Περίληψη 2ο Κεφάλαιο_A_ΕΛΠ12

8/14/2019 Περίληψη 2ο Κεφάλαιο_A_ΕΛΠ12

http://slidepdf.com/reader/full/-2-a12 1/55

Τ Τ έ έ χ χ ν ν ε ε ς ς Ι Ι :: Ε Ε λ λ λ ληην ν ι ι κ κ έ έ ς ς && Ε Ε ι ι κ κ α α σ σ τ τ ι ι κ κ έ έ ς ς Τ Τ έ έ χ χ ν ν ε ε ς ς

Προϊστορικοί και Κλασική Τέχνη

ΤΟΜΟΣ Α’

2ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Περίληψη κεφαλαίου από την Κωνσταντία Γιόρτσιου Ακαδημαϊκό έτος 2009 – 2010

Με την ευγενική βοήθεια των Μ. Καραμήτσου και Ε. Πέρρου



ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ενότητα 2.1 – Οι Γεωμετρικοί Χρόνοι (1100 – 700 π.Χ.) Προοίμιο μιας νέας τέχνης του Κόσμου ................................................................................................................ 2

2.1.1 Εισαγωγή ....................................................................................................... 2 2.1.2 Αρχιτεκτονική ................................................................................................. 3

2.1.3 Αρχιτεκτονική ................................................................................................. 4

2.1.4 Κεραμική ........................................................................................................ 5

Ενότητα 2.2 – Οι αρχαϊκοί χρόνοι (700-480 π.Χ.) Οι Θεοί και οι Ήρωες της πόλης ... 8

2.2.1 Εισαγωγή ....................................................................................................... 8

2.2.2 Αρχιτεκτονική ................................................................................................. 8

2.2.3 Πλαστική ........................................................................................................ 9

2.2.4 Κεραμική ...................................................................................................... 17

Ενότητα 2.3 – Οι κλασικοί χρόνοι (480 – 323 π.Χ.) Η ταυτότητα της τέχνης των πολιτών .................................................................................................................... 21

2.3.1 Εισαγωγή ..................................................................................................... 21

2.3.2 Πρώιμοι Κλασικοί Χρόνοι: ο « Αυστηρός Ρυθμός» (480 – 450 π.Χ.) ............ 22

2.3.3 Ώριμοι Κλασικοί Χρόνοι (450 – 425 π.Χ.).................................................... 27

2.3.4 «Πλούσιος Ρυθμός» (425 – 380 π.Χ.)......................................................... 31

2.3.5 Ύστεροι Κλασικοί Χρόνοι (380 – 323 π.Χ.) ................................................. 37

Ενότητα 2.4 – Οι ελληνιστικοί χρόνοι (323 – 31 π.Χ.)............................................... 44

2.4.1 Εισαγωγή ..................................................................................................... 44

2.4.2 Αρχιτεκτονική ............................................................................................... 44

2.4.3 Πλαστική ...................................................................................................... 45

2.4.4 Ζωγραφική ................................................................................................... 48

2.4.5 Η τέχνη του ψηφιδωτού............................................................................... 49

2.4.6 Λαϊκή τέχνη ................................................................................................. 49

Ενότητα 2.5 – Η Εξέλιξη της Ανδρικής Μορφής στην Αρχαία Ελληνική Γλυπτική.... 51



Ενότητα 2.1 – Οι Γεωμετρικοί Χρόνοι (1100 – 700 π.Χ.)

Προοίμιο μιας νέας τέχνης του Κόσμου

2.1.1 Εισαγωγή

Μυκηναϊκό Κόσμος => είχε συγχωνεύσει στοιχεία νεολιθικού. Κυκλαδικού, μινωικού

και ελλαδικού πολιτισμού και επηρέασε για πολλά χρόνια τη μορφή και το

περιεχόμενο των τεχνών του ελληνικού πολιτισμού.

Μεταμυκηναϊκά χρόνια => σημεία αναφοράς στη μυκηναϊκή μήτρα

Πρώιμη Εποχή Σιδήρου (1100-900 π . Χ ) => νέα χαρακτηριστικά, καινοτομίες, που

προέκυψαν από αντιφατικά οικονομικά και πολιτικά φαινόμενα που στόχευαν στη

βελτίωση των συνθηκών ζωής.

Οι τέχνες των γεωμετρικών χρόνων, στο πλαίσιο των νέων καταστάσεων και

θεσμών, εξέφραζαν νέες ανάγκες και νέες τάσεις.

Αρχές => διαφύλαξη των ιερών συμβόλων και ιστορικών και ιστορικών ινδαλμάτων

(ήρωες, θεοί )

Αξίες => θρησκευτικές (κάλυπταν τις κοινωνικές πεποιθήσεις, οικονομία, πολιτικία

εξουσία)

Κοινωνικό Ιδεώδες => προσήλωση στο δημόσιο συμφέρον (κοινό συμφέρον,

προσήλωση) και την ευημερία

Σελίδα 2 από 55



2.1.2 Αρχιτεκτονική

Παραδοσιακές Μορφές Κτιρίων και Καινοτομίες

1) Αψιδωτά και Ελλειψοειδή κτίσματα (στηριζόμενα στη μυκηναϊκή παράδοση)

π.χ. ναός της Ήρας Ακραίας στην Περαχώρα, ναός χθόνιων θεοτήτων στην

Ελευσίνα Αττικής

2) Μονόχωρα ή δίχωρα κτίσματα ορθογώνιας κάτοψης, γνωστά ως «οίκοι»,

χρησιμοποιήθηκαν ως χώροι λατρείας π.χ. Ασίνη, Άνδρο, Τήνο

3) « Έν Παραστάσι» κτίριο (οι πλευρικοί τοίχοι καταλήγουν σε δύο παραστάδες)

4) «Περίπτερος» ναός (περιβάλλεται από κίονες, το πτερόν) Ιωνία, νησιά,

Ηπειρωτική Ελλάδα

ΠΠΠαααρρράάάδδδεεειιιγγγμμμααα 111:::

Ηραίο της Σάμου (εικ. 1)

800 π.Χ. Θεωρείται το

πρότυπο των μεταγενέστερων

ελληνικών ναών. Πήλινο ομοίωμα ναού που βρέθηκε

στο Ηραίον του Άργους

διαφωτίζει για τη μορφή των

οικοδομημάτων «ένα

παραστάσι» στα γεωμετρικά

χρόνια.

Ναοδομία

Στηρίζεται στη μυκηναϊκή παράδοση

Λατρευτικές προτεραιότητες => ηθική υποχρέωση των Ελλήνων να διαφυλάξουν και

να διαιωνίσουν τα θεϊκά σύμβολα, έτσι ιδρύθηκαν ναοί δίνοντας υπόσταση στις

θρησκευτικές αξίες.




Ναοί των ιερών και πόλεων εξέφραζαν τη φιλοδοξία να στεγάσουν το είδωλο του

θεού. Ο θεός προστάτης δικαιούται μιας κατοικίας. Η παρουσία των Ελλήνων νοείται

εφόσον εκεί εγκαθίστανται ναοί των θεών τους.


Λειτουργικότητα των έργων πλαστικής

Υλικά=> ξύλο, πηλός, χαλκός

Ξόανα=> ξύλινα αγάλματα των θεών μόνο για τα ιερά

Πήλινα Ειδώλια=> πήλινα ειδώλια συνέχιζαν τη λαϊκή παράδοση των μυκηναϊκών

χρόνων, κτερίσματα σε τάφους και αναθήματα σε ιερούς χώρους (σχηματοποιήση,

απολιθωμένα)

Χάλκινα Ειδώλια=> αναθήματα σε ιερά, αυθύπαρκτα ή συμπλήρωμα ενός

μεγαλύτερου χάλκινου σκεύους (σαφήνεια, κομψότητα)

Πανελλήνια Ιερά => αποδοχή κοινών παραδόσεων από τους Έλληνες, αλλά και

κοινές επιδιώξεις

Μορφολογικά στοιχεία

Κοινή θεματική => περιελάμβανε λατρευτικά και διακοσμητικά σύμβολα (π.χ. πτηνά

ή τον ίππο, άρματα με αναβάτες, ηνίοχους ή πολεμιστές, μυθολογικές αναφορές)



(εικ. 2)

Ο ίππος αποτέλεσε σύμβολο του

«ίππιου Ποσειδώνα» αλλά και

σύμβολο κοινωνικής τάξης, όχι

μόνο απλή αναφορά στο

συγκεκριμένο ζώο.



Ανδρικά Ειδώλια => έμφαση στον προστατευτισμό

επιδεικνύει ένας άνδρας καθώς και οι κοιν ν

προβλήματα οργάνωσης αυτοτελούς και αυτάρκο

Κινητικότητα => που οδήγησε στον αποικισμό σχυ δ

της πόλης κράτους

Γυναίκα=> υποβαθμισμένη στην τέχνη

Παγίωση σε πανελλήνιο επίπεδο των γνωρισμάτων των θεών καθώς και οι

πόλεις διαλέγουν τις επίσημες θεότητές τους.

ς

α

Πλαίσιο

κό τοπίο:

1) Εκλαϊκευμένο αριστοκρατικό πνεύμα ή

και στον ηρωισμό που όφειλε να

ωνικές α ησυχίες σχετικά με τα

υς πολιτείας.

, την ι ρή οικονομία και τη ομή

2.1.4 Κεραμική

Μορφολογικές Καινοτομίε

Καινοτομίες=> γεωμετρικά αρθρωτό σχήμ

Γεωμετρικά μοτίβα διακόσμησης

Κοινωνικό

Αλλαγή στο κοινωνι

2) Εξιδανικευμένος λαϊκισμός

Οι τοπικές κοινωνίες υποστήριζαν διαφορετικά πρότυπα, η γεωμετρική νοοτροπία

απέδειξε ένα συνειδητά κοινό χώρο στην τέχνη που απηχούσε σύγκλιση

αραδόσεωνπ , προθέσεων και βουλήσεων

Πλαίσιο

κεραμική

Ιστορικό

Πρωτοκαθεδρία Αθήνας – Αττικής στην πρωτογεωμετρική

Ανταγωνισμός μεταξύ Αττικής και Πελοποννήσου




Κόρινθος: Μυκηναϊκή παράδοση – επιρροές από Αθήνα και Ανατολή

ις τείνει να διακοσμεί ολόκληρη την επιφάνεια των αγγείων. Ζώνες, μαίανδρος, πληθωρισμός διακόσμησησς

αξία της πληρότητας. «Πανικός του κενού» (horror

vacui), ούτε εκατοστό αστόλιστο

ου αιώνα π.Χ.

κά στοιχεία σε κυρίαρχα

σχεδίου (σαν

ων, κυνηγιών. Εκλαΐκευση των

θρύλων των αριστοκρατών.

φετηθεί

α

3)

ε επιτάφια μνημεία. Επιβεβαίωση αέναης και

.

Χαρακτηριστικά Γεωμετρικής Κεραμικής

1) Η γραμμή με τις μεταμορφώσε

καθρεπτίζει την

2) Οι εικονιστικές μετόπες των αγγείων στη διάρκεια του 8

μετατράπηκαν από εμβόλιμα διακοσμητι

Α. Θέματα ηρωικού χαρακτήρα και τεχνική γρήγορου

καρικατούρα). Απεικόνιση μαχών, αγωνισμάτ

Β. Νεκρικές τελετές, προθέσεις, εκφορές, τιμητικά αγωνίσματα όπως

αρματοδρομίες. Μικρογραφίες με θρήνο για το νεκρό ή λιτανείες κατευόδωσης,

ιερουργίες προς τιμήν του θανόντος έχουν στατικό και επίσημο χαρακτήρα

Πειθαρχία γεωμετρικού και εικονιστικού σχεδίου. Η πειθαρχία υπονοεί

περιορισμούς και φαίνεται πως οι αγγειογράφοι δεν έχουν ακόμη χειρα

στις επιλογές τους και δειλιάζουν να χρησιμοποιούν άλλα μοτίβ .

