ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

76
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΑΝΑΡΤΗΜΕΝΕΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007 1

description

scientific announcements of makedonian research council,see:http://makedonian.webs.com

Transcript of ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Page 1: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΑΝΑΡΤΗΜΕΝΕΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

2007

1

Page 2: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Πρόλογος

Οι παρούσες εργασίες είναι σύμφωνες με τον Ν. 2121/93 περί

πνευματικής ιδιοκτησίας, Άρθρο 2, Αντικείμενο του δικαιώματος παρ1)

καθώς και με το Άρθρο 3, Το περιουσιακό δικαίωμα παρ 2), Άρθρο 4, Το

ηθικό δικαίωμα. Επίσης η προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας

διέπεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Διανοητικής Ιδιοκτησίας. Να

σημειωθεί πως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να καταβάλει

προσπάθειες για την εναρμόνιση των εθνικών νομοθεσιών και για την

αποτελεσματική και ενισχυμένη προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας

σ’ όλο τον κόσμο. Στο πλαίσιο της εν λόγω διαβούλευσης διαπιστώθηκε

ότι οι διαφορές μεταξύ των εθνικών καθεστώτων των δικαιωμάτων

διανοητικής ιδιοκτησίας μπορούν να έχουν επιζήμιες, συνέπειες για την

ορθή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Η οδηγία περί του σεβασμού

δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας (2004) έχει ως στόχο, τη

διαμόρφωση συνθηκών ισότητας για την εφαρμογή των δικαιωμάτων

διανοητικής ιδιοκτησίας στα κράτη μέλη, με την ευθυγράμμιση των

μέτρων εκτέλεσης σ’ όλη την Ένωση.

Αποσκοπεί επίσης στην εναρμόνιση των νομοθεσιών των κρατών-

μελών, προκειμένου να εξασφαλιστεί ένα ισότιμο επίπεδο προστασίας

της διανοητικής ιδιοκτησίας εντός της εσωτερικής αγοράς. Έχοντας

λοιπόν γνώση τις παραπάνω παραμέτρους προβαίνω στη δημοσίευση

των παρακάτω ερευνητικών εργασιών.

2

Page 3: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Οι Επαγγελματικοί νόσοι του 2005 ανά ηλικία-φύλο-επάγγελμα στον ελληνικό εργασιακό χώρο ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΦΟΥΤΣΙΤΖΗΣ

--------------------------------------------------------------------------------------------- ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ ΙΙΕΚ

Εισαγωγή:

Η παρουσίαση των στοιχείων με δείγμα τις επαγγελματικές

ασθένειες τις καταγραφείσες το 2005 είναι ξεχωριστής αξίας καθώς η

έρευνα αποσφραγίζει το κεφάλαιο που ακούει στο όνομα προστασία της

υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων στους τόπους δουλειάς.

Το ασφαλές εργασιακό περιβάλλον είναι ασύγκριτα

πολυτιμότερο έναντι των υπολοίπων διεκδικήσεων των εργαζομένων.

Σκοπός: Εξετάζονται για το έτος 2005, 30 περιπτώσεις

επαγγελματικών νόσων. Η έρευνα μελετά:

- Το επάγγελμα του ασφαλισμένου, που αναφέρεται στην κύρια

απασχόλησή του κατά την εκδήλωση της νόσου, εξαιτίας της

οποίας χαρακτηρίζεται η νόσος ως επαγγελματική.

- Τον κλάδο της οικονομικής δραστηριότητας στον οποίο

εργαζόταν ο ασφαλισμένος κατά την έκθεσή του σε επικίνδυνες

συνθήκες εργασίας.

- Τη διάγνωση της επιτροπής όσον αφορά στην ιατρική

γνωμάτευση για την πάθηση του ασφαλισμένου.

- Το ποσοστό της αναπηρίας και τη σοβαρότητα της ασθένειας

που αποδίδεται στην επαγγελματική νόσο, άσχετα αν με αυτό το

ποσοστό ή με το συνολικό ποσοστό κοινής και επαγγελματικής

νόσου χορηγείται σύνταξη αναπηρίας.

3

Page 4: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Ο αιτιολογικός παράγοντας έκθεσης στην νόσο ταξινομείται σε έξι

μεγάλες ομάδες παραγόντων έκθεσης, τους χημικούς, φυσικούς,

βιολογικούς, βιολογικούς-μηχανικούς, ψυχο-κοινωνικούς και

βιομηχανικούς, ψυχο-κοινωνικούς και βιομηχανικούς παράγοντες –

υλικά και προϊόντα. Η ακριβής αιτία έκθεσης στην νόσο περιγράφεται

λεπτομερειακά και ανάλογα ταξινομείται σε μια από τις παρακάτω

ομάδες.

Υλικό: Μελετήθηκε η έρευνα της Διεύθυνσης Αναλογιστικών και

Στατιστικών Μελετών του ΙΚΑ και δόθηκαν στοιχεία για τις

επαγγελματικές νόσους οι οποίες πλήττουν τους εργαζόμενους στους

χώρους εργασίας. Σε συνεργασία με το Κέντρο Διάγνωσης και Ιατρικής

της Εργασίας, του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ καθώς και με τις Επιτροπές

Επαγγελματικών Νόσων Αθήνας και Θες/νίκης.

Μέθοδος: Η μελέτη στηρίχθηκε σε μεθοδολογία της Ευρωπαϊκής

Ένωσης για τις επαγγελματικές νόσους και αποτελεί αρχική προσπάθεια

και όχι πλήρης καταγραφή του προβλήματος.

Αποτελέσματα: Η ηλικία του συνόλου των ασφαλισμένων που

καταγράφηκαν με επαγγελματική νόσο κατά το 2005 κυμαίνεται από

46,3 έως 74,6 ετών με μέση ηλικία τα 59,2 έτη. Από τις 30 περιπτώσεις οι

εννέα εξετάσθηκαν για πρώτη φορά κατά το έτος αναφοράς ενώ οι 21

είναι παλαιότερες περιπτώσεις οι οποίες επανεξετάσθηκαν κατά το 2005.

Η μέση ηλικία κατά την πρώτη διάγνωση, για όλες τις περιπτώσεις,

ήταν τα 54,5 έτη και το εύρος των ηλικιών κυμαινόταν από 33,8 έως 71,7

έτη.

4

Page 5: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Η ηλικία των εννέα νέων κατά το έτος 2005 περιστατικών

κυμαίνεται από 46,3 έως 65,8 ετών με μέση ηλικία τα 55,3 έτη.

Η ηλικία των 21 επανεξεταζόμενων περιπτώσεων κυμαίνεται από

47,9 έως 74,6 ετών με μέση ηλικία τα 60,8 έτη. Η ηλικία, κατά την πρώτη

διάγνωση, αυτών των ασφαλισμένων κυμαινόταν από 33,8 έως 71,7

ετών με μέση ηλικία τα 54,2 έτη. Από τις 30 περιπτώσεις, οι 29 είναι

άνδρες (96,7%), εκ των οποίων οι 20 είναι περιπτώσεις προηγούμενων

ετών που επανεξετάζονται. Επίσης 15 από τους 30 ασθενείς (50%) είναι

μεταξύ 55 και 64 ετών.

Σχετικά με το επάγγελμα των ασφαλισμένων, αναφέρονται 27

(90%) περιπτώσεις που αφορούν σε ειδικευμένους τεχνίτες (16/30) ή

ανειδίκευτους εργάτες (11/30). Από τους 16 ασφαλισμένους με

ειδικότητα ειδικευμένου τεχνίτη, οκτώ (50%) είναι μεταξύ 55 και 64 ετών

και πέντε (31,3%) περιπτώσεις διεγνώσθησαν με μολυβδίαση. Επίσης 13

(81,3%) έχουν ποσοστό αναπηρίας επαγγελματικής νόσου από 20% έως

50% και για οκτώ (50%) περιπτώσεις ο αιτιολογικός παράγοντας

έκθεσης στην νόσο είναι κάποιος χημικός παράγοντας ή ανόργανη

ένωση. Από τους 11 ασφαλισμένους με ειδικότητα ανειδίκευτου εργάτη,

πέντε (45,5%) είναι μεταξύ 55 και 64 ετών και έξι (54,5%) διεγνώσθησαν

με αλλεργική δερματίτιδα εξ’ επαφής. Οκτώ (72,7%) έχουν ποσοστό

αναπηρίας επαγγελματικής νόσου από 50% έως 80% και για έξι (54,5%)

περιπτώσεις ο αιτιολογικός παράγοντας έκθεσης στην νόσο είναι

κάποιος χημικός παράγοντας ή ανόργανη ένωση.

Ως προς την οικονομική δραστηριότητα της επιχείρησης που

απασχολούνταν ο ασφαλισμένος, 16 (53,3%) περιπτώσεις αφορούν στις

5

Page 6: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

μεταποιητικές βιομηχανίες και 11 (36,7%) στις κατασκευές. Από τους

ασφαλισμένους του κλάδου των μεταποιητικών βιομηχανιών, 11

(68,8%) είναι ειδικευμένοι τεχνίτες, για επτά (43,8%) περιπτώσεις ο

αιτιολογικός παράγοντας έκθεσης στην νόσο αφορά σε βιομηχανικούς

παράγοντες, υλικά και προϊόντα και 11 (68,8%) έχουν ποσοστό

αναπηρίας επαγγελματικής νόσου από 20% έως 50%. Από τους

ασφαλισμένους του κλάδου των κατασκευών, οκτώ (72,7%) είναι

ανειδίκευτοι εργάτες, για οκτώ (72,7%) περιπτώσεις ο αιτιολογικός

παράγοντας ή ανόργανη ένωση και επτά (63,6%) έχουν ποσοστό

αναπηρίας επαγγελματικής νόσου από 50% έως 80%.

Η αλλεργική δερματίτιδα εξ’ επαφής και η μολυβδίαση

παρουσιάζουν την μεγαλύτερη συχνότητα με εννέα (30%) και έξι

(23,3%) περιπτώσεις με αλλεργική δερματίτιδα εξ’ επαφής οι οκτώ

(88,9%) αποδίδονται σε εργαζόμενους του κλάδου των κατασκευών,

επίσης οκτώ (88,9%) οφείλονται σε κάποιο χημικό παράγοντα ή

ανόργανη ένωση και σε έξι (66,7%) περιπτώσεις καταγράφεται ποσοστό

αναπηρίας από 50% έως 80%. Από τις έξι περιπτώσεις με μολυβδίαση οι

πέντε (83,3%) αποδίδονται σε εργαζόμενους του κλάδου των

μεταποιητικών βιομηχανιών, και οι έξι οφείλονται σε κάποιο χημικό

παράγοντα ή ανόργανη ένωση και έχουν ποσοστό αναπηρίας από 40%

έως 70%.

Στο σύνολο των περιπτώσεων οι δώδεκα έχουν ποσοστό

αναπηρίας από 20% μέχρι 45% και οι υπόλοιπες 18 από 50% έως 80%.

Από τις 18 περιπτώσεις με ποσοστό πάνω από 50% οι 11, (61,1%)

διεγνώσθησαν με αλλεργική δερματίτιδα εξ’ επαφής και μολυβδίαση.

6

Page 7: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Ακολουθούν αναλυτικοί πίνακες που επιβεβαιώνουν τα αποτελέσματα

της μελέτης.

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΝΟΣΟΙ 2005

Διάγνωση Τεχνολόγοι, τεχνικοί βοηθοί

Ειδικευμένοι Χειριστές τεχνίτες

εγκαταστάσεων μηχανημάτων& εξοπλισμού &

συναρμολογητές

Ανειδίκευτοι βιομηχανικών Χειρώνακτες

& μικρο- επαγγελματίες

Σύνολο εργάτες

Καρκίνος ουροδόχου κύστης

0 1 0 0 1

Απώλεια ακοής εξαιτίας θορύβου

0 0 1 1 2

Χρόνια βρογχίτιδα

0 1 0 0 1

Άσθμα 0 2 0 0 2 Αμιάντωση 0 0 1 1 2 Πνευμονοκονίαση εξαιτίας κρυσταλλικού πυριτικού οξέος

0 0 0 1 1

Πνευμονοκονίαση εξαιτίας άλλων πυριτικών οξέων

0 2 0 1 3

Πνευμονική ίνωση λόγω χημικών αερίων και καπνών

1 0 0 0 1

Αλλεργική δερματίτιδα εξ’ επαφής

0 3 0 6 9

Ερεθιστική δερματίτιδα εξ’ επαφής

0 2 0 0 2

Μολυβδίαση 0 5 0 1 6 Σύνολο 1 16 2 11 30

7

Page 8: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

2005: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΝΟΣΟΙ ΑΝΑ ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

Ηλικία Τεχνολόγοι, τεχνικοί βοηθοί

Ειδικευμένοι τεχνίτες

Χειριστές βιομηχανικών εγκαταστάσεων μηχανημάτων & εξοπλισμού &

συναρμολογητές

Ανειδίκευτοι εργάτες,

χειρώνακτες & μικρο-

επαγγελματίες

Σύνολο

45-54 ετών 0 4 1 3 8 55-64 ετών 1 8 1 5 15

65 ετών και άνω

0 4 0 3 7

Σύνολο 1 18 2 11 30

2005: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΝΟΣΟΙ ΑΝΑ ΗΛΙΚΙΑ-ΦΥΛΟ

Φύλο

Άνδρες

Γυναίκες

Σύνολο

Ηλικία

Αριθ. Νο

%

Αριθ. Νο

% Αριθ. Νο

%

45-54 ετών 7 24,1 1 100,0 8 26,7 55-64 ετών 15 51,7 0 0,0 15 50,0

65 ετών και άνω 7 24,1 0 0,0 7 23,3 Σύνολο 29 100,0 1 100,0 30 100,0

Συμπεράσματα: Ο όρος «επαγγελματικοί νόσοι» αν και νεότευκτος

όρος, δίνει, το έναυσμα σε όλους τους κοινωνικούς φορείς να ξεφύγουν

από το στάδιο της μελέτης των στοιχείων και να περάσουν στο στάδιο

της υπόδειξης μέτρων για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των

εργαζομένων στους τόπους εργασίας καθώς ο δρόμος φαίνεται πως θα

είναι μακρύς.

8

Page 9: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Οι επιστήμονες ωστόσο έχουν βγάλει κρίσιμα συμπεράσματα και

προειδοποιούν ότι οι επαγγελματικές νόσοι κατά κύριο λόγο κτυπούν

στην ηλικία των 55 ετών.

Δεδομένης αυτής της κατάστασης, οφείλει η πολιτεία να

κατοχυρώσει με νομοθεσία τις υλικές απολαβές όπως αυτές

διαμορφώνονται, αφού υφίστατο η δυναμική ισοσκελισμού από

πλευράς κράτους σχετικά με την απεμπόλιση των βαρύτιμων αγαθών

όπως η υγεία των εργαζομένων.

Ο Ο.Η.Ε. απέναντι στην παγκόσμια-παιδική βία

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΦΟΥΤΣΙΤΖΗΣ -----------------------------------------------------------------------------------------------

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ ΙΙΕΚ

Εισαγωγή: Παρουσιάστηκε μελέτη στα Ηνωμένα Έθνη, η οποία

διενεργήθηκε κατ’ εντολή του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων

Εθνών για τη βία ενάντια στα παιδιά. Η έρευνα θα συνδράμει στο να

κατανοήσει η παγκόσμια κοινότητα καθώς και οι εξειδικευμένοι

επιστήμονες με την παιδική έρευνα, ότι το ζήτημα της βίας καταστέλλει

την παιδική ανάπτυξη.

Υλικό: Χρησιμοποιήθηκαν βιβλιογραφικές πηγές, δικτυακές πηγές

καθώς και ερευνητικές μελέτες της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας

(Π.Ο.Υ) και της Παγκόσμιας Οργάνωσης Εργασίας (ILO).

Αποτελέσματα:

• Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ) εκτιμά πως σχεδόν

53.000 παιδιά δολοφονήθηκαν σε όλο τον κόσμο το 2002.

9

Page 10: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

• Μια έρευνα σε ένα ευρύ δείγμα χωρών διαπίστωσε πως μέχρι και

το 65% των παιδιών σχολικής ηλικίας ανέφεραν πως έχουν πέσει

θύματα τρομοκράτησης λεκτικά ή φυσικά.

• Εκτιμάται ότι 275 εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο

γίνονται μάρτυρες σκηνών ενδοοικογενειακής βίας στα σπίτια

τους, συνήθως μεταξύ των γονέων τους.

• Η Π.Ο.Υ. εκτιμά πως 150 εκατομμύρια κορίτσια και 73

εκατομμύρια αγόρια κάτω των 18 ετών εξαναγκάστηκαν σε

σεξουαλική συνεύρεση ή άλλες μορφές σεξουαλικής βίας το 2002.

• Από 1% έως 21% κυμαίνεται το ποσοστό των κοριτσιών που

έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά πριν από την ηλικία των 15 ετών.

• Η Παγκόσμια Οργάνωση Εργασίας (ILO) εκτιμά πως το 2004,

218 εκατομμύρια παιδιά εμπλέκονται σε παιδική εργασία, τα 126

εκατομμύρια από αυτά κάνοντας επικίνδυνες εργασίες. Η ILO

επίσης εκτιμά πως 5,7 εκατομμύρια παιδιά εμπλέκονται σε

μορφές εξαναγκαστικής εργασίας ή δουλείας, πως 1,8

εκατομμύρια παιδιά εργάζονταν στην πορνεία και την

πορνογραφία και πως 1,2 εκατομμύρια παιδιά ήταν θύματα

εμπορίας και διακίνησης (trafficking).

• Μεταξύ 100 και 140 εκατομμυρίων κοριτσιών και γυναικών στον

κόσμο έχουν υποστεί κάποιας μορφής ακρωτηριασμού των

γεννητικών τους οργάνων. Στην υποσαχάρια Αφρική, την

Αίγυπτο και το Σουδάν, 3 εκατομμύρια κορίτσια και γυναίκες

υπόκεινται στην πρακτική αυτή κάθε χρόνο.

10

Page 11: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

• 82 εκατομμύρια κορίτσια σε όλο τον κόσμο παντρεύονται πριν

τα 18 τους χρόνια.

• Μόνο 16 χώρες στον κόσμο έχουν νομοθεσία που απαγορεύει τη

σωματική τιμωρία των παιδιών στο σπίτι.

• 106 χώρες σε όλο τον κόσμο δεν έχουν απαγορεύσει τη σωματική

τιμωρία στα σχολεία.

• 31 χώρες εξακολουθούν να επιτρέπουν τη σωματική τιμωρία ως

νόμιμη ποινή για παιδιά. Σε ορισμένες χώρες μπορεί ακόμη και

να καταδικασθούν σε θάνατο.

• Σε 147 χώρες του κόσμου δεν υπάρχει νόμος που να απαγορεύει

σε ενήλικες που εργάζονται σε ιδρύματα να χρησιμοποιούν

σωματική τιμωρία κατά των παιδιών που ζουν εκεί.

Συμπεράσματα:

Η βία κατά των παιδιών παίρνει πολλές μορφές και υπάρχουν

πολλοί λόγοι για τους οποίους η βία αυτή παραμένει κρυφή. Ο φόβος, ο

στιγματισμός, η κοινωνικά «παραδεκτή» βία, η έλλειψη εμπιστοσύνης

προς τις αρχές ή η ανυπαρξία αρμόδια αρχής και η απουσία

καταγραφής της βίας που καταγγέλλεται.

Τα αποτελέσματα της βίας στα παιδιά μπορεί να εξακολουθούν

να έχουν επιπτώσεις και πολλά χρόνια αργότερα: Προβλήματα υγείας,

τραυματισμοί, δυσκολία προσαρμογής με άλλους ανθρώπους,

μαθησιακά προβλήματα, αδυναμία συναισθηματικής έκφρασης και

επικοινωνίας, άγχος, κατάθλιψη, επιθετικότητα ή τάσεις αυτοκτονίας

και ροπή προς επικίνδυνες συνήθειες όπως η χρήση ναρκωτικών.

