΑΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ

ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΓΕΔΔ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΕΛΕΓΚΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ»

i

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

σελίδα

Πίνακας συντμήσεων και συντομογραφιών ………………………………………. 1

Περίληψη ………………………………………………………………………………….. 3

Abstract ……………………………………………………………………………………. 5

Εισαγωγή ………………………………………………………………………………….. 7

Κεφάλαιο 1 : Προσβασιμότητα

1.1. Η εξέλιξη της αντίληψης για την αναπηρία- αναπηρία και περιβάλλον ………………. 11

1.2. Ποιους αφορά η προσβασιμότητα; Προσδιορισμός των ειδικών αναγκών …………… 13

1.3. Κατηγορίες ΑμεΑ ……………………………………………………………………... 14

1.4. Η θέση της διεθνούς κοινότητας, η ευρωπαϊκή διάσταση και η ελληνική θέση

για την αναπηρία και την προσβασιμότητα …………………………………………... 15

1.5. Ανάγκη συνέπειας στις δράσεις- οριζόντια και κατακόρυφη διάχυση ………………... 19

1.6. Δίκτυα προσβασιμότητας- «προσβάσιμες αλυσίδες» …………………………………. 20

1.7. Η ελληνική πραγματικότητα

1.7.1. Καταγραφή ΑμεΑ …………………………………………………………….. 20

1.7.2. Η σχέση των ΑμεΑ με τα κτίρια δημοσίων υπηρεσιών- Αξιολόγηση

υποδομών ……………………………………………………………………... 21

1.8. Κύρια σημεία που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ώστε να θεωρούνται

προσβάσιμα τα κτίρια και οι υποδομές ……………………………………………….. 22

1.8.1. «Προσεγγίζω- εισέρχομαι» …………………………………………………… 23

1.8.2. «Κυκλοφορώ- μετακινούμαι» ………………………………………………… 23

1.8.3. «Χρησιμοποιώ» ………………………………………………………………. 23

Κεφάλαιο 2 : Μεθοδολογία Ελέγχου

2.1. Προσβασιμότητα και έλεγχος- Η συμβολή του ΓΕΔΔ και άλλων ελεγκτικών

σωμάτων ………………………………………………………………………………. 25

ii

2.2. Αντικείμενα εξέτασης ανά τομέα ελέγχου

Α. Κτιριακές υποδομές ……………………………………………………………… 31

Β. Εξωτερικοί χώροι ………………………………………………………………… 48

Γ. Μεταφορές ……………………………………………………………………….. 49

Κεφάλαιο 3 : Μελέτη περίπτωσης - «Τήρηση τεχνικών προδιαγραφών πρόσβασης σε κτίρια ΟΤΑ: Δημαρχείο Περάματος»

3.1. Εισαγωγικοί σχολιασμοί ………………………………………………………………. 52

3.2. Πορίσματα επιτόπιου ελέγχου ………………………………………………………… 53

3.3. Προτάσεις για τη διασφάλιση της προσβασιμότητας στο Δημαρχείο Περάματος

Αττικής........................................................................................................................... 61

Κεφάλαιο 4 : Συμπεράσματα, προτάσεις και προοπτικές

4.1. Γενικά συμπεράσματα …………………………………………………………………. 66

4.2. Προτάσεις και προοπτικές για τη βελτίωση της προσβασιμότητας στην Ελλάδα …….. 68

Πίνακας εικονογράφησης …………………………………………………………….. 72

Βιβλιογραφία ……………………………………………………………………………. 73

Σχετική βιβλιογραφία …………………………………………………………………. 79

Παραρτήματα …………………………………………………………………………… 80

1. Ορισμοί βασικών εννοιών

2. Ερωτηματολόγιο για τον έλεγχο της προσβασιμότητας (Τύπος Α- Κτιριακές

υποδομές) συμπληρωμένο βάσει της μελέτης του Δημαρχείου Περάματος

1

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ

ΑΜΕΑ : Άτομα με Ειδικές Ανάγκες(ΑμΕΑ) (με την αναθεώρηση του Συντάγματος το 2001 ο

όρος έχει μεταβληθεί και καθιερωθεί ως Άτομα με Αναπηρίες -ΑμεΑ)

βλ. : βλέπε

ΓΕΔΔ : Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης

ΓΟΚ : Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός

Δ΄ ΚΠΣ : Τέταρτο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης

ΔΣΠ : Διεθνές Σύμβολο Πρόσβασης

ΕΕ : Ευρωπαϊκή Ένωση

ΕΘΕΛ Α.Ε. : Εταιρεία Θερμικών Λεωφορείων Ανώνυμη Εταιρεία

ΕΚ : Ευρωπαϊκή Κοινότητα

εκ. : εκατοστόμετρα

ΕΠΕΑΕΚ : Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Αρχική Επαγγελματική

Κατάρτιση»

ΕΣΑΜΕΑ : Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες (Πλέον: Εθνική

Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία)

ΚΕΔ : Κτηματική Εταιρεία Δημοσίου

μ. : μέτρα

Ν. : Νόμος

ΝΠΔΔ : Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου

ΝΠΙΔ : Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου

ΟΑΣΘ : Οργανισμός Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης

ΟΗΕ: Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών

2

ΟΣΕ : Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδος

ΟΤΑ : Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης

ΠΔ. : Προεδρικό Διάταγμα

ΣΕΕΔΔ : Σώμα Επιθεωρητών- Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης

ΣΕΥΠ : Σώμα Επιθεωρητών Υγείας- Πρόνοιας

ΥΠΕΣ/ΓΓΔΔ&ΗΔ : Υπουργείο Εσωτερικών/ Γενική Γραμματεία Δημόσιας Διοίκησης και

Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης

ΥΠΕΣΔΔΑ : Υπουργείο Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης

ΥΠΕΧΩΔΕ : Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων

ΦΕΚ : Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως

CD : Compact Disc

COM: (European) Commission

DVD : Digital Versatile Disc

ESC: European Social Charter

EUROSTAT : European Statistics

G.A. Resol. : General Assembly Resolution

WC : Water Closet

WHO.: World Health Organization

3

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η προσβασιμότητα- η δυνατότητα κάθε ατόμου, ανεξαρτήτως ηλικίας και φυσικής

κατάστασης να προσεγγίσει και να χρησιμοποιήσει αυτόνομα και με ασφάλεια τις

προσφερόμενες υποδομές και υπηρεσίες- αποτελεί το «κλειδί» για την άρση του αποκλεισμού

των ατόμων με αναπηρία και τη διασφάλιση της ελευθερίας επιλογών σε κάθε στιγμή της

ζωής τους, προσφέροντας ταυτόχρονα βελτίωση στην ποιότητα ζωής του συνόλου των

πολιτών. Παρά το σύνολο των θεωρητικών τοποθετήσεων και της στοχοθεσίας που

εμφανίζονται σχετικά με το ζήτημα αυτό, η παρούσα έρευνα αναδεικνύει το χάσμα που

υφίσταται μεταξύ αυτών και της ουσιαστικής επιβολής και εφαρμογής τους, όσον αφορά στις

προδιαγραφές που πρέπει να πληρούνται προκειμένου μία υποδομή να λογίζεται ως

προσβάσιμη για το σύνολο του πληθυσμού. Το κενό αυτό σκοπεύει να καλύψει η χρήση της

Μεθοδολογίας Ελέγχου Προσβασιμότητας Δημοσίων Υπηρεσιών και Υποδομών, ένα

εγχειρίδιο το οποίο καταρτίστηκε με την πολύτιμη συμβολή του ΓΕΔΔ και άλλων ελεγκτικών

σωμάτων. Με βάση το εν λόγω εγχειρίδιο πραγματοποιείται η καταγραφή των τεχνικών

προδιαγραφών προσβασιμότητας και η αποσαφήνιση του νομοθετικού πλαισίου που διέπει το

ζήτημα αυτό όσον αφορά στα κτίρια τα οποία στεγάζουν Δημόσιες Υπηρεσίες/ Φορείς.

Βάσει επιτόπιου ελέγχου, πραγματοποιούμενου στο Δημαρχείο του Περάματος

Αττικής, ο οποίος κάλυψε τις παραμέτρους που τίθενται προς έλεγχο σύμφωνα με τη

διαδικασία που προβλέπεται στη Μεθοδολογία Ελέγχου Προσβασιμότητας, διαπιστώθηκε ότι

ο βαθμός κατά τον οποίο το ζήτημα της προσβασιμότητας έχει υπεισέλθει στην ελληνική

νοοτροπία κατά το σχεδιασμό δημοσίων κτιρίων δεν κρίνεται ικανοποιητικός. Παρατηρείται

εν προκειμένω η απόκλιση από την ιδεατή κατάσταση και ακολούθως προτείνεται η

κατεύθυνση προς την οποία θα μπορούσε να κινηθεί η διαμόρφωση του εν λόγω χώρου

προκειμένου να καταστεί προσβάσιμος.

Η εξέλιξη της «κοινωνικής προσέγγισης» της αναπηρίας οδήγησε στη

συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι τα προβλήματα που τη συνοδεύουν αποτελούν συνέπεια

της αδυναμίας της κοινωνίας να λάβει υπόψη της τις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία,

δεδομένου του σχεδιασμού του περιβάλλοντος βάσει του προτύπου του αρτιμελούς ατόμου.

Προς την κατεύθυνση της εξομάλυνσης της εν λόγω κατάστασης θεωρείται σκόπιμη η κατά

το δυνατό συντομότερη εισαγωγή της διάστασης της προσβασιμότητας σε κάθε πρότυπο

4

σχεδιασμού και σε κάθε πολιτική επιτυγχάνοντας τη διάχυση και τη συνέχεια κάθε

αναλαμβανόμενης δράσης προκειμένου να διασφαλίζεται η δημιουργία δικτύων

προσβασιμότητας. Ο επανέλεγχος της ισχύουσας νομοθεσίας σχετικά με την προσβασιμότητα

όλων των υποδομών, η εναρμόνισή της με τις σχετικές κοινοτικές οδηγίες, καθώς και η

συμπλήρωσή της με τη θέσπιση αυστηρών χρονοδιαγραμμάτων εφαρμογής των μέτρων και

προστίμων σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης των υπόχρεων αποτελούν μέτρα τα οποία θα

συνεισέφεραν στη διασφάλιση των απαραίτητων συνθηκών προσβασιμότητας στην Ελλάδα.

Προς την ίδια κατεύθυνση θα μπορούσε να κινηθεί η θεσμοθέτηση της ακριβούς διαδικασίας

με την οποία τα ελεγκτικά σώματα προβλέπεται να επεμβαίνουν διενεργώντας ελέγχους

βάσει της Μεθοδολογίας Ελέγχου Προσβασιμότητας παράγοντας απτά αποτελέσματα προς

την κατεύθυνση της δημιουργίας μίας κοινωνίας προσβάσιμης σε όλους.

Αρωγό του όλου εγχειρήματος μπορεί να αποτελέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω των

ΚΠΣ, υπό την προϋπόθεση της ένταξης του κριτηρίου της προσβασιμότητας ως κριτηρίου

επιλεξιμότητας και χρηματοδότησης των έργων σε όλα τα τομεακά και περιφερειακά

προγράμματα. Μέσω μίας σειράς παρεμβάσεων, η νέα αντίληψη στο σχεδιασμό των κτιρίων,

πέρα από την άρση των εμποδίων για το σύνολο των πολιτών θα είναι σε θέση να αποτελέσει

και μία αναθεώρηση του τρόπου ζωής τους, δίνοντας νέα συσχέτιση ανάμεσα σε αυτό που

θεωρείται ατομικό πρόβλημα και στη συλλογική ευθύνη.

5

ABSTRACT

Accessibility- the right that any person should have, regardless of his age and

physical ability, to reach and use any facilities and services offered in an independent and safe

way- constitutes the “key element” in order to “lift the blockade” that disabled people suffer

from, ensuring their freedom of choice in every aspect of their lives. Meanwhile, accessibility

contributes to the improvement of any citizen’s quality of life. Despite any theoretical (and

ethical) views that have been presented so far on the subject as well as the targets set as far as

accessibility is concerned, the present research reveals the gap between the former and their

effective implementation as to the requirements that have to be met so as a facility to be

considered accessible for the total of the population. Methodology of Accessibility Control in

Public Services and Facilities is a manual designed upon the valuable contribution of General

Inspector of Public Administration and other inspecting corpora, that aims to bridge the afore-

mentioned gap.

Evidence based on a spot check carried out in the Town Hall of Perama Attikis, a

check that covered the parameters set to control according to the process provided in the

Methodology of Accessibility Control show that the degree in which accessibility matters

have entered into greek mentality while designing public buildings is noted as rather

insufficient. Therefore, deviation between ideal and existing situation is observed and

directions are suggested, so that the Town Hall and its surrounding space could be rendered

fully accessible.

Taken for granted that urban environment has been designed upon the model of

able-bodied people, the development of “social approach” has led to the consciousness of the

fact that the main root of the problems surrounding disability is society’s weakness to take

into account the needs of disabled people. It is strongly suggested for the above discrepancies

to fade out that disability dimension in every design policy undertaken should be included.

Thus, a continuous accessibility network could be ensured. Reassessment of current

legislation concerning accessibility to all facilities and its adjustment to the relevant EU-

instructions, as well as the enactment of strict time-schedules and fines in case of non-

compliance are measures that could ensure the existence of accessibility conditions in Greece.

Furthermore, the enactment of an exact procedure according to which the inspecting corpora

6

are entitled to intervene holding inspections based on the Methodology of Accessibility

Control could bring about obvious results towards the establishment of a society accessible to

all.

EU could be a supporter of this attempt through the Community Support

Frameworks. This could be brought into practice with the integration of accessibility criteria

as a perquisite criterion of eligibility and funding of projects of every sectoral and regional

programme. Through a series of interventions, the new concept in building design would be

able to remove the obstacles that every citizen encounters. Through this procedure a review of

every citizen’s life would be possible, providing a new correlation between what is considered

to be an individual problem and collective responsibility.

7

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το ζήτημα της προσβασιμότητας επηρεάζει άμεσα ένα μεγάλο τμήμα του

πληθυσμού, δεδομένου ότι από τα τεχνικά χαρακτηριστικά και το σχεδιασμό του δομημένου

περιβάλλοντος εξαρτάται η δυνατότητα αυτόνομης και ασφαλούς μετακίνησης κάθε ατόμου

το οποίο αντιμετωπίζει κάποιας μορφής αναπηρία. Αφορμή για την εκπόνηση της παρούσας

μελέτης αποτέλεσε η ολοένα συχνότερη παρατήρηση φαινομένων τα οποία μειώνουν την

ανθρώπινη αξιοπρέπεια θέτοντας την τήρηση της αρχής της ίσης μεταχείρισης των πολιτών

υπό σοβαρή αμφισβήτηση και καθιστούν ολοένα επιτακτικότερη την ανάγκη

δραστηριοποίησης προκειμένου να εξαλειφθούν παρόμοια φαινόμενα.

Σκοπό της παρούσας έρευνας αποτελεί η ανάδειξη της σημασίας και του τρόπου με

τον οποίο μπορεί να πραγματοποιηθεί η διαμόρφωση του συνόλου των εσωτερικών χώρων

ενός κτιρίου προκειμένου να εξυπηρετεί το σύνολο του πληθυσμού. Για το λόγο αυτό

πραγματοποιείται ο πρώτος καταγεγραμμένος έλεγχος σε υφιστάμενο κτίριο το οποίο

στεγάζει δημόσια υπηρεσία, με βάση την αναλυόμενη Μεθοδολογία Ελέγχου

Προσβασιμότητας. Στόχος είναι η συμβολή στην προσπάθεια που έχει ξεκινήσει

προκειμένου να επέλθει η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι η διαμόρφωση των χώρων

πληρώντας ορισμένες προϋποθέσεις αποτελεί υποχρέωση της κάθε κοινωνίας η οποία

πρεσβεύει τις αρχές της δημοκρατίας, της ισότητας και της τήρησης των ανθρωπίνων

δικαιωμάτων, δεδομένου ότι δε νοείται ισότητα χωρίς τη συμπερίληψη του συνόλου των

ατόμων που διαβιούν σε μία κοινωνία. Παρά το σύνολο των θεωρητικών τοποθετήσεων και

της στοχοθεσίας που εμφανίζονται σχετικά με το θέμα, η έρευνα αυτή στοχεύει στην

ανάδειξη του χάσματος που παρατηρείται μεταξύ αυτών και της ουσιαστικής επιβολής και

εφαρμογής τους, όσον αφορά στις προδιαγραφές που πρέπει να πληρούνται προκειμένου μία

υποδομή να λογίζεται ως προσβάσιμη για το σύνολο του πληθυσμού. Απώτερο στόχο

αποτελεί η κατάδειξη της υστέρησης που εμφανίζεται στο χώρο της Τοπική Αυτοδιοίκησης

σχετικά με την προσβασιμότητα αλλά και η διαπίστωση της προοπτικής προκειμένου να

καταστεί προπομπός της ανάπτυξης σχετικών δράσεων και προώθησης του ζητήματος της

ίσης μεταχείρισης προς όλους. Τα αποτελέσματα της έρευνας πρόκειται να παρουσιασθούν

σε εκπροσώπους του ΓΕΔΔ προκειμένου να υπάρχει μία πρώτη καταγραφή του τρόπου με

τον οποίο εφαρμόσθηκε στην πράξη το εργαλείο ελέγχου στην κατάρτιση του οποίου

συνέβαλλε το σώμα αυτό καθώς και άλλα ελεγκτικά σώματα.

8

Τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για τους σκοπούς της παρούσας μελέτης

περιλαμβάνουν τόσο πρωτογενείς όσο και δευτερογενείς πηγές. Η ανάπτυξη του θεωρητικού

πλαισίου της μελέτης βασίσθηκε κατά κύριο λόγο στην ανάλυση της υφιστάμενης

νομοθεσίας και εγκυκλίων σχετικά με το ζήτημα της προσβασιμότητας, τόσο σε εθνικό όσο

και σε κοινοτικό επίπεδο, στις ετήσιες εκθέσεις της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με

Αναπηρία, σε σχετικές αναλύσεις που συναντώνται στην ελληνική βιβλιογραφία καθώς και

σε στατιστικές και έρευνες πιστοποιημένων φορέων. Περαιτέρω συλλογή στοιχείων

εξασφαλίσθηκε μέσω ανάλυσης του εν λόγω ζητήματος με εκπρόσωπο του ΓΕΔΔ στην

Επιτροπή για τη διαμόρφωση κοινής μεθοδολογίας διαδικασιών ελέγχου προσβασιμότητας,

με την Πρόεδρο τοπικού Σωματείου ΑμεΑ καθώς και με στελέχη τεχνικής υπηρεσίας ΟΤΑ α΄

βαθμού.

Η μελέτη περίπτωσης που παρουσιάζεται πραγματοποιήθηκε με επιτόπια έρευνα

στο κτίριο όπου στεγάζεται το εξεταζόμενο Δημαρχείο και ακριβή μέτρηση και καταγραφή

της υφιστάμενης κατάστασης, ακολουθώντας τη διαδικασία ελέγχου όπως αυτή προβλέπεται

να πραγματοποιείται βάσει της Μεθοδολογίας Ελέγχου Προσβασιμότητας για τις κτιριακές

υποδομές. Κατά συνέπεια, η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε δεν περιορίζεται στην

αναζήτηση, συλλογή, ανάλυση και ταξινόμηση της σχετικής νομολογίας, βιβλιογραφικού

υλικού και σχετικών δικτυακών τόπων. Σημαντικές πληροφορίες αντλήθηκαν τόσο από τις

συνεντεύξεις των ανωτέρω προσώπων σχετικά με το ζήτημα, όσο και από την προσωπική

μέτρηση και επιτόπια αναζήτηση στοιχείων επ’αυτού.

Η προσπάθεια για τη διαλεύκανση των παραμέτρων που διέπουν το ζήτημα της

προσβασιμότητας στη χώρα μας ξεκίνησε σχετικά πρόσφατα. Επί του παρόντος, έχουν

πραγματοποιηθεί κάποια σημαντικά βήματα, υπολείπονται όμως και άλλα προκειμένου να

λειτουργήσει σωστά ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για τη διασφάλιση της προσβασιμότητας στο

σύνολο του δομημένου περιβάλλοντος. Η υπόθεση εργασίας την οποία πραγματεύεται η

παρούσα έρευνα αφορά στην αποσαφήνιση των τεχνικών προδιαγραφών προσβασιμότητας

των κτιρίων όπου στεγάζονται δημόσιες υπηρεσίες/ φορείς όπως αυτές τίθενται από τις

οδηγίες συμπλήρωσης του εγχειριδίου για τη Μεθοδολογία Ελέγχου της Προσβασιμότητας1

και ακολούθως στη διαπίστωση του εάν αυτές πληρούνται σε κτίριο όπου στεγάζεται ΟΤΑ α΄

βαθμού. Μέσω της επιτόπιας έρευνας σε τυχαία επιλεγμένο κτίριο όπου στεγάζεται

Δημαρχείο εξετάζεται ο βαθμός κατά τον οποίο το ζήτημα της προσβασιμότητας έχει

1 Μεθοδολογία Ελέγχου Προσβασιμότητας Δημοσίων Υπηρεσιών και Υποδομών, Υπ.Εσ./ΓΓΔΔ&ΗΔ, Αθήνα, Μάρτιος 2009

9

υπεισέλθει στην ελληνική νοοτροπία κατά το σχεδιασμό δημοσίων κτιρίων καθώς και η

κατεύθυνση προς την οποία πρέπει να κινηθεί η διαμόρφωση των χώρων προκειμένου αυτοί

να είναι προσβάσιμοι βάσει της Μεθοδολογίας Ελέγχου. Διαπιστώνεται παράλληλα η

συνεισφορά του εν λόγω εγχειριδίου κατά τη διενέργεια του ελέγχου. Η πολυπλοκότητα και

οι απαιτήσεις κατά το σχεδιασμό ενός προσβάσιμου κτιρίου αποτελούν πρόκληση για το

σύνολο των δημοσίων υπηρεσιών της χώρας, οι οποίες, κατά πλειοψηφία, δε διαθέτουν τις

απαραίτητες προδιαγραφές.

Προκειμένου να αποτυπωθούν οι βασικοί άξονες που διέπουν το ζήτημα της

προσβασιμότητας και τα τεχνικά χαρακτηριστικά τα οποία καθιστούν το δομημένο

περιβάλλον προσβάσιμο σε όλους, η διάρθρωση της παρούσας διπλωματικής εργασίας έχει

ως εξής: Το πρώτο κεφάλαιο αφιερώνεται στην παρουσίαση των γενικών εννοιών που

διέπουν το ζήτημα της προσβασιμότητας. Στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιείται η περιγραφή

της εξέλιξης της αντίληψης για την αναπηρία, ο προσδιορισμός των κατηγοριών των ΑμεΑ

καθώς και η διεθνής, ευρωπαϊκή και εθνική διάσταση του ζητήματος. Στο κεφάλαιο αυτό

υπογραμμίζεται η ανάγκη για συνέχεια και διάχυση των δράσεων σχετικά με την

προσβασιμότητα προκειμένου να δημιουργούνται δίκτυα προσβασιμότητας και γίνεται μία

προσπάθεια καταγραφής της ελληνικής πραγματικότητας σχετικά με τα ΑμεΑ και τα δημόσια

κτίρια και υποδομές. Τέλος, περιγράφονται τα κύρια σημεία που πρέπει να λαμβάνονται

υπόψη κατά το σχεδιασμό των κτιρίων και υποδομών προκειμένου αυτά να καθίστανται

προσβάσιμα.

Το δεύτερο κεφάλαιο αφιερώνεται στην παρουσίαση της Μεθοδολογίας Ελέγχου

Προσβασιμότητας Δημοσίων Υπηρεσιών και Υποδομών. Για το λόγο αυτό, στο πρώτο

υποκεφάλαιο περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο ο ΓΕΔΔ και άλλα ελεγκτικά σώματα

συνέβαλλαν στην προώθηση του ζητήματος της προσβασιμότητας και στην κατάρτιση του εν

λόγω εγχειριδίου, καθώς και οι σχετικές εγκύκλιοι που εξέδωσε του Υπουργείο Εσωτερικών

αναφορικά με το Πρόγραμμα Προσβασιμότητας στους Δήμους. Η μεθοδολογία Ελέγχου

Προσβασιμότητας πραγματεύεται το ζήτημα του ελέγχου της προσβασιμότητας στηριζόμενη

σε τρεις άξονες που αφορούν σε: κτιριακές υποδομές, εξωτερικούς χώρους και μεταφορές.

Στην παρούσα έρευνα έχει δοθεί έμφαση στην ανάπτυξη του ζητήματος της

προσβασιμότητας στις κτιριακές υποδομές δημοσίων υπηρεσιών. Ως εκ τούτου, στο επόμενο

υποκεφάλαιο παρουσιάζονται κωδικοποιημένα οι διαστάσεις των αμαξιδίων καθώς και οι

δυνατότητες που έχει ένα άτομο το οποίο χρησιμοποιεί αυτό το μέσο για τη μετακίνησή του.

Με βάση τα μεγέθη αυτά αναλύονται οι τεχνικές προδιαγραφές πρόσβασης για κάθε τμήμα

10

του χώρου, τα επιμέρους στοιχεία του εξοπλισμού και τις παρεχόμενες υπηρεσίες σε κάθε

κτίριο όπου στεγάζεται δημόσια υπηρεσία/ φορέας, όπως αυτές εξετάζονται κατά τη

διενέργεια του ελέγχου με βάση τη Μεθοδολογία Ελέγχου Προσβασιμότητας. Εν συνεχεία

πραγματοποιείται η συνοπτική αναφορά των τομέων εξέτασης κατά τον έλεγχο των λοιπών

δύο ζητημάτων που πραγματεύεται το εν λόγω εγχειρίδιο σχετικά με την προσβασιμότητα σε

εξωτερικούς χώρους και μεταφορές.

Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η μελέτη περίπτωσης του Δημαρχείου

Περάματος Αττικής, προκειμένου να διαπιστωθεί η τήρηση ή μη των προδιαγραφών

πρόσβασης σε κτίρια όπου στεγάζονται ΟΤΑ α΄ βαθμού. Στο σημείο αυτό παρατίθενται τα

πορίσματα που προέκυψαν από τη διενέργεια επιτόπιου ελέγχου με βάση την

προαναφερθείσα μεθοδολογία ελέγχου.

Η παρούσα μελέτη ολοκληρώνεται με το τέταρτο κεφάλαιο στο οποίο

αποτυπώνονται τα θεμελιώδη συμπεράσματα που απορρέουν από την προηγηθείσα ανάλυση.

Στο κεφάλαιο αυτό πραγματοποιείται καταγραφή ορισμένων προτάσεων αναφορικά με τη

διασφάλιση της προσβασιμότητας στο δομημένο περιβάλλον καθώς και της προοπτικής που

διαφαίνεται όσον αφορά στο εν λόγω ζήτημα στη χώρα μας και ειδικότερα στον τομέα των

δημοσίων υποδομών και υπηρεσιών. Εν συνεχεία πραγματοποιούνται ορισμένες προτάσεις

σχετικά με την αποκατάσταση της προσβασιμότητας σε ήδη υπάρχον κτίριο, βάσει της

μελέτης περίπτωσης που έχει προηγηθεί στο Δημαρχείο Περάματος Αττικής.

Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλονται πρωτίστως στον επιβλέποντα καθηγητή κ. Σέργιο

Δρόσο για την καθοδήγηση, τις πολύτιμες παρατηρήσεις του και την άψογη συνεργασία μας

κατά την εκπόνηση της παρούσας έρευνας. Ένα μεγάλο ευχαριστώ οφείλεται στην κ. Αμαλία

Μπασιά, Πρόεδρο του Σωματείου ΑμεΑ Χανίων για τις σημαντικές πληροφορίες και το

βιβλιογραφικό υλικό που μου παρείχε καθώς και στον κ. Θεοφάνη Κρουσταλάκη, Ειδικό

Επιθεωρητή στο ΓΕΔΔ, ο οποίος συνεισέφερε ουσιαστικά με τα πολύτιμα σχόλια και την

εμπειρία του κατά το σχεδιασμό της Μεθοδολογίας Ελέγχου Προσβασιμότητας.

11

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ

1.1. Η εξέλιξη της αντίληψης για την αναπηρία- αναπηρία και περιβάλλον

Η αναπηρία αποτελεί ένα πολυδιάστατο φαινόμενο. Η κλασική «ιατρική

προσέγγιση» (medical disability) τη συσχετίζει με την απώλεια, τη βλάβη ή την απόκλιση

από τις «φυσιολογικές» ψυχολογικές, κινητικές ή βιολογικές λειτουργίες του ανθρώπινου

σώματος(Έκθεση ΕΣΑΜΕΑ, 2003).Η προσέγγιση αυτή τοποθετεί τα προβλήματα που

συνοδεύουν την αναπηρία στο ίδιο το άτομο, αφού υποστηρίζει ότι οι δυσκολίες που

αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία στην καθημερινή τους ζωή είναι φυσικό επακόλουθο

των δικών τους λειτουργικών περιορισμών, αγνοώντας παντελώς την αλληλεπίδραση του

ατόμου με το περιβάλλον. Η διαχείριση του προβλήματος επικεντρώνεται αποκλειστικά και

μόνο στην ιατρική αποκατάσταση. Στην περίπτωση που η αποκατάσταση δεν είναι εφικτή, η

κοινωνική απομόνωση των ατόμων με αναπηρία θεωρείται αναπόφευκτη. Το μοντέλο αυτό

κυριάρχησε στο σχεδιασμό πολιτικών για την αναπηρία για πολλά χρόνια, παρέχοντας τη

θεωρητική τεκμηρίωση για την εφαρμογή πολιτικών (όπως, για παράδειγμα,

ιδρυματοποίηση) οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα την αποκοπή των ατόμων με αναπηρία από

τις κοινωνικές δραστηριότητες, οδηγώντας τα στον κοινωνικό αποκλεισμό και την

περιθωριοποίησή τους, καταστρατηγώντας ουσιαστικά τα ατομικά τους δικαιώματα (Έκθεση

ΕΣΑΜΕΑ, 2008).

Αντίθετα, η «κοινωνική προσέγγιση» της αναπηρίας εξετάζει το θέμα ως πρόβλημα

που δημιουργεί η ίδια η κοινωνία και κατά συνέπεια ως πρόβλημα πλήρους ένταξης των

ατόμων στην κοινωνία. Η προσέγγιση αυτή υποστηρίζει ότι τα προβλήματα που συνοδεύουν

την αναπηρία είναι συνέπεια της αδυναμίας της κοινωνίας να λάβει υπόψη της τις ανάγκες

των ατόμων με αναπηρία, δίνοντας παράλληλα έμφαση στη «διαφορά», στις «εύλογες

προσαρμογές», στον «καθολικό σχεδιασμό» («Design for All»), στα «δικαιώματα». Η

αναπηρία δεν θεωρείται ένα χαρακτηριστικό του ατόμου, αλλά μία «κοινωνική κατασκευή»,

ένα πλέγμα συνθηκών, οι περισσότερες εκ των οποίων οφείλονται στο κοινωνικό περιβ άλλον.

Τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις σε ιδεολογικό επίπεδο και ο σχεδιασμός του

περιβάλλοντος που βασίζεται στο πρότυπο του αρτιμελούς ατόμου, σε επίπεδο πρακτικής,

αποτελούν τα βασικά αίτια για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία στην

καθημερινή τους ζωή. Κατά συνέπεια η διαχείριση του προβλήματος απαιτεί κοινωνική

δράση και είναι ευθύνη της κοινωνίας να πραγματοποιήσει όλες εκείνες τις μετατροπές του

12

περιβάλλοντος που απαιτούνται για τη διασφάλιση της πλήρους συμμετοχής των ατόμων με

αναπηρία σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής(Έκθεση ΕΣΑ ΜΕΑ, 2005).

Ως «περιβάλλον» νοείται ο συνδυασμός των φυσικών, γεωγραφικών, βιολογικών,

κοινωνικών, πολιτιστικών και πολιτικών συνθηκών που περιβάλλουν ένα άτομο ή οργανισμό

καθορίζοντας τη μορφή και τη φύση της ζωής του (www.worldbank.org). Ο όρος «δομημένο

περιβάλλον», ειδικότερα, αναφέρεται στα αποτελέσματα των παρεμβάσεων του ανθρώπου

στο φυσικό περιβάλλον και περιλαμβάνει όλες τις κατασκευές, υποδομές, εξοπλισμούς και

υπηρεσίες που ο άνθρωπος σχεδιάζει και υλοποιεί.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η αναπηρία είναι ένα σύνθετο και

μεταβαλλόμενο φαινόμενο, το οποίο οφείλεται στην αλληλεπίδραση των προσωπικών

χαρακτηριστικών ενός ατόμου και των χαρακτηριστικών του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο

το άτομο αυτό ζει (WHO, 2001). Με βάση αυτή την προσέγγιση, ένα άτομο το οποίο έχει

κάποιο σωματικό μειονέκτημα μπορεί να βιώνει την αναπηρία σε ένα περιβάλλον ενώ σε ένα

άλλο όχι, ανάλογα με το εάν το περιβάλλον διαθέτει ή όχι εμπόδια αλλά και κατάλληλα

βοηθήματα. Για παράδειγμα, ένα άτομο με παραπληγία βιώνει συνθήκες κινητικής αναπηρίας

σε ένα μη προσβάσιμο περιβάλλον (το οποίο έχει εμπόδια) ή ακόμα και σε ένα προσβάσιμο

περιβάλλον εφόσον δε διαθέτει αμαξίδιο (απαραίτητο βοήθημα). Σε περίπτωση που το άτομο

αυτό κινείται συνεχώς σε προσβάσιμο περιβάλλον και υπάρχει πάντα διαθέσιμο αμαξίδιο, δε

θα αντιμετωπίζει κινητικούς περιορισμούς, παρόλο που τα σωματικά του χαρακτηριστικά

παραμένουν τα ίδια. Συνεπώς, αυτό που ρυθμίζει τη δυνατότητα κίνησης και κατ’ επέκταση

συμμετοχής του ατόμου στην κοινωνική ζωή δεν είναι η αναπηρία αλλά ο σχεδιασμός του

περιβάλλοντος και η σύγχρονη οργάνωση της κοινωνίας. Με τον τρόπο αυτό αναδεικνύεται η

άμεση σχέση του περιβάλλοντος και της αναπηρίας, αλλά και ο καθοριστικός ρόλος της

προσβασιμότητας, ως το χαρακτηριστικό εκείνο του περιβάλλοντος που σχετίζεται άμεσα με

την ποιότητα ζωής και τα ανθρώπινα δικαιώματα (ΕΣΑΜΕΑ, 2005).

Στην παραδοχή αυτή βασίζεται και μία άλλη προσέγγιση της αναπηρίας, η

«αρχιτεκτονική αναπηρία» (architectural disability), η οποία δε σχετίζεται άμεσα με την

ιατρική αναπηρία, καθώς υπάρχουν άτομα με ειδικές ανάγκες τα οποία δεν είναι περισσότερο

ευάλωτα στην αρχιτεκτονική αναπηρία απ’ότι οι σωματικά υγιείς. Η αρχιτεκτονική

αναπηρία αναδύεται όπου υπάρχουν κτιριακά εμπόδια και έτσι δεν επηρεάζει έναν

συγκεκριμένο πληθυσμό με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αναπηρίας, αλλά το σύνολο των

πολιτών που κάνουν χρήση των συγκεκριμένων κτιρίων. Η αρχιτεκτονική αναπηρία είναι

13

άμεσα συνυφασμένη με την έννοια των «αρχιτεκτονικών διακρίσεων», με την έννοια ότι ο

χρήστης ενός κτιρίου βρίσκεται σε μειονεκτική θέση από κάποιο στοιχείο του κτιρίου που

του προκαλεί αυτή τη μειονεξία, ενώ σε μία άλλη περίπτωση, μέσω ενός διαφορετικού

αρχιτεκτονικού σχεδιασμού θα μπορούσε να είχε χρησιμοποιηθεί ένα άλλο μέσο που δε θα

μείωνε τις ικανότητες του χρήστη. (Υπ.Υγείας και Πρόνοιας, 2001).

Παρά τις όποιες εξελίξεις σχετικά με την προσέγγιση του ζητήματος σε θεωρητικό

επίπεδο, δεν έχει διασφαλιστεί ακόμα η ανεμπόδιστη και ισότιμη πρόσβαση των ατόμων με

αναπηρία στις κοινωνικές δραστηριότητες, αφού ο υφιστάμενος σχεδιασμός του

περιβάλλοντος και των υπηρεσιών καλύπτει τις ανάγκες του μέσου χρήστη. Οι σύγχρονες

προσεγγίσεις για την αναπηρία προωθούν το σχεδιασμό του περιβάλλοντος, των υπηρεσιών

και των αγαθών με τέτοιο τρόπο ώστε να αίρονται όλα τα εμπόδια που υπάρχουν και να

εξυπηρετείται ισότιμα και χωρίς ειδικές προσαρμογές το σύνολο του πληθυσμού,

συμπεριλαμβανομένων και των εμποδιζόμενων ατόμων, εξασφαλίζοντας την

«προσβασιμότητα» για όλους.

Ως «προσβασιμότητα» ορίζεται το ποιοτικό χαρακτηριστικό του περιβάλλοντος, της

υπηρεσίας ή του αγαθού που επιτρέπει την ελεύθερη, αυτόνομη, ισότιμη και ασφαλή

πρόσβαση του χρήστη σε αυτό ανεξάρτητα από την ηλικία του, την ύπαρξη αναπηρίας, τα

φυσικά και λοιπά χαρακτηριστικά που διαθέτει (ύψος, δύναμη, καλή όραση και ακοή,

νοητική κατάσταση κ.λ.π.)(ΕΣΑΜΕΑ, 2008). Ο όρο αυτός, εκτός από τη διάσταση της

φυσικής πρόσβασης περικλείει και τη διάσταση της λειτουργικότητας (δυνατότητα χρήσης

της υπηρεσίας ή του αγαθού που το κάθε άτομο επιθυμεί), της επικοινωνίας (με την έννοια

της πληροφόρησης μέσω όλων των παρεχόμενων στοιχείων) και σχετίζεται άμεσα με την

αυτονομία και την ασφάλεια, οι οποίες εντέλει είναι οι καθοριστικές παράμετροι που

διασφαλίζουν σε κάθε άτομο την ελευθερία επιλογών σε κάθε στιγμή της ζωής του.

1.2. Ποιους αφορά η προσβασιμότητα; Προσδιορισμός των ειδικών

αναγκών

Εξετάζοντας τα άτομα σε σχέση με το σχεδιασμό των κτιρίων, δημοσίων και μη, και

γενικότερα σε σχέση με το σύνολο του δομημένου περιβάλλοντος, μπορεί να χρησιμοποιηθεί

ο όρος «εμποδιζόμενο άτομο», ο οποίος υποδηλώνει τη δυσκολία που αντιμετωπίζει το κάθε

14

άτομο εξαιτίας του λανθασμένου σχεδιασμού του περιβάλλοντος χώρου. Ο όρος αυτός

περιλαμβάνει το σύνολο των ατόμων τα οποία αντιμετωπίζουν κάποιας μορφής δυσκολία

κατά την κίνηση, όπως τα Άτομα με Ειδικές Ανάγκες (ΑμΕΑ), οι ηλικιωμένοι, οι έγκυες

γυναίκες, τα παιδιά καθώς και άτομα που χρησιμοποιούν οποιουδήποτε τύπου αμαξίδια. Στην

κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται και τα άτομα που πάσχουν από μερική ή ολική απώλεια

δυνατότητας αντίληψης και επικοινωνίας ή τα άτομα με περιορισμένη επαφή με το

περιβάλλον και αδυναμία αυτόνομης δράσης και αντίδρασης στα εμπόδια ή τους κινδύνους

λόγω χρήσης διαφόρων ουσιών.

Βάσει μελέτης που πραγματοποιήθηκε από το Γραφείο Μελετών για τα άτομα με

αναπηρία του ΥΠΕΧΩΔΕ, η προσβασιμότητα αφορά άμεσα στο 12% του

πληθυσμού(ποσοστό που περιλαμβάνει αποκλειστικά τα άτομα με αναπηρία), είναι ιδιαίτερα

ευπρόσδεκτη από το 46% του πληθυσμού (ποσοστό που περιλαμβάνει εκτός από τα άτομα με

αναπηρία και τις άλλες πληθυσμιακές ομάδες που αναφέρθηκαν), ενώ επηρεάζει αισθητά και

άμεσα το καθημερινό αίσθημα ασφάλειας του συνόλου του πληθυσμού, αποτελώντας έτσι

προστιθέμενη αξία ποιοτικής διαβίωσης (ΥΠΕΧΩΔΕ, 1997). Παρόλο που η προσβασιμότητα

έχει ταυτιστεί με τα άτομα με αναπηρία, για τα οποία πράγματι αποτελεί την ικανή και

αναγκαία συνθήκη αυτόνομης, ασφαλούς και αξιοπρεπούς διαβίωσης, στην πραγματικότητα

αφορά στο σύνολο του πληθυσμού.

Ο ορισμός των Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες είναι εξαιρετικά δυσχερής, καθώς τα

άτομα αυτά δεν αποτελούν μία ομοιογενή ομάδα, εξαιτίας της ύπαρξης διαφόρων ειδών

αναπηριών. Παράλληλα, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι ένα άτομο μπορεί κατά τη διάρκεια

οποιουδήποτε σταδίου της ζωής του να χαρακτηριστεί ως ΑμΕΑ είτε παροδικά είτε μόνιμα,

εξαιτίας μίας ασθένειας (χρόνιες παθήσεις όπως η νεφρική ανεπάρκεια ή η μεσογειακή

αναιμία), ενός ατυχήματος, λόγω προχωρημένης ηλικίας ή και για οποιονδήποτε άλλο λόγο

(όπως, για παράδειγμα λόγω ψυχικής αναπηρίας) ο οποίος μπορεί να το καταστήσει ανίκανο

να λειτουργήσει σε αυτόνομη βάση μέσα στον κοινωνικό περίγυρο.

1.3. Κατηγορίες ΑμΕΑ

Σε σχέση με την προσβασιμότητα δημοσίων κτιρίων και χώρων, τα Άτομα με

Ειδικές Ανάγκες διακρίνονται στα άτομα με κινητικά προβλήματα, με δυσκολία στην όραση,

15

με δυσκολία στην ακοή και με δυσκολία στην αντίληψη και την επικοινωνία (Υπ.Υγείας και

Πρόνοιας, 2001)

Άτομα με κινητικά προβλήματα: Άτομα με αδύναμα ή παράλυτα μέλη, με δυσκαμψία

ή έλλειψη μελών του σώματος, προσωρινά τραυματισμένοι κ.λ.π. Τα παραπάνω

κινητικά προβλήματα μπορεί να παρουσιάστηκαν εκ γενετής ή να είναι επίκτητα,

προκληθέντα από ατυχήματα κατά τη διάρκεια ζωής του ατόμου.

Άτομα με δυσκολία στην όραση: Τα άτομα αυτά ταξινομούνται σε δύο κατηγορίες

σύμφωνα με το βαθμό της οπτικής οξύτητας και του εύρους του οπτικού τους πεδίου

(ιατρική ταξινόμηση), σε τυφλά ή μερικώς βλέποντες.

Άτομα με δυσκολία στην ακοή. Τα άτομα αυτά μπορεί να παρουσιάσουν βαρηκοΐα ή

κώφωση. Η βαρηκοΐα αναφέρεται στη μείωση ή εξασθένηση της ακουστικής

οξύτητας, ενώ η κώφωση αποτελεί τη δυσλειτουργία που αλλοιώνει την ποιότητα και

την ένταση της ηχητικής αντίληψης και ως αποτέλεσμα το άτομο αδυνατεί να

συλλάβει τα ακουστικά ερεθίσματα. Συνήθως η κώφωση συνοδεύεται και από αλαλία,

δεδομένου ότι η γλώσσα αναπτύσσεται κυρίως με την ακοή.

Άτομα με νοητική στέρηση. Τα άτομα αυτά παρουσιάζουν μία σημαντική, κάτω του

μέσου όρου, γενική νοητική λειτουργία που εμφανίζεται ταυτόχρονα με προβλήματα

στην προσαρμοστική συμπεριφορά (όπως άτομα με αυτισμό, σύνδρομο down, κ.λ.π.)

1.4. Η θέση της διεθνούς κοινότητας, η ευρωπαϊκή διάσταση και η

ελληνική θέση για την αναπηρία και την προσβασιμότητα

Το 1975, η Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, ψήφισε τη

Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Αναπηρία,(G.A. Resol.3447, 1975) η οποία

αποτελεί συνέπεια της εγγύησης των κρατών-μελών του ΟΗΕ για τη δραστηριοποίησή τους

προς την κατεύθυνση της προαγωγής του επιπέδου ζωής των ατόμων με αναπηρία. Με το

Παγκόσμιο Πρόγραμμα Δράσης για τα άτομα με αναπηρία (G.A. Resol.37/52,1982) ορίζεται

για πρώτη φορά η αναπηρία ως αποτέλεσμα της σχέσης μεταξύ των ατόμων με αναπηρία και

του περιβάλλοντος. Αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι για την επίτευξη της ισότητας των

ευκαιριών είναι αναγκαία η λήψη μέτρων που ξεπερνούν τα παραδοσιακά μέτρα

16

αποκατάστασης, αφού το περιβάλλον είναι εκείνο που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την

επίδραση της αναπηρίας στην καθημερινή ζωή του ατόμου.

Οι Πρότυποι Κανόνες για την Εξίσωση των Ευκαιριών για τα Άτομα με Αναπηρία

(G.A. Resol.48/96, 1993) είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιων διεργασιών και σειράς κειμένων

τα οποία έχουν υιοθετηθεί από διεθνείς οργανισμούς, αποτελώντας τη θεωρητική βάση για τη

διατύπωση των πρότυπων κανόνων. Οι κανόνες αυτοί υιοθετήθηκαν από το Ελληνικό

Κοινοβούλιο με το Νόμο 2430/1996 2. Βασικός στόχος των Κανόνων είναι η διασφάλιση για

τα άτομα με αναπηρία των ίδιων δικαιωμάτων και υποχρεώσεων με όλα τα υπόλοιπα μέλη

της κοινωνίας. Η επίτευξη αυτού του στόχου προϋποθέτει την άρση του συνόλου των

εμποδίων τα οποία καθιστούν δυσχερή την πλήρη συμμετοχή τους στις κοινωνικές

δραστηριότητες και δεν τους επιτρέπουν να απολαμβάνουν θεμελιώδεις ελευθερίες και να

ασκούν τα δικαιώματά τους. Οι κανόνες αυτοί τυποποιούν σε συγκροτημένο πλαίσιο ένα

μεγάλο αριθμό υποδείξεων σε τομείς αποφασιστικής σημασίας για την προστασία, την

ποιότητα ζωής και την επίτευξη πλήρους συμμετοχής και ισότητας των ατόμων με αναπηρία.

Επιπλέον, συνιστούν ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο τεχνικής υποστήριξης για το

σχεδιασμό και την υλοποίηση της πολιτικής σχετικά με την αναπηρία σε εθνικό επίπεδο. Οι

Πρότυποι αυτοί Κανόνες δεν είναι δεσμευτικοί, ωστόσο εκφράζουν την ηθική και πολιτική

δέσμευση των κρατών μελών προκειμένου να αναλάβουν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για

την εξίσωση των ευκαιριών για τα άτομα που φέρουν μίας μορφής αναπηρία.

Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία

ψηφίστηκε το 2006 από την ολομέλεια της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών και

ένα χρόνο αργότερα προσυπογράφθηκε από 82 κράτη-μέλη του ΟΗΕ-μεταξύ των οποίων και

η Ελλάδα. Η Σύμβαση αυτή αποτελεί ένα νομικά δεσμευτικό μέσο και ως τέτοιο αναμένεται

να αποτελέσει ίσως την πιο σημαντική πρωτοβουλία στην ιστορία της διεθνούς πολιτικής για

την αναπηρία, αναγνωρίζοντας επίσημα για πρώτη φορά την αναπηρία ως ζήτημα

ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

2 Μετά την υιοθέτηση των Πρότυπων Κανόνων έχουν δραστηριοποιηθεί αρκετά Υπουργεία με σκοπό την άρση των σχετικών εμποδίων. Ενδεικτικά αναφέρεται η θετική εφαρμογή της εγκυκλίου του Υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης(ΔΙΑΔΠ/26534/2-12-1996), σύμφωνα με την οποία οι φορείς του Δημόσιου Τομέα, υλοποιώντας τις οδηγίες Σχεδιασμού για Άτομα με Ειδικές Ανάγκες του ΥΠΕΧΩΔΕ, εξασφαλίζουν απρόσκοπτη και ασφαλή πρόσβαση στα νέα κτίρια ή σε αυτά που αναδιαρρυθμίζονται.

17

Ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης (ESC 1961/1999)3 αναφέρεται στις υποχρεώσεις

των συμβαλλόμενων μερών προκειμένου να εγγυώνται στα άτομα με αναπηρία την

αποτελεσματική άσκηση του δικαιώματος στην αυτονομία, την κοινωνική αποκατάσταση και

τη συμμετοχή στην κοινωνική ζωή, λαμβάνοντας τα κατάλληλα μέτρα προς την επίτευξη των

υποχρεώσεων αυτών.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει την αναπηρία ως μία κοινωνική κατασκευή,

τονίζει τους περιβαλλοντικούς φραγμούς ως το αίτιο που εμποδίζει την πλήρη συμμετοχή των

ατόμων με αναπηρία στην κοινωνία και θεωρεί ότι αυτοί πρέπει να εξαλειφθούν,

επισημαίνοντας την κρισιμότητα της προσβασιμότητας του περιβάλλοντος (Ίσες ευκαιρίες

για τα άτομα με αναπηρίες, COM (2003) 650). Δεδομένου ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση κινείται

προς την κατεύθυνση του συσχετισμού της χορήγησης των κοινωνικών κονδυλίων με την

προσβασιμότητα, έγινε πρόσφατα δεκτός ο όρος που τέθηκε στην έκθεση για το Δ΄ ΚΠΣ, ο

οποίος θέτει ως ρητή προϋπόθεση για τη χρηματοδότηση τομεακών και περιφερειακών

προγραμμάτων δράσης μέσω των Ταμείων, την εξασφάλιση της προσβασιμότητας για ΑμεΑ.

Προς την κατεύθυνση αυτή κινείται και ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της

Ευρωπαϊκής Ένωσης,ο Κοινοτικός Χάρτης των Θεμελιωδών Κοινωνικών Δικαιωμάτων των

Εργαζομένων, όπως και η ίδια η ιδρυτική Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και η Οδηγία

2000/78 του Συμβουλίου4.

Η Ελλάδα έχει επικυρώσει τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη5, και έχει υπογράψει

την αναθεωρημένη μορφή του, χωρίς όμως να την έχει επικυρώσει. Το ίδιο ισχύει και για τη

Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ανθρώπων με Αναπηρία. Μέσω του Νόμου

2643/1998 ρυθμίζονται ζητήματα που αφορούν στη «Μέριμνα για την απασχόληση

προσώπων ειδικών κατηγοριών» (ΦΕΚ 220 Α’/28.09.1998).

Σε εθνικό επίπεδο τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία αναγνωρίζονται σε σειρά

άρθρων του Συντάγματος της Ελλάδος(1975/1986/2001)6. Το άρθρο του Συντάγματος με τη

σαφέστερη αναφορά στα άτομα με αναπηρία είναι το Άρθρο 21, το οποίο στην παράγραφο 6

ορίζει ότι «τα άτομα με αναπηρία έχουν δικαίωμα να απολαμβάνουν μέτρων που

εξασφαλίζουν την αυτονομία, την επαγγελματική ένταξη και τη συμμετοχή τους στην 3 Ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης του 1961 αναθεωρήθηκε το 1996(Υπογραφή: Στρασβούργο 3/5/96, θέση σε ισχύ 1/7/99). 4 Η οποία ενσωματώθηκε στην ελληνική νομοθεσία μέσω του Νόμου 3304/2005. 5 Κυρωτικός Νόμος 1426/1984, ΦΕΚ Τ.Α’32 6 Το αναθεωρημένο Σύνταγμα της Ελλάδος (2001) έχει καθιερώσει τον όρο «άτομα με αναπηρίες» (αντί του όρου «άτομα με ειδικές ανάγκες»), ως εκ τούτου, εφεξής θα αναφέρεται ο όρος «άτομα με αναπηρίες»(ΑμεΑ) όταν δεν πρόκειται για θεσμοθετημένη δράση ή πρόγραμμα το οποίο φέρει τον όρο «άτομα με ειδικές ανάγκες».

18

κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας». Κατά συνέπεια, οποιαδήποτε πράξη ή

κατάσταση στρέφεται κατά της αυτονομίας και της δυνατότητας συμμετοχής των ατόμων με

αναπηρία στα κοινωνικά δρώμενα παραβιάζει συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα και

θεμελιώνει δικαίωμα προσφυγής στην ελληνική δικαιοσύνη. Είναι, συνεπώς, αυτονόητο ότι

με βάση το παραπάνω άρθρο του Συντάγματος, η έλλειψη προσβασιμότητας υποδομών,

υπηρεσιών και αγαθών, δεδομένου ότι συνεπάγεται εμποδισμό-άρα παρακώλυση της

αυτονομίας- και αδυναμία συμμετοχής, είναι αντισυνταγματική πράξη και γεννά αγώγιμο

δικαίωμα.

Το Γραφείο Μελετών για Άτομα με Ειδικές Ανάγκες του ΥΠΕΧΩΔΕ, στο πλαίσιο

της προσπάθειας που έχει αναλάβει για την προώθηση της δυνατότητας αυτόνομης

διακίνησης και διαβίωσης όλων των πολιτών, συνέστησε ομάδες εργασίας από τεχνικούς -

εκπροσώπους διαφόρων Υπουργείων και Φορέων, οι οποίες, κατά το χρονικό διάστημα 1986

- 1990, συνέταξαν τις «Οδηγίες Σχεδιασμού για την Αυτόνομη Διακίνηση και Διαβίωση

ΑΜΕΑ». Οι οδηγίες αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως προδιαγραφές από τις αρμόδιες

υπηρεσίες, ιδιαίτερα κατά τη διαδικασία σχεδιασμού νέων κτιρίων και υποδομών, δεδομένου

ότι όταν λαμβάνονται υπ' όψιν από το στάδιο της μελέτης, η εφαρμογή τους επιβαρύνει

ελάχιστα ή και καθόλου τον προϋπολογισμό του κάθε έργου, ενώ δεν ισχύει το ίδιο για την εκ

των υστέρων κατασκευή τους. Το ΥΠΕΣΔΔΑ, σε συνεργασία με το ΥΠΕΧΩΔΕ, το

Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας και το Υπουργείο Μεταφορών έχουν ξεκινήσει πιλοτικές

εφαρμογές σε κτίρια της Αθήνας και της επαρχίας με σκοπό την ανάδειξη ενδεδειγμένων

λύσεων και τυχόν προβλημάτων που θα προκύψουν από την εφαρμογή των Οδηγιών

Σχεδιασμού του ΥΠΕΧΩΔΕ για τα ΑμεΑ.

Κάποια χρόνια αργότερα, το 1996, το Υπουργείο Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης

και Αποκέντρωσης εξέδωσε εγκύκλιο7 σχετικά με την εξασφάλιση πρόσβασης και

εξυπηρέτησης εμποδιζόμενων ατόμων στις δημόσιες υπηρεσίες. Το 1997 εκδόθηκε

Εγκύκλιος του Υπουργείου Εσωτερικών8 σχετικά με την εξυπηρέτηση ατόμων με ειδικές

ανάγκες από τις δημόσιες υπηρεσίες και τους φορείς του δημοσίου τομέα, η οποία όριζε τις

προδιαγραφές κατάλληλης σήμανσης, ενώ το 1999 εκδόθηκαν δύο νέες εγκύκλιοι9 με τίτλο

«Εξασφάλιση πρόσβασης και διευκόλυνσης εμποδιζόμενων ατόμων και ΑμΕΑ στις δημόσιες

υπηρεσίες». Παράλληλα, έχει τεθεί σε ισχύ ο νέος αναμορφωμένος ΓΟΚ (Νόμος 2831/2000,

7 Εγκύκλιος ΥΠΕΣΔΔΑ, αρ. ΔΙΑΠΔ/26534/2-12-96 8 Εγκύκλιος ΥΠΕΣΔΔΑ, αρ. ΔΙΑΔΠ4291/17-2-1997 9 Εγκύκλιος ΥΠΕΣΔΔΑ, αρ. ΔΙΑΠΔ/Γ2γ/6750/23-9-1999 και αρ.ΔΙΑΠΔ/Γ2γ/10649/19-5-1999

19

ΦΕΚ 140/13-6-2000), ο οποίος περιλαμβάνει ειδικές ρυθμίσεις για την εξυπηρέτηση των

ατόμων με ειδικές ανάγκες. Σύμφωνα με αυτές επιβάλλεται η εξασφάλιση της δυνατότητας

τόσο οριζόντιας όσο και κατακόρυφης προσπέλασης των δημόσιων χώρων από τα ΑμεΑ.

1.5. Ανάγκη συνέπειας στις δράσεις-οριζόντια και κατακόρυφη διάχυση

Η ανάπτυξη της κοινωνικής ευαισθησίας κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών

καθώς και η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι η αναπηρία δεν είναι ασθένεια είχε σαν

αποτέλεσμα την κινητοποίηση ισχυρών μηχανισμών προς την κατεύθυνση της διαμόρφωσης

προσβάσιμων χώρων. Παρόλα αυτά οι όποιοι μηχανισμοί ενεργοποιούνται περιορίζονται

συνήθως σε αποσπασματική δράση. Η ανάπτυξη μεμονωμένων εφαρμογών οδηγεί- στη

συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων- σε απαξίωσή τους και τη διαιώνιση της

υπάρχουσας κατάστασης, αναπαράγοντας πρακτικές διάκρισης. Η κατασκευή ενός

μεμονωμένου προσβάσιμου κτιρίου ουσιαστικά αποκλείει το άτομο με κινητικά προβλήματα

ή άλλης φύσης ειδικές ανάγκες από την χρήση του, εάν δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί από

προσβάσιμα πεζοδρόμια και προσβάσιμη συγκοινωνία από και προς το κτίριο αυτό.

Αντίθετα, ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός (integral planning) ευρείας κλίμακας, ο οποίος

λαμβάνει εξαρχής υπόψη τις ανάγκες του συνόλου των πολιτών, επιτρέπει στα άτομα με και

χωρίς αναπηρία να συμμετέχουν ισότιμα στις κοινωνικές δραστηριότητες.

Η υλοποίηση της προσβασιμότητας απαιτεί τη διάχυσή της τόσο οριζόντια, όσο και

κατακόρυφα. Οριζόντια, σε όλες τις πολιτικές, νομοθετήσεις, προγράμματα, δράσεις και

σχεδιασμούς (στους τομείς περιβάλλοντος και πολεοδομικού σχεδιασμού, ασφάλειας,

υγιεινής, μεταφορών κ.λ.π.), λαμβάνοντας υπόψη την πολυμορφία των πολιτών και

επιδιώκοντας την εξασφάλιση ίσων ευκαιριών πρόσβασης αυτών στις υποδομές, υπηρεσίες

και αγαθά, αλλά και κατακόρυφα, σε όλα τα επίπεδα διοίκησης: διεθνές, ευρωπαϊκό, εθνικό,

περιφερειακό, τοπικό επίπεδο. Τόσο η Κυβέρνηση, όσο και κάθε φορέας πρέπει να έχει την

ευθύνη για την ενσωμάτωση της προσβασιμότητας εντός της σφαίρας αρμοδιοτήτων τους.

20

1.6. Δίκτυα προσβασιμότητας- «προσβάσιμες αλυσίδες»

Ο σύνθετος σχεδιασμός και υλοποίηση δράσεων σε οριζόντιο, κάθετο επίπεδο και οι

παρεμβάσεις στο σύνολο των τομέων ταυτόχρονα- στο μέτρο που κάτι τέτοιο θεωρείται

εφικτό- κινείται στη λογική δημιουργίας προσβάσιμων αλυσίδων και δικτύων, με την

προοπτική της συνεχούς ανάπτυξης και επέκτασης αυτών. Με τον όρο «προσβάσιμη

αλυσίδα» νοείται μία σειρά αλληλοεξαρτώμενων και αλληλοσυμπληρούμενων παρεμβάσεων

οι οποίες διασφαλίζουν την αυτονομία, την άνεση και την ασφάλεια των εμποδιζόμενων

ατόμων στο σύνολό τους. Η συνδυασμένη εφαρμογή προσβάσιμων αλυσίδων δημιουργεί τα

προσβάσιμα δίκτυα (ΕΣΑΜΕΑ, 2005).

Η προοπτική της συνεχούς ανάπτυξης και επέκτασης των αλυσίδων αυτών προς την

κατεύθυνση της πλήρους κάλυψης των υποδομών και υπηρεσιών σε τοπικό, εθνικό,

ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο γεννά την ανάγκη τυποποίησης προκειμένου να διασφαλίζεται

αφενός η αναγνωρισιμότητα των στοιχείων που χρησιμοποιούνται για την εξασφάλιση της

προσβασιμότητας, αφετέρου ένα ενιαίο, υψηλό επίπεδο άνεσης και ασφάλειας, ενώ απαιτεί

ταυτόχρονα και την ανάγκη μόνιμης συνεργασίας μεταξύ των επιπέδων υλοποίησης των

επιμέρους δράσεων προκειμένου να εξυπηρετείται η ανταλλαγή της σχετικής τεχνογνωσίας.