Τα χρηστικά αγγεία έγινα ταφικά κτερίσματα ή τεφροδόχα και στη

συνέχεια μεγεθύνθηκαν σ

ιερής σχέσης του ανθρώπου με το καθημερινό αντικείμενο Τηλεφανές σχήμα

=> (που διακρίνεται από μακριά) τονισμός του κύρους του ατόμου και της

οικογένειας στο κοινωνικό σύνολο (επιδεκτικός συναγωνισμός)




Δραστηριότητα 1: Παρατηρήστε προσεκτικά τον αμφορέα της εικόνας 6 και τον

τρόπο διάρθρωσης των μερών του (χείλος, λαιμός, σώμα, βάση).

Προσπαθήστε να εντοπίσετε:

1) Ποιες αισθητικές αρχές διέπουν την κατασκευή και τη διακόσμησή του;

2) Ποιο κοινωνικό ιδεώδες προβάλλεται μέσα από αυτές;

1) διέπουν την

του αμφορέα

γεωμετρικής

μνημεία. Στη

διακόσμηση, κατά

ν

νη, μεταξύ των

μνημείου και από την

είναι η επίδειξη του κύρους

συμφέροντος.

Οι αισθητικές αρχές που

κατασκευή και τη διακόσμηση

είναι εκείνες της αττικής

κεραμικής για τα επιτάφια

γεωμετρικά μοτίβα στη

συγκεκριμένη εικόνα ο υπερμεγέθης αμφορέας

συνδυάζει ένα εξαιρετικό αρθρωτό σχήμα και

ταινίες, που τείνουν να καλύψουν όλη τη

επιφάνεια. Στη μεσαία ζώ

λαβών των αγγείων της εποχής αυτής

αναπτύσσεται εικονιστική μετόπη με νεκρικές

τελετές, την πρόθεση και το θρήνο, πάντα με

γεωμετρική απόδοση των στοιχείων της

παράστασης.

2) Το κοινωνικό ιδεώδες που προβάλλει μέσα

από τις αισθητικές αρχές που αναφέραμε,

ιδιαίτερα από το μέγεθος του επιτάφιου

αιώνια επισημότητα των εικονιστικών παραστάσεων,

των απογόνων στο πλαίσιο του δημόσιου

ΣΥΝΟΨΗ

Πήλινα και χάλκινα αγγεία: αρχών και συμπεριφορών του

αγωνιστή και μαχητή

Αξίες αστικού κέντρου: πειθαρχία

Ηρωικό Ιδεώδες: μέσω από

επικράτηση ηθικών

και χρέος απέναντι στο γενικότερο συμφέρον

τους Ολύμπιους Θεούς και των ημίθεων ορθότητα και

ισόρροπη τεκτονική συγκρότηση




Ενότητα 2.2 – Οι αρχαϊκοί χρόνοι (700-480 π.Χ.) Οι Θεοί και

Ήρωες της πόλης

τική συγκρότηση του κράτους, ενιαίος ελληνικός

καθόρισαν η Πελοπόννησος και η Αττική νάπτυξη των τεχνών

Αξίες πάνω σε πνευματικές βάσεις

ώθηκε μέσω από έργα των τεχνών ήταν της πανελλήνιας

οι


Μεγάλες ευκαιρίες λόγω οικονομικών δραστηριοτήτων

Κοινωνική και πολιτική ανάπτυξη

Εμφάνιση της γραφής – διοικη

πολιτισμός αποδείχθηκε μέσω της γραφής

Οι αποικισμός έφερε την επαφή με τους «βαρβάρους»

Τύχες του αρχαϊκού κόσμου τις Α

Ιδεώδες που εκδηλ

υπεροχής


Μνημειακοί Ναοί :

Περιμετρική κιονοστοιχία (περίπτερος ναός), αποτέλεσε τον 7ο αιώνα την

ιερότητας καθαγίαση των ανθρώπινων πράξεων και του χώρου τους

υνολικά

Πολεοδομία και αρχιτεκτονική συγκρότηση συμπεριέλαβε τη συλλογικότητα το όραμα

νημειακή ναοδομία εξέφραζε την ιερότητα της πόλης

κεφαλαιώδη καινοτομία στη θρησκευτική αρχιτεκτονική.

Αρχή της

σ

της πολύς – κράτους

Μ

Πανελλήνια Ιερά:

Δεύτερα στη υνείδηση των πολιτών μετά την πόλη

Συγκέντρωναν έργα όλων των τεχνών, επόμέβως συγκλ

σ

ίσεις και διαφοροποιήσεις

δημιουργών




Καλλιτεχνικά ρεύματα και πνεύμα του ανταγωνισμού των πόλεων για ποιοτική

ανωτερότητα επιδεικνύονταν εκεί

ε αρχαϊκό ιδεώδες δηλ.

πολόγιζαν στην κυριαρχία ενός νοητού κράτους όλων των Ελλήνων. Επομένως, τα

ργούσαν ως θρησκευτικά, εθνικά και καλλιτεχνικά κέντρα.

Ύψιστος πόθος των κατοίκων της πόλης που ονομάζουμ

υ

πανελλήνια ιερά λειτου

2.2.3 Πλαστική

Λειτουργία των έργων:

Ανάγλυφα και ολόγλυφα έργα εξυπηρετούσαν τις ανάγκες τιμής:

1) προσφέροντας στις θεότητες υλικά δείγματα λατρείας

2) απεικονίζοντας τους θεούς

3) προβάλλοντας αθλητικά και αγωνιστικά πρότυπα

στη μνήμη τους νεκρούς 4) διατηρώντας





Επιτύμβια στήλη 510 π.Χ. αφιερωμένη στον Αριστίωνα (εικ. 7)

Το έργο υπογράφει ο Αριστοκλής και προέρχεται

από τη Βελανιδέζα της Αττικής. Η μνήμη του

νεκρού επιτυγχανόταν με την εξιδανίκευση των

σημαντικών γνωρισμάτων του. Πρόκειται για νέο

γενειοφόρο οπλίτη που χάθηκε από τη ζωή.

Στο μέτωπο της βάσης είναι χαραγμένο το όνομα

γενική πτώση ( Αριστίωνος), ενώ

ιόσχημη

του νεκρού σε

κάτω από τα πόδια του, σε ταιν

προεξοχή, το όνομα του γλύπτη (έργον Αριστοκλέος). Της στήλης, που κατά τα άλλα

σώζεται σε άριστη κατάσταση, διατηρώντας

μάλιστα και τα υπολείμματα της χρωματιστής

διακόσμησής της, λείπει το ανώτερο τμήμα, όπου

τ χ

τ εί λ

, ς ,

σ

μηρούς στο σχήμα της «χελιδονο

στις αγγειογραφίες του Ευφρονίου.

ακόμα περισσότερο του γενείου.

Η στήλη του Αριστίωνος είναι έργο

Η παρουσία της μορφής είναι εδώ

η απεικόνισή της περιορίζεται στο

χέρι να συμπιέζεται για να μην

(Γιαλούρης Ν., ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝ

ήταν λαξευμένος ο λόφος του κράνους της

μορφής. Ο νεκρός ως γενειοφόρος παριστάνεται

ως οπλίτης. Με το αριστερό ου έρι κρατάει

δόρυ, ενώ ο δεξί του ναι ε αφρά λυγισμένο

προς τα κάτω, με την παλάμη κλειστή. Φοράει

κράνος αττικό κνημίδε και θώρακα επάνω στον

οποίο σώζονται ίχνη γραπτής διακόσμησης. Κάτω

από το θώρακα προβάλλουν οι λεπτές πτυχές του

χιτώνα που πέφτουν τους βραχίονες και στους

ουράς», θυμίζοντας την πτυχολογία των μορφών

Πολύ επιμελημένη είναι η απόδοση της κόμης και

αντιπροσωπευτικό της ύστερης αρχαϊκής εποχής.

διακριτική, χωρίς τονισμένες εξάρσεις των όγκων,

λιτό, σχεδόν πρόστυπο ανάγλυφο, ώστε το δεξί

προεξέχει πολύ από την επιφάνεια της πλάκας

Η – ΑΡΧΑΙΑ ΓΛΥΠΤΑ, Εκδ. Εκδοτική Αθηνών,

Αθήνα 1994, σ.237).




Μνημειακή Γλυπτική => προώθησε την ιδέα της αισθητικής στο πλαίσιο της

θρησκευτικότητας, ενώ αξιοποιήθηκε καλλιτεχνικά και λατρευτικά η μυθολογία

(μετόπες, ζωφόροι, αετώματα έγιναν ανοιχτά βιβλία υπόμνησης επεισοδίων της

μυθολογίας, αφηγούνταν θρύλους για το τόπο και τους τιμώμενους θεούς).

ΠΠΠαααρρράάάδδδεεειιιγγγμμμααα 4 44:::

Τμήμα της ζωφόρου με Γιγαντομαχία από το θησαυρό των Σιφνίων στους

Δελφούς. 530-525 π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών (εικ. 8, 8α)

8=Ο Ηρακλής και η Κυβέλη σε άρμα μάχονται εναντίον Γιγάντων, τμήμα από τη

βόρεια πλευρά.




8α

= Ο Απόλλων και η Άρτεμις τοξεύουν τέσσερις αντιπάλους, τμήμα από τη βόρεια

πλευρά.

Στη Γιγαντομαχία της βόρειας πλευρά εικονίζεται ο Ηρακλής, που πολέμησε με το

μέρος των θεών, να ορμά εναντίον ενός Γίγαντα, μπροστά του θεά Κυβέλη μάχεται

ανεβασμένη σε άρμα, ενώ ένα από τα λιοντάρια που το σέρνει καταξεσχίζει τον

εχθρό που βρέθηκε κοντά του. Ο Απόλλων και η Άρτεμις τοξεύουν τέσσερις

αντιπάλους. Ένας άλλος Γίγας, πριν από αυτούς, ο Κάνθαρος, με το ομώνυμο αγγείο

στο μέσο του λόφου του κράνους του, τρέχει να γλιτώσει. Στα πόδια τους κείτεται ένα

Γίγας νεκρός.

Η ζωφόρος πρέπει να είναι έργο δύο τουλάχιστον γλυπτών. Η ανατολική και η βόρεια

πλευρά, οι πιο σημαντικές, γιατί ήταν άμεσα ορατές από την Ιερά Οδό, είναι και οι πιο

περίτεχνες. Ο δημιουργός τους, ίσως ο Ένδοιος, φαίνεται πως είχε δεχθεί επιδράσεις

από χιακά και αττικά εργαστήρια. Ο άλλος γλύπτης ήταν συντηρητικότερος.

ωσιακό το παιχνίδι της φωτοσκίασης. Ιδιαίτερα γλαφυρή είναι και η γλώσσα

ενδύμα με

Εκπληκτική είναι η ατελεύτητη ποικιλία στο πλάσιμο των συμπλεκόμενων μορφών

και εντυπ

του τος, καθώς, τώρα, την ανεξάντλητη ευρηματικότητα στην πτυχολογία

του, συμβάλλει στη δραματικότερη παρουσίαση του μύθου. Εδώ μάλιστα

αποκρυσταλλώνεται και το θέμα της λοξής διάταξης των πτυχών, προπάντων εκείνο




της «χελιδονοουράς», που θα γενικευθεί ως τις αρχές του 5ου

αιώνα.

Ο επικός τρόπος αφήγησης εξάλλου στη ζωφόρο δεν καταλήγει σε μονότονη

επανάληψη, αλλά αντίθετα κρατάει το μάτι σε διαρκή εγρήγορση. Σε αυτό

συντελούσαν και τα λεπτοδουλεμένα κυμάτια, το λέσβιο και το ιωνικό, που

πλαισίωναν τη ζωφόρο επάνω και κάτω, τα φωτεινά χρώματα με τα οποία ήταν

ζωγραφισμένη και τα πολλά μεταλλικά όπλα ή τα κοσμήματα των γυναικών, που

ζωήρευαν τη λάμψη της όλης σύνθεσης. Ζωγραφισμένα ήτα και τα ονόματα πολλών

από τις εικονιζόμενες μορφές (Γιαλούρης Ν., ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ – ΑΡΧΑΙΑ

ΓΛΥΠΤΑ, Εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1994, σ.233)

Η αντίληψη το Ωραίου:

Αγώνας για το πιο ωραίο έργο τέχνης και τεχνικής καθώς και

υ

ο αγώνας των

χρ

θυνση στην

, πράγμα δύσκολο στα

ικρά μεγέθη των γεωμετρικών χρόνων

ρωμαλέων επηρέασαν τους καλλιτέχνες των αρχαϊκών όνων

Μέσω των έργων ανταλλάσσονταν ιδέες και συναντιόνταν δυνάμεις.

