1

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2

ΤΠΟΘΑΛΑΜΟ - ΤΠΟΦΤΖ

Αζαλάζηνο Φνύληαο, MD, MSc, MHA

Ο ππνζάιακνο απνηειεί ην ξπζκηζηηθφ θέληξν ηνπ ελδνθξηληθνχ ζπζηήκαηνο αζθψληαο

ηηο δξάζεηο ηνπ κέζσ ηεο ππφθπζεο. Σπγθεθξηκέλα, ν άμνλαο ππνζαιάκνπ-ππφθπζεο

επεξεάδεη άκεζα ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζπξενεηδνχο αδέλα, ησλ επηλεθξηδίσλ θαη ησλ γνλάδσλ,

ελψ ηαπηφρξνλα ξπζκίδεη ηελ αλάπηπμε, ην ηζνδχγην ηνπ χδαηνο θαη ηελ παξαγσγή γάιαθηνο.

Δθηφο απφ ελδνθξηληθέο δξάζεηο, ν ππνζάιακνο επηηειεί θαη άιιεο ζεκαληηθέο ιεηηνπξγίεο

φπσο ν έιεγρνο ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ απηφλνκνπ λεπξηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ηεο φξεμεο θαζψο

θαη ε ζεξκνξχζκηζε.

ΑΝΑΣΟΜΗΑ-ΔΜΒΡΤΟΛΟΓΗΑ

Ο ππνζάιακνο εδξάδεηαη ζηε βάζε ηνπ εγθεθάινπ, πίζσ απφ ηελ ηξίηε θνηιία θαη

αθξηβψο πάλσ απφ ην νπηηθφ ρίαζκα θαη ηελ ππφθπζε. Η ηειεπηαία απνηειείηαη απφ ηνλ

πξφζζην ινβφ (αδελνυπφθπζε), ηνλ νπίζζην ινβφ (λεπξνυπφθπζε) θαη ην δηάκεζν ινβφ, ν

νπνίνο ζηνλ άλζξσπν είλαη ππνηππψδεο. Η ππφθπζε εδξάδεηαη ζην ηνπξθηθφ εθίππην ηνπ

ζθελνεηδνχο νζηνχ θαη κέζσ ηνπ κίζρνπ ηεο επηθνηλσλεί κε ηε κέζε εμνρή ηνπ ππνζαιάκνπ

(Δηθφλα 2.1). Σηνλ ελήιηθα δπγίδεη πεξίπνπ 600 mg θαη νη δηαζηάζεηο ηεο είλαη πεξίπνπ

13x9x6 mm. Τν κέγεζνο θαη ην βάξνο ηεο επεξεάδεηαη απφ δηάθνξνπο παξάγνληεο φπσο ε

γαινπρία, ε ειηθία θαη ε εγθπκνζχλε.

Δηθόλα 2.1 Αλαηνκία θαη αγγείσζε ηεο ππόθπζεο. (Αλαδεκνζίεπζε κε άδεηα, απφ Whitehead S and

Miell J. 2013. Clinical Endocrinology, Scion Publishing)

Τν ηνπξθηθφ εθίππην, πνπ βξίζθεηαη ζηε βάζε ηνπ θξαλίνπ, ζρεκαηίδεη ηε ιεπηή νζηέηλε

νξνθή ηνπ ζθελνεηδνχο θφιπνπ. Τα πιάγηα ηνηρψκαηά ηνπ ζρεκαηίδνληαη απφ ην ζθελνεηδέο

νζηφ θαη ηε ζθιεξά κήληγγα θαη πεξηβάιινπλ ηνπο ζεξαγγψδεηο θφιπνπο, απφ ηνπο νπνίνπο

δηέξρνληαη ε 3ε, 4

ε θαη 6

ε εγθεθαιηθή ζπδπγία θαζψο θαη νη έζσ θαξσηίδεο. Η ππφθπζε

2

ρσξίδεηαη απφ ηνλ ππεξθείκελν εγθέθαιν κε ην δηάθξαγκα ηνπ εθηππίνπ, πνπ ζρεκαηίδεηαη

απφ ηε ζθιεξά κήληγγα, θαη ην νπνίν ηελ πξνζηαηεχεη απφ ηελ πίεζε ηνπ εγθεθαινλσηηαίνπ

πγξνχ (ΔΝΥ). Αθξηβψο πάλσ απφ ην δηάθξαγκα ηνπ εθηππίνπ (5-10 mm) βξίζθεηαη ην νπηηθφ

ρίαζκα.

Πξόζζηα Τπόθπζε Η εκβξπτθή πξφζζηα ππφθπζε αξρίδεη λα εκθαλίδεηαη θαηά ηελ 5

ε εβδνκάδα θχεζεο θαη

πξνέξρεηαη απφ ην ζχιαθα ηνπ Rathke, πνπ είλαη εθηνδεξκηθήο πξνέιεπζεο θαη ν νπνίνο

κεηαλαζηεχεη πξνθεηκέλνπ λα ελσζεί κε ηελ νπίζζηα ππφθπζε. Τν ηκήκα ηνπ ζχιαθα πνπ

βξίζθεηαη ζε επαθή κε ηε λεπξνυπφθπζε αλαπηχζζεηαη ιηγφηεξν θαη ζρεκαηίδεη ην δηάκεζν

ινβφ.

Η αδελνυπφθπζε παξνπζηάδεη κεγάιε θπηηαξνβξίζεηα. Τα θχηηαξά ηεο εκθαλίδνπλ

κεγάιε ιεηηνπξγηθή εμεηδίθεπζε θαη είλαη ππεχζπλα γηα ηε ζχλζεζε, απνζήθεπζε θαη

απειεπζέξσζε ζπγθεθξηκέλσλ νξκνλψλ. Φσξίδνληαη ζηηο παξαθάησ θαηεγνξίεο:

1. Κνξηηθνηξφπα: Απνηεινχλ ην 15-20% ησλ θπηηάξσλ ηεο πξφζζηαο ππφθπζεο θαη

είλαη ππεχζπλα γηα ηε ζχλζεζε θαη έθθξηζε ηεο αδξελνθνξηηθνηξφπνπ νξκφλεο

(ACTH) θαη ησλ ζπλαθψλ πεπηηδίσλ ηεο. Πξφθεηηαη γηα βαζεφθηια θχηηαξα πνπ

εληνπίδνληαη θπξίσο ζηα πξνζζηνκεζαία ηκήκαηα ηεο αδελνυπφθπζεο.