1.7. Η ελληνική πραγματικότητα

1.7.1. Καταγραφή ΑμεΑ

Κατά την προσπάθεια καταγραφής των ΑμεΑ ανακύπτει το ζήτημα της πιθανής

απόκρυψης κάποιων στοιχείων για λόγους κοινωνικής προκατάληψης, όπως και της πιθανής

υπερτόνισης άλλων για λόγους σκοπιμότητας. Το γεγονός αυτό συνεπάγεται τόσο την

εσφαλμένη καταγραφή των ατόμων με αναπηρία στο σύνολό τους, όσο και ανά κατηγορία

αναπηρίας. Βάσει μελετών σχετικά με το ζήτημα, παρατηρείται μία υποεκτίμηση του αριθμού

των ατόμων με αναπηρία στη χώρα μας, ο οποίος προέρχεται από συνειδητή ή ασυνείδητη

απόκρυψη (ΕΣΑΜΕΑ, 2008). Υπολογίζεται ότι τα άτομα με αναπηρία αποτελούν ένα

ποσοστό 10-12% του συνολικού πληθυσμού. Στην Ε.Ε. ανέρχονται σε περίπου πενήντα

21

εκατομμύρια άτομα10 ενώ στη χώρα μας πλησιάζουν το ένα εκατομμύριο. Σύμφωνα με

έρευνα η οποία πραγματοποιήθηκε το 200311, το 22,7% των νοικοκυριών που εξετάσθηκε

είχε ένα τουλάχιστον μέλος με κάποιας μορφής αναπηρία. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι το 5,1%

αφορούσε σε κινητική αναπηρία, το 1,2% σε νοητική στέρηση, το 2% σε σοβαρό πρόβλημα

όρασης, το 1,3% σε κώφωση/πρόβλημα ακοής ενώ το 2,1% αφορούσε σε νοικοκυριά με

μέλος με βαριά νευρολογική αναπηρία.

1.7.2. Η σχέση των ΑμεΑ με τα κτίρια δημοσίων υπηρεσιών- Αξιολόγηση υποδομών

Η πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία σε χώρους που σχετίζονται με τη δημόσια

διοίκηση αφορά το βαθμό στον οποίο τα άτομα αυτά συμμετέχουν στην κοινωνία και ασκούν

τα δικαιώματά τους ως πολίτες. Σύμφωνα με σχετική μελέτη12, η δημόσια διοίκηση συχνά δε

λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία, με αποτέλεσμα τις σοβαρές ελλείψεις

που παρατηρούνται σχετικά με την εφαρμογή τόσο των προδιαγραφών προσβασιμότητας σε

υποδομές, όσο και των εναλλακτικών προσβάσιμων μορφών επικοινωνίας13.

Η πλειοψηφία των ατόμων που βιώνουν κάποιας μορφής αναπηρία, ή συνδυασμό

περισσοτέρων της μίας, βιώνουν καθημερινά τον αποκλεισμό, τόσο στις μεγάλες πόλεις όσο

και στη περιφέρεια, ενώ στην πλειοψηφία τους απέχουν από τις παραγωγικές διαδικασίες

εξαιτίας των εμποδίων που ο εφαρμοζόμενος σχεδιασμός των πόλεων τους επιβάλλει.

Σύμφωνα με έρευνα της ΕΣΑΜΕΑ14, όσον αφορά στις δημόσιες υποδομές κίνησης, το 45,2%

των ερωτηθέντων δήλωσε ότι δεν είναι καθόλου ικανοποιημένο και το 30,6% ότι είναι μέτρια

ικανοποιημένο, γεγονός που συνεπάγεται ότι οι τρεις στους τέσσερις πολίτες με κάποιας

μορφής αναπηρία δε μπορούν να κινηθούν ανεμπόδιστα στην πόλη. Όσον αφορά στην

πρόσβαση σε δημόσιες και δημοτικές υπηρεσίες, το 39,5% και το 35,4% των ερωτηθέντων

δήλωσε καθόλου ή μέτρια ικανοποιημένο, αντίστοιχα, συνεπώς οι τρεις στους τέσσερις

πολίτες με αναπηρία αντιμετωπίζουν δυσκολία σε μικρό ή μεγάλο βαθμό κατά τις

συναλλαγές τους με δημόσιες υπηρεσίες. Αντίστοιχα εμφανίζονται τα αποτελέσματα που

προέκυψαν όσον αφορά στην πρόσβαση στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς. Παρόμοια

10 Στοιχεία της EUROSTAT, έκδοση 2001. 11 Εθνική Έρευνα για την Αναπηρία, ΕΣΑΜΕΑ, Αθήνα 2003. 12 Αναπηρία και Κοινωνικός Αποκλεισμός στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Ώρα για αλλαγή, Εργαλεία για την αλλαγή, ΕΣΑΜΕΑ, 2002 13 Χρήση γραφής Braille, μεγάλη γραμματοσειρά, κατανοητή γλώσσα, νοηματική γλώσσα. 14 Έρευνα ΕΣΑΜΕΑ στο πλαίσιο του έργου «Πρόκληση» της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας «EQUAL», με αντιπροσωπευτικό δείγμα 1.386 ατόμων με διαφόρων τύπων αναπηρίες(όχι μόνο κινητική αναπηρία).

22

αποτελέσματα σχετικά με τη μη προσπελασιμότητα κτιρίων, όπως αυτά όπου στεγάζονται

δημόσιες υπηρεσίες, έχουν προκύψει και από μελέτη που διεξήχθη σχετικά με τις

υλικοτεχνικές δυσκολίες οι οποίες δεν επιτρέπουν την κίνηση-μετακίνηση ΑμεΑ

(Αθανασιάδη, 1994).

Μέχρι πριν λίγα χρόνια η χώρα μας διέθετε ελάχιστες προσβάσιμες κτιριακές

υποδομές, συγκεντρωμένες στην συντριπτική τους πλειοψηφία στην Αθήνα, σποραδικά

κατανεμημένες στον αστικό ιστό, χωρίς σύνδεση μεταξύ τους, με αποτέλεσμα την αδυναμία

εξυπηρέτησης των ατόμων με αναπηρία. Είναι αδιαμφισβήτητο το γεγονός ότι έχουν

πραγματοποιηθεί κάποιες προσπάθειες βελτίωσης της προσβασιμότητας τόσο των κτιρίων

όσο και των συγκοινωνιών, οι οποίες στην πλειοψηφία τους περιορίζονται σε μερική

προσβασιμότητα της Αθήνας και σημειακές παρεμβάσεις στις μεγάλες πόλεις της

Περιφέρειας. Με βάση τα αποτελέσματα έρευνας που πραγματοποιήθηκε το 200815 στην

οποία έλαβαν μέρος τόσο άτομα με όσο και χωρίς κάποιας μορφής αναπηρία, η αξιολόγηση

των υποδομών της Δημόσιας Διοίκησης και των κρατικών υπηρεσιών δεν ξεπέρασε κατά

μέσο όρο το 4,31(με άριστα το 10), γεγονός που καταδεικνύει την αναγκαιότητα άμεσης

επέμβασης προς την εξυγίανση της υπάρχουσας κατάστασης.

1.8. Κύρια σημεία που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ώστε να θεωρούνται

προσβάσιμα τα κτίρια και οι υποδομές

Ένας χώρος, προσβάσιμος για τον κάθε πολίτη, οφείλει να μη δημιουργεί την

αίσθηση της εξαίρεσης και της διαφορετικότητας, αλλά να εξασφαλίζει, μέσω ενός

διακριτικού σχεδιασμού, τις αναγκαίες συνθήκες κίνησης και χρήσης του από το σύνολο των

επισκεπτών και εργαζόμενων σε αυτόν. Προκειμένου να θεωρηθεί ένα κτίριο προσβάσιμο

είναι απαραίτητο να πληρούνται κάποιες προϋποθέσεις σχετικά με τις παρακάτω λειτουργίες

(ΕΣΑΜΕΑ 2005) :

15Έρευνα Κοινής Γνώμης η οποία εκπονήθηκε στο πλαίσιο υλοποίησης του έργου «Εκπαιδευτική Ενδυνάμωση των Ατόμων με Αναπηρία και των Στελεχών των Αναπηρικών Οργανώσεων», το οποίο εντάσσεται στο ΕΠΕΑΕΚ II (Μέτρο 2.5, Ενέργεια 2.5.1 )

23

1.8.1. «Προσεγγίζω-εισέρχομαι»

Η προσέγγιση ενός ατόμου σε κάποιο κτίριο περιλαμβάνει τη δυνατότητά του να

μεταβεί αυτόνομα και με ασφάλεια σε αυτό από το πεζοδρόμιο που βρίσκεται μπροστά στην

είσοδό του, συνεπώς, προκειμένου για άτομο με κινητικό πρόβλημα, η είσοδος πρέπει να

βρίσκεται στο επίπεδο του πεζοδρομίου ή να προβλέπεται ράμπα ή άλλος ανυψωτικός

μηχανισμός. Σκόπιμο κρίνεται να γίνεται χρήση της ίδιας εισόδου για όλους τους επισκέπτες

του κτιρίου, αφού η χρήση δευτερευουσών εισόδων συνιστά διάκριση και είναι αποδεκτή

μόνο σε ειδικές περιπτώσεις (π.χ. διατηρητέα κτίρια, τεχνική αδυναμία τοποθέτησης ράμπας

ή μηχανισμού στην κύρια είσοδο). Στο πλαίσιο της εισόδου περιλαμβάνεται και η χρήση

συστημάτων καθοδήγησης (π.χ. οδηγός τυφλών, κατάλληλη καθοδηγητική σήμανση) καθώς

και η πρόβλεψη θυρών εισόδου κατάλληλων προδιαγραφών.

1.8.2. «Κυκλοφορώ-μετακινούμαι»

Προκειμένου να διασφαλίζεται η διακίνηση του συνόλου των πολιτών στο

εσωτερικό των κτιρίων (τόσο οριζόντια όσο και κατακόρυφα) είναι απαραίτητη η πρόβλεψη

κατάλληλα σχεδιασμένων ραμπών, ανυψωτικών μηχανισμών και ανελκυστήρων. Οι

διάδρομοι κατάλληλου πλάτους, ελεύθεροι εμποδίων, όπως και η κατασκευή θυρών

κατάλληλων διαστάσεων κρίνονται ως απαραίτητα στοιχεία κατά την κατασκευή ή τον

ανασχεδιασμό των χώρων ενός κτιρίου.

1.8.3. «Χρησιμοποιώ»

Εκτός από την ανεμπόδιστη και αυτόνομη διακίνηση όλων των πολιτών οριζόντια

και κατακόρυφα μέσα στο κτίριο, απαραίτητη είναι και η διασφάλιση της δυνατότητας

εξυπηρέτησης ίδιου επιπέδου ποιότητας και από τα ίδια σημεία για όλους τους χρήστες του

κτιρίου χωρίς διαφοροποιήσεις. Η πρόβλεψη προσβάσιμων χώρων υγιεινής, κυλικείων,

ταμείων, πάγκων συναλλαγής και πληροφοριών, κατάλληλα σχεδιασμένων θέσεων εντός

αιθουσών εκδηλώσεων/συνεδρίων είναι απαραίτητη προκειμένου να εξυπηρετηθεί αυτόνομα

ένα άτομο με κάποιας μορφής αναπηρία. Η αυτόνομη χρήση των υπηρεσιών που παρέχονται

εντός ενός κτιρίου προϋποθέτει κατάλληλη σήμανση (απλοποιημένη /ηχητική

/οπτική/χρωματικές αντιθέσεις), κατάλληλο φωτισμό, χρήση αντιολισθητικών επιστρώσεων

οι οποίες δεν προκαλούν αντανακλάσεις και δε δυσχεραίνουν την κίνηση ατόμων με κινητικό

πρόβλημα, καθώς και την επιλογή και διάταξη του εξοπλισμού λαμβάνοντας υπόψη το

σύνολο των ατόμων τα οποία είναι πιθανό να κινηθούν εντός του χώρου αυτού. Η

παράμετρος της δυνατότητας ασφαλούς διαφυγής ατόμων με αναπηρία σε περίπτωση

24

εκτάκτου ανάγκης δεν θα πρέπει να παραμελείται κατά το σχεδιασμό των κτιρίων,

περιλαμβάνοντας τόσο τρόπους έγκαιρης και κατάλληλης ειδοποίησης των ατόμων αυτών,

όσο και τρόπους διαφυγής τους.

25

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ

2.1. ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ- Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΓΕΔΔ ΚΑΙ

ΑΛΛΩΝ ΕΛΕΓΚΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ

Απαραίτητη προϋπόθεση για την παροχή ισότιμων υπηρεσιών προς τους πολίτες

που αντιμετωπίζουν κάποιας μορφής αναπηρία αποτελεί η εξασφάλιση της πρόσβασής τους

στα κτίρια όπου στεγάζονται οι φορείς του δημοσίου τομέα. Σύμφωνα με το Άρ.18 του

Ν.2831/2000 προβλέπεται η υποχρέωση των φορέων του δημοσίου να εξασφαλίζουν την

απρόσκοπτη και ασφαλή πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία, τόσο στα νέα κτίρια, όσο και

στα ήδη υπάρχοντα. Το Υπουργείο Εσωτερικών έχει εκδώσει μία σειρά εγκυκλίων,

απευθυνόμενες στους δημόσιους φορείς, προκειμένου να τους δοθούν οδηγίες σχετικά με την

εξασφάλιση της προσβασιμότητας. Τόσο μέσω της εγκυκλίου ΔΙΑΔΠ/Β/7887/22-4-03 όσο

και της ΔΙΑΔΠ/Β/11536/4-5-2004 του ΥΠΕΣΔΔΑ επισημαίνεται η ανάγκη υποχρεωτικής

εφαρμογής των διατάξεων του άρθρου 18 του Νόμου 2831/2000 και καλούνται όλες τις

δημόσιες υπηρεσίες να κάνουν εφαρμογή των επιταγών της ισχύουσας νομοθεσίας που

αφορά στις κοινωνικά ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού και ιδίως στα άτομα με αναπηρία

προκειμένου να εξασφαλιστεί η παροχή ισότιμων υπηρεσιών για όλους τους πολίτες.

Ο έλεγχος της τήρησης ή μη των προδιαγραφών που ορίζονται στις διατάξεις του

Νόμου 2831/2000, στις «Οδηγίες Σχεδιασμού για την Αυτόνομη Διακίνηση και Διαβίωση

ΑΜΕΑ» και στις σχετικές εγκυκλίους του ΥΠΕΣΔΔΑ προϋποθέτει αρχικά την αποσαφήνιση

των σχετικών προδιαγραφών και τη συγκέντρωσή τους σε ένα ενιαίο κείμενο, το οποίο να

αποτελεί το βασικό καθοδηγητικό εγχειρίδιο κατά τη διαδικασία επιλογής νέων κτιρίων για

τη στέγαση δημοσίων υπηρεσιών, το σχεδιασμό νέων, αλλά και την αναδιαμόρφωση των ήδη

υπαρχόντων κτιρίων προκειμένου αυτά να αποτελούν μέρος μίας συνολικά προσβάσιμης

κοινωνίας. Στη συνέχεια, απαιτείται ο ορισμός των αρμόδιων οργάνων για τη διενέργεια των

ελέγχων, ο τρόπος διεξαγωγής αυτών καθώς και οι ποινές που προβλέπεται να επιβάλλονται

σε περίπτωση που κατά τον έλεγχο επισημανθεί κάποια παράλειψη.

Έχοντας ως αφετηρία την παραδοχή ότι οι οποιεσδήποτε θεσμικές παρεμβάσεις από

την πλευρά της Πολιτείας στερούνται αποτελεσματικότητας, εάν δεν προβλεφθούν

μηχανισμοί οι οποίοι να εξασφαλίζουν την εφαρμογή τους στην πράξη, το Υπουργείο

26

Εσωτερικών προχώρησε στη σύσταση Διϋπουργικής Επιτροπής, με σκοπό την εφαρμογή της

σχετικής με την προσβασιμότητα νομοθεσίας, την ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών του

κράτους και την αποσαφήνιση του ελεγχόμενου πεδίου σε ότι αφορά στη διασφάλιση της

προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρία στα κτίρια των δημοσίων υπηρεσιών. Στο

πλαίσιο αυτό κρίθηκε αναγκαία η διαμόρφωση μίας κοινής μεθοδολογίας των διαδικασιών

ελέγχου, καθώς και η κατάρτιση σχετικών ερωτηματολογίων, προκειμένου οι

πραγματοποιούμενοι έλεγχοι να λαμβάνουν χώρα με τρόπο ενιαίο και συστηματικό,

επιδιώκοντας την ενίσχυση της πληρότητας και αποτελεσματικότητας της διαδικασίας αλλά

και της αξιοπιστίας και εγκυρότητας των σχετικών πορισμάτων.

Προκειμένου να επιτευχθεί η κατά το δυνατόν πληρέστερη ενημέρωση των

αρμόδιων φορέων σχετικά με τις παρεμβάσεις που πρέπει να πραγματοποιηθούν για τη

διασφάλιση του δικαιώματος της ακώλυτης και αυτόνομης προσβασιμότητας των Ατόμων με

Αναπηρία στα κτίρια που στεγάζουν δημόσιες υπηρεσίες και υπηρεσίες ΟΤΑ συστάθηκε η

προαναφερθείσα Διϋπουργική Επιτροπή. Στην Επιτροπή αυτή για την εκπόνηση του έργου:

«Διαμόρφωση κοινής μεθοδολογίας διαδικασιών ελέγχου από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς

του κράτους και κατάρτιση ενιαίου ερωτηματολογίου Προσβασιμότητας», εκτός από

εκπροσώπους των αρμόδιων Υπουργείων (ΥΠΕΣ/ΓΓΔΔ&ΗΔ, Υπουργείο Υγείας και

Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών, Υπουργείο

Πολιτισμού, ΥΠΕΧΩΔΕ) συμμετείχαν και εκπρόσωποι του Πανελληνίου Συλλόγου

Παραπληγικών, της Ελληνικής Παραολυμπιακής Επιτροπής και της Εθνικής Συνομοσπονδίας

Ατόμων με Αναπηρίες. Καταλυτικός υπήρξε και ο ρόλος που διαδραμάτισαν οι εκπρόσωποι

των ελεγκτικών σωμάτων κατά το σχεδιασμό και την ολοκλήρωση του εν λόγω έργου, με τη

συμμετοχή εκπροσώπων του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης (ΓΕΔΔ), του

Σώματος Επιθεωρητών-Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης (ΣΕΕΔΔ) και του Σώματος

Επιθεωρητών Υγείας-Πρόνοιας (ΣΕΥΠ). Στόχο του έργου της Επιτροπής, αποτέλεσε η

διαμόρφωση κοινής μεθοδολογίας διαδικασιών ελέγχου προσβασιμότητας των υποδομών και

υπηρεσιών του Δημοσίου, των ΝΠΔΔ και των ΟΤΑ α΄ και β΄ βαθμού.

Στο σημείο αυτό εμφανίζεται η καίρια σημασία της συμβολής του ΓΕΔΔ και των

λοιπών ελεγκτικών σωμάτων κατά τη διαδικασία κατάρτισης της Μεθοδολογίας Ελέγχου. Τα

ελεγκτικά σώματα, μέσω αυτής της διαδικασίας συμβάλλουν στην εκπόνηση ενός

ολοκληρωμένου εργαλείου ελέγχου, αξιοποιώντας τόσο τις γνώσεις τους επί σχετικών

ζητημάτων, όσο και την εμπειρία που έχουν αποκτήσει μέσω της ελεγκτικής τους δράσης. Η

άμεση γνώση του αντικειμένου του ελέγχου- σχετικά με το πού εστιάζεται κατά περίπτωση,

27

τη σύνθεση των κλιμακίων που τον πραγματοποιούν, τις συνήθεις διαπιστώσεις, τις

δυσχέρειες που αντιμετωπίζονται κατά τη διενέργεια του ελέγχου, κ.λ.π.-τους επιτρέπει να

αξιοποιήσουν την εμπειρία και τεχνογνωσία τους προκειμένου να προκύψει το

αποτελεσματικότερο δυνατό ελεγκτικό εργαλείο. Με τον τρόπο αυτό εκδηλώνεται ο διττός

ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει ένα ελεγκτικό σώμα. Ο ρόλος αυτός δεν περιορίζεται

στον εκ των υστέρων έλεγχο και καταγραφή των κατά περίπτωση παραβάσεων, αντίθετα,

μπορεί να συμβάλλει και στην πρόληψη φαινομένων κακοδιοίκησης και πιθανών

παραβάσεων, επισημαίνοντας τα σημεία όπου απαιτείται να δοθεί έμφαση από τους

δημόσιους φορείς. Συνεπώς, διαπιστώνεται ο τρόπος με τον οποίο μία παράπλευρη

αρμοδιότητα των ελεγκτικών σωμάτων μπορεί να αξιοποιηθεί, παράγοντας σημαντικό

αποτέλεσμα.

Η ολοκλήρωση του εν λόγω έργου περιλαμβάνει στο πρώτο μέρος την κατάρτιση

τριών ερωτηματολογίων τα οποία αφορούν στον έλεγχο της προσβασιμότητας σε κτιριακές

υποδομές, εξωτερικούς χώρους και μεταφορές. Οι ερωτήσεις που τίθενται απαντώνται με μία

εκ των επιλογών: «ΝΑΙ», «ΟΧΙ», «ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗ», δίνοντας τη δυνατότητα

στον ελεγκτή να επισημάνει στο αντίστοιχο πεδίο εν συντομία τυχόν ελλείψεις που

παρατήρησε κατά τη διενέργεια του ελέγχου και να καταγράψει πιθανούς τρόπους κάλυψής

τους. Αντίστοιχα, το δεύτερο μέρος του οδηγού περιλαμβάνει τρία υποκεφάλαια σχετικά με

τα στοιχεία τα οποία οφείλει να λάβει υπόψη ο ελεγκτής κατά τη διενέργεια του ελέγχου και

τα οποία εξετάζονται στα ερωτηματολόγια του πρώτου μέρους. Στο δεύτερο μέρος

παρέχονται στον ελεγκτή σαφείς οδηγίες σχετικά με τις παραμέτρους που οφείλουν να

ελεγχθούν σε κάθε περίπτωση, παραθέτοντας τη σχετική νομολογία καθώς και τα όρια εντός

των οποίων μία παράμετρος θεωρείται αποδεκτή για τη διασφάλιση της προσβασιμότητας.

Η Μεθοδολογία Ελέγχου Προσβασιμότητας δεν έχει τύχει εφαρμογής στην

παρούσα φάση. Τα ελεγκτικά σώματα έχουν προμηθευτεί το εν λόγω εγχειρίδιο για τη

διαδικασία που προβλέπεται να ακολουθηθεί σε περίπτωση διενέργειας σχετικού ελέγχου,

παρόλα αυτά δεν έχει ξεκινήσει η πραγματοποίηση ελέγχων προσβασιμότητας στις Δημόσιες

Υπηρεσίες και Υποδομές. Παραμένουν ακόμα αδιευκρίνιστες ορισμένες πτυχές του εν λόγω

ζητήματος και εξαιτίας του γεγονότος αυτού εμφανίζεται η παρατηρούμενη καθυστέρηση

της έναρξης των ελέγχων αυτών.

Ζήτημα προς αποσαφήνιση αποτελεί ο τρόπος με τον οποίο τα ελεγκτικά σώματα

μπορούν να επέμβουν πραγματοποιώντας ελέγχους σε δημόσιους φορείς σχετικά με την

28

προσβασιμότητα στα αντικείμενα εξέτασης της Μεθοδολογίας Ελέγχου- σε κτιριακές

υποδομές, εξωτερικούς χώρους, μεταφορές. Η λογική της διενέργειας των ελέγχων κινείται

γύρω από τη συγκρότηση μικτών κλιμακίων ελεγκτών, κατά περίπτωση, ανάλογα με την υπό

έλεγχο υπηρεσία. Απαιτείται να διευκρινιστεί το ζήτημα αυτό της σύνθεσης των κλιμακίων,

όπως και άλλα σχετικά ερωτήματα, π.χ. το εάν η διενέργεια του εν λόγω ελέγχου θα λαμβάνει

χώρα σε συνδυασμό με άλλου τύπου ελέγχους ή μεμονωμένα, αυτεπάγγελτα ή μη, κ.λ.π.

Το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει το ζήτημα της πρόσβασης ατόμων με αναπηρία

σε δημόσιες υπηρεσίες και υποδομές περιορίζεται στην καταγραφή των προδιαγραφών οι

οποίες καθιστούν μία υποδομή προσβάσιμη. Το γεγονός ότι η πλειοψηφία των αναφορών

σχετικά με τις προδιαγραφές πρόσβασης εμφανίζεται σε μη δεσμευτικά κείμενα καθιστά

δυσχερή την προσπάθεια ομοιόμορφης εφαρμογής τους. Με την κατάρτιση της

Μεθοδολογίας Ελέγχου προσβασιμότητας επιχειρείται η αποσαφήνιση των χαρακτηριστικών

που οφείλουν να τηρούνται από τις Δημόσιες Υπηρεσίες και Υποδομές. Η εξασφάλιση της

αποτελεσματικής εφαρμογής των πάσης φύσεως νομοθετικών διατάξεων, όμως, δεν είναι

δυνατόν να επιτευχθεί χωρίς τη θέσπιση αντίστοιχων ποινών σε περίπτωση παρέκκλισης από

αυτές. Στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν έχει προβλεφθεί η θέσπιση ποινών σε περίπτωση

που κατά τον έλεγχο διαπιστωθεί η μη τήρηση των απαιτούμενων προδιαγραφών. Συνεπώς, η

φιλόδοξη αυτή προσπάθεια για τη συγκέντρωση όλων των χαρακτηριστικών που πρέπει να

εμφανίζει μία προσβάσιμη υποδομή, όπως και το σύνολο των σχετικών διατάξεων, παραμένει

ευχολόγιο. Η τήρηση ή μη των προδιαγραφών και η συμμόρφωση των υπόχρεων ως προς

αυτές όπως συγκεντρώνονται στο εγχειρίδιο της μεθοδολογίας ελέγχου επαφίεται στην

προσωπική τους βούληση και καλή θέληση.

Το νομοθετικό κενό που χαρακτηρίζει συνολικά το ζήτημα της προσβασιμότητας

επιχειρεί να καλύψει η έκδοση εγκυκλίου από το Υπουργείο Εσωτερικών με θέμα το

Πρόγραμμα Προσβασιμότητας στους Δήμους (Εγκύκλιος: ΔΙΑΔΠ/Π.ΑμεΑ/Φ.3/6/1537/ 20-

01-2009). Η εγκύκλιος αυτή εκδίδεται κατά το ίδιο χρονικό διάστημα με τη Μεθοδολογία

Ελέγχου προσβασιμότητας, δίνοντας τη δυνατότητα στους Δήμους να γνωρίζουν επακριβώς

τις ενέργειες που μπορούν και πρέπει να υιοθετήσουν προκειμένου να προχωρήσουν

σταδιακά στην εξασφάλιση της προσβασιμότητας εντός του πεδίου αρμοδιότητάς τους. Οι

Δήμοι, μέσω αυτής της εγκυκλίου προτρέπονται να δημιουργήσουν σε τρεις φάσεις,

συνολικής διάρκειας δύο ετών, ένα σύνολο προσβάσιμων υποδομών, δημιουργώντας

προσβάσιμες αλυσίδες. Ο έλεγχος της εφαρμογής των έργων προσβασιμότητας προβλέπεται

να διενεργείται από τον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης ο οποίος θα είναι

29

επιφορτισμένος με την αρμοδιότητα της κατεύθυνσης και συντονισμού όλων των ελεγκτικών

μηχανισμών του κράτους (π.χ. ΣΕΕΔΔ), προκειμένου να διαπιστώνεται η κινητοποίηση και

συμμόρφωση των Δήμων ως προς την εφαρμογή του προγράμματος. Σημειώνεται ότι, σε

περίπτωση κατά την οποία οι ελεγκτικοί μηχανισμοί διαπιστώσουν παράλειψη οφειλόμενων

ενεργειών και επισημάνουν το γεγονός αυτό στις εκθέσεις τους, προσδιορίζοντας ταυτόχρονα

και τις ενέργειες στις οποίες πρέπει να προβούν οι αρμόδιοι φορείς, η μη συμμόρφωση του

υπόχρεου φορέα, θα τίθεται υπόψη του Υπουργού Εσωτερικών για τη λήψη των αναγκαίων

μέτρων.

Για μία ακόμα φορά επισημαίνεται η έλλειψη πρόβλεψης σαφώς ορισμένων ποινών

σε περίπτωση μη συμμόρφωσης των υπόχρεων φορέων. Ως αποτέλεσμα αυτού

παρατηρήθηκε ιδιαίτερα μικρός βαθμός ανταπόκρισης των φορέων στα όσα όριζε η εν λόγω

εγκύκλιος. Αποτέλεσμα αυτής της παρατήρησης ήταν η έκδοση νέας εγκυκλίου από το

ΥΠΕΣΑ&ΗΔ (Εγκύκλιος ΔΙΑΔΠ/Π.ΑμεΑ/Φ.3/10/3217/12-02-2010). Τα στοιχεία των

Δήμων που είχαν ζητηθεί από το Υπουργείο σχετικά με τις ενέργειες τους για την

ολοκλήρωση της α' φάσης του Προγράμματος Προσβασιμότητας (καταληκτική ημερομηνία:

31/07/2009) αποστάλθηκαν από μικρό αριθμό Δήμων, και από αυτούς, ένα μικρό ποσοστό

εμφάνιζε συμμόρφωση με τις επιταγές της πρώτης εγκυκλίου. Για το λόγο αυτό, στη νέα

εγκύκλιο επισημαίνεται το γεγονός ότι η αποστολή των σχετικών στοιχείων είναι

υποχρεωτική για όλους τους δήμους, η ορθή εφαρμογή του προγράμματος είναι επιτακτική, η

υλοποίηση των δράσεων πρέπει να ακολουθεί το προβλεπόμενο χρονοδιάγραμμα, ενώ ο

έλεγχος της εφαρμογής του Προγράμματος προβλέπεται να διενεργηθεί από το Γενικό

Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, ο οποίος θα συντονίσει τα ελεγκτικά σώματα. Όπως

προαναφέρθηκε, δεν έχει αποσαφηνιστεί προς το παρόν ο ακριβής τρόπος με τον οποίο

πρόκειται να διενεργείται ο εν λόγω έλεγχος, ούτε οι προβλεπόμενες ποινές σε περίπτωση

διαπίστωσης της μη τήρησης των προδιαγραφών προσβασιμότητας.