Αντίληψη για το ωραίο των αρχαϊκών χρόνων είχε υπόβαθρο στις αισθητικές

προτιμήσεις του 9ου, 8ου, 7ου αι. των γεωμετρικών χρόνων.

Αφομοίωση ανατολικών στοιχείων => απόδοση ανθρώπων και ζώων σε φυσικό

μέγεθος και μετωπικότητα αποτέλεσαν την απαρχή των αγαλμάτων του 7ου αι. Η

μεγέ που συντελέστηκε έφερε τους καλλιτέχνες εμπρός πρόκληση της

αναπαράστασης με περισσότερα φυσιοκρατικά στοιχεία

μ

Η Λειτουργικότητα των Φυσιοκρατικών και Ανθρωπόμορφων

στοιχείων:

γαλειώδη γλυπτά.

φυσιοκρατικά

Λόγω της αρχιτεκτονικής (πέτρινοι ναοί ) υπήρχε η ανάγκη για με

Η θέαση ενός αγάλματος έπρεπε να έχει ανθρωπόμορφα και

δεδομένα.

Διογκωμένη ομορφιά της νεότητας και της ωριμότητας.




Προσπάθεια απόδοσης ολοκληρωμένων μορφών, ώστε να εξυπηρετούνται ως

ιδεώδη τα ιερά αρχέτυπα.

Ο ανθρωπομορφισμός των θείων δυνάμεων υπαγόταν στις αρχές της πόλης και

ς θρησκευτικότητας. Δηλ. έπρεπε να επιδεικνύουν οι πόλεις ότι εξευμενίζονται οι

ν

ς έχουν ανθρωπόμορφο και θεϊκό πρόσωπο.

τη

πολιούχοι θεοί με τα μεγάλα έργα προς τιμήν τους και α αντιλαμβάνονται οι πολίτες

ότι οι φιλοδοξίε

Ανθρωπομορφισμός – Κούροι & Κόρες:

Κούροι => γυμνοί νεαροί άνδρες

Κόρες => ντυμένες νεαρές γυναίκες

(εικ. 9 και εικ. 10)

Εικ.9, Κροίσος ή Κούρος της Αναβύσσου, 530 π.Χ. Εθνικό Αρχαιολογικό

Μουσείο Αθηνών

Το άγαλμα σώζεται σχεδόν ακέραιο, με ίχνη

ερυθρού χρώματος στην κόμη, τα μάτια και την

βη. Σώζεται επίσης η βαθμιδωτή βάση του με

γχάρακτη επιγραφή στην ανώτατη από τις τρεις

ύ Κροίσου, που έπεσε στη μάχη. Ο

ήταν προφανώς Αθηναίος πολίτης και

ευπατρίδης. Ο Κροίσος συγκρινόμενος

αττικούς

α σχεδόν στα μέτρα των

του είναι ογκηρό με

ιαρθρωμένα είναι

,

ή

ε

βαθμίδες της, η οποία αναφέρεται στο μνήμα

του νεκρο

Κροίσος

μάλιστα

με τους αρχαιότερους κολοσσικούς

Κούρους, είναι πι

θνητών. Το σώμα

σφριγηλούς τους μυς και με τα στιβαρά μέλη του

οργανικά δ . Πιο φυσική και η

απόδοση της κοιλιακής χώρας της σπονδυλικής

στήλης και των αυτιών, ενώ και τα χέρια έχουν

αποσπασθεί από τα πλευρά. Η κόμη, εξάλλου,

που διαμορφώνεται σε συνενωμένους

πλοκάμους πίσω και σε σειρά βοστρύχων πάνω




από το μέτωπο, μεγεθυνόμενους προς τους κροτάφους, αν και εξακολουθεί να

προδίδει διακοσμητική τάση, πέφτει πιο μαλακά, σχεδόν κυματιστά, με την κάτω

άκρη της στρογγυλεμένη. Γύρω από το κεφάλι τη συγκρατεί ταινία. (Γιαλούρης Ν.,

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ – ΑΡΧΑΙΑ ΓΛΥΠΤΑ, Εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1994, σ.228)

Εικ.10, Η Κόρη, ενεπίγραφο έργου του Ευθύδικου, ο οποίος την αφιέρωσε

στην Αθηνά της Ακρόπολης, 490-480 π.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Ακρόπολης

Αθηνών.

Σύμφωνα με την επιγραφή στη βάση, ο

Ευθύδικος, γιος του Θαλίαρχου, αφιέρωσε

την Κόρη στην Αθηνά. Στη βάση

διασώζονται και τα πόδια της μορφής από

το κατώτερο τμήμα των μηρών της. Στην

Φοράει ακόμα τον ιωνικό χιτώνα, που σε

τ π

ύ

Η

ένδυμα, σε ορθή γωνία το άλλο προ

προσφορά. Η προβολή του αριστερού σκ ι ν το

υπολείμματα εξωτερικά μιας φάσης που π

το κατώτερο τμήμα του σώματος). Αυτό β

σχεδόν δύσθυμη και κατηφής με τις άκρες των χειλιών στραμμένες προς τα κάτω. Γι

Κόρη αυτή συγκεντρώνονται στοιχεία

υστεροαρχαϊκά και αυστηρορυθμικά.

λίγο θα αντικατασταθεί από το δωρικό

πέπλο και το κοντό ιμάτιο που περνά λοξά

από ο στήθος. Οι τυχές, λιτές, ξέβαθες,

κατακόρυφες, διαγώνιες ή κυματιστές,

καλύπτουν το σώμα, χωρίς όμως να

αποκρ πτουν την πλαστικότητα και τη

δροσιά του. Κόρη δεν φοράει

κοσμήματα, μόνο μια πλατιά ταινία στη

μακριά κόμη, που είναι κυματιστή πάνω

από το μέτωπο και στους κροτάφους και

χωρίζεται σε πλοκάμους εμπρός. Τα δύο

της χέρια είναι λυγισμένα. Ελαφρά το

αριστερό προς τα κάτω ανέσυρε το

ς τα εμπρός, ένθετο, κρατούσε κάποια

έλους κα το τράβηγμα του ε δύμα ς είναι

έρασε (εδώ δεν εικονίζεται το θραύσμα με

εβαιώνει και η έκφραση του προσώπου, η




αυτό και η επωνυμία της Κόρης η «Κατσούφα». Η Κόρη του Ευθυδίκου

προεξαγγέλλει και τη στροφή προς τα ένδον και τη βαθιά περίσκεψη που θα

ολοκληρωθεί στα επόμενα χρόνια (κλασικά) (Γιαλούρης Ν., ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ –

ΑΡΧΑΙΑ ΓΛΥΠΤΑ, Εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1994, σ.238-239)

Παριστάνονταν: αθάνατοι και θνητοί , αθλητές, ιερείς, πιστοί και νεκροί στο άνθος της

ηλικίας τους.

Ανατολική επίδραση + συμβατικότητες στην απόδοση

Κυρίαρχο μέλημα η ωραιοποίηση

Γρήγορη απεξάρτηση από στοιχεία της Ανατολής, κι αυτό έγινε μέσω διαφόρων

επινοήσεων όπως στην κόμμωση, τη διάπλαση των σωμάτων, την πολυτέλεια των

νδυμάτων των κοριτσιών. Επίσης, επιζωγραφισμένη πολυχρωμία και πρόσθετα ε

κοσμήματα από πολύτιμα μέταλλα και πέτρες είχαν σκοπό την ωραιοποίηση.

Δραστηριότητα 2: Όπως μας πληροφορεί η επιγραφή της βάσης, το άγαλμα

της εικ. 9 παριστάνει ένα νεαρό Αθηναίο, τον Κροίσο, που σκοτώθηκε στη

μάχη, στον τύπο του Κούρου και χρονολογείται γύρω στο 530 π.Χ.

Παρατηρήστε με προσοχή τη στάση, το πλάσιμο της μορφής, την έκφραση του

προσώπου και την απόδοση των λεπτομερειών (π.χ. την απόδοση της κόμης

και των αυτιών). Μπορείτε να διακρίνετε:

1) Ποιες αισθητικές αρχές διέπουν το έργο;

2) Πώς σχετίζονται αυτές με τις αξίες που το ίδιο προβάλλει;

1) Οι αισθητικές αρχές που διέπουν τον Κροίσο, Κούρο από την ανάβυσσο της

Αττικής είναι: πα αδοσιακή μνημειακή απόδοση της μορφής του νέου

ανθρώπου και της έκφρασης του προσώπου, η μετωπικότητα, η αναζήτηση

φυσιοκρατικών στοιχείων στο κεφάλι και το σώμα και η ωραιοποίση που

επιτυγχλανεται με τις διακοσμητικές λε

η ρ

πτομέρειες της κόμης και των αυτιών.

ονται με το φυσικό μέγεθος του

ειες. Οι αξίες

2) Οι αισθητικές αρχές που αναφέραμε τονίζ

Κούρου, το γυμνό σώμα και την επιμέλεια στις λεπτομέρ

επομένως που προβάλλονται είναι κυρίως της νεανικότητας και του κάλλους,

δηλαδή στοιχεία φυσικής και πνευματικής ομορφιάς.




Πνευματικότητα και Καινοτομίες στη Γλυπτική:

Η μορφολογία των Κούρων και Κορών αποπνέει πνευματικότητα. Κατά καιρούς

νέες επινοήσεις: από σανιδόμορφη πίσω πλευρά σε ολόγλυφη.Εμψύχωση της πέτρινης μνημειακής μορφής με στοιχεία φυσικότητας και χάρης.

ιαφάνεια του θηλυκού ενδύματος και αίσθηση κίνησης βοηθά στη τυπολογική

ρονικά ταξινόμηση των αγαλμάτων.

Δ

χ

Παιδευτικές σημασίες των έργων Πλαστικής:

αιτήσεις του κοινού.

Κεραμική

τορικό Πλαίσιο

ική εμπειρία και τη

ωηρόχρωμη ανατολική έμπνευση και ανάμεσα στις πρωτοπορίες τοπικών

εργαστηρίων.

ανταγωνισμού.

νθηση της κεραμικής παράλληλα με τη ναυσιπλοΐα και τον αποικισμό δημιούργησε

γεωμετρική τεχνοτροπία.

ανάπτυξη της νέας αγγειογραφίας στηρίχθηκε στον ορθολογισμό της γεωμετρικής.

φυτά, ζώα, πτηνά των εργαστηρίων του

τεχνοτροπία ευνόησε την αξία της

ης καλαισθησίας.

Οι δημιουργοί διαμόρφωσαν τα κριτήρια και τις αισθητικές απ Αθλητικό και αισθητικό ιδεώδες εκφράστηκε μέσω της γλυπτικής.

2.2.4

Ισ

Η αρχαϊκή κεραμική πειραματιζόταν αρχικά ανάμεσα στη γεωμετρ

ζ

Οι αγορές λιμανιών αιτία

Ά

μια χειραφέτηση από τη

Η

Ανατολικός Καλλιτεχνικός Παράγοντας

Προτίμηση πολύχρωμων μοτίβων από

Αιγαίου (Ρόδος, Σάμος) και της ανατολικής Ηπειρωτικής Ελλάδας υποδηλώνει

απόκλιση από τα καθιερωμένα. Η ανατολίζουσα

ωραιοποίησης. Αυτή η ευχάριστη διακόσμηση προώθησε ταυτόχρονα και το ιδεώδες

τ





Πρωτοαττικό αγγείο 670-600 π.Χ. «Ο Οδυσσέας τυφλώνει τον Πολύφημο»

αγγειογραφία από τα τέλη του 8ου και κατά τον 7ο επέδειξε

υπαγωγή των εμπνεύσεων από την Ανατολή στ

ορθολογισμό που κληροδότησε η γεωμετρική τέχνη.

