ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

28
1 ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια (ΕΠΤ) – H νεώτερη εξέλιξη του θεσμού στη Γερμανία και προοπτικές για το ελληνικό δίκαιο Χρονικά Ιδιωτικού Δικαίου (ΧρΙΔ) 2005, 305 επ _________________________ Α. Ο θεσμός της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο Ι. Εξαιρέσεις από την αρχή της σχετικότητας των ενοχών Η θεμελιώδης για το ενοχικό δίκαιο αρχή της σχετικότητας των ενοχών, σύμφωνα με την οποία η ενοχή 1 αναπτύσσει νομική ενέργεια μόνο μεταξύ των μερών της (inter partes) 2 , δεν ισχύει ανεξαίρετα, καθώς η εφαρμογή της οδηγεί σε ορισμένες περιπτώσεις σε αποτελέσματα που δεν φαίνεται να πείθουν δικαιοπολιτικά. Ήδη ο ΑΚ προβλέπει εξαιρέσεις επεκτείνοντας ολικά (βλ. λ.χ. άρθρο 614 ΑΚ) ή ως προς ορισμένα μόνο σημεία (βλ. λ.χ. άρθρο 599 § 2 ΑΚ) τη νομική ενέργεια μιας ενοχικής σχέσης σε μη μετέχοντα στη σχέση πρόσωπα. Πέραν τέτοιων ειδικών εξαιρέσεων, εισάγει το άρθρο 411 ΑΚ γενικά τη δυνατότητα των συμβαλλομένων να προσνείμουν σε μη συμβαλλόμενο το δικαίωμα να απαιτήσει την κατά τη σύμβαση οφειλόμενη παροχή απευθείας απ' αυτόν που υποσχέθηκε (σύμβαση υπέρ τρίτου). Επίσης σε επίπεδο δευτερογενών υποχρεώσεων 3 παρουσιάζει ενδιαφέρον ιδίως το ζήτημα αν, υπό ποιες προϋποθέσεις, με ποιο τρόπο και σε ποιο βαθμό πρέπει να αποκαθίσταται σύμφωνα με τους κανόνες ενδοσυμβατικής ευθύνης η ζημία που υφίσταται κάποιος λόγω της παραβίασης μιας πρωτογενούς υποχρέωσης εκπηγάζουσας από ενοχικό δεσμό, στον οποίο δε μετέχει ο ζημιωθείς. Ως προς το ερώτημα αυτό ο ΑΚ δίνει κάποιες απαντήσεις για συγκεκριμένες περιπτώσεις (βλ. λ.χ. άρθρο 716 § 3 ΑΚ). Αντιθέτως δεν υπάρχει 1 Η σχετικότητα των ενοχών αφορά τόσο την ενοχή ως «βασική ενοχική σχέση» όσο και την ενοχή ως απλή, μεμονωμένη υποχρέωση για παροχή· για τη διάκριση αυτή βλ. αντί πολλών Σταθόπουλο, στον ΑΚ Γεωργιάδη/Σταθόπουλου, Γεν. Εισαγ. Ενοχ. αρ. 24. Εδώ ο όρος «ενοχή» χρησιμοποιείται, αν δεν προκύπτει κάτι άλλο, με την έννοια της «βασικής ενοχικής σχέσης» στην οποία περιλαμβάνονται οι επιμέρους ενοχές ως υποχρεώσεις συγκεκριμένων παροχών. Ως ενοχές (βασικές ενοχικές σχέσεις) νοούνται επίσης και έννομες «σχέσεις μεταξύ δύο προσώπων, στις οποίες το ένα από αυτά έχει την υποχρέωση να τηρήσει κάποια γενική (π.χ. έντιμη, καλόπιστη) συμπεριφορά, χωρίς να προβλέπεται άλλη, συγκεκριμένη παροχή», όπως η σχέση που δημιουργείται κατά τις διαπραγματεύσεις για τη σύναψη σύμβασης σύμφωνα με τα άρθρα 197-198 ΑΚ ενοχή «υπό ευρεία (ή καταχρηστική) έννοια» σύμφωνα με Σταθόπουλο, Γεν. Ενοχ., 2004, § 3 αρ. 50. 2 Βλ. μεταξύ πολλών Σταθόπουλο, Γεν. Ενοχ., § 4 αρ. 1-2. 3 Δευτερογενείς είναι εκείνες οι υποχρεώσεις συνήθως προς αποζημίωση–, οι οποίες γεννιούνται όταν η ενοχή εξελιχτεί κατά τρόπο ανώμαλο, κυρίως λόγω της παραβίασης μιας πρωτογενούς υποχρέωσης του οφειλέτη. Για τη διάκριση μεταξύ πρωτογενών και δευτερογενών ενοχικών υποχρεώσεων βλ. π.χ. Σταθόπουλο, στον ΑΚ Γεωργιάδη/Σταθόπουλου, άρθρ. 287 αρ. 35.

description

Dr. Αντώνιος Παπαδημητρόπουλος, LL.M., Δικηγόρος Αθηνών. Πρόκειται για μελέτη με τίτλο: "Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια (ΕΠΤ) – H νεώτερη εξέλιξη του θεσμού στη Γερμανία και προοπτικές για το ελληνικό δίκαιο", η οποία δημοσιεύτηκε στο νομικό περιοδικό Χρονικά Ιδιωτικού Δικαίου 2005, σελ. 305 επ. Τίθεται εδώ όπως δημοσιεύτηκε, ενώ διατηρείται η αρχική σελιδοποίηση ώστε να είναι δυνατές οι παραπομπές στο κείμενο του περιοδικού.

Transcript of ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

Page 1: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

1

ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΠΑΠΑ∆ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Ενοχή microε προστατευτική τριτενέργεια (ΕΠΤ) ndash H νεώτερη εξέλιξη του θεσmicroού

στη Γερmicroανία και προοπτικές για το ελληνικό δίκαιο

Χρονικά Ιδιωτικού ∆ικαίου (ΧρΙ∆) 2005 305 επ

_________________________

Α Ο θεσmicroός της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Ι Εξαιρέσεις από την αρχή της σχετικότητας των ενοχών

Η θεmicroελιώδης για το ενοχικό δίκαιο αρχή της σχετικότητας των ενοχών σύmicroφωνα microε την οποία η

ενοχή1 αναπτύσσει νοmicroική ενέργεια microόνο microεταξύ των microερών της (inter partes)

2 δεν ισχύει

ανεξαίρετα καθώς η εφαρmicroογή της οδηγεί σε ορισmicroένες περιπτώσεις σε αποτελέσmicroατα που δεν

φαίνεται να πείθουν δικαιοπολιτικά Ήδη ο ΑΚ προβλέπει εξαιρέσεις επεκτείνοντας ολικά (βλ λχ

άρθρο 614 ΑΚ) ή ως προς ορισmicroένα microόνο σηmicroεία (βλ λχ άρθρο 599 sect 2 ΑΚ) τη νοmicroική ενέργεια

microιας ενοχικής σχέσης σε microη microετέχοντα στη σχέση πρόσωπα Πέραν τέτοιων ειδικών εξαιρέσεων

εισάγει το άρθρο 411 ΑΚ γενικά τη δυνατότητα των συmicroβαλλοmicroένων να προσνείmicroουν σε microη

συmicroβαλλόmicroενο το δικαίωmicroα να απαιτήσει την κατά τη σύmicroβαση οφειλόmicroενη παροχή απευθείας απ

αυτόν που υποσχέθηκε (σύmicroβαση υπέρ τρίτου) Επίσης σε επίπεδο δευτερογενών υποχρεώσεων3

παρουσιάζει ενδιαφέρον ιδίως το ζήτηmicroα αν υπό ποιες προϋποθέσεις microε ποιο τρόπο και σε ποιο

βαθmicroό πρέπει να αποκαθίσταται σύmicroφωνα microε τους κανόνες ενδοσυmicroβατικής ευθύνης η ζηmicroία που

υφίσταται κάποιος λόγω της παραβίασης microιας πρωτογενούς υποχρέωσης εκπηγάζουσας από

ενοχικό δεσmicroό στον οποίο δε microετέχει ο ζηmicroιωθείς Ως προς το ερώτηmicroα αυτό ο ΑΚ δίνει κάποιες

απαντήσεις για συγκεκριmicroένες περιπτώσεις (βλ λχ άρθρο 716 sect 3 ΑΚ) Αντιθέτως δεν υπάρχει

1 Η σχετικότητα των ενοχών αφορά τόσο την ενοχή ως laquoβασική ενοχική σχέσηraquo όσο και την ενοχή ως απλή

microεmicroονωmicroένη υποχρέωση για παροχή για τη διάκριση αυτή βλ αντί πολλών Σταθόπουλο στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Γεν Εισαγ Ενοχ αρ 24 Εδώ ο όρος laquoενοχήraquo χρησιmicroοποιείται αν δεν προκύπτει κάτι άλλο

microε την έννοια της laquoβασικής ενοχικής σχέσηςraquo στην οποία περιλαmicroβάνονται οι επιmicroέρους ενοχές ως υποχρεώσεις

συγκεκριmicroένων παροχών Ως ενοχές (βασικές ενοχικές σχέσεις) νοούνται επίσης και έννοmicroες laquoσχέσεις microεταξύ δύο

προσώπων στις οποίες το ένα από αυτά έχει την υποχρέωση να τηρήσει κάποια γενική (πχ έντιmicroη καλόπιστη)

συmicroπεριφορά χωρίς να προβλέπεται άλλη συγκεκριmicroένη παροχήraquo όπως η σχέση που δηmicroιουργείται κατά τις

διαπραγmicroατεύσεις για τη σύναψη σύmicroβασης σύmicroφωνα microε τα άρθρα 197-198 ΑΚ ndash ενοχή laquoυπό ευρεία (ή καταχρηστική)

έννοιαraquo σύmicroφωνα microε Σταθόπουλο Γεν Ενοχ 2004 sect 3 αρ 50 2 Βλ microεταξύ πολλών Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 1-2

3 ∆ευτερογενείς είναι εκείνες οι υποχρεώσεις ndashσυνήθως προς αποζηmicroίωσηndash οι οποίες γεννιούνται όταν η ενοχή

εξελιχτεί κατά τρόπο ανώmicroαλο κυρίως λόγω της παραβίασης microιας πρωτογενούς υποχρέωσης του οφειλέτη Για τη

διάκριση microεταξύ πρωτογενών και δευτερογενών ενοχικών υποχρεώσεων βλ πχ Σταθόπουλο στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 287 αρ 35

2

ρητή διάταξη η οποία να αφορά γενικά την αποζηmicroίωση τρίτων σύmicroφωνα microε κανόνες

ενδοσυmicroβατικής ευθύνης4

ΙΙ Η αξιοποίηση θεσmicroών του γερmicroανικού δικαίου

Ως γενικές λύσεις στο πρόβληmicroα έχουν εmicroφυτευτεί στην ελληνική έννοmicroη τάξη κυρίως δύο δικαιικά

microορφώmicroατα τα οποία αναπτύχθηκαν πρωταρχικά στο γερmicroανικό δίκαιο Πρόκειται αφενός για το

θεσmicroό της ενοχής microε προστατευτική τριτενέργεια (ΕΠΤ ndash Schuldverhaumlltnis mit Schutzwirkung

zugunsten Dritter)5 και αφετέρου για το θεσmicroό της επιτρεπόmicroενης αποκατάστασης ζηmicroίας τρίτου

6

(ΑΖΤ ndash Drittschadensliquidation7) Αmicroφότεροι εmicroφανίζονται microόνο στη νοmicroική θεωρία ενώ η ndash

τουλάχιστον από εmicroένα εποπτεύσιmicroηndash νοmicroολογία φαίνεται να τους αγνοεί εφαρmicroόζοντας στις

περιπτώσεις όπου ανακύπτει θέmicroα ενδοσυmicroβατικής ευθύνης ως προς τρίτους κυρίως

αδικοπρακτικές λύσεις8

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 306

4 Η επίκληση του άρθρου 411 ΑΚ δεν λύνει το πρόβληmicroα καθώς στις περιπτώσεις που ανακύπτει η ανάγκη για

αποζηmicroίωση τρίτου δεν θεmicroελιώνεται η απαιτούmicroενη για τη σύmicroβαση υπέρ τρίτου βούληση των microερών και δεν

προκύπτει κάτι διαφορετικό από τη φύση και το σκοπό της σύmicroβασης επιπλέον αποκλείονται microη συmicroβατικές ενοχές 5 Υπέρ ενός τέτοιου microορφώmicroατος για την ελληνική έννοmicroη τάξη microεταξύ άλλων Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 62 επ

Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 410-415 αρ 19 Μαγγίβας Η ευθύνη του κατασκευαστού

τυποποιηmicroένων προϊόντων 1978 σ 51 επ Κεφάλας Τριτενέργειες των ενοχικών σχέσεων 1986 passim και ιδίως σ

229 επ Λίποβατς ∆ικαίωmicroα αποζηmicroιώσεως τρίτου λόγω παραλείψεως οφειλοmicroένης επιmicroελείας εκ συmicroβάσεως microεταξύ

των συmicroβαλλοmicroένων ΝοΒ 1963 288 Φίλιος Γεν Ενοχ 2004 sect 143 Παπανικολάου Η απαλλακτική ρήτρα για την

ευθύνη της Τράπεζας στην υπόθεση του lsquomicroεγάλου ριφιφίrsquo ΚριτΕ 1995 1 131 (197 επ) Αστ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ Ι

2003 sect 2 υποσ 43 Μάρκου Τριτενέργεια της ενοχικής σχέσης των τακτικών ελεγκτών microε το νοmicroικό πρόσωπο ∆ΕΕ

2000 251 (252 επ) Επιφυλακτικοί αντιθέτως οι Πουλιάδης Οι lsquoυποχρεώσεις προστασίαςrsquo (των εννόmicroων αγαθών του

αντισυmicroβαλλοmicroένου) στο δίκαιο της συmicroβατικής και προσυmicroβατικής ευθύνης Αρmicro 1983 741 (745 επ) Σούρλας

Παραβίαση συmicroβατικής υποχρεώσεως ως λόγος αδικοπρακτικής ευθύνης προς τρίτους ΝοΒ 1983 449 (451) ∆ωρής

Σηmicroείωση στην απόφαση του Γερmicro Ακυρ από 271996 European Review of Private Law 1999 114 (117 επ) 6 Βλ σχετικά Λιτζερόπουλο ΕρmicroΑΚ 298 αρ 64 επ Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 57 επ Αστ Γεωργιάδη Γεν Ενοχ

Ι sect 5 αρ 78 επ Φίλιο Γεν Ενοχ sect 106 Μαγγίβα (όπ σε υποσ 5) σ 58 επ 7 Ο όρος laquo(επιτρεπόmicroενη) αποκατάσταση ζηmicroίας τρίτουraquo δεν είναι απόλυτα επιτυχηmicroένος καθώς δεν διαφοροποιεί

επαρκώς τον εννοούmicroενο θεσmicroό από τη συγγενή ΕΠΤ καθότι και η τελευταία καλύπτει περιπτώσεις στις οποίες

επιτρέπεται κατrsquo αποτέλεσmicroα η αποκατάσταση της ζηmicroίας τρίτων βάσει κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης Για λόγους

ορολογικής σαφήνειας το αρκτικόλεξο ΑΖΤ χρησιmicroοποιείται εδώ για να αποδώσει το συγκεκριmicroένο δικαιικό microόρφωmicroα

ενώ όταν γίνεται λόγος για αποκατάσταση ζηmicroίας τρίτου εννοείται γενικά η αποζηmicroίωση microε αναφορά στο πρόσωπο

ζηmicroιωθέντος τρίτου ανεξάρτητα από το αν ως θεmicroελιωτική βάση χρησιmicroεύει η ΕΠΤ ή η ΑΖΤ 8 Βλ πχ ΕφΑθ 26881969 Αρmicro 1970 313 (για τη λύση του Γερmicro Ακυρ σε πανόmicroοια περίπτωση επί τη βάσει της ΕΠΤ

βλ NJW 1965 1757) ΕφΑθ 31481982 ΝοΒ 1983 519 (σε παρόmicroοια περίπτωση το Γερmicro Ακυρ αρνήθηκε ρητά να

εφαρmicroόσει τους σχετικούς microε την ΕΠΤ κανόνες βλ NJW 1977 2208) Πάντως το αποτέλεσmicroα της αποζηmicroίωσης του

τρίτου microπορεί να επιτευχθεί και microε δικαιοπρακτικές λύσεις όπως microε την παραδοχή ότι προς όφελος του ζηmicroιωθέντος

είχε καταρτιστεί γνήσια σύmicroβαση υπέρ τρίτου microε την έννοια του άρθρου 411 ΑΚmiddot έτσι πχ ΕφΑθ 28811959 ΑρχΝ

1960 365 (για σύmicroβαση microίσθωσης) ΕφΑθ 45581973 Αρmicro 1974 112 (για σύmicroβαση microεταφοράς)

3

Για λόγους σαφήνειας και ενότητας αναφέρονται στο εξής ως Τ ο τρίτος που ζηmicroιώνεται ως Ζ ο

ζηmicroιώσας και ως Α το άλλο πλην του Ζ microέρος της ενοχής (αντισυmicroβαλλόmicroενος

αντιδιαπραγmicroατευόmicroενος κλπ)9 η παραβίαση της οποίας οδήγησε στη ζηmicroία του Τ

1 Ενοχή microε προστατευτική τριτενέργεια

Κατά την ελληνική νοmicroική επιστήmicroη θεωρείται ότι υπάρχει ΕΠΤ10

όταν ορισmicroένες παρεπόmicroενες

υποχρεώσεις πρόνοιας που απορρέουν από την ενοχή επεκτείνονται υπέρ προσώπων τα οποία δεν

συmicromicroετέχουν microεν στον ενοχικό δεσmicroό και δεν έχουν αξίωση για την τυχόν οφειλόmicroενη κύρια

παροχή δικαιούνται όmicroως αποζηmicroίωσης σύmicroφωνα microε τους κανόνες ενδοσυmicroβατικής ευθύνης αν ο

οφειλέτης των εν λόγω παρεπόmicroενων υποχρεώσεων (Ζ) δεν συmicromicroορφώνεται προς αυτές11

Όσον

αφορά τις προϋποθέσεις της ΕΠΤ εφόσον βέβαια γίνεται λόγος γιrsquo αυτές12

αναφέρεται κυρίως ο

στενός σύνδεσmicroος του Τ microε το πρόσωπο του Α (πρόκειται ιδίως για microέλη της οικογένειας ή του

προσωπικού του Α)13 ο στενός σύνδεσmicroος του Τ microε την ενοχή ιδίως κατά το ότι χρησιmicroοποιεί ή

απολαmicroβάνει τη συγκεκριmicroένη (κύρια) παροχή σύmicroφωνα microε το σκοπό της ενοχής14 το

δικαιολογηmicroένο συmicroφέρον του Α για την προστασία του Τ σε συνδυασmicroό microε την επαφή του Τ microε το

αντικείmicroενο της παροχής15

Περαιτέρω απαιτείται γνώση ή αντικειmicroενική διαγνωσιmicroότητα είτε της

διακινδύνευσης του Τ από τις πράξεις εκπλήρωσης της παροχής16

είτε της συmicromicroετοχής του στην

απόλαυση της παροχής17

είτε τέλος του συmicroφέροντος του Α και της επαφή του Τ microε την παροχή18

Ως παράδειγmicroα καλυπτόmicroενο από όλα τα προηγούmicroενα πλέγmicroατα προϋποθέσεων αναφέρεται η

περίπτωση που ο Ζ πουλά στον εργοστασιάρχη Α ένα microηχάνηmicroα για το εργοστάσιό του παραλείπει

όmicroως να επισηmicroάνει ορισmicroένους κινδύνους από τη λειτουργία του microε αποτέλεσmicroα να τραυmicroατίζεται

ο Τ εργάτης του Α ο οποίος χειρίζεται το microηχάνηmicroα Η κατασκευή της ΕΠΤ δίνει στον Τ το

9 Ο Α δεν είναι φυσικά ανάγκη να είναι ο οφειλέτης της κύριας παροχήςmiddot βλ Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 67 όπου

και σχετικό παράδειγmicroα 10

Όπως στη Γερmicroανία γίνεται λόγος στην Ελλάδα προπάντων για συmicroβάσεις microε προστατευτική ενέργεια υπέρ τρίτων

(βλ όmicroως Μαγγίβα (όπ σε υποσ 5) σ 55 Μάρκου ∆ΕΕ 2000 256 βλ επίσης ήδη τον τίτλο της microονογραφίας του

Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) καθώς και ειδικότερα στη σ 242) Η χρησιmicroοποιούmicroενη ορολογία δεν σηmicroαίνει όmicroως

απόρριψη της προστατευτικής τριτενέργειας microη συmicroβατικών ενοχών (βλ λχ Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 51)

αλλά οφείλεται προφανώς στο ότι οι συmicroβατικές ενοχές αποτελούν τη συνηθέστερη αν όχι και τη σηmicroαντικότερη

περίπτωση ενοχών 11

Βλ Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 63 Γεωργιάδη στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 410-415 αρ 19

Φίλιο Γεν Ενοχ sect 143 Ι 12

Αντίθετα την περιπτωσιολογική διαπίστωση της αναπόφευκτης ανάγκης για προστασία του τρίτου προτείνει ο

Κεφάλας (όπ σε υποσ 5) σ 229 επ και ιδίως σ 243-244 13

Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 410-415 αρ 19 14

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 63-64 ∆ακορώνια Υποmicroίσθωση πράγmicroατος 1994 σ 162 υποσ 109 15

Φίλιος Γεν Ενοχ sect 143 Ε 1 Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 203 Πουλιάδης Η ανάκληση επικίνδυνων προϊόντων

1988 σ 10 υποσ 14 16

Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 410-415 αρ 19 17

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 64 Πρβλ Απ Γεωργιάδη Γεν Ενοχ 1999 sect 3 αρ 41 18

Φίλιος Γεν Ενοχ sect 143 Ε 1 Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 203

4

δικαίωmicroα να ζητήσει αποζηmicroίωση απευθείας από τον Ζ σύmicroφωνα microε τους κανόνες ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης19

Όσον αφορά τη δογmicroατική αντιmicroετώπιση του θεσmicroού και την επίλυση πρακτικών προβληmicroάτων οι

σχετικά λιτές αναπτύξεις στην ελληνική επιστήmicroη δεν αφήνουν συνήθως πολλά περιθώρια για

σαφείς απαντήσεις ∆ιαφαίνεται βέβαια ότι η νοmicroική θεmicroελίωση της ΕΠΤ αναζητείται κυρίως στην

καλή πίστη (288 ΑΚ) δηλαδή σε ανεξάρτητη από τη βούληση των microερών (Ζ και Α) επιταγή της

αντικειmicroενικής έννοmicroης τάξης20

Επίσης όταν επιχειρείται microια απάντηση στο ερώτηmicroα αν και σε

ποιο βαθmicroό συmicroφωνίες των microερών της τριτενεργούσας ενοχής (Ζ και Α) microπορούν να επηρεάσουν

την έννοmicroη θέση του Τ21

τότε διαπιστώνεται όπως και στη Γερmicroανία22

η προσπάθεια να

θεmicroελιωθεί η απεξάρτηση της προστασίας του Τ από τέτοιες ρήτρες23

Το microείζον όmicroως πρόβληmicroα

της ΕΠΤ δηλαδή ο εγγύτερος προσδιορισmicroός του πεδίου εφαρmicroογής της και του κύκλου των

προστατευόmicroενων προσώπων παραmicroένει ουσιαστικά ανέγγιχτο24

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 307

19

Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 410-415 αρ 19 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 63 Φίλιος

Γεν Ενοχ sect 143 Ε 2 20

Μεταξύ άλλων Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 63 Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 40 Φίλιος Γεν Ενοχ

sect 143 Ε 1 Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 85 Στην ίδια κατεύθυνση Κεφάλας (όπ σε υποσ 5) σ 240 επ ο οποίος

επικαλείται κυρίως την τριτενέργεια των θεmicroελιωδών δικαιωmicroάτων και την ουσιαστική δικαιοσύνη και Λίποβατς ΝοΒ

1963 289 microε αναφορά στο κοινωνικό συmicroφέρον της αποτελεσmicroατικής προστασίας ορισmicroένων τρίτων από ζηmicroίες εκ της

microη επιmicroελούς εκτέλεσης σύmicroβασης 21

Όσον αφορά το περιεχόmicroενο αυτής της έννοmicroης σχέσης δεν είναι αδιαmicroφισβήτητο ποια είναι τα άmicroεσα αποτελέσmicroατα

που παράγει για τον Τ η ΕΠΤ αν δηλαδή έναντι του Τ υφίστανται ήδη παρεπόmicroενες υποχρεώσεις προστασίας οι

οποίες αν παραβιαστούν οδηγούν σε αποζηmicroίωση κατά τους γενικούς κανόνες (έτσι λχ Λίποβατς ΝοΒ 1963 289

Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 410-415 αρ 19 Κεφάλας (όπ σε υποσ 5) σ 242) ή αν στον

Τ οφείλεται microόνο αποζηmicroίωση ενώ οι παρεπόmicroενες υποχρεώσεις καθαυτές υπάρχουν microόνο στο πλαίσιο της ενοχής

microεταξύ Α και Ζ (έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 65 ιδίως υποσ 52) Βέβαια το επιδιωκόmicroενο πρακτικό

αποτέλεσmicroα (αποζηmicroίωση του Τ από τον Ζ) επιτυγχάνεται και στη microία και στην άλλη περίπτωση 22

Ιδίως για τη ρήτρα αποκλεισmicroού της ευθύνης του Ζ microόνο έναντι του Τ βλ πχ Jagmann σε Staudingers Kommentar

zum Buumlrgerlichen Gesetzbuch 2001 sect 328 αρ 112 Η ρήτρα θεωρείται άκυρη ως αντικείmicroενη στην καλή πίστη (sect 242

ΓερmicroΑΚ = 288 ΑΚ) και τα χρηστά ήθη (sect 138 Abs Ι ΓερmicroΑΚ = 178 ΑΚ) 23

Λίποβατς ΝοΒ 1963 289 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 48 σε συνδυασmicroό microε sect 5 αρ 42 Μάρκου ∆ΕΕ 2000

256 Αντίθετα άνευ όρων υπέρ της ισχύος και έναντι του Τ συmicroβατικής απαλλακτικής ρήτρας που συνοmicroολογείται

microεταξύ Α και Ζ ο Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 207 επ 24

Μόνο σποραδικά συναντά κανείς σχετικές αναφορές Ακόmicroη και έτσι όmicroως δεν λείπουν οι διαφωνίες Ενώ λχ για

microίσθωση οικογενειακής κατοικίας δεν υπάρχει αmicroφιβολία ότι προστατεύεται ο σύζυγος (Τ) του microισθωτή (Α) (Απ

Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 40 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 64 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι 1992

σ 404) αναφορικά microε το ερώτηmicroα αν στην ίδια περίπτωση προστατεύονται επισκέπτες του microισθωτή υποστηρίζεται

τόσο η καταφατική (Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 64 ο οποίος αντίθετα δεν θεωρεί προστατευόmicroενους

αυτόκλητους επισκέπτες προmicroηθευτές εmicroπορευmicroάτων κλπ) όσο και η αρνητική (Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ

41) απάντηση

5

2 Αποκατάσταση ζηmicroίας τρίτου (ΑZT)

Όπως και στην ΕΠΤ το αποτέλεσmicroα που επιδιώκεται microε την ΑΖΤ έγκειται στην αποκατάσταση

σύmicroφωνα microε τους κανόνες ενδοσυmicroβατικής ευθύνης της ζηmicroίας που υφίστανται πρόσωπα microη

microετέχοντα στον ενοχικό δεσmicroό για το σκοπό αυτό αναγνωρίζεται το δικαίωmicroα του Τ να απαιτήσει

απευθείας από τον Ζ αποκατάσταση της ζηmicroίας του25

Η διαφοροποίηση των δύο θεσmicroών (ΕΠΤ και

ΑΖΤ) φαίνεται να έγκειται καταρχάς στην αιτία που οδηγεί στη ζηmicroία του Τ Ενώ η ΕΠΤ αφορά

παραβιάσεις παρεπόmicroενων υποχρεώσεων πρόνοιας η ΑΖΤ microάλλον προορίζεται για τη θεmicroελίωση

της αποζηmicroίωσης όταν ο Ζ παραβαίνει την υποχρέωσή του για εκπλήρωση της κύριας παροχής26

Ως παράδειγmicroα εφαρmicroογής της ΑΖΤ αναφέρεται προπάντων η παραβίαση σύmicroβασης που συνάπτει

microε τον Ζ ο Α ως έmicromicroεσος αντιπρόσωπος του Τ27 ο Α αν και microόνος αντισυmicroβαλλόmicroενος του Ζ δεν

υφίσταται καmicroία ζηmicroία την οποία αντιθέτως επωmicroίζεται ο Τ ως αποκλειστικός φορέας των

συνδεόmicroενων microε την ξένη σύmicroβαση συmicroφερόντων Εδώ υπάγεται συνήθως και η περίπτωση

καταστροφής ή βλάβης από τον Ζ ενός αντικειmicroένου που ανήκει microεν κατά κυριότητα στον Α το

οποίο όmicroως ο Α λόγω microιας άλλης ενοχής ανάmicroεσα σε αυτόν και τον Τ (λχ δωρεά ή κληροδοσία)

οφείλει να microεταβιβάσει στον Τ έτσι ώστε ο ίδιος ο Α να microην υφίσταται ζηmicroία28

Επίσης γίνεται

δεκτή η ΑΖΤ όταν το πράγmicroα που ανήκει στον Α και υπαίτια καταστρέφει ο Ζ οφείλεται στον Τ

λόγω αmicroφοτεροβαρούς αυτή τη φορά σύmicroβασης ανάmicroεσα σε Α και Τ εφόσον όmicroως ο κίνδυνος

καταστροφής ή βλάβης του πράγmicroατος σε αντίθεση microε το συνήθως συmicroβαίνον (βλ ιδίως 380 ΑΚ)

πχ λόγω συνδροmicroής των προϋποθέσεων του άρθρου 524 ΑΚ έχει ήδη microεταφερθεί στον Τ ο

οποίος υφίσταται τελικά τη ζηmicroία29

Η ΑΖΤ εφαρmicroόζεται τέλος και όταν ο Ζ παραβαίνοντας

25

Έτσι microεταξύ άλλων Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 71-72 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Μαγγίβας (όπ σε

υποσ 5) σ 84 επ Αστ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ Ι sect 5 αρ 81 Αναγνωρίζεται πάντως παράλληλα και το δικαίωmicroα του Α

να απαιτήσει από τον Ζ την αποζηmicroίωση του Τ (Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 74 Ζέπος Γεν Ενοχ 1955 σ 290)

οπότε ο Ζ απαλλάσσεται αν καταβάλει στον Α ενώ ο Τ θα microπορεί να ζητήσει το ποσό της αποζηmicroίωσης από τον Α ως

laquoπεριελθόνraquo (338 ΑΚ)middot Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 45 Αντίθετα η κρατούσα γνώmicroη στη Γερmicroανία σύmicroφωνα

microε την οποία προσνέmicroεται όχι στον ίδιο τον Τ αλλά στον Α αξίωση κατά του Ζ προς αποκατάσταση της ζηmicroίας του Τ

την οποία βέβαια ο Α microπορεί ή ακόmicroη περισσότερο πρέπει να εκχωρήσει στον Τ βλ αντί πολλών Larenz Schuldrecht

AT 1987 sect 17 II (σ 225) και sect 27 IV b (σ 462) Με τη γερmicroανική άποψη συντάσσονται και οι Φίλιος Γεν Ενοχ sect

143 Α Καράκωστας Η ευθύνη του παραγωγού για ελαττωmicroατικά προϊόντα 1995 σ 42 26

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 57 επ Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 42 Πρβλ Πουλιάδη (όπ σε υποσ 15)

σ 10 Βλ όmicroως Μαγγίβα (όπ σε υποσ 5) σ 77 επ 27

Βλ ενδεικτικά Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 57 Φίλιο Γεν Ενοχ sect 106 ∆ Αστ Γεωργιάδη Γεν Ενοχ Ι sect 5 αρ

79 28

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 57-58 Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 61-62 29

Βλ λχ Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 59 Απ Γεωργιάδη Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43 Φίλιο Γεν Ενοχ sect 106 Γ

Αντίστοιχη είναι και η περίπτωση πώλησης που συνάπτεται για την εκπλήρωση σύmicroβασης χρηmicroατοδοτικής microίσθωσης

microεταξύ του αγοραστή (Α) και τρίτου (Τ) υπέρ της εφαρmicroογής της ΑΖΤ για την ευθύνη του πωλητή (Ζ) έναντι του Τ

Παπαρσενίου Η σύmicroβαση χρηmicroατοδοτικής microίσθωσης 1994 σ 141 επ

6

σύmicroβαση που τον συνδέει microε τον Α βλάπτει ή καταστρέφει πράγmicroα το οποίο βρίσκεται (πχ λόγω

χρησιδανείου ανάmicroεσα στον κύριο του πράγmicroατος Τ και στον Α) απλώς στην κατοχή του Α30

Η νοmicroική βάση της ΑΖΤ αναζητείται από τους συγγραφείς είτε σε microια γενικότερη αρχή συναγόmicroενη

από τις επιmicroέρους διατάξεις του ΑΚ όπως των άρθρων 716 sect 3 και 825 sect 2 ΑΚ31

είτε στην καλή

πίστη (288 ΑΚ)32

Η ουσιαστική αιτιολόγηση του θεσmicroού εντοπίζεται κυρίως στο ότι η

ενσωmicroατωmicroένη στην οφειλόmicroενη κύρια παροχή οικονοmicroική αξία η οποία συνήθως ανήκει στον

δανειστή της παροχής (Α) και τον δικαιώνει ως φορέα και της δευτερογενούς αποζηmicroιωτικής

αξίωσης έχει ήδη microεταφερθεί στον Τ33

Πρόκειται microε άλλα λόγια για microια microετάθεση ζηmicroίας34

όρος

που καλύπτει παραβιάσεις τόσο κύριων όσο και παρεπόmicroενων υποχρεώσεων του Ζ35

Ανεξάρτητα

πάντως από την προκρινόmicroενη διατύπωση και οι δύο έννοιες (microετατόπιση της οικονοmicroικής αξίας

της παροχής ndash microετάθεση ζηmicroίας) υπονοούν ότι το ζηmicroιογόνο γεγονός (παραβίαση υποχρέωσης του

Ζ) δεν microπορεί να πλήξει τον ίδιο τον αντισυmicroβαλλόmicroενο του Ζ (τον Α πχ ως έmicromicroεσο αντιπρόσωπο)

διότι η εν λόγω ζηmicroία εξαιτίας κάποιας microεταβολής microπορεί να επέλθει microόνο στη σφαίρα του Τ (πχ

του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου)36

Αφού λοιπόν σώρευση ζηmicroιών και συνεπώς αξιώσεων

αποζηmicroίωσης των Α και Τ λόγω παραβίασης της ίδιας υποχρέωσης του Ζ δεν είναι δυνατή δεν

βλάπτονται τα εύλογα συmicroφέροντα του οφειλέτη της υποχρέωσης που παραβιάστηκε (Ζ) τα οποία

προστατεύει ο κανόνας της σχετικότητας των ενοχών37

Αντιστοίχως αποφεύγεται το

προβληmicroατικό αποτέλεσmicroα να απαλλάσσεται ο οφειλέτης που παραβιάζει υποχρέωσή του από το

καθήκον αποκατάστασης της ζηmicroίας που προκάλεσε απλώς και microόνο επειδή η οικονοmicroική αξία της

παροχής έχει microεταφερθεί στον Τ ή microε άλλη διατύπωση επειδή τη ζηmicroία λόγω της microετατόπισής της

στον Τ δεν την υφίσταται ο ίδιος Α38

30

Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43 Φίλιος Γεν Ενοχ sect 106 Β Σπυριδάκης Το αδίκηmicroα κατά ΑΚ 914 1999 αρ

514 31

Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 70 Αστ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ Ι sect 5 αρ 81 32

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 85 Παπαρσενίου (όπ σε υποσ 29) σ 143 33

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43 Κορνηλάκης Παρατηρήσεις στην

ΕφΘεσ 10871981 Αρmicro 1982 18 34

Και στη Γερmicroανία ο δικαιολογητικός λόγος της laquoDrittschadensliquidationraquo εντοπίζεται συχνά στη

laquoSchadensverlagerungraquomiddot βλ πχ Heinrichs σε Palandt Buumlrgerliches Gesetzbuch 2004 Vorb v sect 249 αρ 112 35

Βλ υποσ 26 36

Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 68 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 58 Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43

Φίλιος Γεν Ενοχ sect 143 Α 37

Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 67-68 Βλ και Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 61 38

Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 83

7

3 Η καταρχήν σύνδεση της ΕΠΤ και της AZT υπό ένα ενιαίο θεσmicroό

Ιδίως η αναγνώριση στο πλαίσιο της ΑΖΤ ευθείας αξίωσης αποζηmicroίωσης του Τ κατά του Ζ φέρνει

το θεσmicroό πολύ κοντά στην ούτως ή άλλως συγγενική ΕΠΤ Επιπλέον η επίκληση της καλής πίστης

(288 ΑΚ) για τη δικαιολόγηση και των δύο θεσmicroών39

υποδηλώνει ότι microια θεmicroελιακή

διαφοροποίηση δεν είναι δυνατή Υπό το πρίσmicroα αυτό φαίνεται τελικά ότι ΕΠΤ και ΑΖΤ

αντιmicroετωπίζονται στην ουσία σαν δύο

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 308

πλευρές του ίδιου φαινοmicroένου της άmicroβλυνσης της αρχής της σχετικότητας των ενοχών ως προς

τους δανειστές δευτερογενών υποχρεώσεων αποζηmicroίωσης η ΑΖΤ συmicroπληρώνει την ΕΠΤ και

αντίστροφα40

Θα ήταν εποmicroένως δικαιολογηmicroένο σε όλες τις περιπτώσεις εφαρmicroογής της ΕΠΤ και

της ΑΖΤ να microιλάει κανείς γενικά για προστατευτική τριτενέργεια ενοχών ορολογία που θα

microπορούσε να συmicroβάλλει στην υπέρβαση ζητηmicroάτων ακριβούς οριοθέτησης σαν αυτά που

επανειληmicromicroένα τίθενται στη γερmicroανική έννοmicroη τάξη41

39

Βλ υποσ 20 και 32 40

Βλ ιδίως Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 56 επ ο οποίος εντάσσει και τους δύο θεσmicroούς υπό τη θεmicroατική ενότητα

των δευτερογενών υποχρεώσεων από ενοχή υπέρ τρίτων Καράκωστα (όπ σε υποσ 25) σ 41-42 Η παρατήρηση αυτή

ισχύει φυσικά microόνο στο βαθmicroό που η ΑΖΤ χρησιmicroοποιείται για την αποκατάσταση ζηmicroίας τρίτου λόγω παραβίασης

προϋφιστάmicroενης ενοχής ∆ιότι η ΑΖΤ microπορεί να αξιοποιηθεί και για τη θεmicroελίωση εξωσυmicroβατικής (ιδίως

αδικοπρακτικής) ευθύνης σε περιπτώσεις όπου θα ήταν δύσκολο για τον ζηmicroιωθέντα να καταδείξει τη συνδροmicroή των

προϋποθέσεων που επιβάλλουν οι σχετικές διατάξεις Όταν λχ ο microεταφορέας (Ζ) στον οποίο ο πωλητής (Α) παρέδωσε

το πωληθέν προς microεταφορά το κατέστρεψε υπαίτια microετά τη microετάθεση του κινδύνου στον αγοραστή (524 ΑΚ) είναι

αmicroφίβολο αφενός microεν κατά πόσο ο ιδιοκτήτης του πράγmicroατος (ο πωλητής Α) υφίσταται ζηmicroία από την καταστροφή

αφετέρου δε αν η απλώς περιουσιακή ζηmicroία του αγοραστή (Τ) microπορεί να αποδοθεί σε παράνοmicroη πράξη του Ζ κατά την

έννοια του 914 ΑΚ Με τη βοήθεια της ΑΖΤ ο Τ αποκτά το δικαίωmicroα να απαιτήσει την αποκατάσταση της ζηmicroίας του

από τον Ζ λόγω συνδροmicroής των προϋποθέσεων αδικοπρακτικής ευθύνης στο πρόσωπο του φορέα του βλαβέντος

δικαιώmicroατος δηλαδή του Α ∆εδοmicroένης πάντως της ndashιδίως εν συγκρίσει προς την sect 823 Ι ΓερmicroΑΚndash ευρείας

διατύπωσης του άρθρου 914 ΑΚ η ΑΖΤ αντιmicroετωπίζεται στο ελληνικό δίκαιο microάλλον ως microέσο για τη διεύρυνση της

ευθύνης λόγω παραβίασης προϋφιστάmicroενης ενοχής παρά για την (ευκολότερη) θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνηςmiddot

βλ ιδίως Λιτζερόπουλο ΕρmicroΑΚ 298 αρ 67 επ 41

Βλ λχ Traugott Das Verhaumlltnis von Drittschadensliquidation und vertraglichem Drittschutz 1997

8

ΙII Ανάγκη διερεύνησης της ΕΠΤ σε γερmicroανική θεωρία και νοmicroολογία

Παρότι τόσο η ΕΠΤ όσο και η ΑΖΤ αναπτύχθηκαν στη Γερmicroανία πριν microεταφερθούν στο ελληνικό

δίκαιο σκοπιmicroότητα να διερευνηθούν οι θέσεις της γερmicroανικής θεωρίας και νοmicroολογίας φαίνεται

να υφίσταται microόνο ως προς την ΕΠΤ το συmicroπέρασmicroα αυτό στηρίζεται κυρίως σε δύο βασικές

διαπιστώσεις

Η πρώτη αφορά το επίπεδο εξέλιξης της ΕΠΤ στο γερmicroανικό δίκαιο εν συγκρίσει αφενός microεν προς

τον microάλλον καχεκτικό βίο του ίδιου θεσmicroού στην ελληνική θεωρία αφετέρου δε προς τη λίγο-πολύ

αποκρυσταλλωmicroένη εικόνα για τη λειτουργία της ΑΖΤ στη Γερmicroανία Πράγmicroατι ήδη microια φευγαλέα

επισκόπηση της ΕΠΤ σε Γερmicroανία και Ελλάδα οδηγεί αβίαστα στο συmicroπέρασmicroα ότι η ελληνική

εκδοχή του θεσmicroού βρίσκεται στο επίπεδο που βρισκόταν η γερmicroανική αντίληψη για την ΕΠΤ στην

αρχή της εξέλιξής της πριν δηλαδή από microερικές δεκαετίες42

Ανεξάρτητα τώρα από το αν θεωρεί

κανείς το γεγονός αυτό ως δείγmicroα καθυστέρησης της ελληνικής επιστήmicroης και νοmicroολογίας ή

αντίθετα απόδειξη συνετής και συνεπούς εφαρmicroογής του ελληνικού δικαίου είναι microάλλον βέβαιο

ότι η περαιτέρω πορεία του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη δεν microπορεί να παραγνωρίζει τις

σηmicroαντικές εξελίξεις στη γενέθλια χώρα ακόmicroη κι αν microια εξέλιξη παρόmicroοια microε τη γερmicroανική κριθεί

τελικά αποφευκτέα43

Εξάλλου ενώ η ΕΠΤ στη Γερmicroανία βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη ή

τουλάχιστον συζητείται έντονα ως προς τη νοmicroική της βάση τις προϋποθέσεις και το πεδίο

εφαρmicroογής της τα καταλαmicroβανόmicroενα πρόσωπα και τις συνέπειες που επιφέρει microπορεί κανείς σε

γενικές γραmicromicroές να θεωρήσει ότι η διαmicroόρφωση της ΑΖΤ ndashτουλάχιστον για την κρατούσα

αντίληψηndash έχει βασικά περαιωθεί Έτσι ιδίως ως προς το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ έχουν όπως

εν πολλοίς και στην Ελλάδα ουσιαστικά περιχαρακωθεί οι οmicroάδες περιπτώσεων όπου ο Α

δικαιούται να απαιτήσει από τον Ζ αποκατάσταση της ζηmicroίας του Τ44

Η δεύτερη διαπίστωση αφορά την ιδιαίτερη πορεία που έχει ακολουθήσει η ΑΖΤ στην ελληνική

θεωρία Συγκρίνοντας κανείς τους δύο θεσmicroούς (ΕΠΤ και ΑΖΤ) όπως έχουν αναπτυχθεί στη

Γερmicroανία microε τα οmicroόλογά τους microορφώmicroατα στην Ελλάδα διαπιστώνει ότι microόνο η ΕΠΤ φαίνεται να

ακολουθεί τα χνάρια του laquoSchuldverhaumlltnis mit Schutzwirkung zugunsten Dritterraquo στη γερmicroανική

έννοmicroη τάξη Η ΑΖΤ του ελληνικού δικαίου παρουσιάζει αντιθέτως εντονότερη διαφοροποίηση

42

Βλ σχετικά παρακάτω υπό Β Ι 1 43

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα οι αντιστοίχως στην υποσ 5 αναφερόmicroενοι συγγραφείς επικαλούmicroενοι την πλήρη επάρκεια

άλλων θεσmicroών του ελληνικού δικαίου Κάποιες εντελώς αφετηριακές σκέψεις υπέρ της δογmicroατικής και πρακτικής

laquoβιωσιmicroότηταςraquo του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη βλ παρακάτω υπό ∆ 44

Πρβλ Schiemann σε Staudingers Kommentar zum Buumlrgerlichen Gesetzbuch 1998 Vorbem zu sectsect 249 ff αρ 76

Πρόκειται δε κυρίως για τα συναντώmicroενα και στην ελληνική θεωρία παραδείγmicroατα βλ παραπάνω στις υποσ 27-30

9

από το γερmicroανικό θεσmicroό προπάντων κατά το ότι microε τη συνδροmicroή των προϋποθέσεών της

αναγνωρίζεται στον Τ απευθείας δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ45

Οι δύο αυτές διαπιστώσεις υποδεικνύουν ότι ενώ η διερεύνηση της γερmicroανικής θεωρίας και

νοmicroολογίας σχετικά microε την ΑΖΤ λίγα microόνο οφέλη θα microπορούσε να αποφέρει για την περαιτέρω

διαmicroόρφωση της ΑΖΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη η microελέτη της νεώτερης προπάντων εξέλιξης του

γερmicroανικού δικαίου ως προς την ΕΠΤ πρέπει να θεωρηθεί ως βασική αφετηρία εξέτασης των

προοπτικών που ενυπάρχουν στον ελληνικό θεσmicroό Είναι εποmicroένως εύλογο παρά την microόλις

διατυπωθείσα σύνδεση της ΑΖΤ και της ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο θεσmicroό διεύρυνσης της

ενδοσυmicroβατικής ευθύνης να περιοριστεί η ακόλουθη παρουσίαση της γερmicroανικής άποψης για

προστατευτικές τριτενέργειες στην ΕΠΤ υπό στενότερη έννοια

Β Η αντιmicroετώπιση του θεσmicroού της ΕΠΤ στη Γερmicroανία

Όπως επιβεβαιώνει άmicroεσα ακόmicroη και microια γρήγορη microατιά στα γερmicroανικά εγχειρίδια ενοχικού

δικαίου ή τους σχολιασmicroούς του ΓερmicroΑΚ46

η ΕΠΤ κατέχει παραδοσιακά δεσπόζουσα θέση στη

γερmicroανική θεωρία και νοmicroολογία αποτελώντας αναπόσπαστο και πλέον ουσιαστικά

αδιαmicroφισβήτητο θεσmicroό του γερmicroανικού δικαίου Ωστόσο παρά τη microακρόχρονη νοmicroολογιακή

εφαρmicroογή του και τις πολυάριθmicroες σχετικές microελέτες δεν πρόκειται σε καmicroία περίπτωση για ένα

αποκρυσταλλωmicroένο νοmicroικό microόρφωmicroα Μολονότι τουλάχιστον ως τα τέλη της δεκαετίας του rsquo70

microπορούσε κανείς εύλογα να πιστεύει ότι βασικά είχαν ήδη χαραχτεί οι γενικές κατευθύνσεις

εφαρmicroογής της ΕΠΤ και ότι ήταν ουσιαστικά απαντηmicroέ-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 309

να τα σηmicroαντικότερα ερωτήmicroατα που συνδέονται microε αυτήν η περαιτέρω εξέλιξη του θεσmicroού όπως

συντελέστηκε στη νοmicroολογία του Γερmicroανικού Ακυρωτικού (BGH) διέψευσε την εικόνα αυτή Η εν

λόγω εξέλιξη συνίσταται στη διάπλαση στο πλαίσιο ενός ενιαίου θεσmicroού δύο εν πολλοίς

διαφορετικών ndashκυρίως ως προς την επιτελούmicroενη λειτουργία αλλά και ακολούθως ως προς όλες τις

παραmicroέτρους εφαρmicroογής τουςndash δικαιικών microορφωmicroάτων Το νεώτερο ωστόσο από τα δύο δεν

45

Ενδεικτικό αυτής της διαφοροποίησης είναι και το γεγονός ότι ο συγγραφέας microιας από τις ελάχιστες microελέτες στις

οποίες η ΑΖΤ αναλύεται και αξιοποιείται για την επίλυση συγκεκριmicroένου πρακτικού προβλήmicroατος (Μαγγίβας (όπ σε

υποσ 5) σ 58 επ βλ επίσης τον ίδιο στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 513-573 αρ 13) αφίσταται πλήρως

από την κρατούσα στη Γερmicroανία γνώmicroη καθώς δέχεται την απευθείας ενδοσυmicroβατικής φύσης αξίωση αποζηmicroίωσης

του καταναλωτή κατά του κατασκευαστή τυποποιηmicroένων προϊόντων 46

Βλ ενδεικτικά απλώς Larenz Schuldrecht AT 1987 sect 17 ΙΙ και ΙΙΙ

10

παραγκώνισε το παλαιότερο το οποίο αντιθέτως έβαινε παραλλήλως εξελισσόmicroενο ώστε σήmicroερα

συνυπάρχουν και αποτελούν αmicroφότερα ισότιmicroα καταρχήν σκέλη της ΕΠΤ

Ήδη στο σηmicroείο αυτό πρέπει πάντως να αποσαφηνιστεί ότι παρά τη θεmicroελιώδη σηmicroασία της η

παρατηρούmicroενη εξέλιξη της ΕΠΤ συντελέστηκε κατά κύριο λόγο αθόρυβα ήτοι υπό το κάλυmicromicroα

της προϋπάρχουσας οικείας ορολογίας και την επίφαση microιας αδιάκοπης δογmicroατικής συνέχειας Ως

επί το πλείστον πραγmicroατοποιήθηκε επί τη βάσει microιας όχι πάντα άmicroεσα διαγνώσιmicroης microεθερmicroηνείας

προϋπαρχόντων επιχειρηmicroατολογικών τόπων η οποία επέτρεψε microεν την επέκταση του θεσmicroού σε

πεδία που η παραδοσιακή αντίληψη ρητά ή πάντως σαφώς απέκλειε ταυτόχρονα όmicroως απέτρεψε

την κατά το δυνατόν εναργή διάκριση των δύο microορφωmicroάτων του παραδοσιακού και του νεώτερου

και τη συναρτώmicroενη διαφοροποίηση και εκλέπτυνση των εκάστοτε προϋποθέσεων και συνεπειών

εφαρmicroογής της ΕΠΤ Έτσι ανεξάρτητα από το αν και σε ποιο βαθmicroό σε κάθε κρινόmicroενη περίπτωση

ακολουθείται τελικά κυρίως η microια ή η άλλη κατεύθυνση της ΕΠΤ τόσο η νοmicroολογία (ανεξαιρέτως)

όσο και η θεωρία (στη συντριπτική της πλειονότητα47

) επιmicroένουν ότι εφαρmicroόζουν αδιαφοροποίητα

έναν ενιαίο θεσmicroό Αποφασιστικής σηmicroασίας για την επίφαση microιας τέτοιας ενότητας υπήρξε η

πρώιmicroη επιλογή της νοmicroολογίας να εξηγεί δογmicroατικά την ΕΠΤ βασικά ως αποτέλεσmicroα της

(προπάντων συmicroπληρωτικής) ερmicroηνείας της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ Το δικαιοπρακτικό microοντέλο

θεmicroελίωσης της ΕΠΤ το οποίο ndashορθώςndash αποκρούει γενικά η γερmicroανική θεωρία48

προσέδωσε στη

νοmicroολογία microια πολύ microεγάλη ευελιξία στο χειρισmicroό της ΕΠΤ ως προς την αιτιολόγηση των

επιδιωκόmicroενων λύσεων την οmicroαλή ένταξη νέων τόπων στο προϋπάρχον σύστηmicroα

επιχειρηmicroατολογίας και την επίλυση ετερόκλιτων προβληmicroάτων ευθύνης microε την επίκληση απλώς

της (κυρίως υποθετικής) βούλησης των συmicroβαλλοmicroένων (Α και Ζ)

Ι Η παραδοσιακή έποψη

1 Το βασικό σχήmicroα σκέψης

Η δικαστική απόφαση microε την οποία ξεκινάει ουσιαστικά η ιστορία της ΕΠΤ ως αυτοτελούς θεσmicroού

του γερmicroανικού δικαίου49

ορίζει τα βασικά χαρακτηριστικά του microορφώmicroατος τα οποία και

συνθέτουν ουσιαστικά τον πυρήνα του παραδοσιακού νοmicroικού σχήmicroατος σκέψης Μια σύmicroβαση

αναπτύσσει προστατευτική ενέργεια υπέρ τρίτων όταν ο οφειλέτης (Ζ) βαρύνεται microε καθήκοντα

47

Από τις λίγες εξαιρέσεις που τείνουν στην αντιmicroετώπιση της ΕΠΤ ως διπολικού θεσmicroού βλ κυρίως Gernhuber Das

Schuldverhaumlltnis 1989 sect 21 (ιδίως sect 21 I 2) 48

Βλ λχ την εύστοχη κριτική του Gernhuber Das Schuldverhaumlltnis sect 21 Για τη νεώτερη νοmicroολογία βλ microεταξύ

άλλων Canaris Die Reichweite der Expertenhaftung gegenuumlber Dritten ZHR 163 (1999) 206 επ 49

BGH NJW 1959 1676 (και σε ελληνική microετάφραση ΝοΒ 1963 287)

11

επιmicroέλειας και προστασίας όχι microόνο έναντι του αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α) αλλά και έναντι

ορισmicroένων περαιτέρω προσώπων (Τ) τα οποία σε περίπτωση παραβίασης έχουν απευθείας αξίωση

αποζηmicroίωσης κατά του οφειλέτη (Ζ) σύmicroφωνα microε τους γενικούς κανόνες ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Για να γίνει δε δεκτή ΕΠΤ πρέπει να συντρέχουν τρεις προϋποθέσεις Πρώτον εγγύτητα στην

παροχή (Leistungsnaumlhe) o Τ πρέπει να έρχεται κατά τρόπο προδιαγεγραmicromicroένο

(Bestimmungsgemaumlszlig) σε επαφή microε την (κύρια) παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενό της ∆εύτερον

έννοmicroη σχέση πρόνοιας (Fuumlrsorgeverhaumlltnis) ανάmicroεσα σε Α και Τ microε την έννοια ότι η κατάσταση

του Τ πρέπει να εγγίζει τον Α επειδή είναι ο ίδιος υπόχρεος αυξηmicroένης προστασίας και πρόνοιας

έναντι του Τ και συνυπεύθυνος για την καλή κατάστασή του εδώ εντάσσονται κατεξοχήν οι

οικογενειακές σχέσεις ή οι σχέσεις εξαρτηmicroένης εργασίας (microε τον Α ως εργοδότη και τον Τ ως

εργαζόmicroενο) Τρίτον διαγνωσιmicroότητα (Erkennbarkeit) κατά το ότι ο Ζ πρέπει να είναι σε θέση να

αντιληφθεί ότι ο αντισυmicroβαλλόmicroενός του τον εmicroπιστεύεται για την ασφάλεια των εmicroπλεκόmicroενων

τρίτων προσώπων όπως και για τη δικιά του Σε κάθε περίπτωση πρέπει πάντως να διασφαλίζεται

ότι ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων θα είναι περιορισmicroένος ώστε να αποφευχθεί microια

υπερβολική επέκταση της ευθύνης του Ζ Όσον αφορά τώρα τη νοmicroική βάση της ΕΠΤ προκρίνεται

η θεmicroελίωση της προστασίας του Τ στην (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης που έχει

συναφθεί ανάmicroεσα σε Α και Ζ

Αυτό το πλέγmicroα τοποθετήσεων επαναλαmicroβάνουν στη συνέχεια πολλές ακόmicroη αποφάσεις Όπως

πάντως προκύπτει από microία συνολικότερη εξέταση δεν ανταποκρίνεται στην αντίληψη της

νοmicroολογίας η πρόσδοση στις προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις της ίδιας σηmicroασίας για τη θεmicroελίωση

της προστατευτικής τριτενέργειας αντίθετα το κυρίως βάρος το φέρει στα πλαίσια του

παραδοσιακού σχήmicroατος σκέψης η δεύτερη προϋπόθεση η σχέση δηλαδή πρόνοιας ανάmicroεσα σε Α και

Τ50

Όταν συντρέχει αυτή και microε τον όρο φυσικά ότι πληρούται η ndashγενικά όχι ιδιαίτερα αυστηρήndash

απαίτηση διαγνωσιmicroότητας τότε κατά κανόνα καταφάσκεται η ΕΠΤ ακόmicroη και αν στην

πραγmicroατικότητα δεν υπάρχει επαφή του Τ microε την παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενο της51 όταν

αντιθέτως ελλείπει η απαιτούmicroενη σχέση πρόνοιας τότε απορρίπτεται άνευ άλλου η τριτενέργεια52

50

Βλ πχ BGH NJW 1977 2208 (2209) BGH NJW 1973 321 (322) BGHZ 51 91 (96) και σε ελληνική απόδοση

ΝοΒ 1969 1153 51

Βλ πχ BGHZ 26 365 Η απόφαση αυτή δέχεται την ευθύνη του κυρίου του έργου (Ζ) έναντι των προσώπων (Τ) που

χρησιmicroοποιεί ο εργολάβος (Α) για την εκτέλεση του έργου τα οποία υφίστανται σωmicroατικές βλάβες από πταίσmicroα του Ζ

Οι προστατευόmicroενοι τρίτοι δεν έρχονται εν προκειmicroένω σε επαφή microε την κύρια παροχή του Ζ προς τον Α αφού αυτή

συνίσταται στην καταβολή της συmicroφωνηmicroένης αmicroοιβής (πρβλ 681 ΑΚ) την ΕΠΤ θεmicroελιώνει εν τέλει microόνο η σχέση

που συνδέει Τ και Α 52

Βλ λχ BGHZ 51 91 και στα ελληνικά ΝοΒ 1969 1153 (ευθύνη παραγωγού προϊόντων)

12

Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις για την προστασία του (Τ) και ιδίως η βαρύτητα που δίνεται στη

σχέση πρόνοιας συmicroβαδίζουν καταρχήν microε τη δογmicroατική εξήγηση της ΕΠΤ Στο δικαιοπρακτικό

microοντέλο θεmicroελίωσης η σχέση πρόνοιας microεταξύ Α και Τ δεν αποτελεί παρά αντικειmicroενικό στοιχείο

για τον καθορισmicroό των συmicroφερόντων του Α τα οποία απαιτούν την προστασία του Τ και πρέπει

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη (sect 157 ΓερmicroΑΚ = 200 ΑΚ) να ληφθούν υπόψη από τον ερmicroηνευτή της

microεταξύ Α και Ζ σύmicroβασης Επειδή microε άλλα λόγια η σχέση που συνδέει Α και Τ επιβάλλει στον Α

αυξηmicroένες υποχρεώσεις πρόνοιας είναι κατά την άποψη αυτή εύλογο να ερmicroηνεύσει κανείς τη

σύmicroβαση του τελευταίου microε τον Ζ (συmicroπληρωτικά) κατά την έννοια της ΕΠΤ και να δεχτεί την

εφαρmicroογή έναντι του Τ κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης Σηmicroαντικό είναι πάντως να τονιστεί ότι

στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου αρκεί πλήρως για microια τέτοια ερmicroη-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 310

νεία η συνδροmicroή των προϋποθέσεων που προαναφέρθηκαν χωρίς να απαιτούνται επιπρόσθετες

ενδείξεις για microια (πραγmicroατική ή υποθετική) συνοmicroολόγηση της τριτενέργειας

2 Η διεύρυνση των αρχικών ορίων

Η συνεπής εφαρmicroογή των βασικών αρχών του παραδοσιακού microοντέλου επιβάλλει τη διεύρυνση

αυτού πυρήνα ώστε να καταλαmicroβάνονται και περιπτώσεις στις οποίες αυστηρά ιδωmicroένες δεν

πληρούνται microεν οι προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις ωστόσο η άρνηση της προστασίας του Τ θα

ήταν λόγω της κατάστασης συmicroφερόντων κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη Τη δυνατότητα ευέλικτης

εφαρmicroογής του θεσmicroού ενισχύει δε η επιλογή της νοmicroολογίας υπέρ της δικαιοπρακτικής εξήγησης

της ΕΠΤ Η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ οφείλει σύmicroφωνα microε τα

γενικώς αποδεκτά να γίνεται επί τη βάσει ουσιαστικών σταθmicroίσεων αν αυτές επιβάλλουν την

τριτενέργεια τότε η ΕΠΤ δεν πρέπει να απορρίπτεται λόγω της microη συνδροmicroής τυπικών

προϋποθέσεων

Η διεύρυνση αυτή αφορά καταρχάς τα προστατευόmicroενα από την ΕΠΤ αγαθά καθώς γρήγορα έγινε

δεκτό ότι πέρα από περιπτώσεις θανάτωσης βλάβης της υγείας ή προσβολής της σωmicroατικής

ακεραιότητας και η ιδιοκτησία53

ή ακόmicroη και απλά περιουσιακά συmicroφέροντα του Τ54

microπορούν να

53

BGHZ 49 350 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ εκmicroισθωτή (Ζ) και microισθωτή (Α) ως προς τη βλάβη

εισκοmicroισθέντων πραγmicroάτων του υποmicroισθωτή (Τ) σύmicroφωνα βέβαια microε κατοπινή νοmicroολογία στην περίπτωση αυτή δεν

γίνεται δεκτή ΕΠΤ επειδή ο Τ λόγω της αξίωσής του κατά του Α δεν χρήζει προστασίας βλ παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

13

εmicroπίπτουν στο προστατευτικό πεδίο της ΕΠΤ55

Έτσι βέβαια εξασθενεί το ενδιαφέρον του Α για

την προστασία του Τ το οποίο παρουσιάζεται ιδιαίτερα αυξηmicroένο στις περιπτώσεις βλάβης

αυστηρά προσωπικών αγαθών Ωστόσο δεν συντελείται κάποια πραγmicroατική ρήξη microε την

προγενέστερη αντίληψη αφού το κεντρικό επιχείρηmicroα υπέρ της ΕΠΤ η σχέση δηλαδή πρόνοιας

ανάmicroεσα σε Α και Τ συνεχίζει να υπάρχει και να θεmicroελιώνει την τριτενέργεια και στις περιπτώσεις

διακινδύνευσης περιουσιακών απλώς αγαθών (ιδιοκτησία ndash περιουσία)56

Αντίστοιχα ισχύουν και ως προς την παρατηρούmicroενη διεύρυνση της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει

να βρίσκεται σε σχέση εγγύτητάς προς την παροχή του Ζ Παρά την διατήρηση της ορολογίας

εmicroπλουτίζεται ο ορισmicroός που δίνεται σχετικά ώστε να καλύπτει και περιπτώσεις στις οποίες δεν

υπάρχει επαφή του Τ microε την κύρια παροχή του Ζ57

Προκειmicroένου να καταλαmicroβάνονται και

παραβιάσεις υποχρεώσεων πρόνοιας από microέρους του Ζ άσχετων προς την κύρια παροχή αρκεί

πλέον να εκτίθεται ο Τ ndashτουλάχιστον εν microέρειndash microε όmicroοιο τρόπο σε κινδύνους όπως ο ίδιος ο Α58

Άλλωστε όσο το κοmicroβικό σηmicroείο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ παραmicroένει η σχέση πρόνοιας και η επrsquo

αυτής βασιζόmicroενη (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης δεν είναι συνεπές να κρίνεται το

ζήτηmicroα της τριτενέργειας αποφασιστικά από το αν και microε ποιο ακριβώς τρόπο η διακινδύνευση του

Τ συναρτάται microε την κύρια παροχή του Ζ αφού οι ουσιαστικές σταθmicroίσεις συχνά δεν σχετίζονται

καθόλου microε το ερώτηmicroα αυτό

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο θα ήταν υπερβολικά φορmicroαλιστική επί τη βάσει του

δικαιοπρακτικού microοντέλου η εmicromicroονή στην προϋπόθεση microιας έννοmicroης σχέσης πρόνοιας microε το

παραδοσιακό στενό περιεχόmicroενο του όρου εφόσον το έντονο ενδιαφέρον του Α για την προστασία

του Τ microπορεί microε microεθοδολογικά ορθό τρόπο να θεmicroελιωθεί επαρκώς σε κάποια άλλη αντικειmicroενικά

διαγνώσιmicroη για τον Ζ περίσταση η οποία επιβάλλει την ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας

προκειmicroένου να εξυπηρετηθούν τα συνδεόmicroενα microε την προστασία του Τ συmicroφέροντα του Α59

Άλλωστε και η έννοmicroη σχέση πρόνοιας δεν αποτελεί παρά ένδειξη για την αντικειmicroενικά εδραιωmicroένη

54

BGH JZ 1966 141 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ διαθέτη (Α) και δικηγόρου (Ζ) υπέρ της

τιmicroώmicroενης στην υπό σύνταξη διαθήκη κόρης του Α η οποία από πταίσmicroα του Ζ δεν κατέστη κληρονόmicroος του Α

σύmicroφωνα microε την επιθυmicroία του πατέρα της) 55

Πάντως microόνο η επέκταση της ΕΠΤ σε απλώς περιουσιακά αγαθά τρίτων φάνηκε να προβληmicroατίζει ενώ αντίθετα η

προστασία και της ιδιοκτησίας θεωρήθηκε εντελώς φυσικήmiddot βλ ιδίως W Lorenz JZ 1966 143 και 144 στις

παρατηρήσεις του επί της απόφασης του Γερmicro Ακυρ από 671965 56

Βλ ιδίως την επιχειρηmicroατολογία της BGH JZ 1966 141 (142) 57

Επειδή λχ ο Ζ οφείλει στον Α απλώς ένα χρηmicroατικό ποσό βλ το παράδειγmicroα στην υποσ 51 58

BGHZ 129 136 (168) BGH NJW 1975 867 (868) Αξίζει πάντως να σηmicroειωθεί ότι η γερmicroανική νοmicroολογία δεν

εmicroποδίζεται να καταφύγει στον στενότερο ορισmicroό προκειmicroένου να απορρίψει την ΕΠΤ όταν το κρίνει απαραίτητοmiddot βλ

BGH NJW 1996 2927 (2928-2929) 59

Έτσι πράγmicroατι BGH WM 2001 1428 (1429) BGH NJW 1996 2927 (2928) BGH NJW 1968 1323 (1324)

14

συσχέτιση των συmicroφερόντων του Α microε την προστασία του Τ η οποία αποκτά σηmicroασία microόνο έmicromicroεσα

στο πλαίσιο δηλαδή της ερmicroηνείας της σύmicroβασης των Α και Ζ

Αντιθέτως σε έντονη δογmicroατική ρήξη microε το παραδοσιακό σχήmicroα θεmicroελίωσης της ΕΠΤ σε

σύmicroπνοια όmicroως microε την ουσιαστική αιτιολόγηση του θεσmicroού διάκειται η επέκταση των αρχών που

ισχύουν για την προστατευτική τριτενέργεια συmicroβάσεων σε microη συmicroβατικές ενοχές όπως προπάντων

στις ενοχές που δηmicroιουργούνται κατά τις διαπραγmicroατεύσεις για τη σύναψη σύmicroβασης (πρβλ άρθρα

197-198 ΑΚ)60

Η δογmicroατική ρήξη έγκειται βέβαια στο ότι σε microη συmicroβατικές ενοχές δεν είναι

δυνατή η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία καθότι δεν υπάρχουν καθόλου (όπως στο στάδιο των

διαπραγmicroατεύσεων) ή δεν υπάρχουν έγκυρες (όπως σε περίπτωση άκυρης σύmicroβασης)

δικαιοπρακτικές δηλώσεις βούλησης των microερών της ενοχής οι οποίες θα microπορούσαν να

αποτελέσουν την αναγκαία ερmicroηνευτική αφετηρία Τη δυσκολία αυτή δεν παραγνωρίζει άλλωστε

ούτε η γερmicroανική νοmicroολογία η οποία επικαλείται και εναλλακτικές βάσεις θεmicroελίωσης (έθιmicroο

δικαστική δικαιοπλασία)61

Σε επίπεδο ωστόσο ουσιαστικών σταθmicroίσεων η συmicroπερίληψη microη

δικαιοπρακτικών ενοχών στο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ εmicroφανίζεται απόλυτα συνεπής στο βαθmicroό

που η κατάσταση συmicroφερόντων συχνά δεν διαφέρει πριν και microετά τη σύναψη έγκυρης ή άκυρης

σύmicroβασης Υπό το πρίσmicroα αυτό δεν είναι αδικαιολόγητος ο επιχειρούmicroενος παραλληλισmicroός microε την

έννοmicroη κατάσταση που θα

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 311

υφίστατο αν τη ζηmicroιογόνο στιγmicroή είχε ήδη συναφθεί (έγκυρη) σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ62

Στην

ουσία λοιπόν η γερmicroανική νοmicroολογία δεν παραmicroέρισε microε την επίmicroαχη διεύρυνση το παραδοσιακό

microοντέλο σκέψης παρά στάθηκε βασικά συνεπής προς αυτό Αλλά και όσον αφορά το δογmicroατικό

ζήτηmicroα της νοmicroικής βάσης της ΕΠΤ δεν συντελέστηκε κάποια δραστική αλλαγή η νοmicroολογία

αφίσταται του δικαιοπρακτικού microοντέλου microόνο κατrsquo εξαίρεση Έτσι microολονότι εmicromicroέσως πλην σαφώς

δηλώνεται ότι η προστατευτική τριτενέργεια microπορεί να εδράζεται και σε ανεξάρτητη από σχετική

60

Τέτοια περίπτωση αντιmicroετώπισε η BGHZ 66 51 Το δικαστήριο επιδίκασε αποζηmicroίωση σε 14χρονη (Τ) η οποία

συνόδευε τη microητέρα της (Α) σε κατάστηmicroα αυτοεξυπηρέτησης διότι γλίστρησε πριν τη σύναψη οποιασδήποτε

σύmicroβασης ανάmicroεσα στη microητέρα της και τον καταστηmicroατάρχη (Ζ) πατώντας ένα παρατηmicroένο στο δάπεδο του

καταστήmicroατος φύλλο λαχανικού Η αιτιολογία ότι η ενοχική σχέση που δηmicroιουργήθηκε λόγω των διαπραγmicroατεύσεων

ανάmicroεσα σε Α και Ζ ανέπτυσσε προστατευτική ενέργεια υπέρ της 14χρονης ήταν σύmicroφωνα microε το δικαστήριο

αναγκαία καθότι η τελευταία δεν επρόκειτο να συνάψει κάποια σύmicroβαση microε τον Ζ Πάντως και πριν από την απόφαση

αυτή η οποία λόγω της διεξοδικής αντιπαράθεσης microε το πρόβληmicroα πρέπει να θεωρηθεί ως ορόσηmicroο για την εξέλιξη της

ΕΠΤ η γερmicroανική νοmicroολογία είχε αναγνωρίσει την προστατευτική τριτενέργεια microη δικαιοπρακτικών ενοχώνmiddot βλ BGH

JZ 1968 304 (άκυρη σύmicroβαση) 61

BGHZ 66 51 (56-57) 62

BGHZ 66 51 (58-59)

15

βούληση των microερών (Α και Ζ) επιταγή της αντικειmicroενικής έννοmicroης τάξης63

κεντρικός

δικαιολογητικός τόπος παραmicroένει γενικά η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της εκάστοτε σύmicroβασης η

οποία ούτως ή άλλως βασίζεται microόνο σε αντικειmicroενικά δεδοmicroένα και δεν αφορά συγκεκριmicroένες

δηλώσεις βούλησης

ΙΙ Η νεώτερη εξέλιξη Μετακίνηση οπτικής γωνίας και microεταβολή λειτουργίας

Η γερmicroανική νοmicroολογία δεν εγκατέλειψε ποτέ το παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ Η

παρατήρηση αυτή δεν αφορά microόνο τον τρόπο αυτοκατανόησης ή αυτοπαρουσίασης της

νοmicroολογίας αλλά προπάντων την ουσιαστική επιβίωση του παραδοσιακού microοντέλου στη σύγχρονη

αντίληψη για το θεσmicroό Τα δικαστήρια όχι microόνο δέχονται την ΕΠΤ όταν συντρέχουν οι σχετικές

προϋποθέσεις πολύ περισσότερο συνεχίζουν να επιφυλάσσουν στον εαυτό τους τη δυνατότητα να

απορρίπτουν την τριτενέργεια σε συγκεκριmicroένη περίπτωση αρνούmicroενα τη συνδροmicroή κάποιου από

τους όρους που τάσσει το παραδοσιακό σχήmicroα σκέψης64

Παράλληλα ωστόσο διαπιστώνεται microια

εξέλιξη η οποία βασίζεται microεν εν πολλοίς στην προϋπάρχουσα ορολογία και επιχειρηmicroατολογία

στην ουσία όmicroως αναδιαmicroορφώνει ριζικά τον θεσmicroό της ΕΠΤ

1 Χαλάρωση του απαιτούmicroενου ενδιαφέροντος για την προστασία του τρίτου (Τ)

Ουσιαστική αλλαγή στη λειτουργία της ΕΠΤ συντελείται καταρχάς microε την τάση για ευρεία

αντικειmicroενικοποίηση του συνδεόmicroενου microε την προστασία του Τ συmicroφέροντος του Α και αποmicroάκρυνσή

του από την πρόδηλη πραγmicroατική βούληση του Α Ενώ δηλαδή υπό το παραδοσιακό πρίσmicroα

microπορούσε κανείς στις περισσότερες περιπτώσεις να θεωρήσει ότι ο Α λόγω της σχέσης του microε τον

Τ (πχ σχέση οικογενειακή ή εργοδότη προς εργαζόmicroενο) πράγmicroατι ενδιαφέρεται για τα

συmicroφέροντα του Τ ή τουλάχιστον ότι η προστασία του Τ δεν έρχεται σε αντίθεση microε τα αληθινά

συmicroφέροντα του Α στη νεώτερη αντίληψη γίνεται δεκτή ΕΠΤ ακόmicroη κι αν η πραγmicroατική βούληση

των microερών της σύmicroβασης (Α και Ζ) προφανώς αντίκειται σε microια τέτοια ερmicroηνεία Η αλλαγή αυτή

γίνεται φανερή στο παράδειγmicroα όπου ο Ζ είναι microοναδικός εταίρος και διαχειριστής microιας ΕΠΕ (Α)

της οποίας η δραστηριότητα εντοπίζεται αποκλειστικά ή τουλάχιστον κυρίως στο να είναι microε τη

σειρά της οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής microιας άλλης εταιρίας (Τ) στην οποία συmicromicroετέχουν

και περαιτέρω πρόσωπα Η νοmicroολογία δέχεται ότι η παραβίαση του καθήκοντος του Ζ για χρηστή

63

Αυτό προκύπτει πέραν των άλλων και από τις αποφάσεις εκείνες που επικαλούνται ndashσυχνά επικουρικάndash τη

δικαιοσύνη βλ πχ BGHZ 70 327 (329-330) ή την καλή πίστη (sect 242 ΓερmicroΑΚ = 288 ΑΚ) βλ λχ BGH NJW 1977

2073 (2074) BGH NJW 1975 867 (869) 64

Από τη νεώτερη νοmicroολογία βλ BGH NJW 2002 3625 (3626)

16

διοίκηση της Α θεmicroελιώνει δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης της Τ σύmicroφωνα microε τις αρχές της ΕΠΤ65

θεωρώντας πως το συmicroφέρον της Α κατευθύνεται σύmicroφωνα microε την καλή πίστη προς τη σωστή

διαχείριση και ευνοϊκή οικονοmicroική εξέλιξη της Τ66

Ο προσδιορισmicroός όmicroως των συmicroφερόντων της

Α κατrsquo αντικειmicroενικά κριτήρια (καλή πίστη) και η σύνδεσή τους microε τα συmicroφέροντα της Τ εποmicroένως

και η επί τη βάσει των διαπιστώσεων αυτών ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας βρίσκονται

σε άmicroεση αντίθεση προς την προφανή πραγmicroατική βούληση της Α όπως αυτή διαmicroορφώνεται στο

πρόσωπο του microοναδικού της εταίρου και διαχειριστή (Ζ) Μάλιστα η αντίθεση αυτή δεν εντοπίζεται

σε κάποια ιδιαίτερη εν συγκρίσει προς το συνήθως συmicroβαίνον ψυχολογική τοποθέτηση του Ζ

αλλά προκύπτει ήδη από την αντικειmicroενική θεώρηση των πραγmicroάτων Στον αντίποδα microια τέτοια

περίπτωση είναι ουσιαστικά αδύνατη στο παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ

Αντίστοιχα ισχύουν και στις περιπτώσεις όπου ο πραγmicroατογνώmicroονας Ζ σε εκπλήρωση σχετικής

σύmicroβασης microε τον Α συντάσσει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη λχ σχετικά microε την αξία ενός ακινήτου

του Α την οποία ο Α σκοπεύει να υποβάλει στον Τ προκειmicroένου ο τελευταίος πεπεισmicroένος για την

ακρίβεια της πραγmicroατογνωmicroοσύνης να προβεί στη σύναψη της επιδιωκόmicroενης από τον Α

σύmicroβασης (πχ αγορά του εν λόγω ακινήτου ή δανειοδότηση του Α microε υποθήκη το ακίνητο) Η

νοmicroολογία η οποία δέχεται την προστατευτική τριτενέργεια και συνεπώς την αξίωση αποζηmicroίωσης

του Τ έναντι του Ζ για λάθη της πραγmicroατογνωmicroοσύνης67

καταφάσκει το ενδιαφέρον του Α για την

προστασία του Τ microε την αιτιολογία ότι όποιος βασιζόmicroενος στις ειδικές γνώσεις κάποιου

προσώπου παραγγέλλει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη για να τη χρησιmicroοποιήσει ενώπιον τρίτων

ενδιαφέρεται κατά κανόνα να διαθέτει η microελέτη την αντίστοιχη αποδεικτική δύναmicroη αυτή ωστόσο

διασφαλίζεται microόνο εφόσον ο πραγmicroατογνώmicroονας (Ζ) συντάσσει microια κατά το δυνατόν

αντικειmicroενικά ορθή microελέτη και ευθύνεται για αυτό και έναντι τρίτων αποδεκτών της (Τ)68

Ανεξάρτητα από την πειστικότητα της θεmicroελίωσης πόρρω απέχει η επιχειρούmicroενη σύνδεση των

συmicroφερόντων του Α και του Τ ως προς την ένταση και την υφή από τη σύνδεση που πιστοποιείται

από microια έννοmicroη σχέση πρόνοιας κατά την έννοια του παραδοσιακού σχήmicroατος ∆ιότι η πραγmicroατική

βούληση του Α κατευθύνεται κατά κανόνα στη διασφάλιση των δικών του συmicroφερόντων microέσω

microιας αισιόδοξης για τον ίδιο πραγmicroατογνωmicroοσύνης και συγκεκριmicroένα στην επωφελή σύναψη της

σκοπούmicroενης σύmicroβασης microε τον Τ (λχ επίτευξη ευνοϊκών δανειοληπτικών όρων ή υψηλού

65

BGHZ 75 321 (323 επ) BGHZ 100 190 (193) BGH ZIP 2002 984 (985) 66

Βλ προπάντων BGHZ 75 321 (324) 67

Για την προστασία του Τ ως δανειοδότη βλ microεταξύ άλλων BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) BGH NJW 1997

1235 BGH WM 1993 897 Για την ΕΠΤ υπέρ του Τ ως αγοραστή βλ πχ BGH NJW-RR 2002 1528 BGH WM 2001

529 (532) BGH NJW 1998 1948 (1949) 68

Σrsquo αυτήν την κατεύθυνση οι BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380)

17

τιmicroήmicroατος πώλησης) ανεξάρτητα ακόmicroη και από πιθανή ζηmicroία του Τ69

Αυτήν την κατά τυπικό

τρόπο εmicroφανιζόmicroενη αντίθεση συmicroφερόντων microεταξύ Α και Τ δέχεται άλλωστε κι η ίδια η γερmicroανική

νοmicroολογία χωρίς ωστόσο να θεωρεί ότι αποκλείεται για το λόγο αυτό η συmicroβατική τριτενέργεια70

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 312

2 Αναβάθmicroιση του ρόλου της εγγύτητας του τρίτου (Τ) προς την οφειλόmicroενη παροχή

Παράλληλα συντελείται microια microετατόπιση του κέντρου βάρους από το ενδιαφέρον του Α για τον Τ

στην εγγύτητα του τελευταίου προς την (κύρια) παροχή του Ζ Σε αντίθεση δηλαδή προς το

παραδοσιακό σχήmicroα σύmicroφωνα microε το οποίο αποφασιστικό για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ είναι το

ερώτηmicroα αν η προστατευτική τριτενέργεια είναι αναγκαία για την εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων

του Α παρατηρείται στη νεώτερη αντίληψη microια υποφώσκουσα συνήθως τάση να κρίνεται η

προστασία του Τ προπάντων σε συνάρτηση microε τη σχέση στην οποία βρίσκεται αυτός προς την

παροχή του Ζ το ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ καθίσταται έτσι δευτερεύουσας

σηmicroασίας και λειτουργεί microάλλον απλώς επιβοηθητικά Ταυτόχρονα αλλάζει και το περιεχόmicroενο της

εγγύτητας στην παροχή κατά το ότι ερωτάται πλέον αν η παροχή του Ζ είναι προορισmicroένη να

ωφελήσει τον Τ71

ή αν πιθανές αποκλίσεις από την προσήκουσα εκπλήρωση προδιαγράφεται να

βλάψουν κατά πρώτο λόγο τον Τ72

Η εν λόγω microετατόπιση του επιχειρηmicroατολογικού βάρους παρά την ιδιαίτερη σηmicroασία της δεν είναι

εύκολο να καταδειχτεί microε αδιαmicroφισβήτητη ενάργεια Αυτό οφείλεται αφενός microεν στις συχνά

υπερβολικά λιτές ή πολύ γενικές σκέψεις τις νοmicroολογίας73

αφετέρου δε στο γεγονός ότι σε πολλές

αποφάσεις αναφέρονται ταυτόχρονα περισσότερα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία ιδίως η σχέση

πρόνοιας microεταξύ Α και Τ τα οποία στηρίζουν δυνητικά την ΕΠΤ74

χωρίς ωστόσο να microπορεί να

69

Στην περίπτωση microάλιστα που αντιmicroετώπισε η BGHZ 127 378 ο ίδιος ο Α προκάλεσε την εκπόνηση εσφαλmicroένης

πραγmicroατογνωmicroοσύνης από τον Ζ και συνεπώς τη ζηmicroία του Τ 70

Βλ πχ BGH NJW 2002 1196 (1197) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380) Αντίθετα η

παλαιότερη νοmicroολογία απέρριπτε την ΕΠΤ στις περιπτώσεις αυτές βλ BGHZ 74 281 (289-290) BGH NJW 1973 321

(322) 71

Πρβλ λχ BGH NJW 1991 32 (33) BGH WM 1985 1274 (1275) 72

Πρβλ πχ BGH JZ 2000 469 (471) BGH NJW 1995 1353 (1357) BGH NJW 1986 581 (582) Βεβαίως η

παραδοσιακή έννοια της εγγύτητας στην παροχή (βλ παραπάνω υπό Β Ι 1) δεν εγκαταλείφθηκε βλ πχ BGHZ 129

136 (168) 73

Βλ πχ BGHZ 77 116 (124) BGHZ 89 95 (98) BGH NJW 1989 2750 (2751) 74

Για την έννοmicroη σχέση πρόνοιας και τη λειτουργία της στο παραδοσιακό microοντέλο βλ παραπάνω υπό Β Ι 1

18

εξακριβωθεί microε ασφάλεια ποιο εξ αυτών είναι εκάστοτε το πράγmicroατι αποφασιστικό75

Η γενοmicroένη

διαπίστωση προκύπτει όmicroως microε επαρκή σαφήνεια από microια συνολική αξιολογική εξέταση της

σχετικής νοmicroολογίας όπως εξελίχθηκε στο χρόνο Ως παράδειγmicroα θα microπορούσαν να αναφερθούν οι

περιπτώσεις στις οποίες κρίθηκε ότι η σύmicroβαση ανάmicroεσα σε Α και Ζ σύmicroφωνα microε την οποία ο Ζ

οφείλει να συνδράmicroει τον Α κατά τη σύνταξη της διαθήκης του αναπτύσσει προστατευτική

τριτενέργεια υπέρ του ωφελούmicroενου από τη διαθήκη αυτή (Τ) ο οποίος λόγω πταίσmicroατος του Ζ δεν

περιήλθε στη σκοπούmicroενη από τον Α θέση (πχ δεν έγινε κληρονόmicroος) Ενώ κατά την πρώτη

σχετική απόφαση του Γερmicroανικού Ακυρωτικού η συγγενική σχέση (πατέρας-κόρη) microεταξύ του

διαθέτη (Α) και του ωφελούmicroενου (Τ) διαδραmicroατίζει ένα ουσιώδη ρόλο76

κατά τη microεταγενέστερη

εξέλιξη της νοmicroολογίας εξασθενίζει η σηmicroασία του δεσmicroού ανάmicroεσα σε Α και Τ αρκούντος

προφανώς απλώς του γεγονότος ότι ο Τ πρόκειται αντικειmicroενικά να ωφεληθεί από τη διαθήκη του

Α και συνεπώς από την οφειλόmicroενη σύmicroπραξη του Ζ στη σύνταξή της77

Εξάλλου και η παρατηρούmicroενη επέκταση του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ σε περιπτώσεις όπου το

ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ παρουσιάζεται σχετικά αποδυναmicroωmicroένο78

ενδεικνύει

ότι η πραγmicroατική αιτία για την αποδοχή της ΕΠΤ στο πλαίσιο του νεώτερου microοντέλου δεν έγκειται

τόσο στην εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων του Α Προς την ίδια κατεύθυνση συνηγορεί επίσης η

τάση της νοmicroολογίας να επικεντρώνει την επιχειρηmicroατολογία της στο πρόσωπο και τις προσδοκίες

του Τ79

3 Η επικέντρωση στο πρόσωπο του τρίτου

Η microετατόπιση στο πλαίσιο του νεώτερου σχήmicroατος του κεντρικού θεmicroελιωτικού επιχειρήmicroατος

από το ενδιαφέρον του Α στη σχέση που συνδέει τον Τ microε την παροχή του Ζ αντιστοιχεί σε

επίπεδο πλέον προσώπων προς microια microετατόπιση του κέντρου βάρους της ΕΠΤ από τον Α στον Τ

Πράγmicroατι είναι συχνή στη νοmicroολογία microια επιχειρηmicroατολογία η οποία επικεντρώνεται στο

πρόσωπο τις προσδοκίες και τις ανάγκες προστασίας του Τ προκειmicroένου να θεmicroελιώσει την

προστατευτική τριτενέργεια υπέρ του Προπάντων τονίζεται η ανάγκη προστασίας της

75

Πρβλ λχ BGH WM 1985 1274 (1275) Εν προκειmicroένω δεν microπορεί κανείς να κρίνει τελειωτικά αν η αποδοχή της

ΕΠΤ σε σύmicroβαση ανάmicroεσα στον φοροτεχνικό Ζ για σύνταξη της φορολογικής δήλωσης του εντολέα του Α υπέρ της Τ

συζύγου του Α συναρτάται αποφασιστικά microε τη σχέση των δύο συζύγων (Α και Τ) ή microε την εγγύτητα της Τ προς την

παροχή του Ζ 76

Απόφαση από 671965 JZ 1966 141 (142) Για την απόφαση αυτή βλ και τα αναφερόmicroενα σχετικά στην BGH

NJW 1996 2927 (2928) 77

Βλ πχ BGH NJW 1995 2551 (2552) Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι επίσης φανερός πέραν των περιπτώσεων

σύνταξης διαθήκης λχ στις BGH NJW-RR 2003 1035 (1036-1037) BGH NJW 1977 2073 (2074) 78

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 1 79

Βλ αmicroέσως παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

19

δικαιολογηmicroένης εmicroπιστοσύνης του Τ προς τον Ζ αναφορικά microε τη σωστή άσκηση της

δραστηριότητάς του Συγκεκριmicroένα η εmicroπιστοσύνη αυτή αφορά λχ την επιmicroελή διεκπεραίωση

εντολών διατραπεζικής πληρωmicroής ή είσπραξης από microέρους των εmicroπλεκοmicroένων τραπεζών80

την

ορθότητα-πληρότητα της πραγmicroατογνωmicroοσύνης που κατrsquo εντολή του Α ετοιmicroάζει ο Ζ81

ή ακόmicroη τη

χρηστή διοίκηση της εταιρίας (Τ) της οποίας οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής είναι κατrsquo

αποκλειστική ή κύρια δραστηριότητα η ΕΠΕ (Α) που microε τη σειρά της διοικείται από τον Ζ

(συνήθως microοναδικό) εταίρο και διαχειριστή της Α82

Η στροφή προς το πρόσωπο του Τ συντελείται εξάλλου microε την εισαγωγή microιας επιπρόσθετης

προϋπόθεσης για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ του όρου δηλαδή ότι ο Τ προστατεύεται microόνο εφόσον

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη χρήζει προστασίας83

Ο Τ χρήζει δε συγκεκριmicroένα προστασίας όταν

δεν έχει κατά του Α ή κάποιου άλλου οφειλέτη συmicroβατικής φύσης αξιώσεις του ίδιου ή ισάξιου

περιεχοmicroένου όπως αυτές που επιδιώκει να του αναγνωριστούν εναντίον του Ζ επί τη βάσει της

ΕΠΤ84

Έτσι απορρίπτεται λόγω microη πλήρωσης της προϋπόθεσης αυτής η προστατευτική

τριτενέργεια της σύmicroβασης microίσθωσης ανάmicroεσα σε Α (microισθωτή) και Ζ (εκmicroι-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 313

σθωτή) υπέρ του υποmicroισθωτή Τ για ελαττώmicroατα του microισθίου επειδή ο Τ διαθέτει τις σχετικές

αξιώσεις αποζηmicroίωσης ήδη εναντίον του άmicroεσου αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α)85

Μολονότι το

περιεχόmicroενο της εν λόγω προϋπόθεσης δεν είναι από κάθε άποψη σαφές ndashαναπάντητο microένει λχ το

ερώτηmicroα αν αποφασιστική είναι απλώς η τυπική ύπαρξη αξιώσεων του Τ εναντίον του Α86

ή η

πραγmicroατική δυνατότητα οικονοmicroικά λυσιτελούς άσκησής τους87

ndash είναι πάντως ευνόητο ότι η

εξέταση της συνδροmicroής του όρου προϋποθέτει αναγκαστικά τη microεταστροφή της οπτικής γωνίας από

το πρόσωπο του Α στη σφαίρα του Τ Εδώ πρέπει microάλιστα να προσεχτεί ότι η εξάρτηση της

80

Βλ BGHZ 69 82 (86 και 88) BGHZ 96 9 (17) 81

Βλ πχ BGH WM 2001 1428 (1430) BGH WM 2001 876 BGH NJW 1998 1059 (1060) 82

Βλ BGHZ 75 321 (323-234) BGH NJW 1995 1353 (1357) 83

Η προϋπόθεση αυτή τέθηκε για πρώτη φορά από την BGHZ 70 327 (329-330) Βλ περαιτέρω λχ BGHZ 129 136

(168 και 169-170) BGH NJW 1996 2927 (2928) 84

Βλ λχ BGH WM 2004 1825 (1827) BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1996 2927 (2929) Βεβαίως δεν

ελλείπουν και αποκλίνοντες προσδιορισmicroοί του περιεχοmicroένου της προϋπόθεσης Εδώ υπάγεται πχ η BGH WM 2001

1428 (1430) σύmicroφωνα microε την οποία στην περίπτωση που ο Ζ αποτελεί βοηθητικό του Α πρόσωπο (πρβλ sect 278

ΓερmicroΑΚ = 334 sect 1 ΑΚ) απορρίπτεται η τριτενέργεια και ο Τ παραπέmicroπεται στην άσκηση τυχόν δικαιωmicroάτων του από

τη σχέση του προς τον Α ανεξάρτητα από το αν έχει πράγmicroατι κάποια δικαιώmicroατα και ποιο είναι το περιεχόmicroενό τους 85

BGHZ 70 327 BGH WM 1979 307 86

Έτσι microε έmicroφαση BGH WM 2004 1825 (1827) Βλ επίσης BGH NJW 1996 2927 (2929) 87

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα η νοmicroολογία όταν δέχεται λχ την προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης ανάmicroεσα στον

δανειολήπτη Α και τον πραγmicroατογνώmicroονα Ζ υπέρ του δανειοδότη Τ microολονότι η απαίτηση του Τ κατά του αφερέγγυου

Α παραmicroένει νοmicroικά ισχυρήmiddot βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις

20

τριτενέργειας από τις αξιώσεις του Τ κατά του Α όχι απλώς παραβλέπει αλλά στην ουσία microάλλον

αντιστρατεύεται τα συmicroφέροντα του Α ∆ιότι ο τελευταίος έχει κατά κανόνα προφανές συmicroφέρον να

στραφεί ο Τ για την αποκατάσταση της ζηmicroίας του όχι εναντίον του ίδιου microε βάση την έννοmicroη

σχέση που τους συνδέει αλλά απευθείας εναντίον του Ζ αφού microε την αποζηmicroίωση του Τ από

microέρους του Ζ απαλλάσσεται και ο Α από τη δική του υποχρέωση να αποκαταστήσει τη ζηmicroία

καθώς και από τα τυχόν έξοδα αναγωγής κατά του Ζ για ήδη καταβληθείσα αποζηmicroίωση

ΙΙΙ Συνολική εικόνα Ενιαίος θεσmicroός microε διττή υπόσταση και λειτουργία

Η εξέλιξη από το παραδοσιακό στο νεώτερο microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ συνδέεται microε

σηmicroαντικές αλλαγές στη λειτουργία του θεσmicroού Παρά την εν πολλοίς ενιαία ορολογία την κοινή

νοmicroική βάση και τις καταρχήν όmicroοιες έννοmicroες συνέπειες που επιδιώκονται microε την ΕΠΤ

(αποζηmicroίωση του Τ βάσει ενδοσυmicroβατικών κανόνων) ξεκινά κανείς στην ουσία από διαφορετικές

βάσεις όταν εφαρmicroόζει την ΕΠΤ υπό την παραδοσιακή ή τη νεώτερη έποψη

Ασφαλώς η επαρκής δικαιολόγηση της ιδιαίτερης προστασίας του Τ απαιτεί κάποιου είδους

εγγύτητα του τελευταίου προς την ξένη ενοχή αφού ακριβώς στην ενοχή αυτή εδράζεται η επέκταση

έναντι του Τ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του Ζ Η εγγύτητα όmicroως αυτή είναι όπως επιχειρεί να

δείξει η προηγούmicroενη ανάλυση88

διαφορετικής φύσης στο παραδοσιακό και το νεώτερο microοντέλο

Ενώ στο πρώτο απαιτείται βασικά η υποκειmicroενική εγγύτητα του Τ προς την ενοχή η (στενή)

σύνδεση δηλαδή των συmicroφερόντων του Τ microε τα συmicroφέροντα ενός από τα υποκείmicroενα της ενοχής

(του Α) κοmicroβικό σηmicroείο στο δεύτερο αποτελεί η αντικειmicroενική εγγύτητα του Τ η ιδιαίτερη σχέση

δηλαδή που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ Και αντίστροφα ισχύει ότι στο microεν παραδοσιακό

microοντέλο η αντικειmicroενική εγγύτητα είναι εν συγκρίσει προς την υποκειmicroενική δευτερεύουσας

σηmicroασίας στο δε νεώτερο microικρή microόνο επίδραση ασκεί τελικά η παρουσία ή η απουσία

υποκειmicroενικής εγγύτητας σε σχέση προς την παρουσία ή την απουσία της αντικειmicroενικής

Η σηmicroασία της microεταβολής αυτής για τη λειτουργία της ΕΠΤ είναι φανερή Στο παραδοσιακό σχήmicroα

η προστατευτική τριτενέργεια η οποία στηρίζεται αποφασιστικά στη σχέση (ιδίως σχέση πρόνοιας)

που συνδέει τον Α microε τον Τ επιδιώκει έmicromicroεσα microέσω δηλαδή της προστασίας του Τ να ωφελήσει

τελικά τον ίδιο τον Α αφού τα συmicroφέροντά του συνδέονται αντικειmicroενικά microε τα προστατευόmicroενα

συmicroφέροντα του Τ (υποκειmicroενική εγγύτητα) Η προστασία εποmicroένως του Τ δεν είναι αυτοσκοπός

88

Βλ παραπάνω υπό Β Ι και ΙΙ

21

αλλά το microέσο δια του οποίου επιδιώκεται εν τέλει ο στόχος της προστασίας των συmicroφερόντων του

Α (τριτενέργεια προς όφελος του Α) Αντίθετα στο νεώτερο microοντέλο εξασθενεί η απαίτηση ενός

έντονου ενδιαφέροντος του Α για τον Τ και στο επίκεντρο τοποθετείται ο Τ ο οποίος

προστατεύεται λόγω της αντικειmicroενικής εγγύτητάς του προς τη βασική ενοχή ανάmicroεσα σε Α και Ζ

ανεξάρτητα ουσιαστικά από το αν microε τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται τελικά τα συmicroφέροντα του

ίδιου του Α η προστασία του Τ αναβαθmicroίζεται εδώ από απλό microέσο σε τελικό σκοπό του θεσmicroού

(τριτενέργεια προς όφελος του Τ)

Με τις σκέψεις αυτές εξηγείται τουλάχιστον εν microέρει και η επιλεκτική ή ακόmicroη και αντιφατική

εφαρmicroογή από τη νοmicroολογία της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει να χρήζει προστασίας Ενώ στο

πλαίσιο της τριτενέργειας προς όφελος του Α δεν είναι συνεπές να microην προστατεύεται ο Τ όταν

δικαιούται αποζηmicroίωσης από τον Α89

η επίmicroαχη προϋπόθεση είναι σε επίπεδο ουσιαστικής

επιχειρηmicroατολογίας εύκολα εξηγήσιmicroη επί τη βάσει του νεώτερου microοντέλου ΕΠΤ δηλαδή της

τριτενέργειας προς όφελος του Τ Αν ο Τ δεν χρήζει προστασίας τότε δεν υπάρχει λόγος να του

επιβληθεί αυτή αφού το νεώτερο microοντέλο δεν επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα συmicroφέροντα άλλου

(του Α) πέραν του ίδιου του Τ

Με τη διαπίστωση ότι η προστατευτική τριτενέργεια καταφάσκεται άλλοτε προς όφελος του Α κι

άλλοτε του Τ καθίσταται δυνατή microια πρώτη προσέγγιση του πεδίου εφαρmicroογής καθεmicroιάς από τις

δύο εκφάνσεις της ΕΠΤ στη νοmicroολογία Αφού το παραδοσιακό microοντέλο είναι προορισmicroένο να

αφορά περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη αγαθών του Τ έχει άmicroεσο επιβαρυντικό αντίκτυπο στον

ίδιο τον Α ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων πρέπει να είναι αναγκαστικά στενός

διαγραφόmicroενος σε microικρή ακτίνα γύρω από τον Α Όσον αφορά επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες

συντελείται εκάστοτε η βλάβη του Τ στο παραδοσιακό microοντέλο καθώς αυτό βασίζεται

αποφασιστικά στην υποκειmicroενική microόνο εγγύτητα του Τ προς την ενοχή είναι εν πολλοίς αδιάφορος

ο τρόπος ζηmicroίωσης του Τ Ο τελευταίος microπορεί να βλάπτεται απλώς και microόνο επειδή βρίσκεται στο

τοπικό και χρονικό περιβάλλον της συναλλακτικής επαφής των Α και Ζ η οποία ακριβώς λόγω της

γειτνίασης αυτής εγκυmicroονεί και κινδύνους για τον Τ ∆εν είναι λοιπόν τυχαίο που το πεδίο

εφαρmicroογής του παραδοσιακού microοντέλου έγκειται εν πολλοίς σε microάλλον απλές από την άποψη των

εmicroπλεκόmicroενων συmicroφερόντων περιπτώσεις βλάβης αγαθών συνδεόmicroενων σχετικά στενά microε το

πρόσωπο του Τ Οmicroοίως δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι η ζηmicroία του Τ οφείλεται συχνά σε

παραβιάσεις από την πλευρά του Ζ παρεπόmicroενων υποχρεώσεων προστασίας οι οποίες δεν

89

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 3

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 2: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

2

ρητή διάταξη η οποία να αφορά γενικά την αποζηmicroίωση τρίτων σύmicroφωνα microε κανόνες

ενδοσυmicroβατικής ευθύνης4

ΙΙ Η αξιοποίηση θεσmicroών του γερmicroανικού δικαίου

Ως γενικές λύσεις στο πρόβληmicroα έχουν εmicroφυτευτεί στην ελληνική έννοmicroη τάξη κυρίως δύο δικαιικά

microορφώmicroατα τα οποία αναπτύχθηκαν πρωταρχικά στο γερmicroανικό δίκαιο Πρόκειται αφενός για το

θεσmicroό της ενοχής microε προστατευτική τριτενέργεια (ΕΠΤ ndash Schuldverhaumlltnis mit Schutzwirkung

zugunsten Dritter)5 και αφετέρου για το θεσmicroό της επιτρεπόmicroενης αποκατάστασης ζηmicroίας τρίτου

6

(ΑΖΤ ndash Drittschadensliquidation7) Αmicroφότεροι εmicroφανίζονται microόνο στη νοmicroική θεωρία ενώ η ndash

τουλάχιστον από εmicroένα εποπτεύσιmicroηndash νοmicroολογία φαίνεται να τους αγνοεί εφαρmicroόζοντας στις

περιπτώσεις όπου ανακύπτει θέmicroα ενδοσυmicroβατικής ευθύνης ως προς τρίτους κυρίως

αδικοπρακτικές λύσεις8

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 306

4 Η επίκληση του άρθρου 411 ΑΚ δεν λύνει το πρόβληmicroα καθώς στις περιπτώσεις που ανακύπτει η ανάγκη για

αποζηmicroίωση τρίτου δεν θεmicroελιώνεται η απαιτούmicroενη για τη σύmicroβαση υπέρ τρίτου βούληση των microερών και δεν

προκύπτει κάτι διαφορετικό από τη φύση και το σκοπό της σύmicroβασης επιπλέον αποκλείονται microη συmicroβατικές ενοχές 5 Υπέρ ενός τέτοιου microορφώmicroατος για την ελληνική έννοmicroη τάξη microεταξύ άλλων Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 62 επ

Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 410-415 αρ 19 Μαγγίβας Η ευθύνη του κατασκευαστού

τυποποιηmicroένων προϊόντων 1978 σ 51 επ Κεφάλας Τριτενέργειες των ενοχικών σχέσεων 1986 passim και ιδίως σ

229 επ Λίποβατς ∆ικαίωmicroα αποζηmicroιώσεως τρίτου λόγω παραλείψεως οφειλοmicroένης επιmicroελείας εκ συmicroβάσεως microεταξύ

των συmicroβαλλοmicroένων ΝοΒ 1963 288 Φίλιος Γεν Ενοχ 2004 sect 143 Παπανικολάου Η απαλλακτική ρήτρα για την

ευθύνη της Τράπεζας στην υπόθεση του lsquomicroεγάλου ριφιφίrsquo ΚριτΕ 1995 1 131 (197 επ) Αστ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ Ι

2003 sect 2 υποσ 43 Μάρκου Τριτενέργεια της ενοχικής σχέσης των τακτικών ελεγκτών microε το νοmicroικό πρόσωπο ∆ΕΕ

2000 251 (252 επ) Επιφυλακτικοί αντιθέτως οι Πουλιάδης Οι lsquoυποχρεώσεις προστασίαςrsquo (των εννόmicroων αγαθών του

αντισυmicroβαλλοmicroένου) στο δίκαιο της συmicroβατικής και προσυmicroβατικής ευθύνης Αρmicro 1983 741 (745 επ) Σούρλας

Παραβίαση συmicroβατικής υποχρεώσεως ως λόγος αδικοπρακτικής ευθύνης προς τρίτους ΝοΒ 1983 449 (451) ∆ωρής

Σηmicroείωση στην απόφαση του Γερmicro Ακυρ από 271996 European Review of Private Law 1999 114 (117 επ) 6 Βλ σχετικά Λιτζερόπουλο ΕρmicroΑΚ 298 αρ 64 επ Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 57 επ Αστ Γεωργιάδη Γεν Ενοχ

Ι sect 5 αρ 78 επ Φίλιο Γεν Ενοχ sect 106 Μαγγίβα (όπ σε υποσ 5) σ 58 επ 7 Ο όρος laquo(επιτρεπόmicroενη) αποκατάσταση ζηmicroίας τρίτουraquo δεν είναι απόλυτα επιτυχηmicroένος καθώς δεν διαφοροποιεί

επαρκώς τον εννοούmicroενο θεσmicroό από τη συγγενή ΕΠΤ καθότι και η τελευταία καλύπτει περιπτώσεις στις οποίες

επιτρέπεται κατrsquo αποτέλεσmicroα η αποκατάσταση της ζηmicroίας τρίτων βάσει κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης Για λόγους

ορολογικής σαφήνειας το αρκτικόλεξο ΑΖΤ χρησιmicroοποιείται εδώ για να αποδώσει το συγκεκριmicroένο δικαιικό microόρφωmicroα

ενώ όταν γίνεται λόγος για αποκατάσταση ζηmicroίας τρίτου εννοείται γενικά η αποζηmicroίωση microε αναφορά στο πρόσωπο

ζηmicroιωθέντος τρίτου ανεξάρτητα από το αν ως θεmicroελιωτική βάση χρησιmicroεύει η ΕΠΤ ή η ΑΖΤ 8 Βλ πχ ΕφΑθ 26881969 Αρmicro 1970 313 (για τη λύση του Γερmicro Ακυρ σε πανόmicroοια περίπτωση επί τη βάσει της ΕΠΤ

βλ NJW 1965 1757) ΕφΑθ 31481982 ΝοΒ 1983 519 (σε παρόmicroοια περίπτωση το Γερmicro Ακυρ αρνήθηκε ρητά να

εφαρmicroόσει τους σχετικούς microε την ΕΠΤ κανόνες βλ NJW 1977 2208) Πάντως το αποτέλεσmicroα της αποζηmicroίωσης του

τρίτου microπορεί να επιτευχθεί και microε δικαιοπρακτικές λύσεις όπως microε την παραδοχή ότι προς όφελος του ζηmicroιωθέντος

είχε καταρτιστεί γνήσια σύmicroβαση υπέρ τρίτου microε την έννοια του άρθρου 411 ΑΚmiddot έτσι πχ ΕφΑθ 28811959 ΑρχΝ

1960 365 (για σύmicroβαση microίσθωσης) ΕφΑθ 45581973 Αρmicro 1974 112 (για σύmicroβαση microεταφοράς)

3

Για λόγους σαφήνειας και ενότητας αναφέρονται στο εξής ως Τ ο τρίτος που ζηmicroιώνεται ως Ζ ο

ζηmicroιώσας και ως Α το άλλο πλην του Ζ microέρος της ενοχής (αντισυmicroβαλλόmicroενος

αντιδιαπραγmicroατευόmicroενος κλπ)9 η παραβίαση της οποίας οδήγησε στη ζηmicroία του Τ

1 Ενοχή microε προστατευτική τριτενέργεια

Κατά την ελληνική νοmicroική επιστήmicroη θεωρείται ότι υπάρχει ΕΠΤ10

όταν ορισmicroένες παρεπόmicroενες

υποχρεώσεις πρόνοιας που απορρέουν από την ενοχή επεκτείνονται υπέρ προσώπων τα οποία δεν

συmicromicroετέχουν microεν στον ενοχικό δεσmicroό και δεν έχουν αξίωση για την τυχόν οφειλόmicroενη κύρια

παροχή δικαιούνται όmicroως αποζηmicroίωσης σύmicroφωνα microε τους κανόνες ενδοσυmicroβατικής ευθύνης αν ο

οφειλέτης των εν λόγω παρεπόmicroενων υποχρεώσεων (Ζ) δεν συmicromicroορφώνεται προς αυτές11

Όσον

αφορά τις προϋποθέσεις της ΕΠΤ εφόσον βέβαια γίνεται λόγος γιrsquo αυτές12

αναφέρεται κυρίως ο

στενός σύνδεσmicroος του Τ microε το πρόσωπο του Α (πρόκειται ιδίως για microέλη της οικογένειας ή του

προσωπικού του Α)13 ο στενός σύνδεσmicroος του Τ microε την ενοχή ιδίως κατά το ότι χρησιmicroοποιεί ή

απολαmicroβάνει τη συγκεκριmicroένη (κύρια) παροχή σύmicroφωνα microε το σκοπό της ενοχής14 το

δικαιολογηmicroένο συmicroφέρον του Α για την προστασία του Τ σε συνδυασmicroό microε την επαφή του Τ microε το

αντικείmicroενο της παροχής15

Περαιτέρω απαιτείται γνώση ή αντικειmicroενική διαγνωσιmicroότητα είτε της

διακινδύνευσης του Τ από τις πράξεις εκπλήρωσης της παροχής16

είτε της συmicromicroετοχής του στην

απόλαυση της παροχής17

είτε τέλος του συmicroφέροντος του Α και της επαφή του Τ microε την παροχή18

Ως παράδειγmicroα καλυπτόmicroενο από όλα τα προηγούmicroενα πλέγmicroατα προϋποθέσεων αναφέρεται η

περίπτωση που ο Ζ πουλά στον εργοστασιάρχη Α ένα microηχάνηmicroα για το εργοστάσιό του παραλείπει

όmicroως να επισηmicroάνει ορισmicroένους κινδύνους από τη λειτουργία του microε αποτέλεσmicroα να τραυmicroατίζεται

ο Τ εργάτης του Α ο οποίος χειρίζεται το microηχάνηmicroα Η κατασκευή της ΕΠΤ δίνει στον Τ το

9 Ο Α δεν είναι φυσικά ανάγκη να είναι ο οφειλέτης της κύριας παροχήςmiddot βλ Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 67 όπου

και σχετικό παράδειγmicroα 10

Όπως στη Γερmicroανία γίνεται λόγος στην Ελλάδα προπάντων για συmicroβάσεις microε προστατευτική ενέργεια υπέρ τρίτων

(βλ όmicroως Μαγγίβα (όπ σε υποσ 5) σ 55 Μάρκου ∆ΕΕ 2000 256 βλ επίσης ήδη τον τίτλο της microονογραφίας του

Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) καθώς και ειδικότερα στη σ 242) Η χρησιmicroοποιούmicroενη ορολογία δεν σηmicroαίνει όmicroως

απόρριψη της προστατευτικής τριτενέργειας microη συmicroβατικών ενοχών (βλ λχ Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 51)

αλλά οφείλεται προφανώς στο ότι οι συmicroβατικές ενοχές αποτελούν τη συνηθέστερη αν όχι και τη σηmicroαντικότερη

περίπτωση ενοχών 11

Βλ Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 63 Γεωργιάδη στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 410-415 αρ 19

Φίλιο Γεν Ενοχ sect 143 Ι 12

Αντίθετα την περιπτωσιολογική διαπίστωση της αναπόφευκτης ανάγκης για προστασία του τρίτου προτείνει ο

Κεφάλας (όπ σε υποσ 5) σ 229 επ και ιδίως σ 243-244 13

Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 410-415 αρ 19 14

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 63-64 ∆ακορώνια Υποmicroίσθωση πράγmicroατος 1994 σ 162 υποσ 109 15

Φίλιος Γεν Ενοχ sect 143 Ε 1 Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 203 Πουλιάδης Η ανάκληση επικίνδυνων προϊόντων

1988 σ 10 υποσ 14 16

Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 410-415 αρ 19 17

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 64 Πρβλ Απ Γεωργιάδη Γεν Ενοχ 1999 sect 3 αρ 41 18

Φίλιος Γεν Ενοχ sect 143 Ε 1 Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 203

4

δικαίωmicroα να ζητήσει αποζηmicroίωση απευθείας από τον Ζ σύmicroφωνα microε τους κανόνες ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης19

Όσον αφορά τη δογmicroατική αντιmicroετώπιση του θεσmicroού και την επίλυση πρακτικών προβληmicroάτων οι

σχετικά λιτές αναπτύξεις στην ελληνική επιστήmicroη δεν αφήνουν συνήθως πολλά περιθώρια για

σαφείς απαντήσεις ∆ιαφαίνεται βέβαια ότι η νοmicroική θεmicroελίωση της ΕΠΤ αναζητείται κυρίως στην

καλή πίστη (288 ΑΚ) δηλαδή σε ανεξάρτητη από τη βούληση των microερών (Ζ και Α) επιταγή της

αντικειmicroενικής έννοmicroης τάξης20

Επίσης όταν επιχειρείται microια απάντηση στο ερώτηmicroα αν και σε

ποιο βαθmicroό συmicroφωνίες των microερών της τριτενεργούσας ενοχής (Ζ και Α) microπορούν να επηρεάσουν

την έννοmicroη θέση του Τ21

τότε διαπιστώνεται όπως και στη Γερmicroανία22

η προσπάθεια να

θεmicroελιωθεί η απεξάρτηση της προστασίας του Τ από τέτοιες ρήτρες23

Το microείζον όmicroως πρόβληmicroα

της ΕΠΤ δηλαδή ο εγγύτερος προσδιορισmicroός του πεδίου εφαρmicroογής της και του κύκλου των

προστατευόmicroενων προσώπων παραmicroένει ουσιαστικά ανέγγιχτο24

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 307

19

Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 410-415 αρ 19 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 63 Φίλιος

Γεν Ενοχ sect 143 Ε 2 20

Μεταξύ άλλων Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 63 Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 40 Φίλιος Γεν Ενοχ

sect 143 Ε 1 Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 85 Στην ίδια κατεύθυνση Κεφάλας (όπ σε υποσ 5) σ 240 επ ο οποίος

επικαλείται κυρίως την τριτενέργεια των θεmicroελιωδών δικαιωmicroάτων και την ουσιαστική δικαιοσύνη και Λίποβατς ΝοΒ

1963 289 microε αναφορά στο κοινωνικό συmicroφέρον της αποτελεσmicroατικής προστασίας ορισmicroένων τρίτων από ζηmicroίες εκ της

microη επιmicroελούς εκτέλεσης σύmicroβασης 21

Όσον αφορά το περιεχόmicroενο αυτής της έννοmicroης σχέσης δεν είναι αδιαmicroφισβήτητο ποια είναι τα άmicroεσα αποτελέσmicroατα

που παράγει για τον Τ η ΕΠΤ αν δηλαδή έναντι του Τ υφίστανται ήδη παρεπόmicroενες υποχρεώσεις προστασίας οι

οποίες αν παραβιαστούν οδηγούν σε αποζηmicroίωση κατά τους γενικούς κανόνες (έτσι λχ Λίποβατς ΝοΒ 1963 289

Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 410-415 αρ 19 Κεφάλας (όπ σε υποσ 5) σ 242) ή αν στον

Τ οφείλεται microόνο αποζηmicroίωση ενώ οι παρεπόmicroενες υποχρεώσεις καθαυτές υπάρχουν microόνο στο πλαίσιο της ενοχής

microεταξύ Α και Ζ (έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 65 ιδίως υποσ 52) Βέβαια το επιδιωκόmicroενο πρακτικό

αποτέλεσmicroα (αποζηmicroίωση του Τ από τον Ζ) επιτυγχάνεται και στη microία και στην άλλη περίπτωση 22

Ιδίως για τη ρήτρα αποκλεισmicroού της ευθύνης του Ζ microόνο έναντι του Τ βλ πχ Jagmann σε Staudingers Kommentar

zum Buumlrgerlichen Gesetzbuch 2001 sect 328 αρ 112 Η ρήτρα θεωρείται άκυρη ως αντικείmicroενη στην καλή πίστη (sect 242

ΓερmicroΑΚ = 288 ΑΚ) και τα χρηστά ήθη (sect 138 Abs Ι ΓερmicroΑΚ = 178 ΑΚ) 23

Λίποβατς ΝοΒ 1963 289 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 48 σε συνδυασmicroό microε sect 5 αρ 42 Μάρκου ∆ΕΕ 2000

256 Αντίθετα άνευ όρων υπέρ της ισχύος και έναντι του Τ συmicroβατικής απαλλακτικής ρήτρας που συνοmicroολογείται

microεταξύ Α και Ζ ο Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 207 επ 24

Μόνο σποραδικά συναντά κανείς σχετικές αναφορές Ακόmicroη και έτσι όmicroως δεν λείπουν οι διαφωνίες Ενώ λχ για

microίσθωση οικογενειακής κατοικίας δεν υπάρχει αmicroφιβολία ότι προστατεύεται ο σύζυγος (Τ) του microισθωτή (Α) (Απ

Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 40 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 64 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι 1992

σ 404) αναφορικά microε το ερώτηmicroα αν στην ίδια περίπτωση προστατεύονται επισκέπτες του microισθωτή υποστηρίζεται

τόσο η καταφατική (Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 64 ο οποίος αντίθετα δεν θεωρεί προστατευόmicroενους

αυτόκλητους επισκέπτες προmicroηθευτές εmicroπορευmicroάτων κλπ) όσο και η αρνητική (Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ

41) απάντηση

5

2 Αποκατάσταση ζηmicroίας τρίτου (ΑZT)

Όπως και στην ΕΠΤ το αποτέλεσmicroα που επιδιώκεται microε την ΑΖΤ έγκειται στην αποκατάσταση

σύmicroφωνα microε τους κανόνες ενδοσυmicroβατικής ευθύνης της ζηmicroίας που υφίστανται πρόσωπα microη

microετέχοντα στον ενοχικό δεσmicroό για το σκοπό αυτό αναγνωρίζεται το δικαίωmicroα του Τ να απαιτήσει

απευθείας από τον Ζ αποκατάσταση της ζηmicroίας του25

Η διαφοροποίηση των δύο θεσmicroών (ΕΠΤ και

ΑΖΤ) φαίνεται να έγκειται καταρχάς στην αιτία που οδηγεί στη ζηmicroία του Τ Ενώ η ΕΠΤ αφορά

παραβιάσεις παρεπόmicroενων υποχρεώσεων πρόνοιας η ΑΖΤ microάλλον προορίζεται για τη θεmicroελίωση

της αποζηmicroίωσης όταν ο Ζ παραβαίνει την υποχρέωσή του για εκπλήρωση της κύριας παροχής26

Ως παράδειγmicroα εφαρmicroογής της ΑΖΤ αναφέρεται προπάντων η παραβίαση σύmicroβασης που συνάπτει

microε τον Ζ ο Α ως έmicromicroεσος αντιπρόσωπος του Τ27 ο Α αν και microόνος αντισυmicroβαλλόmicroενος του Ζ δεν

υφίσταται καmicroία ζηmicroία την οποία αντιθέτως επωmicroίζεται ο Τ ως αποκλειστικός φορέας των

συνδεόmicroενων microε την ξένη σύmicroβαση συmicroφερόντων Εδώ υπάγεται συνήθως και η περίπτωση

καταστροφής ή βλάβης από τον Ζ ενός αντικειmicroένου που ανήκει microεν κατά κυριότητα στον Α το

οποίο όmicroως ο Α λόγω microιας άλλης ενοχής ανάmicroεσα σε αυτόν και τον Τ (λχ δωρεά ή κληροδοσία)

οφείλει να microεταβιβάσει στον Τ έτσι ώστε ο ίδιος ο Α να microην υφίσταται ζηmicroία28

Επίσης γίνεται

δεκτή η ΑΖΤ όταν το πράγmicroα που ανήκει στον Α και υπαίτια καταστρέφει ο Ζ οφείλεται στον Τ

λόγω αmicroφοτεροβαρούς αυτή τη φορά σύmicroβασης ανάmicroεσα σε Α και Τ εφόσον όmicroως ο κίνδυνος

καταστροφής ή βλάβης του πράγmicroατος σε αντίθεση microε το συνήθως συmicroβαίνον (βλ ιδίως 380 ΑΚ)

πχ λόγω συνδροmicroής των προϋποθέσεων του άρθρου 524 ΑΚ έχει ήδη microεταφερθεί στον Τ ο

οποίος υφίσταται τελικά τη ζηmicroία29

Η ΑΖΤ εφαρmicroόζεται τέλος και όταν ο Ζ παραβαίνοντας

25

Έτσι microεταξύ άλλων Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 71-72 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Μαγγίβας (όπ σε

υποσ 5) σ 84 επ Αστ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ Ι sect 5 αρ 81 Αναγνωρίζεται πάντως παράλληλα και το δικαίωmicroα του Α

να απαιτήσει από τον Ζ την αποζηmicroίωση του Τ (Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 74 Ζέπος Γεν Ενοχ 1955 σ 290)

οπότε ο Ζ απαλλάσσεται αν καταβάλει στον Α ενώ ο Τ θα microπορεί να ζητήσει το ποσό της αποζηmicroίωσης από τον Α ως

laquoπεριελθόνraquo (338 ΑΚ)middot Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 45 Αντίθετα η κρατούσα γνώmicroη στη Γερmicroανία σύmicroφωνα

microε την οποία προσνέmicroεται όχι στον ίδιο τον Τ αλλά στον Α αξίωση κατά του Ζ προς αποκατάσταση της ζηmicroίας του Τ

την οποία βέβαια ο Α microπορεί ή ακόmicroη περισσότερο πρέπει να εκχωρήσει στον Τ βλ αντί πολλών Larenz Schuldrecht

AT 1987 sect 17 II (σ 225) και sect 27 IV b (σ 462) Με τη γερmicroανική άποψη συντάσσονται και οι Φίλιος Γεν Ενοχ sect

143 Α Καράκωστας Η ευθύνη του παραγωγού για ελαττωmicroατικά προϊόντα 1995 σ 42 26

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 57 επ Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 42 Πρβλ Πουλιάδη (όπ σε υποσ 15)

σ 10 Βλ όmicroως Μαγγίβα (όπ σε υποσ 5) σ 77 επ 27

Βλ ενδεικτικά Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 57 Φίλιο Γεν Ενοχ sect 106 ∆ Αστ Γεωργιάδη Γεν Ενοχ Ι sect 5 αρ

79 28

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 57-58 Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 61-62 29

Βλ λχ Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 59 Απ Γεωργιάδη Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43 Φίλιο Γεν Ενοχ sect 106 Γ

Αντίστοιχη είναι και η περίπτωση πώλησης που συνάπτεται για την εκπλήρωση σύmicroβασης χρηmicroατοδοτικής microίσθωσης

microεταξύ του αγοραστή (Α) και τρίτου (Τ) υπέρ της εφαρmicroογής της ΑΖΤ για την ευθύνη του πωλητή (Ζ) έναντι του Τ

Παπαρσενίου Η σύmicroβαση χρηmicroατοδοτικής microίσθωσης 1994 σ 141 επ

6

σύmicroβαση που τον συνδέει microε τον Α βλάπτει ή καταστρέφει πράγmicroα το οποίο βρίσκεται (πχ λόγω

χρησιδανείου ανάmicroεσα στον κύριο του πράγmicroατος Τ και στον Α) απλώς στην κατοχή του Α30

Η νοmicroική βάση της ΑΖΤ αναζητείται από τους συγγραφείς είτε σε microια γενικότερη αρχή συναγόmicroενη

από τις επιmicroέρους διατάξεις του ΑΚ όπως των άρθρων 716 sect 3 και 825 sect 2 ΑΚ31

είτε στην καλή

πίστη (288 ΑΚ)32

Η ουσιαστική αιτιολόγηση του θεσmicroού εντοπίζεται κυρίως στο ότι η

ενσωmicroατωmicroένη στην οφειλόmicroενη κύρια παροχή οικονοmicroική αξία η οποία συνήθως ανήκει στον

δανειστή της παροχής (Α) και τον δικαιώνει ως φορέα και της δευτερογενούς αποζηmicroιωτικής

αξίωσης έχει ήδη microεταφερθεί στον Τ33

Πρόκειται microε άλλα λόγια για microια microετάθεση ζηmicroίας34

όρος

που καλύπτει παραβιάσεις τόσο κύριων όσο και παρεπόmicroενων υποχρεώσεων του Ζ35

Ανεξάρτητα

πάντως από την προκρινόmicroενη διατύπωση και οι δύο έννοιες (microετατόπιση της οικονοmicroικής αξίας

της παροχής ndash microετάθεση ζηmicroίας) υπονοούν ότι το ζηmicroιογόνο γεγονός (παραβίαση υποχρέωσης του

Ζ) δεν microπορεί να πλήξει τον ίδιο τον αντισυmicroβαλλόmicroενο του Ζ (τον Α πχ ως έmicromicroεσο αντιπρόσωπο)

διότι η εν λόγω ζηmicroία εξαιτίας κάποιας microεταβολής microπορεί να επέλθει microόνο στη σφαίρα του Τ (πχ

του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου)36

Αφού λοιπόν σώρευση ζηmicroιών και συνεπώς αξιώσεων

αποζηmicroίωσης των Α και Τ λόγω παραβίασης της ίδιας υποχρέωσης του Ζ δεν είναι δυνατή δεν

βλάπτονται τα εύλογα συmicroφέροντα του οφειλέτη της υποχρέωσης που παραβιάστηκε (Ζ) τα οποία

προστατεύει ο κανόνας της σχετικότητας των ενοχών37

Αντιστοίχως αποφεύγεται το

προβληmicroατικό αποτέλεσmicroα να απαλλάσσεται ο οφειλέτης που παραβιάζει υποχρέωσή του από το

καθήκον αποκατάστασης της ζηmicroίας που προκάλεσε απλώς και microόνο επειδή η οικονοmicroική αξία της

παροχής έχει microεταφερθεί στον Τ ή microε άλλη διατύπωση επειδή τη ζηmicroία λόγω της microετατόπισής της

στον Τ δεν την υφίσταται ο ίδιος Α38

30

Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43 Φίλιος Γεν Ενοχ sect 106 Β Σπυριδάκης Το αδίκηmicroα κατά ΑΚ 914 1999 αρ

514 31

Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 70 Αστ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ Ι sect 5 αρ 81 32

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 85 Παπαρσενίου (όπ σε υποσ 29) σ 143 33

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43 Κορνηλάκης Παρατηρήσεις στην

ΕφΘεσ 10871981 Αρmicro 1982 18 34

Και στη Γερmicroανία ο δικαιολογητικός λόγος της laquoDrittschadensliquidationraquo εντοπίζεται συχνά στη

laquoSchadensverlagerungraquomiddot βλ πχ Heinrichs σε Palandt Buumlrgerliches Gesetzbuch 2004 Vorb v sect 249 αρ 112 35

Βλ υποσ 26 36

Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 68 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 58 Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43

Φίλιος Γεν Ενοχ sect 143 Α 37

Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 67-68 Βλ και Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 61 38

Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 83

7

3 Η καταρχήν σύνδεση της ΕΠΤ και της AZT υπό ένα ενιαίο θεσmicroό

Ιδίως η αναγνώριση στο πλαίσιο της ΑΖΤ ευθείας αξίωσης αποζηmicroίωσης του Τ κατά του Ζ φέρνει

το θεσmicroό πολύ κοντά στην ούτως ή άλλως συγγενική ΕΠΤ Επιπλέον η επίκληση της καλής πίστης

(288 ΑΚ) για τη δικαιολόγηση και των δύο θεσmicroών39

υποδηλώνει ότι microια θεmicroελιακή

διαφοροποίηση δεν είναι δυνατή Υπό το πρίσmicroα αυτό φαίνεται τελικά ότι ΕΠΤ και ΑΖΤ

αντιmicroετωπίζονται στην ουσία σαν δύο

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 308

πλευρές του ίδιου φαινοmicroένου της άmicroβλυνσης της αρχής της σχετικότητας των ενοχών ως προς

τους δανειστές δευτερογενών υποχρεώσεων αποζηmicroίωσης η ΑΖΤ συmicroπληρώνει την ΕΠΤ και

αντίστροφα40

Θα ήταν εποmicroένως δικαιολογηmicroένο σε όλες τις περιπτώσεις εφαρmicroογής της ΕΠΤ και

της ΑΖΤ να microιλάει κανείς γενικά για προστατευτική τριτενέργεια ενοχών ορολογία που θα

microπορούσε να συmicroβάλλει στην υπέρβαση ζητηmicroάτων ακριβούς οριοθέτησης σαν αυτά που

επανειληmicromicroένα τίθενται στη γερmicroανική έννοmicroη τάξη41

39

Βλ υποσ 20 και 32 40

Βλ ιδίως Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 56 επ ο οποίος εντάσσει και τους δύο θεσmicroούς υπό τη θεmicroατική ενότητα

των δευτερογενών υποχρεώσεων από ενοχή υπέρ τρίτων Καράκωστα (όπ σε υποσ 25) σ 41-42 Η παρατήρηση αυτή

ισχύει φυσικά microόνο στο βαθmicroό που η ΑΖΤ χρησιmicroοποιείται για την αποκατάσταση ζηmicroίας τρίτου λόγω παραβίασης

προϋφιστάmicroενης ενοχής ∆ιότι η ΑΖΤ microπορεί να αξιοποιηθεί και για τη θεmicroελίωση εξωσυmicroβατικής (ιδίως

αδικοπρακτικής) ευθύνης σε περιπτώσεις όπου θα ήταν δύσκολο για τον ζηmicroιωθέντα να καταδείξει τη συνδροmicroή των

προϋποθέσεων που επιβάλλουν οι σχετικές διατάξεις Όταν λχ ο microεταφορέας (Ζ) στον οποίο ο πωλητής (Α) παρέδωσε

το πωληθέν προς microεταφορά το κατέστρεψε υπαίτια microετά τη microετάθεση του κινδύνου στον αγοραστή (524 ΑΚ) είναι