Το φιλόδοξο αυτό εγχείρημα με βασικό εργαλείο τη Μεθοδολογία Ελέγχου

Προσβασιμότητας έχει τις προδιαγραφές προκειμένου να επιφέρει τα επιδιωκόμενα

αποτελέσματα. Είναι αδιαμφισβήτητο όμως το γεγονός ότι αποτελεί μορφή κατασταλτικού

ελέγχου, δεδομένου ότι επιλαμβάνεται του ζητήματος της προσβασιμότητας σε ήδη

διαμορφωμένους χώρους-είτε πρόκειται για κτιριακές υποδομές, εξωτερικούς χώρους ή μέσα

μεταφοράς. Η εκ των υστέρων εφαρμογή των προτεινόμενων διαρρυθμίσεων στους

ελεγχόμενους χώρους προκειμένου να πληρούνται οι προδιαγραφές πρόσβασης συνεπάγεται

ιδιαίτερα αυξημένο κόστος, επιβαρύνοντας τον προϋπολογισμό του φορέα. Για το λόγο αυτό

30

κρίνεται ιδιαίτερα ουσιώδης η συμβολή της Κτηματικής Εταιρείας του Δημοσίου (ΚΕΔ) κατά

την επιλογή των χώρων όπου πρόκειται να στεγαστούν δημόσιες υπηρεσίες και φ ορείς.

Στο πλαίσιο της εταιρικής κοινωνικής της υπευθυνότητας, η Κτηματική Εταιρεία

του Δημοσίου επιχειρεί να εξασφαλίζει το καλύτερο λειτουργικό περιβάλλον για τους

εργαζόμενους αλλά και τους πολίτες, ενισχύοντας με αυτόν τον τρόπο την άμεση

εξυπηρέτησή τους μέσα σε λειτουργικούς χώρους κτιρίων σύγχρονων προδιαγραφών. Με τις

διαμορφώσεις των προσβάσεων στα κτίρια, την κατασκευή χαμηλών πάγκων πληροφοριών,

ειδικών ανελκυστήρων και WC και τη δυνατότητα πρόσβασης στις αίθουσες εκδηλώσεων,

εστίασης κ.λ.π. του κάθε κτιρίου, λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα ώστε να διασφαλίζεται η

διακίνηση των ατόμων με ειδικές ανάγκες (αναπήρων, ηλικιωμένων κ.λπ.) είτε πρόκειται για

υπαλλήλους, είτε για πολίτες που επισκέπτονται το κτίριο για τη διεκπεραίωση υποθέσεών

τους. Η ΚΕΔ επιβάλλει με σχολαστικότητα στους μελετητές και στις κατασκευάστριες

εταιρείες των κτιρίων που στεγάζουν δημόσιες υπηρεσίες τις απαραίτητες διαμορφώσεις και

κατασκευές για την εξυπηρέτηση των ατόμων με αναπηρίες, γεγονός το οποίο συμβάλλει

στον προληπτικό έλεγχο των κριτηρίων προσβασιμότητας(www.ked.gr).

Εξετάζοντας ενδελεχώς τη νομολογία που διέπει τις ρυθμίσεις σχετικά με τις

προδιαγραφές πρόσβασης σε κτιριακές υποδομές16, εξωτερικούς χώρους και μεταφορές

παρατηρείται έντονα η έλλειψη νομοθετικής κάλυψης των δύο τελευταίων τομέων. Ως επί τω

πλείστον, γίνεται λόγος για τις σχετικές προδιαγραφές σε Εγκυκλίους, Οδηγίες της

Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Κανονισμούς των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και άλλα, μη

δεσμευτικά κείμενα. Σε αντίθεση με τους προαναφερθέντες τομείς, οι ρυθμίσεις σχετικά με

τις προδιαγραφές πρόσβασης σε κτιριακές υποδομές δημοσίων υπηρεσιών/ φορέων είναι

σαφέστερα προσδιορισμένοι. Κύριο μέλημα των ελεγκτικών σωμάτων αποτελούν οι δημόσιες

υπηρεσίες αυτές καθ’ εαυτές και κατά συνέπεια μία προσπάθεια δρομολόγησης του

ζητήματος της προσβασιμότητας προς μία καθολική βάση θα απαιτούσε εκκίνηση από τη

διασφάλιση της πρόσβασης σε υπηρεσίες ιδιαίτερα σημαντικές προς τον κάθε πολίτη.

Λαμβάνοντας υπόψη το συνδυασμό των δύο προαναφερθέντων γεγονότων, η παρούσα

έρευνα θα εστιαστεί στην εξέταση του αντικειμένου της πρώτης ενότητας του οδηγού,

σχετικά με τον έλεγχο της προσβασιμότητας στις κτιριακές υποδομές δημοσίων υπηρεσιών.

16 Στην περίπτωση αυτή εξετάζεται η πλήρωση των προδιαγραφών από τις κτιριακές υποδομές που χρησιμοποιούνται από φορείς του δημοσίου τομέα, δεδομένου ότι αυτές αποτελούν το αντικείμενο ελέγχου των ελεγκτικών σωμάτων.

31

2.2. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ ΕΛΕΓΧΟΥ

Α. ΚΤΙΡΙΑΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ

Α1. Η διενέργεια του ελέγχου σχετικά με την τήρηση των προδιαγραφών

πρόσβασης στις κτιριακές υποδομές των υπηρεσιών, σύμφωνα με το ερωτηματολόγιο17 που

εκδόθηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών, εκκινεί με την καταγραφή των στοιχείων που

αφορούν την υπό εξέταση δημόσια υπηρεσία/φορέα. Στο πεδίο αυτό αναγράφεται η ονομασία

της Υπηρεσίας, η χρήση του κτιρίου που εξετάζεται και τα στο ιχεία της διεύθυνσής του.

Α2. Στη συνέχεια, ο ελεγκτής καλείται να εξετάσει την ύπαρξη οικοδομικής άδειας

για το κτίριο, το έτος έκδοσης και τυχόν αναθεώρησης αυτής καθώς και εάν το κτίριο είναι

ιδιόκτητο ή μισθωμένο. Εάν το κτίριο έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέο αναγράφεται στο

πεδίο αυτό ο αριθμός της πράξης με την οποία ορίσθηκε ως τέτοιο. Επίσης, αναγράφονται οι

όροφοι του κτιρίου τους οποίους χρησιμοποιεί η υπηρεσία, προκειμένου εν συνεχεία να

διενεργηθεί έλεγχος τήρησης των προδιαγραφών σε κάθε όροφο ξεχωριστά.

Α3. Όσον αφορά στον έλεγχο της προσβασιμότητας κατά την προσέγγιση και την

είσοδο σε ένα κτίριο, οι σχετικές προδιαγραφές ορίζονται από το Ν.2696/1999 18, το

Ν.2831/200019 καθώς και την Απόφαση του ΥΠΕΧΩΔΕ, αρ.οικ. 52488/2001. Το σύνολο των

ελεγχόμενων χώρων θα πρέπει να πληροί κάποιες προϋποθέσεις, κοινές σε κάθε περίπτωση.

Όλοι οι χώροι πρέπει να είναι επαρκώς φωτισμένοι, με ευδιάκριτη σήμανση τόσο σε έντονους

χρωματισμούς όσο και με γραφή Braille, φέροντας το Διεθνές Σύμβολο Πρόσβασης. Το

Διεθνές Σύμβολο Πρόσβασης (ΔΣΠ) καθιερώθηκε για όλα τα άτομα με αναπηρία, με

ιδιαίτερη έμφαση στην πρόσβαση με αναπηρικό καρότσι. Το σύμβολο αυτό εγγράφεται σε

κάθε πινακίδα που αφορά σε κατεύθυνση, στάθμευση, ειδικά κτίρια, είσοδο, ράμπα,

ανελκυστήρα, χώρους υγιεινής, αν το σημαινόμενο δεν αποκλείει τη χρήση από άτομο σε

αναπηρικό αμαξίδιο. Ηχητικά ή φωνητικά σήματα αποδεικνύονται χρήσιμα για την

καθοδήγηση ατόμων με προβλήματα όρασης όπως επίσης και η πρόβλεψη οδηγού τυφλών σε

συνδυασμό με προειδοποιητικές ενδείξεις στο δάπεδο (με διαφοροποίηση της υφής του).

17 Το παρόν ερωτηματολόγιο παρατίθεται στο Παράρτημα 2, όπως αυτό συμπληρώθηκε κατά τη διενέργεια της επιτόπιας εξέτασης. 18 Ν.2696/1999: Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας, άρθρο 4: Σήμανση οδών με πινακίδες 19 Ν.2831/2000:Τροποποίηση Ν.1577/85 (ΓΟΚ)&άλλες πολεοδομικές διατάξεις, άρθρο 28: Ειδικές ρυθμίσεις για την εξυπηρέτηση ατόμων με ειδικές ανάγκες.

32

Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κάποια δεδομένα μεγέθη

(Υπ.Υγείας και Πρόνοιας,2001) κατά το σχεδιασμό οποιουδήποτε χώρου:

Διαστάσεις αναπηρικού αμαξιδίου:

Υπάρχουν διαφόρων τύπων αναπηρικά αμαξίδια με μικρή απόκλιση στις διαστάσεις. Ένα

τυπικό δείγμα έχει τις εξής διαστάσεις:

-Πλάτος: 0,70μ.

-Μήκος(με τα υποπόδια): 1,20μ.

-Ύψος καθίσματος: 0,52μ.

-Συνολικό ύψος: 0,95μ.

Δυνατότητες δράσης ενήλικου ατόμου καθισμένου σε αναπηρικό αμαξίδιο:

-Ύψος οφθαλμών: 1,20μ.-1,35μ. από το δάπεδο

-Ύψος ώμων: 0,95μ.-1,05μ. από το δάπεδο

-Ύψος γονάτων: 0,67μ. από το δάπεδο

-Ύψος ποδιών με υποπόδια: 0,25μ. από το δάπεδο

Υπολογίζεται ότι ένα άτομο καθισμένο σε αναπηρικό αμαξίδιο είναι σε θέση να προσεγγίσει

άνετα εξοπλισμό, μηχανισμούς και σταθερά αντικείμενα τα οποία βρίσκονται σε οριζόντια

απόσταση μέχρι 0,60μ., ενώ η ζώνη προσέγγισης υψών κυμαίνεται μεταξύ 0,40μ. και 1,40μ.

από το δάπεδο.

Έχει υπολογισθεί ότι το απαιτούμενο πλάτος διέλευσης για ένα ενήλικο άτομο:

-με μπαστούνι είναι 0,70μ.

-με πατερίτσες είναι 0,90μ.

-σε αναπηρικό αμαξίδιο είναι 0,80μ.

-το οποίο κρατάει ένα παιδάκι από το χέρι είναι 1,10μ.,

ενώ, σε περίπτωση διασταύρωσης ενός αμαξιδίου με ένα πεζό και σε περίπτωση

διασταύρωσης δύο αμαξιδίων απαιτούνται 1,50μ. και 1,80μ. αντίστοιχα.

33

Λαμβάνοντας υπόψη τα προαναφερθέντα δεδομένα στοιχεία, η μεθοδολογία

ελέγχου προσβασιμότητας στις κτιριακές υποδομές εστιάζεται στους ακόλουθους άξονες:

Ειδική θέση στάθμευσης οχημάτων ατόμων με αναπηρία

Εικόνα 1 : Ειδική θέση στάθμευσης

(Πηγή : http://www.minenv.gr)

Το πρώτο υπό εξέταση στοιχείο το οποίο διασφαλίζει την αυτόνομη προσέγγιση

ενός ατόμου με αναπηρία στο κτίριο μίας Υπηρεσίας είναι η πρόβλεψη κατάλληλων θέσεων

στάθμευσης. Ο διενεργών τον έλεγχο εξετάζει εάν υπάρχει οργανωμένος χώρος στάθμευσης

κοντά στο κτίριο και αν όχι, η ύπαρξη ή μη δυνατότητας δημιουργίας μίας τουλάχιστον θέσης

κατάλληλων προδιαγραφών. Προκειμένου μία θέση στάθμευσης να χαρακτηρισθεί ως

«ειδική θέση στάθμευσης οχημάτων ατόμων με αναπηρία» θα πρέπει να βρίσκεται όσο το

δυνατόν πλησιέστερα στην είσοδο του κτιρίου20 και να προορίζεται αποκλειστικά για χρήση

από άτομα με αναπηρία, διαθέτοντας προς το σκοπό αυτό κατάλληλη σήμανση στο δάπεδο

και επί στύλου με το Διεθνές Σύμβολο Πρόσβασης. Ο Επιθεωρητής θα πρέπει να ελέγξει και

τις διαστάσεις τις θέσεις αυτής21, όπως και τη σύνδεσή της με τη στάθμη παρακείμενου

20 Σε απόσταση μικρότερη ή ίση των 50,00 μέτρων. 21 Η θέση αυτή πρέπει να έχει διαστάσεις τουλάχιστον 3,50x5,00μ. προκειμένου για συνήθη επιβατηγά οχήματα και 4,50x6,60μ. προκειμένου για οχήματα τύπου VAN. Αποδεκτές γίνονται και θέσεις διαστάσεων 2,50x5,00μ. με ενδιάμεση ελεύθερη λωρίδα πλάτους τουλάχιστον 1,00μ.

34

πεζοδρομίου με ράμπα πλάτους τουλάχιστον 1,50 μ. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται

τουλάχιστον μία ειδική θέση στάθμευσης οχήματος ατόμου με αναπηρία 22.

Προσβάσιμη διαδρομή για άτομα με αναπηρία

Στη συνέχεια πρέπει να έχει εξασφαλιστεί η ύπαρξη προσβάσιμης διαδρομής από το

οδόστρωμα και τις ειδικές θέσεις στάθμευσης οχημάτων ατόμων με αναπηρία σε προσβάσιμη

είσοδο(ΥΠΕΧΩΔΕ,1996). Προκειμένου μία διαδρομή να χαρακτηρισθεί ως «προσβάσιμη

διαδρομή για άτομα με αναπηρία» θα πρέπει να πληροί τις ακόλουθες προϋποθέσεις: Θα

πρέπει να έχει πλάτος τουλάχιστον 1,30μ., μέγιστη κλίση 5% και να ακολουθεί απλή πορεία,

απολύτως ισόπεδη, χωρίς σκαλοπάτια και ανισοσταθμίες23, όντας απολύτως ελεύθερη

εμποδίων καθ’όλο το μήκος της24 αλλά και ελεύθερη καθ’ύψος εμποδίων25. Σημαντικό

στοιχείο αποτελεί η ασφάλεια σε όλο το μήκος της διαδρομής26 και κατ’επέκταση η

πρόβλεψη διακοπής των νησίδων στις διαβάσεις, η ύπαρξη οδηγού τυφλών, η επισήμανση

στο άκρο των διαβάσεων, όπως επίσης και η εξασφάλιση καλού φωτισμού. Το δάπεδο σε μία

προσβάσιμη διαδρομή πρέπει να είναι σταθερό, από σκληρό συνεχές υλικό, χωρίς εξάρσεις,

υποχωρήσεις και κενά27. Η άνοδος και κάθοδος στα/από τα πεζοδρόμια οφείλει να

συνοδεύεται από ράμπες, οι οποίες σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να έχουν πλάτος μικρότερο

από 1,50μ., χωρίς να σχηματίζουν «σκαλοπάτι» κατά την ένωσή τους με το οδόστρωμα.

Προσβάσιμη είσοδος για άτομα με αναπηρία

Ο εντοπισμός της εισόδου πρέπει να γίνεται εύκολα και για το λόγο αυτό πρέπει να

έχει προβλεφθεί η έντονη χρωματική αντίθεσή της με τον τοίχο, ή να φέρει ευδιάκριτα

στοιχεία, επιτρέποντας τον εντοπισμό της από άτομα με προβλήματα όρασης. Για να

χαρακτηρισθεί μία είσοδος ως προσβάσιμη πρέπει να είναι ανοιγόμενη ή συρόμενη28, να έχει

ωφέλιμο πλάτος τουλάχιστον 0,90μ. με μέγιστο πάχος κάσας εφαπτόμενης με το δάπεδο 2εκ.,

να έχει καλό φωτισμό, να μην απαιτείται καταβολή ιδιαίτερης δύναμης για το χειρ ισμό του

θυρόφυλλου κατά το άνοιγμα ή κλείσιμό της και τα κουδούνια να βρίσκονται σε ύψος 0,90-

22 Σε περιπτώσεις χώρων με περισσότερες των 30 θέσεων συνολικά οι ειδικές θέσεις στάθμευσης θα πρέπει να αποτελούν το 5% του συνόλου των θέσεων. 23 Υψομετρικές διαφορές 2-5εκατοστόμετρων είναι ικανές ώστε να καταστήσουν μία διαδρομή μη προσβάσιμη. 24 Εξέχοντα κλαδιά φυτών, εξοπλισμός πάσης φύσεως (περίπτερα, πινακίδες, τραπεζοκαθίσματα, προεξοχές στο δάπεδο) καθιστούν τη διαδρομή μη προσβάσιμη. 25 Στοιχεία επικρεμάμενα ή ανηρτημένα πρέπει να βρίσκονται σε ύψος μεγαλύτερο των 2,20μ. από το δάπεδο. 26 Όπως, για παράδειγμα, η μη διασταύρωσή της με εξόδους υπόγειων χώρων στάθμευσης ή χώρους φορτο-εκφόρτωσης κ.λ.π. 27 Χαλίκι, άμμος, αφράτο χώμα, κυβόλιθοι με κενά μεταξύ τους, ξύλινοι διάδρομοι με μεγάλους αρμούς και κενά και λοιπά παρόμοιων χαρακτηριστικών υλικά καθιστούν μία διαδρομή μη προσβάσιμη. Άσφαλτος, μπετόν, καλά πατημένο χώμα, ξύλινοι διάδρομοι χωρίς κενά και αρμούς θεωρούνται κατάλληλα υλικά. 28 Περιστρεφόμενες θύρες δεν θεωρούνται προσβάσιμες ακόμη και αν έχουν μεγάλες διαστάσεις και χαμηλές ταχύτητες κίνησης.

35

1,20μ. από το δάπεδο. Σε περίπτωση που δεν είναι εφικτή η ισόπεδη πρόσβαση σε αυτή από

το πεζοδρόμιο, πρέπει να έχει προβλεφθεί ράμπα29 . Επισημαίνεται ότι μόνο κλίσεις μέχρι 5%

διασφαλίζουν αυτόνομη και ασφαλή κίνηση ατόμου σε αμαξίδιο. Για μήκη ράμπας έως

8,00μ. μπορεί να γίνει αποδεκτή και κλίση ράμπας 6%.

Σε περίπτωση που η προσβάσιμη είσοδος δεν είναι δυνατό να συμπίπτει με την

κύρια είσοδο του κτιρίου, οπότε είναι κάποια δευτερεύουσα είσοδος, θα πρέπει να υπάρχει

κατευθυντήρια σήμανση από την κύρια είσοδο προς αυτή. Η κατευθυντήρια σήμανση πρέπει

να είναι ευδιάκριτη και ανηρτημένη σε εμφανή σημεία, περιλαμβάνοντας το Διεθνές

Σύμβολο Πρόσβασης αλλά και βέλη τα οποία να υποδηλώνουν σαφώς την κατεύθυνση προς

την προσβάσιμη είσοδο.

Α4. Η διασφάλιση της αυτόνομης και ασφαλούς κυκλοφορίας εντός του κτιρίου

περιλαμβάνει τόσο την οριζόντια, όσο και την κατακόρυφη κυκλοφορία. Κατευθύνσεις για

τον τρόπο διαμόρφωσης ενός προσβάσιμου εσωτερικού χώρου δίνονται, εκτός των

προαναφερθέντων νομοθετημάτων, και στο ΠΔ16/9630 σχετικά με τις ελάχιστες

προδιαγραφές ασφαλείας και υγείας στους χώρους εργασίας, όπου έχουν ενσωματωθεί οι

επιταγές της οδηγίας 89/654/ΕΟΚ.

Προκειμένου να διαπιστωθεί η διασφάλιση της οριζόντιας κίνησης εξετάζεται

αρχικά ο χώρος στον οποίο οδηγεί η προσβάσιμη είσοδος. Αποδεκτές λύσεις στην περίπτωση

αυτή θεωρούνται τόσο η εκδοχή του να οδηγεί απευθείας σε χώρο υποδοχής πολιτών, όσο και

του να οδηγεί σε διαδρομή προς κάποιον ανελκυστήρα31.

Προσβάσιμος χώρος υποδοχής

Ως προσβάσιμος χώρος υποδοχής πολιτών νοείται χώρος ο οποίος βρίσκεται στο

ισόγειο του κτιρίου, η ύπαρξη του οποίου είναι υποχρεωτική σε περιπτώσεις που με κανένα

τρόπο δεν είναι δυνατό να διασφαλιστεί η προσβασιμότητα σε όλους τους χώρους της

υπηρεσίας ή του φορέα. Προκειμένου να κριθεί ως προσβάσιμος ένας τέτοιος χώρος κατά τον

έλεγχο από τα ελεγκτικά σώματα με βάση τη μεθοδολογία, οφείλει να έχει κατάλληλων

προδιαγραφών θύρα, καλό φωτισμό, αντιολισθηρό, χωρίς ανακλάσεις δάπεδο και χρωματικές

29 Η μέγιστη αποδεκτή κλίση ράμπας είναι 5%, ή 6%για μήκος μέχρι 8,00μ. 30 Π.Δ.16/96/ΦΕΚ10Α/18.01.96-άρθρο 22.2 31 Περιπτώσεις όπου διαπιστώνεται ότι η προσβάσιμη είσοδος οδηγεί, για παράδειγμα, σε κυλικείο ή σε υπόγειο χώρο στάθμευσης δε θεωρούνται αποδεκτές.

36

αντιθέσεις μεταξύ των δομικών στοιχείων και στοιχείων εξοπλισμού32. Προβλέπεται η

υποχρέωση ύπαρξης κατάλληλης σήμανσης (ένδειξη της χρήσης του χώρου συνοδευόμενη

από το ΔΣΠ, τόσο σε συμβατική μορφή όσο και σε γραφή Braille σε ύψος προσιτό από άτομα

με προβλήματα όρασης, απλοποιημένο διάγραμμα των στεγαζόμενων στο κτίριο υπηρεσιών

καθώς και πίνακα για τις ανακοινώσεις που αφορούν το κοινό) αλλά και ελεύθερου χώρου

για την κίνηση και ελιγμούς αμαξιδίων μεταξύ των επίπλων και του εξοπλισμού33.

Κατά τον έλεγχο εξετάζονται οι πάγκοι υποδοχής και τα γκισέ συναλλαγής με το

κοινό, τα οποία πρέπει να διαθέτουν τμήμα μήκους τουλάχιστον 1,00μ., σε ύψος 0,80μ. από

το δάπεδο, αρκετό χώρο για την προσέγγιση αμαξιδίου καθώς και εσοχή στο κάτω τμήμα

τους για τα υποπόδια. Σε χώρους όπου υπάρχουν τηλεφωνικοί θάλαμοι και λοιπά

μηχανήματα που προβλέπεται να χρησιμοποιούνται από το κοινό34 προβλέπεται η συσκευή

και τα χειριστήρια αυτών να βρίσκονται σε ύψος 0,90μ.-1,20μ. από το δάπεδο ενώ ένα

τηλέφωνο πρέπει να είναι κειμενοτηλέφωνο για την εξυπηρέτηση ατόμων με προβλήματα

ακοής. Απαραίτητη θεωρείται η ύπαρξη οδηγού τυφλών από την είσοδο μέχρι τον πάγκο

υποδοχής, το γκισέ ή τα μηχανήματα συναλλαγής, ενώ, σύμφωνα με τη μεθοδολογία

διενέργειας του ελέγχου πρέπει ο χώρος υποδοχής να είναι μόνιμα στελεχωμένος με ένα

τουλάχιστον άτομο, το οποίο θα έχει λάβει εκπαίδευση επί θεμάτων συναλλαγής με άτομα με

αναπηρία.

Προσβάσιμη διαδρομή εντός κτιρίου

Η προσβασιμότητα της διαδρομής από την είσοδο μέχρι τον ανελκυστήρα, όπως και

κάθε άλλης διαδρομής εντός του κτιρίου εξασφαλίζεται σε περίπτωση που πληρούνται οι

ακόλουθες προϋποθέσεις: Το πλάτος καθ’όλη τη διάρκειά της δεν πρέπει να είναι μικρότερο

από 1,30μ. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται ελάχιστο ωφέλιμο πλάτος 0,90μ. απόλυτα ελεύθερο

από κάθε εμπόδιο. Η διαδρομή ακολουθεί απλή πορεία και είναι απολύτως ισόπεδη, χωρίς

σκαλοπάτια και ανισοσταθμίες, με μέγιστη αποδεκτή κλίση τμημάτων της 5%. Είναι

σημαντικό να είναι απολύτως ελεύθερη εμποδίων καθ’όλο το μήκος της35 , όπως επίσης και

ελεύθερη εμποδίων καθ’ύψος36, αλλά και να διαθέτει καλό φωτισμό, κατάλληλη σήμανση και

32 Αντιθέσεις μεταξύ π.χ. δαπέδου-τοίχων, θυρόφυλλου-κάσας, θυρόφυλλου-τοίχου, δαπέδου-πάγκου συναλλαγής, τοίχου-πάγκου συναλλαγής. 33 Ως ελάχιστος απαιτούμενος ελεύθερος χώρος για την κίνηση του αμαξιδίου υπολογίζονται τα 0,90μ., ενώ για ελιγμούς χώρος 1,50μ.x1,50μ. 34 Μηχανήματα αυτόματης συναλλαγής, οθόνες παροχής πληροφοριών, κ.λ.π. 35 Φωτοτυπικά μηχανήματα, πυροσβεστήρες, καθιστικά, αναλώσιμο υλικό κ.λ.π. καθιστούν τη διαδρομή μη προσβάσιμη. Σε περίπτωση που υπάρχουν τέτοια στοιχεία, αυτά θα πρέπει να βρίσκονται συγκεντρωμένα στη μία πλευρά του διαδρόμου, υπό την προϋπόθεση ότι το εναπομένον ωφέλιμο πλάτος είναι τουλάχιστον 0,90μ. 36 Στοιχεία επικρεμάμενα ή αναρτημένα πρέπει να βρίσκονται σε ύψος μεγαλύτερο των 2,20μ. από το δάπεδο.

37

σταθερό δάπεδο από σκληρό συνεχές υλικό37. Η διαδρομή αυτή είναι απαραίτητο να διαθέτει

κατά διαστήματα χώρους διαστάσεων 1,50μ.x1,50μ. για ελιγμούς του αμαξιδίου.

Προσβάσιμος διάδρομος

Οι διάδρομοι κάθε ορόφου, προκειμένου να μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες ενός

ατόμου με κάποιας μορφής αναπηρία το οποίο κινείται κατά μήκος τους πρέπει να πληρούν

τις προϋποθέσεις που τίθενται και για τις προσβάσιμες διαδρομές εντός του κτιρίου.

Επιπροσθέτως, σε περίπτωση κτιρίων με αυξημένη κίνηση εμποδιζόμενων ατόμων θα πρέπει

να διαθέτουν διπλούς χειρολισθήρες σε δύο ύψη38 και στις δύο πλευρές τους.

Θύρες κατάλληλες για χρήση από άτομα με αναπηρία

Οι εσωτερικές θύρες κατάλληλων προδιαγραφών θα πρέπει να πληρούν τις

ακόλουθες προϋποθέσεις: Το ωφέλιμο πλάτος τους39 δεν πρέπει να είναι μικρότερο από

0,90μ., ενώ η κάσα τους πρέπει να είναι διαφορετικού χρώματος από τον τοίχο ή το

θυρόφυλλο προκειμένου να είναι εύκολος ο εντοπισμός της από άτομα με προβλήματα

όρασης. Σε περίπτωση που είναι γυάλινες γίνεται επισήμανση των ακμών τους με έντονο

χρώμα. Οι θύρες αυτές είναι ανοιγόμενες ή συρόμενες με χειρολαβή τύπου μοχλού (όχι

σφαιρική), χωρίς μηχανισμό αυτόματου κλεισίματος. Είναι σημαντικό να γίνει σχετική

πρόβλεψη ώστε να μην απαιτούν μεγάλη δύναμη χειρισμού και να υπάρχουν πινακίδες σε

προσιτό σημείο με την ένδειξη του χώρου40.

Προσβάσιμοι χώροι εργασίας

Ο έλεγχος στους εσωτερικούς χώρους του κτιρίου επεκτείνεται, σύμφωνα με τη

μεθοδολογία ελέγχου του Υπουργείου Εσωτερικών και στο ζήτημα της προσβασιμότητας

στους χώρους εργασίας που βρίσκονται σε κάθε όροφο. Σε αυτούς πρέπει να διασφαλίζεται η

κίνηση ατόμου σε αμαξίδιο μεταξύ των επίπλων και του εξοπλισμού41, αλλά και η ασφαλής

κίνηση ατόμου με προβλήματα όρασης, γεγονός το οποίο απαιτεί την απουσία εξοπλισμού μη

προβαλλόμενου στο έδαφος, όπως ράφια ή πυροσβεστήρες. Ο κατάλληλος φωτισμός αλλά

και η πρόβλεψη χώρου προκειμένου να σταθεί άτομο σε αμαξίδιο μπροστά από πάγκους

συναλλαγής ή γραφεία στα οποία προβλέπεται να απευθυνθεί κοινό για τη διεκπεραίωση

υποθέσεών του είναι στοιχεία των οποίων η ύπαρξη πρέπει να μεριμνάται. Κάθε μεγάλη 37 Υλικό όπως μοκέτα δε θεωρείται κατάλληλο. 38 0,70μ. και 0,90μ. 39 Ως ωφέλιμο πλάτος νοείται το καθαρό πλάτος που απομένει προς χρήση με το θυρόφυλλο ανοικτό. 40 Οι πινακίδες αυτές πρέπει να τοποθετούνται δίπλα στη θύρα από την πλευρά της χειρολαβής, σε ύψος 1,40μ.-1,60μ. από το δάπεδο σε συμβατική μορφή και σε γραφή Braille 41 Ως ελάχιστο απαιτούμενο πλάτος για κίνηση του αμαξιδίου υπολογίζονται τα 0,90μ., ενώ απαιτούμενος χώρος προκειμένου να μπορεί να περιστραφεί το αμαξίδιο είναι τα 1,50μ.x1,50μ.

38

γυάλινη επιφάνεια πρέπει να σημαίνεται κατάλληλα και να έχει τοποθετημένο μπροστά της

προστατευτικό χειρολισθήρα42.

Προσβάσιμοι κοινόχρηστοι χώροι43

Κατά τον έλεγχο των κοινόχρηστων χώρων μίας δημόσιας υπηρεσίας/φορέα

εξετάζεται εάν πληρείται το σύνολο των προδιαγραφών που προβλέπονται και για τους

χώρους εργασίας. Εκτός αυτών, πρέπει να προβλέπονται ειδικές θέσεις με σκληρά καθίσματα

για τα άτομα με προβλήματα στην κίνηση44. Εφόσον στο χώρο υπάρχει εξοπλισμός

εξυπηρέτησης κοινού45 προβλέπεται στο δάπεδο οδηγός τυφλών από την είσοδο μέχρι τον

εξοπλισμό αυτό. Προκειμένου να διασφαλίζεται η έγκαιρη ειδοποίηση ατόμων με

προβλήματα ακοής σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, οι χώροι αυτοί πρέπει να διαθέτουν και

οπτική σήμανση ειδοποίησης.