2. Σσκαηνηξφπα: Δίλαη νμεφθηια θχηηαξα πνπ βξίζθνληαη ζηα πιάγηα ηκήκαηα ηνπ

πξφζζηνπ ινβνχ ηεο ππφθπζεο θαη παξάγνπλ ηελ απμεηηθή νξµφλε (GH). Απνηεινχλ

ην 50% ησλ θπηηάξσλ ηεο αδελνυπφθπζεο.

3. Θπξενεηδνηξφπα: Πξφθεηηαη γηα βαζεφθηια θχηηαξα ηα νπνία είλαη ππεχζπλα γηα ηελ

παξαγσγή ηεο ζπξενεηδνηξφπνπ νξκφλεο (TSH). Απνηεινχλ ηνλ πην ζπάλην ηχπν

θπηηάξσλ ηεο αδελνυπφθπζεο, ζε πνζνζηφ <10%, θαη εληνπίδνληαη ζηα

πξνζζηνπιάγηα θαη πξνζζηνκεζαία ηκήκαηα ηνπ αδέλα.

4. Γνλαδνηξφπα: Τα θχηηαξα απηά ζπλζέηνπλ θαη εθθξίλνπλ ηε ζπιαθηνηξφπν (FSH)

θαη ηελ σρξηλνηξφπν νξκφλε (LH). Δίλαη βαζεφθηια θαη απνηεινχλ ην 10-15% ησλ

θπηηάξσλ ηεο πξφζζηαο ππφθπζεο θαη είλαη δηάζπαξηα ζηνλ αδέλα.

5. Λαθηνηξφπα: Δίλαη νμεφθηια θχηηαξα, ππεχζπλα γηα ηελ έθθξηζε ηεο πξνιαθηίλεο

(PRL). Απνηεινχλ ην 25% ησλ θπηηάξσλ ηεο αδελνυπφθπζεο θαη ε θαηαλνκή ηνπο

είλαη ηπραία.

6. Άιινη ηχπνη θπηηάξσλ: Πξφθεηηαη γηα ρξσκφθνβα θχηηαξα πνπ πεξηέρνπλ εθθξηηηθά

θνθθία ζην εζσηεξηθφ ηνπο, αιιά ε ιεηηνπξγία ηνπο δελ έρεη εμαθξηβσζεί αθφκε.

H έθθξηζε ησλ νξκνλψλ ηεο πξφζζηαο ππφθπζεο ξπζκίδεηαη κε 3 θχξηνπο κεραληζκνχο

(Γηάγξακκα 2.1):

Μέζσ νξκνλψλ πνπ εθθξίλνληαη απφ

ηνλ ππνζάιακν (ππνθπζηνηξφπεο

νξκφλεο), νη νπνίεο κεηαθέξνληαη

ζηελ ππφθπζε θαη αζθνχλ ηε δξάζε

ηνπο ζπλδεφκελεο κε εηδηθνχο

ππνδνρείο

Μέζσ ελφο ζπζηήκαηνο

παιίλδξνκεο ξχζκηζεο απφ ηηο

πεξηθεξηθέο νξκφλεο πνπ παξάγνληαη

απφ ηε δξάζε ησλ νξκνλψλ ηεο

πξφζζηαο ππφθπζεο ζηα φξγαλα

ζηφρνπο

Μέζσ ππνθπζηαθψλ θπηηαξνθηλψλ

θαη απμεηηθψλ παξαγφλησλ πνπ

ξπζκίδνπλ ηνλ πνιιαπιαζηαζκφ θαη

ηε ιεηηνπξγία ησλ ππνθπζηαθψλ

θπηηάξσλ.

Γηάγξακκα 2.1 Μεραληζκνί ξύζκηζεο ηεο

ιεηηνπξγίαο ηνπ πξόζζηνπ ινβνύ ηεο

ππόθπζεο.

3

Οπίζζηα Τπόθπζε Η λεπξνυπφθπζε έρεη λεπξηθή πξνέιεπζε θαη είλαη πξνέθηαζε ηνπ ππνζαιάµνπ.

Απνηειείηαη απφ δηαθνξνπνηεµέλα λεπξνγινηαθά θχηηαξα, λεπξηθνχο άμνλεο θαη απνιήμεηο

λεπξηθψλ θπηηάξσλ ηνπ ππνζαιάκνπ θαζψο θαη απφ ζηεξηθηηθφ ηζηφ. Δκβξπνινγηθά

πξνέξρεηαη απφ κία πξνβνιή ηνπ θνηιηαθνχ ππνζαιάκνπ θαη ηεο 3εο

θνηιίαο.

Απφ ηνλ νπίζζην ινβφ ηεο ππφθπζεο εθθξίλνληαη δχν βαζηθέο νξκφλεο, ε αληηδηνπξεηηθή

νξµφλε (ADH ή βαδνπξεζίλε) θαη ε σθπηνθίλε. Οη ηειεπηαίεο ζπληίζεληαη απφ λεπξηθά

θχηηαξα, πνπ βξίζθνληαη ζηνλ ππεξνπηηθφ θαη παξαθνηιηαθφ ππξήλα ηνπ ππνζαιάµνπ, θαη νη

λεπξάμνλεο ησλ νπνίσλ, µέζσ ηνπ κίζρνπ, θαηαιήγνπλ ζηνλ νπίζζην ινβφηεο ππφθπζεο. Σηηο

απνιήμεηο ησλ λεπξαμφλσλ απηψλ απνζεθεχνληαη ε βαδνπξεζίλε θαη ε σθπηνθίλε, νη νπνίεο

απειεπζεξψλνληαη ζηελ θπθινθνξία κεηά απφ δηάθνξα εξεζίζκαηα.

