ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

95
ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 1 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΠΟΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΑΡΩΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝ Εκπαιδεύτρια ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ Δρ Γεωπονικών Επιστημών ΜΑΡΟΥΣΙ 2011

Transcript of ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

Page 1: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 1

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΠΟΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ

ΑΡΩΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝ

Εκπαιδεύτρια

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ

Δρ Γεωπονικών Επιστημών

ΜΑΡΟΥΣΙ 2011

Page 2: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 2

ΑΛΟΗ Aloe Barbadensis Miller ή Aloe Vera

Οικ. Liliaceae

Περιγραφή: παρόλο που υπάρχουν περισσότερα από 300 είδη Αλόης, μόνο 4-5

ποικιλίες, διαθέτουν θεραπευτικές ιδιότητες. Από αυτές τις ποικιλίες, η Aloe

Barbadensis Miller είναι η πιο ισχυρή ποικιλία Αλόης, γνωστή και ως Aloe Vera ή

πραγματική Αλόη. Η Αλόη Βέρα είναι χυμώδης, μοιάζει αρκετά με κάκτο, αλλά

στην πραγματικότητα ανήκει στην οικογένεια των κρινοειδών και συγγενεύει με το

κρεμμύδι, το σκόρδο και το σπαράγγι.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό φυτό, με λίγες

απαιτήσεις, που μπορεί εύκολα να καλλιεργηθεί στο σπίτι. Δεν αντέχει σε

θερμοκρασίες μικρότερες των 130C. Η αλόη μεγαλώνει αργά και χρειάζεται φως,

αέρα και λίγο νερό. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στην καλή αποστράγγιση

του εδάφους, ώστε να μη σαπίζουν οι ρίζες. Δεν θέλει υπερβολικό πότισμα παρά

μόνο, όταν το χώμα της έχει στεγνώσει. Αν όμως τα φύλλα της είναι λεπτά και

σπάζουν στη μέση, σημαίνει ότι, δεν ποτίζεται αρκετά. Είναι ευαίσθητη στο χλώριο

και μπορεί να εμφανίσει καφέ στίγματα, όταν στο νερό, με το οποίο ποτίζεται,

υπάρχουν μεγάλες ποσότητες χλωρίου.

Η προσθήκη κοπριάς σε ποσοστό 50% βοηθάει την ανάπτυξή της

Πολλαπλασιασμός: όταν οι νέοι βλαστοί της ψηλώσουν μερικά εκατοστά, κόβονται

και φυτεύονται αλλού. Επίσης πολλαπλασιάζεται και με σπόρο.

Συγκομιδή: Όταν είναι ώριμη, το εσωτερικό ζελέ συλλέγεται, σταθεροποιείται και

συσκευάζεται, ώστε να δημιουργηθεί ένα προϊόν, που είναι, όσο πιο κοντά γίνεται,

στο ζελέ του φυτού.

Εικόνα 1: Αλόη Βέρα

Page 3: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 3

ΑΝΗΘΟΣ Anethum graveolens L

Οικ. Apiaceae

Περιγραφή: είναι μονοετής πόα, με ύψος που φθάνει τα 90cm. Τα φύλλα του είναι

χρώματος τεφροπράσινου, πτεροσχιδή διαιρεμένα σε λεπτές βελόνες. Τα άνθη είναι

μικρά, κίτρινα και φέρονται σε ταξιανθίες. Ο σπόρος είναι επίπεδος, ελλειπτικός,

καστανού χρώματος και μήκους έως 3 mm.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: αναπτύσσεται άριστα σε θερμοκρασίες 18-250C,

με όρια ανάπτυξης 4-350C και όρια αντοχής 0-400C. Αποδίδει καλά σε εδάφη μέσης

σύστασης, πλούσια σε οργανική ουσία, καλά στραγγιζόμενα, με pH 6-7.

Πολλαπλασιασμός: η σπορά γίνεται από αρχές Mαρτίου έως τα μέσα Απριλίου σε

καλά προετοιμασμένο χωράφι. Αν καλλιεργείται για σπόρο, χρειάζεται 0,5-1 Kg

σπόρου/ στρ. Αν καλλιεργείται για να πωληθεί νωπός, απαιτείται τετραπλάσια

ποσότητα σπόρου. Ο σπόρος φυτρώνει μετά 10-20 ημέρες.

Kαλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: απαιτείται φθινοπωρινό

όργωμα μέχρι και ένα μήνα πριν τη σπορά και φρεζάρισμα λίγο πριν τη σπορά.

β) Λίπανση: δεν θα πρέπει να ξεπερνά τις 10 μονάδες αζώτου σε αμμωνιακή μορφή,

7 φωσφόρου και 12 καλίου ανά στρέμμα, ως βασική λίπανση. Η οργανική λίπανση

δίνει πολύ καλά αποτελέσματα.

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: 15 μέρες μετά το φύτρωμα απαιτείται βοτάνισμα και

σκάλισμα μεταξύ των γραμμών (σε περίπτωση γραμμικής σποράς). Μετά από 20

μέρες ακολουθεί δεύτερο σκάλισμα επί της γραμμής, ενώ μεταξύ των γραμμών

γίνεται φρεζάρισμα. Στις συμβατικές καλλιέργειες για την αποτελεσματική

αντιμετώπιση των ζιζανίων χρησιμοποιούνται ζιζανιοκτόνα.

δ) Πότισμα: εάν το νερό επαρκεί για λίγες αρδεύσεις θα πρέπει να γίνεται μια πριν

την άνθιση και μια μετά.

ε) Αραίωμα: σε περίπτωση πυκνής σποράς, 15 μέρες μετά το φύτρωμα μαζί με το

βοτάνισμα και το σκάλισμα γίνεται αραίωση. Το αραίωμα μπορεί να καθυστερήσει

μέχρι και 1,5 μήνα μετά το φύτρωμα.

Συγκομιδή – Απόδοση: γίνεται με θέρισμα των φυτών, όταν οι περισσότεροι

καρποί μιας ταξιανθίας βρίσκονται στο στάδιο της ωρίμανσης. Τα φυτά αφήνονται

να ξεραθούν για 2 μέρες και μετά αλωνίζονται με θεριζοαλωνιστική σταριού. Όταν

καλλιεργείται για να πωληθεί νωπός, τα φυτά κόβονται πριν την ανθοφορία, μόλις

αποκτήσουν ύψος 20εκ περίπου.

Σε περίπτωση ξηρικής καλλιέργειας οι αποδόσεις σε καρπό κυμαίνονται από 40-70Κ

ανά στρέμμα.

Εχθροί–Ασθένειες-Αντιμετώπιση: προληπτικά εφαρμόζεται αμειψισπορά,

ορθολογική λίπανση και άρδευση. Εάν τα μέτρα δεν αποδώσουν γίνονται

επεμβάσεις φυτοπροστασίας (χημικές ή βιολογικές).

Page 4: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 4

Εικόνα 2: Άνηθος

Page 5: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 5

ΑΠΗΓΑΝΟΣ Ruta Graveolens

Οικ. Routaceae

Περιγραφή: είναι μικρός, πολυετής, αειθαλής θάμνος με ύψος 60-90cm, σχεδόν όσο

το πλάτος του. Οι βλαστοί του είναι ξυλώδεις κοντά στη βάση, αλλά παραμένουν

χλωροί στις άκρες. Τα μακριά φύλλα του (7-12cm) έχουν τρεις λοβούς, είναι

σαρκώδη και συχνά καλυμμένα από ένα αλευρώδες χνούδι. Το πρασινογάλαζο

φύλλωμα του έχει έντονη και κάπως δυσάρεστη μυρωδιά όταν τριφτεί ή χτυπηθεί.

Τα άνθη έχουν κίτρινο χρώμα, φέρονται σε ταξιανθίες στο άκρο των βλαστών, που

εμφανίζονται από Ιούνιο έως Αύγουστο. Ο καρπός του αποτελείται από 4-5 λοβωτές

κάψουλες που περιέχουν μεγάλο αριθμό σπόρων.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: αυτοφύεται σε ξηρούς τόπους σε όλη την

Ελλάδα. Ευδοκιμεί σε παραθαλάσσιες και ημιορεινές περιοχές και σε χωράφια

ασβεστούχα φτωχά-μέτριας γονιμότητας, ξηρικά.

Πολλαπλασιασμός: πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο.

Εγκατάσταση φυτείας: η μεταφύτευση των σπορόφυτων γίνεται το φθινόπωρο ή

την άνοιξη σε αποστάσεις 40-50cm επί των γραμμών και 50-60cm μεταξύ των

γραμμών.

Συγκομιδή: το υπέργειο τμήμα του συλλέγεται σε πλήρη άνθηση.

Εικόνα 3: Απήγανος

Page 6: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 6

ΒΑΛΕΡΙΑΝΑ Valeriana officinalis

Οικ. Valerianaceae Περιγραφή: είναι πολυετής πόα ύψους 0,5- 1,3m. Κατά μήκος του ο βλαστός έχει

προεξέχουσες ραβδώσεις. Τα φύλλα είναι σύνθετα, πτερωτά. Κάθε φύλλο

αποτελείται από 13-21 φυλλάρια ακέραια, οδοντωτά, επιμήκη, οξύληκτα. Οι ρίζες

έχουν ιδιαίτερη βαριά μυρωδιά, που εκδηλώνεται κυρίως κατά την ξήρανση. Τα

άνθη είναι λευκά με ρόδινη απόχρωση και λογχοειδή βράκτια φύλλα. Τα φυτά

ανθίζουν από τον δεύτερο χρόνο της ζωής τους, από τα τέλη Μαΐου έως το τέλος

Ιουνίου. Ο καρπός είναι ωοειδής και λείος. Το χειμώνα όλο το υπέργειο μέρος

ξεραίνεται, αλλά αναγεννιέται την άνοιξη. Η καλλιέργεια είναι διετής.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: καλλιεργείται σε εύκρατα και ηπειρωτικά

κλίματα. Ευδοκιμεί σε όλα τα εδάφη, αλλά, όταν καλλιεργείται το έδαφος πρέπει να

είναι ελαφρύ για την ευκολότερη και καλύτερη συγκομιδή των ριζών.

Πολλαπλασιασμός: ο σπόρος σπέρνεται στο σπορείο την άνοιξη. Για την

καλλιέργεια ενός στρέμματος απαιτούνται 50gr σπόρου. Οι 1500 σπόροι ζυγίζουν

1gr. Μια-δυο βδομάδες μετά το φύτρωμα, τα μικρά φυτάρια τοποθετούνται σε

δίσκους με κυψελίδες, όπου αναπτύσσονται μέχρι να μεταφυτευθούν στο χωράφι.

Πολλαπλασιάζεται και αγενώς με διαίρεση των ριζών. Εγκατάσταση φυτείας: δυο μήνες μετά τη σπορά και αφού τα φυτά έχουν

αποκτήσει ύψος 12-15cm, γίνεται η μεταφύτευσή τους στο χωράφι. Τα σπορόφυτα

φυτεύονται σε γραμμές, σε αποστάσεις 30cm πάνω στη γραμμή και 80εκ μεταξύ των

γραμμών. Η μέση πυκνότητα φύτευσης είναι 4000-4500 φυτά/στρ.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α)προετοιμασία αγρού: το καλοκαίρι που

προηγείται της φύτευσης γίνονται 1-2 βαθιά οργώματα και ένα σβάρνισμα λίγο

πριν τη μεταφύτευση των φυτών.

β) Λίπανση: ως καλύτερη λίπανση για τη βαλεριάνα θεωρούνται οι κομπόστες, η

χωνεμένη κοπριά και τα εμπορικά οργανικά λιπάσματα. Σε ένα χωράφι με 2%

οργανική ουσία, 5 με 6 μονάδες Ν, Ρ και Κ είναι αρκετές για καλή απόδοση.

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στην λίπανση με ιχνοστοιχεία.

γ) Πότισμα: χωρίς υπερβολές, γιατί είναι επιρρεπείς στις σηψιρριζίες.

Συγκομιδή- Απόδοση: οι ρίζες συλλέγονται από Σεπτέμβριο έως Οκτώβριο από

φυτά δυο ετών. Η πλειονότητα των ριζών βρίσκονται σε βάθος 20-25cm. Αμέσως

μετά τη συλλογή, ξεπλένονται από το χώμα και ξεραίνονται σε θερμό αέρα, η

θερμοκρασία του οποίου δεν ξεπερνά τους 40 0C. Ακολουθεί συσκευασία.

Η απόδοση μπορεί να φτάσει τα 400 Kg /στρ.

Ασθένειες –Εχθροί- Αντιμετώπιση: το υπέργειο μέρος προσβάλλεται από

μύκητες, και αντιμετωπίζεται με σκευάσματα χαλκού και θειαφιού. Σπάνια

προσβάλλεται από κάμπιες λεπιδοπτέρων. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι οι

σηψιρριζίες.

Page 7: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 7

Εικόνα 4: Βαλεριάνα

Page 8: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 8

ΒΑΛΣΑΜΟΧΟΡΤΟ Hypericum perforatum L

Οικ. Hypericaceae

Περιγραφή: είναι πολυετής πόα, ύψους 20-80cm. Ο βλαστός είναι όρθιος,

κυλινδρικός, που διατρέχεται κατά μήκος από δυο αντίθετα τοποθετημένες

γωνιώδεις προεξοχές. Τα φύλλα έχουν μήκος 3-5cm, είναι επιμήκη, ωοειδή, άμισχα

και φύονται κατ΄ αντίθεση. Το φυτό στην αρχή της ανάπτυξής του και μέχρι την

έκπτυξη των ανθοφόρων βλαστών έχει πλάγια ανάπτυξη. Ανθίζει Ιούνιο-

Αύγουστο. Τα άνθη, τα οποία έχουν πέντε πέταλα, χρώματος κίτρινο- πορτοκαλί με

μαύρα στίγματα, σχηματίζουν κορυφαίες ταξιανθίες.

Απαιτήσεις σε έδαφος και κλίμα: προτιμά ηλιόλουστες θέσεις και εδάφη που

σχηματίστηκαν από ασβεστολιθικά πετρώματα με pH 8. Οι καλλιέργειες αποδίδουν

καλά και σε όξινα εδάφη αρκεί να στραγγίζουν καλά.

Πολλαπλασιασμός: πολλαπλασιάζεται με σπόρο. Τα σπορεία ετοιμάζονται σε

θερμοκήπιο από το πρώτο 15ημερο του Ιανουαρίου μέχρι το Φεβρουάριο. Για κάθε

m2 σπορείου απαιτούνται 35 l τύρφης και 35 l περλίτη ή 40Kg λεπτής άμμου, που

ανακατεύονται με το χώμα του σπορείου. Για κάθε στρέμμα φυτείας απαιτούνται 4-

5m2 σπορείου. Σε κάθε m2 σπορείου σπέρνονται 2g σπόρου (8000 σπόροι/g). Μετά τη

σπορά, ο σπόρος δεν χρειάζεται κάλυψη, μόνο ένα ελαφρό πάτημα, καθώς απαιτεί

φως για να βλαστήσει. Απαιτείται καθημερινό πότισμα.

Εγκατάσταση φυτείας: τα φυτάρια φυτεύονται στο χωράφι σε αποστάσεις 60-80cm

μεταξύ των γραμμών και 20-30cm επί των γραμμών. Η πυκνότητα φύτευσης είναι

5500-6500 φυτά/στρ. Η διάρκεια ζωής της φυτείας είναι 6-7 έτη.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: όπως και στη ρίγανη.

β) Λίπανση: σε πολύ φτωχά εδάφη μπορεί να προστεθεί λίγο αζωτούχο λίπασμα.

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: τα ζιζάνια αποτελούν πρόβλημα κατά τα δυο πρώτα

έτη της φυτείας. Αντιμετωπίζονται με βοτανίσματα και πλαστική εδαφοκάλυψη.

δ) Πότισμα: απαιτούνται ποτίσματα στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης των φυτών,

μετά την εγκατάσταση της φυτείας.

Συγκομιδή- Απόδοση: το φυτό καλλιεργείται για τη δρόγη του. Σε πλήρη απόδοση

φθάνει από το δεύτερο έτος. Η συγκομιδή όλου του υπέργειου μέρους γίνεται στο

στάδιο της ανθοφορίας. Ακολουθεί ξήρανση. Η απόδοση σε ξηρή δρόγη σε ξηρικές

καλλιέργειες μπορεί να φθάσει τα 120 Kg/στρ.

Ασθένειες –εχθροί: στην Ελλάδα δεν έχουν παρατηρηθεί προβλήματα από

εχθρούς, παρά μόνο από ορισμένα κολεόπτερα.

Page 9: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 9

Εικόνα 5: Βαλσαμόχορτο

Page 10: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 10

ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ Ocimum basillicum L.

Οικ. Lamiaceae

Περιγραφή: είναι ετήσιο ποώδες φυτό, ύψους 40-70cm, πολύκλαδο. Τα φύλλα του

είναι αντίθετα, ωοειδή, μήκους 7-8cm, ανοικτού πράσινου χρώματος. Τα άνθη είναι

μικρά, συνήθως λευκά, που σε πολλές ποικιλίες φέρονται σε ταξιανθίες. Το είδος

αυτό έχει πολλές ποικιλίες.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: η άριστη θερμοκρασία ανάπτυξης είναι 25-270C.

Απαιτεί μεγάλη διάρκεια ημέρας. Ανέχεται πολύ υψηλές θερμοκρασίες, εφ΄ όσον

υπάρχει επαρκής εδαφική υγρασία. Δεν αντέχει κάτω από 70C. Προτιμά μέσης

σύστασης εδάφη, καλά στραγγιζόμενα, πλούσια σε οργανική ύλη. Ευδοκιμεί σε

εδάφη με μεγάλο εύρος pH (από 4,5-8,2 με άριστη τιμή το 6,4).

Πολλαπλασιασμός: η σπορά στο σπορείο γίνεται νωρίς την άνοιξη ή τέλος

χειμώνα σε θερμοκήπιο. Για 1 στρ. απαιτούνται 6-7m2 σπορείου και 18-20g σπόρου.

Επίσης πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα, τρυφερά τμήματα βλαστού, τα οποία

τοποθετούνται καταρχήν σε νερό, σε θερμοκρασία περιβάλλοντος 20-250C και

διάχυτο φως.

Εγκατάσταση φυτείας: όταν τα φυτάρια έχουν ύψος 10-12 cm μεταφυτεύονται στο

χωράφι σε αποστάσεις 20-35 cm πάνω στη γραμμή και 60-75cm μεταξύ των

γραμμών. Η σπορά μπορεί να γίνει απευθείας στο χωράφι. Στην περίπτωση αυτή

απαιτούνται 30g σπόρου/στρ (600-700 /1g). Τοποθετούνται 6-10 σπόροι/ θέση, στις

αρχές με μέσα Μαρτίου. Επιβάλλεται καταπολέμηση ζιζανίων πριν την σπορά. Η

μέση πυκνότητα φύτευσης είναι 4000-5000 φυτά/στρ, αλλά μπορεί να φθάσει και τα

7000 φυτά/στρ.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: όπως και στο προηγούμενο.

β) Λίπανση: η βασική λίπανση μπορεί να μη δοθεί εάν προστεθούν 4 τόνοι κοπριάς/

στρ. Στην πράξη χρησιμοποιούνται 30 Kg φωσφορικής αμμωνίας.

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων γίνεται με εδαφοκάλυψη μεταξύ των γραμμών ή

ζιζανιοκτόνο με δραστική ουσία το DCPA.

δ) Πότισμα: γίνεται χωρίς να βρέχονται τα φύλλα, με αυλάκια ή στάγδην, μέχρι τρία

ποτίσματα τη βδομάδα. Με υψηλές θερμοκρασίες πρέπει να ποτίζεται μέρα παρά

μέρα. Τα ποτίσματα διακόπτονται 4-5 μέρες πριν από κάθε συγκομιδή.

ε)Μετά τη φύτευση γίνεται σκάλισμα επί της γραμμής και ένα ελαφρύ φρεζάρισμα

μεταξύ των γραμμών.

Συγκομιδή -Απόδοση: για νωπό ή ξηρή δρόγη συγκομίζεται πριν την άνθιση. Για

παραγωγή αιθερίου ελαίου είτε κόβεται ολόκληρο το φυτό σε ύψος 10-15cm, είτε

συλλέγονται μόνο οι ταξιανθίες. Ξεραίνεται σε θερμοκρασίες μικρότερες των 400C.

Η απόδοση μπορεί να φτάσει μέχρι και τους δυο τόνους/συγκομιδή.

Ασθένειες–εχθροί-αντιμετώπιση: το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η αδρομύκωση.

Σε χωράφι που παρατηρήθηκε αδρομύκωση δεν πρέπει να καλλιεργηθεί ξανά

βασιλικός για τα επόμενα δέκα χρόνια. Το υπέργειο μέρος προσβάλλεται από

μύκητες, αλλά αυτή η προσβολή μπορεί να αποφευχθεί με διάφορες καλλιεργητικές

τεχνικές. Προβλήματα μπορεί να παρουσιαστούν και από έντομα φυλλώματος,

όπως αφίδες και το πράσινο σκουλήκι του βαμβακιού.

Page 11: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 11

Εικόνα 6: Βασιλικός

Page 12: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 12

ΓΑΪΔΟΥΡΑΓΚΑΘΟ Silybum marianum/Cardus marianus

Οικ Compositae

Περιγραφή: Είναι φυτό διετές, ακανθώδες, που φθάνει σε ύψος το 1,5m. Τα

φύλλα του είναι πράσινα με χαρακτηριστικά άσπρα σημάδια σαν φλέβες και

τα λουλούδια του έχουν χρώμα βυσσινί. Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: προτιμά τις ηλιόλουστες περιοχές και τα καλά

στραγγιζόμενα εδάφη. Αντέχει μέχρι και τους -150C Πολλαπλασιασμός: πολλαπλασιάζεται εγγενώς.

Εικόνα 7: Γαϊδουράγκαθο

Page 13: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 13

ΓΑΤΟΧΟΡΤΟ Nepeta Cataria

Οικ. Lamiaceae

Περιγραφή: πολυετής πόα, ύψους μόλις 30cm. Έχει φύλλα σε σχήμα καρδιάς, με

ελαφρά παχιά υφή, καλυμμένα με απαλό χνούδι και πριονωτό περίγραμμα. Τα

άνθη της είναι λευκά και πολύ απαλό άρωμα.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος- Καλλιεργητικές φροντίδες: Αντέχει και στον

ήλιο και στην ημισκιά. Χρειάζεται μέτριας συχνότητας ποτίσματα. Πολλαπλασιασμός: γίνεται κυρίως αγενώς με διαίρεση. Πολλαπλασιάζεται και με

σπόρο.

Εικόνα 8: Γατόχορτο

Page 14: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 14

ΓΛΥΚΑΝΙΣΟΣ Pimpinella anisum L.

Οικ. Apiaceae Περιγραφή: είναι μονοετής πόα, με ύψος που φθάνει τα 70cm. Τα κατώτερα φύλλα

έχουν μακρύ μίσχο και έλασμα στρογγυλό έως καρδιόσχημο, ακανόνιστα οδοντωτό.

Τα πάνω φύλλα του ανθοφόρου στελέχους της ταξιανθίας είναι πτεροσχιδή. Τα

άνθη είναι μικρού μεγέθους, άσπρα έως υποκίτρινα και φέρονται σε ταξιανθίες

σύνθετου σκιάδιου.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: αναπτύσσεται σε περιοχές με ηπειρωτικό ή

εύκρατο κλίμα. Η άριστη θερμοκρασία ανάπτυξης είναι 18-250C, με όρια ανάπτυξης

8-350C και όρια αντοχής 0-400C. Κατάλληλες περιοχές θεωρούνται οι πεδινές και

ημιορεινές. Αναπτύσσεται σε εδάφη με pH 6-8.

Μπορεί να καλλιεργηθεί ως ξηρική καλλιέργεια σε περιοχές που έχουν

βροχοπτώσεις Μάιο-Ιούνιο. Γενικά, προτιμά σε εδάφη μέσης σύστασης, γόνιμα,

αποστραγγιζόμενα. Δεν αντέχει τους ανέμους.

Πολλαπλασιασμός: η σπορά γίνεται από τα μέσα Μαρτίου έως τέλος Απριλίου, με

σπόρο από φυτά ηλικίας το πολύ δυο ετών, με το χέρι (πεταχτά) ή με μηχανές. Για

σπορά με πνευματική μηχανή απαιτούνται 750g σπόρου/στρ (300 σπόροι/g). Εάν

σπέρνεται με το χέρι, είτε πεταχτά είτε γραμμικά απαιτείται διπλάσια ποσότητα.

Στις γραμμικές καλλιέργειες, οι αποστάσεις μεταξύ των γραμμών μπορεί να είναι

45-70cm ανάλογα με τη γονιμότητα του εδάφους.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α)Προετοιμασία αγρού, όπως και στα προηγούμενα.

β) Λίπανση: υπάρχει ανάγκη μόνο στα πολύ άγονα χωράφια. Όταν καλλιεργείται

βιολογικά, δίνεται οργανική λίπανση.

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: γίνεται με σκαλίσματα και ζιζανιοκτόνα.

δ) Πότισμα: αν δεν βρέξει, πρέπει να γίνει ένα πότισμα μετά τη σπορά, ένα πριν την

άνθιση και ένα μια βδομάδα μετά την ολοκλήρωση της άνθισης.

Συγκομιδή- Απόδοση: η συγκομιδή γίνεται τον Ιούλιο με τα χέρια ή με μηχανές. Σε

ξηρικές καλλιέργειες η απόδοση σε καρπό είναι 50-80Kg/στρ και διπλασιάζεται στις

ποτιστικές.

Ασθένειες –εχθροί-αντιμετώπιση: ο γλυκάνισος προσβάλλεται από μύκητες και

έντομα. Οι ασθένειες αντιμετωπίζονται με χαλκούχα σκευάσματα τα οποία

ενδείκνυνται και για βιολογικές καλλιέργειες. Επίσης, οι κάμπιες κάποιων εντόμων

(λεπιδοπτέρων) προκαλούν ζημιές στα σκιάδια. Αντιμετωπίζονται με εντομοκτόνα

και στη βιολογική καλλιέργεια με παρασκευάσματα που έχουν βάση πρωτεΐνες από

το Bacilus thuringiensis.

Εικόνα 9: Γλυκάνισος

Page 15: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 15

ΔΑΦΝΗ Η ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΣ Laurus nobilis

Οικ. Lauraceae

Περιγραφή: είναι δίοικος, αειθαλής θάμνος, αργής ανάπτυξης. Τα φύλλα,

λογχοειδή, δερματώδη, μήκους 5-10cm, εκφύονται κατ΄ εναλλαγή. Τα άνθη είναι

μικρά, λευκά, εύοσμα και στα θηλυκά φυτά φέρονται 4-6 στις μασχάλες των

φύλλων. Ο καρπός είναι κυανόμαυρος, σφαιρικός, μεγέθους μικρής ελιάς, και

ιδιαίτερα τοξικός.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: Αναπτύσσεται σε διαφόρους τύπους εδαφών.