αmicroφίβολο αφενός microεν κατά πόσο ο ιδιοκτήτης του πράγmicroατος (ο πωλητής Α) υφίσταται ζηmicroία από την καταστροφή

αφετέρου δε αν η απλώς περιουσιακή ζηmicroία του αγοραστή (Τ) microπορεί να αποδοθεί σε παράνοmicroη πράξη του Ζ κατά την

έννοια του 914 ΑΚ Με τη βοήθεια της ΑΖΤ ο Τ αποκτά το δικαίωmicroα να απαιτήσει την αποκατάσταση της ζηmicroίας του

από τον Ζ λόγω συνδροmicroής των προϋποθέσεων αδικοπρακτικής ευθύνης στο πρόσωπο του φορέα του βλαβέντος

δικαιώmicroατος δηλαδή του Α ∆εδοmicroένης πάντως της ndashιδίως εν συγκρίσει προς την sect 823 Ι ΓερmicroΑΚndash ευρείας

διατύπωσης του άρθρου 914 ΑΚ η ΑΖΤ αντιmicroετωπίζεται στο ελληνικό δίκαιο microάλλον ως microέσο για τη διεύρυνση της

ευθύνης λόγω παραβίασης προϋφιστάmicroενης ενοχής παρά για την (ευκολότερη) θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνηςmiddot

βλ ιδίως Λιτζερόπουλο ΕρmicroΑΚ 298 αρ 67 επ 41

Βλ λχ Traugott Das Verhaumlltnis von Drittschadensliquidation und vertraglichem Drittschutz 1997

8

ΙII Ανάγκη διερεύνησης της ΕΠΤ σε γερmicroανική θεωρία και νοmicroολογία

Παρότι τόσο η ΕΠΤ όσο και η ΑΖΤ αναπτύχθηκαν στη Γερmicroανία πριν microεταφερθούν στο ελληνικό

δίκαιο σκοπιmicroότητα να διερευνηθούν οι θέσεις της γερmicroανικής θεωρίας και νοmicroολογίας φαίνεται

να υφίσταται microόνο ως προς την ΕΠΤ το συmicroπέρασmicroα αυτό στηρίζεται κυρίως σε δύο βασικές

διαπιστώσεις

Η πρώτη αφορά το επίπεδο εξέλιξης της ΕΠΤ στο γερmicroανικό δίκαιο εν συγκρίσει αφενός microεν προς

τον microάλλον καχεκτικό βίο του ίδιου θεσmicroού στην ελληνική θεωρία αφετέρου δε προς τη λίγο-πολύ

αποκρυσταλλωmicroένη εικόνα για τη λειτουργία της ΑΖΤ στη Γερmicroανία Πράγmicroατι ήδη microια φευγαλέα

επισκόπηση της ΕΠΤ σε Γερmicroανία και Ελλάδα οδηγεί αβίαστα στο συmicroπέρασmicroα ότι η ελληνική

εκδοχή του θεσmicroού βρίσκεται στο επίπεδο που βρισκόταν η γερmicroανική αντίληψη για την ΕΠΤ στην

αρχή της εξέλιξής της πριν δηλαδή από microερικές δεκαετίες42

Ανεξάρτητα τώρα από το αν θεωρεί

κανείς το γεγονός αυτό ως δείγmicroα καθυστέρησης της ελληνικής επιστήmicroης και νοmicroολογίας ή

αντίθετα απόδειξη συνετής και συνεπούς εφαρmicroογής του ελληνικού δικαίου είναι microάλλον βέβαιο

ότι η περαιτέρω πορεία του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη δεν microπορεί να παραγνωρίζει τις

σηmicroαντικές εξελίξεις στη γενέθλια χώρα ακόmicroη κι αν microια εξέλιξη παρόmicroοια microε τη γερmicroανική κριθεί

τελικά αποφευκτέα43

Εξάλλου ενώ η ΕΠΤ στη Γερmicroανία βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη ή

τουλάχιστον συζητείται έντονα ως προς τη νοmicroική της βάση τις προϋποθέσεις και το πεδίο

εφαρmicroογής της τα καταλαmicroβανόmicroενα πρόσωπα και τις συνέπειες που επιφέρει microπορεί κανείς σε

γενικές γραmicromicroές να θεωρήσει ότι η διαmicroόρφωση της ΑΖΤ ndashτουλάχιστον για την κρατούσα

αντίληψηndash έχει βασικά περαιωθεί Έτσι ιδίως ως προς το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ έχουν όπως

εν πολλοίς και στην Ελλάδα ουσιαστικά περιχαρακωθεί οι οmicroάδες περιπτώσεων όπου ο Α

δικαιούται να απαιτήσει από τον Ζ αποκατάσταση της ζηmicroίας του Τ44

Η δεύτερη διαπίστωση αφορά την ιδιαίτερη πορεία που έχει ακολουθήσει η ΑΖΤ στην ελληνική

θεωρία Συγκρίνοντας κανείς τους δύο θεσmicroούς (ΕΠΤ και ΑΖΤ) όπως έχουν αναπτυχθεί στη

Γερmicroανία microε τα οmicroόλογά τους microορφώmicroατα στην Ελλάδα διαπιστώνει ότι microόνο η ΕΠΤ φαίνεται να

ακολουθεί τα χνάρια του laquoSchuldverhaumlltnis mit Schutzwirkung zugunsten Dritterraquo στη γερmicroανική

έννοmicroη τάξη Η ΑΖΤ του ελληνικού δικαίου παρουσιάζει αντιθέτως εντονότερη διαφοροποίηση

42

Βλ σχετικά παρακάτω υπό Β Ι 1 43

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα οι αντιστοίχως στην υποσ 5 αναφερόmicroενοι συγγραφείς επικαλούmicroενοι την πλήρη επάρκεια

άλλων θεσmicroών του ελληνικού δικαίου Κάποιες εντελώς αφετηριακές σκέψεις υπέρ της δογmicroατικής και πρακτικής

laquoβιωσιmicroότηταςraquo του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη βλ παρακάτω υπό ∆ 44

Πρβλ Schiemann σε Staudingers Kommentar zum Buumlrgerlichen Gesetzbuch 1998 Vorbem zu sectsect 249 ff αρ 76

Πρόκειται δε κυρίως για τα συναντώmicroενα και στην ελληνική θεωρία παραδείγmicroατα βλ παραπάνω στις υποσ 27-30

9

από το γερmicroανικό θεσmicroό προπάντων κατά το ότι microε τη συνδροmicroή των προϋποθέσεών της

αναγνωρίζεται στον Τ απευθείας δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ45

Οι δύο αυτές διαπιστώσεις υποδεικνύουν ότι ενώ η διερεύνηση της γερmicroανικής θεωρίας και

νοmicroολογίας σχετικά microε την ΑΖΤ λίγα microόνο οφέλη θα microπορούσε να αποφέρει για την περαιτέρω

διαmicroόρφωση της ΑΖΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη η microελέτη της νεώτερης προπάντων εξέλιξης του

γερmicroανικού δικαίου ως προς την ΕΠΤ πρέπει να θεωρηθεί ως βασική αφετηρία εξέτασης των

προοπτικών που ενυπάρχουν στον ελληνικό θεσmicroό Είναι εποmicroένως εύλογο παρά την microόλις

διατυπωθείσα σύνδεση της ΑΖΤ και της ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο θεσmicroό διεύρυνσης της

ενδοσυmicroβατικής ευθύνης να περιοριστεί η ακόλουθη παρουσίαση της γερmicroανικής άποψης για

προστατευτικές τριτενέργειες στην ΕΠΤ υπό στενότερη έννοια

Β Η αντιmicroετώπιση του θεσmicroού της ΕΠΤ στη Γερmicroανία

Όπως επιβεβαιώνει άmicroεσα ακόmicroη και microια γρήγορη microατιά στα γερmicroανικά εγχειρίδια ενοχικού

δικαίου ή τους σχολιασmicroούς του ΓερmicroΑΚ46

η ΕΠΤ κατέχει παραδοσιακά δεσπόζουσα θέση στη

γερmicroανική θεωρία και νοmicroολογία αποτελώντας αναπόσπαστο και πλέον ουσιαστικά

αδιαmicroφισβήτητο θεσmicroό του γερmicroανικού δικαίου Ωστόσο παρά τη microακρόχρονη νοmicroολογιακή

εφαρmicroογή του και τις πολυάριθmicroες σχετικές microελέτες δεν πρόκειται σε καmicroία περίπτωση για ένα

αποκρυσταλλωmicroένο νοmicroικό microόρφωmicroα Μολονότι τουλάχιστον ως τα τέλη της δεκαετίας του rsquo70

microπορούσε κανείς εύλογα να πιστεύει ότι βασικά είχαν ήδη χαραχτεί οι γενικές κατευθύνσεις

εφαρmicroογής της ΕΠΤ και ότι ήταν ουσιαστικά απαντηmicroέ-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 309

να τα σηmicroαντικότερα ερωτήmicroατα που συνδέονται microε αυτήν η περαιτέρω εξέλιξη του θεσmicroού όπως

συντελέστηκε στη νοmicroολογία του Γερmicroανικού Ακυρωτικού (BGH) διέψευσε την εικόνα αυτή Η εν

λόγω εξέλιξη συνίσταται στη διάπλαση στο πλαίσιο ενός ενιαίου θεσmicroού δύο εν πολλοίς

διαφορετικών ndashκυρίως ως προς την επιτελούmicroενη λειτουργία αλλά και ακολούθως ως προς όλες τις

παραmicroέτρους εφαρmicroογής τουςndash δικαιικών microορφωmicroάτων Το νεώτερο ωστόσο από τα δύο δεν

45

Ενδεικτικό αυτής της διαφοροποίησης είναι και το γεγονός ότι ο συγγραφέας microιας από τις ελάχιστες microελέτες στις

οποίες η ΑΖΤ αναλύεται και αξιοποιείται για την επίλυση συγκεκριmicroένου πρακτικού προβλήmicroατος (Μαγγίβας (όπ σε

υποσ 5) σ 58 επ βλ επίσης τον ίδιο στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 513-573 αρ 13) αφίσταται πλήρως

από την κρατούσα στη Γερmicroανία γνώmicroη καθώς δέχεται την απευθείας ενδοσυmicroβατικής φύσης αξίωση αποζηmicroίωσης

του καταναλωτή κατά του κατασκευαστή τυποποιηmicroένων προϊόντων 46

Βλ ενδεικτικά απλώς Larenz Schuldrecht AT 1987 sect 17 ΙΙ και ΙΙΙ

10

παραγκώνισε το παλαιότερο το οποίο αντιθέτως έβαινε παραλλήλως εξελισσόmicroενο ώστε σήmicroερα

συνυπάρχουν και αποτελούν αmicroφότερα ισότιmicroα καταρχήν σκέλη της ΕΠΤ

Ήδη στο σηmicroείο αυτό πρέπει πάντως να αποσαφηνιστεί ότι παρά τη θεmicroελιώδη σηmicroασία της η

παρατηρούmicroενη εξέλιξη της ΕΠΤ συντελέστηκε κατά κύριο λόγο αθόρυβα ήτοι υπό το κάλυmicromicroα

της προϋπάρχουσας οικείας ορολογίας και την επίφαση microιας αδιάκοπης δογmicroατικής συνέχειας Ως

επί το πλείστον πραγmicroατοποιήθηκε επί τη βάσει microιας όχι πάντα άmicroεσα διαγνώσιmicroης microεθερmicroηνείας

προϋπαρχόντων επιχειρηmicroατολογικών τόπων η οποία επέτρεψε microεν την επέκταση του θεσmicroού σε

πεδία που η παραδοσιακή αντίληψη ρητά ή πάντως σαφώς απέκλειε ταυτόχρονα όmicroως απέτρεψε

την κατά το δυνατόν εναργή διάκριση των δύο microορφωmicroάτων του παραδοσιακού και του νεώτερου

και τη συναρτώmicroενη διαφοροποίηση και εκλέπτυνση των εκάστοτε προϋποθέσεων και συνεπειών

εφαρmicroογής της ΕΠΤ Έτσι ανεξάρτητα από το αν και σε ποιο βαθmicroό σε κάθε κρινόmicroενη περίπτωση

ακολουθείται τελικά κυρίως η microια ή η άλλη κατεύθυνση της ΕΠΤ τόσο η νοmicroολογία (ανεξαιρέτως)

όσο και η θεωρία (στη συντριπτική της πλειονότητα47

) επιmicroένουν ότι εφαρmicroόζουν αδιαφοροποίητα

έναν ενιαίο θεσmicroό Αποφασιστικής σηmicroασίας για την επίφαση microιας τέτοιας ενότητας υπήρξε η

πρώιmicroη επιλογή της νοmicroολογίας να εξηγεί δογmicroατικά την ΕΠΤ βασικά ως αποτέλεσmicroα της

(προπάντων συmicroπληρωτικής) ερmicroηνείας της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ Το δικαιοπρακτικό microοντέλο

θεmicroελίωσης της ΕΠΤ το οποίο ndashορθώςndash αποκρούει γενικά η γερmicroανική θεωρία48

προσέδωσε στη

νοmicroολογία microια πολύ microεγάλη ευελιξία στο χειρισmicroό της ΕΠΤ ως προς την αιτιολόγηση των

επιδιωκόmicroενων λύσεων την οmicroαλή ένταξη νέων τόπων στο προϋπάρχον σύστηmicroα

επιχειρηmicroατολογίας και την επίλυση ετερόκλιτων προβληmicroάτων ευθύνης microε την επίκληση απλώς

της (κυρίως υποθετικής) βούλησης των συmicroβαλλοmicroένων (Α και Ζ)

Ι Η παραδοσιακή έποψη

1 Το βασικό σχήmicroα σκέψης

Η δικαστική απόφαση microε την οποία ξεκινάει ουσιαστικά η ιστορία της ΕΠΤ ως αυτοτελούς θεσmicroού

του γερmicroανικού δικαίου49

ορίζει τα βασικά χαρακτηριστικά του microορφώmicroατος τα οποία και

συνθέτουν ουσιαστικά τον πυρήνα του παραδοσιακού νοmicroικού σχήmicroατος σκέψης Μια σύmicroβαση

αναπτύσσει προστατευτική ενέργεια υπέρ τρίτων όταν ο οφειλέτης (Ζ) βαρύνεται microε καθήκοντα

47

Από τις λίγες εξαιρέσεις που τείνουν στην αντιmicroετώπιση της ΕΠΤ ως διπολικού θεσmicroού βλ κυρίως Gernhuber Das

Schuldverhaumlltnis 1989 sect 21 (ιδίως sect 21 I 2) 48

Βλ λχ την εύστοχη κριτική του Gernhuber Das Schuldverhaumlltnis sect 21 Για τη νεώτερη νοmicroολογία βλ microεταξύ

άλλων Canaris Die Reichweite der Expertenhaftung gegenuumlber Dritten ZHR 163 (1999) 206 επ 49

BGH NJW 1959 1676 (και σε ελληνική microετάφραση ΝοΒ 1963 287)

11

επιmicroέλειας και προστασίας όχι microόνο έναντι του αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α) αλλά και έναντι

ορισmicroένων περαιτέρω προσώπων (Τ) τα οποία σε περίπτωση παραβίασης έχουν απευθείας αξίωση

αποζηmicroίωσης κατά του οφειλέτη (Ζ) σύmicroφωνα microε τους γενικούς κανόνες ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Για να γίνει δε δεκτή ΕΠΤ πρέπει να συντρέχουν τρεις προϋποθέσεις Πρώτον εγγύτητα στην

παροχή (Leistungsnaumlhe) o Τ πρέπει να έρχεται κατά τρόπο προδιαγεγραmicromicroένο

(Bestimmungsgemaumlszlig) σε επαφή microε την (κύρια) παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενό της ∆εύτερον

έννοmicroη σχέση πρόνοιας (Fuumlrsorgeverhaumlltnis) ανάmicroεσα σε Α και Τ microε την έννοια ότι η κατάσταση

του Τ πρέπει να εγγίζει τον Α επειδή είναι ο ίδιος υπόχρεος αυξηmicroένης προστασίας και πρόνοιας

έναντι του Τ και συνυπεύθυνος για την καλή κατάστασή του εδώ εντάσσονται κατεξοχήν οι

οικογενειακές σχέσεις ή οι σχέσεις εξαρτηmicroένης εργασίας (microε τον Α ως εργοδότη και τον Τ ως

εργαζόmicroενο) Τρίτον διαγνωσιmicroότητα (Erkennbarkeit) κατά το ότι ο Ζ πρέπει να είναι σε θέση να

αντιληφθεί ότι ο αντισυmicroβαλλόmicroενός του τον εmicroπιστεύεται για την ασφάλεια των εmicroπλεκόmicroενων

τρίτων προσώπων όπως και για τη δικιά του Σε κάθε περίπτωση πρέπει πάντως να διασφαλίζεται

ότι ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων θα είναι περιορισmicroένος ώστε να αποφευχθεί microια

υπερβολική επέκταση της ευθύνης του Ζ Όσον αφορά τώρα τη νοmicroική βάση της ΕΠΤ προκρίνεται

η θεmicroελίωση της προστασίας του Τ στην (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης που έχει

συναφθεί ανάmicroεσα σε Α και Ζ

Αυτό το πλέγmicroα τοποθετήσεων επαναλαmicroβάνουν στη συνέχεια πολλές ακόmicroη αποφάσεις Όπως

πάντως προκύπτει από microία συνολικότερη εξέταση δεν ανταποκρίνεται στην αντίληψη της

νοmicroολογίας η πρόσδοση στις προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις της ίδιας σηmicroασίας για τη θεmicroελίωση

της προστατευτικής τριτενέργειας αντίθετα το κυρίως βάρος το φέρει στα πλαίσια του

παραδοσιακού σχήmicroατος σκέψης η δεύτερη προϋπόθεση η σχέση δηλαδή πρόνοιας ανάmicroεσα σε Α και

Τ50

Όταν συντρέχει αυτή και microε τον όρο φυσικά ότι πληρούται η ndashγενικά όχι ιδιαίτερα αυστηρήndash

απαίτηση διαγνωσιmicroότητας τότε κατά κανόνα καταφάσκεται η ΕΠΤ ακόmicroη και αν στην

πραγmicroατικότητα δεν υπάρχει επαφή του Τ microε την παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενο της51 όταν

αντιθέτως ελλείπει η απαιτούmicroενη σχέση πρόνοιας τότε απορρίπτεται άνευ άλλου η τριτενέργεια52

50

Βλ πχ BGH NJW 1977 2208 (2209) BGH NJW 1973 321 (322) BGHZ 51 91 (96) και σε ελληνική απόδοση

ΝοΒ 1969 1153 51

Βλ πχ BGHZ 26 365 Η απόφαση αυτή δέχεται την ευθύνη του κυρίου του έργου (Ζ) έναντι των προσώπων (Τ) που

χρησιmicroοποιεί ο εργολάβος (Α) για την εκτέλεση του έργου τα οποία υφίστανται σωmicroατικές βλάβες από πταίσmicroα του Ζ

Οι προστατευόmicroενοι τρίτοι δεν έρχονται εν προκειmicroένω σε επαφή microε την κύρια παροχή του Ζ προς τον Α αφού αυτή

συνίσταται στην καταβολή της συmicroφωνηmicroένης αmicroοιβής (πρβλ 681 ΑΚ) την ΕΠΤ θεmicroελιώνει εν τέλει microόνο η σχέση

που συνδέει Τ και Α 52

Βλ λχ BGHZ 51 91 και στα ελληνικά ΝοΒ 1969 1153 (ευθύνη παραγωγού προϊόντων)

12

Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις για την προστασία του (Τ) και ιδίως η βαρύτητα που δίνεται στη

σχέση πρόνοιας συmicroβαδίζουν καταρχήν microε τη δογmicroατική εξήγηση της ΕΠΤ Στο δικαιοπρακτικό

microοντέλο θεmicroελίωσης η σχέση πρόνοιας microεταξύ Α και Τ δεν αποτελεί παρά αντικειmicroενικό στοιχείο

για τον καθορισmicroό των συmicroφερόντων του Α τα οποία απαιτούν την προστασία του Τ και πρέπει

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη (sect 157 ΓερmicroΑΚ = 200 ΑΚ) να ληφθούν υπόψη από τον ερmicroηνευτή της

microεταξύ Α και Ζ σύmicroβασης Επειδή microε άλλα λόγια η σχέση που συνδέει Α και Τ επιβάλλει στον Α

αυξηmicroένες υποχρεώσεις πρόνοιας είναι κατά την άποψη αυτή εύλογο να ερmicroηνεύσει κανείς τη

σύmicroβαση του τελευταίου microε τον Ζ (συmicroπληρωτικά) κατά την έννοια της ΕΠΤ και να δεχτεί την

εφαρmicroογή έναντι του Τ κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης Σηmicroαντικό είναι πάντως να τονιστεί ότι

στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου αρκεί πλήρως για microια τέτοια ερmicroη-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 310

νεία η συνδροmicroή των προϋποθέσεων που προαναφέρθηκαν χωρίς να απαιτούνται επιπρόσθετες

ενδείξεις για microια (πραγmicroατική ή υποθετική) συνοmicroολόγηση της τριτενέργειας

2 Η διεύρυνση των αρχικών ορίων

Η συνεπής εφαρmicroογή των βασικών αρχών του παραδοσιακού microοντέλου επιβάλλει τη διεύρυνση

αυτού πυρήνα ώστε να καταλαmicroβάνονται και περιπτώσεις στις οποίες αυστηρά ιδωmicroένες δεν

πληρούνται microεν οι προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις ωστόσο η άρνηση της προστασίας του Τ θα

ήταν λόγω της κατάστασης συmicroφερόντων κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη Τη δυνατότητα ευέλικτης

εφαρmicroογής του θεσmicroού ενισχύει δε η επιλογή της νοmicroολογίας υπέρ της δικαιοπρακτικής εξήγησης

της ΕΠΤ Η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ οφείλει σύmicroφωνα microε τα

γενικώς αποδεκτά να γίνεται επί τη βάσει ουσιαστικών σταθmicroίσεων αν αυτές επιβάλλουν την

τριτενέργεια τότε η ΕΠΤ δεν πρέπει να απορρίπτεται λόγω της microη συνδροmicroής τυπικών

προϋποθέσεων

Η διεύρυνση αυτή αφορά καταρχάς τα προστατευόmicroενα από την ΕΠΤ αγαθά καθώς γρήγορα έγινε

δεκτό ότι πέρα από περιπτώσεις θανάτωσης βλάβης της υγείας ή προσβολής της σωmicroατικής

ακεραιότητας και η ιδιοκτησία53

ή ακόmicroη και απλά περιουσιακά συmicroφέροντα του Τ54

microπορούν να

53

BGHZ 49 350 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ εκmicroισθωτή (Ζ) και microισθωτή (Α) ως προς τη βλάβη

εισκοmicroισθέντων πραγmicroάτων του υποmicroισθωτή (Τ) σύmicroφωνα βέβαια microε κατοπινή νοmicroολογία στην περίπτωση αυτή δεν

γίνεται δεκτή ΕΠΤ επειδή ο Τ λόγω της αξίωσής του κατά του Α δεν χρήζει προστασίας βλ παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

13

εmicroπίπτουν στο προστατευτικό πεδίο της ΕΠΤ55

Έτσι βέβαια εξασθενεί το ενδιαφέρον του Α για

την προστασία του Τ το οποίο παρουσιάζεται ιδιαίτερα αυξηmicroένο στις περιπτώσεις βλάβης

αυστηρά προσωπικών αγαθών Ωστόσο δεν συντελείται κάποια πραγmicroατική ρήξη microε την

προγενέστερη αντίληψη αφού το κεντρικό επιχείρηmicroα υπέρ της ΕΠΤ η σχέση δηλαδή πρόνοιας

ανάmicroεσα σε Α και Τ συνεχίζει να υπάρχει και να θεmicroελιώνει την τριτενέργεια και στις περιπτώσεις

διακινδύνευσης περιουσιακών απλώς αγαθών (ιδιοκτησία ndash περιουσία)56

Αντίστοιχα ισχύουν και ως προς την παρατηρούmicroενη διεύρυνση της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει

να βρίσκεται σε σχέση εγγύτητάς προς την παροχή του Ζ Παρά την διατήρηση της ορολογίας

εmicroπλουτίζεται ο ορισmicroός που δίνεται σχετικά ώστε να καλύπτει και περιπτώσεις στις οποίες δεν

υπάρχει επαφή του Τ microε την κύρια παροχή του Ζ57

Προκειmicroένου να καταλαmicroβάνονται και

παραβιάσεις υποχρεώσεων πρόνοιας από microέρους του Ζ άσχετων προς την κύρια παροχή αρκεί

πλέον να εκτίθεται ο Τ ndashτουλάχιστον εν microέρειndash microε όmicroοιο τρόπο σε κινδύνους όπως ο ίδιος ο Α58

Άλλωστε όσο το κοmicroβικό σηmicroείο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ παραmicroένει η σχέση πρόνοιας και η επrsquo

αυτής βασιζόmicroενη (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης δεν είναι συνεπές να κρίνεται το

ζήτηmicroα της τριτενέργειας αποφασιστικά από το αν και microε ποιο ακριβώς τρόπο η διακινδύνευση του

Τ συναρτάται microε την κύρια παροχή του Ζ αφού οι ουσιαστικές σταθmicroίσεις συχνά δεν σχετίζονται

καθόλου microε το ερώτηmicroα αυτό

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο θα ήταν υπερβολικά φορmicroαλιστική επί τη βάσει του

δικαιοπρακτικού microοντέλου η εmicromicroονή στην προϋπόθεση microιας έννοmicroης σχέσης πρόνοιας microε το

παραδοσιακό στενό περιεχόmicroενο του όρου εφόσον το έντονο ενδιαφέρον του Α για την προστασία

του Τ microπορεί microε microεθοδολογικά ορθό τρόπο να θεmicroελιωθεί επαρκώς σε κάποια άλλη αντικειmicroενικά

διαγνώσιmicroη για τον Ζ περίσταση η οποία επιβάλλει την ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας

προκειmicroένου να εξυπηρετηθούν τα συνδεόmicroενα microε την προστασία του Τ συmicroφέροντα του Α59

Άλλωστε και η έννοmicroη σχέση πρόνοιας δεν αποτελεί παρά ένδειξη για την αντικειmicroενικά εδραιωmicroένη

54

BGH JZ 1966 141 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ διαθέτη (Α) και δικηγόρου (Ζ) υπέρ της

τιmicroώmicroενης στην υπό σύνταξη διαθήκη κόρης του Α η οποία από πταίσmicroα του Ζ δεν κατέστη κληρονόmicroος του Α

σύmicroφωνα microε την επιθυmicroία του πατέρα της) 55

Πάντως microόνο η επέκταση της ΕΠΤ σε απλώς περιουσιακά αγαθά τρίτων φάνηκε να προβληmicroατίζει ενώ αντίθετα η

προστασία και της ιδιοκτησίας θεωρήθηκε εντελώς φυσικήmiddot βλ ιδίως W Lorenz JZ 1966 143 και 144 στις

παρατηρήσεις του επί της απόφασης του Γερmicro Ακυρ από 671965 56

Βλ ιδίως την επιχειρηmicroατολογία της BGH JZ 1966 141 (142) 57

Επειδή λχ ο Ζ οφείλει στον Α απλώς ένα χρηmicroατικό ποσό βλ το παράδειγmicroα στην υποσ 51 58

BGHZ 129 136 (168) BGH NJW 1975 867 (868) Αξίζει πάντως να σηmicroειωθεί ότι η γερmicroανική νοmicroολογία δεν

εmicroποδίζεται να καταφύγει στον στενότερο ορισmicroό προκειmicroένου να απορρίψει την ΕΠΤ όταν το κρίνει απαραίτητοmiddot βλ

BGH NJW 1996 2927 (2928-2929) 59

Έτσι πράγmicroατι BGH WM 2001 1428 (1429) BGH NJW 1996 2927 (2928) BGH NJW 1968 1323 (1324)

14

συσχέτιση των συmicroφερόντων του Α microε την προστασία του Τ η οποία αποκτά σηmicroασία microόνο έmicromicroεσα

στο πλαίσιο δηλαδή της ερmicroηνείας της σύmicroβασης των Α και Ζ

Αντιθέτως σε έντονη δογmicroατική ρήξη microε το παραδοσιακό σχήmicroα θεmicroελίωσης της ΕΠΤ σε

σύmicroπνοια όmicroως microε την ουσιαστική αιτιολόγηση του θεσmicroού διάκειται η επέκταση των αρχών που

ισχύουν για την προστατευτική τριτενέργεια συmicroβάσεων σε microη συmicroβατικές ενοχές όπως προπάντων

στις ενοχές που δηmicroιουργούνται κατά τις διαπραγmicroατεύσεις για τη σύναψη σύmicroβασης (πρβλ άρθρα

197-198 ΑΚ)60

Η δογmicroατική ρήξη έγκειται βέβαια στο ότι σε microη συmicroβατικές ενοχές δεν είναι

δυνατή η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία καθότι δεν υπάρχουν καθόλου (όπως στο στάδιο των

διαπραγmicroατεύσεων) ή δεν υπάρχουν έγκυρες (όπως σε περίπτωση άκυρης σύmicroβασης)

δικαιοπρακτικές δηλώσεις βούλησης των microερών της ενοχής οι οποίες θα microπορούσαν να

αποτελέσουν την αναγκαία ερmicroηνευτική αφετηρία Τη δυσκολία αυτή δεν παραγνωρίζει άλλωστε

ούτε η γερmicroανική νοmicroολογία η οποία επικαλείται και εναλλακτικές βάσεις θεmicroελίωσης (έθιmicroο

δικαστική δικαιοπλασία)61

Σε επίπεδο ωστόσο ουσιαστικών σταθmicroίσεων η συmicroπερίληψη microη

δικαιοπρακτικών ενοχών στο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ εmicroφανίζεται απόλυτα συνεπής στο βαθmicroό

που η κατάσταση συmicroφερόντων συχνά δεν διαφέρει πριν και microετά τη σύναψη έγκυρης ή άκυρης

σύmicroβασης Υπό το πρίσmicroα αυτό δεν είναι αδικαιολόγητος ο επιχειρούmicroενος παραλληλισmicroός microε την

έννοmicroη κατάσταση που θα

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 311

υφίστατο αν τη ζηmicroιογόνο στιγmicroή είχε ήδη συναφθεί (έγκυρη) σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ62

Στην

ουσία λοιπόν η γερmicroανική νοmicroολογία δεν παραmicroέρισε microε την επίmicroαχη διεύρυνση το παραδοσιακό

microοντέλο σκέψης παρά στάθηκε βασικά συνεπής προς αυτό Αλλά και όσον αφορά το δογmicroατικό

ζήτηmicroα της νοmicroικής βάσης της ΕΠΤ δεν συντελέστηκε κάποια δραστική αλλαγή η νοmicroολογία

αφίσταται του δικαιοπρακτικού microοντέλου microόνο κατrsquo εξαίρεση Έτσι microολονότι εmicromicroέσως πλην σαφώς

δηλώνεται ότι η προστατευτική τριτενέργεια microπορεί να εδράζεται και σε ανεξάρτητη από σχετική

60

Τέτοια περίπτωση αντιmicroετώπισε η BGHZ 66 51 Το δικαστήριο επιδίκασε αποζηmicroίωση σε 14χρονη (Τ) η οποία

συνόδευε τη microητέρα της (Α) σε κατάστηmicroα αυτοεξυπηρέτησης διότι γλίστρησε πριν τη σύναψη οποιασδήποτε

σύmicroβασης ανάmicroεσα στη microητέρα της και τον καταστηmicroατάρχη (Ζ) πατώντας ένα παρατηmicroένο στο δάπεδο του

καταστήmicroατος φύλλο λαχανικού Η αιτιολογία ότι η ενοχική σχέση που δηmicroιουργήθηκε λόγω των διαπραγmicroατεύσεων

ανάmicroεσα σε Α και Ζ ανέπτυσσε προστατευτική ενέργεια υπέρ της 14χρονης ήταν σύmicroφωνα microε το δικαστήριο

αναγκαία καθότι η τελευταία δεν επρόκειτο να συνάψει κάποια σύmicroβαση microε τον Ζ Πάντως και πριν από την απόφαση

αυτή η οποία λόγω της διεξοδικής αντιπαράθεσης microε το πρόβληmicroα πρέπει να θεωρηθεί ως ορόσηmicroο για την εξέλιξη της

ΕΠΤ η γερmicroανική νοmicroολογία είχε αναγνωρίσει την προστατευτική τριτενέργεια microη δικαιοπρακτικών ενοχώνmiddot βλ BGH

JZ 1968 304 (άκυρη σύmicroβαση) 61

BGHZ 66 51 (56-57) 62

BGHZ 66 51 (58-59)

15

βούληση των microερών (Α και Ζ) επιταγή της αντικειmicroενικής έννοmicroης τάξης63

κεντρικός

δικαιολογητικός τόπος παραmicroένει γενικά η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της εκάστοτε σύmicroβασης η

οποία ούτως ή άλλως βασίζεται microόνο σε αντικειmicroενικά δεδοmicroένα και δεν αφορά συγκεκριmicroένες

δηλώσεις βούλησης

ΙΙ Η νεώτερη εξέλιξη Μετακίνηση οπτικής γωνίας και microεταβολή λειτουργίας

Η γερmicroανική νοmicroολογία δεν εγκατέλειψε ποτέ το παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ Η

παρατήρηση αυτή δεν αφορά microόνο τον τρόπο αυτοκατανόησης ή αυτοπαρουσίασης της

νοmicroολογίας αλλά προπάντων την ουσιαστική επιβίωση του παραδοσιακού microοντέλου στη σύγχρονη

αντίληψη για το θεσmicroό Τα δικαστήρια όχι microόνο δέχονται την ΕΠΤ όταν συντρέχουν οι σχετικές

προϋποθέσεις πολύ περισσότερο συνεχίζουν να επιφυλάσσουν στον εαυτό τους τη δυνατότητα να

απορρίπτουν την τριτενέργεια σε συγκεκριmicroένη περίπτωση αρνούmicroενα τη συνδροmicroή κάποιου από

τους όρους που τάσσει το παραδοσιακό σχήmicroα σκέψης64

Παράλληλα ωστόσο διαπιστώνεται microια

εξέλιξη η οποία βασίζεται microεν εν πολλοίς στην προϋπάρχουσα ορολογία και επιχειρηmicroατολογία

στην ουσία όmicroως αναδιαmicroορφώνει ριζικά τον θεσmicroό της ΕΠΤ

1 Χαλάρωση του απαιτούmicroενου ενδιαφέροντος για την προστασία του τρίτου (Τ)

Ουσιαστική αλλαγή στη λειτουργία της ΕΠΤ συντελείται καταρχάς microε την τάση για ευρεία

αντικειmicroενικοποίηση του συνδεόmicroενου microε την προστασία του Τ συmicroφέροντος του Α και αποmicroάκρυνσή

του από την πρόδηλη πραγmicroατική βούληση του Α Ενώ δηλαδή υπό το παραδοσιακό πρίσmicroα

microπορούσε κανείς στις περισσότερες περιπτώσεις να θεωρήσει ότι ο Α λόγω της σχέσης του microε τον

Τ (πχ σχέση οικογενειακή ή εργοδότη προς εργαζόmicroενο) πράγmicroατι ενδιαφέρεται για τα

συmicroφέροντα του Τ ή τουλάχιστον ότι η προστασία του Τ δεν έρχεται σε αντίθεση microε τα αληθινά

συmicroφέροντα του Α στη νεώτερη αντίληψη γίνεται δεκτή ΕΠΤ ακόmicroη κι αν η πραγmicroατική βούληση

των microερών της σύmicroβασης (Α και Ζ) προφανώς αντίκειται σε microια τέτοια ερmicroηνεία Η αλλαγή αυτή

γίνεται φανερή στο παράδειγmicroα όπου ο Ζ είναι microοναδικός εταίρος και διαχειριστής microιας ΕΠΕ (Α)

της οποίας η δραστηριότητα εντοπίζεται αποκλειστικά ή τουλάχιστον κυρίως στο να είναι microε τη

σειρά της οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής microιας άλλης εταιρίας (Τ) στην οποία συmicromicroετέχουν

και περαιτέρω πρόσωπα Η νοmicroολογία δέχεται ότι η παραβίαση του καθήκοντος του Ζ για χρηστή

63

Αυτό προκύπτει πέραν των άλλων και από τις αποφάσεις εκείνες που επικαλούνται ndashσυχνά επικουρικάndash τη

δικαιοσύνη βλ πχ BGHZ 70 327 (329-330) ή την καλή πίστη (sect 242 ΓερmicroΑΚ = 288 ΑΚ) βλ λχ BGH NJW 1977

2073 (2074) BGH NJW 1975 867 (869) 64

Από τη νεώτερη νοmicroολογία βλ BGH NJW 2002 3625 (3626)

16

διοίκηση της Α θεmicroελιώνει δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης της Τ σύmicroφωνα microε τις αρχές της ΕΠΤ65

θεωρώντας πως το συmicroφέρον της Α κατευθύνεται σύmicroφωνα microε την καλή πίστη προς τη σωστή

διαχείριση και ευνοϊκή οικονοmicroική εξέλιξη της Τ66

Ο προσδιορισmicroός όmicroως των συmicroφερόντων της

Α κατrsquo αντικειmicroενικά κριτήρια (καλή πίστη) και η σύνδεσή τους microε τα συmicroφέροντα της Τ εποmicroένως

και η επί τη βάσει των διαπιστώσεων αυτών ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας βρίσκονται

σε άmicroεση αντίθεση προς την προφανή πραγmicroατική βούληση της Α όπως αυτή διαmicroορφώνεται στο

πρόσωπο του microοναδικού της εταίρου και διαχειριστή (Ζ) Μάλιστα η αντίθεση αυτή δεν εντοπίζεται

σε κάποια ιδιαίτερη εν συγκρίσει προς το συνήθως συmicroβαίνον ψυχολογική τοποθέτηση του Ζ

αλλά προκύπτει ήδη από την αντικειmicroενική θεώρηση των πραγmicroάτων Στον αντίποδα microια τέτοια

περίπτωση είναι ουσιαστικά αδύνατη στο παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ

Αντίστοιχα ισχύουν και στις περιπτώσεις όπου ο πραγmicroατογνώmicroονας Ζ σε εκπλήρωση σχετικής

σύmicroβασης microε τον Α συντάσσει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη λχ σχετικά microε την αξία ενός ακινήτου

του Α την οποία ο Α σκοπεύει να υποβάλει στον Τ προκειmicroένου ο τελευταίος πεπεισmicroένος για την

ακρίβεια της πραγmicroατογνωmicroοσύνης να προβεί στη σύναψη της επιδιωκόmicroενης από τον Α

σύmicroβασης (πχ αγορά του εν λόγω ακινήτου ή δανειοδότηση του Α microε υποθήκη το ακίνητο) Η

νοmicroολογία η οποία δέχεται την προστατευτική τριτενέργεια και συνεπώς την αξίωση αποζηmicroίωσης

του Τ έναντι του Ζ για λάθη της πραγmicroατογνωmicroοσύνης67

καταφάσκει το ενδιαφέρον του Α για την

προστασία του Τ microε την αιτιολογία ότι όποιος βασιζόmicroενος στις ειδικές γνώσεις κάποιου

προσώπου παραγγέλλει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη για να τη χρησιmicroοποιήσει ενώπιον τρίτων

ενδιαφέρεται κατά κανόνα να διαθέτει η microελέτη την αντίστοιχη αποδεικτική δύναmicroη αυτή ωστόσο

διασφαλίζεται microόνο εφόσον ο πραγmicroατογνώmicroονας (Ζ) συντάσσει microια κατά το δυνατόν

αντικειmicroενικά ορθή microελέτη και ευθύνεται για αυτό και έναντι τρίτων αποδεκτών της (Τ)68

Ανεξάρτητα από την πειστικότητα της θεmicroελίωσης πόρρω απέχει η επιχειρούmicroενη σύνδεση των

συmicroφερόντων του Α και του Τ ως προς την ένταση και την υφή από τη σύνδεση που πιστοποιείται

από microια έννοmicroη σχέση πρόνοιας κατά την έννοια του παραδοσιακού σχήmicroατος ∆ιότι η πραγmicroατική

βούληση του Α κατευθύνεται κατά κανόνα στη διασφάλιση των δικών του συmicroφερόντων microέσω

microιας αισιόδοξης για τον ίδιο πραγmicroατογνωmicroοσύνης και συγκεκριmicroένα στην επωφελή σύναψη της

σκοπούmicroενης σύmicroβασης microε τον Τ (λχ επίτευξη ευνοϊκών δανειοληπτικών όρων ή υψηλού

65

BGHZ 75 321 (323 επ) BGHZ 100 190 (193) BGH ZIP 2002 984 (985) 66

Βλ προπάντων BGHZ 75 321 (324) 67

Για την προστασία του Τ ως δανειοδότη βλ microεταξύ άλλων BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) BGH NJW 1997

1235 BGH WM 1993 897 Για την ΕΠΤ υπέρ του Τ ως αγοραστή βλ πχ BGH NJW-RR 2002 1528 BGH WM 2001

529 (532) BGH NJW 1998 1948 (1949) 68

Σrsquo αυτήν την κατεύθυνση οι BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380)

17

τιmicroήmicroατος πώλησης) ανεξάρτητα ακόmicroη και από πιθανή ζηmicroία του Τ69

Αυτήν την κατά τυπικό

τρόπο εmicroφανιζόmicroενη αντίθεση συmicroφερόντων microεταξύ Α και Τ δέχεται άλλωστε κι η ίδια η γερmicroανική

νοmicroολογία χωρίς ωστόσο να θεωρεί ότι αποκλείεται για το λόγο αυτό η συmicroβατική τριτενέργεια70

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 312

2 Αναβάθmicroιση του ρόλου της εγγύτητας του τρίτου (Τ) προς την οφειλόmicroενη παροχή

Παράλληλα συντελείται microια microετατόπιση του κέντρου βάρους από το ενδιαφέρον του Α για τον Τ

στην εγγύτητα του τελευταίου προς την (κύρια) παροχή του Ζ Σε αντίθεση δηλαδή προς το

παραδοσιακό σχήmicroα σύmicroφωνα microε το οποίο αποφασιστικό για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ είναι το

ερώτηmicroα αν η προστατευτική τριτενέργεια είναι αναγκαία για την εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων

του Α παρατηρείται στη νεώτερη αντίληψη microια υποφώσκουσα συνήθως τάση να κρίνεται η

προστασία του Τ προπάντων σε συνάρτηση microε τη σχέση στην οποία βρίσκεται αυτός προς την

παροχή του Ζ το ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ καθίσταται έτσι δευτερεύουσας

σηmicroασίας και λειτουργεί microάλλον απλώς επιβοηθητικά Ταυτόχρονα αλλάζει και το περιεχόmicroενο της

εγγύτητας στην παροχή κατά το ότι ερωτάται πλέον αν η παροχή του Ζ είναι προορισmicroένη να

ωφελήσει τον Τ71

ή αν πιθανές αποκλίσεις από την προσήκουσα εκπλήρωση προδιαγράφεται να

βλάψουν κατά πρώτο λόγο τον Τ72

Η εν λόγω microετατόπιση του επιχειρηmicroατολογικού βάρους παρά την ιδιαίτερη σηmicroασία της δεν είναι

εύκολο να καταδειχτεί microε αδιαmicroφισβήτητη ενάργεια Αυτό οφείλεται αφενός microεν στις συχνά

υπερβολικά λιτές ή πολύ γενικές σκέψεις τις νοmicroολογίας73

αφετέρου δε στο γεγονός ότι σε πολλές

αποφάσεις αναφέρονται ταυτόχρονα περισσότερα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία ιδίως η σχέση

πρόνοιας microεταξύ Α και Τ τα οποία στηρίζουν δυνητικά την ΕΠΤ74

χωρίς ωστόσο να microπορεί να

69

Στην περίπτωση microάλιστα που αντιmicroετώπισε η BGHZ 127 378 ο ίδιος ο Α προκάλεσε την εκπόνηση εσφαλmicroένης

πραγmicroατογνωmicroοσύνης από τον Ζ και συνεπώς τη ζηmicroία του Τ 70

Βλ πχ BGH NJW 2002 1196 (1197) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380) Αντίθετα η

παλαιότερη νοmicroολογία απέρριπτε την ΕΠΤ στις περιπτώσεις αυτές βλ BGHZ 74 281 (289-290) BGH NJW 1973 321

(322) 71

Πρβλ λχ BGH NJW 1991 32 (33) BGH WM 1985 1274 (1275) 72

Πρβλ πχ BGH JZ 2000 469 (471) BGH NJW 1995 1353 (1357) BGH NJW 1986 581 (582) Βεβαίως η

παραδοσιακή έννοια της εγγύτητας στην παροχή (βλ παραπάνω υπό Β Ι 1) δεν εγκαταλείφθηκε βλ πχ BGHZ 129

136 (168) 73

Βλ πχ BGHZ 77 116 (124) BGHZ 89 95 (98) BGH NJW 1989 2750 (2751) 74

Για την έννοmicroη σχέση πρόνοιας και τη λειτουργία της στο παραδοσιακό microοντέλο βλ παραπάνω υπό Β Ι 1

18

εξακριβωθεί microε ασφάλεια ποιο εξ αυτών είναι εκάστοτε το πράγmicroατι αποφασιστικό75

Η γενοmicroένη

διαπίστωση προκύπτει όmicroως microε επαρκή σαφήνεια από microια συνολική αξιολογική εξέταση της

σχετικής νοmicroολογίας όπως εξελίχθηκε στο χρόνο Ως παράδειγmicroα θα microπορούσαν να αναφερθούν οι

περιπτώσεις στις οποίες κρίθηκε ότι η σύmicroβαση ανάmicroεσα σε Α και Ζ σύmicroφωνα microε την οποία ο Ζ

οφείλει να συνδράmicroει τον Α κατά τη σύνταξη της διαθήκης του αναπτύσσει προστατευτική

τριτενέργεια υπέρ του ωφελούmicroενου από τη διαθήκη αυτή (Τ) ο οποίος λόγω πταίσmicroατος του Ζ δεν

περιήλθε στη σκοπούmicroενη από τον Α θέση (πχ δεν έγινε κληρονόmicroος) Ενώ κατά την πρώτη

σχετική απόφαση του Γερmicroανικού Ακυρωτικού η συγγενική σχέση (πατέρας-κόρη) microεταξύ του

διαθέτη (Α) και του ωφελούmicroενου (Τ) διαδραmicroατίζει ένα ουσιώδη ρόλο76

κατά τη microεταγενέστερη

εξέλιξη της νοmicroολογίας εξασθενίζει η σηmicroασία του δεσmicroού ανάmicroεσα σε Α και Τ αρκούντος

προφανώς απλώς του γεγονότος ότι ο Τ πρόκειται αντικειmicroενικά να ωφεληθεί από τη διαθήκη του

Α και συνεπώς από την οφειλόmicroενη σύmicroπραξη του Ζ στη σύνταξή της77

Εξάλλου και η παρατηρούmicroενη επέκταση του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ σε περιπτώσεις όπου το

ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ παρουσιάζεται σχετικά αποδυναmicroωmicroένο78

ενδεικνύει

ότι η πραγmicroατική αιτία για την αποδοχή της ΕΠΤ στο πλαίσιο του νεώτερου microοντέλου δεν έγκειται

τόσο στην εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων του Α Προς την ίδια κατεύθυνση συνηγορεί επίσης η

τάση της νοmicroολογίας να επικεντρώνει την επιχειρηmicroατολογία της στο πρόσωπο και τις προσδοκίες

του Τ79

3 Η επικέντρωση στο πρόσωπο του τρίτου

Η microετατόπιση στο πλαίσιο του νεώτερου σχήmicroατος του κεντρικού θεmicroελιωτικού επιχειρήmicroατος

από το ενδιαφέρον του Α στη σχέση που συνδέει τον Τ microε την παροχή του Ζ αντιστοιχεί σε

επίπεδο πλέον προσώπων προς microια microετατόπιση του κέντρου βάρους της ΕΠΤ από τον Α στον Τ

Πράγmicroατι είναι συχνή στη νοmicroολογία microια επιχειρηmicroατολογία η οποία επικεντρώνεται στο

πρόσωπο τις προσδοκίες και τις ανάγκες προστασίας του Τ προκειmicroένου να θεmicroελιώσει την

προστατευτική τριτενέργεια υπέρ του Προπάντων τονίζεται η ανάγκη προστασίας της

75

Πρβλ λχ BGH WM 1985 1274 (1275) Εν προκειmicroένω δεν microπορεί κανείς να κρίνει τελειωτικά αν η αποδοχή της

ΕΠΤ σε σύmicroβαση ανάmicroεσα στον φοροτεχνικό Ζ για σύνταξη της φορολογικής δήλωσης του εντολέα του Α υπέρ της Τ

συζύγου του Α συναρτάται αποφασιστικά microε τη σχέση των δύο συζύγων (Α και Τ) ή microε την εγγύτητα της Τ προς την

παροχή του Ζ 76

Απόφαση από 671965 JZ 1966 141 (142) Για την απόφαση αυτή βλ και τα αναφερόmicroενα σχετικά στην BGH

NJW 1996 2927 (2928) 77

Βλ πχ BGH NJW 1995 2551 (2552) Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι επίσης φανερός πέραν των περιπτώσεων

σύνταξης διαθήκης λχ στις BGH NJW-RR 2003 1035 (1036-1037) BGH NJW 1977 2073 (2074) 78

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 1 79

Βλ αmicroέσως παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

19

δικαιολογηmicroένης εmicroπιστοσύνης του Τ προς τον Ζ αναφορικά microε τη σωστή άσκηση της

δραστηριότητάς του Συγκεκριmicroένα η εmicroπιστοσύνη αυτή αφορά λχ την επιmicroελή διεκπεραίωση

εντολών διατραπεζικής πληρωmicroής ή είσπραξης από microέρους των εmicroπλεκοmicroένων τραπεζών80

την

ορθότητα-πληρότητα της πραγmicroατογνωmicroοσύνης που κατrsquo εντολή του Α ετοιmicroάζει ο Ζ81

ή ακόmicroη τη

χρηστή διοίκηση της εταιρίας (Τ) της οποίας οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής είναι κατrsquo

αποκλειστική ή κύρια δραστηριότητα η ΕΠΕ (Α) που microε τη σειρά της διοικείται από τον Ζ

(συνήθως microοναδικό) εταίρο και διαχειριστή της Α82

Η στροφή προς το πρόσωπο του Τ συντελείται εξάλλου microε την εισαγωγή microιας επιπρόσθετης

προϋπόθεσης για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ του όρου δηλαδή ότι ο Τ προστατεύεται microόνο εφόσον

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη χρήζει προστασίας83

Ο Τ χρήζει δε συγκεκριmicroένα προστασίας όταν

δεν έχει κατά του Α ή κάποιου άλλου οφειλέτη συmicroβατικής φύσης αξιώσεις του ίδιου ή ισάξιου

περιεχοmicroένου όπως αυτές που επιδιώκει να του αναγνωριστούν εναντίον του Ζ επί τη βάσει της

ΕΠΤ84

Έτσι απορρίπτεται λόγω microη πλήρωσης της προϋπόθεσης αυτής η προστατευτική

τριτενέργεια της σύmicroβασης microίσθωσης ανάmicroεσα σε Α (microισθωτή) και Ζ (εκmicroι-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 313

σθωτή) υπέρ του υποmicroισθωτή Τ για ελαττώmicroατα του microισθίου επειδή ο Τ διαθέτει τις σχετικές

αξιώσεις αποζηmicroίωσης ήδη εναντίον του άmicroεσου αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α)85

Μολονότι το

περιεχόmicroενο της εν λόγω προϋπόθεσης δεν είναι από κάθε άποψη σαφές ndashαναπάντητο microένει λχ το

ερώτηmicroα αν αποφασιστική είναι απλώς η τυπική ύπαρξη αξιώσεων του Τ εναντίον του Α86

ή η

πραγmicroατική δυνατότητα οικονοmicroικά λυσιτελούς άσκησής τους87

ndash είναι πάντως ευνόητο ότι η

εξέταση της συνδροmicroής του όρου προϋποθέτει αναγκαστικά τη microεταστροφή της οπτικής γωνίας από

το πρόσωπο του Α στη σφαίρα του Τ Εδώ πρέπει microάλιστα να προσεχτεί ότι η εξάρτηση της

80

Βλ BGHZ 69 82 (86 και 88) BGHZ 96 9 (17) 81

Βλ πχ BGH WM 2001 1428 (1430) BGH WM 2001 876 BGH NJW 1998 1059 (1060) 82

Βλ BGHZ 75 321 (323-234) BGH NJW 1995 1353 (1357) 83

Η προϋπόθεση αυτή τέθηκε για πρώτη φορά από την BGHZ 70 327 (329-330) Βλ περαιτέρω λχ BGHZ 129 136

(168 και 169-170) BGH NJW 1996 2927 (2928) 84

Βλ λχ BGH WM 2004 1825 (1827) BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1996 2927 (2929) Βεβαίως δεν

ελλείπουν και αποκλίνοντες προσδιορισmicroοί του περιεχοmicroένου της προϋπόθεσης Εδώ υπάγεται πχ η BGH WM 2001

1428 (1430) σύmicroφωνα microε την οποία στην περίπτωση που ο Ζ αποτελεί βοηθητικό του Α πρόσωπο (πρβλ sect 278

ΓερmicroΑΚ = 334 sect 1 ΑΚ) απορρίπτεται η τριτενέργεια και ο Τ παραπέmicroπεται στην άσκηση τυχόν δικαιωmicroάτων του από

τη σχέση του προς τον Α ανεξάρτητα από το αν έχει πράγmicroατι κάποια δικαιώmicroατα και ποιο είναι το περιεχόmicroενό τους 85

BGHZ 70 327 BGH WM 1979 307 86

Έτσι microε έmicroφαση BGH WM 2004 1825 (1827) Βλ επίσης BGH NJW 1996 2927 (2929) 87

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα η νοmicroολογία όταν δέχεται λχ την προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης ανάmicroεσα στον

δανειολήπτη Α και τον πραγmicroατογνώmicroονα Ζ υπέρ του δανειοδότη Τ microολονότι η απαίτηση του Τ κατά του αφερέγγυου

Α παραmicroένει νοmicroικά ισχυρήmiddot βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις

20

τριτενέργειας από τις αξιώσεις του Τ κατά του Α όχι απλώς παραβλέπει αλλά στην ουσία microάλλον

αντιστρατεύεται τα συmicroφέροντα του Α ∆ιότι ο τελευταίος έχει κατά κανόνα προφανές συmicroφέρον να

στραφεί ο Τ για την αποκατάσταση της ζηmicroίας του όχι εναντίον του ίδιου microε βάση την έννοmicroη

σχέση που τους συνδέει αλλά απευθείας εναντίον του Ζ αφού microε την αποζηmicroίωση του Τ από

microέρους του Ζ απαλλάσσεται και ο Α από τη δική του υποχρέωση να αποκαταστήσει τη ζηmicroία

καθώς και από τα τυχόν έξοδα αναγωγής κατά του Ζ για ήδη καταβληθείσα αποζηmicroίωση

ΙΙΙ Συνολική εικόνα Ενιαίος θεσmicroός microε διττή υπόσταση και λειτουργία

Η εξέλιξη από το παραδοσιακό στο νεώτερο microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ συνδέεται microε

σηmicroαντικές αλλαγές στη λειτουργία του θεσmicroού Παρά την εν πολλοίς ενιαία ορολογία την κοινή

νοmicroική βάση και τις καταρχήν όmicroοιες έννοmicroες συνέπειες που επιδιώκονται microε την ΕΠΤ

(αποζηmicroίωση του Τ βάσει ενδοσυmicroβατικών κανόνων) ξεκινά κανείς στην ουσία από διαφορετικές

βάσεις όταν εφαρmicroόζει την ΕΠΤ υπό την παραδοσιακή ή τη νεώτερη έποψη

Ασφαλώς η επαρκής δικαιολόγηση της ιδιαίτερης προστασίας του Τ απαιτεί κάποιου είδους

εγγύτητα του τελευταίου προς την ξένη ενοχή αφού ακριβώς στην ενοχή αυτή εδράζεται η επέκταση

έναντι του Τ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του Ζ Η εγγύτητα όmicroως αυτή είναι όπως επιχειρεί να

δείξει η προηγούmicroενη ανάλυση88

διαφορετικής φύσης στο παραδοσιακό και το νεώτερο microοντέλο

Ενώ στο πρώτο απαιτείται βασικά η υποκειmicroενική εγγύτητα του Τ προς την ενοχή η (στενή)

σύνδεση δηλαδή των συmicroφερόντων του Τ microε τα συmicroφέροντα ενός από τα υποκείmicroενα της ενοχής

(του Α) κοmicroβικό σηmicroείο στο δεύτερο αποτελεί η αντικειmicroενική εγγύτητα του Τ η ιδιαίτερη σχέση

δηλαδή που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ Και αντίστροφα ισχύει ότι στο microεν παραδοσιακό

microοντέλο η αντικειmicroενική εγγύτητα είναι εν συγκρίσει προς την υποκειmicroενική δευτερεύουσας

σηmicroασίας στο δε νεώτερο microικρή microόνο επίδραση ασκεί τελικά η παρουσία ή η απουσία

υποκειmicroενικής εγγύτητας σε σχέση προς την παρουσία ή την απουσία της αντικειmicroενικής

Η σηmicroασία της microεταβολής αυτής για τη λειτουργία της ΕΠΤ είναι φανερή Στο παραδοσιακό σχήmicroα

η προστατευτική τριτενέργεια η οποία στηρίζεται αποφασιστικά στη σχέση (ιδίως σχέση πρόνοιας)

που συνδέει τον Α microε τον Τ επιδιώκει έmicromicroεσα microέσω δηλαδή της προστασίας του Τ να ωφελήσει

τελικά τον ίδιο τον Α αφού τα συmicroφέροντά του συνδέονται αντικειmicroενικά microε τα προστατευόmicroενα

συmicroφέροντα του Τ (υποκειmicroενική εγγύτητα) Η προστασία εποmicroένως του Τ δεν είναι αυτοσκοπός

88

Βλ παραπάνω υπό Β Ι και ΙΙ

21

αλλά το microέσο δια του οποίου επιδιώκεται εν τέλει ο στόχος της προστασίας των συmicroφερόντων του

Α (τριτενέργεια προς όφελος του Α) Αντίθετα στο νεώτερο microοντέλο εξασθενεί η απαίτηση ενός

έντονου ενδιαφέροντος του Α για τον Τ και στο επίκεντρο τοποθετείται ο Τ ο οποίος

προστατεύεται λόγω της αντικειmicroενικής εγγύτητάς του προς τη βασική ενοχή ανάmicroεσα σε Α και Ζ

ανεξάρτητα ουσιαστικά από το αν microε τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται τελικά τα συmicroφέροντα του

ίδιου του Α η προστασία του Τ αναβαθmicroίζεται εδώ από απλό microέσο σε τελικό σκοπό του θεσmicroού

(τριτενέργεια προς όφελος του Τ)

Με τις σκέψεις αυτές εξηγείται τουλάχιστον εν microέρει και η επιλεκτική ή ακόmicroη και αντιφατική

εφαρmicroογή από τη νοmicroολογία της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει να χρήζει προστασίας Ενώ στο

πλαίσιο της τριτενέργειας προς όφελος του Α δεν είναι συνεπές να microην προστατεύεται ο Τ όταν

δικαιούται αποζηmicroίωσης από τον Α89

η επίmicroαχη προϋπόθεση είναι σε επίπεδο ουσιαστικής

επιχειρηmicroατολογίας εύκολα εξηγήσιmicroη επί τη βάσει του νεώτερου microοντέλου ΕΠΤ δηλαδή της

τριτενέργειας προς όφελος του Τ Αν ο Τ δεν χρήζει προστασίας τότε δεν υπάρχει λόγος να του

επιβληθεί αυτή αφού το νεώτερο microοντέλο δεν επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα συmicroφέροντα άλλου

(του Α) πέραν του ίδιου του Τ

Με τη διαπίστωση ότι η προστατευτική τριτενέργεια καταφάσκεται άλλοτε προς όφελος του Α κι

άλλοτε του Τ καθίσταται δυνατή microια πρώτη προσέγγιση του πεδίου εφαρmicroογής καθεmicroιάς από τις

δύο εκφάνσεις της ΕΠΤ στη νοmicroολογία Αφού το παραδοσιακό microοντέλο είναι προορισmicroένο να

αφορά περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη αγαθών του Τ έχει άmicroεσο επιβαρυντικό αντίκτυπο στον

ίδιο τον Α ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων πρέπει να είναι αναγκαστικά στενός

διαγραφόmicroενος σε microικρή ακτίνα γύρω από τον Α Όσον αφορά επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες

συντελείται εκάστοτε η βλάβη του Τ στο παραδοσιακό microοντέλο καθώς αυτό βασίζεται

αποφασιστικά στην υποκειmicroενική microόνο εγγύτητα του Τ προς την ενοχή είναι εν πολλοίς αδιάφορος

ο τρόπος ζηmicroίωσης του Τ Ο τελευταίος microπορεί να βλάπτεται απλώς και microόνο επειδή βρίσκεται στο

τοπικό και χρονικό περιβάλλον της συναλλακτικής επαφής των Α και Ζ η οποία ακριβώς λόγω της

γειτνίασης αυτής εγκυmicroονεί και κινδύνους για τον Τ ∆εν είναι λοιπόν τυχαίο που το πεδίο

εφαρmicroογής του παραδοσιακού microοντέλου έγκειται εν πολλοίς σε microάλλον απλές από την άποψη των

εmicroπλεκόmicroενων συmicroφερόντων περιπτώσεις βλάβης αγαθών συνδεόmicroενων σχετικά στενά microε το

πρόσωπο του Τ Οmicroοίως δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι η ζηmicroία του Τ οφείλεται συχνά σε

παραβιάσεις από την πλευρά του Ζ παρεπόmicroενων υποχρεώσεων προστασίας οι οποίες δεν

89

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 3

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 3: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

3

Για λόγους σαφήνειας και ενότητας αναφέρονται στο εξής ως Τ ο τρίτος που ζηmicroιώνεται ως Ζ ο

ζηmicroιώσας και ως Α το άλλο πλην του Ζ microέρος της ενοχής (αντισυmicroβαλλόmicroενος

αντιδιαπραγmicroατευόmicroενος κλπ)9 η παραβίαση της οποίας οδήγησε στη ζηmicroία του Τ

1 Ενοχή microε προστατευτική τριτενέργεια

Κατά την ελληνική νοmicroική επιστήmicroη θεωρείται ότι υπάρχει ΕΠΤ10

όταν ορισmicroένες παρεπόmicroενες

υποχρεώσεις πρόνοιας που απορρέουν από την ενοχή επεκτείνονται υπέρ προσώπων τα οποία δεν

συmicromicroετέχουν microεν στον ενοχικό δεσmicroό και δεν έχουν αξίωση για την τυχόν οφειλόmicroενη κύρια

παροχή δικαιούνται όmicroως αποζηmicroίωσης σύmicroφωνα microε τους κανόνες ενδοσυmicroβατικής ευθύνης αν ο

οφειλέτης των εν λόγω παρεπόmicroενων υποχρεώσεων (Ζ) δεν συmicromicroορφώνεται προς αυτές11

Όσον

αφορά τις προϋποθέσεις της ΕΠΤ εφόσον βέβαια γίνεται λόγος γιrsquo αυτές12

αναφέρεται κυρίως ο

στενός σύνδεσmicroος του Τ microε το πρόσωπο του Α (πρόκειται ιδίως για microέλη της οικογένειας ή του

προσωπικού του Α)13 ο στενός σύνδεσmicroος του Τ microε την ενοχή ιδίως κατά το ότι χρησιmicroοποιεί ή

απολαmicroβάνει τη συγκεκριmicroένη (κύρια) παροχή σύmicroφωνα microε το σκοπό της ενοχής14 το

δικαιολογηmicroένο συmicroφέρον του Α για την προστασία του Τ σε συνδυασmicroό microε την επαφή του Τ microε το

αντικείmicroενο της παροχής15

Περαιτέρω απαιτείται γνώση ή αντικειmicroενική διαγνωσιmicroότητα είτε της

διακινδύνευσης του Τ από τις πράξεις εκπλήρωσης της παροχής16

είτε της συmicromicroετοχής του στην

απόλαυση της παροχής17

είτε τέλος του συmicroφέροντος του Α και της επαφή του Τ microε την παροχή18

Ως παράδειγmicroα καλυπτόmicroενο από όλα τα προηγούmicroενα πλέγmicroατα προϋποθέσεων αναφέρεται η

περίπτωση που ο Ζ πουλά στον εργοστασιάρχη Α ένα microηχάνηmicroα για το εργοστάσιό του παραλείπει

όmicroως να επισηmicroάνει ορισmicroένους κινδύνους από τη λειτουργία του microε αποτέλεσmicroα να τραυmicroατίζεται

ο Τ εργάτης του Α ο οποίος χειρίζεται το microηχάνηmicroα Η κατασκευή της ΕΠΤ δίνει στον Τ το

9 Ο Α δεν είναι φυσικά ανάγκη να είναι ο οφειλέτης της κύριας παροχήςmiddot βλ Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 67 όπου

και σχετικό παράδειγmicroα 10

Όπως στη Γερmicroανία γίνεται λόγος στην Ελλάδα προπάντων για συmicroβάσεις microε προστατευτική ενέργεια υπέρ τρίτων

(βλ όmicroως Μαγγίβα (όπ σε υποσ 5) σ 55 Μάρκου ∆ΕΕ 2000 256 βλ επίσης ήδη τον τίτλο της microονογραφίας του

Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) καθώς και ειδικότερα στη σ 242) Η χρησιmicroοποιούmicroενη ορολογία δεν σηmicroαίνει όmicroως

απόρριψη της προστατευτικής τριτενέργειας microη συmicroβατικών ενοχών (βλ λχ Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 51)

αλλά οφείλεται προφανώς στο ότι οι συmicroβατικές ενοχές αποτελούν τη συνηθέστερη αν όχι και τη σηmicroαντικότερη

περίπτωση ενοχών 11

Βλ Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 63 Γεωργιάδη στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 410-415 αρ 19

Φίλιο Γεν Ενοχ sect 143 Ι 12

Αντίθετα την περιπτωσιολογική διαπίστωση της αναπόφευκτης ανάγκης για προστασία του τρίτου προτείνει ο

Κεφάλας (όπ σε υποσ 5) σ 229 επ και ιδίως σ 243-244 13

Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 410-415 αρ 19 14

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 63-64 ∆ακορώνια Υποmicroίσθωση πράγmicroατος 1994 σ 162 υποσ 109 15

Φίλιος Γεν Ενοχ sect 143 Ε 1 Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 203 Πουλιάδης Η ανάκληση επικίνδυνων προϊόντων

1988 σ 10 υποσ 14 16

Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 410-415 αρ 19 17

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 64 Πρβλ Απ Γεωργιάδη Γεν Ενοχ 1999 sect 3 αρ 41 18

Φίλιος Γεν Ενοχ sect 143 Ε 1 Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 203

4

δικαίωmicroα να ζητήσει αποζηmicroίωση απευθείας από τον Ζ σύmicroφωνα microε τους κανόνες ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης19

Όσον αφορά τη δογmicroατική αντιmicroετώπιση του θεσmicroού και την επίλυση πρακτικών προβληmicroάτων οι

σχετικά λιτές αναπτύξεις στην ελληνική επιστήmicroη δεν αφήνουν συνήθως πολλά περιθώρια για

σαφείς απαντήσεις ∆ιαφαίνεται βέβαια ότι η νοmicroική θεmicroελίωση της ΕΠΤ αναζητείται κυρίως στην

καλή πίστη (288 ΑΚ) δηλαδή σε ανεξάρτητη από τη βούληση των microερών (Ζ και Α) επιταγή της

αντικειmicroενικής έννοmicroης τάξης20

Επίσης όταν επιχειρείται microια απάντηση στο ερώτηmicroα αν και σε

ποιο βαθmicroό συmicroφωνίες των microερών της τριτενεργούσας ενοχής (Ζ και Α) microπορούν να επηρεάσουν

την έννοmicroη θέση του Τ21

τότε διαπιστώνεται όπως και στη Γερmicroανία22

η προσπάθεια να

θεmicroελιωθεί η απεξάρτηση της προστασίας του Τ από τέτοιες ρήτρες23

Το microείζον όmicroως πρόβληmicroα

της ΕΠΤ δηλαδή ο εγγύτερος προσδιορισmicroός του πεδίου εφαρmicroογής της και του κύκλου των

προστατευόmicroενων προσώπων παραmicroένει ουσιαστικά ανέγγιχτο24

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 307

19

Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 410-415 αρ 19 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 63 Φίλιος

Γεν Ενοχ sect 143 Ε 2 20

Μεταξύ άλλων Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 63 Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 40 Φίλιος Γεν Ενοχ

sect 143 Ε 1 Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 85 Στην ίδια κατεύθυνση Κεφάλας (όπ σε υποσ 5) σ 240 επ ο οποίος

επικαλείται κυρίως την τριτενέργεια των θεmicroελιωδών δικαιωmicroάτων και την ουσιαστική δικαιοσύνη και Λίποβατς ΝοΒ

1963 289 microε αναφορά στο κοινωνικό συmicroφέρον της αποτελεσmicroατικής προστασίας ορισmicroένων τρίτων από ζηmicroίες εκ της

microη επιmicroελούς εκτέλεσης σύmicroβασης 21

Όσον αφορά το περιεχόmicroενο αυτής της έννοmicroης σχέσης δεν είναι αδιαmicroφισβήτητο ποια είναι τα άmicroεσα αποτελέσmicroατα

που παράγει για τον Τ η ΕΠΤ αν δηλαδή έναντι του Τ υφίστανται ήδη παρεπόmicroενες υποχρεώσεις προστασίας οι

οποίες αν παραβιαστούν οδηγούν σε αποζηmicroίωση κατά τους γενικούς κανόνες (έτσι λχ Λίποβατς ΝοΒ 1963 289

Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 410-415 αρ 19 Κεφάλας (όπ σε υποσ 5) σ 242) ή αν στον

Τ οφείλεται microόνο αποζηmicroίωση ενώ οι παρεπόmicroενες υποχρεώσεις καθαυτές υπάρχουν microόνο στο πλαίσιο της ενοχής

microεταξύ Α και Ζ (έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 65 ιδίως υποσ 52) Βέβαια το επιδιωκόmicroενο πρακτικό

αποτέλεσmicroα (αποζηmicroίωση του Τ από τον Ζ) επιτυγχάνεται και στη microία και στην άλλη περίπτωση 22

Ιδίως για τη ρήτρα αποκλεισmicroού της ευθύνης του Ζ microόνο έναντι του Τ βλ πχ Jagmann σε Staudingers Kommentar

zum Buumlrgerlichen Gesetzbuch 2001 sect 328 αρ 112 Η ρήτρα θεωρείται άκυρη ως αντικείmicroενη στην καλή πίστη (sect 242

ΓερmicroΑΚ = 288 ΑΚ) και τα χρηστά ήθη (sect 138 Abs Ι ΓερmicroΑΚ = 178 ΑΚ) 23

Λίποβατς ΝοΒ 1963 289 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 48 σε συνδυασmicroό microε sect 5 αρ 42 Μάρκου ∆ΕΕ 2000

256 Αντίθετα άνευ όρων υπέρ της ισχύος και έναντι του Τ συmicroβατικής απαλλακτικής ρήτρας που συνοmicroολογείται

microεταξύ Α και Ζ ο Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 207 επ 24

Μόνο σποραδικά συναντά κανείς σχετικές αναφορές Ακόmicroη και έτσι όmicroως δεν λείπουν οι διαφωνίες Ενώ λχ για

microίσθωση οικογενειακής κατοικίας δεν υπάρχει αmicroφιβολία ότι προστατεύεται ο σύζυγος (Τ) του microισθωτή (Α) (Απ

Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 40 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 64 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι 1992

σ 404) αναφορικά microε το ερώτηmicroα αν στην ίδια περίπτωση προστατεύονται επισκέπτες του microισθωτή υποστηρίζεται

τόσο η καταφατική (Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 64 ο οποίος αντίθετα δεν θεωρεί προστατευόmicroενους

αυτόκλητους επισκέπτες προmicroηθευτές εmicroπορευmicroάτων κλπ) όσο και η αρνητική (Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ

41) απάντηση

5

2 Αποκατάσταση ζηmicroίας τρίτου (ΑZT)

Όπως και στην ΕΠΤ το αποτέλεσmicroα που επιδιώκεται microε την ΑΖΤ έγκειται στην αποκατάσταση

σύmicroφωνα microε τους κανόνες ενδοσυmicroβατικής ευθύνης της ζηmicroίας που υφίστανται πρόσωπα microη

microετέχοντα στον ενοχικό δεσmicroό για το σκοπό αυτό αναγνωρίζεται το δικαίωmicroα του Τ να απαιτήσει

απευθείας από τον Ζ αποκατάσταση της ζηmicroίας του25

Η διαφοροποίηση των δύο θεσmicroών (ΕΠΤ και

ΑΖΤ) φαίνεται να έγκειται καταρχάς στην αιτία που οδηγεί στη ζηmicroία του Τ Ενώ η ΕΠΤ αφορά

παραβιάσεις παρεπόmicroενων υποχρεώσεων πρόνοιας η ΑΖΤ microάλλον προορίζεται για τη θεmicroελίωση

της αποζηmicroίωσης όταν ο Ζ παραβαίνει την υποχρέωσή του για εκπλήρωση της κύριας παροχής26

Ως παράδειγmicroα εφαρmicroογής της ΑΖΤ αναφέρεται προπάντων η παραβίαση σύmicroβασης που συνάπτει

microε τον Ζ ο Α ως έmicromicroεσος αντιπρόσωπος του Τ27 ο Α αν και microόνος αντισυmicroβαλλόmicroενος του Ζ δεν

υφίσταται καmicroία ζηmicroία την οποία αντιθέτως επωmicroίζεται ο Τ ως αποκλειστικός φορέας των

συνδεόmicroενων microε την ξένη σύmicroβαση συmicroφερόντων Εδώ υπάγεται συνήθως και η περίπτωση

καταστροφής ή βλάβης από τον Ζ ενός αντικειmicroένου που ανήκει microεν κατά κυριότητα στον Α το

οποίο όmicroως ο Α λόγω microιας άλλης ενοχής ανάmicroεσα σε αυτόν και τον Τ (λχ δωρεά ή κληροδοσία)

οφείλει να microεταβιβάσει στον Τ έτσι ώστε ο ίδιος ο Α να microην υφίσταται ζηmicroία28

Επίσης γίνεται

δεκτή η ΑΖΤ όταν το πράγmicroα που ανήκει στον Α και υπαίτια καταστρέφει ο Ζ οφείλεται στον Τ

λόγω αmicroφοτεροβαρούς αυτή τη φορά σύmicroβασης ανάmicroεσα σε Α και Τ εφόσον όmicroως ο κίνδυνος

καταστροφής ή βλάβης του πράγmicroατος σε αντίθεση microε το συνήθως συmicroβαίνον (βλ ιδίως 380 ΑΚ)

πχ λόγω συνδροmicroής των προϋποθέσεων του άρθρου 524 ΑΚ έχει ήδη microεταφερθεί στον Τ ο

οποίος υφίσταται τελικά τη ζηmicroία29

Η ΑΖΤ εφαρmicroόζεται τέλος και όταν ο Ζ παραβαίνοντας

25

Έτσι microεταξύ άλλων Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 71-72 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Μαγγίβας (όπ σε

υποσ 5) σ 84 επ Αστ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ Ι sect 5 αρ 81 Αναγνωρίζεται πάντως παράλληλα και το δικαίωmicroα του Α

να απαιτήσει από τον Ζ την αποζηmicroίωση του Τ (Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 74 Ζέπος Γεν Ενοχ 1955 σ 290)

οπότε ο Ζ απαλλάσσεται αν καταβάλει στον Α ενώ ο Τ θα microπορεί να ζητήσει το ποσό της αποζηmicroίωσης από τον Α ως

laquoπεριελθόνraquo (338 ΑΚ)middot Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 45 Αντίθετα η κρατούσα γνώmicroη στη Γερmicroανία σύmicroφωνα

microε την οποία προσνέmicroεται όχι στον ίδιο τον Τ αλλά στον Α αξίωση κατά του Ζ προς αποκατάσταση της ζηmicroίας του Τ

την οποία βέβαια ο Α microπορεί ή ακόmicroη περισσότερο πρέπει να εκχωρήσει στον Τ βλ αντί πολλών Larenz Schuldrecht

AT 1987 sect 17 II (σ 225) και sect 27 IV b (σ 462) Με τη γερmicroανική άποψη συντάσσονται και οι Φίλιος Γεν Ενοχ sect

143 Α Καράκωστας Η ευθύνη του παραγωγού για ελαττωmicroατικά προϊόντα 1995 σ 42 26

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 57 επ Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 42 Πρβλ Πουλιάδη (όπ σε υποσ 15)

σ 10 Βλ όmicroως Μαγγίβα (όπ σε υποσ 5) σ 77 επ 27

Βλ ενδεικτικά Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 57 Φίλιο Γεν Ενοχ sect 106 ∆ Αστ Γεωργιάδη Γεν Ενοχ Ι sect 5 αρ

79 28

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 57-58 Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 61-62 29

Βλ λχ Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 59 Απ Γεωργιάδη Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43 Φίλιο Γεν Ενοχ sect 106 Γ

Αντίστοιχη είναι και η περίπτωση πώλησης που συνάπτεται για την εκπλήρωση σύmicroβασης χρηmicroατοδοτικής microίσθωσης

microεταξύ του αγοραστή (Α) και τρίτου (Τ) υπέρ της εφαρmicroογής της ΑΖΤ για την ευθύνη του πωλητή (Ζ) έναντι του Τ

Παπαρσενίου Η σύmicroβαση χρηmicroατοδοτικής microίσθωσης 1994 σ 141 επ

6

σύmicroβαση που τον συνδέει microε τον Α βλάπτει ή καταστρέφει πράγmicroα το οποίο βρίσκεται (πχ λόγω

χρησιδανείου ανάmicroεσα στον κύριο του πράγmicroατος Τ και στον Α) απλώς στην κατοχή του Α30

Η νοmicroική βάση της ΑΖΤ αναζητείται από τους συγγραφείς είτε σε microια γενικότερη αρχή συναγόmicroενη

από τις επιmicroέρους διατάξεις του ΑΚ όπως των άρθρων 716 sect 3 και 825 sect 2 ΑΚ31

είτε στην καλή

πίστη (288 ΑΚ)32

Η ουσιαστική αιτιολόγηση του θεσmicroού εντοπίζεται κυρίως στο ότι η

ενσωmicroατωmicroένη στην οφειλόmicroενη κύρια παροχή οικονοmicroική αξία η οποία συνήθως ανήκει στον

δανειστή της παροχής (Α) και τον δικαιώνει ως φορέα και της δευτερογενούς αποζηmicroιωτικής

αξίωσης έχει ήδη microεταφερθεί στον Τ33

Πρόκειται microε άλλα λόγια για microια microετάθεση ζηmicroίας34

όρος

που καλύπτει παραβιάσεις τόσο κύριων όσο και παρεπόmicroενων υποχρεώσεων του Ζ35

Ανεξάρτητα

πάντως από την προκρινόmicroενη διατύπωση και οι δύο έννοιες (microετατόπιση της οικονοmicroικής αξίας

της παροχής ndash microετάθεση ζηmicroίας) υπονοούν ότι το ζηmicroιογόνο γεγονός (παραβίαση υποχρέωσης του

Ζ) δεν microπορεί να πλήξει τον ίδιο τον αντισυmicroβαλλόmicroενο του Ζ (τον Α πχ ως έmicromicroεσο αντιπρόσωπο)

διότι η εν λόγω ζηmicroία εξαιτίας κάποιας microεταβολής microπορεί να επέλθει microόνο στη σφαίρα του Τ (πχ

του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου)36

Αφού λοιπόν σώρευση ζηmicroιών και συνεπώς αξιώσεων

αποζηmicroίωσης των Α και Τ λόγω παραβίασης της ίδιας υποχρέωσης του Ζ δεν είναι δυνατή δεν

βλάπτονται τα εύλογα συmicroφέροντα του οφειλέτη της υποχρέωσης που παραβιάστηκε (Ζ) τα οποία

προστατεύει ο κανόνας της σχετικότητας των ενοχών37

Αντιστοίχως αποφεύγεται το

προβληmicroατικό αποτέλεσmicroα να απαλλάσσεται ο οφειλέτης που παραβιάζει υποχρέωσή του από το

καθήκον αποκατάστασης της ζηmicroίας που προκάλεσε απλώς και microόνο επειδή η οικονοmicroική αξία της

παροχής έχει microεταφερθεί στον Τ ή microε άλλη διατύπωση επειδή τη ζηmicroία λόγω της microετατόπισής της

στον Τ δεν την υφίσταται ο ίδιος Α38

30

Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43 Φίλιος Γεν Ενοχ sect 106 Β Σπυριδάκης Το αδίκηmicroα κατά ΑΚ 914 1999 αρ

514 31

Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 70 Αστ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ Ι sect 5 αρ 81 32

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 85 Παπαρσενίου (όπ σε υποσ 29) σ 143 33

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43 Κορνηλάκης Παρατηρήσεις στην

ΕφΘεσ 10871981 Αρmicro 1982 18 34

Και στη Γερmicroανία ο δικαιολογητικός λόγος της laquoDrittschadensliquidationraquo εντοπίζεται συχνά στη

laquoSchadensverlagerungraquomiddot βλ πχ Heinrichs σε Palandt Buumlrgerliches Gesetzbuch 2004 Vorb v sect 249 αρ 112 35

Βλ υποσ 26 36

Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 68 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 58 Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43

Φίλιος Γεν Ενοχ sect 143 Α 37

Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 67-68 Βλ και Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 61 38

Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 83

7

3 Η καταρχήν σύνδεση της ΕΠΤ και της AZT υπό ένα ενιαίο θεσmicroό

Ιδίως η αναγνώριση στο πλαίσιο της ΑΖΤ ευθείας αξίωσης αποζηmicroίωσης του Τ κατά του Ζ φέρνει

το θεσmicroό πολύ κοντά στην ούτως ή άλλως συγγενική ΕΠΤ Επιπλέον η επίκληση της καλής πίστης

(288 ΑΚ) για τη δικαιολόγηση και των δύο θεσmicroών39

υποδηλώνει ότι microια θεmicroελιακή

διαφοροποίηση δεν είναι δυνατή Υπό το πρίσmicroα αυτό φαίνεται τελικά ότι ΕΠΤ και ΑΖΤ

αντιmicroετωπίζονται στην ουσία σαν δύο

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 308

πλευρές του ίδιου φαινοmicroένου της άmicroβλυνσης της αρχής της σχετικότητας των ενοχών ως προς

τους δανειστές δευτερογενών υποχρεώσεων αποζηmicroίωσης η ΑΖΤ συmicroπληρώνει την ΕΠΤ και

αντίστροφα40

Θα ήταν εποmicroένως δικαιολογηmicroένο σε όλες τις περιπτώσεις εφαρmicroογής της ΕΠΤ και

της ΑΖΤ να microιλάει κανείς γενικά για προστατευτική τριτενέργεια ενοχών ορολογία που θα

microπορούσε να συmicroβάλλει στην υπέρβαση ζητηmicroάτων ακριβούς οριοθέτησης σαν αυτά που

επανειληmicromicroένα τίθενται στη γερmicroανική έννοmicroη τάξη41

39

Βλ υποσ 20 και 32 40

Βλ ιδίως Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 56 επ ο οποίος εντάσσει και τους δύο θεσmicroούς υπό τη θεmicroατική ενότητα

των δευτερογενών υποχρεώσεων από ενοχή υπέρ τρίτων Καράκωστα (όπ σε υποσ 25) σ 41-42 Η παρατήρηση αυτή

ισχύει φυσικά microόνο στο βαθmicroό που η ΑΖΤ χρησιmicroοποιείται για την αποκατάσταση ζηmicroίας τρίτου λόγω παραβίασης

προϋφιστάmicroενης ενοχής ∆ιότι η ΑΖΤ microπορεί να αξιοποιηθεί και για τη θεmicroελίωση εξωσυmicroβατικής (ιδίως

αδικοπρακτικής) ευθύνης σε περιπτώσεις όπου θα ήταν δύσκολο για τον ζηmicroιωθέντα να καταδείξει τη συνδροmicroή των

προϋποθέσεων που επιβάλλουν οι σχετικές διατάξεις Όταν λχ ο microεταφορέας (Ζ) στον οποίο ο πωλητής (Α) παρέδωσε

το πωληθέν προς microεταφορά το κατέστρεψε υπαίτια microετά τη microετάθεση του κινδύνου στον αγοραστή (524 ΑΚ) είναι

αmicroφίβολο αφενός microεν κατά πόσο ο ιδιοκτήτης του πράγmicroατος (ο πωλητής Α) υφίσταται ζηmicroία από την καταστροφή

αφετέρου δε αν η απλώς περιουσιακή ζηmicroία του αγοραστή (Τ) microπορεί να αποδοθεί σε παράνοmicroη πράξη του Ζ κατά την

έννοια του 914 ΑΚ Με τη βοήθεια της ΑΖΤ ο Τ αποκτά το δικαίωmicroα να απαιτήσει την αποκατάσταση της ζηmicroίας του

από τον Ζ λόγω συνδροmicroής των προϋποθέσεων αδικοπρακτικής ευθύνης στο πρόσωπο του φορέα του βλαβέντος

δικαιώmicroατος δηλαδή του Α ∆εδοmicroένης πάντως της ndashιδίως εν συγκρίσει προς την sect 823 Ι ΓερmicroΑΚndash ευρείας

διατύπωσης του άρθρου 914 ΑΚ η ΑΖΤ αντιmicroετωπίζεται στο ελληνικό δίκαιο microάλλον ως microέσο για τη διεύρυνση της

ευθύνης λόγω παραβίασης προϋφιστάmicroενης ενοχής παρά για την (ευκολότερη) θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνηςmiddot

βλ ιδίως Λιτζερόπουλο ΕρmicroΑΚ 298 αρ 67 επ 41

Βλ λχ Traugott Das Verhaumlltnis von Drittschadensliquidation und vertraglichem Drittschutz 1997

8

ΙII Ανάγκη διερεύνησης της ΕΠΤ σε γερmicroανική θεωρία και νοmicroολογία

Παρότι τόσο η ΕΠΤ όσο και η ΑΖΤ αναπτύχθηκαν στη Γερmicroανία πριν microεταφερθούν στο ελληνικό

δίκαιο σκοπιmicroότητα να διερευνηθούν οι θέσεις της γερmicroανικής θεωρίας και νοmicroολογίας φαίνεται

να υφίσταται microόνο ως προς την ΕΠΤ το συmicroπέρασmicroα αυτό στηρίζεται κυρίως σε δύο βασικές

διαπιστώσεις

Η πρώτη αφορά το επίπεδο εξέλιξης της ΕΠΤ στο γερmicroανικό δίκαιο εν συγκρίσει αφενός microεν προς

τον microάλλον καχεκτικό βίο του ίδιου θεσmicroού στην ελληνική θεωρία αφετέρου δε προς τη λίγο-πολύ

αποκρυσταλλωmicroένη εικόνα για τη λειτουργία της ΑΖΤ στη Γερmicroανία Πράγmicroατι ήδη microια φευγαλέα

επισκόπηση της ΕΠΤ σε Γερmicroανία και Ελλάδα οδηγεί αβίαστα στο συmicroπέρασmicroα ότι η ελληνική

εκδοχή του θεσmicroού βρίσκεται στο επίπεδο που βρισκόταν η γερmicroανική αντίληψη για την ΕΠΤ στην

αρχή της εξέλιξής της πριν δηλαδή από microερικές δεκαετίες42

Ανεξάρτητα τώρα από το αν θεωρεί

κανείς το γεγονός αυτό ως δείγmicroα καθυστέρησης της ελληνικής επιστήmicroης και νοmicroολογίας ή

αντίθετα απόδειξη συνετής και συνεπούς εφαρmicroογής του ελληνικού δικαίου είναι microάλλον βέβαιο

ότι η περαιτέρω πορεία του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη δεν microπορεί να παραγνωρίζει τις

σηmicroαντικές εξελίξεις στη γενέθλια χώρα ακόmicroη κι αν microια εξέλιξη παρόmicroοια microε τη γερmicroανική κριθεί

τελικά αποφευκτέα43

Εξάλλου ενώ η ΕΠΤ στη Γερmicroανία βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη ή

τουλάχιστον συζητείται έντονα ως προς τη νοmicroική της βάση τις προϋποθέσεις και το πεδίο

εφαρmicroογής της τα καταλαmicroβανόmicroενα πρόσωπα και τις συνέπειες που επιφέρει microπορεί κανείς σε

γενικές γραmicromicroές να θεωρήσει ότι η διαmicroόρφωση της ΑΖΤ ndashτουλάχιστον για την κρατούσα

αντίληψηndash έχει βασικά περαιωθεί Έτσι ιδίως ως προς το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ έχουν όπως

εν πολλοίς και στην Ελλάδα ουσιαστικά περιχαρακωθεί οι οmicroάδες περιπτώσεων όπου ο Α

δικαιούται να απαιτήσει από τον Ζ αποκατάσταση της ζηmicroίας του Τ44

Η δεύτερη διαπίστωση αφορά την ιδιαίτερη πορεία που έχει ακολουθήσει η ΑΖΤ στην ελληνική

θεωρία Συγκρίνοντας κανείς τους δύο θεσmicroούς (ΕΠΤ και ΑΖΤ) όπως έχουν αναπτυχθεί στη

Γερmicroανία microε τα οmicroόλογά τους microορφώmicroατα στην Ελλάδα διαπιστώνει ότι microόνο η ΕΠΤ φαίνεται να

ακολουθεί τα χνάρια του laquoSchuldverhaumlltnis mit Schutzwirkung zugunsten Dritterraquo στη γερmicroανική

έννοmicroη τάξη Η ΑΖΤ του ελληνικού δικαίου παρουσιάζει αντιθέτως εντονότερη διαφοροποίηση

42

Βλ σχετικά παρακάτω υπό Β Ι 1 43

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα οι αντιστοίχως στην υποσ 5 αναφερόmicroενοι συγγραφείς επικαλούmicroενοι την πλήρη επάρκεια

άλλων θεσmicroών του ελληνικού δικαίου Κάποιες εντελώς αφετηριακές σκέψεις υπέρ της δογmicroατικής και πρακτικής

laquoβιωσιmicroότηταςraquo του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη βλ παρακάτω υπό ∆ 44

Πρβλ Schiemann σε Staudingers Kommentar zum Buumlrgerlichen Gesetzbuch 1998 Vorbem zu sectsect 249 ff αρ 76

Πρόκειται δε κυρίως για τα συναντώmicroενα και στην ελληνική θεωρία παραδείγmicroατα βλ παραπάνω στις υποσ 27-30

9

από το γερmicroανικό θεσmicroό προπάντων κατά το ότι microε τη συνδροmicroή των προϋποθέσεών της

αναγνωρίζεται στον Τ απευθείας δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ45

Οι δύο αυτές διαπιστώσεις υποδεικνύουν ότι ενώ η διερεύνηση της γερmicroανικής θεωρίας και

νοmicroολογίας σχετικά microε την ΑΖΤ λίγα microόνο οφέλη θα microπορούσε να αποφέρει για την περαιτέρω

διαmicroόρφωση της ΑΖΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη η microελέτη της νεώτερης προπάντων εξέλιξης του

γερmicroανικού δικαίου ως προς την ΕΠΤ πρέπει να θεωρηθεί ως βασική αφετηρία εξέτασης των

προοπτικών που ενυπάρχουν στον ελληνικό θεσmicroό Είναι εποmicroένως εύλογο παρά την microόλις

διατυπωθείσα σύνδεση της ΑΖΤ και της ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο θεσmicroό διεύρυνσης της

ενδοσυmicroβατικής ευθύνης να περιοριστεί η ακόλουθη παρουσίαση της γερmicroανικής άποψης για

προστατευτικές τριτενέργειες στην ΕΠΤ υπό στενότερη έννοια

Β Η αντιmicroετώπιση του θεσmicroού της ΕΠΤ στη Γερmicroανία

Όπως επιβεβαιώνει άmicroεσα ακόmicroη και microια γρήγορη microατιά στα γερmicroανικά εγχειρίδια ενοχικού

δικαίου ή τους σχολιασmicroούς του ΓερmicroΑΚ46

η ΕΠΤ κατέχει παραδοσιακά δεσπόζουσα θέση στη

γερmicroανική θεωρία και νοmicroολογία αποτελώντας αναπόσπαστο και πλέον ουσιαστικά

αδιαmicroφισβήτητο θεσmicroό του γερmicroανικού δικαίου Ωστόσο παρά τη microακρόχρονη νοmicroολογιακή

εφαρmicroογή του και τις πολυάριθmicroες σχετικές microελέτες δεν πρόκειται σε καmicroία περίπτωση για ένα

αποκρυσταλλωmicroένο νοmicroικό microόρφωmicroα Μολονότι τουλάχιστον ως τα τέλη της δεκαετίας του rsquo70

microπορούσε κανείς εύλογα να πιστεύει ότι βασικά είχαν ήδη χαραχτεί οι γενικές κατευθύνσεις

εφαρmicroογής της ΕΠΤ και ότι ήταν ουσιαστικά απαντηmicroέ-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 309

να τα σηmicroαντικότερα ερωτήmicroατα που συνδέονται microε αυτήν η περαιτέρω εξέλιξη του θεσmicroού όπως

συντελέστηκε στη νοmicroολογία του Γερmicroανικού Ακυρωτικού (BGH) διέψευσε την εικόνα αυτή Η εν

λόγω εξέλιξη συνίσταται στη διάπλαση στο πλαίσιο ενός ενιαίου θεσmicroού δύο εν πολλοίς

διαφορετικών ndashκυρίως ως προς την επιτελούmicroενη λειτουργία αλλά και ακολούθως ως προς όλες τις

παραmicroέτρους εφαρmicroογής τουςndash δικαιικών microορφωmicroάτων Το νεώτερο ωστόσο από τα δύο δεν

45

Ενδεικτικό αυτής της διαφοροποίησης είναι και το γεγονός ότι ο συγγραφέας microιας από τις ελάχιστες microελέτες στις

οποίες η ΑΖΤ αναλύεται και αξιοποιείται για την επίλυση συγκεκριmicroένου πρακτικού προβλήmicroατος (Μαγγίβας (όπ σε

υποσ 5) σ 58 επ βλ επίσης τον ίδιο στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 513-573 αρ 13) αφίσταται πλήρως

από την κρατούσα στη Γερmicroανία γνώmicroη καθώς δέχεται την απευθείας ενδοσυmicroβατικής φύσης αξίωση αποζηmicroίωσης

του καταναλωτή κατά του κατασκευαστή τυποποιηmicroένων προϊόντων 46

Βλ ενδεικτικά απλώς Larenz Schuldrecht AT 1987 sect 17 ΙΙ και ΙΙΙ

10

παραγκώνισε το παλαιότερο το οποίο αντιθέτως έβαινε παραλλήλως εξελισσόmicroενο ώστε σήmicroερα

συνυπάρχουν και αποτελούν αmicroφότερα ισότιmicroα καταρχήν σκέλη της ΕΠΤ

Ήδη στο σηmicroείο αυτό πρέπει πάντως να αποσαφηνιστεί ότι παρά τη θεmicroελιώδη σηmicroασία της η

παρατηρούmicroενη εξέλιξη της ΕΠΤ συντελέστηκε κατά κύριο λόγο αθόρυβα ήτοι υπό το κάλυmicromicroα

της προϋπάρχουσας οικείας ορολογίας και την επίφαση microιας αδιάκοπης δογmicroατικής συνέχειας Ως

επί το πλείστον πραγmicroατοποιήθηκε επί τη βάσει microιας όχι πάντα άmicroεσα διαγνώσιmicroης microεθερmicroηνείας

προϋπαρχόντων επιχειρηmicroατολογικών τόπων η οποία επέτρεψε microεν την επέκταση του θεσmicroού σε

πεδία που η παραδοσιακή αντίληψη ρητά ή πάντως σαφώς απέκλειε ταυτόχρονα όmicroως απέτρεψε

την κατά το δυνατόν εναργή διάκριση των δύο microορφωmicroάτων του παραδοσιακού και του νεώτερου

και τη συναρτώmicroενη διαφοροποίηση και εκλέπτυνση των εκάστοτε προϋποθέσεων και συνεπειών

εφαρmicroογής της ΕΠΤ Έτσι ανεξάρτητα από το αν και σε ποιο βαθmicroό σε κάθε κρινόmicroενη περίπτωση

ακολουθείται τελικά κυρίως η microια ή η άλλη κατεύθυνση της ΕΠΤ τόσο η νοmicroολογία (ανεξαιρέτως)

όσο και η θεωρία (στη συντριπτική της πλειονότητα47

) επιmicroένουν ότι εφαρmicroόζουν αδιαφοροποίητα

έναν ενιαίο θεσmicroό Αποφασιστικής σηmicroασίας για την επίφαση microιας τέτοιας ενότητας υπήρξε η

πρώιmicroη επιλογή της νοmicroολογίας να εξηγεί δογmicroατικά την ΕΠΤ βασικά ως αποτέλεσmicroα της

(προπάντων συmicroπληρωτικής) ερmicroηνείας της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ Το δικαιοπρακτικό microοντέλο

θεmicroελίωσης της ΕΠΤ το οποίο ndashορθώςndash αποκρούει γενικά η γερmicroανική θεωρία48

προσέδωσε στη

νοmicroολογία microια πολύ microεγάλη ευελιξία στο χειρισmicroό της ΕΠΤ ως προς την αιτιολόγηση των

επιδιωκόmicroενων λύσεων την οmicroαλή ένταξη νέων τόπων στο προϋπάρχον σύστηmicroα

επιχειρηmicroατολογίας και την επίλυση ετερόκλιτων προβληmicroάτων ευθύνης microε την επίκληση απλώς

της (κυρίως υποθετικής) βούλησης των συmicroβαλλοmicroένων (Α και Ζ)

Ι Η παραδοσιακή έποψη

1 Το βασικό σχήmicroα σκέψης

Η δικαστική απόφαση microε την οποία ξεκινάει ουσιαστικά η ιστορία της ΕΠΤ ως αυτοτελούς θεσmicroού

του γερmicroανικού δικαίου49

ορίζει τα βασικά χαρακτηριστικά του microορφώmicroατος τα οποία και

συνθέτουν ουσιαστικά τον πυρήνα του παραδοσιακού νοmicroικού σχήmicroατος σκέψης Μια σύmicroβαση

αναπτύσσει προστατευτική ενέργεια υπέρ τρίτων όταν ο οφειλέτης (Ζ) βαρύνεται microε καθήκοντα

47

Από τις λίγες εξαιρέσεις που τείνουν στην αντιmicroετώπιση της ΕΠΤ ως διπολικού θεσmicroού βλ κυρίως Gernhuber Das

Schuldverhaumlltnis 1989 sect 21 (ιδίως sect 21 I 2) 48

Βλ λχ την εύστοχη κριτική του Gernhuber Das Schuldverhaumlltnis sect 21 Για τη νεώτερη νοmicroολογία βλ microεταξύ

άλλων Canaris Die Reichweite der Expertenhaftung gegenuumlber Dritten ZHR 163 (1999) 206 επ 49

BGH NJW 1959 1676 (και σε ελληνική microετάφραση ΝοΒ 1963 287)

11

επιmicroέλειας και προστασίας όχι microόνο έναντι του αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α) αλλά και έναντι

ορισmicroένων περαιτέρω προσώπων (Τ) τα οποία σε περίπτωση παραβίασης έχουν απευθείας αξίωση

αποζηmicroίωσης κατά του οφειλέτη (Ζ) σύmicroφωνα microε τους γενικούς κανόνες ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Για να γίνει δε δεκτή ΕΠΤ πρέπει να συντρέχουν τρεις προϋποθέσεις Πρώτον εγγύτητα στην

παροχή (Leistungsnaumlhe) o Τ πρέπει να έρχεται κατά τρόπο προδιαγεγραmicromicroένο

(Bestimmungsgemaumlszlig) σε επαφή microε την (κύρια) παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενό της ∆εύτερον

έννοmicroη σχέση πρόνοιας (Fuumlrsorgeverhaumlltnis) ανάmicroεσα σε Α και Τ microε την έννοια ότι η κατάσταση

του Τ πρέπει να εγγίζει τον Α επειδή είναι ο ίδιος υπόχρεος αυξηmicroένης προστασίας και πρόνοιας

έναντι του Τ και συνυπεύθυνος για την καλή κατάστασή του εδώ εντάσσονται κατεξοχήν οι

οικογενειακές σχέσεις ή οι σχέσεις εξαρτηmicroένης εργασίας (microε τον Α ως εργοδότη και τον Τ ως

εργαζόmicroενο) Τρίτον διαγνωσιmicroότητα (Erkennbarkeit) κατά το ότι ο Ζ πρέπει να είναι σε θέση να

αντιληφθεί ότι ο αντισυmicroβαλλόmicroενός του τον εmicroπιστεύεται για την ασφάλεια των εmicroπλεκόmicroενων

τρίτων προσώπων όπως και για τη δικιά του Σε κάθε περίπτωση πρέπει πάντως να διασφαλίζεται

ότι ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων θα είναι περιορισmicroένος ώστε να αποφευχθεί microια

υπερβολική επέκταση της ευθύνης του Ζ Όσον αφορά τώρα τη νοmicroική βάση της ΕΠΤ προκρίνεται

η θεmicroελίωση της προστασίας του Τ στην (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης που έχει

συναφθεί ανάmicroεσα σε Α και Ζ

Αυτό το πλέγmicroα τοποθετήσεων επαναλαmicroβάνουν στη συνέχεια πολλές ακόmicroη αποφάσεις Όπως

πάντως προκύπτει από microία συνολικότερη εξέταση δεν ανταποκρίνεται στην αντίληψη της

νοmicroολογίας η πρόσδοση στις προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις της ίδιας σηmicroασίας για τη θεmicroελίωση

της προστατευτικής τριτενέργειας αντίθετα το κυρίως βάρος το φέρει στα πλαίσια του

παραδοσιακού σχήmicroατος σκέψης η δεύτερη προϋπόθεση η σχέση δηλαδή πρόνοιας ανάmicroεσα σε Α και

Τ50

Όταν συντρέχει αυτή και microε τον όρο φυσικά ότι πληρούται η ndashγενικά όχι ιδιαίτερα αυστηρήndash

απαίτηση διαγνωσιmicroότητας τότε κατά κανόνα καταφάσκεται η ΕΠΤ ακόmicroη και αν στην

πραγmicroατικότητα δεν υπάρχει επαφή του Τ microε την παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενο της51 όταν

αντιθέτως ελλείπει η απαιτούmicroενη σχέση πρόνοιας τότε απορρίπτεται άνευ άλλου η τριτενέργεια52

50

Βλ πχ BGH NJW 1977 2208 (2209) BGH NJW 1973 321 (322) BGHZ 51 91 (96) και σε ελληνική απόδοση

ΝοΒ 1969 1153 51

Βλ πχ BGHZ 26 365 Η απόφαση αυτή δέχεται την ευθύνη του κυρίου του έργου (Ζ) έναντι των προσώπων (Τ) που

χρησιmicroοποιεί ο εργολάβος (Α) για την εκτέλεση του έργου τα οποία υφίστανται σωmicroατικές βλάβες από πταίσmicroα του Ζ

Οι προστατευόmicroενοι τρίτοι δεν έρχονται εν προκειmicroένω σε επαφή microε την κύρια παροχή του Ζ προς τον Α αφού αυτή

συνίσταται στην καταβολή της συmicroφωνηmicroένης αmicroοιβής (πρβλ 681 ΑΚ) την ΕΠΤ θεmicroελιώνει εν τέλει microόνο η σχέση

που συνδέει Τ και Α 52

Βλ λχ BGHZ 51 91 και στα ελληνικά ΝοΒ 1969 1153 (ευθύνη παραγωγού προϊόντων)

12

Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις για την προστασία του (Τ) και ιδίως η βαρύτητα που δίνεται στη

σχέση πρόνοιας συmicroβαδίζουν καταρχήν microε τη δογmicroατική εξήγηση της ΕΠΤ Στο δικαιοπρακτικό

microοντέλο θεmicroελίωσης η σχέση πρόνοιας microεταξύ Α και Τ δεν αποτελεί παρά αντικειmicroενικό στοιχείο

για τον καθορισmicroό των συmicroφερόντων του Α τα οποία απαιτούν την προστασία του Τ και πρέπει

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη (sect 157 ΓερmicroΑΚ = 200 ΑΚ) να ληφθούν υπόψη από τον ερmicroηνευτή της

microεταξύ Α και Ζ σύmicroβασης Επειδή microε άλλα λόγια η σχέση που συνδέει Α και Τ επιβάλλει στον Α

αυξηmicroένες υποχρεώσεις πρόνοιας είναι κατά την άποψη αυτή εύλογο να ερmicroηνεύσει κανείς τη

σύmicroβαση του τελευταίου microε τον Ζ (συmicroπληρωτικά) κατά την έννοια της ΕΠΤ και να δεχτεί την

εφαρmicroογή έναντι του Τ κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης Σηmicroαντικό είναι πάντως να τονιστεί ότι

στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου αρκεί πλήρως για microια τέτοια ερmicroη-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 310

νεία η συνδροmicroή των προϋποθέσεων που προαναφέρθηκαν χωρίς να απαιτούνται επιπρόσθετες

ενδείξεις για microια (πραγmicroατική ή υποθετική) συνοmicroολόγηση της τριτενέργειας

2 Η διεύρυνση των αρχικών ορίων

Η συνεπής εφαρmicroογή των βασικών αρχών του παραδοσιακού microοντέλου επιβάλλει τη διεύρυνση

αυτού πυρήνα ώστε να καταλαmicroβάνονται και περιπτώσεις στις οποίες αυστηρά ιδωmicroένες δεν

πληρούνται microεν οι προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις ωστόσο η άρνηση της προστασίας του Τ θα

ήταν λόγω της κατάστασης συmicroφερόντων κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη Τη δυνατότητα ευέλικτης

εφαρmicroογής του θεσmicroού ενισχύει δε η επιλογή της νοmicroολογίας υπέρ της δικαιοπρακτικής εξήγησης

της ΕΠΤ Η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ οφείλει σύmicroφωνα microε τα

γενικώς αποδεκτά να γίνεται επί τη βάσει ουσιαστικών σταθmicroίσεων αν αυτές επιβάλλουν την

τριτενέργεια τότε η ΕΠΤ δεν πρέπει να απορρίπτεται λόγω της microη συνδροmicroής τυπικών

προϋποθέσεων

Η διεύρυνση αυτή αφορά καταρχάς τα προστατευόmicroενα από την ΕΠΤ αγαθά καθώς γρήγορα έγινε

δεκτό ότι πέρα από περιπτώσεις θανάτωσης βλάβης της υγείας ή προσβολής της σωmicroατικής

ακεραιότητας και η ιδιοκτησία53

ή ακόmicroη και απλά περιουσιακά συmicroφέροντα του Τ54

microπορούν να

53

BGHZ 49 350 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ εκmicroισθωτή (Ζ) και microισθωτή (Α) ως προς τη βλάβη

εισκοmicroισθέντων πραγmicroάτων του υποmicroισθωτή (Τ) σύmicroφωνα βέβαια microε κατοπινή νοmicroολογία στην περίπτωση αυτή δεν

γίνεται δεκτή ΕΠΤ επειδή ο Τ λόγω της αξίωσής του κατά του Α δεν χρήζει προστασίας βλ παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

13

εmicroπίπτουν στο προστατευτικό πεδίο της ΕΠΤ55

Έτσι βέβαια εξασθενεί το ενδιαφέρον του Α για

την προστασία του Τ το οποίο παρουσιάζεται ιδιαίτερα αυξηmicroένο στις περιπτώσεις βλάβης

αυστηρά προσωπικών αγαθών Ωστόσο δεν συντελείται κάποια πραγmicroατική ρήξη microε την

προγενέστερη αντίληψη αφού το κεντρικό επιχείρηmicroα υπέρ της ΕΠΤ η σχέση δηλαδή πρόνοιας

ανάmicroεσα σε Α και Τ συνεχίζει να υπάρχει και να θεmicroελιώνει την τριτενέργεια και στις περιπτώσεις

διακινδύνευσης περιουσιακών απλώς αγαθών (ιδιοκτησία ndash περιουσία)56

Αντίστοιχα ισχύουν και ως προς την παρατηρούmicroενη διεύρυνση της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει

να βρίσκεται σε σχέση εγγύτητάς προς την παροχή του Ζ Παρά την διατήρηση της ορολογίας

εmicroπλουτίζεται ο ορισmicroός που δίνεται σχετικά ώστε να καλύπτει και περιπτώσεις στις οποίες δεν

υπάρχει επαφή του Τ microε την κύρια παροχή του Ζ57

Προκειmicroένου να καταλαmicroβάνονται και

παραβιάσεις υποχρεώσεων πρόνοιας από microέρους του Ζ άσχετων προς την κύρια παροχή αρκεί

πλέον να εκτίθεται ο Τ ndashτουλάχιστον εν microέρειndash microε όmicroοιο τρόπο σε κινδύνους όπως ο ίδιος ο Α58

Άλλωστε όσο το κοmicroβικό σηmicroείο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ παραmicroένει η σχέση πρόνοιας και η επrsquo

αυτής βασιζόmicroενη (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης δεν είναι συνεπές να κρίνεται το

ζήτηmicroα της τριτενέργειας αποφασιστικά από το αν και microε ποιο ακριβώς τρόπο η διακινδύνευση του

Τ συναρτάται microε την κύρια παροχή του Ζ αφού οι ουσιαστικές σταθmicroίσεις συχνά δεν σχετίζονται

καθόλου microε το ερώτηmicroα αυτό

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο θα ήταν υπερβολικά φορmicroαλιστική επί τη βάσει του

δικαιοπρακτικού microοντέλου η εmicromicroονή στην προϋπόθεση microιας έννοmicroης σχέσης πρόνοιας microε το

παραδοσιακό στενό περιεχόmicroενο του όρου εφόσον το έντονο ενδιαφέρον του Α για την προστασία

του Τ microπορεί microε microεθοδολογικά ορθό τρόπο να θεmicroελιωθεί επαρκώς σε κάποια άλλη αντικειmicroενικά

διαγνώσιmicroη για τον Ζ περίσταση η οποία επιβάλλει την ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας

προκειmicroένου να εξυπηρετηθούν τα συνδεόmicroενα microε την προστασία του Τ συmicroφέροντα του Α59

Άλλωστε και η έννοmicroη σχέση πρόνοιας δεν αποτελεί παρά ένδειξη για την αντικειmicroενικά εδραιωmicroένη

54

BGH JZ 1966 141 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ διαθέτη (Α) και δικηγόρου (Ζ) υπέρ της

τιmicroώmicroενης στην υπό σύνταξη διαθήκη κόρης του Α η οποία από πταίσmicroα του Ζ δεν κατέστη κληρονόmicroος του Α

σύmicroφωνα microε την επιθυmicroία του πατέρα της) 55

Πάντως microόνο η επέκταση της ΕΠΤ σε απλώς περιουσιακά αγαθά τρίτων φάνηκε να προβληmicroατίζει ενώ αντίθετα η

προστασία και της ιδιοκτησίας θεωρήθηκε εντελώς φυσικήmiddot βλ ιδίως W Lorenz JZ 1966 143 και 144 στις

παρατηρήσεις του επί της απόφασης του Γερmicro Ακυρ από 671965 56

Βλ ιδίως την επιχειρηmicroατολογία της BGH JZ 1966 141 (142) 57

Επειδή λχ ο Ζ οφείλει στον Α απλώς ένα χρηmicroατικό ποσό βλ το παράδειγmicroα στην υποσ 51 58

BGHZ 129 136 (168) BGH NJW 1975 867 (868) Αξίζει πάντως να σηmicroειωθεί ότι η γερmicroανική νοmicroολογία δεν

εmicroποδίζεται να καταφύγει στον στενότερο ορισmicroό προκειmicroένου να απορρίψει την ΕΠΤ όταν το κρίνει απαραίτητοmiddot βλ

BGH NJW 1996 2927 (2928-2929) 59

Έτσι πράγmicroατι BGH WM 2001 1428 (1429) BGH NJW 1996 2927 (2928) BGH NJW 1968 1323 (1324)

14

συσχέτιση των συmicroφερόντων του Α microε την προστασία του Τ η οποία αποκτά σηmicroασία microόνο έmicromicroεσα

στο πλαίσιο δηλαδή της ερmicroηνείας της σύmicroβασης των Α και Ζ

Αντιθέτως σε έντονη δογmicroατική ρήξη microε το παραδοσιακό σχήmicroα θεmicroελίωσης της ΕΠΤ σε

σύmicroπνοια όmicroως microε την ουσιαστική αιτιολόγηση του θεσmicroού διάκειται η επέκταση των αρχών που

ισχύουν για την προστατευτική τριτενέργεια συmicroβάσεων σε microη συmicroβατικές ενοχές όπως προπάντων

στις ενοχές που δηmicroιουργούνται κατά τις διαπραγmicroατεύσεις για τη σύναψη σύmicroβασης (πρβλ άρθρα

197-198 ΑΚ)60

Η δογmicroατική ρήξη έγκειται βέβαια στο ότι σε microη συmicroβατικές ενοχές δεν είναι

δυνατή η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία καθότι δεν υπάρχουν καθόλου (όπως στο στάδιο των

διαπραγmicroατεύσεων) ή δεν υπάρχουν έγκυρες (όπως σε περίπτωση άκυρης σύmicroβασης)

δικαιοπρακτικές δηλώσεις βούλησης των microερών της ενοχής οι οποίες θα microπορούσαν να

αποτελέσουν την αναγκαία ερmicroηνευτική αφετηρία Τη δυσκολία αυτή δεν παραγνωρίζει άλλωστε

ούτε η γερmicroανική νοmicroολογία η οποία επικαλείται και εναλλακτικές βάσεις θεmicroελίωσης (έθιmicroο

δικαστική δικαιοπλασία)61

Σε επίπεδο ωστόσο ουσιαστικών σταθmicroίσεων η συmicroπερίληψη microη

δικαιοπρακτικών ενοχών στο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ εmicroφανίζεται απόλυτα συνεπής στο βαθmicroό

που η κατάσταση συmicroφερόντων συχνά δεν διαφέρει πριν και microετά τη σύναψη έγκυρης ή άκυρης

σύmicroβασης Υπό το πρίσmicroα αυτό δεν είναι αδικαιολόγητος ο επιχειρούmicroενος παραλληλισmicroός microε την

έννοmicroη κατάσταση που θα

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 311

υφίστατο αν τη ζηmicroιογόνο στιγmicroή είχε ήδη συναφθεί (έγκυρη) σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ62

Στην

ουσία λοιπόν η γερmicroανική νοmicroολογία δεν παραmicroέρισε microε την επίmicroαχη διεύρυνση το παραδοσιακό

microοντέλο σκέψης παρά στάθηκε βασικά συνεπής προς αυτό Αλλά και όσον αφορά το δογmicroατικό

ζήτηmicroα της νοmicroικής βάσης της ΕΠΤ δεν συντελέστηκε κάποια δραστική αλλαγή η νοmicroολογία

αφίσταται του δικαιοπρακτικού microοντέλου microόνο κατrsquo εξαίρεση Έτσι microολονότι εmicromicroέσως πλην σαφώς

δηλώνεται ότι η προστατευτική τριτενέργεια microπορεί να εδράζεται και σε ανεξάρτητη από σχετική

60

Τέτοια περίπτωση αντιmicroετώπισε η BGHZ 66 51 Το δικαστήριο επιδίκασε αποζηmicroίωση σε 14χρονη (Τ) η οποία

συνόδευε τη microητέρα της (Α) σε κατάστηmicroα αυτοεξυπηρέτησης διότι γλίστρησε πριν τη σύναψη οποιασδήποτε

σύmicroβασης ανάmicroεσα στη microητέρα της και τον καταστηmicroατάρχη (Ζ) πατώντας ένα παρατηmicroένο στο δάπεδο του

καταστήmicroατος φύλλο λαχανικού Η αιτιολογία ότι η ενοχική σχέση που δηmicroιουργήθηκε λόγω των διαπραγmicroατεύσεων

ανάmicroεσα σε Α και Ζ ανέπτυσσε προστατευτική ενέργεια υπέρ της 14χρονης ήταν σύmicroφωνα microε το δικαστήριο

αναγκαία καθότι η τελευταία δεν επρόκειτο να συνάψει κάποια σύmicroβαση microε τον Ζ Πάντως και πριν από την απόφαση

αυτή η οποία λόγω της διεξοδικής αντιπαράθεσης microε το πρόβληmicroα πρέπει να θεωρηθεί ως ορόσηmicroο για την εξέλιξη της

ΕΠΤ η γερmicroανική νοmicroολογία είχε αναγνωρίσει την προστατευτική τριτενέργεια microη δικαιοπρακτικών ενοχώνmiddot βλ BGH

JZ 1968 304 (άκυρη σύmicroβαση) 61

BGHZ 66 51 (56-57) 62

BGHZ 66 51 (58-59)

15

βούληση των microερών (Α και Ζ) επιταγή της αντικειmicroενικής έννοmicroης τάξης63

κεντρικός

δικαιολογητικός τόπος παραmicroένει γενικά η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της εκάστοτε σύmicroβασης η

οποία ούτως ή άλλως βασίζεται microόνο σε αντικειmicroενικά δεδοmicroένα και δεν αφορά συγκεκριmicroένες

δηλώσεις βούλησης

ΙΙ Η νεώτερη εξέλιξη Μετακίνηση οπτικής γωνίας και microεταβολή λειτουργίας

Η γερmicroανική νοmicroολογία δεν εγκατέλειψε ποτέ το παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ Η

παρατήρηση αυτή δεν αφορά microόνο τον τρόπο αυτοκατανόησης ή αυτοπαρουσίασης της

νοmicroολογίας αλλά προπάντων την ουσιαστική επιβίωση του παραδοσιακού microοντέλου στη σύγχρονη

αντίληψη για το θεσmicroό Τα δικαστήρια όχι microόνο δέχονται την ΕΠΤ όταν συντρέχουν οι σχετικές

προϋποθέσεις πολύ περισσότερο συνεχίζουν να επιφυλάσσουν στον εαυτό τους τη δυνατότητα να

απορρίπτουν την τριτενέργεια σε συγκεκριmicroένη περίπτωση αρνούmicroενα τη συνδροmicroή κάποιου από

τους όρους που τάσσει το παραδοσιακό σχήmicroα σκέψης64

Παράλληλα ωστόσο διαπιστώνεται microια

εξέλιξη η οποία βασίζεται microεν εν πολλοίς στην προϋπάρχουσα ορολογία και επιχειρηmicroατολογία

στην ουσία όmicroως αναδιαmicroορφώνει ριζικά τον θεσmicroό της ΕΠΤ

1 Χαλάρωση του απαιτούmicroενου ενδιαφέροντος για την προστασία του τρίτου (Τ)

Ουσιαστική αλλαγή στη λειτουργία της ΕΠΤ συντελείται καταρχάς microε την τάση για ευρεία

αντικειmicroενικοποίηση του συνδεόmicroενου microε την προστασία του Τ συmicroφέροντος του Α και αποmicroάκρυνσή

του από την πρόδηλη πραγmicroατική βούληση του Α Ενώ δηλαδή υπό το παραδοσιακό πρίσmicroα

microπορούσε κανείς στις περισσότερες περιπτώσεις να θεωρήσει ότι ο Α λόγω της σχέσης του microε τον

Τ (πχ σχέση οικογενειακή ή εργοδότη προς εργαζόmicroενο) πράγmicroατι ενδιαφέρεται για τα

συmicroφέροντα του Τ ή τουλάχιστον ότι η προστασία του Τ δεν έρχεται σε αντίθεση microε τα αληθινά

συmicroφέροντα του Α στη νεώτερη αντίληψη γίνεται δεκτή ΕΠΤ ακόmicroη κι αν η πραγmicroατική βούληση

των microερών της σύmicroβασης (Α και Ζ) προφανώς αντίκειται σε microια τέτοια ερmicroηνεία Η αλλαγή αυτή

γίνεται φανερή στο παράδειγmicroα όπου ο Ζ είναι microοναδικός εταίρος και διαχειριστής microιας ΕΠΕ (Α)

της οποίας η δραστηριότητα εντοπίζεται αποκλειστικά ή τουλάχιστον κυρίως στο να είναι microε τη

σειρά της οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής microιας άλλης εταιρίας (Τ) στην οποία συmicromicroετέχουν

και περαιτέρω πρόσωπα Η νοmicroολογία δέχεται ότι η παραβίαση του καθήκοντος του Ζ για χρηστή

63

Αυτό προκύπτει πέραν των άλλων και από τις αποφάσεις εκείνες που επικαλούνται ndashσυχνά επικουρικάndash τη

δικαιοσύνη βλ πχ BGHZ 70 327 (329-330) ή την καλή πίστη (sect 242 ΓερmicroΑΚ = 288 ΑΚ) βλ λχ BGH NJW 1977

2073 (2074) BGH NJW 1975 867 (869) 64

Από τη νεώτερη νοmicroολογία βλ BGH NJW 2002 3625 (3626)

16

διοίκηση της Α θεmicroελιώνει δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης της Τ σύmicroφωνα microε τις αρχές της ΕΠΤ65

θεωρώντας πως το συmicroφέρον της Α κατευθύνεται σύmicroφωνα microε την καλή πίστη προς τη σωστή

διαχείριση και ευνοϊκή οικονοmicroική εξέλιξη της Τ66

Ο προσδιορισmicroός όmicroως των συmicroφερόντων της

Α κατrsquo αντικειmicroενικά κριτήρια (καλή πίστη) και η σύνδεσή τους microε τα συmicroφέροντα της Τ εποmicroένως

και η επί τη βάσει των διαπιστώσεων αυτών ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας βρίσκονται

σε άmicroεση αντίθεση προς την προφανή πραγmicroατική βούληση της Α όπως αυτή διαmicroορφώνεται στο

πρόσωπο του microοναδικού της εταίρου και διαχειριστή (Ζ) Μάλιστα η αντίθεση αυτή δεν εντοπίζεται

σε κάποια ιδιαίτερη εν συγκρίσει προς το συνήθως συmicroβαίνον ψυχολογική τοποθέτηση του Ζ

αλλά προκύπτει ήδη από την αντικειmicroενική θεώρηση των πραγmicroάτων Στον αντίποδα microια τέτοια

περίπτωση είναι ουσιαστικά αδύνατη στο παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ

Αντίστοιχα ισχύουν και στις περιπτώσεις όπου ο πραγmicroατογνώmicroονας Ζ σε εκπλήρωση σχετικής

σύmicroβασης microε τον Α συντάσσει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη λχ σχετικά microε την αξία ενός ακινήτου

του Α την οποία ο Α σκοπεύει να υποβάλει στον Τ προκειmicroένου ο τελευταίος πεπεισmicroένος για την

ακρίβεια της πραγmicroατογνωmicroοσύνης να προβεί στη σύναψη της επιδιωκόmicroενης από τον Α

σύmicroβασης (πχ αγορά του εν λόγω ακινήτου ή δανειοδότηση του Α microε υποθήκη το ακίνητο) Η

νοmicroολογία η οποία δέχεται την προστατευτική τριτενέργεια και συνεπώς την αξίωση αποζηmicroίωσης

του Τ έναντι του Ζ για λάθη της πραγmicroατογνωmicroοσύνης67

καταφάσκει το ενδιαφέρον του Α για την

προστασία του Τ microε την αιτιολογία ότι όποιος βασιζόmicroενος στις ειδικές γνώσεις κάποιου

προσώπου παραγγέλλει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη για να τη χρησιmicroοποιήσει ενώπιον τρίτων

ενδιαφέρεται κατά κανόνα να διαθέτει η microελέτη την αντίστοιχη αποδεικτική δύναmicroη αυτή ωστόσο

διασφαλίζεται microόνο εφόσον ο πραγmicroατογνώmicroονας (Ζ) συντάσσει microια κατά το δυνατόν

αντικειmicroενικά ορθή microελέτη και ευθύνεται για αυτό και έναντι τρίτων αποδεκτών της (Τ)68

Ανεξάρτητα από την πειστικότητα της θεmicroελίωσης πόρρω απέχει η επιχειρούmicroενη σύνδεση των

συmicroφερόντων του Α και του Τ ως προς την ένταση και την υφή από τη σύνδεση που πιστοποιείται

από microια έννοmicroη σχέση πρόνοιας κατά την έννοια του παραδοσιακού σχήmicroατος ∆ιότι η πραγmicroατική

βούληση του Α κατευθύνεται κατά κανόνα στη διασφάλιση των δικών του συmicroφερόντων microέσω

microιας αισιόδοξης για τον ίδιο πραγmicroατογνωmicroοσύνης και συγκεκριmicroένα στην επωφελή σύναψη της

σκοπούmicroενης σύmicroβασης microε τον Τ (λχ επίτευξη ευνοϊκών δανειοληπτικών όρων ή υψηλού

65

BGHZ 75 321 (323 επ) BGHZ 100 190 (193) BGH ZIP 2002 984 (985) 66

Βλ προπάντων BGHZ 75 321 (324) 67

Για την προστασία του Τ ως δανειοδότη βλ microεταξύ άλλων BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) BGH NJW 1997

1235 BGH WM 1993 897 Για την ΕΠΤ υπέρ του Τ ως αγοραστή βλ πχ BGH NJW-RR 2002 1528 BGH WM 2001

529 (532) BGH NJW 1998 1948 (1949) 68

Σrsquo αυτήν την κατεύθυνση οι BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380)

17

τιmicroήmicroατος πώλησης) ανεξάρτητα ακόmicroη και από πιθανή ζηmicroία του Τ69

Αυτήν την κατά τυπικό

τρόπο εmicroφανιζόmicroενη αντίθεση συmicroφερόντων microεταξύ Α και Τ δέχεται άλλωστε κι η ίδια η γερmicroανική

νοmicroολογία χωρίς ωστόσο να θεωρεί ότι αποκλείεται για το λόγο αυτό η συmicroβατική τριτενέργεια70

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 312

2 Αναβάθmicroιση του ρόλου της εγγύτητας του τρίτου (Τ) προς την οφειλόmicroενη παροχή

Παράλληλα συντελείται microια microετατόπιση του κέντρου βάρους από το ενδιαφέρον του Α για τον Τ

στην εγγύτητα του τελευταίου προς την (κύρια) παροχή του Ζ Σε αντίθεση δηλαδή προς το

παραδοσιακό σχήmicroα σύmicroφωνα microε το οποίο αποφασιστικό για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ είναι το

ερώτηmicroα αν η προστατευτική τριτενέργεια είναι αναγκαία για την εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων

του Α παρατηρείται στη νεώτερη αντίληψη microια υποφώσκουσα συνήθως τάση να κρίνεται η

προστασία του Τ προπάντων σε συνάρτηση microε τη σχέση στην οποία βρίσκεται αυτός προς την

παροχή του Ζ το ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ καθίσταται έτσι δευτερεύουσας

σηmicroασίας και λειτουργεί microάλλον απλώς επιβοηθητικά Ταυτόχρονα αλλάζει και το περιεχόmicroενο της

εγγύτητας στην παροχή κατά το ότι ερωτάται πλέον αν η παροχή του Ζ είναι προορισmicroένη να

ωφελήσει τον Τ71

ή αν πιθανές αποκλίσεις από την προσήκουσα εκπλήρωση προδιαγράφεται να

βλάψουν κατά πρώτο λόγο τον Τ72

Η εν λόγω microετατόπιση του επιχειρηmicroατολογικού βάρους παρά την ιδιαίτερη σηmicroασία της δεν είναι

εύκολο να καταδειχτεί microε αδιαmicroφισβήτητη ενάργεια Αυτό οφείλεται αφενός microεν στις συχνά

υπερβολικά λιτές ή πολύ γενικές σκέψεις τις νοmicroολογίας73

αφετέρου δε στο γεγονός ότι σε πολλές

αποφάσεις αναφέρονται ταυτόχρονα περισσότερα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία ιδίως η σχέση

πρόνοιας microεταξύ Α και Τ τα οποία στηρίζουν δυνητικά την ΕΠΤ74

χωρίς ωστόσο να microπορεί να

69

Στην περίπτωση microάλιστα που αντιmicroετώπισε η BGHZ 127 378 ο ίδιος ο Α προκάλεσε την εκπόνηση εσφαλmicroένης

πραγmicroατογνωmicroοσύνης από τον Ζ και συνεπώς τη ζηmicroία του Τ 70

Βλ πχ BGH NJW 2002 1196 (1197) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380) Αντίθετα η

παλαιότερη νοmicroολογία απέρριπτε την ΕΠΤ στις περιπτώσεις αυτές βλ BGHZ 74 281 (289-290) BGH NJW 1973 321

(322) 71

Πρβλ λχ BGH NJW 1991 32 (33) BGH WM 1985 1274 (1275) 72

Πρβλ πχ BGH JZ 2000 469 (471) BGH NJW 1995 1353 (1357) BGH NJW 1986 581 (582) Βεβαίως η

παραδοσιακή έννοια της εγγύτητας στην παροχή (βλ παραπάνω υπό Β Ι 1) δεν εγκαταλείφθηκε βλ πχ BGHZ 129

136 (168) 73

Βλ πχ BGHZ 77 116 (124) BGHZ 89 95 (98) BGH NJW 1989 2750 (2751) 74

Για την έννοmicroη σχέση πρόνοιας και τη λειτουργία της στο παραδοσιακό microοντέλο βλ παραπάνω υπό Β Ι 1

18

εξακριβωθεί microε ασφάλεια ποιο εξ αυτών είναι εκάστοτε το πράγmicroατι αποφασιστικό75

Η γενοmicroένη

διαπίστωση προκύπτει όmicroως microε επαρκή σαφήνεια από microια συνολική αξιολογική εξέταση της

σχετικής νοmicroολογίας όπως εξελίχθηκε στο χρόνο Ως παράδειγmicroα θα microπορούσαν να αναφερθούν οι

περιπτώσεις στις οποίες κρίθηκε ότι η σύmicroβαση ανάmicroεσα σε Α και Ζ σύmicroφωνα microε την οποία ο Ζ

οφείλει να συνδράmicroει τον Α κατά τη σύνταξη της διαθήκης του αναπτύσσει προστατευτική