Μίζρνο ηεο Τπόθπζεο Ο κίζρνο ηεο ππφθπζεο ζπλίζηαηαη απφ θχηηαξα ηεο αδελνυπφθπζεο, ππιαία αγγεία, πνπ

κεηαθέξνπλ εθιπηηθνχο θαη αλαζηαιηηθνχο παξάγνληεο απφ ηνλ ππνζάιαµν ζηνλ πξφζζην

ινβφ, θαη λεπξάμνλεο ππνζαιαµηθψλ λεπξψλσλ πνπ θαηέξρνληαη γηα λα ζρεκαηίζνπλ ηε

λεπξνυπφθπζε.

ΑΓΓΔΗΩΖ

Η αηµάησζε ηεο ππφθπζεο είλαη αξθεηά πνιχπινθε θαη παξέρεηαη απφ δχν δεχγε

αξηεξηψλ πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ έζσ θαξσηίδα, ηηο άλσ θαη ηηο θάησ ππνθπζηαθέο

αξηεξίεο (Δηθφλα 2.1). Οη πξψηεο ζρεκαηίδνπλ έλα δίθηπν ηξηρνεηδψλ ζηε κέζε εμνρή ηνπ

ππνζαιάκνπ, απφ ην νπνίν δεκηνπξγνχληαη κεγάινπ θαη κηθξνχ κήθνπο ππιαίεο θιέβεο. Οη

ηειεπηαίεο θαηέξρνληαη κέζσ ηνπ κίζρνπ ηεο ππφθπζεο ζηνλ πξφζζην ινβφ ηεο ππφθπζεο θαη

ζρεκαηίδνπλ ην ππιαίν ππνθπζηαθφ ζχζηεκα. Μέζσ απηνχ ηνπ ζπζηήκαηνο κεηαθέξνληαη νη

ππνζαιακηθέο νξκφλεο ζηελ αδελνυπφθπζε πξνθεηκέλνπ λα αζθήζνπλ ηε δξάζε ηνπο.

Δπίζεο, κέζσ ηνπ ππιαίνπ ζπζηήκαηνο παξαηεξείηαη παιίλδξνκε αηκαηηθή ξνή πξνο ηε κέζε

εμνρή δηεπθνιχλνληαο ηε ιεηηνπξγηθή αιιειεπίδξαζε ππνζαιάµνπ-ππφθπζεο. Ο νπίζζηνο

ινβφο αγγεηνχηαη απφ ηηο δχν θάησ ππνθπζηαθέο αξηεξίεο, πνπ θαη απηέο απνηεινχλ θιάδνπο

ηεο έζσ θαξσηίδαο.

Η θιεβηθή παξνρέηεπζε ηεο ππφθπζεο, πνπ απνηειεί θαη ηελ νδφ δηνρέηεπζεο ησλ

ππνθπζηαθψλ νξκνλψλ ζηε ζπζηεκαηηθή θπθινθνξία, γίλεηαη κέζσ ησλ ζεξαγγσδψλ

θφιπσλ ζηνπο άλσ θαη θάησ ιηζνεηδείο θφιπνπο θαζψο θαη ζηελ έζσ ζθαγίηηδα θιέβα.

ΤΠΟΘΑΛΑΜΗΚΔ ΟΡΜΟΝΔ

Οη ππνζαιακηθέο νξκφλεο ρσξίδνληαη ζε 2 κεγάιεο θαηεγνξίεο:

1. Σηηο ππνθπζηνηξφπεο νξκφλεο πνπ ξπζκίδνπλ ηελ έθθξηζε ησλ νξκνλψλ ηεο πξφζζηαο

ππφθπζεο θαη νη νπνίεο εθθξίλνληαη θαηά ψζεηο θαη

2. Σηηο νξκφλεο πνπ παξάγνληαη ζηνλ ππνζάιακν, αιιά πεξλνχλ ζηε ζπζηεκαηηθή

θπθινθνξία απφ ηελ νπίζζηα ππφθπζε (βαδνπξεζίλε, σθπηνθίλε).

Τπνθπζηνηξόπεο Οξκόλεο

Δθιπηηθή Οξκόλε ηεο Αδξελνθνξηηθνηξόπνπ Οξκόλεο (CRH) Η CRH είλαη έλα πεπηίδην πνπ, καδί κε ηε βαδνπξεζίλε, δηεγείξεη ηελ έθθξηζε ηεο ACTH

απφ ηα θνξηηθνηξφπα θχηηαξα ηεο πξφζζηαο ππφθπζεο θαη επαθφινπζα ηεο θνξηηδφιεο θαη

ησλ ππφινηπσλ ζηεξνεηδηθψλ νξκνλψλ απφ ην θινηφ ησλ επηλεθξηδίσλ. Η ζχλζεζε θαη

4

έθθξηζή ηεο απφ ηνλ ππνζάιακν ξπζκίδεηαη απφ ηηο ζπγθεληξψζεηο ησλ γιπθνθνξηηθνεηδψλ

ζηελ θπθινθνξία ηνπ αίκαηνο.

Δθηφο απφ ηνλ ππνζάιακν, ε CRH εθθξίλεηαη θαη απφ ηνλ πιαθνχληα, κε ηα επίπεδά ηεο

απμάλνληαη θαηά ηα ηειεπηαία ζηάδηα ηεο θχεζεο θαη θαηά ηνλ ηνθεηφ.