(εικ. 11)

Η σκηνή εκτυλίσσεται μέσα

σε ένα πλούσιο διάκοσμο

γεωμετρικής παράδοσης. Η

κεραμική με την ανατολική

επιρροή παρουσίαζε

φιγούρα σε μυθολογικές

α

περιορισμένα την ανθρώπινη

συνθέσεις, όπως στις υδρίες της Ιωνίας και στα γγεία της

λεγόμενης πρωτοαττικής

τέχνης. Η πρωτοαττική

αι. π.Χ. ειδικά την

ην πνευματικότητα και τον

Η αφηγηματική εικόνα στην Αττική Αγγειογρ

υ ,

η σε κόκκινο βάθος.

νόματα ηρώων ή των αγγειογράφων σε κάποια αγγεία.έες αντιλήψεις Αθηναίων

- αξίες προερχόμενες από τα ομηρικά έπη που αποσκοπούσαν στην

αφία

Κόρινθος => μικρά πολυτελή αγγεία (αρύβαλοι)

Αθήνα => μεγάλα αγγεία ύψους 1 μέτρο , αφηγηματικές αποδόσεις θρύλων με

εγχάρακτο περίγραμμα και μελανόμορφη απόδοσ

ΟΝ

- πιο ανεκτική κοινωνία

ατομική πληρότητα

Αττική κεραμική διακρίθηκε (τέλη 5ου – 6ος αι.) ως τρίτος εμπορικός – καλλιτεχνικός

πόλος και έφερε επανάσταση.




Η αφηγη

Όλο και σ

ράγματα.

φηγήσεις από το ηρωικό

κόμη μία διάσταση που είχαν

ορές στο πανελλήνιο

ματική εικόνα στην Αττική Αγγειογραφία

ονται στα αγγεία ονόματα δημιουργών και

μέσω της εικόνας αποτέλεσε τομή στα ελληνικά

παρελθόν που επιβεβαίωνε την ταυτότητα των πολιτών

οι διδακτικές υπομνήσεις ήταν η τέρψη των ματιών και

εικόνες πατροπαράδοτων ιστοριών και

μέλλον.

ΟΜΗΡΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ => κλέος των προπατόρων

αν η ενσάρκωση ελπίδων στις

εριβαλλοντικές αντιξοότητες και η άυλη δύναμη των

Νέσσου. Ο Κένταυρος παρενοχλούσε

ε α ά ο

υχνότερα αναγράφ

πρωταγωνιστών των παραστάσεων. Διάδοση του γραπτού λόγου

π

Α

που αποκτούσαν χαρακτήρα αιωνιότητας και συνέχειας.

Α

του νου.

Όλα τα παραπάνω, κοινές

προσωποποιημένων γνώσεων με την επίφαση του μυθικού λόγου αποτέλεσαν

κοινές αναφ

Θεματικές της Αττικής Αγγειογραφίας

βασιλέων

ΑΘΛΟΙ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΗ => ήρωας του λαού, Ηράκλειο

πρότυπο ήτ

π

μη προνομιούχων.

Εικ. 12 => ο Ηρακλής μάχεται εναντίον του

Κένταυρου

ερωτικά τη Δηιάνειρα (σύζυγο του Ηρακλή). Ο ήρωας

αγωνίστηκ δραμ τικ για την εξ λόθρευση του

τέρατος. Η αγγειογραφία στην υπηρεσία της

αφήγησης .

ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ => λαϊκή θρησκευτική

συνείδηση (ευδαιμονία, ατομική πληρότητα φτωχών

και πλουσίων)




Ενότητα 2.3 – Οι κλασικοί χρόνοι (480 – 323 π.Χ.) Η

υτότητα της τέχνης των πολιτών

.3.1 Εισαγωγή

Πολεμικές ενέργειες εναντίον των Περσών ένωσαν τους Έλληνες. Προστατεύτηκε το

της αρχής της ενότητας.

ομίας της θάλασσας

ριστοκρατικών και ολιγαρχικών αρχών

Οι τέχνες εξέφραζαν την εξιδανίκευση.

τα

2

ιδεώδες της ελευθερίας με τις αξίες του θάρρους, της τόλμης και της αυταπάρνησης.

Παραμερίστηκαν διχόνοιες και ανταγωνισμοί υπέρ

Αθήνα: δημοκρατικές αρχές με τη δύναμη της οικον

Σπάρτη: εδραίωση α


ύ ρυθμού λόγω της νίκης

ετόπες: είχαν ανάγλυφες παραστάσεις από Άλωση της Τροίας, Αμαζονομαχία,

θρυλικές νίκες από το μακρινό πα ούσαν ιστορικά γεγονότα και όχι

μυθολογικά) επί των βαρβάρων της Ανατολής (παράδειγμα πολεμικής αρετής

Θησαυρός – Ηρώον στους Δελφούς από Αθηναίους

Η Αθήνα ανήγειρε θησαυρό – ηρώον στους Δελφούς δωρικο

του Μαραθώνα.

Μ

ρελθόν (τις θεωρ

).

Παραλληλισμό προγονικές

δούμε και στα κατοπινά χρόνια, όταν στην εποχή του Κίμωνα και της

ε σύνταγμα

του

η των

συμμαχίας

ς της νίκης του Μαραθώνα (νίκη επί των βαρβάρων) με

νίκες, προσδίδοντας κύρος και δόξα στα δικά τους κατορθώματα. Τέτοιου είδους

προπαγάνδα θα

δηλιακής συμμαχίας, πέτυχαν νίκες κατά των Περσών και προσπαθώντας να

παραλληλίσουν με τη νίκη στο Μαραθώνα, αφιέρωσαν στον Απόλλωνα των Δελφών

ένα χάλκινο αγαλμάτινο σύνταγμα, που εικόνιζε το Μιλτιάδη την Αθηνά, τον

Απόλλωνα και τους πώνυμους ήρωες των δέκα αττικών φυλών. Το ήταν

έργο Φειδία και βρισκόταν στην είσοδο του δελφικού τεμένους, αριστερά της

ιεράς οδού.

Έκδηλη πρόθεση Αθηναίων να παρουσιαστούν ως γνήσιοι απόγονοι

της ένδοξης γενιάς του Μαραθώνα και συνάμα η επιθυμία του Κίμωνα, ως

στρατηγού της αθηναϊκής – δηλιακής επί των Περσών, να

θεωρηθεί άξιος συνεχιστής του μαραθωνομάχου πατέρα του Μιλτιάδη.




2.3.2 Πρώιμοι Κλασικοί Χρόνοι : ο « Αυστηρός Ρυθμός » (480 – 450

π . Χ .)

Εισαγωγή

Χρόνια μεταξύ περσικών πολέμων και των χρόνων του Περικλή « γενιά του

» ή .

ων

χνών να δημιουργήσουν μνημεία με αιώνιο χαρακτήρα.

ο περσικοί πόλεμοι επηρέασαν τους καλλιτέχνες και τους απομάκρυναν από το

Προσπάθεια εξισορρόπησης θείου με ανθρώπινο

Μιλτιάδη « γενιά του αυστηρού ρυθμού »

Αυστηρός ρυθμός: δραματικότητα των εικαστικών θεμάτων και ναζήτηση τ

καλλιτε

Π

παραδοσιακό.

Μεροληπτούν υπέρ των ανθρώπων και το ιδεώδες έτεινε προς την ανθρώπινη

αξιοπρέπεια.


πρέπειας, ικανό να

ότητας στο πλαίσιο της θεϊκής τάξης.

Πίνδαρος: κατέγραψε τον ανθρωποκεντρικό πνεύμα της εποχής μετά τα περσικά

παρουσιάζοντας το Δία ως εγγυητή της δικαιοσύνης και αξιο

συμβιβάσει τις ανθρώπινες ανάγκες. Υμνήσου τους νικητές των αθλητικών αγώνων

ως ινδάλματα νε

αι της Σαλαμίνας.

κφράζει το πιο ώριμο στάδιο της αυστηρής αρμονίας ( Ανδρόνικος)

ι Ηλείοι και ο αρχιτεκτόνων Λίβων ήθελαν να προσδώσουν:

τρο της Ελλάδας

, μητροπόλεων και αποικιών

ομία Πέλοπα –

Αρχιτεκτονική

Η σημασία του Ναού του Δία στην Ολυμπία

Αντιπροσωπευτικό δείγμα της γενιάς του Μαραθώνα κ

Ε

Ο

- ότι είναι το κέν

- ότι είναι το κέντρο του Ελληνικού Κόσμου

Σύνθεση ναού: Δωρικός Ρυθμός

- προβολή ταυτότητας της περιοχής: αέτωμα με αρματοδρ

Οινόμαου, μετόπες άθλοι του Ηρακλή




- προβολή ταυτότητας της Ελλάδας: αέτωμα με Κενταυρομαχίες και κυρίαρχους

γωνιστικότητα, ηρωισμός κατατροπώνουν τα τέρατα της βίας και της αταξίας για να

χής με πρότυπα το Δία, Απόλλωνα, Αθηνά, Ηρακλή

50 π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας

Αθηνά, χωρίς τα όπλα της, ξυπόλητη, με νεανική χάρη κάθεται σε βράχο,

τρέφοντας προς τον Ηρακλή που την πλησιάζει για να της παραδώσει τις

Στυμφαλίδες όρνιθες. Είναι σαν να δέχεται όχι τον καρπό του μόχθου του

Δία και Απόλλωνα

Α

επιβάλλουν το ιδεώδες της υπερο

(εικ. 14)

Εικ.14, Μετόπη Ηρακλή, Αθηνάς και Στυμφαλίδων Ορνίθων, Από το ναό του

Δία στην Ολυμπία. 470- 4

Η

σ




ευνοούμενού της ήρωα, αλλά λουλούδια από τον αγαπημένο της. ΜΕ την ειδυλλιακή

υτή εικόνα, το παλιό ηρωικό στοιχείο του μύθου έχει παραμεριστεί . Η λυρική

ιάθεση έχει αντικαταστήσει την επική (Γιαλούρης Ν., ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ – ΑΡΧΑΙΑ

ΛΥΠΤΑ, Εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1994, σ.250)

άστιες διαστάσεις των ναών

είχνουν την ανάγκη των αποικών να ενταχθούν απέναντι στις μητροπόλεις.


υ ρ

α

δ

Γ

Η ισχυρή παρουσία της Σικελίας

Σικελία, Συρακούσες, Ιμέρα, Ακράγαντας η αρχιτεκτονική και γλυπτική τοςτ

εντάσσεται στην πελοποννησιακή αυστηρά δωρική παράδοση. Τοπικά στοιχεία

συνιστούν νέα δεδομένα στη ναοδομία. Εμφανίζεται απόκλιση από την αξία του

μέτρου, όπως φαίνεται από τον όγκο των ναών. Τερ

δ

Ναός το Δία στον Ακ άγαντα: κλασικός δωρικός ναός με εξαιρετικά σε διαστάσεις

γλυπτά.

Ναός Ε, αφιερωμένος στην Ήρα, στον Σελινούντα

Χαρακτηριστικά νέου ύφους

Απομάκρυνση από τις παλαιότερες συμβάσεις του αρχαϊκών χρόνων και κατάκτηση

ς ροπές των σωμάτων επηρέασαν στάσεις και εκφράσεις.

άστασή του με σοβαρότητα στα

ρόσωπα ή συναισθηματική φόρτιση.

των διαστάσεων του χώρου.

Αντιθετικέ

Απαλλαγή από το αρχαϊκό μειδίαμα και αντικατ

π Αποφυγή ακροτήτων


ας κατ’ άλλους): ανασύρθηκε από ναυάγιο έξω από το

ιάζει την ιδανική

ή.

Χάλκινος Ποσειδώνας (ή Δί

ακρωτήρι του Αρτεμισίου. Χρονολογείται στα 460-450 π.Χ. συνταιρ

ήρεμη δύναμη ενός γενειοφόρου άνδρα με το ανδρικό πρότυπο. Η αυστηρή μορφή

είναι ταυτόχρονα επιβλητική και προσιτ




Καινοτομίες

νέο

«θρόνου Ludovisi» με την αναδυόμενη Αφρ

την ολόγυμνη αυλήτριδα.