Προσβάσιμοι χώροι ειδικών χρήσεων46

Αντίστοιχες προϋποθέσεις με αυτές που προβλέπονται για τους κοινόχρηστους

χώρους πρέπει να πληρούνται και από τους χώρους ειδικών χρήσεων. Η κίνηση ατόμων με

κινητική αναπηρία και ειδικότερα ατόμων με αμαξίδιο πρέπει να διασφαλίζεται, τουλάχιστον

σε τμήμα του χώρου, αν ο χώρος είναι διαρθρωμένος σε επίπεδα. Απαιτείται η ύπαρξη

ελεύθερου χώρου μεταξύ των καθισμάτων όπου να είναι δυνατό να σταθεί άτομο σε

αμαξίδιο, ενώ σε περιπτώσεις αμφιθεατρικών αιθουσών, ο χώρος αυτός απαιτείται να

προβλέπεται στην πρώτη σειρά των επίπεδων τμημάτων ή στην τελευταία σειρά των

διαχωριστικών διαδρόμων των διαζωμάτων που καταλήγουν σε πόρτες εξόδου47. Σε

περίπτωση ύπαρξης βάθρου ομιλητών πρέπει να προβλέπεται η ύπαρξη ράμπας ή

αναβατορίου το οποίο να επιτρέπει την άνοδο αμαξιδίου σε αυτό, ενώ σε περίπτωση ύπαρξης

πάγκου εξυπηρέτησης, αυτός θα πρέπει να πληροί τις προδιαγραφές που απαιτούνται για την

κατασκευή των πάγκων υποδοχής ή εξυπηρέτησης του κοινού (βλ. Προσβάσιμος χώρος

υποδοχής).

Η κατακόρυφη κυκλοφορία εντός του κτιρίου διασφαλίζεται με τη χρήση κατάλληλα

σχεδιασμένων ραμπών, κλιμακοστασίων, ανελκυστήρων και αναβατορίων. 42 Ο χειρολισθήρας πρέπει να βρίσκεται σε ύψος 0,90μ. από το δάπεδο. 43 Ως κοινόχρηστοι χώροι νοούνται χώροι εκτός των διαδρόμων, όπως καθιστικά κοινού, χώροι καπνιστών, κ.λ.π. 44 Τα καθίσματα προβλέπεται να έχουν βάθος 0,40μ. και ύψος 0,55μ.-0,60μ., καθώς και στηρίγματα χεριών. 45 Εξοπλισμός όπως τηλέφωνα, μηχανήματα συναλλαγής, μηχανήματα αυτόματης παρασκευής ροφημάτων κ.λ.π. 46 Ως χώροι ειδικών χρήσεων νοούνται τα κυλικεία, αμφιθέατρα, οι αίθουσες σεμιναρίων κ.λ.π. 47 Ο ελεύθερος αυτός χώρος εξασφαλίζεται με την πρόβλεψη κενού μεταξύ των καθισμάτων ή κατασκευή αναδιπλούμενων ή αφαιρούμενων καθισμάτων ώστε στη θέση του να τοποθετείται το αμαξίδιο.

39

Ράμπες κατάλληλων προδιαγραφών

Εικόνα 2 : Διαστασιολόγηση ραμπών

(Πηγή : http://www.minenv.gr)

Στις περιπτώσεις όπου προβλέπεται η κατασκευή ράμπας (Υπ.Υγείας και Πρόνοιας,

2001), προκειμένου αυτή να είναι ασφαλής κατά τη χρήση της από άτομα με αναπηρία,

πρέπει να σχεδιαστεί κατάλληλα (ΓΟΚ, Ν.2831/2000, Άρ.28, παρ.8, ράμπες) έτσι ώστε να

έχει κλίση μέχρι 5%48, να περιορίζεται από τοίχο, στηθαίο, περίζωμα ύψους 10εκατοστών,ή

οριζόντια μπάρα σε αντίστοιχη απόσταση από το δάπεδο, να έχει δάπεδο σταθερό, με

αντιολισθηρή επίστρωση και καλή απορροή υδάτων. Το μήκος της ράμπας πρέπει να είναι

10,00μ. συνεχόμενα κατά το μέγιστο, διαφορετικά προβλέπεται η διακοπή της από

πλατύσκαλο μήκους 1,50μ τουλάχιστον. Στην αρχή, το τέλος, καθώς και σε κάθε αλλαγή

κατεύθυνσης της ράμπας πρέπει να προβλέπονται πλατύσκαλα μήκους 1,80μ.49 Όσον αφορά

στο πλάτος της ράμπας, αυτό πρέπει να είναι 1,30μ. και μεταξύ των χειρολισθήρων 1,20μ. 50.

Σύμφωνα με το ΓΟΚ (Ν.1577/85, Άρ.16, χειρολισθήρες, κουπαστές), οι χειρολησθήρες

πρέπει να τοποθετούνται σε ύψος 0,90μ. και στις δύο πλευρές της, και σε ύψος 0,70μ. για

παιδιά, κατά περίπτωση, ενώ πρέπει να εκτείνονται 0,30μ. πριν και μετά τη ράμπα. Ο σωστός

φωτισμός, η κατάλληλη επισήμανση της αρχής και του τέλους τους καθώς και τα σημεία

αλλαγής της διεύθυνσης κρίνεται απαραίτητος51.

48 Κλίση 6% γίνεται αποδεκτή μόνο για μήκη ράμπας μικρότερα ή ίσα με 8,00μ. 49 Κατά τον έλεγχο γίνονται αποδεκτά πλατύσκαλα μήκους 1,50μ. για κάθε περίπτωση. 50 Ως ελάχιστο αποδεκτό πλάτος ορίζονται τα 0,90μ. 51 Η επισήμανση προβλέπεται να πραγματοποιείται με την ύπαρξη λωρίδων σήμανσης πλάτους 0,30μ.-0,40μ. από πλάκες με έντονες φολίδες κίτρινου χρώματος που υποδηλώνουν «ΚΙΝΔΥΝΟ».

40

Κλιμακοστάσιο κατάλληλων προδιαγραφών

Προκειμένου ένα κλιμακοστάσιο να θεωρηθεί ότι διαθέτει κατάλληλες

προδιαγραφές πρέπει να πληροί τα χαρακτηριστικά που προβλέπονται και για τις ράμπες

όσον αφορά στην αντιολισθηρή επίστρωση, στους χειρολισθήρες και στη σήμανση αρχής,

τέλους και αλλαγής κατεύθυνσης. Οι βαθμίδες του κλιμακοστασίου πρέπει να έχουν πλήρη

ύψη χωρίς προεξοχή του πατήματος και να διαθέτουν σοβατεπί ή οριζόντια μπάρα σε

απόσταση 0,10μ. από το δάπεδο, ενώ οι ακμές τους να επισημαίνονται με υλικό σε έντονη

χρωματική αντίθεση με την επίστρωση των βαθμίδων.

Ανελκυστήρας κατάλληλων προδιαγραφών

Εικόνα 3 : Σήμανση ανελκυστήρα για ΑμεΑ

(Πηγή : http://www.minenv.gr )

Κατά τη διενέργεια του ελέγχου στους εσωτερικούς χώρους μίας Υπηρεσίας

εξετάζεται καταρχήν από τον επιθεωρητή το σύνολο των ανελκυστήρων τους οποίους

διαθέτει το κτίριο. Σε περίπτωση που κάποιος εξ’αυτών κριθεί ως ο πλέον κατάλληλος προς

χρήση από ΑμεΑ, οι προτάσεις που καταγράφονται στο πεδίο «Απαιτούμενες βελτιώσεις»

προβλέπεται να αναφέρονται σε αυτόν. Το κρισιμότερο χαρακτηριστικό αποτελούν οι

διαστάσεις του θαλάμου και η θέση της θύρας52 στη μικρότερη πλευρά αυτού. Ως ελάχιστες

αποδεκτές ωφέλιμες εσωτερικές θεωρούνται οι διαστάσεις 1,10μ.x1,40μ.53, ενώ το ωφέλιμο

άνοιγμα θύρας δε μπορεί να είναι μικρότερο των 0,80μ. Είναι σημαντικό να υπάρχει

ελεύθερη απόσταση 1,50μ. μεταξύ της θύρας του ανελκυστήρα και του απέναντι τοίχου,

σκάλας ή άλλου εμποδίου. Στο δάπεδο μπροστά από την είσοδο του ανελκυστήρα πρέπει να

υπάρχει ανάγλυφη και με έντονο χρώμα προειδοποίηση για τυφλά άτομα ή άτομα με

προβλήματα όρασης. Τα χειριστήρια χρήσης πρέπει να είναι προσβάσιμα και από τα άτομα

52 Η θύρα πρέπει να είναι αυτόματα ανοιγόμενη ή συρόμενη. 53 Στην έσχατη των περιπτώσεων σε παλαιά κτίρια θα μπορούσε να γίνει αποδεκτός θάλαμος διαστάσεων 0,90μ.x1,30μ. ο οποίος μπορεί οριακά να εξυπηρετήσει κάποια αμαξίδια μικρότερων διαστάσεων.

41

αυτά54 και η αναγγελία ορόφων να δίνεται τόσο με οπτικά όσο και με ακουστικά μέσα. Ο

ελεγχόμενος φορέας θα πρέπει να διαθέτει διαδικασία τακτικής συντήρησης του

ανελκυστήρα (σύμβαση με συντηρητή κ.λ.π.) ώστε να διασφαλίζεται η μη ύπαρξη κενού και

διαφοράς στάθμης μεταξύ δαπέδου των ορόφων και του δαπέδου του θαλάμου.

Αναβατόρια κατάλληλων προδιαγραφών

Στις περιπτώσεις που προβλέπεται η ύπαρξη αναβατορίων για την εξυπηρέτηση της

κατακόρυφης κυκλοφορίας ατόμων με κινητικά προβλήματα στο εσωτερικό των

εξεταζόμενων κτιρίων, αυτά πρέπει να πληρούν κάποιες προδιαγραφές προκειμένου να

επιτυγχάνεται η ασφαλής μετακίνησή τους. Τα αναβατόρια μπορεί να διαθέτουν ή όχι

φρεάτιο, να είναι αναβατόρια κλίμακας, κατακόρυφης κίνησης, ευθύγραμμης ή μη. Είναι

σημαντικό να λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι αναβατόρια τα οποία δε διαθέτουν

πλατφόρμα (όπως, για παράδειγμα, αναβατόρια κλίμακας με κάθισμα) δε μπορούν να

εξυπηρετήσουν άτομα σε αμαξίδιο και κατά συνέπεια δε θεωρούνται κατάλληλων

προδιαγραφών για την εξυπηρέτηση ατόμων με αναπηρία. Επισημαίνεται ιδιαίτερα ότι κατά

τη διενέργεια του ελέγχου σε καμία περίπτωση δεν θεωρείται αποδεκτή λύση η οποία

περιλαμβάνει ως προϋπόθεση το διαχωρισμό ατόμου σε αμαξίδιο από το αμαξίδιό του και τη

δια χειρών μεταφορά του ατόμου αυτού σε άλλο αμαξίδιο μικρότερων διαστάσεων ή σε

κάθισμα αναβατορίου κλίμακας.

Ανεξάρτητα από τον τύπο του κάθε αναβατορίου, στο σύνολό τους θα πρέπει να

πληρούν τις ακόλουθες προϋποθέσεις: Πρέπει να διαθέτουν πιστοποίηση σύμφωνα με τα

ευρωπαϊκά πρότυπα για μεταφορά προσώπων, η πλατφόρμα τους να έχει διαστάσεις

τουλάχιστον 0,90μ.x1,20μ., η είσοδος στην οποία να γίνεται απόλυτα ισόπεδα ή μέσω μίας

μικρής ράμπας και να έχουν ανυψωτική ικανότητα 250,00 κιλών. Τα χειριστήριά τους πρέπει

να βρίσκονται στην πλατφόρμα, καθώς και στην αρχή και το τέλος της διαδρομής, ενώ είναι

απαραίτητη η ύπαρξη κινητής μπάρας ασφαλείας για την προστασία του χρήστη καθώς και

πτερυγίων προσαρμοσμένων περιμετρικά στην πλατφόρμα. Ο ελεύθερος χώρος που

υπολογίζεται ότι απαιτείται στα σημεία εισόδου-εξόδου μπροστά στον αναβατήρα είναι

διαστάσεων τουλάχιστον 1,50μ.x1,50μ., ενώ σε περίπτωση που το αναβατόριο διαθέτει

φρεάτιο πρέπει να πληρούνται οι σχετικές προϋποθέσεις που προβλέπονται και για τους

ανελκυστήρες.

54 Μπορεί να είναι ανάγλυφα ή σε γραφή Braille, τοποθετημένα σε ύψος 0,90μ.-1,20μ. από το δάπεδο.

42

Α5. Τον έλεγχο της τήρησης των προδιαγραφών ασφαλούς και αυτόνομης

οριζόντιας και κάθετης κυκλοφορίας εντός του κτιρίου ακολουθεί η εξέταση του βαθμού

κατά τον οποίο ένα άτομο με κάποιας μορφής αναπηρία μπορεί να κάνει χρήση των χώρων

εξυπηρέτησης καθώς και του εξοπλισμού ενός φορέα. Στα στοιχεία αυτά περιλαμβάνονται οι

χώροι υγιεινής, τα μπάνια ή αποδυτήρια, οι πάγκοι συναλλαγής, τα τηλέφωνα για το κοινό, τα

αυτόματα μηχανήματα συναλλαγής, οι ψύκτες νερού, αλλά και τα οχήματα που τυχόν

διαθέτει ο φορέας, καθώς και η σήμανση σε όλους τους χώρους του κτιρίου.

Χώροι υγιεινής κατάλληλων προδιαγραφών

Εικόνα 4 : Κάτοψη διευθέτησης χώρου υγιεινής ΑμεΑ

(Πηγή : http://www.minenv.gr )

Όσον αφορά σε κτίρια τα οποία κατασκευάζονται μετά το 2000 και στεγάζουν

υπηρεσίες του Δημοσίου, ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ του ευρύτερου δημόσιου τομέα, κοινωφελείς

οργανισμούς ή οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης α΄ και β΄ βαθμού προβλέπεται η

υποχρέωση το 5% των χώρων υγιεινής για χρήση κοινού ή σε κάθε περίπτωση ο ένας ανά

όροφο από αυτούς να είναι προσπελάσιμοι και κατάλληλα εξοπλισμένοι για χρήση από άτομα

που κινούνται με αναπηρικό αμαξίδιο (Ν.2831/2000, άρθρο 28). Αντίστοιχα, για όλα τα

υφιστάμενα κτίρια –κατασκευασμένα πριν το 2000- προβλέπεται η κατασκευή τουλάχιστον

43

ενός προσπελάσιμου χώρου υγιεινής (Απόφαση ΥΠΕΧΩΔΕ, 2002). Οι προδιαγραφές για την

κατασκευή ενός προσβάσιμου χώρου υγιεινής περιλαμβάνουν την ύπαρξη ικανού χώρου

ελιγμών των αμαξιδίων μπροστά από τη θύρα55 αλλά και εντός του χώρου υγιεινής, λεκάνη

ειδικού τύπου τηρουμένων των προβλεπόμενων αποστάσεων από τις κατάλληλα

τοποθετημένες χειρολαβές και τους τοίχους56, χειριστήρια σε προσεγγίσιμο σημείο, διακόπτες

φωτισμού57, κρεμάστρες58, νιπτήρα59 και καθρέπτη κατάλληλων διαστάσεων και

χαρακτηριστικών καθώς και αντιολισθηρή επίστρωση δαπέδου σε έντονη χρωματική

αντίθεση με τους τοίχους και τα είδη υγιεινής. Περιμετρικά του χώρου πρέπει να διατίθεται

σύστημα κλήσης κινδύνου60 το οποίο συνδέεται με φωτεινή ένδειξη πάνω από την εξωτερική

όψη της θύρας.

Προσβάσιμα μπάνια ή/και αποδυτήρια

Σε κάποιες περιπτώσεις προβλέπεται η ύπαρξη μπάνιων ή/και αποδυτηρίων για το

κοινό (οι περιπτώσεις αυτές αφορούν κυρίως σε χώρους κτιρίων υγείας ή αθλητικούς

χώρους). Στις περιπτώσεις αυτές πρέπει να πληρούνται οι προδιαγραφές που προβλέπονται

για τους χώρους υγιεινής σχετικά με το δάπεδο, τον ελεύθερο χώρο για ελιγμούς του

αμαξιδίου, το φωτισμό και τις θύρες. Επιπλέον, όσον αφορά στο χώρο του ντους, αυτός θα

πρέπει να είναι συνεπίπεδος με το υπόλοιπο δάπεδο, να μη διαθέτει περίζωμα για τον

καθορισμό του χώρου του, ενώ οι ελάχιστες απαιτούμενες διαστάσεις του υπολογίζονται σε

1,20μ.x1,20μ. Μέσα στο χώρο του ντους προβλέπεται επίτοιχο αναδιπλούμενο κάθισμα σε

ύψος 0,50μ. και κατάλληλες ανοξείδωτες χειρολαβές61, τοποθετημένες οριζόντια και

κατακόρυφα σε ύψος 0,90μ. από το δάπεδο οι οποίες αντέχουν σε φόρτιση 100κιλών. Το

55 Όταν η θύρα είναι ανοιγόμενη απαιτείται χώρος διαστάσεων 1,50μ.x1,70μ., ενώ όταν είναι συρόμενη 1,50μ.x1,50μ. 56 Η λεκάνη προβλέπεται να έχει ύψος 0,45μ.-0,50μ. από το δάπεδο, με το εμπρόσθιο άκρο της σε απόσταση 0,75μ.-0,80μ. από τον πίσω από αυτήν ευρισκόμενο τοίχο και με ελεύθερο χώρο στη μία τουλάχιστον πλευρά της, πλάτους 0,90μ. για την πλευρική προσέγγιση του αμαξιδίου. Η λεκάνη πρέπει να διαθέτει εκατέρωθεν οριζόντιες χειρολαβές μήκους 0,75μ. με το επάνω μέρος τους σε ύψος 0,70μ. από το δάπεδο, οι οποίες να αντέχουν φόρτιση τουλάχιστον 150κιλών. 57 Οι διακόπτες φωτισμού διαθέτουν μεγάλη πλακέτα και είναι τοποθετημένοι σε ύψος 0,90μ.-1,20μ. από το δάπεδο. 58 Οι κρεμάστρες πρέπει να είναι τοποθετημένες σε ύψη 1,20μ. και 1,80μ. από το δάπεδο. 59 Ο νιπτήρας πρέπει να είναι ρηχός, ειδικού τύπου, ώστε το επάνω μέρος του να απέχει 0,80μ.-0,85μ. από το δάπεδο και το κάτω του 0,70μ. από αυτό, χωρίς κολώνα στήριξης, συνοδευόμενος από ράφι στο ίδιο ύψος. Προβλέπεται να μπορεί να αντέξει φόρτιση τουλάχιστον 150κιλών στην εμπρόσθια άκρη του ενώ η μπαταρία του είναι αναμικτική με μακρύ χειριστήριο ή φωτοκύτταρο. 60 Το σύστημα κλήσης κινδύνου πρέπει να βρίσκεται παράλληλα με το δάπεδο σε απόσταση 0,15μ.-0,20μ. από αυτό. 61 Κατάλληλες θεωρούνται οι χειρολαβές στρογγυλής διατομής, διαμέτρου 30-40χιλιοστών.

44

«τηλέφωνο» της μπαταρίας του ντους πρέπει να έχει τη δυνατότητα ρυθμιζόμενου ύψους

στερέωσης κατά τη χρήση62.

Προσβάσιμοι πάγκοι συναλλαγής, τηλέφωνα για το κοινό, αυτόματα μηχανήματα

συναλλαγής και ψύκτες νερού

Στο πλαίσιο της εξυπηρέτησης και της χρήσης του διαθέσιμου εξοπλισμού ενός

φορέα, στοιχεία όπως οι πάγκοι συναλλαγής, τα τηλέφωνα για το κοινό, τα αυτόματα

μηχανήματα συναλλαγής και οι ψύκτες νερού θα πρέπει να πληρούν κάποιες προϋποθέσεις οι

οποίες να τα καθιστούν προσβάσιμα στο σύνολο των πολιτών που επιθυμούν να τα

χρησιμοποιήσουν. Μπροστά από κάθε μηχάνημα/ εξοπλισμό πρέπει να υπάρχει καλός

φωτισμός, οδηγός τυφλών επί του δαπέδου από την είσοδο του χώρου μέχρι αυτό, καθώς και

χώρος για την προσέγγιση συναλλασσόμενου ο οποίος χρησιμοποιεί αμαξίδιο. Στην

περίπτωση των πάγκων συναλλαγής, αυτοί πρέπει να διαθέτουν τμήμα μήκους τουλάχιστον

1,00μ. σε ύψος 0,80μ. από την τελική επιφάνεια του δαπέδου με κατάλληλη εσοχή στο κάτω

μέρος της όψης προς τον συναλλασσόμενο για την τοποθέτηση των υποποδίων των

αμαξιδίων. Αντίστοιχες εσοχές προβλέπονται και για τα υπόλοιπα μηχανήματα. Όσον αφορά

στον εξοπλισμό που απαιτεί κάποιου είδους χειρισμό από το κοινό, οι οθόνες, οι συσκευές

και τα χειριστήρια πρέπει να είναι τοποθετημένα σε ύψος 0,90μ.-1,20μ. από την επιφάνεια

του δαπέδου.

Οχήματα προσβάσιμα σε άτομα με αναπηρία

Σε περιπτώσεις όπου οι φορείς διαθέτουν οχήματα για τη μεταφορά των ατόμων με

αναπηρία, αυτά θα πρέπει να πληρούν ορισμένες ειδικότερες προδιαγραφές. Πιο

συγκεκριμένα, πρέπει να διαθέτουν κατάλληλο σύστημα επιβίβασης63 καθώς και πόρτα με

ικανό άνοιγμα και ύψος64 για την είσοδο ατόμου σε αμαξίδιο. Τα οχήματα αυτά πρέπει να

διαθέτουν θέσεις προτεραιότητας με χώρο για σκύλο-οδηγό αλλά και χώρο στάσης

αμαξιδίου65 διασφαλίζοντας την κίνηση ατόμου με αμαξίδιο από την πόρτα προς αυτή.

Απαραίτητα στοιχεία προκειμένου ένα τέτοιο όχημα να θεωρηθεί ότι είναι προσβάσιμο είναι

ο καλός φωτισμός στο εσωτερικό του, η αντιολισθητική ιδιότητα του δαπέδου του αλλά και η

εξασφάλιση συστήματος συγκράτησης αμαξιδίων και χρηστών.

62 Χαμηλότερο ύψος στερέωσης τα 1,10μ. και μέγιστο ύψος τα 2,20μ. από το δάπεδο. 63 Ως τέτοιο νοείται ράμπα ελάχιστου πλάτους 0,80μ. και κλίσης μικρότερης από 12% ή αναβατόριο πλατφόρμας 0,80μ.x1,30μ. τουλάχιστον και αμφότερα ανυψωτικής ικανότητας τουλάχιστον 300κιλών. 64 Τουλάχιστον 0,90μ. και 1,40μ. αντίστοιχα. 65 Ελάχιστες διαστάσεις χώρου στάσης αμαξιδίου: 0,75μ.x1,30μ.

45

Προσβάσιμη σήμανση

Εικόνα 5 : Διεθνές Σύμβολο Πρόσβασης

(Πηγή : http://www.stanford.edu/dept/diversityaccess/images/symbols/accessibility.jpg )

Ο έλεγχος της σήμανσης αποτελεί ένα από τα αντικείμενα όπου εφιστάται ιδιαίτερα

η προσοχή των Επιθεωρητών, δεδομένου ότι η ορθή σήμανση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο

σε περιπτώσεις κινδύνου προκειμένου να εντοπιστούν τα σημεία διαφυγής και κατά συνέπεια

να εκκενωθεί έγκαιρα ο χώρος. Προκειμένου η σήμανση να είναι προσβάσιμη –συνεπώς και

αποτελεσματική- πρέπει να είναι απλή, ευδιάκριτη, σε χρωματική αντίθεση με το υπόβαθρό

της, να επαναλαμβάνεται όπου υπάρχει αλλαγή κατεύθυνσης και να συνοδεύεται σε κάθε

περίπτωση από το Διεθνές Σύμβολο Πρόσβασης ατόμων με αναπηρία, εφόσον αναφέρεται σε

εξυπηρετήσεις προσφερόμενες στα άτομα αυτά. Προκειμένου να διευκολύνεται η κίνηση των

ατόμων με αναπηρία εντός των κτιρίων πρέπει να προβλέπεται σε στρατηγικό σημείο του

χώρου η ύπαρξη απλοποιημένου σχεδίου κάτοψης ή και πρόπλασμα με επισήμανση των

θέσεων στάθμευσης, των εισόδων, του γραφείου πληροφοριών, των θέσεων κατακόρυφης

κυκλοφορίας, των χώρων υγιεινής, των χώρων και σημείων ενδιαφέροντος κ.λ.π. τόσο σε

συμβατική μορφή όσο και σε ανάγλυφο ή γραφή Braille.

Όσον αφορά στις πινακίδες, αυτές πρέπει να τοποθετούνται με τρόπο ώστε να μην

εμποδίζουν την κυκλοφορία και να μην προκαλούν ατυχήματα και να επαναλαμβάνονται

όπου υπάρχει αλλαγή κατεύθυνσης ή όπου μπορεί να δημιουργηθεί αμφιβολία όσον αφορά

στην επιλογή της επιθυμητής διαδρομής ή εξόδου διαφυγής. Σε περίπτωση που είναι

επιτοίχιες πρέπει να τοποθετούνται ανάγλυφες και σε γραφή Braille σε ύψος 1,40μ.-1,60μ.

από το δάπεδο. Για τις αναρτημένες από την οροφή ή για αυτές που είναι στερεωμένες

κάθετα στους τοίχους, η κάτω ακμή τους προβλέπεται να βρίσκεται σε ύψος 2,20μ. από το

δάπεδο. Εφόσον σημαίνουν είσοδο σε κάποιο χώρο εξυπηρέτησης66 πρέπει να τοποθετούνται

66 π.χ. σε χώρο υγιεινής, ιατρείο, χώρο αναμονής κ.λ.π.

46

δίπλα και όχι πάνω στην πόρτα, από την πλευρά της χειρολαβής. Το ίδιο ισχύει και για την

αρίθμηση των χώρων. Επιπλέον, εκτός από οπτική πρέπει να προβλέπεται και ηχητική

σήμανση. Οι πινακίδες, ανεξάρτητα από το περιεχόμενό τους πρέπει να έχουν επιφάνειες ματ

χωρίς αντανακλάσεις και να φωτίζονται καλά, ενώ, σε κάθε περίπτωση πρέπει ως προς το

σχήμα, το χρώμα, το χαρακτήρα γραμμάτων και τα σύμβολα να είναι σύμφωνες με την

Οδηγία 6 του Γραφείου μελετών για ΑμεΑ του ΥΠΕΧΩΔΕ (ΥΠΕΧΩΔΕ 1996).

Α6. Η δυνατότητα των ατόμων με αναπηρία να απολαύσουν το σύνολο των

υπηρεσιών τις οποίες προσφέρει ένας φορέας μπορεί να εξασφαλιστεί εάν οι τελευταίοι

μεριμνήσουν για την τήρηση κάποιων προδιαγραφών. Ως υπηρεσία μπορεί να νοηθεί η

ιστοσελίδα που διαθέτει ο φορέας, το έντυπο υλικό που εκδίδει αλλά και η διευκόλυνση κατά

τη διεκπεραίωση οποιασδήποτε υπόθεσης του πολίτη εντός του κτιρίου όπου στεγάζεται ο

φορέας αυτός. Ως εκ τούτου είναι σημαντικό κατά τον έλεγχο που διενεργείται από τους

Επιθεωρητές με βάση τη μεθοδολογία ελέγχου να εξετάζονται, εκτός των άλλων, και οι

ακόλουθες παράμετροι:

Προσβάσιμη ιστοσελίδα

Εφόσον ο φορέας διαθέτει ιστοσελίδα, αυτή πρέπει να είναι προσβάσιμη. Οι

προδιαγραφές που πρέπει να τηρούνται είναι διεθνείς και ορίζονται από το World Wide Web

Consortium (W3C) (http://www.w3c.gr) και το Web Accessibility Initiative (WAI)

(http://www.w3.org/WAI). Οι προδιαγραφές αυτές προβλέπουν διάφορα επίπεδα

προσβασιμότητας. Η σήμανση που φέρει συνήθως μία ιστοσελίδα προσβάσιμη σε άτομα με

αναπηρίες έχει συνήθως την ακόλουθη μορφή:

Εικόνα 6 : Εικονίδια σήμανσης προσβάσιμων ιστοσελίδων

(Πηγή : http://www.w3c.gr )

Δεδομένων των εξειδικευμένων γνώσεων που απαιτούνται για τον έλεγχο και τον καθορισμό

του επιπέδου προσβασιμότητας μίας ιστοσελίδας, ο έλεγχος που διενεργούν οι Επιθεωρητές

στην παρούσα φάση περιορίζεται στην ενημέρωσή τους από τους αρμόδιους για το εάν η

47

ιστοσελίδα είναι προσβάσιμη, στην καταγραφή της διεύθυνσής της και στη διαπίστωση και

αναφορά ύπαρξης ή όχι αντίστοιχης ή παρόμοιας με την παραπάνω σήμανση σε αυτή.

Προσβάσιμο έντυπο υλικό

Σε περίπτωση που ο φορέας εκδίδει έντυπο υλικό για το κοινό αυτό πρέπει να είναι

προσβάσιμο. Για να συμβαίνει αυτό πρέπει το υλικό να εκδίδεται σε γραφή Braille και με

μεγάλο τύπο γραμμάτων, απλοποιημένα σχεδιαγράμματα και χρωματική αντίθεση φόντου και

γραμμάτων. Επιπλέον, πρέπει να διατίθεται σε ακουστική μορφή (CD, κασέτα κ.λ.π.), σε

νοηματική γλώσσα ή/και με υπότιτλους (DVD) ή σε προσβάσιμη ιστοσελίδα.