Δθιπηηθή Οξκόλε ησλ Γνλαδνηξνθηλώλ (GnRH) Πξφθεηηαη γηα έλα λεπξνπεπηίδην ην νπνίν ειέγρεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ αλαπαξαγσγηθνχ

άμνλα, θαζψο δηεγείξεη ηελ έθθξηζε ηεο LH θαη ηεο FSH απφ ηνλ πξφζζην ινβφ ηεο

ππνθχζεσο. Παξάγεηαη θαηά ψζεηο, νη νπνίεο επεξεάδνληαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηα επίπεδα

ησλ νηζηξνγφλσλ θαη ηεο πξνγεζηεξφλεο ζηηο γπλαίθεο θαη ηεο ηεζηνζηεξφλεο ζηνπο άλδξεο.

Τα ζηεξνεηδή ηνπ θχινπ κεηψλνπλ ηε ζπρλφηεηα ησλ ψζεσλ ηεο GnRH κέζσ ελφο

ζπζηήκαηνο αξλεηηθήο παιίλδξνκεο ξχζκηζεο. Η νηζηξαδηφιε, φκσο, αζθεί θαη δηεγεξηηθή

δξάζε ζηνλ ππνζάιακν, εθηφο απφ αλαζηαιηηθή, νδεγψληαο ζηελ εκθάληζε ηεο κεζνθχθιηαο

αηρκήο ηεο LH θαη ηεο FSH.

Δθιπηηθή Οξκόλε ηεο Θπξενεηδνηξόπνπ Οξκόλεο (TRH) Η TRH είλαη ππεχζπλε γηα ηελ έθθξηζε ηεο TSH απφ ηα ζπξενηξφπα θχηηαξα ηεο

αδελνυπφθπζεο, ελψ ηαπηφρξνλα απνηειεί θαη έλαλ ηζρπξφ παξάγνληα δηέγεξζεο ηεο

παξαγσγήο PRL απφ ηα ιαθηνηξφπα θχηηαξα. Η έθθξηζε ηεο TRH θαη ε δξάζε ηεο

θαζνξίδεηαη απφ ηα επίπεδα ησλ ειεχζεξσλ ζπξενεηδηθψλ νξκνλψλ.

Δθιπηηθή Οξκόλε ηεο Απμεηηθήο Οξκόλεο (GHRH) Πξφθεηηαη γηα κία νξκφλε πνπ δηεγείξεη ηελ έθθξηζε ηεο GH απφ ηα ζσκαηνηξφπα

θχηηαξα ηεο αδελνυπφθπζεο, ελψ ηαπηφρξνλα αζθεί θαη ηξνθηθή δξάζε πάλσ ηνπο. Απνηειεί

θαη απηή πεπηίδην θαη αλήθεη ζηελ ίδηα νηθνγέλεηα πεπηηδίσλ κε άιιεο πξσηετληθέο νξκφλεο,

φπσο ε γιπθαγφλε θαη ην αγγεηνδξαζηηθφ εληεξηθφ πεπηίδην (VIP).

σκαηνζηαηίλε Η ζσκαηνζηαηίλε, εθηφο απφ ηνλ ππνζάιακν, εθθξίλεηαη απφ ηα λεζίδηα ηνπ παγθξέαηνο,

ην γαζηξεληεξηθφ βιελλνγφλν θαη ηα παξαζπιαθηψδε θχηηαξα ηνπ ζπξενεηδνχο. Έρεη

πνιιαπιέο δξάζεηο ζε δηάθνξα φξγαλα ηνπ ζψκαηνο. Σηελ ππφθπζε, αλαζηέιιεη ηελ έθθξηζε

ηεο GH θαη ηεο TSH θαη, ππφ νξηζκέλεο ζπλζήθεο, ηεο PRL θαη ηεο ACTH.

Νηνπακίλε Απνηειεί ηελ θχξηα νξκφλε πνπ αλαζηέιιεη ηελ παξαγσγή ηεο PRL απφ ηα ιαθηνηξφπα

θχηηαξα ηεο πξφζζηαο ππφθπζεο. Παξάιιεια, ραξαθηεξίδεηαη απφ ήπηα αλαζηαιηηθή δξάζε

ζηελ έθθξηζε ηεο TSH απφ ηα ζπξενηξφπα θχηηαξα.

Παξάγνληεο πνπ δηεγείξνπλ ηελ Έθθξηζε Πξνιαθηίλεο Δθηφο απφ ηελ TRH, ππάξρνπλ θαη άιινη παξάγνληεο πνπ παξάγνληαη απφ ηνλ ππνζάιακν

θαη δηεγείξνπλ ηελ έθθξηζε PRL. Σε απηνχο πεξηιακβάλνληαη ην VIP, ε βαδνπξεζίλε θαη ε

σθπηνθίλε.

ΟΡΜΟΝΔ ΠΡΟΘΗΑ ΤΠΟΦΤΖ

Αδξελνθνξηηθνηξόπνο Οξκόλε (ACTH) θαη πλαθή Πεπηίδηα Η ACTH εθθξίλεηαη απφ ηα θνξηηθνηξφπα θχηηαξα ηεο πξφζζηαο ππφθπζεο θαη

πξνέξρεηαη απφ έλα κεγαιχηεξν πξφδξνκν κφξην, ηελ πξννπηνκειαλνθνξηίλε (POMC). Απφ

επεμεξγαζία ηεο ηειεπηαίαο πξνέξρνληαη θαη θάπνηα άιια, ιηγφηεξν δξαζηηθά, βηνινγηθά

κφξηα φπσο ε β-ιηπνηξνπίλε (β-LPH), απφ ηελ νπνία πξνέξρεηαη ε γ-ιηπνηξνπίλε (γ-LPH)

5

θαη ε β-ελδνξθίλε. Η ACTH κε ηε ζεηξά ηεο, ζε πνιιά είδε κε αλαπηπγκέλν δηάκεζν ινβφ

ππφθπζεο αιιά φρη ζηνλ άλζξσπν, κπνξεί λα δηαζπαζηεί ζε α-κειαλνθνξηίλε θαη ζε έλα

πεπηίδην ηνπ δηάκεζνπ ινβνχ πνπ κνηάδεη κε ηελ θνξηηθνηξνπίλε.