11

Page 12: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Η μελέτη προτείνει προς τις κυβερνήσεις 12 σημεία δράσης για

την αντιμετώπιση του φαινομένου.

Ο εμβολιασμός κατά του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV)

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΦΟΥΤΣΙΤΖΗΣ -----------------------------------------------------------------------------------------------

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ ΙΙΕΚ

Εισαγωγή: Η εφαρμογή επαναστατικού εμβολίου κατά του ιού των

ανθρώπινων θηλωμάτων και τεκμηριωμένη προστασία από τον

καρκίνο του τραχήλου της μήτρας στις γυναίκες. Το νέο εμβόλιο

(Gardasil) έλαβε τις απαραίτητες άδειες κυκλοφορίας σε ΗΠΑ και

Ευρώπη, πρόκειται για τετραδύναμο εμβόλιο χορηγούμενο σε τρεις

δόσεις σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας με ηλικιακή έναρξη αυτή

των 9-13 ετών.

Σκοπός: Να εξεταστούν οι ενδείξεις του εμβολίου σε ότι αφορά την

πρόληψη διηθητικού τραχηλικού καρκίνου και οι τυχόν εξελίξεις

απέναντι στην προφύλαξη έναντι του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων

(HPV).

Υλικό: Μελετήθηκαν οι έρευνες και ανακοινώσεις των παρακάτω

ειδικών:

Ο καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

και Διευθυντής της Β’ Μαιευτικής-Γυναικολογικής Κλινικής του

Αρεταίειου Νοσοκομείου κ. Γεώργιος Κρεατσάς, ο καθηγητής

Μαιευτικής-Γυναικολογικής και Διευθυντής Α’ Μαιευτικής

Γυναικολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα» κ.

Αριστείδης Αντσακλής, ο καθηγητής Παιδιατρικής Πανεπιστημίου

Αθηνών και Πρόεδρος της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας κ.

12

Page 13: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Ανδρέας Κωνσταντόπουλος, ο καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας

Πανεπιστημίου Αθηνών και Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας

Παθολογίας Τραχήλου και Κολποσκόπησης κ. Εμμανουήλ

Διακομανώλης, ο επίκουρος καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας

Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ευθύμιος Δεληγεωργου και ο ερευνητής δρ.

Michael Watson με αφορμή την κυκλοφορία του εμβολίου στην

Ελλάδα.

Αποτελέσματα: Αναφερόμενος στο θέμα ο κ. Κρεατσάς τόνισε ότι ο

HPV έχει θεωρηθεί ως πρώτος πιστοποιημένος ιός που ευθύνεται για

την ανάπτυξη καρκίνου στον άνθρωπο. Σε πρακτικό επίπεδο αυτό

σημαίνει ότι για να αναπτυχθεί καρκίνος του τραχήλου, η παρουσία

του DNA του HPV είναι απαραίτητος παράγοντας. Μεγάλο ποσοστό

των HPV λοιμώξεων είναι παροδικές και ασυμπτωματικές και δεν

προκαλούν επιθηλιακές δυσπλασίες. Η παραμονή της HPV λοίμωξης

συνδέεται με την ανάπτυξη τραχηλικής δυσπλασίας και καρκίνου. Στις

υποκλινικές αλλοιώσεις χαμηλού κινδύνου περιλαμβάνονται οι

περιπτώσεις που χαρακτηρίζονται ως HPV φλεγμονή, επίπεδα

κονδυλώματα αλλά και ελαφρές δυσπλασίες (CIN 1). Από την ομάδα

αυτή, ένα μικρό μέρος θα εξελιχθεί σε σαφείς προκαρκινικές αλλοιώσεις

(CIN 2&3) και καρκίνο (CIS). Υπολογίζεται ότι το 30-35% όλων των

βαθμών CIN θα υποστρέψει, ένα 40% θα επιμείνει και μόνο το 25% θα

εξελιχθεί. Από τις εξελισσόμενες βλάβες μόνο ένα 10% θα οδηγήσει σε

καρκίνο in situ και το 1% σε διηθητικό καρκίνο. Ο χρόνος εξέλιξης από

CIN σε CIS, με ελάχιστες εξαιρέσεις, έχει υπολογιστεί σε 10-15 χρόνια,

κατά τη διάρκεια των οποίων η νόσος μπορεί να αναγνωρισθεί και να

13

Page 14: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά. Επιδημιολογικά, έχει αναφερθεί ότι οι

βλάβες CIN εμφανίζονται κυρίως στο τέλος της 2ης εικοσαετίας, ο

καρκίνος in situ (CIS) περίπου στην ηλικία των 35 ετών και ο διηθητικός

καρκίνος περίπου στην ηλικία μεταξύ των 55 και 60 ετών.

Σε ότι αφορά το νέο εμβόλιο, ο καθηγητής τόνισε ότι από το 2002

έχει ξεκινήσει η εφαρμογή ενός εμβολίου για την πρόληψη της

λοίμωξης από τον HPV. Το εμβόλιο αυτό περιέχει πρωτεΐνες του

καψιδίου του ιού που προκαλούν τη δημιουργία ειδικών αντισωμάτων

έναντι ακριβώς αυτών των ιϊκών πρωτεϊνών. Ο καθηγητής κ.

Αντσακλής αναφέρθηκε στον ιό HPV, του οποίου μέχρι σήμερα έχουν

ταυτοποιηθεί πάνω από 120 υπότυποι. Από αυτούς, περίπου 30

προσβάλλουν το κατώτερο γεννητικό σύστημα των γυναικών και από

αυτούς πάλι, περίπου 15 θεωρούνται «υψηλής επικινδυνότητας ή high

risk» τύποι. Από τους ιούς υψηλής επικινδυνότητας, οι πιο γνωστοί και

συχνοί είναι οι τύποι 16 και 18 οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για το 70%

των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας. Από τους ιούς «χαμηλής

επικινδυνότητας ή low risk», οι συχνότεροι είναι οι 6 και 11 οι οποίοι

ευθύνονται για τη δημιουργία των οξυτενών κονδυλωμάτων που είναι

η κλινική εμφάνιση της λοίμωξης από τον ιό HPV.

Ο πρωταρχικός στόχος λοιπόν, είπε ο κ. Αντσακλής, ήταν να

παρασκευασθούν 2 ειδών εμβόλια: α) Τα προληπτικά, τα οποία θα

εφαρμόζονται σε άτομα τα οποία δεν θα έχουν έρθει σε επαφή με τον ιο

και β) Τα θεραπευτικά εμβόλια τα οποία θα απευθύνονται σε γυναίκες

οι οποίες ήδη έχουν τον ιό HPV ή/και κάποια δυσπλασία (δηλαδή

κάποια προκαρκινική κατάσταση) στον τράχηλο. Οι έως σήμερα

14

Page 15: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

ανακοινωθείσες μελέτες αφορούν αποκλειστικά τα προληπτικά εμβόλια.

Η πρώτη μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2002 έδειξε πραγματικά

θεαματικά αποτελέσματα: 1200 γυναίκες εμβολιάσθηκαν με εικονικό,

ανενεργές φάρμακο και άλλες τόσες με κανονικό εμβόλιο εναντίον του

ιού HPV 16. Ο εμβολιασμός έγινε σε 3 δόσεις (0,2 και 6 μήνες). Να

σημειωθεί ότι όλες αυτές οι γυναίκες δεν είχαν έρθει στο παρελθόν σε

επαφή με κανένα τύπου ιού HPV, γεγονός το οποίο τεκμηριώθηκε με

ενδελεχείς εξετάσεις. Στις γυναίκες που εμβολιάσθηκαν με το κανονικό

εμβόλιο, καμιά δεν ανέπτυξε λοίμωξη από τον συγκεκριμένο ιό HPV 16

αντίθετα με αυτές που εμβολιάσθηκαν με το εικονικό φάρμακο όπου 41

γυναίκες εμφάνισαν HPV λοίμωξη ή/και κάποια δυσπλασία του

τραχήλου της μήτρας από τον ιό τύπου 16.

Από την πλευρά του ο κ. Διακομανώλης επεσήμανε ότι οι νέοι

ευρίσκονται σε ιδιαίτερο κίνδυνο. Υπολογίζεται ότι το 75% των HPV

λοιμώξεων συμβαίνει σε άτομα ηλικίας 15 έως 24 χρόνων αλλά η

συχνότητα αυτή μειώνεται εντυπωσιακά με την πάροδο των ετών,

γεγονός που σημαίνει ότι η HPV λοίμωξη είναι κατά ένα μεγάλο

ποσοστό μια παροδική λοίμωξη ιδιαίτερα σε άτομα νεαρής ηλικίας.

Ο κ. Δεληγεώρογλου αναφέρθηκε στην εμπειρία του Τμήματος

Παιδικής-Εφηβικής Γυναικολογίας και Επανορθωτικής Χειρουργικής

που λειτουργεί στο «Αρεταίειον» Νοσοκομείο και συμμετείχε ως το

μοναδικό Ερευνητικό Κέντρο, εκπροσωπώντας την Ελλάδα. Η εμπειρία

αυτή είναι διαφορετική από αυτή των Κέντρων του εξωτερικού, είπε ο κ.

Δεληγεώρογλου, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των ατόμων που

προσεγγίστηκαν με σκοπό να συμμετάσχουν στην μελέτη

15

Page 16: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

αντιμετώπισαν το εμβόλιο με δυσανάλογα μεγάλη δυσπιστία και

επιφυλακτικότητα ακόμη και ανάμεσα σε κύκλους σπουδαστών

επαγγελμάτων υγείας. Τελικά μετά από επίμονες προσπάθειες

ενημέρωσης συγκεντρώθηκε ο απαιτούμενος αριθμός συμμετεχόντων

για την μελέτη με αποτέλεσμα ταυτόσημα και πλήρως εναρμονισμένα

με αυτά των υπολοίπων ανά τον κόσμο Ερευνητικών Κέντρων. Σαφώς,

η πολιτεία έχει, εκτός από τον ρόλο της ένταξης του εμβολίου στο

βασικό πρόγραμμα εμβολιασμού του πληθυσμού και τον επιπλέον ρόλο

της ενημέρωσης του κοινού για τη σπουδαιότητα της συμμετοχής σε

ερευνητικά πρωτόκολλα-προγράμματα με στόχο τη βελτίωση της υγείας

και την πρόληψη, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για εμβόλιο κατά του

καρκίνου.

Τέλος, ο υπεύθυνος ερευνητής για την ανάπτυξη του Gardasil δρ.

M. Watson αναφέρθηκε σε όλες τις φάσεις εξέλιξης του εμβολίου. Ο δρ.

M. Watson τόνισε ότι σύμφωνα με τα εργαστηριακά δεδομένα των

κλινικών μελετών ενδέχεται στο μέλλον η προστατευτική δράση του

εμβολίου να επεκταθεί και σε άλλους τύπους HPV, γεγονός που

αναμένεται να ωφελήσει πολλές περισσότερες γυναίκες.

Με απόφαση του Υπουργού Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης

κ. Δημήτρη Αβραμόπουλου, συγκροτήθηκε Ειδική Γνωμοδοτική

Επιτροπή για την ανάγκη εισαγωγής στο Εθνικό Πρόγραμμα

Εμβολιασμών, του εμβολίου έναντι του ιού των ανθρώπινων

θηλωμάτων (HPV) και κατ’ επέκταση κατά του καρκίνου του

τραχήλου της μήτρας. Πρόεδρος της Γνωμοδοτικής Επιτροπής ορίστηκε

ο κ. Εμμανουήλ Διακομανώλης, καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας

16

Page 17: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

του Πανεπιστημίου Αθηνών και Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρίας

Παθολογίας του τραχήλου της μήτρας. Μέλη της Επιτροπής ορίστηκαν

οι κ.κ. Ανδρέας Κωνσταντόπουλος (καθηγητής παιδιατρικής

Πανεπιστημίου Αθηνών, Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής

Εμβολιασμών και της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρίας), Ευάγγελος

Παρασκευαΐδης (καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας Πανεπιστημίου

Ιωαννίνων), Θεόδωρος Αγοραστός (καθηγητής Μαιευτικής-

Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) και η κα Φλωρεντία

Κανακούδη (καθηγήτρια Παιδιατρικής-Ανοσολογίας Πανεπιστημίου

Θεσσαλονίκης, και πρώην Πρόεδρος Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών).

Η πρώτη συνεδρίαση της Επιτροπής πραγματοποιήθηκε το

Σάββατο 27 Ιανουαρίου 2007 στη Θεσσαλονίκη, την ίδια μέρα με τη

διεξαγωγή επίσημης διημερίδας, στην οποία έγινε εμπεριστατωμένη

παρουσίαση των εξελίξεων για την προφύλαξη έναντι του ιού των

ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV).

Στα μέλη της Επιτροπής δόθηκαν οδηγίες ώστε να

ολοκληρώσουν το συντομότερο δυνατό το έργο τους, και να

παραδώσουν το πόρισμα στον Υπουργό Υγείας και Κοινωνικής

Αλληλεγγύης κ. Δημήτρη Αβραμόπουλο.

Συμπεράσματα: Η HPV λοίμωξη κατά μεγάλο ποσοστό είναι μία

παροδική λοίμωξη, ιδιαίτερα συχνή σε άτομα νεαρής ηλικίας. Η

παρουσία λοιπόν HPV-DNA δηλαδή ϊικού γενετικού υλικού

ισοδυναμεί με εμφάνιση καρκίνου του τραχήλου. Η ικανοποιητική

εφαρμογή των προληπτικών εμβολίων με τις ενδεχόμενες παρενέργειες

που τυχόν εμφανιστούν θα συνυπολογιστούν στην όλη εικόνα μιας

17

Page 18: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

ευρύτερα προληπτικής ιατρικής. Παράλληλα υφίσταται και η αισιόδοξη

προοπτική για την εφαρμογή θεραπευτικών εμβολίων σε ήδη ασθενείς.

Σχέση καπνίσματος και προσδόκιμου επιβίωσης ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΦΟΥΤΣΙΤΖΗΣ

----------------------------------------------------------------------------------------------- ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ ΙΙΕΚ

Εισαγωγή: Η εργασία αποδεικνύει την τοξικότητα του καπνού του

τσιγάρου όταν αυτό καίγεται και την απελευθέρωση περισσότερων από

4000 τοξικές ουσίες στον περιβάλλοντα χώρο. Ο καπνός ενός τσιγάρου

περιέχει 4000 χημικές-δηλητηριώδεις ουσίες. Κυριότεροι αντιπρόσωποι

αυτών: η νικοτίνη, το μονοξείδιο του άνθρακα (CO), η πίσσα.

Νικοτίνη: Επιδρά στον εγκέφαλο μέσα σε πέντε δευτερόλεπτα από τη

στιγμή που εισπνέεται ο καπνός στον οργανισμό. Η νικοτίνη αυξάνει

τους καρδιακούς παλμούς και την πίεση του αίματος, συνθλίβει τα

μικρά αγγεία κάτω από το δέρμα, προξενεί αλλαγές στη σύσταση και

τον μεταβολισμό του αίματος και αυξάνει την παραγωγή ορμονών.

Μονοξείδιο του άνθρακα: Είναι ένα δηλητηριώδες αέριο που βρίσκεται

και στα καυσαέρια των αυτοκινήτων. Μειώνει την ποσότητα του

οξυγόνου που μεταφέρεται με το αίμα μέχρι και 15%. Το μονοξείδιο του

άνθρακα σχετίζεται με την πρόκληση καρδιαγγειακών παθήσεων.

Πίσσα: Περίπου το 70% της πίσσας που περιέχει ένα τσιγάρο

κατακάθεται στον πνεύμονα του καπνιστή και μπορεί να δημιουργήσει

σημαντικές καρκινογόνες βλάβες στον οργανισμό. Τα τσιγάρα που

έχουν χαμηλή περιεκτικότητα πίσσας δεν έχουν αναγκαστικά και

18

Page 19: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

λιγότερη νικοτίνη, μονοξείδιο του άνθρακα ή άλλες δηλητηριώδεις

ουσίες.

Υλικό: Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε για τη σύνταξη της εργασίας

αντλήθηκε από το Ινστιτούτο Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής,

στο οποίο λειτουργούν ειδικές υπηρεσίες για τους καπνιστές.

Αποτελέσματα: Προκύπτουν ότι ένας στους δύο Έλληνες καπνίζει ενώ

καπνίστριες πλέον είναι 4 στις 10 Ελληνίδες.

Υπολογίζεται ότι η επιδημία του καπνίσματος σκοτώνει 20.000

Έλληνες κάθε χρόνο και είναι η πρώτη αιτία θανάτου στις ηλικίες 35-59

ετών.

Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι οι καπνιστές ζουν 14 χρόνια

λιγότερο από τους μη καπνιστές. Το παρήγορο όμως είναι ότι μέσα σε

δέκα χρόνων από τη διακοπή του καπνίσματος, ο καρκίνος των

πνευμόνων μειώνεται στο μισό του αντίστοιχου κινδύνου που διατρέχει

ένας καπνιστής, ενώ ο κίνδυνος καρδιακής προσβολής μειώνεται στα

ίδια επίπεδα με τον κίνδυνο που διατρέχει ένα άτομο που δεν είχε

καπνίσει ποτέ.

Το πρόβλημα όμως είναι ότι η εξάρτηση από την νικοτίνη είναι

ένας νευροβιολογικός εθισμός και έχει ταξινομηθεί επίσημα ως ιατρική

ασθένεια. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η υψηλή δόση νικοτίνης

έχει μεγάλη επίδραση και από την υψηλή δόση κοκαΐνης. Επίσης οι

γυναίκες που καπνίζουν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αυξάνουν

τις πιθανότητες αυτόματης αποβολής και πρόωρου τοκετού παράλληλα

το κάπνισμα συμβάλλει, στην εμφάνιση ελλιποβαρών νεογνών. Το δε

παθητικό κάπνισμα εξελίσσεται σε μάστιγα αφού μόνο το 15% του

19

Page 20: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

καπνού εισπνέεται από τον καπνιστή. Το υπόλοιπο 85% διαχέεται στον

αέρα υποχρεώνοντας τους γύρω ανθρώπους να το εισπνεύσουν.

Συμπεράσματα: Επιβάλλεται για τον ελληνικό πληθυσμό ανεξαρτήτου

ηλικίας η διακοπή του καπνίσματος ώστε να διασφαλιστεί κατά το

δυνατόν η ψυχοσωματική υγεία. Επιπλέον θα αυξηθεί το προσδόκιμο

επιβίωσης με ικανοποιητικό επίπεδο υγιεινής.

Αποδεδειγμένα μετά την πλήρη διακοπή αυτής της εθιστικής

συνήθειας, οι λειτουργίες του σώματος επανέρχονται στους κανονικούς

ρυθμούς με ορατές ενδείξεις και βελτιώσεις όπως:

• Καταστολή του τσιγαρόβηχα και της απόχρεμψης.

• Όξυνση της όσφρησης και της γεύσης.

• Μείωση των πιθανοτήτων να προσβληθεί ο οργανισμός από

ιώσεις και λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος.

• Τόνωση της ψυχολογίας του ατόμου.

Τέλος, θα πρέπει να γίνεται πιστή εφαρμογή των υγειονομικών

διατάξεων σ’ όλους τους χώρους από τις αρμόδιες αρχές με τους

κατάλληλους ελέγχους.

Η σχέση εισοδηματικής πολιτικής και φαρμακευτικής κατανάλωσης

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΦΟΥΤΣΙΤΖΗΣ -----------------------------------------------------------------------------------------------

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ ΙΙΕΚ

Εισαγωγή: Η συγκεκριμένη έρευνα θέλει να δείξει τη σχέση των

χαμηλών εισοδημάτων των Ελλήνων καθώς και την εξαρτημένη σχέση

μορφωτικού επιπέδου-εκδήλωση ασθενειών και υπερκατανάλωση

φαρμάκων προς αποκατάσταση της υγείας του ελληνικού πληθυσμού.

