Στάθης Κουρνιώτης

Χημικός Μηχανικός M.Sc., Ph.D.Συντονιστής θ.Ε. διαχείρισης περιβάλλοντος & βιώσιμης ανάπτυξηςΕΠΕΜ Α.Ε.

Κλιματικές αλλαγές

Μια ιστορική αναδρομή

Η πρώτη αναφορά στο φαινόμενο του θερμοκηπίου έγινε το 1827 από το γάλλο μαθηματικό J.B. Fourrier, ο οποίος προέβλεψε ότι η ατμόσφαιρα της γης θα μπορούσε να θερμανθεί υπό ορισμένες προϋποθέσεις, και σύγκρινε το φαινόμενο αυτό με τη λειτουργία των θερμοκηπίων

Το 1957 ο αμερικανός ωκεανογράφος Roger Revelle προειδοποίησε την επιστημονική κοινότητα ότι «η ανθρωπότητα διεξάγει ένα γεωφυσικό πείραμα πρωτοφανούς κλίμακας» εκπέμποντας CO2 στην ατμόσφαιρα. Ο συνάδελφός του David Keeling εγκαθιστά το πρώτο όργανο μέτρησης του CO2 στην ατμόσφαιρα, στη Χαβάη Το 1979 πραγματοποιείται η πρώτη συζήτηση για τις πιθανές επιπτώσεις του φαινομένου του θερμοκηπίου στον ΟΗΕ

Το 1988 ιδρύεται από τον ΟΗΕ η «Διακυβερνητική Επιτροπή για τις Κλιματικές Αλλαγές» (IPCC)

Το 1992 υπογράφεται η «Συνθήκη Πλαίσιο για τις Κλιματικές Αλλαγές» (UNFCCC) στο πλαίσιο της παγκόσμιας διάσκεψης για το περιβάλλον στο Ρίο Ντε Τζανέϊρο της Βραζιλίας

Η γήινη ατμόσφαιρα αποτελείται κυρίως από άζωτο (78,1%), οξυγόνο (20,9%) και αργό (0,93%). Πολλά ακόμη αέρια περιλαμβάνονται σε ίχνη (CO2, CH4, N2O, H2O, O3 κλπ). Ωστόσο, κάποια από τα τελευταία έχουν την ιδιότητα να απορροφούν την υπέρυθρη ακτινοβολία και να επιδρούν σημαντικά στο ενεργειακό ισοζύγιο του πλανήτη. Συγκεκριμένα, η απορρόφηση της υπέρυθρης ακτινοβολίας που εκπέμπεται από την επιφάνεια της γης έχει ως αποτέλεσμα την «παγίδευση» ενέργειας στην ατμόσφαιρα και, επομένως, την αύξηση της θερμοκρασίας της

Εκτός από την αύξηση της μέσης τιμής της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας, αλλάζει συνολικά το προφίλ (κατανομή) της θερμοκρασίας με αποτέλεσμα τοπικές αλλαγές στην πυκνότητά της και, επομένως, αλλαγές στο παρατηρούμενο κλίμα

Το επιστημονικό υπόβαθρο

Η συγκέντρωση CO2 στην ατμόσφαιρα έχει αυξηθεί κατά 31% από το 1750. Η παρούσα συγκέντρωση στην ατμόσφαιρα είναι η μεγαλύτερη των τελευταίων 420.000 ετών. Η μεταβολή της συγκέντρωσης (1,5 ppm/yr) είναι η μεγαλύτερη που έχει προσδιοριστεί ποτέ. Τα ¾ της αύξησης οφείλονται στην καύση ορυκτών καυσίμων

Η συγκέντρωση του CH4 στην ατμόσφαιρα έχει αυξηθεί κατά 151% από το 1750. Η παρούσα συγκέντρωση στην ατμόσφαιρα είναι η μεγαλύτερη των τελευταίων 420.000 ετών. Το ½ της αύξησης οφείλεται σε ανθρωπογενείς παράγοντες

Το επιστημονικό υπόβαθρο

Το επιστημονικό υπόβαθρο

Το επιστημονικό υπόβαθρο

Τα τελευταία 100 χρόνια η μέση θερμοκρασία του πλανήτη εκτιμάται ότι αυξήθηκε κατά 0,74 oC. Τα επόμενα χρόνια, αυτή η τάση θα ενισχυθεί. Η αύξηση θα ξεπεράσει τους 3 oC κάποια στιγμή μεταξύ 2050 – 2065. Αν δεν εφαρμοστούν οι διεθνείς συνθήκες, αυτή η αύξηση θα συμβεί γρηγορότερα.