Πολλαπλασιασμός: για να βλαστήσει ο σπόρος απαιτείται εμβάπτιση σε ξύδι 60

για 2-3 24ωρα. Η σπορά γίνεται σε υπαίθρια σπορεία, σε μίγμα τύρφης και άμμου,

σε αναλογία 1:1. Αντί για σπορείο, η σπορά μπορεί να γίνει σε γλαστράκια με το ίδιο

υπόστρωμα (2-3 σπόροι/ γλαστράκι). Όταν τα νεαρά φυτά αποκτήσουν τα 4 πρώτα

φύλλα μεταφυτεύονται – αραιώνονται. Η φύτευση στο χωράφι στις οριστικές θέσεις

γίνεται όταν τα φυτά μεγαλώσουν αρκετά.

Η δάφνη πολλαπλασιάζεται και με μοσχεύματα. Εγκατάσταση φυτείας: γίνεται αρχές φθινοπώρου ή αργά την άνοιξη με μπάλα

χώματος. Αν δεν υπάρχουν βροχές την εποχή της μεταφύτευσης, τα φυτά θα πρέπει

να ποτίζονται τακτικά. Σε συστηματικές καλλιέργειες τα φυτά φυτεύονται στο

χωράφι σε ρομβοειδές σύστημα με πλευρά 3-4m.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: δεν απαιτείται ιδιαίτερη

φροντίδα.

β) Λίπανση: δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις σε θρεπτικά στοιχεία.

γ) Πότισμα: χρειάζεται νερό κατά τα 2 πρώτα χρόνια της ζωής του.

δ) Ζιζανιοκτονία: γίνεται τα πρώτα 3-4 χρόνια, που τα ζιζάνια ανταγωνίζονται

έντονα τα νεαρά φυτά. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού τα ζιζάνια

καταστρέφονται με καταστροφέα, το αργότερο μέχρι το στάδιο της άνθισής τους.

Συγκομιδή: η συγκομιδή των φύλλων γίνεται αργά το καλοκαίρι, παράλληλα με τη

συγκομιδή των καρπών. Ακολουθεί ξήρανση. Η θερμοκρασία ξήρανσης δεν πρέπει

να υπερβαίνει τους 500C.

Απόδοση: δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες.

Ασθένειες–εχθροί-αντιμετώπιση: σπάνια προσβάλλεται από εχθρούς. Ο

χειρότερος εχθρός της δάφνης είναι τα ακάρεα, που προσβάλλουν τα νεαρά

τρυφερά φύλλα. Αντιμετωπίζεται με θειάφισμα πριν την έκπτυξη των νεαρών

φύλλων. Για να έχει αποτέλεσμα αυτή η επέμβαση, η θερμοκρασία πρέπει να είναι

μεγαλύτερη από 300C.

Page 16: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 16

Εικόνα 10: Δάφνη Απολλώνιος

Page 17: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 17

ΔΕΝΔΡΟΛΙΒΑΝΟ Rosmarinus officinalis L.

οικ Lamiaceae

Περιγραφή: είναι αειθαλής, πολύκλαδος θάμνος, ύψους 80-130cm. Τα φύλλα είναι

άμισχα, δερματώδη, σταχτόχροα, στενόμακρα, με την επάνω πλευρά σκούρα και

την κάτω ανοιχτόχρωμη και χνουδωτή. Τα άνθη είναι κυανά-ιώδη και σε ορισμένες

ποικιλίες λευκά με ελαφρώς κυανή απόχρωση. Η γενική ανθοφορία του φυτού

ξεκινά πολύ νωρίς την άνοιξη και ακολουθεί μια δεύτερη, μικρότερης έκτασης το

φθινόπωρο.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: αντέχει στις υψηλές θερμοκρασίες του

καλοκαιριού, αλλά και στις χαμηλές του χειμώνα. Αναπτύσσεται σε πεδινές και

ημιορεινές περιοχές, σε υψόμετρα μέχρι 600m. Ως προς τα εδάφη δεν έχει ιδιαίτερες

απαιτήσεις (ποτιστικά ή ξηρικά). Αναπτύσσεται άριστα σε pH εδάφους 6-7.

Προτιμά συνθήκες πλήρους ηλιοφάνειας.

Πολλαπλασιασμός: επειδή οι σπόροι ορισμένων ποικιλιών δεν έχουν καλή

βλαστική ικανότητα προτιμάται ο αγενής πολλαπλασιασμός:

Με παραφυάδες, οι οποίες φυτεύονται σε αποστάσεις 60-80cm επί των γραμμών

και 1 m μεταξύ των γραμμών. Με μοσχεύματα, τα οποία κόβονται από τις κορυφές

παλιάς φυτείας και έχουν μήκος 10-15 cm. Η φύτευση ώριμου ξύλου μπορεί να γίνει

κατ΄ ευθείαν στην οριστική του θέση την άνοιξη ή το φθινόπωρο.

Εγκατάσταση φυτείας από έρριζα μοσχεύματα ή παραφυάδες στον αγρό μπορεί

να γίνει Οκτώβριο-Νοέμβριο ή Φεβρουάριο-Μάρτιο. Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: όπως και στο βασιλικό.

β) Λίπανση: στις συμβατικές καλλιέργειες δίνονται 10 μονάδες αζώτου, φωσφόρου

και καλίου, σε μια ή περισσότερες δόσεις, ξεκινώντας από τέλος Ιανουαρίου ως το

τέλος Φεβρουαρίου. Στις βιολογικές καλλιέργειες απαιτείται μόνο οργανική

λίπανση.

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: γίνεται με σκαλίσματα ή ζιζανιοκτόνα, μόνο το πρώτο

– δεύτερο έτος.

δ) Πότισμα: σε περίπτωση, που υπάρχει νερό, γίνονται 2-3 ποτίσματα το καλοκαίρι.

Σε αυτό το χωράφι, μετά από 2-3 χρόνια θα πρέπει να αφαιρεθούν ορισμένα φυτά ή

ολόκληρες γραμμές, όταν τα φυτά πυκνώσουν πολύ.

Συγκομιδή-Απόδοση: η συγκομιδή γίνεται στην αρχή της άνθισης. Αμέσως μετά οι

βλαστοί ξηραίνονται σε ξηραντήρια για τη διατήρηση του πράσινου χρώματος. Η

πλήρης απόδοση αρχίζει από το τρίτο έτος και φθάνει τα 250-400Kg/στρ σε ξηρή

δρόγη και 1500-2000Kg/στρ σε χλωρή βιομάζα.

Η φυτεία δενδρολίβανου μπορεί να έχει οικονομική ζωή 15-20 χρόνια.

Ασθένειες –εχθροί- αντιμετώπιση: το φυτό είναι ανθεκτικό σε ασθένειες. Το μόνο

που έχει παρατηρηθεί είναι παροδικές προσβολές από ωίδιο, χωρίς ποτέ να

δημιουργήσει πρόβλημα στη φυτεία.

Page 18: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 18

Εικόνα 11: Δενδρολίβανο

Page 19: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 19

ΔΙΚΤΑΜΟΣ Origanum dictamnus L

Οικ. Lamiaceae Περιγραφή: είναι πολυετής θάμνος, με ύψος που φθάνει τα 30cm. Τα φύλλα του είναι

ωοειδή μήκους ως 1cm στο στενόφυλλο και ως 2cm στον πλατύφυλλο, που

καλύπτονται από λευκό χνούδι. Στην αρχή του καλοκαιριού, οι πυκνοί βλαστοί

επεκτείνονται και σχηματίζουν κορυφαίες ταξιανθίες. Η ανθοφορία είναι συνεχής και

διαρκεί όσο το φυτό βρίσκει υγρασία, μέχρι το τέλος του καλοκαιριού. Έτσι στο κάτω

μέρος του φυτού μπορεί να βρίσκονται σπόροι, ενώ στο πάνω να συνεχίζεται η

ανθοφορία. Οι σπόροι είναι πολύ μικροί (10-12000 σπόροι/g). Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: συνήθως συναντάται σε υψόμετρα 500-700 m.

Αντέχει στις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα, απαιτεί pH εδάφους 6-6,5, μεγάλη

διάρκεια ημέρας με ηλιοφάνεια και αποφεύγει τις ανεμόπληκτες περιοχές. Καταλληλότερα εδάφη θεωρούνται τα αμμοαργιλλώδη και στραγγιζόμενα.

Πολλαπλασιασμός: χρησιμοποιούνται περίπου στα 1-2g σπόρου σε 15m2 σπορείου, για

τη φύτευση ενός στρέμματος. Τα σπορεία ετοιμάζονται στο θερμοκήπιο από τις αρχές

Φεβρουαρίου, ώστε τα φυτά να είναι έτοιμα για μεταφύτευση περί τα μέσα Απριλίου.

Μπορεί όμως να γίνει και φθινοπωρινή φύτευση από σπορόφυτα καλοκαιρινής σποράς

σε ανοικτό σπορείο. Επίσης πολλαπλασιάζεται και με μοσχεύματα μήκους 6-8 cm με

χειρισμούς όπως στην περίπτωση της ρίγανης και με παραφυάδες, τρόπος ο οποίος

θεωρείται και ο πιο κατάλληλος.

Εγκατάσταση φυτείας: η φύτευση γίνεται σε γραμμές οι οποίες απέχουν μεταξύ τους

50 cm, ενώ τα φυτά επάνω στην ίδια γραμμή απέχουν 25cm. Αμέσως μετά τη φύτευση

απαιτείται άρδευση, η οποία πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε μέρα για τις πρώτες 10-

15 ημέρες ανάλογα με το μικροκλίμα της περιοχής.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: όπως και στην προηγούμενη

περίπτωση.

β) Αγρανάπαυση: θεωρείται απαραίτητη διετής αγρανάπαυση.

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: Γίνεται με σκάλισμα

δ) Πότισμα: προσεκτικό πότισμα όπου υπάρχει νερό.

Συγκομιδή- Αποδόσεις: η συγκομιδή γίνεται στο στάδιο της άνθισης (ξεχωριστά οι

ανθοφόροι βλαστοί από τα υπόλοιπα μέρη του φυτού). Η συγκομιδή δεν πρέπει να

γίνεται τις μεσημβρινές ώρες και όταν ο καιρός είναι υγρός. Το ξηρό χόρτο είναι

περίπου το ¼ της χλωρής βιομάζας. Ακολουθεί ξήρανση υπό σκιά.

Η απόδοση κυμαίνεται από 300-600 Kg/συγκομιδή, ανάλογα με την ποικιλία.

Ασθένειες–εχθροί-αντιμετώπιση: αναφέρονται προβλήματα από μύκητες στα μικρά

σπορόφυτα και μοσχεύματα. Η αντιμετώπιση γίνεται με προϊόντα χαλκού. Οι

πλατύφυλλες ποικιλίες είναι πιο ευαίσθητες. Προβλήματα από έντομα δεν υπάρχουν

συνήθως.

Page 20: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 20

Εικόνα 12: Δίκταμος

Page 21: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 21

ΔΥΟΣΜΟΣ Menta spicata

Οικ. Lamiaceae

Περιγραφή: είναι πολυετής θάμνος, με ύψος που φθάνει τα 70cm, ο οποίος μοιάζει

με την Μέντα. Ξεχωρίζει από τη Μέντα από το πράσινο χρώμα του βλαστού, το

οποίο στη Μέντα είναι σκούρο ιώδες.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: ευδοκιμεί σε ποικιλία κλιμάτων και εδαφών.

Άριστη θερμοκρασία ανάπτυξης είναι οι 17 0C και όταν αρδεύεται τακτικά αντέχει

σε υψηλές θερμοκρασίες καλοκαιριού. Για καλή απόδοση προτιμά εδάφη βαθιά,

πλούσια σε οργανική ουσία με τιμή pH από 6- 7,5 (άριστη 6,5).

Πολλαπλασιασμός: ο πολλαπλασιασμός με σπόρο γίνεται, όπως και στη ρίγανη,

θυμάρι κλπ. Ο σπόρος είναι πολύ μικρός και απαιτούνται 5g σπόρου για 5-6m2

σπορείου για τη φύτευση ενός στρέμματος αγρού. Σε περίπτωση που η φύτευση

γίνεται σε γλαστράκια αρκούν 2g σπόρου.

Με ριζώματα, που προέρχονται από υγιή φυτά παλαιοτέρων φυτειών. Από 1

στρέμμα φυτείας δυόσμου είναι δυνατόν να φυτευτούν 7-8 στρέμματα αγρού.

Με χλωρά μοσχεύματα κατ ευθείαν στον αγρό την άνοιξη.

Εγκατάσταση φυτείας: η μεταφύτευση των σπορόφυτων γίνεται την άνοιξη. Η

πυκνότητα φύτευσης είναι 5000-8000 φυτά/στρέμμα. Η απόσταση των φυτών πάνω

στη γραμμή είναι 20-30cm και μεταξύ των γραμμών 50-70cm.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: όπως και στις προηγούμενες

περιπτώσεις.

β) Λίπανση: απαιτεί μια ισορροπημένη λίπανση 1:0,4:1,6 και ιχνοστοιχεία, ιδίως

Μαγγάνιο. Το κάλιο δίνει αντοχή σε μυκητολογικές ασθένειες.

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: ο δυόσμος για να καλλιεργηθεί σε ένα χωράφι θα

πρέπει να έχουν καταπολεμηθεί η αγριάδα, η περικοκλάδα και η κύπερη.

δ) Πότισμα: ανάλογα με τη σύσταση του εδάφους και τη θερμοκρασία του

περιβάλλοντος πρέπει να γίνονται αρδεύσεις 1-2 φορές τη βδομάδα.

ε) Ο Δυόσμος αν και είναι πολυετές φυτό, όταν παραμείνει περισσότερο από δυο

χρόνια στο ίδιο χωράφι, πυκνώνει πολύ και πέφτουν τα φύλλα του. Γι΄ αυτό

θεωρείται σκόπιμο να αραιώνεται η φυτεία κάθε ένα ή το πολύ δυο χρόνια.

Συγκομιδή- Απόδοση: αν το φυτό πρόκειται να χρησιμοποιηθεί νωπό ή για ξηρή

δρόγη συγκομίζεται πριν την άνθιση (μέχρι και 3 συγκομιδές). Για παραγωγή

αιθερίου ελαίου γίνεται στο μέσον της άνθισης, στα μέσα Ιουλίου. Μπορεί να

ακολουθήσει και 2η συγκομιδή το Σεπτέμβριο για ξηρή δρόγη.

Όταν η συγκομιδή γίνει στο μέσον της άνθισης, η χλωρή βιομάζα που

παραλαμβάνεται φτάνει κατά μέσο όρο τα 1000 Kg/στρ. Η δεύτερη και τρίτη

συγκομιδή αποδίδουν λιγότερο. Ο δυόσμος μπορεί να καλλιεργηθεί και σε

θερμοκήπιο

Ασθένειες–εχθροί-αντιμετώπιση: προσβάλλεται εύκολα από σκωριάσεις. Η

κατάσταση αντιμετωπίζεται με το ξερίζωμα και καταστροφή του

προσβεβλημένου φυτού.

Page 22: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 22

Εικόνα 13: Δυόσμος

Page 23: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 23

ΕΧΙΝΑΤΣΕΑ Echinacea sp.

Οικ. Asteraceae

Περιγραφή: το γένος Echinacea περιλαμβάνει εννέα είδη. Είναι πόες, που ξεκινούν

τη βλαστική τους περίοδο ως πολύσπονδες ροζέτες και αργότερα εκπτύσσουν

ανθοφόρους άξονες, ύψους μέχρι 1μ. ή και περισσότερο. Τα φύλλα είναι ωοειδή-

λογχοειδή ή γραμμοειδή, επικαλυπτόμενα με τρίχες και στις δυο πλευρές. Το ριζικό

σύστημα αποτελείται από μια κεντρική χονδρή ρίζα, που εκπτύσσει πολλές λεπτές

ρίζες μεγάλου μήκους. Τα άνθη είναι λίγα σε κάθε βλαστό, κωνικά, κίτρινα, ροζ,

μοβ έως πορφυρά. Η ανθοφορία διαρκεί τρεις μήνες. Ο σπόρος είναι ορθογώνιος,

χρώματος ανοιχτού γκρι, διαμέτρου 4-5χιλ.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: η E. angustifolia καλλιεργείται σε περιοχές με

εύκρατο και ηπειρωτικό κλίμα, ενώ η E. purpurea μόνο σε εύκρατο. Αν και προτιμούν

ηλιόλουστες περιοχές, η E. purpurea μπορεί να αντέξει πάνω από 50% σκίαση, είναι

πιο απαιτητική σε νερό σε σχέση με τα άλλα είδη και αναπτύσσεται καλύτερα σε

pH από 6,5-7,2. Η Ε. angustifolia αναπτύσσεται καλύτερα σε πιο αλκαλικά εδάφη.

Όλα τα είδη προσαρμόζονται εύκολα σε ποικίλες εδαφοκλιαματικές συνθήκες,

αλλά προτιμούν εδάφη πετρώδη, ελαφρά, καλώς στραγγιζόμενα, με pH ουδέτερο.

Δεν αναπτύσσονται σε αργιλλώδη εδάφη. Έχουν μέτριες απαιτήσεις σε θρεπτικά

στοιχεία. Αντέχουν σε θερμοκρασίες από -25 0C έως και -40 0C. Το χειμώνα το

υπέργειο μέρος ξεραίνεται και επιβιώνει μόνο η ρίζα, η οποία δίνει νέους βλαστούς

την άνοιξη. Πολλαπλασιασμός: εγγενώς. Για να διακοπεί ο λήθαργος των σπόρων θα πρέπει

κατά τη διάρκεια του χειμώνα να στρωματωθούν σε υγρό υπόστρωμα-αδρανές

υλικό. Ο χρόνος στρωμάτωσης για την E. purpurea είναι 2-3 βδομάδες, ενώ για την Ε.

angustifolia είναι περίπου 2 μήνες. Ακολουθεί σπορά σε σπορείο. Κατάλληλες

θερμοκρασίες φυτρώματος 20-250 C. Εγκατάσταση φυτείας: γίνεται την άνοιξη, όταν τα σπορόφυτα που έχουν μορφή

ροζέτας, αποκτήσουν 6-8 πραγματικά φύλλα. Σε σπορά Ιανουαρίου σε θερμοκήπιο,

τα φυτά είναι έτοιμα για μεταφύτευση τέλος Μαρτίου με αρχές Απριλίου. Οι

αποστάσεις φύτευσης είναι 0,80μ μεταξύ των γραμμών και 0,40-0,50μ επί των

γραμμών. Η μ. πυκνότητα φύτευσης είναι 2500-3000 φυτά/στρ.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: όπως και στη ρίγανη β) Λίπανση: Συνήθως απαιτείται λίπανση με Ρ και Κ, 7και 15Kg/στρ. αντίστοιχα.

Καλά αποτελέσματα έχει και η οργανική λίπανση.

γ) Πότισμα: η καλλιέργεια πρέπει να ποτίζεται τακτικά.

δ) Ζιζανιοκτονία: γίνεται είτε με σκάλισμα είτε με εδαφοκάλυψη.

Συγκομιδή: Τα φύλλα συγκομίζονται από το 1ο έτος. Οι ρίζες για να ωριμάσουν

χρειάζονται 2 με 4 χρόνια. Περίοδος συλλογής των ριζών είναι από τα τέλη

Σεπτεμβρίου έως αρχές Οκτωβρίου. Στις καλλιέργειες που προορίζονται για

συγκομιδή ριζών, δεν συγκομίζονται φύλλα.

Απόδοση: Δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα για την απόδοση της στην Ελλάδα. Εχθροί-αντιμετώπιση: σημαντικό πρόβλημα είναι η ευαισθησία της στα ζιζάνια.

Page 24: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 24

Εικόνα 14: Εχινάτσεα

Page 25: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 25

ΘΡΟΥΜΠΙ 1. Satureja thymbra L. 2. Thymbra spicata L.

Οικ. Lamiaceae

Περιγραφή: τα είδη που συναντώνται πιο συχνά στην Ελλάδα είναι:

Satureja thymbra L: θάμνος ύψους 20-50cm, με φύλλα στενά, μήκους 2cm περίπου,

τέσσερα ανά γόνατο, με πολύ κοντά μεσογονάτια διαστήματα και άνθη ροζ σε

σπονδύλους.

Thymbra spicata L: πολυετής θάμνος, με όρθιους βλαστούς και πολλές

διακλαδώσεις. Τα φύλλα του είναι γραμμικά μήκους 1-1,2cm, τέσσερα ανά γόνατο με

πολύ κοντά μεσογονάτια διαστήματα, που σχηματίζουν τέσσερις γραμμικές σειρές

ως χτένες πάνω στους βλαστούς. Τα άνθη του είναι ροζ.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: αναπτύσσεται σε διάφορα υψόμετρα και

ποικιλία εδαφών.

Πολλαπλασιασμός: χρησιμοποιούνται περίπου 1-2g σπόρου /1m2 σπορείου. Για

κάθε στρέμμα απαιτούνται 5-6 m2 σπορείου. Τα σπορεία ετοιμάζονται το πρώτο

δεκαπενθήμερο του Αυγούστου για φθινοπωρινή εγκατάσταση και στις αρχές

Μαρτίου (ύπαιθρο) ή νωρίτερα (θερμοκήπιο) για ανοιξιάτικη εγκατάσταση. Όταν τα

φυτάρια αποκτήσουν ύψος 12-15cm είναι έτοιμα για μεταφύτευση. Με μοσχεύματα και παραφυάδες όπως και στην περίπτωση της ρίγανης.

Εγκατάσταση φυτείας: η φύτευση γίνεται σε γραμμές, σε αποστάσεις 25-30 cm επί

των γραμμών και 60-70 cm μεταξύ των γραμμών. Αμέσως μετά τη φύτευση

απαιτείται άρδευση, η οποία θα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε μέρα για τις

πρώτες 10 ημέρες. Τα φυτάρια αρχίζουν να αναπτύσσονται σε 20 ημέρες. Όταν γίνει

σκάλισμα επί της γραμμής, δυο βδομάδες μετά τη φύτευση, η ανάπτυξη των φυτών

είναι ταχύτερη.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: όπως και στις προηγούμενες

περιπτώσεις.

β) Λίπανση: με μικρές ποσότητες οργανικών λιπασμάτων.

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: γίνεται με σκάλισμα ή με πλαστική εδαφοκάλυψη.

δ) Πότισμα: σε ξηρικές συνθήκες δίνει μικρή παραγωγή. Σε περιπτώσεις που

υπάρχει νερό πρέπει να γίνονται 1-2 ποτίσματα το καλοκαίρι .

Συγκομιδή: γίνεται στο στάδιο που τα φυτά είναι ανθισμένα κατά 80% και

κόβονται σε ύψος περίπου 8-10cm από το έδαφος. Κατόπιν μεταφέρονται για

ξήρανση υπό σκιά.

Ασθένειες –εχθροί: σε κακώς στραγγγιζόμενα χωράφια η καλλιέργεια μπορεί να

παρουσιάσει σηψιρριζίες, που οφείλονται σε μύκητες εδάφους.

Page 26: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 26

Εικόνα 15: Θρούμπι

Page 27: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 27

ΘΥΜΑΡΙ ΤΟ ΚΟΙΝΟ Thymus vulgaris L.

Οικ. Lamiaceae Περιγραφή: είναι πολυετής θάμνος, ύψους 20-30cm, με κλαδιά ξυλώδη,

τετραγωνικής διατομής. Τα φύλλα του είναι μικρά, μήκους 8-12mm, άμισχα ή με

πολύ μικρό μίσχο, ακέραια. Τα άνθη είναι ιώδη, ρόδινα, πορφυρά, λευκά, σπανίως

κίτρινα κατά μασχαλιαίους σπονδύλους σε σφαιρικό σχηματισμό. Η ανθοφορία,

διαρκεί από τα τέλη της άνοιξης μέχρι τα μέσα φθινοπώρου.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: καλλιεργείται σε όλα τα κλίματα. Αντέχει σε

χαμηλές θερμοκρασίες, αν και αναπτύσσεται καλύτερα σε θερμοκρασίες 16-22 0C.

Ως προς τα εδάφη δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις. Άριστη τιμή pH εδάφους είναι 6,3.

Προτιμά τις ξηρικές εκτάσεις.

Πολλαπλασιασμός: τα σπορεία ετοιμάζονται το 1ο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου

για φθινοπωρινή εγκατάσταση και φθινόπωρο (θερμά σπορεία) ή αρχές Μαρτίου

σε ανοικτό χώρο για ανοιξιάτικη καλλιέργεια. Οι άριστες θερμοκρασίες

φυτρώματος κυμαίνονται μεταξύ 15-20 0C. Για κάθε στρέμμα χωραφιού χρειάζονται

5-6m2 σπορείου. Ως καταλληλότερη θεωρείται η σπορά του Αύγουστου. Επίσης μπορούν να ξεριζωθούν και ολόκληρες συστάδες θάμνου και να διαιρεθούν

σε μονοστέλεχους βλαστούς με ρίζα (παραφυάδες). Πολλαπλασιάζεται και με

μοσχεύματα.

Εγκατάσταση φυτείας: Η μεταφύτευση από τα σπορεία του Αυγούστου

γίνεται τον Οκτώβριο-Νοέμβριο. Από σπορεία του φθινοπώρου και της

άνοιξης η μεταφύτευση γίνεται την άνοιξη. Γίνεται με το χέρι ή

καπνοφυτευτικές μηχανές. Η φύτευση γίνεται σε γραμμές, οι οποίες απέχουν

μεταξύ τους 60-70cm, ενώ τα φυτά επάνω στην ίδια γραμμή απέχουν 25-30cm. Η

πυκνότητα φύτευσης είναι 5500-6000φυτά/στρ. Αμέσως μετά τη φύτευση απαιτείται

πότισμα. Στις ανοιξιάτικες εγκαταστάσεις χρειάζεται και δεύτερο πότισμα.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: όπως και στις προηγούμενες

περιπτώσεις.

β) Λίπανση: απαραίτητη η λίπανση με 30Kg/στρ φωσφορικής αμμωνίας ή μικρές

ποσότητες οργανικών λιπασμάτων.

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: το 1ο και 2ο έτος μόνο, που υπάρχει πρόβλημα, γίνεται

με σκαλίσματα και εδαφοκάλυψη.