τριτενέργεια υπέρ του ωφελούmicroενου από τη διαθήκη αυτή (Τ) ο οποίος λόγω πταίσmicroατος του Ζ δεν

περιήλθε στη σκοπούmicroενη από τον Α θέση (πχ δεν έγινε κληρονόmicroος) Ενώ κατά την πρώτη

σχετική απόφαση του Γερmicroανικού Ακυρωτικού η συγγενική σχέση (πατέρας-κόρη) microεταξύ του

διαθέτη (Α) και του ωφελούmicroενου (Τ) διαδραmicroατίζει ένα ουσιώδη ρόλο76

κατά τη microεταγενέστερη

εξέλιξη της νοmicroολογίας εξασθενίζει η σηmicroασία του δεσmicroού ανάmicroεσα σε Α και Τ αρκούντος

προφανώς απλώς του γεγονότος ότι ο Τ πρόκειται αντικειmicroενικά να ωφεληθεί από τη διαθήκη του

Α και συνεπώς από την οφειλόmicroενη σύmicroπραξη του Ζ στη σύνταξή της77

Εξάλλου και η παρατηρούmicroενη επέκταση του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ σε περιπτώσεις όπου το

ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ παρουσιάζεται σχετικά αποδυναmicroωmicroένο78

ενδεικνύει

ότι η πραγmicroατική αιτία για την αποδοχή της ΕΠΤ στο πλαίσιο του νεώτερου microοντέλου δεν έγκειται

τόσο στην εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων του Α Προς την ίδια κατεύθυνση συνηγορεί επίσης η

τάση της νοmicroολογίας να επικεντρώνει την επιχειρηmicroατολογία της στο πρόσωπο και τις προσδοκίες

του Τ79

3 Η επικέντρωση στο πρόσωπο του τρίτου

Η microετατόπιση στο πλαίσιο του νεώτερου σχήmicroατος του κεντρικού θεmicroελιωτικού επιχειρήmicroατος

από το ενδιαφέρον του Α στη σχέση που συνδέει τον Τ microε την παροχή του Ζ αντιστοιχεί σε

επίπεδο πλέον προσώπων προς microια microετατόπιση του κέντρου βάρους της ΕΠΤ από τον Α στον Τ

Πράγmicroατι είναι συχνή στη νοmicroολογία microια επιχειρηmicroατολογία η οποία επικεντρώνεται στο

πρόσωπο τις προσδοκίες και τις ανάγκες προστασίας του Τ προκειmicroένου να θεmicroελιώσει την

προστατευτική τριτενέργεια υπέρ του Προπάντων τονίζεται η ανάγκη προστασίας της

75

Πρβλ λχ BGH WM 1985 1274 (1275) Εν προκειmicroένω δεν microπορεί κανείς να κρίνει τελειωτικά αν η αποδοχή της

ΕΠΤ σε σύmicroβαση ανάmicroεσα στον φοροτεχνικό Ζ για σύνταξη της φορολογικής δήλωσης του εντολέα του Α υπέρ της Τ

συζύγου του Α συναρτάται αποφασιστικά microε τη σχέση των δύο συζύγων (Α και Τ) ή microε την εγγύτητα της Τ προς την

παροχή του Ζ 76

Απόφαση από 671965 JZ 1966 141 (142) Για την απόφαση αυτή βλ και τα αναφερόmicroενα σχετικά στην BGH

NJW 1996 2927 (2928) 77

Βλ πχ BGH NJW 1995 2551 (2552) Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι επίσης φανερός πέραν των περιπτώσεων

σύνταξης διαθήκης λχ στις BGH NJW-RR 2003 1035 (1036-1037) BGH NJW 1977 2073 (2074) 78

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 1 79

Βλ αmicroέσως παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

19

δικαιολογηmicroένης εmicroπιστοσύνης του Τ προς τον Ζ αναφορικά microε τη σωστή άσκηση της

δραστηριότητάς του Συγκεκριmicroένα η εmicroπιστοσύνη αυτή αφορά λχ την επιmicroελή διεκπεραίωση

εντολών διατραπεζικής πληρωmicroής ή είσπραξης από microέρους των εmicroπλεκοmicroένων τραπεζών80

την

ορθότητα-πληρότητα της πραγmicroατογνωmicroοσύνης που κατrsquo εντολή του Α ετοιmicroάζει ο Ζ81

ή ακόmicroη τη

χρηστή διοίκηση της εταιρίας (Τ) της οποίας οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής είναι κατrsquo

αποκλειστική ή κύρια δραστηριότητα η ΕΠΕ (Α) που microε τη σειρά της διοικείται από τον Ζ

(συνήθως microοναδικό) εταίρο και διαχειριστή της Α82

Η στροφή προς το πρόσωπο του Τ συντελείται εξάλλου microε την εισαγωγή microιας επιπρόσθετης

προϋπόθεσης για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ του όρου δηλαδή ότι ο Τ προστατεύεται microόνο εφόσον

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη χρήζει προστασίας83

Ο Τ χρήζει δε συγκεκριmicroένα προστασίας όταν

δεν έχει κατά του Α ή κάποιου άλλου οφειλέτη συmicroβατικής φύσης αξιώσεις του ίδιου ή ισάξιου

περιεχοmicroένου όπως αυτές που επιδιώκει να του αναγνωριστούν εναντίον του Ζ επί τη βάσει της

ΕΠΤ84

Έτσι απορρίπτεται λόγω microη πλήρωσης της προϋπόθεσης αυτής η προστατευτική

τριτενέργεια της σύmicroβασης microίσθωσης ανάmicroεσα σε Α (microισθωτή) και Ζ (εκmicroι-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 313

σθωτή) υπέρ του υποmicroισθωτή Τ για ελαττώmicroατα του microισθίου επειδή ο Τ διαθέτει τις σχετικές

αξιώσεις αποζηmicroίωσης ήδη εναντίον του άmicroεσου αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α)85

Μολονότι το

περιεχόmicroενο της εν λόγω προϋπόθεσης δεν είναι από κάθε άποψη σαφές ndashαναπάντητο microένει λχ το

ερώτηmicroα αν αποφασιστική είναι απλώς η τυπική ύπαρξη αξιώσεων του Τ εναντίον του Α86

ή η

πραγmicroατική δυνατότητα οικονοmicroικά λυσιτελούς άσκησής τους87

ndash είναι πάντως ευνόητο ότι η

εξέταση της συνδροmicroής του όρου προϋποθέτει αναγκαστικά τη microεταστροφή της οπτικής γωνίας από

το πρόσωπο του Α στη σφαίρα του Τ Εδώ πρέπει microάλιστα να προσεχτεί ότι η εξάρτηση της

80

Βλ BGHZ 69 82 (86 και 88) BGHZ 96 9 (17) 81

Βλ πχ BGH WM 2001 1428 (1430) BGH WM 2001 876 BGH NJW 1998 1059 (1060) 82

Βλ BGHZ 75 321 (323-234) BGH NJW 1995 1353 (1357) 83

Η προϋπόθεση αυτή τέθηκε για πρώτη φορά από την BGHZ 70 327 (329-330) Βλ περαιτέρω λχ BGHZ 129 136

(168 και 169-170) BGH NJW 1996 2927 (2928) 84

Βλ λχ BGH WM 2004 1825 (1827) BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1996 2927 (2929) Βεβαίως δεν

ελλείπουν και αποκλίνοντες προσδιορισmicroοί του περιεχοmicroένου της προϋπόθεσης Εδώ υπάγεται πχ η BGH WM 2001

1428 (1430) σύmicroφωνα microε την οποία στην περίπτωση που ο Ζ αποτελεί βοηθητικό του Α πρόσωπο (πρβλ sect 278

ΓερmicroΑΚ = 334 sect 1 ΑΚ) απορρίπτεται η τριτενέργεια και ο Τ παραπέmicroπεται στην άσκηση τυχόν δικαιωmicroάτων του από

τη σχέση του προς τον Α ανεξάρτητα από το αν έχει πράγmicroατι κάποια δικαιώmicroατα και ποιο είναι το περιεχόmicroενό τους 85

BGHZ 70 327 BGH WM 1979 307 86

Έτσι microε έmicroφαση BGH WM 2004 1825 (1827) Βλ επίσης BGH NJW 1996 2927 (2929) 87

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα η νοmicroολογία όταν δέχεται λχ την προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης ανάmicroεσα στον

δανειολήπτη Α και τον πραγmicroατογνώmicroονα Ζ υπέρ του δανειοδότη Τ microολονότι η απαίτηση του Τ κατά του αφερέγγυου

Α παραmicroένει νοmicroικά ισχυρήmiddot βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις

20

τριτενέργειας από τις αξιώσεις του Τ κατά του Α όχι απλώς παραβλέπει αλλά στην ουσία microάλλον

αντιστρατεύεται τα συmicroφέροντα του Α ∆ιότι ο τελευταίος έχει κατά κανόνα προφανές συmicroφέρον να

στραφεί ο Τ για την αποκατάσταση της ζηmicroίας του όχι εναντίον του ίδιου microε βάση την έννοmicroη

σχέση που τους συνδέει αλλά απευθείας εναντίον του Ζ αφού microε την αποζηmicroίωση του Τ από

microέρους του Ζ απαλλάσσεται και ο Α από τη δική του υποχρέωση να αποκαταστήσει τη ζηmicroία

καθώς και από τα τυχόν έξοδα αναγωγής κατά του Ζ για ήδη καταβληθείσα αποζηmicroίωση

ΙΙΙ Συνολική εικόνα Ενιαίος θεσmicroός microε διττή υπόσταση και λειτουργία

Η εξέλιξη από το παραδοσιακό στο νεώτερο microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ συνδέεται microε

σηmicroαντικές αλλαγές στη λειτουργία του θεσmicroού Παρά την εν πολλοίς ενιαία ορολογία την κοινή

νοmicroική βάση και τις καταρχήν όmicroοιες έννοmicroες συνέπειες που επιδιώκονται microε την ΕΠΤ

(αποζηmicroίωση του Τ βάσει ενδοσυmicroβατικών κανόνων) ξεκινά κανείς στην ουσία από διαφορετικές

βάσεις όταν εφαρmicroόζει την ΕΠΤ υπό την παραδοσιακή ή τη νεώτερη έποψη

Ασφαλώς η επαρκής δικαιολόγηση της ιδιαίτερης προστασίας του Τ απαιτεί κάποιου είδους

εγγύτητα του τελευταίου προς την ξένη ενοχή αφού ακριβώς στην ενοχή αυτή εδράζεται η επέκταση

έναντι του Τ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του Ζ Η εγγύτητα όmicroως αυτή είναι όπως επιχειρεί να

δείξει η προηγούmicroενη ανάλυση88

διαφορετικής φύσης στο παραδοσιακό και το νεώτερο microοντέλο

Ενώ στο πρώτο απαιτείται βασικά η υποκειmicroενική εγγύτητα του Τ προς την ενοχή η (στενή)

σύνδεση δηλαδή των συmicroφερόντων του Τ microε τα συmicroφέροντα ενός από τα υποκείmicroενα της ενοχής

(του Α) κοmicroβικό σηmicroείο στο δεύτερο αποτελεί η αντικειmicroενική εγγύτητα του Τ η ιδιαίτερη σχέση

δηλαδή που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ Και αντίστροφα ισχύει ότι στο microεν παραδοσιακό

microοντέλο η αντικειmicroενική εγγύτητα είναι εν συγκρίσει προς την υποκειmicroενική δευτερεύουσας

σηmicroασίας στο δε νεώτερο microικρή microόνο επίδραση ασκεί τελικά η παρουσία ή η απουσία

υποκειmicroενικής εγγύτητας σε σχέση προς την παρουσία ή την απουσία της αντικειmicroενικής

Η σηmicroασία της microεταβολής αυτής για τη λειτουργία της ΕΠΤ είναι φανερή Στο παραδοσιακό σχήmicroα

η προστατευτική τριτενέργεια η οποία στηρίζεται αποφασιστικά στη σχέση (ιδίως σχέση πρόνοιας)

που συνδέει τον Α microε τον Τ επιδιώκει έmicromicroεσα microέσω δηλαδή της προστασίας του Τ να ωφελήσει

τελικά τον ίδιο τον Α αφού τα συmicroφέροντά του συνδέονται αντικειmicroενικά microε τα προστατευόmicroενα

συmicroφέροντα του Τ (υποκειmicroενική εγγύτητα) Η προστασία εποmicroένως του Τ δεν είναι αυτοσκοπός

88

Βλ παραπάνω υπό Β Ι και ΙΙ

21

αλλά το microέσο δια του οποίου επιδιώκεται εν τέλει ο στόχος της προστασίας των συmicroφερόντων του

Α (τριτενέργεια προς όφελος του Α) Αντίθετα στο νεώτερο microοντέλο εξασθενεί η απαίτηση ενός

έντονου ενδιαφέροντος του Α για τον Τ και στο επίκεντρο τοποθετείται ο Τ ο οποίος

προστατεύεται λόγω της αντικειmicroενικής εγγύτητάς του προς τη βασική ενοχή ανάmicroεσα σε Α και Ζ

ανεξάρτητα ουσιαστικά από το αν microε τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται τελικά τα συmicroφέροντα του

ίδιου του Α η προστασία του Τ αναβαθmicroίζεται εδώ από απλό microέσο σε τελικό σκοπό του θεσmicroού

(τριτενέργεια προς όφελος του Τ)

Με τις σκέψεις αυτές εξηγείται τουλάχιστον εν microέρει και η επιλεκτική ή ακόmicroη και αντιφατική

εφαρmicroογή από τη νοmicroολογία της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει να χρήζει προστασίας Ενώ στο

πλαίσιο της τριτενέργειας προς όφελος του Α δεν είναι συνεπές να microην προστατεύεται ο Τ όταν

δικαιούται αποζηmicroίωσης από τον Α89

η επίmicroαχη προϋπόθεση είναι σε επίπεδο ουσιαστικής

επιχειρηmicroατολογίας εύκολα εξηγήσιmicroη επί τη βάσει του νεώτερου microοντέλου ΕΠΤ δηλαδή της

τριτενέργειας προς όφελος του Τ Αν ο Τ δεν χρήζει προστασίας τότε δεν υπάρχει λόγος να του

επιβληθεί αυτή αφού το νεώτερο microοντέλο δεν επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα συmicroφέροντα άλλου

(του Α) πέραν του ίδιου του Τ

Με τη διαπίστωση ότι η προστατευτική τριτενέργεια καταφάσκεται άλλοτε προς όφελος του Α κι

άλλοτε του Τ καθίσταται δυνατή microια πρώτη προσέγγιση του πεδίου εφαρmicroογής καθεmicroιάς από τις

δύο εκφάνσεις της ΕΠΤ στη νοmicroολογία Αφού το παραδοσιακό microοντέλο είναι προορισmicroένο να

αφορά περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη αγαθών του Τ έχει άmicroεσο επιβαρυντικό αντίκτυπο στον

ίδιο τον Α ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων πρέπει να είναι αναγκαστικά στενός

διαγραφόmicroενος σε microικρή ακτίνα γύρω από τον Α Όσον αφορά επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες

συντελείται εκάστοτε η βλάβη του Τ στο παραδοσιακό microοντέλο καθώς αυτό βασίζεται

αποφασιστικά στην υποκειmicroενική microόνο εγγύτητα του Τ προς την ενοχή είναι εν πολλοίς αδιάφορος

ο τρόπος ζηmicroίωσης του Τ Ο τελευταίος microπορεί να βλάπτεται απλώς και microόνο επειδή βρίσκεται στο

τοπικό και χρονικό περιβάλλον της συναλλακτικής επαφής των Α και Ζ η οποία ακριβώς λόγω της

γειτνίασης αυτής εγκυmicroονεί και κινδύνους για τον Τ ∆εν είναι λοιπόν τυχαίο που το πεδίο

εφαρmicroογής του παραδοσιακού microοντέλου έγκειται εν πολλοίς σε microάλλον απλές από την άποψη των

εmicroπλεκόmicroενων συmicroφερόντων περιπτώσεις βλάβης αγαθών συνδεόmicroενων σχετικά στενά microε το

πρόσωπο του Τ Οmicroοίως δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι η ζηmicroία του Τ οφείλεται συχνά σε

παραβιάσεις από την πλευρά του Ζ παρεπόmicroενων υποχρεώσεων προστασίας οι οποίες δεν

89

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 3

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 4: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

4

δικαίωmicroα να ζητήσει αποζηmicroίωση απευθείας από τον Ζ σύmicroφωνα microε τους κανόνες ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης19

Όσον αφορά τη δογmicroατική αντιmicroετώπιση του θεσmicroού και την επίλυση πρακτικών προβληmicroάτων οι

σχετικά λιτές αναπτύξεις στην ελληνική επιστήmicroη δεν αφήνουν συνήθως πολλά περιθώρια για

σαφείς απαντήσεις ∆ιαφαίνεται βέβαια ότι η νοmicroική θεmicroελίωση της ΕΠΤ αναζητείται κυρίως στην

καλή πίστη (288 ΑΚ) δηλαδή σε ανεξάρτητη από τη βούληση των microερών (Ζ και Α) επιταγή της

αντικειmicroενικής έννοmicroης τάξης20

Επίσης όταν επιχειρείται microια απάντηση στο ερώτηmicroα αν και σε

ποιο βαθmicroό συmicroφωνίες των microερών της τριτενεργούσας ενοχής (Ζ και Α) microπορούν να επηρεάσουν

την έννοmicroη θέση του Τ21

τότε διαπιστώνεται όπως και στη Γερmicroανία22

η προσπάθεια να

θεmicroελιωθεί η απεξάρτηση της προστασίας του Τ από τέτοιες ρήτρες23

Το microείζον όmicroως πρόβληmicroα

της ΕΠΤ δηλαδή ο εγγύτερος προσδιορισmicroός του πεδίου εφαρmicroογής της και του κύκλου των

προστατευόmicroενων προσώπων παραmicroένει ουσιαστικά ανέγγιχτο24

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 307

19

Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 410-415 αρ 19 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 63 Φίλιος

Γεν Ενοχ sect 143 Ε 2 20

Μεταξύ άλλων Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 63 Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 40 Φίλιος Γεν Ενοχ

sect 143 Ε 1 Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 85 Στην ίδια κατεύθυνση Κεφάλας (όπ σε υποσ 5) σ 240 επ ο οποίος

επικαλείται κυρίως την τριτενέργεια των θεmicroελιωδών δικαιωmicroάτων και την ουσιαστική δικαιοσύνη και Λίποβατς ΝοΒ

1963 289 microε αναφορά στο κοινωνικό συmicroφέρον της αποτελεσmicroατικής προστασίας ορισmicroένων τρίτων από ζηmicroίες εκ της

microη επιmicroελούς εκτέλεσης σύmicroβασης 21

Όσον αφορά το περιεχόmicroενο αυτής της έννοmicroης σχέσης δεν είναι αδιαmicroφισβήτητο ποια είναι τα άmicroεσα αποτελέσmicroατα

που παράγει για τον Τ η ΕΠΤ αν δηλαδή έναντι του Τ υφίστανται ήδη παρεπόmicroενες υποχρεώσεις προστασίας οι

οποίες αν παραβιαστούν οδηγούν σε αποζηmicroίωση κατά τους γενικούς κανόνες (έτσι λχ Λίποβατς ΝοΒ 1963 289

Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 410-415 αρ 19 Κεφάλας (όπ σε υποσ 5) σ 242) ή αν στον

Τ οφείλεται microόνο αποζηmicroίωση ενώ οι παρεπόmicroενες υποχρεώσεις καθαυτές υπάρχουν microόνο στο πλαίσιο της ενοχής

microεταξύ Α και Ζ (έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 65 ιδίως υποσ 52) Βέβαια το επιδιωκόmicroενο πρακτικό

αποτέλεσmicroα (αποζηmicroίωση του Τ από τον Ζ) επιτυγχάνεται και στη microία και στην άλλη περίπτωση 22

Ιδίως για τη ρήτρα αποκλεισmicroού της ευθύνης του Ζ microόνο έναντι του Τ βλ πχ Jagmann σε Staudingers Kommentar

zum Buumlrgerlichen Gesetzbuch 2001 sect 328 αρ 112 Η ρήτρα θεωρείται άκυρη ως αντικείmicroενη στην καλή πίστη (sect 242

ΓερmicroΑΚ = 288 ΑΚ) και τα χρηστά ήθη (sect 138 Abs Ι ΓερmicroΑΚ = 178 ΑΚ) 23

Λίποβατς ΝοΒ 1963 289 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 48 σε συνδυασmicroό microε sect 5 αρ 42 Μάρκου ∆ΕΕ 2000

256 Αντίθετα άνευ όρων υπέρ της ισχύος και έναντι του Τ συmicroβατικής απαλλακτικής ρήτρας που συνοmicroολογείται

microεταξύ Α και Ζ ο Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 207 επ 24

Μόνο σποραδικά συναντά κανείς σχετικές αναφορές Ακόmicroη και έτσι όmicroως δεν λείπουν οι διαφωνίες Ενώ λχ για

microίσθωση οικογενειακής κατοικίας δεν υπάρχει αmicroφιβολία ότι προστατεύεται ο σύζυγος (Τ) του microισθωτή (Α) (Απ

Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 40 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 64 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι 1992

σ 404) αναφορικά microε το ερώτηmicroα αν στην ίδια περίπτωση προστατεύονται επισκέπτες του microισθωτή υποστηρίζεται

τόσο η καταφατική (Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 64 ο οποίος αντίθετα δεν θεωρεί προστατευόmicroενους

αυτόκλητους επισκέπτες προmicroηθευτές εmicroπορευmicroάτων κλπ) όσο και η αρνητική (Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ

41) απάντηση

5

2 Αποκατάσταση ζηmicroίας τρίτου (ΑZT)

Όπως και στην ΕΠΤ το αποτέλεσmicroα που επιδιώκεται microε την ΑΖΤ έγκειται στην αποκατάσταση

σύmicroφωνα microε τους κανόνες ενδοσυmicroβατικής ευθύνης της ζηmicroίας που υφίστανται πρόσωπα microη

microετέχοντα στον ενοχικό δεσmicroό για το σκοπό αυτό αναγνωρίζεται το δικαίωmicroα του Τ να απαιτήσει

απευθείας από τον Ζ αποκατάσταση της ζηmicroίας του25

Η διαφοροποίηση των δύο θεσmicroών (ΕΠΤ και

ΑΖΤ) φαίνεται να έγκειται καταρχάς στην αιτία που οδηγεί στη ζηmicroία του Τ Ενώ η ΕΠΤ αφορά

παραβιάσεις παρεπόmicroενων υποχρεώσεων πρόνοιας η ΑΖΤ microάλλον προορίζεται για τη θεmicroελίωση

της αποζηmicroίωσης όταν ο Ζ παραβαίνει την υποχρέωσή του για εκπλήρωση της κύριας παροχής26

Ως παράδειγmicroα εφαρmicroογής της ΑΖΤ αναφέρεται προπάντων η παραβίαση σύmicroβασης που συνάπτει

microε τον Ζ ο Α ως έmicromicroεσος αντιπρόσωπος του Τ27 ο Α αν και microόνος αντισυmicroβαλλόmicroενος του Ζ δεν

υφίσταται καmicroία ζηmicroία την οποία αντιθέτως επωmicroίζεται ο Τ ως αποκλειστικός φορέας των

συνδεόmicroενων microε την ξένη σύmicroβαση συmicroφερόντων Εδώ υπάγεται συνήθως και η περίπτωση

καταστροφής ή βλάβης από τον Ζ ενός αντικειmicroένου που ανήκει microεν κατά κυριότητα στον Α το

οποίο όmicroως ο Α λόγω microιας άλλης ενοχής ανάmicroεσα σε αυτόν και τον Τ (λχ δωρεά ή κληροδοσία)

οφείλει να microεταβιβάσει στον Τ έτσι ώστε ο ίδιος ο Α να microην υφίσταται ζηmicroία28

Επίσης γίνεται

δεκτή η ΑΖΤ όταν το πράγmicroα που ανήκει στον Α και υπαίτια καταστρέφει ο Ζ οφείλεται στον Τ

λόγω αmicroφοτεροβαρούς αυτή τη φορά σύmicroβασης ανάmicroεσα σε Α και Τ εφόσον όmicroως ο κίνδυνος

καταστροφής ή βλάβης του πράγmicroατος σε αντίθεση microε το συνήθως συmicroβαίνον (βλ ιδίως 380 ΑΚ)

πχ λόγω συνδροmicroής των προϋποθέσεων του άρθρου 524 ΑΚ έχει ήδη microεταφερθεί στον Τ ο

οποίος υφίσταται τελικά τη ζηmicroία29

Η ΑΖΤ εφαρmicroόζεται τέλος και όταν ο Ζ παραβαίνοντας

25

Έτσι microεταξύ άλλων Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 71-72 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Μαγγίβας (όπ σε

υποσ 5) σ 84 επ Αστ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ Ι sect 5 αρ 81 Αναγνωρίζεται πάντως παράλληλα και το δικαίωmicroα του Α

να απαιτήσει από τον Ζ την αποζηmicroίωση του Τ (Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 74 Ζέπος Γεν Ενοχ 1955 σ 290)

οπότε ο Ζ απαλλάσσεται αν καταβάλει στον Α ενώ ο Τ θα microπορεί να ζητήσει το ποσό της αποζηmicroίωσης από τον Α ως

laquoπεριελθόνraquo (338 ΑΚ)middot Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 45 Αντίθετα η κρατούσα γνώmicroη στη Γερmicroανία σύmicroφωνα

microε την οποία προσνέmicroεται όχι στον ίδιο τον Τ αλλά στον Α αξίωση κατά του Ζ προς αποκατάσταση της ζηmicroίας του Τ

την οποία βέβαια ο Α microπορεί ή ακόmicroη περισσότερο πρέπει να εκχωρήσει στον Τ βλ αντί πολλών Larenz Schuldrecht

AT 1987 sect 17 II (σ 225) και sect 27 IV b (σ 462) Με τη γερmicroανική άποψη συντάσσονται και οι Φίλιος Γεν Ενοχ sect

143 Α Καράκωστας Η ευθύνη του παραγωγού για ελαττωmicroατικά προϊόντα 1995 σ 42 26

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 57 επ Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 42 Πρβλ Πουλιάδη (όπ σε υποσ 15)

σ 10 Βλ όmicroως Μαγγίβα (όπ σε υποσ 5) σ 77 επ 27

Βλ ενδεικτικά Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 57 Φίλιο Γεν Ενοχ sect 106 ∆ Αστ Γεωργιάδη Γεν Ενοχ Ι sect 5 αρ

79 28

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 57-58 Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 61-62 29

Βλ λχ Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 59 Απ Γεωργιάδη Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43 Φίλιο Γεν Ενοχ sect 106 Γ

Αντίστοιχη είναι και η περίπτωση πώλησης που συνάπτεται για την εκπλήρωση σύmicroβασης χρηmicroατοδοτικής microίσθωσης

microεταξύ του αγοραστή (Α) και τρίτου (Τ) υπέρ της εφαρmicroογής της ΑΖΤ για την ευθύνη του πωλητή (Ζ) έναντι του Τ

Παπαρσενίου Η σύmicroβαση χρηmicroατοδοτικής microίσθωσης 1994 σ 141 επ

6

σύmicroβαση που τον συνδέει microε τον Α βλάπτει ή καταστρέφει πράγmicroα το οποίο βρίσκεται (πχ λόγω

χρησιδανείου ανάmicroεσα στον κύριο του πράγmicroατος Τ και στον Α) απλώς στην κατοχή του Α30

Η νοmicroική βάση της ΑΖΤ αναζητείται από τους συγγραφείς είτε σε microια γενικότερη αρχή συναγόmicroενη

από τις επιmicroέρους διατάξεις του ΑΚ όπως των άρθρων 716 sect 3 και 825 sect 2 ΑΚ31

είτε στην καλή

πίστη (288 ΑΚ)32

Η ουσιαστική αιτιολόγηση του θεσmicroού εντοπίζεται κυρίως στο ότι η

ενσωmicroατωmicroένη στην οφειλόmicroενη κύρια παροχή οικονοmicroική αξία η οποία συνήθως ανήκει στον

δανειστή της παροχής (Α) και τον δικαιώνει ως φορέα και της δευτερογενούς αποζηmicroιωτικής

αξίωσης έχει ήδη microεταφερθεί στον Τ33

Πρόκειται microε άλλα λόγια για microια microετάθεση ζηmicroίας34

όρος

που καλύπτει παραβιάσεις τόσο κύριων όσο και παρεπόmicroενων υποχρεώσεων του Ζ35

Ανεξάρτητα

πάντως από την προκρινόmicroενη διατύπωση και οι δύο έννοιες (microετατόπιση της οικονοmicroικής αξίας

της παροχής ndash microετάθεση ζηmicroίας) υπονοούν ότι το ζηmicroιογόνο γεγονός (παραβίαση υποχρέωσης του

Ζ) δεν microπορεί να πλήξει τον ίδιο τον αντισυmicroβαλλόmicroενο του Ζ (τον Α πχ ως έmicromicroεσο αντιπρόσωπο)

διότι η εν λόγω ζηmicroία εξαιτίας κάποιας microεταβολής microπορεί να επέλθει microόνο στη σφαίρα του Τ (πχ

του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου)36

Αφού λοιπόν σώρευση ζηmicroιών και συνεπώς αξιώσεων

αποζηmicroίωσης των Α και Τ λόγω παραβίασης της ίδιας υποχρέωσης του Ζ δεν είναι δυνατή δεν

βλάπτονται τα εύλογα συmicroφέροντα του οφειλέτη της υποχρέωσης που παραβιάστηκε (Ζ) τα οποία

προστατεύει ο κανόνας της σχετικότητας των ενοχών37

Αντιστοίχως αποφεύγεται το

προβληmicroατικό αποτέλεσmicroα να απαλλάσσεται ο οφειλέτης που παραβιάζει υποχρέωσή του από το

καθήκον αποκατάστασης της ζηmicroίας που προκάλεσε απλώς και microόνο επειδή η οικονοmicroική αξία της

παροχής έχει microεταφερθεί στον Τ ή microε άλλη διατύπωση επειδή τη ζηmicroία λόγω της microετατόπισής της

στον Τ δεν την υφίσταται ο ίδιος Α38

30

Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43 Φίλιος Γεν Ενοχ sect 106 Β Σπυριδάκης Το αδίκηmicroα κατά ΑΚ 914 1999 αρ

514 31

Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 70 Αστ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ Ι sect 5 αρ 81 32

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 85 Παπαρσενίου (όπ σε υποσ 29) σ 143 33

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43 Κορνηλάκης Παρατηρήσεις στην

ΕφΘεσ 10871981 Αρmicro 1982 18 34

Και στη Γερmicroανία ο δικαιολογητικός λόγος της laquoDrittschadensliquidationraquo εντοπίζεται συχνά στη

laquoSchadensverlagerungraquomiddot βλ πχ Heinrichs σε Palandt Buumlrgerliches Gesetzbuch 2004 Vorb v sect 249 αρ 112 35

Βλ υποσ 26 36

Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 68 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 58 Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43

Φίλιος Γεν Ενοχ sect 143 Α 37

Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 67-68 Βλ και Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 61 38

Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 83

7

3 Η καταρχήν σύνδεση της ΕΠΤ και της AZT υπό ένα ενιαίο θεσmicroό

Ιδίως η αναγνώριση στο πλαίσιο της ΑΖΤ ευθείας αξίωσης αποζηmicroίωσης του Τ κατά του Ζ φέρνει

το θεσmicroό πολύ κοντά στην ούτως ή άλλως συγγενική ΕΠΤ Επιπλέον η επίκληση της καλής πίστης

(288 ΑΚ) για τη δικαιολόγηση και των δύο θεσmicroών39

υποδηλώνει ότι microια θεmicroελιακή

διαφοροποίηση δεν είναι δυνατή Υπό το πρίσmicroα αυτό φαίνεται τελικά ότι ΕΠΤ και ΑΖΤ

αντιmicroετωπίζονται στην ουσία σαν δύο

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 308

πλευρές του ίδιου φαινοmicroένου της άmicroβλυνσης της αρχής της σχετικότητας των ενοχών ως προς

τους δανειστές δευτερογενών υποχρεώσεων αποζηmicroίωσης η ΑΖΤ συmicroπληρώνει την ΕΠΤ και

αντίστροφα40

Θα ήταν εποmicroένως δικαιολογηmicroένο σε όλες τις περιπτώσεις εφαρmicroογής της ΕΠΤ και

της ΑΖΤ να microιλάει κανείς γενικά για προστατευτική τριτενέργεια ενοχών ορολογία που θα

microπορούσε να συmicroβάλλει στην υπέρβαση ζητηmicroάτων ακριβούς οριοθέτησης σαν αυτά που

επανειληmicromicroένα τίθενται στη γερmicroανική έννοmicroη τάξη41

39

Βλ υποσ 20 και 32 40

Βλ ιδίως Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 56 επ ο οποίος εντάσσει και τους δύο θεσmicroούς υπό τη θεmicroατική ενότητα

των δευτερογενών υποχρεώσεων από ενοχή υπέρ τρίτων Καράκωστα (όπ σε υποσ 25) σ 41-42 Η παρατήρηση αυτή

ισχύει φυσικά microόνο στο βαθmicroό που η ΑΖΤ χρησιmicroοποιείται για την αποκατάσταση ζηmicroίας τρίτου λόγω παραβίασης

προϋφιστάmicroενης ενοχής ∆ιότι η ΑΖΤ microπορεί να αξιοποιηθεί και για τη θεmicroελίωση εξωσυmicroβατικής (ιδίως

αδικοπρακτικής) ευθύνης σε περιπτώσεις όπου θα ήταν δύσκολο για τον ζηmicroιωθέντα να καταδείξει τη συνδροmicroή των

προϋποθέσεων που επιβάλλουν οι σχετικές διατάξεις Όταν λχ ο microεταφορέας (Ζ) στον οποίο ο πωλητής (Α) παρέδωσε

το πωληθέν προς microεταφορά το κατέστρεψε υπαίτια microετά τη microετάθεση του κινδύνου στον αγοραστή (524 ΑΚ) είναι

αmicroφίβολο αφενός microεν κατά πόσο ο ιδιοκτήτης του πράγmicroατος (ο πωλητής Α) υφίσταται ζηmicroία από την καταστροφή

αφετέρου δε αν η απλώς περιουσιακή ζηmicroία του αγοραστή (Τ) microπορεί να αποδοθεί σε παράνοmicroη πράξη του Ζ κατά την

έννοια του 914 ΑΚ Με τη βοήθεια της ΑΖΤ ο Τ αποκτά το δικαίωmicroα να απαιτήσει την αποκατάσταση της ζηmicroίας του

από τον Ζ λόγω συνδροmicroής των προϋποθέσεων αδικοπρακτικής ευθύνης στο πρόσωπο του φορέα του βλαβέντος

δικαιώmicroατος δηλαδή του Α ∆εδοmicroένης πάντως της ndashιδίως εν συγκρίσει προς την sect 823 Ι ΓερmicroΑΚndash ευρείας

διατύπωσης του άρθρου 914 ΑΚ η ΑΖΤ αντιmicroετωπίζεται στο ελληνικό δίκαιο microάλλον ως microέσο για τη διεύρυνση της

ευθύνης λόγω παραβίασης προϋφιστάmicroενης ενοχής παρά για την (ευκολότερη) θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνηςmiddot

βλ ιδίως Λιτζερόπουλο ΕρmicroΑΚ 298 αρ 67 επ 41

Βλ λχ Traugott Das Verhaumlltnis von Drittschadensliquidation und vertraglichem Drittschutz 1997

8

ΙII Ανάγκη διερεύνησης της ΕΠΤ σε γερmicroανική θεωρία και νοmicroολογία

Παρότι τόσο η ΕΠΤ όσο και η ΑΖΤ αναπτύχθηκαν στη Γερmicroανία πριν microεταφερθούν στο ελληνικό

δίκαιο σκοπιmicroότητα να διερευνηθούν οι θέσεις της γερmicroανικής θεωρίας και νοmicroολογίας φαίνεται

να υφίσταται microόνο ως προς την ΕΠΤ το συmicroπέρασmicroα αυτό στηρίζεται κυρίως σε δύο βασικές

διαπιστώσεις

Η πρώτη αφορά το επίπεδο εξέλιξης της ΕΠΤ στο γερmicroανικό δίκαιο εν συγκρίσει αφενός microεν προς

τον microάλλον καχεκτικό βίο του ίδιου θεσmicroού στην ελληνική θεωρία αφετέρου δε προς τη λίγο-πολύ

αποκρυσταλλωmicroένη εικόνα για τη λειτουργία της ΑΖΤ στη Γερmicroανία Πράγmicroατι ήδη microια φευγαλέα

επισκόπηση της ΕΠΤ σε Γερmicroανία και Ελλάδα οδηγεί αβίαστα στο συmicroπέρασmicroα ότι η ελληνική

εκδοχή του θεσmicroού βρίσκεται στο επίπεδο που βρισκόταν η γερmicroανική αντίληψη για την ΕΠΤ στην

αρχή της εξέλιξής της πριν δηλαδή από microερικές δεκαετίες42

Ανεξάρτητα τώρα από το αν θεωρεί

κανείς το γεγονός αυτό ως δείγmicroα καθυστέρησης της ελληνικής επιστήmicroης και νοmicroολογίας ή

αντίθετα απόδειξη συνετής και συνεπούς εφαρmicroογής του ελληνικού δικαίου είναι microάλλον βέβαιο

ότι η περαιτέρω πορεία του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη δεν microπορεί να παραγνωρίζει τις

σηmicroαντικές εξελίξεις στη γενέθλια χώρα ακόmicroη κι αν microια εξέλιξη παρόmicroοια microε τη γερmicroανική κριθεί

τελικά αποφευκτέα43

Εξάλλου ενώ η ΕΠΤ στη Γερmicroανία βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη ή

τουλάχιστον συζητείται έντονα ως προς τη νοmicroική της βάση τις προϋποθέσεις και το πεδίο

εφαρmicroογής της τα καταλαmicroβανόmicroενα πρόσωπα και τις συνέπειες που επιφέρει microπορεί κανείς σε

γενικές γραmicromicroές να θεωρήσει ότι η διαmicroόρφωση της ΑΖΤ ndashτουλάχιστον για την κρατούσα

αντίληψηndash έχει βασικά περαιωθεί Έτσι ιδίως ως προς το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ έχουν όπως

εν πολλοίς και στην Ελλάδα ουσιαστικά περιχαρακωθεί οι οmicroάδες περιπτώσεων όπου ο Α

δικαιούται να απαιτήσει από τον Ζ αποκατάσταση της ζηmicroίας του Τ44

Η δεύτερη διαπίστωση αφορά την ιδιαίτερη πορεία που έχει ακολουθήσει η ΑΖΤ στην ελληνική

θεωρία Συγκρίνοντας κανείς τους δύο θεσmicroούς (ΕΠΤ και ΑΖΤ) όπως έχουν αναπτυχθεί στη

Γερmicroανία microε τα οmicroόλογά τους microορφώmicroατα στην Ελλάδα διαπιστώνει ότι microόνο η ΕΠΤ φαίνεται να

ακολουθεί τα χνάρια του laquoSchuldverhaumlltnis mit Schutzwirkung zugunsten Dritterraquo στη γερmicroανική

έννοmicroη τάξη Η ΑΖΤ του ελληνικού δικαίου παρουσιάζει αντιθέτως εντονότερη διαφοροποίηση

42

Βλ σχετικά παρακάτω υπό Β Ι 1 43

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα οι αντιστοίχως στην υποσ 5 αναφερόmicroενοι συγγραφείς επικαλούmicroενοι την πλήρη επάρκεια

άλλων θεσmicroών του ελληνικού δικαίου Κάποιες εντελώς αφετηριακές σκέψεις υπέρ της δογmicroατικής και πρακτικής

laquoβιωσιmicroότηταςraquo του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη βλ παρακάτω υπό ∆ 44

Πρβλ Schiemann σε Staudingers Kommentar zum Buumlrgerlichen Gesetzbuch 1998 Vorbem zu sectsect 249 ff αρ 76

Πρόκειται δε κυρίως για τα συναντώmicroενα και στην ελληνική θεωρία παραδείγmicroατα βλ παραπάνω στις υποσ 27-30

9

από το γερmicroανικό θεσmicroό προπάντων κατά το ότι microε τη συνδροmicroή των προϋποθέσεών της

αναγνωρίζεται στον Τ απευθείας δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ45

Οι δύο αυτές διαπιστώσεις υποδεικνύουν ότι ενώ η διερεύνηση της γερmicroανικής θεωρίας και

νοmicroολογίας σχετικά microε την ΑΖΤ λίγα microόνο οφέλη θα microπορούσε να αποφέρει για την περαιτέρω

διαmicroόρφωση της ΑΖΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη η microελέτη της νεώτερης προπάντων εξέλιξης του

γερmicroανικού δικαίου ως προς την ΕΠΤ πρέπει να θεωρηθεί ως βασική αφετηρία εξέτασης των

προοπτικών που ενυπάρχουν στον ελληνικό θεσmicroό Είναι εποmicroένως εύλογο παρά την microόλις

διατυπωθείσα σύνδεση της ΑΖΤ και της ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο θεσmicroό διεύρυνσης της

ενδοσυmicroβατικής ευθύνης να περιοριστεί η ακόλουθη παρουσίαση της γερmicroανικής άποψης για

προστατευτικές τριτενέργειες στην ΕΠΤ υπό στενότερη έννοια

Β Η αντιmicroετώπιση του θεσmicroού της ΕΠΤ στη Γερmicroανία

Όπως επιβεβαιώνει άmicroεσα ακόmicroη και microια γρήγορη microατιά στα γερmicroανικά εγχειρίδια ενοχικού

δικαίου ή τους σχολιασmicroούς του ΓερmicroΑΚ46

η ΕΠΤ κατέχει παραδοσιακά δεσπόζουσα θέση στη

γερmicroανική θεωρία και νοmicroολογία αποτελώντας αναπόσπαστο και πλέον ουσιαστικά

αδιαmicroφισβήτητο θεσmicroό του γερmicroανικού δικαίου Ωστόσο παρά τη microακρόχρονη νοmicroολογιακή

εφαρmicroογή του και τις πολυάριθmicroες σχετικές microελέτες δεν πρόκειται σε καmicroία περίπτωση για ένα

αποκρυσταλλωmicroένο νοmicroικό microόρφωmicroα Μολονότι τουλάχιστον ως τα τέλη της δεκαετίας του rsquo70

microπορούσε κανείς εύλογα να πιστεύει ότι βασικά είχαν ήδη χαραχτεί οι γενικές κατευθύνσεις

εφαρmicroογής της ΕΠΤ και ότι ήταν ουσιαστικά απαντηmicroέ-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 309

να τα σηmicroαντικότερα ερωτήmicroατα που συνδέονται microε αυτήν η περαιτέρω εξέλιξη του θεσmicroού όπως

συντελέστηκε στη νοmicroολογία του Γερmicroανικού Ακυρωτικού (BGH) διέψευσε την εικόνα αυτή Η εν

λόγω εξέλιξη συνίσταται στη διάπλαση στο πλαίσιο ενός ενιαίου θεσmicroού δύο εν πολλοίς

διαφορετικών ndashκυρίως ως προς την επιτελούmicroενη λειτουργία αλλά και ακολούθως ως προς όλες τις

παραmicroέτρους εφαρmicroογής τουςndash δικαιικών microορφωmicroάτων Το νεώτερο ωστόσο από τα δύο δεν

45

Ενδεικτικό αυτής της διαφοροποίησης είναι και το γεγονός ότι ο συγγραφέας microιας από τις ελάχιστες microελέτες στις

οποίες η ΑΖΤ αναλύεται και αξιοποιείται για την επίλυση συγκεκριmicroένου πρακτικού προβλήmicroατος (Μαγγίβας (όπ σε

υποσ 5) σ 58 επ βλ επίσης τον ίδιο στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 513-573 αρ 13) αφίσταται πλήρως

από την κρατούσα στη Γερmicroανία γνώmicroη καθώς δέχεται την απευθείας ενδοσυmicroβατικής φύσης αξίωση αποζηmicroίωσης

του καταναλωτή κατά του κατασκευαστή τυποποιηmicroένων προϊόντων 46

Βλ ενδεικτικά απλώς Larenz Schuldrecht AT 1987 sect 17 ΙΙ και ΙΙΙ

10

παραγκώνισε το παλαιότερο το οποίο αντιθέτως έβαινε παραλλήλως εξελισσόmicroενο ώστε σήmicroερα

συνυπάρχουν και αποτελούν αmicroφότερα ισότιmicroα καταρχήν σκέλη της ΕΠΤ

Ήδη στο σηmicroείο αυτό πρέπει πάντως να αποσαφηνιστεί ότι παρά τη θεmicroελιώδη σηmicroασία της η

παρατηρούmicroενη εξέλιξη της ΕΠΤ συντελέστηκε κατά κύριο λόγο αθόρυβα ήτοι υπό το κάλυmicromicroα

της προϋπάρχουσας οικείας ορολογίας και την επίφαση microιας αδιάκοπης δογmicroατικής συνέχειας Ως

επί το πλείστον πραγmicroατοποιήθηκε επί τη βάσει microιας όχι πάντα άmicroεσα διαγνώσιmicroης microεθερmicroηνείας

προϋπαρχόντων επιχειρηmicroατολογικών τόπων η οποία επέτρεψε microεν την επέκταση του θεσmicroού σε

πεδία που η παραδοσιακή αντίληψη ρητά ή πάντως σαφώς απέκλειε ταυτόχρονα όmicroως απέτρεψε

την κατά το δυνατόν εναργή διάκριση των δύο microορφωmicroάτων του παραδοσιακού και του νεώτερου

και τη συναρτώmicroενη διαφοροποίηση και εκλέπτυνση των εκάστοτε προϋποθέσεων και συνεπειών

εφαρmicroογής της ΕΠΤ Έτσι ανεξάρτητα από το αν και σε ποιο βαθmicroό σε κάθε κρινόmicroενη περίπτωση

ακολουθείται τελικά κυρίως η microια ή η άλλη κατεύθυνση της ΕΠΤ τόσο η νοmicroολογία (ανεξαιρέτως)

όσο και η θεωρία (στη συντριπτική της πλειονότητα47

) επιmicroένουν ότι εφαρmicroόζουν αδιαφοροποίητα

έναν ενιαίο θεσmicroό Αποφασιστικής σηmicroασίας για την επίφαση microιας τέτοιας ενότητας υπήρξε η

πρώιmicroη επιλογή της νοmicroολογίας να εξηγεί δογmicroατικά την ΕΠΤ βασικά ως αποτέλεσmicroα της

(προπάντων συmicroπληρωτικής) ερmicroηνείας της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ Το δικαιοπρακτικό microοντέλο

θεmicroελίωσης της ΕΠΤ το οποίο ndashορθώςndash αποκρούει γενικά η γερmicroανική θεωρία48

προσέδωσε στη

νοmicroολογία microια πολύ microεγάλη ευελιξία στο χειρισmicroό της ΕΠΤ ως προς την αιτιολόγηση των

επιδιωκόmicroενων λύσεων την οmicroαλή ένταξη νέων τόπων στο προϋπάρχον σύστηmicroα

επιχειρηmicroατολογίας και την επίλυση ετερόκλιτων προβληmicroάτων ευθύνης microε την επίκληση απλώς

της (κυρίως υποθετικής) βούλησης των συmicroβαλλοmicroένων (Α και Ζ)

Ι Η παραδοσιακή έποψη

1 Το βασικό σχήmicroα σκέψης

Η δικαστική απόφαση microε την οποία ξεκινάει ουσιαστικά η ιστορία της ΕΠΤ ως αυτοτελούς θεσmicroού

του γερmicroανικού δικαίου49

ορίζει τα βασικά χαρακτηριστικά του microορφώmicroατος τα οποία και

συνθέτουν ουσιαστικά τον πυρήνα του παραδοσιακού νοmicroικού σχήmicroατος σκέψης Μια σύmicroβαση

αναπτύσσει προστατευτική ενέργεια υπέρ τρίτων όταν ο οφειλέτης (Ζ) βαρύνεται microε καθήκοντα

47

Από τις λίγες εξαιρέσεις που τείνουν στην αντιmicroετώπιση της ΕΠΤ ως διπολικού θεσmicroού βλ κυρίως Gernhuber Das

Schuldverhaumlltnis 1989 sect 21 (ιδίως sect 21 I 2) 48

Βλ λχ την εύστοχη κριτική του Gernhuber Das Schuldverhaumlltnis sect 21 Για τη νεώτερη νοmicroολογία βλ microεταξύ

άλλων Canaris Die Reichweite der Expertenhaftung gegenuumlber Dritten ZHR 163 (1999) 206 επ 49

BGH NJW 1959 1676 (και σε ελληνική microετάφραση ΝοΒ 1963 287)

11

επιmicroέλειας και προστασίας όχι microόνο έναντι του αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α) αλλά και έναντι

ορισmicroένων περαιτέρω προσώπων (Τ) τα οποία σε περίπτωση παραβίασης έχουν απευθείας αξίωση

αποζηmicroίωσης κατά του οφειλέτη (Ζ) σύmicroφωνα microε τους γενικούς κανόνες ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Για να γίνει δε δεκτή ΕΠΤ πρέπει να συντρέχουν τρεις προϋποθέσεις Πρώτον εγγύτητα στην

παροχή (Leistungsnaumlhe) o Τ πρέπει να έρχεται κατά τρόπο προδιαγεγραmicromicroένο

(Bestimmungsgemaumlszlig) σε επαφή microε την (κύρια) παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενό της ∆εύτερον

έννοmicroη σχέση πρόνοιας (Fuumlrsorgeverhaumlltnis) ανάmicroεσα σε Α και Τ microε την έννοια ότι η κατάσταση

του Τ πρέπει να εγγίζει τον Α επειδή είναι ο ίδιος υπόχρεος αυξηmicroένης προστασίας και πρόνοιας

έναντι του Τ και συνυπεύθυνος για την καλή κατάστασή του εδώ εντάσσονται κατεξοχήν οι

οικογενειακές σχέσεις ή οι σχέσεις εξαρτηmicroένης εργασίας (microε τον Α ως εργοδότη και τον Τ ως

εργαζόmicroενο) Τρίτον διαγνωσιmicroότητα (Erkennbarkeit) κατά το ότι ο Ζ πρέπει να είναι σε θέση να

αντιληφθεί ότι ο αντισυmicroβαλλόmicroενός του τον εmicroπιστεύεται για την ασφάλεια των εmicroπλεκόmicroενων

τρίτων προσώπων όπως και για τη δικιά του Σε κάθε περίπτωση πρέπει πάντως να διασφαλίζεται

ότι ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων θα είναι περιορισmicroένος ώστε να αποφευχθεί microια

υπερβολική επέκταση της ευθύνης του Ζ Όσον αφορά τώρα τη νοmicroική βάση της ΕΠΤ προκρίνεται

η θεmicroελίωση της προστασίας του Τ στην (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης που έχει

συναφθεί ανάmicroεσα σε Α και Ζ

Αυτό το πλέγmicroα τοποθετήσεων επαναλαmicroβάνουν στη συνέχεια πολλές ακόmicroη αποφάσεις Όπως

πάντως προκύπτει από microία συνολικότερη εξέταση δεν ανταποκρίνεται στην αντίληψη της

νοmicroολογίας η πρόσδοση στις προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις της ίδιας σηmicroασίας για τη θεmicroελίωση

της προστατευτικής τριτενέργειας αντίθετα το κυρίως βάρος το φέρει στα πλαίσια του

παραδοσιακού σχήmicroατος σκέψης η δεύτερη προϋπόθεση η σχέση δηλαδή πρόνοιας ανάmicroεσα σε Α και

Τ50

Όταν συντρέχει αυτή και microε τον όρο φυσικά ότι πληρούται η ndashγενικά όχι ιδιαίτερα αυστηρήndash

απαίτηση διαγνωσιmicroότητας τότε κατά κανόνα καταφάσκεται η ΕΠΤ ακόmicroη και αν στην

πραγmicroατικότητα δεν υπάρχει επαφή του Τ microε την παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενο της51 όταν

αντιθέτως ελλείπει η απαιτούmicroενη σχέση πρόνοιας τότε απορρίπτεται άνευ άλλου η τριτενέργεια52

50

Βλ πχ BGH NJW 1977 2208 (2209) BGH NJW 1973 321 (322) BGHZ 51 91 (96) και σε ελληνική απόδοση

ΝοΒ 1969 1153 51

Βλ πχ BGHZ 26 365 Η απόφαση αυτή δέχεται την ευθύνη του κυρίου του έργου (Ζ) έναντι των προσώπων (Τ) που

χρησιmicroοποιεί ο εργολάβος (Α) για την εκτέλεση του έργου τα οποία υφίστανται σωmicroατικές βλάβες από πταίσmicroα του Ζ

Οι προστατευόmicroενοι τρίτοι δεν έρχονται εν προκειmicroένω σε επαφή microε την κύρια παροχή του Ζ προς τον Α αφού αυτή

συνίσταται στην καταβολή της συmicroφωνηmicroένης αmicroοιβής (πρβλ 681 ΑΚ) την ΕΠΤ θεmicroελιώνει εν τέλει microόνο η σχέση

που συνδέει Τ και Α 52

Βλ λχ BGHZ 51 91 και στα ελληνικά ΝοΒ 1969 1153 (ευθύνη παραγωγού προϊόντων)

12

Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις για την προστασία του (Τ) και ιδίως η βαρύτητα που δίνεται στη

σχέση πρόνοιας συmicroβαδίζουν καταρχήν microε τη δογmicroατική εξήγηση της ΕΠΤ Στο δικαιοπρακτικό

microοντέλο θεmicroελίωσης η σχέση πρόνοιας microεταξύ Α και Τ δεν αποτελεί παρά αντικειmicroενικό στοιχείο

για τον καθορισmicroό των συmicroφερόντων του Α τα οποία απαιτούν την προστασία του Τ και πρέπει

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη (sect 157 ΓερmicroΑΚ = 200 ΑΚ) να ληφθούν υπόψη από τον ερmicroηνευτή της

microεταξύ Α και Ζ σύmicroβασης Επειδή microε άλλα λόγια η σχέση που συνδέει Α και Τ επιβάλλει στον Α

αυξηmicroένες υποχρεώσεις πρόνοιας είναι κατά την άποψη αυτή εύλογο να ερmicroηνεύσει κανείς τη

σύmicroβαση του τελευταίου microε τον Ζ (συmicroπληρωτικά) κατά την έννοια της ΕΠΤ και να δεχτεί την

εφαρmicroογή έναντι του Τ κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης Σηmicroαντικό είναι πάντως να τονιστεί ότι

στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου αρκεί πλήρως για microια τέτοια ερmicroη-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 310

νεία η συνδροmicroή των προϋποθέσεων που προαναφέρθηκαν χωρίς να απαιτούνται επιπρόσθετες

ενδείξεις για microια (πραγmicroατική ή υποθετική) συνοmicroολόγηση της τριτενέργειας

2 Η διεύρυνση των αρχικών ορίων

Η συνεπής εφαρmicroογή των βασικών αρχών του παραδοσιακού microοντέλου επιβάλλει τη διεύρυνση

αυτού πυρήνα ώστε να καταλαmicroβάνονται και περιπτώσεις στις οποίες αυστηρά ιδωmicroένες δεν

πληρούνται microεν οι προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις ωστόσο η άρνηση της προστασίας του Τ θα

ήταν λόγω της κατάστασης συmicroφερόντων κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη Τη δυνατότητα ευέλικτης

εφαρmicroογής του θεσmicroού ενισχύει δε η επιλογή της νοmicroολογίας υπέρ της δικαιοπρακτικής εξήγησης

της ΕΠΤ Η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ οφείλει σύmicroφωνα microε τα

γενικώς αποδεκτά να γίνεται επί τη βάσει ουσιαστικών σταθmicroίσεων αν αυτές επιβάλλουν την

τριτενέργεια τότε η ΕΠΤ δεν πρέπει να απορρίπτεται λόγω της microη συνδροmicroής τυπικών

προϋποθέσεων

Η διεύρυνση αυτή αφορά καταρχάς τα προστατευόmicroενα από την ΕΠΤ αγαθά καθώς γρήγορα έγινε

δεκτό ότι πέρα από περιπτώσεις θανάτωσης βλάβης της υγείας ή προσβολής της σωmicroατικής

ακεραιότητας και η ιδιοκτησία53

ή ακόmicroη και απλά περιουσιακά συmicroφέροντα του Τ54

microπορούν να

53

BGHZ 49 350 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ εκmicroισθωτή (Ζ) και microισθωτή (Α) ως προς τη βλάβη

εισκοmicroισθέντων πραγmicroάτων του υποmicroισθωτή (Τ) σύmicroφωνα βέβαια microε κατοπινή νοmicroολογία στην περίπτωση αυτή δεν

γίνεται δεκτή ΕΠΤ επειδή ο Τ λόγω της αξίωσής του κατά του Α δεν χρήζει προστασίας βλ παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

13

εmicroπίπτουν στο προστατευτικό πεδίο της ΕΠΤ55

Έτσι βέβαια εξασθενεί το ενδιαφέρον του Α για

την προστασία του Τ το οποίο παρουσιάζεται ιδιαίτερα αυξηmicroένο στις περιπτώσεις βλάβης

αυστηρά προσωπικών αγαθών Ωστόσο δεν συντελείται κάποια πραγmicroατική ρήξη microε την

προγενέστερη αντίληψη αφού το κεντρικό επιχείρηmicroα υπέρ της ΕΠΤ η σχέση δηλαδή πρόνοιας

ανάmicroεσα σε Α και Τ συνεχίζει να υπάρχει και να θεmicroελιώνει την τριτενέργεια και στις περιπτώσεις

διακινδύνευσης περιουσιακών απλώς αγαθών (ιδιοκτησία ndash περιουσία)56

Αντίστοιχα ισχύουν και ως προς την παρατηρούmicroενη διεύρυνση της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει

να βρίσκεται σε σχέση εγγύτητάς προς την παροχή του Ζ Παρά την διατήρηση της ορολογίας

εmicroπλουτίζεται ο ορισmicroός που δίνεται σχετικά ώστε να καλύπτει και περιπτώσεις στις οποίες δεν

υπάρχει επαφή του Τ microε την κύρια παροχή του Ζ57

Προκειmicroένου να καταλαmicroβάνονται και

παραβιάσεις υποχρεώσεων πρόνοιας από microέρους του Ζ άσχετων προς την κύρια παροχή αρκεί

πλέον να εκτίθεται ο Τ ndashτουλάχιστον εν microέρειndash microε όmicroοιο τρόπο σε κινδύνους όπως ο ίδιος ο Α58

Άλλωστε όσο το κοmicroβικό σηmicroείο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ παραmicroένει η σχέση πρόνοιας και η επrsquo

αυτής βασιζόmicroενη (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης δεν είναι συνεπές να κρίνεται το

ζήτηmicroα της τριτενέργειας αποφασιστικά από το αν και microε ποιο ακριβώς τρόπο η διακινδύνευση του

Τ συναρτάται microε την κύρια παροχή του Ζ αφού οι ουσιαστικές σταθmicroίσεις συχνά δεν σχετίζονται

καθόλου microε το ερώτηmicroα αυτό

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο θα ήταν υπερβολικά φορmicroαλιστική επί τη βάσει του

δικαιοπρακτικού microοντέλου η εmicromicroονή στην προϋπόθεση microιας έννοmicroης σχέσης πρόνοιας microε το

παραδοσιακό στενό περιεχόmicroενο του όρου εφόσον το έντονο ενδιαφέρον του Α για την προστασία

του Τ microπορεί microε microεθοδολογικά ορθό τρόπο να θεmicroελιωθεί επαρκώς σε κάποια άλλη αντικειmicroενικά

διαγνώσιmicroη για τον Ζ περίσταση η οποία επιβάλλει την ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας

προκειmicroένου να εξυπηρετηθούν τα συνδεόmicroενα microε την προστασία του Τ συmicroφέροντα του Α59

Άλλωστε και η έννοmicroη σχέση πρόνοιας δεν αποτελεί παρά ένδειξη για την αντικειmicroενικά εδραιωmicroένη

54

BGH JZ 1966 141 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ διαθέτη (Α) και δικηγόρου (Ζ) υπέρ της

τιmicroώmicroενης στην υπό σύνταξη διαθήκη κόρης του Α η οποία από πταίσmicroα του Ζ δεν κατέστη κληρονόmicroος του Α

σύmicroφωνα microε την επιθυmicroία του πατέρα της) 55

Πάντως microόνο η επέκταση της ΕΠΤ σε απλώς περιουσιακά αγαθά τρίτων φάνηκε να προβληmicroατίζει ενώ αντίθετα η

προστασία και της ιδιοκτησίας θεωρήθηκε εντελώς φυσικήmiddot βλ ιδίως W Lorenz JZ 1966 143 και 144 στις

παρατηρήσεις του επί της απόφασης του Γερmicro Ακυρ από 671965 56

Βλ ιδίως την επιχειρηmicroατολογία της BGH JZ 1966 141 (142) 57

Επειδή λχ ο Ζ οφείλει στον Α απλώς ένα χρηmicroατικό ποσό βλ το παράδειγmicroα στην υποσ 51 58

BGHZ 129 136 (168) BGH NJW 1975 867 (868) Αξίζει πάντως να σηmicroειωθεί ότι η γερmicroανική νοmicroολογία δεν

εmicroποδίζεται να καταφύγει στον στενότερο ορισmicroό προκειmicroένου να απορρίψει την ΕΠΤ όταν το κρίνει απαραίτητοmiddot βλ

BGH NJW 1996 2927 (2928-2929) 59

Έτσι πράγmicroατι BGH WM 2001 1428 (1429) BGH NJW 1996 2927 (2928) BGH NJW 1968 1323 (1324)

14

συσχέτιση των συmicroφερόντων του Α microε την προστασία του Τ η οποία αποκτά σηmicroασία microόνο έmicromicroεσα

στο πλαίσιο δηλαδή της ερmicroηνείας της σύmicroβασης των Α και Ζ

Αντιθέτως σε έντονη δογmicroατική ρήξη microε το παραδοσιακό σχήmicroα θεmicroελίωσης της ΕΠΤ σε

σύmicroπνοια όmicroως microε την ουσιαστική αιτιολόγηση του θεσmicroού διάκειται η επέκταση των αρχών που

ισχύουν για την προστατευτική τριτενέργεια συmicroβάσεων σε microη συmicroβατικές ενοχές όπως προπάντων

στις ενοχές που δηmicroιουργούνται κατά τις διαπραγmicroατεύσεις για τη σύναψη σύmicroβασης (πρβλ άρθρα

197-198 ΑΚ)60

Η δογmicroατική ρήξη έγκειται βέβαια στο ότι σε microη συmicroβατικές ενοχές δεν είναι

δυνατή η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία καθότι δεν υπάρχουν καθόλου (όπως στο στάδιο των

διαπραγmicroατεύσεων) ή δεν υπάρχουν έγκυρες (όπως σε περίπτωση άκυρης σύmicroβασης)

δικαιοπρακτικές δηλώσεις βούλησης των microερών της ενοχής οι οποίες θα microπορούσαν να

αποτελέσουν την αναγκαία ερmicroηνευτική αφετηρία Τη δυσκολία αυτή δεν παραγνωρίζει άλλωστε

ούτε η γερmicroανική νοmicroολογία η οποία επικαλείται και εναλλακτικές βάσεις θεmicroελίωσης (έθιmicroο

δικαστική δικαιοπλασία)61

Σε επίπεδο ωστόσο ουσιαστικών σταθmicroίσεων η συmicroπερίληψη microη

δικαιοπρακτικών ενοχών στο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ εmicroφανίζεται απόλυτα συνεπής στο βαθmicroό

που η κατάσταση συmicroφερόντων συχνά δεν διαφέρει πριν και microετά τη σύναψη έγκυρης ή άκυρης

σύmicroβασης Υπό το πρίσmicroα αυτό δεν είναι αδικαιολόγητος ο επιχειρούmicroενος παραλληλισmicroός microε την

έννοmicroη κατάσταση που θα

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 311

υφίστατο αν τη ζηmicroιογόνο στιγmicroή είχε ήδη συναφθεί (έγκυρη) σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ62

Στην

ουσία λοιπόν η γερmicroανική νοmicroολογία δεν παραmicroέρισε microε την επίmicroαχη διεύρυνση το παραδοσιακό

microοντέλο σκέψης παρά στάθηκε βασικά συνεπής προς αυτό Αλλά και όσον αφορά το δογmicroατικό

ζήτηmicroα της νοmicroικής βάσης της ΕΠΤ δεν συντελέστηκε κάποια δραστική αλλαγή η νοmicroολογία

αφίσταται του δικαιοπρακτικού microοντέλου microόνο κατrsquo εξαίρεση Έτσι microολονότι εmicromicroέσως πλην σαφώς

δηλώνεται ότι η προστατευτική τριτενέργεια microπορεί να εδράζεται και σε ανεξάρτητη από σχετική

60

Τέτοια περίπτωση αντιmicroετώπισε η BGHZ 66 51 Το δικαστήριο επιδίκασε αποζηmicroίωση σε 14χρονη (Τ) η οποία

συνόδευε τη microητέρα της (Α) σε κατάστηmicroα αυτοεξυπηρέτησης διότι γλίστρησε πριν τη σύναψη οποιασδήποτε

σύmicroβασης ανάmicroεσα στη microητέρα της και τον καταστηmicroατάρχη (Ζ) πατώντας ένα παρατηmicroένο στο δάπεδο του

καταστήmicroατος φύλλο λαχανικού Η αιτιολογία ότι η ενοχική σχέση που δηmicroιουργήθηκε λόγω των διαπραγmicroατεύσεων

ανάmicroεσα σε Α και Ζ ανέπτυσσε προστατευτική ενέργεια υπέρ της 14χρονης ήταν σύmicroφωνα microε το δικαστήριο

αναγκαία καθότι η τελευταία δεν επρόκειτο να συνάψει κάποια σύmicroβαση microε τον Ζ Πάντως και πριν από την απόφαση

αυτή η οποία λόγω της διεξοδικής αντιπαράθεσης microε το πρόβληmicroα πρέπει να θεωρηθεί ως ορόσηmicroο για την εξέλιξη της

ΕΠΤ η γερmicroανική νοmicroολογία είχε αναγνωρίσει την προστατευτική τριτενέργεια microη δικαιοπρακτικών ενοχώνmiddot βλ BGH

JZ 1968 304 (άκυρη σύmicroβαση) 61

BGHZ 66 51 (56-57) 62

BGHZ 66 51 (58-59)

15

βούληση των microερών (Α και Ζ) επιταγή της αντικειmicroενικής έννοmicroης τάξης63

κεντρικός

δικαιολογητικός τόπος παραmicroένει γενικά η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της εκάστοτε σύmicroβασης η

οποία ούτως ή άλλως βασίζεται microόνο σε αντικειmicroενικά δεδοmicroένα και δεν αφορά συγκεκριmicroένες

δηλώσεις βούλησης

ΙΙ Η νεώτερη εξέλιξη Μετακίνηση οπτικής γωνίας και microεταβολή λειτουργίας

Η γερmicroανική νοmicroολογία δεν εγκατέλειψε ποτέ το παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ Η

παρατήρηση αυτή δεν αφορά microόνο τον τρόπο αυτοκατανόησης ή αυτοπαρουσίασης της

νοmicroολογίας αλλά προπάντων την ουσιαστική επιβίωση του παραδοσιακού microοντέλου στη σύγχρονη

αντίληψη για το θεσmicroό Τα δικαστήρια όχι microόνο δέχονται την ΕΠΤ όταν συντρέχουν οι σχετικές

προϋποθέσεις πολύ περισσότερο συνεχίζουν να επιφυλάσσουν στον εαυτό τους τη δυνατότητα να

απορρίπτουν την τριτενέργεια σε συγκεκριmicroένη περίπτωση αρνούmicroενα τη συνδροmicroή κάποιου από

τους όρους που τάσσει το παραδοσιακό σχήmicroα σκέψης64

Παράλληλα ωστόσο διαπιστώνεται microια

εξέλιξη η οποία βασίζεται microεν εν πολλοίς στην προϋπάρχουσα ορολογία και επιχειρηmicroατολογία

στην ουσία όmicroως αναδιαmicroορφώνει ριζικά τον θεσmicroό της ΕΠΤ

1 Χαλάρωση του απαιτούmicroενου ενδιαφέροντος για την προστασία του τρίτου (Τ)

Ουσιαστική αλλαγή στη λειτουργία της ΕΠΤ συντελείται καταρχάς microε την τάση για ευρεία

αντικειmicroενικοποίηση του συνδεόmicroενου microε την προστασία του Τ συmicroφέροντος του Α και αποmicroάκρυνσή

του από την πρόδηλη πραγmicroατική βούληση του Α Ενώ δηλαδή υπό το παραδοσιακό πρίσmicroα

microπορούσε κανείς στις περισσότερες περιπτώσεις να θεωρήσει ότι ο Α λόγω της σχέσης του microε τον

Τ (πχ σχέση οικογενειακή ή εργοδότη προς εργαζόmicroενο) πράγmicroατι ενδιαφέρεται για τα

συmicroφέροντα του Τ ή τουλάχιστον ότι η προστασία του Τ δεν έρχεται σε αντίθεση microε τα αληθινά

συmicroφέροντα του Α στη νεώτερη αντίληψη γίνεται δεκτή ΕΠΤ ακόmicroη κι αν η πραγmicroατική βούληση

των microερών της σύmicroβασης (Α και Ζ) προφανώς αντίκειται σε microια τέτοια ερmicroηνεία Η αλλαγή αυτή

γίνεται φανερή στο παράδειγmicroα όπου ο Ζ είναι microοναδικός εταίρος και διαχειριστής microιας ΕΠΕ (Α)

της οποίας η δραστηριότητα εντοπίζεται αποκλειστικά ή τουλάχιστον κυρίως στο να είναι microε τη

σειρά της οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής microιας άλλης εταιρίας (Τ) στην οποία συmicromicroετέχουν

και περαιτέρω πρόσωπα Η νοmicroολογία δέχεται ότι η παραβίαση του καθήκοντος του Ζ για χρηστή

63

Αυτό προκύπτει πέραν των άλλων και από τις αποφάσεις εκείνες που επικαλούνται ndashσυχνά επικουρικάndash τη

δικαιοσύνη βλ πχ BGHZ 70 327 (329-330) ή την καλή πίστη (sect 242 ΓερmicroΑΚ = 288 ΑΚ) βλ λχ BGH NJW 1977

2073 (2074) BGH NJW 1975 867 (869) 64

Από τη νεώτερη νοmicroολογία βλ BGH NJW 2002 3625 (3626)

16

διοίκηση της Α θεmicroελιώνει δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης της Τ σύmicroφωνα microε τις αρχές της ΕΠΤ65

θεωρώντας πως το συmicroφέρον της Α κατευθύνεται σύmicroφωνα microε την καλή πίστη προς τη σωστή

διαχείριση και ευνοϊκή οικονοmicroική εξέλιξη της Τ66

Ο προσδιορισmicroός όmicroως των συmicroφερόντων της

Α κατrsquo αντικειmicroενικά κριτήρια (καλή πίστη) και η σύνδεσή τους microε τα συmicroφέροντα της Τ εποmicroένως

και η επί τη βάσει των διαπιστώσεων αυτών ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας βρίσκονται

σε άmicroεση αντίθεση προς την προφανή πραγmicroατική βούληση της Α όπως αυτή διαmicroορφώνεται στο

πρόσωπο του microοναδικού της εταίρου και διαχειριστή (Ζ) Μάλιστα η αντίθεση αυτή δεν εντοπίζεται

σε κάποια ιδιαίτερη εν συγκρίσει προς το συνήθως συmicroβαίνον ψυχολογική τοποθέτηση του Ζ

αλλά προκύπτει ήδη από την αντικειmicroενική θεώρηση των πραγmicroάτων Στον αντίποδα microια τέτοια

περίπτωση είναι ουσιαστικά αδύνατη στο παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ

Αντίστοιχα ισχύουν και στις περιπτώσεις όπου ο πραγmicroατογνώmicroονας Ζ σε εκπλήρωση σχετικής

σύmicroβασης microε τον Α συντάσσει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη λχ σχετικά microε την αξία ενός ακινήτου

του Α την οποία ο Α σκοπεύει να υποβάλει στον Τ προκειmicroένου ο τελευταίος πεπεισmicroένος για την

ακρίβεια της πραγmicroατογνωmicroοσύνης να προβεί στη σύναψη της επιδιωκόmicroενης από τον Α

σύmicroβασης (πχ αγορά του εν λόγω ακινήτου ή δανειοδότηση του Α microε υποθήκη το ακίνητο) Η

νοmicroολογία η οποία δέχεται την προστατευτική τριτενέργεια και συνεπώς την αξίωση αποζηmicroίωσης

του Τ έναντι του Ζ για λάθη της πραγmicroατογνωmicroοσύνης67

καταφάσκει το ενδιαφέρον του Α για την

προστασία του Τ microε την αιτιολογία ότι όποιος βασιζόmicroενος στις ειδικές γνώσεις κάποιου

προσώπου παραγγέλλει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη για να τη χρησιmicroοποιήσει ενώπιον τρίτων

ενδιαφέρεται κατά κανόνα να διαθέτει η microελέτη την αντίστοιχη αποδεικτική δύναmicroη αυτή ωστόσο

διασφαλίζεται microόνο εφόσον ο πραγmicroατογνώmicroονας (Ζ) συντάσσει microια κατά το δυνατόν

αντικειmicroενικά ορθή microελέτη και ευθύνεται για αυτό και έναντι τρίτων αποδεκτών της (Τ)68

Ανεξάρτητα από την πειστικότητα της θεmicroελίωσης πόρρω απέχει η επιχειρούmicroενη σύνδεση των

συmicroφερόντων του Α και του Τ ως προς την ένταση και την υφή από τη σύνδεση που πιστοποιείται

από microια έννοmicroη σχέση πρόνοιας κατά την έννοια του παραδοσιακού σχήmicroατος ∆ιότι η πραγmicroατική

βούληση του Α κατευθύνεται κατά κανόνα στη διασφάλιση των δικών του συmicroφερόντων microέσω

microιας αισιόδοξης για τον ίδιο πραγmicroατογνωmicroοσύνης και συγκεκριmicroένα στην επωφελή σύναψη της

σκοπούmicroενης σύmicroβασης microε τον Τ (λχ επίτευξη ευνοϊκών δανειοληπτικών όρων ή υψηλού

65

BGHZ 75 321 (323 επ) BGHZ 100 190 (193) BGH ZIP 2002 984 (985) 66

Βλ προπάντων BGHZ 75 321 (324) 67

Για την προστασία του Τ ως δανειοδότη βλ microεταξύ άλλων BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) BGH NJW 1997

1235 BGH WM 1993 897 Για την ΕΠΤ υπέρ του Τ ως αγοραστή βλ πχ BGH NJW-RR 2002 1528 BGH WM 2001

529 (532) BGH NJW 1998 1948 (1949) 68

Σrsquo αυτήν την κατεύθυνση οι BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380)

17

τιmicroήmicroατος πώλησης) ανεξάρτητα ακόmicroη και από πιθανή ζηmicroία του Τ69

Αυτήν την κατά τυπικό

τρόπο εmicroφανιζόmicroενη αντίθεση συmicroφερόντων microεταξύ Α και Τ δέχεται άλλωστε κι η ίδια η γερmicroανική

νοmicroολογία χωρίς ωστόσο να θεωρεί ότι αποκλείεται για το λόγο αυτό η συmicroβατική τριτενέργεια70

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 312

2 Αναβάθmicroιση του ρόλου της εγγύτητας του τρίτου (Τ) προς την οφειλόmicroενη παροχή

Παράλληλα συντελείται microια microετατόπιση του κέντρου βάρους από το ενδιαφέρον του Α για τον Τ

στην εγγύτητα του τελευταίου προς την (κύρια) παροχή του Ζ Σε αντίθεση δηλαδή προς το

παραδοσιακό σχήmicroα σύmicroφωνα microε το οποίο αποφασιστικό για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ είναι το

ερώτηmicroα αν η προστατευτική τριτενέργεια είναι αναγκαία για την εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων

του Α παρατηρείται στη νεώτερη αντίληψη microια υποφώσκουσα συνήθως τάση να κρίνεται η

προστασία του Τ προπάντων σε συνάρτηση microε τη σχέση στην οποία βρίσκεται αυτός προς την

παροχή του Ζ το ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ καθίσταται έτσι δευτερεύουσας

σηmicroασίας και λειτουργεί microάλλον απλώς επιβοηθητικά Ταυτόχρονα αλλάζει και το περιεχόmicroενο της

εγγύτητας στην παροχή κατά το ότι ερωτάται πλέον αν η παροχή του Ζ είναι προορισmicroένη να

ωφελήσει τον Τ71

ή αν πιθανές αποκλίσεις από την προσήκουσα εκπλήρωση προδιαγράφεται να

βλάψουν κατά πρώτο λόγο τον Τ72

Η εν λόγω microετατόπιση του επιχειρηmicroατολογικού βάρους παρά την ιδιαίτερη σηmicroασία της δεν είναι

εύκολο να καταδειχτεί microε αδιαmicroφισβήτητη ενάργεια Αυτό οφείλεται αφενός microεν στις συχνά

υπερβολικά λιτές ή πολύ γενικές σκέψεις τις νοmicroολογίας73

αφετέρου δε στο γεγονός ότι σε πολλές

αποφάσεις αναφέρονται ταυτόχρονα περισσότερα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία ιδίως η σχέση

πρόνοιας microεταξύ Α και Τ τα οποία στηρίζουν δυνητικά την ΕΠΤ74

χωρίς ωστόσο να microπορεί να

69

Στην περίπτωση microάλιστα που αντιmicroετώπισε η BGHZ 127 378 ο ίδιος ο Α προκάλεσε την εκπόνηση εσφαλmicroένης

πραγmicroατογνωmicroοσύνης από τον Ζ και συνεπώς τη ζηmicroία του Τ 70

Βλ πχ BGH NJW 2002 1196 (1197) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380) Αντίθετα η

παλαιότερη νοmicroολογία απέρριπτε την ΕΠΤ στις περιπτώσεις αυτές βλ BGHZ 74 281 (289-290) BGH NJW 1973 321

(322) 71

Πρβλ λχ BGH NJW 1991 32 (33) BGH WM 1985 1274 (1275) 72

Πρβλ πχ BGH JZ 2000 469 (471) BGH NJW 1995 1353 (1357) BGH NJW 1986 581 (582) Βεβαίως η

παραδοσιακή έννοια της εγγύτητας στην παροχή (βλ παραπάνω υπό Β Ι 1) δεν εγκαταλείφθηκε βλ πχ BGHZ 129

136 (168) 73

Βλ πχ BGHZ 77 116 (124) BGHZ 89 95 (98) BGH NJW 1989 2750 (2751) 74

Για την έννοmicroη σχέση πρόνοιας και τη λειτουργία της στο παραδοσιακό microοντέλο βλ παραπάνω υπό Β Ι 1

18

εξακριβωθεί microε ασφάλεια ποιο εξ αυτών είναι εκάστοτε το πράγmicroατι αποφασιστικό75

Η γενοmicroένη

διαπίστωση προκύπτει όmicroως microε επαρκή σαφήνεια από microια συνολική αξιολογική εξέταση της

σχετικής νοmicroολογίας όπως εξελίχθηκε στο χρόνο Ως παράδειγmicroα θα microπορούσαν να αναφερθούν οι

περιπτώσεις στις οποίες κρίθηκε ότι η σύmicroβαση ανάmicroεσα σε Α και Ζ σύmicroφωνα microε την οποία ο Ζ

οφείλει να συνδράmicroει τον Α κατά τη σύνταξη της διαθήκης του αναπτύσσει προστατευτική

τριτενέργεια υπέρ του ωφελούmicroενου από τη διαθήκη αυτή (Τ) ο οποίος λόγω πταίσmicroατος του Ζ δεν

περιήλθε στη σκοπούmicroενη από τον Α θέση (πχ δεν έγινε κληρονόmicroος) Ενώ κατά την πρώτη

σχετική απόφαση του Γερmicroανικού Ακυρωτικού η συγγενική σχέση (πατέρας-κόρη) microεταξύ του

διαθέτη (Α) και του ωφελούmicroενου (Τ) διαδραmicroατίζει ένα ουσιώδη ρόλο76

κατά τη microεταγενέστερη

εξέλιξη της νοmicroολογίας εξασθενίζει η σηmicroασία του δεσmicroού ανάmicroεσα σε Α και Τ αρκούντος

προφανώς απλώς του γεγονότος ότι ο Τ πρόκειται αντικειmicroενικά να ωφεληθεί από τη διαθήκη του

Α και συνεπώς από την οφειλόmicroενη σύmicroπραξη του Ζ στη σύνταξή της77

Εξάλλου και η παρατηρούmicroενη επέκταση του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ σε περιπτώσεις όπου το

ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ παρουσιάζεται σχετικά αποδυναmicroωmicroένο78

ενδεικνύει

ότι η πραγmicroατική αιτία για την αποδοχή της ΕΠΤ στο πλαίσιο του νεώτερου microοντέλου δεν έγκειται

τόσο στην εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων του Α Προς την ίδια κατεύθυνση συνηγορεί επίσης η

τάση της νοmicroολογίας να επικεντρώνει την επιχειρηmicroατολογία της στο πρόσωπο και τις προσδοκίες

του Τ79

3 Η επικέντρωση στο πρόσωπο του τρίτου

Η microετατόπιση στο πλαίσιο του νεώτερου σχήmicroατος του κεντρικού θεmicroελιωτικού επιχειρήmicroατος

από το ενδιαφέρον του Α στη σχέση που συνδέει τον Τ microε την παροχή του Ζ αντιστοιχεί σε

επίπεδο πλέον προσώπων προς microια microετατόπιση του κέντρου βάρους της ΕΠΤ από τον Α στον Τ

Πράγmicroατι είναι συχνή στη νοmicroολογία microια επιχειρηmicroατολογία η οποία επικεντρώνεται στο

πρόσωπο τις προσδοκίες και τις ανάγκες προστασίας του Τ προκειmicroένου να θεmicroελιώσει την

προστατευτική τριτενέργεια υπέρ του Προπάντων τονίζεται η ανάγκη προστασίας της

75

Πρβλ λχ BGH WM 1985 1274 (1275) Εν προκειmicroένω δεν microπορεί κανείς να κρίνει τελειωτικά αν η αποδοχή της

ΕΠΤ σε σύmicroβαση ανάmicroεσα στον φοροτεχνικό Ζ για σύνταξη της φορολογικής δήλωσης του εντολέα του Α υπέρ της Τ

συζύγου του Α συναρτάται αποφασιστικά microε τη σχέση των δύο συζύγων (Α και Τ) ή microε την εγγύτητα της Τ προς την

παροχή του Ζ 76

Απόφαση από 671965 JZ 1966 141 (142) Για την απόφαση αυτή βλ και τα αναφερόmicroενα σχετικά στην BGH

NJW 1996 2927 (2928) 77

Βλ πχ BGH NJW 1995 2551 (2552) Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι επίσης φανερός πέραν των περιπτώσεων

σύνταξης διαθήκης λχ στις BGH NJW-RR 2003 1035 (1036-1037) BGH NJW 1977 2073 (2074) 78

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 1 79

Βλ αmicroέσως παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

19

δικαιολογηmicroένης εmicroπιστοσύνης του Τ προς τον Ζ αναφορικά microε τη σωστή άσκηση της

δραστηριότητάς του Συγκεκριmicroένα η εmicroπιστοσύνη αυτή αφορά λχ την επιmicroελή διεκπεραίωση

εντολών διατραπεζικής πληρωmicroής ή είσπραξης από microέρους των εmicroπλεκοmicroένων τραπεζών80

την

ορθότητα-πληρότητα της πραγmicroατογνωmicroοσύνης που κατrsquo εντολή του Α ετοιmicroάζει ο Ζ81

ή ακόmicroη τη

χρηστή διοίκηση της εταιρίας (Τ) της οποίας οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής είναι κατrsquo

αποκλειστική ή κύρια δραστηριότητα η ΕΠΕ (Α) που microε τη σειρά της διοικείται από τον Ζ

(συνήθως microοναδικό) εταίρο και διαχειριστή της Α82

Η στροφή προς το πρόσωπο του Τ συντελείται εξάλλου microε την εισαγωγή microιας επιπρόσθετης

προϋπόθεσης για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ του όρου δηλαδή ότι ο Τ προστατεύεται microόνο εφόσον

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη χρήζει προστασίας83

Ο Τ χρήζει δε συγκεκριmicroένα προστασίας όταν

δεν έχει κατά του Α ή κάποιου άλλου οφειλέτη συmicroβατικής φύσης αξιώσεις του ίδιου ή ισάξιου

περιεχοmicroένου όπως αυτές που επιδιώκει να του αναγνωριστούν εναντίον του Ζ επί τη βάσει της

ΕΠΤ84

Έτσι απορρίπτεται λόγω microη πλήρωσης της προϋπόθεσης αυτής η προστατευτική

τριτενέργεια της σύmicroβασης microίσθωσης ανάmicroεσα σε Α (microισθωτή) και Ζ (εκmicroι-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 313

σθωτή) υπέρ του υποmicroισθωτή Τ για ελαττώmicroατα του microισθίου επειδή ο Τ διαθέτει τις σχετικές

αξιώσεις αποζηmicroίωσης ήδη εναντίον του άmicroεσου αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α)85

Μολονότι το

περιεχόmicroενο της εν λόγω προϋπόθεσης δεν είναι από κάθε άποψη σαφές ndashαναπάντητο microένει λχ το

ερώτηmicroα αν αποφασιστική είναι απλώς η τυπική ύπαρξη αξιώσεων του Τ εναντίον του Α86

ή η

πραγmicroατική δυνατότητα οικονοmicroικά λυσιτελούς άσκησής τους87

ndash είναι πάντως ευνόητο ότι η

εξέταση της συνδροmicroής του όρου προϋποθέτει αναγκαστικά τη microεταστροφή της οπτικής γωνίας από

το πρόσωπο του Α στη σφαίρα του Τ Εδώ πρέπει microάλιστα να προσεχτεί ότι η εξάρτηση της

80

Βλ BGHZ 69 82 (86 και 88) BGHZ 96 9 (17) 81

Βλ πχ BGH WM 2001 1428 (1430) BGH WM 2001 876 BGH NJW 1998 1059 (1060) 82

Βλ BGHZ 75 321 (323-234) BGH NJW 1995 1353 (1357) 83

Η προϋπόθεση αυτή τέθηκε για πρώτη φορά από την BGHZ 70 327 (329-330) Βλ περαιτέρω λχ BGHZ 129 136

(168 και 169-170) BGH NJW 1996 2927 (2928) 84

Βλ λχ BGH WM 2004 1825 (1827) BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1996 2927 (2929) Βεβαίως δεν

ελλείπουν και αποκλίνοντες προσδιορισmicroοί του περιεχοmicroένου της προϋπόθεσης Εδώ υπάγεται πχ η BGH WM 2001

1428 (1430) σύmicroφωνα microε την οποία στην περίπτωση που ο Ζ αποτελεί βοηθητικό του Α πρόσωπο (πρβλ sect 278

ΓερmicroΑΚ = 334 sect 1 ΑΚ) απορρίπτεται η τριτενέργεια και ο Τ παραπέmicroπεται στην άσκηση τυχόν δικαιωmicroάτων του από

τη σχέση του προς τον Α ανεξάρτητα από το αν έχει πράγmicroατι κάποια δικαιώmicroατα και ποιο είναι το περιεχόmicroενό τους 85

BGHZ 70 327 BGH WM 1979 307 86

Έτσι microε έmicroφαση BGH WM 2004 1825 (1827) Βλ επίσης BGH NJW 1996 2927 (2929) 87

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα η νοmicroολογία όταν δέχεται λχ την προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης ανάmicroεσα στον

δανειολήπτη Α και τον πραγmicroατογνώmicroονα Ζ υπέρ του δανειοδότη Τ microολονότι η απαίτηση του Τ κατά του αφερέγγυου

Α παραmicroένει νοmicroικά ισχυρήmiddot βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις

20

τριτενέργειας από τις αξιώσεις του Τ κατά του Α όχι απλώς παραβλέπει αλλά στην ουσία microάλλον

αντιστρατεύεται τα συmicroφέροντα του Α ∆ιότι ο τελευταίος έχει κατά κανόνα προφανές συmicroφέρον να

στραφεί ο Τ για την αποκατάσταση της ζηmicroίας του όχι εναντίον του ίδιου microε βάση την έννοmicroη

σχέση που τους συνδέει αλλά απευθείας εναντίον του Ζ αφού microε την αποζηmicroίωση του Τ από

microέρους του Ζ απαλλάσσεται και ο Α από τη δική του υποχρέωση να αποκαταστήσει τη ζηmicroία

καθώς και από τα τυχόν έξοδα αναγωγής κατά του Ζ για ήδη καταβληθείσα αποζηmicroίωση

ΙΙΙ Συνολική εικόνα Ενιαίος θεσmicroός microε διττή υπόσταση και λειτουργία

Η εξέλιξη από το παραδοσιακό στο νεώτερο microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ συνδέεται microε

σηmicroαντικές αλλαγές στη λειτουργία του θεσmicroού Παρά την εν πολλοίς ενιαία ορολογία την κοινή

νοmicroική βάση και τις καταρχήν όmicroοιες έννοmicroες συνέπειες που επιδιώκονται microε την ΕΠΤ

(αποζηmicroίωση του Τ βάσει ενδοσυmicroβατικών κανόνων) ξεκινά κανείς στην ουσία από διαφορετικές

βάσεις όταν εφαρmicroόζει την ΕΠΤ υπό την παραδοσιακή ή τη νεώτερη έποψη

Ασφαλώς η επαρκής δικαιολόγηση της ιδιαίτερης προστασίας του Τ απαιτεί κάποιου είδους

εγγύτητα του τελευταίου προς την ξένη ενοχή αφού ακριβώς στην ενοχή αυτή εδράζεται η επέκταση

έναντι του Τ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του Ζ Η εγγύτητα όmicroως αυτή είναι όπως επιχειρεί να

δείξει η προηγούmicroενη ανάλυση88

διαφορετικής φύσης στο παραδοσιακό και το νεώτερο microοντέλο

Ενώ στο πρώτο απαιτείται βασικά η υποκειmicroενική εγγύτητα του Τ προς την ενοχή η (στενή)

σύνδεση δηλαδή των συmicroφερόντων του Τ microε τα συmicroφέροντα ενός από τα υποκείmicroενα της ενοχής

(του Α) κοmicroβικό σηmicroείο στο δεύτερο αποτελεί η αντικειmicroενική εγγύτητα του Τ η ιδιαίτερη σχέση

δηλαδή που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ Και αντίστροφα ισχύει ότι στο microεν παραδοσιακό

microοντέλο η αντικειmicroενική εγγύτητα είναι εν συγκρίσει προς την υποκειmicroενική δευτερεύουσας

σηmicroασίας στο δε νεώτερο microικρή microόνο επίδραση ασκεί τελικά η παρουσία ή η απουσία

υποκειmicroενικής εγγύτητας σε σχέση προς την παρουσία ή την απουσία της αντικειmicroενικής

Η σηmicroασία της microεταβολής αυτής για τη λειτουργία της ΕΠΤ είναι φανερή Στο παραδοσιακό σχήmicroα

η προστατευτική τριτενέργεια η οποία στηρίζεται αποφασιστικά στη σχέση (ιδίως σχέση πρόνοιας)

που συνδέει τον Α microε τον Τ επιδιώκει έmicromicroεσα microέσω δηλαδή της προστασίας του Τ να ωφελήσει

τελικά τον ίδιο τον Α αφού τα συmicroφέροντά του συνδέονται αντικειmicroενικά microε τα προστατευόmicroενα

συmicroφέροντα του Τ (υποκειmicroενική εγγύτητα) Η προστασία εποmicroένως του Τ δεν είναι αυτοσκοπός

88

Βλ παραπάνω υπό Β Ι και ΙΙ

21

αλλά το microέσο δια του οποίου επιδιώκεται εν τέλει ο στόχος της προστασίας των συmicroφερόντων του

Α (τριτενέργεια προς όφελος του Α) Αντίθετα στο νεώτερο microοντέλο εξασθενεί η απαίτηση ενός

έντονου ενδιαφέροντος του Α για τον Τ και στο επίκεντρο τοποθετείται ο Τ ο οποίος

προστατεύεται λόγω της αντικειmicroενικής εγγύτητάς του προς τη βασική ενοχή ανάmicroεσα σε Α και Ζ

ανεξάρτητα ουσιαστικά από το αν microε τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται τελικά τα συmicroφέροντα του

ίδιου του Α η προστασία του Τ αναβαθmicroίζεται εδώ από απλό microέσο σε τελικό σκοπό του θεσmicroού

(τριτενέργεια προς όφελος του Τ)

Με τις σκέψεις αυτές εξηγείται τουλάχιστον εν microέρει και η επιλεκτική ή ακόmicroη και αντιφατική

εφαρmicroογή από τη νοmicroολογία της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει να χρήζει προστασίας Ενώ στο

πλαίσιο της τριτενέργειας προς όφελος του Α δεν είναι συνεπές να microην προστατεύεται ο Τ όταν

δικαιούται αποζηmicroίωσης από τον Α89

η επίmicroαχη προϋπόθεση είναι σε επίπεδο ουσιαστικής

επιχειρηmicroατολογίας εύκολα εξηγήσιmicroη επί τη βάσει του νεώτερου microοντέλου ΕΠΤ δηλαδή της

τριτενέργειας προς όφελος του Τ Αν ο Τ δεν χρήζει προστασίας τότε δεν υπάρχει λόγος να του

επιβληθεί αυτή αφού το νεώτερο microοντέλο δεν επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα συmicroφέροντα άλλου

(του Α) πέραν του ίδιου του Τ

Με τη διαπίστωση ότι η προστατευτική τριτενέργεια καταφάσκεται άλλοτε προς όφελος του Α κι

άλλοτε του Τ καθίσταται δυνατή microια πρώτη προσέγγιση του πεδίου εφαρmicroογής καθεmicroιάς από τις

δύο εκφάνσεις της ΕΠΤ στη νοmicroολογία Αφού το παραδοσιακό microοντέλο είναι προορισmicroένο να

αφορά περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη αγαθών του Τ έχει άmicroεσο επιβαρυντικό αντίκτυπο στον

ίδιο τον Α ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων πρέπει να είναι αναγκαστικά στενός

διαγραφόmicroενος σε microικρή ακτίνα γύρω από τον Α Όσον αφορά επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες

συντελείται εκάστοτε η βλάβη του Τ στο παραδοσιακό microοντέλο καθώς αυτό βασίζεται

αποφασιστικά στην υποκειmicroενική microόνο εγγύτητα του Τ προς την ενοχή είναι εν πολλοίς αδιάφορος

ο τρόπος ζηmicroίωσης του Τ Ο τελευταίος microπορεί να βλάπτεται απλώς και microόνο επειδή βρίσκεται στο

τοπικό και χρονικό περιβάλλον της συναλλακτικής επαφής των Α και Ζ η οποία ακριβώς λόγω της

γειτνίασης αυτής εγκυmicroονεί και κινδύνους για τον Τ ∆εν είναι λοιπόν τυχαίο που το πεδίο

εφαρmicroογής του παραδοσιακού microοντέλου έγκειται εν πολλοίς σε microάλλον απλές από την άποψη των

εmicroπλεκόmicroενων συmicroφερόντων περιπτώσεις βλάβης αγαθών συνδεόmicroενων σχετικά στενά microε το

πρόσωπο του Τ Οmicroοίως δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι η ζηmicroία του Τ οφείλεται συχνά σε

παραβιάσεις από την πλευρά του Ζ παρεπόmicroενων υποχρεώσεων προστασίας οι οποίες δεν

89

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 3

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 5: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

5

2 Αποκατάσταση ζηmicroίας τρίτου (ΑZT)

Όπως και στην ΕΠΤ το αποτέλεσmicroα που επιδιώκεται microε την ΑΖΤ έγκειται στην αποκατάσταση

σύmicroφωνα microε τους κανόνες ενδοσυmicroβατικής ευθύνης της ζηmicroίας που υφίστανται πρόσωπα microη

microετέχοντα στον ενοχικό δεσmicroό για το σκοπό αυτό αναγνωρίζεται το δικαίωmicroα του Τ να απαιτήσει

απευθείας από τον Ζ αποκατάσταση της ζηmicroίας του25

Η διαφοροποίηση των δύο θεσmicroών (ΕΠΤ και

ΑΖΤ) φαίνεται να έγκειται καταρχάς στην αιτία που οδηγεί στη ζηmicroία του Τ Ενώ η ΕΠΤ αφορά

παραβιάσεις παρεπόmicroενων υποχρεώσεων πρόνοιας η ΑΖΤ microάλλον προορίζεται για τη θεmicroελίωση

της αποζηmicroίωσης όταν ο Ζ παραβαίνει την υποχρέωσή του για εκπλήρωση της κύριας παροχής26

Ως παράδειγmicroα εφαρmicroογής της ΑΖΤ αναφέρεται προπάντων η παραβίαση σύmicroβασης που συνάπτει

microε τον Ζ ο Α ως έmicromicroεσος αντιπρόσωπος του Τ27 ο Α αν και microόνος αντισυmicroβαλλόmicroενος του Ζ δεν

υφίσταται καmicroία ζηmicroία την οποία αντιθέτως επωmicroίζεται ο Τ ως αποκλειστικός φορέας των

συνδεόmicroενων microε την ξένη σύmicroβαση συmicroφερόντων Εδώ υπάγεται συνήθως και η περίπτωση

καταστροφής ή βλάβης από τον Ζ ενός αντικειmicroένου που ανήκει microεν κατά κυριότητα στον Α το

οποίο όmicroως ο Α λόγω microιας άλλης ενοχής ανάmicroεσα σε αυτόν και τον Τ (λχ δωρεά ή κληροδοσία)

οφείλει να microεταβιβάσει στον Τ έτσι ώστε ο ίδιος ο Α να microην υφίσταται ζηmicroία28

Επίσης γίνεται

δεκτή η ΑΖΤ όταν το πράγmicroα που ανήκει στον Α και υπαίτια καταστρέφει ο Ζ οφείλεται στον Τ

λόγω αmicroφοτεροβαρούς αυτή τη φορά σύmicroβασης ανάmicroεσα σε Α και Τ εφόσον όmicroως ο κίνδυνος

καταστροφής ή βλάβης του πράγmicroατος σε αντίθεση microε το συνήθως συmicroβαίνον (βλ ιδίως 380 ΑΚ)

πχ λόγω συνδροmicroής των προϋποθέσεων του άρθρου 524 ΑΚ έχει ήδη microεταφερθεί στον Τ ο

οποίος υφίσταται τελικά τη ζηmicroία29

Η ΑΖΤ εφαρmicroόζεται τέλος και όταν ο Ζ παραβαίνοντας

25

Έτσι microεταξύ άλλων Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 71-72 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Μαγγίβας (όπ σε

υποσ 5) σ 84 επ Αστ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ Ι sect 5 αρ 81 Αναγνωρίζεται πάντως παράλληλα και το δικαίωmicroα του Α

να απαιτήσει από τον Ζ την αποζηmicroίωση του Τ (Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 74 Ζέπος Γεν Ενοχ 1955 σ 290)

οπότε ο Ζ απαλλάσσεται αν καταβάλει στον Α ενώ ο Τ θα microπορεί να ζητήσει το ποσό της αποζηmicroίωσης από τον Α ως

laquoπεριελθόνraquo (338 ΑΚ)middot Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 45 Αντίθετα η κρατούσα γνώmicroη στη Γερmicroανία σύmicroφωνα

microε την οποία προσνέmicroεται όχι στον ίδιο τον Τ αλλά στον Α αξίωση κατά του Ζ προς αποκατάσταση της ζηmicroίας του Τ

την οποία βέβαια ο Α microπορεί ή ακόmicroη περισσότερο πρέπει να εκχωρήσει στον Τ βλ αντί πολλών Larenz Schuldrecht

AT 1987 sect 17 II (σ 225) και sect 27 IV b (σ 462) Με τη γερmicroανική άποψη συντάσσονται και οι Φίλιος Γεν Ενοχ sect

143 Α Καράκωστας Η ευθύνη του παραγωγού για ελαττωmicroατικά προϊόντα 1995 σ 42 26

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 57 επ Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 42 Πρβλ Πουλιάδη (όπ σε υποσ 15)

σ 10 Βλ όmicroως Μαγγίβα (όπ σε υποσ 5) σ 77 επ 27

Βλ ενδεικτικά Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 57 Φίλιο Γεν Ενοχ sect 106 ∆ Αστ Γεωργιάδη Γεν Ενοχ Ι sect 5 αρ

79 28

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 57-58 Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 61-62 29

Βλ λχ Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 59 Απ Γεωργιάδη Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43 Φίλιο Γεν Ενοχ sect 106 Γ

Αντίστοιχη είναι και η περίπτωση πώλησης που συνάπτεται για την εκπλήρωση σύmicroβασης χρηmicroατοδοτικής microίσθωσης

microεταξύ του αγοραστή (Α) και τρίτου (Τ) υπέρ της εφαρmicroογής της ΑΖΤ για την ευθύνη του πωλητή (Ζ) έναντι του Τ

Παπαρσενίου Η σύmicroβαση χρηmicroατοδοτικής microίσθωσης 1994 σ 141 επ

6

σύmicroβαση που τον συνδέει microε τον Α βλάπτει ή καταστρέφει πράγmicroα το οποίο βρίσκεται (πχ λόγω

χρησιδανείου ανάmicroεσα στον κύριο του πράγmicroατος Τ και στον Α) απλώς στην κατοχή του Α30

Η νοmicroική βάση της ΑΖΤ αναζητείται από τους συγγραφείς είτε σε microια γενικότερη αρχή συναγόmicroενη

από τις επιmicroέρους διατάξεις του ΑΚ όπως των άρθρων 716 sect 3 και 825 sect 2 ΑΚ31

είτε στην καλή

πίστη (288 ΑΚ)32

Η ουσιαστική αιτιολόγηση του θεσmicroού εντοπίζεται κυρίως στο ότι η

ενσωmicroατωmicroένη στην οφειλόmicroενη κύρια παροχή οικονοmicroική αξία η οποία συνήθως ανήκει στον

δανειστή της παροχής (Α) και τον δικαιώνει ως φορέα και της δευτερογενούς αποζηmicroιωτικής

αξίωσης έχει ήδη microεταφερθεί στον Τ33

Πρόκειται microε άλλα λόγια για microια microετάθεση ζηmicroίας34

όρος

που καλύπτει παραβιάσεις τόσο κύριων όσο και παρεπόmicroενων υποχρεώσεων του Ζ35

Ανεξάρτητα

πάντως από την προκρινόmicroενη διατύπωση και οι δύο έννοιες (microετατόπιση της οικονοmicroικής αξίας

της παροχής ndash microετάθεση ζηmicroίας) υπονοούν ότι το ζηmicroιογόνο γεγονός (παραβίαση υποχρέωσης του

Ζ) δεν microπορεί να πλήξει τον ίδιο τον αντισυmicroβαλλόmicroενο του Ζ (τον Α πχ ως έmicromicroεσο αντιπρόσωπο)

διότι η εν λόγω ζηmicroία εξαιτίας κάποιας microεταβολής microπορεί να επέλθει microόνο στη σφαίρα του Τ (πχ

του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου)36

Αφού λοιπόν σώρευση ζηmicroιών και συνεπώς αξιώσεων

αποζηmicroίωσης των Α και Τ λόγω παραβίασης της ίδιας υποχρέωσης του Ζ δεν είναι δυνατή δεν

βλάπτονται τα εύλογα συmicroφέροντα του οφειλέτη της υποχρέωσης που παραβιάστηκε (Ζ) τα οποία

προστατεύει ο κανόνας της σχετικότητας των ενοχών37

Αντιστοίχως αποφεύγεται το

προβληmicroατικό αποτέλεσmicroα να απαλλάσσεται ο οφειλέτης που παραβιάζει υποχρέωσή του από το

καθήκον αποκατάστασης της ζηmicroίας που προκάλεσε απλώς και microόνο επειδή η οικονοmicroική αξία της

παροχής έχει microεταφερθεί στον Τ ή microε άλλη διατύπωση επειδή τη ζηmicroία λόγω της microετατόπισής της

στον Τ δεν την υφίσταται ο ίδιος Α38

30

Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43 Φίλιος Γεν Ενοχ sect 106 Β Σπυριδάκης Το αδίκηmicroα κατά ΑΚ 914 1999 αρ

514 31

Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 70 Αστ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ Ι sect 5 αρ 81 32

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 85 Παπαρσενίου (όπ σε υποσ 29) σ 143 33

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43 Κορνηλάκης Παρατηρήσεις στην

ΕφΘεσ 10871981 Αρmicro 1982 18 34

Και στη Γερmicroανία ο δικαιολογητικός λόγος της laquoDrittschadensliquidationraquo εντοπίζεται συχνά στη

laquoSchadensverlagerungraquomiddot βλ πχ Heinrichs σε Palandt Buumlrgerliches Gesetzbuch 2004 Vorb v sect 249 αρ 112 35

Βλ υποσ 26 36

Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 68 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 58 Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43

Φίλιος Γεν Ενοχ sect 143 Α 37

Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 67-68 Βλ και Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 61 38

Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 83

7

3 Η καταρχήν σύνδεση της ΕΠΤ και της AZT υπό ένα ενιαίο θεσmicroό

Ιδίως η αναγνώριση στο πλαίσιο της ΑΖΤ ευθείας αξίωσης αποζηmicroίωσης του Τ κατά του Ζ φέρνει

το θεσmicroό πολύ κοντά στην ούτως ή άλλως συγγενική ΕΠΤ Επιπλέον η επίκληση της καλής πίστης

(288 ΑΚ) για τη δικαιολόγηση και των δύο θεσmicroών39

υποδηλώνει ότι microια θεmicroελιακή

διαφοροποίηση δεν είναι δυνατή Υπό το πρίσmicroα αυτό φαίνεται τελικά ότι ΕΠΤ και ΑΖΤ

αντιmicroετωπίζονται στην ουσία σαν δύο

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 308

πλευρές του ίδιου φαινοmicroένου της άmicroβλυνσης της αρχής της σχετικότητας των ενοχών ως προς

τους δανειστές δευτερογενών υποχρεώσεων αποζηmicroίωσης η ΑΖΤ συmicroπληρώνει την ΕΠΤ και

αντίστροφα40

Θα ήταν εποmicroένως δικαιολογηmicroένο σε όλες τις περιπτώσεις εφαρmicroογής της ΕΠΤ και

της ΑΖΤ να microιλάει κανείς γενικά για προστατευτική τριτενέργεια ενοχών ορολογία που θα

microπορούσε να συmicroβάλλει στην υπέρβαση ζητηmicroάτων ακριβούς οριοθέτησης σαν αυτά που

επανειληmicromicroένα τίθενται στη γερmicroανική έννοmicroη τάξη41

39

Βλ υποσ 20 και 32 40

Βλ ιδίως Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 56 επ ο οποίος εντάσσει και τους δύο θεσmicroούς υπό τη θεmicroατική ενότητα

των δευτερογενών υποχρεώσεων από ενοχή υπέρ τρίτων Καράκωστα (όπ σε υποσ 25) σ 41-42 Η παρατήρηση αυτή

ισχύει φυσικά microόνο στο βαθmicroό που η ΑΖΤ χρησιmicroοποιείται για την αποκατάσταση ζηmicroίας τρίτου λόγω παραβίασης

προϋφιστάmicroενης ενοχής ∆ιότι η ΑΖΤ microπορεί να αξιοποιηθεί και για τη θεmicroελίωση εξωσυmicroβατικής (ιδίως

αδικοπρακτικής) ευθύνης σε περιπτώσεις όπου θα ήταν δύσκολο για τον ζηmicroιωθέντα να καταδείξει τη συνδροmicroή των

προϋποθέσεων που επιβάλλουν οι σχετικές διατάξεις Όταν λχ ο microεταφορέας (Ζ) στον οποίο ο πωλητής (Α) παρέδωσε

το πωληθέν προς microεταφορά το κατέστρεψε υπαίτια microετά τη microετάθεση του κινδύνου στον αγοραστή (524 ΑΚ) είναι

αmicroφίβολο αφενός microεν κατά πόσο ο ιδιοκτήτης του πράγmicroατος (ο πωλητής Α) υφίσταται ζηmicroία από την καταστροφή

αφετέρου δε αν η απλώς περιουσιακή ζηmicroία του αγοραστή (Τ) microπορεί να αποδοθεί σε παράνοmicroη πράξη του Ζ κατά την

έννοια του 914 ΑΚ Με τη βοήθεια της ΑΖΤ ο Τ αποκτά το δικαίωmicroα να απαιτήσει την αποκατάσταση της ζηmicroίας του

από τον Ζ λόγω συνδροmicroής των προϋποθέσεων αδικοπρακτικής ευθύνης στο πρόσωπο του φορέα του βλαβέντος

δικαιώmicroατος δηλαδή του Α ∆εδοmicroένης πάντως της ndashιδίως εν συγκρίσει προς την sect 823 Ι ΓερmicroΑΚndash ευρείας

διατύπωσης του άρθρου 914 ΑΚ η ΑΖΤ αντιmicroετωπίζεται στο ελληνικό δίκαιο microάλλον ως microέσο για τη διεύρυνση της

ευθύνης λόγω παραβίασης προϋφιστάmicroενης ενοχής παρά για την (ευκολότερη) θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνηςmiddot

βλ ιδίως Λιτζερόπουλο ΕρmicroΑΚ 298 αρ 67 επ 41

Βλ λχ Traugott Das Verhaumlltnis von Drittschadensliquidation und vertraglichem Drittschutz 1997

8

ΙII Ανάγκη διερεύνησης της ΕΠΤ σε γερmicroανική θεωρία και νοmicroολογία

Παρότι τόσο η ΕΠΤ όσο και η ΑΖΤ αναπτύχθηκαν στη Γερmicroανία πριν microεταφερθούν στο ελληνικό

δίκαιο σκοπιmicroότητα να διερευνηθούν οι θέσεις της γερmicroανικής θεωρίας και νοmicroολογίας φαίνεται

να υφίσταται microόνο ως προς την ΕΠΤ το συmicroπέρασmicroα αυτό στηρίζεται κυρίως σε δύο βασικές

διαπιστώσεις

Η πρώτη αφορά το επίπεδο εξέλιξης της ΕΠΤ στο γερmicroανικό δίκαιο εν συγκρίσει αφενός microεν προς

τον microάλλον καχεκτικό βίο του ίδιου θεσmicroού στην ελληνική θεωρία αφετέρου δε προς τη λίγο-πολύ

αποκρυσταλλωmicroένη εικόνα για τη λειτουργία της ΑΖΤ στη Γερmicroανία Πράγmicroατι ήδη microια φευγαλέα

επισκόπηση της ΕΠΤ σε Γερmicroανία και Ελλάδα οδηγεί αβίαστα στο συmicroπέρασmicroα ότι η ελληνική

εκδοχή του θεσmicroού βρίσκεται στο επίπεδο που βρισκόταν η γερmicroανική αντίληψη για την ΕΠΤ στην

αρχή της εξέλιξής της πριν δηλαδή από microερικές δεκαετίες42

Ανεξάρτητα τώρα από το αν θεωρεί

κανείς το γεγονός αυτό ως δείγmicroα καθυστέρησης της ελληνικής επιστήmicroης και νοmicroολογίας ή

αντίθετα απόδειξη συνετής και συνεπούς εφαρmicroογής του ελληνικού δικαίου είναι microάλλον βέβαιο

ότι η περαιτέρω πορεία του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη δεν microπορεί να παραγνωρίζει τις

σηmicroαντικές εξελίξεις στη γενέθλια χώρα ακόmicroη κι αν microια εξέλιξη παρόmicroοια microε τη γερmicroανική κριθεί

τελικά αποφευκτέα43

Εξάλλου ενώ η ΕΠΤ στη Γερmicroανία βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη ή

τουλάχιστον συζητείται έντονα ως προς τη νοmicroική της βάση τις προϋποθέσεις και το πεδίο

εφαρmicroογής της τα καταλαmicroβανόmicroενα πρόσωπα και τις συνέπειες που επιφέρει microπορεί κανείς σε

γενικές γραmicromicroές να θεωρήσει ότι η διαmicroόρφωση της ΑΖΤ ndashτουλάχιστον για την κρατούσα

αντίληψηndash έχει βασικά περαιωθεί Έτσι ιδίως ως προς το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ έχουν όπως

εν πολλοίς και στην Ελλάδα ουσιαστικά περιχαρακωθεί οι οmicroάδες περιπτώσεων όπου ο Α

δικαιούται να απαιτήσει από τον Ζ αποκατάσταση της ζηmicroίας του Τ44

Η δεύτερη διαπίστωση αφορά την ιδιαίτερη πορεία που έχει ακολουθήσει η ΑΖΤ στην ελληνική

θεωρία Συγκρίνοντας κανείς τους δύο θεσmicroούς (ΕΠΤ και ΑΖΤ) όπως έχουν αναπτυχθεί στη

Γερmicroανία microε τα οmicroόλογά τους microορφώmicroατα στην Ελλάδα διαπιστώνει ότι microόνο η ΕΠΤ φαίνεται να

ακολουθεί τα χνάρια του laquoSchuldverhaumlltnis mit Schutzwirkung zugunsten Dritterraquo στη γερmicroανική

έννοmicroη τάξη Η ΑΖΤ του ελληνικού δικαίου παρουσιάζει αντιθέτως εντονότερη διαφοροποίηση

42

Βλ σχετικά παρακάτω υπό Β Ι 1 43

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα οι αντιστοίχως στην υποσ 5 αναφερόmicroενοι συγγραφείς επικαλούmicroενοι την πλήρη επάρκεια

άλλων θεσmicroών του ελληνικού δικαίου Κάποιες εντελώς αφετηριακές σκέψεις υπέρ της δογmicroατικής και πρακτικής

laquoβιωσιmicroότηταςraquo του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη βλ παρακάτω υπό ∆ 44

Πρβλ Schiemann σε Staudingers Kommentar zum Buumlrgerlichen Gesetzbuch 1998 Vorbem zu sectsect 249 ff αρ 76

Πρόκειται δε κυρίως για τα συναντώmicroενα και στην ελληνική θεωρία παραδείγmicroατα βλ παραπάνω στις υποσ 27-30

9

από το γερmicroανικό θεσmicroό προπάντων κατά το ότι microε τη συνδροmicroή των προϋποθέσεών της

αναγνωρίζεται στον Τ απευθείας δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ45

Οι δύο αυτές διαπιστώσεις υποδεικνύουν ότι ενώ η διερεύνηση της γερmicroανικής θεωρίας και

νοmicroολογίας σχετικά microε την ΑΖΤ λίγα microόνο οφέλη θα microπορούσε να αποφέρει για την περαιτέρω

διαmicroόρφωση της ΑΖΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη η microελέτη της νεώτερης προπάντων εξέλιξης του

γερmicroανικού δικαίου ως προς την ΕΠΤ πρέπει να θεωρηθεί ως βασική αφετηρία εξέτασης των

προοπτικών που ενυπάρχουν στον ελληνικό θεσmicroό Είναι εποmicroένως εύλογο παρά την microόλις

διατυπωθείσα σύνδεση της ΑΖΤ και της ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο θεσmicroό διεύρυνσης της

ενδοσυmicroβατικής ευθύνης να περιοριστεί η ακόλουθη παρουσίαση της γερmicroανικής άποψης για

προστατευτικές τριτενέργειες στην ΕΠΤ υπό στενότερη έννοια

Β Η αντιmicroετώπιση του θεσmicroού της ΕΠΤ στη Γερmicroανία

Όπως επιβεβαιώνει άmicroεσα ακόmicroη και microια γρήγορη microατιά στα γερmicroανικά εγχειρίδια ενοχικού

δικαίου ή τους σχολιασmicroούς του ΓερmicroΑΚ46

η ΕΠΤ κατέχει παραδοσιακά δεσπόζουσα θέση στη

γερmicroανική θεωρία και νοmicroολογία αποτελώντας αναπόσπαστο και πλέον ουσιαστικά

αδιαmicroφισβήτητο θεσmicroό του γερmicroανικού δικαίου Ωστόσο παρά τη microακρόχρονη νοmicroολογιακή

εφαρmicroογή του και τις πολυάριθmicroες σχετικές microελέτες δεν πρόκειται σε καmicroία περίπτωση για ένα

αποκρυσταλλωmicroένο νοmicroικό microόρφωmicroα Μολονότι τουλάχιστον ως τα τέλη της δεκαετίας του rsquo70

microπορούσε κανείς εύλογα να πιστεύει ότι βασικά είχαν ήδη χαραχτεί οι γενικές κατευθύνσεις

εφαρmicroογής της ΕΠΤ και ότι ήταν ουσιαστικά απαντηmicroέ-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 309

να τα σηmicroαντικότερα ερωτήmicroατα που συνδέονται microε αυτήν η περαιτέρω εξέλιξη του θεσmicroού όπως

συντελέστηκε στη νοmicroολογία του Γερmicroανικού Ακυρωτικού (BGH) διέψευσε την εικόνα αυτή Η εν

λόγω εξέλιξη συνίσταται στη διάπλαση στο πλαίσιο ενός ενιαίου θεσmicroού δύο εν πολλοίς

διαφορετικών ndashκυρίως ως προς την επιτελούmicroενη λειτουργία αλλά και ακολούθως ως προς όλες τις

παραmicroέτρους εφαρmicroογής τουςndash δικαιικών microορφωmicroάτων Το νεώτερο ωστόσο από τα δύο δεν

45

Ενδεικτικό αυτής της διαφοροποίησης είναι και το γεγονός ότι ο συγγραφέας microιας από τις ελάχιστες microελέτες στις

οποίες η ΑΖΤ αναλύεται και αξιοποιείται για την επίλυση συγκεκριmicroένου πρακτικού προβλήmicroατος (Μαγγίβας (όπ σε

υποσ 5) σ 58 επ βλ επίσης τον ίδιο στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 513-573 αρ 13) αφίσταται πλήρως

από την κρατούσα στη Γερmicroανία γνώmicroη καθώς δέχεται την απευθείας ενδοσυmicroβατικής φύσης αξίωση αποζηmicroίωσης

του καταναλωτή κατά του κατασκευαστή τυποποιηmicroένων προϊόντων 46

Βλ ενδεικτικά απλώς Larenz Schuldrecht AT 1987 sect 17 ΙΙ και ΙΙΙ

10

παραγκώνισε το παλαιότερο το οποίο αντιθέτως έβαινε παραλλήλως εξελισσόmicroενο ώστε σήmicroερα

συνυπάρχουν και αποτελούν αmicroφότερα ισότιmicroα καταρχήν σκέλη της ΕΠΤ

Ήδη στο σηmicroείο αυτό πρέπει πάντως να αποσαφηνιστεί ότι παρά τη θεmicroελιώδη σηmicroασία της η

παρατηρούmicroενη εξέλιξη της ΕΠΤ συντελέστηκε κατά κύριο λόγο αθόρυβα ήτοι υπό το κάλυmicromicroα

της προϋπάρχουσας οικείας ορολογίας και την επίφαση microιας αδιάκοπης δογmicroατικής συνέχειας Ως

επί το πλείστον πραγmicroατοποιήθηκε επί τη βάσει microιας όχι πάντα άmicroεσα διαγνώσιmicroης microεθερmicroηνείας

προϋπαρχόντων επιχειρηmicroατολογικών τόπων η οποία επέτρεψε microεν την επέκταση του θεσmicroού σε

πεδία που η παραδοσιακή αντίληψη ρητά ή πάντως σαφώς απέκλειε ταυτόχρονα όmicroως απέτρεψε

την κατά το δυνατόν εναργή διάκριση των δύο microορφωmicroάτων του παραδοσιακού και του νεώτερου

και τη συναρτώmicroενη διαφοροποίηση και εκλέπτυνση των εκάστοτε προϋποθέσεων και συνεπειών

εφαρmicroογής της ΕΠΤ Έτσι ανεξάρτητα από το αν και σε ποιο βαθmicroό σε κάθε κρινόmicroενη περίπτωση

ακολουθείται τελικά κυρίως η microια ή η άλλη κατεύθυνση της ΕΠΤ τόσο η νοmicroολογία (ανεξαιρέτως)

όσο και η θεωρία (στη συντριπτική της πλειονότητα47

) επιmicroένουν ότι εφαρmicroόζουν αδιαφοροποίητα

έναν ενιαίο θεσmicroό Αποφασιστικής σηmicroασίας για την επίφαση microιας τέτοιας ενότητας υπήρξε η

πρώιmicroη επιλογή της νοmicroολογίας να εξηγεί δογmicroατικά την ΕΠΤ βασικά ως αποτέλεσmicroα της

(προπάντων συmicroπληρωτικής) ερmicroηνείας της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ Το δικαιοπρακτικό microοντέλο

θεmicroελίωσης της ΕΠΤ το οποίο ndashορθώςndash αποκρούει γενικά η γερmicroανική θεωρία48

προσέδωσε στη

νοmicroολογία microια πολύ microεγάλη ευελιξία στο χειρισmicroό της ΕΠΤ ως προς την αιτιολόγηση των

επιδιωκόmicroενων λύσεων την οmicroαλή ένταξη νέων τόπων στο προϋπάρχον σύστηmicroα

επιχειρηmicroατολογίας και την επίλυση ετερόκλιτων προβληmicroάτων ευθύνης microε την επίκληση απλώς

της (κυρίως υποθετικής) βούλησης των συmicroβαλλοmicroένων (Α και Ζ)

Ι Η παραδοσιακή έποψη

1 Το βασικό σχήmicroα σκέψης

Η δικαστική απόφαση microε την οποία ξεκινάει ουσιαστικά η ιστορία της ΕΠΤ ως αυτοτελούς θεσmicroού

του γερmicroανικού δικαίου49

ορίζει τα βασικά χαρακτηριστικά του microορφώmicroατος τα οποία και

συνθέτουν ουσιαστικά τον πυρήνα του παραδοσιακού νοmicroικού σχήmicroατος σκέψης Μια σύmicroβαση

αναπτύσσει προστατευτική ενέργεια υπέρ τρίτων όταν ο οφειλέτης (Ζ) βαρύνεται microε καθήκοντα

47

Από τις λίγες εξαιρέσεις που τείνουν στην αντιmicroετώπιση της ΕΠΤ ως διπολικού θεσmicroού βλ κυρίως Gernhuber Das

Schuldverhaumlltnis 1989 sect 21 (ιδίως sect 21 I 2) 48

Βλ λχ την εύστοχη κριτική του Gernhuber Das Schuldverhaumlltnis sect 21 Για τη νεώτερη νοmicroολογία βλ microεταξύ

άλλων Canaris Die Reichweite der Expertenhaftung gegenuumlber Dritten ZHR 163 (1999) 206 επ 49

BGH NJW 1959 1676 (και σε ελληνική microετάφραση ΝοΒ 1963 287)

11

επιmicroέλειας και προστασίας όχι microόνο έναντι του αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α) αλλά και έναντι

ορισmicroένων περαιτέρω προσώπων (Τ) τα οποία σε περίπτωση παραβίασης έχουν απευθείας αξίωση

αποζηmicroίωσης κατά του οφειλέτη (Ζ) σύmicroφωνα microε τους γενικούς κανόνες ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Για να γίνει δε δεκτή ΕΠΤ πρέπει να συντρέχουν τρεις προϋποθέσεις Πρώτον εγγύτητα στην

παροχή (Leistungsnaumlhe) o Τ πρέπει να έρχεται κατά τρόπο προδιαγεγραmicromicroένο

(Bestimmungsgemaumlszlig) σε επαφή microε την (κύρια) παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενό της ∆εύτερον

έννοmicroη σχέση πρόνοιας (Fuumlrsorgeverhaumlltnis) ανάmicroεσα σε Α και Τ microε την έννοια ότι η κατάσταση

του Τ πρέπει να εγγίζει τον Α επειδή είναι ο ίδιος υπόχρεος αυξηmicroένης προστασίας και πρόνοιας

έναντι του Τ και συνυπεύθυνος για την καλή κατάστασή του εδώ εντάσσονται κατεξοχήν οι

οικογενειακές σχέσεις ή οι σχέσεις εξαρτηmicroένης εργασίας (microε τον Α ως εργοδότη και τον Τ ως

εργαζόmicroενο) Τρίτον διαγνωσιmicroότητα (Erkennbarkeit) κατά το ότι ο Ζ πρέπει να είναι σε θέση να

αντιληφθεί ότι ο αντισυmicroβαλλόmicroενός του τον εmicroπιστεύεται για την ασφάλεια των εmicroπλεκόmicroενων

τρίτων προσώπων όπως και για τη δικιά του Σε κάθε περίπτωση πρέπει πάντως να διασφαλίζεται

ότι ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων θα είναι περιορισmicroένος ώστε να αποφευχθεί microια

υπερβολική επέκταση της ευθύνης του Ζ Όσον αφορά τώρα τη νοmicroική βάση της ΕΠΤ προκρίνεται

η θεmicroελίωση της προστασίας του Τ στην (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης που έχει

συναφθεί ανάmicroεσα σε Α και Ζ

Αυτό το πλέγmicroα τοποθετήσεων επαναλαmicroβάνουν στη συνέχεια πολλές ακόmicroη αποφάσεις Όπως

πάντως προκύπτει από microία συνολικότερη εξέταση δεν ανταποκρίνεται στην αντίληψη της

νοmicroολογίας η πρόσδοση στις προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις της ίδιας σηmicroασίας για τη θεmicroελίωση

της προστατευτικής τριτενέργειας αντίθετα το κυρίως βάρος το φέρει στα πλαίσια του

παραδοσιακού σχήmicroατος σκέψης η δεύτερη προϋπόθεση η σχέση δηλαδή πρόνοιας ανάmicroεσα σε Α και

Τ50

Όταν συντρέχει αυτή και microε τον όρο φυσικά ότι πληρούται η ndashγενικά όχι ιδιαίτερα αυστηρήndash

απαίτηση διαγνωσιmicroότητας τότε κατά κανόνα καταφάσκεται η ΕΠΤ ακόmicroη και αν στην

πραγmicroατικότητα δεν υπάρχει επαφή του Τ microε την παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενο της51 όταν

αντιθέτως ελλείπει η απαιτούmicroενη σχέση πρόνοιας τότε απορρίπτεται άνευ άλλου η τριτενέργεια52

50

Βλ πχ BGH NJW 1977 2208 (2209) BGH NJW 1973 321 (322) BGHZ 51 91 (96) και σε ελληνική απόδοση

ΝοΒ 1969 1153 51

Βλ πχ BGHZ 26 365 Η απόφαση αυτή δέχεται την ευθύνη του κυρίου του έργου (Ζ) έναντι των προσώπων (Τ) που

χρησιmicroοποιεί ο εργολάβος (Α) για την εκτέλεση του έργου τα οποία υφίστανται σωmicroατικές βλάβες από πταίσmicroα του Ζ

Οι προστατευόmicroενοι τρίτοι δεν έρχονται εν προκειmicroένω σε επαφή microε την κύρια παροχή του Ζ προς τον Α αφού αυτή

συνίσταται στην καταβολή της συmicroφωνηmicroένης αmicroοιβής (πρβλ 681 ΑΚ) την ΕΠΤ θεmicroελιώνει εν τέλει microόνο η σχέση

που συνδέει Τ και Α 52

Βλ λχ BGHZ 51 91 και στα ελληνικά ΝοΒ 1969 1153 (ευθύνη παραγωγού προϊόντων)

12

Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις για την προστασία του (Τ) και ιδίως η βαρύτητα που δίνεται στη

σχέση πρόνοιας συmicroβαδίζουν καταρχήν microε τη δογmicroατική εξήγηση της ΕΠΤ Στο δικαιοπρακτικό

microοντέλο θεmicroελίωσης η σχέση πρόνοιας microεταξύ Α και Τ δεν αποτελεί παρά αντικειmicroενικό στοιχείο

για τον καθορισmicroό των συmicroφερόντων του Α τα οποία απαιτούν την προστασία του Τ και πρέπει

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη (sect 157 ΓερmicroΑΚ = 200 ΑΚ) να ληφθούν υπόψη από τον ερmicroηνευτή της

microεταξύ Α και Ζ σύmicroβασης Επειδή microε άλλα λόγια η σχέση που συνδέει Α και Τ επιβάλλει στον Α

αυξηmicroένες υποχρεώσεις πρόνοιας είναι κατά την άποψη αυτή εύλογο να ερmicroηνεύσει κανείς τη

σύmicroβαση του τελευταίου microε τον Ζ (συmicroπληρωτικά) κατά την έννοια της ΕΠΤ και να δεχτεί την

εφαρmicroογή έναντι του Τ κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης Σηmicroαντικό είναι πάντως να τονιστεί ότι

στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου αρκεί πλήρως για microια τέτοια ερmicroη-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 310

νεία η συνδροmicroή των προϋποθέσεων που προαναφέρθηκαν χωρίς να απαιτούνται επιπρόσθετες

ενδείξεις για microια (πραγmicroατική ή υποθετική) συνοmicroολόγηση της τριτενέργειας

2 Η διεύρυνση των αρχικών ορίων

Η συνεπής εφαρmicroογή των βασικών αρχών του παραδοσιακού microοντέλου επιβάλλει τη διεύρυνση

αυτού πυρήνα ώστε να καταλαmicroβάνονται και περιπτώσεις στις οποίες αυστηρά ιδωmicroένες δεν

πληρούνται microεν οι προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις ωστόσο η άρνηση της προστασίας του Τ θα

ήταν λόγω της κατάστασης συmicroφερόντων κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη Τη δυνατότητα ευέλικτης

εφαρmicroογής του θεσmicroού ενισχύει δε η επιλογή της νοmicroολογίας υπέρ της δικαιοπρακτικής εξήγησης

της ΕΠΤ Η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ οφείλει σύmicroφωνα microε τα

γενικώς αποδεκτά να γίνεται επί τη βάσει ουσιαστικών σταθmicroίσεων αν αυτές επιβάλλουν την

τριτενέργεια τότε η ΕΠΤ δεν πρέπει να απορρίπτεται λόγω της microη συνδροmicroής τυπικών

προϋποθέσεων

Η διεύρυνση αυτή αφορά καταρχάς τα προστατευόmicroενα από την ΕΠΤ αγαθά καθώς γρήγορα έγινε