20

Page 21: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Σκοπός της έρευνας είναι να εμφανιστεί και η παράμετρος της συχνής

νοσηλείας από τις ασθενείς αυτές κοινωνικές ομάδες.

Υλικό: Τα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν για την τεκμηρίωση της

έρευνας λήφθηκαν από την πανελλαδική έρευνα που πραγματοποίησε,

ο καθηγητής Οικονομίας της Υγείας της Εθνικής Σχολής Δημόσιας

Υγείας κ. Ιωάννης Κυριόπουλος, για τη Διερεύνηση του Επιπέδου

Υγείας και Αξιολόγησης των Υπηρεσιών Υγείας.

Παράλληλα αξιοποιήθηκαν στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

(Ε.Ε.) που αφορούν την κατανάλωση αντιβιοτικών.

Αποτελέσματα: Ένας στους τρεις Έλληνες (36,7%) λαμβάνει

καθημερινά ή σε τακτά χρονικά διαστήματα φάρμακα. Περίπου ένας

στους δέκα νέους (9,5%) από δεκαέξι έως είκοσι πέντε ετών. Το ποσοστό

λήψης φαρμάκων σε καθημερινή βάση αυξάνεται ραγδαία μετά τα

τριάντα (25% περίπου). Η κατανάλωση φαρμάκων αυξάνεται όσο

αυξάνεται η ηλικία των Ελλήνων. Το 38,1% του πληθυσμού στις ηλικίες

σαράντα έξι έως πενήντα πέντε παίρνει καθημερινά φάρμακα, το 59,7%

μεταξύ πενήντα έξι και εξήντα πέντε ετών και το 78,4% από τα εξήντα

έξι έως τα εβδομήντα πέντε έτη.

Μεταβολικά νοσήματα και ενδοκρινικές παθήσεις σε ποσοστό

25,9%. Ορθοπεδικά προβλήματα σε ποσοστό 15,9%. Πνευμονολογικά σε

ποσοστό 9,4%. Γαστρεντερολογικά σε ποσοστό 5%. Αποτελούν

συγκεκριμένες αιτίες πολυφαρμακίας. Το αποτέλεσμα είναι, το 40,7%

των γυναικών και το 32,4% των ανδρών κάνει χρήση φαρμάκων. Ο

ιατρός του φτωχού θεωρείται το φάρμακο και αυτό γιατί σύμφωνα με

την ίδια έρευνα, οι πολίτες που έχουν χαμηλό εισόδημα δεν μπορούν

21

Page 22: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

να προσεγγίσουν τις σύγχρονες θεραπευτικές μεθόδους και να

επισκέπτονται συχνά ιατρούς, γι’ αυτό και προσπαθούν να ιαθούν μόνο

με τα φάρμακα, που έχουν κατά πολύ μικρότερο κόστος. Το 71,6% των

ερωτηθέντων που έχουν μηνιαίο εισόδημα κάτω των 500 ευρώ λαμβάνει

συχνά φάρμακα, το 47,7% που έχει εισόδημα από 500 έως 1.000 ευρώ

και μόλις το 20,6% εκείνων που τα έσοδά τους ξεπερνούν τα 3.000 ευρώ

μηνιαίως.

Όσο πιο χαμηλό το μορφωτικό επίπεδο των πολιτών τόσο πιο

πολλά είναι τα φάρμακα που καταναλώνουν. Συγκεκριμένα, το 62,9%

που μετά βίας αποφοίτησαν από το δημοτικό δηλώνει ότι κάνει τακτική

καθημερινή χρήση φαρμάκων. Το ποσοστό μειώνεται εντυπωσιακά

στους αποφοίτους ΑΕΙ και ΤΕΙ (21,8%).

Τέλος οι στατιστικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναδυκνείουν ανά

1000 κατοίκους, 1503 συνταγογραφήσεις αντιβιοτικών δηλαδή 1,5 φορά

το χρόνο κατά μέσο όρο (μ.ο.) αντιβίωση υπερτερώντας της Ισπανίας με

1500 συνταγογραφήσεις, και της Ελβετίας με 1352.

Συμπεράσματα: Λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τα στοιχεία, προκύπτει

ότι το πρόβλημα έχει πολλές προεκτάσεις. Αυτό φανερώνεται από το

γεγονός ότι η ζωή του νεοέλληνα ευνοεί την λήψη φαρμάκων. Γι’ αυτό

επιβάλλεται η τήρηση προφυλακτικών μέτρων όπως καταπολέμηση του

άγχους και της κατάθλιψης. Εισαγωγή της καθημερινής γυμναστικής σ’

όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας. Παρακολούθηση ειδικών

προγραμμάτων για τους πρώην καπνιστές αφού η στατιστική

αποδεικνύει ότι το 52,4% λαμβάνει καθημερινά ή πολύ συχνά

φαρμακευτικά σκευάσματα. Οι αριθμοί των 45 σκευασμάτων ανά έτος

22

Page 23: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

για κάθε Έλληνα, όπως και το 2,4% των νοικοκυριών αδυνατεί να

καλύψει τις ιατρικές δαπάνες οι οποίες υπερβαίνουν το 40% του

εισοδήματός του. Με αποκορύφωμα τη συνολική υγειονομική δαπάνη

των 10 δις ευρώ το χρόνο, μάλλον εφιαλτικά μπορεί να χαρακτηριστεί

για το Εθνικό Σύστημα Υγείας μιας χώρας.

Γι’ αυτό απαιτείται η άμεση ανάληψη νομοθετικών μέτρων που

κατά πρώτοις θα αποσυμφορήσουν το υγειονομικό σύστημα και κατά

δευτέροις, επιλύσουν τα οποία προβλήματα παρουσιασθούν.

Η συνδρομή της THP ορμόνης στη διαμόρφωση της εφηβικής συμπεριφοράς

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΦΟΥΤΣΙΤΖΗΣ -----------------------------------------------------------------------------------------------

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ ΙΙΕΚ

Σκοπός: Η μελέτη της εφηβικής συμπεριφοράς κατά το μεταβατικό

στάδιο από την ήβη στην ενήλικη ζωή. Σε συνδυασμό με τη δράση της

στεροειδούς ορμόνης THP στην ψυχοκοινωνική διαμόρφωση των

εφήβων.

Υλικό: Η παρούσα έρευνα πραγματοποιήθηκε υπό την επίβλεψη της

Σέριλ Σμιθ-φυσιολόγου του Πολιτειακού Παν/μίου της Νέας Υόρκης

και δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση: “Nature

Neuroscience”.

Αποτελέσματα: Η έρευνα απέδειξε ότι ο μηχανισμός που ηρεμεί τον

εγκέφαλο των παιδιών και των ενηλίκων όταν βρίσκονται οι τελευταίοι

υπό πίεση ή άγχος, στους εφήβους δρα ακριβώς με τον αντίθετο τρόπο.

Η ορμόνη THP εκλύεται μεν με φυσικούς μηχανισμούς προς

εξουδετέρωση του άγχους, αλλά, στους εφήβους λειτουργεί ακριβώς

23

Page 24: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

αντίθετα, με αυξητικές τάσεις. Επομένως οι έφηβοι αντιδρούν βίαια με

εκρήξεις οργής. Οι αντιδράσεις αυτές φαντάζουν υπερβολικές απέναντι

στα μάτια των ενηλίκων αλλά αποτελούν τρόπο συναισθηματικής

αποφόρτισης.

Συμπεράσματα: Η παρουσία της THP σαφώς και, ευθύνεται για μη

ελεγχόμενες εφηβικές συμπεριφορές. Όμως επιβάλλεται η συνδρομή

εξειδικευμένων επιστημόνων για τη διαπίστωση, αξιολόγηση και

θεραπεία των παραβατικών συμπεριφορών που ανακύπτουν.

Έτσι θα επιτευχθεί η αξιόπιστη καταγραφή των

ψυχοπαθολογικών ευρημάτων που απαντώνται στους εφήβους και

επομένως θα σημειωθεί πρόοδος στο σύστημα παρεχομένων υπηρεσιών

στον τομέα της ψυχικής υγείας για εφήβους και νέους-ες.

Οι Έλληνες πρωταθλητές στο κάπνισμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΦΟΥΤΣΙΤΖΗΣ -----------------------------------------------------------------------------------------------

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ ΙΙΕΚ

Σκοπός: Ο πρωταθλητισμός που επιδυκνείουν στο κάπνισμα Έλληνες

και Κύπριοι πολίτες στην Ευρωπαϊκή επικράτεια σύμφωνα με

ευρωπαϊκές δημοσκοπήσεις.

Υλικό: Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο το 42% των Ελλήνων δηλώνουν

καπνιστές, έναντι 32% του ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Αποτελέσματα: Εννέα στους δέκα Έλληνες καπνιστές δηλώνουν πως

καπνίζουν τακτικά και σε καθημερινή βάση, ενώ το 53% των Ελλήνων

καπνιστών δηλώνουν πως καπνίζουν πάνω από 20 τσιγάρα ημερησίως.

Μετά τους Έλληνες πρωταθλητές στο κάπνισμα είναι οι Κύπριοι

με ποσοστό 39%. Ακολουθούν οι Ούγγροι και οι Βούλγαροι (36%), οι

24

Page 25: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Πολωνοί (35%), οι Τσέχοι και οι Εσθονοί (34%). Αντιθέτως, στη Σουηδία

βρίσκονται οι λιγότεροι καπνιστές (18%), ακολουθεί η Πορτογαλία

(24%), η Σλοβακία και η Μάλτα (25%). Στην Ελλάδα, το 30% των

καπνιστών προσπάθησαν να κόψουν το κάπνισμα, εκ των οποίων μόνο

το 6% ζήτησε επιστημονική βοήθεια.

Σε ό,τι αφορά την ισχύ της απαγόρευσης του καπνίσματος σε

δημόσιους χώρους, το 54% των Ευρωπαίων δηλώνει ότι στη χώρα τους

τηρείται η απαγόρευση του καπνίσματος. Επίσης, ένας στους τρεις

Ευρωπαίους δηλώνει ότι εκτίθεται στον καπνό τσιγάρου κατά την

εργασία του. Το ποσοστό των εργαζομένων που δηλώνουν ότι δεν

εκτίθενται ποτέ στον καπνό τσιγάρου στο χώρο εργασίας του

κυμαίνεται από 15% στην Ελλάδα έως 96% στη Ιρλανδία.

Τέλος, τα μισά περίπου νοικοκυριά στην Ευρώπη είναι

απαλλαγμένα από καπνό, δηλαδή κανένα μέλος τους δεν καπνίζει. Τα

ποσοστά κυμαίνονται από 83% στη Φινλανδία και 69% στη Σουηδία,

έως 17% στην Κροατία και 26% στην Ελλάδα.

Συμπεράσματα: Ο αρμόδιος κοινοτικός Επίτροπος Υγείας, Μάρκος

Κυπριανού έκρινε ενθαρρυντικό το ποσοστό των Ευρωπαίων που

υποστηρίζει τις αντικαπνιστικές πολιτικές στην Ε.Ε. Σύμφωνα με τη

δημοσκόπηση, το 88% των Ευρωπαίων υποστηρίζει την απαγόρευση

του καπνίσματος στους χώρους εργασίας και στους δημόσιους χώρους.

Η πλειονότητα των Ευρωπαίων υποστηρίζει την απαγόρευση του

καπνίσματος σε εστιατόρια (77%) και σε μπαρ (62%). Η Ευρωπαϊκή

Επιτροπή επισημαίνει ότι οι αντικαπνιστικές πολιτικές συναντούν

μεγαλύτερη υποστήριξη από τους πολίτες, στις χώρες όπου έχουν τεθεί

25

Page 26: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

σε εφαρμογή τέτοιες πολιτικές, όπως στην Ιρλανδία, τη Σουηδία και την

Ιταλία.

Το γεγονός αυτό ενισχύει την ώθηση για τη γενική απαγόρευση

του καπνίσματος σε όλους τους δημόσιους χώρους και όλους τους

χώρους εργασίας στην Ευρώπη έως το 2009, ανέφερε ο Κύπριος

Επίτροπος Υγείας.

Η παγκόσμια αύξηση κρουσμάτων Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ)

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΦΟΥΤΣΙΤΖΗΣ -----------------------------------------------------------------------------------------------

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ ΙΙΕΚ

Εισαγωγή: Η ΧΑΠ είναι συχνή ασθένεια αφού προσβάλλει το 6-8% του

γενικού πληθυσμού. Προσβάλλει σχεδόν αποκλειστικά τους καπνιστές

μέσης ηλικίας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) εκτιμά ότι

πάνω από 340 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από τη ΧΑΠ

παγκοσμίως ενώ εκτιμήσεις αναφέρουν ότι το 2020 θα αποτελεί το τρίτο

μεγαλύτερο πρόβλημα υγείας παγκοσμίως.

Υλικό: Αξιολογήθηκαν τα στοιχεία του 9ου Μετεκπαιδευτικού

Σεμιναρίου της Πνευμονολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου

Ιωαννίνων που πραγματοποιήθηκε στις 3-6 Μαΐου 2007 στην Κέρκυρα

υπό την προεδρία του διευθυντού της Κλινικής Σταύρου

Κωνσταντόπουλου Καθηγητού Πνευμονολογίας στο Πανεπιστήμιο

Ιωαννίνων.

Στο σεμινάριο αναλύονται μεταξύ άλλων τα δεδομένα για το

κάπνισμα και τις θεραπείες απεξάρτησης, τα νεότερα γύρω από τις

26

Page 27: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

πνευμονικές ιώσεις, οι νεότερες διαγνωστικές τεχνικές για τον καρκίνο

του πνεύμονα, μία από τις πιο θανατηφόρες νεοπλασίες, το άσθμα και

την ΧΑΠ, νοσήματα με την μεγαλύτερη επίπτωση στον παγκόσμιο

υγειονομικό χάρτη.

Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Εταιρείας

Πνευμονολογίας η επίπτωση της νόσου στην Ελλάδα είναι 7-10% στα

παιδιά και 5-7% στους ενήλικες.

Αποτελέσματα: Στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 300.000 ασθενείς που

ταλαιπωρούνται ενώ σχετικοί θάνατοι έχουν διπλασιαστεί τις

τελευταίες δεκαετίες. Τα νοσήματα του πνεύμονα – όπως τονίζει και ο

Κ.Σ. Κωνσταντόπουλος – αποτελούν τον υπ’ αριθμό ένα στόχο του

ΠΟΥ. Στη δε Αφρική οι περισσότεροι θάνατοι οφείλονται σε λοιμώξεις

του αναπνευστικού συστήματος. Υπολογίζεται ότι από καρκίνο του

πνεύμονα πεθαίνουν 4.000 Έλληνες ετησίως.

Συμπεράσματα: Τα νοσήματα του αναπνευστικού φαίνεται πως θα

κυριαρχήσουν στο παγκόσμιο προσκήνιο. Ειδικά η ΧΑΠ αφού είναι η

τέταρτη αιτία θανάτου. Παράλληλα οι ρυθμοί αύξησης της συχνότητας

και της θνησιμότητας είναι δραματικοί αλλά επισημαίνεται ο κίνδυνος

της μη ανίχνευσης των πρώιμων ενδείξεων της νόσου. Η ασθένεια της

ΧΑΠ εξελίσσεται με αργούς ρυθμούς και όταν εκδηλώνεται είναι ήδη

αργά για το προσδόκιμο της επιβίωσης. Η επίπτωσή της διπλασιάστηκε

τα τελευταία 10 χρόνια (1997-2007) στη Δυτική Ευρώπη προσβάλλοντας

παιδιά και ενήλικες.

Επιβάλλεται η λήψη μέτρων – αν και η συχνότητα, βαρύτητα,

θνητότητα από την νόσο στην Ελλάδα είναι χαμηλότερη σε σχέση με

27

Page 28: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

άλλες ευρωπαϊκές χώρες – όπως: Έλεγχος του αριθμού των μεταναστών

και αποτροπή εισόδου λαθρομεταναστών.

• Επαναλειτουργία και εκσυγχρονισμός των αντιφυματικών

ιατρείων σ’ όλους τους νομούς της χώρας.

• Ίδρυση κέντρου αναφοράς πνευμονικών παθήσεων του ΠΟΥ για

προληπτικούς και στατιστικούς λόγους.

• Δυνατότητα μετεκπαίδευσης στην πνευμονολογική ειδικότητα σε

ιατρούς και παραϊατρικό προσωπικό στα περιφερειακά κέντρα

υγείας και νοσοκομεία.

• Πανελλαδική εκστρατεία ενημέρωσης από τις Δ/νσεις Υγείας των

ΟΤΑ β’ βαθμού, την Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία για

συναφή ιατρικά θέματα, σε ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού.

Πολλαπλή Σκλήρυνση Κατά Πλάκας

(ΠΣΚΠ) ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΦΟΥΤΣΙΤΖΗΣ

----------------------------------------------------------------------------------------------- ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ ΙΙΕΚ

Εισαγωγή: Η πολλαπλή Σκλήρυνση Κατά Πλάκας είναι ασθένεια του

Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ) και συμπεριφέρεται ως

αυτόνοση πάθηση. Ειδικότερα, στην πολλαπλή σκλήρυνση το

ανοσοποιητικό επιτίθεται και καταστρέφει την μυελίνη. Πρόκειται για

μια ουσία που περιβάλλει τον άξονα κάθε νεύρου, βοηθάει στη

μεταφορά των μηνυμάτων από νεύρο σε νεύρο και μονώνει και

προστατεύει το νεύρο.

Παρά το γεγονός ότι οι επιστήμονες γνωρίζουν πολλούς από τους

κρίκους της αλυσίδας που οδηγούν στην εκδήλωση της νόσου, το

28

Page 29: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

αρχικό αίτιο παραμένει άγνωστο. Εικάζουμε ότι υπάρχουν κάποια

γονίδια που ευνοούν την εκδήλωσή της, η οποία πυροδοτείται από

κάποιον εξωτερικό παράγοντα.

Η ΠΣΚΠ δεν μεταδίδεται, προσβάλλει συχνότερα τις γυναίκες

έναντι των ανδρών σε αναλογία περίπου 2:1. Το πρώτο σύμπτωμα

εμφανίζεται συνήθως γύρω στην ηλικία των 25-35 ετών. Τα συμπτώματα

διαφέρουν πολύ από ασθενή σε ασθενή, ανάλογα με ποια νεύρα έχουν

προσβληθεί. Υπάρχουν όμως μερικά, κοινά σε πολλούς πάσχοντες όπως:

• Διπλωπία ή θάμπωμα στα μάτια.

• Αδυναμία ή ανικανότητα ενός ή και των δύο άκρων.

• Αλλαγή στην αίσθηση των χεριών ή των ποδιών, όπως π.χ.

μούδιασμα – που συχνά περιγράφεται: «σαν να περπατώ πάνω

σε βαμβάκι».

• Ζάλη ή αστάθεια.

• Κούραση δυσανάλογη προς τις δραστηριότητές μας ή

απρόσμενη κούραση.

• Ανάγκη για συχνή ή επιτακτική ούρηση ή δυσκολία ούρησης.

Απαντώνται τρεις μορφές της νόσου:

• Υποτροπιάζουσα. Αφορά το 75-80% των περιπτώσεων.

Χαρακτηρίζεται από απρόβλεπτα επεισόδια υποτροπών, στα

οποία καινούργια ή προϋπάρχοντα συμπτώματα

επανεμφανίζονται. Η νόσος μπορεί να είναι ανενεργή για

πολλούς μήνες ή ακόμα και χρόνια.

29

Page 30: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

• Εξελικτική. Εμφανίζεται στο 10-15% των ασθενών. Τα άτομα

αυτά δεν εμφανίζουν υφέσεις και τα συμπτώματα είναι

προοδευτικά επιδεινούμενα.

• Δευτεροπαθής προϊούσα μορφή. Το 30-50% των ασθενών με

υποτροπιάζουσα μορφή με τον καιρό μεταπίπτει στην εξελικτική.