Τι αλλαγές παρατηρούμε ήδη στον πλανήτη

Λιώσιμο των πάγων και υποχώρηση των παγετώνων στους πόλους και στις μεγάλες οροσειρές

Το λιώσιμο των παγετώνων (α) επιταχύνει την υπερθέρμανση του πλανήτη, (β) αυξάνει το επίπεδο της θάλασσας (γ) καταστρέφει το permafrost αφήνοντας πίσω του ένα σαθρό και λασπώδες έδαφος (δ) προκαλεί ανύψωση του εδάφους και (ε) μεταβάλλει τα θαλάσσια ρεύματα

Τι αλλαγές παρατηρούμε ήδη στον πλανήτη

Επέκταση της ξηρασίας τόσο χρονικά όσο και χωρικά γύρω από μεγάλες ερήμους

Η λίμνη Τσαντ συρρικνώθηκε από 26.000 km2 σε 1.500 km2 τα τελευταία 40 χρόνια. Το 19ο αιώνα, η έκτασή της ήταν μεγαλύτερη από 100.000 km2

Η λεκάνη του Νίγηρα, η λίμνη Τσαντ και ο λευκός Νείλος αποτελούν τα όρια μεταξύ Σαχάρας και της σαβάνας στην κεντρική Αφρική. Η εξαφάνισή τους θα οδηγήσει σε γρήγορη ερημοποίηση της σαβάνας και θα απειλήσει τα τροπικά δάση βροχής του Κονγκό

Τι αλλαγές παρατηρούμε ήδη στον πλανήτη

Η λίμνη Αράλη

Στην πρώτη χαρτογράφηση (1853) η λίμνη είχε έκταση περίπου 80.000 km2. To 1960 είχε συρρικνωθεί στα 68.000 km2. Το 2004 ή έκτασή της ήταν 17.000 km2. Η στάθμη της λίμνης μειώνεται κατά 30 – 50 cm το χρόνο παρά τις προσπάθειες διάσωσής της που έχουν ξεκινήσει από τα μέσα της δεκαετίας του 1990.

Τι αλλαγές παρατηρούμε ήδη στον πλανήτη

Αυξάνονται οι δασικές πυρκαγιές σε μεσογειακά γεωγραφικά πλάτη

Παρατηρείται αύξηση των δασικών πυρκαγιών σε γεωγραφικά πλάτη 32 – 42 μοιρών. Στις χώρες που βρίσκονται σε αυτή τη ζώνη καταγράφεται συνεχής μείωση του ποσοστού δασοκάλυψης τα τελευταία 50 χρόνια.

Τι εκπέμπουμε στην ατμόσφαιρα

Base year 1990 1995 2000 2005 United States 6.229,0 6.229,0 6.560,9 7.125,9 7.241,5

China 2.860,0 5.059,0 European Community (15) 4.257,8 4.257,8 4.148,8 4.134,6 4.192,6

Russian Federation 2.989,8 2.989,8 2.092,1 1.987,3 2.132,5 Japan 1.272,0 1.272,0 1.343,6 1.347,6 1.359,9 India 1.343,0

Canada 596,0 596,0 645,7 720,9 746,9 Australia 418,3 418,3 444,7 497,6 525,4

Other 5.041,0 Total 15.763,0 15.763,0 15.235,7 18.673,9 27.641,8

Το 1992 υπογράφτηκε η συνθήκη – πλαίσιο για τις κλιματικές αλλαγές. Είναι η πρώτη διεθνής συνθήκη για το θέμα αυτό και τυγχάνει ευρείας αποδοχής από τη διεθνή κοινότητα (μέχρι σήμερα την έχουν επικυρώσει 189 χώρες)

Σκοπός (άρθρο 2): «…να επιτευχθεί… η σταθεροποίηση των συγκεντρώσεων αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα σε ένα επίπεδο που θα προλαμβάνει επικίνδυνες ανθρωπογενείς επεμβάσεις στο κλίμα. Αυτό το επίπεδο πρέπει να επιτευχθεί σε χρονικό ορίζοντα ικανό να επιτρέψει στα οικοσυστήματα να προσαρμοστούν με φυσικό τρόπο στις κλιματικές αλλαγές, να εξασφαλίζει ότι δεν θα απειληθεί η παραγωγή τροφίμων και να επιτρέψει στην οικονομική ανάπτυξη να συνεχιστεί με βιώσιμο τρόποΣτη συνθήκη οι χώρες ταξινομούνται σε τρεις κατηγορίες:1. Οι ανεπτυγμένες χώρες (Ε.Ε.-15, ΗΠΑ, Καναδάς, Αυστραλία, Ιαπωνία, Ν.