Γξάζε Η θχξηα δξάζε ηεο ACTH είλαη ε δηέγεξζε ηεο παξαγσγήο ησλ ζηεξνεηδηθψλ νξκνλψλ

(γιπθνθνξηηθνεηδή, αιαηνθνξηηθνεηδή θαη αλδξνγφλα) απφ ην θινηφ ησλ επηλεθξηδίσλ,

γεγνλφο πνπ επηηπγράλεηαη κε ηε ζχλδεζή ηεο κε ηνλ ππνδνρέα ηεο κειαλνθνξηίλεο ηχπνπ 2.

Παξάιιεια, αζθεί θαη ηξνθηθή δξάζε ζηνλ επηλεθξηδηαθφ θινηφ. Δπίζεο, ε ACTH, θαζψο

θαη νξηζκέλεο άιιεο νξκφλεο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηε POMC, φπσο ε β-LPH θαη ε γ-LPH,

δηεγείξνπλ ηα κειαλνθχηηαξα θαη ζπκκεηέρνπλ ζηε κειάγρξσζε ηνπ δέξκαηνο.

Έθθξηζε Ο έιεγρνο ηεο έθθξηζεο ηεο ACTH είλαη πνιχ ζεκαληηθφο γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ θινηνχ

ησλ επηλεθξηδίσλ, αιιά ηαπηφρξνλα αξθεηά πνιχπινθνο. Τξεηο βαζηθνί κεραληζκνί είλαη

ππεχζπλνη γηα ηε ξχζκηζε ηεο παξαγσγήο ηεο ACTH (Γηάγξακκα 2.2):

Η έθθξηζε CRH θαη βαδνπξεζίλεο απφ ηνλ ππνζάιακν

Η παξαγσγή θπηηαξνθηλψλ θαη απμεηηθψλ παξαγφλησλ ζηελ ππφθπζε, νη νπνίεο

δξνπλ ηνπηθά θαη ξπζκίδνπλ ηελ έθθξηζε ηεο ACTH

Τα επίπεδα ησλ γιπθνθνξηηθνεηδψλ ζην αίκα. Τα ηειεπηαία ξπζκίδνπλ ηελ έθθξηζε

ηφζν ηεο CRH φζν θαη ηεο ACTH κέζσ ελφο ζπζηήκαηνο αξλεηηθήο παιίλδξνκεο

ξχζκηζεο

Δθηφο απφ ηνπο ηξεηο παξαπάλσ θχξηνπο κεραληζκνχο, ππάξρνπλ θαη άιινη παξάγνληεο νη

νπνίνη ξπζκίδνπλ ηελ έθθξηζε ηεο ACTH θαη ηαπηφρξνλα θαη ηεο θνξηηδφιεο. Σηνπο

παξάγνληεο απηνχο πεξηιακβάλνληαη δηάθνξεο θπηηαξνθίλεο, νη νπνίεο παξάγνληαη ζε

θαηαζηάζεηο stress. Καηά ηε δηάξθεηα απηψλ ησλ θαηαζηάζεσλ αλαζηέιιεηαη ν έιεγρνο ηεο

έθθξηζεο ηεο ACTH απφ ηα γιπθνθνξηηθνεηδή. Η άζθεζε απνηειεί, ηέινο, έλαλ άιινλ

παξάγνληα πνπ δηεγείξεη θπζηνινγηθά ηελ παξαγσγή ACTH.

Η έθθξηζε ηεο ACTH γίλεηαη θαηά ψζεηο αθνινπζψληαο έλαλ θηξθάδην ξπζκφ πνπ

ειέγρεηαη θπξίσο απφ ηελ CRH. Με βάζε ην ξπζκφ απηφ, ε ACTH αξρίδεη λα παξάγεηαη κεηά

ηηο 04:00 θαη θηάλεη ζηα κέγηζηα επίπεδά ηεο κεηαμχ 07:00-08:00. Αληίζεηα, νη ρακειφηεξεο

ηηκέο ηεο παξαηεξνχληαη κεηαμχ 23:00 θαη 03:00. Σπλήζσο, θαηά ηε δηάξθεηα ελφο 24ψξνπ

παξαηεξνχληαη 40 ψζεηο.

Γηάγξακκα 2.2 Μεραληζκνί ξύζκηζεο ηεο παξαγσγήο ACTH.

6

Μέηξεζε Τα ηειεπηαία ρξφληα ε ρξήζε αλνζνξαδηνκεηξηθψλ κεζφδσλ έρεη ζπκβάιεη αξθεηά ζηνλ

επαίζζεην θαη αμηφπηζην πξνζδηνξηζκφ ησλ επηπέδσλ ηεο ACTH. Η ηειεπηαία

ραξαθηεξίδεηαη απφ πνιχ κηθξφ ρξφλν εκίζεηαο δσήο θαη ιφγσ ηεο επεηζνδηαθήο έθθξηζήο

ηεο (θαηά ψζεηο) παξνπζηάδεη κεγάιεο δηαθπκάλζεηο ζηα επίπεδά ηεο ζην πιάζκα. Γηα ην

ιφγν απηφ, ε κέηξεζή ηεο είλαη αμηφπηζηε φηαλ πξαγκαηνπνηείηαη ηηο πξψηεο πξσηλέο ψξεο

(08:00-09:00 πκ).

Θπξενεηδνηξόπνο Οξκόλε (TSH) Η TSH είλαη κηα γιπθνπξσηεΐλε ε νπνία απνηειείηαη απφ δχν ππνκνλάδεο, ηελ α θαη ηε β.