δ) Πότισμα: Το θυμάρι το κοινό καλλιεργείται και σε ξηρικές συνθήκες. Στα τελείως

άβροχα καλοκαίρια 2-3 ποτίσματα είναι απαραίτητα.

Συγκομιδή: γίνεται από το δεύτερο έτος στο στάδιο της ανθοφορίας (Ιούνιος).

Συλλέγεται το υπέργειο μέρος του φυτού και ακολουθεί ξήρανση. Στις αρδευόμενες

καλλιέργειες μπορεί να ακολουθήσει δεύτερη και τρίτη συγκομιδή.

Απόδοση: σε χλωρό χόρτο 700-800Kg ή σε ξηρή δρόγη τα 200Kg/στρ. Με δεύτερη

κοπή τον Αύγουστο λαμβάνεται συμπληρωματική παραγωγή 30%. Η φυτεία

θυμαριού μπορεί να έχει οικονομική ζωή 6-7 χρόνια.

Ασθένειες –εχθροί: σε ποτιστικές καλλιέργειες μπορεί να παρουσιαστούν

σηψιρριζίες.

Page 28: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 28

Εικόνα 16: Θυμάρι

Page 29: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 29

ΙΠΠΟΦΑΕΣ Hippophae rhamnoides

Οικ. Eleagnaceae

Περιγραφή: είναι δίοικος θάμνος με ύψος 0.5–6 m, σπάνια πάνω από 10 m. Έχει

πυκνούς άκαμπτους και ακγκαθωτούς βλαστούς. Τα φύλλα του είναι απλά με

χρώμα ασημί-πράσινο, λογχοειδή, μήκους 3–8 cm και πλάτους μέχρι 7 mm. Τα άνθη

είναι μικρά, χωρίς στεφάνη, χνοώδη και ανθίζουν την άνοιξη (Μάιο- Ιούνιο) πριν

την έκπτυξη των φύλλων. Το αρσενικό παράγει καφέ άνθη. Τα θηλυκά άνθη έχουν

κάλυκα και ύπερο, είναι μικρά και βγαίνουν στη μασχάλη των φύλλων. Το θηλυκό

φυτό παράγει πορτοκαλί καρπούς, με λεπτή επιδερμίδα, διαμέτρου 6–9 mm,

μαλακούς, ζουμερούς και πλούσιους σε λάδια. Οι σπόροι έχουν χρώμα σκούρο καφέ

και είναι γυαλιστεροί. Οι καρποί ωριμάζουν από Σεπτέμβρη ως άνοιξη.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: αναπτύσσεται σε ξηρές και αμμώδεις περιοχές.

Αντέχει στα σταγονίδια άλατος που μπορεί να περιέχονται στον αέρα

παραθαλάσσιων περιοχών, αλλά για καλή ανάπτυξη απαιτεί πλήρη ηλιοφάνεια.

Είναι εξαιρετικά ανθεκτικό στην ξηρασία, το κρύο και τις ασθένειες. Η ρίζα του

αντέχει και στους -45ΟC.

Πολλαπλασιασμός: γίνεται με μοσχεύματα, παραφυάδες και σπόρους. Οι σπόροι

θεωρούνται το καλύτερο πολλαπλασιαστικό υλικό και σπέρνονται το φθινόπωρο.

Οι ξηροί σπόροι διατηρούνται ικανοποιητικά για 1 έως 2 έτη σε θερμοκρασία

δωματίου. Από 45Kg καρπού λαμβάνονται από 4,5-14 Kg σπόρου.

Καλλιεργητικές φροντίδες: δεν έχει ανάγκη λίπανσης και φυτοπροστασίας.

Συγκομιδή- Απόδοση: η συγκομιδή είναι δύσκολη εξ αιτίας του τρόπου με τον

οποίο προσφύονται οι καρποί στο βλαστό. Ένας συνηθισμένος τρόπος συγκομιδής

είναι η αφαίρεση όλου του βλαστού. Οι βλαστοί, κόβονται, καταψύχονται,

ταράσσονται ή τρίβονται και αφαιρούνται οι καρποί. Σε θερμοκρασία

περιβάλλοντος, ξεχωρίζεται ο σπόρος από τον υπόλοιπο καρπό και τα προϊόντα

ψύχονται για συντήρηση.

Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος συγκομιδής, είναι με τη χρήση μηχανήματος, το

οποίο ταράσσει το θάμνο για να πέσουν οι καρποί.

Page 30: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 30

Εικόνα 17: Ιπποφαές

Page 31: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 31

ΚΑΛΕΝΤΟΥΛΑ Calendula officinalis L

Οικ. Asteraceae

Περιγραφή: είναι μονοετής πόα, ύψους 40-50cm. Έχει τρυφερούς βλαστούς με λεπτό

τρίχωμα. Τα φύλλα είναι άμισχα, μήκους μέχρι 10 cm, επιμήκη, ωοειδή, με το φαρδύ

μέρος προς την κορυφή, σταχτοπράσινα, μάλλον σαρκώδη, με πολύ κοντό τρίχωμα

στην περιφέρειά τους. Ανθίζει το Μάιο, τα άνθη έχουν διάμετρο μέχρι 3cm και είναι

χρώματος κίτρινο έως πορτοκαλί. Οι σπόροι έχουν σχήμα άγκιστρου, μέγεθος 5-

7mm και ωριμάζουν τον Αύγουστο, περιμετρικά του δίσκου του άνθους.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: καλλιεργείται σε όλα τα κλίματα ως ετήσιο φυτό

κατά τη διάρκεια της θερμής περιόδου κάθε περιοχής. Αναπτύσσεται άριστα σε

θερμοκρασίες πάνω από 180C, αλλά αντέχει και σε πολύ πιο ψηλές θερμοκρασίες

όταν το έδαφος έχει επαρκή υγρασία. Άριστο pH εδάφους 6-7. Προτιμά αμμοπηλώδη

εδάφη καλά στραγγιζόμενα.

Πολλαπλασιασμός: πολλαπλασιάζεται με σπόρο, ο οποίος σπέρνεται στο σπορείο

στις αρχές Μαρτίου. Για κάθε στρέμμα φυτείας απαιτούνται τουλάχιστον 6m2

σπορείου και 150g σπόρου (50-60 σπόροι/g).

Εγκατάσταση φυτείας: η μεταφύτευση των σπορόφυτων γίνεται την άνοιξη. Η

πυκνότητα φύτευσης είναι 6000-7000 φυτά/στρ. Τα σπορόφυτα φυτεύονται σε

γραμμές που απέχουν 60cm και πάνω στη γραμμή τα φυτά απέχουν 25-30cm. Σπορά

μπορεί να γίνει και κατευθείαν στο χωράφι.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: όπως και στη ρίγανη

β) Λίπανση: μπορεί να αξιοποιήσει και τα πιο άγονα χωράφια με προσθήκη 1-2 tn

κοπριάς. Οι συνολικές απαιτήσεις είναι 4-8 μονάδες Ν, 2,5-5 Ρ και 3,5-7 Κ/στρ

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: το μεγαλύτερο πρόβλημα της καλλιέργειας είναι τα

ζιζάνια τα οποία αντιμετωπίζονται με σκαλίσματα και με εδαφοκάλυψη.

δ) Πότισμα: απαιτεί κανονικές αρδεύσεις.

Συγκομιδή- Απόδοση: το φυτό καλλιεργείται για τα φύλλα και τα άνθη του. Τα

φύλλα συγκομίζονται τρυφερά, πριν την ανθοφορία. Τα θερισμένα φυτά σύντομα

αναβλαστάνουν για να ακολουθήσει νέα συγκομιδή. Στα άνθη γίνονται διαδοχικές

συγκομιδές καθώς η ανθοφορία είναι διαρκής. Ακολουθεί ξήρανση υπό σκιά ή σε

ξηραντήρια. Όσο πιο χαμηλές είναι οι θερμοκρασίες ξήρανσης, τόσο καλύτερης

ποιότητας είναι η δρόγη. Η απόδοση σε νωπή χορτομάζα, σε στάδιο κοπής πριν την

ανθοφορία είναι περίπου 600 Kg/στρ. Ασθένειες –εχθροί: δεν υπάρχουν αναφορές για προσβολές από έντομα. Σε υγρές

περιόδους, πολύ σπάνια μπορεί να εμφανισθούν προσβολές από βοτρύτη και ωίδιο.

Page 32: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 32

Εικόνα 18: Καλέντουλα

Page 33: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 33

ΚΑΝΕΛΛΑ Cinnamomum zeylanicum

Οικ. Lauraceae

Περιγραφή: η κοινή κανέλα της Κεϋλάνης προέρχεται από το δέντρο Cinamomum

zeylanicum και η πιο σπάνια κινέζικη κανέλα από το Cinamomum cassia (γνωστό και

ως κασσία), η οποία έχει πιο έντονη γεύση καθώς προέρχεται από τον φλοιό των

κλαδιών που είναι ήδη ενός έτους. Το γένος περιλαμβάνει 40 περίπου είδη ιθαγενή

της Κεϋλάνης, σημερινής Σρι-Λάνκα και των Ινδικών ακτών. Το ύψος τους μπορεί

να ξεπεράσει τα 15 m. Το Cinamomum zeylanicum όμως δεν ξεπερνά τα 2 ή 3 m.

Είναι δέντρο αειθαλές. Η ρίζα του είναι αποξυλωμένη, προχωράει βαθειά και

διακλαδίζεται κανονικά. Ο βλαστός είναι ξυλώδης. Οι βλαστοί έχουν χρώμα

καστανοκόκκινο. Τα φύλλα είναι βαθυπράσινα και μικρόμισχα. Έχουν σχήμα

ωοειδές και βγαίνουν από το βλαστό σε σπειροειδή διάταξη. Στις μασχάλες των

φύλλων της κορυφής φύονται τα άνθη της κανέλλας, τα οποία είναι μικρά, λευκά

και σχηματίζουν ταξιανθία βότρη. Η κανέλλα είναι δίοικο φυτό. Τα φύλλα και τα

άνθη έχουν αποκρουστική οσμή, ενώ η οσμή του φλοιού είναι καυστική. Έτσι ο

βλαστός, τα φύλλα και τα άνθη προστατεύονται από τα φυτοφάγα ζώα.

Οι καρποί του είναι μικρές ράγες.

Καλλιέργεια-Συγκομιδή: η κανέλλα αναπαράγεται με μοσχεύματα. Κάθε 20

χρόνια, κατά την περίοδο των βροχών, τα νεαρά δέντρα κλαδεύονται λίγο πάνω

από το έδαφος.

Η κανέλλα όπως την γνωρίζουμε εξάγεται από τη φλούδα των κλαδιών του

δέντρου. Η συγκομιδή της γίνεται κάθε 2 χρόνια. Όταν οι βλαστοί του δέντρου

αποκτήσουν πάχος 4-5cm τους κόβουν με πριόνια, αφαιρούν τα φύλλα και τους

ξεφλουδίζουν. Κατόπιν, αφαιρούν το εξωτερικό στρώμα της φλούδας, που έχει

πικρή γεύση και αποξεραίνουν τα επόμενα, πρώτα στη σκιά και μετά στον ήλιο. Η

ξερή φλούδα γίνεται κυλινδρική, δεματιάζεται και πουλιέται στο εμπόριο.

Σήμερα στην αγορά πωλούνται δύο κατηγορίες κανέλλας. Η CEYLON που

παράγεται από τη φλούδα του δένδρου Cinamomum zeylanicum στις χώρες Σρι Λάνκα,

Ινδίες, Μαδαγασκάρη, Βραζιλία, και Καραϊβική και η CASSIA, που παράγεται από

τη φλούδα του δένδρου Cinamomum cassia κυρίως στην Κίνα. Στη Β. Αμερική, η

Ceylon είναι σπάνια και πωλείται κυρίως η Cassia κινεζικής παραγωγής. Η Ceylon

όμως, είναι κατά πολύ πιο αρωματική με πιο γλυκιά μυρωδιά.

Εικόνα 19: Κανέλλα

Page 34: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 34

ΚΑΠΑΡΗ Capparis spinosa L. Οικ. Capparidaceae

Περιγραφή: η Κάπαρη η αγκαθωτή (Capparis spinosa) είναι τρυφερός, πολυετής

θάμνος, που μπορεί να φτάσει τα το 1m ύψος και το 1,5m πλάτος. Οι βλαστοί της

είναι εύκαμπτοι και μακριοί, δεν στέκονται όρθιοι και γέρνουν προς τα κάτω. Η

επιφάνειά τους είναι λεία, το χρώμα τους στη βάση είναι καφεκόκκινο, και

εκατέρωθεν του κολεού των φύλλων έχουν μικρά, γυρτά, κιτρινωπά αγκάθια,

μήκους 5-6 mm. Τα φύλλα της είναι λεία, έχουν μίσχο, είναι κυκλικά ωοειδή και

γκριζοπράσινα με μήκος ως 4cm. Στη μασχάλη κάθε φύλλου υπάρχει οφθαλμός με

μεγάλο ποδίσκο ο οποίος εξελίσσεται σε άνθος. Ανθίζει από Μάη - Σεπτέμβρη και

τα άνθη της έχουν ζωή μόνο μιας μέρας. Βγαίνουν μεμονωμένα, σε μακριούς

ποδίσκους, έχουν διάμετρο 5-7cm, 4 κοκκινωπά σέπαλα, 4 λευκά μεγάλα πέταλα,

πολλούς μακριούς, βιολετί στήμονες με λευκούς ανθήρες και μακρύ ύπερο. Ο

καρπός είναι ράγα που μοιάζει με μικρό αχλάδι και λέγεται «καπαρόμηλο».

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: είναι φυτό της εύκρατης ζώνης και φυτρώνει σε

παραθαλάσσια μέρη στο χώμα ή και πάνω σε βράχους μέχρι και σε βουνά. Θα τη

συναντήσουμε σε άγονα, ξηρά εδάφη, ακόμα και σε ερείπια. Προτιμά τα πολύ

ασβεστώδη εδάφη, με pH 7,7-8,2.

Πολλαπλασιασμός: οι σπόροι για να φυτρώσουν μουσκεύονται στο νερό για 24

ώρες σε θερμοκρασίες 400C. Στη συνέχεια τοποθετούνται στο ψυγείο, τυλιγμένοι σε

βρεγμένο πανί για 2 μήνες. Πριν τη σπορά τοποθετούνται σε νερό για μια νύχτα.

Πολλαπλασιάζεται και με μοσχεύματα, που λαμβάνονται από κλαδιά πάχους 1,5

cm, τα οποία κόβονται από το φυτό τέλος φθινοπώρου έως αρχές του χειμώνα.

Εγκατάσταση φυτείας: η φύτευση γίνεται σε αποστάσεις 1,5-2 m επί των γραμμών

και 2 m μεταξύ των γραμμών. Η πυκνότητα φύτευσης είναι περίπου 300 φυτά/στρ.

Επειδή και τα μοσχεύματα δεν ριζοβολούν εύκολα, τοποθετούνται πιο πυκνά, ώστε

η αρχική πυκνότητα φύτευσης να είναι πάνω από 600 φυτά/στρ.

Καλλιεργητικές φροντίδες α) Προετοιμασία αγρού: όπως και στα προηγούμενα.

β) Λίπανση: δεν έχει απαιτήσεις σε λίπανση.

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: την άνοιξη, πριν την έκπτυξη των νέων βλαστών,

μπορεί να γίνει μηχανική καλλιέργεια ανάμεσα στις γραμμές.

δ) Πότισμα: η καλλιέργεια δεν απαιτεί πότισμα.

ε)Κάθε φθινόπωρο, κλαδεύεται το υπέργειο τμήμα σε ύψος 10-15 cm. Στα τμήματα

των βλαστών που απομένουν υπάρχουν οφθαλμοί οι οποίοι την επόμενη άνοιξη θα

δώσουν νέους βλαστούς.

Συγκομιδή: καλλιεργείται κυρίως για τα «μπουμπούκια» της. Η συγκομιδή αρχίζει

από το δεύτερο έτος. Γίνεται με πολλές διαδοχικές συλλογές, περίπου κάθε 10 μέρες.

Τα «μπουμπούκια» πρέπει να έχουν μέγεθος 7-15 mm.

Λιγότερο χρησιμοποιούνται οι καρποί της και τα τρυφερά βλαστάρια της, που

μαζεύονται πριν βγάλουν αγκάθια και τρώγονται ωμά σε καλοκαιρινές σαλάτες.

Χρησιμοποιείται και η ρίζας της.

Page 35: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 35

Εικόνα 20: Κάπαρη

Page 36: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 36

ΚΑΦΕΑ Caffea arabica

Οικ. Rubiaceae Το φυτό, από το οποίο προέρχονται οι κόκκοι του καφέ είναι η Coffea. Υπάρχουν δυο

βασικά είδη καφεόδεντρου η Coffea arabica που προέρχεται από την Αιθιοπία και δίνει

τους καρπούς με την καλύτερη γεύση και άρωμα και η Coffea canephora (robusta), οι

καρποί της οποίας περιέχουν περισσότερη καφεΐνη και προέρχεται από την

Ουγκάντα. Συνολικά υπάρχουν 66 αναγνωρισμένες ποικιλίες.

Είναι αειθαλής θάμνος, που μοιάζει πολύ με την κερασιά. Τα καφεόδενδρα ζουν

περίπου 25-40 χρόνια. Ευδοκιμούν σε τροπικές περιοχές με δυνατές βροχοπτώσεις όλο

τον χρόνο και θερμοκρασίες που κυμαίνονται από 18ο – 24οC. Το φυτό μπορεί να

υποστεί σημαντικές ζημιές από την ξηρασία και χρειάζεται 3-5 χρόνια για να βγάλει

καρπούς. Καλλιεργείται στη γεωγραφική ζώνη μεταξύ Τροπικών Καρκίνου και

Αιγόκερου. Βασικές περιοχές καλλιέργειας του καφέ είναι οι εξής: Λατινική Αμερική,

Αφρική, Ασία-Ινδονησία.

Το καφεόδενδρο μπορεί να φτάσει μέχρι 8 m ύψος. Συνήθως όμως κλαδεύεται στο 1,20

- 1,50 m. Για να καρπίσει πρέπει να φτάσει τα 4-5 χρόνια.

Οι κάλυκες του καφέ (καρποί) αναπτύσσονται κατά μήκος των κλαδιών και

χρειάζονται σχεδόν ένα χρόνο μέχρι να ωριμάσουν, παίρνοντας ένα κοκκινωπό

χρώμα. Ο κόκκος του καφέ είναι το κουκούτσι του καρπού του και απομακρύνεται

κατά την προεπεξεργασία του καφέ. Ο κόκκος χωρίζεται συνήθως σε 2 μέρη ή μπορεί

να είναι ακόμη και μονός, γνωστός και ως μαργαριταρένιος (Pearl Coffee).

Εικόνα 21: Συγκομιδή Καφέ

Page 37: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 37

ΚΡΟΚΟΣ C. sativus. L

Οικ. Iridaceae

Περιγραφή: είναι πολυετές φυτό και τριπλοειδές είδος με αποτέλεσμα να μην

παράγει σπόρο. Δημιουργεί υπόγειους βλαστούς (κόρμους) διαμέτρου 3-5 cm. Τα

φύλλα, 8-10 ανά οφθαλμό, είναι μακρόστενα μήκους 20-30cm. Τα άνθη είναι

μεγάλα, χρώματος ιώδους, με 6 πέταλα, 3 κίτρινους στήμονες και ωοθήκη με στύλο

που χωρίζεται σε τρία κόκκινα στίγματα, με ελαφρό άρωμα. Τα στίγματα αυτά

αποτελούν το εμπορικό μέρος του φυτού.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: ευδοκιμεί σε ποικιλία κλιμάτων. Την περίοδο της

ανθοφορίας δεν πρέπει να υπάρχουν βροχές και έντονη ηλιοφάνεια με υψηλές

θερμοκρασίες. Οι καλύτερες θερμοκρασίες είναι 10-15 0C. Σε θερμοκρασίες πάνω

από 20 0C μαραίνονται τα άνθη και δεν επανέρχονται, ακόμα και αν πέσουν οι

θερμοκρασίες, ενώ αν η θερμοκρασία πέσει κάτω από 40C κλείνουν και ανοίγουν,

όταν ανέβει. Προτιμά εδάφη στραγγερά, αμμώδη, ελαφρώς όξινα ως ουδέτερα.

Πολλαπλασιασμός: πολλαπλασιάζεται αγενώς με κόρμους. Όταν ξεριζώνονται οι

παλιές φυτείες, ηλικίας 6 ετών, οι κόρμοι χρησιμοποιούνται για την εγκατάσταση

νέας. Από ένα στρέμμα φυτείας κρόκου ηλικίας 6 ετών παράγονται κόρμοι για τη

φύτευση 8 στρεμμάτων

Εγκατάσταση φυτείας: Η φύτευση γίνεται Μάιο-Ιούνιο ή και Αύγουστο –

Σεπτέμβριο, αλλά η πρώτη σοδειά θα είναι μικρή. Οι κόρμοι φυτεύονται σε βάθος

18-20 cm, σε αποστάσεις 10-12 cm έπί της γραμμής και 25 cm μεταξύ των γραμμών.

Η πυκνότητα της φυτείας είναι 35.000-40000 κόρμοι/στρέμμα που αντιστοιχεί σε 250-

300Kg κόρμων. Μετά τη φύτευση το χωράφι σβαρνίζεται για να σβήσουν τα ίχνη

των αυλακιών του οργώματος. Ο κρόκος έχει υπέργειο μέρος από το τέλος

Σεπτεμβρίου, Οκτώβριο και Νοέμβριο.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: Της φύτευσης προηγούνται

δυο βαθιά οργώματα ανάλογα με τη μηχανική σύσταση του εδάφους.

β) Λίπανση: Οι απαιτήσεις σε θρεπτικά στοιχεία είναι ελάχιστες. Δίνεται η βασική

λίπανση (4-4-4) το Σεπτέμβριο και επιφανειακή λίπανση την άνοιξη με 3-5 μονάδες

αζώτου. Οι ανάγκες των φυτών καλύπτονται και με μέτρια οργανική λίπανση.

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: γίνεται με το χέρι ή με φρέζα σε βάθος 12-15 cm και με

ιδιαίτερη προσοχή για να μη καταστρέφονται οι κόρμοι. Ακολουθεί σβάρνισμα και

ισοπέδωση. Η εργασία αυτή γίνεται συνήθως κάθε Νοέμβριο- Φεβρουάριο.

δ) Πότισμα: Είναι φυτό ξηρικό και δεν έχει ανάγκη από πότισμα. Οι βροχές της

άνοιξης βοηθούν την ανάπτυξη των βολβών. Αν βρέξει νωρίς τον Αύγουστο, αντί να

βγουν πρώτα τα άνθη βγαίνουν τα φύλλα και αυτό δυσχεραίνει τη συλλογή.

Συγκομιδή: τα άνθη αρχίζουν να εμφανίζονται κατά τα μέσα Οκτώβρη. Ο κρόκος

είναι έτοιμος για συγκομιδή μόλις το λουλούδι ανοίξει τελείως. Η καλύτερη ώρα για

συγκομιδή είναι νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα, διότι τα φυτικά έλαια

βρίσκονται στην υψηλότερη δυνατή συγκέντρωση. Η συλλογή διαρκεί 20-25 ημέρες

και γίνεται μέρα παρά μέρα ή και κάθε μέρα, γιατί ο κρόκος μαραίνεται και το

στίγμα χάνει την ποιότητά του, αν δεν μαζευτεί μέσα σε λίγες ώρες από το

τελείωμα της άνθησής του. Ακολουθεί ο διαχωρισμός των πετάλων από τους

στήμονες και τα στίγματα. Η διαλογή, όπως και το μάζεμα πρέπει να γίνεται

Page 38: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 38

αμέσως, πριν μαραθούν τα λουλούδια. Ακολουθεί η ξήρανση των στιγμάτων, η

οποία είναι η πιο σημαντική φάση της επεξεργασίας. Από την αποξήρανση

εξαρτάται το χρώμα και το άρωμα του προϊόντος. Η ξήρανση γίνεται σε σύγχρονα

ξηραντήρια σε θερμοκρασία που δεν ξεπερνά τους 40°C.

Με τον παραδοσιακό τρόπο γίνεται με την τοποθέτηση των νωπών στιγμάτων, σε

λεπτά στρώματα, πάνω σε τελάρα με δικτυωτή συρμάτινη ή μεταξωτή βάση. Τα

τελάρα μεταφέρονται σε θερμαινόμενα, σκοτεινά δωμάτια, που θερμαίνονται με

θερμάστρες πετρελαίου, ξύλου ή κάρβουνου. Εκεί με προοδευτικά ανερχόμενη

θερμοκρασία μέχρι 40°C, ο κρόκος στεγνώνει σε 8-12 ώρες. Μετά την ξήρανση

γίνεται ο διαχωρισμός των στημόνων από τα στίγματα και η απομάκρυνση των

ξένων ουσιών. Την επόμενη μέρα συσκευάζεται μέσα σε τενεκέδες ή πλαστικές

σακούλες. Όταν ολοκληρωθεί και αυτή η εργασία, που διαρκεί από έναν έως τρεις

μήνες, το προϊόν είναι πλέον έτοιμο να παραδοθεί στο συνεταιρισμό.

Απόδοση: η απόδοση σε ξηρά στίγματα είναι περίπου 1 Kg/στρ. Ασθένειες –εχθροί: η κυριότερη ασθένεια που προσβάλλει τον κρόκο είναι το

σάπισμα των κόρμων που οφείλεται σε μύκητες εδάφους (Rhizoctonia crocorum κά).

Στις συμβατικές καλλιέργειες χρησιμοποιούνται χημικά παρασκευάσματα αλλά

στις βιολογικές γίνονται ριζοποτίσματα με χαλκό.

Προβλήματα στις καλλιέργειες δημιουργούν καμιά φορά και οι αρουραίοι. Στην

Κοζάνη σήμερα εφαρμόζεται σχεδόν καθ΄ ολοκληρία η βιολογική καλλιέργεια.

Εικόνα 22: Κρόκος

Page 39: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 39

ΚΥΜΙΝΟ Cuminum cyminum L.

Οικ. Apiaceae

Περιγραφή: είναι μονοετής πόα, με τρυφερό βλαστό, ύψους 30-50cm. Τα φύλλα του

μοιάζουν με του άνηθου και του μάραθου. Τα άνθη του είναι μικρά, λευκά ή ροζ που

φέρονται σε ταξιανθίες μικρής ομπρέλας. Ο σπόρος είναι επιμήκης, διογκωμένος

στο κέντρο, μήκους 5-6 mm, χρώματος καστανού με αποχρώσεις του κίτρινου, που

στην επιφάνειά του φέρει 9 λεπτές ραβδώσεις κίτρινου χρώματος. Ο βιολογικός του

κύκλος είναι μικρός και διαρκεί 100 ημέρες περίπου.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: ευδοκιμεί σε ποικιλία κλιμάτων και εδαφών. Η

καλλιέργεια του κύμινου δεν είναι απαιτητική σε νερό και θρεπτικά στοιχεία, αλλά

αποδίδει καλύτερα σε γόνιμα εδάφη.