Ζηλανδία, Νορβηγία, Ελβετία, Ισλανδία) γνωστές και ως Annex II countries

2. Οι ανεπτυγμένες χώρες μαζί με τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης και τις χώρες που προέκυψαν από τη διάλυση της ΕΣΣΔ, γνωστές και ως Annex I countries

3. Όλες τις υπόλοιπες (υπό ανάπτυξη χώρες), γνωστές και ως Non Annex countries

Διεθνής δράση

Διεθνής δράση

Ετήσια συνδιάσκεψη των συμβαλλόμενων μερών στην οποία θα εξετάζεται η πορεία εφαρμογής της συνθήκης και θα λαμβάνονται νέες αποφάσεις που είτε θα διασαφηνίζουν άρθρα της συνθήκης είτε θα προωθούν περαιτέρω ενέργειες για την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών

Περιοδικές αναφορές από τις Annex I χώρες σχετικά με τις εθνικές εκπομπές ΑΘ. Οι αναφορές θα γίνονται σύμφωνα με μια διεθνή μεθοδολογία που θα αναπτυχθεί από το IPCC και ένα κοινό μορφότυπο που θα οριστεί από τη Γραμματεία. Οι αναφορές θα αποστέλλονται στη Γραμματεία, θα ελέγχονται από διεθνείς ομάδες ειδικών και θα δημοσιεύονται

Οργάνωση Γραμματείας (UNFCCC Secretariat) στο πλαίσιο του ΟΗΕ

Ανάπτυξη, δημοσίευση και περιοδική αναθεώρηση προγραμμάτων για τον περιορισμό των εκπομπών και προγραμμάτων για την ομαλή προσαρμογή κάθε χώρας στις κλιματικές αλλαγές. Η εξέλιξη της εφαρμογής κάθε προγράμματος θα ελέγχεται από ομάδα ειδικών.

Ανάπτυξη «ευέλικτων» και «οικονομικά αποδοτικών» μεθόδων για τον έλεγχο των εκπομπών ΑΘ Από κοινού εφαρμογή (Joint Implementation, JI) προγραμμάτων μεταξύ των χωρών του Παραρτήματος Ι (άρθρο 4.2(d))Χρηματοδότηση αναπτυσσόμενων χωρών (Non annex countries) από χώρες του Παραρτήματος ΙΙ (Clean Development Mechanism) (άρθρο 4.2(a))

Διεθνής δράση

Το πρωτόκολλο του Κιότο:

Η Τρίτη συνδιάσκεψη των συμβαλλόμενων μερών (COP3) πραγματοποιήθηκε στο Κιότο το 1997. Αποτελεί τη σημαντικότερη διεθνή συνάντηση για τις κλιματικές αλλαγές καθώς κατέληξε το λεγόμενο «Πρωτόκολλο του Κιότο», μια από τις περισσότερο αμφιλεγόμενες διεθνείς συνθήκες. Τι προβλέπει το Πρωτόκολλο:

Ορίζονται τα αέρια του θερμοκηπίου (CO2, CH4, N2O, SF6, PFCs, HFCs)

Ορίζονται συγκεκριμένες ποσοτικές δεσμεύσεις για τη μείωση των εκπομπών ΑΘ από τις χώρες του Παραρτήματος Ι (Ε.Ε.-15 –8%, ΗΠΑ: -7%, Αυστραλία: +8%, Ισλανδία: +10%, Καναδάς: -6%, Ιαπωνία: -6%, Νορβηγία: +1%, Ρωσία/Ν. Ζηλανδία: 0%, χώρες ανατ. Ευρώπης: -5 έως 8%). Οι μειώσεις υπολογίζονται σύμφωνα με τις εκπομπές ενός έτους βάσης (συνήθως το 1990) και πρέπει να επιτευχθούν την περίοδο 2008 – 2012. Στη συνέχεια η Ε.Ε. «μοίρασε» τη δική της δέσμευση στα επιμέρους κράτη μέλη. Η Ελλάδα έχει την υποχρέωση να μην αυξήσει τις εκπομπές περισσότερο από +25%. Άρθρο 25: Το πρωτόκολλο θα τεθεί σε εφαρμογή όταν επικυρωθεί από 55 συμβαλλόμενα μέρη της συνθήκης, συμπεριλαμβανομένων τόσων χωρών του Παραρτήματος Ι ώστε οι συνολικές εκπομπές των τελευταίων να αποτελούν τουλάχιστο το 55% των συνολικών εκπομπών των χωρών του Παραρτήματος Ι σε σχέση με τις εκπομπές που έχουν δηλώσει για το 1990