Υλικό: Μελετήθηκε έρευνα της Νευρολογικής Κλινικής του Ναυτικού

Νοσοκομείου Αθηνών με θέμα: «Θεραπεία στην πολλαπλή, σκλήρυνση :

πρώιμη έναρξη, όψιμο όφελος» καθώς και παλαιότερες έρευνες των

Πανεπιστημίων Θεσσαλονίκης και Αλεξανδρούπολης. Εξίσου

σημαντικές πηγές από το δικτυακό χώρο της ελληνικής εταιρίας

Σκλήρυνσης κατά πλάκας

(http://www.greeKmssociety.gr/index_skp.htm) και της Διεθνούς

Ομοσπονδίας για την ασθένεια (http://www.if.mss.org.uk).

Αποτελέσματα: Η έρευνα έδειξε τη διπλάσια συχνότητα της ΠΣΚΠ

στον ελλαδικό χώρο δηλαδή ποσοστό 1%ο ή 1 στους 1000 κατοίκους.

Παλαιότερες έρευνες είχαν δείξει ότι η συχνότητα της νόσου ήταν

αντίστοιχα 35 και 50 ασθενείς ανά 100.000 πληθυσμού. Όμως οι

τελευταίες διαπιστώσεις αναιρέθηκαν με την πρόσφατη.

Η συχνότητα της νόσου παγκοσμίως δεν είναι η ίδια σ’ όλες τις

γεωγραφικές περιοχές. Όσο πλησιάζουμε στους πόλους τόσο η

συχνότητα αυξάνεται και, αντιστρόφως όσο πλησιάζουμε στον

Ισημερινό τόσο ελαττούται.

Συμπεράσματα: Προκειμένου να προλάβουμε τα συμπτώματα της

νόσου και να εξασφαλίσουμε μία καλή ποιότητα ζωής στον ασθενή θα

πρέπει να εξασφαλίσουμε τα εξής:

30

Page 31: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

• Βελτίωση και εξέλιξη των διαγνωστικών μέσων ώστε να

αποτραπούν ολιγωρίες στη φαρμακευτική αντιμετώπιση της

νόσου.

• Αν και τα φάρμακα δεν προσφέρουν ίαση αλλά

επιβραδύνουν την εξέλιξη της ασθένειας θα πρέπει να

επιταχυνθούν οι προσπάθειες ανεύρεσης νέων θεραπευτικών

σχημάτων.

• Να ολοκληρωθούν γενετικές και επιδημιολογικές μελέτες ώστε

να ανευρεθεί η σχέση Βόρειων Χωρών με την συχνότητα

εμφάνισης της νόσου. Ή τυχόν διατροφολογικός παράγων

που συντελεί στην εμφάνιση και αύξηση της νόσου.

• Περισσότερη έρευνα στο θέμα αλληλοσυσχέτισης παράγοντα

και γενετικού υπόβαθρου στην ηλικία των 15 ετών.

Αναπνευστικοί νόσοι και ο ρόλος του αμιάντου στην εκδήλωση

αυτών ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΦΟΥΤΣΙΤΖΗΣ

----------------------------------------------------------------------------------------------- ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ ΙΙΕΚ

Εισαγωγή: Μελετάται η σχέση αμιάντου με την εκδήλωση ασθενειών

που προσβάλλουν το αναπνευστικό σύστημα. Η παρουσία 6

εκατομμυρίων τόνων αμιάντου στην Ελλάδα σαφώς και αποτελεί

μείζων πρόβλημα τόσο από ιατρικής πλευράς όσο και από νομικής.

Η κοινωνία οφείλει να ενεργήσει άμεσα αφού προβλέπεται ότι θα

εκδηλωθούν τουλάχιστον 5000 θάνατοι ετησίως έως το 2030.

Υλικό: Αναλύθηκαν τα πρακτικά και οι σημειώσεις των εργασιών της

Πανευρωπαϊκής Συνδιάσκεψης για τον αμίαντο που διοργάνωσε η

31

Page 32: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

ΓΣΕΕ με την Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων. Καθώς και της

διημερίδας που διοργάνωσε το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ)

και η ΓΣΕΕ με θέμα: «Αμίαντος: Μια διαρκής απειλή».

Αποτελέσματα: Ο αναπληρωτής καθηγητής Πνευμονολογίας και

πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τον αμίαντο, Παναγιώτης

Μπεχράκης σημειώνει ότι ο συνδυασμός καπνίσματος με την εισπνοή

ινών αμιάντου αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου του

πνεύμονα. Από την πλευρά των ευρωπαίων συνδικαλιστών τονίστηκε

ότι ο αμίαντος απειλεί κυρίως τους απασχολούμενους με χειρωνακτικές

εργασίες. Χωρίς να αγνοείται το ενδεχόμενο το 13% των εργαζομένων

να έχει εκτεθεί σε 30.000 καρκινογόνες ουσίες.

Η Ελλάδα έως το 1995 συγκαταλεγόταν στους επτά μεγαλύτερους

προμηθευτές αμιάντου στον κόσμο, παράγοντας 100.000 τόνους

χρυσότιλου ετησίως. Από το 1982 έως το 2000 λειτουργούσαν στο Ζιδάνι

της Κοζάνης τα Μεταλλεία Αμιάντου Βορείου Ελλάδας, η τελευταία και

μεγαλύτερη μονάδα εξόρυξης και επεξεργασίας αμιάντου στην Ευρώπη.

Στις 31 Δεκεμβρίου 2004 η Ελλάδα απαγόρευσε τη χρήση όλων

των μορφών αμιάντου, σύμφωνα με τις Οδηγίες της Ε.Ε. Εν τούτοις, ο

συνολικός αριθμός εργαζομένων που είχαν εκτεθεί μέχρι το 1990

ανερχόταν στις 150.000.

Παράλληλα, όπως ανάφερε ο διευθύνοντας σύμβουλος του

Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων, Παναγιώτης Παταργιάς, από το 2004

και μετά εντοπίστηκαν 271 περιπτώσεις ύπαρξης στοιχείων αμιάντου

στα σχολεία. Η τελική εκτίμηση είναι ότι τα σχολεία με ύπαρξη

32

Page 33: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

αμιάντου θα πλησιάσουν τα 800 και το συνολικό κόστος απομάκρυνσης

θα υπερβεί τα 50 εκατ. ευρώ.

Οι ασθενείς που σχετίζονται με την έκθεση και χρήση αμιάντου

είναι:

• Η αμιάντωση

• Η καλοήθης νόσος του υπεζωκότος

• Ο καρκίνος των πνευμόνων

• Το μεσοθηλίωμα (άμεσα συνδεδεμένο με την εισπνοή αμιάντου)

Αυτές οι τέσσερις είναι οι σοβαρότερες εκδηλώσεις των επιπτώσεων

από την επαφή με τον αμίαντο.

Συμπεράσματα: Ενόψει πανεθνικού κινδύνου, αναδυκνείεται η όποια

ολιγωρία καταστρεπτική για την υγεία των πολιτών. Η αργοπορημένη

εφαρμογή προληπτικών μέτρων μεταφράζεται σε νέα θύματα στα

επόμενα χρόνια. Ήδη από την 1η Ιανουαρίου 2005 απαγορεύτηκε σε

επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης η παραγωγή, εμπορία και χρήση

αμιάντου. Γίνονται προσπάθειες να θεσπιστεί απαγορευτικό και σε

παγκόσμια κλίμακα χωρίς ωστόσο αυτό να είναι ακόμη εφικτό, καθώς

υπάρχουν ισχυρές αντιστάσεις από συμφέροντα, ακόμα και ευρωπαϊκά.

Απαιτείται ολοκληρωμένη και συστηματική αντιμετώπιση των

κινδύνων από τον αμίαντο. Ενεργοποίηση για την λήψη των

αναγκαίων μέτρων πρόληψης και αποφυγής από τον αμίαντο. Γι’ αυτό

είναι:

• Επείγουσα η ανάγκη λήψης μέτρων πρόληψης των κινδύνων και

πιστοποίησης των ειδικών συνεργείων που θα προχωρούν σε

εργασίες αποξήλωσής του.

33

Page 34: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

• Απαραίτητο νέο νομοθέτημα σύμφωνα με τις κοινοτικές οδηγίες

που θα αφορά στους όρους για την αδειοδότηση των

κατεδαφίσεων κατασκευών από αμίαντο σε συνεργασία με τους

οικείους φορείς.

• Αναγκαία η κατοχύρωση της ασφαλιστικής κάλυψης του

επαγγελματικού κινδύνου και η δημιουργία ειδικών χώρων

ενταφιασμού χωματερών τοξικών αποβλήτων.

Το πρόβλημα της υπογεννητικότητας στην Νορβηγία (Ευρώπη) και

στην Ιαπωνία (Άπω Ανατολή) ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΦΟΥΤΣΙΤΖΗΣ

----------------------------------------------------------------------------------------------- ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ ΙΙΕΚ

Εισαγωγή: Οι δείκτες γεννήσεων ανά τον κόσμο συρρικνώνονται με

γοργούς ρυθμούς και ο πληθυσμός γερνάει. Χαρακτηριστικό

παράδειγμα αποτελεί η Ιαπωνία, ο πληθυσμός της οποίας υπολογίζεται

ότι θα έχει μειωθεί στο μισό μέχρι το τέλος του αιώνα. Στο τέλος της

δεκαετίας του ’70 μια γυναίκα που πλησίαζε τα 30 και δεν είχε

δημιουργήσει οικογένεια, αποτελούσε εξαίρεση. Κι αυτό γιατί την

εποχή εκείνη, οι Ιαπωνέζες ήταν στην πλειοψηφία τους παντρεμένες και

είχαν τουλάχιστον ένα ή δύο παιδιά. Σήμερα με πρόσφατη απογραφή,

σε κάθε Ιαπωνέζα αντιστοιχούν σήμερα 1,32 παιδιά, ποσοστό κατά πολύ

χαμηλότερο από αυτό που χρειάζεται για να διατηρηθεί ο πληθυσμός

της χώρας σταθερός.

Υλικό: Μελετήθηκαν στοιχεία από τις αρμόδιες υπηρεσίες καταγραφής

γεννήσεων της Ιαπωνίας, Ιταλίας, Νορβηγίας.

34

Page 35: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Αποτελέσματα: Οι προβλέψεις για το μέλλον είναι δυσοίωνες. Το 2006

υπολογίζεται ότι ο πληθυσμός της Ιαπωνίας θα φθάσει τα 127

εκατομμύρια, ενώ μέχρι το τέλος του αιώνα θα έχει μειωθεί σχεδόν στο

μισό, αγγίζοντας τα 64 εκατομμύρια.

Το πρόβλημα υπογεννητικότητας στη χώρα «του Ανατέλλοντος

Ηλίου» είναι τόσο έντονο που έχει το δικό του όνομα, shoshika, η

κοινωνία δηλαδή με τα λιγότερα παιδιά.

Τα αίτια του προβλήματος ποικίλλουν. Οι άνδρες στην Ιαπωνία

δεν έχουν ρόλο στην οικογενειακή ζωή και δεν βοηθούν αρκετά στα

«του οίκου». Ο μέσος Ιαπωνέζος δεν αφιερώνει περισσότερα από 30

λεπτά την ημέρα στην ενασχόληση με το σπίτι, την ώρα που οι – ακόμη

και οι σκληρά εργαζόμενες – γυναίκες ασχολούνται με «το νοικοκυριό»

τουλάχιστον πεντέμισι ώρες την ημέρα.

Η ανταγωνιστική οικονομία της χώρας και οι εξαντλητικοί

ρυθμοί εργασίας, η σκληρή μεταναστευτική πολιτική που στερεί από τις

Ιαπωνέζες τις πολύτιμες αλλοδαπές οι οποίες θα μπορούσαν να δώσουν

ένα «χέρι βοηθείας», αλλά και η σταδιακή εξαφάνιση των

παραδοσιακών αξιών και η έξοδος των γυναικών στην αγορά εργασίας

είναι μερικές από τις ρίζες του προβλήματος. Παρόμοιο είναι το

σκηνικό και στη γειτονική μας Ιταλία, όπου το ποσοστό των γεννήσεων

(1,25 παιδιά) είναι ένα από τα χαμηλότερα στον κόσμο.

Η βασικότερη αιτία για την υπογεννητικότητα εδώ είναι η

οικονομία και η σημασία την οποία δίνουν οι Ιταλοί στην ποιότητα και

όχι στην ποσότητα. Οι νεότεροι Ιταλοί δεν εγκαταλείπουν τη γονεϊκή

εστία πριν από τα 30, λόγω της υψηλής ανεργίας, των χαμηλών μισθών,

35

Page 36: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

της καθυστέρησής τους να τελειώσουν το Πανεπιστήμιο και φυσικά των

ισχυρών οικογενειακών δεσμών. Οι Ιταλοί δεν είναι διατεθειμένοι να

εγκαταλείψουν από νωρίς τις ανέσεις και την πολυτέλεια, την “bella

figura”,όπως σημειώνουν οι κοινωνιολόγοι, προκειμένου να

επωμισθούν οικονομικά βάρη και ευθύνες. Υπολογίζεται ότι το 60% των

νέων ηλικίας 18-34 ετών στην Ιταλία ζουν ακόμη με τους γονείς τους.

Αυτό σημαίνει ότι ανεβαίνουν τα «σκαλιά της εκκλησίας» αργά και

κατά συνέπεια έχουν πολύ λιγότερο χρόνο για να φέρουν στον κόσμο

παιδιά.

Ακόμη ένας λόγος που εξηγεί την υπογεννητικότητα στην Ιταλία

είναι, σύμφωνα με τον Αντόνιο Γκολίνι, καθηγητή Δημογραφίας στο

Πανεπιστήμιο Sapienza της Ρώμης, η «παλαιών αρχών» αντίληψη ότι

οι δουλειές στο σπίτι είναι αποκλειστικά «γυναικεία υπόθεση», την

οποία ασπάζεται η πλειοψηφία των ανδρών στη χώρα. Όλα τα

παραπάνω, σε συνδυασμό με τις γυναίκες καριέρας, οι οποίες

αυξάνονται στην Ιταλία, τις αυξανόμενες απαιτήσεις των παιδιών, τα

μη ευέλικτα ωράρια και το υψηλό κόστος των βρεφονηπιακών

σταθμών, επιτείνουν το πρόβλημα. Παρά το γεγονός ότι το φαινόμενο

της υπογεννητικότητας παρατηρείται στην πλειοψηφία του

αναπτυγμένου κόσμου, σε πολλές γωνιές του πλανήτη, ωστόσο, η

πρωτοβουλία των τοπικών αρχών, αλλά και η προτεραιότητα που δίνει

το κράτος στην αντιμετώπιση του προβλήματος έχουν ήδη αρχίσει να

μεταστρέφουν την τάση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η

Νορβηγία, αλλά και μια μικρή πόλη στο Κεμπέκ, το Κοάτικουτ.

36

Page 37: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Η Νορβηγία, όπου ο δείκτης γεννήσεων (1,8) είναι ένας από τους

υψηλότερους στην Ευρώπη (δεύτερος μετά την Ισλανδία, 2,0). Παρά τις

σημαντικές ομοιότητές της με την Ιαπωνία και την Ιταλία (γάμοι σε

μεγάλη ηλικία, μάχη ανάμεσα σε καριέρα και οικογένεια κ.λ.π.) η

Νορβηγία διαφοροποιείται σε δύο βασικά σημεία για τους εξής λόγους:

Πρώτον, γιατί έχει ισχυρό κράτος πρόνοιας και δεύτερον γιατί οι

Νορβηγοί βοηθούν σημαντικά τις συζύγους τους στις δουλειές του

σπιτιού και την ανατροφή των παιδιών (επωμίζονται το 40% των

ευθυνών, ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά στον κόσμο!).

Οι Νορβηγοί δικαιούνται μεγάλες άδειες μητρότητας αλλά και

πατρότητας, τα έξοδα για τους βρεφονηπιακούς σταθμούς εκπίπτουν

από τη φορολογία και ο τρόπος ζωής τους είναι χαλαρός, υγιής και

καθόλου αγχωτικός. Ο δρ. Χάουελ, καθηγητής Ανθρωπολογίας στο

Πανεπιστήμιο του Όσλο, συνοψίζει το νορβηγικό μοντέλο ζωής με μια

φράση: «Η Νορβηγία αγγίζει στο μέτρο του δυνατού το σύγχρονο

παράδεισο για τις οικογένειες».

Το ίδιο ισχύει και για την πόλη Κοάτικουτ του Κεμπέκ, κοντά στα

σύνορα με το Βερμόντ. Το «θαύμα του Κοάτικουτ», το οποίο

αντιστέκεται στα υψηλά ποσοστά υπογεννητικότητας του Κεμπέκ,

οφείλεται στο δήμαρχο της πόλης.

Ο 66χρονος Αντρέ Λανγκεβίν, στα 20 χρόνια της θητείας του, έχει

θεσμοθετήσει σειρά ελαφρύνσεων για τα νεαρά ζευγάρια, προτρέποντάς

τα να αποκτήσουν πολυμελείς οικογένειες. Η απόκτηση κάθε νέου

παιδιού επιβραβεύεται οικονομικά, οι εκπτώσεις στα γυμναστήρια και

τις μουσικές σχολές είναι συνεχείς και οι αυξανόμενες κοινωνικές

37

Page 38: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

παροχές προσφέρουν κίνητρα στους νέους να εγκατασταθούν στο

Κοάτικουτ.

Το πείραμα της μικρής πόλης, το οποίο βασίζεται στο σύνθημα

του δημάρχου «Οικογένεια, σταθερότητα, πολλά παιδιά», έχουν ήδη

αρχίσει να αντιγράφουν πολλές γειτονικές πόλεις, με σκοπό να

αντιμετωπίσουν – εκτός των άλλων – και την αυξανόμενη αστυφιλία.

Συμπεράσματα: Αν και επιλέγησαν αντιπροσωπευτικά κράτη από δυο

διαφορετικές ηπείρους αποδυκνείεται πως ο παγκοσμιοποιητικός

οικονομικός έλεγχος έχει επιβληθεί στις κοινωνίες των κρατών

δημιουργώντας το πρόβλημα της υπογεννητικότητας. Η λαθεμένη

κοινωνική πολιτική σαφώς και επηρεάζει – αλλάζει τον τρόπο της

κοινωνικής λειτουργίας ανεξαρτήτου γεωγραφικής πολιτικής όπως

φαίνεται. Γι’ αυτό θα πρέπει η κάθε αρχή κράτους να λαμβάνει εκείνα

τα μέτρα διαφυλλάτωντας την αύξηση του πληθυσμού της απέναντι στις

τολμηρές μεταναστευτικές πολιτικές που πρόκειται να εφαρμοστούν

στα έθνη.

Η τροφοκαταναλωτική συνήθεια των ελληνοπαίδων

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΦΟΥΤΣΙΤΖΗΣ -----------------------------------------------------------------------------------------------

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ ΙΙΕΚ

Εισαγωγή: Μελέτη του 2007 αποδυκνείει ότι ένας στους πέντε μαθητές

λυκείου καταφεύγει στα ταχυφαγεία για ικανοποίηση του αισθήματος

της όρεξης. Αυτό αποδυκνείει την υπερκατανάλωση τροφών σε λίπη, σ’

αυτές τις σχολικές ηλικίες.

Υλικό: Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε στην μελέτη αντλήθηκε από

μελέτη που πραγματοποίησε το Διαβητολογικό κέντρο του Τζάνειου

38

Page 39: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Νοσοκομείου Πειραιά, σε συνεργασία με την Ένωση Καταναλωτών

Ελλάδας σε 1000 μαθητές λυκείων Αθήνας και Πειραιά, η οποία

παρουσιάστηκε στο Ευγενίδειο Ίδρυμα.