δεκτό ότι πέρα από περιπτώσεις θανάτωσης βλάβης της υγείας ή προσβολής της σωmicroατικής

ακεραιότητας και η ιδιοκτησία53

ή ακόmicroη και απλά περιουσιακά συmicroφέροντα του Τ54

microπορούν να

53

BGHZ 49 350 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ εκmicroισθωτή (Ζ) και microισθωτή (Α) ως προς τη βλάβη

εισκοmicroισθέντων πραγmicroάτων του υποmicroισθωτή (Τ) σύmicroφωνα βέβαια microε κατοπινή νοmicroολογία στην περίπτωση αυτή δεν

γίνεται δεκτή ΕΠΤ επειδή ο Τ λόγω της αξίωσής του κατά του Α δεν χρήζει προστασίας βλ παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

13

εmicroπίπτουν στο προστατευτικό πεδίο της ΕΠΤ55

Έτσι βέβαια εξασθενεί το ενδιαφέρον του Α για

την προστασία του Τ το οποίο παρουσιάζεται ιδιαίτερα αυξηmicroένο στις περιπτώσεις βλάβης

αυστηρά προσωπικών αγαθών Ωστόσο δεν συντελείται κάποια πραγmicroατική ρήξη microε την

προγενέστερη αντίληψη αφού το κεντρικό επιχείρηmicroα υπέρ της ΕΠΤ η σχέση δηλαδή πρόνοιας

ανάmicroεσα σε Α και Τ συνεχίζει να υπάρχει και να θεmicroελιώνει την τριτενέργεια και στις περιπτώσεις

διακινδύνευσης περιουσιακών απλώς αγαθών (ιδιοκτησία ndash περιουσία)56

Αντίστοιχα ισχύουν και ως προς την παρατηρούmicroενη διεύρυνση της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει

να βρίσκεται σε σχέση εγγύτητάς προς την παροχή του Ζ Παρά την διατήρηση της ορολογίας

εmicroπλουτίζεται ο ορισmicroός που δίνεται σχετικά ώστε να καλύπτει και περιπτώσεις στις οποίες δεν

υπάρχει επαφή του Τ microε την κύρια παροχή του Ζ57

Προκειmicroένου να καταλαmicroβάνονται και

παραβιάσεις υποχρεώσεων πρόνοιας από microέρους του Ζ άσχετων προς την κύρια παροχή αρκεί

πλέον να εκτίθεται ο Τ ndashτουλάχιστον εν microέρειndash microε όmicroοιο τρόπο σε κινδύνους όπως ο ίδιος ο Α58

Άλλωστε όσο το κοmicroβικό σηmicroείο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ παραmicroένει η σχέση πρόνοιας και η επrsquo

αυτής βασιζόmicroενη (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης δεν είναι συνεπές να κρίνεται το

ζήτηmicroα της τριτενέργειας αποφασιστικά από το αν και microε ποιο ακριβώς τρόπο η διακινδύνευση του

Τ συναρτάται microε την κύρια παροχή του Ζ αφού οι ουσιαστικές σταθmicroίσεις συχνά δεν σχετίζονται

καθόλου microε το ερώτηmicroα αυτό

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο θα ήταν υπερβολικά φορmicroαλιστική επί τη βάσει του

δικαιοπρακτικού microοντέλου η εmicromicroονή στην προϋπόθεση microιας έννοmicroης σχέσης πρόνοιας microε το

παραδοσιακό στενό περιεχόmicroενο του όρου εφόσον το έντονο ενδιαφέρον του Α για την προστασία

του Τ microπορεί microε microεθοδολογικά ορθό τρόπο να θεmicroελιωθεί επαρκώς σε κάποια άλλη αντικειmicroενικά

διαγνώσιmicroη για τον Ζ περίσταση η οποία επιβάλλει την ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας

προκειmicroένου να εξυπηρετηθούν τα συνδεόmicroενα microε την προστασία του Τ συmicroφέροντα του Α59

Άλλωστε και η έννοmicroη σχέση πρόνοιας δεν αποτελεί παρά ένδειξη για την αντικειmicroενικά εδραιωmicroένη

54

BGH JZ 1966 141 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ διαθέτη (Α) και δικηγόρου (Ζ) υπέρ της

τιmicroώmicroενης στην υπό σύνταξη διαθήκη κόρης του Α η οποία από πταίσmicroα του Ζ δεν κατέστη κληρονόmicroος του Α

σύmicroφωνα microε την επιθυmicroία του πατέρα της) 55

Πάντως microόνο η επέκταση της ΕΠΤ σε απλώς περιουσιακά αγαθά τρίτων φάνηκε να προβληmicroατίζει ενώ αντίθετα η

προστασία και της ιδιοκτησίας θεωρήθηκε εντελώς φυσικήmiddot βλ ιδίως W Lorenz JZ 1966 143 και 144 στις

παρατηρήσεις του επί της απόφασης του Γερmicro Ακυρ από 671965 56

Βλ ιδίως την επιχειρηmicroατολογία της BGH JZ 1966 141 (142) 57

Επειδή λχ ο Ζ οφείλει στον Α απλώς ένα χρηmicroατικό ποσό βλ το παράδειγmicroα στην υποσ 51 58

BGHZ 129 136 (168) BGH NJW 1975 867 (868) Αξίζει πάντως να σηmicroειωθεί ότι η γερmicroανική νοmicroολογία δεν

εmicroποδίζεται να καταφύγει στον στενότερο ορισmicroό προκειmicroένου να απορρίψει την ΕΠΤ όταν το κρίνει απαραίτητοmiddot βλ

BGH NJW 1996 2927 (2928-2929) 59

Έτσι πράγmicroατι BGH WM 2001 1428 (1429) BGH NJW 1996 2927 (2928) BGH NJW 1968 1323 (1324)

14

συσχέτιση των συmicroφερόντων του Α microε την προστασία του Τ η οποία αποκτά σηmicroασία microόνο έmicromicroεσα

στο πλαίσιο δηλαδή της ερmicroηνείας της σύmicroβασης των Α και Ζ

Αντιθέτως σε έντονη δογmicroατική ρήξη microε το παραδοσιακό σχήmicroα θεmicroελίωσης της ΕΠΤ σε

σύmicroπνοια όmicroως microε την ουσιαστική αιτιολόγηση του θεσmicroού διάκειται η επέκταση των αρχών που

ισχύουν για την προστατευτική τριτενέργεια συmicroβάσεων σε microη συmicroβατικές ενοχές όπως προπάντων

στις ενοχές που δηmicroιουργούνται κατά τις διαπραγmicroατεύσεις για τη σύναψη σύmicroβασης (πρβλ άρθρα

197-198 ΑΚ)60

Η δογmicroατική ρήξη έγκειται βέβαια στο ότι σε microη συmicroβατικές ενοχές δεν είναι

δυνατή η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία καθότι δεν υπάρχουν καθόλου (όπως στο στάδιο των

διαπραγmicroατεύσεων) ή δεν υπάρχουν έγκυρες (όπως σε περίπτωση άκυρης σύmicroβασης)

δικαιοπρακτικές δηλώσεις βούλησης των microερών της ενοχής οι οποίες θα microπορούσαν να

αποτελέσουν την αναγκαία ερmicroηνευτική αφετηρία Τη δυσκολία αυτή δεν παραγνωρίζει άλλωστε

ούτε η γερmicroανική νοmicroολογία η οποία επικαλείται και εναλλακτικές βάσεις θεmicroελίωσης (έθιmicroο

δικαστική δικαιοπλασία)61

Σε επίπεδο ωστόσο ουσιαστικών σταθmicroίσεων η συmicroπερίληψη microη

δικαιοπρακτικών ενοχών στο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ εmicroφανίζεται απόλυτα συνεπής στο βαθmicroό

που η κατάσταση συmicroφερόντων συχνά δεν διαφέρει πριν και microετά τη σύναψη έγκυρης ή άκυρης

σύmicroβασης Υπό το πρίσmicroα αυτό δεν είναι αδικαιολόγητος ο επιχειρούmicroενος παραλληλισmicroός microε την

έννοmicroη κατάσταση που θα

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 311

υφίστατο αν τη ζηmicroιογόνο στιγmicroή είχε ήδη συναφθεί (έγκυρη) σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ62

Στην

ουσία λοιπόν η γερmicroανική νοmicroολογία δεν παραmicroέρισε microε την επίmicroαχη διεύρυνση το παραδοσιακό

microοντέλο σκέψης παρά στάθηκε βασικά συνεπής προς αυτό Αλλά και όσον αφορά το δογmicroατικό

ζήτηmicroα της νοmicroικής βάσης της ΕΠΤ δεν συντελέστηκε κάποια δραστική αλλαγή η νοmicroολογία

αφίσταται του δικαιοπρακτικού microοντέλου microόνο κατrsquo εξαίρεση Έτσι microολονότι εmicromicroέσως πλην σαφώς

δηλώνεται ότι η προστατευτική τριτενέργεια microπορεί να εδράζεται και σε ανεξάρτητη από σχετική

60

Τέτοια περίπτωση αντιmicroετώπισε η BGHZ 66 51 Το δικαστήριο επιδίκασε αποζηmicroίωση σε 14χρονη (Τ) η οποία

συνόδευε τη microητέρα της (Α) σε κατάστηmicroα αυτοεξυπηρέτησης διότι γλίστρησε πριν τη σύναψη οποιασδήποτε

σύmicroβασης ανάmicroεσα στη microητέρα της και τον καταστηmicroατάρχη (Ζ) πατώντας ένα παρατηmicroένο στο δάπεδο του

καταστήmicroατος φύλλο λαχανικού Η αιτιολογία ότι η ενοχική σχέση που δηmicroιουργήθηκε λόγω των διαπραγmicroατεύσεων

ανάmicroεσα σε Α και Ζ ανέπτυσσε προστατευτική ενέργεια υπέρ της 14χρονης ήταν σύmicroφωνα microε το δικαστήριο

αναγκαία καθότι η τελευταία δεν επρόκειτο να συνάψει κάποια σύmicroβαση microε τον Ζ Πάντως και πριν από την απόφαση

αυτή η οποία λόγω της διεξοδικής αντιπαράθεσης microε το πρόβληmicroα πρέπει να θεωρηθεί ως ορόσηmicroο για την εξέλιξη της

ΕΠΤ η γερmicroανική νοmicroολογία είχε αναγνωρίσει την προστατευτική τριτενέργεια microη δικαιοπρακτικών ενοχώνmiddot βλ BGH

JZ 1968 304 (άκυρη σύmicroβαση) 61

BGHZ 66 51 (56-57) 62

BGHZ 66 51 (58-59)

15

βούληση των microερών (Α και Ζ) επιταγή της αντικειmicroενικής έννοmicroης τάξης63

κεντρικός

δικαιολογητικός τόπος παραmicroένει γενικά η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της εκάστοτε σύmicroβασης η

οποία ούτως ή άλλως βασίζεται microόνο σε αντικειmicroενικά δεδοmicroένα και δεν αφορά συγκεκριmicroένες

δηλώσεις βούλησης

ΙΙ Η νεώτερη εξέλιξη Μετακίνηση οπτικής γωνίας και microεταβολή λειτουργίας

Η γερmicroανική νοmicroολογία δεν εγκατέλειψε ποτέ το παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ Η

παρατήρηση αυτή δεν αφορά microόνο τον τρόπο αυτοκατανόησης ή αυτοπαρουσίασης της

νοmicroολογίας αλλά προπάντων την ουσιαστική επιβίωση του παραδοσιακού microοντέλου στη σύγχρονη

αντίληψη για το θεσmicroό Τα δικαστήρια όχι microόνο δέχονται την ΕΠΤ όταν συντρέχουν οι σχετικές

προϋποθέσεις πολύ περισσότερο συνεχίζουν να επιφυλάσσουν στον εαυτό τους τη δυνατότητα να

απορρίπτουν την τριτενέργεια σε συγκεκριmicroένη περίπτωση αρνούmicroενα τη συνδροmicroή κάποιου από

τους όρους που τάσσει το παραδοσιακό σχήmicroα σκέψης64

Παράλληλα ωστόσο διαπιστώνεται microια

εξέλιξη η οποία βασίζεται microεν εν πολλοίς στην προϋπάρχουσα ορολογία και επιχειρηmicroατολογία

στην ουσία όmicroως αναδιαmicroορφώνει ριζικά τον θεσmicroό της ΕΠΤ

1 Χαλάρωση του απαιτούmicroενου ενδιαφέροντος για την προστασία του τρίτου (Τ)

Ουσιαστική αλλαγή στη λειτουργία της ΕΠΤ συντελείται καταρχάς microε την τάση για ευρεία

αντικειmicroενικοποίηση του συνδεόmicroενου microε την προστασία του Τ συmicroφέροντος του Α και αποmicroάκρυνσή

του από την πρόδηλη πραγmicroατική βούληση του Α Ενώ δηλαδή υπό το παραδοσιακό πρίσmicroα

microπορούσε κανείς στις περισσότερες περιπτώσεις να θεωρήσει ότι ο Α λόγω της σχέσης του microε τον

Τ (πχ σχέση οικογενειακή ή εργοδότη προς εργαζόmicroενο) πράγmicroατι ενδιαφέρεται για τα

συmicroφέροντα του Τ ή τουλάχιστον ότι η προστασία του Τ δεν έρχεται σε αντίθεση microε τα αληθινά

συmicroφέροντα του Α στη νεώτερη αντίληψη γίνεται δεκτή ΕΠΤ ακόmicroη κι αν η πραγmicroατική βούληση

των microερών της σύmicroβασης (Α και Ζ) προφανώς αντίκειται σε microια τέτοια ερmicroηνεία Η αλλαγή αυτή

γίνεται φανερή στο παράδειγmicroα όπου ο Ζ είναι microοναδικός εταίρος και διαχειριστής microιας ΕΠΕ (Α)

της οποίας η δραστηριότητα εντοπίζεται αποκλειστικά ή τουλάχιστον κυρίως στο να είναι microε τη

σειρά της οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής microιας άλλης εταιρίας (Τ) στην οποία συmicromicroετέχουν

και περαιτέρω πρόσωπα Η νοmicroολογία δέχεται ότι η παραβίαση του καθήκοντος του Ζ για χρηστή

63

Αυτό προκύπτει πέραν των άλλων και από τις αποφάσεις εκείνες που επικαλούνται ndashσυχνά επικουρικάndash τη

δικαιοσύνη βλ πχ BGHZ 70 327 (329-330) ή την καλή πίστη (sect 242 ΓερmicroΑΚ = 288 ΑΚ) βλ λχ BGH NJW 1977

2073 (2074) BGH NJW 1975 867 (869) 64

Από τη νεώτερη νοmicroολογία βλ BGH NJW 2002 3625 (3626)

16

διοίκηση της Α θεmicroελιώνει δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης της Τ σύmicroφωνα microε τις αρχές της ΕΠΤ65

θεωρώντας πως το συmicroφέρον της Α κατευθύνεται σύmicroφωνα microε την καλή πίστη προς τη σωστή

διαχείριση και ευνοϊκή οικονοmicroική εξέλιξη της Τ66

Ο προσδιορισmicroός όmicroως των συmicroφερόντων της

Α κατrsquo αντικειmicroενικά κριτήρια (καλή πίστη) και η σύνδεσή τους microε τα συmicroφέροντα της Τ εποmicroένως

και η επί τη βάσει των διαπιστώσεων αυτών ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας βρίσκονται

σε άmicroεση αντίθεση προς την προφανή πραγmicroατική βούληση της Α όπως αυτή διαmicroορφώνεται στο

πρόσωπο του microοναδικού της εταίρου και διαχειριστή (Ζ) Μάλιστα η αντίθεση αυτή δεν εντοπίζεται

σε κάποια ιδιαίτερη εν συγκρίσει προς το συνήθως συmicroβαίνον ψυχολογική τοποθέτηση του Ζ

αλλά προκύπτει ήδη από την αντικειmicroενική θεώρηση των πραγmicroάτων Στον αντίποδα microια τέτοια

περίπτωση είναι ουσιαστικά αδύνατη στο παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ

Αντίστοιχα ισχύουν και στις περιπτώσεις όπου ο πραγmicroατογνώmicroονας Ζ σε εκπλήρωση σχετικής

σύmicroβασης microε τον Α συντάσσει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη λχ σχετικά microε την αξία ενός ακινήτου

του Α την οποία ο Α σκοπεύει να υποβάλει στον Τ προκειmicroένου ο τελευταίος πεπεισmicroένος για την

ακρίβεια της πραγmicroατογνωmicroοσύνης να προβεί στη σύναψη της επιδιωκόmicroενης από τον Α

σύmicroβασης (πχ αγορά του εν λόγω ακινήτου ή δανειοδότηση του Α microε υποθήκη το ακίνητο) Η

νοmicroολογία η οποία δέχεται την προστατευτική τριτενέργεια και συνεπώς την αξίωση αποζηmicroίωσης

του Τ έναντι του Ζ για λάθη της πραγmicroατογνωmicroοσύνης67

καταφάσκει το ενδιαφέρον του Α για την

προστασία του Τ microε την αιτιολογία ότι όποιος βασιζόmicroενος στις ειδικές γνώσεις κάποιου

προσώπου παραγγέλλει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη για να τη χρησιmicroοποιήσει ενώπιον τρίτων

ενδιαφέρεται κατά κανόνα να διαθέτει η microελέτη την αντίστοιχη αποδεικτική δύναmicroη αυτή ωστόσο

διασφαλίζεται microόνο εφόσον ο πραγmicroατογνώmicroονας (Ζ) συντάσσει microια κατά το δυνατόν

αντικειmicroενικά ορθή microελέτη και ευθύνεται για αυτό και έναντι τρίτων αποδεκτών της (Τ)68

Ανεξάρτητα από την πειστικότητα της θεmicroελίωσης πόρρω απέχει η επιχειρούmicroενη σύνδεση των

συmicroφερόντων του Α και του Τ ως προς την ένταση και την υφή από τη σύνδεση που πιστοποιείται

από microια έννοmicroη σχέση πρόνοιας κατά την έννοια του παραδοσιακού σχήmicroατος ∆ιότι η πραγmicroατική

βούληση του Α κατευθύνεται κατά κανόνα στη διασφάλιση των δικών του συmicroφερόντων microέσω

microιας αισιόδοξης για τον ίδιο πραγmicroατογνωmicroοσύνης και συγκεκριmicroένα στην επωφελή σύναψη της

σκοπούmicroενης σύmicroβασης microε τον Τ (λχ επίτευξη ευνοϊκών δανειοληπτικών όρων ή υψηλού

65

BGHZ 75 321 (323 επ) BGHZ 100 190 (193) BGH ZIP 2002 984 (985) 66

Βλ προπάντων BGHZ 75 321 (324) 67

Για την προστασία του Τ ως δανειοδότη βλ microεταξύ άλλων BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) BGH NJW 1997

1235 BGH WM 1993 897 Για την ΕΠΤ υπέρ του Τ ως αγοραστή βλ πχ BGH NJW-RR 2002 1528 BGH WM 2001

529 (532) BGH NJW 1998 1948 (1949) 68

Σrsquo αυτήν την κατεύθυνση οι BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380)

17

τιmicroήmicroατος πώλησης) ανεξάρτητα ακόmicroη και από πιθανή ζηmicroία του Τ69

Αυτήν την κατά τυπικό

τρόπο εmicroφανιζόmicroενη αντίθεση συmicroφερόντων microεταξύ Α και Τ δέχεται άλλωστε κι η ίδια η γερmicroανική

νοmicroολογία χωρίς ωστόσο να θεωρεί ότι αποκλείεται για το λόγο αυτό η συmicroβατική τριτενέργεια70

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 312

2 Αναβάθmicroιση του ρόλου της εγγύτητας του τρίτου (Τ) προς την οφειλόmicroενη παροχή

Παράλληλα συντελείται microια microετατόπιση του κέντρου βάρους από το ενδιαφέρον του Α για τον Τ

στην εγγύτητα του τελευταίου προς την (κύρια) παροχή του Ζ Σε αντίθεση δηλαδή προς το

παραδοσιακό σχήmicroα σύmicroφωνα microε το οποίο αποφασιστικό για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ είναι το

ερώτηmicroα αν η προστατευτική τριτενέργεια είναι αναγκαία για την εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων

του Α παρατηρείται στη νεώτερη αντίληψη microια υποφώσκουσα συνήθως τάση να κρίνεται η

προστασία του Τ προπάντων σε συνάρτηση microε τη σχέση στην οποία βρίσκεται αυτός προς την

παροχή του Ζ το ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ καθίσταται έτσι δευτερεύουσας

σηmicroασίας και λειτουργεί microάλλον απλώς επιβοηθητικά Ταυτόχρονα αλλάζει και το περιεχόmicroενο της

εγγύτητας στην παροχή κατά το ότι ερωτάται πλέον αν η παροχή του Ζ είναι προορισmicroένη να

ωφελήσει τον Τ71

ή αν πιθανές αποκλίσεις από την προσήκουσα εκπλήρωση προδιαγράφεται να

βλάψουν κατά πρώτο λόγο τον Τ72

Η εν λόγω microετατόπιση του επιχειρηmicroατολογικού βάρους παρά την ιδιαίτερη σηmicroασία της δεν είναι

εύκολο να καταδειχτεί microε αδιαmicroφισβήτητη ενάργεια Αυτό οφείλεται αφενός microεν στις συχνά

υπερβολικά λιτές ή πολύ γενικές σκέψεις τις νοmicroολογίας73

αφετέρου δε στο γεγονός ότι σε πολλές

αποφάσεις αναφέρονται ταυτόχρονα περισσότερα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία ιδίως η σχέση

πρόνοιας microεταξύ Α και Τ τα οποία στηρίζουν δυνητικά την ΕΠΤ74

χωρίς ωστόσο να microπορεί να

69

Στην περίπτωση microάλιστα που αντιmicroετώπισε η BGHZ 127 378 ο ίδιος ο Α προκάλεσε την εκπόνηση εσφαλmicroένης

πραγmicroατογνωmicroοσύνης από τον Ζ και συνεπώς τη ζηmicroία του Τ 70

Βλ πχ BGH NJW 2002 1196 (1197) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380) Αντίθετα η

παλαιότερη νοmicroολογία απέρριπτε την ΕΠΤ στις περιπτώσεις αυτές βλ BGHZ 74 281 (289-290) BGH NJW 1973 321

(322) 71

Πρβλ λχ BGH NJW 1991 32 (33) BGH WM 1985 1274 (1275) 72

Πρβλ πχ BGH JZ 2000 469 (471) BGH NJW 1995 1353 (1357) BGH NJW 1986 581 (582) Βεβαίως η

παραδοσιακή έννοια της εγγύτητας στην παροχή (βλ παραπάνω υπό Β Ι 1) δεν εγκαταλείφθηκε βλ πχ BGHZ 129

136 (168) 73

Βλ πχ BGHZ 77 116 (124) BGHZ 89 95 (98) BGH NJW 1989 2750 (2751) 74

Για την έννοmicroη σχέση πρόνοιας και τη λειτουργία της στο παραδοσιακό microοντέλο βλ παραπάνω υπό Β Ι 1

18

εξακριβωθεί microε ασφάλεια ποιο εξ αυτών είναι εκάστοτε το πράγmicroατι αποφασιστικό75

Η γενοmicroένη

διαπίστωση προκύπτει όmicroως microε επαρκή σαφήνεια από microια συνολική αξιολογική εξέταση της

σχετικής νοmicroολογίας όπως εξελίχθηκε στο χρόνο Ως παράδειγmicroα θα microπορούσαν να αναφερθούν οι

περιπτώσεις στις οποίες κρίθηκε ότι η σύmicroβαση ανάmicroεσα σε Α και Ζ σύmicroφωνα microε την οποία ο Ζ

οφείλει να συνδράmicroει τον Α κατά τη σύνταξη της διαθήκης του αναπτύσσει προστατευτική

τριτενέργεια υπέρ του ωφελούmicroενου από τη διαθήκη αυτή (Τ) ο οποίος λόγω πταίσmicroατος του Ζ δεν

περιήλθε στη σκοπούmicroενη από τον Α θέση (πχ δεν έγινε κληρονόmicroος) Ενώ κατά την πρώτη

σχετική απόφαση του Γερmicroανικού Ακυρωτικού η συγγενική σχέση (πατέρας-κόρη) microεταξύ του

διαθέτη (Α) και του ωφελούmicroενου (Τ) διαδραmicroατίζει ένα ουσιώδη ρόλο76

κατά τη microεταγενέστερη

εξέλιξη της νοmicroολογίας εξασθενίζει η σηmicroασία του δεσmicroού ανάmicroεσα σε Α και Τ αρκούντος

προφανώς απλώς του γεγονότος ότι ο Τ πρόκειται αντικειmicroενικά να ωφεληθεί από τη διαθήκη του

Α και συνεπώς από την οφειλόmicroενη σύmicroπραξη του Ζ στη σύνταξή της77

Εξάλλου και η παρατηρούmicroενη επέκταση του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ σε περιπτώσεις όπου το

ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ παρουσιάζεται σχετικά αποδυναmicroωmicroένο78

ενδεικνύει

ότι η πραγmicroατική αιτία για την αποδοχή της ΕΠΤ στο πλαίσιο του νεώτερου microοντέλου δεν έγκειται

τόσο στην εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων του Α Προς την ίδια κατεύθυνση συνηγορεί επίσης η

τάση της νοmicroολογίας να επικεντρώνει την επιχειρηmicroατολογία της στο πρόσωπο και τις προσδοκίες

του Τ79

3 Η επικέντρωση στο πρόσωπο του τρίτου

Η microετατόπιση στο πλαίσιο του νεώτερου σχήmicroατος του κεντρικού θεmicroελιωτικού επιχειρήmicroατος

από το ενδιαφέρον του Α στη σχέση που συνδέει τον Τ microε την παροχή του Ζ αντιστοιχεί σε

επίπεδο πλέον προσώπων προς microια microετατόπιση του κέντρου βάρους της ΕΠΤ από τον Α στον Τ

Πράγmicroατι είναι συχνή στη νοmicroολογία microια επιχειρηmicroατολογία η οποία επικεντρώνεται στο

πρόσωπο τις προσδοκίες και τις ανάγκες προστασίας του Τ προκειmicroένου να θεmicroελιώσει την

προστατευτική τριτενέργεια υπέρ του Προπάντων τονίζεται η ανάγκη προστασίας της

75

Πρβλ λχ BGH WM 1985 1274 (1275) Εν προκειmicroένω δεν microπορεί κανείς να κρίνει τελειωτικά αν η αποδοχή της

ΕΠΤ σε σύmicroβαση ανάmicroεσα στον φοροτεχνικό Ζ για σύνταξη της φορολογικής δήλωσης του εντολέα του Α υπέρ της Τ

συζύγου του Α συναρτάται αποφασιστικά microε τη σχέση των δύο συζύγων (Α και Τ) ή microε την εγγύτητα της Τ προς την

παροχή του Ζ 76

Απόφαση από 671965 JZ 1966 141 (142) Για την απόφαση αυτή βλ και τα αναφερόmicroενα σχετικά στην BGH

NJW 1996 2927 (2928) 77

Βλ πχ BGH NJW 1995 2551 (2552) Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι επίσης φανερός πέραν των περιπτώσεων

σύνταξης διαθήκης λχ στις BGH NJW-RR 2003 1035 (1036-1037) BGH NJW 1977 2073 (2074) 78

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 1 79

Βλ αmicroέσως παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

19

δικαιολογηmicroένης εmicroπιστοσύνης του Τ προς τον Ζ αναφορικά microε τη σωστή άσκηση της

δραστηριότητάς του Συγκεκριmicroένα η εmicroπιστοσύνη αυτή αφορά λχ την επιmicroελή διεκπεραίωση

εντολών διατραπεζικής πληρωmicroής ή είσπραξης από microέρους των εmicroπλεκοmicroένων τραπεζών80

την

ορθότητα-πληρότητα της πραγmicroατογνωmicroοσύνης που κατrsquo εντολή του Α ετοιmicroάζει ο Ζ81

ή ακόmicroη τη

χρηστή διοίκηση της εταιρίας (Τ) της οποίας οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής είναι κατrsquo

αποκλειστική ή κύρια δραστηριότητα η ΕΠΕ (Α) που microε τη σειρά της διοικείται από τον Ζ

(συνήθως microοναδικό) εταίρο και διαχειριστή της Α82

Η στροφή προς το πρόσωπο του Τ συντελείται εξάλλου microε την εισαγωγή microιας επιπρόσθετης

προϋπόθεσης για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ του όρου δηλαδή ότι ο Τ προστατεύεται microόνο εφόσον

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη χρήζει προστασίας83

Ο Τ χρήζει δε συγκεκριmicroένα προστασίας όταν

δεν έχει κατά του Α ή κάποιου άλλου οφειλέτη συmicroβατικής φύσης αξιώσεις του ίδιου ή ισάξιου

περιεχοmicroένου όπως αυτές που επιδιώκει να του αναγνωριστούν εναντίον του Ζ επί τη βάσει της

ΕΠΤ84

Έτσι απορρίπτεται λόγω microη πλήρωσης της προϋπόθεσης αυτής η προστατευτική

τριτενέργεια της σύmicroβασης microίσθωσης ανάmicroεσα σε Α (microισθωτή) και Ζ (εκmicroι-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 313

σθωτή) υπέρ του υποmicroισθωτή Τ για ελαττώmicroατα του microισθίου επειδή ο Τ διαθέτει τις σχετικές

αξιώσεις αποζηmicroίωσης ήδη εναντίον του άmicroεσου αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α)85

Μολονότι το

περιεχόmicroενο της εν λόγω προϋπόθεσης δεν είναι από κάθε άποψη σαφές ndashαναπάντητο microένει λχ το

ερώτηmicroα αν αποφασιστική είναι απλώς η τυπική ύπαρξη αξιώσεων του Τ εναντίον του Α86

ή η

πραγmicroατική δυνατότητα οικονοmicroικά λυσιτελούς άσκησής τους87

ndash είναι πάντως ευνόητο ότι η

εξέταση της συνδροmicroής του όρου προϋποθέτει αναγκαστικά τη microεταστροφή της οπτικής γωνίας από

το πρόσωπο του Α στη σφαίρα του Τ Εδώ πρέπει microάλιστα να προσεχτεί ότι η εξάρτηση της

80

Βλ BGHZ 69 82 (86 και 88) BGHZ 96 9 (17) 81

Βλ πχ BGH WM 2001 1428 (1430) BGH WM 2001 876 BGH NJW 1998 1059 (1060) 82

Βλ BGHZ 75 321 (323-234) BGH NJW 1995 1353 (1357) 83

Η προϋπόθεση αυτή τέθηκε για πρώτη φορά από την BGHZ 70 327 (329-330) Βλ περαιτέρω λχ BGHZ 129 136

(168 και 169-170) BGH NJW 1996 2927 (2928) 84

Βλ λχ BGH WM 2004 1825 (1827) BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1996 2927 (2929) Βεβαίως δεν

ελλείπουν και αποκλίνοντες προσδιορισmicroοί του περιεχοmicroένου της προϋπόθεσης Εδώ υπάγεται πχ η BGH WM 2001

1428 (1430) σύmicroφωνα microε την οποία στην περίπτωση που ο Ζ αποτελεί βοηθητικό του Α πρόσωπο (πρβλ sect 278

ΓερmicroΑΚ = 334 sect 1 ΑΚ) απορρίπτεται η τριτενέργεια και ο Τ παραπέmicroπεται στην άσκηση τυχόν δικαιωmicroάτων του από

τη σχέση του προς τον Α ανεξάρτητα από το αν έχει πράγmicroατι κάποια δικαιώmicroατα και ποιο είναι το περιεχόmicroενό τους 85

BGHZ 70 327 BGH WM 1979 307 86

Έτσι microε έmicroφαση BGH WM 2004 1825 (1827) Βλ επίσης BGH NJW 1996 2927 (2929) 87

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα η νοmicroολογία όταν δέχεται λχ την προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης ανάmicroεσα στον

δανειολήπτη Α και τον πραγmicroατογνώmicroονα Ζ υπέρ του δανειοδότη Τ microολονότι η απαίτηση του Τ κατά του αφερέγγυου

Α παραmicroένει νοmicroικά ισχυρήmiddot βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις

20

τριτενέργειας από τις αξιώσεις του Τ κατά του Α όχι απλώς παραβλέπει αλλά στην ουσία microάλλον

αντιστρατεύεται τα συmicroφέροντα του Α ∆ιότι ο τελευταίος έχει κατά κανόνα προφανές συmicroφέρον να

στραφεί ο Τ για την αποκατάσταση της ζηmicroίας του όχι εναντίον του ίδιου microε βάση την έννοmicroη

σχέση που τους συνδέει αλλά απευθείας εναντίον του Ζ αφού microε την αποζηmicroίωση του Τ από

microέρους του Ζ απαλλάσσεται και ο Α από τη δική του υποχρέωση να αποκαταστήσει τη ζηmicroία

καθώς και από τα τυχόν έξοδα αναγωγής κατά του Ζ για ήδη καταβληθείσα αποζηmicroίωση

ΙΙΙ Συνολική εικόνα Ενιαίος θεσmicroός microε διττή υπόσταση και λειτουργία

Η εξέλιξη από το παραδοσιακό στο νεώτερο microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ συνδέεται microε

σηmicroαντικές αλλαγές στη λειτουργία του θεσmicroού Παρά την εν πολλοίς ενιαία ορολογία την κοινή

νοmicroική βάση και τις καταρχήν όmicroοιες έννοmicroες συνέπειες που επιδιώκονται microε την ΕΠΤ

(αποζηmicroίωση του Τ βάσει ενδοσυmicroβατικών κανόνων) ξεκινά κανείς στην ουσία από διαφορετικές

βάσεις όταν εφαρmicroόζει την ΕΠΤ υπό την παραδοσιακή ή τη νεώτερη έποψη

Ασφαλώς η επαρκής δικαιολόγηση της ιδιαίτερης προστασίας του Τ απαιτεί κάποιου είδους

εγγύτητα του τελευταίου προς την ξένη ενοχή αφού ακριβώς στην ενοχή αυτή εδράζεται η επέκταση

έναντι του Τ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του Ζ Η εγγύτητα όmicroως αυτή είναι όπως επιχειρεί να

δείξει η προηγούmicroενη ανάλυση88

διαφορετικής φύσης στο παραδοσιακό και το νεώτερο microοντέλο

Ενώ στο πρώτο απαιτείται βασικά η υποκειmicroενική εγγύτητα του Τ προς την ενοχή η (στενή)

σύνδεση δηλαδή των συmicroφερόντων του Τ microε τα συmicroφέροντα ενός από τα υποκείmicroενα της ενοχής

(του Α) κοmicroβικό σηmicroείο στο δεύτερο αποτελεί η αντικειmicroενική εγγύτητα του Τ η ιδιαίτερη σχέση

δηλαδή που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ Και αντίστροφα ισχύει ότι στο microεν παραδοσιακό

microοντέλο η αντικειmicroενική εγγύτητα είναι εν συγκρίσει προς την υποκειmicroενική δευτερεύουσας

σηmicroασίας στο δε νεώτερο microικρή microόνο επίδραση ασκεί τελικά η παρουσία ή η απουσία

υποκειmicroενικής εγγύτητας σε σχέση προς την παρουσία ή την απουσία της αντικειmicroενικής

Η σηmicroασία της microεταβολής αυτής για τη λειτουργία της ΕΠΤ είναι φανερή Στο παραδοσιακό σχήmicroα

η προστατευτική τριτενέργεια η οποία στηρίζεται αποφασιστικά στη σχέση (ιδίως σχέση πρόνοιας)

που συνδέει τον Α microε τον Τ επιδιώκει έmicromicroεσα microέσω δηλαδή της προστασίας του Τ να ωφελήσει

τελικά τον ίδιο τον Α αφού τα συmicroφέροντά του συνδέονται αντικειmicroενικά microε τα προστατευόmicroενα

συmicroφέροντα του Τ (υποκειmicroενική εγγύτητα) Η προστασία εποmicroένως του Τ δεν είναι αυτοσκοπός

88

Βλ παραπάνω υπό Β Ι και ΙΙ

21

αλλά το microέσο δια του οποίου επιδιώκεται εν τέλει ο στόχος της προστασίας των συmicroφερόντων του

Α (τριτενέργεια προς όφελος του Α) Αντίθετα στο νεώτερο microοντέλο εξασθενεί η απαίτηση ενός

έντονου ενδιαφέροντος του Α για τον Τ και στο επίκεντρο τοποθετείται ο Τ ο οποίος

προστατεύεται λόγω της αντικειmicroενικής εγγύτητάς του προς τη βασική ενοχή ανάmicroεσα σε Α και Ζ

ανεξάρτητα ουσιαστικά από το αν microε τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται τελικά τα συmicroφέροντα του

ίδιου του Α η προστασία του Τ αναβαθmicroίζεται εδώ από απλό microέσο σε τελικό σκοπό του θεσmicroού

(τριτενέργεια προς όφελος του Τ)

Με τις σκέψεις αυτές εξηγείται τουλάχιστον εν microέρει και η επιλεκτική ή ακόmicroη και αντιφατική

εφαρmicroογή από τη νοmicroολογία της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει να χρήζει προστασίας Ενώ στο

πλαίσιο της τριτενέργειας προς όφελος του Α δεν είναι συνεπές να microην προστατεύεται ο Τ όταν

δικαιούται αποζηmicroίωσης από τον Α89

η επίmicroαχη προϋπόθεση είναι σε επίπεδο ουσιαστικής

επιχειρηmicroατολογίας εύκολα εξηγήσιmicroη επί τη βάσει του νεώτερου microοντέλου ΕΠΤ δηλαδή της

τριτενέργειας προς όφελος του Τ Αν ο Τ δεν χρήζει προστασίας τότε δεν υπάρχει λόγος να του

επιβληθεί αυτή αφού το νεώτερο microοντέλο δεν επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα συmicroφέροντα άλλου

(του Α) πέραν του ίδιου του Τ

Με τη διαπίστωση ότι η προστατευτική τριτενέργεια καταφάσκεται άλλοτε προς όφελος του Α κι

άλλοτε του Τ καθίσταται δυνατή microια πρώτη προσέγγιση του πεδίου εφαρmicroογής καθεmicroιάς από τις

δύο εκφάνσεις της ΕΠΤ στη νοmicroολογία Αφού το παραδοσιακό microοντέλο είναι προορισmicroένο να

αφορά περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη αγαθών του Τ έχει άmicroεσο επιβαρυντικό αντίκτυπο στον

ίδιο τον Α ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων πρέπει να είναι αναγκαστικά στενός

διαγραφόmicroενος σε microικρή ακτίνα γύρω από τον Α Όσον αφορά επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες

συντελείται εκάστοτε η βλάβη του Τ στο παραδοσιακό microοντέλο καθώς αυτό βασίζεται

αποφασιστικά στην υποκειmicroενική microόνο εγγύτητα του Τ προς την ενοχή είναι εν πολλοίς αδιάφορος

ο τρόπος ζηmicroίωσης του Τ Ο τελευταίος microπορεί να βλάπτεται απλώς και microόνο επειδή βρίσκεται στο

τοπικό και χρονικό περιβάλλον της συναλλακτικής επαφής των Α και Ζ η οποία ακριβώς λόγω της

γειτνίασης αυτής εγκυmicroονεί και κινδύνους για τον Τ ∆εν είναι λοιπόν τυχαίο που το πεδίο

εφαρmicroογής του παραδοσιακού microοντέλου έγκειται εν πολλοίς σε microάλλον απλές από την άποψη των

εmicroπλεκόmicroενων συmicroφερόντων περιπτώσεις βλάβης αγαθών συνδεόmicroενων σχετικά στενά microε το

πρόσωπο του Τ Οmicroοίως δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι η ζηmicroία του Τ οφείλεται συχνά σε

παραβιάσεις από την πλευρά του Ζ παρεπόmicroενων υποχρεώσεων προστασίας οι οποίες δεν

89

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 3

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 6: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

6

σύmicroβαση που τον συνδέει microε τον Α βλάπτει ή καταστρέφει πράγmicroα το οποίο βρίσκεται (πχ λόγω

χρησιδανείου ανάmicroεσα στον κύριο του πράγmicroατος Τ και στον Α) απλώς στην κατοχή του Α30

Η νοmicroική βάση της ΑΖΤ αναζητείται από τους συγγραφείς είτε σε microια γενικότερη αρχή συναγόmicroενη

από τις επιmicroέρους διατάξεις του ΑΚ όπως των άρθρων 716 sect 3 και 825 sect 2 ΑΚ31

είτε στην καλή

πίστη (288 ΑΚ)32

Η ουσιαστική αιτιολόγηση του θεσmicroού εντοπίζεται κυρίως στο ότι η

ενσωmicroατωmicroένη στην οφειλόmicroενη κύρια παροχή οικονοmicroική αξία η οποία συνήθως ανήκει στον

δανειστή της παροχής (Α) και τον δικαιώνει ως φορέα και της δευτερογενούς αποζηmicroιωτικής

αξίωσης έχει ήδη microεταφερθεί στον Τ33

Πρόκειται microε άλλα λόγια για microια microετάθεση ζηmicroίας34

όρος

που καλύπτει παραβιάσεις τόσο κύριων όσο και παρεπόmicroενων υποχρεώσεων του Ζ35

Ανεξάρτητα

πάντως από την προκρινόmicroενη διατύπωση και οι δύο έννοιες (microετατόπιση της οικονοmicroικής αξίας

της παροχής ndash microετάθεση ζηmicroίας) υπονοούν ότι το ζηmicroιογόνο γεγονός (παραβίαση υποχρέωσης του

Ζ) δεν microπορεί να πλήξει τον ίδιο τον αντισυmicroβαλλόmicroενο του Ζ (τον Α πχ ως έmicromicroεσο αντιπρόσωπο)

διότι η εν λόγω ζηmicroία εξαιτίας κάποιας microεταβολής microπορεί να επέλθει microόνο στη σφαίρα του Τ (πχ

του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου)36

Αφού λοιπόν σώρευση ζηmicroιών και συνεπώς αξιώσεων

αποζηmicroίωσης των Α και Τ λόγω παραβίασης της ίδιας υποχρέωσης του Ζ δεν είναι δυνατή δεν

βλάπτονται τα εύλογα συmicroφέροντα του οφειλέτη της υποχρέωσης που παραβιάστηκε (Ζ) τα οποία

προστατεύει ο κανόνας της σχετικότητας των ενοχών37

Αντιστοίχως αποφεύγεται το

προβληmicroατικό αποτέλεσmicroα να απαλλάσσεται ο οφειλέτης που παραβιάζει υποχρέωσή του από το

καθήκον αποκατάστασης της ζηmicroίας που προκάλεσε απλώς και microόνο επειδή η οικονοmicroική αξία της

παροχής έχει microεταφερθεί στον Τ ή microε άλλη διατύπωση επειδή τη ζηmicroία λόγω της microετατόπισής της

στον Τ δεν την υφίσταται ο ίδιος Α38

30

Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43 Φίλιος Γεν Ενοχ sect 106 Β Σπυριδάκης Το αδίκηmicroα κατά ΑΚ 914 1999 αρ

514 31

Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 70 Αστ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ Ι sect 5 αρ 81 32

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 85 Παπαρσενίου (όπ σε υποσ 29) σ 143 33

Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43 Κορνηλάκης Παρατηρήσεις στην

ΕφΘεσ 10871981 Αρmicro 1982 18 34

Και στη Γερmicroανία ο δικαιολογητικός λόγος της laquoDrittschadensliquidationraquo εντοπίζεται συχνά στη

laquoSchadensverlagerungraquomiddot βλ πχ Heinrichs σε Palandt Buumlrgerliches Gesetzbuch 2004 Vorb v sect 249 αρ 112 35

Βλ υποσ 26 36

Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 68 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 58 Απ Γεωργιάδης Γεν Ενοχ sect 3 αρ 43

Φίλιος Γεν Ενοχ sect 143 Α 37

Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 67-68 Βλ και Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 61 38

Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68 Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 αρ 60 Μαγγίβας (όπ σε υποσ 5) σ 83

7

3 Η καταρχήν σύνδεση της ΕΠΤ και της AZT υπό ένα ενιαίο θεσmicroό

Ιδίως η αναγνώριση στο πλαίσιο της ΑΖΤ ευθείας αξίωσης αποζηmicroίωσης του Τ κατά του Ζ φέρνει

το θεσmicroό πολύ κοντά στην ούτως ή άλλως συγγενική ΕΠΤ Επιπλέον η επίκληση της καλής πίστης

(288 ΑΚ) για τη δικαιολόγηση και των δύο θεσmicroών39

υποδηλώνει ότι microια θεmicroελιακή

διαφοροποίηση δεν είναι δυνατή Υπό το πρίσmicroα αυτό φαίνεται τελικά ότι ΕΠΤ και ΑΖΤ

αντιmicroετωπίζονται στην ουσία σαν δύο

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 308

πλευρές του ίδιου φαινοmicroένου της άmicroβλυνσης της αρχής της σχετικότητας των ενοχών ως προς

τους δανειστές δευτερογενών υποχρεώσεων αποζηmicroίωσης η ΑΖΤ συmicroπληρώνει την ΕΠΤ και

αντίστροφα40

Θα ήταν εποmicroένως δικαιολογηmicroένο σε όλες τις περιπτώσεις εφαρmicroογής της ΕΠΤ και

της ΑΖΤ να microιλάει κανείς γενικά για προστατευτική τριτενέργεια ενοχών ορολογία που θα

microπορούσε να συmicroβάλλει στην υπέρβαση ζητηmicroάτων ακριβούς οριοθέτησης σαν αυτά που

επανειληmicromicroένα τίθενται στη γερmicroανική έννοmicroη τάξη41

39

Βλ υποσ 20 και 32 40

Βλ ιδίως Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 56 επ ο οποίος εντάσσει και τους δύο θεσmicroούς υπό τη θεmicroατική ενότητα

των δευτερογενών υποχρεώσεων από ενοχή υπέρ τρίτων Καράκωστα (όπ σε υποσ 25) σ 41-42 Η παρατήρηση αυτή

ισχύει φυσικά microόνο στο βαθmicroό που η ΑΖΤ χρησιmicroοποιείται για την αποκατάσταση ζηmicroίας τρίτου λόγω παραβίασης

προϋφιστάmicroενης ενοχής ∆ιότι η ΑΖΤ microπορεί να αξιοποιηθεί και για τη θεmicroελίωση εξωσυmicroβατικής (ιδίως

αδικοπρακτικής) ευθύνης σε περιπτώσεις όπου θα ήταν δύσκολο για τον ζηmicroιωθέντα να καταδείξει τη συνδροmicroή των

προϋποθέσεων που επιβάλλουν οι σχετικές διατάξεις Όταν λχ ο microεταφορέας (Ζ) στον οποίο ο πωλητής (Α) παρέδωσε

το πωληθέν προς microεταφορά το κατέστρεψε υπαίτια microετά τη microετάθεση του κινδύνου στον αγοραστή (524 ΑΚ) είναι

αmicroφίβολο αφενός microεν κατά πόσο ο ιδιοκτήτης του πράγmicroατος (ο πωλητής Α) υφίσταται ζηmicroία από την καταστροφή

αφετέρου δε αν η απλώς περιουσιακή ζηmicroία του αγοραστή (Τ) microπορεί να αποδοθεί σε παράνοmicroη πράξη του Ζ κατά την

έννοια του 914 ΑΚ Με τη βοήθεια της ΑΖΤ ο Τ αποκτά το δικαίωmicroα να απαιτήσει την αποκατάσταση της ζηmicroίας του

από τον Ζ λόγω συνδροmicroής των προϋποθέσεων αδικοπρακτικής ευθύνης στο πρόσωπο του φορέα του βλαβέντος

δικαιώmicroατος δηλαδή του Α ∆εδοmicroένης πάντως της ndashιδίως εν συγκρίσει προς την sect 823 Ι ΓερmicroΑΚndash ευρείας

διατύπωσης του άρθρου 914 ΑΚ η ΑΖΤ αντιmicroετωπίζεται στο ελληνικό δίκαιο microάλλον ως microέσο για τη διεύρυνση της

ευθύνης λόγω παραβίασης προϋφιστάmicroενης ενοχής παρά για την (ευκολότερη) θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνηςmiddot

βλ ιδίως Λιτζερόπουλο ΕρmicroΑΚ 298 αρ 67 επ 41

Βλ λχ Traugott Das Verhaumlltnis von Drittschadensliquidation und vertraglichem Drittschutz 1997

8

ΙII Ανάγκη διερεύνησης της ΕΠΤ σε γερmicroανική θεωρία και νοmicroολογία

Παρότι τόσο η ΕΠΤ όσο και η ΑΖΤ αναπτύχθηκαν στη Γερmicroανία πριν microεταφερθούν στο ελληνικό

δίκαιο σκοπιmicroότητα να διερευνηθούν οι θέσεις της γερmicroανικής θεωρίας και νοmicroολογίας φαίνεται

να υφίσταται microόνο ως προς την ΕΠΤ το συmicroπέρασmicroα αυτό στηρίζεται κυρίως σε δύο βασικές

διαπιστώσεις

Η πρώτη αφορά το επίπεδο εξέλιξης της ΕΠΤ στο γερmicroανικό δίκαιο εν συγκρίσει αφενός microεν προς

τον microάλλον καχεκτικό βίο του ίδιου θεσmicroού στην ελληνική θεωρία αφετέρου δε προς τη λίγο-πολύ

αποκρυσταλλωmicroένη εικόνα για τη λειτουργία της ΑΖΤ στη Γερmicroανία Πράγmicroατι ήδη microια φευγαλέα

επισκόπηση της ΕΠΤ σε Γερmicroανία και Ελλάδα οδηγεί αβίαστα στο συmicroπέρασmicroα ότι η ελληνική

εκδοχή του θεσmicroού βρίσκεται στο επίπεδο που βρισκόταν η γερmicroανική αντίληψη για την ΕΠΤ στην

αρχή της εξέλιξής της πριν δηλαδή από microερικές δεκαετίες42

Ανεξάρτητα τώρα από το αν θεωρεί

κανείς το γεγονός αυτό ως δείγmicroα καθυστέρησης της ελληνικής επιστήmicroης και νοmicroολογίας ή

αντίθετα απόδειξη συνετής και συνεπούς εφαρmicroογής του ελληνικού δικαίου είναι microάλλον βέβαιο

ότι η περαιτέρω πορεία του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη δεν microπορεί να παραγνωρίζει τις

σηmicroαντικές εξελίξεις στη γενέθλια χώρα ακόmicroη κι αν microια εξέλιξη παρόmicroοια microε τη γερmicroανική κριθεί

τελικά αποφευκτέα43

Εξάλλου ενώ η ΕΠΤ στη Γερmicroανία βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη ή

τουλάχιστον συζητείται έντονα ως προς τη νοmicroική της βάση τις προϋποθέσεις και το πεδίο

εφαρmicroογής της τα καταλαmicroβανόmicroενα πρόσωπα και τις συνέπειες που επιφέρει microπορεί κανείς σε

γενικές γραmicromicroές να θεωρήσει ότι η διαmicroόρφωση της ΑΖΤ ndashτουλάχιστον για την κρατούσα

αντίληψηndash έχει βασικά περαιωθεί Έτσι ιδίως ως προς το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ έχουν όπως

εν πολλοίς και στην Ελλάδα ουσιαστικά περιχαρακωθεί οι οmicroάδες περιπτώσεων όπου ο Α

δικαιούται να απαιτήσει από τον Ζ αποκατάσταση της ζηmicroίας του Τ44

Η δεύτερη διαπίστωση αφορά την ιδιαίτερη πορεία που έχει ακολουθήσει η ΑΖΤ στην ελληνική

θεωρία Συγκρίνοντας κανείς τους δύο θεσmicroούς (ΕΠΤ και ΑΖΤ) όπως έχουν αναπτυχθεί στη

Γερmicroανία microε τα οmicroόλογά τους microορφώmicroατα στην Ελλάδα διαπιστώνει ότι microόνο η ΕΠΤ φαίνεται να

ακολουθεί τα χνάρια του laquoSchuldverhaumlltnis mit Schutzwirkung zugunsten Dritterraquo στη γερmicroανική

έννοmicroη τάξη Η ΑΖΤ του ελληνικού δικαίου παρουσιάζει αντιθέτως εντονότερη διαφοροποίηση

42

Βλ σχετικά παρακάτω υπό Β Ι 1 43

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα οι αντιστοίχως στην υποσ 5 αναφερόmicroενοι συγγραφείς επικαλούmicroενοι την πλήρη επάρκεια

άλλων θεσmicroών του ελληνικού δικαίου Κάποιες εντελώς αφετηριακές σκέψεις υπέρ της δογmicroατικής και πρακτικής

laquoβιωσιmicroότηταςraquo του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη βλ παρακάτω υπό ∆ 44

Πρβλ Schiemann σε Staudingers Kommentar zum Buumlrgerlichen Gesetzbuch 1998 Vorbem zu sectsect 249 ff αρ 76

Πρόκειται δε κυρίως για τα συναντώmicroενα και στην ελληνική θεωρία παραδείγmicroατα βλ παραπάνω στις υποσ 27-30

9

από το γερmicroανικό θεσmicroό προπάντων κατά το ότι microε τη συνδροmicroή των προϋποθέσεών της

αναγνωρίζεται στον Τ απευθείας δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ45

Οι δύο αυτές διαπιστώσεις υποδεικνύουν ότι ενώ η διερεύνηση της γερmicroανικής θεωρίας και

νοmicroολογίας σχετικά microε την ΑΖΤ λίγα microόνο οφέλη θα microπορούσε να αποφέρει για την περαιτέρω

διαmicroόρφωση της ΑΖΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη η microελέτη της νεώτερης προπάντων εξέλιξης του

γερmicroανικού δικαίου ως προς την ΕΠΤ πρέπει να θεωρηθεί ως βασική αφετηρία εξέτασης των

προοπτικών που ενυπάρχουν στον ελληνικό θεσmicroό Είναι εποmicroένως εύλογο παρά την microόλις

διατυπωθείσα σύνδεση της ΑΖΤ και της ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο θεσmicroό διεύρυνσης της

ενδοσυmicroβατικής ευθύνης να περιοριστεί η ακόλουθη παρουσίαση της γερmicroανικής άποψης για

προστατευτικές τριτενέργειες στην ΕΠΤ υπό στενότερη έννοια

Β Η αντιmicroετώπιση του θεσmicroού της ΕΠΤ στη Γερmicroανία

Όπως επιβεβαιώνει άmicroεσα ακόmicroη και microια γρήγορη microατιά στα γερmicroανικά εγχειρίδια ενοχικού

δικαίου ή τους σχολιασmicroούς του ΓερmicroΑΚ46

η ΕΠΤ κατέχει παραδοσιακά δεσπόζουσα θέση στη

γερmicroανική θεωρία και νοmicroολογία αποτελώντας αναπόσπαστο και πλέον ουσιαστικά

αδιαmicroφισβήτητο θεσmicroό του γερmicroανικού δικαίου Ωστόσο παρά τη microακρόχρονη νοmicroολογιακή

εφαρmicroογή του και τις πολυάριθmicroες σχετικές microελέτες δεν πρόκειται σε καmicroία περίπτωση για ένα

αποκρυσταλλωmicroένο νοmicroικό microόρφωmicroα Μολονότι τουλάχιστον ως τα τέλη της δεκαετίας του rsquo70

microπορούσε κανείς εύλογα να πιστεύει ότι βασικά είχαν ήδη χαραχτεί οι γενικές κατευθύνσεις

εφαρmicroογής της ΕΠΤ και ότι ήταν ουσιαστικά απαντηmicroέ-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 309

να τα σηmicroαντικότερα ερωτήmicroατα που συνδέονται microε αυτήν η περαιτέρω εξέλιξη του θεσmicroού όπως

συντελέστηκε στη νοmicroολογία του Γερmicroανικού Ακυρωτικού (BGH) διέψευσε την εικόνα αυτή Η εν

λόγω εξέλιξη συνίσταται στη διάπλαση στο πλαίσιο ενός ενιαίου θεσmicroού δύο εν πολλοίς

διαφορετικών ndashκυρίως ως προς την επιτελούmicroενη λειτουργία αλλά και ακολούθως ως προς όλες τις

παραmicroέτρους εφαρmicroογής τουςndash δικαιικών microορφωmicroάτων Το νεώτερο ωστόσο από τα δύο δεν

45

Ενδεικτικό αυτής της διαφοροποίησης είναι και το γεγονός ότι ο συγγραφέας microιας από τις ελάχιστες microελέτες στις

οποίες η ΑΖΤ αναλύεται και αξιοποιείται για την επίλυση συγκεκριmicroένου πρακτικού προβλήmicroατος (Μαγγίβας (όπ σε

υποσ 5) σ 58 επ βλ επίσης τον ίδιο στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 513-573 αρ 13) αφίσταται πλήρως

από την κρατούσα στη Γερmicroανία γνώmicroη καθώς δέχεται την απευθείας ενδοσυmicroβατικής φύσης αξίωση αποζηmicroίωσης

του καταναλωτή κατά του κατασκευαστή τυποποιηmicroένων προϊόντων 46

Βλ ενδεικτικά απλώς Larenz Schuldrecht AT 1987 sect 17 ΙΙ και ΙΙΙ

10

παραγκώνισε το παλαιότερο το οποίο αντιθέτως έβαινε παραλλήλως εξελισσόmicroενο ώστε σήmicroερα

συνυπάρχουν και αποτελούν αmicroφότερα ισότιmicroα καταρχήν σκέλη της ΕΠΤ

Ήδη στο σηmicroείο αυτό πρέπει πάντως να αποσαφηνιστεί ότι παρά τη θεmicroελιώδη σηmicroασία της η

παρατηρούmicroενη εξέλιξη της ΕΠΤ συντελέστηκε κατά κύριο λόγο αθόρυβα ήτοι υπό το κάλυmicromicroα

της προϋπάρχουσας οικείας ορολογίας και την επίφαση microιας αδιάκοπης δογmicroατικής συνέχειας Ως

επί το πλείστον πραγmicroατοποιήθηκε επί τη βάσει microιας όχι πάντα άmicroεσα διαγνώσιmicroης microεθερmicroηνείας

προϋπαρχόντων επιχειρηmicroατολογικών τόπων η οποία επέτρεψε microεν την επέκταση του θεσmicroού σε

πεδία που η παραδοσιακή αντίληψη ρητά ή πάντως σαφώς απέκλειε ταυτόχρονα όmicroως απέτρεψε

την κατά το δυνατόν εναργή διάκριση των δύο microορφωmicroάτων του παραδοσιακού και του νεώτερου

και τη συναρτώmicroενη διαφοροποίηση και εκλέπτυνση των εκάστοτε προϋποθέσεων και συνεπειών

εφαρmicroογής της ΕΠΤ Έτσι ανεξάρτητα από το αν και σε ποιο βαθmicroό σε κάθε κρινόmicroενη περίπτωση

ακολουθείται τελικά κυρίως η microια ή η άλλη κατεύθυνση της ΕΠΤ τόσο η νοmicroολογία (ανεξαιρέτως)

όσο και η θεωρία (στη συντριπτική της πλειονότητα47

) επιmicroένουν ότι εφαρmicroόζουν αδιαφοροποίητα

έναν ενιαίο θεσmicroό Αποφασιστικής σηmicroασίας για την επίφαση microιας τέτοιας ενότητας υπήρξε η

πρώιmicroη επιλογή της νοmicroολογίας να εξηγεί δογmicroατικά την ΕΠΤ βασικά ως αποτέλεσmicroα της

(προπάντων συmicroπληρωτικής) ερmicroηνείας της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ Το δικαιοπρακτικό microοντέλο

θεmicroελίωσης της ΕΠΤ το οποίο ndashορθώςndash αποκρούει γενικά η γερmicroανική θεωρία48

προσέδωσε στη

νοmicroολογία microια πολύ microεγάλη ευελιξία στο χειρισmicroό της ΕΠΤ ως προς την αιτιολόγηση των

επιδιωκόmicroενων λύσεων την οmicroαλή ένταξη νέων τόπων στο προϋπάρχον σύστηmicroα

επιχειρηmicroατολογίας και την επίλυση ετερόκλιτων προβληmicroάτων ευθύνης microε την επίκληση απλώς

της (κυρίως υποθετικής) βούλησης των συmicroβαλλοmicroένων (Α και Ζ)

Ι Η παραδοσιακή έποψη

1 Το βασικό σχήmicroα σκέψης

Η δικαστική απόφαση microε την οποία ξεκινάει ουσιαστικά η ιστορία της ΕΠΤ ως αυτοτελούς θεσmicroού

του γερmicroανικού δικαίου49

ορίζει τα βασικά χαρακτηριστικά του microορφώmicroατος τα οποία και

συνθέτουν ουσιαστικά τον πυρήνα του παραδοσιακού νοmicroικού σχήmicroατος σκέψης Μια σύmicroβαση

αναπτύσσει προστατευτική ενέργεια υπέρ τρίτων όταν ο οφειλέτης (Ζ) βαρύνεται microε καθήκοντα

47

Από τις λίγες εξαιρέσεις που τείνουν στην αντιmicroετώπιση της ΕΠΤ ως διπολικού θεσmicroού βλ κυρίως Gernhuber Das

Schuldverhaumlltnis 1989 sect 21 (ιδίως sect 21 I 2) 48

Βλ λχ την εύστοχη κριτική του Gernhuber Das Schuldverhaumlltnis sect 21 Για τη νεώτερη νοmicroολογία βλ microεταξύ

άλλων Canaris Die Reichweite der Expertenhaftung gegenuumlber Dritten ZHR 163 (1999) 206 επ 49

BGH NJW 1959 1676 (και σε ελληνική microετάφραση ΝοΒ 1963 287)

11

επιmicroέλειας και προστασίας όχι microόνο έναντι του αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α) αλλά και έναντι

ορισmicroένων περαιτέρω προσώπων (Τ) τα οποία σε περίπτωση παραβίασης έχουν απευθείας αξίωση

αποζηmicroίωσης κατά του οφειλέτη (Ζ) σύmicroφωνα microε τους γενικούς κανόνες ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Για να γίνει δε δεκτή ΕΠΤ πρέπει να συντρέχουν τρεις προϋποθέσεις Πρώτον εγγύτητα στην

παροχή (Leistungsnaumlhe) o Τ πρέπει να έρχεται κατά τρόπο προδιαγεγραmicromicroένο

(Bestimmungsgemaumlszlig) σε επαφή microε την (κύρια) παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενό της ∆εύτερον

έννοmicroη σχέση πρόνοιας (Fuumlrsorgeverhaumlltnis) ανάmicroεσα σε Α και Τ microε την έννοια ότι η κατάσταση

του Τ πρέπει να εγγίζει τον Α επειδή είναι ο ίδιος υπόχρεος αυξηmicroένης προστασίας και πρόνοιας

έναντι του Τ και συνυπεύθυνος για την καλή κατάστασή του εδώ εντάσσονται κατεξοχήν οι

οικογενειακές σχέσεις ή οι σχέσεις εξαρτηmicroένης εργασίας (microε τον Α ως εργοδότη και τον Τ ως

εργαζόmicroενο) Τρίτον διαγνωσιmicroότητα (Erkennbarkeit) κατά το ότι ο Ζ πρέπει να είναι σε θέση να

αντιληφθεί ότι ο αντισυmicroβαλλόmicroενός του τον εmicroπιστεύεται για την ασφάλεια των εmicroπλεκόmicroενων

τρίτων προσώπων όπως και για τη δικιά του Σε κάθε περίπτωση πρέπει πάντως να διασφαλίζεται

ότι ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων θα είναι περιορισmicroένος ώστε να αποφευχθεί microια

υπερβολική επέκταση της ευθύνης του Ζ Όσον αφορά τώρα τη νοmicroική βάση της ΕΠΤ προκρίνεται

η θεmicroελίωση της προστασίας του Τ στην (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης που έχει

συναφθεί ανάmicroεσα σε Α και Ζ

Αυτό το πλέγmicroα τοποθετήσεων επαναλαmicroβάνουν στη συνέχεια πολλές ακόmicroη αποφάσεις Όπως

πάντως προκύπτει από microία συνολικότερη εξέταση δεν ανταποκρίνεται στην αντίληψη της

νοmicroολογίας η πρόσδοση στις προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις της ίδιας σηmicroασίας για τη θεmicroελίωση

της προστατευτικής τριτενέργειας αντίθετα το κυρίως βάρος το φέρει στα πλαίσια του

παραδοσιακού σχήmicroατος σκέψης η δεύτερη προϋπόθεση η σχέση δηλαδή πρόνοιας ανάmicroεσα σε Α και

Τ50

Όταν συντρέχει αυτή και microε τον όρο φυσικά ότι πληρούται η ndashγενικά όχι ιδιαίτερα αυστηρήndash

απαίτηση διαγνωσιmicroότητας τότε κατά κανόνα καταφάσκεται η ΕΠΤ ακόmicroη και αν στην

πραγmicroατικότητα δεν υπάρχει επαφή του Τ microε την παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενο της51 όταν

αντιθέτως ελλείπει η απαιτούmicroενη σχέση πρόνοιας τότε απορρίπτεται άνευ άλλου η τριτενέργεια52

50

Βλ πχ BGH NJW 1977 2208 (2209) BGH NJW 1973 321 (322) BGHZ 51 91 (96) και σε ελληνική απόδοση

ΝοΒ 1969 1153 51

Βλ πχ BGHZ 26 365 Η απόφαση αυτή δέχεται την ευθύνη του κυρίου του έργου (Ζ) έναντι των προσώπων (Τ) που

χρησιmicroοποιεί ο εργολάβος (Α) για την εκτέλεση του έργου τα οποία υφίστανται σωmicroατικές βλάβες από πταίσmicroα του Ζ

Οι προστατευόmicroενοι τρίτοι δεν έρχονται εν προκειmicroένω σε επαφή microε την κύρια παροχή του Ζ προς τον Α αφού αυτή

συνίσταται στην καταβολή της συmicroφωνηmicroένης αmicroοιβής (πρβλ 681 ΑΚ) την ΕΠΤ θεmicroελιώνει εν τέλει microόνο η σχέση

που συνδέει Τ και Α 52

Βλ λχ BGHZ 51 91 και στα ελληνικά ΝοΒ 1969 1153 (ευθύνη παραγωγού προϊόντων)

12

Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις για την προστασία του (Τ) και ιδίως η βαρύτητα που δίνεται στη

σχέση πρόνοιας συmicroβαδίζουν καταρχήν microε τη δογmicroατική εξήγηση της ΕΠΤ Στο δικαιοπρακτικό

microοντέλο θεmicroελίωσης η σχέση πρόνοιας microεταξύ Α και Τ δεν αποτελεί παρά αντικειmicroενικό στοιχείο

για τον καθορισmicroό των συmicroφερόντων του Α τα οποία απαιτούν την προστασία του Τ και πρέπει

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη (sect 157 ΓερmicroΑΚ = 200 ΑΚ) να ληφθούν υπόψη από τον ερmicroηνευτή της

microεταξύ Α και Ζ σύmicroβασης Επειδή microε άλλα λόγια η σχέση που συνδέει Α και Τ επιβάλλει στον Α

αυξηmicroένες υποχρεώσεις πρόνοιας είναι κατά την άποψη αυτή εύλογο να ερmicroηνεύσει κανείς τη

σύmicroβαση του τελευταίου microε τον Ζ (συmicroπληρωτικά) κατά την έννοια της ΕΠΤ και να δεχτεί την

εφαρmicroογή έναντι του Τ κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης Σηmicroαντικό είναι πάντως να τονιστεί ότι

στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου αρκεί πλήρως για microια τέτοια ερmicroη-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 310

νεία η συνδροmicroή των προϋποθέσεων που προαναφέρθηκαν χωρίς να απαιτούνται επιπρόσθετες

ενδείξεις για microια (πραγmicroατική ή υποθετική) συνοmicroολόγηση της τριτενέργειας

2 Η διεύρυνση των αρχικών ορίων

Η συνεπής εφαρmicroογή των βασικών αρχών του παραδοσιακού microοντέλου επιβάλλει τη διεύρυνση

αυτού πυρήνα ώστε να καταλαmicroβάνονται και περιπτώσεις στις οποίες αυστηρά ιδωmicroένες δεν

πληρούνται microεν οι προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις ωστόσο η άρνηση της προστασίας του Τ θα

ήταν λόγω της κατάστασης συmicroφερόντων κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη Τη δυνατότητα ευέλικτης

εφαρmicroογής του θεσmicroού ενισχύει δε η επιλογή της νοmicroολογίας υπέρ της δικαιοπρακτικής εξήγησης

της ΕΠΤ Η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ οφείλει σύmicroφωνα microε τα

γενικώς αποδεκτά να γίνεται επί τη βάσει ουσιαστικών σταθmicroίσεων αν αυτές επιβάλλουν την

τριτενέργεια τότε η ΕΠΤ δεν πρέπει να απορρίπτεται λόγω της microη συνδροmicroής τυπικών

προϋποθέσεων

Η διεύρυνση αυτή αφορά καταρχάς τα προστατευόmicroενα από την ΕΠΤ αγαθά καθώς γρήγορα έγινε

δεκτό ότι πέρα από περιπτώσεις θανάτωσης βλάβης της υγείας ή προσβολής της σωmicroατικής

ακεραιότητας και η ιδιοκτησία53

ή ακόmicroη και απλά περιουσιακά συmicroφέροντα του Τ54

microπορούν να

53

BGHZ 49 350 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ εκmicroισθωτή (Ζ) και microισθωτή (Α) ως προς τη βλάβη

εισκοmicroισθέντων πραγmicroάτων του υποmicroισθωτή (Τ) σύmicroφωνα βέβαια microε κατοπινή νοmicroολογία στην περίπτωση αυτή δεν

γίνεται δεκτή ΕΠΤ επειδή ο Τ λόγω της αξίωσής του κατά του Α δεν χρήζει προστασίας βλ παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

13

εmicroπίπτουν στο προστατευτικό πεδίο της ΕΠΤ55

Έτσι βέβαια εξασθενεί το ενδιαφέρον του Α για

την προστασία του Τ το οποίο παρουσιάζεται ιδιαίτερα αυξηmicroένο στις περιπτώσεις βλάβης

αυστηρά προσωπικών αγαθών Ωστόσο δεν συντελείται κάποια πραγmicroατική ρήξη microε την

προγενέστερη αντίληψη αφού το κεντρικό επιχείρηmicroα υπέρ της ΕΠΤ η σχέση δηλαδή πρόνοιας

ανάmicroεσα σε Α και Τ συνεχίζει να υπάρχει και να θεmicroελιώνει την τριτενέργεια και στις περιπτώσεις

διακινδύνευσης περιουσιακών απλώς αγαθών (ιδιοκτησία ndash περιουσία)56

Αντίστοιχα ισχύουν και ως προς την παρατηρούmicroενη διεύρυνση της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει

να βρίσκεται σε σχέση εγγύτητάς προς την παροχή του Ζ Παρά την διατήρηση της ορολογίας

εmicroπλουτίζεται ο ορισmicroός που δίνεται σχετικά ώστε να καλύπτει και περιπτώσεις στις οποίες δεν

υπάρχει επαφή του Τ microε την κύρια παροχή του Ζ57

Προκειmicroένου να καταλαmicroβάνονται και

παραβιάσεις υποχρεώσεων πρόνοιας από microέρους του Ζ άσχετων προς την κύρια παροχή αρκεί

πλέον να εκτίθεται ο Τ ndashτουλάχιστον εν microέρειndash microε όmicroοιο τρόπο σε κινδύνους όπως ο ίδιος ο Α58

Άλλωστε όσο το κοmicroβικό σηmicroείο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ παραmicroένει η σχέση πρόνοιας και η επrsquo

αυτής βασιζόmicroενη (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης δεν είναι συνεπές να κρίνεται το

ζήτηmicroα της τριτενέργειας αποφασιστικά από το αν και microε ποιο ακριβώς τρόπο η διακινδύνευση του

Τ συναρτάται microε την κύρια παροχή του Ζ αφού οι ουσιαστικές σταθmicroίσεις συχνά δεν σχετίζονται

καθόλου microε το ερώτηmicroα αυτό

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο θα ήταν υπερβολικά φορmicroαλιστική επί τη βάσει του

δικαιοπρακτικού microοντέλου η εmicromicroονή στην προϋπόθεση microιας έννοmicroης σχέσης πρόνοιας microε το

παραδοσιακό στενό περιεχόmicroενο του όρου εφόσον το έντονο ενδιαφέρον του Α για την προστασία

του Τ microπορεί microε microεθοδολογικά ορθό τρόπο να θεmicroελιωθεί επαρκώς σε κάποια άλλη αντικειmicroενικά

διαγνώσιmicroη για τον Ζ περίσταση η οποία επιβάλλει την ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας

προκειmicroένου να εξυπηρετηθούν τα συνδεόmicroενα microε την προστασία του Τ συmicroφέροντα του Α59

Άλλωστε και η έννοmicroη σχέση πρόνοιας δεν αποτελεί παρά ένδειξη για την αντικειmicroενικά εδραιωmicroένη

54

BGH JZ 1966 141 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ διαθέτη (Α) και δικηγόρου (Ζ) υπέρ της

τιmicroώmicroενης στην υπό σύνταξη διαθήκη κόρης του Α η οποία από πταίσmicroα του Ζ δεν κατέστη κληρονόmicroος του Α

σύmicroφωνα microε την επιθυmicroία του πατέρα της) 55

Πάντως microόνο η επέκταση της ΕΠΤ σε απλώς περιουσιακά αγαθά τρίτων φάνηκε να προβληmicroατίζει ενώ αντίθετα η

προστασία και της ιδιοκτησίας θεωρήθηκε εντελώς φυσικήmiddot βλ ιδίως W Lorenz JZ 1966 143 και 144 στις

παρατηρήσεις του επί της απόφασης του Γερmicro Ακυρ από 671965 56

Βλ ιδίως την επιχειρηmicroατολογία της BGH JZ 1966 141 (142) 57

Επειδή λχ ο Ζ οφείλει στον Α απλώς ένα χρηmicroατικό ποσό βλ το παράδειγmicroα στην υποσ 51 58

BGHZ 129 136 (168) BGH NJW 1975 867 (868) Αξίζει πάντως να σηmicroειωθεί ότι η γερmicroανική νοmicroολογία δεν

εmicroποδίζεται να καταφύγει στον στενότερο ορισmicroό προκειmicroένου να απορρίψει την ΕΠΤ όταν το κρίνει απαραίτητοmiddot βλ

BGH NJW 1996 2927 (2928-2929) 59

Έτσι πράγmicroατι BGH WM 2001 1428 (1429) BGH NJW 1996 2927 (2928) BGH NJW 1968 1323 (1324)

14

συσχέτιση των συmicroφερόντων του Α microε την προστασία του Τ η οποία αποκτά σηmicroασία microόνο έmicromicroεσα

στο πλαίσιο δηλαδή της ερmicroηνείας της σύmicroβασης των Α και Ζ

Αντιθέτως σε έντονη δογmicroατική ρήξη microε το παραδοσιακό σχήmicroα θεmicroελίωσης της ΕΠΤ σε

σύmicroπνοια όmicroως microε την ουσιαστική αιτιολόγηση του θεσmicroού διάκειται η επέκταση των αρχών που

ισχύουν για την προστατευτική τριτενέργεια συmicroβάσεων σε microη συmicroβατικές ενοχές όπως προπάντων

στις ενοχές που δηmicroιουργούνται κατά τις διαπραγmicroατεύσεις για τη σύναψη σύmicroβασης (πρβλ άρθρα

197-198 ΑΚ)60

Η δογmicroατική ρήξη έγκειται βέβαια στο ότι σε microη συmicroβατικές ενοχές δεν είναι

δυνατή η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία καθότι δεν υπάρχουν καθόλου (όπως στο στάδιο των

διαπραγmicroατεύσεων) ή δεν υπάρχουν έγκυρες (όπως σε περίπτωση άκυρης σύmicroβασης)

δικαιοπρακτικές δηλώσεις βούλησης των microερών της ενοχής οι οποίες θα microπορούσαν να

αποτελέσουν την αναγκαία ερmicroηνευτική αφετηρία Τη δυσκολία αυτή δεν παραγνωρίζει άλλωστε

ούτε η γερmicroανική νοmicroολογία η οποία επικαλείται και εναλλακτικές βάσεις θεmicroελίωσης (έθιmicroο

δικαστική δικαιοπλασία)61

Σε επίπεδο ωστόσο ουσιαστικών σταθmicroίσεων η συmicroπερίληψη microη

δικαιοπρακτικών ενοχών στο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ εmicroφανίζεται απόλυτα συνεπής στο βαθmicroό

που η κατάσταση συmicroφερόντων συχνά δεν διαφέρει πριν και microετά τη σύναψη έγκυρης ή άκυρης

σύmicroβασης Υπό το πρίσmicroα αυτό δεν είναι αδικαιολόγητος ο επιχειρούmicroενος παραλληλισmicroός microε την

έννοmicroη κατάσταση που θα

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 311

υφίστατο αν τη ζηmicroιογόνο στιγmicroή είχε ήδη συναφθεί (έγκυρη) σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ62

Στην

ουσία λοιπόν η γερmicroανική νοmicroολογία δεν παραmicroέρισε microε την επίmicroαχη διεύρυνση το παραδοσιακό

microοντέλο σκέψης παρά στάθηκε βασικά συνεπής προς αυτό Αλλά και όσον αφορά το δογmicroατικό

ζήτηmicroα της νοmicroικής βάσης της ΕΠΤ δεν συντελέστηκε κάποια δραστική αλλαγή η νοmicroολογία

αφίσταται του δικαιοπρακτικού microοντέλου microόνο κατrsquo εξαίρεση Έτσι microολονότι εmicromicroέσως πλην σαφώς

δηλώνεται ότι η προστατευτική τριτενέργεια microπορεί να εδράζεται και σε ανεξάρτητη από σχετική

60

Τέτοια περίπτωση αντιmicroετώπισε η BGHZ 66 51 Το δικαστήριο επιδίκασε αποζηmicroίωση σε 14χρονη (Τ) η οποία

συνόδευε τη microητέρα της (Α) σε κατάστηmicroα αυτοεξυπηρέτησης διότι γλίστρησε πριν τη σύναψη οποιασδήποτε

σύmicroβασης ανάmicroεσα στη microητέρα της και τον καταστηmicroατάρχη (Ζ) πατώντας ένα παρατηmicroένο στο δάπεδο του

καταστήmicroατος φύλλο λαχανικού Η αιτιολογία ότι η ενοχική σχέση που δηmicroιουργήθηκε λόγω των διαπραγmicroατεύσεων

ανάmicroεσα σε Α και Ζ ανέπτυσσε προστατευτική ενέργεια υπέρ της 14χρονης ήταν σύmicroφωνα microε το δικαστήριο

αναγκαία καθότι η τελευταία δεν επρόκειτο να συνάψει κάποια σύmicroβαση microε τον Ζ Πάντως και πριν από την απόφαση

αυτή η οποία λόγω της διεξοδικής αντιπαράθεσης microε το πρόβληmicroα πρέπει να θεωρηθεί ως ορόσηmicroο για την εξέλιξη της

ΕΠΤ η γερmicroανική νοmicroολογία είχε αναγνωρίσει την προστατευτική τριτενέργεια microη δικαιοπρακτικών ενοχώνmiddot βλ BGH

JZ 1968 304 (άκυρη σύmicroβαση) 61

BGHZ 66 51 (56-57) 62

BGHZ 66 51 (58-59)

15

βούληση των microερών (Α και Ζ) επιταγή της αντικειmicroενικής έννοmicroης τάξης63

κεντρικός

δικαιολογητικός τόπος παραmicroένει γενικά η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της εκάστοτε σύmicroβασης η

οποία ούτως ή άλλως βασίζεται microόνο σε αντικειmicroενικά δεδοmicroένα και δεν αφορά συγκεκριmicroένες

δηλώσεις βούλησης

ΙΙ Η νεώτερη εξέλιξη Μετακίνηση οπτικής γωνίας και microεταβολή λειτουργίας

Η γερmicroανική νοmicroολογία δεν εγκατέλειψε ποτέ το παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ Η

παρατήρηση αυτή δεν αφορά microόνο τον τρόπο αυτοκατανόησης ή αυτοπαρουσίασης της

νοmicroολογίας αλλά προπάντων την ουσιαστική επιβίωση του παραδοσιακού microοντέλου στη σύγχρονη

αντίληψη για το θεσmicroό Τα δικαστήρια όχι microόνο δέχονται την ΕΠΤ όταν συντρέχουν οι σχετικές

προϋποθέσεις πολύ περισσότερο συνεχίζουν να επιφυλάσσουν στον εαυτό τους τη δυνατότητα να

απορρίπτουν την τριτενέργεια σε συγκεκριmicroένη περίπτωση αρνούmicroενα τη συνδροmicroή κάποιου από

τους όρους που τάσσει το παραδοσιακό σχήmicroα σκέψης64

Παράλληλα ωστόσο διαπιστώνεται microια

εξέλιξη η οποία βασίζεται microεν εν πολλοίς στην προϋπάρχουσα ορολογία και επιχειρηmicroατολογία

στην ουσία όmicroως αναδιαmicroορφώνει ριζικά τον θεσmicroό της ΕΠΤ

1 Χαλάρωση του απαιτούmicroενου ενδιαφέροντος για την προστασία του τρίτου (Τ)

Ουσιαστική αλλαγή στη λειτουργία της ΕΠΤ συντελείται καταρχάς microε την τάση για ευρεία

αντικειmicroενικοποίηση του συνδεόmicroενου microε την προστασία του Τ συmicroφέροντος του Α και αποmicroάκρυνσή

του από την πρόδηλη πραγmicroατική βούληση του Α Ενώ δηλαδή υπό το παραδοσιακό πρίσmicroα

microπορούσε κανείς στις περισσότερες περιπτώσεις να θεωρήσει ότι ο Α λόγω της σχέσης του microε τον

Τ (πχ σχέση οικογενειακή ή εργοδότη προς εργαζόmicroενο) πράγmicroατι ενδιαφέρεται για τα

συmicroφέροντα του Τ ή τουλάχιστον ότι η προστασία του Τ δεν έρχεται σε αντίθεση microε τα αληθινά

συmicroφέροντα του Α στη νεώτερη αντίληψη γίνεται δεκτή ΕΠΤ ακόmicroη κι αν η πραγmicroατική βούληση

των microερών της σύmicroβασης (Α και Ζ) προφανώς αντίκειται σε microια τέτοια ερmicroηνεία Η αλλαγή αυτή

γίνεται φανερή στο παράδειγmicroα όπου ο Ζ είναι microοναδικός εταίρος και διαχειριστής microιας ΕΠΕ (Α)

της οποίας η δραστηριότητα εντοπίζεται αποκλειστικά ή τουλάχιστον κυρίως στο να είναι microε τη

σειρά της οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής microιας άλλης εταιρίας (Τ) στην οποία συmicromicroετέχουν

και περαιτέρω πρόσωπα Η νοmicroολογία δέχεται ότι η παραβίαση του καθήκοντος του Ζ για χρηστή

63

Αυτό προκύπτει πέραν των άλλων και από τις αποφάσεις εκείνες που επικαλούνται ndashσυχνά επικουρικάndash τη

δικαιοσύνη βλ πχ BGHZ 70 327 (329-330) ή την καλή πίστη (sect 242 ΓερmicroΑΚ = 288 ΑΚ) βλ λχ BGH NJW 1977

2073 (2074) BGH NJW 1975 867 (869) 64

Από τη νεώτερη νοmicroολογία βλ BGH NJW 2002 3625 (3626)

16

διοίκηση της Α θεmicroελιώνει δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης της Τ σύmicroφωνα microε τις αρχές της ΕΠΤ65

θεωρώντας πως το συmicroφέρον της Α κατευθύνεται σύmicroφωνα microε την καλή πίστη προς τη σωστή

διαχείριση και ευνοϊκή οικονοmicroική εξέλιξη της Τ66

Ο προσδιορισmicroός όmicroως των συmicroφερόντων της

Α κατrsquo αντικειmicroενικά κριτήρια (καλή πίστη) και η σύνδεσή τους microε τα συmicroφέροντα της Τ εποmicroένως

και η επί τη βάσει των διαπιστώσεων αυτών ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας βρίσκονται

σε άmicroεση αντίθεση προς την προφανή πραγmicroατική βούληση της Α όπως αυτή διαmicroορφώνεται στο

πρόσωπο του microοναδικού της εταίρου και διαχειριστή (Ζ) Μάλιστα η αντίθεση αυτή δεν εντοπίζεται

σε κάποια ιδιαίτερη εν συγκρίσει προς το συνήθως συmicroβαίνον ψυχολογική τοποθέτηση του Ζ

αλλά προκύπτει ήδη από την αντικειmicroενική θεώρηση των πραγmicroάτων Στον αντίποδα microια τέτοια

περίπτωση είναι ουσιαστικά αδύνατη στο παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ

Αντίστοιχα ισχύουν και στις περιπτώσεις όπου ο πραγmicroατογνώmicroονας Ζ σε εκπλήρωση σχετικής

σύmicroβασης microε τον Α συντάσσει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη λχ σχετικά microε την αξία ενός ακινήτου

του Α την οποία ο Α σκοπεύει να υποβάλει στον Τ προκειmicroένου ο τελευταίος πεπεισmicroένος για την

ακρίβεια της πραγmicroατογνωmicroοσύνης να προβεί στη σύναψη της επιδιωκόmicroενης από τον Α

σύmicroβασης (πχ αγορά του εν λόγω ακινήτου ή δανειοδότηση του Α microε υποθήκη το ακίνητο) Η

νοmicroολογία η οποία δέχεται την προστατευτική τριτενέργεια και συνεπώς την αξίωση αποζηmicroίωσης

του Τ έναντι του Ζ για λάθη της πραγmicroατογνωmicroοσύνης67

καταφάσκει το ενδιαφέρον του Α για την

προστασία του Τ microε την αιτιολογία ότι όποιος βασιζόmicroενος στις ειδικές γνώσεις κάποιου

προσώπου παραγγέλλει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη για να τη χρησιmicroοποιήσει ενώπιον τρίτων

ενδιαφέρεται κατά κανόνα να διαθέτει η microελέτη την αντίστοιχη αποδεικτική δύναmicroη αυτή ωστόσο

διασφαλίζεται microόνο εφόσον ο πραγmicroατογνώmicroονας (Ζ) συντάσσει microια κατά το δυνατόν

αντικειmicroενικά ορθή microελέτη και ευθύνεται για αυτό και έναντι τρίτων αποδεκτών της (Τ)68

Ανεξάρτητα από την πειστικότητα της θεmicroελίωσης πόρρω απέχει η επιχειρούmicroενη σύνδεση των

συmicroφερόντων του Α και του Τ ως προς την ένταση και την υφή από τη σύνδεση που πιστοποιείται

από microια έννοmicroη σχέση πρόνοιας κατά την έννοια του παραδοσιακού σχήmicroατος ∆ιότι η πραγmicroατική

βούληση του Α κατευθύνεται κατά κανόνα στη διασφάλιση των δικών του συmicroφερόντων microέσω

microιας αισιόδοξης για τον ίδιο πραγmicroατογνωmicroοσύνης και συγκεκριmicroένα στην επωφελή σύναψη της

σκοπούmicroενης σύmicroβασης microε τον Τ (λχ επίτευξη ευνοϊκών δανειοληπτικών όρων ή υψηλού

65

BGHZ 75 321 (323 επ) BGHZ 100 190 (193) BGH ZIP 2002 984 (985) 66

Βλ προπάντων BGHZ 75 321 (324) 67

Για την προστασία του Τ ως δανειοδότη βλ microεταξύ άλλων BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) BGH NJW 1997

1235 BGH WM 1993 897 Για την ΕΠΤ υπέρ του Τ ως αγοραστή βλ πχ BGH NJW-RR 2002 1528 BGH WM 2001

529 (532) BGH NJW 1998 1948 (1949) 68

Σrsquo αυτήν την κατεύθυνση οι BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380)

17

τιmicroήmicroατος πώλησης) ανεξάρτητα ακόmicroη και από πιθανή ζηmicroία του Τ69

Αυτήν την κατά τυπικό

τρόπο εmicroφανιζόmicroενη αντίθεση συmicroφερόντων microεταξύ Α και Τ δέχεται άλλωστε κι η ίδια η γερmicroανική

νοmicroολογία χωρίς ωστόσο να θεωρεί ότι αποκλείεται για το λόγο αυτό η συmicroβατική τριτενέργεια70

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 312

2 Αναβάθmicroιση του ρόλου της εγγύτητας του τρίτου (Τ) προς την οφειλόmicroενη παροχή

Παράλληλα συντελείται microια microετατόπιση του κέντρου βάρους από το ενδιαφέρον του Α για τον Τ

στην εγγύτητα του τελευταίου προς την (κύρια) παροχή του Ζ Σε αντίθεση δηλαδή προς το

παραδοσιακό σχήmicroα σύmicroφωνα microε το οποίο αποφασιστικό για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ είναι το

ερώτηmicroα αν η προστατευτική τριτενέργεια είναι αναγκαία για την εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων

του Α παρατηρείται στη νεώτερη αντίληψη microια υποφώσκουσα συνήθως τάση να κρίνεται η

προστασία του Τ προπάντων σε συνάρτηση microε τη σχέση στην οποία βρίσκεται αυτός προς την

παροχή του Ζ το ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ καθίσταται έτσι δευτερεύουσας

σηmicroασίας και λειτουργεί microάλλον απλώς επιβοηθητικά Ταυτόχρονα αλλάζει και το περιεχόmicroενο της

εγγύτητας στην παροχή κατά το ότι ερωτάται πλέον αν η παροχή του Ζ είναι προορισmicroένη να

ωφελήσει τον Τ71

ή αν πιθανές αποκλίσεις από την προσήκουσα εκπλήρωση προδιαγράφεται να

βλάψουν κατά πρώτο λόγο τον Τ72

Η εν λόγω microετατόπιση του επιχειρηmicroατολογικού βάρους παρά την ιδιαίτερη σηmicroασία της δεν είναι

εύκολο να καταδειχτεί microε αδιαmicroφισβήτητη ενάργεια Αυτό οφείλεται αφενός microεν στις συχνά

υπερβολικά λιτές ή πολύ γενικές σκέψεις τις νοmicroολογίας73

αφετέρου δε στο γεγονός ότι σε πολλές

αποφάσεις αναφέρονται ταυτόχρονα περισσότερα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία ιδίως η σχέση

πρόνοιας microεταξύ Α και Τ τα οποία στηρίζουν δυνητικά την ΕΠΤ74

χωρίς ωστόσο να microπορεί να

69

Στην περίπτωση microάλιστα που αντιmicroετώπισε η BGHZ 127 378 ο ίδιος ο Α προκάλεσε την εκπόνηση εσφαλmicroένης

πραγmicroατογνωmicroοσύνης από τον Ζ και συνεπώς τη ζηmicroία του Τ 70

Βλ πχ BGH NJW 2002 1196 (1197) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380) Αντίθετα η

παλαιότερη νοmicroολογία απέρριπτε την ΕΠΤ στις περιπτώσεις αυτές βλ BGHZ 74 281 (289-290) BGH NJW 1973 321

(322) 71

Πρβλ λχ BGH NJW 1991 32 (33) BGH WM 1985 1274 (1275) 72

Πρβλ πχ BGH JZ 2000 469 (471) BGH NJW 1995 1353 (1357) BGH NJW 1986 581 (582) Βεβαίως η

παραδοσιακή έννοια της εγγύτητας στην παροχή (βλ παραπάνω υπό Β Ι 1) δεν εγκαταλείφθηκε βλ πχ BGHZ 129

136 (168) 73

Βλ πχ BGHZ 77 116 (124) BGHZ 89 95 (98) BGH NJW 1989 2750 (2751) 74

Για την έννοmicroη σχέση πρόνοιας και τη λειτουργία της στο παραδοσιακό microοντέλο βλ παραπάνω υπό Β Ι 1

18

εξακριβωθεί microε ασφάλεια ποιο εξ αυτών είναι εκάστοτε το πράγmicroατι αποφασιστικό75

Η γενοmicroένη

διαπίστωση προκύπτει όmicroως microε επαρκή σαφήνεια από microια συνολική αξιολογική εξέταση της

σχετικής νοmicroολογίας όπως εξελίχθηκε στο χρόνο Ως παράδειγmicroα θα microπορούσαν να αναφερθούν οι

περιπτώσεις στις οποίες κρίθηκε ότι η σύmicroβαση ανάmicroεσα σε Α και Ζ σύmicroφωνα microε την οποία ο Ζ

οφείλει να συνδράmicroει τον Α κατά τη σύνταξη της διαθήκης του αναπτύσσει προστατευτική

τριτενέργεια υπέρ του ωφελούmicroενου από τη διαθήκη αυτή (Τ) ο οποίος λόγω πταίσmicroατος του Ζ δεν

περιήλθε στη σκοπούmicroενη από τον Α θέση (πχ δεν έγινε κληρονόmicroος) Ενώ κατά την πρώτη

σχετική απόφαση του Γερmicroανικού Ακυρωτικού η συγγενική σχέση (πατέρας-κόρη) microεταξύ του

διαθέτη (Α) και του ωφελούmicroενου (Τ) διαδραmicroατίζει ένα ουσιώδη ρόλο76

κατά τη microεταγενέστερη

εξέλιξη της νοmicroολογίας εξασθενίζει η σηmicroασία του δεσmicroού ανάmicroεσα σε Α και Τ αρκούντος

προφανώς απλώς του γεγονότος ότι ο Τ πρόκειται αντικειmicroενικά να ωφεληθεί από τη διαθήκη του

Α και συνεπώς από την οφειλόmicroενη σύmicroπραξη του Ζ στη σύνταξή της77

Εξάλλου και η παρατηρούmicroενη επέκταση του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ σε περιπτώσεις όπου το

ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ παρουσιάζεται σχετικά αποδυναmicroωmicroένο78

ενδεικνύει

ότι η πραγmicroατική αιτία για την αποδοχή της ΕΠΤ στο πλαίσιο του νεώτερου microοντέλου δεν έγκειται

τόσο στην εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων του Α Προς την ίδια κατεύθυνση συνηγορεί επίσης η

τάση της νοmicroολογίας να επικεντρώνει την επιχειρηmicroατολογία της στο πρόσωπο και τις προσδοκίες

του Τ79

3 Η επικέντρωση στο πρόσωπο του τρίτου

Η microετατόπιση στο πλαίσιο του νεώτερου σχήmicroατος του κεντρικού θεmicroελιωτικού επιχειρήmicroατος

από το ενδιαφέρον του Α στη σχέση που συνδέει τον Τ microε την παροχή του Ζ αντιστοιχεί σε

επίπεδο πλέον προσώπων προς microια microετατόπιση του κέντρου βάρους της ΕΠΤ από τον Α στον Τ

Πράγmicroατι είναι συχνή στη νοmicroολογία microια επιχειρηmicroατολογία η οποία επικεντρώνεται στο

πρόσωπο τις προσδοκίες και τις ανάγκες προστασίας του Τ προκειmicroένου να θεmicroελιώσει την

προστατευτική τριτενέργεια υπέρ του Προπάντων τονίζεται η ανάγκη προστασίας της

75

Πρβλ λχ BGH WM 1985 1274 (1275) Εν προκειmicroένω δεν microπορεί κανείς να κρίνει τελειωτικά αν η αποδοχή της

ΕΠΤ σε σύmicroβαση ανάmicroεσα στον φοροτεχνικό Ζ για σύνταξη της φορολογικής δήλωσης του εντολέα του Α υπέρ της Τ

συζύγου του Α συναρτάται αποφασιστικά microε τη σχέση των δύο συζύγων (Α και Τ) ή microε την εγγύτητα της Τ προς την

παροχή του Ζ 76

Απόφαση από 671965 JZ 1966 141 (142) Για την απόφαση αυτή βλ και τα αναφερόmicroενα σχετικά στην BGH

NJW 1996 2927 (2928) 77

Βλ πχ BGH NJW 1995 2551 (2552) Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι επίσης φανερός πέραν των περιπτώσεων

σύνταξης διαθήκης λχ στις BGH NJW-RR 2003 1035 (1036-1037) BGH NJW 1977 2073 (2074) 78

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 1 79

Βλ αmicroέσως παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

19

δικαιολογηmicroένης εmicroπιστοσύνης του Τ προς τον Ζ αναφορικά microε τη σωστή άσκηση της

δραστηριότητάς του Συγκεκριmicroένα η εmicroπιστοσύνη αυτή αφορά λχ την επιmicroελή διεκπεραίωση

εντολών διατραπεζικής πληρωmicroής ή είσπραξης από microέρους των εmicroπλεκοmicroένων τραπεζών80

την

ορθότητα-πληρότητα της πραγmicroατογνωmicroοσύνης που κατrsquo εντολή του Α ετοιmicroάζει ο Ζ81

ή ακόmicroη τη

χρηστή διοίκηση της εταιρίας (Τ) της οποίας οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής είναι κατrsquo

αποκλειστική ή κύρια δραστηριότητα η ΕΠΕ (Α) που microε τη σειρά της διοικείται από τον Ζ

(συνήθως microοναδικό) εταίρο και διαχειριστή της Α82

Η στροφή προς το πρόσωπο του Τ συντελείται εξάλλου microε την εισαγωγή microιας επιπρόσθετης

προϋπόθεσης για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ του όρου δηλαδή ότι ο Τ προστατεύεται microόνο εφόσον

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη χρήζει προστασίας83

Ο Τ χρήζει δε συγκεκριmicroένα προστασίας όταν

δεν έχει κατά του Α ή κάποιου άλλου οφειλέτη συmicroβατικής φύσης αξιώσεις του ίδιου ή ισάξιου

περιεχοmicroένου όπως αυτές που επιδιώκει να του αναγνωριστούν εναντίον του Ζ επί τη βάσει της

ΕΠΤ84

Έτσι απορρίπτεται λόγω microη πλήρωσης της προϋπόθεσης αυτής η προστατευτική

τριτενέργεια της σύmicroβασης microίσθωσης ανάmicroεσα σε Α (microισθωτή) και Ζ (εκmicroι-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 313

σθωτή) υπέρ του υποmicroισθωτή Τ για ελαττώmicroατα του microισθίου επειδή ο Τ διαθέτει τις σχετικές

αξιώσεις αποζηmicroίωσης ήδη εναντίον του άmicroεσου αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α)85

Μολονότι το

περιεχόmicroενο της εν λόγω προϋπόθεσης δεν είναι από κάθε άποψη σαφές ndashαναπάντητο microένει λχ το

ερώτηmicroα αν αποφασιστική είναι απλώς η τυπική ύπαρξη αξιώσεων του Τ εναντίον του Α86

ή η

πραγmicroατική δυνατότητα οικονοmicroικά λυσιτελούς άσκησής τους87

ndash είναι πάντως ευνόητο ότι η

εξέταση της συνδροmicroής του όρου προϋποθέτει αναγκαστικά τη microεταστροφή της οπτικής γωνίας από

το πρόσωπο του Α στη σφαίρα του Τ Εδώ πρέπει microάλιστα να προσεχτεί ότι η εξάρτηση της

80

Βλ BGHZ 69 82 (86 και 88) BGHZ 96 9 (17) 81

Βλ πχ BGH WM 2001 1428 (1430) BGH WM 2001 876 BGH NJW 1998 1059 (1060) 82

Βλ BGHZ 75 321 (323-234) BGH NJW 1995 1353 (1357) 83

Η προϋπόθεση αυτή τέθηκε για πρώτη φορά από την BGHZ 70 327 (329-330) Βλ περαιτέρω λχ BGHZ 129 136

(168 και 169-170) BGH NJW 1996 2927 (2928) 84

Βλ λχ BGH WM 2004 1825 (1827) BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1996 2927 (2929) Βεβαίως δεν

ελλείπουν και αποκλίνοντες προσδιορισmicroοί του περιεχοmicroένου της προϋπόθεσης Εδώ υπάγεται πχ η BGH WM 2001

1428 (1430) σύmicroφωνα microε την οποία στην περίπτωση που ο Ζ αποτελεί βοηθητικό του Α πρόσωπο (πρβλ sect 278

ΓερmicroΑΚ = 334 sect 1 ΑΚ) απορρίπτεται η τριτενέργεια και ο Τ παραπέmicroπεται στην άσκηση τυχόν δικαιωmicroάτων του από

τη σχέση του προς τον Α ανεξάρτητα από το αν έχει πράγmicroατι κάποια δικαιώmicroατα και ποιο είναι το περιεχόmicroενό τους 85

BGHZ 70 327 BGH WM 1979 307 86

Έτσι microε έmicroφαση BGH WM 2004 1825 (1827) Βλ επίσης BGH NJW 1996 2927 (2929) 87

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα η νοmicroολογία όταν δέχεται λχ την προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης ανάmicroεσα στον

δανειολήπτη Α και τον πραγmicroατογνώmicroονα Ζ υπέρ του δανειοδότη Τ microολονότι η απαίτηση του Τ κατά του αφερέγγυου

Α παραmicroένει νοmicroικά ισχυρήmiddot βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις

20

τριτενέργειας από τις αξιώσεις του Τ κατά του Α όχι απλώς παραβλέπει αλλά στην ουσία microάλλον

αντιστρατεύεται τα συmicroφέροντα του Α ∆ιότι ο τελευταίος έχει κατά κανόνα προφανές συmicroφέρον να

στραφεί ο Τ για την αποκατάσταση της ζηmicroίας του όχι εναντίον του ίδιου microε βάση την έννοmicroη

σχέση που τους συνδέει αλλά απευθείας εναντίον του Ζ αφού microε την αποζηmicroίωση του Τ από

microέρους του Ζ απαλλάσσεται και ο Α από τη δική του υποχρέωση να αποκαταστήσει τη ζηmicroία

καθώς και από τα τυχόν έξοδα αναγωγής κατά του Ζ για ήδη καταβληθείσα αποζηmicroίωση

ΙΙΙ Συνολική εικόνα Ενιαίος θεσmicroός microε διττή υπόσταση και λειτουργία

Η εξέλιξη από το παραδοσιακό στο νεώτερο microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ συνδέεται microε

σηmicroαντικές αλλαγές στη λειτουργία του θεσmicroού Παρά την εν πολλοίς ενιαία ορολογία την κοινή

νοmicroική βάση και τις καταρχήν όmicroοιες έννοmicroες συνέπειες που επιδιώκονται microε την ΕΠΤ

(αποζηmicroίωση του Τ βάσει ενδοσυmicroβατικών κανόνων) ξεκινά κανείς στην ουσία από διαφορετικές

βάσεις όταν εφαρmicroόζει την ΕΠΤ υπό την παραδοσιακή ή τη νεώτερη έποψη

Ασφαλώς η επαρκής δικαιολόγηση της ιδιαίτερης προστασίας του Τ απαιτεί κάποιου είδους

εγγύτητα του τελευταίου προς την ξένη ενοχή αφού ακριβώς στην ενοχή αυτή εδράζεται η επέκταση

έναντι του Τ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του Ζ Η εγγύτητα όmicroως αυτή είναι όπως επιχειρεί να

δείξει η προηγούmicroενη ανάλυση88

διαφορετικής φύσης στο παραδοσιακό και το νεώτερο microοντέλο

Ενώ στο πρώτο απαιτείται βασικά η υποκειmicroενική εγγύτητα του Τ προς την ενοχή η (στενή)

σύνδεση δηλαδή των συmicroφερόντων του Τ microε τα συmicroφέροντα ενός από τα υποκείmicroενα της ενοχής

(του Α) κοmicroβικό σηmicroείο στο δεύτερο αποτελεί η αντικειmicroενική εγγύτητα του Τ η ιδιαίτερη σχέση

δηλαδή που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ Και αντίστροφα ισχύει ότι στο microεν παραδοσιακό

microοντέλο η αντικειmicroενική εγγύτητα είναι εν συγκρίσει προς την υποκειmicroενική δευτερεύουσας

σηmicroασίας στο δε νεώτερο microικρή microόνο επίδραση ασκεί τελικά η παρουσία ή η απουσία

υποκειmicroενικής εγγύτητας σε σχέση προς την παρουσία ή την απουσία της αντικειmicroενικής

Η σηmicroασία της microεταβολής αυτής για τη λειτουργία της ΕΠΤ είναι φανερή Στο παραδοσιακό σχήmicroα

η προστατευτική τριτενέργεια η οποία στηρίζεται αποφασιστικά στη σχέση (ιδίως σχέση πρόνοιας)

που συνδέει τον Α microε τον Τ επιδιώκει έmicromicroεσα microέσω δηλαδή της προστασίας του Τ να ωφελήσει

τελικά τον ίδιο τον Α αφού τα συmicroφέροντά του συνδέονται αντικειmicroενικά microε τα προστατευόmicroενα

συmicroφέροντα του Τ (υποκειmicroενική εγγύτητα) Η προστασία εποmicroένως του Τ δεν είναι αυτοσκοπός

88

Βλ παραπάνω υπό Β Ι και ΙΙ

21

αλλά το microέσο δια του οποίου επιδιώκεται εν τέλει ο στόχος της προστασίας των συmicroφερόντων του

Α (τριτενέργεια προς όφελος του Α) Αντίθετα στο νεώτερο microοντέλο εξασθενεί η απαίτηση ενός

έντονου ενδιαφέροντος του Α για τον Τ και στο επίκεντρο τοποθετείται ο Τ ο οποίος

προστατεύεται λόγω της αντικειmicroενικής εγγύτητάς του προς τη βασική ενοχή ανάmicroεσα σε Α και Ζ

ανεξάρτητα ουσιαστικά από το αν microε τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται τελικά τα συmicroφέροντα του

ίδιου του Α η προστασία του Τ αναβαθmicroίζεται εδώ από απλό microέσο σε τελικό σκοπό του θεσmicroού

(τριτενέργεια προς όφελος του Τ)

Με τις σκέψεις αυτές εξηγείται τουλάχιστον εν microέρει και η επιλεκτική ή ακόmicroη και αντιφατική

εφαρmicroογή από τη νοmicroολογία της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει να χρήζει προστασίας Ενώ στο

πλαίσιο της τριτενέργειας προς όφελος του Α δεν είναι συνεπές να microην προστατεύεται ο Τ όταν

δικαιούται αποζηmicroίωσης από τον Α89

η επίmicroαχη προϋπόθεση είναι σε επίπεδο ουσιαστικής

επιχειρηmicroατολογίας εύκολα εξηγήσιmicroη επί τη βάσει του νεώτερου microοντέλου ΕΠΤ δηλαδή της

τριτενέργειας προς όφελος του Τ Αν ο Τ δεν χρήζει προστασίας τότε δεν υπάρχει λόγος να του

επιβληθεί αυτή αφού το νεώτερο microοντέλο δεν επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα συmicroφέροντα άλλου

(του Α) πέραν του ίδιου του Τ

Με τη διαπίστωση ότι η προστατευτική τριτενέργεια καταφάσκεται άλλοτε προς όφελος του Α κι

άλλοτε του Τ καθίσταται δυνατή microια πρώτη προσέγγιση του πεδίου εφαρmicroογής καθεmicroιάς από τις

δύο εκφάνσεις της ΕΠΤ στη νοmicroολογία Αφού το παραδοσιακό microοντέλο είναι προορισmicroένο να

αφορά περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη αγαθών του Τ έχει άmicroεσο επιβαρυντικό αντίκτυπο στον

ίδιο τον Α ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων πρέπει να είναι αναγκαστικά στενός

διαγραφόmicroενος σε microικρή ακτίνα γύρω από τον Α Όσον αφορά επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες

συντελείται εκάστοτε η βλάβη του Τ στο παραδοσιακό microοντέλο καθώς αυτό βασίζεται

αποφασιστικά στην υποκειmicroενική microόνο εγγύτητα του Τ προς την ενοχή είναι εν πολλοίς αδιάφορος

ο τρόπος ζηmicroίωσης του Τ Ο τελευταίος microπορεί να βλάπτεται απλώς και microόνο επειδή βρίσκεται στο

τοπικό και χρονικό περιβάλλον της συναλλακτικής επαφής των Α και Ζ η οποία ακριβώς λόγω της

γειτνίασης αυτής εγκυmicroονεί και κινδύνους για τον Τ ∆εν είναι λοιπόν τυχαίο που το πεδίο

εφαρmicroογής του παραδοσιακού microοντέλου έγκειται εν πολλοίς σε microάλλον απλές από την άποψη των

εmicroπλεκόmicroενων συmicroφερόντων περιπτώσεις βλάβης αγαθών συνδεόmicroενων σχετικά στενά microε το

πρόσωπο του Τ Οmicroοίως δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι η ζηmicroία του Τ οφείλεται συχνά σε

παραβιάσεις από την πλευρά του Ζ παρεπόmicroενων υποχρεώσεων προστασίας οι οποίες δεν

89

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 3

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 7: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

7

3 Η καταρχήν σύνδεση της ΕΠΤ και της AZT υπό ένα ενιαίο θεσmicroό

Ιδίως η αναγνώριση στο πλαίσιο της ΑΖΤ ευθείας αξίωσης αποζηmicroίωσης του Τ κατά του Ζ φέρνει

το θεσmicroό πολύ κοντά στην ούτως ή άλλως συγγενική ΕΠΤ Επιπλέον η επίκληση της καλής πίστης

(288 ΑΚ) για τη δικαιολόγηση και των δύο θεσmicroών39

υποδηλώνει ότι microια θεmicroελιακή

διαφοροποίηση δεν είναι δυνατή Υπό το πρίσmicroα αυτό φαίνεται τελικά ότι ΕΠΤ και ΑΖΤ

αντιmicroετωπίζονται στην ουσία σαν δύο

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 308

πλευρές του ίδιου φαινοmicroένου της άmicroβλυνσης της αρχής της σχετικότητας των ενοχών ως προς

τους δανειστές δευτερογενών υποχρεώσεων αποζηmicroίωσης η ΑΖΤ συmicroπληρώνει την ΕΠΤ και

αντίστροφα40

Θα ήταν εποmicroένως δικαιολογηmicroένο σε όλες τις περιπτώσεις εφαρmicroογής της ΕΠΤ και

της ΑΖΤ να microιλάει κανείς γενικά για προστατευτική τριτενέργεια ενοχών ορολογία που θα

microπορούσε να συmicroβάλλει στην υπέρβαση ζητηmicroάτων ακριβούς οριοθέτησης σαν αυτά που

επανειληmicromicroένα τίθενται στη γερmicroανική έννοmicroη τάξη41

39

Βλ υποσ 20 και 32 40

Βλ ιδίως Σταθόπουλο Γεν Ενοχ sect 4 αρ 56 επ ο οποίος εντάσσει και τους δύο θεσmicroούς υπό τη θεmicroατική ενότητα

των δευτερογενών υποχρεώσεων από ενοχή υπέρ τρίτων Καράκωστα (όπ σε υποσ 25) σ 41-42 Η παρατήρηση αυτή

ισχύει φυσικά microόνο στο βαθmicroό που η ΑΖΤ χρησιmicroοποιείται για την αποκατάσταση ζηmicroίας τρίτου λόγω παραβίασης

προϋφιστάmicroενης ενοχής ∆ιότι η ΑΖΤ microπορεί να αξιοποιηθεί και για τη θεmicroελίωση εξωσυmicroβατικής (ιδίως

αδικοπρακτικής) ευθύνης σε περιπτώσεις όπου θα ήταν δύσκολο για τον ζηmicroιωθέντα να καταδείξει τη συνδροmicroή των

προϋποθέσεων που επιβάλλουν οι σχετικές διατάξεις Όταν λχ ο microεταφορέας (Ζ) στον οποίο ο πωλητής (Α) παρέδωσε

το πωληθέν προς microεταφορά το κατέστρεψε υπαίτια microετά τη microετάθεση του κινδύνου στον αγοραστή (524 ΑΚ) είναι

αmicroφίβολο αφενός microεν κατά πόσο ο ιδιοκτήτης του πράγmicroατος (ο πωλητής Α) υφίσταται ζηmicroία από την καταστροφή

αφετέρου δε αν η απλώς περιουσιακή ζηmicroία του αγοραστή (Τ) microπορεί να αποδοθεί σε παράνοmicroη πράξη του Ζ κατά την

έννοια του 914 ΑΚ Με τη βοήθεια της ΑΖΤ ο Τ αποκτά το δικαίωmicroα να απαιτήσει την αποκατάσταση της ζηmicroίας του

από τον Ζ λόγω συνδροmicroής των προϋποθέσεων αδικοπρακτικής ευθύνης στο πρόσωπο του φορέα του βλαβέντος

δικαιώmicroατος δηλαδή του Α ∆εδοmicroένης πάντως της ndashιδίως εν συγκρίσει προς την sect 823 Ι ΓερmicroΑΚndash ευρείας

διατύπωσης του άρθρου 914 ΑΚ η ΑΖΤ αντιmicroετωπίζεται στο ελληνικό δίκαιο microάλλον ως microέσο για τη διεύρυνση της

ευθύνης λόγω παραβίασης προϋφιστάmicroενης ενοχής παρά για την (ευκολότερη) θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνηςmiddot

βλ ιδίως Λιτζερόπουλο ΕρmicroΑΚ 298 αρ 67 επ 41

Βλ λχ Traugott Das Verhaumlltnis von Drittschadensliquidation und vertraglichem Drittschutz 1997

8

ΙII Ανάγκη διερεύνησης της ΕΠΤ σε γερmicroανική θεωρία και νοmicroολογία

Παρότι τόσο η ΕΠΤ όσο και η ΑΖΤ αναπτύχθηκαν στη Γερmicroανία πριν microεταφερθούν στο ελληνικό

δίκαιο σκοπιmicroότητα να διερευνηθούν οι θέσεις της γερmicroανικής θεωρίας και νοmicroολογίας φαίνεται

να υφίσταται microόνο ως προς την ΕΠΤ το συmicroπέρασmicroα αυτό στηρίζεται κυρίως σε δύο βασικές

διαπιστώσεις

Η πρώτη αφορά το επίπεδο εξέλιξης της ΕΠΤ στο γερmicroανικό δίκαιο εν συγκρίσει αφενός microεν προς

τον microάλλον καχεκτικό βίο του ίδιου θεσmicroού στην ελληνική θεωρία αφετέρου δε προς τη λίγο-πολύ

αποκρυσταλλωmicroένη εικόνα για τη λειτουργία της ΑΖΤ στη Γερmicroανία Πράγmicroατι ήδη microια φευγαλέα

επισκόπηση της ΕΠΤ σε Γερmicroανία και Ελλάδα οδηγεί αβίαστα στο συmicroπέρασmicroα ότι η ελληνική

εκδοχή του θεσmicroού βρίσκεται στο επίπεδο που βρισκόταν η γερmicroανική αντίληψη για την ΕΠΤ στην

αρχή της εξέλιξής της πριν δηλαδή από microερικές δεκαετίες42

Ανεξάρτητα τώρα από το αν θεωρεί

κανείς το γεγονός αυτό ως δείγmicroα καθυστέρησης της ελληνικής επιστήmicroης και νοmicroολογίας ή

αντίθετα απόδειξη συνετής και συνεπούς εφαρmicroογής του ελληνικού δικαίου είναι microάλλον βέβαιο

ότι η περαιτέρω πορεία του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη δεν microπορεί να παραγνωρίζει τις

σηmicroαντικές εξελίξεις στη γενέθλια χώρα ακόmicroη κι αν microια εξέλιξη παρόmicroοια microε τη γερmicroανική κριθεί

τελικά αποφευκτέα43

Εξάλλου ενώ η ΕΠΤ στη Γερmicroανία βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη ή

τουλάχιστον συζητείται έντονα ως προς τη νοmicroική της βάση τις προϋποθέσεις και το πεδίο

εφαρmicroογής της τα καταλαmicroβανόmicroενα πρόσωπα και τις συνέπειες που επιφέρει microπορεί κανείς σε

γενικές γραmicromicroές να θεωρήσει ότι η διαmicroόρφωση της ΑΖΤ ndashτουλάχιστον για την κρατούσα

αντίληψηndash έχει βασικά περαιωθεί Έτσι ιδίως ως προς το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ έχουν όπως

εν πολλοίς και στην Ελλάδα ουσιαστικά περιχαρακωθεί οι οmicroάδες περιπτώσεων όπου ο Α

δικαιούται να απαιτήσει από τον Ζ αποκατάσταση της ζηmicroίας του Τ44

Η δεύτερη διαπίστωση αφορά την ιδιαίτερη πορεία που έχει ακολουθήσει η ΑΖΤ στην ελληνική

θεωρία Συγκρίνοντας κανείς τους δύο θεσmicroούς (ΕΠΤ και ΑΖΤ) όπως έχουν αναπτυχθεί στη

Γερmicroανία microε τα οmicroόλογά τους microορφώmicroατα στην Ελλάδα διαπιστώνει ότι microόνο η ΕΠΤ φαίνεται να

ακολουθεί τα χνάρια του laquoSchuldverhaumlltnis mit Schutzwirkung zugunsten Dritterraquo στη γερmicroανική

έννοmicroη τάξη Η ΑΖΤ του ελληνικού δικαίου παρουσιάζει αντιθέτως εντονότερη διαφοροποίηση

42

Βλ σχετικά παρακάτω υπό Β Ι 1 43

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα οι αντιστοίχως στην υποσ 5 αναφερόmicroενοι συγγραφείς επικαλούmicroενοι την πλήρη επάρκεια

άλλων θεσmicroών του ελληνικού δικαίου Κάποιες εντελώς αφετηριακές σκέψεις υπέρ της δογmicroατικής και πρακτικής

laquoβιωσιmicroότηταςraquo του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη βλ παρακάτω υπό ∆ 44

Πρβλ Schiemann σε Staudingers Kommentar zum Buumlrgerlichen Gesetzbuch 1998 Vorbem zu sectsect 249 ff αρ 76

Πρόκειται δε κυρίως για τα συναντώmicroενα και στην ελληνική θεωρία παραδείγmicroατα βλ παραπάνω στις υποσ 27-30

9

από το γερmicroανικό θεσmicroό προπάντων κατά το ότι microε τη συνδροmicroή των προϋποθέσεών της

αναγνωρίζεται στον Τ απευθείας δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ45

Οι δύο αυτές διαπιστώσεις υποδεικνύουν ότι ενώ η διερεύνηση της γερmicroανικής θεωρίας και

νοmicroολογίας σχετικά microε την ΑΖΤ λίγα microόνο οφέλη θα microπορούσε να αποφέρει για την περαιτέρω

διαmicroόρφωση της ΑΖΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη η microελέτη της νεώτερης προπάντων εξέλιξης του

γερmicroανικού δικαίου ως προς την ΕΠΤ πρέπει να θεωρηθεί ως βασική αφετηρία εξέτασης των

προοπτικών που ενυπάρχουν στον ελληνικό θεσmicroό Είναι εποmicroένως εύλογο παρά την microόλις

διατυπωθείσα σύνδεση της ΑΖΤ και της ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο θεσmicroό διεύρυνσης της

ενδοσυmicroβατικής ευθύνης να περιοριστεί η ακόλουθη παρουσίαση της γερmicroανικής άποψης για

προστατευτικές τριτενέργειες στην ΕΠΤ υπό στενότερη έννοια

Β Η αντιmicroετώπιση του θεσmicroού της ΕΠΤ στη Γερmicroανία

Όπως επιβεβαιώνει άmicroεσα ακόmicroη και microια γρήγορη microατιά στα γερmicroανικά εγχειρίδια ενοχικού

δικαίου ή τους σχολιασmicroούς του ΓερmicroΑΚ46

η ΕΠΤ κατέχει παραδοσιακά δεσπόζουσα θέση στη

γερmicroανική θεωρία και νοmicroολογία αποτελώντας αναπόσπαστο και πλέον ουσιαστικά

αδιαmicroφισβήτητο θεσmicroό του γερmicroανικού δικαίου Ωστόσο παρά τη microακρόχρονη νοmicroολογιακή

εφαρmicroογή του και τις πολυάριθmicroες σχετικές microελέτες δεν πρόκειται σε καmicroία περίπτωση για ένα

αποκρυσταλλωmicroένο νοmicroικό microόρφωmicroα Μολονότι τουλάχιστον ως τα τέλη της δεκαετίας του rsquo70

microπορούσε κανείς εύλογα να πιστεύει ότι βασικά είχαν ήδη χαραχτεί οι γενικές κατευθύνσεις

εφαρmicroογής της ΕΠΤ και ότι ήταν ουσιαστικά απαντηmicroέ-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 309

να τα σηmicroαντικότερα ερωτήmicroατα που συνδέονται microε αυτήν η περαιτέρω εξέλιξη του θεσmicroού όπως

συντελέστηκε στη νοmicroολογία του Γερmicroανικού Ακυρωτικού (BGH) διέψευσε την εικόνα αυτή Η εν

λόγω εξέλιξη συνίσταται στη διάπλαση στο πλαίσιο ενός ενιαίου θεσmicroού δύο εν πολλοίς

διαφορετικών ndashκυρίως ως προς την επιτελούmicroενη λειτουργία αλλά και ακολούθως ως προς όλες τις

παραmicroέτρους εφαρmicroογής τουςndash δικαιικών microορφωmicroάτων Το νεώτερο ωστόσο από τα δύο δεν

45

Ενδεικτικό αυτής της διαφοροποίησης είναι και το γεγονός ότι ο συγγραφέας microιας από τις ελάχιστες microελέτες στις

οποίες η ΑΖΤ αναλύεται και αξιοποιείται για την επίλυση συγκεκριmicroένου πρακτικού προβλήmicroατος (Μαγγίβας (όπ σε

υποσ 5) σ 58 επ βλ επίσης τον ίδιο στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 513-573 αρ 13) αφίσταται πλήρως

από την κρατούσα στη Γερmicroανία γνώmicroη καθώς δέχεται την απευθείας ενδοσυmicroβατικής φύσης αξίωση αποζηmicroίωσης

του καταναλωτή κατά του κατασκευαστή τυποποιηmicroένων προϊόντων 46

Βλ ενδεικτικά απλώς Larenz Schuldrecht AT 1987 sect 17 ΙΙ και ΙΙΙ

10

παραγκώνισε το παλαιότερο το οποίο αντιθέτως έβαινε παραλλήλως εξελισσόmicroενο ώστε σήmicroερα

συνυπάρχουν και αποτελούν αmicroφότερα ισότιmicroα καταρχήν σκέλη της ΕΠΤ

Ήδη στο σηmicroείο αυτό πρέπει πάντως να αποσαφηνιστεί ότι παρά τη θεmicroελιώδη σηmicroασία της η

παρατηρούmicroενη εξέλιξη της ΕΠΤ συντελέστηκε κατά κύριο λόγο αθόρυβα ήτοι υπό το κάλυmicromicroα

της προϋπάρχουσας οικείας ορολογίας και την επίφαση microιας αδιάκοπης δογmicroατικής συνέχειας Ως

επί το πλείστον πραγmicroατοποιήθηκε επί τη βάσει microιας όχι πάντα άmicroεσα διαγνώσιmicroης microεθερmicroηνείας

προϋπαρχόντων επιχειρηmicroατολογικών τόπων η οποία επέτρεψε microεν την επέκταση του θεσmicroού σε

πεδία που η παραδοσιακή αντίληψη ρητά ή πάντως σαφώς απέκλειε ταυτόχρονα όmicroως απέτρεψε

την κατά το δυνατόν εναργή διάκριση των δύο microορφωmicroάτων του παραδοσιακού και του νεώτερου

και τη συναρτώmicroενη διαφοροποίηση και εκλέπτυνση των εκάστοτε προϋποθέσεων και συνεπειών

εφαρmicroογής της ΕΠΤ Έτσι ανεξάρτητα από το αν και σε ποιο βαθmicroό σε κάθε κρινόmicroενη περίπτωση

ακολουθείται τελικά κυρίως η microια ή η άλλη κατεύθυνση της ΕΠΤ τόσο η νοmicroολογία (ανεξαιρέτως)

όσο και η θεωρία (στη συντριπτική της πλειονότητα47

) επιmicroένουν ότι εφαρmicroόζουν αδιαφοροποίητα

έναν ενιαίο θεσmicroό Αποφασιστικής σηmicroασίας για την επίφαση microιας τέτοιας ενότητας υπήρξε η

πρώιmicroη επιλογή της νοmicroολογίας να εξηγεί δογmicroατικά την ΕΠΤ βασικά ως αποτέλεσmicroα της

(προπάντων συmicroπληρωτικής) ερmicroηνείας της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ Το δικαιοπρακτικό microοντέλο

θεmicroελίωσης της ΕΠΤ το οποίο ndashορθώςndash αποκρούει γενικά η γερmicroανική θεωρία48

προσέδωσε στη

νοmicroολογία microια πολύ microεγάλη ευελιξία στο χειρισmicroό της ΕΠΤ ως προς την αιτιολόγηση των

επιδιωκόmicroενων λύσεων την οmicroαλή ένταξη νέων τόπων στο προϋπάρχον σύστηmicroα

επιχειρηmicroατολογίας και την επίλυση ετερόκλιτων προβληmicroάτων ευθύνης microε την επίκληση απλώς

της (κυρίως υποθετικής) βούλησης των συmicroβαλλοmicroένων (Α και Ζ)

Ι Η παραδοσιακή έποψη

1 Το βασικό σχήmicroα σκέψης

Η δικαστική απόφαση microε την οποία ξεκινάει ουσιαστικά η ιστορία της ΕΠΤ ως αυτοτελούς θεσmicroού

του γερmicroανικού δικαίου49

ορίζει τα βασικά χαρακτηριστικά του microορφώmicroατος τα οποία και

συνθέτουν ουσιαστικά τον πυρήνα του παραδοσιακού νοmicroικού σχήmicroατος σκέψης Μια σύmicroβαση

αναπτύσσει προστατευτική ενέργεια υπέρ τρίτων όταν ο οφειλέτης (Ζ) βαρύνεται microε καθήκοντα

47

Από τις λίγες εξαιρέσεις που τείνουν στην αντιmicroετώπιση της ΕΠΤ ως διπολικού θεσmicroού βλ κυρίως Gernhuber Das

Schuldverhaumlltnis 1989 sect 21 (ιδίως sect 21 I 2) 48

Βλ λχ την εύστοχη κριτική του Gernhuber Das Schuldverhaumlltnis sect 21 Για τη νεώτερη νοmicroολογία βλ microεταξύ

άλλων Canaris Die Reichweite der Expertenhaftung gegenuumlber Dritten ZHR 163 (1999) 206 επ 49

BGH NJW 1959 1676 (και σε ελληνική microετάφραση ΝοΒ 1963 287)

11

επιmicroέλειας και προστασίας όχι microόνο έναντι του αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α) αλλά και έναντι

ορισmicroένων περαιτέρω προσώπων (Τ) τα οποία σε περίπτωση παραβίασης έχουν απευθείας αξίωση

αποζηmicroίωσης κατά του οφειλέτη (Ζ) σύmicroφωνα microε τους γενικούς κανόνες ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Για να γίνει δε δεκτή ΕΠΤ πρέπει να συντρέχουν τρεις προϋποθέσεις Πρώτον εγγύτητα στην

παροχή (Leistungsnaumlhe) o Τ πρέπει να έρχεται κατά τρόπο προδιαγεγραmicromicroένο

(Bestimmungsgemaumlszlig) σε επαφή microε την (κύρια) παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενό της ∆εύτερον

έννοmicroη σχέση πρόνοιας (Fuumlrsorgeverhaumlltnis) ανάmicroεσα σε Α και Τ microε την έννοια ότι η κατάσταση

του Τ πρέπει να εγγίζει τον Α επειδή είναι ο ίδιος υπόχρεος αυξηmicroένης προστασίας και πρόνοιας

έναντι του Τ και συνυπεύθυνος για την καλή κατάστασή του εδώ εντάσσονται κατεξοχήν οι

οικογενειακές σχέσεις ή οι σχέσεις εξαρτηmicroένης εργασίας (microε τον Α ως εργοδότη και τον Τ ως

εργαζόmicroενο) Τρίτον διαγνωσιmicroότητα (Erkennbarkeit) κατά το ότι ο Ζ πρέπει να είναι σε θέση να

αντιληφθεί ότι ο αντισυmicroβαλλόmicroενός του τον εmicroπιστεύεται για την ασφάλεια των εmicroπλεκόmicroενων

τρίτων προσώπων όπως και για τη δικιά του Σε κάθε περίπτωση πρέπει πάντως να διασφαλίζεται

ότι ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων θα είναι περιορισmicroένος ώστε να αποφευχθεί microια

υπερβολική επέκταση της ευθύνης του Ζ Όσον αφορά τώρα τη νοmicroική βάση της ΕΠΤ προκρίνεται

η θεmicroελίωση της προστασίας του Τ στην (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης που έχει

συναφθεί ανάmicroεσα σε Α και Ζ

Αυτό το πλέγmicroα τοποθετήσεων επαναλαmicroβάνουν στη συνέχεια πολλές ακόmicroη αποφάσεις Όπως

πάντως προκύπτει από microία συνολικότερη εξέταση δεν ανταποκρίνεται στην αντίληψη της

νοmicroολογίας η πρόσδοση στις προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις της ίδιας σηmicroασίας για τη θεmicroελίωση

της προστατευτικής τριτενέργειας αντίθετα το κυρίως βάρος το φέρει στα πλαίσια του

παραδοσιακού σχήmicroατος σκέψης η δεύτερη προϋπόθεση η σχέση δηλαδή πρόνοιας ανάmicroεσα σε Α και

Τ50

Όταν συντρέχει αυτή και microε τον όρο φυσικά ότι πληρούται η ndashγενικά όχι ιδιαίτερα αυστηρήndash

απαίτηση διαγνωσιmicroότητας τότε κατά κανόνα καταφάσκεται η ΕΠΤ ακόmicroη και αν στην

πραγmicroατικότητα δεν υπάρχει επαφή του Τ microε την παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενο της51 όταν

αντιθέτως ελλείπει η απαιτούmicroενη σχέση πρόνοιας τότε απορρίπτεται άνευ άλλου η τριτενέργεια52

50

Βλ πχ BGH NJW 1977 2208 (2209) BGH NJW 1973 321 (322) BGHZ 51 91 (96) και σε ελληνική απόδοση

ΝοΒ 1969 1153 51

Βλ πχ BGHZ 26 365 Η απόφαση αυτή δέχεται την ευθύνη του κυρίου του έργου (Ζ) έναντι των προσώπων (Τ) που

χρησιmicroοποιεί ο εργολάβος (Α) για την εκτέλεση του έργου τα οποία υφίστανται σωmicroατικές βλάβες από πταίσmicroα του Ζ