Καθορίζονται τρεις ευέλικτοι μηχανισμοί, οι οποίοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να επιτευχθεί η μείωση των εκπομπών κατά οικονομικά αποδοτικό τρόπο:1. Από κοινού εφαρμογή (Joint Implementation JI):

Μια χώρα του Παραρτήματος ΙΙ (επενδυτής) υλοποιεί ένα έργο σε μια χώρα του Παραρτήματος Ι (υποδοχέας). Το έργο αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των εκπομπών. Η προκύπτουσα διαφορά εκπομπών «πιστώνεται» ως μείωση στη χώρα επενδυτή

2. Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (Clean Development Mechanism CDM):

Αντίστοιχο με το προηγούμενο αλλά ο επενδυτής είναι χώρα του Παραρτήματος Ι και ο υποδοχέας χώρα non-annex

Διεθνής δράση

3. Μηχανισμός εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (emissions trading):

Χώρες του Παραρτήματος ΙΙ έχουν το δικαίωμα να εφαρμόσουν υποχρεωτικά ή/και εθελοντικά συστήματα εμπορίας ρύπων. Η βασική ιδέα είναι ότι ένα κράτος ορίζει κάποιες υπόχρεες δραστηριότητες (π.χ. όλες οι εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας) και υπολογίζει μια ποσότητα εκπομπών την οποία οι υπόχρεοι δεν πρέπει να ξεπεράσουν (cap). Στη συνέχεια εκχωρεί τις εκπομπές αυτές στους υπόχρεους (είτε δωρεάν είτε έναντι τιμήματος). Κάθε υπόχρεος έχει το δικαίωμα να συναλλάσσεται με τους υπόλοιπους (trade) αγοράζοντας και πουλώντας εκπομπές έτσι ώστε στο τέλος κάθε χρονικής περιόδου, οι εκπομπές του να μην ξεπερνούν την ποσότητα που του έχει εκχωρηθεί

Το πρωτόκολλο του Κιότο εγκρίθηκε με την Απόφαση 2002/358/ΕΚ. Από αυτή προκύπτει ότι η Ελλάδα έχει το δικαίωμα να αυξήσει τις εκπομπές της έως και +25% για την πενταετία 2008 – 2012. Το έτος βάσης για τον υπολογισμό είναι το 1990 (CO2, CH4, N2O) και το 1994 (HFCs, PFCs, SF6)

Το 2003 υιοθετήθηκε η Οδηγία 2003/87/ΕΚ (σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής..). Με βάση την οδηγία αυτή, η εφαρμογή του μηχανισμού εμπορίας δικαιωμάτων είναι υποχρεωτική για όλα τα κράτη μέλη από τις αρχές του 2005

Το 2004 υιοθετήθηκε η Οδηγία 2004/101/ΕΚ με βάση την οποία καθορίζεται η σχέση του συστήματος εμπορίας ρύπων με τους άλλους δύο ευέλικτους μηχανισμούς του Κιότο

Η δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Στις 23/1/2008 η Ε.Ε. ανακοίνωσε ένα φιλόδοξο (και πολύ ακριβό) πρόγραμμα το οποίο στοχεύει να πετύχει μέχρι το 2020 μείωση των εκπομπών κατά 20% σε σχέση με τις εκπομπές βάσης, παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ σε ποσοστό 20% σε σχέση με τη συνολικά παραγόμενη και αντικατάσταση του 10% των καυσίμων που καταναλώνονται στις μεταφορές από βιοκαύσιμα (βιοντίζελ και βιοαιθανόλη)

Οι κλιματικές αλλαγές στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει υπογράψει και επικυρώσει τόσο τη συνθήκη – πλαίσιο όσο και το πρωτόκολλο του Κιότο. Με βάση αυτά έχει μέχρι σήμερα:

Καταθέσει στο UNFCCC Secretariat τέσσερις εθνικές εκθέσεις εκπομπών, στις οποίες αναφέρονται λεπτομερώς οι εκπομπές της χώρας από το 1990 έως και το 2004 (η τελευταία έκθεση κατατέθηκε το Νοέμβριο του 2007)