Αποτελέσματα: Συγκεκριμένα διαπιστώθηκε ότι το 20% των μαθητών

του Πειραιά και το 9% των μαθητών της Αθήνας πηγαίνουν

περισσότερες από 4 φορές την εβδομάδα έως και καθημερινά στα

ταχυφαγεία. Στην Αθήνα οχτώ στους δέκα μαθητές επισκέπτεται τα

ταχυφαγεία τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα.

Μάλιστα οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα παιδιά τρώνε έτοιμο

φαγητό ενώ στο σπίτι τους περιμένει μαγειρεμένο. Στο 89% των

περιπτώσεων οι Ελληνίδες μητέρες μαγειρεύουν καθημερινά. Μάλιστα

ενώ το 95% των μαθητών δηλώνει πως προτιμά το σπιτικό φαγητό

εντούτοις επισκέπτεται τα φαστ φούντ και τα σουβλατζίδικα.

Επιπλέον το 16% των μαθητών στα σχολεία του Πειραιά και το

9% στα σχολεία της Αθήνας καταναλώνει αλκοόλ από 3 φορές

εβδομαδιαίως μέχρι καθημερινά.

Η μόνη ασπίδα στην υγεία μας και ειδικότερα στην υγεία των

παιδιών μας είναι η μεσογειακή διατροφή, που δυστυχώς σήμερα

κινδυνεύει να εκλείψει από την κουζίνα μας, επισημαίνουν οι ειδικοί…

Είναι χαρακτηριστικό ότι το 60-70% των μαθητών τρώει

τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα κρέας. Μάλιστα τέσσερις στους δέκα

μαθητές τρώνε σπάνια ή καθόλου ψάρια κατανάλωση κρεάτων και

γλυκισμάτων και σπάνια κατανάλωση ψαριών και οσπρίων.

Το μόνο θετικό στην σημερινή διατροφή των μαθητών είναι η

συχνή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών. Κάθε μήνα και ένα κιλό

39

Page 40: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

παίρνουν όσοι παραγγέλνουν περισσότερες από δύο φορές την

εβδομάδα έτοιμο φαγητό. Τα νόστιμα φαγητά των «ντελίβερι»

χρειάζονται προσοχή γιατί μοιράζουν θερμίδες.

Υπολογίζεται ότι το 35% των ενηλίκων γευματίζει εκτός σπιτιού

2-4 φορές την εβδομάδα. Ένα μεγάλο ποσοστό απ’ αυτούς έχουν βάλει

υποψηφιότητα για παχυσαρκία καθώς πολλές φορές τα έτοιμα φαγητά

παρασκευάζονται με υλικά κακής ποιότητας για να είναι νόστιμα και

φθηνά.

Για το λόγο αυτό κατά την προετοιμασία τους χρησιμοποιείται

πολύ λίπος και αλάτι. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα πρόσφατης

μελέτης τα άτομα που παραγγέλνουν φαγητό απ’ έξω περισσότερες από

2 φορές την εβδομάδα καταναλώνουν 250 θερμίδες περισσότερες

ημερησίως που αντιστοιχούν σε δώδεκα επιπλέον κιλά το χρόνο!

Ένα άλλο χαρακτηριστικό των υπέρβαρων είναι ότι ενδίδουν στις

προσφορές των σούπερ μάρκετ και των εστιατορίων καθώς και ότι

συνεχίζουν να τρώνε ακόμα και όταν έχουν χορτάσει προκειμένου να

αδειάσουν το πιάτο τους…

Όπως επισημαίνουν οι εκπρόσωποι του Πανελληνίου Συλλόγου

Διαιτολόγων-Διατροφολόγων το μυστικό για να χάσουμε κιλά και να

διατηρήσουμε ένα καλλίγραμμο σώμα είναι η αλλαγή της διατροφικής

μας συμπεριφοράς.

Συμπεράσματα: Με βάση τα αποτελέσματα της μελέτης συμπεραίνεται

ότι θα πρέπει να επέλθουν αλλαγές στο διατροφικό μοντέλο, αλλαγές

στον τρόπο σκέψης και αλλαγές στον τρόπο μαγειρικής. Όσοι έχουν

επιχειρήσει να ελέγξουν το βάρος με υποθερμικές δίαιτες κατέληξαν σε

40

Page 41: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

αύξηση σωματικού βάρους καθώς η στέρηση τροφής οδηγεί με το πέρας

της δίαιτας, σε υπερφαγία. Έτσι τα Ελληνόπουλα παραμένουν να είναι

τα πιο παχύσαρκα παιδιά στην Ευρώπη.

Ιστοπαθολογική και Ιστοχημική διερεύνηση του Ελικοβακτηριδίου του πυλωρού (Helicobacter Pylori) σε γενικό νοσοκομείο της Αθήνας

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΦΟΥΤΣΙΤΖΗΣ ----------------------------------------------------------------------------------------------

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ ΙΙΕΚ

Σκοπός: Σκοπός της μελέτης μας, είναι η ιστοπαθολογική και

ιστοχημική διερεύνηση περιστατικών του Gram αρνητικού

ελικοβακτηριδίου του πυλωρού σε τομές βλεννογόνου του στομάχου

ασθενών της Πανεπιστημιακής Χειρουργικής Γενικού Νοσοκομείου των

Αθηνών. Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού αποικίζει τρεις περιοχές: α)

βλεννογόνος στοιβάδα, β) επιθηλιακά κύτταρα των βοθρίων και γ)

ενδοκυττάριες περιοχές. Το h. pylori προκαλεί γαστρίτιδα, πεπτικό

έλκος καθώς επίσης εμπλέκεται στην αιτιοπαθογένεια του καρκίνου του

δωδεκαδακτύλου.

Υλικό και μέθοδοι: Το υλικό μας αποτελείται από ιστολογικές τομές

βλεννογόνου του στομάχου ασθενών γυναικών, συνολικά 100

περιστατικών της Πανεπιστημιακής Χειρουργικής Κλινικής του

Ιπποκρατείου Νοσοκομείου Αθηνών, οι οποίες επεξεργάστηκαν και

διερευνήθηκαν ιστοπαθολογικά και ιστολογικά από το

Παθολογοανατομικό Εργαστήριο. Σε όλα τα αντικειμενοφόρα πλακίδια

εφαρμόστηκε η χρωστική Αιματοξυλίνη-Εωσίνη 21 και για τη

διαφορική διάγνωση εφαρμόστηκε η χρώση Giemsa που αποτελεί

41

Page 42: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

χρώση ρουτίνας για το h.pylori. Επακολούθησε ενδελεχής παρατήρηση

στο μικροσκόπιο. Τα περιστατικά μας κατεγράφησαν τα τελευταία έτη.

Αποτελέσματα: Το θετικό αποτέλεσμα της χρώσης με Αιματοξυλίνη-

Εωσίνη, ανιχνεύεται με λεπτά, κυματιστά κυανά ραβδιά που

αποικίζουν την κοιλότητα του βλεννογόνου, το στρώμα (επιφάνεια) του

στομάχου ή προσεγγίζουν το κυλινδρικό επιθήλιο ή τα κενά που

υπάρχουν ανάμεσα στα κυλινδρικά κύτταρα, όπως εμφανίστηκαν στο

μικροσκόπιο.

Η διαφορική διάγνωση έδειξε ένταση της νόσου από 3 σταυρούς

και άνω και στα 100 περιστατικά που ανιχνεύσαμε. Παράλληλα, από τη

χρώση των ιστοτεμαχίων, ανιχνεύθηκε ο αποικισμός του

ελικοβακτηριδίου στο γαστρικό επιθήλιο και η επέκτασή του στους

γαστρικούς αδένες.

Συμπεράσματα: Η ιστοπαθολογική διερεύνηση του h.pylori κατέχει

εξαιρετικό πλεονέκτημα στη διάγνωση του h.pylori, έναντι άλλων

ορολογικών ή μικροβιολογικών μεθόδων ανίχνευσης. Παρουσιάζει μία

μόνιμη καταγραφή της φύσης και του βαθμού της έντασης της κλινικής

νόσου, της γαστρίτιδας του ασθενούς. Επιπλέον, από την μελέτη των

100 ασθενών που διερευνήθηκαν, συμπεραίνουμε ότι η ιστοπαθολογία

συντελεί στην έγκαιρη διάγνωση του ελικοβακτηριδίου ή

καμπυλοβακτηριδίου του πυλωρού και στην μετέπειτα συσχέτισή του με

καρκίνους του δωδεκαδακτύλου ή με γαστρικό MALT λέμφωμα. Έτσι,

μας δίνει ένα σωτήριο εργαλείο για ενδεχόμενες, σοβαρές παθολογικές

καταστάσεις.

42

Page 43: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Βιβλιογραφία:

1. Ελληνική Εταιρία Μελέτης του Ελικοβακτηριδίου του Πυλωρού,

Τόμος Περιλήψεων, Αθήνα 2004.

2. Ερευνητικά στοιχεία Παθολογοανατομικού Εργαστηρίου

Πανεπιστημιακής Χειρουργικής Κλινικής «Γ.Ν. Ιπποκράτειο»,

Αθήνα 2007.

3. www.who.int

4. www.pubmed.gov

Η παρουσία και δράση της τοξικής ουσίας ακρυλαμίδιο στα διάφορα

είδη τροφίμων ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΦΟΥΤΣΙΤΖΗΣ

----------------------------------------------------------------------------------------------- ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ ΙΙΕΚ

Εισαγωγή: Το ακρυλαμίδιο είναι ένα ενδιάμεσο μονομερές

χρησιμοποιούμενο στη σύνθεση των πολύ-ακρυλαμιδίων τα οποία

χρησιμοποιούνται ως πρόσθετα στον καθαρισμό του προς πόση ύδατος

καθώς και στη βιομηχανική παραγωγή χάρτου. Το ακρυλαμίδιο

βρίσκεται υπό μορφή λευκής άοσμης κρυσταλλικής σκόνης και είναι

διαλυτό στο νερό, την αιθανόλη, την μεθανόλη, τον αιθέρα και τη

ακετόνη ενώ είναι αδιάλυτο στο επτάνιο και το βενζόλιο. Η κύρια

μέθοδος παραγωγής του ακρυλαμιδίου είναι χημική και συνίσταται

στην υδάτωση του ακρυλονιτριλίου από θεϊικό οξύ με παρουσία

ανηγμένου χαλκού ως καταλύτη ενώ έχει αναφερθεί και βιοτεχνολογική

παραγωγή ακρυλαμιδίου με τη χρήση στελεχών διαφόρων βακτηρίων

(γένη Rhodococcus sp., Pseudomonas spp.) (Food Standards Agency

Report, 2002; Food Safety Authority of Ireland Report, 2002; Kim and

43

Page 44: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Hyun 2002). Η χρήση του ακρυλαμιδίου στη χημική βιομηχανία ως

κροκκιδωτικός παράγοντας, εμποτιστική ουσία κλπ θεωρείται

ιδιαιτέρως ευρεία. Ετησίως, με τη χρήση χημικών και βιοτεχνολογικών

μεθόδων, σε επίπεδο Ε.Ε. υπολογίζεται η παραγωγή του ακρυλαμιδίου

σε ένα ποσό της τάξης των 80000-100000 th (Food Safety Authority of

Ireland Report, 2002).

Το ακρυλαμίδιο, λόγω της χημικής του δομής, εμφανίζει

δραστικότητα έναντι διαφόρων βιολογικών μορίων με απόρροια

πρόκληση μεταλλάξεων στους οργανισμούς. Επίσης, ενώ το μόριο αυτό

πιθανότατα δεν αντιδρά με το DNA, το μεταβολιζόμενο στον

οργανισμό παράγωγο του, γλυσιδαμίδιο, όντας πολύ περισσότερο

δραστικό, αντιδρά, με προφανείς αρνητικές επιδράσεις για τον

οργανισμό. Πέρα των μεταλλαξιογόνων χαρακτηριστικών του, το

ακρυλαμίδιο έχει αποδεδειγμένες καρκινογόνους ιδιότητες σε

πειραματόζωα, αφού έχει δειχθεί ότι προάγει τη δημιουργία

αδενωμάτων και θηλυκών ποντικιών. Σε ότι αφορά τον άνθρωπο, το

ακρυλαμίδιο θεωρείται πιθανός (probable) καρκινογόνος παράγοντας

(έγγραφο SANCO/2002/999/1) και κατηγοριοποιείται στο Group 2A

της IARC (International Agency for Research on Cancer) με το δεδομένο

ότι ακόμη υπάρχουν ανεπαρκή δεδομένα για να καταταγεί η ουσία

αυτή στο Group 1 (παράγοντας καρκινογόνος για τον άνθρωπο) αλλά

αρκετά δεδομένα που δεικνύουν καρκινογένεση στα ζώα, ούτως ώστε

να καταταγεί σε κατηγορία ανώτερη του Group 2B (δυνατός – possible

καρκινογόνος παράγοντας για τον άνθρωπο). Τέλος πρόσληψη

μεγάλων ποσών ακρυλαμιδίου, έχει άμεσα νευροτοξικά και

44

Page 45: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

ορμονολογικά αποτελέσματα, τα οποία είναι καλύτερα τεκμηριωμένα

από τις μελέτες αναφορικά με την καρκινογένεση (FAO/WHO 2002,

Final report. Acrylamide in food; EFSA 2003, White paper on

acrylamide).

Σκοπός: Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας ως προς το

συσχετισμό ακρυλαμιδίου με τα τρόφιμα, τις εμφανιζόμενες τοξικές

επιπτώσεις στον οργανισμό, τους μηχανισμούς σχηματισμού στα

τρόφιμα.

Υλικό: Σε πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης σε

συνεργασία με το Σουηδικό Φορέα Ελέγχου Τροφίμων μετρήθηκαν

πολύ υψηλές ποσότητες ακρυλαμιδίου (250-3900 μg ανά kg τροφίμου)

σε δείγματα τροφίμων πλούσιων σε υδατάνθρακες, τα οποία και

θεωρούνται ευρείας κατανάλωσης (π.χ. τηγανιτές πατάτες, τσιπς, ψωμί,

φρυγανιές) και είχαν υποστεί υψηλή θερμική επεξεργασία (τηγάνισμα ή

ψήσιμο σε υψηλή θερμοκρασία για μεγάλο χρονικό διάστημα) (Tareke

et al. 2002). Οι ποσότητες αυτές είναι κατά πολύ μεγαλύτερες από το

ανώτατο ημερήσιο ανεκτό όριο το οποίο δύναται να προσλάβει ο

άνθρωπος (κατά μέσο όσο οι ποσότητες αυτές είναι της τάξης των 10-15

μικρογραμμαρίων (μg=10-6 g) την ημέρα αναλόγως με το σωματικό

βάρος του κάθε ανθρώπου. Αντίθετα μπισκότα, γλυκά και άλλα βραστά

τρόφιμα εμφάνιζαν χαμηλές συγκεντρώσεις ακρυλαμιδίου (<30μg/kg).

Οι διάφοροι Ευρωπαϊκοί Φορείς Ελέγχου Τροφίμων (π.χ. Φινλανδικός,

Ολλανδικός, Βρετανικός κλπ) έδωσαν αντίστοιχα αποτελέσματα με

αυτά του Σουηδικού αναφορικά με τις τηγανητές πατάτες και τσιπς,

αναφέροντας όμως ελαφρώς χαμηλότερες τιμές για το ψωμί (30-60

45

Page 46: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

μg/kg) και τα διάφορα δημητριακά που χρησιμοποιούνται ως πρωινό

(30-180 μg/kg). Παρόλα τούτα, και λόγω του Ευρωπαϊκού τύπου

Διαιτολογίου και της αυξημένης κατανάλωσης του σε ημερήσια βάση,

θεωρείται ότι το πιο σοβαρό πρόβλημα αναφορικά με την παρουσία

ακρυλαμιδίου έγκειται σε αυτό το προϊόν (ψωμί) (SANCO/2002/999/2;

SANCO/2002/03216/00/00).

Αποτελέσματα: Αναφορικά με τους τρόπους σχηματισμού του

ακρυλαμιδίου στα διάφορα τρόφιμα, ήδη σε δημοσιεύματα στον διεθνή

Επιστημονικό τύπο αποδεικνύεται ύπαρξη συσχετισμού της σύνθεσης

του ακρυλαμιδίου με τα πρώτα στάδια της αντίδρασης μη-ενζυμικής

αμαύρωσης των σακχαρούχων και αμυλούχων τροφίμων (αντίδραση

Maillard) (Mottram et al. 2002; Stadler et al. 2002). Πιο συγκεκριμένα,

ένα προτεινόμενο μονοπάτι συνθετικού μηχανισμού εμπλέκει την

παρουσία ελεύθερων αμινοξέων (και κυρίως την ασπαραγίνη και τη

μεθειονίνη) τα οποία αντιδρούν με διάφορα ενεργά ενδιάμεσα της

αντίδρασης Maillard (Swedish Scientific Committee Acrylamide in

Food, 5/2002; SANCO/2002/03288; Mottram et al. 2002). Παρόλα αυτά,

και άλλοι εμπλεκόμενοι μηχανισμοί σύνθεσης ακρυλαμιδίου στα

τρόφιμα είναι πιθανόν να υφίστανται και σχετικές μελέτες προς την

κατεύθυνση αυτή ήδη λαμβάνουν χώρα. Αν και οι μηχανισμοί

σύνθεσης του ακρυλαμιδίου δεν είναι ακόμη αποσαφηνισμένοι, τα

πρώτα συμπεράσματα τα οποία μπορούν να εξαχθούν, είναι τα εξής:

Σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της αντίδρασης και στην τελική

συγκέντρωση των προϊόντων παίζει η θερμοκρασία της αντίδρασης, ο

χρόνος κατά τον οποίο λαμβάνει χώρα αυτή καθώς και η αρχική

46

Page 47: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

συγκέντρωση και το profile των αναγωγικών σακχάρων και ελευθέρων

αμινοξέων στο τρόφιμο, ενώ μέχρι της στιγμής αυτής παραμένουν

άγνωστα τα στάδια τα οποία μπορούν να περιορίσουν την ταχύτητα

της σύνθεσης του προϊόντος αυτού.

Μέχρι της στιγμής αυτής, παρότι η προβληματική αναφορικά με

το συγκεκριμένο θέμα είναι ιδιαιτέρως μεγάλη, δεν έχει προταθεί σε

Ευρωπαϊκό επίπεδο η θέσπιση ενός «μέγιστου προτεινόμενου ορίου»

(“maximum suggested limit”) τουλάχιστον για κάποια προϊόντα (π.χ.

τσιπς, crispies κλπ) τα οποία σχετίζονται με την παρουσία

ακρυλαμιδίου σε αυτά. Θα πρέπει επίσης να ειπωθεί ότι ήδη υπάρχουν

κάποια δεδομένα τα οποία αποδεικνύουν ότι μείωση της συγκέντρωσης

του ακρυλαμιδίου στα διάφορα τηγανητά τρόφιμα (π.χ. πατάτες, σνάκς,

τσιπς κλπ) είναι δυνατόν να επιτευχθεί εάν αυξηθεί ο λόγος

πατάτες/λάδι τηγανίσματος από 1/10 σε 1/15-1/20, προκειμένου να

μειωθεί ο χρόνος τηγανίσματος. Περαιτέρω, προτείνεται στους

καταναλωτές, οι πατάτες τις οποίες θα τηγανίσουν, πριν από το

τηγάνισμα να τις έχουν εμβαπτίσει για αρκετή ώρα σε νερό,

προκειμένου να μειωθεί η περιεκτικότητα των ιστών σε ελεύθερα

σάκχαρα και αμινοξέα. Επίσης, θα ήταν καλό οι πατάτες αρχικά να

βράζονται και κατόπιν να υφίστανται σύντομο τηγάνισμα, καθόσον

στα διάφορα αμυλούχα βραστά τρόφιμα δεν έχει αναφερθεί σύνθεση

ακρυλαμιδίου. Για την μείωση της έκθεσης σε ακρυλαμίδιο, πέρα από

όλα τα άλλα, ο Ε.Φ.Ε.Τ. συνιστά την τήρηση των γενικών κανόνων της

υγιεινής διατροφής και του «μέτρου» και της «μεσότητας», δηλαδή τον

περιορισμό της υπερβολικής κατανάλωσης τροφίμων που έχουν υποστεί

47

Page 48: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

τηγάνισμα ή ψήσιμο για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, την

προτίμηση νωπών φρούτων και λαχανικών, το βρασμό ως τρόπο

μαγειρέματος ορισμένων τροφίμων και την εν γένει «Μεσογειακή

διατροφή»

Συμπεράσματα: Ως συμπέρασμα εξάγονται τα αποτελέσματα από την

παρουσία του ακρυλαμιδίου στα διάφορα είδη των τροφίμων έχοντας

παρεμβατικό ρόλο ο Ε.Φ.Ε.Τ.