π.Χ, Αρχαιολογικό Μουσείο

κορινθιακό κράνος, αλλά είναι

. Με το αριστερό της

το χ

Για τη

ροστά της δεν έχει

οθεί ως τώρα ικανοποιητική

πιστεύο

θεάς

φέρει

ω

θεάς

1) Αττική: ισορροπία στην έκφραση (σκεπτόμενη Αθηνά εικ. 15 ή έφηβος του

Σουνίου)

2) Πελοπόννησος: ηρωποίηση, θέματα πολεμιστών

3) Κάτω Ιταλία: παλαιά σύμβολα με πνεύμα τριπλή ανάγλυφη σκηνή του

οδίτη τη γυναίκα με το θυμίαμα και

Ακροπόλεως Αθηνών.

Εικ.15, Η Σκεπτόμενη Αθηνά, Αναθηματικό μαρμάρινο ανάγλυφο από την

Ακρόπολη 470-460

Σε βάθος κυανό προβάλλει η

θεά. Φοράει δωρικό πέπλο και

γυμνόποδη

χέρι στηρίζεται σε δόρυ,

γέρνοντας ταυτόχρονα προς

αυτό το σώμα της και το κεφάλι,

ενώ έχει δεξί έρι επάνω στο

ισχίο της. ν ορθογώνια

στήλη μπ

δ

ερμηνεία. Μερικοί υν ότι

πρόκειται για «όρο», δηλαδή

ορόσημο του Ιερού της ,

άλλοι ότι χαραγμένους

επάν τους λογαριασμούς των

ταμίων της , άλλοι ότι είναι

επιτύμβια με τα ονόματα των

νεκρών.

Η δόμηση της μορφής με

στάσιμο το δεξιό σκέλος και




άνετο το αριστερό, που μόλις αγγίζει με τα δά η υ

διάταξη των χεριών, ο λιτός δωρικός πέπλος ες

του, όλα είναι γνωρίσματα του αυστηρού ρυθμ

εικόνα της θεάς, με την έντονη εσωτερικότητα σ

Ν., ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ – ΑΡΧΑΙΑ ΓΛΥΠΤΑ, Ε

241)

χτυλα τη γ , η αντιθετική προς α τά

με τις αυστηρές κατακόρυφ πτυχές

ού, όπως είναι και η τρυφερή, νεανική

το πρόσωπο και τη στάση (Γιαλούρης

κδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1994, σ.

Δραστηριότητα 4: Παρατηρείστε το αναθηματικό ανάγλυφο από την Ακρόπολη

των Αθηνών με τη «Σκεπτόμενη Αθηνά» στην εικ. 15. Προσέξτε την απόδοση

της αυτοσυγκέντρωσης ενός θεού. Σύμφωνα με μία άποψη, πρόκειται για

προσωποποίηση της πόλης, εμπρός στο ταφικό μνημείο των πεσόντων, ίσως

στις μάχες με τους Πέρσες.

Α) Με ποιο τρόπο ο δημιουργός κατόρθωσε να επεξεργαστεί το θέμα του;

Β) Ποια καλλιτεχνική αξία υπερτερεί ;

Α) Ο καλλιτεχνικός κατόρθωσε με την παράδοξη στάση της θεάς να εξισορροπήσει

την έκφραση της περισυλλογής με ένα νόημα, το οποίο ασφαλώς προϋπήρχε για τον

καλλιτέχνη και τον αναθέτη, αν κι εμείς ακόμη το αναζητούμε.

Β) Η καλλιτεχνική αξία που υπερτερεί είναι η αυστηρότητα της ανθρωπόμορφης

θεότητας που επιτυγχάνεται με τον παραδοσιακό συμβολισμό της οπλισμένης

Αθηνάς σε μια καθαρά ανθρώπινη, συναισθηματικά φορτισμένη στάση.

Ζωγραφική

Έκφραση και Περιβάλλον

Πολύγνωτος: βελτίωση της εκφραστικότητας των φυσιογνωμιών απόδοση

περιβάλλοντα χώρου» των μορφών. Έργα: η Άλωση της Τροίας και η Νέκυια

ιχογραφίες στη Λέσχη των Κνιδίων στους Δελφούς.

ίκων: ένταξη των σκηνών στο φυσικό τους χώρο και πρόσωπα με

κδηλο συναισθηματισμό.

«

το

Πολύγνωτος + Μ

έ




Κεραμική

Η επίδραση της Μεγάλης Ζωγραφικής

Ο Πολύγνωτος και ο Μίκων επηρέασαν και την κεραμική στην απόδοση του

υναισθήματος και την προοπτική.

πίκτητος: σκηνές συμποσίου

οι του Ηρακλή

ούρις: σκηνές αγωνισμάτων

ι (450 – 425 π . Χ .)

ς της «ώριμης κλασικότητας»

οκρατίας

τέχνη ως πρωταγωνιστής

Η φιλοσοφία τοποθετεί υοβ άνθρωπο στο κέντρο του κόσμου

ρχιτεκτονική

(ως ανθρώπινο σώμα)

πολεοδομική οργάνωση σε ομοιόμορφα τετράγωνα με

πόδαμος: ιπποδάμειο πολεοδομικό σύστημα

τε τα ιερά» σήμανε το τέλος του φόβου για τους Πέρσες και

εκίνημα του «χρυσού αιώνα»

ώνα

ς, Καλλικράτης, Μνησικλής

σ

Ε

Ευφρόνιος: άθλ

Δ

Βρύγος: δράμα της άλωσης της Τροίας

2.3.3 Ώριμοι Κλασικοί Χρόνο

Εισαγωγή

Αθήνα: κορυφαία πόλη – κράτο

Παρθενώνας: σύμβολο θριάμβου της δημ

Η

Α

Ιστορικά στοιχεία

Οι πόλεις οικοδομούνται στα μέτρα των ανθρώπων

Μίλητος, Πειραιάς, Όλυνθος

ρύμες και δρόμους

Ιπ

Περικλής: «ξαναχτίσ

ξ

Το πολιτικό πρόγραμμα της Ακρόπολης και η Οικοδόμηση του Παρθεν

Εποπτεία: Φειδίας

Αρχιτέκτονες: Ικτίνο




Η υλοποίησή της σήμαινε την αρχή της σύγκλισης των Ελλήνων

Αξίες της δημοκρατίας: συνδυασμός και ισορροπία δυνάμεων

Μαθηματική αρμονία και καινοτομία

αρθενώνας: σύμβολο του πνεύματος και της ελευθερίαςΠ

ή

συμμετοχή στα κοινά (ζωφόρος του σηκού), συνέλευση των

γίας ή Ηγησίας: δάσκαλος του Μύρωνα και Φειδία

ειδίας , ο Πολύπλευρος Δημιουργός

ζωγράφος

ιά ν

ετώματα, μετόπες, ζωφόρος Παρθενώνα

Γλυπτός διάκοσμος: γέννηση της Αθηνάς ως κοσμικό γεγονός (μετόπες), πομπ

Παναθηναίων ως

θεών ως η Εκκλησία του Δήμου (πρόσοψη).

Πλαστική

Ο Πνευματικός πατέρας των κλασικών χρόνων

Αγελάδας: διάσημος χαλκοπλάστης, δάσκαλος του χαλκουργού Μύρων,

αγαλματοποιού θεών Φειδία, ανδριαντοποιού αθλητών Πολύκλειτου

Η

Φ

Φειδίας: γλύπτης θεών σε μάρμαρο, χαλκουργός και

Ανάγλυφο δ κοσμο του Παρθενώνα, θεοποίηση των α θρώπινων όντων

Α

Ανάγλυφο Ελευσίνας με τη Δήμητρα, την Κόρη

και Τριπτόλεμο

Αθηνά Πρόμαχος, Λημνία Αθηνά της

Ακρόπολης

Χρυσαλεφάντινο άγαλμα Αθηνάς Ακρόπολη

Χρυσαλεφάντινο άγαλμα Δία στην Ολυμπία

Εξυπηρέτησαν την εικόνα του

ανθρώπου και την εικόνα των

θεών

Η ανθρώπινη μορφή εξιδανικευόταν και η θεία

Μετουσίωση ορα

μ

μάτων σε επίπεδο αισθητικής

τελειότητας ι δύναμης, τα εικονογράφησε με

ι ένταση.

ορφή εξανθρωπιζόταν

Πρόσφερε πρότυπα , θέλησης κα

έμπνευση κα




Ο Μύρων ανάμεσα στη Φύση και το Πνεύμα

αρχές, ακόμη και

(σωματικών &

, ηλικιακά μετά την

υ ηβαίου)

ι της ομορφιάς με την ιδέα του ωραίου ήρωα

ην εύνοια των θεών

έκρυβαν ένα θεό.

Νομοτέλεια της τέχνης: το έργο πρέπει να σέβεται τις φυσιοκρατικές

φυσικών δυνάμεων

υ δίσκου

2) μεγάλος κύκλος του σώματος σε συστροφή και κάμψη

α

Απ να

εφη ασία μυών, τριχωτό το

σε υπερφυσικές διαστάσεις ή νοήματα.

Δισκοβόλος: συμπύκνωνε το σύνολο των

εσωτερικών)

1) μικρός κύκλος το

3) νοητός κύκλος χώρου – σύμπαντος

Επαλληλία κύκλων, παγίωση κινήσεων, θεοποίηση της ανθρώπινης προσπάθειας

συγκεκριμενοποιούν το άπειρο

Ένωση αθλητή με το θεό, από τις κεραίες στο κεφάλι του αθλητή

Πολύκλειτος και αθλητικό πνεύμ

εικόνιση αθλητή μετά τον αγώνα, χαλάρωση μετά τον αγώ

βεία, στην αρχή της ωριμότητας (κατεργ

Δορυφόρος: η εφαρμογή της αισθητικής θεωρίας του Κανόνα

Ταύτιση της ιδέας της ανδρείας κα

Διαδούμενος: τιμάται από όλους, γιατί οι νικητές αθλητές είχαν τ

ή




Δραστηριότητα 5: Παρατηρώντας προσεκτικά το πρόσωπο, το σώμα, τη

στάση και την κίνηση από το ελληνιστικό αντίγραφο του «Διαδούμενου» της

εικ. 16 έργο του 440-420 π.Χ., προσπαθήστε να απαντήσετε στα εξής

ερωτήματα:

Α. Ποια αισθητική αξία επικρατεί στο έργο αυτό του Πολύκλειτου, και σε ποιους

συγχρόνους του γλύπτες τη συναντάμε ακόμη;

Β. Ποιες άλλες αξίες διατυπώνονται μέσα από το έργο;

Α) Η αισθητική αξία που επικρατεί είναι η εξιδανίκευση, που συναντούμε στους

ύγχρονούς του Μύρωνα και Φειδία. Στην περίπτωση του Πολύκλειτου, όπως και του

ύρωνα, εξιδανικεύεται ο Φειδίας. Ο Πολύκλειτος χρησιμοποιεί τον Κανόνα, την

ισθητική θεωρία του για τις αναλογίες του σώματος, προκειμένου να αποδώσει ένα

ρότυπο τελειότητας.

) ο Πολύκλειτος αποδίδει τον νικητή αθλητή μετά τον αγώνα, το ωραίο γυμνασμένο

ώμα του, την ωριμότητα της εφηβείας. Ο Διαδούμενος εκφράζει τις αξίες της

νδρείας και της ομορφιάς, ενώ ταυτίζεται με τις αρετές του ήρωα και του θεού.

σ

Μ

α

π

Β

σ

α

τα παιδαγωγικά ιδεώδη

έγιναν

διαφορετικά επίπεδα) και διαφορετικές εκφράσεις στα

Το σώμα και το πνεύμα

Ηθικές αρχές (2ο μισό 5ου αι. π.Χ.): στόχευαν στην προβολή της ανθρώπινης

αξιοπρέπειας, κρύβονται πίσω από την φυσιοκρατία των έργων του Μύρωνα και

Πολύκλειτου

Αξίες που προέβαλαν τα γλυπτά των πρωταθλητών: ικανότητα, αγνότητα,

ανθεκτικότητα, πειθαρχία

Με τα έργα του Μύρωνα και του Πολύκλειτου εκφράστηκαν

του υγιούς σώματος και πνεύματος κι πρότυπα κάλλους.