Η α-ππνκνλάδα είλαη ε ίδηα κε ηελ αληίζηνηρε άιισλ γιπθνπξσηετληθψλ κνξίσλ φπσο ε FSH,

ε LH θαη ε αλζξψπηλε ρνξηαθή γνλαδνηξνπίλε (hCG).Η β-ππνκνλάδα, φκσο, δηαθέξεη

κεηαμχ απηψλ ησλ νξκνλψλ θαη είλαη απηή πνπ θαζνξίδεη ηε δξάζε ηνπο. Δληφο ηεο

ππφθπζεο, ε TSH απνζεθεχεηαη ζε εθθξηηηθά θνθθία απφ ηα νπνία απειεπζεξψλεηαη ζηελ

θπθινθνξία ηνπ αίκαηνο χζηεξα απφ δηέγεξζε απφ ηελ TRH.

Γξάζε Η θχξηα δξάζε ηεο TSH είλαη ε ζχλζεζε θαη ε έθθξηζε ησλ ζπξενεηδηθψλ νξκνλψλ απφ

ην ζπξενεηδή αδέλα θαη ε δηέγεξζε ηεο πξφζιεςεο ησδίνπ. Ταπηφρξνλα, αζθεί θαη ηξνθηθή

δξάζε πάλσ ζηα ζπξενεηδηθά θχηηαξα.

Έθθξηζε Η έθθξηζε ηεο TSH ξπζκίδεηαη απφ

δηάθνξνπο ππνζαιακηθνχο παξάγνληεο ηφζν

δηεγεξηηθνχο (TRH) φζν θαη θαηαζηαιηηθνχο

(ζσκαηνζηαηίλε). Σεκαληηθφ ξφιν ζηελ

παξαγσγή ηεο TSH δηαδξακαηίδνπλ, επίζεο,

θαη ηα επίπεδα ησλ ζπξενεηδηθψλ νξκνλψλ

κέζσ ελφο ζπζηήκαηνο αξλεηηθήο παιίλ-

δξνκεο ξχζκηζεο. Αλαζηαιηηθή επίδξαζε

ζηελ έθθξηζε ηεο TSH, αιιά ζε πνιχ

κηθξφηεξν βαζκφ, έρνπλ αθφκε ε ληνπακίλε

θαη ηα απμεκέλα επίπεδα γιπθνθνξηηθνεηδψλ

(Γηάγξακκα 2.3). Αληίζεηα, ηα νηζηξνγφλα

απμάλνπλ ηελ αληαπφθξηζε ησλ ζπξεν-

ηξφπσλ θπηηάξσλ ηεο πξφζζηαο ππφθπζεο

ζηελ TRH. Όπσο θαη νη ππφινηπεο

ππνθπζηαθέο νξκφλεο, έηζη θαη ε TSH

εθθξίλεηαη θαηά ψζεηο, αιιά ην ρακειφ ηνπο

εχξνο θαζψο θαη ε κεγάιε δηάξθεηα εκίζεηαο

δσήο ηεο TSH ζην πιάζκα θαζηζηνχλ ηηο

δηαθπκάλζεηο ησλ επηπέδσλ ηεο αξθεηά

ήπηεο. Ο εθθξηηηθφο ξπζκφο ηεο επεξεάδεηαη

απφ ηελ TRH θαη ηηο ζπξενεηδηθέο νξκφλεο.

Σπγθεθξηκέλα, ηα πςειά επίπεδα ησλ

ζπξενεηδηθψλ νξκνλψλ θαηαζηέιινπλ ηε

ζπρλφηεηα αιιά θαη ην εχξνο ησλ ψζεσλ ηεο

TSH.

Γηάγξακκα 2.3 Μεραληζκνί ξύζκηζεο ηεο

έθθξηζεο TSH.

Μέηξεζε Όπσο θαη κε ηελ ACTH, ε ρξήζε ησλ πνιχ επαίζζεησλ αλνζνξαδηνκεηξηθψλ κεζφδσλ

έρεη θαηαζηήζεη ηε κέηξεζε ηεο TSH πάξα πνιχ αμηφπηζηε. Σπγθεθξηκέλα, κε ηηο λέεο

ηερληθέο κπνξεί λα πξνζδηνξηζηνχλ επίπεδα TSH πάξα πνιχ ρακειά (0,001-0,002 mU/L)

7

ρσξίο λα επεξεάδνληαη απφ ηηο ππφινηπεο γιπθνπξσηετληθέο νξκφλεο πνπ θέξνπλ ηελ ίδηα α-

ππνκνλάδα.

Απμεηηθή Οξκόλε (GH) Η GH είλαη κία πνιππεπηηδηθή νξκφλε πνπ ζπληίζεηαη θαη εθθξίλεηαη απφ ηα

ζσκαηνηξφπα θχηηαξα ηεο ππφθπζεο.

Γξάζε Οη δξάζεηο ηεο GH είλαη κεηαβνιηθέο θαη απμεηηθέο θαη αζθνχληαη είηε κέζσ ηεο ίδηαο

είηε κέζσ ηνπ ηλζνπιηλφκνξθνπ παξάγνληα 1 (IGF-1), κε ηειηθφ ζθνπφ ηε ζσκαηηθή

αλάπηπμε (Πίλαθαο 2.1).