Πολλαπλασιασμός: το κύμινο πολλαπλασιάζεται με σπόρο. Η σπορά γίνεται από

μέσα Μαρτίου έως το τέλος Απριλίου. Μπορεί να γίνει στα πεταχτά με το χέρι ή σε

γραμμές με μηχανές. Οι γραμμές απέχουν μεταξύ τους 40-50cm. Όταν η σπορά

γίνεται με το χέρι απαιτείται ποσότητα σπόρου 1,5 Kg, ενώ όταν γίνεται με μηχανές

0,5-1 Kg.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: Το καλοκαίρι που προηγείται

της φύτευσης γίνονται ένα με δυο βαθιά οργώματα ανάλογα με το είδος της

προηγούμενης καλλιέργειας και τη μηχανική σύσταση του εδάφους και ένα

σβάρνισμα λίγο πριν τη μεταφύτευση των φυτών.

β) Καταπολέμηση ζιζανίων: το κύμινο για να καλλιεργηθεί σε ένα χωράφι θα

πρέπει να έχουν καταπολεμηθεί τα ζιζάνια. Κατά τη διάρκεια ανάπτυξης του φυτού

γίνονται βοτανίσματα, σκαλίσματα ή ζιζανιοκτονία.

γ) Πότισμα: 3-4 ποτίσματα από Ιούνιο έως Ιούλιο ευνοούν την καλλιέργεια. Συγκομιδή- Απόδοση: η συγκομιδή γίνεται 100- 120 μέρες μετά τη σπορά, όταν οι

ταξιανθίες έχουν χάσει πλέον την υγρασία τους. Θερίζονται και αφήνονται επί

τόπου δυο μέρες για να ξεραθούν. Στη συνέχεια αλωνίζονται. Η παραγωγή σε

καρπό ανέρχεται σε 50-100 Kg/στρ.

Ασθένειες –εχθροί: ο μόνος εχθρός είναι τα ζιζάνια.

Εικόνα 23: Κύµινο

Page 40: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 40

ΚΩΝΕΙΟ Conium maculatum L

Οικ. Apiaceae

Περιγραφή: είναι φυτό ποώδες, με ύψος από 50cm έως 2,5m, μονοετές ή διετές. Οι

ταξιανθίες του είναι σύνθετα σκιάδια, με 10-20 ακτίνες, στην άκρη και σε μασχάλες

του βλαστού, με άνθη μικρά, λευκά, που αναπτύσσονται συνήθως τον δεύτερο

χρόνο. Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι τον Αύγουστο. Ο βλαστός, με ή χωρίς χνούδι,

έχει κυανή χροιά, είναι ισχυρός, ορθός, διακλαδιζόμενος, συνήθως με

ερυθροκαστανές κηλίδες προς το κάτω μέρος, κούφιος εσωτερικά, γραμμωτός κατά

μήκος εξωτερικά. Η ρίζα είναι ατρακτοειδής διακλαδιζόμενη και λευκή. Ο καρπός

είναι μικρός, ωοειδής με φαιό ή πρασινωπό χρώμα, μήκους 2,5-3,5 mm. Τα φύλλα του είναι έμμισχα, αντίθετα. Τα κατώτερα είναι μεγάλα, σύνθετα, 50x40cm, με το

περίγραμμα τους τριγωνικό,.

Πολλαπλασιασμός: γίνεται με σπόρους, που σπέρνονται νωρίς την άνοιξη. Εγκατάσταση φυτείας: το Μάϊο, τα νεαρά φυτά μεταφυτεύονται σε έδαφος λίγο

υγρό, κατά προτίμηση αργιλοασβεστούχο και πλούσιο σε αμμωνιακά άλατα. Συγκομιδή: τα φύλλα συλλέγονται τον δεύτερο χρόνο, όταν αρχίζει η άνθιση και οι

καρποί όταν σχεδόν ωριμάσουν.

Εικόνα 24: Κώνειο

Page 41: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 41

ΛΕΒΑΝΤΑ Lavandula ssp.

Οικ. Lamiaceae

Περιγραφή: στο γένος Lavandula ανήκουν αρκετά είδη με το όνομα λεβάντα. Τα

σημαντικότερα είναι: L. angustifolia (English lavender): μικρός ορθόκλαδος θάμνος

με πυκνή διακλάδωση. Οι βλαστοί του είναι τετραγωνικής διατομής που γρήγορα

γίνονται ξυλώδεις. Τα φύλλα είναι γραμμοειδή, έχουν μήκος 5 cm περίπου, ελαφρώς

χνουδωτά και γκρίζα απόχρωση. Φθάνει σε ύψος τα 60-90 cm. Τα άνθη σχηματίζουν

ταξιανθίες μπλε σκούρου χρώματος. Ανάλογα με το υψόμετρο ανθίζει από το τέλος

Ιουνίου έως και μέσα Αυγούστου. Άλλα είδη είναι το L. stoechas (French lavender), L.

latifolia, κλπ. Στην Ελλάδα καλλιεργείται η L. spica και η L.vera.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: αναπτύσσεται σε ξηρικές συνθήκες. Όταν

καλλιεργείται μπορεί να αναπτυχθεί σε ξηρικά χωράφια αρκεί η περιοχή να δέχεται

2-3 ανοιξιάτικες και 1-2 καλοκαιρινές βροχές. Καταλληλότερα θεωρούνται τα

ελαφρά εδάφη, χαλικώδη και ασβεστούχα. Καλλιεργείται σε διαφορετικά υψόμετρα

ανάλογα με το είδος. Άριστη τιμή pH εδάφους είναι 7,1.

Πολλαπλασιασμός: μόνο η L. hybrida δεν μπορεί να πολλαπλασιαστεί εγγενώς

γιατί είναι άγονο υβρίδιο. Για να φυτρώσει ο σπόρος της λεβάντας πρέπει να βρεθεί

σε συνθήκες χαμηλών θερμοκρασιών, για να διακοπεί ο λήθαργος.

Πολλαπλασιάζεται και με παραφυάδες οι οποίες είναι πλευρικά κλαδιά από υγιή

φυτά, που παραχώνονται το φθινόπωρο. Μέχρι το επόμενο φθινόπωρο όλα τα

παραχωμένα κλαδιά θα έχουν βλαστήσει, οπότε αφαιρούνται και φυτεύονται όπως

και τα έρριζα μοσχεύματα. Με μοσχεύματα, τα οποία κόβονται από παλιές φυτείες.

Αυτά είναι τμήματα βλαστών 10-12 cm. Τα μοσχεύματα για να ριζοβολήσουν

φυτεύονται Αύγουστο-Οκτώβριο ή Μάρτιο-Απρίλιο. Αφού ριζοβολήσουν

μεταφυτεύονται άνοιξη ή φθινόπωρο.

Εγκατάσταση φυτείας: οι αποστάσεις φύτευσης για τη angustifolia είναι 80-100cm

μεταξύ των γραμμών και 60-70cm επί των γραμμών. Για τα υβρίδια οι αντίστοιχες

αποστάσεις είναι 1,3-1,7 m μεταξύ των γραμμών και 0,7-1m επί των γραμμών.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: όπως και τα προηγούμενα.

β) Λίπανση: οι χημικές λιπάνσεις με 10 περίπου μονάδες Ν, Ρ, Κ, σε μια ή

περισσότερες δόσεις πρέπει να αρχίζουν από το χειμώνα. Η πρώτη δόση μπορεί να

δοθεί στο τέλος Ιανουαρίου με αρχές Φεβρουαρίου.

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: η εδαφοκάλυψη με πλαστικό είναι απαραίτητη τα τρία

πρώτα χρόνια. Πρέπει να αποφεύγεται η καλλιέργεια λεβάντας σε εδάφη όπου

υπάρχει το ζιζάνιο «χαμολεύκα» (Tussilago farfara) γιατί ανάμεσα στο ζιζάνιο και στη

λεβάντα υπάρχει αλληλοπάθεια.

δ) Πότισμα απαιτείται τις χρονιές που δεν υπάρχουν βροχοπτώσεις.

Συγκομιδή-απόδοση: συγκομίζονται τα ανθοφόρα στελέχη στο στάδιο της τελικής

ανάπτυξης των ανθοφόρων στελεχών και της έναρξης της ανθοφορίας. Τον πρώτο

χρόνο μπορεί να φθάσει 50-100 Kg, το δεύτερο 100-250 Kg, τον τρίτο 200- 350 Kg και

τον τέταρτο 300-500 Kg.

Ασθένειες –εχθροί: έχουν πρόβλημα από νηματώδεις και μύκητες εδάφους, που

προσβάλλουν το ριζικό σύστημα.

Page 42: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 42

Εικόνα 25: Λεβάντα

Page 43: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 43

ΛΙΝΑΡΙ Linum usitatissimum

Οικ. Linaceae

Περιγραφή: είναι ετήσιο φυτό και οι κυριότερες ποικιλίες του είναι δύο. Αυτές που

καλλιεργούνται για τις ίνες τους και λέγονται κλωστικές και αυτές που

καλλιεργούνται για τα σπόρια τους, από τα οποία βγαίνει ένα είδος λαδιού το

λινέλαιο. Οι τελευταίες λέγονται ελαιοδοτικές ποικιλίες. Το ύψος του φυτού στις

κλωστικές ποικιλίες φτάνει το 1,5m, ενώ στις ελαιοδοτικές το 1m.

Είναι ποώδες φυτό, με στέλεχος ευθύ και σχετικά μακρύ, απλό ή πολύ ελαφρά

διακλαδιζόμενο. Τα φύλλα του, χωρίς μίσχο, φυτρώνουν κατευθείαν στο στέλεχος

και πέφτουν σταδιακά από τα κάτω προς τα πάνω, όταν το φυτό ωριμάζει. Τα άνθη

του (κόρυμβοι) είναι μεγάλα, έχουν 5 πέταλα και είναι χρώματος γαλάζιου ή μπλε,

σπανιότερα λευκού ή απαλού ροζ. Ο καρπός είναι τυπική σφαιρική κάψα και

περιέχει 10 περίπου καφεκίτρινα, γυαλιστερά, ωοειδή σπόρια. Στο φλοιό του

βλαστού υπάρχουν πολλές ίνες που τον σταθεροποιούν. Αυτές οι ίνες

χρησιμοποιούνται στην κατασκευή νημάτων και υφασμάτων. Σε κάθε βλαστό

υπάρχουν γύρω στις 40 δέσμες ινών και κάθε δέσμη έχει μήκος 25 έως 70 εκατοστά.

Οι ίνες αποτελούνται από μεμονωμένα κυλινδρικά κύτταρα που συγκρατούνται

μεταξύ τους από διάφορες κολλώδεις ουσίες.

Καλλιέργεια-Συγκομιδή- Επεξεργασία: ευδοκιμεί σε εύκρατα κλίματα χωρίς

μεγάλες και έντονες βροχοπτώσεις. Στις περισσότερες περιοχές φυτεύεται κάθε 5

χρόνια στο ίδιο χωράφι, γιατί είναι ιδιαίτερα απαιτητικό σε θρεπτικά στοιχεία, και

το εξαντλεί.

Η σπορά γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη και το φυτό ξεριζώνεται το καλοκαίρι,

όταν το στέλεχός του έχει μείνει σχεδόν γυμνό από φύλλα κι έχει πάρει κίτρινο

χρώμα. Μετά το ξερίζωμα δένεται σε μικρά δεμάτια κι αφήνεται στον ήλιο ή σε

ειδικούς χώρους για να ξεραθεί τελείως, ώστε το στέλεχός του να σπάει. Στη

συνέχεια αποχωρίζονται τα περιττά σώματα και οι καρποί που περιέχουν τα

ελαιώδη σπόρια. Οι αποξηραμένοι βλαστοί ή μπαίνουν στο νερό για 20-30 ημέρες,

για να σπάσει το ξυλώδες στέλεχος ή μαζεύονται σε σωρούς. Στις βόρειες χώρες,

παραμένουν όλο το χειμώνα μέσα στη βροχή και τα χιόνια. Την άνοιξη, αφού

διαπιστωθεί ότι το ξυλώδες στέλεχος σπάει, βγαίνουν και τοποθετούνται στον ήλιο

και πάλι για να στεγνώσουν. Μετά το στέγνωμα αρχίζει η διαδικασία του

σπασίματος του στελέχους για να μείνουν μόνο οι ίνες.

Σήμερα γίνεται η διαδικασία αυτή γίνεται με ειδικά μηχανήματα.

Εικόνα 26: Λινάρι

Page 44: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 44

ΛΟΥΙΖΑ Aloysia triplylla ή Lippia citriodora

Οικ. Verbenaceae

Περιγραφή: είναι μικρός φυλλοβόλος θάμνος. Συνήθως το ύψος της δεν ξεπερνά το

1m. Οι βλαστοί έχουν χρώμα ανοιχτό γκρι και ξυλοποιούνται γρήγορα. Τα φύλλα, 3/

γόνατο, έχουν χρώμα πράσινο ανοιχτό, σχήμα λογχοειδές, μήκος 5-7cm. Επίσης

έχουν λεπτή ευχάριστη μυρωδιά λεμονιού, την οποία διατηρούν και ως ξηρή δρόγη

για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τα άνθη είναι πολύ μικρά, λευκά με κυανή

απόχρωση σε κορυφαίες ταξιανθίες. Ανθίζει από το τέλος Μαΐου έως τις αρχές

Ιουνίου.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: είναι φυτό θερμών περιοχών. Σε χαμηλές

θερμοκρασίες του χειμώνα οι βλαστοί καταστρέφονται, αλλά επιζεί το ριζικό

σύστημα, από το οποίο τον Απρίλιο, όταν οι θερμοκρασία αυξάνεται, εκπτύσσονται

νέοι βλαστοί. Το καλοκαίρι απαιτεί 7 ώρες τουλάχιστον άπλετο φως. Προτιμά εδάφη

ελαφρώς όξινα έως ουδέτερα, υπήνεμα, νότιας έκθεσης, όχι ιδιαίτερα πλούσια.

Πολλαπλασιασμός: πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα. Τα μοσχεύματα που

κόβονται νωρίς την άνοιξη από μητρικά φυτά, που διαχειμάζουν σε μη

θερμαινόμενο θερμοκήπιο, έχουν υψηλό ποσοστό ριζοβολίας.

Εγκατάσταση φυτείας: η μεταφύτευση των έρριζων μοσχευμάτων γίνεται την

άνοιξη. Τα φυτά απέχουν 60-70cm επί των γραμμών και 80-100cm μεταξύ των

γραμμών.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: όπως και στη ρίγανη

β) Λίπανση: την άνοιξη αμέσως μετά από κάθε κοπή προστίθενται 5-6 μονάδες Ν, Ρ,

και Κ/στρ. Στις βιολογικές καλλιέργειες το άζωτο πρέπει να δίνεται σε οργανική

μορφή και στις συμβατικές σε αμμωνιακή.

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: συνιστώνται σκαλίσματα ή ακόμα καλύτερα

εδαφοκάλυψη με σκούρο ύφασμα από πλαστικές ίνες αμέσως μετά την

εγκατάσταση της φυτείας.

δ) Πότισμα: συνιστώνται τακτικά ποτίσματα αμέσως μετά τη φύτευση των έρριζων

μοσχευμάτων. Εάν το χωράφι είναι αρδευόμενο, μπορεί να γίνει και δεύτερη

συγκομιδή μετά το κόψιμο των βλαστών και πριν τη δεύτερη ανθοφορία.

ε) το φθινόπωρο οι βλαστοί κόβονται σε ύψος 10-15cm, πάνω από το έδαφος και

αφού πέσουν τα φύλλα. Το εναπομείναν μέρος κάθε φυτού σκεπάζεται με παχύ

στρώμα από άχυρα, για προστασία από τους παγετούς. Το σκέπασμα μπορεί να

γίνει με πλαστικό, αλλά μόνο όταν πέσουν χαμηλά οι θερμοκρασίες.

Συγκομιδή- Απόδοση: τα φύλλα συγκομίζονται μετά την τελική διαμόρφωση των

βλαστών και ενώ έχει αρχίσει η ανθοφορία. Στα πλούσια αρδευόμενα χωράφια

μπορεί να γίνει μια δεύτερη κοπή των βλαστών πριν την δεύτερη ανθοφορία. Έτσι

όμως εξασθενεί πολύ η φυτεία και είναι εις βάρος της παραγωγής της επόμενης

χρονιάς, αλλά και της παραγωγικής ζωής της φυτείας, η οποία μπορεί να ξεπεράσει

και τα 5 έτη. Φθάνει σε πλήρη παραγωγή από το δεύτερο χρόνο. Η απόδοση σε ξηρή

δρόγη, με δυο συγκομιδές το χρόνο μπορεί να φθάσει τα 450 Kg/στρ

Ασθένειες –εχθροί: δεν έχουν παρατηρηθεί προσβολές από ζωικούς εχθρούς.

Page 45: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 45

Εικόνα 27: Λουίζα

Page 46: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 46

ΜΑΪΝΤΑΝΟΣ Petroselinum crispum

Οικ. Apiaceae Περιγραφή: είναι διετές φυτό, που τον πρώτο χρόνο έχει πολλούς τρυφερούς

βλαστούς, αυλακωτούς, γυαλιστερούς που φέρουν σύνθετα φύλλα, αποτελούμενα

συνήθως από τρία φυλλάρια. Κάθε φυλλάριο φέρει βαθιές εγκολπώσεις, που το

χωρίζουν σε τρεις ή περισσότερους λοβούς, χρώματος σκούρου πράσινου. Έχει

χοντρή ρίζα και χαρακτηριστική μυρωδιά. Οι σπόροι, δυο ανά άνθος, έχουν μήκος

περίπου 2mm, σχήμα μισής ατράκτου και χρώμα γκρι με 4-5 κίτρινες εξέχουσες

ραβδώσεις. Ένα γραμμάριο περιέχει 450 σπόρους.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: είναι φυτό της εύκρατης ζώνης. Μπορεί να

καλλιεργηθεί σε ποικιλία εδαφών, προτιμά όμως τα πλούσια στραγγερά εδάφη με

τιμή pH 6-7.

Πολλαπλασιασμός: πολλαπλασιάζεται με σπόρο.

Εγκατάσταση φυτείας: όταν καλλιεργείται για το φύλλωμά του σπέρνεται σε

υπερυψωμένα παρτέρια πλάτους 80-100cm, που χωρίζονται μεταξύ τους με

διάδρομο πλάτους 30 cm. Η σπορά γίνεται τέλη Απριλίου- αρχές Μαΐου. Ο σπόρος

στα παρτέρια σπέρνεται πεταχτά, 5-6gr/m2 .

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αλιών (παρτεριών): το χώμα των

αλιών (παρτεριών) πρέπει να είναι καλά προετοιμασμένο, αφράτο και ενισχυμένο

με καλά χωνεμένη κοπριά ή οργανικό λίπασμα.

β) Καταπολέμηση ζιζανίων: με βοτανίσματα

γ) Λίπανση: είναι απαιτητικό και σε Ν-Ρ-Κ αλλά απαιτεί επιπλέον σίδηρο και

μαγνήσιο.

γ) Πότισμα: Έχει μεγάλες απαιτήσεις σε νερό.

δ) Αμειψισπορά

Συγκομιδή: όταν ο μαϊντανός καλλιεργηθεί για να πωληθεί νωπός, συγκομίζεται

με θερισμό πολύ τακτικά. Για θερισμό είναι έτοιμος 2 μήνες μετά το φύτρωμα. Ο

θερισμός δεν πρέπει να γίνεται πολύ χαμηλά, γιατί πρέπει να αφήνονται οφθαλμοί

ώστε να δώσουν νέους βλαστούς. Για την καλύτερη διατήρηση του αρώματος και

της φρεσκάδας του, ο μαϊντανός συσκευάζεται υπό ψύξη.

Υπάρχει και το Ρ crispum var. tuberosum, το οποίο καλλιεργείται για την ρίζα του

(μεγάλη λευκή διογκωμένη ρίζα) η οποία, σε πολλές χώρες της Ευρώπης τρώγεται

βραστή.

Αποδόσεις: η απόδοση του νωπού προϊόντος μπορεί να φτάσει και τους 2τον/στρ

Ασθένειες-εχθροί: το πιο σοβαρό πρόβλημα που μπορεί να έχει η καλλιέργεια

προέρχεται από μύκητα, ο οποίος προκαλεί σήψη της κεντρικής κορυφής (crown

rot). Εμφανίζεται συνήθως αρχές φθινοπώρου, όταν η φύτευση είναι πυκνή, και

γίνονται τακτικά ποτίσματα. Επίσης, προβλήματα εμφανίζονται από νηματώδεις,

όπως επίσης και από μύκητες και έντομα που προσβάλλουν το φύλλωμα και

μειώνουν την εμπορική αξία του προϊόντος. Επειδή γίνονται τακτικές συγκομιδές,

καλό είναι να αποφεύγονται η χρήση χημικών και να εφαρμόζονται προληπτικά

μέτρα όπως αμειψισπορά, ισόρροπος λίπανση, κανονική πυκνότητα και προσεκτικό

πότισμα.

Page 47: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 47

Εικόνα 28: Μαϊντανός

Page 48: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 48

ΜΑΡΑΘΟΣ Foeniculum vulgare Mill.

Οικ. Apiaceae Περιγραφή: η ποικιλία dulce (sweet fenel) είναι ετήσιο φυτό, ενώ η ποικιλία vulgare

είναι συνήθως διετής. Η ρίζα του, από την οποία βγαίνει ένας όρθιος βλαστός,

αυλακωτός με μπλε ζώνες, είναι σαρκώδης σαν του καρότου. Τα φύλλα

διακλαδίζονται διαδοχικά από τις ενώσεις στο μίσχο και τεμαχίζονται σε

πολυάριθμα νηματοειδή τμήματα. Το ύψος του μπορεί να ξεπεράσει το 1m. Το

καλοκαίρι βγαίνουν πολλά μικρά κίτρινα άνθη σε ταξιανθίες, σχήματος ομπρέλας,

πάνω σε μακριούς ανθοφόρους βλαστούς. Από κάθε άνθος σχηματίζεται ένας

σπόρος ατρακτοειδής, με κίτρινη ως γκριζοπράσινη απόχρωση, που φέρει κατά

μήκος του προεξέχουσες ραβδώσεις. Στην Ελλάδα καλλιεργείται για το σπόρο του

κυρίως η ποικιλία dulce (sweet fenel).

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: αναπτύσσεται άριστα σε θερμοκρασίες μεταξύ

18-250C με όρια ανάπτυξης 4-350C και όρια αντοχής 0-400C. Αποδίδει καλά σε εδάφη

μέσης σύστασης, πλούσια σε οργανική ουσία, καλά στραγγιζόμενα, με καλό

πορώδες μέχρι βάθους 50cm, με pH 6-7. Είναι καλό να καλλιεργείται σε χωράφια με

δυνατότητα άρδευσης.

Πολλαπλασιασμός: η σπορά γίνεται από αρχές Φεβρουαρίου έως 10 Μαρτίου. Εάν

υπάρχει η δυνατότητα αρδεύσεων, μπορεί να γίνει και τον Απρίλη, διαφορετικά η

όψιμη αυτή σπορά έχει ως συνέπεια τη μικρή παραγωγή.Για σπορά στα πεταχτά

απαιτείται μέχρι 1,5 Kg σπόρου/στρ. Η σπορά σε γραμμές απαιτεί τη μισή ποσότητα

σπόρου. Ο σπόρος φυτρώνει μετά 10-20 ημέρες. Αν επικρατήσουν συνθήκες

ξηρασίας μετά τη σπορά, το χωράφι θα πρέπει να ποτιστεί είτε με σταγόνες είτε με

υδρονέφωση.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: όπως και στα προηγούμενα.

β) Λίπανση: γενικά δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις σε ανόργανη λίπανση, η οποία

δεν θα πρέπει να ξεπερνά τις 10 μονάδες Ν σε αμμωνιακή μορφή, 7 Ρ και 12 Κ / στρ.

Πρέπει να αποφεύγεται το νιτρικό άζωτο σε επιφανειακές εφαρμογές. Αντίθετα η

οργανική λίπανση δίνει πολύ καλά αποτελέσματα.

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: με βοτάνισμα και σκάλισμα μεταξύ των γραμμών (σε

περίπτωση γραμμικής σποράς). Στις συμβατικές καλλιέργειες για την

αποτελεσματική αντιμετώπιση των ζιζανίων χρησιμοποιούνται ζιζανιοκτόνα.

δ) Πότισμα: εάν το νερό επαρκεί για λίγες αρδεύσεις θα πρέπει να γίνεται μια πριν

την άνθιση και μια μετά.

Συγκομιδή- απόδοση: όταν έχει ωριμάσει το 70% περίπου τωνταξιανθιών, τα

φυτά θερίζονται και αφήνονται να ξεραθούν για 2 μέρες, μετά αλωνίζονται με

θεριζοαλωνιστική σταριού. Σε περίπτωση ξηρικής καλλιέργειας οι αποδόσεις

κυμαίνονται στα 50 Kg ανά στρέμμα, ενώ σε ποτιστικές φτάνουν τα 250 Kg. Εχθροί –Ασθένειες- Αντιμετώπιση: σε πολύ βροχερή άνοιξη μπορεί να προσβληθεί

από αλτεναρίωση και ορισμένες βακτηριώσεις. Προσβολές από αφίδες και

νηματώδεις δεν προκαλούν εκτεταμένες ζημιές. Πρόβλημα μπορεί να

δημιουργήσουν οι αρουραίοι. Όλοι οι εχθροί αντιμετωπίζονται προληπτικά με

αμειψισπορά, ορθολογική λίπανση και άρδευση. Εάν τα μέτρα δεν αποδώσουν

γίνονται επεμβάσεις φυτοπροστασίας.