Κεραμική

Εμφανίστηκαν καινοτομίες που γνώριζε η ζωγραφική: αναζήτηση προοπτικής

(ανάπτυξη μορφών σε

πρόσωπα.





Σκηνές με τον Αχιλλέα να θανατώνει σε μονομαχία την αμαζόνα Πενθεσίλεια,

βλέμματα να διασταυρώνονται ερωτικά, συνηθίζονταν στην αγγειογραφία.

Εκλαϊκευτική διάσταση.

2.3.4 « Πλούσιος Ρυθμός » (425 – 380 π . Χ .)

έτσι λόγω της πλούσιας πτυχολογίας των γλυπτών μορφών

σώματα

ή

νάπτυξη του θεάτρου, ιστορίας και τεχνών. Παρά τα δεινά του Πελοποννησιακού

πολέμου, η αθηναϊκή δημοκρατία στήριζε την αρχ του διαλόγου και την αξία της

αμφισβήτησης.

τικών προγραμμάτων

νώ ο Μνησικλής συμπλήρωνε τα Προπύλαια, δύο νέα οικοδομήματα

ατασκευάστηκαν:

.Χ.) έργο του Καλλικράτη και

του Ποσειδώνα. Εκεί βρισκόταν ο τάφος

του Κέκροπα, παλαιότερα μυκηναϊκά ανάκτορα του Ερεχθέα και του Θησέα, η

υ κατεστραμμένου πρώτου αρχαϊκού ναού της Ακρόπολης. Συμβόλιζε

ριορισμός δωρικού ρυθμού.

Ονομάστηκε της εποχής,

η οποία όμως δεν αποκρύπτει τα αντίθετα, τα αναδεικνύει καθώς το ύφασμα

συχνά αποδίδεται να κολλά πάνω σ’ αυτά.

Εισαγωγ

Α

ή


Ιστορική συνέχεια πολι

Ε

κ

1) Ναός της Απτέρου Αθηνάς Νίκης, (421 π

σύμβολο ευημερίας

2) Ερέχθειο, που άρχισε ο Μνησικλής (παράδοση 406 π.Χ.), μνημείο καθαυτό

αθηναϊκό. Τιμούσε τη διπλή υπόσταση της οικονομίας της Αθήνας: την ελιά

της Αθηνάς και το θαλασσινό νερό

θέση το

τη διαφύλαξη των προαιώνιων ιερών συμβόλων. Πολιτική, θρησκευτική,

αισθητική διάσταση. Ιωνικός ρυθμός παρέπεμπε στο ιστορικό παρελθόν της Αθήνας. Πε





Ναός των Βασσών: περιορισμός δωρικού ρυθμού σε συνδυασμό με την πολιτική

ιάσταση του οικοδομήματος. Ο Ικτίνος θέλοντας να δώσει πανελλήνιο χαρακτήρα

α (Βασσές – 420 π.Χ.) κράτησε το

υ ε

ρικά κλίτη και κορινθιακό ρυθμό στον κίονα που διαχωρίζει το

δ

στο ναό του Επικούρειου Απόλλωνα στη Φιγάλει

δωρικό ρ θμό στην ξωτερική περιμετρική κιονοστοιχία. Χρησιμοποίησε ιωνικό

ρυθμό για τα εσωτε

άδυτο.

Σελίδα 32 από 55Σελίδα 32 από 55



Πλαστική

ειδιακή παράδοση και καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες

ανικές μορφές και ιδανικά νοήματα που εκπροσωπούσε ο Φειδίας επηρέαζαν τη νημειακή γλυπτική του πλούσιου ρυθμού.

Ο Μ Ω Σ

οκιμάζονταν και νέες επινοήσεις.

ι δημόσιοι θεσμοί καθόριζαν τα εικαστικά, όμως τα ταφικά και αναθηματικά

νάγλυφα φανερώνουν έξαρση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.

ροσωπογραφίες

ποτύπωση λεπτομερειών της φυσιογνωμίας, μεταφορά του χαρακτήρα και της

υχολογίας των προσώπων.


: από την Αθήνα, ονομάστηκε «ανθρωποποιός ». Δοκίμασε να τιμήσει την

ιέρεια Λυσιμάχη και το στρατηγό Πήλιχο. Ρεαλισμός των έργων αυτών

κάτι νέο για την αισθητική παιδεία της πόλης.

Φ

Ιδμ

Δ

Ο

α

Π

Α

ψ

Δημήτριος

υπερήλικα

σήμαινε

Η περίπτωση του Κρησίλα

νωστός από έναν θρυλικό διαγωνισμό που ήρθε τρίτος, με τον Πολύκλειτο και

ειδία. Πληγωμένη Αμαζόνα της Εφέσου. Απαθανάτισε τον Περικλή με το κράνος της

οφής Αθηνάς.

ίκευση στο ρεαλισμό

ρεαλισμός που αναπτύσσεται στα χρόνια του πλούσιου ρυθμού αφορά τις νέες

οοτροπία των ανθρώπων.

Γ

Φ

σ

Από την εξιδαν

Ο

αρχές και αξίες που αλλάζουν τις συμπεριφορές και τη ν

Επικράτηση ρεαλισμού υποχώρηση εξιδανίκευσης.




Η περίπτωση του Καλλίμαχου

Εισηγητής του κορινθιακού κιονόκρανου. Συνδέθηκε όμως με την « Υγρή

νδυμασία». Απόδοση του γυναικείου ενδύματος σα να ήταν βρεγμένο και


ίκη του Παιωνίου (γλύπτη από την Μένδη Χαλκιδικής): στήθηκε από

Μεσσήνιους και Ναυπακίους σ τερα από νίκη εναντίον των

Ε

διαφανές.

Ν

την Ολυμπία ύσ

Λακεδαιμονίων στη Σφακτηρία, στα 424 π.Χ. Μοιάζει με πλάσμα που εκπέμπει πόθο,

με διαφανή χιτώνα, γυμνά μέλη και στήθος, παρά τις πλούσιες πτυχώσεις του

ενδύματος.

Ζωγραφική

Για την αλήθεια και το πραγματικό

Συγκερασμός παράδοσης και συγκεκριμενοποίησης της πραγματικότητας.

ποτυπώνεται η χάρη και το πάθος. Αληθοφανείς παραστάσεις. Στόχος η εικόνα και

γγειογραφία

τη σκιά των μεγάλων τεχνών

ειώθηκε η σημασία της, συνέδραμε σε θεματικές εκδοχές και καλλιτεχνικές

ωγραφικής πέρασαν και στα αγγεία. Τα θέματα

σ

Α

το πραγματικό, παρά το νόημα.

Απολλόδωρος: σκιαγράφος

Ζεύξις – Παρράσιος: φιλοτέχνησαν πρόσωπα της μυθολογίας

Α

Σ

Μ

αναζητήσεις. Οι τεχνικές της ζ

αφορούσαν τη λατρεία του Διονύσου, της Αφροδίτης, οικογενειακές τιγμές.





ι ν ει ν ε

Μειδίας: σημαντικότερος εκπρόσωπος των αγγε ογράφω της ποχής. Πολύχρωμη

διακόσμηση με ψιλόλιγνες χορεύτριες, αποδίδονται σε βάθος με φυτικά μοτίβα.

των αγγε ογράφω της ποχής. Πολύχρωμη

διακόσμηση με ψιλόλιγνες χορεύτριες, αποδίδονται σε βάθος με φυτικά μοτίβα.




Δραστηριότητα 6: Στην εικ.17 έχουμε ένα πολυσήμαντο εύρημα. Πρόκειτα για ι

ένα περίεργο αγγείο, το επίνητρο, χρήσιμο στις γυναίκες που εργάζονταν στο

σπίτι, αφού σ’ αυτό τοποθετούσαν το μαλλί για το ξάνουν. Προσέξτε το αττικό

αυτό ερυθρόμορφο επίνητρο του 425-420 π.Χ. και διατυπώστε τεκμηριωμένα

τις απόψεις σας.

Α. Πως δικαιολογείται η εικονογράφηση της γυναικείας προτομής, στο κάτω

άκρο , της αρπαγής της Θέτιδας και των γάμων της Άλκηστης, που

απεικονίζονται στην κάτω ζώνη και κατά μήκος του σώματος του σκεύους;

Β. Σε ποιες αισθητικές αναζητήσεις των χρόνων του «πλούσιου ρυθμού» (425-

380 π.Χ.) εντάσσεται ο τρόπος ένταξης των μορφών στο χώρο και η απόδοση

των εικονογραφικών θεμάτων;

Γ. ποια ιδεολογικά στοιχεία προβάλλουν από τις εικονιστικές σκηνές του

αγγείου σε σχέση με τη ιστορική και κοινωνική πραγματικότητα των χρόνων

παραγωγής του (Πελοποννησιακός πόλεμος);

Α) Η γυναικεία προτομή, η αρπαγή της Θέτιδας από τον Πηλέα και οι γάμο της

Άληστης, εντάσσονται στον κόσμο της γυναίκας και του γάμου, με αναφορές σε

γνωστές οικογένειες του μύθου αλλά και στην Αφροδίτη, θεά του έρωτα Οι

ικογενειακές σκηνές κυριαρχούν μέσα από παραπομπές σε μυθολογικά πρότυπα.

) Οι αισθητικές αναζητήσεις του πλούσιου ρυθμού που προβάλλουν στον εικαστικό

ιάκοσμο του επίνητρου είναι συγγενείς με τις κατακτήσεις της μεγάλης ζωγραφικής

την προοπτική και της γλυπτικής ως προς την απόδοση ρεαλιστικών οικείων

εμάτων και λεπτομερειών της καθημερινότητας.

) Ο Πελοποννησιακός πόλεμος φαίνεται ότι επηρέασε τις ιδεολογικές επιλογές των

ολιτών και των καλλιτεχνών της Αττικής. Η ζωή στο οικογενειακό περιβάλλον με τον

ρωτα και η επιθυμία της ειρήνης με τα αγαθά της μοιάζει να καθρεπτίζονται και στο

ττικό ερυθρόμορφο επίνητρο.

ι

.

ο

Β

δ

σ

θ

Γ

π

έ

α




2.3.5 Ύστεροι Κλασικοί Χρόνοι (380 – 323 π . Χ .)

την

έδψσε διέξοδο με το ιδεώδες της εξουσίας

.

Αναζητείται

ο

ξέφραζε την αναθεώρηση του μυστικισμού και των

θόνιων λατρειών.

αφικό Μνημείο του ηγεμόνα της Αλικαρνασσό, Μαυσώλου.

ρχιτέκτονες: Σάτυρος, Λίθυος

λύπτες: Σκόπας, Τιμόθεος, Βρυαξίδας και Λευχάρης

μπρακτη αξιοποίηση του γοήτρου του ανατολίτη παρεγγελιοδόχου

Εισαγωγή

Μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο έχουμε άνθηση της δημιουργικότητας και

εμφάνιση καινοτομιών. Υπήρχε μεγάλος ανταγωνισμός μεταξύ των πόλεων – κρατών

που δημιούργησε σύγχυση σε όλους τους τομείς.

Μακεδονικός Παράγοντας: ο Φίλιππος

τους ενός. Η φιλοσοφία, μιλώντας για το ανώτερο ον, στήριξε αυτό το ιδεώδες. Με

τον Αλέξανδρο ήρθε η αξία της παγκόσμιας ηγεμονίας (αξίες δικαίου και

οικουμενισμού) και σχηματίστηκε το κράτος των Ελλήνων

Τέχνες: αποτυπώνουν τις αλλαγές και αναβαθμίζεται η αισθητική τους αξία.