Η δξάζε ηεο GH ζηε ξχζκηζε ηνπ κεηαβνιηζκνχ ησλ ιηπηδίσλ, ηεο γιπθφδεο θαη ησλ

πξσηετλψλ είλαη ζε ζπλάξηεζε κε ηελ αληίζηνηρε δξάζε ηεο ηλζνπιίλεο. Όζνλ αθνξά ην

κεηαβνιηζκφ ησλ ιηπηδίσλ, ε GH δηεγείξεη ηε ιηπφιπζε θαη ηελ νμείδσζε ησλ ειεχζεξσλ

ιηπαξψλ νμέσλ, ελψ ηαπηφρξνλα δηεγείξεη ηελ έθθξαζε ησλ επαηηθψλ ππνδνρέσλ ησλ

ιηπνπξσηετλψλ ρακειήο ππθλφηεηαο (LDL). Παξάιιεια, κέζσ ηνπ IGF-1, πξνάγεη ηε

ζχλζεζε ησλ πξσηετλψλ, ελψ ηαπηφρξνλα κεηψλεη ηνλ θαηαβνιηζκφ ηνπο. Τέινο, ε GH

επεξεάδεη ην κεηαβνιηζκφ ησλ πδαηαλζξάθσλ ηφζν άκεζα φζν θαη αληαγσληδφκελε ηε δξάζε

ηεο ηλζνπιίλεο. Σπγθεθξηκέλα, θαηαζηέιιεη ηελ πξφζιεςε γιπθφδεο απφ ηα θχηηαξα θαη

επάγεη ηελ επαηηθή γιπθνλενγέλεζε. Μέζσ απηψλ ησλ κεραληζκψλ πξνζηαηεχεη ηνλ

νξγαληζκφ απφ ηελ ππνγιπθαηκία.

Πίλαθαο 2.1 Γξάζεηο ηεο απμεηηθήο νξκόλεο.

Δπαγόκελεο από ηελ GH

Ληπφιπζε

Ομείδσζε ειεχζεξσλ ιηπαξψλ νμέσλ

Γηέγεξζε ηεο έθθξαζεο ησλ επαηηθψλ ππνδνρέσλ ηεο LDL

Μείσζε ηεο πξφζιεςεο γιπθφδεο απφ ηα θχηηαξα ηνπ κπτθνχ, ιηπψδε θαη επαηηθνχ ηζηνχ

Αχμεζε ηεο επαηηθήο γιπθνλενγέλεζεο

Δπαγόκελεο από ηνλ IGF-1

Αχμεζε ηεο πξσηετλνζχλζεζεο

Μείσζε ηνπ θαηαβνιηζκνχ ησλ πξσηετλψλ

Γηέγεξζε ηεο ζχλζεζεο DNA θαη RNA

Αχμεζε ηεο αλάπηπμεο θαη ηνπ πνιιαπιαζηαζκνχ ησλ θπηηάξσλ

Πνιιαπιαζηαζκφο ησλ ρνλδξνθπηηάξσλ

Αχμεζε ηεο νζηενβιαζηηθήο θαη νζηενθιαζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο

Δλαπφζεζε θνιιαγφλνπ ζηνπο ρφλδξνπο

Έθθξηζε Η έθθξηζε ηεο GH επεξεάδεηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο (Γηάγξακκα 2.4) θαη είλαη

επεηζνδηαθή, αθνινπζψληαο έλα λπρζήκεξν ξπζκφ, κε ηε κεγαιχηεξε πνζφηεηά ηεο λα

εθθξίλεηαη ηε λχρηα θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ χπλνπ.

Τα ζσκαηνηξφπα θχηηαξα ηνπ πξφζζηνπ ινβνχ ηεο ππφθπζεο εθθξάδνπλ εηδηθνχο

ππνδνρείο γηα ηε GHRH θαη γηα άιινπο εθθξηηηθνχο παξάγνληεο ηεο απμεηηθήο νξκφλεο

(GHS), θαζψο θαη ππνδνρείο ζσκαηνζηαηίλεο ηχπνπ 2 θαη 5. Η GHRH θαη ε ζσκαηνζηαηίλε

ζπλεξγάδνληαη γηα ηε ξχζκηζε ηεο έθθξηζεο ηεο GH. Η κελ GHRH δξα δηεγεξηηθά, ελψ ε

ζσκαηνζηαηίλε θαηαζηαιηηθά.

Κχξην εθπξφζσπν ησλ GHS απνηειεί ε γξειίλε. Πξφθεηηαη γηα έλα πεπηίδην ην νπνίν

εθθξίλεηαη ζε πνιινχο ηζηνχο, θπξίσο ζηα λεπξνελδνθξηληθά θχηηαξα ηνπ γαζηξηθνχ

βιελλνγφλνπ αιιά θαη ζηνλ ππνζάιακν. Η ζχλδεζε ηεο γξειίλεο κε ηνλ ππνδνρέα ησλ GHS

δηεγείξεη ηελ έθθξηζε ηφζν ηεο GHRH φζν θαη ηεο GH, ελψ ηαπηφρξνλα απμάλεη θαη ηελ

πξφζιεςε ηξνθήο.

8

Δθηφο απφ ηνπο παξαπάλσ παξάγνληεο,

ε παξαγσγή ηεο GH εμαξηάηαη απφ δχν

ζπζηήκαηα αξλεηηθήο παιίλδξνκεο

ξχζκηζεο. Τν έλα ειέγρεηαη απφ ηελ ίδηα,

θαη δξα ζην επίπεδν ηνπ ππνζαιάκνπ, θαη

ην άιιν ειέγρεηαη απφ ηνλ IGF-1. Ο

ηειεπηαίνο δηεγείξεη ηελ έθθξηζε ηεο

ζσκαηνζηαηίλεο θαη ηαπηφρξνλα

αλαζηέιιεη ηελ έθθξηζε ηεο GH. Η

έθθξηζε ηεο GH επεξεάδεηαη θαη απφ

πνιινχο κεηαβνιηθνχο παξάγνληεο.