Page 49: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 49

Εικόνα 29: Μάραθος

Page 50: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 50

ΜΑΣΤΙΧΑ ΧΙΟΥ Pistacia lentiscus var.chia

Οικ. Anacardaceae Περιγραφή: είναι θάμνος δίοικος, αειθαλής ύψους 2-3m που αναπτύσσεται αργά

και παίρνει την πλήρη ανάπτυξή του μετά από 40-50 χρόνια. Ζει πάνω από 100

χρόνια. Η παραγωγή της μαστίχας δεν είναι δυνατή παρά μόνο έπειτα από τον 5ο

χρόνο μετά την φύτευσή του. Το μέγιστο της απόδοσής του (320-1000g) εμφανίζεται

από το 12ο –15ο έτος της ηλικίας του. Έχει φύλλα σύνθετα που βγαίνουν κατ΄ ζεύγη,

χρώματος σκούρου πράσινου. Τα άρρενα αποδίδουν περισσότερη και καλύτερης

ποιότητας μαστίχα. Οι μασχαλιαίες ή επάκριες ταξιανθίες, αναπτύσσονται στα

μέσα Μαρτίου και η άνθιση ολοκληρώνεται στις αρχές Απριλίου. Όλα τα όργανα

του φυτού διατρέχονται από ρητινοφόρους αδένες.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: απαιτεί κλίμα εύκρατο και δροσερό. Σε

θερμοκρασία κάτω από 0οC τα μαστιχόδεντρα καταστρέφονται. Ευδοκιμούν σε

παράλιες και ευάερες τοποθεσίες, σε εδάφη ξηρά, ασβεστολιθικά, με μέτρια

γονιμότητα. Σε εδάφη όμως γόνιμα χωρίς πολλή υγρασία η διάρκεια ζωής και η

απόδοση σε «ΜΑΣΤΙΧΑ» είναι μεγαλύτερη.

Πολλαπλασιασμός: γίνεται με κλαδιά με εμφανείς οφθαλμούς από αρσενικά

δένδρα. Μεγάλα κλαδιά- μοσχεύματα κόβονται και φυτεύονται στην οριστική τους

θέση σε βάθος 40-50cm με κάποια σχετική κλίση. Τα μοσχεύματα φυτεύονται

Φεβρουάριο - Μάρτιο. Η φύτευση πρέπει να γίνεται σε γραμμές και να απέχει κάθε

μόσχευμα 3-4 μέτρα για να διευκολύνεται το όργωμα και το σκάψιμο. Εγκατάσταση φυτείας: οι φυτείες βρίσκονται συνήθως σε μικρές επίπεδες

περιοχές, σε κοιλάδες κατά μήκος των δρόμων ή κοντά στα ίδια τα χωριά. Τα

φυτά είναι φυτεμένα σε σειρές και απέχουν 2-3 m το ένα από το άλλο. Οι

κόμες των δέντρων ακουμπούν μεταξύ τους αν και διατίθεται αρκετή

απόσταση μεταξύ των κορμών. Η απευθείας επίδραση των ηλιακών ακτινών

στον κορμό πιθανότατα να επιδρά στην ποσότητα του εκρινόμενου

προϊόντος. Ο βλαστός διακλαδίζεται, με την παρέμβαση του καλλιεργητή, σε

2-4 πλάγιους οι οποίοι διακλαδίζονται παραπέρα και δημιουργούν μια πυκνή

κόμη. Η πορεία της κόμης έχει πολύ μεγάλη σημασία καθώς θα πρέπει να

υπάρχει άνετη πρόσβαση στον κορμό. Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Κλάδεμα: ξεκινά από το 3ο έτος της ηλικίας του.

Κάθε χρόνο επιβάλλεται ένα μικρό κλάδεμα δέντρων, καθάρισμα από τα ξερά

κλαδιά και κάθε 5-6 χρόνια ένα συστηματικό κλάδεμα για να αποκτήσει το δέντρο

το επιθυμητό σχήμα . Μετά από κάθε κλάδεμα το κομμένο μέρος του δέντρου

πρέπει να απαλείφεται με στεγανωτική ουσία (κατράμι). β)Λίπανση: η συστηματική λίπανση προάγει σημαντικά την ανάπτυξη και την

απόδοση του. Χημικά σκευάσματα όπως η θειική αμμωνία και το νιτρικό κάλλιο (6-

8-8) δίνουν άριστα αποτελέσματα. Για τα φτωχά εδάφη η θειική αμμωνία (21-0-0)

αποτελεί καλό λίπασμα. Γίνεται κάθε χρόνο τον Ιανουάριο ή Φεβρουάριο και η

ποσότητα για κάθε δέντρο κυμαίνεται από 0,5 έως 1 κιλό. Μια εναλλακτική μορφή

λίπανσης είναι η «χλωρή λίπανση».

Page 51: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 51

γ)Άρδευση: το καλοκαίρι της πρώτης χρονιάς επιβάλλονται 2,3 ή 4 ποτίσματα

ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες. Τα μεγάλα μαστιχόδεντρα δεν έχουν

τόσο ανάγκη από νερό. Αντίθετα, η υγρασία ταλαιπωρεί το δέντρο, υποβιβάζει την

ποιότητα της μαστίχας και αυξάνει τον κίνδυνο μολύνσεων.

Συγκομιδή: η παραγωγή Μαστίχας γίνεται τους μήνες Ιούνιο, Ιούλιο, Αύγουστο και

Σεπτέμβριο και αν οι συνθήκες το επιτρέπουν και τον Οκτώβριο.

Προκαταρκτικές Εργασίες

Πριν από το κέντημα και τη συλλογή της Μαστίχας το έδαφος γύρω από το βλαστό

θα πρέπει να ελευθερωθεί από τα άλλα φυτά.

«Κέντημα» • στις αρχές Ιουλίου γίνεται το πρώτο χάραγμα του σχίνου χαμηλά στον κορμό

(κέντημα) διαδικασία που επαναλαμβάνεται μια ως τρεις φορές τη βδομάδα

με περισσότερες και πυκνότερες κεντιές.

• στο δεύτερο μισό του Αυγούστου γίνεται το πρώτο μάζεμα νωρίς το πρωί ,

αφού το μαστίχι έχει αφεθεί για στέγνωμα δύο εβδομάδες περίπου

• μετά το πρώτο μάζεμα κατά το οποίο συλλέγεται μόνο το χοντρό μαστίχι

ακολουθεί το «δεύτερο κέντημα» ένας νέος κύκλος χαράγματος και το

δεύτερο μάζεμα με τέτοιο τρόπο ώστε να συλλεχθούν ακόμα και τα πιο

μικρά κομμάτια. Χαρακτηριστικό είναι ότι σκουπίζουν το έδαφος.

Το φθινόπωρο και το χειμώνα συλλέγουν το μαστίχι που απέμεινε περιστασιακά.

Από τον Οκτώβρη μέχρι τον Δεκέμβρη γίνεται η πρώτη επεξεργασία του μαστιχιού

στο σπίτι και δίνεται στην Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου για συσκευασία και

προώθηση στο εμπόριο.

Εχθροί- Ασθένειες-Αντιμετώπιση: δεν έχει πολλές ασθένειες συνεπώς δεν

εφαρμόζεται κανένα συστηματικό πρόγραμμα για την καταπολέμησή τους.

Εικόνα 30: Μαστίχα Χίου

Page 52: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 52

ΜΑΤΖΟΥΡΑΝΑ Origanum majorana ή Majorana hortensis

Οικ Lamiaceae Περιγραφή: είναι πολυετές φυτό, ορθόκλαδο από την αρχή της ανάπτυξής του. Οι

βλαστοί και τα φύλλα έχουν λίγο και κοντό τρίχωμα και έτσι φαίνονται πιο λείοι με

ελαφρά μοβ απόχρωση. Τα φύλλα της έχουν βελούδινη υφή. Τα άνθη της είναι

λευκά, σε ταξιανθίες. Ο σπόρος της είναι 2-3 φορές μεγαλύτερος από της ρίγανης

(3000-4000 σπόροι/g)

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: ευδοκιμεί σε περιοχές μάλλον θερμές, με ήπιο

κλίμα. Γενικά αντέχει σε μεγαλύτερο εύρος θερμοκρασιών από ότι η ρίγανη.

Απαιτεί εδάφη γόνιμα, καλά αποστραγγιζόμενα. Έχει μεγαλύτερες απαιτήσεις σε

νερό από τη ρίγανη και το καλοκαίρι είναι σκόπιμο να δέχεται 2-3 ποτίσματα.

Πολλαπλασιασμός: η σπορά στο σπορείο γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη. Για

ένα στρέμμα αγρού χρειάζονται 6-8m2 σπορείου. Πολλαπλασιάζεται και με

παραφυάδες, από φυτείες μεγαλύτερες του ενός έτους.

Εγκατάσταση φυτείας: η μεταφύτευση γίνεται νωρίς την άνοιξη (Μάρτιο–Απρίλιο)

από τα φθινοπωρινά σπορεία και αργά το Μάιο ή το φθινόπωρο (Οκτώβριο-

Νοέμβριο) από τα ανοιξιάτικα σπορεία.Αμέσως μετά τη φύτευση απαιτείται

άρδευση, η οποία θα επαναλαμβάνεται κάθε μέρα για τις πρώτες 10 ημέρες.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: όπως και στη ρίγανη.

β) Λίπανση: απαιτεί περισσότερα θρεπτικά στοιχεία στο έδαφος σε σχέση με τη

ρίγανη.

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: γίνεται με σκαλίσματα καθόσον το φυτό είναι πολύ

ευαίσθητο στα ζιζάνια.

δ) Πότισμα: ευδοκιμεί μόνο ως αρδευόμενη καλλιέργεια.

Συγκομιδή: όταν τα φυτά προορίζονται για παραλαβή αιθερίου ελαίου, η

συγκομιδή γίνεται στο στάδιο της πλήρους ανθοφορίας με την κοπή όλου του

υπέργειου μέρους σε ύψος 8-10 εκ από το έδαφος. Όταν πρόκειται να

χρησιμοποιηθεί για δρόγη συγκομίζεται λίγο πριν την άνθιση (Ιούνιο-Αύγουστο).

Απόδοση: τον πρώτο χρόνο έχει μικρή απόδοση, ενώ το δεύτερο οι αποδόσεις σε

χλωρή μάζα φτάνουν στο ανώτερο σημείο στα 600-700 Kg/ στρ. Σε ξηρή δρόγη η

απόδοση είναι 160-250 Kg/στρ. Υπάρχουν ποικιλίες, που από τον πρώτο χρόνο έχουν

κανονική απόδοση και κατά το χειμώνα καταστρέφονται από τους παγετούς. Αυτές

οι ποικιλίες καλλιεργούνται ως ετήσια φυτά, με ανανέωση της φυτείας κάθε χρόνο

σε διαφορετικό χωράφι (αμειψισπορά).

Ασθένειες –εχθροί: έχει τους ίδιους εχθρούς με τη ρίγανη.

Page 53: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 53

Εικόνα 31: Ματζουράνα

Page 54: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 54

ΜΕΛΙΣΣΟΧΟΡΤΟ Melissa officinalis L

Οικ. Lamiaceae

Περιγραφή: είναι πολυετής πόα, ύψους 40-80cm. Έχει βλαστό τετραγωνικό,

τριχωτό, πολύκλαδο. Τα φύλλα είναι καρδιόσχημα με μίσχο μακρύ, αυλακωτό,

μήκους 3-5cm και πλάτους 3cm, με χείλη πριονωτά και οσμή λεμονιού. Τα άνθη

είναι δίχειλα, άσπρα ή ροζ ή κίτρινα, ανάλογα με την ποικιλία. Ανθίζει από Ιούνιο -

Αύγουστο. Όταν θεριστούν νωρίς ξανανθίζουν τέλος Σεπτεμβρίου.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: ευδοκιμεί σε ημιορεινές και πεδινές περιοχές, σε

πλούσια εδάφη, ποτιστικά, καλώς στραγγιζόμενα. Απαιτεί pH μεταξύ 6 και 7. Σε

υψηλότερες τιμές παρουσιάζεται τροφοπενία φωσφόρου και μερικών ιχνοστοιχείων.

Πολλαπλασιασμός: τα σπορεία ετοιμάζονται το πρώτο δεκαπενθήμερο του

Μαρτίου. Για 1στρ φυτείας απαιτούνται 6 m2 σπορείου και 2g σπόρου/m2. Ο σπόρος αφού σπαρθεί στο σπορείο καλύπτεται με άμμο ή τύρφη πάχους 2mm και πατιέται

ελαφρά. Οι σπόροι μπορεί να σπαρθούν από ένας σε κάθε γλαστράκι. Είναι μικροί

(1500-2000/g) και σε προβλαστήριο σε θερμοκρασίες 250C βλαστάνουν σε 3 μέρες. Το

μελισσόχορτο σχηματίζει πολλές παραφυάδες. Ξεριζώνοντας ένα φυτό ηλικίας 2

ετών αποκτούμε 40-50 παραφυάδες, οι οποίες μεταφυτεύονται στο χωράφι όπως τα

σπορόφυτα. Επίσης πολλαπλασιάζεται και με μοσχεύματα.

Εγκατάσταση φυτείας: η μεταφύτευση των σπορόφυτων γίνεται την άνοιξη. Η

πυκνότητα φύτευσης είναι 4000φυτά/στρέμμα. Τα σπορόφυτα φυτεύονται σε

γραμμές που απέχουν 75- 80cm και πάνω στη γραμμή τα φυτά απέχουν 35-40cm. Η

διάρκεια ζωής της φυτείας είναι 5-6 χρόνια.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: όπως και στη ρίγανη

β) Λίπανση: έχει ανάγκη από Ν. Μια ισορροπημένη λίπανση θα πρέπει να παρέχει

τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία σε αναλογία 2:1,5:1. Το Ν πρέπει να δίνεται σε

ποσότητα 15 μονάδες/στρ. Εάν το άζωτο είναι σε μεγαλύτερη αναλογία,

παρουσιάζονται τροφοπενίες σιδήρου, χαλκού και ψευδαργύρου. Η μισή ποσότητα

λιπάσματος προστίθεται το χειμώνα σε αμμωνιακή μορφή ή οργανικό άζωτο μαζί

με το φωσφόρο και το κάλιο. Η υπόλοιπη μισή δίνεται σε δυο δόσεις. Η πρώτη μετά

την πρώτη συγκομιδή και η δεύτερη μετά 3 βδομάδες. Στις βιολογικές καλλιέργειες

μπορούν να προστεθούν μέχρι 4 tn κοπριάς, οπότε δεν χρειάζεται άλλη λίπανση.

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: είναι ευαίσθητο σε ζιζανιοκτόνα, γι αυτό η

αντιμετώπιση των ζιζανίων γίνεται με σκαλίσματα. Επίσης έχει παρατηρηθεί ότι,

ανταγωνίζεται ζιζάνια που πολλαπλασιάζονται με σπόρο ή με βολβούς, ενώ δεν

επηρεάζει αυτά που πολλαπλασιάζονται με ριζώματα.

δ) Πότισμα: απαιτεί κανονικές αρδεύσεις.

Συγκομιδή- Απόδοση: συγκομίζεται όλο το υπέργειο μέρος στην αρχή της

ανθοφορίας. Ακολουθεί ξήρανση σε ξηραντήρια σε θερμοκρασίες μικρότερες των

400C. Φθάνει σε πλήρη παραγωγή το 2ο χρόνο. Η απόδοση σε νωπή χορτομάζα,

διετούς φυτείας μπορεί να φθάσει τα 1200 Kg/στρ. Ασθένειες –εχθροί-αντιμετώπιση: προσβάλλεται από ωίδιο και αφίδες, που

μπορούν να αντιμετωπιστούν βιολογικά.

Page 55: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 55

Εικόνα 32: Μελισσόχορτο

Page 56: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 56

ΜΕΝΤΑ Menta piperita

Οικ. Lamiaceae

Περιγραφή: είναι στείρο διειδικό υβρίδιο μεταξύ των ειδών Mentha aquatica και

Mentha viridis. Η Μέντα είναι πολυετής πόα. Ο βλαστός της είναι τετραγωνικής

τομής, χρώματος σκούρου ιώδους. Τα φύλλα εκφύονται κατ΄ αντίθεση, έχουν

χρώμα σκούρο πράσινο, χνούδι επάνω στις νευρώσεις, πριονωτή περιφέρεια, και

παρέγχυμα αναδιπλούμενο (γκοφρέ) ανάμεσα στα νεύρα. Το ύψος της φθάνει τα

60-70cm. Τα άνθη είναι μικρά ιώδη, που εκφύονται σε πυκνούς σπονδύλους κατά

μήκος των ανθοφόρων βλαστών.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: ως καταλληλότερες θεωρούνται οι περιοχές με

εύκρατο κλίμα και κυρίως δροσερό καλοκαίρι. Άριστη θερμοκρασία ανάπτυξης είναι

οι 170C και όταν αρδεύεται τακτικά αντέχει και σε υψηλές θερμοκρασίες. Προτιμά

εδάφη βαθιά, πλούσια σε οργανική ουσία με τιμή pH από 6- 7,5 (άριστη 6,5).

Πολλαπλασιασμός: πολλαπλασιάζεται με ριζώματα, μοσχεύματα και φυτάρια

που προέρχονται από μικροπολλαπλασιασμό.

Εγκατάσταση φυτείας: από Οκτώβριο–Νοέμβριο τα ριζώματα φυτεύονται σε

βάθος 6-7cm, οριζόντια σε αβαθή αυλάκια και σε απόσταση 10cm το ένα από το

άλλο. Τα αυλάκια απέχουν μεταξύ τους 60-80cm. Χρησιμοποιούνται 150-200Kg

ριζώματα από υγιείς φυτείες 1 έτους. Από 1στρ μέντας λαμβάνονται ριζώματα

ικανά να καλύψουν περίπου 5-10στρ. Η εγκατάσταση με μοσχεύματα και φυτά

ιστοκαλλιέργειας γίνεται άνοιξη - αρχές καλοκαιριού. Η πυκνότητα της φυτείας

κυμαίνεται από 5000-6000 φυτά/στρ.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α)προετοιμασία αγρού: όπως και στα προηγούμενα.

β) Λίπανση: δίνεται 5-6 Ν, 7-9Ρ, 10-15 Κ. Το Κάλιο δίνει αντοχή σε μυκητολογικές

ασθένειες.

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: γίνεται κατάλληλη προετοιμασία αγρού ώστε στο

χωράφι που θα γίνει η εγκατάσταση της φυτείας να έχουν καταπολεμηθεί η

αγριάδα, η περικοκλάδα και η κύπερη

δ) Πότισμα: ανάλογα με τις συνθήκες, έως και τρεις φορές τη βδομάδα.

ε) Η Μέντα δεν πρέπει να καλλιεργείται πάνω από 2 χρόνια στο ίδιο χωράφι.

Συγκομιδή-Απόδοση: για αιθέριο έλαιο η συγκομιδή γίνεται στην πλήρη άνθιση

(Ιούλιο) ή και Σεπτέμβριο για ξηρή δρόγη. Όταν προορίζεται για ξηρή δρόγη

συγκομίζεται πριν την άνθιση σε τρία χέρια (Ιούνιο, Ιούλιο, Αύγουστο). Η απόδοση

σε χλωρή βιομάζα φθάνει τα 1500- 2000 κιλά στην 1η συγκομιδή. Εάν γίνει και 2η , η

απόδοση είναι μικρότερη ή το πολύ ίση της 1ης.

Ασθένειες–εχθροί-αντιμετώπιση: τα φυτά υποφέρουν συνήθως από

βερτιτσιλλιώσεις (Verticillium sp) και σκωριάσεις (Puccinia mentha). Για την αποφυγή

των βερτιτσιλλιώσεων καλλιεργούνται οι ποικιλίες “Murray”και “Todds” που είναι

ανθεκτικές στο μύκητα. Οι νηματώδεις και οι σκωριάσεις αντιμετωπίζονται με

χημικά, όχι όμως πάντοτε με επιτυχία.

Άλλο μέτρο είναι το ξερίζωμα και το κάψιμο των φυτών. Στο ίδιο έδαφος δεν θα

πρέπει να καλλιεργηθεί μέντα, δυόσμος ή συγγενικά είδη για τα επόμενα 6 χρόνια.

Page 57: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 57

Εικόνα 33: Μέντα

Page 58: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 58

ΜΟΛΟΧΑ Μalva sylverstris

Οικ. Malvaceae

Περιγραφή: είναι διετής ή πολυετής πόα, πολύκλαδη, φέρει χνούδι και έχει ύψος 30

– 120cm. Έχει κυλινδρικούς βλαστούς και φύλλα ημικυκλικά, ελαφρώς καρδιοειδή,

παλαμοειδή ανάλογα με το είδος.

Ανθίζει από την Άνοιξη ως το Φθινόπωρο. Τα άνθη είναι μεγάλα, ροδοϊώδη, με

πέντε λεία πέταλα και σκούρες γραμμές, σαν νεύρα.

Ο καρπός της είναι μεριστόκαρπος που το λένε "ψωμάκι", επειδή μοιάζει με σπιτίσιο

ψωμί. Παλιά τα μικρά παιδιά τον μάζευαν και τον έτρωγαν.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: φυτρώνει παντού. Από τα καλλιεργημένα

χωράφια μέχρι τα χαλάσματα και από τους κήπους μέχρι τους δρόμους και τα

πετρώδη εδάφη. Ανάλογα με την περιοχή που φυτρώνει παρουσιάζει και αλλαγές

στο χρωματισμό των ανθέων. Η μολόχα, που βγαίνει σε γόνιμα χωράφια έχει

έντονα ρόδινα άνθη, ενώ αν βγει σε ξερό πετρώδες μέρος τα άνθη της είναι ξέθωρα

ροζ ή άσπρα ή βιολετιά.

Συλλογή: τα άνθη συλλέγονται την εποχή της ανθοφορίας. Τα φύλλα και οι

βλαστοί συλλέγονται , όταν είναι τρυφεροί, από Δεκέμβριο-Απρίλιο.

Εικόνα 34: Μολόχα

Page 59: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 59

ΠΙΠΕΡΙΑ Capsicum annuum

Οικ. Solanaceae

Περιγραφή: Το φυτό έχει ύψος 50–75cm, βλαστούς που στην αρχή είναι τρυφεροί

και στην συνέχεια ξυλώδεις. Τα φύλλα είναι σχετικά μικρά, ανοιχτοπράσινα. Τα

άνθη είναι λευκά και φύονται μεμονωμένα σε ομάδες των 2 ή 3. Ο καρπός της

πιπεριάς είναι πολύσπερμος πράσινος ή κιτρινοπράσινος που γίνεται κόκκινος ή

κίτρινος όταν ωριμάσει. Το σχήμα του, ανάλογα με την ποικιλία, είναι κωνικό και

μακρύ έως σφαιρικό ή τοματόμορφο. Οι γλυκείς καρποί είναι μεγαλύτεροι από τους

καυτερούς, αυλακωτοί και διογκωμένοι. Μαζεύονται 60–80 μέρες μετά από τη

μεταφύτευση του φυταρίου από το φυτώριο και όταν έχουν ζωηρό πράσινο χρώμα,

πριν ωριμάσουν.

Εικόνα 35: Πιπεριά

Page 60: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 60

ΠΙΠΕΡΟΡΙΖΑ (ginger) Zingiber officinalis

Είναι γνωστό από την αρχαιότητα και η ελληνική του ονομασία είναι "ζιγγίβερη". Oι

Aσιάτες το έλεγαν «ζιντεμέλ», οι Δυτικοί το είπαν «τζίντζερ» (ginger). Πρόκειται

για ένα σπάνιο δώρο της Aνατολής και είναι από τα πιο μελετημένα φυτά στον

κόσμο. Πολλές επιστημονικές μελέτες έχουν γίνει για να αποκρυπτογραφηθεί η

χημική σύνθεση αυτού του φυτού και να αποδειχθεί η ωφέλεια, που προσφέρει στον

ανθρώπινο οργανισμό.

Η πατρίδα του είναι οι τροπικές περιοχές της Ασίας. Στη Δύση ήρθε από τους

Άραβες, αλλά έγινε ιδιαίτερα γνωστό μετά την υιοθέτησή του από τους Εγγλέζους

στην Ινδία, οι οποίοι το χρησιμοποιούσαν πολύ στην κουζίνα τους, ακόμη και στην

παρασκευή μπύρας και ποτών (ginger beer, ginger ale αλλά και η γνωστή

"τσιτσιμπύρα" της Κέρκυρας). Σήμερα, η ποιοτικότερη πιπερόριζα καλλιεργείται

στην Kαραϊβική. Είναι αγαπημένο και απαραίτητο συστατικό της ινδικής, ιαπωνικής

και κινεζικής κουζίνας. Χρησιμοποιείται η ρίζα του, φρέσκια ή αποξηραμένη, αλλά

και σαν σκόνη. Το ενεργό συστατικό της πιπερόριζας είναι η τζιντζερόλη, ένα

συστατικό που όταν μαγειρευτεί, έχει πικάντικο άρωμα και μια γλυκιά και

ταυτόχρονα πιπεράτη γεύση. Εκτός όμως από τη γεύση και το άρωμα, που δίνει στα

φαγητά, το τζίντζερ έχει και μεγάλη θρεπτική αξία.

Από το φυτό χρησιμοποιείται κυρίως η ξυλώδης ρίζα του. Το φρέσκο ginger

ονομάζεται Adraka, ενώ η σκόνη αποξηραμένου ginger ονομάζεται Sunthi. Αυτή η

διαφοροποιήση είναι απαραίτητη επειδή το μεν φρέσκο ginger (ψιλοκομένες φέτες

από τη ρίζα του) έχει γεύση ελαφριά και λιπαρή, η δε σκόνη του ginger βαριά,

διαπεραστική και στεγνή. Η σκόνη παρασκευάζεται αφού βράσει κανείς τη ρίζα σε

νερό ή γάλα, την αφήσει να στεγνώσει στον ήλιο και στη συνέχεια την

κονιορτοποιήσει.

Εικόνα 36: Πιπερόριζα

Page 61: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 61

ΡΙΓΑΝΗ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ Origanum vulgare ssp. hirtum (Link) Ietswaart.

Οικ. Lamiaceae Περιγραφή: το γένος Origanum L περιλαμβάνει μικρούς θάμνους μονοετείς, διετείς

ή πολυετείς, οι οποίοι συναντώνται κυρίως σε θερμές και ορεινές περιοχές.