Ενισχύονται από ιδιώτες που τις επηρεάζουν. η άλλη πλευρά της

ουτοπίας και του μυστηρίου. Αξιοποιούνται οι αφηρημένες έννοιες, έρωτας και το

ωραίο.


Έλληνες και Ανατολή

Πολλαπλασιασμός θρησκευτικών οικοδομημάτων

Η θρησκευτική αρχιτεκτονική ε

χ

Τ

Α

Γ

Έ




ική πρωτοβουλία

ο.Χ. εμφανίστηκαν πολυτελείς κατοικίες, προάγγελοι έντονων

ατία στη μοναρχία. Το χρήμα

στην αρχιτεκτονική. Παρουσία

Βασικά γνωρίσματα

Άκρατος ρεαλισμός και αισθαντική φαντασία.

Προστέθηκαν η παιδική και γεροντική ηλικία, επίσης υπήρχαν και αλληγορικά

θέματα.

Ιδιωτ

Μέσα στον 4 αιώνα π

κοινωνικών διακρίσεων και μετάβαση από τη δημοκρ

σηματοδότησε ποσοτικές και ποιοτικές αλλαγές

ιδιωτών μεταβάλλει το τοπίο των ελληνικών πόλεων.

Πλαστική




Φιλοτέχνησε: μνημεία αρχόντων αι νικητώ , αθλητών, θεών και αλληγορίες.κ ν




Επίσημος γλύπτης του Αλέξανδρου, ο μόνος που είχε δικαίωμα να φιλοτεχνήσει τη

φυσιογνωμία του (εικ. 20)

Φευγαλέο της φυσικότητας, ικμάδα.

Εμπνέει την αίσθηση του εφήμερου και μνημειακού

Μετάβαση από τα κλασικά στα ελληνιστικά χρόνια

Έργα: Αγίας στους Δελφούς, Αποξυομένος, Ποσειδώνας, Ερμής, Καιρός




Δραστηριότητα 7: Εικ.20

Α. Πώς θα διατυπώνατε την καλλιτεχνική θεωρία του Λυσίππου έχοντας ως

σημείο αναφοράς το κφάλι του Αλέξανδρου;

Β. Ποια στοιχεία του έργου αυτού εκφράζουν την παράδοση των χαλκουργών

της Σικυώνας και ποια τους νέους καιρούς και τις επινοήσεις του Λυσίππου;

Α) Η καλλιτεχνική θεωρία του Λισύππου περιλαμβάνει ανάμεσα σε άλλα και τα εξής:

- στοιχεία από τα παραδοσιακά μυστικά της συντεχνίας των χαλκουργών της

Σικυώνας

- αρμονικές μορφολογικές αναλογίες, ώστε οι προσωπικότητες να μοιάζουν με θεούς

- αναφορές στην πραγματική φυσιογνωμία του απεικονιζόμενου

- συμμετρία ανάμεσα σε ένα περιεχόμενο χρονικά επίκαιρο και ένα αιώνιο

- ισορροπία ανάμεσα στο ρεαλισμό και την εξιδανίκευση με στόχο το ωραίο με νόημα

- συνδυασμό της ανθρώπινης αξίας και του θεϊκού κλέους

Β) Στο κεφάλι του Αλέξανδρου, τμήμα ενός ανδριάντα, ο Λύσιππος χρησιμοποίησε

τεχνικές γνώσεις των χαλκουργών της Σικυώνας από την Πελοπόννησο, οι οποίοι

είχαν εξειδικευτεί σε ανδριάντες θεών και στην αποκάλυψη θεϊκών συμβόλων με

πατροπαράδοτο τρόπο. Στοιχεία των νέων καιρών που υπάρχουν και στο έργο αυτό

είναι: η αναζήτηση του ωραίου, του ανθρώπινου μέτρου, η ρεαλιστική τάση στην

απόδοση της προσωπογραφίας και απεικόνιση υπαρκτών προσωπικοτήτων. Οι

επινοήσεις του Λυσίππου στο κεφάλι του Αλέξανδρου εντοπίζονται στην

περισπούδαστη απόδοση μιας όχι απλής ομορφιάς.

Ζωγραφική

Κορυφώσεις της ζωγραφικής

Απογείωση μεγάλης ζωγραφικής

Τίμανθης από Κύθβο και Κολώνης => εκφραστική δραματικότητα των σκηνών τους

ύπομπος δάσκαλος Λύσιππου

ττική: ψυχισμός, συναισθηματισμός, φωτοσκίαση

υσία Ιφιγένειας: έργο του Τίμανθη, ο Αγαμέμνων έχει καλυμμένο το πρόσωπο,

ροκειμένου να κρύψει τον πόνο

Ε

Α

Θ

π




Μέθη ή Έρωτας θόλου της Επιδαύρου: ο Παυσίας απέδωσε έννοιες με χρωματική

αι

και Ιστορία

καλλιτεχνικό στίγμα

πανδαισία και φυσικότητα.

Απελλής

Επίσημος προσωπογράφος του Αρχελάου, Φιλίππου, Αλεξάνδρου. Πληθωρικός κ

λεπτεπίλεπτος, έργα του αναδυόμενη Αφροδίτη και η αλληγορία όπως η Συκοφαντία

Φιλόξενος

Ζωγράφισε για τον Κάσσανδρο τη μάχη Αλεξάνδρου – Δαρείου. Μεταφέρθηκε σε

ψηφιδωτό στην Πομπηία. Συνδυάζει ιστορική συγκυρία και

εποχής.

- Σύγκρουση δύο στρατών

- Συνάντηση δύο πολιτισμών

- Συναισθηματική φόρτιση λόγω συνειδητοποίησης της νίκης για τον ένα και της

ήττας για τον άλλο




Ενότητα 2.4 – Οι ελληνιστικοί χρόνοι (323 – 31 π.Χ.)


λληνιστική πραγματικότητα και τμήμα της οι τέχνες. Ο ανθρωπισμός τους

ωστό κόσμο.

ινόμενο της θρησκείας τις ελλαδικές περιοχές

το δοκούν τα παλαιότερα και νεότερα στοιχεία

υ μέτρου και λαϊκισμού. Αισθητή η επίδραση της ανατολής,

ν και κυριαρχεί το ελληνικό στοιχείο.

.4.2 Αρχιτεκτονική

ιγαντισμός και Κομψότητα

ολεοδομία

1) Αρχή των μαθηματικών (Ιπποδάμειο σύστημα)

2) Αρχή της αισθητικής (θεατρική διάταξη με μηχανικές παρεμβάσεις)

3) Αρχή της λειτουργικότητας (ανάλογα με τον πληθυσμό και τις ανάγκες του)

ιωτική κατοικία

μφαση στο διακεκριμένο ιδιώτη αλλά και στον απλό πολίτη. Αξίες λογικής –

ρόνοιας και καλαίσθητης οργάνωσης. Ιδεώδη ευταξίας – κοινωνικής δικαιοσύνης –

μορφιάς.

Νέες θεοποιημένες δυναστείες μετά τον Αλέξανδρο, νέες συμμαχίες και πολιτικές. Οι

επίγονοι διαμέλισαν την αυτοκρατορία.

Ε

μεταδόθηκε σε όλο το γν

1) Ελληνοποιήθηκαν οι μέσοι και υψηλοί υπήκοοι

2) Ανατολικοποιήθηκαν τα βασιλεία των διαδόχων

3) Φα4) Συντήρηση παραδόσεων σ

5) Εκλεκτικιστές επέλεγαν κατά

του συρμού (μόδα)

Υπέρβαση του ανθρώπινο

α

2

Γ

Π

Ιδ

Έ

π

ο




2.4.3 Πλαστική


Ελληνιστικός Ρομαντισμός

και την

ροσπάθεια αποτύπωσης της αλήθειας

Ιδέα του θεάτρου ως υπόβαθρο

πό τον τραγικό λόγο στην τραγική εικόνα

θάνατο με στόχο τη συγκίνηση

ρ του αισθησιασμού.Χάρ αι επιβλητικότητα.

Προσω

Α

Απόδοση συγκίνησης και έκπληξης – δειλός ρομαντισμός

Εστίαση στον πόνο, το αίμα και υο

αρρωστημένη απόλαυση.

Νέα έργα , αντίγραφα και αναφορές

Νέα έργα αλλά και πολλές αντιγραφές των κλασικών

Μείωση της πνευματικότητας υπέη της στάσης και της έκφρασης, υπερβολικό πάθος κ

πογραφίες

Ενίσχυση τιμής και λατρείας προς τους ηγεμόνες και γενικευμένη αρχή του

ατομικισμού

Π



Συντηρητικές προσπάθειες

ανατόλιζε τις κατευθύνσεις τις προς ένα κοινό των

ηκαν με νοήματα από τις

Η περίπτωση της Περγάμου

Σημείο αναφοράς καινοτομιών

Πέργαμος , και Ρόδος : Ρεαλισμός , τραγικότητα , θηλυκότητα

Καλλιτεχνικές πρωτεύουσες της ελληνιστικής εποχής.

Πέργαμος: ρεαλιστική δεξιοτεχνία με σκληρότητα

Ρόδος: ρεαλιστική δεξιοτεχνία με γλυκύτητα (ωραιοποίηση της τραγικότητας

Η καλλιτεχνική παιδεία προσ

άστεων και των μοναρχών

Ακαδημαϊκή επανάληψη

Αντίθετα, στα κέντρα της Ανατολής οι τέχνες εμβολιάστ

τοπικές παραδόσεις και την οικονομική ανάπτυξη

)




Απόδοση των γυναικών πρόσχαρη και γοητευτική




Δραστηριότητα 8: Εικ.20. Παρατηρώντας το πλάσιμο, από τη μορφή, τις

εκφράσεις των προσώπων, τις λεπτομέ ειες και τη συνολική παράσταση από ρ

το σύμπλεγμα Αφροδίτης-Πάνα- Έρωτα που βρέθηκε στη Δήλο (γύρω στο 100,

π.Χ.), να απαντήσετε στα εξής:

Α. Ποιες αρχές της αισθητικής των ελληνιστικών χρόνων διέπουν το

συγκεκριμένο σύμπλεγμα;

Β. Ποιο κοινωνικό πρότυπο πιστεύετε ότι εκφράζεται στο έργο αυτό;

Γ. Ποια θα τονίζατε, κατά την κρίση σας ως βασική αντίφαση του έργου αυτού ,

με τα γλυπτά των κλασικών και αρχαϊκών χρόνων;

Α) Διέπεται από τις αρχές των ελληνιστικώ χρόνων, οπότε οι τέχνες εμπλέκονται με

την καθημερινή πραγματικότητα όλων τω κοινωνικών στρωμάτων. Ο καλλιτέχνης

έθεσε τη δεξιοτεχνία του στην υπηρεσία ενός παραγγελιοδόχου που επιθυμούσε μια

«σκαμπρόζικη» και «σκανδαλιάρα» Αφροδίτη, η οποία ανθίσταται με το σανδάλι της

στις ορέξεις του τραγόμορφου Πάνα, ενώ ιπτάμενος Έρως χαριεντίζεται ανάμεσά

τους.

Β) Το κοινωνικό πρότυπο που εκφράζεται το σύμπλεγμα αυτό είναι η ευτραφής,

αισθησιακή, διασκεδαστική και ερωτική γυναίκα.

Γ) Η βασική αντίφαση του έργου αυτού μ τα γλυπτά των κλασικών και αρχαϊκών

χρόνων εντοπίζεται στην Αφροδίτη. Η θεά στα ελληνιστικά χρόνια έχει απολέσει τα

μυστηριακά και ιερά στοιχεία του παρελθόντος. Η φαινομενική ιεροσυλία και

βεβήλωση είναι ενδεικτική της νέας θρησκευτικότητας που κυριαρχείται από τη

ζωντανή καθημερινότητα και πεζότητα, ό πλέον από τυπικότητα, αυστηρότητα ή

εξιδανίκευση.