Ετοιμάσει και καταθέσει εθνικό σχέδιο μείωσης των εκπομπών. Το πρώτο σχέδιο ετοιμάστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και αναθεωρήθηκε το 2006

Επίσης, η Ελλάδα έχει ενσωματώσει στο εθνικό δίκαιο τις σχετικές ευρωπαϊκές οδηγίες

Οι εκπομπές της Ελλάδας

1990 1995 2000 2001 2002 2003 2004 2005

GHG emissions per gas (ktCO2 eq.) CO2 84313.57 87426.12 103962.81 106209.85 105905.19 109914.39 110280.16 111668.16

CH4 9119.50 9187.65 8950.41 8562.50 8552.84 8477.26 8412.02 8495.69

N2O 14113.45 13073.31 13408.34 13217.32 13168.92 13251.66 13155.22 13096.30

HFC 935.06 3421.01 5282.43 5203.33 5297.55 5558.78 5709.43 5910.53

PFC 257.62 82.97 148.38 91.38 88.33 77.30 71.71 71.71

SF6 3.07 3.59 3.99 4.06 4.25 4.25 4.47 4.47

Total 108742.26 113194.63 131756.36 133288.43 133017.08 137283.64 137633.02 139241.68

Year 1990 1995 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Energy 81762.63 84570.34 101508.11 103791.84 103726.47 107820.03 108135.69 109341.55

Industrial processes 8845.58 11549.86 13801.99 13715.32 13664.52 13942.41 14142.91 14896.74

Solvents 169.71 154.65 157.33 154.67 155.12 155.50 155.87 157.70

Agriculture 13519.23 12486.24 12357.76 12144.28 12079.00 11998.61 11936.71 11518.28

Waste 4445.10 4433.54 3931.16 3482.32 3391.97 3367.09 3261.83 3327.41

Total 108742.26 113194.63 131756.36 133288.43 133017.08 137283.64 137633.02 139241.68

Index per sector

Energy 100.0 103.4 124.1 126.9 126.9 131.9 132.3 133.73

Industrial processes 100.0 130.6 156.0 155.1 154.5 157.6 159.9 168.41

Solvents 100.0 91.1 92.7 91.1 91.4 91.6 91.8 92.92

Agriculture 100.0 92.4 91.4 89.8 89.3 88.8 88.3 85.20

Waste 100.0 99.7 88.4 78.3 76.3 75.7 73.4 74.86

Total 100.0 104.1 121.2 122.6 122.3 126.2 126.6 128.05

Οι εκπομπές της χώρας αυξάνονται ραγδαία. Εκτιμάται ότι οι πραγματικές εκπομπές είναι υψηλότερες από τις αναφερόμενες κατά 2 εκατομμύρια τόνους τουλάχιστο. Αυτό οφείλεται στα λανθασμένα ενεργειακά ισοζύγια της χώρας και σε υποεκτίμηση του συντελεστή εκπομπής του λιγνίτη

Οι εκπομπές της Ελλάδας

Βασική συνιστώσα των εκπομπών στην Ελλάδα είναι η καύση ορυκτών καυσίμων (ηλεκτροπαραγωγή, μεταφορές, βιομηχανία)

Ελληνικό μίγμα καυσίμου στην ηλεκτροπαραγωγή (ΜMWh)

Έτος Λιγνίτης % ΦΑ % Πετρέλαιο % Υ/Η % ΑΠΕ % Εξωτ. Ισοζ % Σύνολο

2005 32.058.710 60,9 7.941.086 15,1 3.301.600 6,3 5.422.330 10,3 894.934 1,7 3.780.844 7,2 52.624.411

2006 29.163.797 54,2 10.167.867 18,9 3.309.020 6,2 6.267.152 11,6 1.131.668 2,1 4.366.930 8,1 53.799.358

2007 31.091.892 56,2 13.210.529 23,9 3.132.071 5,7 3.316.513 6,0 1.309.116 2,4 4.354.191 7,9 55.297.717

Year 1990 1995 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Emissions (Mt CO2 eq)

Aviation 1.47 1.22 1.58 1.34 1.23 1.18 1.24 1.25

Road transport 12.10 14.18 16.48 16.90 17.51 18.59 18.74 19.58

Railways 0.23 0.16 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.14

Navigation 1.84 1.76 1.60 2.17 1.96 1.94 2.17 2.11

Total 15.64 17.32 19.80 20.59 20.94 21.92 22.34 23.09

Energy consumption (‘000 TJ) Aviation 20.60 17.17 22.16 18.87 17.26 16.50 17.39 16.96