Ενημερωμένο προσωπικό

Σύμφωνα με το νεότερο θεσμικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Κανονισμός

1107/2006, ΕΚ και Συμβουλίου), οι φορείς παροχής υπηρεσιών είναι υποχρεωμένοι να

παρέχουν ειδική εκπαίδευση στο προσωπικό τους σε θέματα συναλλαγής με άτομα με

αναπηρία. Ένας σημαντικός αριθμός φορέων έχει ήδη προχωρήσει σε παρόμοια εκπαίδευση/

ενημέρωση του προσωπικού του. Για το λόγο αυτό, παρόλο που δεν έχει θεσμοθετηθεί

ανάλογη υποχρέωση σε εθνικό επίπεδο, είναι επιθυμητή η καταγραφή της υφιστάμενης

κατάστασης. Σε περίπτωση που η απάντηση από το φορέα είναι θετική, ο Επιθεωρητής

πρέπει να προχωρήσει στη συλλογή περαιτέρω στοιχείων σχετικά με το πότε και από ποιόν

έγινε η ενημέρωση, εάν πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το αναπηρικό κίνημα, εάν

επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα κ.λ.π.

Διαφυγή σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης

Η πρόβλεψη διαδικασίας υποστήριξης των ατόμων με αναπηρία για διαφυγή τους

από το κτίριο σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης αποτελεί ένα πολύ σημαντικό παράγοντα για

την αποφυγή πρόκλησης ατυχημάτων σε παρόμοια περίπτωση. Οι αναφορές σε θέματα

διαφυγής ατόμων με αναπηρία συναντώνται στο ΠΔ 16/9667 σχετικά με τις ανάγκες των

εργαζομένων με αναπηρία και στις Οδηγίες σχεδιασμού του Γραφείου Μελετών για ΑμεΑ

του ΥΠΕΧΩΔΕ, οι οποίες, με έμμεσο τρόπο, έχουν θεσμοθετηθεί μέσω του παραπάνω

Διατάγματος και των Αποφάσεων 52487 και 52488/2002 του ίδιου Υπουργείου. Στον

Κανονισμό Πυροπροστασίας δεν προβλέπεται κάτι σχετικό68. Δεδομένης της κρισιμότητας

του εν λόγω ζητήματος, η ερώτηση αυτή ενσωματώνεται στο ερωτηματολόγιο που

67 Π.Δ.16/96/ΦΕΚ10Α/18.01.96 68 Μόνη εξαίρεση αποτελεί το άρθρο 7, Εκπαιδευτήρια, του ΙΙ.Δ. 71/1988/ΦΕΚ 32/Α/17-2-88, «Κανονισμός πυροπροστασίας κτιρίων», όπου γίνεται αναφορά σε συγκεκριμένα μέτρα ενεργητικής πυροπροστασίας (αυτόματο σύστημα πυρανίχνευσης) που τα αντίστοιχα κτίρια θα πρέπει να διαθέτουν.

48

προτείνεται από τη μεθοδολογία ελέγχου. Στόχο της ενέργειας αυτής αποτελεί αφενός η

διερεύνηση ύπαρξης διαδικασιών υποστήριξης ατόμων με αναπηρία, αφετέρου η

ευαισθητοποίηση των ελεγχόμενων φορέων, έτσι ώστε σταδιακά να αναπτύξουν ανάλογες

διαδικασίες69. Στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσε να προβλεφθεί ο καθορισμός υπαλλήλων

επιφορτισμένων με αυτή την αρμοδιότητα σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, ενδεχομένως στο

πλαίσιο δράσεων της πολιτικής προστασίας.

Συνεργασία με αναπηρικούς φορείς

Ο διενεργών τον έλεγχο Επιθεωρητής οφείλει να εξετάσει τη συνεργασία ή όχι του

φορέα με τοπικούς αναπηρικούς φορείς για θέματα προσβασιμότητας υποδομών και

υπηρεσιών. Η συνεργασία με τους αναπηρικούς φορείς και η συμμετοχή τους στο σχεδιασμό

και την υλοποίηση δράσεων σχετικών με θέματα που αφορούν στα άτομα με αναπηρία

διασφαλίζει κατά το μέγιστο δυνατό βαθμό την ικανοποίηση των ιδιαίτερων αναγκών τους

και αποτελεί βασική σύσταση όλων των νεότερων διεθνών, ευρωπαϊκών αλλά και εθνικών

πολιτικών (ΟΗΕ 1993).

Το δεύτερο και τρίτο μέρος του οδηγού αφορά στη μεθοδολογία διενέργειας

ελέγχου σχετικά με την προσβασιμότητα σε εξωτερικούς χώρους και στα μέσα μεταφοράς,

στοιχεία που προϋποτίθενται προκειμένου ένα άτομο με κάποιας μορφής αναπηρία να είναι

σε θέση να προσεγγίσει οποιοδήποτε κτίριο. Παρά το γεγονός ότι τα στοιχεία αυτά δεν

άπτονται άμεσα του ζητήματος το οποίο εξετάζεται στην παρούσα μελέτη κρίνεται σκόπιμο

να αναφερθούν επιγραμματικά οι τομείς στους οποίους εστιάζεται ο έλεγχος από τα

ελεγκτικά σώματα, προκειμένου να διαμορφωθεί μία συνολική εικόνα των παραμέτρων που

διασφαλίζουν την προσβασιμότητα σε μία σύγχρονη κοινωνία, προσιτή στο σύνολο των

πολιτών της.

Β. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ

Όσον αφορά στον έλεγχο της προσβασιμότητας στους εξωτερικούς χώρους, η

διαμόρφωση των οποίων ανήκει στη δικαιοδοσία του Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης

που ελέγχεται, αυτός πραγματοποιείται δειγματοληπτικά. Κατά τον έλεγχο αυτό εξετάζεται ο

βαθμός κατά τον οποίο πληρούνται οι προδιαγραφές που τίθενται από τις Αποφάσεις που έχει

69 Στα πλοία έχει ήδη εφαρμοστεί αντίστοιχη διαδικασία στο πλαίσιο του εθνικού σχεδίου δράσης για την ασφάλεια των επιβατών με αναπηρία και μειωμένη κινητικότητα γενικότερα, όπως ορίζει το Π.Δ.66/2005/ΦΕΚ100Α/27.4.2005 σε συμμόρφωση με τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές οδηγίες.

49

εκδώσει το ΥΠΕΧΩΔΕ (Απόφαση 52488/2001), τις σχετικές Εγκυκλίους του ΥΠΕΣΔΔΑ

(Εγκύκλιος ΥΠΕΣ 1537/2009, Εγκύκλιος ΥΠΕΣΔΔΑ/ΓΔΤΑ 8303/08.02.2008), τις Οδηγίες

σχεδιασμού του Γραφείου μελετών για ΑμεΑ του ΥΠΕΧΩΔΕ «Σχεδιάζοντας για όλους»

(1996) και τους Νόμους 2696/1999, 2430/1996 και 2831/2000, σε συνδυασμό με τους

Πρότυπους Κανόνες του ΟΗΕ για την Εξίσωση των Ευκαιριών για τα Άτομα με Ειδικές

Ανάγκες.

Στο πλαίσιο του ελέγχου των εξωτερικών χώρων εξετάζεται ο τρόπος κατασκευής

και διαμόρφωσης των πεζοδρομίων τόσο σε κεντρικές λεωφόρους όσο και σε δευτερεύουσες

οδούς, των διαβάσεων, νησίδων, πλατειών, χώρων πρασίνου, οργανωμένων πλαζ και

αθλητικών χώρων, παιδικών χαρών, ανοικτών πολιτιστικών χώρων, χώρων κατασκήνωσης

καθώς και των θέσεων στάθμευσης. Σε συνδυασμό με τον καθεαυτό έλεγχο της τήρησης των

τεχνικών προδιαγραφών προσβασιμότητας στους εξωτερικούς χώρους, εξετάζεται και ο

βαθμός ενημέρωσης του προσωπικού των ΟΤΑ επί θεμάτων που άπτονται της εξυπηρέτησης

των ατόμων με αναπηρία, η πρόβλεψη τακτικής συντήρησης των πεζοδρομίων και ειδικότερα

των υποδομών προσβασιμότητας σε αυτά, η λειτουργία δημοτικής αστυνομίας (προκειμένου

να ελέγχεται η παράνομη στάθμευση στις ράμπες πεζοδρομίων, η μη κατάληψη οδηγών

τυφλών, η σήμανση εργασιών επί των οδών και πεζοδρομίων, κ.λ.π.), η προσβασιμότητα της

ιστοσελίδας και του έντυπου υλικού που εκδίδεται από το φορέα αλλά και η συνεργασία του

με τοπικούς αναπηρικούς φορείς.

Γ. ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ

Η κατάρτιση του ερωτηματολογίου για τη διενέργεια ελέγχου στα μέσα μεταφοράς

βασίστηκε κυρίως στον Κανονισμό 1107/2006 σχετικά με τις αεροπορικές μετακινήσεις,

δεδομένου ότι αυτός εκφράζει τις νεότερες τάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσον αφορά

στα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και των ατόμων μειωμένης κινητικότητας

γενικότερα κατά τις μετακινήσεις τους. Επιπροσθέτως, έχουν ληφθεί υπόψη: οι Αποφάσεις

του Υπουργείου Μεταφορών σχετικά με τη συμμόρφωση προς τις διατάξεις της Οδηγίας

2001/85/ΕΚ70 και τον καθορισμό τον τύπων των λεωφορείων71, οι Κανονισμοί Οργάνωσης,

70 Απόφαση ΥΜΕ 53495/2475/02/ΦΕΚ116Β/05.02.2003, «Συμμόρφωση προς τις διατάξεις της Οδηγίας 2001/85/ΕΚ της Επιτροπής της 20ης .11.01 περί ειδικών διατάξεων για οχήματα μεταφοράς επιβατών άνω των 8 θέσεων εκτός της θέσης του οδηγού και περί τροποποιήσεως των Οδηγιών 70/156/ΕΟΚ και 92/27/ΕΚ». 71 Απόφαση ΥΜΕ 37492/1795/03/ΦΕΚ922Β/04.07.2003, «Καθορισμός τύπων και τεχνικών προδιαγραφών λεωφορείων για την ταξινόμηση και την κυκλοφορία τους ως αστικών, υπεραστικών και ημιαστικών».

50

Λειτουργίας και Εξυπηρέτησης των μεταφερόμενων ατόμων με αναπηρία (ΑμεΑ) με τα

ειδικά λεωφορεία της ΕΘΕΛ Α.Ε. και του ΟΑΣΘ, ο Νόμος 2963/200172, η Απόφαση της

Επιτροπής 2008/164/ΕΚ73, καθώς και ο Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τα

δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των επιβατών τρένων, ΟΣΕ κ.λ.π.-Χάρτης Υποχρεώσεων

προς τον Καταναλωτή74.

Η εν λόγω μεθοδολογία ελέγχου σχετικά με την προσβασιμότητα στα μέσα

μεταφοράς καλύπτει μόνο δύο κατηγορίες οχημάτων75 που έχουν καθαρά δημόσιο χαρακτήρα

και εξυπηρετούν κυρίως τις μετακινήσεις εντός πόλης. Λόγω του εύρους του εξεταζόμενου

τομέα και του πλήθους των οχημάτων, το ερωτηματολόγιο που αφορά στις μεταφορές είναι

σχεδιασμένο ώστε να συμπληρωθεί από τους Επιθεωρητές σε συνεργασία με τους αρμόδιους

Φορείς, καταγράφοντας καταρχήν τη γενική εικόνα που παρουσιάζουν τα οχήματα και οι

παρεχόμενες υπηρεσίες κατά δήλωση των αρμοδίων Φορέων. Στη συνέχεια οι Επιθεωρητές

θα πρέπει να προβούν σε δειγματοληπτικό έλεγχο των οχημάτων όλων των κατηγοριών με

στόχο την επαλήθευση των δηλωθέντων και τη λήψη φωτογραφιών. Κατά τη διενέργεια

αυτής της κατηγορίας ελέγχου εξετάζονται-εάν υπάρχουν- οι κτιριακές υποδομές του φορέα

μεταφορών (ως προς την τήρηση των προδιαγραφών που περιγράφονται στο κεφάλαιο των

κτιριακών υποδομών).

Εν συνεχεία, μέσω του δειγματοληπτικού ελέγχου εξετάζεται η ύπαρξη τουλάχιστον

μίας προσβάσιμης εισόδου στο όχημα καθώς και εξοπλισμός πρόσβασης, η πρόβλεψη

καθισμάτων προτεραιότητας και ειδικού χώρου/ ειδικής θέσης ατόμου σε αμαξίδιο εντός του

οχήματος76-σε όχημα Μ277 και Μ378 καθώς και σε αμαξοστοιχία/ συρμό. Ιδιαίτερα για

λεωφορεία ιδιοκτησίας των φορέων συγκοινωνιακού έργου, και μέχρι ποσοστό τουλάχιστον

10% επί του συνολικού στόλου αυτών φέρουν υποχρεωτικά τον εξοπλισμό για την

72 Νόμος 2963/2001/ΦΕΚ268Α/23.11.2001, «Οργάνωση και λειτουργία των δημόσιων επιβατικών μεταφορών με λεωφορεία, τεχνικός έλεγχος οχημάτων και ασφάλεια χερσαίων μεταφορών και άλλες διατάξεις». 73 Απόφαση της Επιτροπής σχετικά με την τεχνική προδιαγραφή διαλειτουργικότητας για τα άτομα μειωμένης κινητικότητας στο διευρωπαϊκό σιδηροδρομικό σύστημα. 74 Κανονισμός ΕΚ 1371/2007 για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των επιβατών τρένων, ΟΑΣΑ-ΕΘΕΛ-ΗΛΠΑΠ-ΗΣΑΠ-ΑΜΕΛ-ΤΡΑΜ-ΠΡΟΑΣΤΙΑΚΟΣ-Χάρτης Υποχρεώσεων προς τον Καταναλωτή, ΟΣΕ-Χάρτης Υποχρεώσεων προς τον Καταναλωτή. 75 Οχήματα με κινητήρα Μ2 και Μ3 και αμαξοστοιχίες/ συρμούς. 76 Ως ειδικός χώρος/ειδική θέση ατόμου σε αμαξίδιο νοείται ειδικός ελεύθερος χώρος μέσα στο όχημα, στον οποίο μπορεί να σταθεί με ασφάλεια χρήστης αναπηρικού αμαξιδίου καθ’όλη τη διάρκεια της μετακίνησής του με το όχημα. 77 Στην κατηγορία Μ2 ανήκουν τα οχήματα χρησιμοποιούμενα για τη μεταφορά προσώπων, περιλαμβάνοντα περισσότερες από 8 θέσεις καθημένων πέραν του καθίσματος του οδηγού και έχοντα μέγιστη μάζα το πολύ 5 τόνους 78 Στην κατηγορία Μ3 ανήκουν τα οχήματα χρησιμοποιούμενα για τη μεταφορά προσώπων, περιλαμβάνοντα περισσότερες από 8 θέσεις πέραν του καθίσματος του οδηγού και έχοντα μέγιστη μάζα άνω των 5 τόνων.

51

πρόσβαση και ασφαλή μεταφορά ατόμων με κινητικά προβλήματα (Ν.2963/2001, άρ.12,

παρ.9). Ακολουθεί η διαπίστωση της ύπαρξης οπτικού και ηχητικού συστήματος

πληροφόρησης των επιβατών, η δυνατότητα οριζόντιας κυκλοφορίας ατόμου σε αμαξίδιο

εντός του οχήματος (από την προσβάσιμη είσοδο μέχρι το χώρο της ειδικής θέσης), αλλά και

κατακόρυφης κυκλοφορίας (εφόσον κάτι τέτοιο προβλέπεται και για το ευρύ κοινό). Εφόσον

προβλέπεται η ύπαρξη χώρου υγιεινής για το κοινό, διαμερίσματα ύπνου για τους επιβάτες

και χώροι εστίασης εντός του οχήματος, ο Επιθεωρητής καλείται να εξετάσει την πρόβλεψη

αντίστοιχων χώρων και για την εξυπηρέτηση ατόμων με αναπηρία.

Ακολούθως εξετάζεται το χρονικό διάστημα κατά το οποίο παρέχεται η υπηρεσία

μεταφοράς ατόμων με αναπηρία, ο καθορισμός και η τήρηση ποιοτικών προτύπων από το

φορέα, η λειτουργία -ή μη- ειδικής υπηρεσίας εξυπηρέτησης ΑμεΑ (σε κεντρικές υπηρεσίες,

σταθμούς, επί των οχημάτων), η πρόβλεψη ειδικών σημείων άφιξης/αναχώρησης επιβατών

ΑμεΑ από τα οποία και μετά ο επιβάτης ΑμεΑ απολαμβάνει ειδικής εξυπηρέτησης, η

στελέχωση του φορέα με προσωπικό (οδηγοί, προσωπικό συναλλαγής, προσωπικό

σχεδιασμού υπηρεσιών κ.λ.π.) το οποίο έχει λάβει ειδική εκπαίδευση σε θέματα

εξυπηρέτησης επιβατών με αναπηρία, καθώς και η πρόβλεψη συνοδών των επιβατών με

αναπηρία (προσωπικό του φορέα) εντός του οχήματος.

Άλλα στοιχεία τελούμενα υπό έλεγχο είναι το εάν επιτρέπεται η είσοδος σκύλων-

οδηγών/ συνοδών εντός του οχήματος, η ύπαρξη προσβάσιμης ιστοσελίδας, η έκδοση

πληροφοριακού υλικού σε προσβάσιμες μορφές, η πρόβλεψη διαδικασίας παραπόνων των

επιβατών και πολιτικής αποζημίωσης επιβατών σε περίπτωση απώλειας ή καταστροφής

βοηθημάτων ατόμων με αναπηρία, όπως επίσης και η πρόβλεψη πολιτικής, διαδικασιών

ειδοποίησης και διαφυγής επιβατών με αναπηρία σε έκτακτες περιπτώσεις (τρομοκρατικές

ενέργειες, φυσικές καταστροφές, φωτιά, βλάβες κ.λ.π.).

Σύμφωνα με τις επιταγές των νέων ευρωπαϊκών Κανονισμών (Κανονισμός ΕΚ

1107/2006 και 1371/2007), τα κράτη μέλη έχουν την υποχρέωση να θεσπίσουν κανόνες

σχετικά με τις ισχύουσες κυρώσεις για την παραβίασή των εν λόγω κανονισμών και να

λαμβάνουν όλα τα αναγκαία μέτρα για να εξασφαλισθεί η εφαρμογή τους. Στο πλαίσιο αυτό,

ο Επιθεωρητής ελέγχει εάν έχουν θεσπιστεί οι παραπάνω κυρώσεις και εάν έχουν

κοινοποιηθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όπως προβλέπεται.

52

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 : ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ

«ΤΗΡΗΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΕ

ΚΤΙΡΙΑ ΟΤΑ: ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ»

3.1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟΙ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΙ

Βάσει έρευνας η οποία πραγματοποιήθηκε το 2005 στο πλαίσιο της Κοινοτικής

Πρωτοβουλίας EQUAL , Έργο «Πρόκληση», Υποέργο 1: «Μελέτη για την κατάσταση της

απασχόλησης ατόμων με αναπηρίες που βιώνουν απλές ή πολλαπλές διακρίσεις και

ανισότητες» παρατηρήθηκε ότι εμφανίζονται σοβαρά προβλήματα όσον αφορά στη

δυνατότητα πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία στις υπηρεσίες που προσφέρει η Τοπική

Αυτοδιοίκηση79. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελεί τον πιο κοντινό

προς τους πολίτες φορέα της πολιτείας, τα αποτελέσματα της εν λόγω έρευνας αναδεικνύουν

την υστέρηση που χαρακτηρίζει την Τοπική Αυτοδιοίκηση σχετικά με την αντιμετώπιση των

προβλημάτων των αναπήρων και την υποστήριξή τους για την ομαλή ένταξή τους στην

κοινωνία χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς.

Η πάροδος των ετών θα ήταν αναμενόμενο να έχει συμβάλλει στην εξομάλυνση της

εν λόγω δυσάρεστης κατάστασης η οποία προκαλείται κατά κύριο λόγο εξαιτίας

αρχιτεκτονικών εμποδίων, δεδομένου ότι έχει μεσολαβήσει η θέσπιση ορισμένων

νομοθετημάτων σχετικά με το ζήτημα της προσβασιμότητας. Ως εκ τούτου η παρούσα έρευνα

θα εστιαστεί στην εξέταση του εάν πληρούνται οι προδιαγραφές πρόσβασης για ΑμεΑ και

άτομα με μειωμένη κινητικότητα στο κτίριο όπου στεγάζεται το Δημαρχείου του Περάματος

Αττικής, χώρος ο οποίος ανακαινίσθηκε πλήρως το 2002. Το γεγονός ότι αποτελεί κτίριο

όπου στεγάζεται φορέας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης α΄ βαθμού, και ως εκ τούτου το κοινό

με το οποίο συναλλάσσεται είναι πολίτες κάθε ηλικίας, αλλά και υπόχρεο φορέα για την

τήρηση των όσων ορίζονται στην εγκύκλιο του ΥΠΕΣ σχετικά με το Πρόγραμμα

Προσβασιμότητας στους Δήμους (Εγκύκλιος ΥΠΕΣ ΔΙΑΔΠ/Π.ΑμεΑ/Φ.3/6/1537/20.01.09)

υπήρξε καθοριστικός παράγοντας για την επιλογή του. Το συγκεκριμένο κτίριο επιλέχθηκε

βάσει του γεγονότος ότι αποτελεί ιδιόκτητο χώρο, στον οποίο, εξαιτίας της διαρρύθμισης και 79 Μόλις το 10,2% των ερωτώμενων δήλωσαν πολύ ικανοποιημένοι, το 28,3% μέτρια, ενώ το 51,7% καθόλου ικανοποιημένοι.

53

του μεγάλου εμβαδού του είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί το σύνολο των απαιτούμενων

παρεμβάσεων και ρυθμίσεων προκειμένου να καταστεί προσβάσιμο στο σύνολο των

πολιτών- φέροντες ή μη κάποιας μορφής αναπηρία.

Προκειμένου να διαπιστωθεί η τήρηση ή μη των προδιαγραφών πρόσβασης

χρησιμοποιήθηκε το εγχειρίδιο της Μεθοδολογίας Ελέγχου Προσβασιμότητας Δημοσίων

Υπηρεσιών και Υποδομών, με βάση το οποίο διενεργήθηκε μέτρηση των επιμέρους

διαστάσεων και στοιχείων του χώρου και «έλεγχος» τηρώντας τη διαδικασία που

προβλέπεται σε αυτό. Ως εκ τούτου η παρούσα έρευνα αποτελεί την πρώτη, άτυπη, εφαρμογή

της μεθοδολογίας αυτής, με την ελπίδα η διαδικασία αυτή να αρχίσει να εφαρμόζεται και

στην πραγματικότητα, επιφέροντας τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Το προτεινόμενο στη

Μεθοδολογία Ελέγχου ερωτηματολόγιο, όπως αυτό συμπληρώθηκε κατά τη διαδικασία

προσομοίωσης ελέγχου στην εν λόγω υπηρεσία παρατίθεται στο Παράρτημα 2.

3.2. ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΕΠΙΤΟΠΙΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ

Εικόνα 7 : Πρόσοψη Δημαρχείου Περάματος

Εκ πρώτης όψεως το κτίριο όπου στεγάζεται το Δημαρχείο του Περάματος

προδιαθέτει θετικά τον πολίτη που το επισκέπτεται, δεδομένου ότι πρόκειται για ένα κτίριο

54

πλήρως ανακαινισμένο (η νέα, αναθεωρημένη οικοδομική του άδεια εκδόθηκε το 2002),

εξαιτίας ζημιών που είχαν προκύψει λόγω του σεισμού του 1999. Η πρόσοψή του είναι

επιβλητική και διαθέτει μεγάλες γυάλινες επιφάνειες. Εξετάζοντας τους επιμέρους χώρους

του κτιρίου αυτού σύμφωνα με το «Ερωτηματολόγιο για τον Έλεγχο της Προσβασιμότητας,

Τύπος Α. Κτιριακές Υποδομές» προκύπτουν τα ακόλουθα συμπεράσματα:

Εικόνα 8 : Ειδική θέση στάθμευσης

Όσον αφορά στο ζήτημα της δυνατότητας στάθμευσης οχημάτων ΑμεΑ πλησίον

του κτιρίου παρατηρήθηκε η ύπαρξη μίας θέσης η οποία προβλέπεται αποκλειστικά για

ανάλογη χρήση. Επί του οικοπέδου του Δημαρχείου υπάρχουν θεσμοθετημένοι χώροι

στάθμευσης (τόσο στη δυτική όσο και στην ανατολική πλευρά του κτιρίου). Παρά την

πληθώρα θέσεων στάθμευσης, μόνο μία εξ’ αυτών φέρει χαρακτηριστικά τα οποία θα

μπορούσαν να την καταστήσουν ειδική θέση στάθμευσης ΑμεΑ. Η θέση αυτή βρίσκεται σε

απόσταση μικρότερη των 10,00μέτρων από την είσοδο του κτιρίου και οι διαστάσεις τις είναι

εντός των αποδεκτών ορίων. Η σήμανση που διαθέτει όμως είναι ελλιπής, δεδομένου ότι

περιορίζεται σε πινακίδα επί στύλου η οποία φέρει το ΔΣΠ. Το γεγονός ότι η ράμπα η οποία

τη συνδέει με το πεζοδρόμιο που οδηγεί στην είσοδο παρουσιάζει κακοτεχνίες και συνεπώς

ανισοσταθμίες απαιτεί ιδιαίτερη δεξιοτεχνία προκειμένου το άτομο που τη χρησιμοποιεί να

αποβιβαστεί από το όχημά του στο πεζοδρόμιο. Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι μέλος

55

του προσωπικού που εργάζεται στο Δημαρχείο χρησιμοποιεί αναπηρικό αμαξίδιο κατά τη

μετακίνησή του συνεπάγεται την καθημερινή κατάληψη της εν λόγω θέσης από το ίδιο (για

το άτομο αυτό, άλλωστε, προορίζεται η θέση αυτή, φέροντας τον αριθμό κυκλοφορίας του

οχήματός του). Η έλλειψη πρόβλεψης πλέον της μίας ειδικών θέσεων στάθμευσης

συνεπάγεται τη δυσχέρεια κατά την προσέγγιση ενός πολίτη με αναπηρία στο κτίριο.

Εικόνα 9 : Διαδρομή από θέση στάθμευσης έως είσοδο κτιρίου

Εκκινώντας από την ήδη υπάρχουσα ειδική θέση στάθμευσης, η διαδρομή που

μπορεί να ακολουθήσει ένα άτομο με αναπηρία διαθέτει το απαιτούμενο πλάτος, έχει μικρή

κλίση, είναι απολύτως ελεύθερη εμποδίων, ενώ διαθέτει την απαιτούμενη ποιότητα δαπέδου

κατά το μεγαλύτερο μέρος της. Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί το γεγονός

ότι τόσο στο σύνολο των εξωτερικών όσο και των εσωτερικών χώρων του κτιρίου απουσιάζει

παντελώς η πρόβλεψη οδηγού τυφλών και κάθε είδους σήμανση προς τη διευκόλυνση αυτής

της ομάδας πολιτών, όπως επίσης και η σήμανση προσβασιμότητας με το ΔΣΠ.

Η είσοδος του κτιρίου είναι κοινή για το σύνολο των πολιτών. Τα χαρακτηριστικά

της επιτρέπουν την διέλευση ατόμου με κάποιας μορφής αναπηρία, με την εξαίρεση ατόμων

με προβλήματα όρασης, δεδομένης της απουσίας οδηγού τυφλών. Η εξωτερική θύρα είναι

56

Εικόνα 10 : Χώρος υποδοχής Δημαρχείου Περάματος

γυάλινη, αυτόματα ανοιγόμενη, με ακμές που επισημαίνονται με μεταλλικές λεπτομέρειες,

ωφέλιμο πλάτος ικανό για τη διέλευση αμαξιδίου (1,10 μέτρα) και η πρόσβαση σε αυτή

εξασφαλίζεται ισόπεδα. Η είσοδος αυτή οδηγεί κατευθείαν σε χώρο υποδοχής πολιτών καθώς

και σε διαδρομή προς τους ανελκυστήρες που εξυπηρετούν την κατακόρυφη κυκλοφορία

εντός του κτιρίου. Ο χώρος στον οποίο εισέρχεται ο πολίτης είναι ελεύθερος εμποδίων και

έχει πλάτος μεγαλύτερο των 5μέτρων, διασφαλίζοντας την ελεύθερη κίνηση και ελιγμούς

αμαξιδίων σε αυτόν. Στο χώρο αυτό δεν έχει προβλεφθεί η ύπαρξη απλοποιημένου

διαγράμματος των γραφείων που στεγάζονται στο κτίριο. Η λανθασμένη επιλογή του υλικού

επίστρωσης του δαπέδου του ισογείου (γρανίτης) καθιστά το δάπεδο ολισθηρό και κατά

συνέπεια τη μετακίνηση ιδιαίτερα δυσχερή έως επικίνδυνη. Ο πάγκος πληροφοριών που

βρίσκεται στο χώρο αυτό δε διαθέτει τμήμα προσεγγίσιμο από άτομο σε αμαξίδιο, δεδομένου

ότι η οπτική επαφή με τον υπάλληλο επιτυγχάνεται σε ύψος 1,10 μέτρων. Τα καθίσματα που

βρίσκονται στους κοινόχρηστους χώρους του κτιρίου περιλαμβάνουν και κάποια τα οποία θα

μπορούσαν να εξυπηρετήσουν και άτομα με προβλήματα στην κίνηση80.

80 Τα χαρακτηριστικά τους προσομοιάζουν στα χαρακτηριστικά των ειδικών θέσεων για άτομα με προβλήματα στην κίνηση, έχοντας βάθος 0,47μ, ύψος 0,40μ. και στηρίγματα χεριών.

57

Εικόνα 11 : Πάγκος πληροφοριών

Το γεγονός ότι η εξυπηρέτηση των πολιτών δεν πραγματοποιείται σε κάποιο

κεντρικό χώρο αλλά στα επιμέρους γραφεία καθιστά ακόμα πιο σημαντικό το ζήτημα της

προσβασιμότητας του συνόλου των πολιτών σε αυτά. Όλοι οι χώροι εξυπηρέτησης του

ισογείου συνδέονται άμεσα με τον κυρίως χώρο υποδοχής, χωρίς την παρεμβολή διαδρόμων.