Οι προστατευόmicroενοι τρίτοι δεν έρχονται εν προκειmicroένω σε επαφή microε την κύρια παροχή του Ζ προς τον Α αφού αυτή

συνίσταται στην καταβολή της συmicroφωνηmicroένης αmicroοιβής (πρβλ 681 ΑΚ) την ΕΠΤ θεmicroελιώνει εν τέλει microόνο η σχέση

που συνδέει Τ και Α 52

Βλ λχ BGHZ 51 91 και στα ελληνικά ΝοΒ 1969 1153 (ευθύνη παραγωγού προϊόντων)

12

Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις για την προστασία του (Τ) και ιδίως η βαρύτητα που δίνεται στη

σχέση πρόνοιας συmicroβαδίζουν καταρχήν microε τη δογmicroατική εξήγηση της ΕΠΤ Στο δικαιοπρακτικό

microοντέλο θεmicroελίωσης η σχέση πρόνοιας microεταξύ Α και Τ δεν αποτελεί παρά αντικειmicroενικό στοιχείο

για τον καθορισmicroό των συmicroφερόντων του Α τα οποία απαιτούν την προστασία του Τ και πρέπει

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη (sect 157 ΓερmicroΑΚ = 200 ΑΚ) να ληφθούν υπόψη από τον ερmicroηνευτή της

microεταξύ Α και Ζ σύmicroβασης Επειδή microε άλλα λόγια η σχέση που συνδέει Α και Τ επιβάλλει στον Α

αυξηmicroένες υποχρεώσεις πρόνοιας είναι κατά την άποψη αυτή εύλογο να ερmicroηνεύσει κανείς τη

σύmicroβαση του τελευταίου microε τον Ζ (συmicroπληρωτικά) κατά την έννοια της ΕΠΤ και να δεχτεί την

εφαρmicroογή έναντι του Τ κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης Σηmicroαντικό είναι πάντως να τονιστεί ότι

στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου αρκεί πλήρως για microια τέτοια ερmicroη-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 310

νεία η συνδροmicroή των προϋποθέσεων που προαναφέρθηκαν χωρίς να απαιτούνται επιπρόσθετες

ενδείξεις για microια (πραγmicroατική ή υποθετική) συνοmicroολόγηση της τριτενέργειας

2 Η διεύρυνση των αρχικών ορίων

Η συνεπής εφαρmicroογή των βασικών αρχών του παραδοσιακού microοντέλου επιβάλλει τη διεύρυνση

αυτού πυρήνα ώστε να καταλαmicroβάνονται και περιπτώσεις στις οποίες αυστηρά ιδωmicroένες δεν

πληρούνται microεν οι προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις ωστόσο η άρνηση της προστασίας του Τ θα

ήταν λόγω της κατάστασης συmicroφερόντων κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη Τη δυνατότητα ευέλικτης

εφαρmicroογής του θεσmicroού ενισχύει δε η επιλογή της νοmicroολογίας υπέρ της δικαιοπρακτικής εξήγησης

της ΕΠΤ Η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ οφείλει σύmicroφωνα microε τα

γενικώς αποδεκτά να γίνεται επί τη βάσει ουσιαστικών σταθmicroίσεων αν αυτές επιβάλλουν την

τριτενέργεια τότε η ΕΠΤ δεν πρέπει να απορρίπτεται λόγω της microη συνδροmicroής τυπικών

προϋποθέσεων

Η διεύρυνση αυτή αφορά καταρχάς τα προστατευόmicroενα από την ΕΠΤ αγαθά καθώς γρήγορα έγινε

δεκτό ότι πέρα από περιπτώσεις θανάτωσης βλάβης της υγείας ή προσβολής της σωmicroατικής

ακεραιότητας και η ιδιοκτησία53

ή ακόmicroη και απλά περιουσιακά συmicroφέροντα του Τ54

microπορούν να

53

BGHZ 49 350 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ εκmicroισθωτή (Ζ) και microισθωτή (Α) ως προς τη βλάβη

εισκοmicroισθέντων πραγmicroάτων του υποmicroισθωτή (Τ) σύmicroφωνα βέβαια microε κατοπινή νοmicroολογία στην περίπτωση αυτή δεν

γίνεται δεκτή ΕΠΤ επειδή ο Τ λόγω της αξίωσής του κατά του Α δεν χρήζει προστασίας βλ παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

13

εmicroπίπτουν στο προστατευτικό πεδίο της ΕΠΤ55

Έτσι βέβαια εξασθενεί το ενδιαφέρον του Α για

την προστασία του Τ το οποίο παρουσιάζεται ιδιαίτερα αυξηmicroένο στις περιπτώσεις βλάβης

αυστηρά προσωπικών αγαθών Ωστόσο δεν συντελείται κάποια πραγmicroατική ρήξη microε την

προγενέστερη αντίληψη αφού το κεντρικό επιχείρηmicroα υπέρ της ΕΠΤ η σχέση δηλαδή πρόνοιας

ανάmicroεσα σε Α και Τ συνεχίζει να υπάρχει και να θεmicroελιώνει την τριτενέργεια και στις περιπτώσεις

διακινδύνευσης περιουσιακών απλώς αγαθών (ιδιοκτησία ndash περιουσία)56

Αντίστοιχα ισχύουν και ως προς την παρατηρούmicroενη διεύρυνση της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει

να βρίσκεται σε σχέση εγγύτητάς προς την παροχή του Ζ Παρά την διατήρηση της ορολογίας

εmicroπλουτίζεται ο ορισmicroός που δίνεται σχετικά ώστε να καλύπτει και περιπτώσεις στις οποίες δεν

υπάρχει επαφή του Τ microε την κύρια παροχή του Ζ57

Προκειmicroένου να καταλαmicroβάνονται και

παραβιάσεις υποχρεώσεων πρόνοιας από microέρους του Ζ άσχετων προς την κύρια παροχή αρκεί

πλέον να εκτίθεται ο Τ ndashτουλάχιστον εν microέρειndash microε όmicroοιο τρόπο σε κινδύνους όπως ο ίδιος ο Α58

Άλλωστε όσο το κοmicroβικό σηmicroείο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ παραmicroένει η σχέση πρόνοιας και η επrsquo

αυτής βασιζόmicroενη (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης δεν είναι συνεπές να κρίνεται το

ζήτηmicroα της τριτενέργειας αποφασιστικά από το αν και microε ποιο ακριβώς τρόπο η διακινδύνευση του

Τ συναρτάται microε την κύρια παροχή του Ζ αφού οι ουσιαστικές σταθmicroίσεις συχνά δεν σχετίζονται

καθόλου microε το ερώτηmicroα αυτό

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο θα ήταν υπερβολικά φορmicroαλιστική επί τη βάσει του

δικαιοπρακτικού microοντέλου η εmicromicroονή στην προϋπόθεση microιας έννοmicroης σχέσης πρόνοιας microε το

παραδοσιακό στενό περιεχόmicroενο του όρου εφόσον το έντονο ενδιαφέρον του Α για την προστασία

του Τ microπορεί microε microεθοδολογικά ορθό τρόπο να θεmicroελιωθεί επαρκώς σε κάποια άλλη αντικειmicroενικά

διαγνώσιmicroη για τον Ζ περίσταση η οποία επιβάλλει την ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας

προκειmicroένου να εξυπηρετηθούν τα συνδεόmicroενα microε την προστασία του Τ συmicroφέροντα του Α59

Άλλωστε και η έννοmicroη σχέση πρόνοιας δεν αποτελεί παρά ένδειξη για την αντικειmicroενικά εδραιωmicroένη

54

BGH JZ 1966 141 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ διαθέτη (Α) και δικηγόρου (Ζ) υπέρ της

τιmicroώmicroενης στην υπό σύνταξη διαθήκη κόρης του Α η οποία από πταίσmicroα του Ζ δεν κατέστη κληρονόmicroος του Α

σύmicroφωνα microε την επιθυmicroία του πατέρα της) 55

Πάντως microόνο η επέκταση της ΕΠΤ σε απλώς περιουσιακά αγαθά τρίτων φάνηκε να προβληmicroατίζει ενώ αντίθετα η

προστασία και της ιδιοκτησίας θεωρήθηκε εντελώς φυσικήmiddot βλ ιδίως W Lorenz JZ 1966 143 και 144 στις

παρατηρήσεις του επί της απόφασης του Γερmicro Ακυρ από 671965 56

Βλ ιδίως την επιχειρηmicroατολογία της BGH JZ 1966 141 (142) 57

Επειδή λχ ο Ζ οφείλει στον Α απλώς ένα χρηmicroατικό ποσό βλ το παράδειγmicroα στην υποσ 51 58

BGHZ 129 136 (168) BGH NJW 1975 867 (868) Αξίζει πάντως να σηmicroειωθεί ότι η γερmicroανική νοmicroολογία δεν

εmicroποδίζεται να καταφύγει στον στενότερο ορισmicroό προκειmicroένου να απορρίψει την ΕΠΤ όταν το κρίνει απαραίτητοmiddot βλ

BGH NJW 1996 2927 (2928-2929) 59

Έτσι πράγmicroατι BGH WM 2001 1428 (1429) BGH NJW 1996 2927 (2928) BGH NJW 1968 1323 (1324)

14

συσχέτιση των συmicroφερόντων του Α microε την προστασία του Τ η οποία αποκτά σηmicroασία microόνο έmicromicroεσα

στο πλαίσιο δηλαδή της ερmicroηνείας της σύmicroβασης των Α και Ζ

Αντιθέτως σε έντονη δογmicroατική ρήξη microε το παραδοσιακό σχήmicroα θεmicroελίωσης της ΕΠΤ σε

σύmicroπνοια όmicroως microε την ουσιαστική αιτιολόγηση του θεσmicroού διάκειται η επέκταση των αρχών που

ισχύουν για την προστατευτική τριτενέργεια συmicroβάσεων σε microη συmicroβατικές ενοχές όπως προπάντων

στις ενοχές που δηmicroιουργούνται κατά τις διαπραγmicroατεύσεις για τη σύναψη σύmicroβασης (πρβλ άρθρα

197-198 ΑΚ)60

Η δογmicroατική ρήξη έγκειται βέβαια στο ότι σε microη συmicroβατικές ενοχές δεν είναι

δυνατή η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία καθότι δεν υπάρχουν καθόλου (όπως στο στάδιο των

διαπραγmicroατεύσεων) ή δεν υπάρχουν έγκυρες (όπως σε περίπτωση άκυρης σύmicroβασης)

δικαιοπρακτικές δηλώσεις βούλησης των microερών της ενοχής οι οποίες θα microπορούσαν να

αποτελέσουν την αναγκαία ερmicroηνευτική αφετηρία Τη δυσκολία αυτή δεν παραγνωρίζει άλλωστε

ούτε η γερmicroανική νοmicroολογία η οποία επικαλείται και εναλλακτικές βάσεις θεmicroελίωσης (έθιmicroο

δικαστική δικαιοπλασία)61

Σε επίπεδο ωστόσο ουσιαστικών σταθmicroίσεων η συmicroπερίληψη microη

δικαιοπρακτικών ενοχών στο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ εmicroφανίζεται απόλυτα συνεπής στο βαθmicroό

που η κατάσταση συmicroφερόντων συχνά δεν διαφέρει πριν και microετά τη σύναψη έγκυρης ή άκυρης

σύmicroβασης Υπό το πρίσmicroα αυτό δεν είναι αδικαιολόγητος ο επιχειρούmicroενος παραλληλισmicroός microε την

έννοmicroη κατάσταση που θα

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 311

υφίστατο αν τη ζηmicroιογόνο στιγmicroή είχε ήδη συναφθεί (έγκυρη) σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ62

Στην

ουσία λοιπόν η γερmicroανική νοmicroολογία δεν παραmicroέρισε microε την επίmicroαχη διεύρυνση το παραδοσιακό

microοντέλο σκέψης παρά στάθηκε βασικά συνεπής προς αυτό Αλλά και όσον αφορά το δογmicroατικό

ζήτηmicroα της νοmicroικής βάσης της ΕΠΤ δεν συντελέστηκε κάποια δραστική αλλαγή η νοmicroολογία

αφίσταται του δικαιοπρακτικού microοντέλου microόνο κατrsquo εξαίρεση Έτσι microολονότι εmicromicroέσως πλην σαφώς

δηλώνεται ότι η προστατευτική τριτενέργεια microπορεί να εδράζεται και σε ανεξάρτητη από σχετική

60

Τέτοια περίπτωση αντιmicroετώπισε η BGHZ 66 51 Το δικαστήριο επιδίκασε αποζηmicroίωση σε 14χρονη (Τ) η οποία

συνόδευε τη microητέρα της (Α) σε κατάστηmicroα αυτοεξυπηρέτησης διότι γλίστρησε πριν τη σύναψη οποιασδήποτε

σύmicroβασης ανάmicroεσα στη microητέρα της και τον καταστηmicroατάρχη (Ζ) πατώντας ένα παρατηmicroένο στο δάπεδο του

καταστήmicroατος φύλλο λαχανικού Η αιτιολογία ότι η ενοχική σχέση που δηmicroιουργήθηκε λόγω των διαπραγmicroατεύσεων

ανάmicroεσα σε Α και Ζ ανέπτυσσε προστατευτική ενέργεια υπέρ της 14χρονης ήταν σύmicroφωνα microε το δικαστήριο

αναγκαία καθότι η τελευταία δεν επρόκειτο να συνάψει κάποια σύmicroβαση microε τον Ζ Πάντως και πριν από την απόφαση

αυτή η οποία λόγω της διεξοδικής αντιπαράθεσης microε το πρόβληmicroα πρέπει να θεωρηθεί ως ορόσηmicroο για την εξέλιξη της

ΕΠΤ η γερmicroανική νοmicroολογία είχε αναγνωρίσει την προστατευτική τριτενέργεια microη δικαιοπρακτικών ενοχώνmiddot βλ BGH

JZ 1968 304 (άκυρη σύmicroβαση) 61

BGHZ 66 51 (56-57) 62

BGHZ 66 51 (58-59)

15

βούληση των microερών (Α και Ζ) επιταγή της αντικειmicroενικής έννοmicroης τάξης63

κεντρικός

δικαιολογητικός τόπος παραmicroένει γενικά η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της εκάστοτε σύmicroβασης η

οποία ούτως ή άλλως βασίζεται microόνο σε αντικειmicroενικά δεδοmicroένα και δεν αφορά συγκεκριmicroένες

δηλώσεις βούλησης

ΙΙ Η νεώτερη εξέλιξη Μετακίνηση οπτικής γωνίας και microεταβολή λειτουργίας

Η γερmicroανική νοmicroολογία δεν εγκατέλειψε ποτέ το παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ Η

παρατήρηση αυτή δεν αφορά microόνο τον τρόπο αυτοκατανόησης ή αυτοπαρουσίασης της

νοmicroολογίας αλλά προπάντων την ουσιαστική επιβίωση του παραδοσιακού microοντέλου στη σύγχρονη

αντίληψη για το θεσmicroό Τα δικαστήρια όχι microόνο δέχονται την ΕΠΤ όταν συντρέχουν οι σχετικές

προϋποθέσεις πολύ περισσότερο συνεχίζουν να επιφυλάσσουν στον εαυτό τους τη δυνατότητα να

απορρίπτουν την τριτενέργεια σε συγκεκριmicroένη περίπτωση αρνούmicroενα τη συνδροmicroή κάποιου από

τους όρους που τάσσει το παραδοσιακό σχήmicroα σκέψης64

Παράλληλα ωστόσο διαπιστώνεται microια

εξέλιξη η οποία βασίζεται microεν εν πολλοίς στην προϋπάρχουσα ορολογία και επιχειρηmicroατολογία

στην ουσία όmicroως αναδιαmicroορφώνει ριζικά τον θεσmicroό της ΕΠΤ

1 Χαλάρωση του απαιτούmicroενου ενδιαφέροντος για την προστασία του τρίτου (Τ)

Ουσιαστική αλλαγή στη λειτουργία της ΕΠΤ συντελείται καταρχάς microε την τάση για ευρεία

αντικειmicroενικοποίηση του συνδεόmicroενου microε την προστασία του Τ συmicroφέροντος του Α και αποmicroάκρυνσή

του από την πρόδηλη πραγmicroατική βούληση του Α Ενώ δηλαδή υπό το παραδοσιακό πρίσmicroα

microπορούσε κανείς στις περισσότερες περιπτώσεις να θεωρήσει ότι ο Α λόγω της σχέσης του microε τον

Τ (πχ σχέση οικογενειακή ή εργοδότη προς εργαζόmicroενο) πράγmicroατι ενδιαφέρεται για τα

συmicroφέροντα του Τ ή τουλάχιστον ότι η προστασία του Τ δεν έρχεται σε αντίθεση microε τα αληθινά

συmicroφέροντα του Α στη νεώτερη αντίληψη γίνεται δεκτή ΕΠΤ ακόmicroη κι αν η πραγmicroατική βούληση

των microερών της σύmicroβασης (Α και Ζ) προφανώς αντίκειται σε microια τέτοια ερmicroηνεία Η αλλαγή αυτή

γίνεται φανερή στο παράδειγmicroα όπου ο Ζ είναι microοναδικός εταίρος και διαχειριστής microιας ΕΠΕ (Α)

της οποίας η δραστηριότητα εντοπίζεται αποκλειστικά ή τουλάχιστον κυρίως στο να είναι microε τη

σειρά της οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής microιας άλλης εταιρίας (Τ) στην οποία συmicromicroετέχουν

και περαιτέρω πρόσωπα Η νοmicroολογία δέχεται ότι η παραβίαση του καθήκοντος του Ζ για χρηστή

63

Αυτό προκύπτει πέραν των άλλων και από τις αποφάσεις εκείνες που επικαλούνται ndashσυχνά επικουρικάndash τη

δικαιοσύνη βλ πχ BGHZ 70 327 (329-330) ή την καλή πίστη (sect 242 ΓερmicroΑΚ = 288 ΑΚ) βλ λχ BGH NJW 1977

2073 (2074) BGH NJW 1975 867 (869) 64

Από τη νεώτερη νοmicroολογία βλ BGH NJW 2002 3625 (3626)

16

διοίκηση της Α θεmicroελιώνει δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης της Τ σύmicroφωνα microε τις αρχές της ΕΠΤ65

θεωρώντας πως το συmicroφέρον της Α κατευθύνεται σύmicroφωνα microε την καλή πίστη προς τη σωστή

διαχείριση και ευνοϊκή οικονοmicroική εξέλιξη της Τ66

Ο προσδιορισmicroός όmicroως των συmicroφερόντων της

Α κατrsquo αντικειmicroενικά κριτήρια (καλή πίστη) και η σύνδεσή τους microε τα συmicroφέροντα της Τ εποmicroένως

και η επί τη βάσει των διαπιστώσεων αυτών ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας βρίσκονται

σε άmicroεση αντίθεση προς την προφανή πραγmicroατική βούληση της Α όπως αυτή διαmicroορφώνεται στο

πρόσωπο του microοναδικού της εταίρου και διαχειριστή (Ζ) Μάλιστα η αντίθεση αυτή δεν εντοπίζεται

σε κάποια ιδιαίτερη εν συγκρίσει προς το συνήθως συmicroβαίνον ψυχολογική τοποθέτηση του Ζ

αλλά προκύπτει ήδη από την αντικειmicroενική θεώρηση των πραγmicroάτων Στον αντίποδα microια τέτοια

περίπτωση είναι ουσιαστικά αδύνατη στο παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ

Αντίστοιχα ισχύουν και στις περιπτώσεις όπου ο πραγmicroατογνώmicroονας Ζ σε εκπλήρωση σχετικής

σύmicroβασης microε τον Α συντάσσει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη λχ σχετικά microε την αξία ενός ακινήτου

του Α την οποία ο Α σκοπεύει να υποβάλει στον Τ προκειmicroένου ο τελευταίος πεπεισmicroένος για την

ακρίβεια της πραγmicroατογνωmicroοσύνης να προβεί στη σύναψη της επιδιωκόmicroενης από τον Α

σύmicroβασης (πχ αγορά του εν λόγω ακινήτου ή δανειοδότηση του Α microε υποθήκη το ακίνητο) Η

νοmicroολογία η οποία δέχεται την προστατευτική τριτενέργεια και συνεπώς την αξίωση αποζηmicroίωσης

του Τ έναντι του Ζ για λάθη της πραγmicroατογνωmicroοσύνης67

καταφάσκει το ενδιαφέρον του Α για την

προστασία του Τ microε την αιτιολογία ότι όποιος βασιζόmicroενος στις ειδικές γνώσεις κάποιου

προσώπου παραγγέλλει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη για να τη χρησιmicroοποιήσει ενώπιον τρίτων

ενδιαφέρεται κατά κανόνα να διαθέτει η microελέτη την αντίστοιχη αποδεικτική δύναmicroη αυτή ωστόσο

διασφαλίζεται microόνο εφόσον ο πραγmicroατογνώmicroονας (Ζ) συντάσσει microια κατά το δυνατόν

αντικειmicroενικά ορθή microελέτη και ευθύνεται για αυτό και έναντι τρίτων αποδεκτών της (Τ)68

Ανεξάρτητα από την πειστικότητα της θεmicroελίωσης πόρρω απέχει η επιχειρούmicroενη σύνδεση των

συmicroφερόντων του Α και του Τ ως προς την ένταση και την υφή από τη σύνδεση που πιστοποιείται

από microια έννοmicroη σχέση πρόνοιας κατά την έννοια του παραδοσιακού σχήmicroατος ∆ιότι η πραγmicroατική

βούληση του Α κατευθύνεται κατά κανόνα στη διασφάλιση των δικών του συmicroφερόντων microέσω

microιας αισιόδοξης για τον ίδιο πραγmicroατογνωmicroοσύνης και συγκεκριmicroένα στην επωφελή σύναψη της

σκοπούmicroενης σύmicroβασης microε τον Τ (λχ επίτευξη ευνοϊκών δανειοληπτικών όρων ή υψηλού

65

BGHZ 75 321 (323 επ) BGHZ 100 190 (193) BGH ZIP 2002 984 (985) 66

Βλ προπάντων BGHZ 75 321 (324) 67

Για την προστασία του Τ ως δανειοδότη βλ microεταξύ άλλων BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) BGH NJW 1997

1235 BGH WM 1993 897 Για την ΕΠΤ υπέρ του Τ ως αγοραστή βλ πχ BGH NJW-RR 2002 1528 BGH WM 2001

529 (532) BGH NJW 1998 1948 (1949) 68

Σrsquo αυτήν την κατεύθυνση οι BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380)

17

τιmicroήmicroατος πώλησης) ανεξάρτητα ακόmicroη και από πιθανή ζηmicroία του Τ69

Αυτήν την κατά τυπικό

τρόπο εmicroφανιζόmicroενη αντίθεση συmicroφερόντων microεταξύ Α και Τ δέχεται άλλωστε κι η ίδια η γερmicroανική

νοmicroολογία χωρίς ωστόσο να θεωρεί ότι αποκλείεται για το λόγο αυτό η συmicroβατική τριτενέργεια70

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 312

2 Αναβάθmicroιση του ρόλου της εγγύτητας του τρίτου (Τ) προς την οφειλόmicroενη παροχή

Παράλληλα συντελείται microια microετατόπιση του κέντρου βάρους από το ενδιαφέρον του Α για τον Τ

στην εγγύτητα του τελευταίου προς την (κύρια) παροχή του Ζ Σε αντίθεση δηλαδή προς το

παραδοσιακό σχήmicroα σύmicroφωνα microε το οποίο αποφασιστικό για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ είναι το

ερώτηmicroα αν η προστατευτική τριτενέργεια είναι αναγκαία για την εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων

του Α παρατηρείται στη νεώτερη αντίληψη microια υποφώσκουσα συνήθως τάση να κρίνεται η

προστασία του Τ προπάντων σε συνάρτηση microε τη σχέση στην οποία βρίσκεται αυτός προς την

παροχή του Ζ το ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ καθίσταται έτσι δευτερεύουσας

σηmicroασίας και λειτουργεί microάλλον απλώς επιβοηθητικά Ταυτόχρονα αλλάζει και το περιεχόmicroενο της

εγγύτητας στην παροχή κατά το ότι ερωτάται πλέον αν η παροχή του Ζ είναι προορισmicroένη να

ωφελήσει τον Τ71

ή αν πιθανές αποκλίσεις από την προσήκουσα εκπλήρωση προδιαγράφεται να

βλάψουν κατά πρώτο λόγο τον Τ72

Η εν λόγω microετατόπιση του επιχειρηmicroατολογικού βάρους παρά την ιδιαίτερη σηmicroασία της δεν είναι

εύκολο να καταδειχτεί microε αδιαmicroφισβήτητη ενάργεια Αυτό οφείλεται αφενός microεν στις συχνά

υπερβολικά λιτές ή πολύ γενικές σκέψεις τις νοmicroολογίας73

αφετέρου δε στο γεγονός ότι σε πολλές

αποφάσεις αναφέρονται ταυτόχρονα περισσότερα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία ιδίως η σχέση

πρόνοιας microεταξύ Α και Τ τα οποία στηρίζουν δυνητικά την ΕΠΤ74

χωρίς ωστόσο να microπορεί να

69

Στην περίπτωση microάλιστα που αντιmicroετώπισε η BGHZ 127 378 ο ίδιος ο Α προκάλεσε την εκπόνηση εσφαλmicroένης

πραγmicroατογνωmicroοσύνης από τον Ζ και συνεπώς τη ζηmicroία του Τ 70

Βλ πχ BGH NJW 2002 1196 (1197) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380) Αντίθετα η

παλαιότερη νοmicroολογία απέρριπτε την ΕΠΤ στις περιπτώσεις αυτές βλ BGHZ 74 281 (289-290) BGH NJW 1973 321

(322) 71

Πρβλ λχ BGH NJW 1991 32 (33) BGH WM 1985 1274 (1275) 72

Πρβλ πχ BGH JZ 2000 469 (471) BGH NJW 1995 1353 (1357) BGH NJW 1986 581 (582) Βεβαίως η

παραδοσιακή έννοια της εγγύτητας στην παροχή (βλ παραπάνω υπό Β Ι 1) δεν εγκαταλείφθηκε βλ πχ BGHZ 129

136 (168) 73

Βλ πχ BGHZ 77 116 (124) BGHZ 89 95 (98) BGH NJW 1989 2750 (2751) 74

Για την έννοmicroη σχέση πρόνοιας και τη λειτουργία της στο παραδοσιακό microοντέλο βλ παραπάνω υπό Β Ι 1

18

εξακριβωθεί microε ασφάλεια ποιο εξ αυτών είναι εκάστοτε το πράγmicroατι αποφασιστικό75

Η γενοmicroένη

διαπίστωση προκύπτει όmicroως microε επαρκή σαφήνεια από microια συνολική αξιολογική εξέταση της

σχετικής νοmicroολογίας όπως εξελίχθηκε στο χρόνο Ως παράδειγmicroα θα microπορούσαν να αναφερθούν οι

περιπτώσεις στις οποίες κρίθηκε ότι η σύmicroβαση ανάmicroεσα σε Α και Ζ σύmicroφωνα microε την οποία ο Ζ

οφείλει να συνδράmicroει τον Α κατά τη σύνταξη της διαθήκης του αναπτύσσει προστατευτική

τριτενέργεια υπέρ του ωφελούmicroενου από τη διαθήκη αυτή (Τ) ο οποίος λόγω πταίσmicroατος του Ζ δεν

περιήλθε στη σκοπούmicroενη από τον Α θέση (πχ δεν έγινε κληρονόmicroος) Ενώ κατά την πρώτη

σχετική απόφαση του Γερmicroανικού Ακυρωτικού η συγγενική σχέση (πατέρας-κόρη) microεταξύ του

διαθέτη (Α) και του ωφελούmicroενου (Τ) διαδραmicroατίζει ένα ουσιώδη ρόλο76

κατά τη microεταγενέστερη

εξέλιξη της νοmicroολογίας εξασθενίζει η σηmicroασία του δεσmicroού ανάmicroεσα σε Α και Τ αρκούντος

προφανώς απλώς του γεγονότος ότι ο Τ πρόκειται αντικειmicroενικά να ωφεληθεί από τη διαθήκη του

Α και συνεπώς από την οφειλόmicroενη σύmicroπραξη του Ζ στη σύνταξή της77

Εξάλλου και η παρατηρούmicroενη επέκταση του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ σε περιπτώσεις όπου το

ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ παρουσιάζεται σχετικά αποδυναmicroωmicroένο78

ενδεικνύει

ότι η πραγmicroατική αιτία για την αποδοχή της ΕΠΤ στο πλαίσιο του νεώτερου microοντέλου δεν έγκειται

τόσο στην εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων του Α Προς την ίδια κατεύθυνση συνηγορεί επίσης η

τάση της νοmicroολογίας να επικεντρώνει την επιχειρηmicroατολογία της στο πρόσωπο και τις προσδοκίες

του Τ79

3 Η επικέντρωση στο πρόσωπο του τρίτου

Η microετατόπιση στο πλαίσιο του νεώτερου σχήmicroατος του κεντρικού θεmicroελιωτικού επιχειρήmicroατος

από το ενδιαφέρον του Α στη σχέση που συνδέει τον Τ microε την παροχή του Ζ αντιστοιχεί σε

επίπεδο πλέον προσώπων προς microια microετατόπιση του κέντρου βάρους της ΕΠΤ από τον Α στον Τ

Πράγmicroατι είναι συχνή στη νοmicroολογία microια επιχειρηmicroατολογία η οποία επικεντρώνεται στο

πρόσωπο τις προσδοκίες και τις ανάγκες προστασίας του Τ προκειmicroένου να θεmicroελιώσει την

προστατευτική τριτενέργεια υπέρ του Προπάντων τονίζεται η ανάγκη προστασίας της

75

Πρβλ λχ BGH WM 1985 1274 (1275) Εν προκειmicroένω δεν microπορεί κανείς να κρίνει τελειωτικά αν η αποδοχή της

ΕΠΤ σε σύmicroβαση ανάmicroεσα στον φοροτεχνικό Ζ για σύνταξη της φορολογικής δήλωσης του εντολέα του Α υπέρ της Τ

συζύγου του Α συναρτάται αποφασιστικά microε τη σχέση των δύο συζύγων (Α και Τ) ή microε την εγγύτητα της Τ προς την

παροχή του Ζ 76

Απόφαση από 671965 JZ 1966 141 (142) Για την απόφαση αυτή βλ και τα αναφερόmicroενα σχετικά στην BGH

NJW 1996 2927 (2928) 77

Βλ πχ BGH NJW 1995 2551 (2552) Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι επίσης φανερός πέραν των περιπτώσεων

σύνταξης διαθήκης λχ στις BGH NJW-RR 2003 1035 (1036-1037) BGH NJW 1977 2073 (2074) 78

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 1 79

Βλ αmicroέσως παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

19

δικαιολογηmicroένης εmicroπιστοσύνης του Τ προς τον Ζ αναφορικά microε τη σωστή άσκηση της

δραστηριότητάς του Συγκεκριmicroένα η εmicroπιστοσύνη αυτή αφορά λχ την επιmicroελή διεκπεραίωση

εντολών διατραπεζικής πληρωmicroής ή είσπραξης από microέρους των εmicroπλεκοmicroένων τραπεζών80

την

ορθότητα-πληρότητα της πραγmicroατογνωmicroοσύνης που κατrsquo εντολή του Α ετοιmicroάζει ο Ζ81

ή ακόmicroη τη

χρηστή διοίκηση της εταιρίας (Τ) της οποίας οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής είναι κατrsquo

αποκλειστική ή κύρια δραστηριότητα η ΕΠΕ (Α) που microε τη σειρά της διοικείται από τον Ζ

(συνήθως microοναδικό) εταίρο και διαχειριστή της Α82

Η στροφή προς το πρόσωπο του Τ συντελείται εξάλλου microε την εισαγωγή microιας επιπρόσθετης

προϋπόθεσης για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ του όρου δηλαδή ότι ο Τ προστατεύεται microόνο εφόσον

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη χρήζει προστασίας83

Ο Τ χρήζει δε συγκεκριmicroένα προστασίας όταν

δεν έχει κατά του Α ή κάποιου άλλου οφειλέτη συmicroβατικής φύσης αξιώσεις του ίδιου ή ισάξιου

περιεχοmicroένου όπως αυτές που επιδιώκει να του αναγνωριστούν εναντίον του Ζ επί τη βάσει της

ΕΠΤ84

Έτσι απορρίπτεται λόγω microη πλήρωσης της προϋπόθεσης αυτής η προστατευτική

τριτενέργεια της σύmicroβασης microίσθωσης ανάmicroεσα σε Α (microισθωτή) και Ζ (εκmicroι-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 313

σθωτή) υπέρ του υποmicroισθωτή Τ για ελαττώmicroατα του microισθίου επειδή ο Τ διαθέτει τις σχετικές

αξιώσεις αποζηmicroίωσης ήδη εναντίον του άmicroεσου αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α)85

Μολονότι το

περιεχόmicroενο της εν λόγω προϋπόθεσης δεν είναι από κάθε άποψη σαφές ndashαναπάντητο microένει λχ το

ερώτηmicroα αν αποφασιστική είναι απλώς η τυπική ύπαρξη αξιώσεων του Τ εναντίον του Α86

ή η

πραγmicroατική δυνατότητα οικονοmicroικά λυσιτελούς άσκησής τους87

ndash είναι πάντως ευνόητο ότι η

εξέταση της συνδροmicroής του όρου προϋποθέτει αναγκαστικά τη microεταστροφή της οπτικής γωνίας από

το πρόσωπο του Α στη σφαίρα του Τ Εδώ πρέπει microάλιστα να προσεχτεί ότι η εξάρτηση της

80

Βλ BGHZ 69 82 (86 και 88) BGHZ 96 9 (17) 81

Βλ πχ BGH WM 2001 1428 (1430) BGH WM 2001 876 BGH NJW 1998 1059 (1060) 82

Βλ BGHZ 75 321 (323-234) BGH NJW 1995 1353 (1357) 83

Η προϋπόθεση αυτή τέθηκε για πρώτη φορά από την BGHZ 70 327 (329-330) Βλ περαιτέρω λχ BGHZ 129 136

(168 και 169-170) BGH NJW 1996 2927 (2928) 84

Βλ λχ BGH WM 2004 1825 (1827) BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1996 2927 (2929) Βεβαίως δεν

ελλείπουν και αποκλίνοντες προσδιορισmicroοί του περιεχοmicroένου της προϋπόθεσης Εδώ υπάγεται πχ η BGH WM 2001

1428 (1430) σύmicroφωνα microε την οποία στην περίπτωση που ο Ζ αποτελεί βοηθητικό του Α πρόσωπο (πρβλ sect 278

ΓερmicroΑΚ = 334 sect 1 ΑΚ) απορρίπτεται η τριτενέργεια και ο Τ παραπέmicroπεται στην άσκηση τυχόν δικαιωmicroάτων του από

τη σχέση του προς τον Α ανεξάρτητα από το αν έχει πράγmicroατι κάποια δικαιώmicroατα και ποιο είναι το περιεχόmicroενό τους 85

BGHZ 70 327 BGH WM 1979 307 86

Έτσι microε έmicroφαση BGH WM 2004 1825 (1827) Βλ επίσης BGH NJW 1996 2927 (2929) 87

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα η νοmicroολογία όταν δέχεται λχ την προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης ανάmicroεσα στον

δανειολήπτη Α και τον πραγmicroατογνώmicroονα Ζ υπέρ του δανειοδότη Τ microολονότι η απαίτηση του Τ κατά του αφερέγγυου

Α παραmicroένει νοmicroικά ισχυρήmiddot βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις

20

τριτενέργειας από τις αξιώσεις του Τ κατά του Α όχι απλώς παραβλέπει αλλά στην ουσία microάλλον

αντιστρατεύεται τα συmicroφέροντα του Α ∆ιότι ο τελευταίος έχει κατά κανόνα προφανές συmicroφέρον να

στραφεί ο Τ για την αποκατάσταση της ζηmicroίας του όχι εναντίον του ίδιου microε βάση την έννοmicroη

σχέση που τους συνδέει αλλά απευθείας εναντίον του Ζ αφού microε την αποζηmicroίωση του Τ από

microέρους του Ζ απαλλάσσεται και ο Α από τη δική του υποχρέωση να αποκαταστήσει τη ζηmicroία

καθώς και από τα τυχόν έξοδα αναγωγής κατά του Ζ για ήδη καταβληθείσα αποζηmicroίωση

ΙΙΙ Συνολική εικόνα Ενιαίος θεσmicroός microε διττή υπόσταση και λειτουργία

Η εξέλιξη από το παραδοσιακό στο νεώτερο microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ συνδέεται microε

σηmicroαντικές αλλαγές στη λειτουργία του θεσmicroού Παρά την εν πολλοίς ενιαία ορολογία την κοινή

νοmicroική βάση και τις καταρχήν όmicroοιες έννοmicroες συνέπειες που επιδιώκονται microε την ΕΠΤ

(αποζηmicroίωση του Τ βάσει ενδοσυmicroβατικών κανόνων) ξεκινά κανείς στην ουσία από διαφορετικές

βάσεις όταν εφαρmicroόζει την ΕΠΤ υπό την παραδοσιακή ή τη νεώτερη έποψη

Ασφαλώς η επαρκής δικαιολόγηση της ιδιαίτερης προστασίας του Τ απαιτεί κάποιου είδους

εγγύτητα του τελευταίου προς την ξένη ενοχή αφού ακριβώς στην ενοχή αυτή εδράζεται η επέκταση

έναντι του Τ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του Ζ Η εγγύτητα όmicroως αυτή είναι όπως επιχειρεί να

δείξει η προηγούmicroενη ανάλυση88

διαφορετικής φύσης στο παραδοσιακό και το νεώτερο microοντέλο

Ενώ στο πρώτο απαιτείται βασικά η υποκειmicroενική εγγύτητα του Τ προς την ενοχή η (στενή)

σύνδεση δηλαδή των συmicroφερόντων του Τ microε τα συmicroφέροντα ενός από τα υποκείmicroενα της ενοχής

(του Α) κοmicroβικό σηmicroείο στο δεύτερο αποτελεί η αντικειmicroενική εγγύτητα του Τ η ιδιαίτερη σχέση

δηλαδή που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ Και αντίστροφα ισχύει ότι στο microεν παραδοσιακό

microοντέλο η αντικειmicroενική εγγύτητα είναι εν συγκρίσει προς την υποκειmicroενική δευτερεύουσας

σηmicroασίας στο δε νεώτερο microικρή microόνο επίδραση ασκεί τελικά η παρουσία ή η απουσία

υποκειmicroενικής εγγύτητας σε σχέση προς την παρουσία ή την απουσία της αντικειmicroενικής

Η σηmicroασία της microεταβολής αυτής για τη λειτουργία της ΕΠΤ είναι φανερή Στο παραδοσιακό σχήmicroα

η προστατευτική τριτενέργεια η οποία στηρίζεται αποφασιστικά στη σχέση (ιδίως σχέση πρόνοιας)

που συνδέει τον Α microε τον Τ επιδιώκει έmicromicroεσα microέσω δηλαδή της προστασίας του Τ να ωφελήσει

τελικά τον ίδιο τον Α αφού τα συmicroφέροντά του συνδέονται αντικειmicroενικά microε τα προστατευόmicroενα

συmicroφέροντα του Τ (υποκειmicroενική εγγύτητα) Η προστασία εποmicroένως του Τ δεν είναι αυτοσκοπός

88

Βλ παραπάνω υπό Β Ι και ΙΙ

21

αλλά το microέσο δια του οποίου επιδιώκεται εν τέλει ο στόχος της προστασίας των συmicroφερόντων του

Α (τριτενέργεια προς όφελος του Α) Αντίθετα στο νεώτερο microοντέλο εξασθενεί η απαίτηση ενός

έντονου ενδιαφέροντος του Α για τον Τ και στο επίκεντρο τοποθετείται ο Τ ο οποίος

προστατεύεται λόγω της αντικειmicroενικής εγγύτητάς του προς τη βασική ενοχή ανάmicroεσα σε Α και Ζ

ανεξάρτητα ουσιαστικά από το αν microε τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται τελικά τα συmicroφέροντα του

ίδιου του Α η προστασία του Τ αναβαθmicroίζεται εδώ από απλό microέσο σε τελικό σκοπό του θεσmicroού

(τριτενέργεια προς όφελος του Τ)

Με τις σκέψεις αυτές εξηγείται τουλάχιστον εν microέρει και η επιλεκτική ή ακόmicroη και αντιφατική

εφαρmicroογή από τη νοmicroολογία της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει να χρήζει προστασίας Ενώ στο

πλαίσιο της τριτενέργειας προς όφελος του Α δεν είναι συνεπές να microην προστατεύεται ο Τ όταν

δικαιούται αποζηmicroίωσης από τον Α89

η επίmicroαχη προϋπόθεση είναι σε επίπεδο ουσιαστικής

επιχειρηmicroατολογίας εύκολα εξηγήσιmicroη επί τη βάσει του νεώτερου microοντέλου ΕΠΤ δηλαδή της

τριτενέργειας προς όφελος του Τ Αν ο Τ δεν χρήζει προστασίας τότε δεν υπάρχει λόγος να του

επιβληθεί αυτή αφού το νεώτερο microοντέλο δεν επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα συmicroφέροντα άλλου

(του Α) πέραν του ίδιου του Τ

Με τη διαπίστωση ότι η προστατευτική τριτενέργεια καταφάσκεται άλλοτε προς όφελος του Α κι

άλλοτε του Τ καθίσταται δυνατή microια πρώτη προσέγγιση του πεδίου εφαρmicroογής καθεmicroιάς από τις

δύο εκφάνσεις της ΕΠΤ στη νοmicroολογία Αφού το παραδοσιακό microοντέλο είναι προορισmicroένο να

αφορά περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη αγαθών του Τ έχει άmicroεσο επιβαρυντικό αντίκτυπο στον

ίδιο τον Α ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων πρέπει να είναι αναγκαστικά στενός

διαγραφόmicroενος σε microικρή ακτίνα γύρω από τον Α Όσον αφορά επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες

συντελείται εκάστοτε η βλάβη του Τ στο παραδοσιακό microοντέλο καθώς αυτό βασίζεται

αποφασιστικά στην υποκειmicroενική microόνο εγγύτητα του Τ προς την ενοχή είναι εν πολλοίς αδιάφορος

ο τρόπος ζηmicroίωσης του Τ Ο τελευταίος microπορεί να βλάπτεται απλώς και microόνο επειδή βρίσκεται στο

τοπικό και χρονικό περιβάλλον της συναλλακτικής επαφής των Α και Ζ η οποία ακριβώς λόγω της

γειτνίασης αυτής εγκυmicroονεί και κινδύνους για τον Τ ∆εν είναι λοιπόν τυχαίο που το πεδίο

εφαρmicroογής του παραδοσιακού microοντέλου έγκειται εν πολλοίς σε microάλλον απλές από την άποψη των

εmicroπλεκόmicroενων συmicroφερόντων περιπτώσεις βλάβης αγαθών συνδεόmicroενων σχετικά στενά microε το

πρόσωπο του Τ Οmicroοίως δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι η ζηmicroία του Τ οφείλεται συχνά σε

παραβιάσεις από την πλευρά του Ζ παρεπόmicroενων υποχρεώσεων προστασίας οι οποίες δεν

89

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 3

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 8: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

8

ΙII Ανάγκη διερεύνησης της ΕΠΤ σε γερmicroανική θεωρία και νοmicroολογία

Παρότι τόσο η ΕΠΤ όσο και η ΑΖΤ αναπτύχθηκαν στη Γερmicroανία πριν microεταφερθούν στο ελληνικό

δίκαιο σκοπιmicroότητα να διερευνηθούν οι θέσεις της γερmicroανικής θεωρίας και νοmicroολογίας φαίνεται

να υφίσταται microόνο ως προς την ΕΠΤ το συmicroπέρασmicroα αυτό στηρίζεται κυρίως σε δύο βασικές

διαπιστώσεις

Η πρώτη αφορά το επίπεδο εξέλιξης της ΕΠΤ στο γερmicroανικό δίκαιο εν συγκρίσει αφενός microεν προς

τον microάλλον καχεκτικό βίο του ίδιου θεσmicroού στην ελληνική θεωρία αφετέρου δε προς τη λίγο-πολύ

αποκρυσταλλωmicroένη εικόνα για τη λειτουργία της ΑΖΤ στη Γερmicroανία Πράγmicroατι ήδη microια φευγαλέα

επισκόπηση της ΕΠΤ σε Γερmicroανία και Ελλάδα οδηγεί αβίαστα στο συmicroπέρασmicroα ότι η ελληνική

εκδοχή του θεσmicroού βρίσκεται στο επίπεδο που βρισκόταν η γερmicroανική αντίληψη για την ΕΠΤ στην

αρχή της εξέλιξής της πριν δηλαδή από microερικές δεκαετίες42

Ανεξάρτητα τώρα από το αν θεωρεί

κανείς το γεγονός αυτό ως δείγmicroα καθυστέρησης της ελληνικής επιστήmicroης και νοmicroολογίας ή

αντίθετα απόδειξη συνετής και συνεπούς εφαρmicroογής του ελληνικού δικαίου είναι microάλλον βέβαιο

ότι η περαιτέρω πορεία του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη δεν microπορεί να παραγνωρίζει τις

σηmicroαντικές εξελίξεις στη γενέθλια χώρα ακόmicroη κι αν microια εξέλιξη παρόmicroοια microε τη γερmicroανική κριθεί

τελικά αποφευκτέα43

Εξάλλου ενώ η ΕΠΤ στη Γερmicroανία βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη ή

τουλάχιστον συζητείται έντονα ως προς τη νοmicroική της βάση τις προϋποθέσεις και το πεδίο

εφαρmicroογής της τα καταλαmicroβανόmicroενα πρόσωπα και τις συνέπειες που επιφέρει microπορεί κανείς σε

γενικές γραmicromicroές να θεωρήσει ότι η διαmicroόρφωση της ΑΖΤ ndashτουλάχιστον για την κρατούσα

αντίληψηndash έχει βασικά περαιωθεί Έτσι ιδίως ως προς το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ έχουν όπως

εν πολλοίς και στην Ελλάδα ουσιαστικά περιχαρακωθεί οι οmicroάδες περιπτώσεων όπου ο Α

δικαιούται να απαιτήσει από τον Ζ αποκατάσταση της ζηmicroίας του Τ44

Η δεύτερη διαπίστωση αφορά την ιδιαίτερη πορεία που έχει ακολουθήσει η ΑΖΤ στην ελληνική

θεωρία Συγκρίνοντας κανείς τους δύο θεσmicroούς (ΕΠΤ και ΑΖΤ) όπως έχουν αναπτυχθεί στη

Γερmicroανία microε τα οmicroόλογά τους microορφώmicroατα στην Ελλάδα διαπιστώνει ότι microόνο η ΕΠΤ φαίνεται να

ακολουθεί τα χνάρια του laquoSchuldverhaumlltnis mit Schutzwirkung zugunsten Dritterraquo στη γερmicroανική

έννοmicroη τάξη Η ΑΖΤ του ελληνικού δικαίου παρουσιάζει αντιθέτως εντονότερη διαφοροποίηση

42

Βλ σχετικά παρακάτω υπό Β Ι 1 43

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα οι αντιστοίχως στην υποσ 5 αναφερόmicroενοι συγγραφείς επικαλούmicroενοι την πλήρη επάρκεια

άλλων θεσmicroών του ελληνικού δικαίου Κάποιες εντελώς αφετηριακές σκέψεις υπέρ της δογmicroατικής και πρακτικής

laquoβιωσιmicroότηταςraquo του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη βλ παρακάτω υπό ∆ 44

Πρβλ Schiemann σε Staudingers Kommentar zum Buumlrgerlichen Gesetzbuch 1998 Vorbem zu sectsect 249 ff αρ 76

Πρόκειται δε κυρίως για τα συναντώmicroενα και στην ελληνική θεωρία παραδείγmicroατα βλ παραπάνω στις υποσ 27-30

9

από το γερmicroανικό θεσmicroό προπάντων κατά το ότι microε τη συνδροmicroή των προϋποθέσεών της

αναγνωρίζεται στον Τ απευθείας δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ45

Οι δύο αυτές διαπιστώσεις υποδεικνύουν ότι ενώ η διερεύνηση της γερmicroανικής θεωρίας και

νοmicroολογίας σχετικά microε την ΑΖΤ λίγα microόνο οφέλη θα microπορούσε να αποφέρει για την περαιτέρω

διαmicroόρφωση της ΑΖΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη η microελέτη της νεώτερης προπάντων εξέλιξης του

γερmicroανικού δικαίου ως προς την ΕΠΤ πρέπει να θεωρηθεί ως βασική αφετηρία εξέτασης των

προοπτικών που ενυπάρχουν στον ελληνικό θεσmicroό Είναι εποmicroένως εύλογο παρά την microόλις

διατυπωθείσα σύνδεση της ΑΖΤ και της ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο θεσmicroό διεύρυνσης της

ενδοσυmicroβατικής ευθύνης να περιοριστεί η ακόλουθη παρουσίαση της γερmicroανικής άποψης για

προστατευτικές τριτενέργειες στην ΕΠΤ υπό στενότερη έννοια

Β Η αντιmicroετώπιση του θεσmicroού της ΕΠΤ στη Γερmicroανία

Όπως επιβεβαιώνει άmicroεσα ακόmicroη και microια γρήγορη microατιά στα γερmicroανικά εγχειρίδια ενοχικού

δικαίου ή τους σχολιασmicroούς του ΓερmicroΑΚ46

η ΕΠΤ κατέχει παραδοσιακά δεσπόζουσα θέση στη

γερmicroανική θεωρία και νοmicroολογία αποτελώντας αναπόσπαστο και πλέον ουσιαστικά

αδιαmicroφισβήτητο θεσmicroό του γερmicroανικού δικαίου Ωστόσο παρά τη microακρόχρονη νοmicroολογιακή

εφαρmicroογή του και τις πολυάριθmicroες σχετικές microελέτες δεν πρόκειται σε καmicroία περίπτωση για ένα

αποκρυσταλλωmicroένο νοmicroικό microόρφωmicroα Μολονότι τουλάχιστον ως τα τέλη της δεκαετίας του rsquo70

microπορούσε κανείς εύλογα να πιστεύει ότι βασικά είχαν ήδη χαραχτεί οι γενικές κατευθύνσεις

εφαρmicroογής της ΕΠΤ και ότι ήταν ουσιαστικά απαντηmicroέ-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 309

να τα σηmicroαντικότερα ερωτήmicroατα που συνδέονται microε αυτήν η περαιτέρω εξέλιξη του θεσmicroού όπως

συντελέστηκε στη νοmicroολογία του Γερmicroανικού Ακυρωτικού (BGH) διέψευσε την εικόνα αυτή Η εν

λόγω εξέλιξη συνίσταται στη διάπλαση στο πλαίσιο ενός ενιαίου θεσmicroού δύο εν πολλοίς

διαφορετικών ndashκυρίως ως προς την επιτελούmicroενη λειτουργία αλλά και ακολούθως ως προς όλες τις

παραmicroέτρους εφαρmicroογής τουςndash δικαιικών microορφωmicroάτων Το νεώτερο ωστόσο από τα δύο δεν

45

Ενδεικτικό αυτής της διαφοροποίησης είναι και το γεγονός ότι ο συγγραφέας microιας από τις ελάχιστες microελέτες στις

οποίες η ΑΖΤ αναλύεται και αξιοποιείται για την επίλυση συγκεκριmicroένου πρακτικού προβλήmicroατος (Μαγγίβας (όπ σε

υποσ 5) σ 58 επ βλ επίσης τον ίδιο στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 513-573 αρ 13) αφίσταται πλήρως

από την κρατούσα στη Γερmicroανία γνώmicroη καθώς δέχεται την απευθείας ενδοσυmicroβατικής φύσης αξίωση αποζηmicroίωσης

του καταναλωτή κατά του κατασκευαστή τυποποιηmicroένων προϊόντων 46

Βλ ενδεικτικά απλώς Larenz Schuldrecht AT 1987 sect 17 ΙΙ και ΙΙΙ

10

παραγκώνισε το παλαιότερο το οποίο αντιθέτως έβαινε παραλλήλως εξελισσόmicroενο ώστε σήmicroερα

συνυπάρχουν και αποτελούν αmicroφότερα ισότιmicroα καταρχήν σκέλη της ΕΠΤ

Ήδη στο σηmicroείο αυτό πρέπει πάντως να αποσαφηνιστεί ότι παρά τη θεmicroελιώδη σηmicroασία της η

παρατηρούmicroενη εξέλιξη της ΕΠΤ συντελέστηκε κατά κύριο λόγο αθόρυβα ήτοι υπό το κάλυmicromicroα

της προϋπάρχουσας οικείας ορολογίας και την επίφαση microιας αδιάκοπης δογmicroατικής συνέχειας Ως

επί το πλείστον πραγmicroατοποιήθηκε επί τη βάσει microιας όχι πάντα άmicroεσα διαγνώσιmicroης microεθερmicroηνείας

προϋπαρχόντων επιχειρηmicroατολογικών τόπων η οποία επέτρεψε microεν την επέκταση του θεσmicroού σε

πεδία που η παραδοσιακή αντίληψη ρητά ή πάντως σαφώς απέκλειε ταυτόχρονα όmicroως απέτρεψε

την κατά το δυνατόν εναργή διάκριση των δύο microορφωmicroάτων του παραδοσιακού και του νεώτερου

και τη συναρτώmicroενη διαφοροποίηση και εκλέπτυνση των εκάστοτε προϋποθέσεων και συνεπειών

εφαρmicroογής της ΕΠΤ Έτσι ανεξάρτητα από το αν και σε ποιο βαθmicroό σε κάθε κρινόmicroενη περίπτωση

ακολουθείται τελικά κυρίως η microια ή η άλλη κατεύθυνση της ΕΠΤ τόσο η νοmicroολογία (ανεξαιρέτως)

όσο και η θεωρία (στη συντριπτική της πλειονότητα47

) επιmicroένουν ότι εφαρmicroόζουν αδιαφοροποίητα

έναν ενιαίο θεσmicroό Αποφασιστικής σηmicroασίας για την επίφαση microιας τέτοιας ενότητας υπήρξε η

πρώιmicroη επιλογή της νοmicroολογίας να εξηγεί δογmicroατικά την ΕΠΤ βασικά ως αποτέλεσmicroα της

(προπάντων συmicroπληρωτικής) ερmicroηνείας της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ Το δικαιοπρακτικό microοντέλο

θεmicroελίωσης της ΕΠΤ το οποίο ndashορθώςndash αποκρούει γενικά η γερmicroανική θεωρία48

προσέδωσε στη

νοmicroολογία microια πολύ microεγάλη ευελιξία στο χειρισmicroό της ΕΠΤ ως προς την αιτιολόγηση των

επιδιωκόmicroενων λύσεων την οmicroαλή ένταξη νέων τόπων στο προϋπάρχον σύστηmicroα

επιχειρηmicroατολογίας και την επίλυση ετερόκλιτων προβληmicroάτων ευθύνης microε την επίκληση απλώς

της (κυρίως υποθετικής) βούλησης των συmicroβαλλοmicroένων (Α και Ζ)

Ι Η παραδοσιακή έποψη

1 Το βασικό σχήmicroα σκέψης

Η δικαστική απόφαση microε την οποία ξεκινάει ουσιαστικά η ιστορία της ΕΠΤ ως αυτοτελούς θεσmicroού

του γερmicroανικού δικαίου49

ορίζει τα βασικά χαρακτηριστικά του microορφώmicroατος τα οποία και

συνθέτουν ουσιαστικά τον πυρήνα του παραδοσιακού νοmicroικού σχήmicroατος σκέψης Μια σύmicroβαση

αναπτύσσει προστατευτική ενέργεια υπέρ τρίτων όταν ο οφειλέτης (Ζ) βαρύνεται microε καθήκοντα

47

Από τις λίγες εξαιρέσεις που τείνουν στην αντιmicroετώπιση της ΕΠΤ ως διπολικού θεσmicroού βλ κυρίως Gernhuber Das

Schuldverhaumlltnis 1989 sect 21 (ιδίως sect 21 I 2) 48

Βλ λχ την εύστοχη κριτική του Gernhuber Das Schuldverhaumlltnis sect 21 Για τη νεώτερη νοmicroολογία βλ microεταξύ

άλλων Canaris Die Reichweite der Expertenhaftung gegenuumlber Dritten ZHR 163 (1999) 206 επ 49

BGH NJW 1959 1676 (και σε ελληνική microετάφραση ΝοΒ 1963 287)

11

επιmicroέλειας και προστασίας όχι microόνο έναντι του αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α) αλλά και έναντι

ορισmicroένων περαιτέρω προσώπων (Τ) τα οποία σε περίπτωση παραβίασης έχουν απευθείας αξίωση

αποζηmicroίωσης κατά του οφειλέτη (Ζ) σύmicroφωνα microε τους γενικούς κανόνες ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Για να γίνει δε δεκτή ΕΠΤ πρέπει να συντρέχουν τρεις προϋποθέσεις Πρώτον εγγύτητα στην

παροχή (Leistungsnaumlhe) o Τ πρέπει να έρχεται κατά τρόπο προδιαγεγραmicromicroένο

(Bestimmungsgemaumlszlig) σε επαφή microε την (κύρια) παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενό της ∆εύτερον

έννοmicroη σχέση πρόνοιας (Fuumlrsorgeverhaumlltnis) ανάmicroεσα σε Α και Τ microε την έννοια ότι η κατάσταση

του Τ πρέπει να εγγίζει τον Α επειδή είναι ο ίδιος υπόχρεος αυξηmicroένης προστασίας και πρόνοιας

έναντι του Τ και συνυπεύθυνος για την καλή κατάστασή του εδώ εντάσσονται κατεξοχήν οι

οικογενειακές σχέσεις ή οι σχέσεις εξαρτηmicroένης εργασίας (microε τον Α ως εργοδότη και τον Τ ως

εργαζόmicroενο) Τρίτον διαγνωσιmicroότητα (Erkennbarkeit) κατά το ότι ο Ζ πρέπει να είναι σε θέση να

αντιληφθεί ότι ο αντισυmicroβαλλόmicroενός του τον εmicroπιστεύεται για την ασφάλεια των εmicroπλεκόmicroενων

τρίτων προσώπων όπως και για τη δικιά του Σε κάθε περίπτωση πρέπει πάντως να διασφαλίζεται

ότι ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων θα είναι περιορισmicroένος ώστε να αποφευχθεί microια

υπερβολική επέκταση της ευθύνης του Ζ Όσον αφορά τώρα τη νοmicroική βάση της ΕΠΤ προκρίνεται

η θεmicroελίωση της προστασίας του Τ στην (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης που έχει

συναφθεί ανάmicroεσα σε Α και Ζ

Αυτό το πλέγmicroα τοποθετήσεων επαναλαmicroβάνουν στη συνέχεια πολλές ακόmicroη αποφάσεις Όπως

πάντως προκύπτει από microία συνολικότερη εξέταση δεν ανταποκρίνεται στην αντίληψη της

νοmicroολογίας η πρόσδοση στις προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις της ίδιας σηmicroασίας για τη θεmicroελίωση

της προστατευτικής τριτενέργειας αντίθετα το κυρίως βάρος το φέρει στα πλαίσια του

παραδοσιακού σχήmicroατος σκέψης η δεύτερη προϋπόθεση η σχέση δηλαδή πρόνοιας ανάmicroεσα σε Α και

Τ50

Όταν συντρέχει αυτή και microε τον όρο φυσικά ότι πληρούται η ndashγενικά όχι ιδιαίτερα αυστηρήndash

απαίτηση διαγνωσιmicroότητας τότε κατά κανόνα καταφάσκεται η ΕΠΤ ακόmicroη και αν στην

πραγmicroατικότητα δεν υπάρχει επαφή του Τ microε την παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενο της51 όταν

αντιθέτως ελλείπει η απαιτούmicroενη σχέση πρόνοιας τότε απορρίπτεται άνευ άλλου η τριτενέργεια52

50

Βλ πχ BGH NJW 1977 2208 (2209) BGH NJW 1973 321 (322) BGHZ 51 91 (96) και σε ελληνική απόδοση

ΝοΒ 1969 1153 51

Βλ πχ BGHZ 26 365 Η απόφαση αυτή δέχεται την ευθύνη του κυρίου του έργου (Ζ) έναντι των προσώπων (Τ) που

χρησιmicroοποιεί ο εργολάβος (Α) για την εκτέλεση του έργου τα οποία υφίστανται σωmicroατικές βλάβες από πταίσmicroα του Ζ

Οι προστατευόmicroενοι τρίτοι δεν έρχονται εν προκειmicroένω σε επαφή microε την κύρια παροχή του Ζ προς τον Α αφού αυτή

συνίσταται στην καταβολή της συmicroφωνηmicroένης αmicroοιβής (πρβλ 681 ΑΚ) την ΕΠΤ θεmicroελιώνει εν τέλει microόνο η σχέση

που συνδέει Τ και Α 52

Βλ λχ BGHZ 51 91 και στα ελληνικά ΝοΒ 1969 1153 (ευθύνη παραγωγού προϊόντων)

12

Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις για την προστασία του (Τ) και ιδίως η βαρύτητα που δίνεται στη

σχέση πρόνοιας συmicroβαδίζουν καταρχήν microε τη δογmicroατική εξήγηση της ΕΠΤ Στο δικαιοπρακτικό

microοντέλο θεmicroελίωσης η σχέση πρόνοιας microεταξύ Α και Τ δεν αποτελεί παρά αντικειmicroενικό στοιχείο

για τον καθορισmicroό των συmicroφερόντων του Α τα οποία απαιτούν την προστασία του Τ και πρέπει

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη (sect 157 ΓερmicroΑΚ = 200 ΑΚ) να ληφθούν υπόψη από τον ερmicroηνευτή της

microεταξύ Α και Ζ σύmicroβασης Επειδή microε άλλα λόγια η σχέση που συνδέει Α και Τ επιβάλλει στον Α

αυξηmicroένες υποχρεώσεις πρόνοιας είναι κατά την άποψη αυτή εύλογο να ερmicroηνεύσει κανείς τη

σύmicroβαση του τελευταίου microε τον Ζ (συmicroπληρωτικά) κατά την έννοια της ΕΠΤ και να δεχτεί την

εφαρmicroογή έναντι του Τ κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης Σηmicroαντικό είναι πάντως να τονιστεί ότι

στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου αρκεί πλήρως για microια τέτοια ερmicroη-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 310

νεία η συνδροmicroή των προϋποθέσεων που προαναφέρθηκαν χωρίς να απαιτούνται επιπρόσθετες

ενδείξεις για microια (πραγmicroατική ή υποθετική) συνοmicroολόγηση της τριτενέργειας

2 Η διεύρυνση των αρχικών ορίων

Η συνεπής εφαρmicroογή των βασικών αρχών του παραδοσιακού microοντέλου επιβάλλει τη διεύρυνση

αυτού πυρήνα ώστε να καταλαmicroβάνονται και περιπτώσεις στις οποίες αυστηρά ιδωmicroένες δεν

πληρούνται microεν οι προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις ωστόσο η άρνηση της προστασίας του Τ θα

ήταν λόγω της κατάστασης συmicroφερόντων κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη Τη δυνατότητα ευέλικτης

εφαρmicroογής του θεσmicroού ενισχύει δε η επιλογή της νοmicroολογίας υπέρ της δικαιοπρακτικής εξήγησης

της ΕΠΤ Η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ οφείλει σύmicroφωνα microε τα

γενικώς αποδεκτά να γίνεται επί τη βάσει ουσιαστικών σταθmicroίσεων αν αυτές επιβάλλουν την

τριτενέργεια τότε η ΕΠΤ δεν πρέπει να απορρίπτεται λόγω της microη συνδροmicroής τυπικών

προϋποθέσεων

Η διεύρυνση αυτή αφορά καταρχάς τα προστατευόmicroενα από την ΕΠΤ αγαθά καθώς γρήγορα έγινε

δεκτό ότι πέρα από περιπτώσεις θανάτωσης βλάβης της υγείας ή προσβολής της σωmicroατικής

ακεραιότητας και η ιδιοκτησία53

ή ακόmicroη και απλά περιουσιακά συmicroφέροντα του Τ54

microπορούν να

53

BGHZ 49 350 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ εκmicroισθωτή (Ζ) και microισθωτή (Α) ως προς τη βλάβη

εισκοmicroισθέντων πραγmicroάτων του υποmicroισθωτή (Τ) σύmicroφωνα βέβαια microε κατοπινή νοmicroολογία στην περίπτωση αυτή δεν

γίνεται δεκτή ΕΠΤ επειδή ο Τ λόγω της αξίωσής του κατά του Α δεν χρήζει προστασίας βλ παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

13

εmicroπίπτουν στο προστατευτικό πεδίο της ΕΠΤ55

Έτσι βέβαια εξασθενεί το ενδιαφέρον του Α για

την προστασία του Τ το οποίο παρουσιάζεται ιδιαίτερα αυξηmicroένο στις περιπτώσεις βλάβης

αυστηρά προσωπικών αγαθών Ωστόσο δεν συντελείται κάποια πραγmicroατική ρήξη microε την

προγενέστερη αντίληψη αφού το κεντρικό επιχείρηmicroα υπέρ της ΕΠΤ η σχέση δηλαδή πρόνοιας

ανάmicroεσα σε Α και Τ συνεχίζει να υπάρχει και να θεmicroελιώνει την τριτενέργεια και στις περιπτώσεις

διακινδύνευσης περιουσιακών απλώς αγαθών (ιδιοκτησία ndash περιουσία)56

Αντίστοιχα ισχύουν και ως προς την παρατηρούmicroενη διεύρυνση της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει

να βρίσκεται σε σχέση εγγύτητάς προς την παροχή του Ζ Παρά την διατήρηση της ορολογίας

εmicroπλουτίζεται ο ορισmicroός που δίνεται σχετικά ώστε να καλύπτει και περιπτώσεις στις οποίες δεν

υπάρχει επαφή του Τ microε την κύρια παροχή του Ζ57

Προκειmicroένου να καταλαmicroβάνονται και

παραβιάσεις υποχρεώσεων πρόνοιας από microέρους του Ζ άσχετων προς την κύρια παροχή αρκεί

πλέον να εκτίθεται ο Τ ndashτουλάχιστον εν microέρειndash microε όmicroοιο τρόπο σε κινδύνους όπως ο ίδιος ο Α58

Άλλωστε όσο το κοmicroβικό σηmicroείο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ παραmicroένει η σχέση πρόνοιας και η επrsquo

αυτής βασιζόmicroενη (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης δεν είναι συνεπές να κρίνεται το

ζήτηmicroα της τριτενέργειας αποφασιστικά από το αν και microε ποιο ακριβώς τρόπο η διακινδύνευση του

Τ συναρτάται microε την κύρια παροχή του Ζ αφού οι ουσιαστικές σταθmicroίσεις συχνά δεν σχετίζονται

καθόλου microε το ερώτηmicroα αυτό

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο θα ήταν υπερβολικά φορmicroαλιστική επί τη βάσει του

δικαιοπρακτικού microοντέλου η εmicromicroονή στην προϋπόθεση microιας έννοmicroης σχέσης πρόνοιας microε το

παραδοσιακό στενό περιεχόmicroενο του όρου εφόσον το έντονο ενδιαφέρον του Α για την προστασία

του Τ microπορεί microε microεθοδολογικά ορθό τρόπο να θεmicroελιωθεί επαρκώς σε κάποια άλλη αντικειmicroενικά

διαγνώσιmicroη για τον Ζ περίσταση η οποία επιβάλλει την ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας

προκειmicroένου να εξυπηρετηθούν τα συνδεόmicroενα microε την προστασία του Τ συmicroφέροντα του Α59

Άλλωστε και η έννοmicroη σχέση πρόνοιας δεν αποτελεί παρά ένδειξη για την αντικειmicroενικά εδραιωmicroένη

54

BGH JZ 1966 141 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ διαθέτη (Α) και δικηγόρου (Ζ) υπέρ της

τιmicroώmicroενης στην υπό σύνταξη διαθήκη κόρης του Α η οποία από πταίσmicroα του Ζ δεν κατέστη κληρονόmicroος του Α

σύmicroφωνα microε την επιθυmicroία του πατέρα της) 55

Πάντως microόνο η επέκταση της ΕΠΤ σε απλώς περιουσιακά αγαθά τρίτων φάνηκε να προβληmicroατίζει ενώ αντίθετα η

προστασία και της ιδιοκτησίας θεωρήθηκε εντελώς φυσικήmiddot βλ ιδίως W Lorenz JZ 1966 143 και 144 στις

παρατηρήσεις του επί της απόφασης του Γερmicro Ακυρ από 671965 56

Βλ ιδίως την επιχειρηmicroατολογία της BGH JZ 1966 141 (142) 57

Επειδή λχ ο Ζ οφείλει στον Α απλώς ένα χρηmicroατικό ποσό βλ το παράδειγmicroα στην υποσ 51 58

BGHZ 129 136 (168) BGH NJW 1975 867 (868) Αξίζει πάντως να σηmicroειωθεί ότι η γερmicroανική νοmicroολογία δεν

εmicroποδίζεται να καταφύγει στον στενότερο ορισmicroό προκειmicroένου να απορρίψει την ΕΠΤ όταν το κρίνει απαραίτητοmiddot βλ

BGH NJW 1996 2927 (2928-2929) 59

Έτσι πράγmicroατι BGH WM 2001 1428 (1429) BGH NJW 1996 2927 (2928) BGH NJW 1968 1323 (1324)

14

συσχέτιση των συmicroφερόντων του Α microε την προστασία του Τ η οποία αποκτά σηmicroασία microόνο έmicromicroεσα

στο πλαίσιο δηλαδή της ερmicroηνείας της σύmicroβασης των Α και Ζ

Αντιθέτως σε έντονη δογmicroατική ρήξη microε το παραδοσιακό σχήmicroα θεmicroελίωσης της ΕΠΤ σε

σύmicroπνοια όmicroως microε την ουσιαστική αιτιολόγηση του θεσmicroού διάκειται η επέκταση των αρχών που

ισχύουν για την προστατευτική τριτενέργεια συmicroβάσεων σε microη συmicroβατικές ενοχές όπως προπάντων

στις ενοχές που δηmicroιουργούνται κατά τις διαπραγmicroατεύσεις για τη σύναψη σύmicroβασης (πρβλ άρθρα

197-198 ΑΚ)60

Η δογmicroατική ρήξη έγκειται βέβαια στο ότι σε microη συmicroβατικές ενοχές δεν είναι

δυνατή η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία καθότι δεν υπάρχουν καθόλου (όπως στο στάδιο των

διαπραγmicroατεύσεων) ή δεν υπάρχουν έγκυρες (όπως σε περίπτωση άκυρης σύmicroβασης)

δικαιοπρακτικές δηλώσεις βούλησης των microερών της ενοχής οι οποίες θα microπορούσαν να

αποτελέσουν την αναγκαία ερmicroηνευτική αφετηρία Τη δυσκολία αυτή δεν παραγνωρίζει άλλωστε

ούτε η γερmicroανική νοmicroολογία η οποία επικαλείται και εναλλακτικές βάσεις θεmicroελίωσης (έθιmicroο

δικαστική δικαιοπλασία)61

Σε επίπεδο ωστόσο ουσιαστικών σταθmicroίσεων η συmicroπερίληψη microη

δικαιοπρακτικών ενοχών στο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ εmicroφανίζεται απόλυτα συνεπής στο βαθmicroό

που η κατάσταση συmicroφερόντων συχνά δεν διαφέρει πριν και microετά τη σύναψη έγκυρης ή άκυρης

σύmicroβασης Υπό το πρίσmicroα αυτό δεν είναι αδικαιολόγητος ο επιχειρούmicroενος παραλληλισmicroός microε την

έννοmicroη κατάσταση που θα

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 311

υφίστατο αν τη ζηmicroιογόνο στιγmicroή είχε ήδη συναφθεί (έγκυρη) σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ62

Στην

ουσία λοιπόν η γερmicroανική νοmicroολογία δεν παραmicroέρισε microε την επίmicroαχη διεύρυνση το παραδοσιακό

microοντέλο σκέψης παρά στάθηκε βασικά συνεπής προς αυτό Αλλά και όσον αφορά το δογmicroατικό

ζήτηmicroα της νοmicroικής βάσης της ΕΠΤ δεν συντελέστηκε κάποια δραστική αλλαγή η νοmicroολογία

αφίσταται του δικαιοπρακτικού microοντέλου microόνο κατrsquo εξαίρεση Έτσι microολονότι εmicromicroέσως πλην σαφώς

δηλώνεται ότι η προστατευτική τριτενέργεια microπορεί να εδράζεται και σε ανεξάρτητη από σχετική

60

Τέτοια περίπτωση αντιmicroετώπισε η BGHZ 66 51 Το δικαστήριο επιδίκασε αποζηmicroίωση σε 14χρονη (Τ) η οποία

συνόδευε τη microητέρα της (Α) σε κατάστηmicroα αυτοεξυπηρέτησης διότι γλίστρησε πριν τη σύναψη οποιασδήποτε

σύmicroβασης ανάmicroεσα στη microητέρα της και τον καταστηmicroατάρχη (Ζ) πατώντας ένα παρατηmicroένο στο δάπεδο του

καταστήmicroατος φύλλο λαχανικού Η αιτιολογία ότι η ενοχική σχέση που δηmicroιουργήθηκε λόγω των διαπραγmicroατεύσεων

ανάmicroεσα σε Α και Ζ ανέπτυσσε προστατευτική ενέργεια υπέρ της 14χρονης ήταν σύmicroφωνα microε το δικαστήριο

αναγκαία καθότι η τελευταία δεν επρόκειτο να συνάψει κάποια σύmicroβαση microε τον Ζ Πάντως και πριν από την απόφαση

αυτή η οποία λόγω της διεξοδικής αντιπαράθεσης microε το πρόβληmicroα πρέπει να θεωρηθεί ως ορόσηmicroο για την εξέλιξη της

ΕΠΤ η γερmicroανική νοmicroολογία είχε αναγνωρίσει την προστατευτική τριτενέργεια microη δικαιοπρακτικών ενοχώνmiddot βλ BGH

JZ 1968 304 (άκυρη σύmicroβαση) 61

BGHZ 66 51 (56-57) 62

BGHZ 66 51 (58-59)

15

βούληση των microερών (Α και Ζ) επιταγή της αντικειmicroενικής έννοmicroης τάξης63

κεντρικός

δικαιολογητικός τόπος παραmicroένει γενικά η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της εκάστοτε σύmicroβασης η

οποία ούτως ή άλλως βασίζεται microόνο σε αντικειmicroενικά δεδοmicroένα και δεν αφορά συγκεκριmicroένες

δηλώσεις βούλησης

ΙΙ Η νεώτερη εξέλιξη Μετακίνηση οπτικής γωνίας και microεταβολή λειτουργίας

Η γερmicroανική νοmicroολογία δεν εγκατέλειψε ποτέ το παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ Η

παρατήρηση αυτή δεν αφορά microόνο τον τρόπο αυτοκατανόησης ή αυτοπαρουσίασης της

νοmicroολογίας αλλά προπάντων την ουσιαστική επιβίωση του παραδοσιακού microοντέλου στη σύγχρονη

αντίληψη για το θεσmicroό Τα δικαστήρια όχι microόνο δέχονται την ΕΠΤ όταν συντρέχουν οι σχετικές

προϋποθέσεις πολύ περισσότερο συνεχίζουν να επιφυλάσσουν στον εαυτό τους τη δυνατότητα να

απορρίπτουν την τριτενέργεια σε συγκεκριmicroένη περίπτωση αρνούmicroενα τη συνδροmicroή κάποιου από

τους όρους που τάσσει το παραδοσιακό σχήmicroα σκέψης64

Παράλληλα ωστόσο διαπιστώνεται microια

εξέλιξη η οποία βασίζεται microεν εν πολλοίς στην προϋπάρχουσα ορολογία και επιχειρηmicroατολογία

στην ουσία όmicroως αναδιαmicroορφώνει ριζικά τον θεσmicroό της ΕΠΤ

1 Χαλάρωση του απαιτούmicroενου ενδιαφέροντος για την προστασία του τρίτου (Τ)

Ουσιαστική αλλαγή στη λειτουργία της ΕΠΤ συντελείται καταρχάς microε την τάση για ευρεία

αντικειmicroενικοποίηση του συνδεόmicroενου microε την προστασία του Τ συmicroφέροντος του Α και αποmicroάκρυνσή

του από την πρόδηλη πραγmicroατική βούληση του Α Ενώ δηλαδή υπό το παραδοσιακό πρίσmicroα

microπορούσε κανείς στις περισσότερες περιπτώσεις να θεωρήσει ότι ο Α λόγω της σχέσης του microε τον

Τ (πχ σχέση οικογενειακή ή εργοδότη προς εργαζόmicroενο) πράγmicroατι ενδιαφέρεται για τα

συmicroφέροντα του Τ ή τουλάχιστον ότι η προστασία του Τ δεν έρχεται σε αντίθεση microε τα αληθινά

συmicroφέροντα του Α στη νεώτερη αντίληψη γίνεται δεκτή ΕΠΤ ακόmicroη κι αν η πραγmicroατική βούληση

των microερών της σύmicroβασης (Α και Ζ) προφανώς αντίκειται σε microια τέτοια ερmicroηνεία Η αλλαγή αυτή

γίνεται φανερή στο παράδειγmicroα όπου ο Ζ είναι microοναδικός εταίρος και διαχειριστής microιας ΕΠΕ (Α)

της οποίας η δραστηριότητα εντοπίζεται αποκλειστικά ή τουλάχιστον κυρίως στο να είναι microε τη

σειρά της οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής microιας άλλης εταιρίας (Τ) στην οποία συmicromicroετέχουν

και περαιτέρω πρόσωπα Η νοmicroολογία δέχεται ότι η παραβίαση του καθήκοντος του Ζ για χρηστή

63

Αυτό προκύπτει πέραν των άλλων και από τις αποφάσεις εκείνες που επικαλούνται ndashσυχνά επικουρικάndash τη

δικαιοσύνη βλ πχ BGHZ 70 327 (329-330) ή την καλή πίστη (sect 242 ΓερmicroΑΚ = 288 ΑΚ) βλ λχ BGH NJW 1977

2073 (2074) BGH NJW 1975 867 (869) 64

Από τη νεώτερη νοmicroολογία βλ BGH NJW 2002 3625 (3626)

16

διοίκηση της Α θεmicroελιώνει δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης της Τ σύmicroφωνα microε τις αρχές της ΕΠΤ65

θεωρώντας πως το συmicroφέρον της Α κατευθύνεται σύmicroφωνα microε την καλή πίστη προς τη σωστή

διαχείριση και ευνοϊκή οικονοmicroική εξέλιξη της Τ66

Ο προσδιορισmicroός όmicroως των συmicroφερόντων της

Α κατrsquo αντικειmicroενικά κριτήρια (καλή πίστη) και η σύνδεσή τους microε τα συmicroφέροντα της Τ εποmicroένως

και η επί τη βάσει των διαπιστώσεων αυτών ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας βρίσκονται

σε άmicroεση αντίθεση προς την προφανή πραγmicroατική βούληση της Α όπως αυτή διαmicroορφώνεται στο

πρόσωπο του microοναδικού της εταίρου και διαχειριστή (Ζ) Μάλιστα η αντίθεση αυτή δεν εντοπίζεται

σε κάποια ιδιαίτερη εν συγκρίσει προς το συνήθως συmicroβαίνον ψυχολογική τοποθέτηση του Ζ

αλλά προκύπτει ήδη από την αντικειmicroενική θεώρηση των πραγmicroάτων Στον αντίποδα microια τέτοια

περίπτωση είναι ουσιαστικά αδύνατη στο παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ

Αντίστοιχα ισχύουν και στις περιπτώσεις όπου ο πραγmicroατογνώmicroονας Ζ σε εκπλήρωση σχετικής

σύmicroβασης microε τον Α συντάσσει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη λχ σχετικά microε την αξία ενός ακινήτου

του Α την οποία ο Α σκοπεύει να υποβάλει στον Τ προκειmicroένου ο τελευταίος πεπεισmicroένος για την

ακρίβεια της πραγmicroατογνωmicroοσύνης να προβεί στη σύναψη της επιδιωκόmicroενης από τον Α

σύmicroβασης (πχ αγορά του εν λόγω ακινήτου ή δανειοδότηση του Α microε υποθήκη το ακίνητο) Η

νοmicroολογία η οποία δέχεται την προστατευτική τριτενέργεια και συνεπώς την αξίωση αποζηmicroίωσης

του Τ έναντι του Ζ για λάθη της πραγmicroατογνωmicroοσύνης67

καταφάσκει το ενδιαφέρον του Α για την

προστασία του Τ microε την αιτιολογία ότι όποιος βασιζόmicroενος στις ειδικές γνώσεις κάποιου

προσώπου παραγγέλλει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη για να τη χρησιmicroοποιήσει ενώπιον τρίτων

ενδιαφέρεται κατά κανόνα να διαθέτει η microελέτη την αντίστοιχη αποδεικτική δύναmicroη αυτή ωστόσο

διασφαλίζεται microόνο εφόσον ο πραγmicroατογνώmicroονας (Ζ) συντάσσει microια κατά το δυνατόν

αντικειmicroενικά ορθή microελέτη και ευθύνεται για αυτό και έναντι τρίτων αποδεκτών της (Τ)68

Ανεξάρτητα από την πειστικότητα της θεmicroελίωσης πόρρω απέχει η επιχειρούmicroενη σύνδεση των

συmicroφερόντων του Α και του Τ ως προς την ένταση και την υφή από τη σύνδεση που πιστοποιείται

από microια έννοmicroη σχέση πρόνοιας κατά την έννοια του παραδοσιακού σχήmicroατος ∆ιότι η πραγmicroατική

βούληση του Α κατευθύνεται κατά κανόνα στη διασφάλιση των δικών του συmicroφερόντων microέσω

microιας αισιόδοξης για τον ίδιο πραγmicroατογνωmicroοσύνης και συγκεκριmicroένα στην επωφελή σύναψη της

σκοπούmicroενης σύmicroβασης microε τον Τ (λχ επίτευξη ευνοϊκών δανειοληπτικών όρων ή υψηλού

65

BGHZ 75 321 (323 επ) BGHZ 100 190 (193) BGH ZIP 2002 984 (985) 66

Βλ προπάντων BGHZ 75 321 (324) 67

Για την προστασία του Τ ως δανειοδότη βλ microεταξύ άλλων BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) BGH NJW 1997

1235 BGH WM 1993 897 Για την ΕΠΤ υπέρ του Τ ως αγοραστή βλ πχ BGH NJW-RR 2002 1528 BGH WM 2001

529 (532) BGH NJW 1998 1948 (1949) 68

Σrsquo αυτήν την κατεύθυνση οι BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380)

17

τιmicroήmicroατος πώλησης) ανεξάρτητα ακόmicroη και από πιθανή ζηmicroία του Τ69

Αυτήν την κατά τυπικό

τρόπο εmicroφανιζόmicroενη αντίθεση συmicroφερόντων microεταξύ Α και Τ δέχεται άλλωστε κι η ίδια η γερmicroανική

νοmicroολογία χωρίς ωστόσο να θεωρεί ότι αποκλείεται για το λόγο αυτό η συmicroβατική τριτενέργεια70

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 312

2 Αναβάθmicroιση του ρόλου της εγγύτητας του τρίτου (Τ) προς την οφειλόmicroενη παροχή

Παράλληλα συντελείται microια microετατόπιση του κέντρου βάρους από το ενδιαφέρον του Α για τον Τ

στην εγγύτητα του τελευταίου προς την (κύρια) παροχή του Ζ Σε αντίθεση δηλαδή προς το

παραδοσιακό σχήmicroα σύmicroφωνα microε το οποίο αποφασιστικό για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ είναι το

ερώτηmicroα αν η προστατευτική τριτενέργεια είναι αναγκαία για την εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων

του Α παρατηρείται στη νεώτερη αντίληψη microια υποφώσκουσα συνήθως τάση να κρίνεται η

προστασία του Τ προπάντων σε συνάρτηση microε τη σχέση στην οποία βρίσκεται αυτός προς την

παροχή του Ζ το ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ καθίσταται έτσι δευτερεύουσας

σηmicroασίας και λειτουργεί microάλλον απλώς επιβοηθητικά Ταυτόχρονα αλλάζει και το περιεχόmicroενο της

εγγύτητας στην παροχή κατά το ότι ερωτάται πλέον αν η παροχή του Ζ είναι προορισmicroένη να

ωφελήσει τον Τ71

ή αν πιθανές αποκλίσεις από την προσήκουσα εκπλήρωση προδιαγράφεται να

βλάψουν κατά πρώτο λόγο τον Τ72

Η εν λόγω microετατόπιση του επιχειρηmicroατολογικού βάρους παρά την ιδιαίτερη σηmicroασία της δεν είναι

εύκολο να καταδειχτεί microε αδιαmicroφισβήτητη ενάργεια Αυτό οφείλεται αφενός microεν στις συχνά

υπερβολικά λιτές ή πολύ γενικές σκέψεις τις νοmicroολογίας73

αφετέρου δε στο γεγονός ότι σε πολλές

αποφάσεις αναφέρονται ταυτόχρονα περισσότερα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία ιδίως η σχέση

πρόνοιας microεταξύ Α και Τ τα οποία στηρίζουν δυνητικά την ΕΠΤ74

χωρίς ωστόσο να microπορεί να

69

Στην περίπτωση microάλιστα που αντιmicroετώπισε η BGHZ 127 378 ο ίδιος ο Α προκάλεσε την εκπόνηση εσφαλmicroένης

πραγmicroατογνωmicroοσύνης από τον Ζ και συνεπώς τη ζηmicroία του Τ 70

Βλ πχ BGH NJW 2002 1196 (1197) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380) Αντίθετα η

παλαιότερη νοmicroολογία απέρριπτε την ΕΠΤ στις περιπτώσεις αυτές βλ BGHZ 74 281 (289-290) BGH NJW 1973 321

(322) 71

Πρβλ λχ BGH NJW 1991 32 (33) BGH WM 1985 1274 (1275) 72

Πρβλ πχ BGH JZ 2000 469 (471) BGH NJW 1995 1353 (1357) BGH NJW 1986 581 (582) Βεβαίως η

παραδοσιακή έννοια της εγγύτητας στην παροχή (βλ παραπάνω υπό Β Ι 1) δεν εγκαταλείφθηκε βλ πχ BGHZ 129

136 (168) 73

Βλ πχ BGHZ 77 116 (124) BGHZ 89 95 (98) BGH NJW 1989 2750 (2751) 74

Για την έννοmicroη σχέση πρόνοιας και τη λειτουργία της στο παραδοσιακό microοντέλο βλ παραπάνω υπό Β Ι 1

18

εξακριβωθεί microε ασφάλεια ποιο εξ αυτών είναι εκάστοτε το πράγmicroατι αποφασιστικό75

Η γενοmicroένη

διαπίστωση προκύπτει όmicroως microε επαρκή σαφήνεια από microια συνολική αξιολογική εξέταση της

σχετικής νοmicroολογίας όπως εξελίχθηκε στο χρόνο Ως παράδειγmicroα θα microπορούσαν να αναφερθούν οι

περιπτώσεις στις οποίες κρίθηκε ότι η σύmicroβαση ανάmicroεσα σε Α και Ζ σύmicroφωνα microε την οποία ο Ζ

οφείλει να συνδράmicroει τον Α κατά τη σύνταξη της διαθήκης του αναπτύσσει προστατευτική

τριτενέργεια υπέρ του ωφελούmicroενου από τη διαθήκη αυτή (Τ) ο οποίος λόγω πταίσmicroατος του Ζ δεν

περιήλθε στη σκοπούmicroενη από τον Α θέση (πχ δεν έγινε κληρονόmicroος) Ενώ κατά την πρώτη

σχετική απόφαση του Γερmicroανικού Ακυρωτικού η συγγενική σχέση (πατέρας-κόρη) microεταξύ του

διαθέτη (Α) και του ωφελούmicroενου (Τ) διαδραmicroατίζει ένα ουσιώδη ρόλο76

κατά τη microεταγενέστερη

εξέλιξη της νοmicroολογίας εξασθενίζει η σηmicroασία του δεσmicroού ανάmicroεσα σε Α και Τ αρκούντος

προφανώς απλώς του γεγονότος ότι ο Τ πρόκειται αντικειmicroενικά να ωφεληθεί από τη διαθήκη του

Α και συνεπώς από την οφειλόmicroενη σύmicroπραξη του Ζ στη σύνταξή της77

Εξάλλου και η παρατηρούmicroενη επέκταση του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ σε περιπτώσεις όπου το

ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ παρουσιάζεται σχετικά αποδυναmicroωmicroένο78

ενδεικνύει

ότι η πραγmicroατική αιτία για την αποδοχή της ΕΠΤ στο πλαίσιο του νεώτερου microοντέλου δεν έγκειται

τόσο στην εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων του Α Προς την ίδια κατεύθυνση συνηγορεί επίσης η

τάση της νοmicroολογίας να επικεντρώνει την επιχειρηmicroατολογία της στο πρόσωπο και τις προσδοκίες

του Τ79

3 Η επικέντρωση στο πρόσωπο του τρίτου

Η microετατόπιση στο πλαίσιο του νεώτερου σχήmicroατος του κεντρικού θεmicroελιωτικού επιχειρήmicroατος

από το ενδιαφέρον του Α στη σχέση που συνδέει τον Τ microε την παροχή του Ζ αντιστοιχεί σε

επίπεδο πλέον προσώπων προς microια microετατόπιση του κέντρου βάρους της ΕΠΤ από τον Α στον Τ

Πράγmicroατι είναι συχνή στη νοmicroολογία microια επιχειρηmicroατολογία η οποία επικεντρώνεται στο

πρόσωπο τις προσδοκίες και τις ανάγκες προστασίας του Τ προκειmicroένου να θεmicroελιώσει την

προστατευτική τριτενέργεια υπέρ του Προπάντων τονίζεται η ανάγκη προστασίας της

75

Πρβλ λχ BGH WM 1985 1274 (1275) Εν προκειmicroένω δεν microπορεί κανείς να κρίνει τελειωτικά αν η αποδοχή της

ΕΠΤ σε σύmicroβαση ανάmicroεσα στον φοροτεχνικό Ζ για σύνταξη της φορολογικής δήλωσης του εντολέα του Α υπέρ της Τ

συζύγου του Α συναρτάται αποφασιστικά microε τη σχέση των δύο συζύγων (Α και Τ) ή microε την εγγύτητα της Τ προς την

παροχή του Ζ 76

Απόφαση από 671965 JZ 1966 141 (142) Για την απόφαση αυτή βλ και τα αναφερόmicroενα σχετικά στην BGH

NJW 1996 2927 (2928) 77

Βλ πχ BGH NJW 1995 2551 (2552) Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι επίσης φανερός πέραν των περιπτώσεων

σύνταξης διαθήκης λχ στις BGH NJW-RR 2003 1035 (1036-1037) BGH NJW 1977 2073 (2074) 78

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 1 79

Βλ αmicroέσως παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

19

δικαιολογηmicroένης εmicroπιστοσύνης του Τ προς τον Ζ αναφορικά microε τη σωστή άσκηση της

δραστηριότητάς του Συγκεκριmicroένα η εmicroπιστοσύνη αυτή αφορά λχ την επιmicroελή διεκπεραίωση

εντολών διατραπεζικής πληρωmicroής ή είσπραξης από microέρους των εmicroπλεκοmicroένων τραπεζών80

την

ορθότητα-πληρότητα της πραγmicroατογνωmicroοσύνης που κατrsquo εντολή του Α ετοιmicroάζει ο Ζ81

ή ακόmicroη τη

χρηστή διοίκηση της εταιρίας (Τ) της οποίας οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής είναι κατrsquo

αποκλειστική ή κύρια δραστηριότητα η ΕΠΕ (Α) που microε τη σειρά της διοικείται από τον Ζ

(συνήθως microοναδικό) εταίρο και διαχειριστή της Α82

Η στροφή προς το πρόσωπο του Τ συντελείται εξάλλου microε την εισαγωγή microιας επιπρόσθετης

προϋπόθεσης για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ του όρου δηλαδή ότι ο Τ προστατεύεται microόνο εφόσον

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη χρήζει προστασίας83

Ο Τ χρήζει δε συγκεκριmicroένα προστασίας όταν

δεν έχει κατά του Α ή κάποιου άλλου οφειλέτη συmicroβατικής φύσης αξιώσεις του ίδιου ή ισάξιου

περιεχοmicroένου όπως αυτές που επιδιώκει να του αναγνωριστούν εναντίον του Ζ επί τη βάσει της

ΕΠΤ84

Έτσι απορρίπτεται λόγω microη πλήρωσης της προϋπόθεσης αυτής η προστατευτική

τριτενέργεια της σύmicroβασης microίσθωσης ανάmicroεσα σε Α (microισθωτή) και Ζ (εκmicroι-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 313

σθωτή) υπέρ του υποmicroισθωτή Τ για ελαττώmicroατα του microισθίου επειδή ο Τ διαθέτει τις σχετικές

αξιώσεις αποζηmicroίωσης ήδη εναντίον του άmicroεσου αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α)85

Μολονότι το

περιεχόmicroενο της εν λόγω προϋπόθεσης δεν είναι από κάθε άποψη σαφές ndashαναπάντητο microένει λχ το

ερώτηmicroα αν αποφασιστική είναι απλώς η τυπική ύπαρξη αξιώσεων του Τ εναντίον του Α86

ή η

πραγmicroατική δυνατότητα οικονοmicroικά λυσιτελούς άσκησής τους87

ndash είναι πάντως ευνόητο ότι η

εξέταση της συνδροmicroής του όρου προϋποθέτει αναγκαστικά τη microεταστροφή της οπτικής γωνίας από

το πρόσωπο του Α στη σφαίρα του Τ Εδώ πρέπει microάλιστα να προσεχτεί ότι η εξάρτηση της

80

Βλ BGHZ 69 82 (86 και 88) BGHZ 96 9 (17) 81

Βλ πχ BGH WM 2001 1428 (1430) BGH WM 2001 876 BGH NJW 1998 1059 (1060) 82

Βλ BGHZ 75 321 (323-234) BGH NJW 1995 1353 (1357) 83

Η προϋπόθεση αυτή τέθηκε για πρώτη φορά από την BGHZ 70 327 (329-330) Βλ περαιτέρω λχ BGHZ 129 136

(168 και 169-170) BGH NJW 1996 2927 (2928) 84

Βλ λχ BGH WM 2004 1825 (1827) BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1996 2927 (2929) Βεβαίως δεν

ελλείπουν και αποκλίνοντες προσδιορισmicroοί του περιεχοmicroένου της προϋπόθεσης Εδώ υπάγεται πχ η BGH WM 2001

1428 (1430) σύmicroφωνα microε την οποία στην περίπτωση που ο Ζ αποτελεί βοηθητικό του Α πρόσωπο (πρβλ sect 278

ΓερmicroΑΚ = 334 sect 1 ΑΚ) απορρίπτεται η τριτενέργεια και ο Τ παραπέmicroπεται στην άσκηση τυχόν δικαιωmicroάτων του από

τη σχέση του προς τον Α ανεξάρτητα από το αν έχει πράγmicroατι κάποια δικαιώmicroατα και ποιο είναι το περιεχόmicroενό τους 85

BGHZ 70 327 BGH WM 1979 307 86

Έτσι microε έmicroφαση BGH WM 2004 1825 (1827) Βλ επίσης BGH NJW 1996 2927 (2929) 87

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα η νοmicroολογία όταν δέχεται λχ την προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης ανάmicroεσα στον

δανειολήπτη Α και τον πραγmicroατογνώmicroονα Ζ υπέρ του δανειοδότη Τ microολονότι η απαίτηση του Τ κατά του αφερέγγυου

Α παραmicroένει νοmicroικά ισχυρήmiddot βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις

20

τριτενέργειας από τις αξιώσεις του Τ κατά του Α όχι απλώς παραβλέπει αλλά στην ουσία microάλλον

αντιστρατεύεται τα συmicroφέροντα του Α ∆ιότι ο τελευταίος έχει κατά κανόνα προφανές συmicroφέρον να

στραφεί ο Τ για την αποκατάσταση της ζηmicroίας του όχι εναντίον του ίδιου microε βάση την έννοmicroη

σχέση που τους συνδέει αλλά απευθείας εναντίον του Ζ αφού microε την αποζηmicroίωση του Τ από

microέρους του Ζ απαλλάσσεται και ο Α από τη δική του υποχρέωση να αποκαταστήσει τη ζηmicroία

καθώς και από τα τυχόν έξοδα αναγωγής κατά του Ζ για ήδη καταβληθείσα αποζηmicroίωση

ΙΙΙ Συνολική εικόνα Ενιαίος θεσmicroός microε διττή υπόσταση και λειτουργία

Η εξέλιξη από το παραδοσιακό στο νεώτερο microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ συνδέεται microε

σηmicroαντικές αλλαγές στη λειτουργία του θεσmicroού Παρά την εν πολλοίς ενιαία ορολογία την κοινή

νοmicroική βάση και τις καταρχήν όmicroοιες έννοmicroες συνέπειες που επιδιώκονται microε την ΕΠΤ

(αποζηmicroίωση του Τ βάσει ενδοσυmicroβατικών κανόνων) ξεκινά κανείς στην ουσία από διαφορετικές

βάσεις όταν εφαρmicroόζει την ΕΠΤ υπό την παραδοσιακή ή τη νεώτερη έποψη

Ασφαλώς η επαρκής δικαιολόγηση της ιδιαίτερης προστασίας του Τ απαιτεί κάποιου είδους

εγγύτητα του τελευταίου προς την ξένη ενοχή αφού ακριβώς στην ενοχή αυτή εδράζεται η επέκταση

έναντι του Τ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του Ζ Η εγγύτητα όmicroως αυτή είναι όπως επιχειρεί να

δείξει η προηγούmicroενη ανάλυση88

διαφορετικής φύσης στο παραδοσιακό και το νεώτερο microοντέλο

Ενώ στο πρώτο απαιτείται βασικά η υποκειmicroενική εγγύτητα του Τ προς την ενοχή η (στενή)

σύνδεση δηλαδή των συmicroφερόντων του Τ microε τα συmicroφέροντα ενός από τα υποκείmicroενα της ενοχής

(του Α) κοmicroβικό σηmicroείο στο δεύτερο αποτελεί η αντικειmicroενική εγγύτητα του Τ η ιδιαίτερη σχέση

δηλαδή που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ Και αντίστροφα ισχύει ότι στο microεν παραδοσιακό

microοντέλο η αντικειmicroενική εγγύτητα είναι εν συγκρίσει προς την υποκειmicroενική δευτερεύουσας

σηmicroασίας στο δε νεώτερο microικρή microόνο επίδραση ασκεί τελικά η παρουσία ή η απουσία

υποκειmicroενικής εγγύτητας σε σχέση προς την παρουσία ή την απουσία της αντικειmicroενικής

Η σηmicroασία της microεταβολής αυτής για τη λειτουργία της ΕΠΤ είναι φανερή Στο παραδοσιακό σχήmicroα

η προστατευτική τριτενέργεια η οποία στηρίζεται αποφασιστικά στη σχέση (ιδίως σχέση πρόνοιας)

που συνδέει τον Α microε τον Τ επιδιώκει έmicromicroεσα microέσω δηλαδή της προστασίας του Τ να ωφελήσει

τελικά τον ίδιο τον Α αφού τα συmicroφέροντά του συνδέονται αντικειmicroενικά microε τα προστατευόmicroενα

συmicroφέροντα του Τ (υποκειmicroενική εγγύτητα) Η προστασία εποmicroένως του Τ δεν είναι αυτοσκοπός

88

Βλ παραπάνω υπό Β Ι και ΙΙ

21

αλλά το microέσο δια του οποίου επιδιώκεται εν τέλει ο στόχος της προστασίας των συmicroφερόντων του

Α (τριτενέργεια προς όφελος του Α) Αντίθετα στο νεώτερο microοντέλο εξασθενεί η απαίτηση ενός

έντονου ενδιαφέροντος του Α για τον Τ και στο επίκεντρο τοποθετείται ο Τ ο οποίος

προστατεύεται λόγω της αντικειmicroενικής εγγύτητάς του προς τη βασική ενοχή ανάmicroεσα σε Α και Ζ

ανεξάρτητα ουσιαστικά από το αν microε τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται τελικά τα συmicroφέροντα του

ίδιου του Α η προστασία του Τ αναβαθmicroίζεται εδώ από απλό microέσο σε τελικό σκοπό του θεσmicroού

(τριτενέργεια προς όφελος του Τ)

Με τις σκέψεις αυτές εξηγείται τουλάχιστον εν microέρει και η επιλεκτική ή ακόmicroη και αντιφατική

εφαρmicroογή από τη νοmicroολογία της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει να χρήζει προστασίας Ενώ στο

πλαίσιο της τριτενέργειας προς όφελος του Α δεν είναι συνεπές να microην προστατεύεται ο Τ όταν

δικαιούται αποζηmicroίωσης από τον Α89

η επίmicroαχη προϋπόθεση είναι σε επίπεδο ουσιαστικής

επιχειρηmicroατολογίας εύκολα εξηγήσιmicroη επί τη βάσει του νεώτερου microοντέλου ΕΠΤ δηλαδή της

τριτενέργειας προς όφελος του Τ Αν ο Τ δεν χρήζει προστασίας τότε δεν υπάρχει λόγος να του

επιβληθεί αυτή αφού το νεώτερο microοντέλο δεν επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα συmicroφέροντα άλλου

(του Α) πέραν του ίδιου του Τ

Με τη διαπίστωση ότι η προστατευτική τριτενέργεια καταφάσκεται άλλοτε προς όφελος του Α κι

άλλοτε του Τ καθίσταται δυνατή microια πρώτη προσέγγιση του πεδίου εφαρmicroογής καθεmicroιάς από τις

δύο εκφάνσεις της ΕΠΤ στη νοmicroολογία Αφού το παραδοσιακό microοντέλο είναι προορισmicroένο να

αφορά περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη αγαθών του Τ έχει άmicroεσο επιβαρυντικό αντίκτυπο στον

ίδιο τον Α ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων πρέπει να είναι αναγκαστικά στενός

διαγραφόmicroενος σε microικρή ακτίνα γύρω από τον Α Όσον αφορά επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες

συντελείται εκάστοτε η βλάβη του Τ στο παραδοσιακό microοντέλο καθώς αυτό βασίζεται

αποφασιστικά στην υποκειmicroενική microόνο εγγύτητα του Τ προς την ενοχή είναι εν πολλοίς αδιάφορος

ο τρόπος ζηmicroίωσης του Τ Ο τελευταίος microπορεί να βλάπτεται απλώς και microόνο επειδή βρίσκεται στο

τοπικό και χρονικό περιβάλλον της συναλλακτικής επαφής των Α και Ζ η οποία ακριβώς λόγω της

γειτνίασης αυτής εγκυmicroονεί και κινδύνους για τον Τ ∆εν είναι λοιπόν τυχαίο που το πεδίο

εφαρmicroογής του παραδοσιακού microοντέλου έγκειται εν πολλοίς σε microάλλον απλές από την άποψη των

εmicroπλεκόmicroενων συmicroφερόντων περιπτώσεις βλάβης αγαθών συνδεόmicroενων σχετικά στενά microε το

πρόσωπο του Τ Οmicroοίως δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι η ζηmicroία του Τ οφείλεται συχνά σε

παραβιάσεις από την πλευρά του Ζ παρεπόmicroενων υποχρεώσεων προστασίας οι οποίες δεν

89

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 3

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 9: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

9

από το γερmicroανικό θεσmicroό προπάντων κατά το ότι microε τη συνδροmicroή των προϋποθέσεών της

αναγνωρίζεται στον Τ απευθείας δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ45

Οι δύο αυτές διαπιστώσεις υποδεικνύουν ότι ενώ η διερεύνηση της γερmicroανικής θεωρίας και

νοmicroολογίας σχετικά microε την ΑΖΤ λίγα microόνο οφέλη θα microπορούσε να αποφέρει για την περαιτέρω

διαmicroόρφωση της ΑΖΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη η microελέτη της νεώτερης προπάντων εξέλιξης του

γερmicroανικού δικαίου ως προς την ΕΠΤ πρέπει να θεωρηθεί ως βασική αφετηρία εξέτασης των

προοπτικών που ενυπάρχουν στον ελληνικό θεσmicroό Είναι εποmicroένως εύλογο παρά την microόλις

διατυπωθείσα σύνδεση της ΑΖΤ και της ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο θεσmicroό διεύρυνσης της

ενδοσυmicroβατικής ευθύνης να περιοριστεί η ακόλουθη παρουσίαση της γερmicroανικής άποψης για

προστατευτικές τριτενέργειες στην ΕΠΤ υπό στενότερη έννοια

Β Η αντιmicroετώπιση του θεσmicroού της ΕΠΤ στη Γερmicroανία

Όπως επιβεβαιώνει άmicroεσα ακόmicroη και microια γρήγορη microατιά στα γερmicroανικά εγχειρίδια ενοχικού

δικαίου ή τους σχολιασmicroούς του ΓερmicroΑΚ46

η ΕΠΤ κατέχει παραδοσιακά δεσπόζουσα θέση στη

γερmicroανική θεωρία και νοmicroολογία αποτελώντας αναπόσπαστο και πλέον ουσιαστικά

αδιαmicroφισβήτητο θεσmicroό του γερmicroανικού δικαίου Ωστόσο παρά τη microακρόχρονη νοmicroολογιακή

εφαρmicroογή του και τις πολυάριθmicroες σχετικές microελέτες δεν πρόκειται σε καmicroία περίπτωση για ένα

αποκρυσταλλωmicroένο νοmicroικό microόρφωmicroα Μολονότι τουλάχιστον ως τα τέλη της δεκαετίας του rsquo70

microπορούσε κανείς εύλογα να πιστεύει ότι βασικά είχαν ήδη χαραχτεί οι γενικές κατευθύνσεις

εφαρmicroογής της ΕΠΤ και ότι ήταν ουσιαστικά απαντηmicroέ-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 309

να τα σηmicroαντικότερα ερωτήmicroατα που συνδέονται microε αυτήν η περαιτέρω εξέλιξη του θεσmicroού όπως

συντελέστηκε στη νοmicroολογία του Γερmicroανικού Ακυρωτικού (BGH) διέψευσε την εικόνα αυτή Η εν

λόγω εξέλιξη συνίσταται στη διάπλαση στο πλαίσιο ενός ενιαίου θεσmicroού δύο εν πολλοίς

διαφορετικών ndashκυρίως ως προς την επιτελούmicroενη λειτουργία αλλά και ακολούθως ως προς όλες τις

παραmicroέτρους εφαρmicroογής τουςndash δικαιικών microορφωmicroάτων Το νεώτερο ωστόσο από τα δύο δεν

45

Ενδεικτικό αυτής της διαφοροποίησης είναι και το γεγονός ότι ο συγγραφέας microιας από τις ελάχιστες microελέτες στις

οποίες η ΑΖΤ αναλύεται και αξιοποιείται για την επίλυση συγκεκριmicroένου πρακτικού προβλήmicroατος (Μαγγίβας (όπ σε

υποσ 5) σ 58 επ βλ επίσης τον ίδιο στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 513-573 αρ 13) αφίσταται πλήρως

από την κρατούσα στη Γερmicroανία γνώmicroη καθώς δέχεται την απευθείας ενδοσυmicroβατικής φύσης αξίωση αποζηmicroίωσης

του καταναλωτή κατά του κατασκευαστή τυποποιηmicroένων προϊόντων 46

Βλ ενδεικτικά απλώς Larenz Schuldrecht AT 1987 sect 17 ΙΙ και ΙΙΙ

10

παραγκώνισε το παλαιότερο το οποίο αντιθέτως έβαινε παραλλήλως εξελισσόmicroενο ώστε σήmicroερα

συνυπάρχουν και αποτελούν αmicroφότερα ισότιmicroα καταρχήν σκέλη της ΕΠΤ

Ήδη στο σηmicroείο αυτό πρέπει πάντως να αποσαφηνιστεί ότι παρά τη θεmicroελιώδη σηmicroασία της η

παρατηρούmicroενη εξέλιξη της ΕΠΤ συντελέστηκε κατά κύριο λόγο αθόρυβα ήτοι υπό το κάλυmicromicroα

της προϋπάρχουσας οικείας ορολογίας και την επίφαση microιας αδιάκοπης δογmicroατικής συνέχειας Ως

επί το πλείστον πραγmicroατοποιήθηκε επί τη βάσει microιας όχι πάντα άmicroεσα διαγνώσιmicroης microεθερmicroηνείας

προϋπαρχόντων επιχειρηmicroατολογικών τόπων η οποία επέτρεψε microεν την επέκταση του θεσmicroού σε

πεδία που η παραδοσιακή αντίληψη ρητά ή πάντως σαφώς απέκλειε ταυτόχρονα όmicroως απέτρεψε

την κατά το δυνατόν εναργή διάκριση των δύο microορφωmicroάτων του παραδοσιακού και του νεώτερου

και τη συναρτώmicroενη διαφοροποίηση και εκλέπτυνση των εκάστοτε προϋποθέσεων και συνεπειών

εφαρmicroογής της ΕΠΤ Έτσι ανεξάρτητα από το αν και σε ποιο βαθmicroό σε κάθε κρινόmicroενη περίπτωση

ακολουθείται τελικά κυρίως η microια ή η άλλη κατεύθυνση της ΕΠΤ τόσο η νοmicroολογία (ανεξαιρέτως)

όσο και η θεωρία (στη συντριπτική της πλειονότητα47

) επιmicroένουν ότι εφαρmicroόζουν αδιαφοροποίητα

έναν ενιαίο θεσmicroό Αποφασιστικής σηmicroασίας για την επίφαση microιας τέτοιας ενότητας υπήρξε η

πρώιmicroη επιλογή της νοmicroολογίας να εξηγεί δογmicroατικά την ΕΠΤ βασικά ως αποτέλεσmicroα της

(προπάντων συmicroπληρωτικής) ερmicroηνείας της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ Το δικαιοπρακτικό microοντέλο

θεmicroελίωσης της ΕΠΤ το οποίο ndashορθώςndash αποκρούει γενικά η γερmicroανική θεωρία48

προσέδωσε στη

νοmicroολογία microια πολύ microεγάλη ευελιξία στο χειρισmicroό της ΕΠΤ ως προς την αιτιολόγηση των

επιδιωκόmicroενων λύσεων την οmicroαλή ένταξη νέων τόπων στο προϋπάρχον σύστηmicroα

επιχειρηmicroατολογίας και την επίλυση ετερόκλιτων προβληmicroάτων ευθύνης microε την επίκληση απλώς

της (κυρίως υποθετικής) βούλησης των συmicroβαλλοmicroένων (Α και Ζ)

Ι Η παραδοσιακή έποψη

1 Το βασικό σχήmicroα σκέψης

Η δικαστική απόφαση microε την οποία ξεκινάει ουσιαστικά η ιστορία της ΕΠΤ ως αυτοτελούς θεσmicroού

του γερmicroανικού δικαίου49

ορίζει τα βασικά χαρακτηριστικά του microορφώmicroατος τα οποία και

συνθέτουν ουσιαστικά τον πυρήνα του παραδοσιακού νοmicroικού σχήmicroατος σκέψης Μια σύmicroβαση

αναπτύσσει προστατευτική ενέργεια υπέρ τρίτων όταν ο οφειλέτης (Ζ) βαρύνεται microε καθήκοντα

47

Από τις λίγες εξαιρέσεις που τείνουν στην αντιmicroετώπιση της ΕΠΤ ως διπολικού θεσmicroού βλ κυρίως Gernhuber Das

Schuldverhaumlltnis 1989 sect 21 (ιδίως sect 21 I 2) 48

Βλ λχ την εύστοχη κριτική του Gernhuber Das Schuldverhaumlltnis sect 21 Για τη νεώτερη νοmicroολογία βλ microεταξύ

άλλων Canaris Die Reichweite der Expertenhaftung gegenuumlber Dritten ZHR 163 (1999) 206 επ 49

BGH NJW 1959 1676 (και σε ελληνική microετάφραση ΝοΒ 1963 287)

11

επιmicroέλειας και προστασίας όχι microόνο έναντι του αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α) αλλά και έναντι

ορισmicroένων περαιτέρω προσώπων (Τ) τα οποία σε περίπτωση παραβίασης έχουν απευθείας αξίωση

αποζηmicroίωσης κατά του οφειλέτη (Ζ) σύmicroφωνα microε τους γενικούς κανόνες ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Για να γίνει δε δεκτή ΕΠΤ πρέπει να συντρέχουν τρεις προϋποθέσεις Πρώτον εγγύτητα στην

παροχή (Leistungsnaumlhe) o Τ πρέπει να έρχεται κατά τρόπο προδιαγεγραmicromicroένο

(Bestimmungsgemaumlszlig) σε επαφή microε την (κύρια) παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενό της ∆εύτερον

έννοmicroη σχέση πρόνοιας (Fuumlrsorgeverhaumlltnis) ανάmicroεσα σε Α και Τ microε την έννοια ότι η κατάσταση

του Τ πρέπει να εγγίζει τον Α επειδή είναι ο ίδιος υπόχρεος αυξηmicroένης προστασίας και πρόνοιας

έναντι του Τ και συνυπεύθυνος για την καλή κατάστασή του εδώ εντάσσονται κατεξοχήν οι

οικογενειακές σχέσεις ή οι σχέσεις εξαρτηmicroένης εργασίας (microε τον Α ως εργοδότη και τον Τ ως

εργαζόmicroενο) Τρίτον διαγνωσιmicroότητα (Erkennbarkeit) κατά το ότι ο Ζ πρέπει να είναι σε θέση να

αντιληφθεί ότι ο αντισυmicroβαλλόmicroενός του τον εmicroπιστεύεται για την ασφάλεια των εmicroπλεκόmicroενων

τρίτων προσώπων όπως και για τη δικιά του Σε κάθε περίπτωση πρέπει πάντως να διασφαλίζεται

ότι ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων θα είναι περιορισmicroένος ώστε να αποφευχθεί microια

υπερβολική επέκταση της ευθύνης του Ζ Όσον αφορά τώρα τη νοmicroική βάση της ΕΠΤ προκρίνεται

η θεmicroελίωση της προστασίας του Τ στην (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης που έχει

συναφθεί ανάmicroεσα σε Α και Ζ

Αυτό το πλέγmicroα τοποθετήσεων επαναλαmicroβάνουν στη συνέχεια πολλές ακόmicroη αποφάσεις Όπως

πάντως προκύπτει από microία συνολικότερη εξέταση δεν ανταποκρίνεται στην αντίληψη της

νοmicroολογίας η πρόσδοση στις προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις της ίδιας σηmicroασίας για τη θεmicroελίωση

της προστατευτικής τριτενέργειας αντίθετα το κυρίως βάρος το φέρει στα πλαίσια του

παραδοσιακού σχήmicroατος σκέψης η δεύτερη προϋπόθεση η σχέση δηλαδή πρόνοιας ανάmicroεσα σε Α και

Τ50

Όταν συντρέχει αυτή και microε τον όρο φυσικά ότι πληρούται η ndashγενικά όχι ιδιαίτερα αυστηρήndash

απαίτηση διαγνωσιmicroότητας τότε κατά κανόνα καταφάσκεται η ΕΠΤ ακόmicroη και αν στην

πραγmicroατικότητα δεν υπάρχει επαφή του Τ microε την παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενο της51 όταν

αντιθέτως ελλείπει η απαιτούmicroενη σχέση πρόνοιας τότε απορρίπτεται άνευ άλλου η τριτενέργεια52

50

Βλ πχ BGH NJW 1977 2208 (2209) BGH NJW 1973 321 (322) BGHZ 51 91 (96) και σε ελληνική απόδοση

ΝοΒ 1969 1153 51

Βλ πχ BGHZ 26 365 Η απόφαση αυτή δέχεται την ευθύνη του κυρίου του έργου (Ζ) έναντι των προσώπων (Τ) που

χρησιmicroοποιεί ο εργολάβος (Α) για την εκτέλεση του έργου τα οποία υφίστανται σωmicroατικές βλάβες από πταίσmicroα του Ζ

Οι προστατευόmicroενοι τρίτοι δεν έρχονται εν προκειmicroένω σε επαφή microε την κύρια παροχή του Ζ προς τον Α αφού αυτή

συνίσταται στην καταβολή της συmicroφωνηmicroένης αmicroοιβής (πρβλ 681 ΑΚ) την ΕΠΤ θεmicroελιώνει εν τέλει microόνο η σχέση

που συνδέει Τ και Α 52

Βλ λχ BGHZ 51 91 και στα ελληνικά ΝοΒ 1969 1153 (ευθύνη παραγωγού προϊόντων)

12

Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις για την προστασία του (Τ) και ιδίως η βαρύτητα που δίνεται στη

σχέση πρόνοιας συmicroβαδίζουν καταρχήν microε τη δογmicroατική εξήγηση της ΕΠΤ Στο δικαιοπρακτικό

microοντέλο θεmicroελίωσης η σχέση πρόνοιας microεταξύ Α και Τ δεν αποτελεί παρά αντικειmicroενικό στοιχείο

για τον καθορισmicroό των συmicroφερόντων του Α τα οποία απαιτούν την προστασία του Τ και πρέπει

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη (sect 157 ΓερmicroΑΚ = 200 ΑΚ) να ληφθούν υπόψη από τον ερmicroηνευτή της

microεταξύ Α και Ζ σύmicroβασης Επειδή microε άλλα λόγια η σχέση που συνδέει Α και Τ επιβάλλει στον Α

αυξηmicroένες υποχρεώσεις πρόνοιας είναι κατά την άποψη αυτή εύλογο να ερmicroηνεύσει κανείς τη

σύmicroβαση του τελευταίου microε τον Ζ (συmicroπληρωτικά) κατά την έννοια της ΕΠΤ και να δεχτεί την

εφαρmicroογή έναντι του Τ κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης Σηmicroαντικό είναι πάντως να τονιστεί ότι

στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου αρκεί πλήρως για microια τέτοια ερmicroη-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 310

νεία η συνδροmicroή των προϋποθέσεων που προαναφέρθηκαν χωρίς να απαιτούνται επιπρόσθετες

ενδείξεις για microια (πραγmicroατική ή υποθετική) συνοmicroολόγηση της τριτενέργειας

2 Η διεύρυνση των αρχικών ορίων

Η συνεπής εφαρmicroογή των βασικών αρχών του παραδοσιακού microοντέλου επιβάλλει τη διεύρυνση

αυτού πυρήνα ώστε να καταλαmicroβάνονται και περιπτώσεις στις οποίες αυστηρά ιδωmicroένες δεν

πληρούνται microεν οι προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις ωστόσο η άρνηση της προστασίας του Τ θα

ήταν λόγω της κατάστασης συmicroφερόντων κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη Τη δυνατότητα ευέλικτης

εφαρmicroογής του θεσmicroού ενισχύει δε η επιλογή της νοmicroολογίας υπέρ της δικαιοπρακτικής εξήγησης

της ΕΠΤ Η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ οφείλει σύmicroφωνα microε τα

γενικώς αποδεκτά να γίνεται επί τη βάσει ουσιαστικών σταθmicroίσεων αν αυτές επιβάλλουν την

τριτενέργεια τότε η ΕΠΤ δεν πρέπει να απορρίπτεται λόγω της microη συνδροmicroής τυπικών

προϋποθέσεων

Η διεύρυνση αυτή αφορά καταρχάς τα προστατευόmicroενα από την ΕΠΤ αγαθά καθώς γρήγορα έγινε

δεκτό ότι πέρα από περιπτώσεις θανάτωσης βλάβης της υγείας ή προσβολής της σωmicroατικής

ακεραιότητας και η ιδιοκτησία53

ή ακόmicroη και απλά περιουσιακά συmicroφέροντα του Τ54

microπορούν να

53

BGHZ 49 350 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ εκmicroισθωτή (Ζ) και microισθωτή (Α) ως προς τη βλάβη

εισκοmicroισθέντων πραγmicroάτων του υποmicroισθωτή (Τ) σύmicroφωνα βέβαια microε κατοπινή νοmicroολογία στην περίπτωση αυτή δεν

γίνεται δεκτή ΕΠΤ επειδή ο Τ λόγω της αξίωσής του κατά του Α δεν χρήζει προστασίας βλ παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

13

εmicroπίπτουν στο προστατευτικό πεδίο της ΕΠΤ55

Έτσι βέβαια εξασθενεί το ενδιαφέρον του Α για

την προστασία του Τ το οποίο παρουσιάζεται ιδιαίτερα αυξηmicroένο στις περιπτώσεις βλάβης

αυστηρά προσωπικών αγαθών Ωστόσο δεν συντελείται κάποια πραγmicroατική ρήξη microε την

προγενέστερη αντίληψη αφού το κεντρικό επιχείρηmicroα υπέρ της ΕΠΤ η σχέση δηλαδή πρόνοιας

ανάmicroεσα σε Α και Τ συνεχίζει να υπάρχει και να θεmicroελιώνει την τριτενέργεια και στις περιπτώσεις

διακινδύνευσης περιουσιακών απλώς αγαθών (ιδιοκτησία ndash περιουσία)56

Αντίστοιχα ισχύουν και ως προς την παρατηρούmicroενη διεύρυνση της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει

να βρίσκεται σε σχέση εγγύτητάς προς την παροχή του Ζ Παρά την διατήρηση της ορολογίας

εmicroπλουτίζεται ο ορισmicroός που δίνεται σχετικά ώστε να καλύπτει και περιπτώσεις στις οποίες δεν

υπάρχει επαφή του Τ microε την κύρια παροχή του Ζ57

Προκειmicroένου να καταλαmicroβάνονται και

παραβιάσεις υποχρεώσεων πρόνοιας από microέρους του Ζ άσχετων προς την κύρια παροχή αρκεί

πλέον να εκτίθεται ο Τ ndashτουλάχιστον εν microέρειndash microε όmicroοιο τρόπο σε κινδύνους όπως ο ίδιος ο Α58

Άλλωστε όσο το κοmicroβικό σηmicroείο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ παραmicroένει η σχέση πρόνοιας και η επrsquo

αυτής βασιζόmicroενη (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης δεν είναι συνεπές να κρίνεται το

ζήτηmicroα της τριτενέργειας αποφασιστικά από το αν και microε ποιο ακριβώς τρόπο η διακινδύνευση του

Τ συναρτάται microε την κύρια παροχή του Ζ αφού οι ουσιαστικές σταθmicroίσεις συχνά δεν σχετίζονται

καθόλου microε το ερώτηmicroα αυτό

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο θα ήταν υπερβολικά φορmicroαλιστική επί τη βάσει του

δικαιοπρακτικού microοντέλου η εmicromicroονή στην προϋπόθεση microιας έννοmicroης σχέσης πρόνοιας microε το

παραδοσιακό στενό περιεχόmicroενο του όρου εφόσον το έντονο ενδιαφέρον του Α για την προστασία

του Τ microπορεί microε microεθοδολογικά ορθό τρόπο να θεmicroελιωθεί επαρκώς σε κάποια άλλη αντικειmicroενικά

διαγνώσιmicroη για τον Ζ περίσταση η οποία επιβάλλει την ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας

προκειmicroένου να εξυπηρετηθούν τα συνδεόmicroενα microε την προστασία του Τ συmicroφέροντα του Α59

Άλλωστε και η έννοmicroη σχέση πρόνοιας δεν αποτελεί παρά ένδειξη για την αντικειmicroενικά εδραιωmicroένη

54

BGH JZ 1966 141 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ διαθέτη (Α) και δικηγόρου (Ζ) υπέρ της

τιmicroώmicroενης στην υπό σύνταξη διαθήκη κόρης του Α η οποία από πταίσmicroα του Ζ δεν κατέστη κληρονόmicroος του Α

σύmicroφωνα microε την επιθυmicroία του πατέρα της) 55

Πάντως microόνο η επέκταση της ΕΠΤ σε απλώς περιουσιακά αγαθά τρίτων φάνηκε να προβληmicroατίζει ενώ αντίθετα η

προστασία και της ιδιοκτησίας θεωρήθηκε εντελώς φυσικήmiddot βλ ιδίως W Lorenz JZ 1966 143 και 144 στις

παρατηρήσεις του επί της απόφασης του Γερmicro Ακυρ από 671965 56

Βλ ιδίως την επιχειρηmicroατολογία της BGH JZ 1966 141 (142) 57

Επειδή λχ ο Ζ οφείλει στον Α απλώς ένα χρηmicroατικό ποσό βλ το παράδειγmicroα στην υποσ 51 58

BGHZ 129 136 (168) BGH NJW 1975 867 (868) Αξίζει πάντως να σηmicroειωθεί ότι η γερmicroανική νοmicroολογία δεν

εmicroποδίζεται να καταφύγει στον στενότερο ορισmicroό προκειmicroένου να απορρίψει την ΕΠΤ όταν το κρίνει απαραίτητοmiddot βλ

BGH NJW 1996 2927 (2928-2929) 59

Έτσι πράγmicroατι BGH WM 2001 1428 (1429) BGH NJW 1996 2927 (2928) BGH NJW 1968 1323 (1324)

14

συσχέτιση των συmicroφερόντων του Α microε την προστασία του Τ η οποία αποκτά σηmicroασία microόνο έmicromicroεσα

στο πλαίσιο δηλαδή της ερmicroηνείας της σύmicroβασης των Α και Ζ

Αντιθέτως σε έντονη δογmicroατική ρήξη microε το παραδοσιακό σχήmicroα θεmicroελίωσης της ΕΠΤ σε

σύmicroπνοια όmicroως microε την ουσιαστική αιτιολόγηση του θεσmicroού διάκειται η επέκταση των αρχών που

ισχύουν για την προστατευτική τριτενέργεια συmicroβάσεων σε microη συmicroβατικές ενοχές όπως προπάντων

στις ενοχές που δηmicroιουργούνται κατά τις διαπραγmicroατεύσεις για τη σύναψη σύmicroβασης (πρβλ άρθρα

197-198 ΑΚ)60

Η δογmicroατική ρήξη έγκειται βέβαια στο ότι σε microη συmicroβατικές ενοχές δεν είναι

δυνατή η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία καθότι δεν υπάρχουν καθόλου (όπως στο στάδιο των

διαπραγmicroατεύσεων) ή δεν υπάρχουν έγκυρες (όπως σε περίπτωση άκυρης σύmicroβασης)

δικαιοπρακτικές δηλώσεις βούλησης των microερών της ενοχής οι οποίες θα microπορούσαν να

αποτελέσουν την αναγκαία ερmicroηνευτική αφετηρία Τη δυσκολία αυτή δεν παραγνωρίζει άλλωστε

ούτε η γερmicroανική νοmicroολογία η οποία επικαλείται και εναλλακτικές βάσεις θεmicroελίωσης (έθιmicroο

δικαστική δικαιοπλασία)61

Σε επίπεδο ωστόσο ουσιαστικών σταθmicroίσεων η συmicroπερίληψη microη

δικαιοπρακτικών ενοχών στο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ εmicroφανίζεται απόλυτα συνεπής στο βαθmicroό

που η κατάσταση συmicroφερόντων συχνά δεν διαφέρει πριν και microετά τη σύναψη έγκυρης ή άκυρης

σύmicroβασης Υπό το πρίσmicroα αυτό δεν είναι αδικαιολόγητος ο επιχειρούmicroενος παραλληλισmicroός microε την

έννοmicroη κατάσταση που θα

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 311

υφίστατο αν τη ζηmicroιογόνο στιγmicroή είχε ήδη συναφθεί (έγκυρη) σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ62

Στην

ουσία λοιπόν η γερmicroανική νοmicroολογία δεν παραmicroέρισε microε την επίmicroαχη διεύρυνση το παραδοσιακό

microοντέλο σκέψης παρά στάθηκε βασικά συνεπής προς αυτό Αλλά και όσον αφορά το δογmicroατικό

ζήτηmicroα της νοmicroικής βάσης της ΕΠΤ δεν συντελέστηκε κάποια δραστική αλλαγή η νοmicroολογία

αφίσταται του δικαιοπρακτικού microοντέλου microόνο κατrsquo εξαίρεση Έτσι microολονότι εmicromicroέσως πλην σαφώς

δηλώνεται ότι η προστατευτική τριτενέργεια microπορεί να εδράζεται και σε ανεξάρτητη από σχετική

60

Τέτοια περίπτωση αντιmicroετώπισε η BGHZ 66 51 Το δικαστήριο επιδίκασε αποζηmicroίωση σε 14χρονη (Τ) η οποία

συνόδευε τη microητέρα της (Α) σε κατάστηmicroα αυτοεξυπηρέτησης διότι γλίστρησε πριν τη σύναψη οποιασδήποτε

σύmicroβασης ανάmicroεσα στη microητέρα της και τον καταστηmicroατάρχη (Ζ) πατώντας ένα παρατηmicroένο στο δάπεδο του

καταστήmicroατος φύλλο λαχανικού Η αιτιολογία ότι η ενοχική σχέση που δηmicroιουργήθηκε λόγω των διαπραγmicroατεύσεων

ανάmicroεσα σε Α και Ζ ανέπτυσσε προστατευτική ενέργεια υπέρ της 14χρονης ήταν σύmicroφωνα microε το δικαστήριο

αναγκαία καθότι η τελευταία δεν επρόκειτο να συνάψει κάποια σύmicroβαση microε τον Ζ Πάντως και πριν από την απόφαση

αυτή η οποία λόγω της διεξοδικής αντιπαράθεσης microε το πρόβληmicroα πρέπει να θεωρηθεί ως ορόσηmicroο για την εξέλιξη της

ΕΠΤ η γερmicroανική νοmicroολογία είχε αναγνωρίσει την προστατευτική τριτενέργεια microη δικαιοπρακτικών ενοχώνmiddot βλ BGH

JZ 1968 304 (άκυρη σύmicroβαση) 61

BGHZ 66 51 (56-57) 62

BGHZ 66 51 (58-59)

15

βούληση των microερών (Α και Ζ) επιταγή της αντικειmicroενικής έννοmicroης τάξης63

κεντρικός

δικαιολογητικός τόπος παραmicroένει γενικά η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της εκάστοτε σύmicroβασης η

οποία ούτως ή άλλως βασίζεται microόνο σε αντικειmicroενικά δεδοmicroένα και δεν αφορά συγκεκριmicroένες

δηλώσεις βούλησης

ΙΙ Η νεώτερη εξέλιξη Μετακίνηση οπτικής γωνίας και microεταβολή λειτουργίας

Η γερmicroανική νοmicroολογία δεν εγκατέλειψε ποτέ το παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ Η