Η Origanum vulgare ssp. hirtum ή αλλιώς Origanum heracleoticum L. (συν. hirtum Link)

είναι πολυετής πόα, ύψους μέχρι 60 cm, ξυλώδης με βλαστούς πολύκλαδους και

τριχωτούς. Τα φύλλα 15-22Χ6-15mm, είναι επιμήκη, έμμισχα και φέρουν σποραδικά

τρίχες. Η στεφάνη είναι 4-5mm και τα πέταλα του άνθους έχουν χρώμα λευκό και

σπάνια ροζ. Είναι γνωστή ως «ελληνική ρίγανη». Το είδος αυτό έχει τη μεγαλύτερη

οικονομική σημασία για τη χώρα μας γιατί όταν καλλιεργηθεί δίνει μεγάλη

παραγωγή και καλής ποιότητας ρίγανη. Για το λόγο αυτό και οι περισσότερες

καλλιεργούμενες εκτάσεις με αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά στη χώρα μας

καλύπτονται από ρίγανη.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: η ρίγανη αναπτύσσεται σε διάφορα υψόμετρα

και ποικιλία εδαφών. Αντέχει στις χαμηλές θερμοκρασίες και δεν έχει ιδιαίτερες

απαιτήσεις στις εδαφικές συνθήκες, αφού ευδοκιμεί καλλίτερα σε μέσης μέχρι

μέτριας σύστασης ημιορεινά εδάφη. Η άριστη θερμοκρασία ανάπτυξης είναι 18-22 0C, με όρια ανάπτυξης 4-330C, ενώ το ριζικό της σύστημα σε καλά αναπτυγμένα

φυτά με ηλικία πλέον του ενός έτους αντέχει σε θερμοκρασίες αέρα –25 έως +420C.

Άριστη τιμή pH εδάφους είναι 6,8 αλλά αναπτύσσεται καλά και σε πολύ

υψηλότερες τιμές pH.

Πολλαπλασιασμός: Εγγενώς: οι 10.000 σπόροι ζυγίζουν περίπου 1g, το οποίο θεωρητικά επαρκεί για τη

σπορά ενός στρέμματος. Στην πράξη όμως για διάφορους λόγους (μειωμένη

βλαστική ικανότητα και απώλειες στο φύτρωμα των σπόρων) χρησιμοποιούμε γύρω

στα 30g σε 7-10m2 σπορείου, για να πάρουμε φυτά, που θα μεταφυτευθούν σε ένα

καλλιεργούμενο στρέμμα. Λόγω του μικρού μεγέθους του, ο σπόρος της ρίγανης για

να σπαρθεί, ανακατεύεται με άμμο. Επίσης και ο ρυθμός ανάπτυξης των

παραγομένων φυτών είναι μικρός. Αναφέρεται ότι, ο πολλαπλασιασμός της

ρίγανης με σπόρο μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την καθυστέρηση της ετήσιας

παραγωγής. Η σπορά στο σπορείο γίνεται στο τέλος Ιουλίου, για φθινοπωρινή

εγκατάσταση (Οκτώβριο –Νοέμβριο) ή Οκτώβριο–Νοέμβριο για ανοιξιάτικη

εγκατάσταση. Αν υπάρχει θερμοκήπιο, η σπορά γίνεται αρχές Ιανουαρίου και η

μεταφύτευση την άνοιξη ή το φθινόπωρο. Ο σπόρος της ρίγανης δεν έχει

ομοιόμορφο φύτρωμα και αρχίζει να φυτρώνει 15 μέρες μετά τη σπορά, ενώ τα φυτά

είναι έτοιμα για μεταφύτευση συνήθως σε 1,5-2 μήνες.

Αγενώς: 1) Με μοσχεύματα: είναι τμήματα βλαστών μήκους 10 cm περίπου, που

λαμβάνονται από τα φυτά τον Απρίλιο ή Μάιο. Τα μοσχεύματα τοποθετούνται σε

στραγγερό έδαφος σε βάθος ίσο προς τα δυο τρίτα του μήκους τους, και ποτίζονται

με υδρονέφωση. Ο χρόνος ριζοβολίας τους κυμαίνεται από 20-40 ημέρες. Τα έριζα

μοσχεύματα μεταφυτεύονται στο χωράφι όπως τα φυτά των σπορείων. Επίσης είναι

δυνατόν να φυτεύονται κατ΄ ευθείαν στον αγρό από όπου ελήφθησαν. Με τον

Page 62: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 62

τρόπο αυτό γίνεται εξοικονόμηση χρόνου. Η χρήση φυτορμονών ριζοβολίας (π.χ.

ινδολυλοβουτυρικό οξύ-ΙΒΑ) διευκολύνει τη ριζοβολία μοσχευμάτων.

2) Με παραφυάδες: ένα φυτό ρίγανης μετά το δεύτερο χρόνο δίνει αρκετές

παραφυάδες. Αυτές αφαιρούνται και φυτεύονται στο χωράφι, όπως τα φυτά των

σπορείων.

3) Με ιστοκαλλιέργεια: η μέθοδος αυτή δίνει τη δυνατότητα στο

μικροπολλαπλασιασμό κλώνων ρίγανης με βελτιωμένα χαρακτηριστικά. Επί πλέον

συνεισφέρει στη διατήρηση του γενετικού υλικού ρίγανης, γεγονός πολύ σημαντικό

αν λάβουμε υπ’ όψη μας τη γρήγορη γενετική διάβρωση των ειδών.

Μειονέκτημα της μεθόδου αποτελεί η χρονική της διάρκεια, από την τοποθέτηση

των ιστών στο υπόστρωμα μέχρι την εγκατάσταση των νέων φυτών στον αγρό, η

εξειδίκευση που απαιτείται και το κόστος.

Εγκατάσταση φυτείας: δυο εποχές κρίνονται κατάλληλες για τη φύτευση της

ρίγανης. Η πρώτη είναι το Φθινόπωρο (Οκτώβριο-Νοέμβριο), η οποία θεωρείται και

καταλληλότερη και η δεύτερη τέλος του χειμώνα με αρχές ανοίξεως (Φεβρουάριο-

Μάρτιο). Η φύτευση γίνεται σε γραμμές οι οποίες απέχουν μεταξύ τους 50-60cm,

ενώ τα φυτά επάνω στην ίδια γραμμή απέχουν 30-40cm. Εάν τα φυτά είναι

ανεπτυγμένα τότε ένα φυτό κατά θέση είναι αρκετό. Εάν όμως είναι καχεκτικά,

τότε βάζουμε 2-3 φυτά κατά θέση. Αμέσως μετά τη φύτευση απαιτείται άρδευση, η

οποία θα επαναλαμβάνεται κάθε μέρα για τις πρώτες 10 ημέρες.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: το καλοκαίρι που προηγείται της φύτευσης γίνεται ένα

βαθύ όργωμα και λίγο πριν από τη φύτευση ανάλογα, με τη φύση του εδάφους,

γίνεται ένα φρεζάρισμα ή ένα ελαφρό όργωμα και δισκοσβάρνισμα, για να

καταστρέψουμε τα ζιζάνια, να σκεπάσουμε το λίπασμα και να διευκολύνουμε τη

φύτευση.

β) Λίπανση: από δοκιμαστικές καλλιέργειες που έγιναν στη χώρα μας, καλά

αποτελέσματα έδωσαν η προσθήκη 5-6,5 μονάδων αζώτου/στρ και 6-8 μονάδων

φωσφόρου/στρ τόσο κατά την εγκατάσταση, όσο και κάθε φθινόπωρο καθ΄ όλη τη

διάρκεια της πολυετούς καλλιέργειας. Στην Ελλάδα συνήθως δίνεται 30-40Kg

φωσφορικής αμμωνίας/στρ. Επίσης διαπιστώθηκε ότι η λίπανση ρίγανης με 8Kg

αζώτου/στρ αύξησε σημαντικά την παραγωγή φυτικής μάζας.

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: γίνεται με σκάλισμα ή με τη χρησιμοποίηση

ζιζανιοκτόνου όπως το Sinbar (Terbacil) σε ποσότητα 250g/στρ. Μελέτες έδειξαν ότι

το συγκεκριμένο ζιζανιοκτόνο προκαλεί τοξικότητα στα νεαρά φυτά. Η εφαρμογή

της ζιζανιοκτονίας γίνεται το Φεβρουάριο.

δ) Πότισμα: η ρίγανη όταν καλλιεργείται σε ξηρικές συνθήκες δίνει μικρή

παραγωγή αλλά προϊόν καλής ποιότητας. Όταν η καλλιέργεια γίνει ποτιστική, η

ποσότητα του προϊόντος αυξάνεται αλλά η ποιότητα υποβαθμίζεται. Για να

διατηρηθεί η καλή ποιότητα και η φήμη της ελληνικής ρίγανης στο εξωτερικό,

πρέπει να αποφεύγουμε να την καλλιεργούμε σε αρδευόμενα χωράφια. Σε

περιπτώσεις που υπάρχει νερό πρέπει να γίνονται 1-2 ποτίσματα το καλοκαίρι .

Συγκομιδή: γίνεται στο στάδιο που τα φυτά της ρίγανης είναι ανθισμένα κατά 80%

και κόβονται σε ύψος περίπου 8-10cm από το έδαφος. Ανάλογα με το κλίμα και το

υψόμετρο της περιοχής η συγκομιδή γίνεται περίπου στα μέσα Ιουνίου με

χορτοκοπτικό. Κατόπιν μεταφέρονται για ξήρανση υπό σκιά. Αν η παραγωγή

προορίζεται για βιομηχανική χρήση, η κομμένη ρίγανη αφήνεται στο χωράφι να

Page 63: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 63

στεγνώσει. Την αποξήρανση ακολουθεί το τρίψιμο και το κοσκίνισμα για την

αφαίρεση των ξένων υλών οι οποίες μειώνουν την ποιότητά της.

Απόδοση: η παραγωγή της ρίγανης αρχίζει ακόμα και από τον πρώτο χρόνο με το

1/4 - 1/3 της κανονικής παραγωγής. Από το τρίτο έτος και μετά συγκομίζουμε τη

μεγαλύτερη δυνατή παραγωγή. Το τρίτο έτος οι αποδόσεις σε ξηρό χόρτο μπορεί να

φτάσουν τα 350- 380 Kg/ στρ. Οι αποδόσεις διατηρούνται σταθερές μέχρι τον 6ο

χρόνο και στη συνέχεια αρχίζουν να φθίνουν. Η φυτεία ρίγανης μπορεί να έχει

οικονομική ζωή έως και 10 έτη.

Ασθένειες –εχθροί: σε κακώς στραγγγιζόμενα χωράφια η καλλιέργεια της

ρίγανης μπορεί να παρουσιάσει σηψιρριζίες, που οφείλονται σε μύκητες

εδάφους. Σπάνια παρουσιάζει μυκητολογικές ασθένειες του υπέργειου

μέρους. Προσβολές από έντομα σπάνια παρατηρούνται και αυτές

περιορίζονται σε λίγα φυτά. Το πιο συνηθισμένο έντομο που προσβάλλει το

φυτό είναι ο βλαστορρήκτης, ο οποίος κάνει στοές στο άνω άκρο του

βλαστού.

Εικόνα 37: Ρίγανη

Page 64: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 64

ΣΑΛΒΙΑ Η ΕΡΥΘΡΑΝΘΗΣ Salvia sclarea

Οικ. Lamiaceae Περιγραφή: είναι πολυετής πόα, με ύψος έως 1m, βλαστό πολύκλαδο,

τετραγωνικό, με αραιές τρίχες. Τα φύλλα είναι μεγάλα (20-25cm), σαρκώδη,

εκφύονται κατ΄ αντίθεση, με σχετικά μικρό μίσχο, χείλη δαντελωτά και

καταλήγουν σε οξεία γωνία. Μικραίνουν δε, από τη βάση προς την κορυφή,

αλλάζοντας και το χρώμα τους από πράσινο σε λευκό. Η ανθοφορία αρχίζει το

Μάιο και διαρκεί 10-15 μέρες. Όταν συγκομισθούν οι ανθοφόροι άξονες,

εκπτύσσει νέους και έτσι μπορεί να γίνει δεύτερη και τρίτη συγκομιδή, εφόσον

ποτίζεται κανονικά.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: ευδοκιμεί σε εύκρατα και ηπειρωτικά

κλίματα και σε υψόμετρο από 0-1100m, αλλά κυρίως σε μεγαλύτερο των 300m.

Αναπτύσσεται σε ξηρικές περιοχές, που δέχονται τουλάχιστον 600-700mm

βροχής (200mm την άνοιξη και 100mm το καλοκαίρι) και με ηλιοφάνεια.

Κατάλληλα εδάφη είναι τα μέσης σύστασης, ασβεστούχα, που αποστραγγίζουν

εύκολα. Μπορεί να αξιοποιήσει φτωχές ορεινές και ημιορεινές περιοχές. Άριστη

τιμή pH 6,7 .

Πολλαπλασιασμός: σε 1g περιέχονται 200-250 σπόροι. Εάν η σπορά γίνει στο

χωράφι με σπαρτική μηχανή απαιτούνται 40-50g σπόρου/στρ. Εάν γίνει φύτευση

σε γλαστράκια (1 σπόρος/ γλαστράκι) απαιτούνται 12-15g/στρ. Επίσης μπορεί να

γίνει σπορά σε σπορείο αρχές Αυγούστου με σκοπό τη φθινοπωρινή

εγκατάσταση ή αρχές Μαρτίου για ανοιξιάτικη εγκατάσταση. Για κάθε στρέμμα

καλλιέργειας απαιτούνται 5-6m2 σπορείου. Σε κάθε m2 σπορείου σπέρνονται 5g

σπόρου τα οποία δίνουν 500-600 φυτά. Πολλαπλασιάζονται επίσης με

μοσχεύματα και παραφυάδες από φυτά μεγαλύτερα του ενός έτους.

Εγκατάσταση φυτείας: η μεταφύτευση στο χωράφι γίνεται είτε από τον

Οκτώβριο έως το Νοέμβριο (σπορόφυτα και μοσχεύματα Αυγούστου), είτε τέλος

Μαρτίου έως αρχές Απριλίου (σπορόφυτα και μοσχεύματα Μαρτίου. Η φύτευση

γίνεται σε γραμμές που απέχουν μεταξύ τους 60- 80cm και επί των γραμμών 50-

60cm. Η μέση πυκνότητα είναι περίπου 2500 φυτά/στρ.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: όπως και στη ρίγανη

β) Λίπανση: συνήθως δίνονται 20-30Kg φωσφορικής αμμωνίας/στρ, από

Νοέμβριο έως Δεκέμβριο.

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: απαιτείται καταπολέμηση την πρώτη χρονιά της

καλλιέργειας, η οποία γίνεται με σκαλίσματα μεταξύ των γραμμών.

δ) Πότισμα: όταν όμως ποτίζεται δίνει δεύτερη και τρίτη συγκομιδή.

Συγκομιδή- Απόδοση: συλλέγονται μόνο οι ανθοφόροι βλαστοί, στο στάδιο της

πλήρους άνθισης. Οι ανοιξιάτικες εγκαταστάσεις ανθίζουν από το δεύτερο

χρόνο. Όταν τα φυτά ποτίζονται γίνονται μέχρι και τρεις συγκομιδές και η

απόδοση μπορεί να φθάσει και τα 1000Kg/στρ. Έχει παραγωγική ζωή 4-5 χρόνια. Ασθένειες –εχθροί: τα μόνα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσει

είναι οι σηψιρριζίες σε χωράφια τα οποία δεν αποστραγγίζουν καλά.

Page 65: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 65

Εικόνα 38: Σάλβια

Page 66: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 66

ΣΕΛΙΝΟ Apium graveolens

Οικ. Apiaceae .

Περιγραφή: είναι διετές φυτό, ύψους 30 - 80 cm με χαρακτηριστικό άρωμα. Είναι

γνωστό και ως άπιο το βαρύοσμο ή Κερεβύζι.

Έχει άνθη λευκά σε σχήμα ομπρέλας. Ανθίζει το καλοκαίρι. Τα στελέχη του

είναι κούφια. Έχει φύλλα έμμισχα, δαντελωτά στις άκρες.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος –Καλλιέργεια: αυτοφύεται σε αμμώδεις,

υγρές περιοχές, κοντά σε θάλασσα. Δεν αντέχει την ξηρασία, είναι ανθεκτικό

στις χαμηλές θερμοκρασίες, αλλά καταστρέφεται σε θερμοκρασίες χαμηλότερες

των -30 C. Υπάρχουν και ποικιλίες που καλλιεργούνται.

Πολλαπλασιάζεται με σπόρο, κατ ευθείαν στο χωράφι, από τον Απρίλιο έως τον

Μάιο, όταν οι θερμοκρασίες είναι 15-21 0C. Η σπορά μπορεί να γίνει και σε

σπορείο το Φεβρουάριο- Μάρτιο.

Ο σπόρος φυτεύεται σε βάθος 0,5-1,5cm και χρειάζεται 10 περίπου ημέρες για να

βλαστήσει. Η μεταφύτευση γίνεται ανάλογα με την ποικιλία, 20-30 ημέρες μετά.

Ωριμάζει 90-130 ημέρες μετά τη μεταφύτευση. Χρειάζεται συχνά ποτίσματα.

Συγκομίζεται κόβοντας με μαχαίρι τους εξωτερικούς βλαστούς ώστε να

αναπτυχθούν οι εσωτερικοί.

Εικόνα 39: Σέλινο

Page 67: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 67

ΣΙΝΑΠΙ Sinapis sp.

Οικ. Brassicaceae

Περιγραφή: είναι μονοετής πόα, που στο νεανικό στάδιο είναι ροζέτα με φύλλα

άμισχα σε σχήμα λύρας. Στο στάδιο της ροζέτας οι διαφορές του λευκού και

μαύρου σιναπιού περιορίζονται μόνο στο χρωματισμό των νευρώσεων των

φύλλων. Αργότερα η ροζέτα εκπτύσσει ανθοφόρους βλαστούς ύψους μέχρι 80εκ.,

με έμμισχα φύλλα που μικραίνουν προς την κορυφή. Η κορυφή φέρει

ταξιανθίες. Τα άνθη και στα δυο είδη, έχουν τέσσερα κίτρινα πέταλα σε διάταξη

σταυρού. Το μαύρο σινάπι έχει μεγαλύτερους ανθοφόρους άξονες αλλά

μικρότερα άνθη. Ο καρπός είναι κεράτιο, με δυο σειρές σπόρων. Κάθε σειρά

χωρίζεται από την άλλη με περγαμηνώδη ιστό. Τα κεράτια του λευκού σιναπιού

είναι πιο μεγάλα, σε οριζόντια διάταξη, με μικρό ακιδωτό άκρο. Οι σπόροι του

είναι λευκοί γυαλιστεροί. Τα κεράτια του μαύρου είναι λεία, σε όρθια διάταξη, με

μικρό ακιδωτό άκρο. Οι σπόροι είναι μαύροι, διαμέτρου περίπου 1,5χιλ.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: έχουν σύντομο βιολογικό κύκλο και

ευδοκιμούν σε όλα τα κλίματα, που έχουν τουλάχιστον δυο μήνες με μέση

θερμοκρασία ημέρας πάνω από 140C. Επειδή στο νεανικό στάδιο της ροζέτας

αντέχουν στις χαμηλές θερμοκρασίες, μπορούν να καλλιεργηθούν και σε

βορειότερα μέρη. Καλλιεργούνται σε ποικιλία εδαφών, με ουδέτερο pH.

Πολλαπλασιασμός: πολλαπλασιάζονται εγγενώς. Ο σπόρος διατηρεί τη

βλαστική του ικανότητα τουλάχιστον για δέκα χρόνια. Φυτρώνει πολύ γρήγορα.

Σε μέση θερμοκρασία 180C φυτρώνει σε τρεις μέρες. Εγκατάσταση φυτείας: η εγκατάσταση για παραγωγή σπόρου μπορεί να γίνει

με απευθείας σπορά νωρίς την άνοιξη, σε γραμμές που απέχουν 50-50εκ και επί

της γραμμής 20εκ. Για σπορά με πνευματική μηχανή απαιτούνται περίπου

80γρ/στρ (200-250σπ/γρ). Όταν σπέρνεται με το χέρι ή κοινή σπαρτική μηχανή,

απαιτείται τριπλάσιος σπόρος. Όταν καλλιεργείται ως λαχανοκομικό φυτό,

σπέρνεται πιο πυκνά και γι αυτό απαιτείται διπλάσια ποσότητα σπόρου. Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: όπως και στη ρίγανη β) Λίπανση: δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις σε θρεπτικά στοιχεία.

γ) Πότισμα: αν μετά τη σπορά επικρατούν συνθήκες ξηρασίας, θα πρέπει να

ποτιστεί με τεχνητή βροχή ή σταγόνες, ώστε το νερό να φτάσει σε βάθος

τουλάχιστον 15εκ.

δ) Ζιζανιοκτονία: 20 μέρες μετά το φύτρωμα, γίνεται σκάλισμα επί της

γραμμής και μεταξύ των γραμμών χρησιμοποιείται μηχανικό σκαλιστήρι

ή φρεζάκι.

Συγκομιδή: τα κεράτια θερίζονται μέχρι τέλος Ιουνίου, πριν ανοίξουν και

χαθεί ο σπόρος. Τα θερισμένα φυτά αφήνονται επί τόπου για να

ξεραθούν (1-2 μέρες) και μετά αλωνίζονται. Απόδοση: Η απόδοση σε καρπό κυμαίνεται από 60-80κιλά/στρ. Ασθένειες–εχθροί-αντιμετώπιση: Σπάνια προσβάλλεται από την πιερίδα του

λάχανου. Σε περιπτώσεις υγρασίας μπορεί να εμφανιστούν μύκητες στο

υπέργειο μέρος, ενώ όταν το χωράφι δεν αποστραγγίζει καλά μπορεί να

εμφανιστούν νηματώδεις.

Page 68: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 68

Εικόνα 40: Σινάπι

http://luirig.altervista.org/photos-int2/a/ackersenf_sinapis_arvensis.htm

http://laspistasteria.wordpress.com/2008/03/

http://reiki.pblogs.gr/2007/10/healing-mustard-plaster-therapeftiko-epiplasma-moystardas.html http://www.flowersinisrael.com/Sina

pisalba_page.htm

Page 69: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 69

ΣΚΟΡΔΟ Allium sativum L.

Οικ. Liliaceae

Περιγραφή: είναι ποώδες φυτό ύψους μέχρι και 70cm, που καλλιεργείται ως

μονοετές. Έχει ψευδοβλαστό (σχηματίζεται από φύλλα, το ένα μέσα στο άλλο)

που καταλήγει σε ορθόκλαδη ροζέτα φύλλων λογχοειδών, με κεντρική νεύρωση,

χρώματος ανοιχτού πράσινου. Δημιουργεί υπόγειους σύνθετους βολβούς από

τους οποίους εκπτύσσεται θυσσανώδης ρίζα. Ο βολβός εξωτερικά περιβάλλεται

από στρώσεις φύλλων και εσωτερικά περιέχει μικρούς αποταμιευτικούς

βλαστούς (σκελίδες), οι οποίοι περιβάλλονται, ο καθένας ξεχωριστά, με

περγαμηνώδη επικάλυψη. Ανθίζει τους καλοκαιρινούς μήνες, από τον Ιούνιο ως

τον Αύγουστο με μικρά ροζ-λευκά ή λευκοπράσινα λουλούδια ή μικρούς

κοκκινωπούς βολβούς αντί για άνθη. Οι πιο πολλές ποικιλίες δεν ανθίζουν.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: είναι φυτό της εύκρατης ζώνης, που αντέχει

σε δριμείς χειμώνες, μια και διαχειμάζει ως βολβός. Μπορεί να καλλιεργηθεί σε

ποικιλία εδαφών, αλλά ευδοκιμεί σε πλούσια και μετρίου βάθους χωράφια.

Πολλαπλασιασμός: με τις σκελίδες των βολβών.

Εγκατάσταση φυτείας: ο χρόνος εγκατάστασης εξαρτάται από το σκοπό της

καλλιέργειας. Για νωπή κατανάλωση τα σκόρδα συγκομίζονται πριν

σχηματίσουν βολβό. Η εγκατάσταση τέτοιας καλλιέργειας μπορεί να γίνει την

άνοιξη ή και νωρίς το φθινόπωρο. Η συνήθης καλλιέργεια όμως γίνεται για τους

βολβούς. Σε αυτή την περίπτωση η εγκατάσταση γίνεται περί τα μέσα

φθινοπώρου. Σε περίπτωση που γίνει την άνοιξη, οι βολβοί δεν γίνονται μεγάλοι

και η σοδειά είναι μειωμένης εμπορικής αξίας.

Οι σκελίδες τοποθετούνται στο χωράφι, με το χέρι, κατακόρυφα, σε βάθος 4-6

cm, σε απόσταση 7-10 cm επί της γραμμής και 25 cm μεταξύ των γραμμών.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: το χωράφι πρέπει να είναι

προετοιμασμένο από το τέλος καλοκαιριού και να έχει υποστεί κατεργασία με

φρέζα ή καλλιεργητή μόλις πριν το φύτεμα των σκελίδων.

β) Καταπολέμηση ζιζανίων: γίνεται με βοτανίσματα και σκαλίσματα.

γ) Λίπανση: είναι πολύ απαιτητικό σε θρεπτικά στοιχεία (25 Ν-15Ρ- 25Κ). Οι

ξενικές ποικιλίες που δίνουν μεγάλους βολβούς έχουν μεγαλύτερες απαιτήσεις.

γ) Πότισμα: αν βρέξει την άνοιξη, η καλλιέργεια δεν χρειάζεται πότισμα.

Συγκομιδή-Απόδοση: οι βολβοί συγκομίζονται, όταν τα φύλλα έχουν μαραθεί .

Ακολουθεί ξήρανση σε ευάερα μέρη, αφού τα υπολείμματα του υπέργειου

μέρους πλεχτούν σε κοτσίδα. Η απόδοση σε βολβούς φτάνει τα 600-700 Kg/στρ.

Ασθένειες–Εχθροί-Αντιμετώπιση: προσβάλλεται από μύκητες του υπέργειου

μέρους, οι οποίοι αντιμετωπίζονται εύκολα. Δυσκολία παρουσιάζει η

αντιμετώπιση των εντόμων, που προσβάλλουν το υπόγειο τμήμα. Πρέπει να

δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στη χρήση διασυστηματικών εντομοκτόνων, ιδιαίτερα

όταν πρόκειται να διατεθεί νωπό το προϊόν, γιατί τα χημικά αυτά παραμένουν

για μεγάλο διάστημα δραστικά.

Page 70: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 70

Εικόνα 41: Σκόρδο

Page 71: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 71

ΣΠΑΡΑΓΓΙ Αsparagus officinalis

Οικ. Liliaceae Περιγραφή: είναι πολυετές θαμνώδες φυτό που καλλιεργείται για τους

νόστιμους και τρυφερούς βλαστούς του. Τα σπαράγγια δεν έχουν φύλλα αλλά

βράκτια, τα οποία μοιάζουν με λέπια. Ανάλογα με το χρώμα τους, τα

σπαράγγια τα διακρίνουμε σε άσπρα, ιώδη και πράσινα.

Λευκά: είναι σαρκώδη, με λεπτή γεύση και δεν έρχονται σε επαφή με το ηλιακό

φως, αφού καθημερινά καλύπτονται με νέο στρώμα από χώμα.