Τα μηχανήματα που βρίσκονται στο χώρο αυτό, καθώς και στους διαδρόμους των υπολοίπων

ορόφων είναι ορθώς παρατεταγμένα χωρίς να εμποδίζουν την κυκλοφορία σε αυτούς,

αφήνοντας ελεύθερο χώρο για την πραγματοποίηση ελιγμών των αμαξιδίων (ελάχιστο πλάτος

διαδρόμου που σημειώθηκε: 1,28 μέτρα ελεύθερα κάθε εμποδίου). Οι διάδρομοι του ορόφου

όπου στεγάζονται τα γραφεία της τεχνικής υπηρεσίας του Δήμου τηρούν το σύνολο των

προδιαγραφών προκειμένου να μπορούν να χαρακτηρισθούν προσβάσιμοι. Μεταξύ άλλων

χαρακτηριστικών τους αναφέρεται η επισήμανση των ακραίων σημείων των διαδρόμων με

αλλαγή χρώματος στο σοβατεπί (πιο έντονα χρωματισμένη λωρίδα ύψους 0,09μ.) και η

ύπαρξη προστατευτικού κιγκλιδώματος ύψους 0,90μ. κατά μήκος της ελεύθερης πλευράς

τους. Οι θύρες των χώρων εργασίας που βρίσκονται επί των διαδρόμων πληρούν τις βασικές

προδιαγραφές προκειμένου να είναι κατάλληλες για χρήση από άτομα με αναπηρία. Το

ωφέλιμο πλάτος τους είναι ικανό να εξυπηρετήσει άτομο σε αμαξίδιο, είναι ανοιγόμενες,

χωρίς να απαιτείται η καταβολή ιδιαίτερης δύναμης για το χειρισμό τους, ενώ είναι εύκολα

εντοπίσιμες από άτομα με προβλήματα όρασης. Οι εσωτερικές θύρες του κτιρίου διαθέτουν

58

κλειδαριές και χειρολαβές τύπου Meroni, γεγονός που απαιτεί σχετική ακρίβεια χειρισμού.

Στο εσωτερικό των χώρων εργασίας μπορούν να εξυπηρετηθούν άτομα με αναπηρίες,

δεδομένης της ευρυχωρίας της πλειοψηφίας εξ αυτών.

Εικόνα 12 : Εσωτερικοί διάδρομοι

Εξετάζοντας τον τρόπο με τον οποίο εξυπηρετείται η ανάγκη για κατακόρυφη

κυκλοφορία εντός του κτιρίου, δεδομένου ότι αποτελείται από πέντε διαφορετικά επίπεδα,

διαπιστώθηκαν τα εξής: Το κτίριο διαθέτει δύο ανελκυστήρες για τη μεταφορά ατόμων, ο

ένας εκ των οποίων μπορεί να μεταφέρει άτομο σε αμαξίδιο. Τα χαρακτηριστικά του, όμως,

δεν ικανοποιούν τις απαιτούμενες προδιαγραφές προκειμένου ένα άτομο σε αμαξίδιο να είναι

σε θέση να μεταβεί μόνο του στο θάλαμο του ανελκυστήρα, προϋποθέτοντας τη συνοδεία του

τόσο κατά την είσοδο, όσο και κατά την έξοδό του από αυτό. Συγκεκριμένα, τόσο τα

εξωτερικά όσο και τα εσωτερικά χειριστήρια χρήσης βρίσκονται τοποθετημένα 0,13μ. και

0,24μ. αντίστοιχα, ψηλότερα από το προβλεπόμενο σημείο, ενώ η θύρα είναι ανοιγόμενη

προς τα έξω απαιτώντας την καταβολή δύναμης για το άνοιγμα, αφήνοντας ωφέλιμο πλάτος

για τη διέλευση του αμαξιδίου μόλις 0,76μ. Εσωτερικά του θαλάμου το χειριστήριο διαθέτει

χαρακτήρες σε γραφή Braille, ενώ η αναγγελία των ορόφων γίνεται οπτικά (αλλά όχι

ηχητικά).

59

Εικόνα 13 : Ανελκυστήρας

Το κτίριο διαθέτει εσωτερικό κλιμακοστάσιο με βαθμίδες με πλήρη ύψη χωρίς

προεξοχή του πατήματος και σοβατεπί στα 0,07μ. από το δάπεδο. Η προσβασιμότητά του από

άτομα με δυσκολία στην κίνηση ή την όραση δεν είναι δυνατή, δεδομένου ότι το υλικό

κατασκευής του είναι το μάρμαρο και επιπλέον δεν παρατηρήθηκε η πρόβλεψη

χειρολισθήρων ή κάποιας μορφής χρωματική ή μη επισήμανση τόσο για την αρχή και το

τέλος του όσο και για τις ακμές των βαθμίδων. Τα χαρακτηριστικά αυτά καθιστούν ιδιαίτερα

επισφαλή την προσπάθεια ενός ατόμου με αναπηρία να κάνει χρήση του κλιμακοστασίου.

Επισημαίνεται ότι σε κανένα σημείο του κτιρίου δεν συναντώνται αναβατόρια κλίμακας ή

ράμπες.

60

Εικόνα 14 : Εσωτερικό κλιμακοστάσιο

Όσον αφορά στους χώρους ειδικής χρήσης του κτιρίου, αυτοί περιλαμβάνουν το

κυλικείο, μία αίθουσα πολλαπλών χρήσεων και την αίθουσα όπου πραγματοποιούνται οι

συνεδριάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου, χώρους τους οποίους είναι σε θέση να επισκεφθεί

κάποιος υπό την προϋπόθεση της χρήσης ανελκυστήρα ή του κλιμακοστασίου, δεδομένου ότι

βρίσκονται σε ορόφους πέραν του ισογείου. Παρατηρήθηκε ότι το σύνολο των χώρων αυτών

διασφαλίζει την κίνηση ατόμων με κινητική αναπηρία. Παρόλα αυτά, όσον αφορά στο χώρο

του κυλικείου, αυτός δεν διαθέτει προσβάσιμο πάγκο εξυπηρέτησης, ενώ η αίθουσα

πολλαπλών χρήσεων στερείται κατάλληλου μηχανισμού για τη διασφάλιση της πρόσβαση

ατόμου με αμαξίδιο στην υπάρχουσα εξέδρα. Τα έδρανα της αίθουσας του Δημοτικού

Συμβουλίου είναι σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι δυνατή η προσέγγιση

αμαξιδίου επιτρέποντας την άνετη τοποθέτηση των υποποδίων κάτω από αυτά.

Εικόνα 15 : Αίθουσα πολλαπλών χρήσεων

61

Σύμφωνα με Απόφαση του ΥΠΕΧΩΔΕ (2002) προβλέπεται η υποχρέωση

κατασκευής τουλάχιστον ενός χώρου υγιεινής προσπελάσιμου από άτομα με ειδικές ανάγκες

σε όλα τα υφιστάμενα πριν το 2000 κτίρια τα οποία στεγάζουν Οργανισμούς Τοπικής

Αυτοδιοίκησης. Στην υπό εξέταση περίπτωση η ανάγκη αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι η

υπηρεσία απασχολεί υπάλληλο ο οποίος χρησιμοποιεί αναπηρικό αμαξίδιο για τη μετακίνησή

του. Παρά την υποχρέωση αυτή, το εν λόγω κτίριο δεν διαθέτει κανένα χώρο υγιεινής

προσβάσιμο σε άτομα με αναπηρία.

Κατόπιν εξέτασης της ιστοσελίδας που διαθέτει ο Δήμος Περάματος

(http://www.perama.gr ), η οποία σχεδιάστηκε το 2010, διαπιστώθηκε ότι δε φέρει κάποια

από τα διακριτικά στοιχεία πιστοποίησης της προσβασιμότητάς της. Δεδομένου του

γεγονότος ότι απαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις προκειμένου να διαπιστωθεί εάν μία

ιστοσελίδα είναι προσβάσιμη ή όχι σε άτομα με αναπηρία, η εξέταση περιορίστηκε στην

ανωτέρω διαπίστωση.

Τέλος, όσον αφορά στα υπάρχοντα σχέδια διαφυγής από το κτίριο, αυτά

περιορίζονται στην πρόβλεψη διαφυγής από το εσωτερικό κλιμακοστάσιο που βρίσκεται στη

δυτική πλευρά του κτιρίου και το εξωτερικό που βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του. Το

ζήτημα της εκπόνησης σχεδίου για τη διαδικασία υποστήριξης ατόμων με αναπηρία για τη

διαφυγή τους από το κτίριο σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης δεν έχει αποτελέσει αντικείμενο

εξέτασης από το φορέα.

3.3. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟ

ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ

Η εφαρμογή των τεχνικών προδιαγραφών που καθιστούν ένα κτίριο προσβάσιμο

σύμφωνα με τη Μεθοδολογία Ελέγχου Προσβασιμότητας απαιτεί χρονοβόρες και

πολυδάπανες ενέργειες όταν πρόκειται για υφιστάμενο κτίριο, δεδομένου ότι υπαγορεύει τον

ανασχεδιασμό των χώρων του κτιρίου και των χρήσεών τους. Η πολυπλοκότητα των

μετατροπών που απαιτούνται προκειμένου να είναι δυνατή η πρόσβαση του συνόλου των

πολιτών σε όλους τους χώρους του κτιρίου όπου στεγάζεται μία δημόσια υπηρεσία/φορέας,

συχνά καθιστά αποτρεπτική την προοπτική της μετατροπής του σε προσβάσιμο χώρο. Στη

δεδομένη φάση εξέλιξης του ζητήματος της προσβασιμότητας των κτιριακών υποδομών

62

κρίνεται σκόπιμο το να τεθούν ορισμένες προτεραιότητες κατά την εφαρμογή των τεχνικών

προδιαγραφών που τη διασφαλίζουν. Η διασφάλιση του συνόλου των προδιαγραφών

αποτελεί αναμφισβήτητα ιδεατή περίπτωση και το στόχο του όλου εγχειρήματος για την

αποκατάσταση της προσβασιμότητας σε κάθε κτιριακή υποδομή η οποία στεγάζει δημόσια

υπηρεσία/φορέα, καθώς και στο σύνολο του δομημένου περιβάλλοντος. Βάσει μίας

ρεαλιστικότερης προσέγγισης του ζητήματος και εξετάζοντας τα δεδομένα που συλλέχθηκαν

από την επιτόπια έρευνα στο Δημαρχείο Περάματος Αττικής προκύπτουν ορισμένες

προτάσεις προκειμένου να διασφαλιστεί σταδιακά η δυνατότητα πρόσβασης ατόμων με

αναπηρία στο εν λόγω κτίριο.

Όσον αφορά στη δυνατότητα στάθμευσης πλησίον του κτιρίου, μπορεί να

προβλεφθεί και να σηματοδοτηθεί κατάλληλα άλλη μία θέση εκ των θεσμοθετημένων επί του

οικοπέδου του Δημαρχείου η οποία να μπορεί να εξυπηρετήσει άτομο που χρησιμοποιεί

αμαξίδιο για τη μετακίνησή του. Στην ήδη υπάρχουσα θέση, προκειμένου αυτή να πληροί το

σύνολο των προδιαγραφών, η μόνη παρέμβαση που απαιτείται είναι η σηματοδότησή της επί

του δαπέδου. Οι επιδιορθώσεις που απαιτείται να πραγματοποιηθούν προκειμένου να

καταστεί προσβάσιμη η διαδρομή από τις ειδικές θέσεις στάθμευσης οχημάτων ΑμεΑ μέχρι

την είσοδο του κτιρίου είναι πολύ μικρής τάξης μεγέθους, ειδικά αν αναλογισθεί κανείς το

μεγάλο βαθμό εξυπηρέτησης που μπορούν να προσδώσουν σε άτομα με αμαξίδιο. Η

διαπλάτυνση της ράμπας που συνδέει το οδόστρωμα με το πεζοδρόμιο μπροστά στην είσοδο

κατά μόλις λίγα εκατοστά όπως και η εξομάλυνση μικρών ατελειών όσον αφορά στην

ομοιομορφία ενός τμήματος του πεζοδρομίου είναι ικανές παρεμβάσεις προκειμένου να

γίνεται αυτόνομα και με ασφάλεια η πρόσβαση ατόμων με αμαξίδιο στην είσοδο του κτιρίου.

Το γεγονός ότι το δάπεδο όλου του χώρου υποδοχής έχει ιδιαίτερα ολισθηρή

επίστρωση δυσχεραίνοντας τα άτομα με αναπηρία κατά τη μετακίνηση, καθιστώντας την

ακόμα και επικίνδυνη, μπορεί να εξομαλυνθεί με την τοποθέτηση αντιολισθηρής επίστρωσης

σε ένα τμήμα του, σχηματίζοντας διάδρομο διέλευσης ελάχιστου πλάτους 0,90μ. Το γεγονός

ότι ο χώρος υποδοχής καλύπτει μεγάλο εμβαδό επιτρέπει ανάλογες παρεμβάσεις. Διάδρομος

διέλευσης θα μπορούσε να τοποθετηθεί από την είσοδο προς τους ανελκυστήρες καθώς και

κατά μήκος των εισόδων των γραφείων εξυπηρέτησης του ισογείου. Στο πλάι του διαδρόμου

αυτού κρίνεται σκόπιμη η τοποθέτηση πλακιδίων προκειμένου να σχηματιστεί οδηγός

τυφλών προς τις ίδιες κατευθύνσεις.

63

Η ανεκμετάλλευτη εσοχή που σχηματίζεται στα δεξιά της εισόδου θα εξυπηρετούσε

για την κατασκευή ενός πάγκου εξυπηρέτησης και πληροφοριών προς όσους εισέρχονται στο

κτίριο, δεδομένου ότι ο ήδη υπάρχων βρίσκεται τοποθετημένος σε σχετική απόσταση από την

είσοδο και δεν πληροί τις προδιαγραφές προσβασιμότητας. Με βάση τη λογική των

μικρότερων αλλά συνάμα κατά το δυνατό αποτελεσματικότερων παρεμβάσεων για την

αποκατάσταση της προσβασιμότητας του κτιρίου, η κατασκευή ενός πάγκου μήκους ενός

μέτρου σε ύψος 0,80μ. από το δάπεδο και εσοχή που να επιτρέπει την προσέγγιση αμαξιδίου

θεωρείται αρκετή σε αυτή την περίπτωση. Στο σημείο αυτό μπορεί χωρίς μεγάλο κόστος να

τοποθετηθεί ένα απλοποιημένο διάγραμμα των υπηρεσιών που παρέχονται σε κάθε χώρο του

Δημαρχείου καθώς και ένδειξη της χρήσης του χώρου συνοδευόμενη από το Δ.Σ.Π., σε

συμβατική μορφή και σε γραφή Braille. Οι παρεμβάσεις προκειμένου να βελτιωθεί η

σήμανση εντός του κτιρίου μπορούν να επεκταθούν στην τοποθέτηση κατάλληλης πινακίδας

στον προσβάσιμο ανελκυστήρα, στην ανάγλυφη σήμανση των θυρών κάθε χώρου καθώς και

στην τοποθέτηση πλακιδίων έντονου χρώματος με φολίδες για τη σήμανση των σημείων

αρχής και τέλους του κλιμακοστασίου.

Όσον αφορά στη δυνατότητα χρήσης των χώρων εργασίας, οι οποίοι συμπίπτουν με

τα γραφεία εξυπηρέτησης, αυτή θα μπορούσε να διευκολυνθεί ιδιαίτερα με την

αντικατάσταση των υπαρχόντων χειρολαβών με χειρολαβές τύπου μοχλού, οι οποίες

απαιτούν μικρότερη δεξιοτεχνία κατά το χειρισμό. Ο εξοπλισμός του χώρου του κυλικείου με

ειδικά, σκληρά καθίσματα με στηρίγματα για τα χέρια, καθώς και με πάγκο αντίστοιχο με

αυτόν της εισόδου θεωρείται αρκετός προκειμένου ο χώρος αυτός να καταστεί προσβάσιμος.

Η διασφάλιση της κατακόρυφης κυκλοφορίας εντός του κτιρίου αποτελεί ένα από

τα ουσιαστικότερα ζητήματα που ανέκυψαν κατά την παρούσα μελέτη. Η υπάρχουσα

κατασκευή του ανελκυστήρα δεν επιτρέπει την αυτονομία κατά την κατακόρυφη κυκλοφορία

ατόμων που χρησιμοποιούν αμαξίδιο. Το γεγονός αυτό οφείλεται κυρίως στην αδυναμία

αυτόνομης εισόδου και εξόδου αμαξιδίου, δεδομένων των διαστάσεών του οι οποίες

συμπίπτουν με το άνοιγμα των εσωτερικών θυρών της καμπίνας του ανελκυστήρα. Η

αντικατάσταση των θυρών αυτών με άλλου τύπου θύρες οι οποίες κατά το άνοιγμα

καταλαμβάνουν μικρότερο τμήμα της πλευράς εισόδου του ανελκυστήρα θα μπορούσε να

προσδώσει το υπολειπόμενο περιθώριο των 4 εκατοστών που θα διασφάλιζε την αυτόνομη

είσοδο σε αυτόν.

64

Δεδομένου του γεγονότος ότι ένα μεγάλο τμήμα των χώρων υγιεινής που

βρίσκονται στο ισόγειο του κτιρίου δεσμεύεται χρησιμοποιούμενο ως αποθηκευτικός χώρος

επιτρέπει τη μετατροπή του έστω και προσωρινά σε χώρο υγιεινής για ΑμεΑ. Σε πρώτο

στάδιο κρίνεται απαραίτητη η διαμόρφωση της θύρας εισόδου, η σήμανσή της καθώς και η

τοποθέτηση λεκάνης και νιπτήρα κατάλληλων προδιαγραφών.

Όσον αφορά στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, αυτή θα μπορούσε να εξοπλιστεί

με μία ράμπα ή αναβατόριο κάθετης κίνησης προκειμένου να διασφαλίζεται η αυτονομία

κατά την πρόσβαση ατόμων με αναπηρία στο βάθρο/εξέδρα. Κατά το στάδιο αυτό και

εξαιτίας της έλλειψης ορισμένων προδιαγραφών οι οποίες θα καθιστούσαν το κτίριο πλήρως

προσβάσιμο, διασφαλίζοντας αυτονομία κυκλοφορίας για το σύνολο των πολιτών θεωρείται

σκόπιμη η ενημέρωση μέρους, αν όχι όλου, του προσωπικού που εργάζεται στο Δημαρχείο,

σχετικά με ζητήματα εξυπηρέτησης ατόμων με αναπηρία.

Οι παρεμβάσεις που προαναφέρθηκαν κρίνονται ικανές να διασφαλίσουν σημαντική

αυτονομία κατά την είσοδο, την κυκλοφορία και την εξυπηρέτηση ατόμων με αναπηρία εντός

του κτιρίου. Παρατηρείται ότι δεν απαιτούνται ρηξικέλευθες αλλαγές, ανασχεδιασμός των

χώρων του κτιρίου και υπέρογκες δαπάνες προκειμένου να επιτυγχάνεται η αξιοπρεπής και

συνάμα ασφαλής εξυπηρέτηση του συνόλου των πολιτών. Οι προτάσεις που αναφέρθηκαν

για το εν λόγω κτίριο σε καμία περίπτωση δε το καθιστούν απόλυτα σύμφωνο με τις τεχνικές

προδιαγραφές πρόσβασης που προβλέπονται από τη μεθοδολογία ελέγχου, παρόλα αυτά θα

μπορούσαν να θεωρηθούν ως ένα αρκετά ικανοποιητικό βήμα προόδου προς την

αποκατάσταση της προσβασιμότητας από την πλευρά του φορέα.

Εν συνεχεία, σε ένα δεύτερο στάδιο παρεμβάσεων προκειμένου να βελτιωθούν

περαιτέρω οι συνθήκες προσβασιμότητας στο κτίριο του εν λόγω Δημαρχείου μπορεί να

κατασκευαστεί οδηγός τυφλών στο πεζοδρόμιο το οποίο οδηγεί στην είσοδο, να ολοκληρωθεί

η κατασκευή του χώρου υγιεινής για ΑμεΑ σύμφωνα με τις προδιαγραφές που προβλέπονται

και να καταστεί προσβάσιμο το κλιμακοστάσιο τοποθετώντας αντιολισθηρή επίστρωση και

χειρολαβές στήριξης. Κατά το στάδιο αυτό μπορεί να αντικατασταθεί η υφιστάμενη θύρα του

ανελκυστήρα με μία αυτόματα ανοιγόμενη, η μεταβολή της θέσης των χειριστηρίων χρήσης

στο εσωτερικό του και η εγκατάσταση συστήματος ηχητικής αναγγελίας ορόφων στο

εσωτερικό του. Το σύστημα αυτό θα μπορούσε να συνδυαστεί με την εγκατάσταση κεντρικού

συστήματος οπτικής και ηχητικής σήμανσης για περιπτώσεις ανάγκης σε όλους τους χώρους

του κτιρίου, κατ’ επέκταση και του ανελκυστήρα.

65

Παράλληλα με την εγκατάσταση αυτή κρίνεται αναγκαία η πρόβλεψη ενός σχεδίου

διαφυγής από το κτίριο του συνόλου των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με

αναπηρίες σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Όσον αφορά στην προσβασιμότητα στην

ιστοσελίδα του δήμου, αυτή μπορεί να αποκατασταθεί με τον ανασχεδιασμό της από ειδικούς

προγραμματιστές, ολοκληρώνοντας μία σειρά παρεμβάσεων οι οποίες αναμφισβήτητα με την

περάτωσή τους θα χαίρουν εκτίμησης του συνόλου των πολιτών, φέροντες ή μη κάποιας

μορφής αναπηρία.

Οι προτάσεις που πραγματοποιήθηκαν σχετικά με την ανάληψη συγκεκριμένων

ενεργειών προκύπτουν από την εξέταση τόσο του θεωρητικού ζητήματος της

προσβασιμότητας μέσω της κατά το δυνατόν σφαιρικότερης προσέγγισής του και την

ανάδειξη της κρισιμότητάς του, όσο και των τεχνικών προδιαγραφών οι οποίες απαιτούνται

για να διασφαλιστεί αυτή στο εσωτερικό των κτιριακών υποδομών όπου στεγάζονται

δημόσιες υπηρεσίες και φορείς.

66

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ, ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

4.1. ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Κατόπιν ενδελεχούς εξέτασης του ζητήματος της προσβασιμότητας σε κτιριακές

υποδομές δημοσίων υπηρεσιών και φορέων προκύπτει η υστέρησή τους όσον αφορά στις

τεχνικές προδιαγραφές που οφείλουν να τηρούνται προκειμένου να είναι σε θέση να

εξυπηρετήσουν το σύνολο των πολιτών. Το γεγονός αυτό είναι άμεσα συνυφασμένο με τις

δυσχέρειες που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία κατά τις συναλλαγές τους με τις

δημόσιες υπηρεσίες. Ο μικρός βαθμός ικανοποίησης της συντριπτικής πλειοψηφίας των

πολιτών οι οποίοι φέρουν κάποιας μορφής αναπηρία καταδεικνύεται και σε έρευνα της

ΕΣΑΜΕΑ σχετικά με την προσβασιμότητα σε δημόσιες και δημοτικές υπηρεσίες81. Μέσω

του σχεδιασμού των κτιριακών υποδομών του δημοσίου βάσει του προτύπου του αρτιμελούς

ατόμου ουσιαστικά καταστρατηγείται η αρχή της ίσης μεταχείρισης των πολιτών, δεδομένου

ότι εξορισμού αποκλείεται μία ομάδα –όχι μικρού αριθμού- ατόμων από τη χρήση των εν

λόγω υποδομών.

Όσον αφορά στην ισχύουσα νομοθεσία σχετικά με την προσβασιμότητα του

δομημένου περιβάλλοντος δεν προβλέπονται χρονοδιαγράμματα εφαρμογής (με την εξαίρεση

ελαχίστων περιπτώσεων) ούτε κάποιας μορφής κυρώσεις σε περίπτωση μη εφαρμογής, ενώ

σε αρκετά σημεία παρουσιάζονται νομοθετικά κενά, ασάφειες ή και αντιφάσεις (σημαντική

παράλειψη θεωρείται η έλλειψη πρόβλεψης διατάξεων σχετικά με τη διαφυγή ατόμων με

αναπηρία σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης). Αντίστοιχες ελλείψεις παρατηρούνται και σε

τομείς όπως οι υπηρεσίες και οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες (έντυπο υλικό και διαδίκτυο) , για τις

οποίες δεν επιβάλλεται νομοθετικά η εφαρμογή προδιαγραφών προκειμένου να καθίστανται

προσβάσιμες στο σύνολο των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία.

Οι ελλείψεις που παρατηρούνται στο ισχύον θεσμικό πλαίσιο συνοδεύονται από

αντίστοιχες σε επίπεδο εφαρμογής της νομοθεσίας. Επί του παρόντος δεν έχει καταγραφεί 81 Βάσει της έρευνας που πραγματοποιήθηκε από την ΕΣΑΜΕΑ (2009), προκύπτει ότι το 39,5% των ερωτηθέντων δεν είναι καθόλου ικανοποιημένο όσο αφορά στην πρόσβαση σε δημόσιες και δημοτικές υπηρεσίες, ενώ το 35,4% είναι μέτρια ικανοποιημένο. Συνεπώς, οι τρεις στους 4 πολίτες που φέρουν κάποιας μορφής αναπηρία αντιμετωπίζουν δυσκολίες κατά τις συναλλαγές τους με δημόσιες υπηρεσίες.

67

ολοκληρωμένο σχέδιο εφαρμογής της προσβασιμότητας από τις δημόσιες υπηρεσίες και

φορείς, ενώ σε κανένα επίπεδο (εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό) δεν αναπτύχθηκε ποτέ

μακροχρόνιο συστηματικό σχέδιο άρσης των εμποδίων, συνοδευόμενο από χρονοδιάγραμμα

και τους αντίστοιχους πόρους υλοποίησης. Οι μεμονωμένες παρεμβάσεις που έχουν

πραγματοποιηθεί δεν αρκούν για να άρουν τον αποκλεισμό των ατόμων με αναπηρία αφού

ουσιαστικά αναιρούνται από συμπληρωματικές δράσεις οι οποίες μένουν

απραγματοποίητες82.

Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει κεντρικός μηχανισμός σχεδιασμού, συντονισμού και

παρακολούθησης της εφαρμογής δράσεων για την προώθηση της προσβασιμότητας. Το

Δίκτυο Γραφείων που έχει δημιουργηθεί σε κάποιους εκ των φορέων του δημοσίου τομέα

εμφανίζεται είτε υποστελεχωμένο, είτε στελεχωμένο με άτομα που είτε δε γνωρίζουν είτε δεν

λαμβάνουν υπόψη την ισχύουσα νομοθεσία για την προσβασιμότητα. Το γεγονός αυτό

αντικατοπτρίζεται στο μικρό βαθμό ανταπόκρισης των διακηρύξεων έργου, προμήθειας ή

υπηρεσίας του δημοσίου σχετικά με τη δυνατότητα που δίνει το ΠΔ 60/2007 για την επιβολή

όρων που αφορούν σε κοινωνικές παραμέτρους.

Η προσπάθεια που πραγματοποιήθηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών με την αρωγή

των ελεγκτικών σωμάτων και αναπηρικών φορέων και η κατάρτιση μίας μεθοδολογίας

ελέγχου της προσβασιμότητας ως αποτέλεσμα της συνεργασίας αυτής βρίσκεται ακόμα σε

θεωρητικό επίπεδο. Οι τρείς αλληλοεξαρτώμενοι άξονες από τους οποίους αποτελείται-

κτιριακές υποδομές, εξωτερικοί χώροι και μεταφορές- καθιστούν τη Μεθοδολογία Ελέγχου

Προσβασιμότητας ένα ολοκληρωμένο και πολλά υποσχόμενο εργαλείο, παρά την

πολυπλοκότητα που χαρακτηρίζει το ζήτημα των προδιαγραφών προσβασιμότητας στους

τρεις αυτούς άξονες ελέγχου. Επί του παρόντος, η πιστοποίηση, η αξιολόγηση και ο έλεγχος

της προσβασιμότητας των δημόσιων υποδομών και υπηρεσιών δεν έχει θεσμοθετηθεί.

Προκειμένου να ενεργοποιηθεί το εργαλείο αυτό εκκρεμεί η θεσμοθέτηση και ανάληψη

περαιτέρω δράσεων.

Δεδομένου του γεγονότος ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελεί τον πιο κοντινό

προς τους πολίτες φορέα της πολιτείας, κρίθηκε σκόπιμη η εφαρμογή της Μεθοδολογίας

Ελέγχου Προσβασιμότητας σε κτίριο όπου στεγάζεται ΟΤΑ α΄ βαθμού και συγκεκριμένα στο

82 Η πρόβλεψη προσβάσιμων χώρων εργασίας στους ορόφους μίας δημόσιας υπηρεσίας είναι πιθανό στην ουσία να αναιρείται από το γεγονός ότι δεν έχει προβλεφθεί προσβάσιμη διαδρομή από το χώρο στάθμευσης μέχρι το εσωτερικό του κτιρίου ή τρόπος αυτόνομης και ασφαλούς κατακόρυφης κυκλοφορίας εντός αυτού.

68

Δημαρχείο του Περάματος Αττικής83. Κατόπιν χρήσης του εν λόγω εργαλείου προκειμένου

να διενεργηθεί ο έλεγχος διαπιστώθηκε ο σχετικός βαθμός πολυπλοκότητας που το

χαρακτηρίζει, ο οποίος ταυτόχρονα το καθιστά ικανό να σκιαγραφήσει με κάθε λεπτομέρεια

την υφιστάμενη κατάσταση, παρέχοντας την ευχέρεια της καταγραφής προτάσεων από την

πλευρά του Επιθεωρητή προς την άρση των διαπιστούμενων παραλείψεων. Τα αποτελέσματα

του επιτόπιου ελέγχου κατάδειξαν το σημαντικό αριθμό ελλείψεων οι οποίες εμφανίζονται

όσον αφορά στις προδιαγραφές που εξετάζονται βάσει της Μεθοδολογίας Ελέγχου

Προσβασιμότητας. Ως εκ τούτου διατυπώθηκαν συγκεκριμένες προτάσεις προκειμένου να

διασφαλιστεί η προσβασιμότητα στο υπό έλεγχο κτίριο. Η παρούσα έρευνα, αποτελώντας την

πρώτη, άτυπη εφαρμογή της μεθοδολογίας αυτής σε υφιστάμενη κτιριακή υποδομή,

προσβλέπει στο να αποτελέσει την πρώτη από μία μακρά σειρά, επίσημα διενεργούμενων

πλέον εφαρμογών ελέγχου, με την ελπίδα η διαδικασία αυτή να επιφέρει τα επιδιωκόμενα

αποτελέσματα εντός εύλογου χρονικού διαστήματος.

4.2. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ

ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Λαμβάνοντας υπόψη το σύνολο των ανωτέρω παρατηρήσεων κρίνεται σκόπιμη η

κατά το δυνατό συντομότερη εισαγωγή της διάστασης της προσβασιμότητας σε κάθε

πρότυπο σχεδιασμού και σε κάθε πολιτική, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις πολιτικές για την

ασφάλεια και την υγιεινή, τη διασφάλιση της ποιότητας των υπηρεσιών και αγαθών, αλλά και

την αξιολόγηση υπηρεσιών και φορέων του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα. Η

άμεση ένταξη του κριτηρίου της προσβασιμότητας σε όλους τους διαγωνισμούς ανάθεσης

μελετών, έργων και προμηθειών του δημοσίου αποτελεί απαραίτητη παράμετρο προκειμένου

να διασφαλιστεί η τήρηση των προδιαγραφών σε κάθε νέα ή ανασχεδιαζόμενη υποδομή.