παρατήρηση αυτή δεν αφορά microόνο τον τρόπο αυτοκατανόησης ή αυτοπαρουσίασης της

νοmicroολογίας αλλά προπάντων την ουσιαστική επιβίωση του παραδοσιακού microοντέλου στη σύγχρονη

αντίληψη για το θεσmicroό Τα δικαστήρια όχι microόνο δέχονται την ΕΠΤ όταν συντρέχουν οι σχετικές

προϋποθέσεις πολύ περισσότερο συνεχίζουν να επιφυλάσσουν στον εαυτό τους τη δυνατότητα να

απορρίπτουν την τριτενέργεια σε συγκεκριmicroένη περίπτωση αρνούmicroενα τη συνδροmicroή κάποιου από

τους όρους που τάσσει το παραδοσιακό σχήmicroα σκέψης64

Παράλληλα ωστόσο διαπιστώνεται microια

εξέλιξη η οποία βασίζεται microεν εν πολλοίς στην προϋπάρχουσα ορολογία και επιχειρηmicroατολογία

στην ουσία όmicroως αναδιαmicroορφώνει ριζικά τον θεσmicroό της ΕΠΤ

1 Χαλάρωση του απαιτούmicroενου ενδιαφέροντος για την προστασία του τρίτου (Τ)

Ουσιαστική αλλαγή στη λειτουργία της ΕΠΤ συντελείται καταρχάς microε την τάση για ευρεία

αντικειmicroενικοποίηση του συνδεόmicroενου microε την προστασία του Τ συmicroφέροντος του Α και αποmicroάκρυνσή

του από την πρόδηλη πραγmicroατική βούληση του Α Ενώ δηλαδή υπό το παραδοσιακό πρίσmicroα

microπορούσε κανείς στις περισσότερες περιπτώσεις να θεωρήσει ότι ο Α λόγω της σχέσης του microε τον

Τ (πχ σχέση οικογενειακή ή εργοδότη προς εργαζόmicroενο) πράγmicroατι ενδιαφέρεται για τα

συmicroφέροντα του Τ ή τουλάχιστον ότι η προστασία του Τ δεν έρχεται σε αντίθεση microε τα αληθινά

συmicroφέροντα του Α στη νεώτερη αντίληψη γίνεται δεκτή ΕΠΤ ακόmicroη κι αν η πραγmicroατική βούληση

των microερών της σύmicroβασης (Α και Ζ) προφανώς αντίκειται σε microια τέτοια ερmicroηνεία Η αλλαγή αυτή

γίνεται φανερή στο παράδειγmicroα όπου ο Ζ είναι microοναδικός εταίρος και διαχειριστής microιας ΕΠΕ (Α)

της οποίας η δραστηριότητα εντοπίζεται αποκλειστικά ή τουλάχιστον κυρίως στο να είναι microε τη

σειρά της οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής microιας άλλης εταιρίας (Τ) στην οποία συmicromicroετέχουν

και περαιτέρω πρόσωπα Η νοmicroολογία δέχεται ότι η παραβίαση του καθήκοντος του Ζ για χρηστή

63

Αυτό προκύπτει πέραν των άλλων και από τις αποφάσεις εκείνες που επικαλούνται ndashσυχνά επικουρικάndash τη

δικαιοσύνη βλ πχ BGHZ 70 327 (329-330) ή την καλή πίστη (sect 242 ΓερmicroΑΚ = 288 ΑΚ) βλ λχ BGH NJW 1977

2073 (2074) BGH NJW 1975 867 (869) 64

Από τη νεώτερη νοmicroολογία βλ BGH NJW 2002 3625 (3626)

16

διοίκηση της Α θεmicroελιώνει δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης της Τ σύmicroφωνα microε τις αρχές της ΕΠΤ65

θεωρώντας πως το συmicroφέρον της Α κατευθύνεται σύmicroφωνα microε την καλή πίστη προς τη σωστή

διαχείριση και ευνοϊκή οικονοmicroική εξέλιξη της Τ66

Ο προσδιορισmicroός όmicroως των συmicroφερόντων της

Α κατrsquo αντικειmicroενικά κριτήρια (καλή πίστη) και η σύνδεσή τους microε τα συmicroφέροντα της Τ εποmicroένως

και η επί τη βάσει των διαπιστώσεων αυτών ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας βρίσκονται

σε άmicroεση αντίθεση προς την προφανή πραγmicroατική βούληση της Α όπως αυτή διαmicroορφώνεται στο

πρόσωπο του microοναδικού της εταίρου και διαχειριστή (Ζ) Μάλιστα η αντίθεση αυτή δεν εντοπίζεται

σε κάποια ιδιαίτερη εν συγκρίσει προς το συνήθως συmicroβαίνον ψυχολογική τοποθέτηση του Ζ

αλλά προκύπτει ήδη από την αντικειmicroενική θεώρηση των πραγmicroάτων Στον αντίποδα microια τέτοια

περίπτωση είναι ουσιαστικά αδύνατη στο παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ

Αντίστοιχα ισχύουν και στις περιπτώσεις όπου ο πραγmicroατογνώmicroονας Ζ σε εκπλήρωση σχετικής

σύmicroβασης microε τον Α συντάσσει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη λχ σχετικά microε την αξία ενός ακινήτου

του Α την οποία ο Α σκοπεύει να υποβάλει στον Τ προκειmicroένου ο τελευταίος πεπεισmicroένος για την

ακρίβεια της πραγmicroατογνωmicroοσύνης να προβεί στη σύναψη της επιδιωκόmicroενης από τον Α

σύmicroβασης (πχ αγορά του εν λόγω ακινήτου ή δανειοδότηση του Α microε υποθήκη το ακίνητο) Η

νοmicroολογία η οποία δέχεται την προστατευτική τριτενέργεια και συνεπώς την αξίωση αποζηmicroίωσης

του Τ έναντι του Ζ για λάθη της πραγmicroατογνωmicroοσύνης67

καταφάσκει το ενδιαφέρον του Α για την

προστασία του Τ microε την αιτιολογία ότι όποιος βασιζόmicroενος στις ειδικές γνώσεις κάποιου

προσώπου παραγγέλλει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη για να τη χρησιmicroοποιήσει ενώπιον τρίτων

ενδιαφέρεται κατά κανόνα να διαθέτει η microελέτη την αντίστοιχη αποδεικτική δύναmicroη αυτή ωστόσο

διασφαλίζεται microόνο εφόσον ο πραγmicroατογνώmicroονας (Ζ) συντάσσει microια κατά το δυνατόν

αντικειmicroενικά ορθή microελέτη και ευθύνεται για αυτό και έναντι τρίτων αποδεκτών της (Τ)68

Ανεξάρτητα από την πειστικότητα της θεmicroελίωσης πόρρω απέχει η επιχειρούmicroενη σύνδεση των

συmicroφερόντων του Α και του Τ ως προς την ένταση και την υφή από τη σύνδεση που πιστοποιείται

από microια έννοmicroη σχέση πρόνοιας κατά την έννοια του παραδοσιακού σχήmicroατος ∆ιότι η πραγmicroατική

βούληση του Α κατευθύνεται κατά κανόνα στη διασφάλιση των δικών του συmicroφερόντων microέσω

microιας αισιόδοξης για τον ίδιο πραγmicroατογνωmicroοσύνης και συγκεκριmicroένα στην επωφελή σύναψη της

σκοπούmicroενης σύmicroβασης microε τον Τ (λχ επίτευξη ευνοϊκών δανειοληπτικών όρων ή υψηλού

65

BGHZ 75 321 (323 επ) BGHZ 100 190 (193) BGH ZIP 2002 984 (985) 66

Βλ προπάντων BGHZ 75 321 (324) 67

Για την προστασία του Τ ως δανειοδότη βλ microεταξύ άλλων BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) BGH NJW 1997

1235 BGH WM 1993 897 Για την ΕΠΤ υπέρ του Τ ως αγοραστή βλ πχ BGH NJW-RR 2002 1528 BGH WM 2001

529 (532) BGH NJW 1998 1948 (1949) 68

Σrsquo αυτήν την κατεύθυνση οι BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380)

17

τιmicroήmicroατος πώλησης) ανεξάρτητα ακόmicroη και από πιθανή ζηmicroία του Τ69

Αυτήν την κατά τυπικό

τρόπο εmicroφανιζόmicroενη αντίθεση συmicroφερόντων microεταξύ Α και Τ δέχεται άλλωστε κι η ίδια η γερmicroανική

νοmicroολογία χωρίς ωστόσο να θεωρεί ότι αποκλείεται για το λόγο αυτό η συmicroβατική τριτενέργεια70

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 312

2 Αναβάθmicroιση του ρόλου της εγγύτητας του τρίτου (Τ) προς την οφειλόmicroενη παροχή

Παράλληλα συντελείται microια microετατόπιση του κέντρου βάρους από το ενδιαφέρον του Α για τον Τ

στην εγγύτητα του τελευταίου προς την (κύρια) παροχή του Ζ Σε αντίθεση δηλαδή προς το

παραδοσιακό σχήmicroα σύmicroφωνα microε το οποίο αποφασιστικό για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ είναι το

ερώτηmicroα αν η προστατευτική τριτενέργεια είναι αναγκαία για την εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων

του Α παρατηρείται στη νεώτερη αντίληψη microια υποφώσκουσα συνήθως τάση να κρίνεται η

προστασία του Τ προπάντων σε συνάρτηση microε τη σχέση στην οποία βρίσκεται αυτός προς την

παροχή του Ζ το ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ καθίσταται έτσι δευτερεύουσας

σηmicroασίας και λειτουργεί microάλλον απλώς επιβοηθητικά Ταυτόχρονα αλλάζει και το περιεχόmicroενο της

εγγύτητας στην παροχή κατά το ότι ερωτάται πλέον αν η παροχή του Ζ είναι προορισmicroένη να

ωφελήσει τον Τ71

ή αν πιθανές αποκλίσεις από την προσήκουσα εκπλήρωση προδιαγράφεται να

βλάψουν κατά πρώτο λόγο τον Τ72

Η εν λόγω microετατόπιση του επιχειρηmicroατολογικού βάρους παρά την ιδιαίτερη σηmicroασία της δεν είναι

εύκολο να καταδειχτεί microε αδιαmicroφισβήτητη ενάργεια Αυτό οφείλεται αφενός microεν στις συχνά

υπερβολικά λιτές ή πολύ γενικές σκέψεις τις νοmicroολογίας73

αφετέρου δε στο γεγονός ότι σε πολλές

αποφάσεις αναφέρονται ταυτόχρονα περισσότερα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία ιδίως η σχέση

πρόνοιας microεταξύ Α και Τ τα οποία στηρίζουν δυνητικά την ΕΠΤ74

χωρίς ωστόσο να microπορεί να

69

Στην περίπτωση microάλιστα που αντιmicroετώπισε η BGHZ 127 378 ο ίδιος ο Α προκάλεσε την εκπόνηση εσφαλmicroένης

πραγmicroατογνωmicroοσύνης από τον Ζ και συνεπώς τη ζηmicroία του Τ 70

Βλ πχ BGH NJW 2002 1196 (1197) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380) Αντίθετα η

παλαιότερη νοmicroολογία απέρριπτε την ΕΠΤ στις περιπτώσεις αυτές βλ BGHZ 74 281 (289-290) BGH NJW 1973 321

(322) 71

Πρβλ λχ BGH NJW 1991 32 (33) BGH WM 1985 1274 (1275) 72

Πρβλ πχ BGH JZ 2000 469 (471) BGH NJW 1995 1353 (1357) BGH NJW 1986 581 (582) Βεβαίως η

παραδοσιακή έννοια της εγγύτητας στην παροχή (βλ παραπάνω υπό Β Ι 1) δεν εγκαταλείφθηκε βλ πχ BGHZ 129

136 (168) 73

Βλ πχ BGHZ 77 116 (124) BGHZ 89 95 (98) BGH NJW 1989 2750 (2751) 74

Για την έννοmicroη σχέση πρόνοιας και τη λειτουργία της στο παραδοσιακό microοντέλο βλ παραπάνω υπό Β Ι 1

18

εξακριβωθεί microε ασφάλεια ποιο εξ αυτών είναι εκάστοτε το πράγmicroατι αποφασιστικό75

Η γενοmicroένη

διαπίστωση προκύπτει όmicroως microε επαρκή σαφήνεια από microια συνολική αξιολογική εξέταση της

σχετικής νοmicroολογίας όπως εξελίχθηκε στο χρόνο Ως παράδειγmicroα θα microπορούσαν να αναφερθούν οι

περιπτώσεις στις οποίες κρίθηκε ότι η σύmicroβαση ανάmicroεσα σε Α και Ζ σύmicroφωνα microε την οποία ο Ζ

οφείλει να συνδράmicroει τον Α κατά τη σύνταξη της διαθήκης του αναπτύσσει προστατευτική

τριτενέργεια υπέρ του ωφελούmicroενου από τη διαθήκη αυτή (Τ) ο οποίος λόγω πταίσmicroατος του Ζ δεν

περιήλθε στη σκοπούmicroενη από τον Α θέση (πχ δεν έγινε κληρονόmicroος) Ενώ κατά την πρώτη

σχετική απόφαση του Γερmicroανικού Ακυρωτικού η συγγενική σχέση (πατέρας-κόρη) microεταξύ του

διαθέτη (Α) και του ωφελούmicroενου (Τ) διαδραmicroατίζει ένα ουσιώδη ρόλο76

κατά τη microεταγενέστερη

εξέλιξη της νοmicroολογίας εξασθενίζει η σηmicroασία του δεσmicroού ανάmicroεσα σε Α και Τ αρκούντος

προφανώς απλώς του γεγονότος ότι ο Τ πρόκειται αντικειmicroενικά να ωφεληθεί από τη διαθήκη του

Α και συνεπώς από την οφειλόmicroενη σύmicroπραξη του Ζ στη σύνταξή της77

Εξάλλου και η παρατηρούmicroενη επέκταση του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ σε περιπτώσεις όπου το

ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ παρουσιάζεται σχετικά αποδυναmicroωmicroένο78

ενδεικνύει

ότι η πραγmicroατική αιτία για την αποδοχή της ΕΠΤ στο πλαίσιο του νεώτερου microοντέλου δεν έγκειται

τόσο στην εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων του Α Προς την ίδια κατεύθυνση συνηγορεί επίσης η

τάση της νοmicroολογίας να επικεντρώνει την επιχειρηmicroατολογία της στο πρόσωπο και τις προσδοκίες

του Τ79

3 Η επικέντρωση στο πρόσωπο του τρίτου

Η microετατόπιση στο πλαίσιο του νεώτερου σχήmicroατος του κεντρικού θεmicroελιωτικού επιχειρήmicroατος

από το ενδιαφέρον του Α στη σχέση που συνδέει τον Τ microε την παροχή του Ζ αντιστοιχεί σε

επίπεδο πλέον προσώπων προς microια microετατόπιση του κέντρου βάρους της ΕΠΤ από τον Α στον Τ

Πράγmicroατι είναι συχνή στη νοmicroολογία microια επιχειρηmicroατολογία η οποία επικεντρώνεται στο

πρόσωπο τις προσδοκίες και τις ανάγκες προστασίας του Τ προκειmicroένου να θεmicroελιώσει την

προστατευτική τριτενέργεια υπέρ του Προπάντων τονίζεται η ανάγκη προστασίας της

75

Πρβλ λχ BGH WM 1985 1274 (1275) Εν προκειmicroένω δεν microπορεί κανείς να κρίνει τελειωτικά αν η αποδοχή της

ΕΠΤ σε σύmicroβαση ανάmicroεσα στον φοροτεχνικό Ζ για σύνταξη της φορολογικής δήλωσης του εντολέα του Α υπέρ της Τ

συζύγου του Α συναρτάται αποφασιστικά microε τη σχέση των δύο συζύγων (Α και Τ) ή microε την εγγύτητα της Τ προς την

παροχή του Ζ 76

Απόφαση από 671965 JZ 1966 141 (142) Για την απόφαση αυτή βλ και τα αναφερόmicroενα σχετικά στην BGH

NJW 1996 2927 (2928) 77

Βλ πχ BGH NJW 1995 2551 (2552) Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι επίσης φανερός πέραν των περιπτώσεων

σύνταξης διαθήκης λχ στις BGH NJW-RR 2003 1035 (1036-1037) BGH NJW 1977 2073 (2074) 78

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 1 79

Βλ αmicroέσως παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

19

δικαιολογηmicroένης εmicroπιστοσύνης του Τ προς τον Ζ αναφορικά microε τη σωστή άσκηση της

δραστηριότητάς του Συγκεκριmicroένα η εmicroπιστοσύνη αυτή αφορά λχ την επιmicroελή διεκπεραίωση

εντολών διατραπεζικής πληρωmicroής ή είσπραξης από microέρους των εmicroπλεκοmicroένων τραπεζών80

την

ορθότητα-πληρότητα της πραγmicroατογνωmicroοσύνης που κατrsquo εντολή του Α ετοιmicroάζει ο Ζ81

ή ακόmicroη τη

χρηστή διοίκηση της εταιρίας (Τ) της οποίας οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής είναι κατrsquo

αποκλειστική ή κύρια δραστηριότητα η ΕΠΕ (Α) που microε τη σειρά της διοικείται από τον Ζ

(συνήθως microοναδικό) εταίρο και διαχειριστή της Α82

Η στροφή προς το πρόσωπο του Τ συντελείται εξάλλου microε την εισαγωγή microιας επιπρόσθετης

προϋπόθεσης για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ του όρου δηλαδή ότι ο Τ προστατεύεται microόνο εφόσον

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη χρήζει προστασίας83

Ο Τ χρήζει δε συγκεκριmicroένα προστασίας όταν

δεν έχει κατά του Α ή κάποιου άλλου οφειλέτη συmicroβατικής φύσης αξιώσεις του ίδιου ή ισάξιου

περιεχοmicroένου όπως αυτές που επιδιώκει να του αναγνωριστούν εναντίον του Ζ επί τη βάσει της

ΕΠΤ84

Έτσι απορρίπτεται λόγω microη πλήρωσης της προϋπόθεσης αυτής η προστατευτική

τριτενέργεια της σύmicroβασης microίσθωσης ανάmicroεσα σε Α (microισθωτή) και Ζ (εκmicroι-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 313

σθωτή) υπέρ του υποmicroισθωτή Τ για ελαττώmicroατα του microισθίου επειδή ο Τ διαθέτει τις σχετικές

αξιώσεις αποζηmicroίωσης ήδη εναντίον του άmicroεσου αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α)85

Μολονότι το

περιεχόmicroενο της εν λόγω προϋπόθεσης δεν είναι από κάθε άποψη σαφές ndashαναπάντητο microένει λχ το

ερώτηmicroα αν αποφασιστική είναι απλώς η τυπική ύπαρξη αξιώσεων του Τ εναντίον του Α86

ή η

πραγmicroατική δυνατότητα οικονοmicroικά λυσιτελούς άσκησής τους87

ndash είναι πάντως ευνόητο ότι η

εξέταση της συνδροmicroής του όρου προϋποθέτει αναγκαστικά τη microεταστροφή της οπτικής γωνίας από

το πρόσωπο του Α στη σφαίρα του Τ Εδώ πρέπει microάλιστα να προσεχτεί ότι η εξάρτηση της

80

Βλ BGHZ 69 82 (86 και 88) BGHZ 96 9 (17) 81

Βλ πχ BGH WM 2001 1428 (1430) BGH WM 2001 876 BGH NJW 1998 1059 (1060) 82

Βλ BGHZ 75 321 (323-234) BGH NJW 1995 1353 (1357) 83

Η προϋπόθεση αυτή τέθηκε για πρώτη φορά από την BGHZ 70 327 (329-330) Βλ περαιτέρω λχ BGHZ 129 136

(168 και 169-170) BGH NJW 1996 2927 (2928) 84

Βλ λχ BGH WM 2004 1825 (1827) BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1996 2927 (2929) Βεβαίως δεν

ελλείπουν και αποκλίνοντες προσδιορισmicroοί του περιεχοmicroένου της προϋπόθεσης Εδώ υπάγεται πχ η BGH WM 2001

1428 (1430) σύmicroφωνα microε την οποία στην περίπτωση που ο Ζ αποτελεί βοηθητικό του Α πρόσωπο (πρβλ sect 278

ΓερmicroΑΚ = 334 sect 1 ΑΚ) απορρίπτεται η τριτενέργεια και ο Τ παραπέmicroπεται στην άσκηση τυχόν δικαιωmicroάτων του από

τη σχέση του προς τον Α ανεξάρτητα από το αν έχει πράγmicroατι κάποια δικαιώmicroατα και ποιο είναι το περιεχόmicroενό τους 85

BGHZ 70 327 BGH WM 1979 307 86

Έτσι microε έmicroφαση BGH WM 2004 1825 (1827) Βλ επίσης BGH NJW 1996 2927 (2929) 87

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα η νοmicroολογία όταν δέχεται λχ την προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης ανάmicroεσα στον

δανειολήπτη Α και τον πραγmicroατογνώmicroονα Ζ υπέρ του δανειοδότη Τ microολονότι η απαίτηση του Τ κατά του αφερέγγυου

Α παραmicroένει νοmicroικά ισχυρήmiddot βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις

20

τριτενέργειας από τις αξιώσεις του Τ κατά του Α όχι απλώς παραβλέπει αλλά στην ουσία microάλλον

αντιστρατεύεται τα συmicroφέροντα του Α ∆ιότι ο τελευταίος έχει κατά κανόνα προφανές συmicroφέρον να

στραφεί ο Τ για την αποκατάσταση της ζηmicroίας του όχι εναντίον του ίδιου microε βάση την έννοmicroη

σχέση που τους συνδέει αλλά απευθείας εναντίον του Ζ αφού microε την αποζηmicroίωση του Τ από

microέρους του Ζ απαλλάσσεται και ο Α από τη δική του υποχρέωση να αποκαταστήσει τη ζηmicroία

καθώς και από τα τυχόν έξοδα αναγωγής κατά του Ζ για ήδη καταβληθείσα αποζηmicroίωση

ΙΙΙ Συνολική εικόνα Ενιαίος θεσmicroός microε διττή υπόσταση και λειτουργία

Η εξέλιξη από το παραδοσιακό στο νεώτερο microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ συνδέεται microε

σηmicroαντικές αλλαγές στη λειτουργία του θεσmicroού Παρά την εν πολλοίς ενιαία ορολογία την κοινή

νοmicroική βάση και τις καταρχήν όmicroοιες έννοmicroες συνέπειες που επιδιώκονται microε την ΕΠΤ

(αποζηmicroίωση του Τ βάσει ενδοσυmicroβατικών κανόνων) ξεκινά κανείς στην ουσία από διαφορετικές

βάσεις όταν εφαρmicroόζει την ΕΠΤ υπό την παραδοσιακή ή τη νεώτερη έποψη

Ασφαλώς η επαρκής δικαιολόγηση της ιδιαίτερης προστασίας του Τ απαιτεί κάποιου είδους

εγγύτητα του τελευταίου προς την ξένη ενοχή αφού ακριβώς στην ενοχή αυτή εδράζεται η επέκταση

έναντι του Τ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του Ζ Η εγγύτητα όmicroως αυτή είναι όπως επιχειρεί να

δείξει η προηγούmicroενη ανάλυση88

διαφορετικής φύσης στο παραδοσιακό και το νεώτερο microοντέλο

Ενώ στο πρώτο απαιτείται βασικά η υποκειmicroενική εγγύτητα του Τ προς την ενοχή η (στενή)

σύνδεση δηλαδή των συmicroφερόντων του Τ microε τα συmicroφέροντα ενός από τα υποκείmicroενα της ενοχής

(του Α) κοmicroβικό σηmicroείο στο δεύτερο αποτελεί η αντικειmicroενική εγγύτητα του Τ η ιδιαίτερη σχέση

δηλαδή που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ Και αντίστροφα ισχύει ότι στο microεν παραδοσιακό

microοντέλο η αντικειmicroενική εγγύτητα είναι εν συγκρίσει προς την υποκειmicroενική δευτερεύουσας

σηmicroασίας στο δε νεώτερο microικρή microόνο επίδραση ασκεί τελικά η παρουσία ή η απουσία

υποκειmicroενικής εγγύτητας σε σχέση προς την παρουσία ή την απουσία της αντικειmicroενικής

Η σηmicroασία της microεταβολής αυτής για τη λειτουργία της ΕΠΤ είναι φανερή Στο παραδοσιακό σχήmicroα

η προστατευτική τριτενέργεια η οποία στηρίζεται αποφασιστικά στη σχέση (ιδίως σχέση πρόνοιας)

που συνδέει τον Α microε τον Τ επιδιώκει έmicromicroεσα microέσω δηλαδή της προστασίας του Τ να ωφελήσει

τελικά τον ίδιο τον Α αφού τα συmicroφέροντά του συνδέονται αντικειmicroενικά microε τα προστατευόmicroενα

συmicroφέροντα του Τ (υποκειmicroενική εγγύτητα) Η προστασία εποmicroένως του Τ δεν είναι αυτοσκοπός

88

Βλ παραπάνω υπό Β Ι και ΙΙ

21

αλλά το microέσο δια του οποίου επιδιώκεται εν τέλει ο στόχος της προστασίας των συmicroφερόντων του

Α (τριτενέργεια προς όφελος του Α) Αντίθετα στο νεώτερο microοντέλο εξασθενεί η απαίτηση ενός

έντονου ενδιαφέροντος του Α για τον Τ και στο επίκεντρο τοποθετείται ο Τ ο οποίος

προστατεύεται λόγω της αντικειmicroενικής εγγύτητάς του προς τη βασική ενοχή ανάmicroεσα σε Α και Ζ

ανεξάρτητα ουσιαστικά από το αν microε τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται τελικά τα συmicroφέροντα του

ίδιου του Α η προστασία του Τ αναβαθmicroίζεται εδώ από απλό microέσο σε τελικό σκοπό του θεσmicroού

(τριτενέργεια προς όφελος του Τ)

Με τις σκέψεις αυτές εξηγείται τουλάχιστον εν microέρει και η επιλεκτική ή ακόmicroη και αντιφατική

εφαρmicroογή από τη νοmicroολογία της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει να χρήζει προστασίας Ενώ στο

πλαίσιο της τριτενέργειας προς όφελος του Α δεν είναι συνεπές να microην προστατεύεται ο Τ όταν

δικαιούται αποζηmicroίωσης από τον Α89

η επίmicroαχη προϋπόθεση είναι σε επίπεδο ουσιαστικής

επιχειρηmicroατολογίας εύκολα εξηγήσιmicroη επί τη βάσει του νεώτερου microοντέλου ΕΠΤ δηλαδή της

τριτενέργειας προς όφελος του Τ Αν ο Τ δεν χρήζει προστασίας τότε δεν υπάρχει λόγος να του

επιβληθεί αυτή αφού το νεώτερο microοντέλο δεν επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα συmicroφέροντα άλλου

(του Α) πέραν του ίδιου του Τ

Με τη διαπίστωση ότι η προστατευτική τριτενέργεια καταφάσκεται άλλοτε προς όφελος του Α κι

άλλοτε του Τ καθίσταται δυνατή microια πρώτη προσέγγιση του πεδίου εφαρmicroογής καθεmicroιάς από τις

δύο εκφάνσεις της ΕΠΤ στη νοmicroολογία Αφού το παραδοσιακό microοντέλο είναι προορισmicroένο να

αφορά περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη αγαθών του Τ έχει άmicroεσο επιβαρυντικό αντίκτυπο στον

ίδιο τον Α ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων πρέπει να είναι αναγκαστικά στενός

διαγραφόmicroενος σε microικρή ακτίνα γύρω από τον Α Όσον αφορά επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες

συντελείται εκάστοτε η βλάβη του Τ στο παραδοσιακό microοντέλο καθώς αυτό βασίζεται

αποφασιστικά στην υποκειmicroενική microόνο εγγύτητα του Τ προς την ενοχή είναι εν πολλοίς αδιάφορος

ο τρόπος ζηmicroίωσης του Τ Ο τελευταίος microπορεί να βλάπτεται απλώς και microόνο επειδή βρίσκεται στο

τοπικό και χρονικό περιβάλλον της συναλλακτικής επαφής των Α και Ζ η οποία ακριβώς λόγω της

γειτνίασης αυτής εγκυmicroονεί και κινδύνους για τον Τ ∆εν είναι λοιπόν τυχαίο που το πεδίο

εφαρmicroογής του παραδοσιακού microοντέλου έγκειται εν πολλοίς σε microάλλον απλές από την άποψη των

εmicroπλεκόmicroενων συmicroφερόντων περιπτώσεις βλάβης αγαθών συνδεόmicroενων σχετικά στενά microε το

πρόσωπο του Τ Οmicroοίως δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι η ζηmicroία του Τ οφείλεται συχνά σε

παραβιάσεις από την πλευρά του Ζ παρεπόmicroενων υποχρεώσεων προστασίας οι οποίες δεν

89

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 3

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 10: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

10

παραγκώνισε το παλαιότερο το οποίο αντιθέτως έβαινε παραλλήλως εξελισσόmicroενο ώστε σήmicroερα

συνυπάρχουν και αποτελούν αmicroφότερα ισότιmicroα καταρχήν σκέλη της ΕΠΤ

Ήδη στο σηmicroείο αυτό πρέπει πάντως να αποσαφηνιστεί ότι παρά τη θεmicroελιώδη σηmicroασία της η

παρατηρούmicroενη εξέλιξη της ΕΠΤ συντελέστηκε κατά κύριο λόγο αθόρυβα ήτοι υπό το κάλυmicromicroα

της προϋπάρχουσας οικείας ορολογίας και την επίφαση microιας αδιάκοπης δογmicroατικής συνέχειας Ως

επί το πλείστον πραγmicroατοποιήθηκε επί τη βάσει microιας όχι πάντα άmicroεσα διαγνώσιmicroης microεθερmicroηνείας

προϋπαρχόντων επιχειρηmicroατολογικών τόπων η οποία επέτρεψε microεν την επέκταση του θεσmicroού σε

πεδία που η παραδοσιακή αντίληψη ρητά ή πάντως σαφώς απέκλειε ταυτόχρονα όmicroως απέτρεψε

την κατά το δυνατόν εναργή διάκριση των δύο microορφωmicroάτων του παραδοσιακού και του νεώτερου

και τη συναρτώmicroενη διαφοροποίηση και εκλέπτυνση των εκάστοτε προϋποθέσεων και συνεπειών

εφαρmicroογής της ΕΠΤ Έτσι ανεξάρτητα από το αν και σε ποιο βαθmicroό σε κάθε κρινόmicroενη περίπτωση

ακολουθείται τελικά κυρίως η microια ή η άλλη κατεύθυνση της ΕΠΤ τόσο η νοmicroολογία (ανεξαιρέτως)

όσο και η θεωρία (στη συντριπτική της πλειονότητα47

) επιmicroένουν ότι εφαρmicroόζουν αδιαφοροποίητα

έναν ενιαίο θεσmicroό Αποφασιστικής σηmicroασίας για την επίφαση microιας τέτοιας ενότητας υπήρξε η

πρώιmicroη επιλογή της νοmicroολογίας να εξηγεί δογmicroατικά την ΕΠΤ βασικά ως αποτέλεσmicroα της

(προπάντων συmicroπληρωτικής) ερmicroηνείας της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ Το δικαιοπρακτικό microοντέλο

θεmicroελίωσης της ΕΠΤ το οποίο ndashορθώςndash αποκρούει γενικά η γερmicroανική θεωρία48

προσέδωσε στη

νοmicroολογία microια πολύ microεγάλη ευελιξία στο χειρισmicroό της ΕΠΤ ως προς την αιτιολόγηση των

επιδιωκόmicroενων λύσεων την οmicroαλή ένταξη νέων τόπων στο προϋπάρχον σύστηmicroα

επιχειρηmicroατολογίας και την επίλυση ετερόκλιτων προβληmicroάτων ευθύνης microε την επίκληση απλώς

της (κυρίως υποθετικής) βούλησης των συmicroβαλλοmicroένων (Α και Ζ)

Ι Η παραδοσιακή έποψη

1 Το βασικό σχήmicroα σκέψης

Η δικαστική απόφαση microε την οποία ξεκινάει ουσιαστικά η ιστορία της ΕΠΤ ως αυτοτελούς θεσmicroού

του γερmicroανικού δικαίου49

ορίζει τα βασικά χαρακτηριστικά του microορφώmicroατος τα οποία και

συνθέτουν ουσιαστικά τον πυρήνα του παραδοσιακού νοmicroικού σχήmicroατος σκέψης Μια σύmicroβαση

αναπτύσσει προστατευτική ενέργεια υπέρ τρίτων όταν ο οφειλέτης (Ζ) βαρύνεται microε καθήκοντα

47

Από τις λίγες εξαιρέσεις που τείνουν στην αντιmicroετώπιση της ΕΠΤ ως διπολικού θεσmicroού βλ κυρίως Gernhuber Das

Schuldverhaumlltnis 1989 sect 21 (ιδίως sect 21 I 2) 48

Βλ λχ την εύστοχη κριτική του Gernhuber Das Schuldverhaumlltnis sect 21 Για τη νεώτερη νοmicroολογία βλ microεταξύ

άλλων Canaris Die Reichweite der Expertenhaftung gegenuumlber Dritten ZHR 163 (1999) 206 επ 49

BGH NJW 1959 1676 (και σε ελληνική microετάφραση ΝοΒ 1963 287)

11

επιmicroέλειας και προστασίας όχι microόνο έναντι του αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α) αλλά και έναντι

ορισmicroένων περαιτέρω προσώπων (Τ) τα οποία σε περίπτωση παραβίασης έχουν απευθείας αξίωση

αποζηmicroίωσης κατά του οφειλέτη (Ζ) σύmicroφωνα microε τους γενικούς κανόνες ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Για να γίνει δε δεκτή ΕΠΤ πρέπει να συντρέχουν τρεις προϋποθέσεις Πρώτον εγγύτητα στην

παροχή (Leistungsnaumlhe) o Τ πρέπει να έρχεται κατά τρόπο προδιαγεγραmicromicroένο

(Bestimmungsgemaumlszlig) σε επαφή microε την (κύρια) παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενό της ∆εύτερον

έννοmicroη σχέση πρόνοιας (Fuumlrsorgeverhaumlltnis) ανάmicroεσα σε Α και Τ microε την έννοια ότι η κατάσταση

του Τ πρέπει να εγγίζει τον Α επειδή είναι ο ίδιος υπόχρεος αυξηmicroένης προστασίας και πρόνοιας

έναντι του Τ και συνυπεύθυνος για την καλή κατάστασή του εδώ εντάσσονται κατεξοχήν οι

οικογενειακές σχέσεις ή οι σχέσεις εξαρτηmicroένης εργασίας (microε τον Α ως εργοδότη και τον Τ ως

εργαζόmicroενο) Τρίτον διαγνωσιmicroότητα (Erkennbarkeit) κατά το ότι ο Ζ πρέπει να είναι σε θέση να

αντιληφθεί ότι ο αντισυmicroβαλλόmicroενός του τον εmicroπιστεύεται για την ασφάλεια των εmicroπλεκόmicroενων

τρίτων προσώπων όπως και για τη δικιά του Σε κάθε περίπτωση πρέπει πάντως να διασφαλίζεται

ότι ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων θα είναι περιορισmicroένος ώστε να αποφευχθεί microια

υπερβολική επέκταση της ευθύνης του Ζ Όσον αφορά τώρα τη νοmicroική βάση της ΕΠΤ προκρίνεται

η θεmicroελίωση της προστασίας του Τ στην (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης που έχει

συναφθεί ανάmicroεσα σε Α και Ζ

Αυτό το πλέγmicroα τοποθετήσεων επαναλαmicroβάνουν στη συνέχεια πολλές ακόmicroη αποφάσεις Όπως

πάντως προκύπτει από microία συνολικότερη εξέταση δεν ανταποκρίνεται στην αντίληψη της

νοmicroολογίας η πρόσδοση στις προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις της ίδιας σηmicroασίας για τη θεmicroελίωση

της προστατευτικής τριτενέργειας αντίθετα το κυρίως βάρος το φέρει στα πλαίσια του

παραδοσιακού σχήmicroατος σκέψης η δεύτερη προϋπόθεση η σχέση δηλαδή πρόνοιας ανάmicroεσα σε Α και

Τ50

Όταν συντρέχει αυτή και microε τον όρο φυσικά ότι πληρούται η ndashγενικά όχι ιδιαίτερα αυστηρήndash

απαίτηση διαγνωσιmicroότητας τότε κατά κανόνα καταφάσκεται η ΕΠΤ ακόmicroη και αν στην

πραγmicroατικότητα δεν υπάρχει επαφή του Τ microε την παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενο της51 όταν

αντιθέτως ελλείπει η απαιτούmicroενη σχέση πρόνοιας τότε απορρίπτεται άνευ άλλου η τριτενέργεια52

50

Βλ πχ BGH NJW 1977 2208 (2209) BGH NJW 1973 321 (322) BGHZ 51 91 (96) και σε ελληνική απόδοση

ΝοΒ 1969 1153 51

Βλ πχ BGHZ 26 365 Η απόφαση αυτή δέχεται την ευθύνη του κυρίου του έργου (Ζ) έναντι των προσώπων (Τ) που

χρησιmicroοποιεί ο εργολάβος (Α) για την εκτέλεση του έργου τα οποία υφίστανται σωmicroατικές βλάβες από πταίσmicroα του Ζ

Οι προστατευόmicroενοι τρίτοι δεν έρχονται εν προκειmicroένω σε επαφή microε την κύρια παροχή του Ζ προς τον Α αφού αυτή

συνίσταται στην καταβολή της συmicroφωνηmicroένης αmicroοιβής (πρβλ 681 ΑΚ) την ΕΠΤ θεmicroελιώνει εν τέλει microόνο η σχέση

που συνδέει Τ και Α 52

Βλ λχ BGHZ 51 91 και στα ελληνικά ΝοΒ 1969 1153 (ευθύνη παραγωγού προϊόντων)

12

Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις για την προστασία του (Τ) και ιδίως η βαρύτητα που δίνεται στη

σχέση πρόνοιας συmicroβαδίζουν καταρχήν microε τη δογmicroατική εξήγηση της ΕΠΤ Στο δικαιοπρακτικό

microοντέλο θεmicroελίωσης η σχέση πρόνοιας microεταξύ Α και Τ δεν αποτελεί παρά αντικειmicroενικό στοιχείο

για τον καθορισmicroό των συmicroφερόντων του Α τα οποία απαιτούν την προστασία του Τ και πρέπει

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη (sect 157 ΓερmicroΑΚ = 200 ΑΚ) να ληφθούν υπόψη από τον ερmicroηνευτή της

microεταξύ Α και Ζ σύmicroβασης Επειδή microε άλλα λόγια η σχέση που συνδέει Α και Τ επιβάλλει στον Α

αυξηmicroένες υποχρεώσεις πρόνοιας είναι κατά την άποψη αυτή εύλογο να ερmicroηνεύσει κανείς τη

σύmicroβαση του τελευταίου microε τον Ζ (συmicroπληρωτικά) κατά την έννοια της ΕΠΤ και να δεχτεί την

εφαρmicroογή έναντι του Τ κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης Σηmicroαντικό είναι πάντως να τονιστεί ότι

στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου αρκεί πλήρως για microια τέτοια ερmicroη-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 310

νεία η συνδροmicroή των προϋποθέσεων που προαναφέρθηκαν χωρίς να απαιτούνται επιπρόσθετες

ενδείξεις για microια (πραγmicroατική ή υποθετική) συνοmicroολόγηση της τριτενέργειας

2 Η διεύρυνση των αρχικών ορίων

Η συνεπής εφαρmicroογή των βασικών αρχών του παραδοσιακού microοντέλου επιβάλλει τη διεύρυνση

αυτού πυρήνα ώστε να καταλαmicroβάνονται και περιπτώσεις στις οποίες αυστηρά ιδωmicroένες δεν

πληρούνται microεν οι προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις ωστόσο η άρνηση της προστασίας του Τ θα

ήταν λόγω της κατάστασης συmicroφερόντων κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη Τη δυνατότητα ευέλικτης

εφαρmicroογής του θεσmicroού ενισχύει δε η επιλογή της νοmicroολογίας υπέρ της δικαιοπρακτικής εξήγησης

της ΕΠΤ Η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ οφείλει σύmicroφωνα microε τα

γενικώς αποδεκτά να γίνεται επί τη βάσει ουσιαστικών σταθmicroίσεων αν αυτές επιβάλλουν την

τριτενέργεια τότε η ΕΠΤ δεν πρέπει να απορρίπτεται λόγω της microη συνδροmicroής τυπικών

προϋποθέσεων

Η διεύρυνση αυτή αφορά καταρχάς τα προστατευόmicroενα από την ΕΠΤ αγαθά καθώς γρήγορα έγινε

δεκτό ότι πέρα από περιπτώσεις θανάτωσης βλάβης της υγείας ή προσβολής της σωmicroατικής

ακεραιότητας και η ιδιοκτησία53

ή ακόmicroη και απλά περιουσιακά συmicroφέροντα του Τ54

microπορούν να

53

BGHZ 49 350 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ εκmicroισθωτή (Ζ) και microισθωτή (Α) ως προς τη βλάβη

εισκοmicroισθέντων πραγmicroάτων του υποmicroισθωτή (Τ) σύmicroφωνα βέβαια microε κατοπινή νοmicroολογία στην περίπτωση αυτή δεν

γίνεται δεκτή ΕΠΤ επειδή ο Τ λόγω της αξίωσής του κατά του Α δεν χρήζει προστασίας βλ παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

13

εmicroπίπτουν στο προστατευτικό πεδίο της ΕΠΤ55

Έτσι βέβαια εξασθενεί το ενδιαφέρον του Α για

την προστασία του Τ το οποίο παρουσιάζεται ιδιαίτερα αυξηmicroένο στις περιπτώσεις βλάβης

αυστηρά προσωπικών αγαθών Ωστόσο δεν συντελείται κάποια πραγmicroατική ρήξη microε την

προγενέστερη αντίληψη αφού το κεντρικό επιχείρηmicroα υπέρ της ΕΠΤ η σχέση δηλαδή πρόνοιας

ανάmicroεσα σε Α και Τ συνεχίζει να υπάρχει και να θεmicroελιώνει την τριτενέργεια και στις περιπτώσεις

διακινδύνευσης περιουσιακών απλώς αγαθών (ιδιοκτησία ndash περιουσία)56

Αντίστοιχα ισχύουν και ως προς την παρατηρούmicroενη διεύρυνση της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει

να βρίσκεται σε σχέση εγγύτητάς προς την παροχή του Ζ Παρά την διατήρηση της ορολογίας

εmicroπλουτίζεται ο ορισmicroός που δίνεται σχετικά ώστε να καλύπτει και περιπτώσεις στις οποίες δεν

υπάρχει επαφή του Τ microε την κύρια παροχή του Ζ57

Προκειmicroένου να καταλαmicroβάνονται και

παραβιάσεις υποχρεώσεων πρόνοιας από microέρους του Ζ άσχετων προς την κύρια παροχή αρκεί

πλέον να εκτίθεται ο Τ ndashτουλάχιστον εν microέρειndash microε όmicroοιο τρόπο σε κινδύνους όπως ο ίδιος ο Α58

Άλλωστε όσο το κοmicroβικό σηmicroείο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ παραmicroένει η σχέση πρόνοιας και η επrsquo

αυτής βασιζόmicroενη (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης δεν είναι συνεπές να κρίνεται το

ζήτηmicroα της τριτενέργειας αποφασιστικά από το αν και microε ποιο ακριβώς τρόπο η διακινδύνευση του

Τ συναρτάται microε την κύρια παροχή του Ζ αφού οι ουσιαστικές σταθmicroίσεις συχνά δεν σχετίζονται

καθόλου microε το ερώτηmicroα αυτό

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο θα ήταν υπερβολικά φορmicroαλιστική επί τη βάσει του

δικαιοπρακτικού microοντέλου η εmicromicroονή στην προϋπόθεση microιας έννοmicroης σχέσης πρόνοιας microε το

παραδοσιακό στενό περιεχόmicroενο του όρου εφόσον το έντονο ενδιαφέρον του Α για την προστασία

του Τ microπορεί microε microεθοδολογικά ορθό τρόπο να θεmicroελιωθεί επαρκώς σε κάποια άλλη αντικειmicroενικά

διαγνώσιmicroη για τον Ζ περίσταση η οποία επιβάλλει την ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας

προκειmicroένου να εξυπηρετηθούν τα συνδεόmicroενα microε την προστασία του Τ συmicroφέροντα του Α59

Άλλωστε και η έννοmicroη σχέση πρόνοιας δεν αποτελεί παρά ένδειξη για την αντικειmicroενικά εδραιωmicroένη

54

BGH JZ 1966 141 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ διαθέτη (Α) και δικηγόρου (Ζ) υπέρ της

τιmicroώmicroενης στην υπό σύνταξη διαθήκη κόρης του Α η οποία από πταίσmicroα του Ζ δεν κατέστη κληρονόmicroος του Α

σύmicroφωνα microε την επιθυmicroία του πατέρα της) 55

Πάντως microόνο η επέκταση της ΕΠΤ σε απλώς περιουσιακά αγαθά τρίτων φάνηκε να προβληmicroατίζει ενώ αντίθετα η

προστασία και της ιδιοκτησίας θεωρήθηκε εντελώς φυσικήmiddot βλ ιδίως W Lorenz JZ 1966 143 και 144 στις

παρατηρήσεις του επί της απόφασης του Γερmicro Ακυρ από 671965 56

Βλ ιδίως την επιχειρηmicroατολογία της BGH JZ 1966 141 (142) 57

Επειδή λχ ο Ζ οφείλει στον Α απλώς ένα χρηmicroατικό ποσό βλ το παράδειγmicroα στην υποσ 51 58

BGHZ 129 136 (168) BGH NJW 1975 867 (868) Αξίζει πάντως να σηmicroειωθεί ότι η γερmicroανική νοmicroολογία δεν

εmicroποδίζεται να καταφύγει στον στενότερο ορισmicroό προκειmicroένου να απορρίψει την ΕΠΤ όταν το κρίνει απαραίτητοmiddot βλ

BGH NJW 1996 2927 (2928-2929) 59

Έτσι πράγmicroατι BGH WM 2001 1428 (1429) BGH NJW 1996 2927 (2928) BGH NJW 1968 1323 (1324)

14

συσχέτιση των συmicroφερόντων του Α microε την προστασία του Τ η οποία αποκτά σηmicroασία microόνο έmicromicroεσα

στο πλαίσιο δηλαδή της ερmicroηνείας της σύmicroβασης των Α και Ζ

Αντιθέτως σε έντονη δογmicroατική ρήξη microε το παραδοσιακό σχήmicroα θεmicroελίωσης της ΕΠΤ σε

σύmicroπνοια όmicroως microε την ουσιαστική αιτιολόγηση του θεσmicroού διάκειται η επέκταση των αρχών που

ισχύουν για την προστατευτική τριτενέργεια συmicroβάσεων σε microη συmicroβατικές ενοχές όπως προπάντων

στις ενοχές που δηmicroιουργούνται κατά τις διαπραγmicroατεύσεις για τη σύναψη σύmicroβασης (πρβλ άρθρα

197-198 ΑΚ)60

Η δογmicroατική ρήξη έγκειται βέβαια στο ότι σε microη συmicroβατικές ενοχές δεν είναι

δυνατή η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία καθότι δεν υπάρχουν καθόλου (όπως στο στάδιο των

διαπραγmicroατεύσεων) ή δεν υπάρχουν έγκυρες (όπως σε περίπτωση άκυρης σύmicroβασης)

δικαιοπρακτικές δηλώσεις βούλησης των microερών της ενοχής οι οποίες θα microπορούσαν να

αποτελέσουν την αναγκαία ερmicroηνευτική αφετηρία Τη δυσκολία αυτή δεν παραγνωρίζει άλλωστε

ούτε η γερmicroανική νοmicroολογία η οποία επικαλείται και εναλλακτικές βάσεις θεmicroελίωσης (έθιmicroο

δικαστική δικαιοπλασία)61

Σε επίπεδο ωστόσο ουσιαστικών σταθmicroίσεων η συmicroπερίληψη microη

δικαιοπρακτικών ενοχών στο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ εmicroφανίζεται απόλυτα συνεπής στο βαθmicroό

που η κατάσταση συmicroφερόντων συχνά δεν διαφέρει πριν και microετά τη σύναψη έγκυρης ή άκυρης

σύmicroβασης Υπό το πρίσmicroα αυτό δεν είναι αδικαιολόγητος ο επιχειρούmicroενος παραλληλισmicroός microε την

έννοmicroη κατάσταση που θα

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 311

υφίστατο αν τη ζηmicroιογόνο στιγmicroή είχε ήδη συναφθεί (έγκυρη) σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ62

Στην

ουσία λοιπόν η γερmicroανική νοmicroολογία δεν παραmicroέρισε microε την επίmicroαχη διεύρυνση το παραδοσιακό

microοντέλο σκέψης παρά στάθηκε βασικά συνεπής προς αυτό Αλλά και όσον αφορά το δογmicroατικό

ζήτηmicroα της νοmicroικής βάσης της ΕΠΤ δεν συντελέστηκε κάποια δραστική αλλαγή η νοmicroολογία

αφίσταται του δικαιοπρακτικού microοντέλου microόνο κατrsquo εξαίρεση Έτσι microολονότι εmicromicroέσως πλην σαφώς

δηλώνεται ότι η προστατευτική τριτενέργεια microπορεί να εδράζεται και σε ανεξάρτητη από σχετική

60

Τέτοια περίπτωση αντιmicroετώπισε η BGHZ 66 51 Το δικαστήριο επιδίκασε αποζηmicroίωση σε 14χρονη (Τ) η οποία

συνόδευε τη microητέρα της (Α) σε κατάστηmicroα αυτοεξυπηρέτησης διότι γλίστρησε πριν τη σύναψη οποιασδήποτε

σύmicroβασης ανάmicroεσα στη microητέρα της και τον καταστηmicroατάρχη (Ζ) πατώντας ένα παρατηmicroένο στο δάπεδο του

καταστήmicroατος φύλλο λαχανικού Η αιτιολογία ότι η ενοχική σχέση που δηmicroιουργήθηκε λόγω των διαπραγmicroατεύσεων

ανάmicroεσα σε Α και Ζ ανέπτυσσε προστατευτική ενέργεια υπέρ της 14χρονης ήταν σύmicroφωνα microε το δικαστήριο

αναγκαία καθότι η τελευταία δεν επρόκειτο να συνάψει κάποια σύmicroβαση microε τον Ζ Πάντως και πριν από την απόφαση

αυτή η οποία λόγω της διεξοδικής αντιπαράθεσης microε το πρόβληmicroα πρέπει να θεωρηθεί ως ορόσηmicroο για την εξέλιξη της

ΕΠΤ η γερmicroανική νοmicroολογία είχε αναγνωρίσει την προστατευτική τριτενέργεια microη δικαιοπρακτικών ενοχώνmiddot βλ BGH

JZ 1968 304 (άκυρη σύmicroβαση) 61

BGHZ 66 51 (56-57) 62

BGHZ 66 51 (58-59)

15

βούληση των microερών (Α και Ζ) επιταγή της αντικειmicroενικής έννοmicroης τάξης63

κεντρικός

δικαιολογητικός τόπος παραmicroένει γενικά η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της εκάστοτε σύmicroβασης η

οποία ούτως ή άλλως βασίζεται microόνο σε αντικειmicroενικά δεδοmicroένα και δεν αφορά συγκεκριmicroένες

δηλώσεις βούλησης

ΙΙ Η νεώτερη εξέλιξη Μετακίνηση οπτικής γωνίας και microεταβολή λειτουργίας

Η γερmicroανική νοmicroολογία δεν εγκατέλειψε ποτέ το παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ Η

παρατήρηση αυτή δεν αφορά microόνο τον τρόπο αυτοκατανόησης ή αυτοπαρουσίασης της

νοmicroολογίας αλλά προπάντων την ουσιαστική επιβίωση του παραδοσιακού microοντέλου στη σύγχρονη

αντίληψη για το θεσmicroό Τα δικαστήρια όχι microόνο δέχονται την ΕΠΤ όταν συντρέχουν οι σχετικές

προϋποθέσεις πολύ περισσότερο συνεχίζουν να επιφυλάσσουν στον εαυτό τους τη δυνατότητα να

απορρίπτουν την τριτενέργεια σε συγκεκριmicroένη περίπτωση αρνούmicroενα τη συνδροmicroή κάποιου από

τους όρους που τάσσει το παραδοσιακό σχήmicroα σκέψης64

Παράλληλα ωστόσο διαπιστώνεται microια

εξέλιξη η οποία βασίζεται microεν εν πολλοίς στην προϋπάρχουσα ορολογία και επιχειρηmicroατολογία

στην ουσία όmicroως αναδιαmicroορφώνει ριζικά τον θεσmicroό της ΕΠΤ

1 Χαλάρωση του απαιτούmicroενου ενδιαφέροντος για την προστασία του τρίτου (Τ)

Ουσιαστική αλλαγή στη λειτουργία της ΕΠΤ συντελείται καταρχάς microε την τάση για ευρεία

αντικειmicroενικοποίηση του συνδεόmicroενου microε την προστασία του Τ συmicroφέροντος του Α και αποmicroάκρυνσή

του από την πρόδηλη πραγmicroατική βούληση του Α Ενώ δηλαδή υπό το παραδοσιακό πρίσmicroα

microπορούσε κανείς στις περισσότερες περιπτώσεις να θεωρήσει ότι ο Α λόγω της σχέσης του microε τον

Τ (πχ σχέση οικογενειακή ή εργοδότη προς εργαζόmicroενο) πράγmicroατι ενδιαφέρεται για τα

συmicroφέροντα του Τ ή τουλάχιστον ότι η προστασία του Τ δεν έρχεται σε αντίθεση microε τα αληθινά

συmicroφέροντα του Α στη νεώτερη αντίληψη γίνεται δεκτή ΕΠΤ ακόmicroη κι αν η πραγmicroατική βούληση

των microερών της σύmicroβασης (Α και Ζ) προφανώς αντίκειται σε microια τέτοια ερmicroηνεία Η αλλαγή αυτή

γίνεται φανερή στο παράδειγmicroα όπου ο Ζ είναι microοναδικός εταίρος και διαχειριστής microιας ΕΠΕ (Α)

της οποίας η δραστηριότητα εντοπίζεται αποκλειστικά ή τουλάχιστον κυρίως στο να είναι microε τη

σειρά της οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής microιας άλλης εταιρίας (Τ) στην οποία συmicromicroετέχουν

και περαιτέρω πρόσωπα Η νοmicroολογία δέχεται ότι η παραβίαση του καθήκοντος του Ζ για χρηστή

63

Αυτό προκύπτει πέραν των άλλων και από τις αποφάσεις εκείνες που επικαλούνται ndashσυχνά επικουρικάndash τη

δικαιοσύνη βλ πχ BGHZ 70 327 (329-330) ή την καλή πίστη (sect 242 ΓερmicroΑΚ = 288 ΑΚ) βλ λχ BGH NJW 1977

2073 (2074) BGH NJW 1975 867 (869) 64

Από τη νεώτερη νοmicroολογία βλ BGH NJW 2002 3625 (3626)

16

διοίκηση της Α θεmicroελιώνει δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης της Τ σύmicroφωνα microε τις αρχές της ΕΠΤ65

θεωρώντας πως το συmicroφέρον της Α κατευθύνεται σύmicroφωνα microε την καλή πίστη προς τη σωστή

διαχείριση και ευνοϊκή οικονοmicroική εξέλιξη της Τ66

Ο προσδιορισmicroός όmicroως των συmicroφερόντων της

Α κατrsquo αντικειmicroενικά κριτήρια (καλή πίστη) και η σύνδεσή τους microε τα συmicroφέροντα της Τ εποmicroένως

και η επί τη βάσει των διαπιστώσεων αυτών ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας βρίσκονται

σε άmicroεση αντίθεση προς την προφανή πραγmicroατική βούληση της Α όπως αυτή διαmicroορφώνεται στο

πρόσωπο του microοναδικού της εταίρου και διαχειριστή (Ζ) Μάλιστα η αντίθεση αυτή δεν εντοπίζεται

σε κάποια ιδιαίτερη εν συγκρίσει προς το συνήθως συmicroβαίνον ψυχολογική τοποθέτηση του Ζ

αλλά προκύπτει ήδη από την αντικειmicroενική θεώρηση των πραγmicroάτων Στον αντίποδα microια τέτοια

περίπτωση είναι ουσιαστικά αδύνατη στο παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ

Αντίστοιχα ισχύουν και στις περιπτώσεις όπου ο πραγmicroατογνώmicroονας Ζ σε εκπλήρωση σχετικής

σύmicroβασης microε τον Α συντάσσει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη λχ σχετικά microε την αξία ενός ακινήτου

του Α την οποία ο Α σκοπεύει να υποβάλει στον Τ προκειmicroένου ο τελευταίος πεπεισmicroένος για την

ακρίβεια της πραγmicroατογνωmicroοσύνης να προβεί στη σύναψη της επιδιωκόmicroενης από τον Α

σύmicroβασης (πχ αγορά του εν λόγω ακινήτου ή δανειοδότηση του Α microε υποθήκη το ακίνητο) Η

νοmicroολογία η οποία δέχεται την προστατευτική τριτενέργεια και συνεπώς την αξίωση αποζηmicroίωσης

του Τ έναντι του Ζ για λάθη της πραγmicroατογνωmicroοσύνης67

καταφάσκει το ενδιαφέρον του Α για την

προστασία του Τ microε την αιτιολογία ότι όποιος βασιζόmicroενος στις ειδικές γνώσεις κάποιου

προσώπου παραγγέλλει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη για να τη χρησιmicroοποιήσει ενώπιον τρίτων

ενδιαφέρεται κατά κανόνα να διαθέτει η microελέτη την αντίστοιχη αποδεικτική δύναmicroη αυτή ωστόσο

διασφαλίζεται microόνο εφόσον ο πραγmicroατογνώmicroονας (Ζ) συντάσσει microια κατά το δυνατόν

αντικειmicroενικά ορθή microελέτη και ευθύνεται για αυτό και έναντι τρίτων αποδεκτών της (Τ)68

Ανεξάρτητα από την πειστικότητα της θεmicroελίωσης πόρρω απέχει η επιχειρούmicroενη σύνδεση των

συmicroφερόντων του Α και του Τ ως προς την ένταση και την υφή από τη σύνδεση που πιστοποιείται

από microια έννοmicroη σχέση πρόνοιας κατά την έννοια του παραδοσιακού σχήmicroατος ∆ιότι η πραγmicroατική

βούληση του Α κατευθύνεται κατά κανόνα στη διασφάλιση των δικών του συmicroφερόντων microέσω

microιας αισιόδοξης για τον ίδιο πραγmicroατογνωmicroοσύνης και συγκεκριmicroένα στην επωφελή σύναψη της

σκοπούmicroενης σύmicroβασης microε τον Τ (λχ επίτευξη ευνοϊκών δανειοληπτικών όρων ή υψηλού

65

BGHZ 75 321 (323 επ) BGHZ 100 190 (193) BGH ZIP 2002 984 (985) 66

Βλ προπάντων BGHZ 75 321 (324) 67

Για την προστασία του Τ ως δανειοδότη βλ microεταξύ άλλων BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) BGH NJW 1997

1235 BGH WM 1993 897 Για την ΕΠΤ υπέρ του Τ ως αγοραστή βλ πχ BGH NJW-RR 2002 1528 BGH WM 2001

529 (532) BGH NJW 1998 1948 (1949) 68

Σrsquo αυτήν την κατεύθυνση οι BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380)

17

τιmicroήmicroατος πώλησης) ανεξάρτητα ακόmicroη και από πιθανή ζηmicroία του Τ69

Αυτήν την κατά τυπικό

τρόπο εmicroφανιζόmicroενη αντίθεση συmicroφερόντων microεταξύ Α και Τ δέχεται άλλωστε κι η ίδια η γερmicroανική

νοmicroολογία χωρίς ωστόσο να θεωρεί ότι αποκλείεται για το λόγο αυτό η συmicroβατική τριτενέργεια70

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 312

2 Αναβάθmicroιση του ρόλου της εγγύτητας του τρίτου (Τ) προς την οφειλόmicroενη παροχή

Παράλληλα συντελείται microια microετατόπιση του κέντρου βάρους από το ενδιαφέρον του Α για τον Τ

στην εγγύτητα του τελευταίου προς την (κύρια) παροχή του Ζ Σε αντίθεση δηλαδή προς το

παραδοσιακό σχήmicroα σύmicroφωνα microε το οποίο αποφασιστικό για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ είναι το

ερώτηmicroα αν η προστατευτική τριτενέργεια είναι αναγκαία για την εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων

του Α παρατηρείται στη νεώτερη αντίληψη microια υποφώσκουσα συνήθως τάση να κρίνεται η

προστασία του Τ προπάντων σε συνάρτηση microε τη σχέση στην οποία βρίσκεται αυτός προς την

παροχή του Ζ το ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ καθίσταται έτσι δευτερεύουσας

σηmicroασίας και λειτουργεί microάλλον απλώς επιβοηθητικά Ταυτόχρονα αλλάζει και το περιεχόmicroενο της

εγγύτητας στην παροχή κατά το ότι ερωτάται πλέον αν η παροχή του Ζ είναι προορισmicroένη να

ωφελήσει τον Τ71

ή αν πιθανές αποκλίσεις από την προσήκουσα εκπλήρωση προδιαγράφεται να

βλάψουν κατά πρώτο λόγο τον Τ72

Η εν λόγω microετατόπιση του επιχειρηmicroατολογικού βάρους παρά την ιδιαίτερη σηmicroασία της δεν είναι

εύκολο να καταδειχτεί microε αδιαmicroφισβήτητη ενάργεια Αυτό οφείλεται αφενός microεν στις συχνά

υπερβολικά λιτές ή πολύ γενικές σκέψεις τις νοmicroολογίας73

αφετέρου δε στο γεγονός ότι σε πολλές

αποφάσεις αναφέρονται ταυτόχρονα περισσότερα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία ιδίως η σχέση

πρόνοιας microεταξύ Α και Τ τα οποία στηρίζουν δυνητικά την ΕΠΤ74

χωρίς ωστόσο να microπορεί να

69

Στην περίπτωση microάλιστα που αντιmicroετώπισε η BGHZ 127 378 ο ίδιος ο Α προκάλεσε την εκπόνηση εσφαλmicroένης

πραγmicroατογνωmicroοσύνης από τον Ζ και συνεπώς τη ζηmicroία του Τ 70

Βλ πχ BGH NJW 2002 1196 (1197) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380) Αντίθετα η

παλαιότερη νοmicroολογία απέρριπτε την ΕΠΤ στις περιπτώσεις αυτές βλ BGHZ 74 281 (289-290) BGH NJW 1973 321

(322) 71

Πρβλ λχ BGH NJW 1991 32 (33) BGH WM 1985 1274 (1275) 72

Πρβλ πχ BGH JZ 2000 469 (471) BGH NJW 1995 1353 (1357) BGH NJW 1986 581 (582) Βεβαίως η

παραδοσιακή έννοια της εγγύτητας στην παροχή (βλ παραπάνω υπό Β Ι 1) δεν εγκαταλείφθηκε βλ πχ BGHZ 129

136 (168) 73

Βλ πχ BGHZ 77 116 (124) BGHZ 89 95 (98) BGH NJW 1989 2750 (2751) 74

Για την έννοmicroη σχέση πρόνοιας και τη λειτουργία της στο παραδοσιακό microοντέλο βλ παραπάνω υπό Β Ι 1

18

εξακριβωθεί microε ασφάλεια ποιο εξ αυτών είναι εκάστοτε το πράγmicroατι αποφασιστικό75

Η γενοmicroένη

διαπίστωση προκύπτει όmicroως microε επαρκή σαφήνεια από microια συνολική αξιολογική εξέταση της

σχετικής νοmicroολογίας όπως εξελίχθηκε στο χρόνο Ως παράδειγmicroα θα microπορούσαν να αναφερθούν οι

περιπτώσεις στις οποίες κρίθηκε ότι η σύmicroβαση ανάmicroεσα σε Α και Ζ σύmicroφωνα microε την οποία ο Ζ

οφείλει να συνδράmicroει τον Α κατά τη σύνταξη της διαθήκης του αναπτύσσει προστατευτική

τριτενέργεια υπέρ του ωφελούmicroενου από τη διαθήκη αυτή (Τ) ο οποίος λόγω πταίσmicroατος του Ζ δεν

περιήλθε στη σκοπούmicroενη από τον Α θέση (πχ δεν έγινε κληρονόmicroος) Ενώ κατά την πρώτη

σχετική απόφαση του Γερmicroανικού Ακυρωτικού η συγγενική σχέση (πατέρας-κόρη) microεταξύ του

διαθέτη (Α) και του ωφελούmicroενου (Τ) διαδραmicroατίζει ένα ουσιώδη ρόλο76

κατά τη microεταγενέστερη

εξέλιξη της νοmicroολογίας εξασθενίζει η σηmicroασία του δεσmicroού ανάmicroεσα σε Α και Τ αρκούντος

προφανώς απλώς του γεγονότος ότι ο Τ πρόκειται αντικειmicroενικά να ωφεληθεί από τη διαθήκη του

Α και συνεπώς από την οφειλόmicroενη σύmicroπραξη του Ζ στη σύνταξή της77

Εξάλλου και η παρατηρούmicroενη επέκταση του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ σε περιπτώσεις όπου το

ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ παρουσιάζεται σχετικά αποδυναmicroωmicroένο78

ενδεικνύει

ότι η πραγmicroατική αιτία για την αποδοχή της ΕΠΤ στο πλαίσιο του νεώτερου microοντέλου δεν έγκειται

τόσο στην εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων του Α Προς την ίδια κατεύθυνση συνηγορεί επίσης η

τάση της νοmicroολογίας να επικεντρώνει την επιχειρηmicroατολογία της στο πρόσωπο και τις προσδοκίες

του Τ79

3 Η επικέντρωση στο πρόσωπο του τρίτου

Η microετατόπιση στο πλαίσιο του νεώτερου σχήmicroατος του κεντρικού θεmicroελιωτικού επιχειρήmicroατος

από το ενδιαφέρον του Α στη σχέση που συνδέει τον Τ microε την παροχή του Ζ αντιστοιχεί σε

επίπεδο πλέον προσώπων προς microια microετατόπιση του κέντρου βάρους της ΕΠΤ από τον Α στον Τ

Πράγmicroατι είναι συχνή στη νοmicroολογία microια επιχειρηmicroατολογία η οποία επικεντρώνεται στο

πρόσωπο τις προσδοκίες και τις ανάγκες προστασίας του Τ προκειmicroένου να θεmicroελιώσει την

προστατευτική τριτενέργεια υπέρ του Προπάντων τονίζεται η ανάγκη προστασίας της

75

Πρβλ λχ BGH WM 1985 1274 (1275) Εν προκειmicroένω δεν microπορεί κανείς να κρίνει τελειωτικά αν η αποδοχή της

ΕΠΤ σε σύmicroβαση ανάmicroεσα στον φοροτεχνικό Ζ για σύνταξη της φορολογικής δήλωσης του εντολέα του Α υπέρ της Τ

συζύγου του Α συναρτάται αποφασιστικά microε τη σχέση των δύο συζύγων (Α και Τ) ή microε την εγγύτητα της Τ προς την

παροχή του Ζ 76

Απόφαση από 671965 JZ 1966 141 (142) Για την απόφαση αυτή βλ και τα αναφερόmicroενα σχετικά στην BGH

NJW 1996 2927 (2928) 77

Βλ πχ BGH NJW 1995 2551 (2552) Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι επίσης φανερός πέραν των περιπτώσεων

σύνταξης διαθήκης λχ στις BGH NJW-RR 2003 1035 (1036-1037) BGH NJW 1977 2073 (2074) 78

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 1 79

Βλ αmicroέσως παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

19

δικαιολογηmicroένης εmicroπιστοσύνης του Τ προς τον Ζ αναφορικά microε τη σωστή άσκηση της

δραστηριότητάς του Συγκεκριmicroένα η εmicroπιστοσύνη αυτή αφορά λχ την επιmicroελή διεκπεραίωση

εντολών διατραπεζικής πληρωmicroής ή είσπραξης από microέρους των εmicroπλεκοmicroένων τραπεζών80

την

ορθότητα-πληρότητα της πραγmicroατογνωmicroοσύνης που κατrsquo εντολή του Α ετοιmicroάζει ο Ζ81

ή ακόmicroη τη

χρηστή διοίκηση της εταιρίας (Τ) της οποίας οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής είναι κατrsquo

αποκλειστική ή κύρια δραστηριότητα η ΕΠΕ (Α) που microε τη σειρά της διοικείται από τον Ζ

(συνήθως microοναδικό) εταίρο και διαχειριστή της Α82

Η στροφή προς το πρόσωπο του Τ συντελείται εξάλλου microε την εισαγωγή microιας επιπρόσθετης

προϋπόθεσης για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ του όρου δηλαδή ότι ο Τ προστατεύεται microόνο εφόσον

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη χρήζει προστασίας83

Ο Τ χρήζει δε συγκεκριmicroένα προστασίας όταν

δεν έχει κατά του Α ή κάποιου άλλου οφειλέτη συmicroβατικής φύσης αξιώσεις του ίδιου ή ισάξιου

περιεχοmicroένου όπως αυτές που επιδιώκει να του αναγνωριστούν εναντίον του Ζ επί τη βάσει της

ΕΠΤ84

Έτσι απορρίπτεται λόγω microη πλήρωσης της προϋπόθεσης αυτής η προστατευτική

τριτενέργεια της σύmicroβασης microίσθωσης ανάmicroεσα σε Α (microισθωτή) και Ζ (εκmicroι-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 313

σθωτή) υπέρ του υποmicroισθωτή Τ για ελαττώmicroατα του microισθίου επειδή ο Τ διαθέτει τις σχετικές

αξιώσεις αποζηmicroίωσης ήδη εναντίον του άmicroεσου αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α)85

Μολονότι το

περιεχόmicroενο της εν λόγω προϋπόθεσης δεν είναι από κάθε άποψη σαφές ndashαναπάντητο microένει λχ το

ερώτηmicroα αν αποφασιστική είναι απλώς η τυπική ύπαρξη αξιώσεων του Τ εναντίον του Α86

ή η

πραγmicroατική δυνατότητα οικονοmicroικά λυσιτελούς άσκησής τους87

ndash είναι πάντως ευνόητο ότι η

εξέταση της συνδροmicroής του όρου προϋποθέτει αναγκαστικά τη microεταστροφή της οπτικής γωνίας από

το πρόσωπο του Α στη σφαίρα του Τ Εδώ πρέπει microάλιστα να προσεχτεί ότι η εξάρτηση της

80

Βλ BGHZ 69 82 (86 και 88) BGHZ 96 9 (17) 81

Βλ πχ BGH WM 2001 1428 (1430) BGH WM 2001 876 BGH NJW 1998 1059 (1060) 82

Βλ BGHZ 75 321 (323-234) BGH NJW 1995 1353 (1357) 83

Η προϋπόθεση αυτή τέθηκε για πρώτη φορά από την BGHZ 70 327 (329-330) Βλ περαιτέρω λχ BGHZ 129 136

(168 και 169-170) BGH NJW 1996 2927 (2928) 84

Βλ λχ BGH WM 2004 1825 (1827) BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1996 2927 (2929) Βεβαίως δεν

ελλείπουν και αποκλίνοντες προσδιορισmicroοί του περιεχοmicroένου της προϋπόθεσης Εδώ υπάγεται πχ η BGH WM 2001

1428 (1430) σύmicroφωνα microε την οποία στην περίπτωση που ο Ζ αποτελεί βοηθητικό του Α πρόσωπο (πρβλ sect 278

ΓερmicroΑΚ = 334 sect 1 ΑΚ) απορρίπτεται η τριτενέργεια και ο Τ παραπέmicroπεται στην άσκηση τυχόν δικαιωmicroάτων του από

τη σχέση του προς τον Α ανεξάρτητα από το αν έχει πράγmicroατι κάποια δικαιώmicroατα και ποιο είναι το περιεχόmicroενό τους 85

BGHZ 70 327 BGH WM 1979 307 86

Έτσι microε έmicroφαση BGH WM 2004 1825 (1827) Βλ επίσης BGH NJW 1996 2927 (2929) 87

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα η νοmicroολογία όταν δέχεται λχ την προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης ανάmicroεσα στον

δανειολήπτη Α και τον πραγmicroατογνώmicroονα Ζ υπέρ του δανειοδότη Τ microολονότι η απαίτηση του Τ κατά του αφερέγγυου

Α παραmicroένει νοmicroικά ισχυρήmiddot βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις

20

τριτενέργειας από τις αξιώσεις του Τ κατά του Α όχι απλώς παραβλέπει αλλά στην ουσία microάλλον

αντιστρατεύεται τα συmicroφέροντα του Α ∆ιότι ο τελευταίος έχει κατά κανόνα προφανές συmicroφέρον να

στραφεί ο Τ για την αποκατάσταση της ζηmicroίας του όχι εναντίον του ίδιου microε βάση την έννοmicroη

σχέση που τους συνδέει αλλά απευθείας εναντίον του Ζ αφού microε την αποζηmicroίωση του Τ από

microέρους του Ζ απαλλάσσεται και ο Α από τη δική του υποχρέωση να αποκαταστήσει τη ζηmicroία

καθώς και από τα τυχόν έξοδα αναγωγής κατά του Ζ για ήδη καταβληθείσα αποζηmicroίωση

ΙΙΙ Συνολική εικόνα Ενιαίος θεσmicroός microε διττή υπόσταση και λειτουργία

Η εξέλιξη από το παραδοσιακό στο νεώτερο microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ συνδέεται microε

σηmicroαντικές αλλαγές στη λειτουργία του θεσmicroού Παρά την εν πολλοίς ενιαία ορολογία την κοινή

νοmicroική βάση και τις καταρχήν όmicroοιες έννοmicroες συνέπειες που επιδιώκονται microε την ΕΠΤ

(αποζηmicroίωση του Τ βάσει ενδοσυmicroβατικών κανόνων) ξεκινά κανείς στην ουσία από διαφορετικές

βάσεις όταν εφαρmicroόζει την ΕΠΤ υπό την παραδοσιακή ή τη νεώτερη έποψη

Ασφαλώς η επαρκής δικαιολόγηση της ιδιαίτερης προστασίας του Τ απαιτεί κάποιου είδους

εγγύτητα του τελευταίου προς την ξένη ενοχή αφού ακριβώς στην ενοχή αυτή εδράζεται η επέκταση

έναντι του Τ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του Ζ Η εγγύτητα όmicroως αυτή είναι όπως επιχειρεί να

δείξει η προηγούmicroενη ανάλυση88

διαφορετικής φύσης στο παραδοσιακό και το νεώτερο microοντέλο

Ενώ στο πρώτο απαιτείται βασικά η υποκειmicroενική εγγύτητα του Τ προς την ενοχή η (στενή)

σύνδεση δηλαδή των συmicroφερόντων του Τ microε τα συmicroφέροντα ενός από τα υποκείmicroενα της ενοχής

(του Α) κοmicroβικό σηmicroείο στο δεύτερο αποτελεί η αντικειmicroενική εγγύτητα του Τ η ιδιαίτερη σχέση

δηλαδή που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ Και αντίστροφα ισχύει ότι στο microεν παραδοσιακό

microοντέλο η αντικειmicroενική εγγύτητα είναι εν συγκρίσει προς την υποκειmicroενική δευτερεύουσας

σηmicroασίας στο δε νεώτερο microικρή microόνο επίδραση ασκεί τελικά η παρουσία ή η απουσία

υποκειmicroενικής εγγύτητας σε σχέση προς την παρουσία ή την απουσία της αντικειmicroενικής

Η σηmicroασία της microεταβολής αυτής για τη λειτουργία της ΕΠΤ είναι φανερή Στο παραδοσιακό σχήmicroα

η προστατευτική τριτενέργεια η οποία στηρίζεται αποφασιστικά στη σχέση (ιδίως σχέση πρόνοιας)

που συνδέει τον Α microε τον Τ επιδιώκει έmicromicroεσα microέσω δηλαδή της προστασίας του Τ να ωφελήσει

τελικά τον ίδιο τον Α αφού τα συmicroφέροντά του συνδέονται αντικειmicroενικά microε τα προστατευόmicroενα

συmicroφέροντα του Τ (υποκειmicroενική εγγύτητα) Η προστασία εποmicroένως του Τ δεν είναι αυτοσκοπός

88

Βλ παραπάνω υπό Β Ι και ΙΙ

21

αλλά το microέσο δια του οποίου επιδιώκεται εν τέλει ο στόχος της προστασίας των συmicroφερόντων του

Α (τριτενέργεια προς όφελος του Α) Αντίθετα στο νεώτερο microοντέλο εξασθενεί η απαίτηση ενός

έντονου ενδιαφέροντος του Α για τον Τ και στο επίκεντρο τοποθετείται ο Τ ο οποίος

προστατεύεται λόγω της αντικειmicroενικής εγγύτητάς του προς τη βασική ενοχή ανάmicroεσα σε Α και Ζ

ανεξάρτητα ουσιαστικά από το αν microε τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται τελικά τα συmicroφέροντα του

ίδιου του Α η προστασία του Τ αναβαθmicroίζεται εδώ από απλό microέσο σε τελικό σκοπό του θεσmicroού

(τριτενέργεια προς όφελος του Τ)

Με τις σκέψεις αυτές εξηγείται τουλάχιστον εν microέρει και η επιλεκτική ή ακόmicroη και αντιφατική

εφαρmicroογή από τη νοmicroολογία της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει να χρήζει προστασίας Ενώ στο

πλαίσιο της τριτενέργειας προς όφελος του Α δεν είναι συνεπές να microην προστατεύεται ο Τ όταν

δικαιούται αποζηmicroίωσης από τον Α89

η επίmicroαχη προϋπόθεση είναι σε επίπεδο ουσιαστικής

επιχειρηmicroατολογίας εύκολα εξηγήσιmicroη επί τη βάσει του νεώτερου microοντέλου ΕΠΤ δηλαδή της

τριτενέργειας προς όφελος του Τ Αν ο Τ δεν χρήζει προστασίας τότε δεν υπάρχει λόγος να του

επιβληθεί αυτή αφού το νεώτερο microοντέλο δεν επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα συmicroφέροντα άλλου

(του Α) πέραν του ίδιου του Τ

Με τη διαπίστωση ότι η προστατευτική τριτενέργεια καταφάσκεται άλλοτε προς όφελος του Α κι

άλλοτε του Τ καθίσταται δυνατή microια πρώτη προσέγγιση του πεδίου εφαρmicroογής καθεmicroιάς από τις

δύο εκφάνσεις της ΕΠΤ στη νοmicroολογία Αφού το παραδοσιακό microοντέλο είναι προορισmicroένο να

αφορά περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη αγαθών του Τ έχει άmicroεσο επιβαρυντικό αντίκτυπο στον

ίδιο τον Α ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων πρέπει να είναι αναγκαστικά στενός

διαγραφόmicroενος σε microικρή ακτίνα γύρω από τον Α Όσον αφορά επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες

συντελείται εκάστοτε η βλάβη του Τ στο παραδοσιακό microοντέλο καθώς αυτό βασίζεται

αποφασιστικά στην υποκειmicroενική microόνο εγγύτητα του Τ προς την ενοχή είναι εν πολλοίς αδιάφορος

ο τρόπος ζηmicroίωσης του Τ Ο τελευταίος microπορεί να βλάπτεται απλώς και microόνο επειδή βρίσκεται στο

τοπικό και χρονικό περιβάλλον της συναλλακτικής επαφής των Α και Ζ η οποία ακριβώς λόγω της

γειτνίασης αυτής εγκυmicroονεί και κινδύνους για τον Τ ∆εν είναι λοιπόν τυχαίο που το πεδίο

εφαρmicroογής του παραδοσιακού microοντέλου έγκειται εν πολλοίς σε microάλλον απλές από την άποψη των

εmicroπλεκόmicroενων συmicroφερόντων περιπτώσεις βλάβης αγαθών συνδεόmicroενων σχετικά στενά microε το

πρόσωπο του Τ Οmicroοίως δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι η ζηmicroία του Τ οφείλεται συχνά σε

παραβιάσεις από την πλευρά του Ζ παρεπόmicroενων υποχρεώσεων προστασίας οι οποίες δεν

89

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 3

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 11: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

11

επιmicroέλειας και προστασίας όχι microόνο έναντι του αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α) αλλά και έναντι

ορισmicroένων περαιτέρω προσώπων (Τ) τα οποία σε περίπτωση παραβίασης έχουν απευθείας αξίωση

αποζηmicroίωσης κατά του οφειλέτη (Ζ) σύmicroφωνα microε τους γενικούς κανόνες ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Για να γίνει δε δεκτή ΕΠΤ πρέπει να συντρέχουν τρεις προϋποθέσεις Πρώτον εγγύτητα στην

παροχή (Leistungsnaumlhe) o Τ πρέπει να έρχεται κατά τρόπο προδιαγεγραmicromicroένο

(Bestimmungsgemaumlszlig) σε επαφή microε την (κύρια) παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενό της ∆εύτερον

έννοmicroη σχέση πρόνοιας (Fuumlrsorgeverhaumlltnis) ανάmicroεσα σε Α και Τ microε την έννοια ότι η κατάσταση

του Τ πρέπει να εγγίζει τον Α επειδή είναι ο ίδιος υπόχρεος αυξηmicroένης προστασίας και πρόνοιας

έναντι του Τ και συνυπεύθυνος για την καλή κατάστασή του εδώ εντάσσονται κατεξοχήν οι

οικογενειακές σχέσεις ή οι σχέσεις εξαρτηmicroένης εργασίας (microε τον Α ως εργοδότη και τον Τ ως

εργαζόmicroενο) Τρίτον διαγνωσιmicroότητα (Erkennbarkeit) κατά το ότι ο Ζ πρέπει να είναι σε θέση να

αντιληφθεί ότι ο αντισυmicroβαλλόmicroενός του τον εmicroπιστεύεται για την ασφάλεια των εmicroπλεκόmicroενων

τρίτων προσώπων όπως και για τη δικιά του Σε κάθε περίπτωση πρέπει πάντως να διασφαλίζεται

ότι ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων θα είναι περιορισmicroένος ώστε να αποφευχθεί microια

υπερβολική επέκταση της ευθύνης του Ζ Όσον αφορά τώρα τη νοmicroική βάση της ΕΠΤ προκρίνεται

η θεmicroελίωση της προστασίας του Τ στην (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης που έχει

συναφθεί ανάmicroεσα σε Α και Ζ

Αυτό το πλέγmicroα τοποθετήσεων επαναλαmicroβάνουν στη συνέχεια πολλές ακόmicroη αποφάσεις Όπως

πάντως προκύπτει από microία συνολικότερη εξέταση δεν ανταποκρίνεται στην αντίληψη της

νοmicroολογίας η πρόσδοση στις προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις της ίδιας σηmicroασίας για τη θεmicroελίωση

της προστατευτικής τριτενέργειας αντίθετα το κυρίως βάρος το φέρει στα πλαίσια του

παραδοσιακού σχήmicroατος σκέψης η δεύτερη προϋπόθεση η σχέση δηλαδή πρόνοιας ανάmicroεσα σε Α και

Τ50

Όταν συντρέχει αυτή και microε τον όρο φυσικά ότι πληρούται η ndashγενικά όχι ιδιαίτερα αυστηρήndash

απαίτηση διαγνωσιmicroότητας τότε κατά κανόνα καταφάσκεται η ΕΠΤ ακόmicroη και αν στην

πραγmicroατικότητα δεν υπάρχει επαφή του Τ microε την παροχή του Ζ ή το αντικείmicroενο της51 όταν

αντιθέτως ελλείπει η απαιτούmicroενη σχέση πρόνοιας τότε απορρίπτεται άνευ άλλου η τριτενέργεια52

50

Βλ πχ BGH NJW 1977 2208 (2209) BGH NJW 1973 321 (322) BGHZ 51 91 (96) και σε ελληνική απόδοση

ΝοΒ 1969 1153 51

Βλ πχ BGHZ 26 365 Η απόφαση αυτή δέχεται την ευθύνη του κυρίου του έργου (Ζ) έναντι των προσώπων (Τ) που

χρησιmicroοποιεί ο εργολάβος (Α) για την εκτέλεση του έργου τα οποία υφίστανται σωmicroατικές βλάβες από πταίσmicroα του Ζ

Οι προστατευόmicroενοι τρίτοι δεν έρχονται εν προκειmicroένω σε επαφή microε την κύρια παροχή του Ζ προς τον Α αφού αυτή

συνίσταται στην καταβολή της συmicroφωνηmicroένης αmicroοιβής (πρβλ 681 ΑΚ) την ΕΠΤ θεmicroελιώνει εν τέλει microόνο η σχέση

που συνδέει Τ και Α 52

Βλ λχ BGHZ 51 91 και στα ελληνικά ΝοΒ 1969 1153 (ευθύνη παραγωγού προϊόντων)

12

Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις για την προστασία του (Τ) και ιδίως η βαρύτητα που δίνεται στη

σχέση πρόνοιας συmicroβαδίζουν καταρχήν microε τη δογmicroατική εξήγηση της ΕΠΤ Στο δικαιοπρακτικό

microοντέλο θεmicroελίωσης η σχέση πρόνοιας microεταξύ Α και Τ δεν αποτελεί παρά αντικειmicroενικό στοιχείο

για τον καθορισmicroό των συmicroφερόντων του Α τα οποία απαιτούν την προστασία του Τ και πρέπει

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη (sect 157 ΓερmicroΑΚ = 200 ΑΚ) να ληφθούν υπόψη από τον ερmicroηνευτή της

microεταξύ Α και Ζ σύmicroβασης Επειδή microε άλλα λόγια η σχέση που συνδέει Α και Τ επιβάλλει στον Α

αυξηmicroένες υποχρεώσεις πρόνοιας είναι κατά την άποψη αυτή εύλογο να ερmicroηνεύσει κανείς τη

σύmicroβαση του τελευταίου microε τον Ζ (συmicroπληρωτικά) κατά την έννοια της ΕΠΤ και να δεχτεί την

εφαρmicroογή έναντι του Τ κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης Σηmicroαντικό είναι πάντως να τονιστεί ότι

στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου αρκεί πλήρως για microια τέτοια ερmicroη-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 310

νεία η συνδροmicroή των προϋποθέσεων που προαναφέρθηκαν χωρίς να απαιτούνται επιπρόσθετες

ενδείξεις για microια (πραγmicroατική ή υποθετική) συνοmicroολόγηση της τριτενέργειας

2 Η διεύρυνση των αρχικών ορίων

Η συνεπής εφαρmicroογή των βασικών αρχών του παραδοσιακού microοντέλου επιβάλλει τη διεύρυνση

αυτού πυρήνα ώστε να καταλαmicroβάνονται και περιπτώσεις στις οποίες αυστηρά ιδωmicroένες δεν

πληρούνται microεν οι προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις ωστόσο η άρνηση της προστασίας του Τ θα

ήταν λόγω της κατάστασης συmicroφερόντων κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη Τη δυνατότητα ευέλικτης

εφαρmicroογής του θεσmicroού ενισχύει δε η επιλογή της νοmicroολογίας υπέρ της δικαιοπρακτικής εξήγησης

της ΕΠΤ Η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ οφείλει σύmicroφωνα microε τα

γενικώς αποδεκτά να γίνεται επί τη βάσει ουσιαστικών σταθmicroίσεων αν αυτές επιβάλλουν την

τριτενέργεια τότε η ΕΠΤ δεν πρέπει να απορρίπτεται λόγω της microη συνδροmicroής τυπικών

προϋποθέσεων

Η διεύρυνση αυτή αφορά καταρχάς τα προστατευόmicroενα από την ΕΠΤ αγαθά καθώς γρήγορα έγινε

δεκτό ότι πέρα από περιπτώσεις θανάτωσης βλάβης της υγείας ή προσβολής της σωmicroατικής

ακεραιότητας και η ιδιοκτησία53

ή ακόmicroη και απλά περιουσιακά συmicroφέροντα του Τ54

microπορούν να

53

BGHZ 49 350 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ εκmicroισθωτή (Ζ) και microισθωτή (Α) ως προς τη βλάβη

εισκοmicroισθέντων πραγmicroάτων του υποmicroισθωτή (Τ) σύmicroφωνα βέβαια microε κατοπινή νοmicroολογία στην περίπτωση αυτή δεν

γίνεται δεκτή ΕΠΤ επειδή ο Τ λόγω της αξίωσής του κατά του Α δεν χρήζει προστασίας βλ παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

13

εmicroπίπτουν στο προστατευτικό πεδίο της ΕΠΤ55

Έτσι βέβαια εξασθενεί το ενδιαφέρον του Α για

την προστασία του Τ το οποίο παρουσιάζεται ιδιαίτερα αυξηmicroένο στις περιπτώσεις βλάβης

αυστηρά προσωπικών αγαθών Ωστόσο δεν συντελείται κάποια πραγmicroατική ρήξη microε την

προγενέστερη αντίληψη αφού το κεντρικό επιχείρηmicroα υπέρ της ΕΠΤ η σχέση δηλαδή πρόνοιας

ανάmicroεσα σε Α και Τ συνεχίζει να υπάρχει και να θεmicroελιώνει την τριτενέργεια και στις περιπτώσεις

διακινδύνευσης περιουσιακών απλώς αγαθών (ιδιοκτησία ndash περιουσία)56

Αντίστοιχα ισχύουν και ως προς την παρατηρούmicroενη διεύρυνση της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει

να βρίσκεται σε σχέση εγγύτητάς προς την παροχή του Ζ Παρά την διατήρηση της ορολογίας

εmicroπλουτίζεται ο ορισmicroός που δίνεται σχετικά ώστε να καλύπτει και περιπτώσεις στις οποίες δεν

υπάρχει επαφή του Τ microε την κύρια παροχή του Ζ57

Προκειmicroένου να καταλαmicroβάνονται και

παραβιάσεις υποχρεώσεων πρόνοιας από microέρους του Ζ άσχετων προς την κύρια παροχή αρκεί

πλέον να εκτίθεται ο Τ ndashτουλάχιστον εν microέρειndash microε όmicroοιο τρόπο σε κινδύνους όπως ο ίδιος ο Α58

Άλλωστε όσο το κοmicroβικό σηmicroείο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ παραmicroένει η σχέση πρόνοιας και η επrsquo

αυτής βασιζόmicroενη (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης δεν είναι συνεπές να κρίνεται το

ζήτηmicroα της τριτενέργειας αποφασιστικά από το αν και microε ποιο ακριβώς τρόπο η διακινδύνευση του

Τ συναρτάται microε την κύρια παροχή του Ζ αφού οι ουσιαστικές σταθmicroίσεις συχνά δεν σχετίζονται

καθόλου microε το ερώτηmicroα αυτό

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο θα ήταν υπερβολικά φορmicroαλιστική επί τη βάσει του

δικαιοπρακτικού microοντέλου η εmicromicroονή στην προϋπόθεση microιας έννοmicroης σχέσης πρόνοιας microε το

παραδοσιακό στενό περιεχόmicroενο του όρου εφόσον το έντονο ενδιαφέρον του Α για την προστασία

του Τ microπορεί microε microεθοδολογικά ορθό τρόπο να θεmicroελιωθεί επαρκώς σε κάποια άλλη αντικειmicroενικά

διαγνώσιmicroη για τον Ζ περίσταση η οποία επιβάλλει την ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας

προκειmicroένου να εξυπηρετηθούν τα συνδεόmicroενα microε την προστασία του Τ συmicroφέροντα του Α59

Άλλωστε και η έννοmicroη σχέση πρόνοιας δεν αποτελεί παρά ένδειξη για την αντικειmicroενικά εδραιωmicroένη

54

BGH JZ 1966 141 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ διαθέτη (Α) και δικηγόρου (Ζ) υπέρ της

τιmicroώmicroενης στην υπό σύνταξη διαθήκη κόρης του Α η οποία από πταίσmicroα του Ζ δεν κατέστη κληρονόmicroος του Α

σύmicroφωνα microε την επιθυmicroία του πατέρα της) 55

Πάντως microόνο η επέκταση της ΕΠΤ σε απλώς περιουσιακά αγαθά τρίτων φάνηκε να προβληmicroατίζει ενώ αντίθετα η

προστασία και της ιδιοκτησίας θεωρήθηκε εντελώς φυσικήmiddot βλ ιδίως W Lorenz JZ 1966 143 και 144 στις

παρατηρήσεις του επί της απόφασης του Γερmicro Ακυρ από 671965 56

Βλ ιδίως την επιχειρηmicroατολογία της BGH JZ 1966 141 (142) 57

Επειδή λχ ο Ζ οφείλει στον Α απλώς ένα χρηmicroατικό ποσό βλ το παράδειγmicroα στην υποσ 51 58

BGHZ 129 136 (168) BGH NJW 1975 867 (868) Αξίζει πάντως να σηmicroειωθεί ότι η γερmicroανική νοmicroολογία δεν

εmicroποδίζεται να καταφύγει στον στενότερο ορισmicroό προκειmicroένου να απορρίψει την ΕΠΤ όταν το κρίνει απαραίτητοmiddot βλ

BGH NJW 1996 2927 (2928-2929) 59

Έτσι πράγmicroατι BGH WM 2001 1428 (1429) BGH NJW 1996 2927 (2928) BGH NJW 1968 1323 (1324)

14

συσχέτιση των συmicroφερόντων του Α microε την προστασία του Τ η οποία αποκτά σηmicroασία microόνο έmicromicroεσα

στο πλαίσιο δηλαδή της ερmicroηνείας της σύmicroβασης των Α και Ζ

Αντιθέτως σε έντονη δογmicroατική ρήξη microε το παραδοσιακό σχήmicroα θεmicroελίωσης της ΕΠΤ σε

σύmicroπνοια όmicroως microε την ουσιαστική αιτιολόγηση του θεσmicroού διάκειται η επέκταση των αρχών που

ισχύουν για την προστατευτική τριτενέργεια συmicroβάσεων σε microη συmicroβατικές ενοχές όπως προπάντων

στις ενοχές που δηmicroιουργούνται κατά τις διαπραγmicroατεύσεις για τη σύναψη σύmicroβασης (πρβλ άρθρα

197-198 ΑΚ)60

Η δογmicroατική ρήξη έγκειται βέβαια στο ότι σε microη συmicroβατικές ενοχές δεν είναι

δυνατή η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία καθότι δεν υπάρχουν καθόλου (όπως στο στάδιο των

διαπραγmicroατεύσεων) ή δεν υπάρχουν έγκυρες (όπως σε περίπτωση άκυρης σύmicroβασης)

δικαιοπρακτικές δηλώσεις βούλησης των microερών της ενοχής οι οποίες θα microπορούσαν να

αποτελέσουν την αναγκαία ερmicroηνευτική αφετηρία Τη δυσκολία αυτή δεν παραγνωρίζει άλλωστε

ούτε η γερmicroανική νοmicroολογία η οποία επικαλείται και εναλλακτικές βάσεις θεmicroελίωσης (έθιmicroο

δικαστική δικαιοπλασία)61

Σε επίπεδο ωστόσο ουσιαστικών σταθmicroίσεων η συmicroπερίληψη microη

δικαιοπρακτικών ενοχών στο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ εmicroφανίζεται απόλυτα συνεπής στο βαθmicroό

που η κατάσταση συmicroφερόντων συχνά δεν διαφέρει πριν και microετά τη σύναψη έγκυρης ή άκυρης

σύmicroβασης Υπό το πρίσmicroα αυτό δεν είναι αδικαιολόγητος ο επιχειρούmicroενος παραλληλισmicroός microε την

έννοmicroη κατάσταση που θα

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 311

υφίστατο αν τη ζηmicroιογόνο στιγmicroή είχε ήδη συναφθεί (έγκυρη) σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ62

Στην

ουσία λοιπόν η γερmicroανική νοmicroολογία δεν παραmicroέρισε microε την επίmicroαχη διεύρυνση το παραδοσιακό

microοντέλο σκέψης παρά στάθηκε βασικά συνεπής προς αυτό Αλλά και όσον αφορά το δογmicroατικό

ζήτηmicroα της νοmicroικής βάσης της ΕΠΤ δεν συντελέστηκε κάποια δραστική αλλαγή η νοmicroολογία

αφίσταται του δικαιοπρακτικού microοντέλου microόνο κατrsquo εξαίρεση Έτσι microολονότι εmicromicroέσως πλην σαφώς

δηλώνεται ότι η προστατευτική τριτενέργεια microπορεί να εδράζεται και σε ανεξάρτητη από σχετική

60

Τέτοια περίπτωση αντιmicroετώπισε η BGHZ 66 51 Το δικαστήριο επιδίκασε αποζηmicroίωση σε 14χρονη (Τ) η οποία

συνόδευε τη microητέρα της (Α) σε κατάστηmicroα αυτοεξυπηρέτησης διότι γλίστρησε πριν τη σύναψη οποιασδήποτε

σύmicroβασης ανάmicroεσα στη microητέρα της και τον καταστηmicroατάρχη (Ζ) πατώντας ένα παρατηmicroένο στο δάπεδο του

καταστήmicroατος φύλλο λαχανικού Η αιτιολογία ότι η ενοχική σχέση που δηmicroιουργήθηκε λόγω των διαπραγmicroατεύσεων

ανάmicroεσα σε Α και Ζ ανέπτυσσε προστατευτική ενέργεια υπέρ της 14χρονης ήταν σύmicroφωνα microε το δικαστήριο

αναγκαία καθότι η τελευταία δεν επρόκειτο να συνάψει κάποια σύmicroβαση microε τον Ζ Πάντως και πριν από την απόφαση

αυτή η οποία λόγω της διεξοδικής αντιπαράθεσης microε το πρόβληmicroα πρέπει να θεωρηθεί ως ορόσηmicroο για την εξέλιξη της

ΕΠΤ η γερmicroανική νοmicroολογία είχε αναγνωρίσει την προστατευτική τριτενέργεια microη δικαιοπρακτικών ενοχώνmiddot βλ BGH

JZ 1968 304 (άκυρη σύmicroβαση) 61

BGHZ 66 51 (56-57) 62

BGHZ 66 51 (58-59)

15

βούληση των microερών (Α και Ζ) επιταγή της αντικειmicroενικής έννοmicroης τάξης63

κεντρικός

δικαιολογητικός τόπος παραmicroένει γενικά η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της εκάστοτε σύmicroβασης η

οποία ούτως ή άλλως βασίζεται microόνο σε αντικειmicroενικά δεδοmicroένα και δεν αφορά συγκεκριmicroένες

δηλώσεις βούλησης

ΙΙ Η νεώτερη εξέλιξη Μετακίνηση οπτικής γωνίας και microεταβολή λειτουργίας

Η γερmicroανική νοmicroολογία δεν εγκατέλειψε ποτέ το παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ Η

παρατήρηση αυτή δεν αφορά microόνο τον τρόπο αυτοκατανόησης ή αυτοπαρουσίασης της

νοmicroολογίας αλλά προπάντων την ουσιαστική επιβίωση του παραδοσιακού microοντέλου στη σύγχρονη

αντίληψη για το θεσmicroό Τα δικαστήρια όχι microόνο δέχονται την ΕΠΤ όταν συντρέχουν οι σχετικές

προϋποθέσεις πολύ περισσότερο συνεχίζουν να επιφυλάσσουν στον εαυτό τους τη δυνατότητα να

απορρίπτουν την τριτενέργεια σε συγκεκριmicroένη περίπτωση αρνούmicroενα τη συνδροmicroή κάποιου από

τους όρους που τάσσει το παραδοσιακό σχήmicroα σκέψης64

Παράλληλα ωστόσο διαπιστώνεται microια

εξέλιξη η οποία βασίζεται microεν εν πολλοίς στην προϋπάρχουσα ορολογία και επιχειρηmicroατολογία

στην ουσία όmicroως αναδιαmicroορφώνει ριζικά τον θεσmicroό της ΕΠΤ

1 Χαλάρωση του απαιτούmicroενου ενδιαφέροντος για την προστασία του τρίτου (Τ)

Ουσιαστική αλλαγή στη λειτουργία της ΕΠΤ συντελείται καταρχάς microε την τάση για ευρεία

αντικειmicroενικοποίηση του συνδεόmicroενου microε την προστασία του Τ συmicroφέροντος του Α και αποmicroάκρυνσή

του από την πρόδηλη πραγmicroατική βούληση του Α Ενώ δηλαδή υπό το παραδοσιακό πρίσmicroα

microπορούσε κανείς στις περισσότερες περιπτώσεις να θεωρήσει ότι ο Α λόγω της σχέσης του microε τον

Τ (πχ σχέση οικογενειακή ή εργοδότη προς εργαζόmicroενο) πράγmicroατι ενδιαφέρεται για τα

συmicroφέροντα του Τ ή τουλάχιστον ότι η προστασία του Τ δεν έρχεται σε αντίθεση microε τα αληθινά

συmicroφέροντα του Α στη νεώτερη αντίληψη γίνεται δεκτή ΕΠΤ ακόmicroη κι αν η πραγmicroατική βούληση

των microερών της σύmicroβασης (Α και Ζ) προφανώς αντίκειται σε microια τέτοια ερmicroηνεία Η αλλαγή αυτή

γίνεται φανερή στο παράδειγmicroα όπου ο Ζ είναι microοναδικός εταίρος και διαχειριστής microιας ΕΠΕ (Α)

της οποίας η δραστηριότητα εντοπίζεται αποκλειστικά ή τουλάχιστον κυρίως στο να είναι microε τη

σειρά της οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής microιας άλλης εταιρίας (Τ) στην οποία συmicromicroετέχουν

και περαιτέρω πρόσωπα Η νοmicroολογία δέχεται ότι η παραβίαση του καθήκοντος του Ζ για χρηστή

63

Αυτό προκύπτει πέραν των άλλων και από τις αποφάσεις εκείνες που επικαλούνται ndashσυχνά επικουρικάndash τη

δικαιοσύνη βλ πχ BGHZ 70 327 (329-330) ή την καλή πίστη (sect 242 ΓερmicroΑΚ = 288 ΑΚ) βλ λχ BGH NJW 1977

2073 (2074) BGH NJW 1975 867 (869) 64

Από τη νεώτερη νοmicroολογία βλ BGH NJW 2002 3625 (3626)

16

διοίκηση της Α θεmicroελιώνει δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης της Τ σύmicroφωνα microε τις αρχές της ΕΠΤ65

θεωρώντας πως το συmicroφέρον της Α κατευθύνεται σύmicroφωνα microε την καλή πίστη προς τη σωστή

διαχείριση και ευνοϊκή οικονοmicroική εξέλιξη της Τ66

Ο προσδιορισmicroός όmicroως των συmicroφερόντων της

Α κατrsquo αντικειmicroενικά κριτήρια (καλή πίστη) και η σύνδεσή τους microε τα συmicroφέροντα της Τ εποmicroένως

και η επί τη βάσει των διαπιστώσεων αυτών ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας βρίσκονται

σε άmicroεση αντίθεση προς την προφανή πραγmicroατική βούληση της Α όπως αυτή διαmicroορφώνεται στο

πρόσωπο του microοναδικού της εταίρου και διαχειριστή (Ζ) Μάλιστα η αντίθεση αυτή δεν εντοπίζεται

σε κάποια ιδιαίτερη εν συγκρίσει προς το συνήθως συmicroβαίνον ψυχολογική τοποθέτηση του Ζ

αλλά προκύπτει ήδη από την αντικειmicroενική θεώρηση των πραγmicroάτων Στον αντίποδα microια τέτοια

περίπτωση είναι ουσιαστικά αδύνατη στο παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ

Αντίστοιχα ισχύουν και στις περιπτώσεις όπου ο πραγmicroατογνώmicroονας Ζ σε εκπλήρωση σχετικής

σύmicroβασης microε τον Α συντάσσει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη λχ σχετικά microε την αξία ενός ακινήτου

του Α την οποία ο Α σκοπεύει να υποβάλει στον Τ προκειmicroένου ο τελευταίος πεπεισmicroένος για την

ακρίβεια της πραγmicroατογνωmicroοσύνης να προβεί στη σύναψη της επιδιωκόmicroενης από τον Α

σύmicroβασης (πχ αγορά του εν λόγω ακινήτου ή δανειοδότηση του Α microε υποθήκη το ακίνητο) Η

νοmicroολογία η οποία δέχεται την προστατευτική τριτενέργεια και συνεπώς την αξίωση αποζηmicroίωσης

του Τ έναντι του Ζ για λάθη της πραγmicroατογνωmicroοσύνης67

καταφάσκει το ενδιαφέρον του Α για την

προστασία του Τ microε την αιτιολογία ότι όποιος βασιζόmicroενος στις ειδικές γνώσεις κάποιου

προσώπου παραγγέλλει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη για να τη χρησιmicroοποιήσει ενώπιον τρίτων

ενδιαφέρεται κατά κανόνα να διαθέτει η microελέτη την αντίστοιχη αποδεικτική δύναmicroη αυτή ωστόσο

διασφαλίζεται microόνο εφόσον ο πραγmicroατογνώmicroονας (Ζ) συντάσσει microια κατά το δυνατόν

αντικειmicroενικά ορθή microελέτη και ευθύνεται για αυτό και έναντι τρίτων αποδεκτών της (Τ)68

Ανεξάρτητα από την πειστικότητα της θεmicroελίωσης πόρρω απέχει η επιχειρούmicroενη σύνδεση των

συmicroφερόντων του Α και του Τ ως προς την ένταση και την υφή από τη σύνδεση που πιστοποιείται

από microια έννοmicroη σχέση πρόνοιας κατά την έννοια του παραδοσιακού σχήmicroατος ∆ιότι η πραγmicroατική

βούληση του Α κατευθύνεται κατά κανόνα στη διασφάλιση των δικών του συmicroφερόντων microέσω

microιας αισιόδοξης για τον ίδιο πραγmicroατογνωmicroοσύνης και συγκεκριmicroένα στην επωφελή σύναψη της

σκοπούmicroενης σύmicroβασης microε τον Τ (λχ επίτευξη ευνοϊκών δανειοληπτικών όρων ή υψηλού

65

BGHZ 75 321 (323 επ) BGHZ 100 190 (193) BGH ZIP 2002 984 (985) 66

Βλ προπάντων BGHZ 75 321 (324) 67

Για την προστασία του Τ ως δανειοδότη βλ microεταξύ άλλων BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) BGH NJW 1997

1235 BGH WM 1993 897 Για την ΕΠΤ υπέρ του Τ ως αγοραστή βλ πχ BGH NJW-RR 2002 1528 BGH WM 2001

529 (532) BGH NJW 1998 1948 (1949) 68

Σrsquo αυτήν την κατεύθυνση οι BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380)

17

τιmicroήmicroατος πώλησης) ανεξάρτητα ακόmicroη και από πιθανή ζηmicroία του Τ69

Αυτήν την κατά τυπικό

τρόπο εmicroφανιζόmicroενη αντίθεση συmicroφερόντων microεταξύ Α και Τ δέχεται άλλωστε κι η ίδια η γερmicroανική

νοmicroολογία χωρίς ωστόσο να θεωρεί ότι αποκλείεται για το λόγο αυτό η συmicroβατική τριτενέργεια70

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 312

2 Αναβάθmicroιση του ρόλου της εγγύτητας του τρίτου (Τ) προς την οφειλόmicroενη παροχή

Παράλληλα συντελείται microια microετατόπιση του κέντρου βάρους από το ενδιαφέρον του Α για τον Τ

στην εγγύτητα του τελευταίου προς την (κύρια) παροχή του Ζ Σε αντίθεση δηλαδή προς το

παραδοσιακό σχήmicroα σύmicroφωνα microε το οποίο αποφασιστικό για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ είναι το

ερώτηmicroα αν η προστατευτική τριτενέργεια είναι αναγκαία για την εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων

του Α παρατηρείται στη νεώτερη αντίληψη microια υποφώσκουσα συνήθως τάση να κρίνεται η

προστασία του Τ προπάντων σε συνάρτηση microε τη σχέση στην οποία βρίσκεται αυτός προς την

παροχή του Ζ το ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ καθίσταται έτσι δευτερεύουσας

σηmicroασίας και λειτουργεί microάλλον απλώς επιβοηθητικά Ταυτόχρονα αλλάζει και το περιεχόmicroενο της

εγγύτητας στην παροχή κατά το ότι ερωτάται πλέον αν η παροχή του Ζ είναι προορισmicroένη να

ωφελήσει τον Τ71

ή αν πιθανές αποκλίσεις από την προσήκουσα εκπλήρωση προδιαγράφεται να

βλάψουν κατά πρώτο λόγο τον Τ72

Η εν λόγω microετατόπιση του επιχειρηmicroατολογικού βάρους παρά την ιδιαίτερη σηmicroασία της δεν είναι

εύκολο να καταδειχτεί microε αδιαmicroφισβήτητη ενάργεια Αυτό οφείλεται αφενός microεν στις συχνά

υπερβολικά λιτές ή πολύ γενικές σκέψεις τις νοmicroολογίας73

αφετέρου δε στο γεγονός ότι σε πολλές

αποφάσεις αναφέρονται ταυτόχρονα περισσότερα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία ιδίως η σχέση

πρόνοιας microεταξύ Α και Τ τα οποία στηρίζουν δυνητικά την ΕΠΤ74

χωρίς ωστόσο να microπορεί να

69

Στην περίπτωση microάλιστα που αντιmicroετώπισε η BGHZ 127 378 ο ίδιος ο Α προκάλεσε την εκπόνηση εσφαλmicroένης

πραγmicroατογνωmicroοσύνης από τον Ζ και συνεπώς τη ζηmicroία του Τ 70

Βλ πχ BGH NJW 2002 1196 (1197) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380) Αντίθετα η

παλαιότερη νοmicroολογία απέρριπτε την ΕΠΤ στις περιπτώσεις αυτές βλ BGHZ 74 281 (289-290) BGH NJW 1973 321

(322) 71

Πρβλ λχ BGH NJW 1991 32 (33) BGH WM 1985 1274 (1275) 72

Πρβλ πχ BGH JZ 2000 469 (471) BGH NJW 1995 1353 (1357) BGH NJW 1986 581 (582) Βεβαίως η

παραδοσιακή έννοια της εγγύτητας στην παροχή (βλ παραπάνω υπό Β Ι 1) δεν εγκαταλείφθηκε βλ πχ BGHZ 129

136 (168) 73

Βλ πχ BGHZ 77 116 (124) BGHZ 89 95 (98) BGH NJW 1989 2750 (2751) 74

Για την έννοmicroη σχέση πρόνοιας και τη λειτουργία της στο παραδοσιακό microοντέλο βλ παραπάνω υπό Β Ι 1

18

εξακριβωθεί microε ασφάλεια ποιο εξ αυτών είναι εκάστοτε το πράγmicroατι αποφασιστικό75

Η γενοmicroένη

διαπίστωση προκύπτει όmicroως microε επαρκή σαφήνεια από microια συνολική αξιολογική εξέταση της

σχετικής νοmicroολογίας όπως εξελίχθηκε στο χρόνο Ως παράδειγmicroα θα microπορούσαν να αναφερθούν οι

περιπτώσεις στις οποίες κρίθηκε ότι η σύmicroβαση ανάmicroεσα σε Α και Ζ σύmicroφωνα microε την οποία ο Ζ

οφείλει να συνδράmicroει τον Α κατά τη σύνταξη της διαθήκης του αναπτύσσει προστατευτική

τριτενέργεια υπέρ του ωφελούmicroενου από τη διαθήκη αυτή (Τ) ο οποίος λόγω πταίσmicroατος του Ζ δεν

περιήλθε στη σκοπούmicroενη από τον Α θέση (πχ δεν έγινε κληρονόmicroος) Ενώ κατά την πρώτη

σχετική απόφαση του Γερmicroανικού Ακυρωτικού η συγγενική σχέση (πατέρας-κόρη) microεταξύ του

διαθέτη (Α) και του ωφελούmicroενου (Τ) διαδραmicroατίζει ένα ουσιώδη ρόλο76

κατά τη microεταγενέστερη

εξέλιξη της νοmicroολογίας εξασθενίζει η σηmicroασία του δεσmicroού ανάmicroεσα σε Α και Τ αρκούντος

προφανώς απλώς του γεγονότος ότι ο Τ πρόκειται αντικειmicroενικά να ωφεληθεί από τη διαθήκη του

Α και συνεπώς από την οφειλόmicroενη σύmicroπραξη του Ζ στη σύνταξή της77

Εξάλλου και η παρατηρούmicroενη επέκταση του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ σε περιπτώσεις όπου το

ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ παρουσιάζεται σχετικά αποδυναmicroωmicroένο78

ενδεικνύει

ότι η πραγmicroατική αιτία για την αποδοχή της ΕΠΤ στο πλαίσιο του νεώτερου microοντέλου δεν έγκειται

τόσο στην εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων του Α Προς την ίδια κατεύθυνση συνηγορεί επίσης η

τάση της νοmicroολογίας να επικεντρώνει την επιχειρηmicroατολογία της στο πρόσωπο και τις προσδοκίες

του Τ79

3 Η επικέντρωση στο πρόσωπο του τρίτου

Η microετατόπιση στο πλαίσιο του νεώτερου σχήmicroατος του κεντρικού θεmicroελιωτικού επιχειρήmicroατος

από το ενδιαφέρον του Α στη σχέση που συνδέει τον Τ microε την παροχή του Ζ αντιστοιχεί σε

επίπεδο πλέον προσώπων προς microια microετατόπιση του κέντρου βάρους της ΕΠΤ από τον Α στον Τ

Πράγmicroατι είναι συχνή στη νοmicroολογία microια επιχειρηmicroατολογία η οποία επικεντρώνεται στο

πρόσωπο τις προσδοκίες και τις ανάγκες προστασίας του Τ προκειmicroένου να θεmicroελιώσει την

προστατευτική τριτενέργεια υπέρ του Προπάντων τονίζεται η ανάγκη προστασίας της

75

Πρβλ λχ BGH WM 1985 1274 (1275) Εν προκειmicroένω δεν microπορεί κανείς να κρίνει τελειωτικά αν η αποδοχή της

ΕΠΤ σε σύmicroβαση ανάmicroεσα στον φοροτεχνικό Ζ για σύνταξη της φορολογικής δήλωσης του εντολέα του Α υπέρ της Τ

συζύγου του Α συναρτάται αποφασιστικά microε τη σχέση των δύο συζύγων (Α και Τ) ή microε την εγγύτητα της Τ προς την

παροχή του Ζ 76

Απόφαση από 671965 JZ 1966 141 (142) Για την απόφαση αυτή βλ και τα αναφερόmicroενα σχετικά στην BGH

NJW 1996 2927 (2928) 77

Βλ πχ BGH NJW 1995 2551 (2552) Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι επίσης φανερός πέραν των περιπτώσεων

σύνταξης διαθήκης λχ στις BGH NJW-RR 2003 1035 (1036-1037) BGH NJW 1977 2073 (2074) 78

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 1 79

Βλ αmicroέσως παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

19

δικαιολογηmicroένης εmicroπιστοσύνης του Τ προς τον Ζ αναφορικά microε τη σωστή άσκηση της

δραστηριότητάς του Συγκεκριmicroένα η εmicroπιστοσύνη αυτή αφορά λχ την επιmicroελή διεκπεραίωση

εντολών διατραπεζικής πληρωmicroής ή είσπραξης από microέρους των εmicroπλεκοmicroένων τραπεζών80

την

ορθότητα-πληρότητα της πραγmicroατογνωmicroοσύνης που κατrsquo εντολή του Α ετοιmicroάζει ο Ζ81

ή ακόmicroη τη

χρηστή διοίκηση της εταιρίας (Τ) της οποίας οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής είναι κατrsquo

αποκλειστική ή κύρια δραστηριότητα η ΕΠΕ (Α) που microε τη σειρά της διοικείται από τον Ζ

(συνήθως microοναδικό) εταίρο και διαχειριστή της Α82

Η στροφή προς το πρόσωπο του Τ συντελείται εξάλλου microε την εισαγωγή microιας επιπρόσθετης

προϋπόθεσης για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ του όρου δηλαδή ότι ο Τ προστατεύεται microόνο εφόσον

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη χρήζει προστασίας83

Ο Τ χρήζει δε συγκεκριmicroένα προστασίας όταν

δεν έχει κατά του Α ή κάποιου άλλου οφειλέτη συmicroβατικής φύσης αξιώσεις του ίδιου ή ισάξιου

περιεχοmicroένου όπως αυτές που επιδιώκει να του αναγνωριστούν εναντίον του Ζ επί τη βάσει της

ΕΠΤ84

Έτσι απορρίπτεται λόγω microη πλήρωσης της προϋπόθεσης αυτής η προστατευτική

τριτενέργεια της σύmicroβασης microίσθωσης ανάmicroεσα σε Α (microισθωτή) και Ζ (εκmicroι-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 313

σθωτή) υπέρ του υποmicroισθωτή Τ για ελαττώmicroατα του microισθίου επειδή ο Τ διαθέτει τις σχετικές

αξιώσεις αποζηmicroίωσης ήδη εναντίον του άmicroεσου αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α)85

Μολονότι το

περιεχόmicroενο της εν λόγω προϋπόθεσης δεν είναι από κάθε άποψη σαφές ndashαναπάντητο microένει λχ το

ερώτηmicroα αν αποφασιστική είναι απλώς η τυπική ύπαρξη αξιώσεων του Τ εναντίον του Α86

ή η

πραγmicroατική δυνατότητα οικονοmicroικά λυσιτελούς άσκησής τους87

ndash είναι πάντως ευνόητο ότι η

εξέταση της συνδροmicroής του όρου προϋποθέτει αναγκαστικά τη microεταστροφή της οπτικής γωνίας από

το πρόσωπο του Α στη σφαίρα του Τ Εδώ πρέπει microάλιστα να προσεχτεί ότι η εξάρτηση της

80

Βλ BGHZ 69 82 (86 και 88) BGHZ 96 9 (17) 81

Βλ πχ BGH WM 2001 1428 (1430) BGH WM 2001 876 BGH NJW 1998 1059 (1060) 82

Βλ BGHZ 75 321 (323-234) BGH NJW 1995 1353 (1357) 83

Η προϋπόθεση αυτή τέθηκε για πρώτη φορά από την BGHZ 70 327 (329-330) Βλ περαιτέρω λχ BGHZ 129 136

(168 και 169-170) BGH NJW 1996 2927 (2928) 84

Βλ λχ BGH WM 2004 1825 (1827) BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1996 2927 (2929) Βεβαίως δεν

ελλείπουν και αποκλίνοντες προσδιορισmicroοί του περιεχοmicroένου της προϋπόθεσης Εδώ υπάγεται πχ η BGH WM 2001

1428 (1430) σύmicroφωνα microε την οποία στην περίπτωση που ο Ζ αποτελεί βοηθητικό του Α πρόσωπο (πρβλ sect 278

ΓερmicroΑΚ = 334 sect 1 ΑΚ) απορρίπτεται η τριτενέργεια και ο Τ παραπέmicroπεται στην άσκηση τυχόν δικαιωmicroάτων του από

τη σχέση του προς τον Α ανεξάρτητα από το αν έχει πράγmicroατι κάποια δικαιώmicroατα και ποιο είναι το περιεχόmicroενό τους 85

BGHZ 70 327 BGH WM 1979 307 86

Έτσι microε έmicroφαση BGH WM 2004 1825 (1827) Βλ επίσης BGH NJW 1996 2927 (2929) 87

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα η νοmicroολογία όταν δέχεται λχ την προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης ανάmicroεσα στον

δανειολήπτη Α και τον πραγmicroατογνώmicroονα Ζ υπέρ του δανειοδότη Τ microολονότι η απαίτηση του Τ κατά του αφερέγγυου

Α παραmicroένει νοmicroικά ισχυρήmiddot βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις

20

τριτενέργειας από τις αξιώσεις του Τ κατά του Α όχι απλώς παραβλέπει αλλά στην ουσία microάλλον

αντιστρατεύεται τα συmicroφέροντα του Α ∆ιότι ο τελευταίος έχει κατά κανόνα προφανές συmicroφέρον να

στραφεί ο Τ για την αποκατάσταση της ζηmicroίας του όχι εναντίον του ίδιου microε βάση την έννοmicroη

σχέση που τους συνδέει αλλά απευθείας εναντίον του Ζ αφού microε την αποζηmicroίωση του Τ από

microέρους του Ζ απαλλάσσεται και ο Α από τη δική του υποχρέωση να αποκαταστήσει τη ζηmicroία

καθώς και από τα τυχόν έξοδα αναγωγής κατά του Ζ για ήδη καταβληθείσα αποζηmicroίωση

ΙΙΙ Συνολική εικόνα Ενιαίος θεσmicroός microε διττή υπόσταση και λειτουργία

Η εξέλιξη από το παραδοσιακό στο νεώτερο microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ συνδέεται microε

σηmicroαντικές αλλαγές στη λειτουργία του θεσmicroού Παρά την εν πολλοίς ενιαία ορολογία την κοινή

νοmicroική βάση και τις καταρχήν όmicroοιες έννοmicroες συνέπειες που επιδιώκονται microε την ΕΠΤ

(αποζηmicroίωση του Τ βάσει ενδοσυmicroβατικών κανόνων) ξεκινά κανείς στην ουσία από διαφορετικές

βάσεις όταν εφαρmicroόζει την ΕΠΤ υπό την παραδοσιακή ή τη νεώτερη έποψη

Ασφαλώς η επαρκής δικαιολόγηση της ιδιαίτερης προστασίας του Τ απαιτεί κάποιου είδους

εγγύτητα του τελευταίου προς την ξένη ενοχή αφού ακριβώς στην ενοχή αυτή εδράζεται η επέκταση

έναντι του Τ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του Ζ Η εγγύτητα όmicroως αυτή είναι όπως επιχειρεί να

δείξει η προηγούmicroενη ανάλυση88

διαφορετικής φύσης στο παραδοσιακό και το νεώτερο microοντέλο

Ενώ στο πρώτο απαιτείται βασικά η υποκειmicroενική εγγύτητα του Τ προς την ενοχή η (στενή)

σύνδεση δηλαδή των συmicroφερόντων του Τ microε τα συmicroφέροντα ενός από τα υποκείmicroενα της ενοχής

(του Α) κοmicroβικό σηmicroείο στο δεύτερο αποτελεί η αντικειmicroενική εγγύτητα του Τ η ιδιαίτερη σχέση

δηλαδή που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ Και αντίστροφα ισχύει ότι στο microεν παραδοσιακό

microοντέλο η αντικειmicroενική εγγύτητα είναι εν συγκρίσει προς την υποκειmicroενική δευτερεύουσας

σηmicroασίας στο δε νεώτερο microικρή microόνο επίδραση ασκεί τελικά η παρουσία ή η απουσία

υποκειmicroενικής εγγύτητας σε σχέση προς την παρουσία ή την απουσία της αντικειmicroενικής

Η σηmicroασία της microεταβολής αυτής για τη λειτουργία της ΕΠΤ είναι φανερή Στο παραδοσιακό σχήmicroα

η προστατευτική τριτενέργεια η οποία στηρίζεται αποφασιστικά στη σχέση (ιδίως σχέση πρόνοιας)

που συνδέει τον Α microε τον Τ επιδιώκει έmicromicroεσα microέσω δηλαδή της προστασίας του Τ να ωφελήσει

τελικά τον ίδιο τον Α αφού τα συmicroφέροντά του συνδέονται αντικειmicroενικά microε τα προστατευόmicroενα

συmicroφέροντα του Τ (υποκειmicroενική εγγύτητα) Η προστασία εποmicroένως του Τ δεν είναι αυτοσκοπός

88

Βλ παραπάνω υπό Β Ι και ΙΙ

21

αλλά το microέσο δια του οποίου επιδιώκεται εν τέλει ο στόχος της προστασίας των συmicroφερόντων του

Α (τριτενέργεια προς όφελος του Α) Αντίθετα στο νεώτερο microοντέλο εξασθενεί η απαίτηση ενός

έντονου ενδιαφέροντος του Α για τον Τ και στο επίκεντρο τοποθετείται ο Τ ο οποίος

προστατεύεται λόγω της αντικειmicroενικής εγγύτητάς του προς τη βασική ενοχή ανάmicroεσα σε Α και Ζ

ανεξάρτητα ουσιαστικά από το αν microε τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται τελικά τα συmicroφέροντα του

ίδιου του Α η προστασία του Τ αναβαθmicroίζεται εδώ από απλό microέσο σε τελικό σκοπό του θεσmicroού

(τριτενέργεια προς όφελος του Τ)

Με τις σκέψεις αυτές εξηγείται τουλάχιστον εν microέρει και η επιλεκτική ή ακόmicroη και αντιφατική

εφαρmicroογή από τη νοmicroολογία της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει να χρήζει προστασίας Ενώ στο

πλαίσιο της τριτενέργειας προς όφελος του Α δεν είναι συνεπές να microην προστατεύεται ο Τ όταν

δικαιούται αποζηmicroίωσης από τον Α89

η επίmicroαχη προϋπόθεση είναι σε επίπεδο ουσιαστικής

επιχειρηmicroατολογίας εύκολα εξηγήσιmicroη επί τη βάσει του νεώτερου microοντέλου ΕΠΤ δηλαδή της

τριτενέργειας προς όφελος του Τ Αν ο Τ δεν χρήζει προστασίας τότε δεν υπάρχει λόγος να του

επιβληθεί αυτή αφού το νεώτερο microοντέλο δεν επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα συmicroφέροντα άλλου

(του Α) πέραν του ίδιου του Τ

Με τη διαπίστωση ότι η προστατευτική τριτενέργεια καταφάσκεται άλλοτε προς όφελος του Α κι

άλλοτε του Τ καθίσταται δυνατή microια πρώτη προσέγγιση του πεδίου εφαρmicroογής καθεmicroιάς από τις

δύο εκφάνσεις της ΕΠΤ στη νοmicroολογία Αφού το παραδοσιακό microοντέλο είναι προορισmicroένο να

αφορά περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη αγαθών του Τ έχει άmicroεσο επιβαρυντικό αντίκτυπο στον

ίδιο τον Α ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων πρέπει να είναι αναγκαστικά στενός

διαγραφόmicroενος σε microικρή ακτίνα γύρω από τον Α Όσον αφορά επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες

συντελείται εκάστοτε η βλάβη του Τ στο παραδοσιακό microοντέλο καθώς αυτό βασίζεται

αποφασιστικά στην υποκειmicroενική microόνο εγγύτητα του Τ προς την ενοχή είναι εν πολλοίς αδιάφορος

ο τρόπος ζηmicroίωσης του Τ Ο τελευταίος microπορεί να βλάπτεται απλώς και microόνο επειδή βρίσκεται στο

τοπικό και χρονικό περιβάλλον της συναλλακτικής επαφής των Α και Ζ η οποία ακριβώς λόγω της

γειτνίασης αυτής εγκυmicroονεί και κινδύνους για τον Τ ∆εν είναι λοιπόν τυχαίο που το πεδίο

εφαρmicroογής του παραδοσιακού microοντέλου έγκειται εν πολλοίς σε microάλλον απλές από την άποψη των

εmicroπλεκόmicroενων συmicroφερόντων περιπτώσεις βλάβης αγαθών συνδεόmicroενων σχετικά στενά microε το

πρόσωπο του Τ Οmicroοίως δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι η ζηmicroία του Τ οφείλεται συχνά σε

παραβιάσεις από την πλευρά του Ζ παρεπόmicroενων υποχρεώσεων προστασίας οι οποίες δεν

89

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 3

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 12: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

12

Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις για την προστασία του (Τ) και ιδίως η βαρύτητα που δίνεται στη

σχέση πρόνοιας συmicroβαδίζουν καταρχήν microε τη δογmicroατική εξήγηση της ΕΠΤ Στο δικαιοπρακτικό

microοντέλο θεmicroελίωσης η σχέση πρόνοιας microεταξύ Α και Τ δεν αποτελεί παρά αντικειmicroενικό στοιχείο

για τον καθορισmicroό των συmicroφερόντων του Α τα οποία απαιτούν την προστασία του Τ και πρέπει

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη (sect 157 ΓερmicroΑΚ = 200 ΑΚ) να ληφθούν υπόψη από τον ερmicroηνευτή της

microεταξύ Α και Ζ σύmicroβασης Επειδή microε άλλα λόγια η σχέση που συνδέει Α και Τ επιβάλλει στον Α

αυξηmicroένες υποχρεώσεις πρόνοιας είναι κατά την άποψη αυτή εύλογο να ερmicroηνεύσει κανείς τη

σύmicroβαση του τελευταίου microε τον Ζ (συmicroπληρωτικά) κατά την έννοια της ΕΠΤ και να δεχτεί την

εφαρmicroογή έναντι του Τ κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης Σηmicroαντικό είναι πάντως να τονιστεί ότι

στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου αρκεί πλήρως για microια τέτοια ερmicroη-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 310

νεία η συνδροmicroή των προϋποθέσεων που προαναφέρθηκαν χωρίς να απαιτούνται επιπρόσθετες

ενδείξεις για microια (πραγmicroατική ή υποθετική) συνοmicroολόγηση της τριτενέργειας

2 Η διεύρυνση των αρχικών ορίων

Η συνεπής εφαρmicroογή των βασικών αρχών του παραδοσιακού microοντέλου επιβάλλει τη διεύρυνση

αυτού πυρήνα ώστε να καταλαmicroβάνονται και περιπτώσεις στις οποίες αυστηρά ιδωmicroένες δεν

πληρούνται microεν οι προαναφερόmicroενες προϋποθέσεις ωστόσο η άρνηση της προστασίας του Τ θα

ήταν λόγω της κατάστασης συmicroφερόντων κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη Τη δυνατότητα ευέλικτης

εφαρmicroογής του θεσmicroού ενισχύει δε η επιλογή της νοmicroολογίας υπέρ της δικαιοπρακτικής εξήγησης

της ΕΠΤ Η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης microεταξύ Α και Ζ οφείλει σύmicroφωνα microε τα

γενικώς αποδεκτά να γίνεται επί τη βάσει ουσιαστικών σταθmicroίσεων αν αυτές επιβάλλουν την

τριτενέργεια τότε η ΕΠΤ δεν πρέπει να απορρίπτεται λόγω της microη συνδροmicroής τυπικών