ν

ν

ο

με

ε

χι

λεξάνδρεια

έχνη με στόχο την τέχνη

εαλισμός και τοπική παράδοση – αποτύπωση λεπτομερειών

εγάλος αριθμός ειδωλίων με ποικίλες παραστάσεις και υλικά

.4.4 Ζωγραφική

εματολογία και διακοσμητική Λειτουργία

ρχές ρεαλισμού και φυσιοκρατίας Στόχος η γοητευτική συγκίνηση, η χάρη, το πάθος

Α

Τ

Ρ

Μ

2

Θ

Α




Ποικίλα θέματα και νεκρές φύσεις

Η διακόσμηση προβάλλεται ως η σημαντικότερη αξία

Η ζωή ως απόλαυση

2.4.5 Η τέχνη του ψηφιδωτού

ψηφίδες,

αϊκό αίσθημα, η τέχνη ως αυτοσκοπός

ικά, όμορφα με ποικίλα θέματα

Μεγάλη επίδραση της ζωγραφικής, αντί για ακατέργαστες κατεργασμένες

αύξηση των ψηφιδωτών στις οικίες, αναθεώρηση της γεωμετρικότητας, διακόσμηση

με γεωμετρικά θέματα.

2.4.6 Λαϊκή τέχνη

Αγγεία => μεγάλη διάδοση, καθρεπτίζουν το λ

Ειδώλια => πολύχρωμα, συμπαθητ




Δραστηριότητα 9: Εντοπίστε, συγκεντρώστε και συνοψίστε τα σημαντικότερα

ιδεολογικά σημεία αναφοράς, τα οποία θεωρείτε ότι καθόρισαν τη μορφή των

τεχνών των ελληνιστικών χρόνων.

Ανάμεσα σε άλλα θεωρούμε βασικά ιδεολογικά σημεία αναφοράς που καθρεπτίζονται στις τέχνες των ελληνιστικών χρόνων και τα εξής:

παιδείας σε διαφορετικές περιοχές της

ολοσσιαίου και του μικρογραφικού

4) Οργανωμένες καλαισθησίες

5) Τραγικός λόγος και τραγική εικόνα

6) Ωμότητα και αρρωστημένες απολαύσεις (ασιατικά εργαστήρια)

7) Η επιτυχία των αντιγράφων και των παραλλαγών

8) Προσωπογραφίες ηγεμόνα και διάσημων προσώπων

9) Ακαδημαϊκές επαναλήψεις

10)Καινοτομίες της Περγάμου (καλλιτεχνικές εκθέσεις και κριτική)

11)Ρεαλιστική δεξιοτεχνία με σκληρότητα (Πέργαμος)

12)Ρεαλιστική δεξιοτεχνία με γλυκύτητα (Ρόδος)

13)Η γυναίκα ως Αφροδίτη της διασκέδασης

14)Η τέχνη για την τέχνη ( Αλεξάνδρεια)

15)Λεπτές ευαισθησίες με μυθολογικά θέματα

16)Πληθωρισμός της τέχνης

17)Εκλεκτικισμός

18)Ιδιωτικός χαρακτήρας των τεχνών

19)Η σημασία της διακόσμησης

20)Λαϊκά στοιχεία

21)Οικουμενικότητα

22)Κοσμοπολίτικο πνεύμα

23)Μεγαλοπρέπεια και περιπαθές

1) Μεταμορφώσεις της ελληνικής

κοσμοκρατορίας

2) Συνύπαρξη της υπερβολής και του ευτελούς

3) Συνύπαρξη του κ

24) Διαχρονικότητα

25)Πολλές τοπικές παραλλαγές




Ενότητα 2.5 – Η Εξέλιξη της Ανδρικής Μορφής στην Αρχαία

Ελληνική Γλυπτική1

Η απόδοση της ανθρώπινης μορφής κυριαρχεί στην αρχαία ελληνική τέχνη από τα

πρώτα βήματά της, δίνοντάς της ένα ουσιαστικό ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα σε όλη

μορφές έκφρασή της.

χη στην αρχαία ελληνική

ατότητα να πειραματιστούν με την απόδοση του

αυτού το κάλος φυσικό και ηθικό.

ς κάθε εποχής

ικές αλλαγές και οινομικές

η τεχνική, έδωσαν έμφαση

συμμετρία – σχηματοποίηση –

του αρχαϊκού ανθρώπου που

χει τη δυνατότητα να προσφέρει

ληξη της ανδρικής μορφής στα ύστερα αρχαϊκά χρόνια, κοντά

σώμα είναι έτοιμος για ένα μεγάλο βήμα

εία της αρχαϊκής κοινωνίας κάνει άλματα σε πολιτικό,

εδο.

τη διάρκεια της ιστορικής της πορείας και σε όλες τις

Η γυμνότητα της ανδρικής μορφής η οποία είναι κυρίαρ

τέχνη, έδωσε στους γλύπτες τη δυν

ανδρικού σώματος και να εκφράσουν μέσω

Τα γλυπτά εξελίσσονται ανάλογα με τις διαφορετικές τεχνοτροπίες τη

και αποτυπώνουν τις εκάστοτε κοινωνικές και πολιτ

συνθήκες.

Αρχαϊκή Περίοδος (700-480 π.Χ.)

Δείγμα κίνησης, σε μέγεθος ίσο, δεν είχαν την απαραίτητ

στο πρόσωπο και στα μαλλιά. Μετωπικότητα –

διακοσμητικότητα.

Αρχαϊκό Μειδίαμα (εύθυμο χαμόγελο) => αγαλλίαση

προσφέρει άγαλμα στη θεότητα.

Μοσχοφόρος => χαίρεται που έ

Αριστόδικος => κατά

μαλλιά και χέρια απομακρυσμένα από το

προς τα μπρος

Θαυμαστή είναι η πορ

κοινωνικό και καλλιτεχνικό επίπ

Το παρακάτω κείμενο είναι από ντοκυμαντέρ της εκπαιδευτικής τηλεόρασης και παρατίθεται σε ελεύθερη απόδοση

1




Κλασική Περίοδος (480-323 π.Χ.)

Οι περσικοί πόλεμοι έπαιξα

φυσικό αυτό αφού σημαν ικ

ν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της γλυπτικής. Είναι

τ ά ιστορικά και πολιτικά φαινόμενα επηρεάζουν την

ξέλιξη της τέχνης σε κάθε εποχή.

α της

ητικό αγώνα.

ισκοβόλος του Μύρωνα

ση αυτή δίνει στη μορφή μεγαλύτερη δυναμική και παραπέμπει σε

ό το ένα πόδι στο άλλο όταν πρόκειται να τρέξουμε

υπολογισμένες με

ορυφόρος του Πολύκλειτου => αποτελεί την επιτομή του ανδρικού ιδεώδες.

στην επανάληψη του ίδιου μέτρου.

έλεια ισορροπία της μίμησης της φύσης και της εξιδανίκευσης. Ιδεατές μορφές που

υνδυάζουν το σωματικό και ψυχικό κάλος το ιδεώδες του αιώνιου απέναντι στο

αθημερινό και στιγμιαίο.

ε

Απόκρουση Περσών και προσπάθεια της ανοικοδόμησης της Αθήνας => αρχή της

κλασικής τέχνης γνωστή ως «αυστηρός ρυθμός».

Απάλειψη του «μειδιάματος» και υιοθέτηση μιας αυστηρής έκφρασης.

Παιδί του Κριτίου => σοβαρότητα, βαρύ πηγούνι, στάση της μορφής, το

παρατεταμένο αριστερό πόδι των κούρων εγκαταλείπεται, στηρίζεται στο αριστερό

πόδι ενώ το δεξί προβάλλει εμπρός λυγισμένο στο γόνατο (πλησίασμ

φυσιοκρατικής απόδοσης της ανδρικής μορφής)

Ηνίοχος των Δελφών => μακρύς χιτώνας να κρατά χαλινάρια που οδήγησαν σε

νίκη σε αθλ

Δ

Ώριμη κλασική περίοδος => χιασμός κινήσεων – Contrapposto, στηρίζει το βάρος στο

ένα πόδι και έτσι οι ώμοι και τα μπράτσα σχηματίζουν αντίθετη γωνία με τους γοφούς

και τα πόδια. Η στά

μια χαλαρή διάθεση. Μπορεί όμως να υποδηλώνει και την πρόθεση για κίνηση με τη

μεταφορά του κέντρου βάρους απ

ή να περπατήσουμε. Το σώμα παρουσιάζετε με αναλογίες

μαθηματική ακρίβεια, ενώ το πρόσωπο εκπέμπει ένα ήρεμο μεγαλείο που

παραπέμπει στο ιδανικό του καλού και αγαθού.

Δ

Κανόνας => ποιες πρέπει να είναι οι ιδεατές αναλογίες. Κεφάλι 1/8 του συνόλου και

κάθε μέρος του σώματος εντάσσεται

Τ

σ

κ




ι σαφείς και στην γλυπτική. Αναδύεται μια ομάδα πλουσίων ανδρών

ου τώρα αυτοί αναλαμβάνουν το ρόλο που είχαν οι δημοκρατικοί θεσμοί .

α, απεικονίζεται τώρα και ο ηττημένος, αφιερώματα με

υν. Ο γλύπτης δεν

ποτυπώνει πλέον το ιδανικό, το τέλειο, το εξιδανικευμένο στην κλασική περίοδο

ο ατομικό και προσπαθεί να αποδώσει έντονα

Η γλυπτική τέχνη σε όλη τη διάρκεια της εξέλιξής της αποτέλεσε μια από τις

ημαντικότερες μορφές καλλιτεχνικής εκφράσεις των αρχαίων Ελλήνων , απεικόνισε

τους από τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους

τις αρχές της 1ης χιλιετίας π . Χ . ως την πλήρη επικράτηση των ρωμαίων στη μεσόγειο

ρά χάλκινα αγάλματα αφιερώματα στα μεγάλα

ρά και πέρασαν γρήγορα στη χρήση του μάρμαρου δημιουργώντας αγάλματα με

ά

αν να

πεικονίσουν την ανθρώπινη μορφή στις ιδανικές αναλογίες στα ώριμα κλασικά

Στην ελληνιστική εποχή παρατηρείται υποχώρηση των πόλεων – κρατών και

δημιουργία μεγάλων βασιλείων με πολίτες διαφορετικών εθνικοτήτων. Η

πολυσυλλεκτικότητα των βασιλείων αυτών σε πολιτικό, κοινωνικό και θρησκευτικό

επίπεδο γίνετα

π

Πολεμικά ανδραγαθήματ

μορφή νίκης σε αθλητικούς αγώνες, απεικονίσεις παιδιών. Αποδίδουν με ρεαλισμό τα

φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά των προσώπων που απεικονίζο

α

αλλά το καθημερινό, το στιγμιαίο, τ

συναισθήματα όπως ο φόβος, ο πόνος, η θλίψη.

«

σ

εύγλωττα ολόκληρη την ιστορική πορεία

σ

στα τέλη του 1ου αι. π . Χ .

Οι Έλληνες γλύπτες ξεκίνησαν από μικ

ιε

πρωταγωνιστή τον νθρωπο και τους ανθρωπόμορφους θεούς του . Από τη

σχηματικότητα και τη μετωπικότητα της αρχαϊκής γλυπτικής κατάφερ

α

χρόνια συμβάλλοντας στη δημιουργία του κλασικού όπως αυτό εκφράστηκε με

ποικίλους τρόπους την εποχή εκείνη. Είναι ακριβώς αυτή η έννοια του κλασικού που

ιοθετήθηκε από τους ρωμαίους , οι οποίοι αντέγραψαν σε μάρμαρο τα κλασικά και

λύτιμες μαρτυρίες ενός

ολιτισμού που έβαλε τον άνθρωπο στο κέντρο της καλλιτεχνικής έκφρασης

ς ο τ π

υ

μεταγενέστερα ελληνιστικά γλυπτά για τη διακόσμηση των δημόσιων και ιδιωτικών

οικοδομημάτων .

Τα γλυπτά της ελληνικής αρχαιότητας αποτελούν πο

π

εξυμνώντας τις πολύπλευρες δραστηριότητέ του την αγάπη τ υ για ην ατρίδα το

Περίληψη 2ο Κεφάλαιο_A_ΕΛΠ12

Documents

Transcript of Περίληψη 2ο Κεφάλαιο_A_ΕΛΠ12