Road transport 170.68 198.07 228.55 234.41 242.04 256.67 258.71 263.75

Railways 2.76 1.89 1.77 1.77 1.77 1.77 1.77 1.73

Navigation 24.85 23.48 21.36 28.89 26.15 26.02 28.98 27.31

Total 218.89 240.61 273.85 283.95 287.23 300.98 306.86 343.63

Πως θα επηρεαστεί η Ελλάδα από τις κλιματικές αλλαγές

Οι βασικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον που αναμένονται τα επόμενα 50 χρόνια είναι οι εξής:

Σημαντική μείωση της διαθέσιμης ποσότητας πόσιμου νερού κυρίως στα νησιά και κάποιες παράκτιες περιοχές (π.χ. νότια Πελοπόννησος)

Σταδιακή μείωση της δασοκάλυψης στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Μείωση της βιοποικιλότητας και ιδιαίτερα αμφίβιων, θηλαστικών και κάποιων φυτικών ειδών (μεταξύ των οποίων και της Κεφαλληνιακής ελάτης)

Μικρή αύξηση της στάθμης της θάλασσας (0,10 – 0,30 m) με αποτέλεσμα να «χαθούν» κάποιες τουριστικές παραλίες (π.χ. δυτική Πελοπόννησος) και να κινδυνεύουν με υφαλμύρωση σημαντικοί υδροβιότοποι (π.χ. τα δέλτα των ποταμών Έβρου, Αξιού, Νέστου)

Μειωμένη απόδοση της σοδειάς κάποιων καλλιεργειών

Μεταφορά κάποιων ασθενειών από τη Β. Αφρική (επανέρχεται η ελονοσία)

Πως θα επηρεαστεί η Ελλάδα από τις κλιματικές αλλαγές

Οι αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον θα επηρεάσουν αρνητικά την κοινωνία και την οικονομία:

Αύξηση της θνησιμότητας ευαίσθητων ομάδων πληθυσμού λόγω αύξησης του αριθμού και της έντασης των περιστατικών καύσωνα

Αύξηση του φαινομένου της «θερμικής νησίδας» σε μεγάλες πόλεις με αποτέλεσμα την αύξηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και την αύξηση της συχνότητας εμφάνισης άσθματος σε παιδιά κάτω των 5 ετών

Επανεμφάνιση ασθενειών όπως η ελονοσία, λοιμώξεις του αναπνευστικού, κλπ

Μείωση του αγροτικού εισοδήματος λόγω αύξησης του κόστους του νερού και μείωσης της απόδοσης των ετήσιων σοδειών

Μείωση του τουρισμού λόγω αφενός της αύξησης των περιστατικών καύσωνα και αφετέρου της μείωσης των διαθέσιμων τουριστικών παραλιών

Αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας για ψύξη κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού

Αύξηση του κόστους ασφάλισης

Η εμπορία ρύπων

Δραστηριότητες (καύσεις >20 MW, διυλιστήρια, τσιμέντα, χαλυβουργίες, κεραμικά, παραγωγή ασβέστη, παραγωγή γυαλιού, χαρτί): Οι κυρίως παίκτες

Αδειοδοτούσα αρχή (ΓΕΔΕ/ΥΠΕΧΩΔΕ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή): μοιράζει την τράπουλα και επιβλέπει την εφαρμογή των κανόνων

Μητρώα (ΕΚΠΑΑ, CITL, ITL): Οι «τραπεζίτες» του συστήματος, μοιράζουν τις «μάρκες»

Φορείς διαπίστευσης και επαληθευτές: Οι «εγγυητές» των κανόνων του παιχνιδιού

Χρηματιστήρια ρύπων (ECX, NORDPOOL, EEX, EXAA, POWERNEXT): εξαργυρώνουν τις «μάρκες»

Χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και σύμβουλοι: Οι χονδρέμποροι (λείπει ο Μάρτης από τη σαρακοστή?)

Το σύστημα εμπορίας ρύπων αφορά περίπου 150 εγκαταστάσεις. Από αυτές, οι σημαντικότερες είναι οι μονάδες παραγωγής ενέργειας (32), τα διυλιστήρια (4) και τα τσιμεντάδικα (7).

Το μέλλον της Γροιλανδίας

Το μέλλον της Γροιλανδίας

Καλλιεργώντας για πρώτη φορά πατάτες στη Γροιλανδία

Το μέλλον της Γροιλανδίας

Και… μπρόκολα και κουνουπίδια

Το μέλλον της Γροιλανδίας

Και… λάχανα