Ιώδη: η γεύση τους είναι πιο φρουτώδης, συγκρινόμενη με εκείνη των λευκών

σπαραγγιών, ενώ δέχονται για λίγες ώρες την επίδραση του ηλίου.

Πράσινα: είναι ιδιαίτερα αρωματικά και περισσότερο τρυφερά από τα

υπόλοιπα σπαράγγια. Αναπτύσσονται στην ύπαιθρο και οφείλουν το πράσινο

χρώμα τους στην χλωροφύλλη.

Επίσης τα σπαράγγια έχουν αρσενικά και θηλυκά φυτά. Τα αρσενικά είναι

πρωιμότερα των θηλυκών , πιο παραγωγικά και με μεγαλύτερη παραγωγική

ζωή. Τα θηλυκά παράγουν βλαστούς με μεγαλύτερη διάμετρο.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: ευδοκιμεί σε αμμουδερά, βαθιά εδάφη με

καλό αερισμό και στράγγιση. Αναπτύσσεται καλά σε εδαφικό pΗ ουδέτερο ως

ελαφρά αλκαλικό. Όταν αρδεύεται δίνει αυξημένη παραγωγή.

Πολλαπλασιασμός: με σπόρο για την παραγωγή ριζωμάτων ή με ριζώματα,

τρόπος που προτιμάται στη χώρα μας. Το ρίζωμα είναι το τμήμα του φυτού

μέσα στο χώμα, στο οποίο δημιουργούνται οι βλαστοί. Όσο μεγαλώνει η ηλικία

του φυτού, τόσο μεγαλώνει το ρίζωμα και αυξάνει η απόδοση του φυτού.

Εγκατάσταση φυτείας: η φύτευση των ριζωμάτων γίνεται από το τέλος

Φεβρουαρίου έως το τέλος Απριλίου, με ιδιαίτερη προσοχή στους οφθαλμούς

τους. Για τη φύτευση ενός στρέμματος απαιτούνται 1200-1500 ριζώματα.

Η φύτευση γίνεται σε αυλάκια και σε αποστάσεις 33cm επί της γραμμής (3

ριζώματα /m). Οι γραμμές απέχουν 2-2,20 m. Το βάθος του αυλακιού πρέπει να

είναι 25-30 cm και το πλάτος 40-45 cm. Τα ριζώματα τοποθετούνται στο αυλάκι

και σκεπάζονται με χώμα 5-6 cm πάνω από αυτά.

Καλλιεργητικές φροντίδες α) Προετοιμασία αγρού: το χωράφι πρέπει να οργώνεται σε βάθος 40-60 cm.

Επίσης πρέπει να αποξηραίνεται καλά για να αποφεύγεται η στασιμότητα

νερού.

β) Λίπανση: Οι πιο σημαντικές απαιτήσεις του Σπαραγγιού σε θρεπτικά στοιχεία

εντοπίζονται μετά την συγκομιδή από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο. Για μια

παραγωγή 1000 κιλών ανά στρέμμα 14 μονάδες Αζώτου είναι αρκετές. Αντίθετα

αυξημένες ποσότητες Αζώτου καθιστούν την βλάστηση υπερβολική και

ευαίσθητη στις Σκωριάσεις.

Οι ανάγκες σε Φώσφορο είναι μικρές (7-8 μονάδες),και καλύπτονται εύκολα

καθώς το Σπαράγγι έχει βαθύ και εκτεταμένο ριζικό σύστημα.

Το Κάλιο είναι το σημαντικότερο θρεπτικό στοιχείο για την καλλιέργεια, καθώς

είναι απαραίτητο για την μεταφορά και αποθήκευση των υδατανθράκων στις

ρίζες. Παράλληλα ισχυροποιεί το στέλεχος, (βλαστοί που πλαγιάζουν εύκολα

Page 72: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 72

είναι βέβαιο σύμπτωμα έλλειψης Καλίου),και βοήθα στην αντοχή του φυτού στις

υψηλές θερμοκρασίες και την ξηρασία. 35-40 μονάδες Καλίου είναι αναγκαίες

για την επίτευξη υψηλών αποδόσεων.

Παράλληλα με το Κάλιο θα πρέπει να χορηγείται και Μαγνήσιο προκείμενου να

προληφθούν ελλείψεις λόγω της ισχυρής λίπανσης με Κάλιο. 5 μονάδες Καλίου

είναι αρκετές για τις παραδοσιακές ποικιλίες ενώ για τις νεότερες αρσενικές

ποικιλίες απαιτούνται 7-8 μονάδες.

Τα λιπάσματα καλό είναι να χορηγούνται με το χάλασμα των σαμαριών

προκείμενου να ελαχιστοποιούνται οι απώλειες στα ελαφρά αμμώδη εδάφη που

προτιμά η καλλιέργεια. Από τα Ιχνοστοιχεία μεγάλη προσοχή θέλει το Βόριο το

οποίο συνήθως είναι ελλειμματικό στα αμμουδερά εδάφη που συνήθως

καλλιεργείται το Σπαράγγι. γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: τον Ιούνιο κάθε έτους γίνεται χάλασμα των

σαμαριών και ακολουθεί ζιζανιοκτονία. Από Ιούλιο μέχρι Σεπτέμβριο γίνονται

σκαλίσματα για την καταστροφή των ζιζανίων. Από τον Οκτώβριο μέχρι το

Νοέμβριο ο καλλιεργητής πρέπει να κόψει, να απομακρύνει κα να κάψει την

υπέργεια βλάστηση του σπαραγγιού.

Το Δεκέμβριο, το χωράφι οργώνεται, ξαναγίνονται τα σαμάρια το οποία

καλύπτονται με πλαστικό.

δ) Πότισμα: Αυξημένες ανάγκες σε νερό παρουσιάζει το Σπαράγγι από τα μέσα

Ιουνίου ως το τέλος Αυγούστου. Κατά την συγκομιδή το φυτό παρουσιάζει

μειωμένη κατανάλωση νερού, όμως οι ελλείψεις αυτή την περίοδο έχουν

δυσμενείς επιπτώσεις στις αποδόσεις. Το πότισμα στην διάρκεια της συγκομιδής,

όταν είναι απαραίτητο, ευνοεί την αύξηση της παραγωγής. ε) Αμειψισπορά- Αγρανάπαυση: Το φυτό απορροφά τόσο πολλά θρεπτικά

συστατικά, που καταλήγει να απογυμνώνει το έδαφος από ιχνοστοιχεία μέσα σε

λίγα χρόνια. Τα χωράφια σπαραγγιών πρέπει να μένουν ακαλλιέργητα για 6-10

χρόνια προκειμένου το έδαφος να αναπληρώσει τα συστατικά του ή να

καλλιεργείται άλλο φυτό.

Συγκομιδή- Απόδοση: το σπαράγγι ωριμάζει όλο τον χειμώνα κάτω από κρύα,

υγρή, σκοτεινή γη. Η συγκομιδή πρέπει να γίνει γρήγορα, κάθε τρεις ημέρες, με

ένα ειδικό μαχαίρι για να βγει το λαχανικό από το έδαφος χωρίς να χαλάσει.

Κόβονται σε βάθος 19-23 cm. Τα άσπρα σπαράγγια κόβονται όταν η κορυφή τους

βγει στο έδαφος, ενώ τα πράσινα πρέπει να περάσουν την επιφάνεια του

εδάφους κατά 22-27cm. Στην αρχή η συγκομιδή γίνεται κάθε τρεις μέρες.

Κατόπιν, όσο και η θερμοκρασία αυξάνεται παράλληλα με τη ηλιοφάνεια,

πρέπει να γίνεται καθημερινά. Εάν οι βλαστοί εκτίθενται για πολύ καιρό στον

ήλιο ή σε στεγνό καιρό, γίνονται ξυλώδεις και ινώδεις.

Η συγκομιδή μπορεί να αρχίσει από το δεύτερο έτος της καλλιέργειας, αλλά για

να μην εξαντληθεί η καλλιέργεια θα πρέπει το δεύτερο έτος να γίνεται για 15-20

μέρες, το τρίτο 30-40 και από το τέταρτο 60-65. Το φυτό μπορεί να δώσει 1 τόνο/

στρ ετησίως

Ασθένειες–Εχθροί-Αντιμετώπιση: η καλλιέργεια σπαραγγιού αντιμετωπίζει

πρόβλημα με τη σκωρίαση. Αντιμετωπίζεται με ράντισμα που γίνεται το

καλοκαίρι με το χάλασμα των σαμαριών.

Page 73: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 73

Page 74: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 74

Εικόνα 42: Σπαράγγι

Page 75: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 75

ΣΤΕΒΙΑ Stevia rebaudiana

Οικ. Asteraceae

Περιγραφή: ετήσιο, ποώδες, πολύκλαδο φυτό.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: δεν είναι απαιτητικό σε λιπάνσεις και νερό.

Καλλιέργεια: πολλαπλασιάζεται εγγενώς και η καλλιέργειά είναι παρόμοια με

αυτή του καπνού. Σε όλες τις χώρες όπου καλλιεργείται σήμερα χρησιμοποιείται

ως ετήσιο φυτό, ύψους 60-120 cm, ανάλογα με το στάδιο κοπής. Η καλλιέργεια

της Στέβια μοιάζει πάρα πολύ με την καπνοκαλλιέργεια τόσο ως προς τις

εδαφοκλιματικές συνθήκες και περίοδο καλλιέργειας (από Μάιο έως

Σεπτέμβριο), όσο και την παραγωγή των φυτών στα σπορεία, τη λίπανση, τις

αποστάσεις φυτείας, απαιτήσεις σε άρδευση (λιγότερες ανάγκες), συλλογή (με

κοπή μία ή δύο φορές λίγο πριν την άνθηση), κ.ά.

Απόδοση: προς το παρόν δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για την απόδοση της

Στέβιας στην Ελλάδα. Ασθένειες–εχθροί-αντιμετώπιση: Από τα μέχρι στιγμής πειράματα φάνηκε ότι,

στην Ελλάδα δεν προσβάλλεται από αρρώστιες και έντομα.

Εικόνα 43: Στέβια

Page 76: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 76

ΣΥΜΦΥΤΟ

Symphytum officinale

Οικ. Borraginaceae

Σύμφυτο το φαρμακευτικό, το οποίο το συναντούμε και με τις ονομασίες

στεκούλι, χονδρούτσικο, πηκτή.

Είναι πολυετής πόα, που φυτρώνει σε υγρά λιβάδια, κοντά σε νερά, σε φράχτες

και στις άκρες των δρόμων. Το ύψος του φτάνει τα 60cm. Το στέλεχός του είναι

πολύκλαδο, ευθύ, τετραγωνικό. Τα φύλλα φύονται κατ΄ αντίθεση και είναι

μακριά, λογχοειδή με έντονη νεύρωση, τραχιά με μικρές ίνες. Τα κατώτερα

φύλλα είναι μεγάλα, ωοειδή και επιμήκη. Τα ανώτερα είναι άμισχα.

Τα άνθη του εμφανίζονται πολλά μαζί, σε μικρά τσαμπιά, έχουν σχήμα μικρής

καμπάνας και χρώμα μοβ, ασπροκίτρινο ή κόκκινο. Το φυτό ανθίζει στις αρχές

του καλοκαιριού.

Η ρίζα του έπειτα από χρόνια γίνεται σκούρα καφέ έως μαύρη εξωτερικά,

υποκίτρινη εσωτερικά και είναι κολλώδης, άοσμη και σαρκώδης. Το μήκος της

φθάνει τα 30 cm.

Οι θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού βρίσκονται στη ρίζα και τα φύλλα. Οι ρίζες

εξάγονται την άνοιξη ή το φθινόπωρο, όταν το επίπεδο της αλλαντοϊνης που

περιέχει το φυτό είναι στο μέγιστο. Τις κόβουμε στη μέση και τις ξηραίνουμε σε

μέτρια θερμοκρασία 40-60 βαθμών 0C.

Εικόνα 44: Σύμφυτο

Page 77: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 77

ΤΙΛΙΟ Tilia europoea

Οικ. Tiliaceae

Στην Ελλάδα φυτρώνουν μόνο 3 είδη Τίλιου, μεμονωμένα στα δάση της Ηπείρου,

Μακεδονίας, Εύβοιας και Πελοποννήσου. Τα είδη αυτά είναι γνωστά με τα

ονόματα Φλαμουριά, Φλαμούρι, Φιλουργιά, Σφεντάμι, Φιλύρα, Φιλούρα, Λίπα,

Τίλια. Εκτός από την Tilia europoea πολύ διαδεδομένη είναι και η Tilia platyphyllos.

Είναι δέντρο διαδομένο σ' ολόκληρη την Ευρώπη. Στη χώρα μας το συναντάμε

παντού. Στην αρχαία Ελλάδα χρησιμοποιούσαν τους καρπούς του για τις

θεραπευτικές τους ιδιότητες. Αναφέρεται από το Διοσκουρίδη και τον Πλίνιο. Είναι ψηλό, φυλλοβόλο δέντρο. Το ύψος της φτάνει τα 15-40 m. Τα φύλλα της

είναι πλατιά, μεγάλα σε σχήμα καρδιάς. Τα άνθη της έχουν χρώμα λευκοκίτρινο

και πολύ ευχάριστο άρωμα. Για αυτούς τους λόγους καλλιεργείται σαν

διακοσμητικό φυτό στους κήπους, τα πάρκα και τις δεντροστοιχίες. Το ξύλο της

είναι μαλακό, παρουσιάζει ομοιογένεια και χρησιμοποιείται στην ξυλογλυπτική.

Ζει περίπου 200 χρόνια. Προσαρμόζεται εύκολα κι έτσι φυτρώνει στα πιο

διαφορετικά εδάφη. Πολλαπλασιάζεται εύκολα με σπέρματα.

Η συλλογή γίνεται κατά την περίοδο της άνθισης (Ιούνιος-Ιούλιος), όπου

συλλέγονται τα άνθη και τα τρυφερά φύλλα στις κορυφές των βλαστών.

Ξηραίνεται σε χαμηλή θερμοκρασία.

Εικόνα 45: Τίλιο

Page 78: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 78

ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ (ΡΟΔΗ) Η ΔΑΜΑΣΚΗΝΗ Rosa damascene

Οικ. Rosaceae

Περιγραφή: τα σπουδαιότερα είδη, που αυτοφύονται στη χώρα μας είναι: R.

sempervirens., R. Canina, R. Pendulina, R. arvensis και R. horrida. Στην Ελλάδα, για

παραγωγή ροδελαίου καλλιεργούνται κυρίως τα R. damascene, R. centifolia και R.

Indica. Η R. damascene είναι πολυετής, φυλλοβόλος θάμνος, ύψους έως 1,5μ, με

πολλούς ορθόκλαδους βλαστούς, πάχους περίπου 1εκ., που φέρουν πυκνά

ανισομεγέθη αγκάθια. Τα φύλλα της, μήκους από 3-5εκ, είναι σύνθετα με 7

φυλλάρια. Είναι ωοειδή, πριονωτά, με την επάνω επιφάνεια σε σκούρο πράσινο

χρώμα, ενώ την κάτω σε ανοιχτό. Ο κολεός του μίσχου είναι πεπλατυσμένος και

φέρει στις δυο πλευρές στενά φυλλάρια, πλευρικά συνδεδεμένα με αυτόν σε

μήκος περίπου 2εκ. Τα άνθη έχουν ευχάριστο άρωμα, με 30 πέταλα χρώματος

ροζ-κόκκινο. Ανθίζει Απρίλη με Μάιο και η ανθοφορία διαρκεί περίπου 1 μήνα.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: φυτό της εύκρατης ζώνης. Αναπτύσσεται

καλύτερα σε θερμοκρασίες ημέρας 17-240C. Προτιμά τα εδάφη μέσης σύστασης

με pH6,5-7,5.

Πολλαπλασιασμός: κυρίως αγενώς, με μοσχεύματα και παραφυάδες. Τα

μοσχεύματα, μήκους περίπου 20εκ, παίρνονται από μονοετείς ή διετείς βλαστούς

παλαιών φυτειών, όταν πέσουν τα φύλλα. Τοποθετούνται κατά τα 2/3 του

μήκους τους σε κατάλληλο υπόστρωμα, αφήνοντας ακάλυπτους 1-2 οφθαλμούς.

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ορμόνη ριζοβολίας για ξυλώδη μοσχεύματα. Οι

καλύτερες συνθήκες ρζοβολίας είναι μια μέση θερμοκρασία περιβάλλοντος 8-

120C, μέτριος φωτισμός και υγρό υπόστρωμα. Θετικά επιδρά η υδρονέφωση. Εγκατάσταση φυτείας: σε περιοχές με βαρύ χειμώνα η εγκατάσταση γίνεται

αρχές Νοεμβρίου ή αρχές Μαρτίου. Σε περιοχές με ήπιο χειμώνα η φθινοπωρινή

φύτευση μπορεί να γίνει μέχρι Δεκέμβριο και η ανοξιάτικη το Φεβρουάριο. Οι

αποστάσεις φύτευσης 1,5μ μεταξύ των γραμμών και 1-1,2 επί των γραμμών

Καλλιεργητικές φροντίδες α) Προετοιμασία αγρού: βαθύ όργωμα (έως 35εκ) και ένα τουλάχιστον πέρασμα

με καλλιεργητή. Τα έρριζα μοσχεύματα ή οι παραφυάδες φυτεύονται σε λάκκους

διαμέτρου 15-20εκ και βάθους 20εκ περίπου.

β) Ζιζανιοκτονία: γίνεται είτε με μηχανικά μέσα είτε με ζιζανιοκτόνα.

γ)κλάδευση: τα δυο πρώτα χρόνια αφαιρούνται μόνο τα ξερά κλαδιά. Από το 3ο

χρόνο αρχίζει το κλαάδευμα μόρφωσης.

Η διάρκεια ζωής της φυτείας μπορεί να φτάσει τα 30 χρόνια.

Συγκομιδή: τα άνθη συγκομίζονται στο στάδιο, που είναι μισοανοιγμένα ή

τελείως ανοιγμένα αλλά δεν έχουν φανεί οι στήμονες.

Απόδοση: φτάνει σε πλήρη απόδοση το 4ο χρόνο της ζωής της και η παραγωγή

μπορεί να είναι 400κιλά/στρ. Για την παραγωγή 1λίτρου ροδέλαιου απαιτούνται

3-5τόν ροδοπέταλα. Ασθένειες–εχθροί-αντιμετώπιση: τα κυριότερα προβλήματα είναι το ωίδιο και η

σκωρίαση. Επίσης προσβάλλεται από αφίδες και τετράνυχο. Είναι πιο ανθεκτική

από τις καλλιεργούμενες.

Page 79: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 79

Εικόνα 46: Rosa damascene

Page 80: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 80

ΤΣΑΪ Camellia sinensis

Οικ. Theaceae

Η ονομασία και η προέλευση του τσάι είναι κινέζικη. Το ανακάλυψε ο

αυτοκράτορας Σεν Νουνγκ το 2737 π.Χ. κατά την διάρκεια ενός ταξιδιού στην

αυτοκρατορία του. Την ώρα που έβραζε νερό, ένα ρεύμα παρέσυρε φύλλα από

κάποιο γειτονικό θάμνο και αυτά κατέληξαν στο ξεσκέπαστο τσουκάλι. Πριν

προλάβει κανείς να αντιδράσει, τα φύλλα άρχισαν να βράζουν και να

χρωματίζουν το νερό. Ο Σεν Νουνγκ μύρισε το γλυκό άρωμα και δοκίμασε το

πρώτο τσάι

Περιγραφή: Η Camellia sinensis είναι αειθαλές φυτό, με λευκά άνθη, που

ευδοκιμεί σε ημιτροπικά κλίματα. Φτάνει μέχρι και τα 10 μέτρα ύψος και μπορεί

να παράγει τσάι μέχρι και 100 χρόνια.

Τέσσερις είναι οι βασικές μορφές τσαγιού: το μαύρο τσάι, το πράσινο τσάι, το

Oolong και το λευκό. Τα είδη του τσαγιού διαφοροποιούνται ανάλογα με τον

τρόπο και το χρόνο συλλογή τους, το χρόνο ξήρανσης, τη διάρκεια της ζύμωσης

και της ιδιαίτερης επεξεργασίας που έχει υποστεί το κάθε ένα.

Εικόνα 47: Τσάι

Page 81: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 81

ΤΣΑΙ ΤΟΥ ΒΟΥΝΟΥ Sideritis sp.

Οικ. Lamiaceae Περιγραφή: είναι πολυετής πόα. Είναι το πιο πολυμορφικό από όλα τα είδη. Ο

βλαστός είναι πλαγιόκλαδος, λεπτός, χνοώδης. Τα φύλλα είναι σταχτοπράσινα,

σχήματος ωοειδούς, με οξύληκτο άκρο και καλύπτονται με πυκνό χνούδι και στις

δυο επιφάνειες. Την άνοιξη εκπτύσσει ορθόκλαδα ανθοφόρα στελέχη, τα οποία

είναι και το εμπορικό τμήμα του φυτού. Στις καλλιέργειες οι ανθοφόροι άξονες

ξεπερνούν τα 50 cm ύψος, ενώ σε αυτοφυείς δεν ξεπερνά τα 40 cm. Ανθίζει το

καλοκαίρι (Ιούλιο) ανάλογα με το υψόμετρο.

Ο σπόρος είναι σφαιρικός, χρώματος καφέ και 500-600 σπόροι ζυγίζουν 1g.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: αυτοφύεται σε υψόμετρα πάνω από 900m.

Δεν επηρεάζεται από τις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα. Η ανάπτυξή του

αρχίζει πολύ νωρίς την άνοιξη, επωφελούμενο από την υγρασία του εδάφους.

Αναπτύσσεται σε ποικιλία εδαφών και σε μεγάλο εύρος pH (6-8). Έχει ελάχιστες

απαιτήσεις σε θρεπτικά στοιχεία και αντέχει στην έλλειψη νερού.

Πολλαπλασιασμός: ο σπόρος σπέρνεται το καλοκαίρι σε ανοικτά σπορεία. Για

κάθε στρέμμα φυτείας απαιτούνται 5-6m2 σπορείου και για κάθε 1m2

απαιτούνται 5g σπόρου. Επίσης πολλαπλασιάζεται και με παραφυάδες, που

προέρχονται από τους πλευρικούς εξωτερικούς βλαστούς του φυτού. Εγκατάσταση φυτείας: τα σπορόφυτα και οι παραφυάδες φυτεύονται στο

χωράφι το φθινόπωρο. Σε κανονική απόδοση φθάνει η φυτεία το δεύτερο

καλοκαίρι. Οι αποστάσεις φύτευσης μεταξύ των γραμμών είναι 60-70 cm και

πάνω στις γραμμές 30-40cm. Η πυκνότητα είναι περίπου 4000-5000φυτά/στρ.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: δεν απαιτείται ιδιαίτερη

φροντίδα. Είναι αρκετό ένα όργωμα και ένα δισκοσβάρνισμα πριν την

εγκατάσταση. Όταν η εγκατάσταση γίνεται σε επικλινή εδάφη μεγάλου

υψομέτρου, όπου δεν αναπτύσσονται ζιζάνια, η κατεργασία του εδάφους

περιορίζεται στις ισοϋψείς, που θα φυτευτούν τα νεαρά φυτά.

β) Λίπανση: οι χημικές λιπάνσεις με 5 μονάδες Ν, Ρ, Κ σε μια ή πολλές δόσεις

αρχίζει από το τέλος Ιανουαρίου. Πρακτικά προστίθενται 20 Kg φωσφορικής

αμμωνίας.

γ) Ζιζανιοκτονία: συνιστάται σκάλισμα ή καλύτερα εδαφοκάλυψη μόνο το 1ο και

το 2ο έτος της φυτείας.

Συγκομιδή- Απόδοση: γίνεται στο στάδιο της πλήρους άνθισης, όταν τα

ανθοφόρα στελέχη αρχίζουν να ξυλοποιούνται. Ακολουθεί ξήρανση υπό σκιά ή

σε ξηραντήριο. Η απόδοση φθάνει 100-150 Kg/στρ.

Ασθένειες –εχθροί-αντιμετώπιση: όταν αναπτύσσεται σε υψόμετρο πάνω από

800 m δεν αντιμετωπίζει προβλήματα από εχθρούς. Επειδή όμως καλλιεργείται

και χαμηλότερα, υποφέρει από ορισμένα έντομα, που αντιμετωπίζονται με

βιολογικά φυτοπροστατευτικά προϊόντα.

Page 82: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 82

Εικόνα 48: Τσάι του βουνού

Page 83: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 83

ΤΣΟΥΚΝΙΔΑ Urtica dioica

Οικ. Urticaceae Είναι φυτό πολυετές, ποώδες, ύψους μέχρι 1 μ. Στο γένος αυτό περιλαμβάνονται

περίπου 40 είδη. Ο βλαστός είναι όρθιος, ισχυρός, τετραγωνικός, πολύκλαδος,

χνουδωτός.

Τα φύλλα είναι έλλοβα, τριχωτά, σκουροπρόσινα, τα ανώτερα λογχοειδή και το

κατώτερα ωοειδή, με μεγάλο τετραγωνικό μίσχο. Από τον μίσχο μπορούν να

παρθούν ίνες για ύφανση. Όλο το φυτό είναι τριχωτό. Οι τρίχες περιέχουν

ουσίες, που απελευθερώνονται με την αφή και προκαλούν ένα αίσθημα

καψίματος στο δέρμα. Το πιο δηλητηριώδες είδος τσουκνίδας είναι γνωστό με

την ονομασία «φύλλο του διαβόλου» και βρίσκεται στη νήσο Τιμόρ.

Τα άνθη εμφανίζονται την άνοιξη, είναι μικρά, άοσμα, βρίσκονται σε

μασχαλιαίους σπονδύλους και είναι χρώματος ασπροκόκκινου ή

πρασινοκίτρινου. Τα αρσενικά άνθη βρίσκονται σε ξεχωριστά φυτά από τα

θηλυκά. Υπάρχουν αρκετά είδη και ποικιλίες τσουκνίδας.

Η άνθηση αρχίζει τον Ιούνιο και διαρκεί μέχρι και τον Σεπτέμβριο. Μαζεύεται

όλο το φυτό, την άνοιξη, πριν από την άνθηση.

Εικόνα 49: Τσουκνίδα

Page 84: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 84

ΎΣΣΩΠΟΣ Hyssopus officinalis L.