Το θέμα του ακρυλαμιδίου θεωρείται μεγάλης σοβαρότητας τόσο

σε επίπεδο ακαδημαϊκό όσο και σε επίπεδο βιομηχανικό, και δημόσιας

υγείας, χρήζει δε ιδιαίτερης ερευνητικής μελέτης και σημασίας. [Ήδη

πληροφορίες παρέχονται στους ενδιαφερομένους φορείς αναφορικά με

το ακρυλαμίδιο μέσω του διαδικτύου (στο site www.acrylamide-

food.org)], ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί σκόπιμη τη δημιουργία

βάσης δεδομένων για την καταγραφή των σχετικών δραστηριοτήτων

των κρατών-μελών αναφορικά με αυτό το θέμα. Ήδη οι φορείς ελέγχου

τροφίμων του εξωτερικού ασχολούνται με τις διάφορες μεθόδους

ποσοτικού προσδιορισμού του ακρυλαμιδίου, την μελέτη των σταδίων

που περιορίζουν την ταχύτητα σύνθεσης του προϊόντος αυτού (rate-

limiting steps), στα διάφορα ήδη τροφίμων τα οποία εμπλέκονται με

την παρουσία ακρυλαμιδίου, καθώς επίσης και σε μελέτες

επιδημιολογίας και έκθεσης στο προϊόν αυτό. Ο Ε.Φ.Ε.Τ., σε συνεργασία

με το Γ.Χ.Κ., υλοποιεί ένα ερευνητικό πρόγραμμα παρακολούθησης της

συγκέντρωσης του ακρυλαμιδίου στα διάφορα είδη των τροφίμων. Ο

συνολικός αριθμός των δειγμάτων στα οποία θα μελετηθεί η παρουσία

του ακρυλαμιδίου είναι 55 και περιλαμβάνει ποικίλων τύπων προϊόντα

48

Page 49: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

όπως πατατάκια (chips) τηγανιτές πατάτες (από εστιατόρια, fast-foods

κλπ), διαφόρων ειδών ψημένα δημητριακά (breakfast cereals), ψωμί,

φρυγανιές, μπισκότα, καφέ, καθώς και διάφορα είδη snacks. Τα

αποτελέσματα του ελέγχου θα καταχωρηθούν στην ήδη υπάρχουσα

Τράπεζα Δεδομένων της Ε.Ε. σχετιζόμενη με το επίπεδο του

ακρυλαμιδίου στα διάφορα είδη των τροφίμων, με σκοπό να

χρησιμοποιηθούν αυτά για τον υπολογισμό των επιπέδων ημερήσιας

πρόσληψης, η οποία θα είναι απαραίτητη για τη θεσμοθέτηση ορίων. Τα

αποτελέσματα του ελέγχου που διεξάγεται από τον Ε.Φ.Ε.Τ. και το

Γ.Χ.Κ. θα ανακοινωθούν σε εύλογο χρονικό διάστημα.

Αλλά και τα αρμόδια κοινοτικά όργανα θα εξετάσουν περαιτέρω

τις μετρήσεις ώστε να αξιολογηθεί ενδεχόμενος διατροφικός κίνδυνος

της αθροιστικής έκθεσης του ανθρώπου στην πρόσληψη ακρυλαμιδίου

και να παρθούν τα αντίστοιχα μέτρα.

Βιβλιογραφία:

EFSA, 2003, White paper on acrylamide. pp 1-8

FAO/WHO (2002) Final report. Acrylamide in food. pp 4-14

Foods Standards agency (2002) Study of Acrylamide in food.

Background information and research findings. pp3-7

Food Safety Authority of Ireland Report (2002) Food safety authority

comment on Swedish study into cancer chemicals in food. pp 1-2

B.Y.Kim, H.H. Hyun (2002) Production of acrylamide usinf immobilized

cells of Rhodococcus thodochrus M33. Biotechnol Bioproc Eng 7, 194-

200

49

Page 50: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

D. Mottram, B. Wedzicha, A. Dodson (2002) Acrylamide is formed in

the Maillard reaction. Nature 419, 448

SANCO/2002/999/1 (2002) Opinion of the scientific comittee on food

on new finding regarding the presence of acrylamide in food. pp 3-11

SANCO/2002/999/2 (2002) Report of Finnish Food Agency. pp 1

SANCO/2002/03216/00/00 (2002) Report of the National Commodity

Inspectorate. Acrylamide in grain and potato products. pp 3-7

SANCO-2002-03288(2002) French Food Safety Authority Report.

Acrylamide: Information point. pp 1-3

Swedish Scientific Committee (2002) Acrylamide in Food: Mechanisms

of formation and influencing factors during heating of foods. pp 7-18

R. Stadler, I. Blank, N. Varga, F. Robert, J. Hau, P. Guy, M.C. Roberts, S.

Riediker (2002) Acrylamide from Maillard reaction products. Nature

419, 449.

E. Tareke, P. Rydberg, P. Karlsson, S. Eriksson, M. Torquist (2002)

Analysis of acrylamide, a carcinogen formed in heated foodstuffs, J.

Agric Food Chem 50, 4998 – 5006

Η ρύπανση της τροφικής αλυσίδας από τις τοξικές ουσίες: «Διοξίνες»

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΦΟΥΤΣΙΤΖΗΣ -----------------------------------------------------------------------------------------------

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ ΙΙΕΚ

Εισαγωγή: Ο όρος «διοξίνες» αναφέρεται σε μια μεγάλη οικογένεια

οργανικών αρωματικών ενώσεων οι οποίες είναι άχρωμες και άοσμες

και περιέχουν στο μόριο τους άνθρακα, υδρογόνο, οξυγόνο, χλώριο,

διαφέρουν δε η μια από την άλλη από τη θέση και τον αριθμό των

χλωρίων τα οποία περιέχουν υποκατεστημένα στο μόριο τους. Η

50

Page 51: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

οικογένεια των ουσιών αυτών αποτελείται από 75 διοξίνες του τύπου

P.C.D.D. (πολυχλωριωμένες διβενζο-διοξίνες), 135 φουράνια του τύπου

P.C.D.F. (πολυχλωριομένες διβενζοδιοξίνες) και 230 ανάλογα διοξινών

P.C.B’s (πολυχλωριωμένα διφαινύλια) Οι συντακτικοί τύποι των

ουσιών αυτών παρουσιάζονται κατωτέρω.

Οι διοξίνες είναι από τους πλέον διαδεδομένους ρύπους των

βιομηχανικά ανεπτυγμένων χωρών. Παράγονται κατά τη διάρκεια των

διαφόρων διεργασιών, όπως ατελή καύση αστικών απορριμάτων ή

νοσοκομειακών αποβλήτων, καύση ξύλου/λιγνίτη/άνθρακα σε

μονάδες παραγωγής ενεργείας, αποτέφρωση πλαστικών και άλλων μη-

βιοαποικοδομήσιμων υλικών σε καμίνους, λεύκανση χαρτοπολτού κλπ.

Μετά την εκπομπή τους στον αέρα, οι διοξίνες καταλήγουν στα νερά,

έδαφος, φυτά, και τέλος στα τρόφιμα. Δεδομένου ότι η οικογένεια αυτή

των οργανικών ενώσεων είναι εξαιρετικά λιπόφιλη, είναι δυνατό να

βιοσυσσωρεύεται σε υψηλές συγκεντρώσεις στον λιπώδη ιστό των

διαφόρων ανωτέρων θηλαστικών και ψαριών.

Σκοπός: Σκοπός της εργασίας αυτής είναι να ανιχνευθούν οι τοξικές

επιπτώσεις των διοξινών στον οργανισμό όπως αξιολογούνται από

ερευνητικές μελέτες διεθνών οργανισμών όπως η Παγκόσμια

Οργάνωση Υγείας (W.H.O.)

51

Page 52: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Αποτελέσματα: Από το πλήθος των ουσιών που ανήκουν στις ομάδες

P.C.D.D., P.C.D.F. και αναλόγων με διοξίνες P.C.B.’s, τοξικές είναι 7

διοξίνες, 10 διβενζο-φουράνια και 15 ανάλογα διοξινών P.C.B.’s.

Πλήθος μελετών έχουν δείξει ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα που

σχετίζεται με τις τοξικολογικές επιδράσεις των διοξινών, οφείλεται σε

μηχανισμό δράσης των συστατικών αυτών που περιλαμβάνει μη

αντιστρεπτή πρόσδεσή τους στον αρυλικό υδρογονανθρακικό υποδοχέα

(aryl hydrocarbon receptor). Βιοχημικές και τοξικολογικές μελέτες οι

οποίες έλαβαν χώρα τόσο σε πειραματόζωα όσο και σε ομάδες

ανθρώπων που είχαν υποστεί υψηλή έκθεση σε διοξίνες κατέδειξε οι

τοξικές αυτές ουσίες είχαν ένα ευρύ φάσμα βλαπτικών επιδράσεων

όπως τοξικότητα στο ανοσολογικό, ενδοκρινολογικό και νευρικό

σύστημα ενώ σχετίζονται με γενετικές ανωμαλίες στις ανδρικές ορμόνες,

και δυσλειτουργίες του θυρεοειδούς αδένα. Περαιτέρω, υπάρχει η

δυνατότητα εισόδου των διοξινών μέσω του πλακούντα και στο έμβρυο

εγκύων γυναικών δημιουργώντας γενετικές ανωμαλίες σε αυτό.

Η δράση των διοξινών είναι πολυετής και αυτό βοηθά στην

μεγάλη βιοσυσσώρευση υψηλών συγκεντρώσεων στον οργανισμό. Η

Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (W.H.O.) θεωρεί το τοξικά ισομερή των

διοξινών, διβενζοφουρανίων και αναλόγων διοξινών P.C.B’.s, ως

ισχυρά καρκινογόνες ουσίες, τα μόρια τύπου διοξινών, δε, έχουν

καταταγεί από την I.A.R.C (International Agency for Research on

Cancer) ως ανήκοντα στο Group 1 (παράγοντας καρκινογόνος για τον

άνθρωπο). Για να αυξηθεί σημαντικά όμως ο κίνδυνος καρκινοπάθειας

θα πρέπει το άτομο να καταναλώσει σημαντικές ποσότητες μολυσμένων

52

Page 53: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

σε τρόφιμα διοξινών για μεγάλο διάστημα της ζωής του. Θα πρέπει να

σημειωθεί, οι τοξικές επιπτώσεις των διοξινών έχουν μελετηθεί μέσω

επιδημιολογικών και πειραματικών δεδομένων, ενώ η καρκινογόνος

δράση τους τεκμηριώθηκε επιδημιολογικά μετά την καταστροφή του

Seveso.

Η τοξική δράση των διοξινών εκφράζεται σε παράγοντες Τοξικού

Ισοδύναμου (Toxic Equivalent Quantity-T.E.Q.) σε σχέση με την

τοξικότητα πλέον τοξικής των διοξινών, που είναι η ουσία T.C.D.D.

(2,3,7,8-τετραχλωρο-διβενζο-διοξίνη) καθόσον καθένα από τα 32 τοξικά

ισομερή των διοξινών, διβενζο-φουρανίων και αναλόγων με διοξίνες

P.C.B.s έχει διαφορετική τοξικότητα. Η τοξικότητα οποιουδήποτε

μίγματος προκύπτει από την άθροιση των T.E.Q. της κάθε ουσίας

ξεχωριστά, ως ακολούθως:

TEQ=(PCDDi x TEFi) + (PCDFi x TEFi) + (PCBi x TEFi)

όπου T.E.F. είναι το κλάσμα της τοξικής ισχύος μίας ουσίας με

τοξικότητα τύπου διοξίνης σε σχέση με την 2,3,7,8 τετραχλωροδιβενζο-

π-διοξίνη (T.C.D.D.).

Τα κλάσματα της τοξικής ισχύος των 32 τοξικών ισομερών των

διοξινών, διβενζοφουρανίων και αναλόγων με διοξίνες P.C.B.’s

φαίνονται ως ακολούθως:

53

Page 54: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Συμπεράσματα: Μετά το πολύ σημαντικό πρόβλημα το οποίο ανέκυψε

με την παρουσία, σε μεγάλα ποσά, διοξινών και P.C.B.’s σε διάφορες

ζωοτροφές και τρόφιμα (κυρίως κρέας πουλερικών) προέλευσης Βελγίου

(το λεγόμενο «Βελγικό πρόβλημα») και δεδομένου ότι το 90% της

ποσότητας των διοξινών που προσλαμβάνει ένας μέσος

54

Page 55: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Δυτικοευρωπαίος οφείλεται σε κατανάλωση τροφίμων, η Ευρωπαϊκή

Ένωση θέσπισε σειρά μέτρων (Κανονισμός Ε.Κ. 466/2001 της 8ης

Μαρτίου 2001, όπως τροποποιήθηκε με τον υπ’ αριθμόν 2375/2001

Κανονισμό του Ε.Σ., Οδηγία 2002/69/Ε.Κ. 26/07/2002, Οδηγία

2002/70/Ε.Κ. 26/07/2002), τα οποία υποχρεώνουν τα κράτη μέλη σε

πρόγραμμα παρακολούθησης των περιβαλλοντικών και βιομηχανικών

ρυπαντών και διοξινών στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές.

Προκειμένου να αποφεύγεται η έκθεση των ζώων και των

ανθρώπων σε απαράδεκτα υψηλά επίπεδα διοξινών, η θέσπιση

ανωτάτων ορίων ανοχής για τους ρυπαντές αυτούς θα πρέπει να

συνοδεύεται από δέσμη μέτρων για τον περιορισμό της έκλυσης των

ρυπαντών αυτών στο περιβάλλον. Η Επιστημονική Επιτροπή Τροφίμων

(Ε.Ε.Τ.) γνωμοδότησε σχετικά με την αξιολόγηση του κινδύνου των

διοξινών, ορίζοντας ως ανώτατο ανεκτό όριο εβδομαδιαίας πρόσληψης

(Α.Ο.Ε.Π.) για τις διοξίνες και ανάλογα διοξινών P.C.B.’s τα 14 pg

τοξικών ισοδύναμων (T.E.Q.) ανά kg ζώντος βάρους ανθρώπου. Κατά

την εικοσαετία 1970-1990, το Α.Ο.Ε.Π. διοξινών ήταν 2 με 3 φορές

υψηλότερο σε σχέση με τα σημερινά επίπεδα, ενώ οι εκτιμήσεις της

Ε.Ε.Τ. αναφέρουν ότι ακόμη και στις ημέρες μας μεγάλο μέρος του

πληθυσμού της Κοινότητας προσλαμβάνει μέσω των τροφίμων

ποσότητες διοξινών που υπερβαίνουν το Α.Ο.Ε.Π..

Για την ολοκληρωμένη και αποτελεσματική αντιμετώπιση του

οικολογικού προβλήματος των διοξινών οφείλουν αρμόδιοι φορείς –

όπως ο Ε.Φ.Ε.Τ- να αναλάβουν πρωτοβουλία πρόσκλησης

επιστημονικών και διοικητικών φορέων που εμπλέκονται, τόσο σε

55

Page 56: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο διοργανώνοντας συσκέψεις και

συνεργασίες. Αξιόλογο παράδειγμα το εθνικό πρόγραμμα:

«ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΕΠΙΠΕΔΩΝ ΠΟΛΥΧΛΩΡΙΩΜΕΝΩΝ

ΔΙΒΕΝΖΟ-ΔΙΟΞΙΝΩΝ (P.C.D.D.s), ΔΙΒΕΝΖΟ-ΦΟΥΡΑΝΙΩΝ (P.C.D.F.s)

ΚΑΙ ΠΑΡΟΜΟΙΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΔΙΟΞΙΝΕΣ ΔΙΦΑΙΝΥΛΙΩΝ (DIOXIN-LIKE

P.C.B.s) ΣΕ ΔΕΙΓΜΑΤΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ, ΖΩΟΤΡΟΦΩΝ ΚΑΙ ΣΕ

ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΙΓΜΑΤΑ». Στο παραπάνω πρόγραμμα

μετέχουν εκπρόσωποι των παρακάτω επιστημονικών φορέων,

εργαστηρίων και Υπηρεσιών του Δημοσίου και Ευρύτερου Δημοσίου

Τομέα:

• το Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δημόκριτος» (Εργαστήριο Φασματομετρίας Μάζας

και Ανάλυσης Διοξινών).

• το Γενικό Χημείο του Κράτους (Γ.Χ.Κ.) (Διεύθυνση

Περιβάλλοντος).

• το Υπουργείο Γεωργίας (Εργαστήριο Καταλοίπων Τροφίμων

Ζωϊκής Προέλευσης, Τμήμα Κτηνιατρικής της Γενικής Διεύθυνσης

Κτηνιατρικής – Κεντρική Υπηρεσία και Διεύθυνση Εισροών

Ζωϊκής Παραγωγής).

• το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (Ε.Α.Α.) (Εργαστήριο

Ατμοσφαιρικής Χημείας).

• το Υ.Π.Ε.Χ.Ω.Δ.Ε. (Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος).

• το Υπουργείο Υγείας (Νοσοκομειακοί φορείς του Ε.Σ.Υ.).

• ο Ελληνικός Οργανισμός Γάλακτος (ΕΛ.Ο.Γ.).

56

Page 57: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Οι συμμετέχοντες φορείς καθόρισαν τις γενικές αρχές και τους στόχους

του προγράμματος οι οποίοι συνοπτικά αναφέρονται ως εξής:

1. Βάσει των κοινοτικών συστάσεων, η χώρα μας θα πρέπει να

ανταποκριθεί στη συμβατική υποχρέωση ανάλυσης σχετικά

μικρού αριθμού δειγμάτων τροφίμων (66) για διοξίνες, φουράνια

και ανάλογα διοξινών P.C.B.’s.

2. Στα πλαίσια της εξυπηρέτησης ενός γενικότερου εθνικού στόχου,

θα πρέπει να υπάρξει συστηματική καταγραφή της ενδεχόμενης

παρουσίας διοξινών, φουρανίων και άλλων τοξικών παρόμοιων

με διοξίνες P.C.B.’s στον αέρα, τρόφιμα και ζωοτροφές όπως και

σε βιολογικά υγρά (αίμα, μητρικό γάλα), για να αξιολογηθεί ο

βαθμός έκθεσης του Ελληνικού πληθυσμού, μέσω της εκτίμησης

του μέσου εβδομαδιαίου όρου πρόσληψης από την κατανάλωση

τροφίμων ζωικής και φυτικής προέλευσης.

3. Η εφαρμογή του προγράμματος σε συνδυασμό με τον ποσοτικό

προσδιορισμό διοξινών, φουρανίων και άλλων τοξικών

παρόμοιων με διοξίνες P.C.B.’s σε δείγματα αέρος, εδάφους κλπ,

θα επιτρέψει, ενδεχομένως τον εντοπισμό ορισμένων πηγών

ρύπανσης και θα υποβοηθήσει στη διαδικασία μείωσης της

επιμόλυνσης της τροφικής αλυσίδας.