προϋποθέσεων

Η διεύρυνση αυτή αφορά καταρχάς τα προστατευόmicroενα από την ΕΠΤ αγαθά καθώς γρήγορα έγινε

δεκτό ότι πέρα από περιπτώσεις θανάτωσης βλάβης της υγείας ή προσβολής της σωmicroατικής

ακεραιότητας και η ιδιοκτησία53

ή ακόmicroη και απλά περιουσιακά συmicroφέροντα του Τ54

microπορούν να

53

BGHZ 49 350 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ εκmicroισθωτή (Ζ) και microισθωτή (Α) ως προς τη βλάβη

εισκοmicroισθέντων πραγmicroάτων του υποmicroισθωτή (Τ) σύmicroφωνα βέβαια microε κατοπινή νοmicroολογία στην περίπτωση αυτή δεν

γίνεται δεκτή ΕΠΤ επειδή ο Τ λόγω της αξίωσής του κατά του Α δεν χρήζει προστασίας βλ παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

13

εmicroπίπτουν στο προστατευτικό πεδίο της ΕΠΤ55

Έτσι βέβαια εξασθενεί το ενδιαφέρον του Α για

την προστασία του Τ το οποίο παρουσιάζεται ιδιαίτερα αυξηmicroένο στις περιπτώσεις βλάβης

αυστηρά προσωπικών αγαθών Ωστόσο δεν συντελείται κάποια πραγmicroατική ρήξη microε την

προγενέστερη αντίληψη αφού το κεντρικό επιχείρηmicroα υπέρ της ΕΠΤ η σχέση δηλαδή πρόνοιας

ανάmicroεσα σε Α και Τ συνεχίζει να υπάρχει και να θεmicroελιώνει την τριτενέργεια και στις περιπτώσεις

διακινδύνευσης περιουσιακών απλώς αγαθών (ιδιοκτησία ndash περιουσία)56

Αντίστοιχα ισχύουν και ως προς την παρατηρούmicroενη διεύρυνση της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει

να βρίσκεται σε σχέση εγγύτητάς προς την παροχή του Ζ Παρά την διατήρηση της ορολογίας

εmicroπλουτίζεται ο ορισmicroός που δίνεται σχετικά ώστε να καλύπτει και περιπτώσεις στις οποίες δεν

υπάρχει επαφή του Τ microε την κύρια παροχή του Ζ57

Προκειmicroένου να καταλαmicroβάνονται και

παραβιάσεις υποχρεώσεων πρόνοιας από microέρους του Ζ άσχετων προς την κύρια παροχή αρκεί

πλέον να εκτίθεται ο Τ ndashτουλάχιστον εν microέρειndash microε όmicroοιο τρόπο σε κινδύνους όπως ο ίδιος ο Α58

Άλλωστε όσο το κοmicroβικό σηmicroείο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ παραmicroένει η σχέση πρόνοιας και η επrsquo

αυτής βασιζόmicroενη (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης δεν είναι συνεπές να κρίνεται το

ζήτηmicroα της τριτενέργειας αποφασιστικά από το αν και microε ποιο ακριβώς τρόπο η διακινδύνευση του

Τ συναρτάται microε την κύρια παροχή του Ζ αφού οι ουσιαστικές σταθmicroίσεις συχνά δεν σχετίζονται

καθόλου microε το ερώτηmicroα αυτό

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο θα ήταν υπερβολικά φορmicroαλιστική επί τη βάσει του

δικαιοπρακτικού microοντέλου η εmicromicroονή στην προϋπόθεση microιας έννοmicroης σχέσης πρόνοιας microε το

παραδοσιακό στενό περιεχόmicroενο του όρου εφόσον το έντονο ενδιαφέρον του Α για την προστασία

του Τ microπορεί microε microεθοδολογικά ορθό τρόπο να θεmicroελιωθεί επαρκώς σε κάποια άλλη αντικειmicroενικά

διαγνώσιmicroη για τον Ζ περίσταση η οποία επιβάλλει την ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας

προκειmicroένου να εξυπηρετηθούν τα συνδεόmicroενα microε την προστασία του Τ συmicroφέροντα του Α59

Άλλωστε και η έννοmicroη σχέση πρόνοιας δεν αποτελεί παρά ένδειξη για την αντικειmicroενικά εδραιωmicroένη

54

BGH JZ 1966 141 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ διαθέτη (Α) και δικηγόρου (Ζ) υπέρ της

τιmicroώmicroενης στην υπό σύνταξη διαθήκη κόρης του Α η οποία από πταίσmicroα του Ζ δεν κατέστη κληρονόmicroος του Α

σύmicroφωνα microε την επιθυmicroία του πατέρα της) 55

Πάντως microόνο η επέκταση της ΕΠΤ σε απλώς περιουσιακά αγαθά τρίτων φάνηκε να προβληmicroατίζει ενώ αντίθετα η

προστασία και της ιδιοκτησίας θεωρήθηκε εντελώς φυσικήmiddot βλ ιδίως W Lorenz JZ 1966 143 και 144 στις

παρατηρήσεις του επί της απόφασης του Γερmicro Ακυρ από 671965 56

Βλ ιδίως την επιχειρηmicroατολογία της BGH JZ 1966 141 (142) 57

Επειδή λχ ο Ζ οφείλει στον Α απλώς ένα χρηmicroατικό ποσό βλ το παράδειγmicroα στην υποσ 51 58

BGHZ 129 136 (168) BGH NJW 1975 867 (868) Αξίζει πάντως να σηmicroειωθεί ότι η γερmicroανική νοmicroολογία δεν

εmicroποδίζεται να καταφύγει στον στενότερο ορισmicroό προκειmicroένου να απορρίψει την ΕΠΤ όταν το κρίνει απαραίτητοmiddot βλ

BGH NJW 1996 2927 (2928-2929) 59

Έτσι πράγmicroατι BGH WM 2001 1428 (1429) BGH NJW 1996 2927 (2928) BGH NJW 1968 1323 (1324)

14

συσχέτιση των συmicroφερόντων του Α microε την προστασία του Τ η οποία αποκτά σηmicroασία microόνο έmicromicroεσα

στο πλαίσιο δηλαδή της ερmicroηνείας της σύmicroβασης των Α και Ζ

Αντιθέτως σε έντονη δογmicroατική ρήξη microε το παραδοσιακό σχήmicroα θεmicroελίωσης της ΕΠΤ σε

σύmicroπνοια όmicroως microε την ουσιαστική αιτιολόγηση του θεσmicroού διάκειται η επέκταση των αρχών που

ισχύουν για την προστατευτική τριτενέργεια συmicroβάσεων σε microη συmicroβατικές ενοχές όπως προπάντων

στις ενοχές που δηmicroιουργούνται κατά τις διαπραγmicroατεύσεις για τη σύναψη σύmicroβασης (πρβλ άρθρα

197-198 ΑΚ)60

Η δογmicroατική ρήξη έγκειται βέβαια στο ότι σε microη συmicroβατικές ενοχές δεν είναι

δυνατή η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία καθότι δεν υπάρχουν καθόλου (όπως στο στάδιο των

διαπραγmicroατεύσεων) ή δεν υπάρχουν έγκυρες (όπως σε περίπτωση άκυρης σύmicroβασης)

δικαιοπρακτικές δηλώσεις βούλησης των microερών της ενοχής οι οποίες θα microπορούσαν να

αποτελέσουν την αναγκαία ερmicroηνευτική αφετηρία Τη δυσκολία αυτή δεν παραγνωρίζει άλλωστε

ούτε η γερmicroανική νοmicroολογία η οποία επικαλείται και εναλλακτικές βάσεις θεmicroελίωσης (έθιmicroο

δικαστική δικαιοπλασία)61

Σε επίπεδο ωστόσο ουσιαστικών σταθmicroίσεων η συmicroπερίληψη microη

δικαιοπρακτικών ενοχών στο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ εmicroφανίζεται απόλυτα συνεπής στο βαθmicroό

που η κατάσταση συmicroφερόντων συχνά δεν διαφέρει πριν και microετά τη σύναψη έγκυρης ή άκυρης

σύmicroβασης Υπό το πρίσmicroα αυτό δεν είναι αδικαιολόγητος ο επιχειρούmicroενος παραλληλισmicroός microε την

έννοmicroη κατάσταση που θα

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 311

υφίστατο αν τη ζηmicroιογόνο στιγmicroή είχε ήδη συναφθεί (έγκυρη) σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ62

Στην

ουσία λοιπόν η γερmicroανική νοmicroολογία δεν παραmicroέρισε microε την επίmicroαχη διεύρυνση το παραδοσιακό

microοντέλο σκέψης παρά στάθηκε βασικά συνεπής προς αυτό Αλλά και όσον αφορά το δογmicroατικό

ζήτηmicroα της νοmicroικής βάσης της ΕΠΤ δεν συντελέστηκε κάποια δραστική αλλαγή η νοmicroολογία

αφίσταται του δικαιοπρακτικού microοντέλου microόνο κατrsquo εξαίρεση Έτσι microολονότι εmicromicroέσως πλην σαφώς

δηλώνεται ότι η προστατευτική τριτενέργεια microπορεί να εδράζεται και σε ανεξάρτητη από σχετική

60

Τέτοια περίπτωση αντιmicroετώπισε η BGHZ 66 51 Το δικαστήριο επιδίκασε αποζηmicroίωση σε 14χρονη (Τ) η οποία

συνόδευε τη microητέρα της (Α) σε κατάστηmicroα αυτοεξυπηρέτησης διότι γλίστρησε πριν τη σύναψη οποιασδήποτε

σύmicroβασης ανάmicroεσα στη microητέρα της και τον καταστηmicroατάρχη (Ζ) πατώντας ένα παρατηmicroένο στο δάπεδο του

καταστήmicroατος φύλλο λαχανικού Η αιτιολογία ότι η ενοχική σχέση που δηmicroιουργήθηκε λόγω των διαπραγmicroατεύσεων

ανάmicroεσα σε Α και Ζ ανέπτυσσε προστατευτική ενέργεια υπέρ της 14χρονης ήταν σύmicroφωνα microε το δικαστήριο

αναγκαία καθότι η τελευταία δεν επρόκειτο να συνάψει κάποια σύmicroβαση microε τον Ζ Πάντως και πριν από την απόφαση

αυτή η οποία λόγω της διεξοδικής αντιπαράθεσης microε το πρόβληmicroα πρέπει να θεωρηθεί ως ορόσηmicroο για την εξέλιξη της

ΕΠΤ η γερmicroανική νοmicroολογία είχε αναγνωρίσει την προστατευτική τριτενέργεια microη δικαιοπρακτικών ενοχώνmiddot βλ BGH

JZ 1968 304 (άκυρη σύmicroβαση) 61

BGHZ 66 51 (56-57) 62

BGHZ 66 51 (58-59)

15

βούληση των microερών (Α και Ζ) επιταγή της αντικειmicroενικής έννοmicroης τάξης63

κεντρικός

δικαιολογητικός τόπος παραmicroένει γενικά η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της εκάστοτε σύmicroβασης η

οποία ούτως ή άλλως βασίζεται microόνο σε αντικειmicroενικά δεδοmicroένα και δεν αφορά συγκεκριmicroένες

δηλώσεις βούλησης

ΙΙ Η νεώτερη εξέλιξη Μετακίνηση οπτικής γωνίας και microεταβολή λειτουργίας

Η γερmicroανική νοmicroολογία δεν εγκατέλειψε ποτέ το παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ Η

παρατήρηση αυτή δεν αφορά microόνο τον τρόπο αυτοκατανόησης ή αυτοπαρουσίασης της

νοmicroολογίας αλλά προπάντων την ουσιαστική επιβίωση του παραδοσιακού microοντέλου στη σύγχρονη

αντίληψη για το θεσmicroό Τα δικαστήρια όχι microόνο δέχονται την ΕΠΤ όταν συντρέχουν οι σχετικές

προϋποθέσεις πολύ περισσότερο συνεχίζουν να επιφυλάσσουν στον εαυτό τους τη δυνατότητα να

απορρίπτουν την τριτενέργεια σε συγκεκριmicroένη περίπτωση αρνούmicroενα τη συνδροmicroή κάποιου από

τους όρους που τάσσει το παραδοσιακό σχήmicroα σκέψης64

Παράλληλα ωστόσο διαπιστώνεται microια

εξέλιξη η οποία βασίζεται microεν εν πολλοίς στην προϋπάρχουσα ορολογία και επιχειρηmicroατολογία

στην ουσία όmicroως αναδιαmicroορφώνει ριζικά τον θεσmicroό της ΕΠΤ

1 Χαλάρωση του απαιτούmicroενου ενδιαφέροντος για την προστασία του τρίτου (Τ)

Ουσιαστική αλλαγή στη λειτουργία της ΕΠΤ συντελείται καταρχάς microε την τάση για ευρεία

αντικειmicroενικοποίηση του συνδεόmicroενου microε την προστασία του Τ συmicroφέροντος του Α και αποmicroάκρυνσή

του από την πρόδηλη πραγmicroατική βούληση του Α Ενώ δηλαδή υπό το παραδοσιακό πρίσmicroα

microπορούσε κανείς στις περισσότερες περιπτώσεις να θεωρήσει ότι ο Α λόγω της σχέσης του microε τον

Τ (πχ σχέση οικογενειακή ή εργοδότη προς εργαζόmicroενο) πράγmicroατι ενδιαφέρεται για τα

συmicroφέροντα του Τ ή τουλάχιστον ότι η προστασία του Τ δεν έρχεται σε αντίθεση microε τα αληθινά

συmicroφέροντα του Α στη νεώτερη αντίληψη γίνεται δεκτή ΕΠΤ ακόmicroη κι αν η πραγmicroατική βούληση

των microερών της σύmicroβασης (Α και Ζ) προφανώς αντίκειται σε microια τέτοια ερmicroηνεία Η αλλαγή αυτή

γίνεται φανερή στο παράδειγmicroα όπου ο Ζ είναι microοναδικός εταίρος και διαχειριστής microιας ΕΠΕ (Α)

της οποίας η δραστηριότητα εντοπίζεται αποκλειστικά ή τουλάχιστον κυρίως στο να είναι microε τη

σειρά της οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής microιας άλλης εταιρίας (Τ) στην οποία συmicromicroετέχουν

και περαιτέρω πρόσωπα Η νοmicroολογία δέχεται ότι η παραβίαση του καθήκοντος του Ζ για χρηστή

63

Αυτό προκύπτει πέραν των άλλων και από τις αποφάσεις εκείνες που επικαλούνται ndashσυχνά επικουρικάndash τη

δικαιοσύνη βλ πχ BGHZ 70 327 (329-330) ή την καλή πίστη (sect 242 ΓερmicroΑΚ = 288 ΑΚ) βλ λχ BGH NJW 1977

2073 (2074) BGH NJW 1975 867 (869) 64

Από τη νεώτερη νοmicroολογία βλ BGH NJW 2002 3625 (3626)

16

διοίκηση της Α θεmicroελιώνει δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης της Τ σύmicroφωνα microε τις αρχές της ΕΠΤ65

θεωρώντας πως το συmicroφέρον της Α κατευθύνεται σύmicroφωνα microε την καλή πίστη προς τη σωστή

διαχείριση και ευνοϊκή οικονοmicroική εξέλιξη της Τ66

Ο προσδιορισmicroός όmicroως των συmicroφερόντων της

Α κατrsquo αντικειmicroενικά κριτήρια (καλή πίστη) και η σύνδεσή τους microε τα συmicroφέροντα της Τ εποmicroένως

και η επί τη βάσει των διαπιστώσεων αυτών ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας βρίσκονται

σε άmicroεση αντίθεση προς την προφανή πραγmicroατική βούληση της Α όπως αυτή διαmicroορφώνεται στο

πρόσωπο του microοναδικού της εταίρου και διαχειριστή (Ζ) Μάλιστα η αντίθεση αυτή δεν εντοπίζεται

σε κάποια ιδιαίτερη εν συγκρίσει προς το συνήθως συmicroβαίνον ψυχολογική τοποθέτηση του Ζ

αλλά προκύπτει ήδη από την αντικειmicroενική θεώρηση των πραγmicroάτων Στον αντίποδα microια τέτοια

περίπτωση είναι ουσιαστικά αδύνατη στο παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ

Αντίστοιχα ισχύουν και στις περιπτώσεις όπου ο πραγmicroατογνώmicroονας Ζ σε εκπλήρωση σχετικής

σύmicroβασης microε τον Α συντάσσει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη λχ σχετικά microε την αξία ενός ακινήτου

του Α την οποία ο Α σκοπεύει να υποβάλει στον Τ προκειmicroένου ο τελευταίος πεπεισmicroένος για την

ακρίβεια της πραγmicroατογνωmicroοσύνης να προβεί στη σύναψη της επιδιωκόmicroενης από τον Α

σύmicroβασης (πχ αγορά του εν λόγω ακινήτου ή δανειοδότηση του Α microε υποθήκη το ακίνητο) Η

νοmicroολογία η οποία δέχεται την προστατευτική τριτενέργεια και συνεπώς την αξίωση αποζηmicroίωσης

του Τ έναντι του Ζ για λάθη της πραγmicroατογνωmicroοσύνης67

καταφάσκει το ενδιαφέρον του Α για την

προστασία του Τ microε την αιτιολογία ότι όποιος βασιζόmicroενος στις ειδικές γνώσεις κάποιου

προσώπου παραγγέλλει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη για να τη χρησιmicroοποιήσει ενώπιον τρίτων

ενδιαφέρεται κατά κανόνα να διαθέτει η microελέτη την αντίστοιχη αποδεικτική δύναmicroη αυτή ωστόσο

διασφαλίζεται microόνο εφόσον ο πραγmicroατογνώmicroονας (Ζ) συντάσσει microια κατά το δυνατόν

αντικειmicroενικά ορθή microελέτη και ευθύνεται για αυτό και έναντι τρίτων αποδεκτών της (Τ)68

Ανεξάρτητα από την πειστικότητα της θεmicroελίωσης πόρρω απέχει η επιχειρούmicroενη σύνδεση των

συmicroφερόντων του Α και του Τ ως προς την ένταση και την υφή από τη σύνδεση που πιστοποιείται

από microια έννοmicroη σχέση πρόνοιας κατά την έννοια του παραδοσιακού σχήmicroατος ∆ιότι η πραγmicroατική

βούληση του Α κατευθύνεται κατά κανόνα στη διασφάλιση των δικών του συmicroφερόντων microέσω

microιας αισιόδοξης για τον ίδιο πραγmicroατογνωmicroοσύνης και συγκεκριmicroένα στην επωφελή σύναψη της

σκοπούmicroενης σύmicroβασης microε τον Τ (λχ επίτευξη ευνοϊκών δανειοληπτικών όρων ή υψηλού

65

BGHZ 75 321 (323 επ) BGHZ 100 190 (193) BGH ZIP 2002 984 (985) 66

Βλ προπάντων BGHZ 75 321 (324) 67

Για την προστασία του Τ ως δανειοδότη βλ microεταξύ άλλων BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) BGH NJW 1997

1235 BGH WM 1993 897 Για την ΕΠΤ υπέρ του Τ ως αγοραστή βλ πχ BGH NJW-RR 2002 1528 BGH WM 2001

529 (532) BGH NJW 1998 1948 (1949) 68

Σrsquo αυτήν την κατεύθυνση οι BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380)

17

τιmicroήmicroατος πώλησης) ανεξάρτητα ακόmicroη και από πιθανή ζηmicroία του Τ69

Αυτήν την κατά τυπικό

τρόπο εmicroφανιζόmicroενη αντίθεση συmicroφερόντων microεταξύ Α και Τ δέχεται άλλωστε κι η ίδια η γερmicroανική

νοmicroολογία χωρίς ωστόσο να θεωρεί ότι αποκλείεται για το λόγο αυτό η συmicroβατική τριτενέργεια70

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 312

2 Αναβάθmicroιση του ρόλου της εγγύτητας του τρίτου (Τ) προς την οφειλόmicroενη παροχή

Παράλληλα συντελείται microια microετατόπιση του κέντρου βάρους από το ενδιαφέρον του Α για τον Τ

στην εγγύτητα του τελευταίου προς την (κύρια) παροχή του Ζ Σε αντίθεση δηλαδή προς το

παραδοσιακό σχήmicroα σύmicroφωνα microε το οποίο αποφασιστικό για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ είναι το

ερώτηmicroα αν η προστατευτική τριτενέργεια είναι αναγκαία για την εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων

του Α παρατηρείται στη νεώτερη αντίληψη microια υποφώσκουσα συνήθως τάση να κρίνεται η

προστασία του Τ προπάντων σε συνάρτηση microε τη σχέση στην οποία βρίσκεται αυτός προς την

παροχή του Ζ το ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ καθίσταται έτσι δευτερεύουσας

σηmicroασίας και λειτουργεί microάλλον απλώς επιβοηθητικά Ταυτόχρονα αλλάζει και το περιεχόmicroενο της

εγγύτητας στην παροχή κατά το ότι ερωτάται πλέον αν η παροχή του Ζ είναι προορισmicroένη να

ωφελήσει τον Τ71

ή αν πιθανές αποκλίσεις από την προσήκουσα εκπλήρωση προδιαγράφεται να

βλάψουν κατά πρώτο λόγο τον Τ72

Η εν λόγω microετατόπιση του επιχειρηmicroατολογικού βάρους παρά την ιδιαίτερη σηmicroασία της δεν είναι

εύκολο να καταδειχτεί microε αδιαmicroφισβήτητη ενάργεια Αυτό οφείλεται αφενός microεν στις συχνά

υπερβολικά λιτές ή πολύ γενικές σκέψεις τις νοmicroολογίας73

αφετέρου δε στο γεγονός ότι σε πολλές

αποφάσεις αναφέρονται ταυτόχρονα περισσότερα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία ιδίως η σχέση

πρόνοιας microεταξύ Α και Τ τα οποία στηρίζουν δυνητικά την ΕΠΤ74

χωρίς ωστόσο να microπορεί να

69

Στην περίπτωση microάλιστα που αντιmicroετώπισε η BGHZ 127 378 ο ίδιος ο Α προκάλεσε την εκπόνηση εσφαλmicroένης

πραγmicroατογνωmicroοσύνης από τον Ζ και συνεπώς τη ζηmicroία του Τ 70

Βλ πχ BGH NJW 2002 1196 (1197) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380) Αντίθετα η

παλαιότερη νοmicroολογία απέρριπτε την ΕΠΤ στις περιπτώσεις αυτές βλ BGHZ 74 281 (289-290) BGH NJW 1973 321

(322) 71

Πρβλ λχ BGH NJW 1991 32 (33) BGH WM 1985 1274 (1275) 72

Πρβλ πχ BGH JZ 2000 469 (471) BGH NJW 1995 1353 (1357) BGH NJW 1986 581 (582) Βεβαίως η

παραδοσιακή έννοια της εγγύτητας στην παροχή (βλ παραπάνω υπό Β Ι 1) δεν εγκαταλείφθηκε βλ πχ BGHZ 129

136 (168) 73

Βλ πχ BGHZ 77 116 (124) BGHZ 89 95 (98) BGH NJW 1989 2750 (2751) 74

Για την έννοmicroη σχέση πρόνοιας και τη λειτουργία της στο παραδοσιακό microοντέλο βλ παραπάνω υπό Β Ι 1

18

εξακριβωθεί microε ασφάλεια ποιο εξ αυτών είναι εκάστοτε το πράγmicroατι αποφασιστικό75

Η γενοmicroένη

διαπίστωση προκύπτει όmicroως microε επαρκή σαφήνεια από microια συνολική αξιολογική εξέταση της

σχετικής νοmicroολογίας όπως εξελίχθηκε στο χρόνο Ως παράδειγmicroα θα microπορούσαν να αναφερθούν οι

περιπτώσεις στις οποίες κρίθηκε ότι η σύmicroβαση ανάmicroεσα σε Α και Ζ σύmicroφωνα microε την οποία ο Ζ

οφείλει να συνδράmicroει τον Α κατά τη σύνταξη της διαθήκης του αναπτύσσει προστατευτική

τριτενέργεια υπέρ του ωφελούmicroενου από τη διαθήκη αυτή (Τ) ο οποίος λόγω πταίσmicroατος του Ζ δεν

περιήλθε στη σκοπούmicroενη από τον Α θέση (πχ δεν έγινε κληρονόmicroος) Ενώ κατά την πρώτη

σχετική απόφαση του Γερmicroανικού Ακυρωτικού η συγγενική σχέση (πατέρας-κόρη) microεταξύ του

διαθέτη (Α) και του ωφελούmicroενου (Τ) διαδραmicroατίζει ένα ουσιώδη ρόλο76

κατά τη microεταγενέστερη

εξέλιξη της νοmicroολογίας εξασθενίζει η σηmicroασία του δεσmicroού ανάmicroεσα σε Α και Τ αρκούντος

προφανώς απλώς του γεγονότος ότι ο Τ πρόκειται αντικειmicroενικά να ωφεληθεί από τη διαθήκη του

Α και συνεπώς από την οφειλόmicroενη σύmicroπραξη του Ζ στη σύνταξή της77

Εξάλλου και η παρατηρούmicroενη επέκταση του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ σε περιπτώσεις όπου το

ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ παρουσιάζεται σχετικά αποδυναmicroωmicroένο78

ενδεικνύει

ότι η πραγmicroατική αιτία για την αποδοχή της ΕΠΤ στο πλαίσιο του νεώτερου microοντέλου δεν έγκειται

τόσο στην εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων του Α Προς την ίδια κατεύθυνση συνηγορεί επίσης η

τάση της νοmicroολογίας να επικεντρώνει την επιχειρηmicroατολογία της στο πρόσωπο και τις προσδοκίες

του Τ79

3 Η επικέντρωση στο πρόσωπο του τρίτου

Η microετατόπιση στο πλαίσιο του νεώτερου σχήmicroατος του κεντρικού θεmicroελιωτικού επιχειρήmicroατος

από το ενδιαφέρον του Α στη σχέση που συνδέει τον Τ microε την παροχή του Ζ αντιστοιχεί σε

επίπεδο πλέον προσώπων προς microια microετατόπιση του κέντρου βάρους της ΕΠΤ από τον Α στον Τ

Πράγmicroατι είναι συχνή στη νοmicroολογία microια επιχειρηmicroατολογία η οποία επικεντρώνεται στο

πρόσωπο τις προσδοκίες και τις ανάγκες προστασίας του Τ προκειmicroένου να θεmicroελιώσει την

προστατευτική τριτενέργεια υπέρ του Προπάντων τονίζεται η ανάγκη προστασίας της

75

Πρβλ λχ BGH WM 1985 1274 (1275) Εν προκειmicroένω δεν microπορεί κανείς να κρίνει τελειωτικά αν η αποδοχή της

ΕΠΤ σε σύmicroβαση ανάmicroεσα στον φοροτεχνικό Ζ για σύνταξη της φορολογικής δήλωσης του εντολέα του Α υπέρ της Τ

συζύγου του Α συναρτάται αποφασιστικά microε τη σχέση των δύο συζύγων (Α και Τ) ή microε την εγγύτητα της Τ προς την

παροχή του Ζ 76

Απόφαση από 671965 JZ 1966 141 (142) Για την απόφαση αυτή βλ και τα αναφερόmicroενα σχετικά στην BGH

NJW 1996 2927 (2928) 77

Βλ πχ BGH NJW 1995 2551 (2552) Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι επίσης φανερός πέραν των περιπτώσεων

σύνταξης διαθήκης λχ στις BGH NJW-RR 2003 1035 (1036-1037) BGH NJW 1977 2073 (2074) 78

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 1 79

Βλ αmicroέσως παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

19

δικαιολογηmicroένης εmicroπιστοσύνης του Τ προς τον Ζ αναφορικά microε τη σωστή άσκηση της

δραστηριότητάς του Συγκεκριmicroένα η εmicroπιστοσύνη αυτή αφορά λχ την επιmicroελή διεκπεραίωση

εντολών διατραπεζικής πληρωmicroής ή είσπραξης από microέρους των εmicroπλεκοmicroένων τραπεζών80

την

ορθότητα-πληρότητα της πραγmicroατογνωmicroοσύνης που κατrsquo εντολή του Α ετοιmicroάζει ο Ζ81

ή ακόmicroη τη

χρηστή διοίκηση της εταιρίας (Τ) της οποίας οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής είναι κατrsquo

αποκλειστική ή κύρια δραστηριότητα η ΕΠΕ (Α) που microε τη σειρά της διοικείται από τον Ζ

(συνήθως microοναδικό) εταίρο και διαχειριστή της Α82

Η στροφή προς το πρόσωπο του Τ συντελείται εξάλλου microε την εισαγωγή microιας επιπρόσθετης

προϋπόθεσης για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ του όρου δηλαδή ότι ο Τ προστατεύεται microόνο εφόσον

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη χρήζει προστασίας83

Ο Τ χρήζει δε συγκεκριmicroένα προστασίας όταν

δεν έχει κατά του Α ή κάποιου άλλου οφειλέτη συmicroβατικής φύσης αξιώσεις του ίδιου ή ισάξιου

περιεχοmicroένου όπως αυτές που επιδιώκει να του αναγνωριστούν εναντίον του Ζ επί τη βάσει της

ΕΠΤ84

Έτσι απορρίπτεται λόγω microη πλήρωσης της προϋπόθεσης αυτής η προστατευτική

τριτενέργεια της σύmicroβασης microίσθωσης ανάmicroεσα σε Α (microισθωτή) και Ζ (εκmicroι-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 313

σθωτή) υπέρ του υποmicroισθωτή Τ για ελαττώmicroατα του microισθίου επειδή ο Τ διαθέτει τις σχετικές

αξιώσεις αποζηmicroίωσης ήδη εναντίον του άmicroεσου αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α)85

Μολονότι το

περιεχόmicroενο της εν λόγω προϋπόθεσης δεν είναι από κάθε άποψη σαφές ndashαναπάντητο microένει λχ το

ερώτηmicroα αν αποφασιστική είναι απλώς η τυπική ύπαρξη αξιώσεων του Τ εναντίον του Α86

ή η

πραγmicroατική δυνατότητα οικονοmicroικά λυσιτελούς άσκησής τους87

ndash είναι πάντως ευνόητο ότι η

εξέταση της συνδροmicroής του όρου προϋποθέτει αναγκαστικά τη microεταστροφή της οπτικής γωνίας από

το πρόσωπο του Α στη σφαίρα του Τ Εδώ πρέπει microάλιστα να προσεχτεί ότι η εξάρτηση της

80

Βλ BGHZ 69 82 (86 και 88) BGHZ 96 9 (17) 81

Βλ πχ BGH WM 2001 1428 (1430) BGH WM 2001 876 BGH NJW 1998 1059 (1060) 82

Βλ BGHZ 75 321 (323-234) BGH NJW 1995 1353 (1357) 83

Η προϋπόθεση αυτή τέθηκε για πρώτη φορά από την BGHZ 70 327 (329-330) Βλ περαιτέρω λχ BGHZ 129 136

(168 και 169-170) BGH NJW 1996 2927 (2928) 84

Βλ λχ BGH WM 2004 1825 (1827) BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1996 2927 (2929) Βεβαίως δεν

ελλείπουν και αποκλίνοντες προσδιορισmicroοί του περιεχοmicroένου της προϋπόθεσης Εδώ υπάγεται πχ η BGH WM 2001

1428 (1430) σύmicroφωνα microε την οποία στην περίπτωση που ο Ζ αποτελεί βοηθητικό του Α πρόσωπο (πρβλ sect 278

ΓερmicroΑΚ = 334 sect 1 ΑΚ) απορρίπτεται η τριτενέργεια και ο Τ παραπέmicroπεται στην άσκηση τυχόν δικαιωmicroάτων του από

τη σχέση του προς τον Α ανεξάρτητα από το αν έχει πράγmicroατι κάποια δικαιώmicroατα και ποιο είναι το περιεχόmicroενό τους 85

BGHZ 70 327 BGH WM 1979 307 86

Έτσι microε έmicroφαση BGH WM 2004 1825 (1827) Βλ επίσης BGH NJW 1996 2927 (2929) 87

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα η νοmicroολογία όταν δέχεται λχ την προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης ανάmicroεσα στον

δανειολήπτη Α και τον πραγmicroατογνώmicroονα Ζ υπέρ του δανειοδότη Τ microολονότι η απαίτηση του Τ κατά του αφερέγγυου

Α παραmicroένει νοmicroικά ισχυρήmiddot βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις

20

τριτενέργειας από τις αξιώσεις του Τ κατά του Α όχι απλώς παραβλέπει αλλά στην ουσία microάλλον

αντιστρατεύεται τα συmicroφέροντα του Α ∆ιότι ο τελευταίος έχει κατά κανόνα προφανές συmicroφέρον να

στραφεί ο Τ για την αποκατάσταση της ζηmicroίας του όχι εναντίον του ίδιου microε βάση την έννοmicroη

σχέση που τους συνδέει αλλά απευθείας εναντίον του Ζ αφού microε την αποζηmicroίωση του Τ από

microέρους του Ζ απαλλάσσεται και ο Α από τη δική του υποχρέωση να αποκαταστήσει τη ζηmicroία

καθώς και από τα τυχόν έξοδα αναγωγής κατά του Ζ για ήδη καταβληθείσα αποζηmicroίωση

ΙΙΙ Συνολική εικόνα Ενιαίος θεσmicroός microε διττή υπόσταση και λειτουργία

Η εξέλιξη από το παραδοσιακό στο νεώτερο microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ συνδέεται microε

σηmicroαντικές αλλαγές στη λειτουργία του θεσmicroού Παρά την εν πολλοίς ενιαία ορολογία την κοινή

νοmicroική βάση και τις καταρχήν όmicroοιες έννοmicroες συνέπειες που επιδιώκονται microε την ΕΠΤ

(αποζηmicroίωση του Τ βάσει ενδοσυmicroβατικών κανόνων) ξεκινά κανείς στην ουσία από διαφορετικές

βάσεις όταν εφαρmicroόζει την ΕΠΤ υπό την παραδοσιακή ή τη νεώτερη έποψη

Ασφαλώς η επαρκής δικαιολόγηση της ιδιαίτερης προστασίας του Τ απαιτεί κάποιου είδους

εγγύτητα του τελευταίου προς την ξένη ενοχή αφού ακριβώς στην ενοχή αυτή εδράζεται η επέκταση

έναντι του Τ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του Ζ Η εγγύτητα όmicroως αυτή είναι όπως επιχειρεί να

δείξει η προηγούmicroενη ανάλυση88

διαφορετικής φύσης στο παραδοσιακό και το νεώτερο microοντέλο

Ενώ στο πρώτο απαιτείται βασικά η υποκειmicroενική εγγύτητα του Τ προς την ενοχή η (στενή)

σύνδεση δηλαδή των συmicroφερόντων του Τ microε τα συmicroφέροντα ενός από τα υποκείmicroενα της ενοχής

(του Α) κοmicroβικό σηmicroείο στο δεύτερο αποτελεί η αντικειmicroενική εγγύτητα του Τ η ιδιαίτερη σχέση

δηλαδή που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ Και αντίστροφα ισχύει ότι στο microεν παραδοσιακό

microοντέλο η αντικειmicroενική εγγύτητα είναι εν συγκρίσει προς την υποκειmicroενική δευτερεύουσας

σηmicroασίας στο δε νεώτερο microικρή microόνο επίδραση ασκεί τελικά η παρουσία ή η απουσία

υποκειmicroενικής εγγύτητας σε σχέση προς την παρουσία ή την απουσία της αντικειmicroενικής

Η σηmicroασία της microεταβολής αυτής για τη λειτουργία της ΕΠΤ είναι φανερή Στο παραδοσιακό σχήmicroα

η προστατευτική τριτενέργεια η οποία στηρίζεται αποφασιστικά στη σχέση (ιδίως σχέση πρόνοιας)

που συνδέει τον Α microε τον Τ επιδιώκει έmicromicroεσα microέσω δηλαδή της προστασίας του Τ να ωφελήσει

τελικά τον ίδιο τον Α αφού τα συmicroφέροντά του συνδέονται αντικειmicroενικά microε τα προστατευόmicroενα

συmicroφέροντα του Τ (υποκειmicroενική εγγύτητα) Η προστασία εποmicroένως του Τ δεν είναι αυτοσκοπός

88

Βλ παραπάνω υπό Β Ι και ΙΙ

21

αλλά το microέσο δια του οποίου επιδιώκεται εν τέλει ο στόχος της προστασίας των συmicroφερόντων του

Α (τριτενέργεια προς όφελος του Α) Αντίθετα στο νεώτερο microοντέλο εξασθενεί η απαίτηση ενός

έντονου ενδιαφέροντος του Α για τον Τ και στο επίκεντρο τοποθετείται ο Τ ο οποίος

προστατεύεται λόγω της αντικειmicroενικής εγγύτητάς του προς τη βασική ενοχή ανάmicroεσα σε Α και Ζ

ανεξάρτητα ουσιαστικά από το αν microε τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται τελικά τα συmicroφέροντα του

ίδιου του Α η προστασία του Τ αναβαθmicroίζεται εδώ από απλό microέσο σε τελικό σκοπό του θεσmicroού

(τριτενέργεια προς όφελος του Τ)

Με τις σκέψεις αυτές εξηγείται τουλάχιστον εν microέρει και η επιλεκτική ή ακόmicroη και αντιφατική

εφαρmicroογή από τη νοmicroολογία της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει να χρήζει προστασίας Ενώ στο

πλαίσιο της τριτενέργειας προς όφελος του Α δεν είναι συνεπές να microην προστατεύεται ο Τ όταν

δικαιούται αποζηmicroίωσης από τον Α89

η επίmicroαχη προϋπόθεση είναι σε επίπεδο ουσιαστικής

επιχειρηmicroατολογίας εύκολα εξηγήσιmicroη επί τη βάσει του νεώτερου microοντέλου ΕΠΤ δηλαδή της

τριτενέργειας προς όφελος του Τ Αν ο Τ δεν χρήζει προστασίας τότε δεν υπάρχει λόγος να του

επιβληθεί αυτή αφού το νεώτερο microοντέλο δεν επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα συmicroφέροντα άλλου

(του Α) πέραν του ίδιου του Τ

Με τη διαπίστωση ότι η προστατευτική τριτενέργεια καταφάσκεται άλλοτε προς όφελος του Α κι

άλλοτε του Τ καθίσταται δυνατή microια πρώτη προσέγγιση του πεδίου εφαρmicroογής καθεmicroιάς από τις

δύο εκφάνσεις της ΕΠΤ στη νοmicroολογία Αφού το παραδοσιακό microοντέλο είναι προορισmicroένο να

αφορά περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη αγαθών του Τ έχει άmicroεσο επιβαρυντικό αντίκτυπο στον

ίδιο τον Α ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων πρέπει να είναι αναγκαστικά στενός

διαγραφόmicroενος σε microικρή ακτίνα γύρω από τον Α Όσον αφορά επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες

συντελείται εκάστοτε η βλάβη του Τ στο παραδοσιακό microοντέλο καθώς αυτό βασίζεται

αποφασιστικά στην υποκειmicroενική microόνο εγγύτητα του Τ προς την ενοχή είναι εν πολλοίς αδιάφορος

ο τρόπος ζηmicroίωσης του Τ Ο τελευταίος microπορεί να βλάπτεται απλώς και microόνο επειδή βρίσκεται στο

τοπικό και χρονικό περιβάλλον της συναλλακτικής επαφής των Α και Ζ η οποία ακριβώς λόγω της

γειτνίασης αυτής εγκυmicroονεί και κινδύνους για τον Τ ∆εν είναι λοιπόν τυχαίο που το πεδίο

εφαρmicroογής του παραδοσιακού microοντέλου έγκειται εν πολλοίς σε microάλλον απλές από την άποψη των

εmicroπλεκόmicroενων συmicroφερόντων περιπτώσεις βλάβης αγαθών συνδεόmicroενων σχετικά στενά microε το

πρόσωπο του Τ Οmicroοίως δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι η ζηmicroία του Τ οφείλεται συχνά σε

παραβιάσεις από την πλευρά του Ζ παρεπόmicroενων υποχρεώσεων προστασίας οι οποίες δεν

89

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 3

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 13: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

13

εmicroπίπτουν στο προστατευτικό πεδίο της ΕΠΤ55

Έτσι βέβαια εξασθενεί το ενδιαφέρον του Α για

την προστασία του Τ το οποίο παρουσιάζεται ιδιαίτερα αυξηmicroένο στις περιπτώσεις βλάβης

αυστηρά προσωπικών αγαθών Ωστόσο δεν συντελείται κάποια πραγmicroατική ρήξη microε την

προγενέστερη αντίληψη αφού το κεντρικό επιχείρηmicroα υπέρ της ΕΠΤ η σχέση δηλαδή πρόνοιας

ανάmicroεσα σε Α και Τ συνεχίζει να υπάρχει και να θεmicroελιώνει την τριτενέργεια και στις περιπτώσεις

διακινδύνευσης περιουσιακών απλώς αγαθών (ιδιοκτησία ndash περιουσία)56

Αντίστοιχα ισχύουν και ως προς την παρατηρούmicroενη διεύρυνση της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει

να βρίσκεται σε σχέση εγγύτητάς προς την παροχή του Ζ Παρά την διατήρηση της ορολογίας

εmicroπλουτίζεται ο ορισmicroός που δίνεται σχετικά ώστε να καλύπτει και περιπτώσεις στις οποίες δεν

υπάρχει επαφή του Τ microε την κύρια παροχή του Ζ57

Προκειmicroένου να καταλαmicroβάνονται και

παραβιάσεις υποχρεώσεων πρόνοιας από microέρους του Ζ άσχετων προς την κύρια παροχή αρκεί

πλέον να εκτίθεται ο Τ ndashτουλάχιστον εν microέρειndash microε όmicroοιο τρόπο σε κινδύνους όπως ο ίδιος ο Α58

Άλλωστε όσο το κοmicroβικό σηmicroείο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ παραmicroένει η σχέση πρόνοιας και η επrsquo

αυτής βασιζόmicroενη (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της σύmicroβασης δεν είναι συνεπές να κρίνεται το

ζήτηmicroα της τριτενέργειας αποφασιστικά από το αν και microε ποιο ακριβώς τρόπο η διακινδύνευση του

Τ συναρτάται microε την κύρια παροχή του Ζ αφού οι ουσιαστικές σταθmicroίσεις συχνά δεν σχετίζονται

καθόλου microε το ερώτηmicroα αυτό

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο θα ήταν υπερβολικά φορmicroαλιστική επί τη βάσει του

δικαιοπρακτικού microοντέλου η εmicromicroονή στην προϋπόθεση microιας έννοmicroης σχέσης πρόνοιας microε το

παραδοσιακό στενό περιεχόmicroενο του όρου εφόσον το έντονο ενδιαφέρον του Α για την προστασία

του Τ microπορεί microε microεθοδολογικά ορθό τρόπο να θεmicroελιωθεί επαρκώς σε κάποια άλλη αντικειmicroενικά

διαγνώσιmicroη για τον Ζ περίσταση η οποία επιβάλλει την ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας

προκειmicroένου να εξυπηρετηθούν τα συνδεόmicroενα microε την προστασία του Τ συmicroφέροντα του Α59

Άλλωστε και η έννοmicroη σχέση πρόνοιας δεν αποτελεί παρά ένδειξη για την αντικειmicroενικά εδραιωmicroένη

54

BGH JZ 1966 141 (προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης microεταξύ διαθέτη (Α) και δικηγόρου (Ζ) υπέρ της

τιmicroώmicroενης στην υπό σύνταξη διαθήκη κόρης του Α η οποία από πταίσmicroα του Ζ δεν κατέστη κληρονόmicroος του Α

σύmicroφωνα microε την επιθυmicroία του πατέρα της) 55

Πάντως microόνο η επέκταση της ΕΠΤ σε απλώς περιουσιακά αγαθά τρίτων φάνηκε να προβληmicroατίζει ενώ αντίθετα η

προστασία και της ιδιοκτησίας θεωρήθηκε εντελώς φυσικήmiddot βλ ιδίως W Lorenz JZ 1966 143 και 144 στις

παρατηρήσεις του επί της απόφασης του Γερmicro Ακυρ από 671965 56

Βλ ιδίως την επιχειρηmicroατολογία της BGH JZ 1966 141 (142) 57

Επειδή λχ ο Ζ οφείλει στον Α απλώς ένα χρηmicroατικό ποσό βλ το παράδειγmicroα στην υποσ 51 58

BGHZ 129 136 (168) BGH NJW 1975 867 (868) Αξίζει πάντως να σηmicroειωθεί ότι η γερmicroανική νοmicroολογία δεν

εmicroποδίζεται να καταφύγει στον στενότερο ορισmicroό προκειmicroένου να απορρίψει την ΕΠΤ όταν το κρίνει απαραίτητοmiddot βλ

BGH NJW 1996 2927 (2928-2929) 59

Έτσι πράγmicroατι BGH WM 2001 1428 (1429) BGH NJW 1996 2927 (2928) BGH NJW 1968 1323 (1324)

14

συσχέτιση των συmicroφερόντων του Α microε την προστασία του Τ η οποία αποκτά σηmicroασία microόνο έmicromicroεσα

στο πλαίσιο δηλαδή της ερmicroηνείας της σύmicroβασης των Α και Ζ

Αντιθέτως σε έντονη δογmicroατική ρήξη microε το παραδοσιακό σχήmicroα θεmicroελίωσης της ΕΠΤ σε

σύmicroπνοια όmicroως microε την ουσιαστική αιτιολόγηση του θεσmicroού διάκειται η επέκταση των αρχών που

ισχύουν για την προστατευτική τριτενέργεια συmicroβάσεων σε microη συmicroβατικές ενοχές όπως προπάντων

στις ενοχές που δηmicroιουργούνται κατά τις διαπραγmicroατεύσεις για τη σύναψη σύmicroβασης (πρβλ άρθρα

197-198 ΑΚ)60

Η δογmicroατική ρήξη έγκειται βέβαια στο ότι σε microη συmicroβατικές ενοχές δεν είναι

δυνατή η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία καθότι δεν υπάρχουν καθόλου (όπως στο στάδιο των

διαπραγmicroατεύσεων) ή δεν υπάρχουν έγκυρες (όπως σε περίπτωση άκυρης σύmicroβασης)

δικαιοπρακτικές δηλώσεις βούλησης των microερών της ενοχής οι οποίες θα microπορούσαν να

αποτελέσουν την αναγκαία ερmicroηνευτική αφετηρία Τη δυσκολία αυτή δεν παραγνωρίζει άλλωστε

ούτε η γερmicroανική νοmicroολογία η οποία επικαλείται και εναλλακτικές βάσεις θεmicroελίωσης (έθιmicroο

δικαστική δικαιοπλασία)61

Σε επίπεδο ωστόσο ουσιαστικών σταθmicroίσεων η συmicroπερίληψη microη

δικαιοπρακτικών ενοχών στο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ εmicroφανίζεται απόλυτα συνεπής στο βαθmicroό

που η κατάσταση συmicroφερόντων συχνά δεν διαφέρει πριν και microετά τη σύναψη έγκυρης ή άκυρης

σύmicroβασης Υπό το πρίσmicroα αυτό δεν είναι αδικαιολόγητος ο επιχειρούmicroενος παραλληλισmicroός microε την

έννοmicroη κατάσταση που θα

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 311

υφίστατο αν τη ζηmicroιογόνο στιγmicroή είχε ήδη συναφθεί (έγκυρη) σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ62

Στην

ουσία λοιπόν η γερmicroανική νοmicroολογία δεν παραmicroέρισε microε την επίmicroαχη διεύρυνση το παραδοσιακό

microοντέλο σκέψης παρά στάθηκε βασικά συνεπής προς αυτό Αλλά και όσον αφορά το δογmicroατικό

ζήτηmicroα της νοmicroικής βάσης της ΕΠΤ δεν συντελέστηκε κάποια δραστική αλλαγή η νοmicroολογία

αφίσταται του δικαιοπρακτικού microοντέλου microόνο κατrsquo εξαίρεση Έτσι microολονότι εmicromicroέσως πλην σαφώς

δηλώνεται ότι η προστατευτική τριτενέργεια microπορεί να εδράζεται και σε ανεξάρτητη από σχετική

60

Τέτοια περίπτωση αντιmicroετώπισε η BGHZ 66 51 Το δικαστήριο επιδίκασε αποζηmicroίωση σε 14χρονη (Τ) η οποία

συνόδευε τη microητέρα της (Α) σε κατάστηmicroα αυτοεξυπηρέτησης διότι γλίστρησε πριν τη σύναψη οποιασδήποτε

σύmicroβασης ανάmicroεσα στη microητέρα της και τον καταστηmicroατάρχη (Ζ) πατώντας ένα παρατηmicroένο στο δάπεδο του

καταστήmicroατος φύλλο λαχανικού Η αιτιολογία ότι η ενοχική σχέση που δηmicroιουργήθηκε λόγω των διαπραγmicroατεύσεων

ανάmicroεσα σε Α και Ζ ανέπτυσσε προστατευτική ενέργεια υπέρ της 14χρονης ήταν σύmicroφωνα microε το δικαστήριο

αναγκαία καθότι η τελευταία δεν επρόκειτο να συνάψει κάποια σύmicroβαση microε τον Ζ Πάντως και πριν από την απόφαση

αυτή η οποία λόγω της διεξοδικής αντιπαράθεσης microε το πρόβληmicroα πρέπει να θεωρηθεί ως ορόσηmicroο για την εξέλιξη της

ΕΠΤ η γερmicroανική νοmicroολογία είχε αναγνωρίσει την προστατευτική τριτενέργεια microη δικαιοπρακτικών ενοχώνmiddot βλ BGH

JZ 1968 304 (άκυρη σύmicroβαση) 61

BGHZ 66 51 (56-57) 62

BGHZ 66 51 (58-59)

15

βούληση των microερών (Α και Ζ) επιταγή της αντικειmicroενικής έννοmicroης τάξης63

κεντρικός

δικαιολογητικός τόπος παραmicroένει γενικά η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της εκάστοτε σύmicroβασης η

οποία ούτως ή άλλως βασίζεται microόνο σε αντικειmicroενικά δεδοmicroένα και δεν αφορά συγκεκριmicroένες

δηλώσεις βούλησης

ΙΙ Η νεώτερη εξέλιξη Μετακίνηση οπτικής γωνίας και microεταβολή λειτουργίας

Η γερmicroανική νοmicroολογία δεν εγκατέλειψε ποτέ το παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ Η

παρατήρηση αυτή δεν αφορά microόνο τον τρόπο αυτοκατανόησης ή αυτοπαρουσίασης της

νοmicroολογίας αλλά προπάντων την ουσιαστική επιβίωση του παραδοσιακού microοντέλου στη σύγχρονη

αντίληψη για το θεσmicroό Τα δικαστήρια όχι microόνο δέχονται την ΕΠΤ όταν συντρέχουν οι σχετικές

προϋποθέσεις πολύ περισσότερο συνεχίζουν να επιφυλάσσουν στον εαυτό τους τη δυνατότητα να

απορρίπτουν την τριτενέργεια σε συγκεκριmicroένη περίπτωση αρνούmicroενα τη συνδροmicroή κάποιου από

τους όρους που τάσσει το παραδοσιακό σχήmicroα σκέψης64

Παράλληλα ωστόσο διαπιστώνεται microια

εξέλιξη η οποία βασίζεται microεν εν πολλοίς στην προϋπάρχουσα ορολογία και επιχειρηmicroατολογία

στην ουσία όmicroως αναδιαmicroορφώνει ριζικά τον θεσmicroό της ΕΠΤ

1 Χαλάρωση του απαιτούmicroενου ενδιαφέροντος για την προστασία του τρίτου (Τ)

Ουσιαστική αλλαγή στη λειτουργία της ΕΠΤ συντελείται καταρχάς microε την τάση για ευρεία

αντικειmicroενικοποίηση του συνδεόmicroενου microε την προστασία του Τ συmicroφέροντος του Α και αποmicroάκρυνσή

του από την πρόδηλη πραγmicroατική βούληση του Α Ενώ δηλαδή υπό το παραδοσιακό πρίσmicroα

microπορούσε κανείς στις περισσότερες περιπτώσεις να θεωρήσει ότι ο Α λόγω της σχέσης του microε τον

Τ (πχ σχέση οικογενειακή ή εργοδότη προς εργαζόmicroενο) πράγmicroατι ενδιαφέρεται για τα

συmicroφέροντα του Τ ή τουλάχιστον ότι η προστασία του Τ δεν έρχεται σε αντίθεση microε τα αληθινά

συmicroφέροντα του Α στη νεώτερη αντίληψη γίνεται δεκτή ΕΠΤ ακόmicroη κι αν η πραγmicroατική βούληση

των microερών της σύmicroβασης (Α και Ζ) προφανώς αντίκειται σε microια τέτοια ερmicroηνεία Η αλλαγή αυτή

γίνεται φανερή στο παράδειγmicroα όπου ο Ζ είναι microοναδικός εταίρος και διαχειριστής microιας ΕΠΕ (Α)

της οποίας η δραστηριότητα εντοπίζεται αποκλειστικά ή τουλάχιστον κυρίως στο να είναι microε τη

σειρά της οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής microιας άλλης εταιρίας (Τ) στην οποία συmicromicroετέχουν

και περαιτέρω πρόσωπα Η νοmicroολογία δέχεται ότι η παραβίαση του καθήκοντος του Ζ για χρηστή

63

Αυτό προκύπτει πέραν των άλλων και από τις αποφάσεις εκείνες που επικαλούνται ndashσυχνά επικουρικάndash τη

δικαιοσύνη βλ πχ BGHZ 70 327 (329-330) ή την καλή πίστη (sect 242 ΓερmicroΑΚ = 288 ΑΚ) βλ λχ BGH NJW 1977

2073 (2074) BGH NJW 1975 867 (869) 64

Από τη νεώτερη νοmicroολογία βλ BGH NJW 2002 3625 (3626)

16

διοίκηση της Α θεmicroελιώνει δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης της Τ σύmicroφωνα microε τις αρχές της ΕΠΤ65

θεωρώντας πως το συmicroφέρον της Α κατευθύνεται σύmicroφωνα microε την καλή πίστη προς τη σωστή

διαχείριση και ευνοϊκή οικονοmicroική εξέλιξη της Τ66

Ο προσδιορισmicroός όmicroως των συmicroφερόντων της

Α κατrsquo αντικειmicroενικά κριτήρια (καλή πίστη) και η σύνδεσή τους microε τα συmicroφέροντα της Τ εποmicroένως

και η επί τη βάσει των διαπιστώσεων αυτών ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας βρίσκονται

σε άmicroεση αντίθεση προς την προφανή πραγmicroατική βούληση της Α όπως αυτή διαmicroορφώνεται στο

πρόσωπο του microοναδικού της εταίρου και διαχειριστή (Ζ) Μάλιστα η αντίθεση αυτή δεν εντοπίζεται

σε κάποια ιδιαίτερη εν συγκρίσει προς το συνήθως συmicroβαίνον ψυχολογική τοποθέτηση του Ζ

αλλά προκύπτει ήδη από την αντικειmicroενική θεώρηση των πραγmicroάτων Στον αντίποδα microια τέτοια

περίπτωση είναι ουσιαστικά αδύνατη στο παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ

Αντίστοιχα ισχύουν και στις περιπτώσεις όπου ο πραγmicroατογνώmicroονας Ζ σε εκπλήρωση σχετικής

σύmicroβασης microε τον Α συντάσσει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη λχ σχετικά microε την αξία ενός ακινήτου

του Α την οποία ο Α σκοπεύει να υποβάλει στον Τ προκειmicroένου ο τελευταίος πεπεισmicroένος για την

ακρίβεια της πραγmicroατογνωmicroοσύνης να προβεί στη σύναψη της επιδιωκόmicroενης από τον Α

σύmicroβασης (πχ αγορά του εν λόγω ακινήτου ή δανειοδότηση του Α microε υποθήκη το ακίνητο) Η

νοmicroολογία η οποία δέχεται την προστατευτική τριτενέργεια και συνεπώς την αξίωση αποζηmicroίωσης

του Τ έναντι του Ζ για λάθη της πραγmicroατογνωmicroοσύνης67

καταφάσκει το ενδιαφέρον του Α για την

προστασία του Τ microε την αιτιολογία ότι όποιος βασιζόmicroενος στις ειδικές γνώσεις κάποιου

προσώπου παραγγέλλει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη για να τη χρησιmicroοποιήσει ενώπιον τρίτων

ενδιαφέρεται κατά κανόνα να διαθέτει η microελέτη την αντίστοιχη αποδεικτική δύναmicroη αυτή ωστόσο

διασφαλίζεται microόνο εφόσον ο πραγmicroατογνώmicroονας (Ζ) συντάσσει microια κατά το δυνατόν

αντικειmicroενικά ορθή microελέτη και ευθύνεται για αυτό και έναντι τρίτων αποδεκτών της (Τ)68

Ανεξάρτητα από την πειστικότητα της θεmicroελίωσης πόρρω απέχει η επιχειρούmicroενη σύνδεση των

συmicroφερόντων του Α και του Τ ως προς την ένταση και την υφή από τη σύνδεση που πιστοποιείται

από microια έννοmicroη σχέση πρόνοιας κατά την έννοια του παραδοσιακού σχήmicroατος ∆ιότι η πραγmicroατική

βούληση του Α κατευθύνεται κατά κανόνα στη διασφάλιση των δικών του συmicroφερόντων microέσω

microιας αισιόδοξης για τον ίδιο πραγmicroατογνωmicroοσύνης και συγκεκριmicroένα στην επωφελή σύναψη της

σκοπούmicroενης σύmicroβασης microε τον Τ (λχ επίτευξη ευνοϊκών δανειοληπτικών όρων ή υψηλού

65

BGHZ 75 321 (323 επ) BGHZ 100 190 (193) BGH ZIP 2002 984 (985) 66

Βλ προπάντων BGHZ 75 321 (324) 67

Για την προστασία του Τ ως δανειοδότη βλ microεταξύ άλλων BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) BGH NJW 1997

1235 BGH WM 1993 897 Για την ΕΠΤ υπέρ του Τ ως αγοραστή βλ πχ BGH NJW-RR 2002 1528 BGH WM 2001

529 (532) BGH NJW 1998 1948 (1949) 68

Σrsquo αυτήν την κατεύθυνση οι BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380)

17

τιmicroήmicroατος πώλησης) ανεξάρτητα ακόmicroη και από πιθανή ζηmicroία του Τ69

Αυτήν την κατά τυπικό

τρόπο εmicroφανιζόmicroενη αντίθεση συmicroφερόντων microεταξύ Α και Τ δέχεται άλλωστε κι η ίδια η γερmicroανική

νοmicroολογία χωρίς ωστόσο να θεωρεί ότι αποκλείεται για το λόγο αυτό η συmicroβατική τριτενέργεια70

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 312

2 Αναβάθmicroιση του ρόλου της εγγύτητας του τρίτου (Τ) προς την οφειλόmicroενη παροχή

Παράλληλα συντελείται microια microετατόπιση του κέντρου βάρους από το ενδιαφέρον του Α για τον Τ

στην εγγύτητα του τελευταίου προς την (κύρια) παροχή του Ζ Σε αντίθεση δηλαδή προς το

παραδοσιακό σχήmicroα σύmicroφωνα microε το οποίο αποφασιστικό για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ είναι το

ερώτηmicroα αν η προστατευτική τριτενέργεια είναι αναγκαία για την εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων

του Α παρατηρείται στη νεώτερη αντίληψη microια υποφώσκουσα συνήθως τάση να κρίνεται η

προστασία του Τ προπάντων σε συνάρτηση microε τη σχέση στην οποία βρίσκεται αυτός προς την

παροχή του Ζ το ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ καθίσταται έτσι δευτερεύουσας

σηmicroασίας και λειτουργεί microάλλον απλώς επιβοηθητικά Ταυτόχρονα αλλάζει και το περιεχόmicroενο της

εγγύτητας στην παροχή κατά το ότι ερωτάται πλέον αν η παροχή του Ζ είναι προορισmicroένη να

ωφελήσει τον Τ71

ή αν πιθανές αποκλίσεις από την προσήκουσα εκπλήρωση προδιαγράφεται να

βλάψουν κατά πρώτο λόγο τον Τ72

Η εν λόγω microετατόπιση του επιχειρηmicroατολογικού βάρους παρά την ιδιαίτερη σηmicroασία της δεν είναι

εύκολο να καταδειχτεί microε αδιαmicroφισβήτητη ενάργεια Αυτό οφείλεται αφενός microεν στις συχνά

υπερβολικά λιτές ή πολύ γενικές σκέψεις τις νοmicroολογίας73

αφετέρου δε στο γεγονός ότι σε πολλές

αποφάσεις αναφέρονται ταυτόχρονα περισσότερα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία ιδίως η σχέση

πρόνοιας microεταξύ Α και Τ τα οποία στηρίζουν δυνητικά την ΕΠΤ74

χωρίς ωστόσο να microπορεί να

69

Στην περίπτωση microάλιστα που αντιmicroετώπισε η BGHZ 127 378 ο ίδιος ο Α προκάλεσε την εκπόνηση εσφαλmicroένης

πραγmicroατογνωmicroοσύνης από τον Ζ και συνεπώς τη ζηmicroία του Τ 70

Βλ πχ BGH NJW 2002 1196 (1197) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380) Αντίθετα η

παλαιότερη νοmicroολογία απέρριπτε την ΕΠΤ στις περιπτώσεις αυτές βλ BGHZ 74 281 (289-290) BGH NJW 1973 321

(322) 71

Πρβλ λχ BGH NJW 1991 32 (33) BGH WM 1985 1274 (1275) 72

Πρβλ πχ BGH JZ 2000 469 (471) BGH NJW 1995 1353 (1357) BGH NJW 1986 581 (582) Βεβαίως η

παραδοσιακή έννοια της εγγύτητας στην παροχή (βλ παραπάνω υπό Β Ι 1) δεν εγκαταλείφθηκε βλ πχ BGHZ 129

136 (168) 73

Βλ πχ BGHZ 77 116 (124) BGHZ 89 95 (98) BGH NJW 1989 2750 (2751) 74

Για την έννοmicroη σχέση πρόνοιας και τη λειτουργία της στο παραδοσιακό microοντέλο βλ παραπάνω υπό Β Ι 1

18

εξακριβωθεί microε ασφάλεια ποιο εξ αυτών είναι εκάστοτε το πράγmicroατι αποφασιστικό75

Η γενοmicroένη

διαπίστωση προκύπτει όmicroως microε επαρκή σαφήνεια από microια συνολική αξιολογική εξέταση της

σχετικής νοmicroολογίας όπως εξελίχθηκε στο χρόνο Ως παράδειγmicroα θα microπορούσαν να αναφερθούν οι

περιπτώσεις στις οποίες κρίθηκε ότι η σύmicroβαση ανάmicroεσα σε Α και Ζ σύmicroφωνα microε την οποία ο Ζ

οφείλει να συνδράmicroει τον Α κατά τη σύνταξη της διαθήκης του αναπτύσσει προστατευτική

τριτενέργεια υπέρ του ωφελούmicroενου από τη διαθήκη αυτή (Τ) ο οποίος λόγω πταίσmicroατος του Ζ δεν

περιήλθε στη σκοπούmicroενη από τον Α θέση (πχ δεν έγινε κληρονόmicroος) Ενώ κατά την πρώτη

σχετική απόφαση του Γερmicroανικού Ακυρωτικού η συγγενική σχέση (πατέρας-κόρη) microεταξύ του

διαθέτη (Α) και του ωφελούmicroενου (Τ) διαδραmicroατίζει ένα ουσιώδη ρόλο76

κατά τη microεταγενέστερη

εξέλιξη της νοmicroολογίας εξασθενίζει η σηmicroασία του δεσmicroού ανάmicroεσα σε Α και Τ αρκούντος

προφανώς απλώς του γεγονότος ότι ο Τ πρόκειται αντικειmicroενικά να ωφεληθεί από τη διαθήκη του

Α και συνεπώς από την οφειλόmicroενη σύmicroπραξη του Ζ στη σύνταξή της77

Εξάλλου και η παρατηρούmicroενη επέκταση του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ σε περιπτώσεις όπου το

ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ παρουσιάζεται σχετικά αποδυναmicroωmicroένο78

ενδεικνύει

ότι η πραγmicroατική αιτία για την αποδοχή της ΕΠΤ στο πλαίσιο του νεώτερου microοντέλου δεν έγκειται

τόσο στην εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων του Α Προς την ίδια κατεύθυνση συνηγορεί επίσης η

τάση της νοmicroολογίας να επικεντρώνει την επιχειρηmicroατολογία της στο πρόσωπο και τις προσδοκίες

του Τ79

3 Η επικέντρωση στο πρόσωπο του τρίτου

Η microετατόπιση στο πλαίσιο του νεώτερου σχήmicroατος του κεντρικού θεmicroελιωτικού επιχειρήmicroατος

από το ενδιαφέρον του Α στη σχέση που συνδέει τον Τ microε την παροχή του Ζ αντιστοιχεί σε

επίπεδο πλέον προσώπων προς microια microετατόπιση του κέντρου βάρους της ΕΠΤ από τον Α στον Τ

Πράγmicroατι είναι συχνή στη νοmicroολογία microια επιχειρηmicroατολογία η οποία επικεντρώνεται στο

πρόσωπο τις προσδοκίες και τις ανάγκες προστασίας του Τ προκειmicroένου να θεmicroελιώσει την

προστατευτική τριτενέργεια υπέρ του Προπάντων τονίζεται η ανάγκη προστασίας της

75

Πρβλ λχ BGH WM 1985 1274 (1275) Εν προκειmicroένω δεν microπορεί κανείς να κρίνει τελειωτικά αν η αποδοχή της

ΕΠΤ σε σύmicroβαση ανάmicroεσα στον φοροτεχνικό Ζ για σύνταξη της φορολογικής δήλωσης του εντολέα του Α υπέρ της Τ

συζύγου του Α συναρτάται αποφασιστικά microε τη σχέση των δύο συζύγων (Α και Τ) ή microε την εγγύτητα της Τ προς την

παροχή του Ζ 76

Απόφαση από 671965 JZ 1966 141 (142) Για την απόφαση αυτή βλ και τα αναφερόmicroενα σχετικά στην BGH

NJW 1996 2927 (2928) 77

Βλ πχ BGH NJW 1995 2551 (2552) Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι επίσης φανερός πέραν των περιπτώσεων

σύνταξης διαθήκης λχ στις BGH NJW-RR 2003 1035 (1036-1037) BGH NJW 1977 2073 (2074) 78

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 1 79

Βλ αmicroέσως παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

19

δικαιολογηmicroένης εmicroπιστοσύνης του Τ προς τον Ζ αναφορικά microε τη σωστή άσκηση της

δραστηριότητάς του Συγκεκριmicroένα η εmicroπιστοσύνη αυτή αφορά λχ την επιmicroελή διεκπεραίωση

εντολών διατραπεζικής πληρωmicroής ή είσπραξης από microέρους των εmicroπλεκοmicroένων τραπεζών80

την

ορθότητα-πληρότητα της πραγmicroατογνωmicroοσύνης που κατrsquo εντολή του Α ετοιmicroάζει ο Ζ81

ή ακόmicroη τη

χρηστή διοίκηση της εταιρίας (Τ) της οποίας οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής είναι κατrsquo

αποκλειστική ή κύρια δραστηριότητα η ΕΠΕ (Α) που microε τη σειρά της διοικείται από τον Ζ

(συνήθως microοναδικό) εταίρο και διαχειριστή της Α82

Η στροφή προς το πρόσωπο του Τ συντελείται εξάλλου microε την εισαγωγή microιας επιπρόσθετης

προϋπόθεσης για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ του όρου δηλαδή ότι ο Τ προστατεύεται microόνο εφόσον

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη χρήζει προστασίας83

Ο Τ χρήζει δε συγκεκριmicroένα προστασίας όταν

δεν έχει κατά του Α ή κάποιου άλλου οφειλέτη συmicroβατικής φύσης αξιώσεις του ίδιου ή ισάξιου

περιεχοmicroένου όπως αυτές που επιδιώκει να του αναγνωριστούν εναντίον του Ζ επί τη βάσει της

ΕΠΤ84

Έτσι απορρίπτεται λόγω microη πλήρωσης της προϋπόθεσης αυτής η προστατευτική

τριτενέργεια της σύmicroβασης microίσθωσης ανάmicroεσα σε Α (microισθωτή) και Ζ (εκmicroι-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 313

σθωτή) υπέρ του υποmicroισθωτή Τ για ελαττώmicroατα του microισθίου επειδή ο Τ διαθέτει τις σχετικές

αξιώσεις αποζηmicroίωσης ήδη εναντίον του άmicroεσου αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α)85

Μολονότι το

περιεχόmicroενο της εν λόγω προϋπόθεσης δεν είναι από κάθε άποψη σαφές ndashαναπάντητο microένει λχ το

ερώτηmicroα αν αποφασιστική είναι απλώς η τυπική ύπαρξη αξιώσεων του Τ εναντίον του Α86

ή η

πραγmicroατική δυνατότητα οικονοmicroικά λυσιτελούς άσκησής τους87

ndash είναι πάντως ευνόητο ότι η

εξέταση της συνδροmicroής του όρου προϋποθέτει αναγκαστικά τη microεταστροφή της οπτικής γωνίας από

το πρόσωπο του Α στη σφαίρα του Τ Εδώ πρέπει microάλιστα να προσεχτεί ότι η εξάρτηση της

80

Βλ BGHZ 69 82 (86 και 88) BGHZ 96 9 (17) 81

Βλ πχ BGH WM 2001 1428 (1430) BGH WM 2001 876 BGH NJW 1998 1059 (1060) 82

Βλ BGHZ 75 321 (323-234) BGH NJW 1995 1353 (1357) 83

Η προϋπόθεση αυτή τέθηκε για πρώτη φορά από την BGHZ 70 327 (329-330) Βλ περαιτέρω λχ BGHZ 129 136

(168 και 169-170) BGH NJW 1996 2927 (2928) 84

Βλ λχ BGH WM 2004 1825 (1827) BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1996 2927 (2929) Βεβαίως δεν

ελλείπουν και αποκλίνοντες προσδιορισmicroοί του περιεχοmicroένου της προϋπόθεσης Εδώ υπάγεται πχ η BGH WM 2001

1428 (1430) σύmicroφωνα microε την οποία στην περίπτωση που ο Ζ αποτελεί βοηθητικό του Α πρόσωπο (πρβλ sect 278

ΓερmicroΑΚ = 334 sect 1 ΑΚ) απορρίπτεται η τριτενέργεια και ο Τ παραπέmicroπεται στην άσκηση τυχόν δικαιωmicroάτων του από

τη σχέση του προς τον Α ανεξάρτητα από το αν έχει πράγmicroατι κάποια δικαιώmicroατα και ποιο είναι το περιεχόmicroενό τους 85

BGHZ 70 327 BGH WM 1979 307 86

Έτσι microε έmicroφαση BGH WM 2004 1825 (1827) Βλ επίσης BGH NJW 1996 2927 (2929) 87

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα η νοmicroολογία όταν δέχεται λχ την προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης ανάmicroεσα στον

δανειολήπτη Α και τον πραγmicroατογνώmicroονα Ζ υπέρ του δανειοδότη Τ microολονότι η απαίτηση του Τ κατά του αφερέγγυου

Α παραmicroένει νοmicroικά ισχυρήmiddot βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις

20

τριτενέργειας από τις αξιώσεις του Τ κατά του Α όχι απλώς παραβλέπει αλλά στην ουσία microάλλον

αντιστρατεύεται τα συmicroφέροντα του Α ∆ιότι ο τελευταίος έχει κατά κανόνα προφανές συmicroφέρον να

στραφεί ο Τ για την αποκατάσταση της ζηmicroίας του όχι εναντίον του ίδιου microε βάση την έννοmicroη

σχέση που τους συνδέει αλλά απευθείας εναντίον του Ζ αφού microε την αποζηmicroίωση του Τ από

microέρους του Ζ απαλλάσσεται και ο Α από τη δική του υποχρέωση να αποκαταστήσει τη ζηmicroία

καθώς και από τα τυχόν έξοδα αναγωγής κατά του Ζ για ήδη καταβληθείσα αποζηmicroίωση

ΙΙΙ Συνολική εικόνα Ενιαίος θεσmicroός microε διττή υπόσταση και λειτουργία

Η εξέλιξη από το παραδοσιακό στο νεώτερο microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ συνδέεται microε

σηmicroαντικές αλλαγές στη λειτουργία του θεσmicroού Παρά την εν πολλοίς ενιαία ορολογία την κοινή

νοmicroική βάση και τις καταρχήν όmicroοιες έννοmicroες συνέπειες που επιδιώκονται microε την ΕΠΤ

(αποζηmicroίωση του Τ βάσει ενδοσυmicroβατικών κανόνων) ξεκινά κανείς στην ουσία από διαφορετικές

βάσεις όταν εφαρmicroόζει την ΕΠΤ υπό την παραδοσιακή ή τη νεώτερη έποψη

Ασφαλώς η επαρκής δικαιολόγηση της ιδιαίτερης προστασίας του Τ απαιτεί κάποιου είδους

εγγύτητα του τελευταίου προς την ξένη ενοχή αφού ακριβώς στην ενοχή αυτή εδράζεται η επέκταση

έναντι του Τ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του Ζ Η εγγύτητα όmicroως αυτή είναι όπως επιχειρεί να

δείξει η προηγούmicroενη ανάλυση88

διαφορετικής φύσης στο παραδοσιακό και το νεώτερο microοντέλο

Ενώ στο πρώτο απαιτείται βασικά η υποκειmicroενική εγγύτητα του Τ προς την ενοχή η (στενή)

σύνδεση δηλαδή των συmicroφερόντων του Τ microε τα συmicroφέροντα ενός από τα υποκείmicroενα της ενοχής

(του Α) κοmicroβικό σηmicroείο στο δεύτερο αποτελεί η αντικειmicroενική εγγύτητα του Τ η ιδιαίτερη σχέση

δηλαδή που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ Και αντίστροφα ισχύει ότι στο microεν παραδοσιακό

microοντέλο η αντικειmicroενική εγγύτητα είναι εν συγκρίσει προς την υποκειmicroενική δευτερεύουσας

σηmicroασίας στο δε νεώτερο microικρή microόνο επίδραση ασκεί τελικά η παρουσία ή η απουσία

υποκειmicroενικής εγγύτητας σε σχέση προς την παρουσία ή την απουσία της αντικειmicroενικής

Η σηmicroασία της microεταβολής αυτής για τη λειτουργία της ΕΠΤ είναι φανερή Στο παραδοσιακό σχήmicroα

η προστατευτική τριτενέργεια η οποία στηρίζεται αποφασιστικά στη σχέση (ιδίως σχέση πρόνοιας)

που συνδέει τον Α microε τον Τ επιδιώκει έmicromicroεσα microέσω δηλαδή της προστασίας του Τ να ωφελήσει

τελικά τον ίδιο τον Α αφού τα συmicroφέροντά του συνδέονται αντικειmicroενικά microε τα προστατευόmicroενα

συmicroφέροντα του Τ (υποκειmicroενική εγγύτητα) Η προστασία εποmicroένως του Τ δεν είναι αυτοσκοπός

88

Βλ παραπάνω υπό Β Ι και ΙΙ

21

αλλά το microέσο δια του οποίου επιδιώκεται εν τέλει ο στόχος της προστασίας των συmicroφερόντων του

Α (τριτενέργεια προς όφελος του Α) Αντίθετα στο νεώτερο microοντέλο εξασθενεί η απαίτηση ενός

έντονου ενδιαφέροντος του Α για τον Τ και στο επίκεντρο τοποθετείται ο Τ ο οποίος

προστατεύεται λόγω της αντικειmicroενικής εγγύτητάς του προς τη βασική ενοχή ανάmicroεσα σε Α και Ζ

ανεξάρτητα ουσιαστικά από το αν microε τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται τελικά τα συmicroφέροντα του

ίδιου του Α η προστασία του Τ αναβαθmicroίζεται εδώ από απλό microέσο σε τελικό σκοπό του θεσmicroού

(τριτενέργεια προς όφελος του Τ)

Με τις σκέψεις αυτές εξηγείται τουλάχιστον εν microέρει και η επιλεκτική ή ακόmicroη και αντιφατική

εφαρmicroογή από τη νοmicroολογία της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει να χρήζει προστασίας Ενώ στο

πλαίσιο της τριτενέργειας προς όφελος του Α δεν είναι συνεπές να microην προστατεύεται ο Τ όταν

δικαιούται αποζηmicroίωσης από τον Α89

η επίmicroαχη προϋπόθεση είναι σε επίπεδο ουσιαστικής

επιχειρηmicroατολογίας εύκολα εξηγήσιmicroη επί τη βάσει του νεώτερου microοντέλου ΕΠΤ δηλαδή της

τριτενέργειας προς όφελος του Τ Αν ο Τ δεν χρήζει προστασίας τότε δεν υπάρχει λόγος να του

επιβληθεί αυτή αφού το νεώτερο microοντέλο δεν επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα συmicroφέροντα άλλου

(του Α) πέραν του ίδιου του Τ

Με τη διαπίστωση ότι η προστατευτική τριτενέργεια καταφάσκεται άλλοτε προς όφελος του Α κι

άλλοτε του Τ καθίσταται δυνατή microια πρώτη προσέγγιση του πεδίου εφαρmicroογής καθεmicroιάς από τις

δύο εκφάνσεις της ΕΠΤ στη νοmicroολογία Αφού το παραδοσιακό microοντέλο είναι προορισmicroένο να

αφορά περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη αγαθών του Τ έχει άmicroεσο επιβαρυντικό αντίκτυπο στον

ίδιο τον Α ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων πρέπει να είναι αναγκαστικά στενός

διαγραφόmicroενος σε microικρή ακτίνα γύρω από τον Α Όσον αφορά επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες

συντελείται εκάστοτε η βλάβη του Τ στο παραδοσιακό microοντέλο καθώς αυτό βασίζεται

αποφασιστικά στην υποκειmicroενική microόνο εγγύτητα του Τ προς την ενοχή είναι εν πολλοίς αδιάφορος

ο τρόπος ζηmicroίωσης του Τ Ο τελευταίος microπορεί να βλάπτεται απλώς και microόνο επειδή βρίσκεται στο

τοπικό και χρονικό περιβάλλον της συναλλακτικής επαφής των Α και Ζ η οποία ακριβώς λόγω της

γειτνίασης αυτής εγκυmicroονεί και κινδύνους για τον Τ ∆εν είναι λοιπόν τυχαίο που το πεδίο

εφαρmicroογής του παραδοσιακού microοντέλου έγκειται εν πολλοίς σε microάλλον απλές από την άποψη των

εmicroπλεκόmicroενων συmicroφερόντων περιπτώσεις βλάβης αγαθών συνδεόmicroενων σχετικά στενά microε το

πρόσωπο του Τ Οmicroοίως δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι η ζηmicroία του Τ οφείλεται συχνά σε

παραβιάσεις από την πλευρά του Ζ παρεπόmicroενων υποχρεώσεων προστασίας οι οποίες δεν

89

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 3

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 14: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

14

συσχέτιση των συmicroφερόντων του Α microε την προστασία του Τ η οποία αποκτά σηmicroασία microόνο έmicromicroεσα

στο πλαίσιο δηλαδή της ερmicroηνείας της σύmicroβασης των Α και Ζ

Αντιθέτως σε έντονη δογmicroατική ρήξη microε το παραδοσιακό σχήmicroα θεmicroελίωσης της ΕΠΤ σε

σύmicroπνοια όmicroως microε την ουσιαστική αιτιολόγηση του θεσmicroού διάκειται η επέκταση των αρχών που

ισχύουν για την προστατευτική τριτενέργεια συmicroβάσεων σε microη συmicroβατικές ενοχές όπως προπάντων

στις ενοχές που δηmicroιουργούνται κατά τις διαπραγmicroατεύσεις για τη σύναψη σύmicroβασης (πρβλ άρθρα

197-198 ΑΚ)60

Η δογmicroατική ρήξη έγκειται βέβαια στο ότι σε microη συmicroβατικές ενοχές δεν είναι

δυνατή η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία καθότι δεν υπάρχουν καθόλου (όπως στο στάδιο των

διαπραγmicroατεύσεων) ή δεν υπάρχουν έγκυρες (όπως σε περίπτωση άκυρης σύmicroβασης)

δικαιοπρακτικές δηλώσεις βούλησης των microερών της ενοχής οι οποίες θα microπορούσαν να

αποτελέσουν την αναγκαία ερmicroηνευτική αφετηρία Τη δυσκολία αυτή δεν παραγνωρίζει άλλωστε

ούτε η γερmicroανική νοmicroολογία η οποία επικαλείται και εναλλακτικές βάσεις θεmicroελίωσης (έθιmicroο

δικαστική δικαιοπλασία)61

Σε επίπεδο ωστόσο ουσιαστικών σταθmicroίσεων η συmicroπερίληψη microη

δικαιοπρακτικών ενοχών στο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ εmicroφανίζεται απόλυτα συνεπής στο βαθmicroό

που η κατάσταση συmicroφερόντων συχνά δεν διαφέρει πριν και microετά τη σύναψη έγκυρης ή άκυρης

σύmicroβασης Υπό το πρίσmicroα αυτό δεν είναι αδικαιολόγητος ο επιχειρούmicroενος παραλληλισmicroός microε την

έννοmicroη κατάσταση που θα

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 311

υφίστατο αν τη ζηmicroιογόνο στιγmicroή είχε ήδη συναφθεί (έγκυρη) σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ62

Στην

ουσία λοιπόν η γερmicroανική νοmicroολογία δεν παραmicroέρισε microε την επίmicroαχη διεύρυνση το παραδοσιακό

microοντέλο σκέψης παρά στάθηκε βασικά συνεπής προς αυτό Αλλά και όσον αφορά το δογmicroατικό

ζήτηmicroα της νοmicroικής βάσης της ΕΠΤ δεν συντελέστηκε κάποια δραστική αλλαγή η νοmicroολογία

αφίσταται του δικαιοπρακτικού microοντέλου microόνο κατrsquo εξαίρεση Έτσι microολονότι εmicromicroέσως πλην σαφώς

δηλώνεται ότι η προστατευτική τριτενέργεια microπορεί να εδράζεται και σε ανεξάρτητη από σχετική

60

Τέτοια περίπτωση αντιmicroετώπισε η BGHZ 66 51 Το δικαστήριο επιδίκασε αποζηmicroίωση σε 14χρονη (Τ) η οποία

συνόδευε τη microητέρα της (Α) σε κατάστηmicroα αυτοεξυπηρέτησης διότι γλίστρησε πριν τη σύναψη οποιασδήποτε

σύmicroβασης ανάmicroεσα στη microητέρα της και τον καταστηmicroατάρχη (Ζ) πατώντας ένα παρατηmicroένο στο δάπεδο του

καταστήmicroατος φύλλο λαχανικού Η αιτιολογία ότι η ενοχική σχέση που δηmicroιουργήθηκε λόγω των διαπραγmicroατεύσεων

ανάmicroεσα σε Α και Ζ ανέπτυσσε προστατευτική ενέργεια υπέρ της 14χρονης ήταν σύmicroφωνα microε το δικαστήριο

αναγκαία καθότι η τελευταία δεν επρόκειτο να συνάψει κάποια σύmicroβαση microε τον Ζ Πάντως και πριν από την απόφαση

αυτή η οποία λόγω της διεξοδικής αντιπαράθεσης microε το πρόβληmicroα πρέπει να θεωρηθεί ως ορόσηmicroο για την εξέλιξη της

ΕΠΤ η γερmicroανική νοmicroολογία είχε αναγνωρίσει την προστατευτική τριτενέργεια microη δικαιοπρακτικών ενοχώνmiddot βλ BGH

JZ 1968 304 (άκυρη σύmicroβαση) 61

BGHZ 66 51 (56-57) 62

BGHZ 66 51 (58-59)

15

βούληση των microερών (Α και Ζ) επιταγή της αντικειmicroενικής έννοmicroης τάξης63

κεντρικός

δικαιολογητικός τόπος παραmicroένει γενικά η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της εκάστοτε σύmicroβασης η

οποία ούτως ή άλλως βασίζεται microόνο σε αντικειmicroενικά δεδοmicroένα και δεν αφορά συγκεκριmicroένες

δηλώσεις βούλησης

ΙΙ Η νεώτερη εξέλιξη Μετακίνηση οπτικής γωνίας και microεταβολή λειτουργίας

Η γερmicroανική νοmicroολογία δεν εγκατέλειψε ποτέ το παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ Η

παρατήρηση αυτή δεν αφορά microόνο τον τρόπο αυτοκατανόησης ή αυτοπαρουσίασης της

νοmicroολογίας αλλά προπάντων την ουσιαστική επιβίωση του παραδοσιακού microοντέλου στη σύγχρονη

αντίληψη για το θεσmicroό Τα δικαστήρια όχι microόνο δέχονται την ΕΠΤ όταν συντρέχουν οι σχετικές

προϋποθέσεις πολύ περισσότερο συνεχίζουν να επιφυλάσσουν στον εαυτό τους τη δυνατότητα να

απορρίπτουν την τριτενέργεια σε συγκεκριmicroένη περίπτωση αρνούmicroενα τη συνδροmicroή κάποιου από

τους όρους που τάσσει το παραδοσιακό σχήmicroα σκέψης64

Παράλληλα ωστόσο διαπιστώνεται microια

εξέλιξη η οποία βασίζεται microεν εν πολλοίς στην προϋπάρχουσα ορολογία και επιχειρηmicroατολογία

στην ουσία όmicroως αναδιαmicroορφώνει ριζικά τον θεσmicroό της ΕΠΤ

1 Χαλάρωση του απαιτούmicroενου ενδιαφέροντος για την προστασία του τρίτου (Τ)

Ουσιαστική αλλαγή στη λειτουργία της ΕΠΤ συντελείται καταρχάς microε την τάση για ευρεία

αντικειmicroενικοποίηση του συνδεόmicroενου microε την προστασία του Τ συmicroφέροντος του Α και αποmicroάκρυνσή

του από την πρόδηλη πραγmicroατική βούληση του Α Ενώ δηλαδή υπό το παραδοσιακό πρίσmicroα

microπορούσε κανείς στις περισσότερες περιπτώσεις να θεωρήσει ότι ο Α λόγω της σχέσης του microε τον

Τ (πχ σχέση οικογενειακή ή εργοδότη προς εργαζόmicroενο) πράγmicroατι ενδιαφέρεται για τα

συmicroφέροντα του Τ ή τουλάχιστον ότι η προστασία του Τ δεν έρχεται σε αντίθεση microε τα αληθινά

συmicroφέροντα του Α στη νεώτερη αντίληψη γίνεται δεκτή ΕΠΤ ακόmicroη κι αν η πραγmicroατική βούληση

των microερών της σύmicroβασης (Α και Ζ) προφανώς αντίκειται σε microια τέτοια ερmicroηνεία Η αλλαγή αυτή

γίνεται φανερή στο παράδειγmicroα όπου ο Ζ είναι microοναδικός εταίρος και διαχειριστής microιας ΕΠΕ (Α)

της οποίας η δραστηριότητα εντοπίζεται αποκλειστικά ή τουλάχιστον κυρίως στο να είναι microε τη

σειρά της οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής microιας άλλης εταιρίας (Τ) στην οποία συmicromicroετέχουν

και περαιτέρω πρόσωπα Η νοmicroολογία δέχεται ότι η παραβίαση του καθήκοντος του Ζ για χρηστή

63

Αυτό προκύπτει πέραν των άλλων και από τις αποφάσεις εκείνες που επικαλούνται ndashσυχνά επικουρικάndash τη

δικαιοσύνη βλ πχ BGHZ 70 327 (329-330) ή την καλή πίστη (sect 242 ΓερmicroΑΚ = 288 ΑΚ) βλ λχ BGH NJW 1977

2073 (2074) BGH NJW 1975 867 (869) 64

Από τη νεώτερη νοmicroολογία βλ BGH NJW 2002 3625 (3626)

16

διοίκηση της Α θεmicroελιώνει δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης της Τ σύmicroφωνα microε τις αρχές της ΕΠΤ65

θεωρώντας πως το συmicroφέρον της Α κατευθύνεται σύmicroφωνα microε την καλή πίστη προς τη σωστή

διαχείριση και ευνοϊκή οικονοmicroική εξέλιξη της Τ66

Ο προσδιορισmicroός όmicroως των συmicroφερόντων της

Α κατrsquo αντικειmicroενικά κριτήρια (καλή πίστη) και η σύνδεσή τους microε τα συmicroφέροντα της Τ εποmicroένως

και η επί τη βάσει των διαπιστώσεων αυτών ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας βρίσκονται

σε άmicroεση αντίθεση προς την προφανή πραγmicroατική βούληση της Α όπως αυτή διαmicroορφώνεται στο

πρόσωπο του microοναδικού της εταίρου και διαχειριστή (Ζ) Μάλιστα η αντίθεση αυτή δεν εντοπίζεται

σε κάποια ιδιαίτερη εν συγκρίσει προς το συνήθως συmicroβαίνον ψυχολογική τοποθέτηση του Ζ

αλλά προκύπτει ήδη από την αντικειmicroενική θεώρηση των πραγmicroάτων Στον αντίποδα microια τέτοια

περίπτωση είναι ουσιαστικά αδύνατη στο παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ

Αντίστοιχα ισχύουν και στις περιπτώσεις όπου ο πραγmicroατογνώmicroονας Ζ σε εκπλήρωση σχετικής

σύmicroβασης microε τον Α συντάσσει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη λχ σχετικά microε την αξία ενός ακινήτου

του Α την οποία ο Α σκοπεύει να υποβάλει στον Τ προκειmicroένου ο τελευταίος πεπεισmicroένος για την

ακρίβεια της πραγmicroατογνωmicroοσύνης να προβεί στη σύναψη της επιδιωκόmicroενης από τον Α

σύmicroβασης (πχ αγορά του εν λόγω ακινήτου ή δανειοδότηση του Α microε υποθήκη το ακίνητο) Η

νοmicroολογία η οποία δέχεται την προστατευτική τριτενέργεια και συνεπώς την αξίωση αποζηmicroίωσης

του Τ έναντι του Ζ για λάθη της πραγmicroατογνωmicroοσύνης67

καταφάσκει το ενδιαφέρον του Α για την

προστασία του Τ microε την αιτιολογία ότι όποιος βασιζόmicroενος στις ειδικές γνώσεις κάποιου

προσώπου παραγγέλλει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη για να τη χρησιmicroοποιήσει ενώπιον τρίτων

ενδιαφέρεται κατά κανόνα να διαθέτει η microελέτη την αντίστοιχη αποδεικτική δύναmicroη αυτή ωστόσο

διασφαλίζεται microόνο εφόσον ο πραγmicroατογνώmicroονας (Ζ) συντάσσει microια κατά το δυνατόν

αντικειmicroενικά ορθή microελέτη και ευθύνεται για αυτό και έναντι τρίτων αποδεκτών της (Τ)68

Ανεξάρτητα από την πειστικότητα της θεmicroελίωσης πόρρω απέχει η επιχειρούmicroενη σύνδεση των

συmicroφερόντων του Α και του Τ ως προς την ένταση και την υφή από τη σύνδεση που πιστοποιείται

από microια έννοmicroη σχέση πρόνοιας κατά την έννοια του παραδοσιακού σχήmicroατος ∆ιότι η πραγmicroατική

βούληση του Α κατευθύνεται κατά κανόνα στη διασφάλιση των δικών του συmicroφερόντων microέσω

microιας αισιόδοξης για τον ίδιο πραγmicroατογνωmicroοσύνης και συγκεκριmicroένα στην επωφελή σύναψη της

σκοπούmicroενης σύmicroβασης microε τον Τ (λχ επίτευξη ευνοϊκών δανειοληπτικών όρων ή υψηλού

65

BGHZ 75 321 (323 επ) BGHZ 100 190 (193) BGH ZIP 2002 984 (985) 66

Βλ προπάντων BGHZ 75 321 (324) 67

Για την προστασία του Τ ως δανειοδότη βλ microεταξύ άλλων BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) BGH NJW 1997

1235 BGH WM 1993 897 Για την ΕΠΤ υπέρ του Τ ως αγοραστή βλ πχ BGH NJW-RR 2002 1528 BGH WM 2001

529 (532) BGH NJW 1998 1948 (1949) 68

Σrsquo αυτήν την κατεύθυνση οι BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380)

17

τιmicroήmicroατος πώλησης) ανεξάρτητα ακόmicroη και από πιθανή ζηmicroία του Τ69

Αυτήν την κατά τυπικό

τρόπο εmicroφανιζόmicroενη αντίθεση συmicroφερόντων microεταξύ Α και Τ δέχεται άλλωστε κι η ίδια η γερmicroανική

νοmicroολογία χωρίς ωστόσο να θεωρεί ότι αποκλείεται για το λόγο αυτό η συmicroβατική τριτενέργεια70

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 312

2 Αναβάθmicroιση του ρόλου της εγγύτητας του τρίτου (Τ) προς την οφειλόmicroενη παροχή

Παράλληλα συντελείται microια microετατόπιση του κέντρου βάρους από το ενδιαφέρον του Α για τον Τ

στην εγγύτητα του τελευταίου προς την (κύρια) παροχή του Ζ Σε αντίθεση δηλαδή προς το

παραδοσιακό σχήmicroα σύmicroφωνα microε το οποίο αποφασιστικό για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ είναι το

ερώτηmicroα αν η προστατευτική τριτενέργεια είναι αναγκαία για την εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων

του Α παρατηρείται στη νεώτερη αντίληψη microια υποφώσκουσα συνήθως τάση να κρίνεται η

προστασία του Τ προπάντων σε συνάρτηση microε τη σχέση στην οποία βρίσκεται αυτός προς την

παροχή του Ζ το ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ καθίσταται έτσι δευτερεύουσας

σηmicroασίας και λειτουργεί microάλλον απλώς επιβοηθητικά Ταυτόχρονα αλλάζει και το περιεχόmicroενο της

εγγύτητας στην παροχή κατά το ότι ερωτάται πλέον αν η παροχή του Ζ είναι προορισmicroένη να

ωφελήσει τον Τ71

ή αν πιθανές αποκλίσεις από την προσήκουσα εκπλήρωση προδιαγράφεται να

βλάψουν κατά πρώτο λόγο τον Τ72

Η εν λόγω microετατόπιση του επιχειρηmicroατολογικού βάρους παρά την ιδιαίτερη σηmicroασία της δεν είναι

εύκολο να καταδειχτεί microε αδιαmicroφισβήτητη ενάργεια Αυτό οφείλεται αφενός microεν στις συχνά

υπερβολικά λιτές ή πολύ γενικές σκέψεις τις νοmicroολογίας73

αφετέρου δε στο γεγονός ότι σε πολλές

αποφάσεις αναφέρονται ταυτόχρονα περισσότερα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία ιδίως η σχέση

πρόνοιας microεταξύ Α και Τ τα οποία στηρίζουν δυνητικά την ΕΠΤ74

χωρίς ωστόσο να microπορεί να

69

Στην περίπτωση microάλιστα που αντιmicroετώπισε η BGHZ 127 378 ο ίδιος ο Α προκάλεσε την εκπόνηση εσφαλmicroένης

πραγmicroατογνωmicroοσύνης από τον Ζ και συνεπώς τη ζηmicroία του Τ 70

Βλ πχ BGH NJW 2002 1196 (1197) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380) Αντίθετα η

παλαιότερη νοmicroολογία απέρριπτε την ΕΠΤ στις περιπτώσεις αυτές βλ BGHZ 74 281 (289-290) BGH NJW 1973 321

(322) 71

Πρβλ λχ BGH NJW 1991 32 (33) BGH WM 1985 1274 (1275) 72

Πρβλ πχ BGH JZ 2000 469 (471) BGH NJW 1995 1353 (1357) BGH NJW 1986 581 (582) Βεβαίως η

παραδοσιακή έννοια της εγγύτητας στην παροχή (βλ παραπάνω υπό Β Ι 1) δεν εγκαταλείφθηκε βλ πχ BGHZ 129

136 (168) 73

Βλ πχ BGHZ 77 116 (124) BGHZ 89 95 (98) BGH NJW 1989 2750 (2751) 74

Για την έννοmicroη σχέση πρόνοιας και τη λειτουργία της στο παραδοσιακό microοντέλο βλ παραπάνω υπό Β Ι 1

18

εξακριβωθεί microε ασφάλεια ποιο εξ αυτών είναι εκάστοτε το πράγmicroατι αποφασιστικό75

Η γενοmicroένη

διαπίστωση προκύπτει όmicroως microε επαρκή σαφήνεια από microια συνολική αξιολογική εξέταση της

σχετικής νοmicroολογίας όπως εξελίχθηκε στο χρόνο Ως παράδειγmicroα θα microπορούσαν να αναφερθούν οι

περιπτώσεις στις οποίες κρίθηκε ότι η σύmicroβαση ανάmicroεσα σε Α και Ζ σύmicroφωνα microε την οποία ο Ζ

οφείλει να συνδράmicroει τον Α κατά τη σύνταξη της διαθήκης του αναπτύσσει προστατευτική

τριτενέργεια υπέρ του ωφελούmicroενου από τη διαθήκη αυτή (Τ) ο οποίος λόγω πταίσmicroατος του Ζ δεν

περιήλθε στη σκοπούmicroενη από τον Α θέση (πχ δεν έγινε κληρονόmicroος) Ενώ κατά την πρώτη

σχετική απόφαση του Γερmicroανικού Ακυρωτικού η συγγενική σχέση (πατέρας-κόρη) microεταξύ του

διαθέτη (Α) και του ωφελούmicroενου (Τ) διαδραmicroατίζει ένα ουσιώδη ρόλο76

κατά τη microεταγενέστερη

εξέλιξη της νοmicroολογίας εξασθενίζει η σηmicroασία του δεσmicroού ανάmicroεσα σε Α και Τ αρκούντος

προφανώς απλώς του γεγονότος ότι ο Τ πρόκειται αντικειmicroενικά να ωφεληθεί από τη διαθήκη του

Α και συνεπώς από την οφειλόmicroενη σύmicroπραξη του Ζ στη σύνταξή της77

Εξάλλου και η παρατηρούmicroενη επέκταση του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ σε περιπτώσεις όπου το

ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ παρουσιάζεται σχετικά αποδυναmicroωmicroένο78

ενδεικνύει

ότι η πραγmicroατική αιτία για την αποδοχή της ΕΠΤ στο πλαίσιο του νεώτερου microοντέλου δεν έγκειται

τόσο στην εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων του Α Προς την ίδια κατεύθυνση συνηγορεί επίσης η

τάση της νοmicroολογίας να επικεντρώνει την επιχειρηmicroατολογία της στο πρόσωπο και τις προσδοκίες

του Τ79

3 Η επικέντρωση στο πρόσωπο του τρίτου

Η microετατόπιση στο πλαίσιο του νεώτερου σχήmicroατος του κεντρικού θεmicroελιωτικού επιχειρήmicroατος

από το ενδιαφέρον του Α στη σχέση που συνδέει τον Τ microε την παροχή του Ζ αντιστοιχεί σε

επίπεδο πλέον προσώπων προς microια microετατόπιση του κέντρου βάρους της ΕΠΤ από τον Α στον Τ

Πράγmicroατι είναι συχνή στη νοmicroολογία microια επιχειρηmicroατολογία η οποία επικεντρώνεται στο

πρόσωπο τις προσδοκίες και τις ανάγκες προστασίας του Τ προκειmicroένου να θεmicroελιώσει την

προστατευτική τριτενέργεια υπέρ του Προπάντων τονίζεται η ανάγκη προστασίας της

75

Πρβλ λχ BGH WM 1985 1274 (1275) Εν προκειmicroένω δεν microπορεί κανείς να κρίνει τελειωτικά αν η αποδοχή της

ΕΠΤ σε σύmicroβαση ανάmicroεσα στον φοροτεχνικό Ζ για σύνταξη της φορολογικής δήλωσης του εντολέα του Α υπέρ της Τ

συζύγου του Α συναρτάται αποφασιστικά microε τη σχέση των δύο συζύγων (Α και Τ) ή microε την εγγύτητα της Τ προς την

παροχή του Ζ 76

Απόφαση από 671965 JZ 1966 141 (142) Για την απόφαση αυτή βλ και τα αναφερόmicroενα σχετικά στην BGH

NJW 1996 2927 (2928) 77

Βλ πχ BGH NJW 1995 2551 (2552) Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι επίσης φανερός πέραν των περιπτώσεων

σύνταξης διαθήκης λχ στις BGH NJW-RR 2003 1035 (1036-1037) BGH NJW 1977 2073 (2074) 78

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 1 79

Βλ αmicroέσως παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

19

δικαιολογηmicroένης εmicroπιστοσύνης του Τ προς τον Ζ αναφορικά microε τη σωστή άσκηση της

δραστηριότητάς του Συγκεκριmicroένα η εmicroπιστοσύνη αυτή αφορά λχ την επιmicroελή διεκπεραίωση

εντολών διατραπεζικής πληρωmicroής ή είσπραξης από microέρους των εmicroπλεκοmicroένων τραπεζών80

την

ορθότητα-πληρότητα της πραγmicroατογνωmicroοσύνης που κατrsquo εντολή του Α ετοιmicroάζει ο Ζ81

ή ακόmicroη τη

χρηστή διοίκηση της εταιρίας (Τ) της οποίας οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής είναι κατrsquo

αποκλειστική ή κύρια δραστηριότητα η ΕΠΕ (Α) που microε τη σειρά της διοικείται από τον Ζ

(συνήθως microοναδικό) εταίρο και διαχειριστή της Α82

Η στροφή προς το πρόσωπο του Τ συντελείται εξάλλου microε την εισαγωγή microιας επιπρόσθετης

προϋπόθεσης για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ του όρου δηλαδή ότι ο Τ προστατεύεται microόνο εφόσον

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη χρήζει προστασίας83

Ο Τ χρήζει δε συγκεκριmicroένα προστασίας όταν

δεν έχει κατά του Α ή κάποιου άλλου οφειλέτη συmicroβατικής φύσης αξιώσεις του ίδιου ή ισάξιου

περιεχοmicroένου όπως αυτές που επιδιώκει να του αναγνωριστούν εναντίον του Ζ επί τη βάσει της

ΕΠΤ84

Έτσι απορρίπτεται λόγω microη πλήρωσης της προϋπόθεσης αυτής η προστατευτική

τριτενέργεια της σύmicroβασης microίσθωσης ανάmicroεσα σε Α (microισθωτή) και Ζ (εκmicroι-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 313

σθωτή) υπέρ του υποmicroισθωτή Τ για ελαττώmicroατα του microισθίου επειδή ο Τ διαθέτει τις σχετικές

αξιώσεις αποζηmicroίωσης ήδη εναντίον του άmicroεσου αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α)85

Μολονότι το

περιεχόmicroενο της εν λόγω προϋπόθεσης δεν είναι από κάθε άποψη σαφές ndashαναπάντητο microένει λχ το

ερώτηmicroα αν αποφασιστική είναι απλώς η τυπική ύπαρξη αξιώσεων του Τ εναντίον του Α86

ή η

πραγmicroατική δυνατότητα οικονοmicroικά λυσιτελούς άσκησής τους87

ndash είναι πάντως ευνόητο ότι η

εξέταση της συνδροmicroής του όρου προϋποθέτει αναγκαστικά τη microεταστροφή της οπτικής γωνίας από

το πρόσωπο του Α στη σφαίρα του Τ Εδώ πρέπει microάλιστα να προσεχτεί ότι η εξάρτηση της

80

Βλ BGHZ 69 82 (86 και 88) BGHZ 96 9 (17) 81

Βλ πχ BGH WM 2001 1428 (1430) BGH WM 2001 876 BGH NJW 1998 1059 (1060) 82

Βλ BGHZ 75 321 (323-234) BGH NJW 1995 1353 (1357) 83

Η προϋπόθεση αυτή τέθηκε για πρώτη φορά από την BGHZ 70 327 (329-330) Βλ περαιτέρω λχ BGHZ 129 136

(168 και 169-170) BGH NJW 1996 2927 (2928) 84

Βλ λχ BGH WM 2004 1825 (1827) BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1996 2927 (2929) Βεβαίως δεν

ελλείπουν και αποκλίνοντες προσδιορισmicroοί του περιεχοmicroένου της προϋπόθεσης Εδώ υπάγεται πχ η BGH WM 2001

1428 (1430) σύmicroφωνα microε την οποία στην περίπτωση που ο Ζ αποτελεί βοηθητικό του Α πρόσωπο (πρβλ sect 278

ΓερmicroΑΚ = 334 sect 1 ΑΚ) απορρίπτεται η τριτενέργεια και ο Τ παραπέmicroπεται στην άσκηση τυχόν δικαιωmicroάτων του από

τη σχέση του προς τον Α ανεξάρτητα από το αν έχει πράγmicroατι κάποια δικαιώmicroατα και ποιο είναι το περιεχόmicroενό τους 85

BGHZ 70 327 BGH WM 1979 307 86

Έτσι microε έmicroφαση BGH WM 2004 1825 (1827) Βλ επίσης BGH NJW 1996 2927 (2929) 87

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα η νοmicroολογία όταν δέχεται λχ την προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης ανάmicroεσα στον

δανειολήπτη Α και τον πραγmicroατογνώmicroονα Ζ υπέρ του δανειοδότη Τ microολονότι η απαίτηση του Τ κατά του αφερέγγυου

Α παραmicroένει νοmicroικά ισχυρήmiddot βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις

20

τριτενέργειας από τις αξιώσεις του Τ κατά του Α όχι απλώς παραβλέπει αλλά στην ουσία microάλλον

αντιστρατεύεται τα συmicroφέροντα του Α ∆ιότι ο τελευταίος έχει κατά κανόνα προφανές συmicroφέρον να

στραφεί ο Τ για την αποκατάσταση της ζηmicroίας του όχι εναντίον του ίδιου microε βάση την έννοmicroη

σχέση που τους συνδέει αλλά απευθείας εναντίον του Ζ αφού microε την αποζηmicroίωση του Τ από

microέρους του Ζ απαλλάσσεται και ο Α από τη δική του υποχρέωση να αποκαταστήσει τη ζηmicroία

καθώς και από τα τυχόν έξοδα αναγωγής κατά του Ζ για ήδη καταβληθείσα αποζηmicroίωση

ΙΙΙ Συνολική εικόνα Ενιαίος θεσmicroός microε διττή υπόσταση και λειτουργία

Η εξέλιξη από το παραδοσιακό στο νεώτερο microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ συνδέεται microε

σηmicroαντικές αλλαγές στη λειτουργία του θεσmicroού Παρά την εν πολλοίς ενιαία ορολογία την κοινή

νοmicroική βάση και τις καταρχήν όmicroοιες έννοmicroες συνέπειες που επιδιώκονται microε την ΕΠΤ

(αποζηmicroίωση του Τ βάσει ενδοσυmicroβατικών κανόνων) ξεκινά κανείς στην ουσία από διαφορετικές

βάσεις όταν εφαρmicroόζει την ΕΠΤ υπό την παραδοσιακή ή τη νεώτερη έποψη

Ασφαλώς η επαρκής δικαιολόγηση της ιδιαίτερης προστασίας του Τ απαιτεί κάποιου είδους

εγγύτητα του τελευταίου προς την ξένη ενοχή αφού ακριβώς στην ενοχή αυτή εδράζεται η επέκταση

έναντι του Τ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του Ζ Η εγγύτητα όmicroως αυτή είναι όπως επιχειρεί να

δείξει η προηγούmicroενη ανάλυση88

διαφορετικής φύσης στο παραδοσιακό και το νεώτερο microοντέλο

Ενώ στο πρώτο απαιτείται βασικά η υποκειmicroενική εγγύτητα του Τ προς την ενοχή η (στενή)

σύνδεση δηλαδή των συmicroφερόντων του Τ microε τα συmicroφέροντα ενός από τα υποκείmicroενα της ενοχής

(του Α) κοmicroβικό σηmicroείο στο δεύτερο αποτελεί η αντικειmicroενική εγγύτητα του Τ η ιδιαίτερη σχέση

δηλαδή που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ Και αντίστροφα ισχύει ότι στο microεν παραδοσιακό

microοντέλο η αντικειmicroενική εγγύτητα είναι εν συγκρίσει προς την υποκειmicroενική δευτερεύουσας

σηmicroασίας στο δε νεώτερο microικρή microόνο επίδραση ασκεί τελικά η παρουσία ή η απουσία

υποκειmicroενικής εγγύτητας σε σχέση προς την παρουσία ή την απουσία της αντικειmicroενικής

Η σηmicroασία της microεταβολής αυτής για τη λειτουργία της ΕΠΤ είναι φανερή Στο παραδοσιακό σχήmicroα

η προστατευτική τριτενέργεια η οποία στηρίζεται αποφασιστικά στη σχέση (ιδίως σχέση πρόνοιας)

που συνδέει τον Α microε τον Τ επιδιώκει έmicromicroεσα microέσω δηλαδή της προστασίας του Τ να ωφελήσει

τελικά τον ίδιο τον Α αφού τα συmicroφέροντά του συνδέονται αντικειmicroενικά microε τα προστατευόmicroενα

συmicroφέροντα του Τ (υποκειmicroενική εγγύτητα) Η προστασία εποmicroένως του Τ δεν είναι αυτοσκοπός

88

Βλ παραπάνω υπό Β Ι και ΙΙ

21

αλλά το microέσο δια του οποίου επιδιώκεται εν τέλει ο στόχος της προστασίας των συmicroφερόντων του

Α (τριτενέργεια προς όφελος του Α) Αντίθετα στο νεώτερο microοντέλο εξασθενεί η απαίτηση ενός

έντονου ενδιαφέροντος του Α για τον Τ και στο επίκεντρο τοποθετείται ο Τ ο οποίος

προστατεύεται λόγω της αντικειmicroενικής εγγύτητάς του προς τη βασική ενοχή ανάmicroεσα σε Α και Ζ

ανεξάρτητα ουσιαστικά από το αν microε τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται τελικά τα συmicroφέροντα του

ίδιου του Α η προστασία του Τ αναβαθmicroίζεται εδώ από απλό microέσο σε τελικό σκοπό του θεσmicroού

(τριτενέργεια προς όφελος του Τ)

Με τις σκέψεις αυτές εξηγείται τουλάχιστον εν microέρει και η επιλεκτική ή ακόmicroη και αντιφατική

εφαρmicroογή από τη νοmicroολογία της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει να χρήζει προστασίας Ενώ στο

πλαίσιο της τριτενέργειας προς όφελος του Α δεν είναι συνεπές να microην προστατεύεται ο Τ όταν

δικαιούται αποζηmicroίωσης από τον Α89

η επίmicroαχη προϋπόθεση είναι σε επίπεδο ουσιαστικής

επιχειρηmicroατολογίας εύκολα εξηγήσιmicroη επί τη βάσει του νεώτερου microοντέλου ΕΠΤ δηλαδή της

τριτενέργειας προς όφελος του Τ Αν ο Τ δεν χρήζει προστασίας τότε δεν υπάρχει λόγος να του

επιβληθεί αυτή αφού το νεώτερο microοντέλο δεν επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα συmicroφέροντα άλλου

(του Α) πέραν του ίδιου του Τ

Με τη διαπίστωση ότι η προστατευτική τριτενέργεια καταφάσκεται άλλοτε προς όφελος του Α κι

άλλοτε του Τ καθίσταται δυνατή microια πρώτη προσέγγιση του πεδίου εφαρmicroογής καθεmicroιάς από τις

δύο εκφάνσεις της ΕΠΤ στη νοmicroολογία Αφού το παραδοσιακό microοντέλο είναι προορισmicroένο να

αφορά περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη αγαθών του Τ έχει άmicroεσο επιβαρυντικό αντίκτυπο στον

ίδιο τον Α ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων πρέπει να είναι αναγκαστικά στενός

διαγραφόmicroενος σε microικρή ακτίνα γύρω από τον Α Όσον αφορά επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες

συντελείται εκάστοτε η βλάβη του Τ στο παραδοσιακό microοντέλο καθώς αυτό βασίζεται

αποφασιστικά στην υποκειmicroενική microόνο εγγύτητα του Τ προς την ενοχή είναι εν πολλοίς αδιάφορος

ο τρόπος ζηmicroίωσης του Τ Ο τελευταίος microπορεί να βλάπτεται απλώς και microόνο επειδή βρίσκεται στο

τοπικό και χρονικό περιβάλλον της συναλλακτικής επαφής των Α και Ζ η οποία ακριβώς λόγω της

γειτνίασης αυτής εγκυmicroονεί και κινδύνους για τον Τ ∆εν είναι λοιπόν τυχαίο που το πεδίο

εφαρmicroογής του παραδοσιακού microοντέλου έγκειται εν πολλοίς σε microάλλον απλές από την άποψη των

εmicroπλεκόmicroενων συmicroφερόντων περιπτώσεις βλάβης αγαθών συνδεόmicroενων σχετικά στενά microε το

πρόσωπο του Τ Οmicroοίως δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι η ζηmicroία του Τ οφείλεται συχνά σε

παραβιάσεις από την πλευρά του Ζ παρεπόmicroενων υποχρεώσεων προστασίας οι οποίες δεν

89

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 3

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 15: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

15

βούληση των microερών (Α και Ζ) επιταγή της αντικειmicroενικής έννοmicroης τάξης63

κεντρικός

δικαιολογητικός τόπος παραmicroένει γενικά η (συmicroπληρωτική) ερmicroηνεία της εκάστοτε σύmicroβασης η

οποία ούτως ή άλλως βασίζεται microόνο σε αντικειmicroενικά δεδοmicroένα και δεν αφορά συγκεκριmicroένες

δηλώσεις βούλησης

ΙΙ Η νεώτερη εξέλιξη Μετακίνηση οπτικής γωνίας και microεταβολή λειτουργίας

Η γερmicroανική νοmicroολογία δεν εγκατέλειψε ποτέ το παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ Η

παρατήρηση αυτή δεν αφορά microόνο τον τρόπο αυτοκατανόησης ή αυτοπαρουσίασης της

νοmicroολογίας αλλά προπάντων την ουσιαστική επιβίωση του παραδοσιακού microοντέλου στη σύγχρονη

αντίληψη για το θεσmicroό Τα δικαστήρια όχι microόνο δέχονται την ΕΠΤ όταν συντρέχουν οι σχετικές

προϋποθέσεις πολύ περισσότερο συνεχίζουν να επιφυλάσσουν στον εαυτό τους τη δυνατότητα να

απορρίπτουν την τριτενέργεια σε συγκεκριmicroένη περίπτωση αρνούmicroενα τη συνδροmicroή κάποιου από

τους όρους που τάσσει το παραδοσιακό σχήmicroα σκέψης64

Παράλληλα ωστόσο διαπιστώνεται microια

εξέλιξη η οποία βασίζεται microεν εν πολλοίς στην προϋπάρχουσα ορολογία και επιχειρηmicroατολογία

στην ουσία όmicroως αναδιαmicroορφώνει ριζικά τον θεσmicroό της ΕΠΤ

1 Χαλάρωση του απαιτούmicroενου ενδιαφέροντος για την προστασία του τρίτου (Τ)

Ουσιαστική αλλαγή στη λειτουργία της ΕΠΤ συντελείται καταρχάς microε την τάση για ευρεία

αντικειmicroενικοποίηση του συνδεόmicroενου microε την προστασία του Τ συmicroφέροντος του Α και αποmicroάκρυνσή

του από την πρόδηλη πραγmicroατική βούληση του Α Ενώ δηλαδή υπό το παραδοσιακό πρίσmicroα

microπορούσε κανείς στις περισσότερες περιπτώσεις να θεωρήσει ότι ο Α λόγω της σχέσης του microε τον

Τ (πχ σχέση οικογενειακή ή εργοδότη προς εργαζόmicroενο) πράγmicroατι ενδιαφέρεται για τα

συmicroφέροντα του Τ ή τουλάχιστον ότι η προστασία του Τ δεν έρχεται σε αντίθεση microε τα αληθινά

συmicroφέροντα του Α στη νεώτερη αντίληψη γίνεται δεκτή ΕΠΤ ακόmicroη κι αν η πραγmicroατική βούληση

των microερών της σύmicroβασης (Α και Ζ) προφανώς αντίκειται σε microια τέτοια ερmicroηνεία Η αλλαγή αυτή

γίνεται φανερή στο παράδειγmicroα όπου ο Ζ είναι microοναδικός εταίρος και διαχειριστής microιας ΕΠΕ (Α)

της οποίας η δραστηριότητα εντοπίζεται αποκλειστικά ή τουλάχιστον κυρίως στο να είναι microε τη

σειρά της οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής microιας άλλης εταιρίας (Τ) στην οποία συmicromicroετέχουν

και περαιτέρω πρόσωπα Η νοmicroολογία δέχεται ότι η παραβίαση του καθήκοντος του Ζ για χρηστή

63

Αυτό προκύπτει πέραν των άλλων και από τις αποφάσεις εκείνες που επικαλούνται ndashσυχνά επικουρικάndash τη

δικαιοσύνη βλ πχ BGHZ 70 327 (329-330) ή την καλή πίστη (sect 242 ΓερmicroΑΚ = 288 ΑΚ) βλ λχ BGH NJW 1977

2073 (2074) BGH NJW 1975 867 (869) 64

Από τη νεώτερη νοmicroολογία βλ BGH NJW 2002 3625 (3626)

16

διοίκηση της Α θεmicroελιώνει δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης της Τ σύmicroφωνα microε τις αρχές της ΕΠΤ65

θεωρώντας πως το συmicroφέρον της Α κατευθύνεται σύmicroφωνα microε την καλή πίστη προς τη σωστή

διαχείριση και ευνοϊκή οικονοmicroική εξέλιξη της Τ66

Ο προσδιορισmicroός όmicroως των συmicroφερόντων της

Α κατrsquo αντικειmicroενικά κριτήρια (καλή πίστη) και η σύνδεσή τους microε τα συmicroφέροντα της Τ εποmicroένως

και η επί τη βάσει των διαπιστώσεων αυτών ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας βρίσκονται

σε άmicroεση αντίθεση προς την προφανή πραγmicroατική βούληση της Α όπως αυτή διαmicroορφώνεται στο

πρόσωπο του microοναδικού της εταίρου και διαχειριστή (Ζ) Μάλιστα η αντίθεση αυτή δεν εντοπίζεται

σε κάποια ιδιαίτερη εν συγκρίσει προς το συνήθως συmicroβαίνον ψυχολογική τοποθέτηση του Ζ

αλλά προκύπτει ήδη από την αντικειmicroενική θεώρηση των πραγmicroάτων Στον αντίποδα microια τέτοια

περίπτωση είναι ουσιαστικά αδύνατη στο παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ

Αντίστοιχα ισχύουν και στις περιπτώσεις όπου ο πραγmicroατογνώmicroονας Ζ σε εκπλήρωση σχετικής

σύmicroβασης microε τον Α συντάσσει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη λχ σχετικά microε την αξία ενός ακινήτου

του Α την οποία ο Α σκοπεύει να υποβάλει στον Τ προκειmicroένου ο τελευταίος πεπεισmicroένος για την

ακρίβεια της πραγmicroατογνωmicroοσύνης να προβεί στη σύναψη της επιδιωκόmicroενης από τον Α

σύmicroβασης (πχ αγορά του εν λόγω ακινήτου ή δανειοδότηση του Α microε υποθήκη το ακίνητο) Η

νοmicroολογία η οποία δέχεται την προστατευτική τριτενέργεια και συνεπώς την αξίωση αποζηmicroίωσης

του Τ έναντι του Ζ για λάθη της πραγmicroατογνωmicroοσύνης67

καταφάσκει το ενδιαφέρον του Α για την

προστασία του Τ microε την αιτιολογία ότι όποιος βασιζόmicroενος στις ειδικές γνώσεις κάποιου

προσώπου παραγγέλλει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη για να τη χρησιmicroοποιήσει ενώπιον τρίτων

ενδιαφέρεται κατά κανόνα να διαθέτει η microελέτη την αντίστοιχη αποδεικτική δύναmicroη αυτή ωστόσο

διασφαλίζεται microόνο εφόσον ο πραγmicroατογνώmicroονας (Ζ) συντάσσει microια κατά το δυνατόν

αντικειmicroενικά ορθή microελέτη και ευθύνεται για αυτό και έναντι τρίτων αποδεκτών της (Τ)68

Ανεξάρτητα από την πειστικότητα της θεmicroελίωσης πόρρω απέχει η επιχειρούmicroενη σύνδεση των

συmicroφερόντων του Α και του Τ ως προς την ένταση και την υφή από τη σύνδεση που πιστοποιείται

από microια έννοmicroη σχέση πρόνοιας κατά την έννοια του παραδοσιακού σχήmicroατος ∆ιότι η πραγmicroατική

βούληση του Α κατευθύνεται κατά κανόνα στη διασφάλιση των δικών του συmicroφερόντων microέσω

microιας αισιόδοξης για τον ίδιο πραγmicroατογνωmicroοσύνης και συγκεκριmicroένα στην επωφελή σύναψη της

σκοπούmicroενης σύmicroβασης microε τον Τ (λχ επίτευξη ευνοϊκών δανειοληπτικών όρων ή υψηλού

65

BGHZ 75 321 (323 επ) BGHZ 100 190 (193) BGH ZIP 2002 984 (985) 66

Βλ προπάντων BGHZ 75 321 (324) 67

Για την προστασία του Τ ως δανειοδότη βλ microεταξύ άλλων BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) BGH NJW 1997

1235 BGH WM 1993 897 Για την ΕΠΤ υπέρ του Τ ως αγοραστή βλ πχ BGH NJW-RR 2002 1528 BGH WM 2001

529 (532) BGH NJW 1998 1948 (1949) 68

Σrsquo αυτήν την κατεύθυνση οι BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380)

17

τιmicroήmicroατος πώλησης) ανεξάρτητα ακόmicroη και από πιθανή ζηmicroία του Τ69

Αυτήν την κατά τυπικό

τρόπο εmicroφανιζόmicroενη αντίθεση συmicroφερόντων microεταξύ Α και Τ δέχεται άλλωστε κι η ίδια η γερmicroανική

νοmicroολογία χωρίς ωστόσο να θεωρεί ότι αποκλείεται για το λόγο αυτό η συmicroβατική τριτενέργεια70

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 312

2 Αναβάθmicroιση του ρόλου της εγγύτητας του τρίτου (Τ) προς την οφειλόmicroενη παροχή

Παράλληλα συντελείται microια microετατόπιση του κέντρου βάρους από το ενδιαφέρον του Α για τον Τ

στην εγγύτητα του τελευταίου προς την (κύρια) παροχή του Ζ Σε αντίθεση δηλαδή προς το

παραδοσιακό σχήmicroα σύmicroφωνα microε το οποίο αποφασιστικό για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ είναι το

ερώτηmicroα αν η προστατευτική τριτενέργεια είναι αναγκαία για την εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων

του Α παρατηρείται στη νεώτερη αντίληψη microια υποφώσκουσα συνήθως τάση να κρίνεται η

προστασία του Τ προπάντων σε συνάρτηση microε τη σχέση στην οποία βρίσκεται αυτός προς την

παροχή του Ζ το ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ καθίσταται έτσι δευτερεύουσας

σηmicroασίας και λειτουργεί microάλλον απλώς επιβοηθητικά Ταυτόχρονα αλλάζει και το περιεχόmicroενο της

εγγύτητας στην παροχή κατά το ότι ερωτάται πλέον αν η παροχή του Ζ είναι προορισmicroένη να

ωφελήσει τον Τ71

ή αν πιθανές αποκλίσεις από την προσήκουσα εκπλήρωση προδιαγράφεται να

βλάψουν κατά πρώτο λόγο τον Τ72

Η εν λόγω microετατόπιση του επιχειρηmicroατολογικού βάρους παρά την ιδιαίτερη σηmicroασία της δεν είναι

εύκολο να καταδειχτεί microε αδιαmicroφισβήτητη ενάργεια Αυτό οφείλεται αφενός microεν στις συχνά

υπερβολικά λιτές ή πολύ γενικές σκέψεις τις νοmicroολογίας73

αφετέρου δε στο γεγονός ότι σε πολλές

αποφάσεις αναφέρονται ταυτόχρονα περισσότερα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία ιδίως η σχέση

πρόνοιας microεταξύ Α και Τ τα οποία στηρίζουν δυνητικά την ΕΠΤ74

χωρίς ωστόσο να microπορεί να

69

Στην περίπτωση microάλιστα που αντιmicroετώπισε η BGHZ 127 378 ο ίδιος ο Α προκάλεσε την εκπόνηση εσφαλmicroένης

πραγmicroατογνωmicroοσύνης από τον Ζ και συνεπώς τη ζηmicroία του Τ 70

Βλ πχ BGH NJW 2002 1196 (1197) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380) Αντίθετα η

παλαιότερη νοmicroολογία απέρριπτε την ΕΠΤ στις περιπτώσεις αυτές βλ BGHZ 74 281 (289-290) BGH NJW 1973 321

(322) 71

Πρβλ λχ BGH NJW 1991 32 (33) BGH WM 1985 1274 (1275) 72

Πρβλ πχ BGH JZ 2000 469 (471) BGH NJW 1995 1353 (1357) BGH NJW 1986 581 (582) Βεβαίως η

παραδοσιακή έννοια της εγγύτητας στην παροχή (βλ παραπάνω υπό Β Ι 1) δεν εγκαταλείφθηκε βλ πχ BGHZ 129

136 (168) 73

Βλ πχ BGHZ 77 116 (124) BGHZ 89 95 (98) BGH NJW 1989 2750 (2751) 74

Για την έννοmicroη σχέση πρόνοιας και τη λειτουργία της στο παραδοσιακό microοντέλο βλ παραπάνω υπό Β Ι 1

18

εξακριβωθεί microε ασφάλεια ποιο εξ αυτών είναι εκάστοτε το πράγmicroατι αποφασιστικό75

Η γενοmicroένη

διαπίστωση προκύπτει όmicroως microε επαρκή σαφήνεια από microια συνολική αξιολογική εξέταση της

σχετικής νοmicroολογίας όπως εξελίχθηκε στο χρόνο Ως παράδειγmicroα θα microπορούσαν να αναφερθούν οι

περιπτώσεις στις οποίες κρίθηκε ότι η σύmicroβαση ανάmicroεσα σε Α και Ζ σύmicroφωνα microε την οποία ο Ζ

οφείλει να συνδράmicroει τον Α κατά τη σύνταξη της διαθήκης του αναπτύσσει προστατευτική

τριτενέργεια υπέρ του ωφελούmicroενου από τη διαθήκη αυτή (Τ) ο οποίος λόγω πταίσmicroατος του Ζ δεν

περιήλθε στη σκοπούmicroενη από τον Α θέση (πχ δεν έγινε κληρονόmicroος) Ενώ κατά την πρώτη

σχετική απόφαση του Γερmicroανικού Ακυρωτικού η συγγενική σχέση (πατέρας-κόρη) microεταξύ του

διαθέτη (Α) και του ωφελούmicroενου (Τ) διαδραmicroατίζει ένα ουσιώδη ρόλο76

κατά τη microεταγενέστερη

εξέλιξη της νοmicroολογίας εξασθενίζει η σηmicroασία του δεσmicroού ανάmicroεσα σε Α και Τ αρκούντος

προφανώς απλώς του γεγονότος ότι ο Τ πρόκειται αντικειmicroενικά να ωφεληθεί από τη διαθήκη του

Α και συνεπώς από την οφειλόmicroενη σύmicroπραξη του Ζ στη σύνταξή της77

Εξάλλου και η παρατηρούmicroενη επέκταση του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ σε περιπτώσεις όπου το

ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ παρουσιάζεται σχετικά αποδυναmicroωmicroένο78

ενδεικνύει

ότι η πραγmicroατική αιτία για την αποδοχή της ΕΠΤ στο πλαίσιο του νεώτερου microοντέλου δεν έγκειται

τόσο στην εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων του Α Προς την ίδια κατεύθυνση συνηγορεί επίσης η

τάση της νοmicroολογίας να επικεντρώνει την επιχειρηmicroατολογία της στο πρόσωπο και τις προσδοκίες

του Τ79

3 Η επικέντρωση στο πρόσωπο του τρίτου

Η microετατόπιση στο πλαίσιο του νεώτερου σχήmicroατος του κεντρικού θεmicroελιωτικού επιχειρήmicroατος

από το ενδιαφέρον του Α στη σχέση που συνδέει τον Τ microε την παροχή του Ζ αντιστοιχεί σε

επίπεδο πλέον προσώπων προς microια microετατόπιση του κέντρου βάρους της ΕΠΤ από τον Α στον Τ

Πράγmicroατι είναι συχνή στη νοmicroολογία microια επιχειρηmicroατολογία η οποία επικεντρώνεται στο

πρόσωπο τις προσδοκίες και τις ανάγκες προστασίας του Τ προκειmicroένου να θεmicroελιώσει την

προστατευτική τριτενέργεια υπέρ του Προπάντων τονίζεται η ανάγκη προστασίας της

75

Πρβλ λχ BGH WM 1985 1274 (1275) Εν προκειmicroένω δεν microπορεί κανείς να κρίνει τελειωτικά αν η αποδοχή της

ΕΠΤ σε σύmicroβαση ανάmicroεσα στον φοροτεχνικό Ζ για σύνταξη της φορολογικής δήλωσης του εντολέα του Α υπέρ της Τ

συζύγου του Α συναρτάται αποφασιστικά microε τη σχέση των δύο συζύγων (Α και Τ) ή microε την εγγύτητα της Τ προς την

παροχή του Ζ 76

Απόφαση από 671965 JZ 1966 141 (142) Για την απόφαση αυτή βλ και τα αναφερόmicroενα σχετικά στην BGH

NJW 1996 2927 (2928) 77

Βλ πχ BGH NJW 1995 2551 (2552) Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι επίσης φανερός πέραν των περιπτώσεων

σύνταξης διαθήκης λχ στις BGH NJW-RR 2003 1035 (1036-1037) BGH NJW 1977 2073 (2074) 78

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 1 79

Βλ αmicroέσως παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

19

δικαιολογηmicroένης εmicroπιστοσύνης του Τ προς τον Ζ αναφορικά microε τη σωστή άσκηση της

δραστηριότητάς του Συγκεκριmicroένα η εmicroπιστοσύνη αυτή αφορά λχ την επιmicroελή διεκπεραίωση

εντολών διατραπεζικής πληρωmicroής ή είσπραξης από microέρους των εmicroπλεκοmicroένων τραπεζών80