Σκόπιμος κρίνεται ο επανέλεγχος της ισχύουσας νομοθεσίας σχετικά με την

προσβασιμότητα όλων των υποδομών, η εναρμόνισή της με τις σχετικές οδηγίες της

Ευρωπαϊκής Ένωσης, η συμπλήρωσή της με τη θέσπιση αυστηρών χρονοδιαγραμμάτων

εφαρμογής των μέτρων και προστίμων σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης των υπόχρεων,

83 Το κτίριο όπου στεγάζεται το Δημαρχείο ανακαινίσθηκε πλήρως το 2002.

69

καθώς και η επέκτασή της στους τομείς δραστηριότητας όλων των υπουργείων και φορέων

του ευρύτερου δημόσιου τομέα και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Όσον αφορά στον έλεγχο της τήρησης των προδιαγραφών προσβασιμότητας, αυτός

μπορεί να ενισχυθεί σε δύο επίπεδα. Σε επίπεδο προληπτικού ελέγχου προτείνεται η

θεσμοθέτηση αυστηρότερων κριτηρίων στο πλαίσιο των οποίων θα κινείται η Κτηματική

Εταιρεία του Δημοσίου κατά την επιλογή των κτιριακών εγκαταστάσεων όπου θα

στεγάζονται δημόσιες υπηρεσίες και φορείς. Στα κριτήρια αυτά οφείλουν να συμπεριληφθούν

όλες οι προδιαγραφές οι οποίες περιγράφονται στο εγχειρίδιο της Μεθοδολογίας Ελέγχου

Προσβασιμότητας, προκειμένου να δοθεί έμφαση στον εξαρχής άρτιο σχεδιασμό των

επιλεγόμενων υποδομών, αποφεύγοντας το αυξημένο κόστος που απαιτείται για την

εφαρμογή των απαιτούμενων προδιαγραφών εκ των υστέρων.

Σε επίπεδο κατασταλτικού ελέγχου κρίνεται ως άμεσα αναγκαία η θέσπιση

υπηρεσιακού οργάνου σε επίπεδο διεύθυνσης, επιφορτισμένου με την αρμοδιότητα του

διϋπουργικού ελέγχου της εφαρμογής των μέτρων για την προσβασιμότητα, πιστοποίησης της

καλής εφαρμογής τους και συγκέντρωσης και διάδοσης «βέλτιστων πρακτικών». Το όργανο

αυτό, όντας σε συνεχή επαφή με σωματεία και συλλόγους που προωθούν τα αναπηρικά

ζητήματα θα είναι σε θέση να εξασφαλίσει μία ενιαία αντιμετώπιση του ζητήματος της

προσβασιμότητας, αντικαθιστώντας τις υφιστάμενες αποσπασματικές ενέργειες που

αναλαμβάνονται κατά περίπτωση από κρατικούς φορείς. Εναλλακτικά, η θεσμοθέτηση της

ακριβούς διαδικασίας με την οποία τα ελεγκτικά σώματα θα είναι σε θέση να επεμβαίνουν

(κάνοντας χρήση της Μεθοδολογίας Ελέγχου Προσβασιμότητας) μπορεί να επιφέρει ανάλογα

αποτελέσματα προκειμένου η έναρξη της διενέργειας των σχετικών ελέγχων να εκκινήσει

άμεσα, παράγοντας απτά αποτελέσματα προς την κατεύθυνση της δημιουργίας μίας

κοινωνίας προσβάσιμης σε όλους. Συμπληρωματικά με τις ανωτέρω δράσεις θα μπορούσε να

προβλεφθεί η θέσπιση ενός Ταμείου Προσβασιμότητας84 με κύριο έργο τη συγκέντρωση των

σχετικών προστίμων και την κατάρτιση προγραμμάτων και δράσεων σχετικά με την

προσβασιμότητα, βασιζόμενων στην αξιοποίηση των ποσών αυτών.

Δεδομένου του προσανατολισμού της Ευρωπαϊκής Κοινότητας προς την

κατεύθυνση του συσχετισμού της χορήγησης των κοινοτικών κονδυλίων με την

προσβασιμότητα απαιτείται η εκπόνηση και η εφαρμογή ενός μακροπρόθεσμου σχεδίου

δράσης για την αποκατάσταση της προσβασιμότητας των υποδομών και υπηρεσιών. Το

84 Η πρόταση αυτή έχει υποστηριχθεί από το ΕΣΑΜΕΑ στην ετήσια έκθεσή του το 2005.

70

γεγονός ότι η υποστήριξη της εφαρμογής ενός ανάλογου σχεδίου απαιτεί τη δέσμευση και τη

διάθεση αυξημένων οικονομικών πόρων καθιστά πλέον αυτονόητη την ένταξη του κριτηρίου

της προσβασιμότητας ως κριτηρίου επιλεξιμότητας και χρηματοδότησης των έργων σε όλα

τα τομεακά και περιφερειακά προγράμματα, προκειμένου ευκαιρίες όπως το Δ΄ ΚΠΣ να

αξιοποιούνται κατάλληλα προς την κατεύθυνση της υλοποίησης παρεμβάσεων προσβάσιμων

σε όλους. Με τον τρόπο αυτό, η νέα αντίληψη στο σχεδιασμό των κτιρίων, πέρα από την

άρση των εμποδίων για όλους τους πολίτες, θα είναι σε θέση να αποτελέσει και μία

αναθεώρηση του τρόπου ζωής τους, δίνοντας νέα συσχέτιση ανάμεσα σε αυτό που θεωρείται

ατομικό πρόβλημα και στη συλλογική ευθύνη.

Οι όροι προσβασιμότητα, «Σχεδιασμός για όλους» αλλά και η καθιέρωση του όρου

ΑμεΑ αντί του ΑμΕΑ αποκτούν ολοένα μεγαλύτερη σημασία σε επιστημονικό και πρακτικό

επίπεδο, εκφράζοντας τη διάθεση για αλλαγές στον τρόπο διαχείρισης του αστικού

σχεδιασμού. Κύριο χαρακτηριστικό της προσπάθειας αυτής αποτελεί η επιδίωξη της κατά το

δυνατό μεγαλύτερης αυτονομίας για κάθε πολίτη και η απαλοιφή της αίσθησης της

διαφορετικότητας κατά τη μετακίνηση και την κυκλοφορία εντός του δομημένου

περιβάλλοντος.

Οι προοπτικές για τη διασφάλιση της προσβασιμότητας του ελληνικού δομημένου

περιβάλλοντος, εκκινώντας από τα κτίρια δημοσίων υπηρεσιών, προδιαγράφονται ιδιαίτερα

ευοίωνες. Η αισιοδοξία για την εξέλιξη αυτή προκύπτει από το γεγονός ότι έχουν ήδη

δρομολογηθεί διαδικασίες οι οποίες μπορούν να επιφέρουν ποικίλες βελτιώσεις στον τομέα

αυτό. Ειδικότερα, η σταδιακή εφαρμογή του Προγράμματος Προσβασιμότητας στους Δήμους

καθώς και η κατάρτιση του εγχειριδίου για τη Μεθοδολογία Ελέγχου της Προσβασιμότητας

αποτελούν την αφετηρία για μία σύγχρονη και σύμφωνη με τις επιταγές της εποχής εφαρμογή

της αρχής της ισότητας στο πλαίσιο του σχεδιασμού του δομημένου περιβάλλοντος για το

σύνολο των πολιτών μίας κοινωνίας. Η απαίτηση εστιάζεται στην αξιοποίηση της

λειτουργικότητας των πολιτών κατά το μέγιστο δυνατό βαθμό, δεδομένο το οποίο

προϋποθέτει τον ορθό σχεδιασμό του συνόλου των υποδομών από την πλευρά της πολιτείας.

Το σύνολο των ενεργειών που έχουν δρομολογηθεί προς την κατεύθυνση αυτή σε

διεθνές, ευρωπαϊκό και ειδικότερα εθνικό επίπεδο είναι ικανό με την αρωγή και την

υποστήριξη του κάθε δημόσιου φορέα να αποτελέσει την αναγκαία συνθήκη για την

αποκατάσταση της προσβασιμότητας, προσφέροντας μια θετική προοπτική σε βάθος χρόνου

71

για τη δημιουργία μίας κοινωνίας με επίκεντρο τον άνθρωπο, με σεβασμό στη

διαφορετικότητα και τις ιδιαιτερότητες του κάθε ατόμου.

72

ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗΣ

σελίδα

Εικόνα 1 : Ειδική θέση στάθμευσης ………………………………………………………... 33

Εικόνα 2 : Διαστασιολόγηση ραμπών ………………………………………………………. 39

Εικόνα 3 : Σήμανση ανελκυστήρα για ΑμεΑ ………………………………………………. 40

Εικόνα 4 : Κάτοψη διευθέτησης χώρου υγιεινής για ΑμεΑ ………………………………... 42

Εικόνα 5 : Διεθνές Σύμβολο Πρόσβασης …………………………………………………... 45

Εικόνα 6 : Εικονίδια σήμανσης προσβάσιμων ιστοσελίδων ……………………………….. 46

Εικόνα 7 : Πρόσοψη Δημαρχείου Περάματος ……………………………………………… 53

Εικόνα 8 : Ειδική θέση στάθμευσης ………………………………………………………... 54

Εικόνα 9 : Διαδρομή από θέση στάθμευσης έως είσοδο κτιρίου …………………………... 55

Εικόνα 10 : Χώρος υποδοχής Δημαρχείου Περάματος …………………………………….. 56

Εικόνα 11 : Πάγκος πληροφοριών ………………………………………………………….. 57

Εικόνα 12 : Εσωτερικοί διάδρομοι …………………………………………………………. 58

Εικόνα 13 : Ανελκυστήρας …………………………………………………………………. 59

Εικόνα 14 : Εσωτερικό κλιμακοστάσιο …………………………………………………….. 60

Εικόνα 15 : Αίθουσα πολλαπλών χρήσεων ………………………………………………… 60

73

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ

1. Απόφαση ΥΜΕ 53495/2475/02/ΦΕΚ116Β/05.02.2003, «Συμμόρφωση προς τις διατάξεις

της Οδηγίας 2001/85/ΕΚ της Επιτροπής της 20ης .11.01 περί ειδικών διατάξεων για

οχήματα μεταφοράς επιβατών άνω των 8 θέσεων εκτός της θέσης του οδηγού και περί

τροποποιήσεως των Οδηγιών 70/156/ΕΟΚ και 92/27/ΕΚ»

2. Απόφαση ΥΜΕ 37492/1795/03/ΦΕΚ922Β/04.07.2003, «Καθορισμός τύπων και τεχνικών

προδιαγραφών λεωφορείων για την ταξινόμηση και την κυκλοφορία τους ως αστικών,

υπεραστικών και ημιαστικών»

3. Απόφαση ΥΜΕ Α75442/6521/ΦΕΚ146Β/07.02.2005, Κανονισμός Οργάνωσης,

Λειτουργίας και Εξυπηρέτησης των μεταφερόμενων ατόμων με αναπηρία (ΑμεΑ) με τα

ειδικά λεωφορεία του ΟΑΣΘ

4. Απόφαση της Επιτροπής 2008/164/ΕΚ, σχετικά με την τεχνική προδιαγραφή

διαλειτουργικότητας για τα άτομα μειωμένης κινητικότητας στο διευρωπαϊκό

σιδηροδρομικό σύστημα

5. Απόφαση ΥΠΕΧΩΔΕ 52487/ΦΕΚ18Β/15.02.2002

6. Απόφαση ΥΠΕΧΩΔΕ αριθμ.οικ. 52488/2001/ΦΕΚ18Β/15.01.2002

7. Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός, (Νόμος 1577/85, ΦΕΚ 210/18-12-1985 και

Τροποποίηση διατάξεων του Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού (Ν.2831/2000, ΦΕΚ 140

τΑ/13-6-2000)

8. Εγκύκλιος του Υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και

Αποκέντρωσης(ΔΙΑΔΠ/26534/2-12-1996)

9. Εγκύκλιος ΥΠΕΣΔΔΑ, αρ. ΔΙΑΠΔ/26534/2-12-96, «Εξασφάλιση πρόσβασης και

εξυπηρέτησης εμποδιζόμενων ατόμων στις δημόσιες υπηρεσίες κ.λ.π.»

10. Εγκύκλιος ΥΠΕΣΔΔΑ, αρ. ΔΙΑΔΠ4291/17-2-1997, «Εξυπηρέτηση ατόμων με ειδικές

ανάγκες από τις δημόσιες υπηρεσίες και τους φορείς του δημοσίου τομέα»

11. Εγκύκλιος ΥΠΕΣΔΔΑ, αρ.ΔΙΑΠΔ/Γ2γ/10649/19-5-1999, «Εξασφάλιση πρόσβασης και

διευκόλυνσης εμποδιζόμενων ατόμων και ΑΜΕΑ στις δημόσιες υπηρεσίες»

12. Εγκύκλιος ΥΠΕΣΔΔΑ, αρ. ΔΙΑΠΔ/Γ2γ/6750/23-9-1999, «Εξασφάλιση πρόσβασης και

διευκόλυνσης εμποδιζόμενων ατόμων και ΑΜΕΑ στις δημόσιες υπηρεσίες»

13. Εγκύκλιος ΥΠΕΣΔΔΑ, ΔΙΑΠΔ/Β/7887/22-4-03

74

14. Εγκύκλιος ΥΠΕΣΔΔΑ, ΔΙΑΠΔ/Β/11536/4-5-2004

15. Εγκύκλιος 6 ΥΠΕΣΔΔΑ/ΓΔΤΑ, αρ.πρωτ.8303/08.02.2008, «Δίκτυο προσβασιμότητας

ΑμεΑ-Αφαίρεση εμποδίων από κοινόχρηστους χώρους που προορίζονται για την

κυκλοφορία πεζών και ΑμεΑ»

16. Εγκύκλιος ΥΠΕΣΔΔΑ ΔΙΑΔΠ/Π.ΑμεΑ/Φ.3/6/1537/20.01.2009, «Πρόγραμμα

προσβασιμότητας στους Δήμους»

17. Εγκύκλιος Υπουργείου Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης:

ΔΙΑΔΠ/Π.ΑμεΑ/Φ.3/10/3217/12-02-2010, «Πρόγραμμα Προσβασιμότητας στους

Δήμους»

18. Εγκύκλιος Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, αρ.πρωτ.

3400/27-3-1991, «Έλεγχος ειδικών κτιρίων για την αυτόνομη διακίνηση ατόμων με

ειδικές ανάγκες»

19. Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (2000), Ανακοίνωση της Επιτροπής Ευρωπαϊκών

Κοινοτήτων προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Οικονομική και

Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών «Για μια Ευρώπη χωρίς

φραγμούς για τα άτομα με ειδικές ανάγκες», COM (2000) 284

20. Εφημερίδα Ναυτεμπορική (2009), «ΑμεΑ- Πρόγραμμα προσβασιμότητας: Απολογισμό

ζητάει το ΥΠΕΣ από τους ΟΤΑ», 21/7/2009, Αθήνα

21. Ίσες ευκαιρίες για τα άτομα με αναπηρίες: ένα ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης, COM (2003)

650 τελικό

22. Κανονισμός άρσης αρχιτεκτονικών εμποδίων από τα κτίρια υγείας και πρόνοιας για τη

διευκόλυνση της χρήσης τους από ανάπηρους και άτομα μειωμένης κινητικότητας,

Απόφαση Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας ΔΤΥ/Β/1215/29-4-1983 (Δεν δημοσιεύθηκε

στο ΦΕΚ)

23. Κανονισμός 1107/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με

τα δικαιώματα των ατόμων με μειωμένη κινητικότητα όταν ταξιδεύουν αεροπορικώς

24. Κανονισμός 1107/2006

25. Κανονισμός ΕΚ 1371/2007 για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των επιβατών τρένων,

ΟΑΣΑ-ΕΘΕΛ-ΗΛΠΑΠ-ΗΣΑΠ-ΑΜΕΛ-ΤΡΑΜ-ΠΡΟΑΣΤΙΑΚΟΣ-Χάρτης Υποχρεώσεων

προς τον Καταναλωτή, ΟΣΕ-Χάρτης Υποχρεώσεων προς τον Καταναλωτή

26. Κανονισμός Οργάνωσης, Λειτουργίας και Εξυπηρέτησης των μεταφερόμενων ατόμων με

αναπηρία (ΑμεΑ) με τα ειδικά λεωφορεία της ΕΘΕΛ Α.Ε.

27. Κτιριοδομικός Κανονισμός, Απόφαση Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και

Δημοσίων Έργων 3046/304/ΦΕΚ 29/18-2-1989

75

28. Νόμος 1485/1984/ΦΕΚ159/18-10-1984, «Τροποποίηση διατάξεων του Κώδικα Οδικής

Κυκλοφορίας για ΑΜΕΑ»

29. Νόμος 2430/96/ΦΕΚ156Α/10.7.96

30. Νόμος 2646/98/ΦΕΚ236/20-10-1998: Οργάνωση και λειτουργία του Εθνικού

Συστήματος Κινητικής Φροντίδας

31. Νόμος 2696/1999/ΦΕΚ57Α/23.03.1999: Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας

32. Νόμος 2831/2000 /ΦΕΚ140Α/13.06.2000: Τροποποίηση Ν.1577/85 (ΓΟΚ)&άλλες

πολεοδομικές διατάξεις

33. Νόμος 2963/2001/ΦΕΚ268Α/23.11.2001, «Οργάνωση και λειτουργία των δημόσιων

επιβατικών μεταφορών με λεωφορεία, τεχνικός έλεγχος οχημάτων και ασφάλεια

χερσαίων μεταφορών και άλλες διατάξεις»

34. Προεδρικό Διάταγμα16/1996 (ΦΕΚ 10/18-1-1996): «Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας

και υγείας στους χώρους εργασίας σε συμμόρφωση με την οδηγία 89/654/ΕΟΚ» (ΦΕΚ

10/Α/18-1-1996)

35. Πρότυποι Κανόνες του ΟΗΕ για την Εξίσωση των Ευκαιριών για τα Άτομα με Ειδικές

Ανάγκες (1993)

36. Σύνταγμα της Ελλάδος 1975/1986/2001

37. Convention on the Rights of Persons with Disabilities, General Assembly

38. European Social Charter (18/10/1961 και αναθεωρημένος 3/5/1996)

39. General Assembly Resolution 3447(XXX) of 9 December 1975

40. Standard Rules on the Equalization of Opportunities for Persons with Disabilities, General

Assembly resolution 48/96 of 20 December 1993

41. World Programme of Action concearning Disabled Persons, WPA General Assembly

resolution 37/52 of 3 December 1982

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ – ΕΚΘΕΣΕΙΣ

1. Αθανασιάδη Φ. (1994), Περιορισμοί και προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα άτομα με

ειδικές ανάγκες στην Ελληνική κοινωνία , Αθήνα: Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα

2. ΕΣΑΜΕΑ (2003), Έκθεση για την 3η Δεκέμβρη 2003, «ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ:

ΙΣΟΤΙΜΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ, Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την αναπηρία 2004-2010, Μειώνοντας

το χάσμα μεταξύ πολιτικών στόχων και πραγματικότητας», Αθήνα

3. ΕΣΑΜΕΑ (2005), Έκθεση για την 3η Δεκέμβρη 2005, «Προσβασιμότητα: Το ‘κλειδί’ για

την εξάλειψη των διακρίσεων», Αθήνα

76

4. ΕΣΑΜΕΑ (2006), Έκθεση για την 3η Δεκέμβρη 2006, «Το ΕΣΠΑ ως εργαλείο για την

προώθηση της εξίσωσης των ευκαιριών και την ένταξη των ατόμων με αναπηρία στην

ελληνική κοινωνία- Κείμενο Αναφοράς για τον τρόπο διασφάλισης της οριζόντιας ένταξης

της αρχής της μη διάκρισης και του κριτηρίου της προσβασιμότητας στα Επιχειρησιακά

Προγράμματα της προγραμματικής περιόδου 2007-2013», Αθήνα

5. ΕΣΑΜΕΑ (2008), Έκθεση για την 3η Δεκέμβρη 2008, «Η κοινωνία τοποθετείται για την

αναπηρία και απαιτεί τη λήψη μέτρων για την προστασία των ατόμων με αναπηρία από τις

διακρίσεις και τον αποκλεισμό», Αθήνα

6. ΕΣΑΜΕΑ (2009), Έκθεση για την 3η Δεκέμβρη 2009, «Η Πρόταση της Ε.Σ.Α.μεΑ. για ένα

Εθνικό Πρόγραμμα Δημοσίων Πολιτικών για την Αναπηρία» , Αθήνα

7. Συνήγορος του Πολίτη (2007), Ετήσια Έκθεση 2007, Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο

8. Υπουργείο Εσωτερικών (2009), Μεθοδολογία Ελέγχου Προσβασιμότητας Δημοσίων

Υπηρεσιών και Υποδομών, Αθήνα: Γενική Γραμματεία Δημόσιας Διοίκησης και

Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, Γενική Διεύθυνση Διοικητικής Οργάνωσης και

Διαδικασιών, Εθνικό Τυπογραφείο

9. Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας (2001), Οδηγός «Πρόσβαση των ατόμων με ειδικές

ανάγκες στον δημόσιο χώρο», Αθήνα: Αγωγή Υγείας

ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

1. Central Coordination Commission for the Promotion of Accessibility (CCPT) (1996),

“European Concept for Accessibility” (Η Ευρωπαϊκή Έννοια της Προσβασιμότητας),

Brussels

2. Disabled People’s International European Union Committee (2000), “Millenium

Access Guide” (Οδηγός Προσβασιμότητας της Χιλιετίας), Brussels: The European

Commission-DGV/E/4

3. World Health Organization (2001), International Classification of Functioning,

Disability and Health, FINAL DRAFT, Full Version- (WHO/EIP/GPE/CAS/ICIDH-2

FI/01.1)

77

ΑΡΘΡΑ

1. Κουταλιανού Ζ. (2009), “Ανεπαρκής και μέτρια η προσβασιμότητα ΑμεΑ στο Δημόσιο”,

Εφημερίδα Καθημερινή, Αθήνα: 4/12/2009,

2. Λογαράς Δ. (2006-2007), “Η υποχρέωση των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων της νέας

προγραμματικής περιόδου 2007-2013 για μη διάκριση και προσβασιμότητα”, Θέματα

Αναπηρίας, ΕΣΑΕΑ, Αθήνα: Τεύχος7

3. Ονισένκο Κ. (2009), “ ‘Αποκλεισμένα’ τα άτομα με ειδικές ανάγκες”, Εφημερίδα

Καθημερινή, Αθήνα: 8/8/2009

4. Σαχίνογλου Ι. και Κούκος Μ. (1994), “Η προσπελασιμότητα βασική προϋπόθεση για

την ένταξη των ΑΜΕΑ στην πόλη μας” Άτομα με Ειδικές Ανάγκες, Αθήνα

5. Σκορδίλης Α. (2007), “Προσβασιμότητα: Δικαίωμα των πολιτών με κινητική αναπηρία,

αλλά ανύπαρκτη στην πράξη, παρά τις συχνές πομπώδεις εξαγγελίες των αρμοδίων”,

Εφημερίδα Ελευθεροτυπία, Αθήνα: 27/12/2007

ΜΕΛΕΤΕΣ-ΕΡΕΥΝΕΣ

1. Έρευνα στο πλαίσιο της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας EQUAL , Έργο «Πρόκληση»,

Υποέργο 1: “Μελέτη για την κατάσταση της απασχόλησης ατόμων με αναπηρίες που

βιώνουν απλές ή πολλαπλές διακρίσεις και ανισότητες”. Έρευνα με ερωτηματολόγιο σε

άτομα με αναπηρίες

2. ΕΣΑΜΕΑ (2002), Αναπηρία και Κοινωνικός Αποκλεισμός στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Ώρα

για αλλαγή, Εργαλεία για την αλλαγή, Τελική Έκθεση Μελέτης, Αθήνα

3. ΕΣΑΜΕΑ (2003), Εθνική Έρευνα για την Αναπηρία, Αθήνα

4. ΕΣΑΜΕΑ (2008), Έρευνα Κοινής Γνώμης στο πλαίσιο υλοποίησης του έργου

“Εκπαιδευτική Ενδυνάμωση των Ατόμων με Αναπηρία και των Στελεχών των Αναπηρικών

Οργανώσεων”, Αθήνα

5. Στεφάνου Ι., Στεφάνου Ι., Τσουδερός Ι., Φραντζή Ε. (1990) , “Τα άτομα μειωμένης

κινητικότητας και ο χώρος” , Αθήνα: Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο και Υπουργείο

Υγείας και Πρόνοιας

6. ΥΠΕΧΩΔΕ, (1996/1998), Οδηγίες Σχεδιασμού για την Αυτόνομη Διακίνηση και Διαβίωση

ΑΜΕΑ, Γραφείο Μελετών για ΑμεΑ

7. Χάκα Κ., Χασκή Ν., Νικολόπουλος Χ. (1994), “Αθήνα, μία πόλη απροσπέλαστη για τους

αναπήρους”, Έρευνα της Εταιρείας Προστασίας Σπαστικών, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα

78

8. Χριστοφή Μ. (1997), Στατιστικά στοιχεία και διαγράμματα που αφορούν σε εμποδιζόμενα

άτομα και άτομα με ειδικές ανάγκες, έρευνα για το Γραφείο μελετών για ΑμΕΑ,

ΥΠΕΧΩΔΕ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

1. Αναπηρία Τώρα: http://www.disabled.gr , τελευταία επίσκεψη 20/5/2010

2. Γραφείο Μελετών για ΑμεΑ, Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής

Αλλαγής: http://www.minenv.gr/1/16/162/16203/g1620300.html, τελευταία επίσκεψη

18/5/2010

3. Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία: http://esaea.gr, τελευταία επίσκεψη

22/5/2010

4. Ελληνικό Γραφείο της διεθνούς κοινοπραξίας World Wide Web Consortium (W3C):

http://www.w3c.gr, τελευταία επίσκεψη 18/5/2010

5. Εφημερίδα Καθημερινή: http://news.kathimerini.gr , τελευταία επίσκεψη 20/5/2010

6. Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου: http://www.ked.gr, τελευταία επίσκεψη 18/5/2010

7. European Concept for Accessibility Network: http://www.eca.lu , τελευταία επίσκεψη

18/5/2010

8. The World Bank: www.worldbank.org , τελευταία επίσκεψη 18/5/2010

9. Web Accessibility Initiative (WAI): http://www.w3.org/WAI, τελευταία επίσκεψη

18/5/2010

ΣΧΕΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ

1. Απόφαση Υπουργείου Βιομηχανίας ΔΒΑ/Φ6/12550/442 (ΦΕΚ397/6-8-1987),

«Κατασκευή, εγκατάσταση και λειτουργία ανελκυστήρα προσώπων, φορτίων και μικρών

φορτίων σε ανελκυστήρα»

2. Εγκύκλιος αρ.πρωτ. 3066/15-9-1992 της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος για

τη διευκόλυνση πρόσβασης των ΑΜΕΑ στους Ιερούς Ναούς

79

3. Εγκύκλιος 130532/31-07-1996, Εγκύκλιος εφαρμογής του ΠΔ16/96: «Ελάχιστες

προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας στους χώρους εργασίας σε συμμόρφωση με την

οδηγία 89/654/ΕΟΚ» (ΦΕΚ 10/Α/18-1-1996)

4. Νόμος 1426/1984, ΦΕΚ Τ.Α’32

5. Νόμος 3304/2005

6. Π.Δ. 66/2005/ΦΕΚ100Α/27.4.2005 - Τροποποίηση διατάξεων του ΠΔ 103/99 «Κανόνες

και Πρότυπα ασφαλείας για τα επιβατηγά πλοία σύμφωνα με την οδηγία 98/18/ΕΚ του

Συμβουλίου της 17ης Μαρτίου 1998» (110/Α) όπως αυτό ισχύει μετά την τροποποίησή

του με το π.δ 309/03 (261/Α), σε συμμόρφωση με την οδηγία 2003/24 ΕΚ του

Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 14ης Απριλίου 2003 (L 123/18/17-5-

03)

7. Τροποποίηση , συμπλήρωση και κωδικοποίηση διατάξεων περί κινηματογράφων,

αναγκαστικός Νόμος 445/1937 (ΦΕΚ 22/25-1-1937)

8. Τεχνικές προδιαγραφές τουριστικών εγκαταστάσεων. Απόφαση του Γενικού Γραμματέα

ΕΟΤ, αρ. 530992/28-9-1987(πρόβλεψη για άτομα με ειδικές ανάγκες) (ΦΕΚ 557/23-10-

1987) και τροποποίησή της, αρ. απόφασης: 522859/8-5-1995 (Δεν έχει δημοσιευθεί στο

ΦΕΚ)

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ – ΕΚΘΕΣΕΙΣ

1. Νικολαΐδου Σ.Β. (1999), Ο αποκλεισμός των ατόμων με ειδικές ανάγκες από τον ελληνικό

αστικό χώρο-Διαστάσεις του Κοινωνικού Αποκλεισμού στην Ελλάδα, Αθήνα: Εθνικό

Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών

ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

1. American National Standard (1971), “Specifications for making buildings and facilities

accessible to, and usable by, the physically handicapped” (Οδηγίες και διευκρινίσεις για

τη δημιουργία κτιρίων και υποδομών προσβάσιμων στα ΑΜΕΑ), New York: American

National Standard Institute

2. Helios Il. (1996), “European guide of good practice towards equal opportunities for

disables people” (Ευρωπαϊκός οδηγός σωστής πρακτικής για δυνατότητα ίσων ευκαιριών

των ΑΜΕΑ), Brussels: European Commission

80

3. Lebovich W.L. (1993), “Design for Dignity: Studies in Accessibility” (Σχεδιασμός για

Αξιοπρέπεια: Μελέτες για την Προσβασιμότητα), New York: J. Wiley& Son Inc.

ΑΡΘΡΑ

1. Κοκκινάκης Σ. (1997), “Μία νέα προσέγγιση στην αυτοτέλεια της ζωής και στην

αποκατάσταση των ατόμων με ειδικές ανάγκες”, Σύγχρονη Κοινωνική Αντίληψη, Αθήνα:

Άυγουστος-Οκτώβριος

2. Λεβέντη Α. (1994), “Περιβάλλον. Σχεδιάζοντας για όλους”, Άτομα με Ειδικές Ανάγκες,

Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα

3. Χριστοφή Μ. (2005), “Προσβασιμότητα: Ζήτημα-κλειδί για την ισότητα των ευκαιριών”,

Θέματα Αναπηρίας, ΕΣΑΕΑ, Αθήνα: Τεύχος1

81

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

1.ΟΡΙΣΜΟΙ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ

2.ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΗΣ ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑΣ (ΤΥΠΟΣ Α),

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΒΑΣΕΙ ΤΟΥ ΕΠΙΤΟΠΙΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΤΟ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ

ΑΤΤΙΚΗΣ