Ο Ε.Φ.Ε.Τ. διενήργησε ήδη δειγματοληψία 102 δειγμάτων

τροφίμων και γεωργικών προϊόντων (κυρίως ζωϊκής προέλευσης), για

τα πρωτόκολλα και την τεχνική δειγματοληψίας ακολουθήθηκαν τα

πρότυπα οδηγιών της Ε.Ε., η δε ανάλυση ως προς την περιεκτικότητα

των ανωτέρω προϊόντων σε διοξίνες πραγματοποιείται από το

57

Page 58: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δημόκριτος» με τη βοήθεια του Φασματογράφου Μάζας

Υψηλής Αναλυτικότητας (High Resolution M.S. – H.R.M.S.).

Περαιτέρω, το Γ.Χ.Κ. διενεργεί στην εφαρμογή βιοδιαγνωστικών

μεθόδων προσδιορισμού διοξινών, φουρανίων και παρόμοιων με

διοξίνες P.C.B.’s (screening) προκειμένου να υπάρξει διασταύρωση

(cross validation) των δύο αυτών αναλυτικών τεχνικών. Θα πρέπει να

τονιστεί τέλος ότι τα πρώτα, μέχρι στιγμής αυτής, αποτελέσματα που

έχουν υπάρξει είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά δεικνύοντας πολύ

περιορισμένη ρύπανση των τροφίμων του Ελλαδικού χώρου από

διοξίνες, φουράνια και παρόμοια με διοξίνες P.C.B.’s.

Η διατροφική αξία του ελαιολάδου

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΦΟΥΤΣΙΤΖΗΣ -----------------------------------------------------------------------------------------------

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ ΙΙΕΚ

Εισαγωγή: «Ελαιόλαδο» χαρακτηρίζεται το έλαιο που λαμβάνεται από

τους καρπούς της Ελιάς της Ευρωπαϊκής (Olea europea) με μέσα

αποκλειστικά μηχανικά και μεθόδους ή επεξεργασίες οπωσδήποτε

φυσικές, σε θερμοκρασίες που να μην προκαλούν αλλοίωση του ελαίου.

Το ελαιόλαδο, εξαιτίας των θρεπτικών και βιολογικών του

ιδιοτήτων αποτελεί ένα βασικό συστατικό στο διαιτολόγιο των

κατοίκων ορισμένων περιοχών της γης από την αρχαιότητα μέχρι και

σήμερα. Πολλοί ιστορικοί ήδη αναφέρονται στις θρεπτικές και

θεραπευτικές ιδιότητες του ελαιολάδου και στη χρησιμοποίηση του από

τα αρχαία χρόνια.

Χαρακτηριστικό είναι ότι ο ελαιόλαδο στο μεγαλύτερο ποσοστό

(80% περίπου) καταναλώνεται στις χώρες που παράγεται. Σε αυτό

58

Page 59: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

συντελεί κυρίως η μακραίωνη συνήθεια στα ιδιαίτερα οργανοληπτικά

χαρακτηριστικά του ελαιολάδου των πληθυσμών των χωρών

παραγωγής και η αποδοχή της υψηλής διαιτητικής του αξίας

(Κυριτσάκης 1988).

Η χώρα μας, η οποία έρχεται τρίτη στον κόσμο σε παραγωγή

ελαιολάδου καλύπτοντας περίπου το 16% της παγκόσμιας παραγωγής,

παρουσιάζει την μεγαλύτερη κατανάλωση, σε διεθνές επίπεδο. Θα

πρέπει να τονιστεί ότι η κατανάλωση ελαιολάδου, στα διάφορα

διαμερίσματα της χώρας μας, κυμαίνεται σημαντικά και είναι

μεγαλύτερη στις ελαιοκομικές περιοχές (Κυριτσάκης 1988).

Το ελαιόλαδο, όπως και κάθε άλλο λίπος ή έλαιο, αποδίδει στον

οργανισμό τον ίδιο αριθμό μεγάλων θερμίδων που είναι 9,3 για κάθε

γραμμάριο καταναλούμενης λιπαρής ύλης (9,3 Kcal/g) (Ratledge 1984;

1993).

Το ελαιόλαδο είναι ένα από τα φυτικά έλαια που μπορούν να

καταναλωθούν αμέσως μετά την παραλαβή τους χωρίς καμιά

επεξεργασία. Στην μορφή αυτή, το ελαιόλαδο διατηρεί τα σπουδαία

συστατικά του (γευστικά-αρωματικά), που περιέχει όταν βρίσκεται στον

ελαιόκαρπο, τα οποία και του προσδίδουν ιδιαίτερη γευστικότητα που

το ξεχωρίζει από τα άλλα φυτικά έλαια.

Η αφομοίωση του ελαιολάδου από τον ανθρώπινο οργανισμό,

είναι πολύ μεγάλη. Μελέτες έδειξαν ότι ο βαθμός αφομοίωσης του

λαδιού αυτού μπορεί να φτάσει το 98% (Fedeli 1977). Εξαιτίας της

μεγάλης αφομοίωσης του ελαιολάδου, διευκολύνεται και η

απορρόφηση των λιποδιαλυτών βιταμινών οι οποίες περιέχονται σ’

59

Page 60: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

αυτό. Περαιτέρω, έχει διαπιστωθεί ότι το ελαιόλαδο βοηθά και στην

πέψη των άλλων λιπαρών υλών, γιατί διευκολύνει τις εκκρίσεις του

πεπτικού συστήματος και της χολής και διεγείρει το ένζυμο

παγκρεατική λιπάση (Casares 1969; Christakis et al. 1980). Το ελαιόλαδο

ευνοεί επίσης τον μεταβολισμό της ενδογενούς χοληστερόλης.

Γενικά οι καλές πεπτικές ιδιότητες του ελαιολάδου αποδίδονται

στην εξισορροπημένη χημική του σύνθεση και στις καλές

οργανοληπτικές του ιδιότητες (Κυριτσάκης, 1988). Συμπερασματικά

μπορεί να αναφερθεί ότι το ελαιόλαδο πέπτεται (αφομοιώνεται) από

τον οργανισμό του ανθρώπου, σε βαθμό ο οποίος θεωρείται ιδανικός.

Το ελαιόλαδο ακόμη, επιδρά ευνοϊκά στην ανάπτυξη του

κεντρικού νευρικού συστήματος, στη δομή των οστών του εγκεφάλου

και του αγγειακού συστήματος και στην κανονική ανάπτυξη των

παιδιών (Christakis et al. 1982; Laval Jeanter et. al. 1980; Crawfod et al.

1980).

Η ευνοϊκή δράση του ελαιόλαδου στην ανάπτυξη των νεαρών

οργανισμών σύμφωνα με τους Crawford et al. (1980) αποδίδεται στο

ρόλο που διαδραματίζει το ελαϊκό οξύ που βρίσκεται σε μεγάλη

ποσότητα στο ελαιόλαδο. Επίσης πολύ αξιόλογος είναι ο ρόλος του

λινελαϊκού οξέος το οποίο συναντάται στο ελαιόλαδο στην ίδια περίπου

περιεκτικότητα με το μητρικό γάλα.

Είναι γνωστό ότι τα λιπαρά οξέα: λινελαϊκό (Δ9,12C18:2) και α-

λινολενικό (Δ9,12,15C18:3) είναι απαραίτητα λιπαρά οξέα τα οποία δεν

δύνανται να βιοσυντεθούν από τον άνθρωπο και συνιστούν τον

προάγγελο βιοσύνθεσης των προσταγλαδινών, των προστακυκλινών

60

Page 61: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

και των θρομβοξανών των ομάδων n-6 και n-3. Απρόσκοπτη

βιοσύνθεση των ουσιών αυτών σχετίζεται με μειωμένο αριθμό

παθήσεων του καρδιοαγγειακού συστήματος του ανθρώπου δεδομένης

της αύξησης της HDL-χοληστερόλης στον ορό του αίματος και συνεπώς

μείωσης της παρουσίας αθηρωματικών πλακών στο αίμα (Beare-Rogers

1985; 1988; Aggelis et al. 1987; 1988; Horrobin 1992; Ratledge 1993).

Είναι γνωστό επίσης, ότι η υπερκατανάλωση πολυακόρεστων

ελαίων ή γενικά ο υπερεμπλουτισμός της δίαιτας με τέτοιες λιπαρές ύλες

(πολυακόρεστες), έχει δημιουργήσει πολλά ερωτηματικά και έχουν

διατυπωθεί αρκετές επιφυλάξεις. Οι επιφυλάξεις αυτές στρέφονται,

κυρίως, στους κινδύνους οι οποίοι μπορεί να δημιουργηθούν από τα

προϊόντα οξείδωσης των πολυακόρεστων λιπαρών υλών και από την

αύξηση των αναγκών του οργανισμού σε βιταμίνη Ε, που είναι

συνέπεια της μεγάλης κατανάλωσης πολυακορέστων λιπαρών οξέων.

Βεβαίως είναι γνωστό ότι ο ανθρώπινος οργανισμός χρειάζεται

οπωσδήποτε τα απαραίτητα πολυακόρεστα οξέα λινελαϊκό και α-

λινολενικό και ότι η έλλειψη των οξέων αυτών δημιουργεί σοβαρά

προβλήματα. Ιδιαίτερο δε ρόλο, στη διατροφή, δεν έχει μόνο το

αθροιστικό σύνολο των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (λινελαϊκό-α-

λινολενικό) αλλά η μεταξύ τους σχέση (Emken 1983; Bear-Rogers 1988).

Ενώ όμως είναι διαπιστωμένη η αναγκαιότητα της παρουσίας των

πολυακόρεστων λιπαρών οξέων, στη δίαιτα, θα ήταν ίσως

παρακινδυνευμένο να δεχτούμε ότι η συνεχής αύξηση της κατανάλωσης

πολυακόρετσων ελαίων αποτελεί την μόνη λύση αφού, όπως

προαναφέρθηκε, έχουν εκδηλωθεί προβλήματα από την αυξημένη

61

Page 62: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

κατανάλωσή τους. Οι Christakis et al. (1980) αποδίδουν την υψηλή

βιολογική αξία του ελαιολάδου στα παρακάτω χαρακτηριστικά του:

• Στην καλή σχέση των κορεσμένων και των μονοακόρεστων

λιπαρών οξέων.

• Στην καλή σχέση μεταξύ της βιταμίνης Ε και των πολυακόρεστων

λιπαρών οξέων (κυρίως λινελαϊκό οξύ)

• Στην παρουσία φυσικών αντιοξειδωτικών ουσιών σε άριστη

συγκέντρωση.

• Στην παρουσία του λινελαϊκού οξέος σε ποσοστό 10%, περίπου,

ποσοστό που βρίσκεται μέσα στα όρια των απαιτήσεων του

οργανισμού, σε βασικά λιπαρά οξέα, καλύπτοντας έτσι τις

ανάγκες του και όταν το ελαιόλαδο χρησιμοποιείται σαν μόνη

πηγή λιπαρών.

• Στην μεγάλη περιεκτικότητα σε υδρογονάνθρακα σκουαλένιο, ο

οποίος διαδραματίζει ιδιαίτερο ρόλο στον μεταβολισμό.

Σκοπός: Να παρουσιαστούν στην έρευνα η ευεργετική επίδραση του

ελαιολάδου στην υγεία, η ανθεκτικότητά του απέναντι στις υψηλές

θερμοκρασίες του μαγειρέματος καθώς και οι ποιοτικές αναλύσεις των

διαφόρων τύπων του.

Υλικό και Μέθοδος: Εκτός από την ευεργετική δράση του ελαιολάδου

στον ανθρώπινο οργανισμό αναφέρονται οι τύποι του, εκ των οποίων

συνάγονται αξιόλογα συμπεράσματα. Συγκεκριμένα:

α) Εξαιρετικό Παρθένο Ελαιόλαδο

Παρθένο ελαιόλαδο του οποίου ο βαθμός οργανοληπτικής

αξιολόγησης είναι ίσος ή ανώτερος του 6,5 του οποίου η ελεύθερη

62

Page 63: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

οξύτητα, εκφραζόμενη σε ελαϊκό οξύ, είναι κατά μέγιστο 0,8 g ανά 100 g

και του οποίου τα λοιπά χαρακτηριστικά είναι σύμφωνα προς τα

προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτή.

β) Παρθένο Ελαιόλαδο

Παρθένο ελαιόλαδο του οποίου ο βαθμός οργανοληπτικής

αξιολόγησης είναι ίσος ή ανώτερος του 5,5 του οποίου η ελεύθερη

οξύτητα, εκφραζόμενη σε ελαϊκό οξύ, είναι κατά μέγιστο 2,0 g ανά 100 g

και του οποίου τα λοιπά χαρακτηριστικά είναι σύμφωνα προς τα

προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτή. (Μπορεί να χρησιμοποιείται

και ο χαρακτηρισμός «εκλεκτό» στο στάδιο της παραγωγής και του

χονδρικού εμπορίου).

γ) LAMPANTE Ελαιόλαδο

Πρόκειται για παρθένο ελαιόλαδο του οποίου η ελεύθερη

οξύτητα, εκφραζόμενη σε ελαϊκό οξύ, είναι ανώτερη των 2,0 g ανά 100 g

και του οποίου τα λοιπά χαρακτηριστικά είναι σύμφωνα προς τα

προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτή.

Να σημειωθεί πως παρθένα ελαιόλαδα είναι τα έλαια που

λαμβάνονται από τον ελαιόκαρπο αποκλειστικά με μηχανικές ή άλλες

φυσικές μεθόδους υπό συνθήκες ιδίως θερμικές, οι οποίες δεν

συνεπάγονται αλλοίωση του ελαίου και τα οποία δεν έχουν υποστεί

άλλη επεξεργασία πλην της πλύσης, της καθίζησης, της φυγοκέντρησης

και της διήθησης, εξαιρούμενων των ελαίων που έχουν ληφθεί μετά από

επεξεργασία με διαλύτη ή με μεθόδους επανεστεροποίησης και κάθε

μίγματος με έλαια άλλης φύσης.

63

Page 64: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Επίσης υπάρχει το εξευγενισμένο (ραφινέ) ελαιόλαδο. Ελαιόλαδο

λαμβανόμενο από εξευγενισμένο παρθένο ελαιολάδο, του οποίου η

ελεύθερη οξύτητα, εκφραζόμενη σε ελαϊκό οξύ, δεν υπερβαίνει τα 0,3 g

ανά 100 g και του οποίου χαρακτηριστικά είναι σύμφωνα με τα

προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτή.

Καθώς και το μικτό ελαιόλαδο αποτελούμενο από εξευγενισμένα

και παρθένα ελαιόλαδα, εξαιρουμένου του μειονεκτικού, του οποίου η

ελεύθερη οξύτητα, εκφραζόμενη σε ελαϊκό οξύ, δεν υπερβαίνει το 1,0 g

ανά 100 g και του οποίου τα λοιπά χαρακτηριστικά είναι σύμφωνα

προς τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτή.

Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζεται η κατηγοριοποίηση των

διαφόρων ελαιολάδων:

Εξαιρετικό

Παρθένο Ελαιόλαδο

Παρθένο Ελαιόλαδο

LAMPANTEΕλαιόλαδο

Εξευγενισμένο Ελαιόλαδο

Ελαιόλαδο

Οξύτητα (wt/wt%)

=<0,8

=<2,0

>2,0

=<0,3

=<1,0

Αποτελέσματα: Είναι γεγονός ότι τα λίπη, τα έλαια και γενικά όλες οι

λιπαρές ύλες οξειδώνονται, από την επίδραση της θερμοκρασίας, κατά

το μαγείρεμα και το τηγάνισμα ιδιαίτερα δε όταν οι συνθήκες είναι

πολύ δραστικές, δηλαδή η θερμοκρασία είναι υψηλή και η διάρκεια

μαγειρέματος-τηγανίσματος μεγάλη (Κυριτσάκης 1988; Aggelousis and

Lalas 1997; Tsaknis et al. 1999). Έντονη και προχωρημένη οξείδωση

συνδέεται με τη δημιουργία υπεροξειδίων, πολυμερών και προϊόντων

διάσπασης των υπεροξειδίων, σημειώνεται δε ότι η οξείδωση των ελαίων

64

Page 65: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

είναι αντίδραση αυτοκαταλυόμενη. Τα προϊόντα οξείδωσης σε μεγάλες

ποσότητες είναι δυνατό να επιδράσουν στο συκώτι, στην καρδιά και

στις αρτηρίες, θεωρούνται δε και ως καρκινογόνα. Ακόμη, εντονότερη

οξείδωση οδηγεί στο σχηματισμό ακρολεΐνης, ενός συστατικού το οποίο

πιστεύεται ότι επιδρά στο κεντρικό νευρικό σύστημα και προκαλεί

οίδημα και τραυματισμό στα κύτταρα του ήπατος. Θα πρέπει να

σημειωθεί επίσης ότι η παρουσία της ακρολεΐνης θεωρείται σχετιζόμενη

με τη σύνθεση ακρυλαμιδίου σε διάφορα αμυλούχα τρόφιμα τα οποία

τηγανίζονται παρουσία ευκόλως οξειδούμενων ελαίων σε υψηλές

θερμοκρασίες, και η ουσία αυτή θεωρείται καρκινογόνος και

μεταλλαξιογόνος (Mottram et al. 2002). Κατόπιν τούτων, είναι

προφανές και επιθυμητό τα βρώσιμα έλαια να έχουν αυξημένη

ανθεκτικότητα στην οξείδωση. Το ελαιόλαδο οξειδώνεται λιγότερο από

τα σπορέλαια, κατά το τηγάνισμα, επειδή περιέχει σε μικρότερο

ποσοστό πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (λινελαϊκό οξύ Δ9,12C18:2-α-

λινολενικό οξύ Δ9, 12, 15 C18:3) και μεγαλύτερο ποσοστό

μονοακόρεστα (ελαϊκό οξύ Δ9C18:1) λιπαρά οξέα. Έτσι στο ελαιόλαδο,

κατά το τηγάνισμα, περιορίζεται αισθητά ο σχηματισμός υπεροξειδίων

και ελεύθερων ριζών που έχουν αρνητική επίδραση στην λειτουργία του

κεντρικού νευρικού συστήματος (Harman 1980; Christakis et al. 1982),

ενώ οι δυσάρεστες συνέπειες που είναι δυνατό να προκληθούν στον

οργανισμό από το ελαιόλαδο κατά την επανειλημμένη χρήση του στο

τηγάνισμα και το μαγείρεμα, είναι πολύ λιγότερες από αυτές οι οποίες

προκαλούνται από τα άλλα φυτικά έλαια που υποβάλλονται στις ίδιες

συνθήκες (Aggelousis and Lalas 1997; Tsaknis et al. 1999).

65

Page 66: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Συμπεράσματα: Γενικά το ελαιόλαδο χρησιμοποιήθηκε από την

αρχαιότητα, ως θρεπτικό συστατικό, ως φάρμακο ή φορέας φαρμάκων

και ως καλλυντικό. Πριν από έναν αιώνα περίπου διαπιστώθηκε ότι

προσθήκη ελαιολάδου στο γεύμα βοηθούσε στην μείωση της

συγκέντρωσης των γαστρικών υγρών, μείωση της δυσπεψίας και

ελάττωση του πόνου, με τη χορήγηση ελαιολάδου μαζί με χυμό από

πορτοκάλι (Κυριτσάκης 1988).

Νεότερες μελέτες έδειξαν τη θεραπευτική δράση του ελαιολάδου

στο δωδεκαδακτυλικό έλκος και τη βελτίωση της κινητικότητας του

παχέως εντέρου. Αντικατάσταση, στο διαιτολόγιο, του ζωϊκού λίπους με

ελαιόλαδο μείωσε κατά 33,4% τα περιστατικά του έλκους του

δωδεκαδακτύλου (Κυριτσάκης 1988).