την

ορθότητα-πληρότητα της πραγmicroατογνωmicroοσύνης που κατrsquo εντολή του Α ετοιmicroάζει ο Ζ81

ή ακόmicroη τη

χρηστή διοίκηση της εταιρίας (Τ) της οποίας οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής είναι κατrsquo

αποκλειστική ή κύρια δραστηριότητα η ΕΠΕ (Α) που microε τη σειρά της διοικείται από τον Ζ

(συνήθως microοναδικό) εταίρο και διαχειριστή της Α82

Η στροφή προς το πρόσωπο του Τ συντελείται εξάλλου microε την εισαγωγή microιας επιπρόσθετης

προϋπόθεσης για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ του όρου δηλαδή ότι ο Τ προστατεύεται microόνο εφόσον

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη χρήζει προστασίας83

Ο Τ χρήζει δε συγκεκριmicroένα προστασίας όταν

δεν έχει κατά του Α ή κάποιου άλλου οφειλέτη συmicroβατικής φύσης αξιώσεις του ίδιου ή ισάξιου

περιεχοmicroένου όπως αυτές που επιδιώκει να του αναγνωριστούν εναντίον του Ζ επί τη βάσει της

ΕΠΤ84

Έτσι απορρίπτεται λόγω microη πλήρωσης της προϋπόθεσης αυτής η προστατευτική

τριτενέργεια της σύmicroβασης microίσθωσης ανάmicroεσα σε Α (microισθωτή) και Ζ (εκmicroι-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 313

σθωτή) υπέρ του υποmicroισθωτή Τ για ελαττώmicroατα του microισθίου επειδή ο Τ διαθέτει τις σχετικές

αξιώσεις αποζηmicroίωσης ήδη εναντίον του άmicroεσου αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α)85

Μολονότι το

περιεχόmicroενο της εν λόγω προϋπόθεσης δεν είναι από κάθε άποψη σαφές ndashαναπάντητο microένει λχ το

ερώτηmicroα αν αποφασιστική είναι απλώς η τυπική ύπαρξη αξιώσεων του Τ εναντίον του Α86

ή η

πραγmicroατική δυνατότητα οικονοmicroικά λυσιτελούς άσκησής τους87

ndash είναι πάντως ευνόητο ότι η

εξέταση της συνδροmicroής του όρου προϋποθέτει αναγκαστικά τη microεταστροφή της οπτικής γωνίας από

το πρόσωπο του Α στη σφαίρα του Τ Εδώ πρέπει microάλιστα να προσεχτεί ότι η εξάρτηση της

80

Βλ BGHZ 69 82 (86 και 88) BGHZ 96 9 (17) 81

Βλ πχ BGH WM 2001 1428 (1430) BGH WM 2001 876 BGH NJW 1998 1059 (1060) 82

Βλ BGHZ 75 321 (323-234) BGH NJW 1995 1353 (1357) 83

Η προϋπόθεση αυτή τέθηκε για πρώτη φορά από την BGHZ 70 327 (329-330) Βλ περαιτέρω λχ BGHZ 129 136

(168 και 169-170) BGH NJW 1996 2927 (2928) 84

Βλ λχ BGH WM 2004 1825 (1827) BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1996 2927 (2929) Βεβαίως δεν

ελλείπουν και αποκλίνοντες προσδιορισmicroοί του περιεχοmicroένου της προϋπόθεσης Εδώ υπάγεται πχ η BGH WM 2001

1428 (1430) σύmicroφωνα microε την οποία στην περίπτωση που ο Ζ αποτελεί βοηθητικό του Α πρόσωπο (πρβλ sect 278

ΓερmicroΑΚ = 334 sect 1 ΑΚ) απορρίπτεται η τριτενέργεια και ο Τ παραπέmicroπεται στην άσκηση τυχόν δικαιωmicroάτων του από

τη σχέση του προς τον Α ανεξάρτητα από το αν έχει πράγmicroατι κάποια δικαιώmicroατα και ποιο είναι το περιεχόmicroενό τους 85

BGHZ 70 327 BGH WM 1979 307 86

Έτσι microε έmicroφαση BGH WM 2004 1825 (1827) Βλ επίσης BGH NJW 1996 2927 (2929) 87

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα η νοmicroολογία όταν δέχεται λχ την προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης ανάmicroεσα στον

δανειολήπτη Α και τον πραγmicroατογνώmicroονα Ζ υπέρ του δανειοδότη Τ microολονότι η απαίτηση του Τ κατά του αφερέγγυου

Α παραmicroένει νοmicroικά ισχυρήmiddot βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις

20

τριτενέργειας από τις αξιώσεις του Τ κατά του Α όχι απλώς παραβλέπει αλλά στην ουσία microάλλον

αντιστρατεύεται τα συmicroφέροντα του Α ∆ιότι ο τελευταίος έχει κατά κανόνα προφανές συmicroφέρον να

στραφεί ο Τ για την αποκατάσταση της ζηmicroίας του όχι εναντίον του ίδιου microε βάση την έννοmicroη

σχέση που τους συνδέει αλλά απευθείας εναντίον του Ζ αφού microε την αποζηmicroίωση του Τ από

microέρους του Ζ απαλλάσσεται και ο Α από τη δική του υποχρέωση να αποκαταστήσει τη ζηmicroία

καθώς και από τα τυχόν έξοδα αναγωγής κατά του Ζ για ήδη καταβληθείσα αποζηmicroίωση

ΙΙΙ Συνολική εικόνα Ενιαίος θεσmicroός microε διττή υπόσταση και λειτουργία

Η εξέλιξη από το παραδοσιακό στο νεώτερο microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ συνδέεται microε

σηmicroαντικές αλλαγές στη λειτουργία του θεσmicroού Παρά την εν πολλοίς ενιαία ορολογία την κοινή

νοmicroική βάση και τις καταρχήν όmicroοιες έννοmicroες συνέπειες που επιδιώκονται microε την ΕΠΤ

(αποζηmicroίωση του Τ βάσει ενδοσυmicroβατικών κανόνων) ξεκινά κανείς στην ουσία από διαφορετικές

βάσεις όταν εφαρmicroόζει την ΕΠΤ υπό την παραδοσιακή ή τη νεώτερη έποψη

Ασφαλώς η επαρκής δικαιολόγηση της ιδιαίτερης προστασίας του Τ απαιτεί κάποιου είδους

εγγύτητα του τελευταίου προς την ξένη ενοχή αφού ακριβώς στην ενοχή αυτή εδράζεται η επέκταση

έναντι του Τ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του Ζ Η εγγύτητα όmicroως αυτή είναι όπως επιχειρεί να

δείξει η προηγούmicroενη ανάλυση88

διαφορετικής φύσης στο παραδοσιακό και το νεώτερο microοντέλο

Ενώ στο πρώτο απαιτείται βασικά η υποκειmicroενική εγγύτητα του Τ προς την ενοχή η (στενή)

σύνδεση δηλαδή των συmicroφερόντων του Τ microε τα συmicroφέροντα ενός από τα υποκείmicroενα της ενοχής

(του Α) κοmicroβικό σηmicroείο στο δεύτερο αποτελεί η αντικειmicroενική εγγύτητα του Τ η ιδιαίτερη σχέση

δηλαδή που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ Και αντίστροφα ισχύει ότι στο microεν παραδοσιακό

microοντέλο η αντικειmicroενική εγγύτητα είναι εν συγκρίσει προς την υποκειmicroενική δευτερεύουσας

σηmicroασίας στο δε νεώτερο microικρή microόνο επίδραση ασκεί τελικά η παρουσία ή η απουσία

υποκειmicroενικής εγγύτητας σε σχέση προς την παρουσία ή την απουσία της αντικειmicroενικής

Η σηmicroασία της microεταβολής αυτής για τη λειτουργία της ΕΠΤ είναι φανερή Στο παραδοσιακό σχήmicroα

η προστατευτική τριτενέργεια η οποία στηρίζεται αποφασιστικά στη σχέση (ιδίως σχέση πρόνοιας)

που συνδέει τον Α microε τον Τ επιδιώκει έmicromicroεσα microέσω δηλαδή της προστασίας του Τ να ωφελήσει

τελικά τον ίδιο τον Α αφού τα συmicroφέροντά του συνδέονται αντικειmicroενικά microε τα προστατευόmicroενα

συmicroφέροντα του Τ (υποκειmicroενική εγγύτητα) Η προστασία εποmicroένως του Τ δεν είναι αυτοσκοπός

88

Βλ παραπάνω υπό Β Ι και ΙΙ

21

αλλά το microέσο δια του οποίου επιδιώκεται εν τέλει ο στόχος της προστασίας των συmicroφερόντων του

Α (τριτενέργεια προς όφελος του Α) Αντίθετα στο νεώτερο microοντέλο εξασθενεί η απαίτηση ενός

έντονου ενδιαφέροντος του Α για τον Τ και στο επίκεντρο τοποθετείται ο Τ ο οποίος

προστατεύεται λόγω της αντικειmicroενικής εγγύτητάς του προς τη βασική ενοχή ανάmicroεσα σε Α και Ζ

ανεξάρτητα ουσιαστικά από το αν microε τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται τελικά τα συmicroφέροντα του

ίδιου του Α η προστασία του Τ αναβαθmicroίζεται εδώ από απλό microέσο σε τελικό σκοπό του θεσmicroού

(τριτενέργεια προς όφελος του Τ)

Με τις σκέψεις αυτές εξηγείται τουλάχιστον εν microέρει και η επιλεκτική ή ακόmicroη και αντιφατική

εφαρmicroογή από τη νοmicroολογία της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει να χρήζει προστασίας Ενώ στο

πλαίσιο της τριτενέργειας προς όφελος του Α δεν είναι συνεπές να microην προστατεύεται ο Τ όταν

δικαιούται αποζηmicroίωσης από τον Α89

η επίmicroαχη προϋπόθεση είναι σε επίπεδο ουσιαστικής

επιχειρηmicroατολογίας εύκολα εξηγήσιmicroη επί τη βάσει του νεώτερου microοντέλου ΕΠΤ δηλαδή της

τριτενέργειας προς όφελος του Τ Αν ο Τ δεν χρήζει προστασίας τότε δεν υπάρχει λόγος να του

επιβληθεί αυτή αφού το νεώτερο microοντέλο δεν επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα συmicroφέροντα άλλου

(του Α) πέραν του ίδιου του Τ

Με τη διαπίστωση ότι η προστατευτική τριτενέργεια καταφάσκεται άλλοτε προς όφελος του Α κι

άλλοτε του Τ καθίσταται δυνατή microια πρώτη προσέγγιση του πεδίου εφαρmicroογής καθεmicroιάς από τις

δύο εκφάνσεις της ΕΠΤ στη νοmicroολογία Αφού το παραδοσιακό microοντέλο είναι προορισmicroένο να

αφορά περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη αγαθών του Τ έχει άmicroεσο επιβαρυντικό αντίκτυπο στον

ίδιο τον Α ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων πρέπει να είναι αναγκαστικά στενός

διαγραφόmicroενος σε microικρή ακτίνα γύρω από τον Α Όσον αφορά επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες

συντελείται εκάστοτε η βλάβη του Τ στο παραδοσιακό microοντέλο καθώς αυτό βασίζεται

αποφασιστικά στην υποκειmicroενική microόνο εγγύτητα του Τ προς την ενοχή είναι εν πολλοίς αδιάφορος

ο τρόπος ζηmicroίωσης του Τ Ο τελευταίος microπορεί να βλάπτεται απλώς και microόνο επειδή βρίσκεται στο

τοπικό και χρονικό περιβάλλον της συναλλακτικής επαφής των Α και Ζ η οποία ακριβώς λόγω της

γειτνίασης αυτής εγκυmicroονεί και κινδύνους για τον Τ ∆εν είναι λοιπόν τυχαίο που το πεδίο

εφαρmicroογής του παραδοσιακού microοντέλου έγκειται εν πολλοίς σε microάλλον απλές από την άποψη των

εmicroπλεκόmicroενων συmicroφερόντων περιπτώσεις βλάβης αγαθών συνδεόmicroενων σχετικά στενά microε το

πρόσωπο του Τ Οmicroοίως δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι η ζηmicroία του Τ οφείλεται συχνά σε

παραβιάσεις από την πλευρά του Ζ παρεπόmicroενων υποχρεώσεων προστασίας οι οποίες δεν

89

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 3

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 16: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

16

διοίκηση της Α θεmicroελιώνει δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης της Τ σύmicroφωνα microε τις αρχές της ΕΠΤ65

θεωρώντας πως το συmicroφέρον της Α κατευθύνεται σύmicroφωνα microε την καλή πίστη προς τη σωστή

διαχείριση και ευνοϊκή οικονοmicroική εξέλιξη της Τ66

Ο προσδιορισmicroός όmicroως των συmicroφερόντων της

Α κατrsquo αντικειmicroενικά κριτήρια (καλή πίστη) και η σύνδεσή τους microε τα συmicroφέροντα της Τ εποmicroένως

και η επί τη βάσει των διαπιστώσεων αυτών ερmicroηνευτική συναγωγή της τριτενέργειας βρίσκονται

σε άmicroεση αντίθεση προς την προφανή πραγmicroατική βούληση της Α όπως αυτή διαmicroορφώνεται στο

πρόσωπο του microοναδικού της εταίρου και διαχειριστή (Ζ) Μάλιστα η αντίθεση αυτή δεν εντοπίζεται

σε κάποια ιδιαίτερη εν συγκρίσει προς το συνήθως συmicroβαίνον ψυχολογική τοποθέτηση του Ζ

αλλά προκύπτει ήδη από την αντικειmicroενική θεώρηση των πραγmicroάτων Στον αντίποδα microια τέτοια

περίπτωση είναι ουσιαστικά αδύνατη στο παραδοσιακό microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ

Αντίστοιχα ισχύουν και στις περιπτώσεις όπου ο πραγmicroατογνώmicroονας Ζ σε εκπλήρωση σχετικής

σύmicroβασης microε τον Α συντάσσει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη λχ σχετικά microε την αξία ενός ακινήτου

του Α την οποία ο Α σκοπεύει να υποβάλει στον Τ προκειmicroένου ο τελευταίος πεπεισmicroένος για την

ακρίβεια της πραγmicroατογνωmicroοσύνης να προβεί στη σύναψη της επιδιωκόmicroενης από τον Α

σύmicroβασης (πχ αγορά του εν λόγω ακινήτου ή δανειοδότηση του Α microε υποθήκη το ακίνητο) Η

νοmicroολογία η οποία δέχεται την προστατευτική τριτενέργεια και συνεπώς την αξίωση αποζηmicroίωσης

του Τ έναντι του Ζ για λάθη της πραγmicroατογνωmicroοσύνης67

καταφάσκει το ενδιαφέρον του Α για την

προστασία του Τ microε την αιτιολογία ότι όποιος βασιζόmicroενος στις ειδικές γνώσεις κάποιου

προσώπου παραγγέλλει microια πραγmicroατογνωmicroοσύνη για να τη χρησιmicroοποιήσει ενώπιον τρίτων

ενδιαφέρεται κατά κανόνα να διαθέτει η microελέτη την αντίστοιχη αποδεικτική δύναmicroη αυτή ωστόσο

διασφαλίζεται microόνο εφόσον ο πραγmicroατογνώmicroονας (Ζ) συντάσσει microια κατά το δυνατόν

αντικειmicroενικά ορθή microελέτη και ευθύνεται για αυτό και έναντι τρίτων αποδεκτών της (Τ)68

Ανεξάρτητα από την πειστικότητα της θεmicroελίωσης πόρρω απέχει η επιχειρούmicroενη σύνδεση των

συmicroφερόντων του Α και του Τ ως προς την ένταση και την υφή από τη σύνδεση που πιστοποιείται

από microια έννοmicroη σχέση πρόνοιας κατά την έννοια του παραδοσιακού σχήmicroατος ∆ιότι η πραγmicroατική

βούληση του Α κατευθύνεται κατά κανόνα στη διασφάλιση των δικών του συmicroφερόντων microέσω

microιας αισιόδοξης για τον ίδιο πραγmicroατογνωmicroοσύνης και συγκεκριmicroένα στην επωφελή σύναψη της

σκοπούmicroενης σύmicroβασης microε τον Τ (λχ επίτευξη ευνοϊκών δανειοληπτικών όρων ή υψηλού

65

BGHZ 75 321 (323 επ) BGHZ 100 190 (193) BGH ZIP 2002 984 (985) 66

Βλ προπάντων BGHZ 75 321 (324) 67

Για την προστασία του Τ ως δανειοδότη βλ microεταξύ άλλων BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) BGH NJW 1997

1235 BGH WM 1993 897 Για την ΕΠΤ υπέρ του Τ ως αγοραστή βλ πχ BGH NJW-RR 2002 1528 BGH WM 2001

529 (532) BGH NJW 1998 1948 (1949) 68

Σrsquo αυτήν την κατεύθυνση οι BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380)

17

τιmicroήmicroατος πώλησης) ανεξάρτητα ακόmicroη και από πιθανή ζηmicroία του Τ69

Αυτήν την κατά τυπικό

τρόπο εmicroφανιζόmicroενη αντίθεση συmicroφερόντων microεταξύ Α και Τ δέχεται άλλωστε κι η ίδια η γερmicroανική

νοmicroολογία χωρίς ωστόσο να θεωρεί ότι αποκλείεται για το λόγο αυτό η συmicroβατική τριτενέργεια70

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 312

2 Αναβάθmicroιση του ρόλου της εγγύτητας του τρίτου (Τ) προς την οφειλόmicroενη παροχή

Παράλληλα συντελείται microια microετατόπιση του κέντρου βάρους από το ενδιαφέρον του Α για τον Τ

στην εγγύτητα του τελευταίου προς την (κύρια) παροχή του Ζ Σε αντίθεση δηλαδή προς το

παραδοσιακό σχήmicroα σύmicroφωνα microε το οποίο αποφασιστικό για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ είναι το

ερώτηmicroα αν η προστατευτική τριτενέργεια είναι αναγκαία για την εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων

του Α παρατηρείται στη νεώτερη αντίληψη microια υποφώσκουσα συνήθως τάση να κρίνεται η

προστασία του Τ προπάντων σε συνάρτηση microε τη σχέση στην οποία βρίσκεται αυτός προς την

παροχή του Ζ το ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ καθίσταται έτσι δευτερεύουσας

σηmicroασίας και λειτουργεί microάλλον απλώς επιβοηθητικά Ταυτόχρονα αλλάζει και το περιεχόmicroενο της

εγγύτητας στην παροχή κατά το ότι ερωτάται πλέον αν η παροχή του Ζ είναι προορισmicroένη να

ωφελήσει τον Τ71

ή αν πιθανές αποκλίσεις από την προσήκουσα εκπλήρωση προδιαγράφεται να

βλάψουν κατά πρώτο λόγο τον Τ72

Η εν λόγω microετατόπιση του επιχειρηmicroατολογικού βάρους παρά την ιδιαίτερη σηmicroασία της δεν είναι

εύκολο να καταδειχτεί microε αδιαmicroφισβήτητη ενάργεια Αυτό οφείλεται αφενός microεν στις συχνά

υπερβολικά λιτές ή πολύ γενικές σκέψεις τις νοmicroολογίας73

αφετέρου δε στο γεγονός ότι σε πολλές

αποφάσεις αναφέρονται ταυτόχρονα περισσότερα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία ιδίως η σχέση

πρόνοιας microεταξύ Α και Τ τα οποία στηρίζουν δυνητικά την ΕΠΤ74

χωρίς ωστόσο να microπορεί να

69

Στην περίπτωση microάλιστα που αντιmicroετώπισε η BGHZ 127 378 ο ίδιος ο Α προκάλεσε την εκπόνηση εσφαλmicroένης

πραγmicroατογνωmicroοσύνης από τον Ζ και συνεπώς τη ζηmicroία του Τ 70

Βλ πχ BGH NJW 2002 1196 (1197) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380) Αντίθετα η

παλαιότερη νοmicroολογία απέρριπτε την ΕΠΤ στις περιπτώσεις αυτές βλ BGHZ 74 281 (289-290) BGH NJW 1973 321

(322) 71

Πρβλ λχ BGH NJW 1991 32 (33) BGH WM 1985 1274 (1275) 72

Πρβλ πχ BGH JZ 2000 469 (471) BGH NJW 1995 1353 (1357) BGH NJW 1986 581 (582) Βεβαίως η

παραδοσιακή έννοια της εγγύτητας στην παροχή (βλ παραπάνω υπό Β Ι 1) δεν εγκαταλείφθηκε βλ πχ BGHZ 129

136 (168) 73

Βλ πχ BGHZ 77 116 (124) BGHZ 89 95 (98) BGH NJW 1989 2750 (2751) 74

Για την έννοmicroη σχέση πρόνοιας και τη λειτουργία της στο παραδοσιακό microοντέλο βλ παραπάνω υπό Β Ι 1

18

εξακριβωθεί microε ασφάλεια ποιο εξ αυτών είναι εκάστοτε το πράγmicroατι αποφασιστικό75

Η γενοmicroένη

διαπίστωση προκύπτει όmicroως microε επαρκή σαφήνεια από microια συνολική αξιολογική εξέταση της

σχετικής νοmicroολογίας όπως εξελίχθηκε στο χρόνο Ως παράδειγmicroα θα microπορούσαν να αναφερθούν οι

περιπτώσεις στις οποίες κρίθηκε ότι η σύmicroβαση ανάmicroεσα σε Α και Ζ σύmicroφωνα microε την οποία ο Ζ

οφείλει να συνδράmicroει τον Α κατά τη σύνταξη της διαθήκης του αναπτύσσει προστατευτική

τριτενέργεια υπέρ του ωφελούmicroενου από τη διαθήκη αυτή (Τ) ο οποίος λόγω πταίσmicroατος του Ζ δεν

περιήλθε στη σκοπούmicroενη από τον Α θέση (πχ δεν έγινε κληρονόmicroος) Ενώ κατά την πρώτη

σχετική απόφαση του Γερmicroανικού Ακυρωτικού η συγγενική σχέση (πατέρας-κόρη) microεταξύ του

διαθέτη (Α) και του ωφελούmicroενου (Τ) διαδραmicroατίζει ένα ουσιώδη ρόλο76

κατά τη microεταγενέστερη

εξέλιξη της νοmicroολογίας εξασθενίζει η σηmicroασία του δεσmicroού ανάmicroεσα σε Α και Τ αρκούντος

προφανώς απλώς του γεγονότος ότι ο Τ πρόκειται αντικειmicroενικά να ωφεληθεί από τη διαθήκη του

Α και συνεπώς από την οφειλόmicroενη σύmicroπραξη του Ζ στη σύνταξή της77

Εξάλλου και η παρατηρούmicroενη επέκταση του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ σε περιπτώσεις όπου το

ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ παρουσιάζεται σχετικά αποδυναmicroωmicroένο78

ενδεικνύει

ότι η πραγmicroατική αιτία για την αποδοχή της ΕΠΤ στο πλαίσιο του νεώτερου microοντέλου δεν έγκειται

τόσο στην εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων του Α Προς την ίδια κατεύθυνση συνηγορεί επίσης η

τάση της νοmicroολογίας να επικεντρώνει την επιχειρηmicroατολογία της στο πρόσωπο και τις προσδοκίες

του Τ79

3 Η επικέντρωση στο πρόσωπο του τρίτου

Η microετατόπιση στο πλαίσιο του νεώτερου σχήmicroατος του κεντρικού θεmicroελιωτικού επιχειρήmicroατος

από το ενδιαφέρον του Α στη σχέση που συνδέει τον Τ microε την παροχή του Ζ αντιστοιχεί σε

επίπεδο πλέον προσώπων προς microια microετατόπιση του κέντρου βάρους της ΕΠΤ από τον Α στον Τ

Πράγmicroατι είναι συχνή στη νοmicroολογία microια επιχειρηmicroατολογία η οποία επικεντρώνεται στο

πρόσωπο τις προσδοκίες και τις ανάγκες προστασίας του Τ προκειmicroένου να θεmicroελιώσει την

προστατευτική τριτενέργεια υπέρ του Προπάντων τονίζεται η ανάγκη προστασίας της

75

Πρβλ λχ BGH WM 1985 1274 (1275) Εν προκειmicroένω δεν microπορεί κανείς να κρίνει τελειωτικά αν η αποδοχή της

ΕΠΤ σε σύmicroβαση ανάmicroεσα στον φοροτεχνικό Ζ για σύνταξη της φορολογικής δήλωσης του εντολέα του Α υπέρ της Τ

συζύγου του Α συναρτάται αποφασιστικά microε τη σχέση των δύο συζύγων (Α και Τ) ή microε την εγγύτητα της Τ προς την

παροχή του Ζ 76

Απόφαση από 671965 JZ 1966 141 (142) Για την απόφαση αυτή βλ και τα αναφερόmicroενα σχετικά στην BGH

NJW 1996 2927 (2928) 77

Βλ πχ BGH NJW 1995 2551 (2552) Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι επίσης φανερός πέραν των περιπτώσεων

σύνταξης διαθήκης λχ στις BGH NJW-RR 2003 1035 (1036-1037) BGH NJW 1977 2073 (2074) 78

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 1 79

Βλ αmicroέσως παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

19

δικαιολογηmicroένης εmicroπιστοσύνης του Τ προς τον Ζ αναφορικά microε τη σωστή άσκηση της

δραστηριότητάς του Συγκεκριmicroένα η εmicroπιστοσύνη αυτή αφορά λχ την επιmicroελή διεκπεραίωση

εντολών διατραπεζικής πληρωmicroής ή είσπραξης από microέρους των εmicroπλεκοmicroένων τραπεζών80

την

ορθότητα-πληρότητα της πραγmicroατογνωmicroοσύνης που κατrsquo εντολή του Α ετοιmicroάζει ο Ζ81

ή ακόmicroη τη

χρηστή διοίκηση της εταιρίας (Τ) της οποίας οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής είναι κατrsquo

αποκλειστική ή κύρια δραστηριότητα η ΕΠΕ (Α) που microε τη σειρά της διοικείται από τον Ζ

(συνήθως microοναδικό) εταίρο και διαχειριστή της Α82

Η στροφή προς το πρόσωπο του Τ συντελείται εξάλλου microε την εισαγωγή microιας επιπρόσθετης

προϋπόθεσης για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ του όρου δηλαδή ότι ο Τ προστατεύεται microόνο εφόσον

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη χρήζει προστασίας83

Ο Τ χρήζει δε συγκεκριmicroένα προστασίας όταν

δεν έχει κατά του Α ή κάποιου άλλου οφειλέτη συmicroβατικής φύσης αξιώσεις του ίδιου ή ισάξιου

περιεχοmicroένου όπως αυτές που επιδιώκει να του αναγνωριστούν εναντίον του Ζ επί τη βάσει της

ΕΠΤ84

Έτσι απορρίπτεται λόγω microη πλήρωσης της προϋπόθεσης αυτής η προστατευτική

τριτενέργεια της σύmicroβασης microίσθωσης ανάmicroεσα σε Α (microισθωτή) και Ζ (εκmicroι-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 313

σθωτή) υπέρ του υποmicroισθωτή Τ για ελαττώmicroατα του microισθίου επειδή ο Τ διαθέτει τις σχετικές

αξιώσεις αποζηmicroίωσης ήδη εναντίον του άmicroεσου αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α)85

Μολονότι το

περιεχόmicroενο της εν λόγω προϋπόθεσης δεν είναι από κάθε άποψη σαφές ndashαναπάντητο microένει λχ το

ερώτηmicroα αν αποφασιστική είναι απλώς η τυπική ύπαρξη αξιώσεων του Τ εναντίον του Α86

ή η

πραγmicroατική δυνατότητα οικονοmicroικά λυσιτελούς άσκησής τους87

ndash είναι πάντως ευνόητο ότι η

εξέταση της συνδροmicroής του όρου προϋποθέτει αναγκαστικά τη microεταστροφή της οπτικής γωνίας από

το πρόσωπο του Α στη σφαίρα του Τ Εδώ πρέπει microάλιστα να προσεχτεί ότι η εξάρτηση της

80

Βλ BGHZ 69 82 (86 και 88) BGHZ 96 9 (17) 81

Βλ πχ BGH WM 2001 1428 (1430) BGH WM 2001 876 BGH NJW 1998 1059 (1060) 82

Βλ BGHZ 75 321 (323-234) BGH NJW 1995 1353 (1357) 83

Η προϋπόθεση αυτή τέθηκε για πρώτη φορά από την BGHZ 70 327 (329-330) Βλ περαιτέρω λχ BGHZ 129 136

(168 και 169-170) BGH NJW 1996 2927 (2928) 84

Βλ λχ BGH WM 2004 1825 (1827) BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1996 2927 (2929) Βεβαίως δεν

ελλείπουν και αποκλίνοντες προσδιορισmicroοί του περιεχοmicroένου της προϋπόθεσης Εδώ υπάγεται πχ η BGH WM 2001

1428 (1430) σύmicroφωνα microε την οποία στην περίπτωση που ο Ζ αποτελεί βοηθητικό του Α πρόσωπο (πρβλ sect 278

ΓερmicroΑΚ = 334 sect 1 ΑΚ) απορρίπτεται η τριτενέργεια και ο Τ παραπέmicroπεται στην άσκηση τυχόν δικαιωmicroάτων του από

τη σχέση του προς τον Α ανεξάρτητα από το αν έχει πράγmicroατι κάποια δικαιώmicroατα και ποιο είναι το περιεχόmicroενό τους 85

BGHZ 70 327 BGH WM 1979 307 86

Έτσι microε έmicroφαση BGH WM 2004 1825 (1827) Βλ επίσης BGH NJW 1996 2927 (2929) 87

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα η νοmicroολογία όταν δέχεται λχ την προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης ανάmicroεσα στον

δανειολήπτη Α και τον πραγmicroατογνώmicroονα Ζ υπέρ του δανειοδότη Τ microολονότι η απαίτηση του Τ κατά του αφερέγγυου

Α παραmicroένει νοmicroικά ισχυρήmiddot βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις

20

τριτενέργειας από τις αξιώσεις του Τ κατά του Α όχι απλώς παραβλέπει αλλά στην ουσία microάλλον

αντιστρατεύεται τα συmicroφέροντα του Α ∆ιότι ο τελευταίος έχει κατά κανόνα προφανές συmicroφέρον να

στραφεί ο Τ για την αποκατάσταση της ζηmicroίας του όχι εναντίον του ίδιου microε βάση την έννοmicroη

σχέση που τους συνδέει αλλά απευθείας εναντίον του Ζ αφού microε την αποζηmicroίωση του Τ από

microέρους του Ζ απαλλάσσεται και ο Α από τη δική του υποχρέωση να αποκαταστήσει τη ζηmicroία

καθώς και από τα τυχόν έξοδα αναγωγής κατά του Ζ για ήδη καταβληθείσα αποζηmicroίωση

ΙΙΙ Συνολική εικόνα Ενιαίος θεσmicroός microε διττή υπόσταση και λειτουργία

Η εξέλιξη από το παραδοσιακό στο νεώτερο microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ συνδέεται microε

σηmicroαντικές αλλαγές στη λειτουργία του θεσmicroού Παρά την εν πολλοίς ενιαία ορολογία την κοινή

νοmicroική βάση και τις καταρχήν όmicroοιες έννοmicroες συνέπειες που επιδιώκονται microε την ΕΠΤ

(αποζηmicroίωση του Τ βάσει ενδοσυmicroβατικών κανόνων) ξεκινά κανείς στην ουσία από διαφορετικές

βάσεις όταν εφαρmicroόζει την ΕΠΤ υπό την παραδοσιακή ή τη νεώτερη έποψη

Ασφαλώς η επαρκής δικαιολόγηση της ιδιαίτερης προστασίας του Τ απαιτεί κάποιου είδους

εγγύτητα του τελευταίου προς την ξένη ενοχή αφού ακριβώς στην ενοχή αυτή εδράζεται η επέκταση

έναντι του Τ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του Ζ Η εγγύτητα όmicroως αυτή είναι όπως επιχειρεί να

δείξει η προηγούmicroενη ανάλυση88

διαφορετικής φύσης στο παραδοσιακό και το νεώτερο microοντέλο

Ενώ στο πρώτο απαιτείται βασικά η υποκειmicroενική εγγύτητα του Τ προς την ενοχή η (στενή)

σύνδεση δηλαδή των συmicroφερόντων του Τ microε τα συmicroφέροντα ενός από τα υποκείmicroενα της ενοχής

(του Α) κοmicroβικό σηmicroείο στο δεύτερο αποτελεί η αντικειmicroενική εγγύτητα του Τ η ιδιαίτερη σχέση

δηλαδή που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ Και αντίστροφα ισχύει ότι στο microεν παραδοσιακό

microοντέλο η αντικειmicroενική εγγύτητα είναι εν συγκρίσει προς την υποκειmicroενική δευτερεύουσας

σηmicroασίας στο δε νεώτερο microικρή microόνο επίδραση ασκεί τελικά η παρουσία ή η απουσία

υποκειmicroενικής εγγύτητας σε σχέση προς την παρουσία ή την απουσία της αντικειmicroενικής

Η σηmicroασία της microεταβολής αυτής για τη λειτουργία της ΕΠΤ είναι φανερή Στο παραδοσιακό σχήmicroα

η προστατευτική τριτενέργεια η οποία στηρίζεται αποφασιστικά στη σχέση (ιδίως σχέση πρόνοιας)

που συνδέει τον Α microε τον Τ επιδιώκει έmicromicroεσα microέσω δηλαδή της προστασίας του Τ να ωφελήσει

τελικά τον ίδιο τον Α αφού τα συmicroφέροντά του συνδέονται αντικειmicroενικά microε τα προστατευόmicroενα

συmicroφέροντα του Τ (υποκειmicroενική εγγύτητα) Η προστασία εποmicroένως του Τ δεν είναι αυτοσκοπός

88

Βλ παραπάνω υπό Β Ι και ΙΙ

21

αλλά το microέσο δια του οποίου επιδιώκεται εν τέλει ο στόχος της προστασίας των συmicroφερόντων του

Α (τριτενέργεια προς όφελος του Α) Αντίθετα στο νεώτερο microοντέλο εξασθενεί η απαίτηση ενός

έντονου ενδιαφέροντος του Α για τον Τ και στο επίκεντρο τοποθετείται ο Τ ο οποίος

προστατεύεται λόγω της αντικειmicroενικής εγγύτητάς του προς τη βασική ενοχή ανάmicroεσα σε Α και Ζ

ανεξάρτητα ουσιαστικά από το αν microε τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται τελικά τα συmicroφέροντα του

ίδιου του Α η προστασία του Τ αναβαθmicroίζεται εδώ από απλό microέσο σε τελικό σκοπό του θεσmicroού

(τριτενέργεια προς όφελος του Τ)

Με τις σκέψεις αυτές εξηγείται τουλάχιστον εν microέρει και η επιλεκτική ή ακόmicroη και αντιφατική

εφαρmicroογή από τη νοmicroολογία της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει να χρήζει προστασίας Ενώ στο

πλαίσιο της τριτενέργειας προς όφελος του Α δεν είναι συνεπές να microην προστατεύεται ο Τ όταν

δικαιούται αποζηmicroίωσης από τον Α89

η επίmicroαχη προϋπόθεση είναι σε επίπεδο ουσιαστικής

επιχειρηmicroατολογίας εύκολα εξηγήσιmicroη επί τη βάσει του νεώτερου microοντέλου ΕΠΤ δηλαδή της

τριτενέργειας προς όφελος του Τ Αν ο Τ δεν χρήζει προστασίας τότε δεν υπάρχει λόγος να του

επιβληθεί αυτή αφού το νεώτερο microοντέλο δεν επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα συmicroφέροντα άλλου

(του Α) πέραν του ίδιου του Τ

Με τη διαπίστωση ότι η προστατευτική τριτενέργεια καταφάσκεται άλλοτε προς όφελος του Α κι

άλλοτε του Τ καθίσταται δυνατή microια πρώτη προσέγγιση του πεδίου εφαρmicroογής καθεmicroιάς από τις

δύο εκφάνσεις της ΕΠΤ στη νοmicroολογία Αφού το παραδοσιακό microοντέλο είναι προορισmicroένο να

αφορά περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη αγαθών του Τ έχει άmicroεσο επιβαρυντικό αντίκτυπο στον

ίδιο τον Α ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων πρέπει να είναι αναγκαστικά στενός

διαγραφόmicroενος σε microικρή ακτίνα γύρω από τον Α Όσον αφορά επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες

συντελείται εκάστοτε η βλάβη του Τ στο παραδοσιακό microοντέλο καθώς αυτό βασίζεται

αποφασιστικά στην υποκειmicroενική microόνο εγγύτητα του Τ προς την ενοχή είναι εν πολλοίς αδιάφορος

ο τρόπος ζηmicroίωσης του Τ Ο τελευταίος microπορεί να βλάπτεται απλώς και microόνο επειδή βρίσκεται στο

τοπικό και χρονικό περιβάλλον της συναλλακτικής επαφής των Α και Ζ η οποία ακριβώς λόγω της

γειτνίασης αυτής εγκυmicroονεί και κινδύνους για τον Τ ∆εν είναι λοιπόν τυχαίο που το πεδίο

εφαρmicroογής του παραδοσιακού microοντέλου έγκειται εν πολλοίς σε microάλλον απλές από την άποψη των

εmicroπλεκόmicroενων συmicroφερόντων περιπτώσεις βλάβης αγαθών συνδεόmicroενων σχετικά στενά microε το

πρόσωπο του Τ Οmicroοίως δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι η ζηmicroία του Τ οφείλεται συχνά σε

παραβιάσεις από την πλευρά του Ζ παρεπόmicroενων υποχρεώσεων προστασίας οι οποίες δεν

89

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 3

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 17: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

17

τιmicroήmicroατος πώλησης) ανεξάρτητα ακόmicroη και από πιθανή ζηmicroία του Τ69

Αυτήν την κατά τυπικό

τρόπο εmicroφανιζόmicroενη αντίθεση συmicroφερόντων microεταξύ Α και Τ δέχεται άλλωστε κι η ίδια η γερmicroανική

νοmicroολογία χωρίς ωστόσο να θεωρεί ότι αποκλείεται για το λόγο αυτό η συmicroβατική τριτενέργεια70

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 312

2 Αναβάθmicroιση του ρόλου της εγγύτητας του τρίτου (Τ) προς την οφειλόmicroενη παροχή

Παράλληλα συντελείται microια microετατόπιση του κέντρου βάρους από το ενδιαφέρον του Α για τον Τ

στην εγγύτητα του τελευταίου προς την (κύρια) παροχή του Ζ Σε αντίθεση δηλαδή προς το

παραδοσιακό σχήmicroα σύmicroφωνα microε το οποίο αποφασιστικό για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ είναι το

ερώτηmicroα αν η προστατευτική τριτενέργεια είναι αναγκαία για την εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων

του Α παρατηρείται στη νεώτερη αντίληψη microια υποφώσκουσα συνήθως τάση να κρίνεται η

προστασία του Τ προπάντων σε συνάρτηση microε τη σχέση στην οποία βρίσκεται αυτός προς την

παροχή του Ζ το ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ καθίσταται έτσι δευτερεύουσας

σηmicroασίας και λειτουργεί microάλλον απλώς επιβοηθητικά Ταυτόχρονα αλλάζει και το περιεχόmicroενο της

εγγύτητας στην παροχή κατά το ότι ερωτάται πλέον αν η παροχή του Ζ είναι προορισmicroένη να

ωφελήσει τον Τ71

ή αν πιθανές αποκλίσεις από την προσήκουσα εκπλήρωση προδιαγράφεται να

βλάψουν κατά πρώτο λόγο τον Τ72

Η εν λόγω microετατόπιση του επιχειρηmicroατολογικού βάρους παρά την ιδιαίτερη σηmicroασία της δεν είναι

εύκολο να καταδειχτεί microε αδιαmicroφισβήτητη ενάργεια Αυτό οφείλεται αφενός microεν στις συχνά

υπερβολικά λιτές ή πολύ γενικές σκέψεις τις νοmicroολογίας73

αφετέρου δε στο γεγονός ότι σε πολλές

αποφάσεις αναφέρονται ταυτόχρονα περισσότερα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία ιδίως η σχέση

πρόνοιας microεταξύ Α και Τ τα οποία στηρίζουν δυνητικά την ΕΠΤ74

χωρίς ωστόσο να microπορεί να

69

Στην περίπτωση microάλιστα που αντιmicroετώπισε η BGHZ 127 378 ο ίδιος ο Α προκάλεσε την εκπόνηση εσφαλmicroένης

πραγmicroατογνωmicroοσύνης από τον Ζ και συνεπώς τη ζηmicroία του Τ 70

Βλ πχ BGH NJW 2002 1196 (1197) BGH NJW 1998 1059 (1060) BGHZ 127 378 (380) Αντίθετα η

παλαιότερη νοmicroολογία απέρριπτε την ΕΠΤ στις περιπτώσεις αυτές βλ BGHZ 74 281 (289-290) BGH NJW 1973 321

(322) 71

Πρβλ λχ BGH NJW 1991 32 (33) BGH WM 1985 1274 (1275) 72

Πρβλ πχ BGH JZ 2000 469 (471) BGH NJW 1995 1353 (1357) BGH NJW 1986 581 (582) Βεβαίως η

παραδοσιακή έννοια της εγγύτητας στην παροχή (βλ παραπάνω υπό Β Ι 1) δεν εγκαταλείφθηκε βλ πχ BGHZ 129

136 (168) 73

Βλ πχ BGHZ 77 116 (124) BGHZ 89 95 (98) BGH NJW 1989 2750 (2751) 74

Για την έννοmicroη σχέση πρόνοιας και τη λειτουργία της στο παραδοσιακό microοντέλο βλ παραπάνω υπό Β Ι 1

18

εξακριβωθεί microε ασφάλεια ποιο εξ αυτών είναι εκάστοτε το πράγmicroατι αποφασιστικό75

Η γενοmicroένη

διαπίστωση προκύπτει όmicroως microε επαρκή σαφήνεια από microια συνολική αξιολογική εξέταση της

σχετικής νοmicroολογίας όπως εξελίχθηκε στο χρόνο Ως παράδειγmicroα θα microπορούσαν να αναφερθούν οι

περιπτώσεις στις οποίες κρίθηκε ότι η σύmicroβαση ανάmicroεσα σε Α και Ζ σύmicroφωνα microε την οποία ο Ζ

οφείλει να συνδράmicroει τον Α κατά τη σύνταξη της διαθήκης του αναπτύσσει προστατευτική

τριτενέργεια υπέρ του ωφελούmicroενου από τη διαθήκη αυτή (Τ) ο οποίος λόγω πταίσmicroατος του Ζ δεν

περιήλθε στη σκοπούmicroενη από τον Α θέση (πχ δεν έγινε κληρονόmicroος) Ενώ κατά την πρώτη

σχετική απόφαση του Γερmicroανικού Ακυρωτικού η συγγενική σχέση (πατέρας-κόρη) microεταξύ του

διαθέτη (Α) και του ωφελούmicroενου (Τ) διαδραmicroατίζει ένα ουσιώδη ρόλο76

κατά τη microεταγενέστερη

εξέλιξη της νοmicroολογίας εξασθενίζει η σηmicroασία του δεσmicroού ανάmicroεσα σε Α και Τ αρκούντος

προφανώς απλώς του γεγονότος ότι ο Τ πρόκειται αντικειmicroενικά να ωφεληθεί από τη διαθήκη του

Α και συνεπώς από την οφειλόmicroενη σύmicroπραξη του Ζ στη σύνταξή της77

Εξάλλου και η παρατηρούmicroενη επέκταση του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ σε περιπτώσεις όπου το

ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ παρουσιάζεται σχετικά αποδυναmicroωmicroένο78

ενδεικνύει

ότι η πραγmicroατική αιτία για την αποδοχή της ΕΠΤ στο πλαίσιο του νεώτερου microοντέλου δεν έγκειται

τόσο στην εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων του Α Προς την ίδια κατεύθυνση συνηγορεί επίσης η

τάση της νοmicroολογίας να επικεντρώνει την επιχειρηmicroατολογία της στο πρόσωπο και τις προσδοκίες

του Τ79

3 Η επικέντρωση στο πρόσωπο του τρίτου

Η microετατόπιση στο πλαίσιο του νεώτερου σχήmicroατος του κεντρικού θεmicroελιωτικού επιχειρήmicroατος

από το ενδιαφέρον του Α στη σχέση που συνδέει τον Τ microε την παροχή του Ζ αντιστοιχεί σε

επίπεδο πλέον προσώπων προς microια microετατόπιση του κέντρου βάρους της ΕΠΤ από τον Α στον Τ

Πράγmicroατι είναι συχνή στη νοmicroολογία microια επιχειρηmicroατολογία η οποία επικεντρώνεται στο

πρόσωπο τις προσδοκίες και τις ανάγκες προστασίας του Τ προκειmicroένου να θεmicroελιώσει την

προστατευτική τριτενέργεια υπέρ του Προπάντων τονίζεται η ανάγκη προστασίας της

75

Πρβλ λχ BGH WM 1985 1274 (1275) Εν προκειmicroένω δεν microπορεί κανείς να κρίνει τελειωτικά αν η αποδοχή της

ΕΠΤ σε σύmicroβαση ανάmicroεσα στον φοροτεχνικό Ζ για σύνταξη της φορολογικής δήλωσης του εντολέα του Α υπέρ της Τ

συζύγου του Α συναρτάται αποφασιστικά microε τη σχέση των δύο συζύγων (Α και Τ) ή microε την εγγύτητα της Τ προς την

παροχή του Ζ 76

Απόφαση από 671965 JZ 1966 141 (142) Για την απόφαση αυτή βλ και τα αναφερόmicroενα σχετικά στην BGH

NJW 1996 2927 (2928) 77

Βλ πχ BGH NJW 1995 2551 (2552) Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι επίσης φανερός πέραν των περιπτώσεων

σύνταξης διαθήκης λχ στις BGH NJW-RR 2003 1035 (1036-1037) BGH NJW 1977 2073 (2074) 78

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 1 79

Βλ αmicroέσως παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

19

δικαιολογηmicroένης εmicroπιστοσύνης του Τ προς τον Ζ αναφορικά microε τη σωστή άσκηση της

δραστηριότητάς του Συγκεκριmicroένα η εmicroπιστοσύνη αυτή αφορά λχ την επιmicroελή διεκπεραίωση

εντολών διατραπεζικής πληρωmicroής ή είσπραξης από microέρους των εmicroπλεκοmicroένων τραπεζών80

την

ορθότητα-πληρότητα της πραγmicroατογνωmicroοσύνης που κατrsquo εντολή του Α ετοιmicroάζει ο Ζ81

ή ακόmicroη τη

χρηστή διοίκηση της εταιρίας (Τ) της οποίας οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής είναι κατrsquo

αποκλειστική ή κύρια δραστηριότητα η ΕΠΕ (Α) που microε τη σειρά της διοικείται από τον Ζ

(συνήθως microοναδικό) εταίρο και διαχειριστή της Α82

Η στροφή προς το πρόσωπο του Τ συντελείται εξάλλου microε την εισαγωγή microιας επιπρόσθετης

προϋπόθεσης για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ του όρου δηλαδή ότι ο Τ προστατεύεται microόνο εφόσον

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη χρήζει προστασίας83

Ο Τ χρήζει δε συγκεκριmicroένα προστασίας όταν

δεν έχει κατά του Α ή κάποιου άλλου οφειλέτη συmicroβατικής φύσης αξιώσεις του ίδιου ή ισάξιου

περιεχοmicroένου όπως αυτές που επιδιώκει να του αναγνωριστούν εναντίον του Ζ επί τη βάσει της

ΕΠΤ84

Έτσι απορρίπτεται λόγω microη πλήρωσης της προϋπόθεσης αυτής η προστατευτική

τριτενέργεια της σύmicroβασης microίσθωσης ανάmicroεσα σε Α (microισθωτή) και Ζ (εκmicroι-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 313

σθωτή) υπέρ του υποmicroισθωτή Τ για ελαττώmicroατα του microισθίου επειδή ο Τ διαθέτει τις σχετικές

αξιώσεις αποζηmicroίωσης ήδη εναντίον του άmicroεσου αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α)85

Μολονότι το

περιεχόmicroενο της εν λόγω προϋπόθεσης δεν είναι από κάθε άποψη σαφές ndashαναπάντητο microένει λχ το

ερώτηmicroα αν αποφασιστική είναι απλώς η τυπική ύπαρξη αξιώσεων του Τ εναντίον του Α86

ή η

πραγmicroατική δυνατότητα οικονοmicroικά λυσιτελούς άσκησής τους87

ndash είναι πάντως ευνόητο ότι η

εξέταση της συνδροmicroής του όρου προϋποθέτει αναγκαστικά τη microεταστροφή της οπτικής γωνίας από

το πρόσωπο του Α στη σφαίρα του Τ Εδώ πρέπει microάλιστα να προσεχτεί ότι η εξάρτηση της

80

Βλ BGHZ 69 82 (86 και 88) BGHZ 96 9 (17) 81

Βλ πχ BGH WM 2001 1428 (1430) BGH WM 2001 876 BGH NJW 1998 1059 (1060) 82

Βλ BGHZ 75 321 (323-234) BGH NJW 1995 1353 (1357) 83

Η προϋπόθεση αυτή τέθηκε για πρώτη φορά από την BGHZ 70 327 (329-330) Βλ περαιτέρω λχ BGHZ 129 136

(168 και 169-170) BGH NJW 1996 2927 (2928) 84

Βλ λχ BGH WM 2004 1825 (1827) BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1996 2927 (2929) Βεβαίως δεν

ελλείπουν και αποκλίνοντες προσδιορισmicroοί του περιεχοmicroένου της προϋπόθεσης Εδώ υπάγεται πχ η BGH WM 2001

1428 (1430) σύmicroφωνα microε την οποία στην περίπτωση που ο Ζ αποτελεί βοηθητικό του Α πρόσωπο (πρβλ sect 278

ΓερmicroΑΚ = 334 sect 1 ΑΚ) απορρίπτεται η τριτενέργεια και ο Τ παραπέmicroπεται στην άσκηση τυχόν δικαιωmicroάτων του από

τη σχέση του προς τον Α ανεξάρτητα από το αν έχει πράγmicroατι κάποια δικαιώmicroατα και ποιο είναι το περιεχόmicroενό τους 85

BGHZ 70 327 BGH WM 1979 307 86

Έτσι microε έmicroφαση BGH WM 2004 1825 (1827) Βλ επίσης BGH NJW 1996 2927 (2929) 87

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα η νοmicroολογία όταν δέχεται λχ την προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης ανάmicroεσα στον

δανειολήπτη Α και τον πραγmicroατογνώmicroονα Ζ υπέρ του δανειοδότη Τ microολονότι η απαίτηση του Τ κατά του αφερέγγυου

Α παραmicroένει νοmicroικά ισχυρήmiddot βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις

20

τριτενέργειας από τις αξιώσεις του Τ κατά του Α όχι απλώς παραβλέπει αλλά στην ουσία microάλλον

αντιστρατεύεται τα συmicroφέροντα του Α ∆ιότι ο τελευταίος έχει κατά κανόνα προφανές συmicroφέρον να

στραφεί ο Τ για την αποκατάσταση της ζηmicroίας του όχι εναντίον του ίδιου microε βάση την έννοmicroη

σχέση που τους συνδέει αλλά απευθείας εναντίον του Ζ αφού microε την αποζηmicroίωση του Τ από

microέρους του Ζ απαλλάσσεται και ο Α από τη δική του υποχρέωση να αποκαταστήσει τη ζηmicroία

καθώς και από τα τυχόν έξοδα αναγωγής κατά του Ζ για ήδη καταβληθείσα αποζηmicroίωση

ΙΙΙ Συνολική εικόνα Ενιαίος θεσmicroός microε διττή υπόσταση και λειτουργία

Η εξέλιξη από το παραδοσιακό στο νεώτερο microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ συνδέεται microε

σηmicroαντικές αλλαγές στη λειτουργία του θεσmicroού Παρά την εν πολλοίς ενιαία ορολογία την κοινή

νοmicroική βάση και τις καταρχήν όmicroοιες έννοmicroες συνέπειες που επιδιώκονται microε την ΕΠΤ

(αποζηmicroίωση του Τ βάσει ενδοσυmicroβατικών κανόνων) ξεκινά κανείς στην ουσία από διαφορετικές

βάσεις όταν εφαρmicroόζει την ΕΠΤ υπό την παραδοσιακή ή τη νεώτερη έποψη

Ασφαλώς η επαρκής δικαιολόγηση της ιδιαίτερης προστασίας του Τ απαιτεί κάποιου είδους

εγγύτητα του τελευταίου προς την ξένη ενοχή αφού ακριβώς στην ενοχή αυτή εδράζεται η επέκταση

έναντι του Τ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του Ζ Η εγγύτητα όmicroως αυτή είναι όπως επιχειρεί να

δείξει η προηγούmicroενη ανάλυση88

διαφορετικής φύσης στο παραδοσιακό και το νεώτερο microοντέλο

Ενώ στο πρώτο απαιτείται βασικά η υποκειmicroενική εγγύτητα του Τ προς την ενοχή η (στενή)

σύνδεση δηλαδή των συmicroφερόντων του Τ microε τα συmicroφέροντα ενός από τα υποκείmicroενα της ενοχής

(του Α) κοmicroβικό σηmicroείο στο δεύτερο αποτελεί η αντικειmicroενική εγγύτητα του Τ η ιδιαίτερη σχέση

δηλαδή που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ Και αντίστροφα ισχύει ότι στο microεν παραδοσιακό

microοντέλο η αντικειmicroενική εγγύτητα είναι εν συγκρίσει προς την υποκειmicroενική δευτερεύουσας

σηmicroασίας στο δε νεώτερο microικρή microόνο επίδραση ασκεί τελικά η παρουσία ή η απουσία

υποκειmicroενικής εγγύτητας σε σχέση προς την παρουσία ή την απουσία της αντικειmicroενικής

Η σηmicroασία της microεταβολής αυτής για τη λειτουργία της ΕΠΤ είναι φανερή Στο παραδοσιακό σχήmicroα

η προστατευτική τριτενέργεια η οποία στηρίζεται αποφασιστικά στη σχέση (ιδίως σχέση πρόνοιας)

που συνδέει τον Α microε τον Τ επιδιώκει έmicromicroεσα microέσω δηλαδή της προστασίας του Τ να ωφελήσει

τελικά τον ίδιο τον Α αφού τα συmicroφέροντά του συνδέονται αντικειmicroενικά microε τα προστατευόmicroενα

συmicroφέροντα του Τ (υποκειmicroενική εγγύτητα) Η προστασία εποmicroένως του Τ δεν είναι αυτοσκοπός

88

Βλ παραπάνω υπό Β Ι και ΙΙ

21

αλλά το microέσο δια του οποίου επιδιώκεται εν τέλει ο στόχος της προστασίας των συmicroφερόντων του

Α (τριτενέργεια προς όφελος του Α) Αντίθετα στο νεώτερο microοντέλο εξασθενεί η απαίτηση ενός

έντονου ενδιαφέροντος του Α για τον Τ και στο επίκεντρο τοποθετείται ο Τ ο οποίος

προστατεύεται λόγω της αντικειmicroενικής εγγύτητάς του προς τη βασική ενοχή ανάmicroεσα σε Α και Ζ

ανεξάρτητα ουσιαστικά από το αν microε τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται τελικά τα συmicroφέροντα του

ίδιου του Α η προστασία του Τ αναβαθmicroίζεται εδώ από απλό microέσο σε τελικό σκοπό του θεσmicroού

(τριτενέργεια προς όφελος του Τ)

Με τις σκέψεις αυτές εξηγείται τουλάχιστον εν microέρει και η επιλεκτική ή ακόmicroη και αντιφατική

εφαρmicroογή από τη νοmicroολογία της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει να χρήζει προστασίας Ενώ στο

πλαίσιο της τριτενέργειας προς όφελος του Α δεν είναι συνεπές να microην προστατεύεται ο Τ όταν

δικαιούται αποζηmicroίωσης από τον Α89

η επίmicroαχη προϋπόθεση είναι σε επίπεδο ουσιαστικής

επιχειρηmicroατολογίας εύκολα εξηγήσιmicroη επί τη βάσει του νεώτερου microοντέλου ΕΠΤ δηλαδή της

τριτενέργειας προς όφελος του Τ Αν ο Τ δεν χρήζει προστασίας τότε δεν υπάρχει λόγος να του

επιβληθεί αυτή αφού το νεώτερο microοντέλο δεν επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα συmicroφέροντα άλλου

(του Α) πέραν του ίδιου του Τ

Με τη διαπίστωση ότι η προστατευτική τριτενέργεια καταφάσκεται άλλοτε προς όφελος του Α κι

άλλοτε του Τ καθίσταται δυνατή microια πρώτη προσέγγιση του πεδίου εφαρmicroογής καθεmicroιάς από τις

δύο εκφάνσεις της ΕΠΤ στη νοmicroολογία Αφού το παραδοσιακό microοντέλο είναι προορισmicroένο να

αφορά περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη αγαθών του Τ έχει άmicroεσο επιβαρυντικό αντίκτυπο στον

ίδιο τον Α ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων πρέπει να είναι αναγκαστικά στενός

διαγραφόmicroενος σε microικρή ακτίνα γύρω από τον Α Όσον αφορά επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες

συντελείται εκάστοτε η βλάβη του Τ στο παραδοσιακό microοντέλο καθώς αυτό βασίζεται

αποφασιστικά στην υποκειmicroενική microόνο εγγύτητα του Τ προς την ενοχή είναι εν πολλοίς αδιάφορος

ο τρόπος ζηmicroίωσης του Τ Ο τελευταίος microπορεί να βλάπτεται απλώς και microόνο επειδή βρίσκεται στο

τοπικό και χρονικό περιβάλλον της συναλλακτικής επαφής των Α και Ζ η οποία ακριβώς λόγω της

γειτνίασης αυτής εγκυmicroονεί και κινδύνους για τον Τ ∆εν είναι λοιπόν τυχαίο που το πεδίο

εφαρmicroογής του παραδοσιακού microοντέλου έγκειται εν πολλοίς σε microάλλον απλές από την άποψη των

εmicroπλεκόmicroενων συmicroφερόντων περιπτώσεις βλάβης αγαθών συνδεόmicroενων σχετικά στενά microε το

πρόσωπο του Τ Οmicroοίως δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι η ζηmicroία του Τ οφείλεται συχνά σε

παραβιάσεις από την πλευρά του Ζ παρεπόmicroενων υποχρεώσεων προστασίας οι οποίες δεν

89

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 3

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 18: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

18

εξακριβωθεί microε ασφάλεια ποιο εξ αυτών είναι εκάστοτε το πράγmicroατι αποφασιστικό75

Η γενοmicroένη

διαπίστωση προκύπτει όmicroως microε επαρκή σαφήνεια από microια συνολική αξιολογική εξέταση της

σχετικής νοmicroολογίας όπως εξελίχθηκε στο χρόνο Ως παράδειγmicroα θα microπορούσαν να αναφερθούν οι

περιπτώσεις στις οποίες κρίθηκε ότι η σύmicroβαση ανάmicroεσα σε Α και Ζ σύmicroφωνα microε την οποία ο Ζ

οφείλει να συνδράmicroει τον Α κατά τη σύνταξη της διαθήκης του αναπτύσσει προστατευτική

τριτενέργεια υπέρ του ωφελούmicroενου από τη διαθήκη αυτή (Τ) ο οποίος λόγω πταίσmicroατος του Ζ δεν

περιήλθε στη σκοπούmicroενη από τον Α θέση (πχ δεν έγινε κληρονόmicroος) Ενώ κατά την πρώτη

σχετική απόφαση του Γερmicroανικού Ακυρωτικού η συγγενική σχέση (πατέρας-κόρη) microεταξύ του

διαθέτη (Α) και του ωφελούmicroενου (Τ) διαδραmicroατίζει ένα ουσιώδη ρόλο76

κατά τη microεταγενέστερη

εξέλιξη της νοmicroολογίας εξασθενίζει η σηmicroασία του δεσmicroού ανάmicroεσα σε Α και Τ αρκούντος

προφανώς απλώς του γεγονότος ότι ο Τ πρόκειται αντικειmicroενικά να ωφεληθεί από τη διαθήκη του

Α και συνεπώς από την οφειλόmicroενη σύmicroπραξη του Ζ στη σύνταξή της77

Εξάλλου και η παρατηρούmicroενη επέκταση του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ σε περιπτώσεις όπου το

ενδιαφέρον του Α για την προστασία του Τ παρουσιάζεται σχετικά αποδυναmicroωmicroένο78

ενδεικνύει

ότι η πραγmicroατική αιτία για την αποδοχή της ΕΠΤ στο πλαίσιο του νεώτερου microοντέλου δεν έγκειται

τόσο στην εξυπηρέτηση των συmicroφερόντων του Α Προς την ίδια κατεύθυνση συνηγορεί επίσης η

τάση της νοmicroολογίας να επικεντρώνει την επιχειρηmicroατολογία της στο πρόσωπο και τις προσδοκίες

του Τ79

3 Η επικέντρωση στο πρόσωπο του τρίτου

Η microετατόπιση στο πλαίσιο του νεώτερου σχήmicroατος του κεντρικού θεmicroελιωτικού επιχειρήmicroατος

από το ενδιαφέρον του Α στη σχέση που συνδέει τον Τ microε την παροχή του Ζ αντιστοιχεί σε

επίπεδο πλέον προσώπων προς microια microετατόπιση του κέντρου βάρους της ΕΠΤ από τον Α στον Τ

Πράγmicroατι είναι συχνή στη νοmicroολογία microια επιχειρηmicroατολογία η οποία επικεντρώνεται στο

πρόσωπο τις προσδοκίες και τις ανάγκες προστασίας του Τ προκειmicroένου να θεmicroελιώσει την

προστατευτική τριτενέργεια υπέρ του Προπάντων τονίζεται η ανάγκη προστασίας της

75

Πρβλ λχ BGH WM 1985 1274 (1275) Εν προκειmicroένω δεν microπορεί κανείς να κρίνει τελειωτικά αν η αποδοχή της

ΕΠΤ σε σύmicroβαση ανάmicroεσα στον φοροτεχνικό Ζ για σύνταξη της φορολογικής δήλωσης του εντολέα του Α υπέρ της Τ

συζύγου του Α συναρτάται αποφασιστικά microε τη σχέση των δύο συζύγων (Α και Τ) ή microε την εγγύτητα της Τ προς την

παροχή του Ζ 76

Απόφαση από 671965 JZ 1966 141 (142) Για την απόφαση αυτή βλ και τα αναφερόmicroενα σχετικά στην BGH

NJW 1996 2927 (2928) 77

Βλ πχ BGH NJW 1995 2551 (2552) Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι επίσης φανερός πέραν των περιπτώσεων

σύνταξης διαθήκης λχ στις BGH NJW-RR 2003 1035 (1036-1037) BGH NJW 1977 2073 (2074) 78

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 1 79

Βλ αmicroέσως παρακάτω υπό Β ΙΙ 3

19

δικαιολογηmicroένης εmicroπιστοσύνης του Τ προς τον Ζ αναφορικά microε τη σωστή άσκηση της

δραστηριότητάς του Συγκεκριmicroένα η εmicroπιστοσύνη αυτή αφορά λχ την επιmicroελή διεκπεραίωση

εντολών διατραπεζικής πληρωmicroής ή είσπραξης από microέρους των εmicroπλεκοmicroένων τραπεζών80

την

ορθότητα-πληρότητα της πραγmicroατογνωmicroοσύνης που κατrsquo εντολή του Α ετοιmicroάζει ο Ζ81

ή ακόmicroη τη

χρηστή διοίκηση της εταιρίας (Τ) της οποίας οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής είναι κατrsquo

αποκλειστική ή κύρια δραστηριότητα η ΕΠΕ (Α) που microε τη σειρά της διοικείται από τον Ζ

(συνήθως microοναδικό) εταίρο και διαχειριστή της Α82

Η στροφή προς το πρόσωπο του Τ συντελείται εξάλλου microε την εισαγωγή microιας επιπρόσθετης

προϋπόθεσης για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ του όρου δηλαδή ότι ο Τ προστατεύεται microόνο εφόσον

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη χρήζει προστασίας83

Ο Τ χρήζει δε συγκεκριmicroένα προστασίας όταν

δεν έχει κατά του Α ή κάποιου άλλου οφειλέτη συmicroβατικής φύσης αξιώσεις του ίδιου ή ισάξιου

περιεχοmicroένου όπως αυτές που επιδιώκει να του αναγνωριστούν εναντίον του Ζ επί τη βάσει της

ΕΠΤ84

Έτσι απορρίπτεται λόγω microη πλήρωσης της προϋπόθεσης αυτής η προστατευτική

τριτενέργεια της σύmicroβασης microίσθωσης ανάmicroεσα σε Α (microισθωτή) και Ζ (εκmicroι-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 313

σθωτή) υπέρ του υποmicroισθωτή Τ για ελαττώmicroατα του microισθίου επειδή ο Τ διαθέτει τις σχετικές

αξιώσεις αποζηmicroίωσης ήδη εναντίον του άmicroεσου αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α)85

Μολονότι το

περιεχόmicroενο της εν λόγω προϋπόθεσης δεν είναι από κάθε άποψη σαφές ndashαναπάντητο microένει λχ το

ερώτηmicroα αν αποφασιστική είναι απλώς η τυπική ύπαρξη αξιώσεων του Τ εναντίον του Α86

ή η

πραγmicroατική δυνατότητα οικονοmicroικά λυσιτελούς άσκησής τους87

ndash είναι πάντως ευνόητο ότι η

εξέταση της συνδροmicroής του όρου προϋποθέτει αναγκαστικά τη microεταστροφή της οπτικής γωνίας από

το πρόσωπο του Α στη σφαίρα του Τ Εδώ πρέπει microάλιστα να προσεχτεί ότι η εξάρτηση της

80

Βλ BGHZ 69 82 (86 και 88) BGHZ 96 9 (17) 81

Βλ πχ BGH WM 2001 1428 (1430) BGH WM 2001 876 BGH NJW 1998 1059 (1060) 82

Βλ BGHZ 75 321 (323-234) BGH NJW 1995 1353 (1357) 83

Η προϋπόθεση αυτή τέθηκε για πρώτη φορά από την BGHZ 70 327 (329-330) Βλ περαιτέρω λχ BGHZ 129 136

(168 και 169-170) BGH NJW 1996 2927 (2928) 84

Βλ λχ BGH WM 2004 1825 (1827) BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1996 2927 (2929) Βεβαίως δεν

ελλείπουν και αποκλίνοντες προσδιορισmicroοί του περιεχοmicroένου της προϋπόθεσης Εδώ υπάγεται πχ η BGH WM 2001

1428 (1430) σύmicroφωνα microε την οποία στην περίπτωση που ο Ζ αποτελεί βοηθητικό του Α πρόσωπο (πρβλ sect 278

ΓερmicroΑΚ = 334 sect 1 ΑΚ) απορρίπτεται η τριτενέργεια και ο Τ παραπέmicroπεται στην άσκηση τυχόν δικαιωmicroάτων του από

τη σχέση του προς τον Α ανεξάρτητα από το αν έχει πράγmicroατι κάποια δικαιώmicroατα και ποιο είναι το περιεχόmicroενό τους 85

BGHZ 70 327 BGH WM 1979 307 86

Έτσι microε έmicroφαση BGH WM 2004 1825 (1827) Βλ επίσης BGH NJW 1996 2927 (2929) 87

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα η νοmicroολογία όταν δέχεται λχ την προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης ανάmicroεσα στον

δανειολήπτη Α και τον πραγmicroατογνώmicroονα Ζ υπέρ του δανειοδότη Τ microολονότι η απαίτηση του Τ κατά του αφερέγγυου

Α παραmicroένει νοmicroικά ισχυρήmiddot βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις

20

τριτενέργειας από τις αξιώσεις του Τ κατά του Α όχι απλώς παραβλέπει αλλά στην ουσία microάλλον

αντιστρατεύεται τα συmicroφέροντα του Α ∆ιότι ο τελευταίος έχει κατά κανόνα προφανές συmicroφέρον να

στραφεί ο Τ για την αποκατάσταση της ζηmicroίας του όχι εναντίον του ίδιου microε βάση την έννοmicroη

σχέση που τους συνδέει αλλά απευθείας εναντίον του Ζ αφού microε την αποζηmicroίωση του Τ από

microέρους του Ζ απαλλάσσεται και ο Α από τη δική του υποχρέωση να αποκαταστήσει τη ζηmicroία

καθώς και από τα τυχόν έξοδα αναγωγής κατά του Ζ για ήδη καταβληθείσα αποζηmicroίωση

ΙΙΙ Συνολική εικόνα Ενιαίος θεσmicroός microε διττή υπόσταση και λειτουργία

Η εξέλιξη από το παραδοσιακό στο νεώτερο microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ συνδέεται microε

σηmicroαντικές αλλαγές στη λειτουργία του θεσmicroού Παρά την εν πολλοίς ενιαία ορολογία την κοινή

νοmicroική βάση και τις καταρχήν όmicroοιες έννοmicroες συνέπειες που επιδιώκονται microε την ΕΠΤ

(αποζηmicroίωση του Τ βάσει ενδοσυmicroβατικών κανόνων) ξεκινά κανείς στην ουσία από διαφορετικές

βάσεις όταν εφαρmicroόζει την ΕΠΤ υπό την παραδοσιακή ή τη νεώτερη έποψη

Ασφαλώς η επαρκής δικαιολόγηση της ιδιαίτερης προστασίας του Τ απαιτεί κάποιου είδους

εγγύτητα του τελευταίου προς την ξένη ενοχή αφού ακριβώς στην ενοχή αυτή εδράζεται η επέκταση

έναντι του Τ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του Ζ Η εγγύτητα όmicroως αυτή είναι όπως επιχειρεί να

δείξει η προηγούmicroενη ανάλυση88

διαφορετικής φύσης στο παραδοσιακό και το νεώτερο microοντέλο

Ενώ στο πρώτο απαιτείται βασικά η υποκειmicroενική εγγύτητα του Τ προς την ενοχή η (στενή)

σύνδεση δηλαδή των συmicroφερόντων του Τ microε τα συmicroφέροντα ενός από τα υποκείmicroενα της ενοχής

(του Α) κοmicroβικό σηmicroείο στο δεύτερο αποτελεί η αντικειmicroενική εγγύτητα του Τ η ιδιαίτερη σχέση

δηλαδή που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ Και αντίστροφα ισχύει ότι στο microεν παραδοσιακό

microοντέλο η αντικειmicroενική εγγύτητα είναι εν συγκρίσει προς την υποκειmicroενική δευτερεύουσας

σηmicroασίας στο δε νεώτερο microικρή microόνο επίδραση ασκεί τελικά η παρουσία ή η απουσία

υποκειmicroενικής εγγύτητας σε σχέση προς την παρουσία ή την απουσία της αντικειmicroενικής

Η σηmicroασία της microεταβολής αυτής για τη λειτουργία της ΕΠΤ είναι φανερή Στο παραδοσιακό σχήmicroα

η προστατευτική τριτενέργεια η οποία στηρίζεται αποφασιστικά στη σχέση (ιδίως σχέση πρόνοιας)

που συνδέει τον Α microε τον Τ επιδιώκει έmicromicroεσα microέσω δηλαδή της προστασίας του Τ να ωφελήσει

τελικά τον ίδιο τον Α αφού τα συmicroφέροντά του συνδέονται αντικειmicroενικά microε τα προστατευόmicroενα

συmicroφέροντα του Τ (υποκειmicroενική εγγύτητα) Η προστασία εποmicroένως του Τ δεν είναι αυτοσκοπός

88

Βλ παραπάνω υπό Β Ι και ΙΙ

21

αλλά το microέσο δια του οποίου επιδιώκεται εν τέλει ο στόχος της προστασίας των συmicroφερόντων του

Α (τριτενέργεια προς όφελος του Α) Αντίθετα στο νεώτερο microοντέλο εξασθενεί η απαίτηση ενός

έντονου ενδιαφέροντος του Α για τον Τ και στο επίκεντρο τοποθετείται ο Τ ο οποίος

προστατεύεται λόγω της αντικειmicroενικής εγγύτητάς του προς τη βασική ενοχή ανάmicroεσα σε Α και Ζ

ανεξάρτητα ουσιαστικά από το αν microε τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται τελικά τα συmicroφέροντα του

ίδιου του Α η προστασία του Τ αναβαθmicroίζεται εδώ από απλό microέσο σε τελικό σκοπό του θεσmicroού

(τριτενέργεια προς όφελος του Τ)

Με τις σκέψεις αυτές εξηγείται τουλάχιστον εν microέρει και η επιλεκτική ή ακόmicroη και αντιφατική

εφαρmicroογή από τη νοmicroολογία της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει να χρήζει προστασίας Ενώ στο

πλαίσιο της τριτενέργειας προς όφελος του Α δεν είναι συνεπές να microην προστατεύεται ο Τ όταν

δικαιούται αποζηmicroίωσης από τον Α89

η επίmicroαχη προϋπόθεση είναι σε επίπεδο ουσιαστικής

επιχειρηmicroατολογίας εύκολα εξηγήσιmicroη επί τη βάσει του νεώτερου microοντέλου ΕΠΤ δηλαδή της

τριτενέργειας προς όφελος του Τ Αν ο Τ δεν χρήζει προστασίας τότε δεν υπάρχει λόγος να του

επιβληθεί αυτή αφού το νεώτερο microοντέλο δεν επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα συmicroφέροντα άλλου

(του Α) πέραν του ίδιου του Τ

Με τη διαπίστωση ότι η προστατευτική τριτενέργεια καταφάσκεται άλλοτε προς όφελος του Α κι

άλλοτε του Τ καθίσταται δυνατή microια πρώτη προσέγγιση του πεδίου εφαρmicroογής καθεmicroιάς από τις

δύο εκφάνσεις της ΕΠΤ στη νοmicroολογία Αφού το παραδοσιακό microοντέλο είναι προορισmicroένο να

αφορά περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη αγαθών του Τ έχει άmicroεσο επιβαρυντικό αντίκτυπο στον

ίδιο τον Α ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων πρέπει να είναι αναγκαστικά στενός

διαγραφόmicroενος σε microικρή ακτίνα γύρω από τον Α Όσον αφορά επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες

συντελείται εκάστοτε η βλάβη του Τ στο παραδοσιακό microοντέλο καθώς αυτό βασίζεται

αποφασιστικά στην υποκειmicroενική microόνο εγγύτητα του Τ προς την ενοχή είναι εν πολλοίς αδιάφορος

ο τρόπος ζηmicroίωσης του Τ Ο τελευταίος microπορεί να βλάπτεται απλώς και microόνο επειδή βρίσκεται στο

τοπικό και χρονικό περιβάλλον της συναλλακτικής επαφής των Α και Ζ η οποία ακριβώς λόγω της

γειτνίασης αυτής εγκυmicroονεί και κινδύνους για τον Τ ∆εν είναι λοιπόν τυχαίο που το πεδίο

εφαρmicroογής του παραδοσιακού microοντέλου έγκειται εν πολλοίς σε microάλλον απλές από την άποψη των

εmicroπλεκόmicroενων συmicroφερόντων περιπτώσεις βλάβης αγαθών συνδεόmicroενων σχετικά στενά microε το

πρόσωπο του Τ Οmicroοίως δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι η ζηmicroία του Τ οφείλεται συχνά σε

παραβιάσεις από την πλευρά του Ζ παρεπόmicroενων υποχρεώσεων προστασίας οι οποίες δεν

89

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 3

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 19: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

19

δικαιολογηmicroένης εmicroπιστοσύνης του Τ προς τον Ζ αναφορικά microε τη σωστή άσκηση της

δραστηριότητάς του Συγκεκριmicroένα η εmicroπιστοσύνη αυτή αφορά λχ την επιmicroελή διεκπεραίωση

εντολών διατραπεζικής πληρωmicroής ή είσπραξης από microέρους των εmicroπλεκοmicroένων τραπεζών80

την

ορθότητα-πληρότητα της πραγmicroατογνωmicroοσύνης που κατrsquo εντολή του Α ετοιmicroάζει ο Ζ81

ή ακόmicroη τη

χρηστή διοίκηση της εταιρίας (Τ) της οποίας οmicroόρρυθmicroος εταίρος και διαχειριστής είναι κατrsquo

αποκλειστική ή κύρια δραστηριότητα η ΕΠΕ (Α) που microε τη σειρά της διοικείται από τον Ζ

(συνήθως microοναδικό) εταίρο και διαχειριστή της Α82

Η στροφή προς το πρόσωπο του Τ συντελείται εξάλλου microε την εισαγωγή microιας επιπρόσθετης

προϋπόθεσης για τη θεmicroελίωση της ΕΠΤ του όρου δηλαδή ότι ο Τ προστατεύεται microόνο εφόσον

σύmicroφωνα microε την καλή πίστη χρήζει προστασίας83

Ο Τ χρήζει δε συγκεκριmicroένα προστασίας όταν

δεν έχει κατά του Α ή κάποιου άλλου οφειλέτη συmicroβατικής φύσης αξιώσεις του ίδιου ή ισάξιου

περιεχοmicroένου όπως αυτές που επιδιώκει να του αναγνωριστούν εναντίον του Ζ επί τη βάσει της

ΕΠΤ84

Έτσι απορρίπτεται λόγω microη πλήρωσης της προϋπόθεσης αυτής η προστατευτική

τριτενέργεια της σύmicroβασης microίσθωσης ανάmicroεσα σε Α (microισθωτή) και Ζ (εκmicroι-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 313

σθωτή) υπέρ του υποmicroισθωτή Τ για ελαττώmicroατα του microισθίου επειδή ο Τ διαθέτει τις σχετικές

αξιώσεις αποζηmicroίωσης ήδη εναντίον του άmicroεσου αντισυmicroβαλλοmicroένου του (Α)85

Μολονότι το

περιεχόmicroενο της εν λόγω προϋπόθεσης δεν είναι από κάθε άποψη σαφές ndashαναπάντητο microένει λχ το

ερώτηmicroα αν αποφασιστική είναι απλώς η τυπική ύπαρξη αξιώσεων του Τ εναντίον του Α86

ή η

πραγmicroατική δυνατότητα οικονοmicroικά λυσιτελούς άσκησής τους87

ndash είναι πάντως ευνόητο ότι η

εξέταση της συνδροmicroής του όρου προϋποθέτει αναγκαστικά τη microεταστροφή της οπτικής γωνίας από

το πρόσωπο του Α στη σφαίρα του Τ Εδώ πρέπει microάλιστα να προσεχτεί ότι η εξάρτηση της

80

Βλ BGHZ 69 82 (86 και 88) BGHZ 96 9 (17) 81

Βλ πχ BGH WM 2001 1428 (1430) BGH WM 2001 876 BGH NJW 1998 1059 (1060) 82

Βλ BGHZ 75 321 (323-234) BGH NJW 1995 1353 (1357) 83

Η προϋπόθεση αυτή τέθηκε για πρώτη φορά από την BGHZ 70 327 (329-330) Βλ περαιτέρω λχ BGHZ 129 136

(168 και 169-170) BGH NJW 1996 2927 (2928) 84

Βλ λχ BGH WM 2004 1825 (1827) BGH NJW 2002 3625 (3626) BGH NJW 1996 2927 (2929) Βεβαίως δεν

ελλείπουν και αποκλίνοντες προσδιορισmicroοί του περιεχοmicroένου της προϋπόθεσης Εδώ υπάγεται πχ η BGH WM 2001

1428 (1430) σύmicroφωνα microε την οποία στην περίπτωση που ο Ζ αποτελεί βοηθητικό του Α πρόσωπο (πρβλ sect 278

ΓερmicroΑΚ = 334 sect 1 ΑΚ) απορρίπτεται η τριτενέργεια και ο Τ παραπέmicroπεται στην άσκηση τυχόν δικαιωmicroάτων του από

τη σχέση του προς τον Α ανεξάρτητα από το αν έχει πράγmicroατι κάποια δικαιώmicroατα και ποιο είναι το περιεχόmicroενό τους 85

BGHZ 70 327 BGH WM 1979 307 86

Έτσι microε έmicroφαση BGH WM 2004 1825 (1827) Βλ επίσης BGH NJW 1996 2927 (2929) 87

Έτσι κατrsquo αποτέλεσmicroα η νοmicroολογία όταν δέχεται λχ την προστατευτική τριτενέργεια της σύmicroβασης ανάmicroεσα στον

δανειολήπτη Α και τον πραγmicroατογνώmicroονα Ζ υπέρ του δανειοδότη Τ microολονότι η απαίτηση του Τ κατά του αφερέγγυου

Α παραmicroένει νοmicroικά ισχυρήmiddot βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις

20

τριτενέργειας από τις αξιώσεις του Τ κατά του Α όχι απλώς παραβλέπει αλλά στην ουσία microάλλον

αντιστρατεύεται τα συmicroφέροντα του Α ∆ιότι ο τελευταίος έχει κατά κανόνα προφανές συmicroφέρον να

στραφεί ο Τ για την αποκατάσταση της ζηmicroίας του όχι εναντίον του ίδιου microε βάση την έννοmicroη

σχέση που τους συνδέει αλλά απευθείας εναντίον του Ζ αφού microε την αποζηmicroίωση του Τ από

microέρους του Ζ απαλλάσσεται και ο Α από τη δική του υποχρέωση να αποκαταστήσει τη ζηmicroία

καθώς και από τα τυχόν έξοδα αναγωγής κατά του Ζ για ήδη καταβληθείσα αποζηmicroίωση

ΙΙΙ Συνολική εικόνα Ενιαίος θεσmicroός microε διττή υπόσταση και λειτουργία

Η εξέλιξη από το παραδοσιακό στο νεώτερο microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ συνδέεται microε

σηmicroαντικές αλλαγές στη λειτουργία του θεσmicroού Παρά την εν πολλοίς ενιαία ορολογία την κοινή

νοmicroική βάση και τις καταρχήν όmicroοιες έννοmicroες συνέπειες που επιδιώκονται microε την ΕΠΤ

(αποζηmicroίωση του Τ βάσει ενδοσυmicroβατικών κανόνων) ξεκινά κανείς στην ουσία από διαφορετικές

βάσεις όταν εφαρmicroόζει την ΕΠΤ υπό την παραδοσιακή ή τη νεώτερη έποψη

Ασφαλώς η επαρκής δικαιολόγηση της ιδιαίτερης προστασίας του Τ απαιτεί κάποιου είδους

εγγύτητα του τελευταίου προς την ξένη ενοχή αφού ακριβώς στην ενοχή αυτή εδράζεται η επέκταση

έναντι του Τ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του Ζ Η εγγύτητα όmicroως αυτή είναι όπως επιχειρεί να

δείξει η προηγούmicroενη ανάλυση88

διαφορετικής φύσης στο παραδοσιακό και το νεώτερο microοντέλο

Ενώ στο πρώτο απαιτείται βασικά η υποκειmicroενική εγγύτητα του Τ προς την ενοχή η (στενή)

σύνδεση δηλαδή των συmicroφερόντων του Τ microε τα συmicroφέροντα ενός από τα υποκείmicroενα της ενοχής

(του Α) κοmicroβικό σηmicroείο στο δεύτερο αποτελεί η αντικειmicroενική εγγύτητα του Τ η ιδιαίτερη σχέση

δηλαδή που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ Και αντίστροφα ισχύει ότι στο microεν παραδοσιακό

microοντέλο η αντικειmicroενική εγγύτητα είναι εν συγκρίσει προς την υποκειmicroενική δευτερεύουσας

σηmicroασίας στο δε νεώτερο microικρή microόνο επίδραση ασκεί τελικά η παρουσία ή η απουσία

υποκειmicroενικής εγγύτητας σε σχέση προς την παρουσία ή την απουσία της αντικειmicroενικής

Η σηmicroασία της microεταβολής αυτής για τη λειτουργία της ΕΠΤ είναι φανερή Στο παραδοσιακό σχήmicroα

η προστατευτική τριτενέργεια η οποία στηρίζεται αποφασιστικά στη σχέση (ιδίως σχέση πρόνοιας)

που συνδέει τον Α microε τον Τ επιδιώκει έmicromicroεσα microέσω δηλαδή της προστασίας του Τ να ωφελήσει

τελικά τον ίδιο τον Α αφού τα συmicroφέροντά του συνδέονται αντικειmicroενικά microε τα προστατευόmicroενα

συmicroφέροντα του Τ (υποκειmicroενική εγγύτητα) Η προστασία εποmicroένως του Τ δεν είναι αυτοσκοπός

88

Βλ παραπάνω υπό Β Ι και ΙΙ

21

αλλά το microέσο δια του οποίου επιδιώκεται εν τέλει ο στόχος της προστασίας των συmicroφερόντων του

Α (τριτενέργεια προς όφελος του Α) Αντίθετα στο νεώτερο microοντέλο εξασθενεί η απαίτηση ενός

έντονου ενδιαφέροντος του Α για τον Τ και στο επίκεντρο τοποθετείται ο Τ ο οποίος

προστατεύεται λόγω της αντικειmicroενικής εγγύτητάς του προς τη βασική ενοχή ανάmicroεσα σε Α και Ζ

ανεξάρτητα ουσιαστικά από το αν microε τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται τελικά τα συmicroφέροντα του

ίδιου του Α η προστασία του Τ αναβαθmicroίζεται εδώ από απλό microέσο σε τελικό σκοπό του θεσmicroού

(τριτενέργεια προς όφελος του Τ)

Με τις σκέψεις αυτές εξηγείται τουλάχιστον εν microέρει και η επιλεκτική ή ακόmicroη και αντιφατική

εφαρmicroογή από τη νοmicroολογία της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει να χρήζει προστασίας Ενώ στο

πλαίσιο της τριτενέργειας προς όφελος του Α δεν είναι συνεπές να microην προστατεύεται ο Τ όταν

δικαιούται αποζηmicroίωσης από τον Α89

η επίmicroαχη προϋπόθεση είναι σε επίπεδο ουσιαστικής

επιχειρηmicroατολογίας εύκολα εξηγήσιmicroη επί τη βάσει του νεώτερου microοντέλου ΕΠΤ δηλαδή της

τριτενέργειας προς όφελος του Τ Αν ο Τ δεν χρήζει προστασίας τότε δεν υπάρχει λόγος να του

επιβληθεί αυτή αφού το νεώτερο microοντέλο δεν επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα συmicroφέροντα άλλου

(του Α) πέραν του ίδιου του Τ

Με τη διαπίστωση ότι η προστατευτική τριτενέργεια καταφάσκεται άλλοτε προς όφελος του Α κι

άλλοτε του Τ καθίσταται δυνατή microια πρώτη προσέγγιση του πεδίου εφαρmicroογής καθεmicroιάς από τις

δύο εκφάνσεις της ΕΠΤ στη νοmicroολογία Αφού το παραδοσιακό microοντέλο είναι προορισmicroένο να

αφορά περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη αγαθών του Τ έχει άmicroεσο επιβαρυντικό αντίκτυπο στον

ίδιο τον Α ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων πρέπει να είναι αναγκαστικά στενός

διαγραφόmicroενος σε microικρή ακτίνα γύρω από τον Α Όσον αφορά επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες

συντελείται εκάστοτε η βλάβη του Τ στο παραδοσιακό microοντέλο καθώς αυτό βασίζεται

αποφασιστικά στην υποκειmicroενική microόνο εγγύτητα του Τ προς την ενοχή είναι εν πολλοίς αδιάφορος

ο τρόπος ζηmicroίωσης του Τ Ο τελευταίος microπορεί να βλάπτεται απλώς και microόνο επειδή βρίσκεται στο

τοπικό και χρονικό περιβάλλον της συναλλακτικής επαφής των Α και Ζ η οποία ακριβώς λόγω της

γειτνίασης αυτής εγκυmicroονεί και κινδύνους για τον Τ ∆εν είναι λοιπόν τυχαίο που το πεδίο

εφαρmicroογής του παραδοσιακού microοντέλου έγκειται εν πολλοίς σε microάλλον απλές από την άποψη των

εmicroπλεκόmicroενων συmicroφερόντων περιπτώσεις βλάβης αγαθών συνδεόmicroενων σχετικά στενά microε το

πρόσωπο του Τ Οmicroοίως δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι η ζηmicroία του Τ οφείλεται συχνά σε

παραβιάσεις από την πλευρά του Ζ παρεπόmicroενων υποχρεώσεων προστασίας οι οποίες δεν

89

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 3

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 20: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

20

τριτενέργειας από τις αξιώσεις του Τ κατά του Α όχι απλώς παραβλέπει αλλά στην ουσία microάλλον

αντιστρατεύεται τα συmicroφέροντα του Α ∆ιότι ο τελευταίος έχει κατά κανόνα προφανές συmicroφέρον να

στραφεί ο Τ για την αποκατάσταση της ζηmicroίας του όχι εναντίον του ίδιου microε βάση την έννοmicroη

σχέση που τους συνδέει αλλά απευθείας εναντίον του Ζ αφού microε την αποζηmicroίωση του Τ από

microέρους του Ζ απαλλάσσεται και ο Α από τη δική του υποχρέωση να αποκαταστήσει τη ζηmicroία

καθώς και από τα τυχόν έξοδα αναγωγής κατά του Ζ για ήδη καταβληθείσα αποζηmicroίωση

ΙΙΙ Συνολική εικόνα Ενιαίος θεσmicroός microε διττή υπόσταση και λειτουργία

Η εξέλιξη από το παραδοσιακό στο νεώτερο microοντέλο θεmicroελίωσης της ΕΠΤ συνδέεται microε

σηmicroαντικές αλλαγές στη λειτουργία του θεσmicroού Παρά την εν πολλοίς ενιαία ορολογία την κοινή

νοmicroική βάση και τις καταρχήν όmicroοιες έννοmicroες συνέπειες που επιδιώκονται microε την ΕΠΤ

(αποζηmicroίωση του Τ βάσει ενδοσυmicroβατικών κανόνων) ξεκινά κανείς στην ουσία από διαφορετικές

βάσεις όταν εφαρmicroόζει την ΕΠΤ υπό την παραδοσιακή ή τη νεώτερη έποψη

Ασφαλώς η επαρκής δικαιολόγηση της ιδιαίτερης προστασίας του Τ απαιτεί κάποιου είδους

εγγύτητα του τελευταίου προς την ξένη ενοχή αφού ακριβώς στην ενοχή αυτή εδράζεται η επέκταση

έναντι του Τ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του Ζ Η εγγύτητα όmicroως αυτή είναι όπως επιχειρεί να

δείξει η προηγούmicroενη ανάλυση88

διαφορετικής φύσης στο παραδοσιακό και το νεώτερο microοντέλο

Ενώ στο πρώτο απαιτείται βασικά η υποκειmicroενική εγγύτητα του Τ προς την ενοχή η (στενή)

σύνδεση δηλαδή των συmicroφερόντων του Τ microε τα συmicroφέροντα ενός από τα υποκείmicroενα της ενοχής

(του Α) κοmicroβικό σηmicroείο στο δεύτερο αποτελεί η αντικειmicroενική εγγύτητα του Τ η ιδιαίτερη σχέση

δηλαδή που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ Και αντίστροφα ισχύει ότι στο microεν παραδοσιακό

microοντέλο η αντικειmicroενική εγγύτητα είναι εν συγκρίσει προς την υποκειmicroενική δευτερεύουσας

σηmicroασίας στο δε νεώτερο microικρή microόνο επίδραση ασκεί τελικά η παρουσία ή η απουσία

υποκειmicroενικής εγγύτητας σε σχέση προς την παρουσία ή την απουσία της αντικειmicroενικής

Η σηmicroασία της microεταβολής αυτής για τη λειτουργία της ΕΠΤ είναι φανερή Στο παραδοσιακό σχήmicroα

η προστατευτική τριτενέργεια η οποία στηρίζεται αποφασιστικά στη σχέση (ιδίως σχέση πρόνοιας)

που συνδέει τον Α microε τον Τ επιδιώκει έmicromicroεσα microέσω δηλαδή της προστασίας του Τ να ωφελήσει

τελικά τον ίδιο τον Α αφού τα συmicroφέροντά του συνδέονται αντικειmicroενικά microε τα προστατευόmicroενα

συmicroφέροντα του Τ (υποκειmicroενική εγγύτητα) Η προστασία εποmicroένως του Τ δεν είναι αυτοσκοπός

88

Βλ παραπάνω υπό Β Ι και ΙΙ

21

αλλά το microέσο δια του οποίου επιδιώκεται εν τέλει ο στόχος της προστασίας των συmicroφερόντων του

Α (τριτενέργεια προς όφελος του Α) Αντίθετα στο νεώτερο microοντέλο εξασθενεί η απαίτηση ενός

έντονου ενδιαφέροντος του Α για τον Τ και στο επίκεντρο τοποθετείται ο Τ ο οποίος

προστατεύεται λόγω της αντικειmicroενικής εγγύτητάς του προς τη βασική ενοχή ανάmicroεσα σε Α και Ζ

ανεξάρτητα ουσιαστικά από το αν microε τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται τελικά τα συmicroφέροντα του

ίδιου του Α η προστασία του Τ αναβαθmicroίζεται εδώ από απλό microέσο σε τελικό σκοπό του θεσmicroού

(τριτενέργεια προς όφελος του Τ)

Με τις σκέψεις αυτές εξηγείται τουλάχιστον εν microέρει και η επιλεκτική ή ακόmicroη και αντιφατική

εφαρmicroογή από τη νοmicroολογία της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει να χρήζει προστασίας Ενώ στο

πλαίσιο της τριτενέργειας προς όφελος του Α δεν είναι συνεπές να microην προστατεύεται ο Τ όταν

δικαιούται αποζηmicroίωσης από τον Α89

η επίmicroαχη προϋπόθεση είναι σε επίπεδο ουσιαστικής

επιχειρηmicroατολογίας εύκολα εξηγήσιmicroη επί τη βάσει του νεώτερου microοντέλου ΕΠΤ δηλαδή της

τριτενέργειας προς όφελος του Τ Αν ο Τ δεν χρήζει προστασίας τότε δεν υπάρχει λόγος να του

επιβληθεί αυτή αφού το νεώτερο microοντέλο δεν επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα συmicroφέροντα άλλου

(του Α) πέραν του ίδιου του Τ

Με τη διαπίστωση ότι η προστατευτική τριτενέργεια καταφάσκεται άλλοτε προς όφελος του Α κι

άλλοτε του Τ καθίσταται δυνατή microια πρώτη προσέγγιση του πεδίου εφαρmicroογής καθεmicroιάς από τις

δύο εκφάνσεις της ΕΠΤ στη νοmicroολογία Αφού το παραδοσιακό microοντέλο είναι προορισmicroένο να

αφορά περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη αγαθών του Τ έχει άmicroεσο επιβαρυντικό αντίκτυπο στον

ίδιο τον Α ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων πρέπει να είναι αναγκαστικά στενός

διαγραφόmicroενος σε microικρή ακτίνα γύρω από τον Α Όσον αφορά επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες

συντελείται εκάστοτε η βλάβη του Τ στο παραδοσιακό microοντέλο καθώς αυτό βασίζεται

αποφασιστικά στην υποκειmicroενική microόνο εγγύτητα του Τ προς την ενοχή είναι εν πολλοίς αδιάφορος

ο τρόπος ζηmicroίωσης του Τ Ο τελευταίος microπορεί να βλάπτεται απλώς και microόνο επειδή βρίσκεται στο

τοπικό και χρονικό περιβάλλον της συναλλακτικής επαφής των Α και Ζ η οποία ακριβώς λόγω της

γειτνίασης αυτής εγκυmicroονεί και κινδύνους για τον Τ ∆εν είναι λοιπόν τυχαίο που το πεδίο

εφαρmicroογής του παραδοσιακού microοντέλου έγκειται εν πολλοίς σε microάλλον απλές από την άποψη των

εmicroπλεκόmicroενων συmicroφερόντων περιπτώσεις βλάβης αγαθών συνδεόmicroενων σχετικά στενά microε το

πρόσωπο του Τ Οmicroοίως δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι η ζηmicroία του Τ οφείλεται συχνά σε

παραβιάσεις από την πλευρά του Ζ παρεπόmicroενων υποχρεώσεων προστασίας οι οποίες δεν

89

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 3

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 21: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

21

αλλά το microέσο δια του οποίου επιδιώκεται εν τέλει ο στόχος της προστασίας των συmicroφερόντων του

Α (τριτενέργεια προς όφελος του Α) Αντίθετα στο νεώτερο microοντέλο εξασθενεί η απαίτηση ενός

έντονου ενδιαφέροντος του Α για τον Τ και στο επίκεντρο τοποθετείται ο Τ ο οποίος

προστατεύεται λόγω της αντικειmicroενικής εγγύτητάς του προς τη βασική ενοχή ανάmicroεσα σε Α και Ζ

ανεξάρτητα ουσιαστικά από το αν microε τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται τελικά τα συmicroφέροντα του

ίδιου του Α η προστασία του Τ αναβαθmicroίζεται εδώ από απλό microέσο σε τελικό σκοπό του θεσmicroού

(τριτενέργεια προς όφελος του Τ)

Με τις σκέψεις αυτές εξηγείται τουλάχιστον εν microέρει και η επιλεκτική ή ακόmicroη και αντιφατική

εφαρmicroογή από τη νοmicroολογία της προϋπόθεσης ότι ο Τ πρέπει να χρήζει προστασίας Ενώ στο

πλαίσιο της τριτενέργειας προς όφελος του Α δεν είναι συνεπές να microην προστατεύεται ο Τ όταν

δικαιούται αποζηmicroίωσης από τον Α89

η επίmicroαχη προϋπόθεση είναι σε επίπεδο ουσιαστικής

επιχειρηmicroατολογίας εύκολα εξηγήσιmicroη επί τη βάσει του νεώτερου microοντέλου ΕΠΤ δηλαδή της

τριτενέργειας προς όφελος του Τ Αν ο Τ δεν χρήζει προστασίας τότε δεν υπάρχει λόγος να του

επιβληθεί αυτή αφού το νεώτερο microοντέλο δεν επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα συmicroφέροντα άλλου

(του Α) πέραν του ίδιου του Τ

Με τη διαπίστωση ότι η προστατευτική τριτενέργεια καταφάσκεται άλλοτε προς όφελος του Α κι

άλλοτε του Τ καθίσταται δυνατή microια πρώτη προσέγγιση του πεδίου εφαρmicroογής καθεmicroιάς από τις

δύο εκφάνσεις της ΕΠΤ στη νοmicroολογία Αφού το παραδοσιακό microοντέλο είναι προορισmicroένο να

αφορά περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη αγαθών του Τ έχει άmicroεσο επιβαρυντικό αντίκτυπο στον

ίδιο τον Α ο κύκλος των προστατευόmicroενων προσώπων πρέπει να είναι αναγκαστικά στενός

διαγραφόmicroενος σε microικρή ακτίνα γύρω από τον Α Όσον αφορά επίσης τις συνθήκες υπό τις οποίες

συντελείται εκάστοτε η βλάβη του Τ στο παραδοσιακό microοντέλο καθώς αυτό βασίζεται

αποφασιστικά στην υποκειmicroενική microόνο εγγύτητα του Τ προς την ενοχή είναι εν πολλοίς αδιάφορος

ο τρόπος ζηmicroίωσης του Τ Ο τελευταίος microπορεί να βλάπτεται απλώς και microόνο επειδή βρίσκεται στο

τοπικό και χρονικό περιβάλλον της συναλλακτικής επαφής των Α και Ζ η οποία ακριβώς λόγω της

γειτνίασης αυτής εγκυmicroονεί και κινδύνους για τον Τ ∆εν είναι λοιπόν τυχαίο που το πεδίο

εφαρmicroογής του παραδοσιακού microοντέλου έγκειται εν πολλοίς σε microάλλον απλές από την άποψη των

εmicroπλεκόmicroενων συmicroφερόντων περιπτώσεις βλάβης αγαθών συνδεόmicroενων σχετικά στενά microε το

πρόσωπο του Τ Οmicroοίως δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι η ζηmicroία του Τ οφείλεται συχνά σε

παραβιάσεις από την πλευρά του Ζ παρεπόmicroενων υποχρεώσεων προστασίας οι οποίες δεν

89

Βλ παραπάνω υπό Β ΙΙ 3

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 22: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

22

συνδέονται απαραίτητα microε την οφειλόmicroενη παροχή Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις όπου η

ζηmicroίωση του Τ σχετίζεται άmicroεσα microε τη θέση του ως προς την παροχή του Ζ προς τον Α πρόκειται

microάλλον για τυχαία ή ορθότερα για νοmicroικά αδιάφορη περίσταση microια τέτοια παραλλαγή πρέπει να

αντιmicroετωπίζεται απλώς ως microια από τις περισσότερες καταρχήν ισότιmicroα αξιολογητέες δυνατότητες

τοπικοχρονικής γειτνίασης του Τ προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ

Στον αντίποδα δεν είναι δυνατόν στο πλαίσιο του νεώτερο microοντέλου να microιλάει κανείς για ένα

κύκλο προστατευόmicroενων προσώπων διαγραφόmicroενο γύρω από τον Α καθώς η αντικειmicroενική

εγγύτητα προς την παροχή του Ζ είναι αυτή που καθορίζει εκείνους τους τρίτους οι οποίοι πρέπει

να αρυσθούν ndashπρος ίδιον όφελοςndash δικαίωmicroα αποζηmicroίωσης έναντι του Ζ Αφού λοιπόν εκλείπει ο

όρος της στενής σύνδεσης του Τ microε τον Α και δεδοmicroένων των ουσιαστικά απειράριθmicroων

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 314

ndashαποmicroακρυσmicroένων έστωndash δυνατοτήτων ζηmicroίωσης τρίτων λόγω ή εξ αφορmicroής κακής εκτέλεσης microιας

ενοχής καθίσταται στο νεώτερο microοντέλο αναπόφευκτη η ύπαρξη microιας αξιολογικά ιδιαίτερης

σχέσης του Τ προς την παροχή η οποία αναλαmicroβάνει να δικαιολογήσει την προστασία του

τελευταίου εν συγκρίσει προς άλλους τρίτους που ναι microεν ζηmicroιώνονται δεν δικαιούνται ωστόσο

αποζηmicroίωσης Η ιδιαίτερη αυτή σχέση δεν είναι βέβαια ανάγκη να περιορίζεται σε πρόσωπα που

βρίσκονται τοπικά και χρονικά κοντά στην εκτέλεση της υφιστάmicroενης microεταξύ Α και Ζ ενοχής η

βλάβη ωστόσο του Τ δεν microπορεί να αποσυνδέεται πολύ από την παροχή του Ζ προς τον Α η

παραβίαση συνεπώς άσχετων προς την παροχή του Ζ υποχρεώσεων προστασίας δεν αποτελεί το

κύριο πεδίο εφαρmicroογής της ΕΠΤ κατά τη νεώτερή της έκφανση Οmicroοίως αυξάνονται εδώ εν

συγκρίσει προς το παραδοσιακό microοντέλο οι περιπτώσεις περιουσιακής απλώς ζηmicroίας του Τ και

microειώνονται αντιστοίχως οι περιπτώσεις βλάβης προσωπικών αγαθών του ∆ιότι ο Τ έρχεται εν

προκειmicroένω σε επαφή microε τον Ζ ως πηγή κινδύνων microόνο κατά το ότι ο Ζ microπορεί να microην εκπληρώσει

ορθά την κύρια παροχή του ή τα καθήκοντα που συναρτώνται άmicroεσα microε αυτήν πράγmicroα που

τοποθετεί στο επίκεντρο ως επί το πλείστον την περιουσιακή microόνο κατάσταση του Τ Οι

διαπιστώσεις αυτές αιτιολογούν επιπλέον την εφαρmicroογή του νεώτερου microοντέλου σε σχετικά

περίπλοκα από την έποψη των εmicroπλεκοmicroένων συmicroφερόντων πραγmicroατικά Ιδίως microάλιστα αν ληφθεί

υπόψη η εντεινόmicroενη στις οικονοmicroικά σύγχρονες κοινωνίες αλληλεξάρτηση των επί τη βάσει

περισσότερων συmicroβάσεων microεταξύ διαφορετικών προσώπων οφειλόmicroενων παροχών οι οποίες

στοχεύουν στην επίτευξη ενός κατrsquo ουσίαν ενιαίου αποτελέσmicroατος είναι ευεξήγητη η αύξηση των

microάλλον πολύπλοκων εκείνων περιπτώσεων στις οποίες το νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ ακριβώς επειδή

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 23: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

23

βασίζεται στην ιδιαίτερη σχέση τρίτων προς την εκάστοτε οφειλόmicroενη παροχή καλείται να

επιλύσει τα αναφυόmicroενα λόγω της σχετικότητας των ενοχών προβλήmicroατα ευθύνης

Στα πολλά παραδείγmicroατα που θα microπορούσε να αναφέρει κανείς προς διασαφήνιση της διπλής

λειτουργίας της ΕΠΤ εντάσσεται αφενός ο τραυmicroατισmicroός τέκνου (Τ) του Α που συντελείται λόγω

πταίσmicroατος του εργοδότη (Ζ) του Α κατά τη διάρκεια της εγκεκριmicroένης από τον Ζ παραmicroονής του

Τ στο χώρο εργασίας του πατέρα του90 αφετέρου η περιουσιακή βλάβη που υφίσταται ο

δανειοδότης (Τ) του Α από πραγmicroατογνωmicroοσύνη που ο Ζ κατrsquo εντολή του Α συνέταξε και υπέβαλε

στον Τ91

η οποία για το προς εξασφάλιση του δανείου ενυπόθηκο ακίνητο του Α πιστοποιεί αξία

microεγαλύτερη της πραγmicroατικής Στην πρώτη περίπτωση κλασσική για το παραδοσιακό microοντέλο ο Τ

τραυmicroατίζεται λόγω της παρουσίας του στην σφαίρα κινδύνων του Ζ ενώ είναι προφανώς

αδιάφορο κατά πόσο η ακριβής αιτία του τραυmicroατισmicroού του εντοπίζεται στην κακή παροχή του Ζ

προς τον Α καθώς την ΕΠΤ θεmicroελιώνει microόνο το γεγονός ότι η προστασία του Τ είναι αναγκαία για

την διαφύλαξη των (εν προκειmicroένω ιδεατών πρωτίστως) συmicroφερόντων του Α Εξάλλου ο κύκλος

των προσώπων που θα microπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του Τ είναι σαφώς στενός και συνδέεται

άmicroεσα microε τον ίδιο τον Α Στη δεύτερη περίπτωση η οποία είναι χαρακτηριστική για το νεώτερο

τρόπο κατανόησης της ΕΠΤ δεν προέχει το ενδιαφέρον του Α για τον Τ καθώς ο Τ προστατεύεται

χάριν ιδίου οφέλους και microόνο λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που τον συνδέει microε την παροχή του Ζ

Είναι δε ακόmicroη σαφές ότι τέτοιου είδους προβλήmicroατα ευθύνης προκύπτουν κατεξοχήν σε

περιπλοκότερες σχέσεις αλληλεξάρτησης συmicroβατικών σχέσεων microε ενιαίο σκοπό (εν προκειmicroένω

χρηmicroατοδότηση του Α από τον Τ) οι οποίες ανακύπτουν κυρίως σε οικονοmicroίες έντονης κατανοmicroής

εργασίας και εξειδικευmicroένων υπηρεσιών Επιπλέον το παράδειγmicroα αυτό καθιστά φανερή και τη

δυνατότητα συνεχούς επέκτασης των βλαπτόmicroενων από πληmicromicroελή εκπλήρωση σύmicroβασης και εν

δυνάmicroει προστατευόmicroενων τρίτων Αν λχ δεν επαρκεί το ενυπόθηκο για την εξασφάλιση του

δανείου microπορεί να υποστεί περιουσιακή ζηmicroία πέραν του δανειοδότη ο εγγυητής ο οποίος

βασίστηκε στην εσφαλmicroένη πραγmicroατογνωmicroοσύνη του Ζ92

Τέτοιες αλυσίδες πολυεπίπεδων

ζηmicroιώσεων απουσιάζουν ουσιαστικά στο πλαίσιο του παραδοσιακού microοντέλου

90

Υπέρ της ΕΠΤ στην περίπτωση αυτή BGH NJW 1975 867 (868-869) 91

Βλ τις σηmicroειούmicroενες στην υποσ 70 αποφάσεις 92

Τέτοια είναι πράγmicroατι η περίπτωση που απασχόλησε την BGH NJW 1998 1059 (1060-1061) Το ∆ικαστήριο

δέχτηκε ως προστατευόmicroενους τόσο τον δανειοδότη όσο και τον εγγυητή

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 24: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

24

∆ Η σηmicroασία της γερmicroανικής εξέλιξης για την ΕΠΤ στην ελληνική έννοmicroη τάξη

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν στοχεύουν πρωταρχικά στην απλή πληροφόρηση για microια

αλλοδαπή έννοmicroη τάξη παρά στη διατύπωση κάποιων συmicroπερασmicroάτων χρήσιmicroων ιδίως αναφορικά

microε τις διανοιγόmicroενες δυνατότητες διεύρυνσης του πεδίου εφαρmicroογής της ΕΠΤ στο ελληνικό δίκαιο

Πράγmicroατι η επιχειρούmicroενη συνοπτική εξέταση του θεσmicroού σε Ελλάδα και Γερmicroανία αφήνει να

διαφανεί σε ποια κατεύθυνση είναι δυνατόν να πραγmicroατοποιηθεί microια τέτοια διεύρυνση

Η κατανόηση της ΕΠΤ στην Ελλάδα συνεχίζει να προσανατολίζεται στο παραδοσιακό microοντέλο της

γερmicroανικής εκδοχής του θεσmicroού όπως microαρτυρούν προπαντός τα συνήθως αναφερόmicroενα στη θεωρία

παραδείγmicroατα εφαρmicroογής93

Πρόκειται για κατά βάση απλές περιπτώσεις βλάβης προσωπικών

αγαθών στενά συνδεόmicroενων microε τον Α προσώπων η οποία συντελείται λόγω της τοπικής και

χρονικής εγγύτητάς τους προς τη σφαίρα κινδύνων του Ζ Αντίθετα σε microεγάλο βαθmicroό απουσιάζουν

περιπτώσεις που προσιδιάζουν στο νεώτερο microοντέλο ΕΠΤ Το κενό αυτό καλύπτει microεν εν microέρει η

ΑΖΤ η οποία microάλιστα πρέπει καταρχήν να ενταχθεί λειτουργικά microαζί microε την ΕΠΤ υπό ένα ενιαίο

θεσmicroό προστατευτικής τριτενέργειας94

Ωστόσο το πεδίο εφαρmicroογής της ΑΖΤ είναι σαφώς

περιορισmicroένο σε συγκεκριmicroένες περιπτώσεις ευθύνης έναντι τρίτων αφήνοντας ακάλυπτα υπό τη

σηmicroερινή της τουλάχιστον microορφή άλλα πραγmicroατικά95

Η εξέλιξη της ΕΠΤ στη Γερmicroανία καταδεικνύει ότι είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο οmicroόλογος

ελληνικός θεσmicroός όχι microόνο στις κλασσικές περιπτώσεις του παραδοσιακού microοντέλου αλλά να

εφαρmicroοστεί καθrsquo υπέρβαση των σηmicroερινών ορίων του και κατά τη νεώτερη αντίληψη ιδίως ως

βάση επίλυσης του προβλήmicroατος της ευθύνης σε περιπλοκότερες περιπτώσεις αλληλοδιαπλοκής και

αλληλεξάρτησης συmicroβατικών δεσmicroών όπου η κακή εκπλήρωση της παροχής ή των άmicroεσα

σχετιζοmicroένων microε αυτήν παρεπόmicroενων υποχρεώσεων microιας σύmicroβασης είναι εκ των προτέρων

προορισmicroένη να επιδράσει ζηmicroιωτικά σε τρίτους Η γνώση λοιπόν της λειτουργίας της ΕΠΤ στη

Γερmicroανία microπορεί να συνδράmicroει αποφασιστικά στην επίλυση του όπως για κάθε άλλο νοmicroικό

microόρφωmicroα δογmicroατικά και πρακτικά αναπόδραστου ζητήmicroατος της οριοθέτησης του πεδίου

εφαρmicroογής του θεσmicroού και του προσδιορισmicroού των λύσεων που θα microπορούσε να προσφέρει στο

ελληνικό δίκαιο

93

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 1 94

Βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 3 95

Για την ΑΖΤ βλ παραπάνω υπό Α ΙΙ 2

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 25: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

25

Μάλιστα η σηmicroασία microιας απάντησης ως προς τη δυνα-

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 315

τότητα επέκτασης της ΕΠΤ σε νέα πραγmicroατικά κατά το γερmicroανικό πρότυπο είναι ανεξάρτητη από

το αν και σε ποιο βαθmicroό αντίστοιχες ή τουλάχιστον ικανοποιητικές λύσεις microπορούν τελικά να

επιτευχθούν και microέσω άλλων θεσmicroών ιδίως κατrsquo εφαρmicroογή αδικοπρακτικών κανόνων Σχετικά

microπορεί να παρατηρηθεί απλώς ότι σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται κατrsquo ουσίαν αδικαιολόγητη η

εφαρmicroογή διαφορετικών πλεγmicroάτων κανόνων (αδικοπρακτικής ή ενδοσυmicroβατικής ευθύνης) για τα

δικαιώmicroατα του ζηmicroιωθέντος ανάλογα microε το αν αυτός κατά το χρόνο επαγωγής της ζηmicroίας

συνδεόταν microε τον ζηmicroιώσαντα microε κάποια ενοχή ή όχι96

Αν πχ σε microίσθωση ακινήτου που

χρησιmicroεύει για οικογενειακή στέγη εφαρmicroόζει κανείς τους αναφερόmicroενους στην ενδοσυmicroβατική

ευθύνη του εκmicroισθωτή κανόνες για τη σωmicroατική βλάβη που υφίσταται ο microισθωτής εξαιτίας

ελαττώmicroατος του microισθίου97

τότε φαίνεται microάλλον αδικαιολόγητο να παραπέmicroψει κανείς τη σύζυγο

του microισθωτή για όmicroοια βλάβη από το ίδιο ελάττωmicroα στις διατάξεις περί αδικοπραξιών98

Το

ερώτηmicroα δε που τίθεται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι τόσο αν τελικά η εφαρmicroογή διαφορετικών

κανόνων ανάλογα microε την ιδιότητα του ζηmicroιωθέντος ως microέρους ενοχικού δεσmicroού microε τον ζηmicroιώσαντα

θα οδηγήσει σε αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσmicroατα Αυτό που ενδιαφέρει αφορά αντιθέτως ήδη

και πρωταρχικά την παραποmicroπή του ζηmicroιωθέντος στο ένα ή στο άλλο σύmicroπλεγmicroα διατάξεων microε

αποκλειστικό κριτήριο τη σύνδεσή του microε προγενέστερη ενοχική σχέση προς το ζηmicroιώσαντα

Ακόmicroη λοιπόν κι αν microια συγκεκριmicroένη ζηmicroία τρίτου είναι αποκαταστατέα σύmicroφωνα microε τις περί

αδικοπραξιών διατάξεις παραmicroένει εν τούτοις ανοιχτό το ζήτηmicroα αν η εν λόγω ζηmicroία πρέπει να

αποκλείεται από το πεδίο εφαρmicroογής των κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης

Βέβαια η κατάφαση της εφαρmicroογής ενός θεσmicroού σε πεδία στα οποία ήδη λειτουργούν

ικανοποιητικά και άλλα microορφώmicroατα είναι άmicroεσα microεν microόνο θεωρητικής αξίας συmicroπέρασmicroα Ωστόσο

η διερεύνηση των ορίων της ΕΠΤ συmicroβάλλει σε δεύτερο επίπεδο και στην αξιοποίηση του θεσmicroού

προς επίλυση πρακτικών ζητηmicroάτων ∆ιότι είναι θεωρητικά και πρακτικά πάντα δυνατό να

ανακύψουν περιπτώσεις στις οποίες η καταρχήν δυνατή εφαρmicroογή των κλασσικών λύσεων να microην

είναι πλέον συνεπής ή ακόmicroα και να microην ικανοποιεί δικαιοπολιτικά είτε συνολικά είτε ως προς

96

Πρβλ Κεφάλα (όπ σε υποσ 5) σ 218 97

Βλ λχ Απ Γεωργιάδη Ειδ Ενοχ Ι 2004 sect 25 αρ 25 98

Κατrsquo αποτέλεσmicroα υπέρ της ενδοσυmicroβατικής ευθύνης του εκmicroισθωτή και έναντι της συζύγου του microισθωτή στην

περίπτωση αυτή microεταξύ άλλων οι Απ Γεωργιάδης Ειδ Ενοχ Ι sect 25 αρ 26 Ραψοmicroανίκης στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 577-578 αρ 9 ∆εληγιάννης-Κορνηλάκης Ειδ Ενοχ Ι σ 404

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 26: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

26

κάποιες από τις παραmicroέτρους της Η microελέτη και διασαφήνιση εναλλακτικών θεσmicroών όπως εν

προκειmicroένω της ΕΠΤ ασφαλώς ενισχύει τις δυνατότητες της έννοmicroης τάξης για εξεύρεση δίκαιων

και αποτελεσmicroατικών ή τουλάχιστον δογmicroατικά ενδεδειγmicroένων διεξόδων99

Η αφηρηmicroένη αυτή παρατήρηση επιβεβαιώνεται κατά τη γνώmicroη microου και αναφορικά microε

συγκεκριmicroένα πραγmicroατικά τα οποία απαντώνται όταν η ζηmicroία του Τ (προπάντων δε ως απλώς

περιουσιακή ζηmicroία) οφείλεται σε παραβίαση microιας υποχρέωσης του Ζ η οποία στηρίζεται

αποκλειστικά στην ενοχή (ιδίως στη συmicroφωνία) microεταξύ Α και Ζ και υφίσταται λόγω της αρχής της

σχετικότητας των ενοχών microόνο έναντι του Α Η θεmicroελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης του Ζ έναντι

του Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ δεν είναι σύmicroφωνα microε την ορθότερη άποψη δυνατή αφού δεν

πληρούται η υποχρέωση του παρανόmicroου100

Αντιθέτως η ΕΠΤ θα microπορούσε να παράσχει ορθές

λύσεις καθώς το πεδίο εφαρmicroογής της έγκειται ακριβώς στις περιπτώσεις εκείνες όπου η ζηmicroία του

Τ προκαλείται από παραβίαση ξένης ενοχής Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η

περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 15152001101

Ο εντολοδόχος (Α) του Τ συνήψε microε την τράπεζα Ζ

σύmicroβαση microε την οποία η Ζ ανέλαβε την υποχρέωση να microεταφέρει τα ποσά που θα κατετίθεντο

στον λογαριασmicroό του Α την αmicroέσως επόmicroενη microέρα της κατάθεσης στον τηρούmicroενο σε άλλη

τράπεζα λογαριασmicroό του Τ η παραβίαση της υποχρέωσης αυτής επέφερε ζηmicroία όχι στον Α τον

αντισυmicroβαλλόmicroενο της τράπεζας αλλά στον Τ για τον οποίο προορίζονταν τα χρήmicroατα Ο ΑΠ

απέρριψε εν προκειmicroένω ορθά την ύπαρξη παράνοmicroης συmicroπεριφοράς από microέρους της Ζ και

συνακόλουθα την αξίωση αποζηmicroίωσης του Τ κατrsquo εφαρmicroογή του άρθρου 914 ΑΚ Ωστόσο η

αξίωση αυτή θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί microε τη βοήθεια της ΕΠΤ και τη συνεπαγόmicroενη εφαρmicroογή

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης στη σχέση Ζ και Τ λόγω παραβίασης της ανάmicroεσα σε Α και Ζ

υφιστάmicroενης σύmicroβασης Το παράδειγmicroα αυτό τονίζει microάλιστα την ανάγκη microελέτης των πορισmicroάτων

της γερmicroανικής νοmicroολογίας και επανοριοθέτησης του θεσmicroού στην ελληνική έννοmicroη τάξη διότι

πρόκειται προφανώς για microια περίπτωση εφαρmicroογής όχι του παραδοσιακού microοντέλου

προστατευτικής τριτενέργειας στο οποίο συνεχίζει να προσανατολίζεται η ελληνική θεωρία αλλά

του νεώτερου Η κατάφαση της ευθύνης της Ζ έναντι του Τ προφανώς δεν πρέπει να στοχεύει στην

ικανοποίηση συmicroφερόντων του Α αλλά του ίδιου του Τ ο οποίος κατrsquo ουσίαν microεν βρίσκεται στο

επίκεντρο της εδραζόmicroενης σε αλληλεξαρτώmicroενες συmicroβατικές σχέσεις (Α-Ζ και Α-Τ) συνολικής

99

Ορθά ndashστο πλαίσιο βέβαια της παραδοσιακής αντίληψηςndash παρατηρεί ο Κουκιάδης (Τριmicroερείς σχέσεις εκ παροχής

εργασίας 1974 σ 34) ότι λόγοι όmicroοιοι microε αυτούς που δικαιολογούν τη ρητή νοmicroοθετική πρόβλεψη προσυmicroβατικής

ευθύνης (άρθρα 197-198 ΑΚ) παρά την ύπαρξη των περί αδικοπραξίας διατάξεων ισχύουν και για την ΕΠΤ 100

Έτσι σωστά Παπανικολάου ΚριτΕ 1995 1 193 επ (ιδίως 196-197) 101

∆ΕΕ 2004 201

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 27: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

27

συνδιαλλαγής αγνοείται ωστόσο λόγω της σχετικότητας των ενοχών κατά την εφαρmicroογή των

κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης102

Επιπλέον είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες είναι microεν καταρχήν δυνατή η εφαρmicroογή

αδικοπρακτικών κανόνων λόγω όmicroως των συγκεκριmicroένων περιστάσεων αξίωση αποζηmicroίωσης microόνο

σύmicroφωνα microε τις διατάξεις ενδοσυmicroβατικής ευθύνης θα microπορούσε να θεmicroελιωθεί Στην περίπτωση

λχ που ο Α παραδίδει στον Ζ πράγmicroατα του Τ προς φύλαξη τα οποία εν συνεχεία

καταστρέφονται microπορεί πέραν άλλων δυσχερειών να είναι αδύνατο για τον Τ να αποδείξει

πταίσmicroα του Ζ το οποίο όmicroως τεκmicroαίρεται στην ενδοσυmicroβατική ευθύνη103

Άλλωστε είναι πάντα

δυνατό να προβλέπει η σύmicroβαση microεταξύ Α και Ζ υποχρεώσεις ή κανόνες για την παραβίασή τους

(πχ ευθύνη για τυχηρά) που υπερβαίνουν σε ένταση ή σε περιεχόmicroενο τα καθήκοντα και την

ευθύνη που επιβάλλουν αδικοπρακτικές διατάξεις104

Μπορεί πχ να προβλέπει η σύmicroβαση

παρακαταθήκης ιδιαίτερα καθήκοντα φύλαξης του πράγmicroατος τα οποία παρά την ταυτότητα του

Αλλαγή Σελίδας ndash ΧρΙ∆ 2005 316

προστατευόmicroενου αγαθού υπερακοντίζουν αυτά που θα δεχόταν κανείς εφαρmicroόζοντας

αδικοπρακτικές διατάξεις

Ασφαλώς δεν είναι αυταπόδεικτο ότι η κατrsquo εφαρmicroογή της ΕΠΤ επέκταση της ενδοσυmicroβατικής

ευθύνης microέρους microιας ενοχής υπέρ microη microετεχόντων στον ενοχικό δεσmicroό προσώπων είναι συχνά

πρακτικά αναγκαία επειδή στο πλαίσιο της εφαρmicroογής άλλων πλεγmicroάτων κανόνων δεν θα ήταν

δυνατή η κατά τα φαινόmicroενα επιβεβληmicroένη αποζηmicroίωση τρίτων Κοmicroβικό σηmicroείο για την αποδοχή

ή απόρριψη της αναγκαιότητας αυτής αποτελεί προπάντων η ερmicroηνεία της προϋπόθεσης του

παρανόmicroου στο πλαίσιο του άρθρου 914 ΑΚ Η ερmicroηνεία αυτή είναι δυνατόν να είναι ευρύτερη ή

στενότερη έτσι ώστε να καταλαmicroβάνονται ndashσε συνδυασmicroό ίσως και microε άλλες όχι πάντα

απαλλαγmicroένες δογmicroατικών αντιρρήσεων κατασκευές105

ndash ή να αποκλείονται αντιστοίχως από το

102

Λαmicroβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που διανοίγονται από το νεώτερο σχήmicroα σκέψης δεν microπορεί λοιπόν να

συmicroφωνήσει κανείς στην υπό κρίση περίπτωση microε την απόρριψη της ΕΠΤ αποκλειστικά και microόνο microε την αιτιολογία ότι

η Ζ δεν παραβίασε παρεπόmicroενες υποχρεώσεις της αλλά την ίδια την κύρια υποχρέωση που είχε αναλάβει έναντι του Α

(έτσι Καστρήσιος Σηmicroείωση στην ΑΠ 15152001 ∆ΕΕ 2004 204) 103

Για τις διαφορές microεταξύ αδικοπρακτικής και ενδοσυmicroβατικής ευθύνης βλ microεταξύ άλλων Γεωργιάδη στον ΑΚ

ΓεωργιάδηΣταθόπουλου Εισαγ 914-938 αρ 6 104

Έτσι Σταθόπουλος Γεν Ενοχ sect 4 υποσ 53 105

Ως παράδειγmicroα θα microπορούσε να αναφερθεί η κατασκευή στην οποία προβαίνει ο Λιτζερόπουλος ΕρmicroΑΚ 298 αρ 68

προκειmicroένου να θεmicroελιώσει αδικοπρακτικά την ευθύνη εκείνου (Ζ) που συmicroβάλλεται microε έmicromicroεσο αντιπρόσωπο (Α)

έναντι του εmicromicroέσως αντιπροσωπευοmicroένου (Τ) για παραβίαση της σύmicroβασης Αποτελεί κατάχρηση δικαιώmicroατος (281

ΑΚ) η αδιαφορία του Ζ για ζηmicroίες microη αντισυmicroβαλλοmicroένων του τρίτων (εν προκειmicroένω του Τ) τις οποίες θα microπορούσε

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ

Page 28: ΧριΔ 2005, 305 επ - Ενοχή με προστατευτική τριτενέργεια

28

πεδίο εφαρmicroογής της διάταξης περιπτώσεις ευθύνης που θα microπορούσαν να λυθούν microε τη βοήθεια

της ΕΠΤ Ωστόσο τα ndashσαφώς δύσκολα106

ndash ζητήmicroατα που τίθενται σχετικά microε το ακριβές εύρος της

αδικοπρακτικής ευθύνης και τις δυνατότητες πλήρωσης τυχόν κενών από την ΕΠΤ δεν microπορούν να

συζητηθούν περαιτέρω εδώ107

Ε Επισκόπηση

Σκοπός της ανάλυσης που προηγήθηκε ήταν να δείξει ότι ο θεσmicroός της ΕΠΤ ο οποίος στην

ελληνική έννοmicroη τάξη microικρό microόνο ρόλο διαδραmicroατίζει έχει γνωρίσει στο τόπο καταγωγής του τη

Γερmicroανία microια σηmicroαντική εξέλιξη διευρύνοντας ουσιωδώς το πεδίο εφαρmicroογής του σε περιπτώσεις

που ξεπερνούν την παραδοσιακή αντίληψη για τη λειτουργία του microορφώmicroατος ∆εν στοχεύει πια

απλώς στην ικανοποίηση των συmicroφερόντων ενός από τα microέρη της ενοχής (Α) microέσω της

αποζηmicroίωσης του τρίτου (Τ) για βλάβες προσωπικών ιδίως αγαθών του αλλά επιπρόσθετα

συmicroβάλλει στην επίλυση περιπλοκότερων προβληmicroάτων ευθύνης που προκύπτουν λόγω της

ολοένα εντονότερης αλληλοδιαπλοκής συmicroβατικών σχέσεων και οφειλόmicroενων παροχών

ανεξάρτητα από το αν η τριτενέργεια επιβάλλεται από τα συmicroφέροντα κάποιου από τους microετέχοντες

στον ενοχικό δεσmicroό (εν προκειmicroένω του Α) Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να microελετηθεί διεξοδικότερα

προκειmicroένου να διερευνηθούν είτε αφηρηmicroένα είτε σε σχέση προς συγκεκριmicroένες οmicroάδες

περιπτώσεων οι δυνατότητες που ανοίγονται microε την ΕΠΤ για το ελληνικό δίκαιο στο πλαίσιο του

οποίου υφίσταται επίσης η ανάγκη εφαρmicroογής κανόνων ενδοσυmicroβατικής ευθύνης και υπέρ τρίτων

Για το σκοπό αυτό δεν επαρκούν όmicroως οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν επειδή αυτές

επικεντρώνονται στην προσπάθεια ανάδειξης της γενικής κατεύθυνσης που ακολουθεί η γερmicroανική

έννοmicroη τάξη χωρίς να υπεισέρχονται στα επιmicroέρους ζητήmicroατα από την εφαρmicroογή της ΕΠΤ η

διαλεύκανση των οποίων είναι απαραίτητη για τη στοιχειωδώς τουλάχιστον ικανοποιητική

αξιοποίησή της σε πρακτικά ζητήmicroατα ευθύνης

να αποφύγει ο Ζ συmicroπεριφέρεται παράνοmicroα και οφείλει εποmicroένως να αποζηmicroιώσει τον Τ βάσει του άρθρου 914 ΑΚ

(microάλλον σύmicroφωνος microε την κατασκευή αυτή ο Σούρλας ΝοΒ 1983 452) 106

Ως laquoένα από τα ποιο αmicroφισβητούmicroενα θέmicroατα στο πεδίο της αστικής ευθύνηςraquo χαρακτηρίζει την έννοια του

παρανόmicroου ως στοιχείου της αδικοπραξίας ο Γεωργιάδης στον ΑΚ ΓεωργιάδηΣταθόπουλου άρθρ 914 αρ 15 107

Μια κριτική προσέγγιση της διεύρυνσης της έννοιας του παρανόmicroου στην ελληνική θεωρία και νοmicroολογία microε εν

πολλοίς πειστική επιχειρηmicroατολογία βλ σε Χριστοδούλου Η τάση για διεύρυνση του παρανόmicroου και οι πρακτικές

επιπτώσεις της στο ελληνικό σύστηmicroα ευθύνης σε τιmicroητικό τόmicroο Κώστα Ε Μπέη 2003 σ 4256 επ