Οικ. Lamiaceae Περιγραφή: είναι θάμνος πολύκλαδος, ύψους μέχρι 70cm. Οι βλαστοί του έχουν

τετραγωνική διατομή και παραμένουν πράσινοι και λείοι ακόμη και όταν

ξυλοποιηθούν. Τα φύλλα του είναι άμισχα, φύονται κατ΄ αντίθεση, επιμήκη,

μήκους 3-4cm, με λεία χείλη, που το καθένα φέρει στη βάση του άλλα δυο

παράφυλλα ιδίου σχήματος. Τα άνθη εκφύονται κατά σπονδύλους στα επάνω

γόνατα των βλαστών. Σε μερικές ποικιλίες παρατηρείται το φαινόμενο, στο ίδιο

φυτό άλλοι βλαστοί να φέρουν άνθη μπλε και άλλοι βλαστοί ροζ. Η άνθιση σε

όλους τους βλαστούς συμβαίνει τέλος Μαΐου με αρχές Ιουνίου, ενώ μεμονωμένοι

βλαστοί ανθίζουν σχεδόν όλο το χρόνο.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: ευδοκιμεί και σε θερμά και σε ψυχρά

κλίματα. Αναπτύσσεται καλά σε πεδινά εδάφη αλλά και σε υψόμετρα μέχρι

400m. Προτιμά συνθήκες πλήρους ηλιοφάνειας και εδάφη που έχουν καλή

στράγγιση με pH 6,7. Μπορεί να καλλιεργηθεί σε ποτιστικά αλλά και ξηρικά

χωράφια που έχουν τουλάχιστον 550 mm βροχής με καλή κατανομή (το 30 % την

άνοιξη και το 20% το καλοκαίρι).

Πολλαπλασιασμός: πολλαπλασιάζεται με σπόρο, παραφυάδες και

μοσχεύματα. Ο σπόρος του έχει μέτριο μέγεθος (700 σπόροι/g).

Εγκατάσταση φυτείας: η εγκατάσταση της καλλιέργειας μπορεί να γίνει το

φθινόπωρο ή καλύτερα νωρίς την άνοιξη. Οι αποστάσεις φύτευσης είναι 70-

80cm μεταξύ των γραμμών και 30-40cm επί των γραμμών.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: απαιτείται φθινοπωρινό

όργωμα σε βάθος 22-24cm, εφαρμογή καλλιεργητή μέχρι και ένα μήνα πριν τη

σπορά και φρεζάρισμα λίγο πριν τη σπορά.

β) Λίπανση: γίνονται λιπάνσεις με 5-6 μονάδες Ν, Ρ, και Κ σε ποτιστικές

καλλιέργειες μόνο. Σε βιολογική καλλιέργεια δίνεται μόνο οργανικό λίπασμα.

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: γίνεται με σκαλίσματα. Εδαφοκάλυψη συνιστάται

για τα πρώτα δυο χρόνια μόνο. Τα επόμενα χρόνια τα φυτά καλύπτουν την

επιφάνεια του χωραφιού και τα ζιζάνια δεν βρίσκουν χώρο να αναπτυχθούν.

δ) Πότισμα: τα αρδευόμενα χωράφια αποδίδουν πολύ περισσότερο από τα

ξηρικά. Εάν το χωράφι δέχεται τουλάχιστον 550 mm το χρόνο, κατανεμημένη

30% την άνοιξη και 20% το καλοκαίρι μπορεί να καλλιεργηθεί και σε ξηρικά

χωράφια με καλές αποδόσεις.

Συγκομιδή- Απόδοση: καλλιεργείται για το υπέργειο μέρος του από το οποίο

λαμβάνεται αιθέριο έλαιο. Η πλέον κατάλληλη εποχή συγκομιδής θεωρείται

αυτή της άνθισης, από Μάιο μέχρι Σεπτέμβριο. Από ένα στρέμμα αρδευόμενης

καλλιέργειας συγκομίζονται μέχρι και τρεις τόνοι νωπής βιομάζας, σε δυο

συγκομιδές. Η φυτεία έχει παραγωγικό χρόνο ζωής 6-7 χρόνια.

Εχθροί –Ασθένειες: οι μόνες προσβολές, που έχουν παρατηρηθεί, είναι

σηψιρριζίες από μύκητες εδάφους.

Page 85: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 85

Εικόνα 50: Ύσσωπος

Page 86: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 86

ΦΑΣΚΟΜΗΛΟ Salvia officinalis

Οικ. Lamiaceae Περιγραφή: είναι μικρός, πολυετής, αειθαλής θάμνος, ύψους μέχρι 70 cm. Ο

βλαστός του είναι πολύκλαδος, τετραγωνικός, χνουδωτός. Τα φύλλα του είναι

αντίθετα, με χνούδι στο κάτω μέρος, χρώματος αργυρο-τεφρού, μήκους 5-8 cm,

με κοντό μίσχο, επιμήκη, που καταλήγουν σε οξεία γωνία, με νευρώσεις πυκνά

διακλαδισμένες βαθιά στο έλασμα. Τα άνθη φύονται κατά σπονδύλους, έχουν

μήκος 1,5-2 cm, χρώμα ιώδες, που άλλες φορές υπερισχύει το μπλε και άλλες το

κόκκινο. Ανθίζει από Απρίλιο έως το πρώτο δεκαήμερο του Μαΐου.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: ευδοκιμεί σε πολλά κλίματα και σε υψόμετρα

από 0-1500m. Αντέχει και σε χαμηλές αλλά και σε υψηλές θερμοκρασίες.

Αναπτύσσεται σε συνθήκες πλήρους ηλιοφάνειας. Προτιμά εδάφη μέτριας

γονιμότητας, με καλή στράγγιση, pH ουδέτερο έως ελαφρά όξινο.

Πολλαπλασιασμός: ο σπόρος είναι αρκετά μεγάλος (150-200 σπόροι/g). Τα

σπορεία ετοιμάζονται το 1ο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου. Για κάθε m2

σπορείου χρειάζονται 25-30g σπόρου και για 1 στρ φυτείας 4 m2 σπορείου. Σε

γραμμική σπορά κατευθείαν στο χωράφι απαιτούνται 40-50 g σπόρου/στρ.

Πολλαπλασιάζεται και με μοσχεύματα, που κόβονται τέλος Ιουλίου, σε

περίπτωση φθινοπωρινής φύτευσης ή τέλος φθινοπώρου σε περίπτωση

ανοιξιάτικης φύτευσης. Επίσης πολλαπλασιάζεται και με παραφυάδες που

λαμβάνονται από παλιές φυτείες.

Εγκατάσταση φυτείας: οι αποστάσεις φύτευσης μεταξύ των γραμμών είναι 80-

90cm και πάνω στις γραμμές 60-70cm. Η πυκνότητα είναι περίπου 1700-

2200φυτά/στρ.

Καλλιεργητικές φροντίδες: α) Προετοιμασία αγρού: δεν απαιτείται ιδιαίτερη

φροντίδα. Είναι αρκετό ένα όργωμα και ένα δισκοσβάρνισμα πριν την

εγκατάσταση. Όταν η εγκατάσταση γίνεται σε επικλινή εδάφη μεγάλου

υψομέτρου, η κατεργασία του εδάφους περιορίζεται στις ισοϋψείς, που θα

φυτευτούν τα νεαρά φυτά.

β) Λίπανση: οι ανάγκες του μπορούν να καλυφθούν από λίγη οργανική λίπανση.

γ) Ζιζανιοκτονία: συνιστάται σκάλισμα ή ζιζανιοκτονία

δ) Πότισμα: μόνο σε περιόδους μεγάλης ξηρασίας απαιτεί πότισμα

Συγκομιδή- Απόδοση: η συγκομιδή του αυτοφυούς γίνεται στο στάδιο της

άνθισης. Το καλλιεργούμενο, τον 1ο χρόνο συγκομίζεται μια φορά, ενώ τα

επόμενα χρόνια 2-3 φορές. Η 1η συγκομιδή γίνεται στο στάδιο της πλήρους

ανθοφορίας και χρησιμοποιείται για αιθέριο έλαιο και η 2η για ξηρή δρόγη.

Η απόδοση σε ξηρή δρόγη, με 2 συγκομιδές σε 1 χρονιά, από φυτεία 2 ετών

μπορεί να φτάσει τα 700Kg/στρ. Η παραγωγική ζωή φτάνει μέχρι και 15 χρόνια.

Ασθένειες–εχθροί-αντιμετώπιση: σε περίπτωση αυξημένης υγρασίας μπορεί να

υπάρξουν προσβολές από μύκητες και έντομα στο υπέργειο μέρος και

σηψιριζίες. Τα έντομα και τα ακάρεα εξαφανίζονται από τους φυσικούς τους

εχθρούς.

Page 87: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 87

Εικόνα 51: Φασκόμηλο

Page 88: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 88

ΦΛΗΣΚΟΥΝΙ Mentha pulegium

Οικ. Lamiaceae Περιγραφή: είναι πολυετής πόα. Στην αρχή της άνοιξης οι βλαστοί έρπουν και

από κάθε γόνατο, που ακουμπά στο έδαφος εκπτύσσονται ρίζες. Περίπου στο

τέλος Μαΐου εκπτύσσει ανθοφόρα στελέχη ύψους 30-40εκ, το οποία είναι

τετραγωνικής τομής, με χνούδι. Τα φύλλα του έχουν χρώμα ανοιχτό πράσινο,

είναι ωοειδή, λεία στην περιφέρεια. Εκφύονται κατ΄ αντίθεση, σχηματίζοντας

σταυρό με το επόμενο ζεύγος. Οι ταξιανθίες μοιάζουν με αυτές της μέντας και

στο χρώμα και στο μέγεθος.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: Ευδοκιμεί σε ποικιλία κλιμάτων και εδαφών.

Ως καταλληλότερες θεωρούνται οι περιοχές με εύκρατο κλίμα και κυρίως

δροσερό καλοκαίρι. Άριστη θερμοκρασία ανάπτυξης είναι οι 17 0C και όταν

αρδεύεται τακτικά αντέχει και σε υψηλές θερμοκρασίες καλοκαιριού.

Όμως από τη στιγμή της έκπτυξης του ανθοφόρου στελέχους και μετά, αντέχει

στην έλλειψη νερού. Δεν είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό στις παγωνιές του χειμώνα. Πολλαπλασιασμός: κυρίως εγγενώς. Η σπορά μπορεί να γίνει σε ανοικτά

σπορεία το Φεβρουάριο. Απαιτούνται 10τ.μ. σπορείου/στρ και 2γρ σπόρου/τμ. Ο

σπόρος είναι πολύ μικρός (12000/γρ). Σε θερμοκρασίες 15-200C φυτρώνει σε 10

περίπου μέρες. Δέκα ημέρες μετά το φύτρωμα, τα νεαρά φυτάρια μπορούν να

μεταφυτευθούν σε γλαστράκια-δίσκους. Μπορεί να πολλαπλασιαστεί και αγενώς, με χλωρά μοσχεύματα και με διαίρεση

φυτών. Διαιρείται πριν την ανθοφορία σε μέρη βλαστών που φέρουν ρίζες.

Εγκατάσταση φυτείας: μπορεί να γίνει από τον Απρίλιο έως τα μέσα Μαϊου. Οι αποστάσεις των φυτών μεταξύ των γραμμών είναι 60εκ και πάνω στη γραμμή

20εκ. Εφόσον τα φυτά ποτίζονται και βοτανίζονται ικανοποιητικά, οι έρποντες

βλαστοί θα έχουν καλύψει το χωράφι μέσα σε 2,5 μήνες και θα αρχίσει η

εκπτυξη των ανθοφόρων βλαστών.

Καλλιεργητικές φροντίδες α) Προετοιμασία αγρού

β) Λίπανση: Καλά αποτελέσματα έχει και η οργανική λίπανση.

γ) Πότισμα: η καλλιέργεια πρέπει να ποτίζεται τακτικά.

δ) Ζιζανιοκτονία: γίνεται είτε με σκάλισμα και βοτάνισμα.

Συγκομιδή: καλλιεργείται κυρίως για τη δρόγη του. Για καλής ποιότητας δρόγη

πρέπει να συγκομίζονται οι έρποντες βλαστοί και τα ανθοφόρα στελέχη στην

έναρξη της άνθησης.

Απόδοση: η απόδοση σε νωπούς βλαστούς με τα ανθοφόρα στελέχη μπορεί να

φτάσει μέχρι 700κιλά/στρ και η απόδοση σε αιθέριο έλαιο σε 2λίτρα/στρ. Ασθένειες–εχθροί-αντιμετώπιση: αντιμετωπίζει προβλήματα κυρίως από

μύκητες και ιδιαίτερα σηψιρριζίες. Στις περιπτώσεις αυτές η καλύτερη

αντιμετώπιση είναι το ξερίζωμα και κάψιμο των φυτών. Δεν αναφέρονται

προσβολές από έντομα. Στο έδαφος, που καλλιεργήθηκε φλησκούνι, δεν πρέπει

να καλλιεργηθεί μέντα ή δυόσμος για τα επόμενα 6 χρόνια.

Page 89: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 89

Εικόνα 52: Φλησκούνι

Page 90: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 90

ΦΡΑΟΥΛΑ Fragaria vesca

Οικ Rosaceae

Περιγραφή: είναι πολυετές, συνήθως έρπον αλλά και αναρριχώμενο, ποώδες

φυτό, αν και η εντατική καλλιέργεια το έχει πια μετατρέψει σε μονοετές.

Υπάρχει άγρια και ήμερη, με τον καρπό της πρώτης να είναι πιο μικρός,

αρωματικός και γλυκός. Τα φύλλα της είναι τριχωτά, σύνθετα, που

αποτελούνται από 3 φυλλάρια με πριονωτή περιφέρεια. Τα άνθη της είναι

λευκά, μονογενή ή και ερμαφρόδιτα και φύονται σε μικρές ταξιανθίες που

ξεκινούν από τις μασχάλες των φύλλων. Όσο ο χρόνος περνάει οι ρίζες του

φυτού γίνονται ξυλώδεις και αναπτύσσονται παραφυάδες, που ριζώνουν

αναπτύσσοντας νέα φυτά. Ο καρπός της φράουλας είναι σύνθετος και

αποτελείται από μια ανθοδόχη που έχει στην επιφάνεια της πολλά μικρά σπόρια

(Οι πραγματικοί καρποί είναι αυτοί οι μικροί κίτρινοι κόκκοι που υπάρχουν κατά

δεκάδες στην επιφάνεια της φράουλας).

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: η φράουλα αντέχει στις χειμερινές χαμηλές

θερμοκρασίες, όμως μία απότομη αλλαγή θερμοκρασίας ή ένας παγετός την

άνοιξη μπορεί να τη βλάψει.

Όταν το ψύχος το χειμώνα είναι μεγάλο τότε οι φράουλες καλύπτονται για να

προστατευτούν. Για το λόγο αυτό γίνονται και καλλιέργειες σε θερμοκήπια.

Πολλές βροχές επίσης μπορούν να προκαλέσουν σάπισμα των καρπών. Τη

βλάπτει η ξηρασία ενώ το πότισμα είναι καλλίτερα να γίνεται με ράντισμα όλου

του φυτού ή με τεχνητή βροχή. Η φράουλα μπορεί να προσαρμοστεί σε όλα τα είδη εδάφους. Δεν χρειάζεται

σχεδόν καθόλου λίπασμα.

Καλλιέργεια: ο πολλαπλασιασμός της γίνεται με παραφυάδες. Τα φυτά

φυτεύονται το φθινόπωρο έτσι, ώστε να υπάρχει παραγωγή τον επόμενο χρόνο.

Ένα στρέμμα μπορεί να χωρέσει 5000 περίπου φράουλες. Οι μεγαλύτερες

ανάγκες παραγωγής που οδήγησαν στην εντατικοποίηση της καλλιέργειας,

προέτρεψαν τους καλλιεργητές να μετατρέψουν τις φράουλες σε μονοετή φυτά

έτσι ώστε, σε ένα στρέμμα να φυτεύονται μέχρι 25000 φυτά.

Το φυτό ανθίζει την άνοιξη και οι καρποί της ωριμάζουν από τέλος της άνοιξης

ως το καλοκαίρι. Ωστόσο, υπάρχουν ποικιλίες που δίνουν καρπούς όλο το χρόνο.

Επειδή οι φράουλες είναι ευαίσθητες συνηθίζεται η καλλιέργεια τους να γίνεται

όσο το δυνατόν πιο κοντά στα κέντρα γενικής εμπορίας και κατανάλωσης. Η

συγκομιδή γίνεται μόλις οι φράουλες αποκτήσουν κόκκινο χρώμα.

Page 91: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 91

Εικόνα 53: Φράουλα

Page 92: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 92

ΧΑΜΟΜΗΛΙ Matricaria Chamomilla L.

Οικ. Asteraceae

Περιγραφή: είναι ετήσια πόα, ύψους 20-60cm, με βλαστό πολύκλαδο, όρθιο και

φύλλα πτεροειδή. Όταν υπάρχει ελεύθερος χώρος γύρω από το φυτό δημιουργεί

πολλές διακλαδώσεις που αρχίζουν από τη βάση του. Τα άνθη του έχουν

διάμετρο 10-17 mm και εκφύονται στην κορυφή κάθε βλαστού. Τα πέταλά του

είναι λευκά και το κέντρο του κίτρινο. Ανθίζει από Απρίλη μέχρι αρχές Ιουνίου.

Εκτός από το αυτοφυές χαμομήλι υπάρχουν και βελτιωμένες καλλιεργούμενες

ποικιλίες. Αυτές συνήθως έχουν πιο μεγάλο λουλούδι και διακρίνονται από τη

σύσταση του αιθερίου ελαίου.

Απαιτήσεις σε κλίμα και έδαφος: προτιμά περιοχές με ήπιο κλίμα, μέτριο φως,

έδαφος μέτριας γονιμότητας και ουδέτερης οξύτητας. Το χειμώνα είναι πράσινο

και με τις πρώτες ζέστες της Άνοιξης εκπτύσσει ορθόκλαδα στελέχη στο άκρο

των οποίων φέρονται τα άνθη.

Πολλαπλασιασμός: το χαμομήλι πολλαπλασιάζεται με σπόρο. Η σπορά μπορεί

να γίνει από τα μέσα Οκτωβρίου μέχρι αρχές Μαρτίου. Η φθινοπωρινή σπορά

έχει καλύτερη απόδοση. Μετά τη πρώτη συγκομιδή επειδή κάποια άνθη

(κεφαλίδες) πέφτουν στο έδαφος, το χαμομήλι μπορεί να ξαναφυτρώσει στο ίδιο

χωράφι, χωρίς ιδιαίτερη φροντίδα και μεγαλύτερες αποδόσεις τη δεύτερη χρονιά.

Αυτό επιτυγχάνεται πιο εύκολα σε χωράφια γόνιμα και χωρίς ζιζάνια. Σε

περίπτωση που υπάρχουν ζιζάνια γίνεται βοτάνισμα.

Ο σπόρος είναι πολύ λεπτός, 9000 σπόροι/g και απαιτούνται 350-500 g

σπόρου/στρ , τα οποία για να σπαρθούν αναμειγνύονται με 30Kg άμμο. Η σπορά

μπορεί να γίνει είτε με σπαρτικές μηχανές, είτε με το χέρι.

Καλλιεργητικές φροντίδες α) Προετοιμασία αγρού: όπως και στη ρίγανη

β) Λίπανση: αν το χωράφι έχει οργανική ουσία 1,5-2% δεν απαιτείται λίπανση.

γ) Καταπολέμηση ζιζανίων: για την αντιμετώπισή τους μπορεί να γίνεται

εναλλαγή καλλιεργειών που δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη ζιζανίων, όπως πχ

δημητριακών. Επίσης πρέπει να γίνεται και ένα βοτάνισμα το Φεβρουάριο. Στις

συμβατικές καλλιέργειες γίνεται χημική ζιζανιοκτονία. Αν πρόκειται τα φυτά να

χρησιμοποιηθούν για θεραπευτική χρήση τα χημικά αυτά απαγορεύονται.

δ) Πότισμα: χρειάζεται μόνο αμέσως μετά τη σπορά, με τεχνητή βροχή.

Συγκομιδή- Απόδοση: η συγκομιδή γίνεται με την ολοκλήρωση της άνθισης, το

Μάιο, με εργαλεία ή μηχανές. Τα εργαλεία είναι τσουγκράνες χτένες και τα

χρησιμοποιούν οι συλλέκτες αυτοφυούς χαμομηλιού. Το καλλιεργούμενο

συλλέγεται συνήθως με μηχανές. Η συγκομιδή δεν πρέπει να γίνεται πολύ πρωί,

ακολουθεί ξήρανση σε ξηραντήρια ή υπό σκιά, πάνω σε δικτυωτά πλαίσια. Τα χλωρά άνθη φτάνουν κατά μέσο όρο τα 300-400 Kg/στρ. Ασθένειες –εχθροί: συνήθως δεν υπάρχουν προσβολές.

Page 93: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 81

Εικόνα 54: Χαμομήλι

Page 94: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 82

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Baher, F. Z., M. Mirza, M. Ghorbanli & M. B. Rezaii 2002. The influence of water stress

on plant height, herbal and essential oil yield and composition in Satureja hortensis L.

Flavour Fragr. 17:275-277

Baranauskien R., P. R. Venskutonis, P. Viskelis & E. Dambrauskien 2003. Ifluence of

nitrogen fertilizers on the yield and composition of Thyme (Thymus vulgaris). J. Agric.

Food Chem., 51(26): 7751-7758.

Karamanos, A.J. 1992. Cultivation of selected aromatic and medicinal plants. In:

Identification, Preservation, Adaptation and Cultivation of Selected Aromatic and

Medicinal Plants Suitable for Marginal Lands of the Mediterranean Region (Progress

Report of the EEC CAMAR-Programme No 8001-CT91-0104, August 1991-January

1992), Mediterranean Agronomic Institute of Chania, pp. 2-3.

Kokkini, S. 1997. Taxonomy, diversity and distribution of Origanum species. In: In:

Procceedings of the IPGRI International Workshop on Oregano (8-12 May 1996,

Valenzano, Bari), (ed: Padulosi S), pp: 2-12, IPGRI, Rome.

Kokkini, S., R. Karousou & D. Vokou 1994. Pattern of geographic variation of Origanum

vulgare trichomes and essential oil content in Greece. Biochem. Syst. Ecol. 22: 517-

528.

Kuris, A., A. Altman & E. Putievsky 1980. Rooting and initial establishment of stem

cuttings of oregano, peppermint and balm. Hort. Sci. 13 : 53-59.

Putievsky, E. & U. Ravid 1982. Variations in yield parameters in a wild population of

Origanum vulgare L. In Aromatic Plants : Basic and Applied Aspects ( eds. N. Margaris,

A. Koedam, D. Vokou), p. 237-248, Martinous Nijhoff Publishers, The Hague, Boston,

London.

Putievsky, E., N. Dudai & U. Ravid 1996. Cultivation, selection and conservation of

oregano species in Israel. In: Proceedings of the IPGRI International Workshop on

Oregano, p. 103-110, CIHEAM (Valenzano, Italy).

Spada, P. & P. Perrino 1997. Conservation of oregano species in national and international

collections: an assessment. In: Procceedings of the IPGRI International Workshop on

Oregano (8-12 May 1996, Valenzano, Bari), (ed: Padulosi S), pp: 14-23, IPGRI, Rome.

Thanos, A. C., C.C. Kadis & F. Skarou 1995. Ecophysiology of germination in the aromatic

plants thyme, savory and oregano (Labiatae). Seed Sci. Res.. 5: 161-170.

Thanos, A. C., C.C. Kadis & F. Skarou 1995. Ecophysiology of germination in the aromatic

plants thyme, savory and oregano (Labiatae). Seed Sci. Res.. 5 : 161-170.

Tutin, T. G., V. H. Heywood, N. A. Burges, D. M. Moore, D. H. Valentine, S.M. Walters & D.A. Webb. 1972. Flora Europaea, vol. 3, Cambridge University Press.

Badi, N. H., D. Yazdani, S. M. Ali & F. Nazari 2004. Effects of spacing and harvesting time

on herbage yield and quality/quantity of oil in thyme, Thymus vulgaris L. Industrial

Crops and Products. 19: 231-236

Khazaie, H. R., F. Nadjafi, M. Bannayan 2008. Effect of irrigation frequency and planting

density on herbage biomass and oil production on thyme (Thymus vulgaris) and

hyssop (Hyssopus officinalis). Industrial Crops and Products27: 315-321

Misra, A., N.K.Srivastava 2000. Influence of water stress on Japanese mint. Journal of

Herbs, Spices and Medicinal Plants. 7(1): 51-58

Page 95: ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ 2010, ΙΓΕ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ 83

Ram, M. & S. Kumar 1997. Yield improvement in regenerated and transplanted mint

Mentha arvensis by recycling the organic wastes and manures. Biores. Technol. 59:

141-149.

Ram, D., M. Ram & S. Singh 2006. Optimization of water and nitrogen application to

menthol mint (Mentha arvensis L.) through sugarcane trash mulch in a sandy loam

soil of semi-arid subtropical climate. Biores. Technol. 97: 886-893.

Ανάσης, Ε. Σ. 1978. Τα φαρμακευτικά Βότανα της Ελλάδας. Εκδόσεις Μακρή, Αθήνα,

190 σελ. Γκόλιαρης, Α. & Β. Σκρουμπής 1992. Νέοι κλώνοι ρίγανης. Πανελλήνιο Συνέδριο

Γεωργικής Έρευνας (Πρακτικά). Τόμος Α΄. Θεσσαλονίκη. σ: 201-203. Γκόλιαρης, Α. 1988. Η καλλιέργεια της ρίγανης (Origanum heracleoticum L.) Μια μορφή

αξιοποίησης φτωχών και ημιορεινών εδαφών. Επιστημονικό δελτίο αρ. 4: 79-86,

Κ.Γ.Ε.Β.Ε. Θεσ/νίκη.

Γκόλιαρης, Α. 1996. Σημειώσεις σεμιναρίου για τα αρωματικά φυτά, Θεσσαλονίκη. σ: 3-4 Κουτσός, Β. Θ. 2006. Αρωματικά και Φαρμακευτικά Φυτά. Εκδόσεις ΖΗΤΗ, Θεσσαλονίκη,

349 σελ. Σκρουμπής, Β. Γ. 1985. Αρωματικά Φυτά και Αιθέρια Έλαια. Εκδόσεις: OFFSET.

ΓΙΑΧΟΥΔΗ ΓΙΑΧΟΥΔΗ Ο.Ε., Θεσσαλονίκη, 204 σελ.

Σωτηροπούλου, Κ. Δ. 2008. Μελέτη ανάπτυξης των αποδόσεων και τεχνολογικών

χαρακτηριστικών ρίγανης (Origanum heracleoticum=O. vulgare ssp. hirtum) σε

διαφορετικά επίπεδα αζώτου. Διδακτορική διατριβή. Γεωπονικό Πανεπιστήμιο

Αθηνών.