Από πολύ παλιά το ελαιόλαδο χρησιμοποιήθηκε σε τοπικές

εφαρμογές κατά των παθήσεων του δέρματος με ικανοποιητικά

αποτελέσματα. Φαίνεται ότι ο ρόλος του στην περίπτωση αυτή

οφείλεται στη δράση της βιταμίνης Ε. Γνωστός επίσης είναι ο

προστατευτικός ρόλος του ελαιολάδου στο δέρμα από την ακτινοβολία

και ο κατευναστικός ρόλος του στους πόνους από νήγματα διαφόρων

εντόμων (Hurley 1919). Οι Christakis et al. (1980) υποστήριξαν ότι το

ελαιόλαδο προλαμβάνει ορισμένες ασθένειες του ήπατος και

παρουσιάζει αξιόλογη ευεργετική δράση στη θεραπεία του διαβήτη. Γι’

αυτό το λόγο θα πρέπει να τηρούνται οι νομοθεσίες (Κώδικας

Τροφίμων και Ποτών, Αγορανομικός Κώδικας και Κανονισμός (ΕΚ)

1513/2001 όπως τροποποίησε τον Κανονισμό 133/1966 (ΕΟΚ)), ώστε να

εξασφαλίζεται η καλύτερη ποιότητα του ελαιολάδου στην

66

Page 67: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

καταναλωτική χρήση. Καθώς να τηρούνται και μία σειρά μέτρων στον

καλύτερο τρόπο διάθεσης ελαιολάδων, σπορέλαιων και πυρηνελαίων

όπως:

1. Απαγορεύεται η θέση σε κυκλοφορία ή η διάθεση στην

κατανάλωση, από οποιονδήποτε και με οποιονδήποτε τρόπο,

ελαιολάδων οποιασδήποτε ποιότητας, αναμειγμένων σε

οποιαδήποτε αναλογία με άλλα έλαια έως και η κατοχή τέτοιων

αναμειγμένων ελαιολάδων από τους εμπόρους. Εξαιρείται η

περίπτωση του ελαίου από ελαιοπυρήνες, όπως αυτό ορίζεται

στο άρθρο 72 παρ. 7 του Κώδικα Τροφίμων.

2. α) Τα βρώσιμα ελαιόλαδα που προορίζονται για τον

καταναλωτή σύμφωνα πρέπει να διατίθενται προς πώληση

αποκλειστικά προσυσκευασμένα και να φέρουν τις ενδείξεις

που επιβάλλονται από τον Κώδικα Τροφίμων και Ποτών.

β) Η χύμα πώληση βρώσιμου ελαιολάδου στον τελικό

καταναλωτή επιτρέπεται αποκλειστικά για την κατηγορία του

παρθένου ελαιολάδου και μόνον από τους παραγωγούς, με την

έκδοση των παραστατικών στοιχείων που προβλέπονται από τον

Κ.Β.Σ..

3. Απαγορεύεται η πώληση ελαιολάδων και σπορελαίων από

βιομηχανίες, βιοτεχνίες και χονδρεμπόρους σε εμπόρους που

δεν διατηρούν κατάστημα που να λειτουργεί νόμιμα.

Μπορεί επομένως να αναφερθεί ότι το ελαιόλαδο είναι μια

σπουδαία λιπαρή ύλη στη διατροφή του ανθρώπου με αναμφισβήτητη

βιολογική και θρεπτική αξία.

67

Page 68: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Βιβλιογραφία

• Aggelis G., Pina M., Ratomahenina R., Arnaud A., Graille J.,

Galzy P., Martin-Privat P. and Perraud J.P. (1987). Production

d’huiles riches en acide gamma linolenique par diverses souches

de Phycomycetes. Oleagineux, 42, 379-386.

• Aggelis G., Ratomahenina R., Arnaud A., Galzy P., Martin-Privat

P., Perraud J.P., Pina M. and Graille J. (1988). Etude de l’influence

des conditions de culture sur la teneur en acide gamma

linolenique de souches de Mucor. Oleagineux, 43, 311-317.

• Aggelousis G. and Lalas S. (1997). Quality changes of selected

vegetable oils during frying of doughnuts. La Rivista Italiana

Delle Sostanze Grasse, LXXIV, 559-565.

• Κωδικοποίηση Αγορανομικών Διατάξεων (2001). Άρθρο 151.

Ηλίας Αλουπογιάννης, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκουλα, Αθήνα.

• Beare-Rogers J.L (1985). Les effets nutritionnels des graisses

alimentaires. Revue Francaise des Corps Gras 32, 3-9.

• Beare-Rogers J.L. (1988). Nutritional attributes of fatty acids.

Journal of the American Oil Chemist’s Society, 65 91-95.

• Casares R. (1969). La digestibilidab del aceite de oliva.

International Congress on the biological value of olive oil. Lucca

Italy, Minerva Medica Torino.

• Christakis G., Fordyce M. K. and Kurtz C.S. (1980). The biological

aspects of olive oil. Proceedings on the third International

Congress on the biological aspects value of olive oil. Έκδοση Ι.Υ.Ε.

68

Page 69: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Χανίων σε συνεργασία με το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιολάδου.

Χανιά-Κρήτη, 8-12 Σεπτεμβρίου.

• Christakis G., Fordyce M. K. and Kurtz C.S. (1982). The biological

and medical aspects of olive oil. A review paper. International

Olive Oil Council. Madrid, Spain.

• Emken E.A. (1983). Biochemistry of unsaturated fatty acid

isomers. Journal of the American Oil Chemists’ Society, 60, 995-

1003.

• Fedeli E. (1977). Lipids of olives. Progress in the Chemistry of

Facts and other Lipids. 15:57. Pergamon press, printed in Great

Britain.

• Grawford M.A., Diupy P. and Slevens P. (1980). The role of

dietary fats in the preparation for pregnancy, for foetal and

neonate development. Proceedings of the third international

Congress on the biological value of olive oil. Έκδοση Ι.Υ.Ε.

Χανίων σε συνεργασία με το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιολάδου.

Χανιά-Κρήτη, 8-12 Σεπτεμβρίου.

• Harman D. (1980) Free radical theory of aging effect of dietary fat

on lipid composition and function on the brain. Proceedings of

the third International Congress of the biological value of olive

oil. Έκδοση Ι.Υ.Ε. Χανίων σε συνεργασία με το Διεθνές Συμβούλιο

Ελαιολάδου. Χανιά-Κρήτη, 8-12 Σεπτεμβρίου.

• Horrobin D.F. (1992). Nutritional and medical importance of

gamma-linolenic acid. Progress in Lipid Research 31, 163-194.

69

Page 70: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

• Hurley J. (1919). The tree, the olive the oil the old and new world.

Trustee Albany College of pharmacy. Trustee of Ray Brook.

Tubercular Sanitarium Member State of Pharmacy.

• Κυριτσάκης, Α. (1988). Βιολογικές και άλλες ιδιότητες του

Ελαιολάδου. Agricultural Cooperative Editions, Θεσσαλονίκη,

Ελλάδα, 285-294.

• Κώδικας Τροφίμων και Ποτών. (2002). Κεφ. VIII, Εδώδιμα Λίπη &

Έλαια, Άρθρο 71, Παράρτημα Ι και ΙΙ. Εκδόσεις Γ.Σ.

Αλυσανδράτος, Αθήνα.

• Laval-Jeant A.M., Laval-Jeantet M., Bergol C., and Goussaud. J.

(1980). Effet des lipides oleiques sur la croissance et la

composition de l’os en nutrition experimentale. Proceedings of the

third International Congress on the biological value of olive oil.

Έκδοση Ι.Υ.Ε. Χανίων σε συνεργασία με το Διεθνές Συμβούλιο

Ελαιολάδου. Χανιά-Κρήτη, 8-12 Σεπτεμβρίου.

• Mottram D., Wedzicha B., Dodson A. (2002) Acrylamide is formed

in the Maillard reaction. Nature 419, 448.

• Ratledge C. (1984). Microbial conversions of alkanes and fatty

acids. Journal of the American Oil Chemists’ Society, 61, 447-453.

• Ratledge C. (1992). Tailor-made oils and fats. Possibilities of

microbial oils. Journal of the American Oil Chemists’ Society, 61,

447-453.

• Tsaknis J., Spiliotis V., Lalas S., Gergis V. and Dourtoglou V.

(1999). Quality changes of Moringa oleifera, variety Mbololo of

Kenya seed oil during frying. Grasas Y Aceites, 50 (1), 37-48.

70

Page 71: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

Η δράση του ημικαρβαζίδιου στα καταναλωτικά προϊόντα ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΦΟΥΤΣΙΤΖΗΣ

-------------------------------------------------------------------------------------------- - ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ ΙΙΕΚ

Εισαγωγή: Το ημικαρβαζίδιο (semicarbazide, SEM) ανήκει σε μία

οικογένεια χημικών ενώσεων, τις υδραζίνες (hydrazines), η οποία

φαίνεται ότι προκαλεί καρκίνο σε πειραματόζωα. Παρότι δεν έχει

ολοκληρωθεί η τοξικολογική μελέτη του ημικαρβαζίδιου, είναι πιθανό

να προκαλεί βλάβες στο γενετικό υλικό των κυττάρων (DNA).

Πρόσφατα το ημικαρβαζίδιο ανιχνεύθηκε στα υλικά που

έρχονται σε επαφή με τρόφιμα, που κατά την παρασκευή τους

χρησιμοποιείται το αζωδικαρβοαμίδιο (azodicarbonamide, ADC). Το

αζωδι-καρβοαμίδιο έχει χρησιμοποιηθεί για περισσότερο από 20 χρόνια

για τη δημιουργία του εσωτερικού πλαστικού πώματος στα καπάκια

γυάλινων περιεκτών. Το ημικαρβαζίδιο έχει επίσης ανιχνευθεί σε

τρόφιμα που είναι συσκευασμένα σε γυάλινους περιέκτες, οι οποίοι

έχουν σφραγισθεί με τα παραπάνω καπάκια.

Σκοπός: Να παρουσιαστούν τα αποτελέσματα που σχετίζουν το

ημικαρβαζίδιο με αλλαγές στο γενετικό υλικό των ανθρώπων αφού μια

ευρεία χρήση αυτής της χημικής ένωσης απαντάται σε σειρά

καταναλωτικών προϊόντων.

Υλικό και μέθοδος: Χρησιμοποιήθηκαν πειραματικά αποτελέσματα

μελετών που σχετίζουν την πρόσληψη ημικαρβαζίδιου –στις τροφές- σε

σχέση με το σωματικό βάρος και την ηλικία του ατόμου.

Αποτελέσματα: Το αζωδικαρβοαμίδιο έχει εγκριθεί στην Ε.Ε. ως «ουσία

η οποία ενσωματώνεται στα πλαστικά προκειμένου να επιτευχθεί

συγκεκριμένη τεχνική επίδραση στο τελικό προϊόν». Έχει εγκριθεί για

71

Page 72: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

χρήση ως διογκωτικό μέσο των πλαστικών υλικών που προορίζονται να

είναι σε επαφή με τρόφιμα. Τα διογκωτικά μέσα προστίθενται στα

πολυμερή κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας τους, ώστε να

δημιουργούν μικρά μόρια αέρα σε όλο το πλαστικό. Η διαδικασία αυτή

είναι απαραίτητη για να επιτευχθεί η σφράγιση της συσκευασίας,

δηλαδή ο αποτελεσματικός πωματισμός στα μεταλλικά καπάκια των

γυάλινων περιεκτών, ώστε να εξασφαλίζεται ότι τα τρόφιμα δεν

μολύνονται από σκόνη, έντομα ή άλλους εξωγενείς παράγοντες και ότι

είναι μικροβιολογικά ασφαλή.

Τα πώματα χρησιμοποιούνται για να διασφαλίζεται η

αεροστεγής εφαρμογή των μεταλλικών καπακιών στους γυάλινους

περιέκτες. Τα πώματα αυτά προστατεύουν το τρόφιμο που είναι στον

περιέκτη από μικροβιακή μόλυνση, σκόνη, έντομα ή άλλους εξωγενείς

παράγοντες, εξασφαλίζοντας ποιότητα και ασφαλή διατήρηση του

τροφίμου μέχρι να ανοίξει η συσκευασία.

Η παρουσία ημικαρβαζίδιου δεν συνδυάζεται με ένα

συγκεκριμένο είδος τροφίμου αλλά με το είδος της συσκευασίας. Τα

μεταλλικά καπάκια που περιέχουν εσωτερικά πλαστικό πώμα

χρησιμοποιούνται σε πολλά τρόφιμα τα οποία συσκευάζονται σε

γυάλινους περιέκτες όπως χυμοί φρούτων, μαρμελάδες, μέλι, παιδικές

τροφές, τουρσιά, μαγιονέζα, μουστάρδα, σάλτσες κ.α.

Στα παραπάνω τρόφιμα τα επίπεδα του ημικαρβαζίδιου

κυμαίνονται από μη ανιχνεύσιμα έως 25 ppb (parts per billion). Αν

θεωρήσουμε ότι ένα νήπιο 6 μηνών έχει βάρος 7,5 kg και ότι λαμβάνει

την μέγιστη περιεκτικότητα ημικαρβαζίδιου που έχει αναφερθεί,

72

Page 73: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

δηλαδή 25 ppb, τότε η πρόσληψη ημικαρβαζίδιου υπολογίζεται ότι

είναι περίπου 2,3 μg/kg βάρους σώματος/ημέρα. Για τον παραπάνω

υπολογισμό έχουν υποθετικά υιοθετηθεί δύο αποδοχές: (α) ότι

χρησιμοποιούνται στη διατροφή των βρεφών και νηπίων αποκλειστικά

εμπορικές τροφές συσκευασμένες σε γυάλινους περιέκτες και (β) ότι όλα

τα τρόφιμα που καταναλώνονται περιέχουν το υψηλότερο επίπεδο

ημικαρβαζίδιου.

Να σημειωθεί πως το ημικαρβαζίδιο είναι μία ουσία ήδη γνωστή

στους χημικούς. Το αζωδικαρβοαμίδιο, από το οποίο προκύπτει το

ημικαρβαζίδιο, έχει εγκριθεί στην Ε.Ε. ως διογκωτικό μέσο των

πλαστικών για δεκαετίες. Όμως, η ανίχνευση του ημικαρβαζίδιου στα

τρόφιμα και στα υλικά συσκευασία αποτελεί ένα νέο δεδομένο και

οφείλεται στην πρόοδο της επιστήμης και στη βελτίωση των

εργαστηριακών αναλυτικών μεθόδων.

Συμπεράσματα: Αρχικά είχε διατυπωθεί η άποψη ότι η παρουσία

ημικαρβαζίδιου στα τρόφιμα ανιχνεύεται ως παραπροϊόν της

εργαστηριακής μεθόδου ανάλυσης. Πρόσφατα πειραματικά

αποτελέσματα αποδεικνύουν ότι, το ημικαρβαζίδιο δημιουργείται κατά

την θερμική επεξεργασία του διογκωτικού μέσου αζωδικαρβοαμίδιου

(το οποίο χρησιμοποιείται για τη δημιουργία εσωτερικών πωμάτων στα

καπάκια των γυάλινων περιεκτών) και ότι μεταναστεύει από το πώμα

στο τρόφιμο, δηλαδή η παρουσία του δεν είναι παραπροϊόν της

αναλυτικής μεθόδου. Τα μέχρι σήμερα πειραματικά αποτελέσματα

δείχνουν ότι το ημικαρβαζίδιο έχει ασθενή καρκινογόνο και γενοτοξική

δράση (δηλαδή μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο γενετικό υλικό των

73

Page 74: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

κυττάρων). Τα αποτελέσματα αυτά, όμως, δεν είναι αρκετά για να

οδηγήσουν σε οριστικό συμπέρασμα για το αν και σε ποιο βαθμό το

ημικαρβαζίδιο αποτελεί κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία (πρόκληση

καρκίνου) Οι ποσότητες ημικαρβαζίδιου στα τρόφιμα είναι πολύ

χαμηλές και θα πρέπει να προσδιοριστεί ο βαθμός της ανθρώπινης

έκθεσης στο ημικαρβαζίδιο μέσω της διατροφής καθώς και τα πιθανά in

vivo αποτελέσματα. Επιπλέον, θα πρέπει να γίνουν τοξικολογικές και

κινητικές μελέτες ώστε να διευκρινισθεί αν το ημικαρβαζίδιο φτάνει

στους ιστούς και, στην περίπτωση αυτή, να μελετηθεί η γενοτοξική

δράση του ημικαρβαζιδίου στους ιστούς αυτούς.

Οι εμπειρογνώμονες θεωρούν ότι ο κίνδυνος για τους ενήλικες

και τα νήπια, εάν υπάρχει, είναι πολύ μικρός. Μέχρι σήμερα δεν

υπάρχουν αρκετά επιστημονικά δεδομένα ώστε να πραγματοποιηθεί

μία ολοκληρωμένη και εμπεριστατωμένη εκτίμηση της επικινδυνότητας

(risk as-sessment) του ημικαρβαζίδιου. Λαμβάνοντας όμως υπόψη τα

μέχρι τώρα στοιχεία, καθώς και την πιθανή υψηλότερη έκθεση των

νηπίων στην ουσία αυτή, οι εμπειρογνώμονες συμβουλεύουν ότι για

προληπτικούς λόγους θα πρέπει να μειωθεί η παρουσία ημικαρβαζίδιου

στις βρεφικές τροφές.

Οι εμπειρογνώμονες εκτιμούν ότι, οι καταναλωτές,

συμπεριλαμβανομένων των νηπίων, δεν είναι απαραίτητο να αλλάξουν

τις διατροφικές τους συνήθειες λόγω της πιθανής παρουσίας

ημικαρβαζίδιου σε ορισμένα τρόφιμα. Οι βρεφικές τροφές που

συσκευάζονται σε γυάλινους περιέκτες αποτελούν προϊόντα ευρείας

κατανάλωσης λόγω της ευκολίας στη χρήση, της ποιότητας και της

74

Page 75: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

διατροφικής ασφάλειας που παρέχουν. Κυρίως όμως, επιστημονικών

δεδομένων, οι εμπειρογνώμονες κατέληξαν ότι προληπτικά θα πρέπει

να μειωθεί η έκθεση στο ημικαρβαζίδιο παράλληλα με την τεχνολογική

πρόοδο. Σχετικά με τις βρεφικές τροφές, οι εμπειρογνώμονες εκτιμούν

ότι δεν είναι απαραίτητο να ληφθούν άμεσα μέτρα. Στην περίπτωση

που χρησιμοποιηθούν εναλλακτικές τεχνολογίες συσκευασίας, για την

μείωση ή την εξάλειψη του ημικαρβαζίδιου, είναι σημαντικό να

διασφαλίζεται υψηλή προστασία από μικροβιολογικούς κινδύνους στο

τρόφιμο.

Σήμερα πραγματοποιείται έρευνα για τη διευκρίνηση της

προέλευσης του ημικαρβαζίδιου στα τρόφιμα, των επιπέδων

πρόσληψης και έκθεσης του ανθρώπου στο ημικαρβαζίδιο μέσω της

διατροφής καθώς και τοξικολογικές μελέτες. Η Ευρωπαϊκή Αρχή για

την Ασφάλεια των Τροφίμων (European Food Safety Authority, EFSA)

συνιστά τη δημιουργία ενός προγράμματος δράσης για την μείωση της

παρουσίας ημικαρβαζίδιου στα τρόφιμα, το οποίο θα συμπεριλαμβάνει

την εύρεση εναλλακτικών λύσεων για τη συσκευασία των τροφίμων και

το πρόγραμμα παρακολούθησης του επιπέδου ημικαρβαζίδιου στα

τρόφιμα. Από την πλευρά της βιομηχανίας γίνονται προσπάθειες να

μειωθεί και, αν είναι δυνατόν, να αποφευχθεί η χρήση ημικαρβαζίδιου

από τη συσκευασία των τροφίμων με πρώτο στόχο τις βρεφικές τροφές.

Ορισμένοι Ευρωπαϊκοί φορείς ομόλογοι του ΕΦΕΤ, συμβουλεύουν τους

γονείς να μειώσουν, κατά το δυνατόν, την κατανάλωση έτοιμων

παιδικών τροφών, συσκευασμένων σε γυάλινους περιέκτες και να

75

Page 76: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 2007

προτιμούν την παρασκευή κατάλληλων γευμάτων στο σπίτι για τα

βρέφη και τα νήπια.

76