Σπγθεθξηκέλα, ε ρνξήγεζε γιπθφδεο

θαηαζηέιιεη ηελ έθθξηζή ηεο, ελψ αληίζεηα

ε ππνγιπθαηκία ηε δηεγείξεη. Παξάιιεια, ε

θαηαλάισζε πξσηετλνχρσλ γεπκάησλ

νδεγεί ζε αχμεζε ηεο ζχλζεζεο θαη

έθθξηζεο ηεο GH. Δθηφο απφ κεηαβνιηθνχο

παξάγνληεο, ε παξαγσγή ηεο GH

επεξεάδεηαη θαη απφ ηε δξάζε άιισλ

νξκνλψλ. Τα νηζηξνγφλα θαη ε

ηεζηνζηεξφλε δηεγείξνπλ ηελ έθθξηζε ηεο

GH, φηαλ ρνξεγνχληαη per os αιιά φρη

παξεληεξηθψο, δηφηη αλαζηέιινπλ ηελ

επαηηθή παξαγσγή ηνπ IGF-1. Τα

γιπθνθνξηηθνεηδή αζθνχλ δηπιή δξάζε,

θαζψο ε νμεία ρνξήγεζή ηνπο νδεγεί ζε

απμεκέλε έθθξηζε GH, ελψ ε ρξφληα ζε

κεησκέλε. Γηέγεξζε ηεο παξαγσγήο ηεο

GH πξνθαινχλ θαηη παξάγνληεο stress

(ζπλαηζζεκαηηθνί ή ζσκαηηθνί).

Γηάγξακκα 2.4 Μεραληζκνί ξύζκηζεο ηεο

έθθξηζεο GH θαη IGF-1.

Τέινο, ε έθθξηζε ηεο GH επεξεάδεηαη απφ πνιινχο θαξκαθεπηηθνχο παξάγνληεο νη νπνίνη

δξνπλ ζην θέληξν ηνπ ππνζαιάκνπ θαη επεξεάδνπλ ηελ παξαγσγή ηεο GHRH αιιά θαη ηεο

ζσκαηνζηαηίλεο. Δηδηθφηεξα, νη ληνπακηλεξγηθνί, ζεξνηνλεξγηθνί θαη α-αδξελεξγηθνί

αγσληζηέο δηεγείξνπλ ηελ έθθξηζε ηεο GH, ελψ νη αληαγσληζηέο ηνπο ηελ αλαζηέιινπλ. Τελ

αληίζηξνθε δξάζε αζθνχλ νη αγσληζηέο θαη νη αληαγσληζηέο ησλ β-αδξελεξγηθψλ ππνδνρέσλ

αληίζηνηρα.

Μέηξεζε Η GH έρεη ρξφλν εκίζεηαο δσήο 10-20 ιεπηά, ν νπνίνο επηκεθχλεηαη ράξε ζηε ζχλδεζή

ηεο κε εηδηθέο δεζκεπηηθέο πξσηεΐλεο. Λφγσ ηεο επεηζνδηαθήο έθθξηζήο ηεο, ε κέηξεζε ησλ

επηπέδσλ ηεο δελ απνηειεί ηδηαίηεξα αμηφπηζην δείθηε γηα ηελ εθηίκεζε ηεο δξάζεο ηεο. Γηα

ην ιφγν απηφ, πξνηηκάηαη ν πξνζδηνξηζκφο ησλ επηπέδσλ ηνπ IGF-1 σο δείθηεο ηεο

βηνινγηθήο δξαζηηθφηεηαο ηεο GH.

Πξνιαθηίλε (PRL) Η PRL είλαη κία πνιππεπηηδηθή νξκφλε πνπ παξάγεηαη απφ ηα ιαθηνηξφπα θχηηαξα ηεο

αδελνυπφθπζεο.

Γξάζε

Η θχξηα ιεηηνπξγία ηεο PRL είλαη ε παξαγσγή ηνπ γάιαθηνο θαηά ηε ινρεία. Καηά ηε

δηάξθεηα ηεο εγθπκνζχλεο, ηα επίπεδά ηεο απμάλνπλ θαη ζε ζπλεξγαζία κε άιιεο νξκφλεο

πξνσζεί ηελ αλάπηπμε ηνπ καδηθνχ αδέλα γηα ηελ παξαγσγή γάιαθηνο. Παξφιν πνπ δελ έρεη

βξεζεί φηη ε PRL θαηέρεη θάπνην ξφιν ζηε γνλαδηθή ιεηηνπξγία, νη απμεκέλεο ζπγθεληξψζεηο

9

ηεο νδεγνχλ ζηελ εκθάληζε ππνγνλαδηζκνχ. Ο κεραληζκφο απηνχ ηνπ θαηλνκέλνπ δελ είλαη

πιήξσο εμαθξηβσκέλνο αιιά έρεη ζπζρεηηζηεί κε κεησκέλν ξπζκφ έθθξηζεο ησλ γνλαδν-

ηξνθηλψλ. Τέινο, δηάθνξεο κειέηεο έρνπλ πξνηείλεη έλαλ αλνζνξπζκηζηηθφ ξφιν ηεο PRL.

Σπγθεθξηκέλα, ε ηειεπηαία πηζαλφλ λα ξπζκίδεη θαη λα δηεγείξεη ηνλ πνιιαπιαζηαζκφ θαη ηελ

επηβίσζε ησλ θπηηάξσλ ηνπ αλνζνπνηεηηθνχ ζπζηήκαηνο.

Έθθξηζε

Η έθθξηζε ηεο PRL γίλεηαη θαηά ψζεηο κε ηα πςειφηεξα επίπεδά ηεο λα παξαηεξνχληαη

θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ χπλνπ θαη ηα ρακειφηεξα θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ κεζεκεξηνχ. Γεληθά, νη

ζπγθεληξψζεηο ηεο PRLκεηψλνληαη κε ηελ πάξνδν ηεο ειηθίαο θαη ζηα δχν θχια.

Γηάθνξνη παξάγνληεο, ηφζν δηεγεξηηθνί φζν θαη αλαζηαιηηθνί, επεξεάδνπλ ηελ παξαγσγή

ηεο PRL. Ο θχξηνο παξάγνληαο, ν νπνίνο δξα αλαζηέιινληαο ηελ έθθξηζή ηεο, είλαη ε

ληνπακίλε, πνπ παξάγεηαη απφ ηνλ ππνζάιακν θαη ζπλδέεηαη κε ηνπο ληνπακηλεξγηθνχο

ππνδνρείο ηχπνπ 2 ησλ ιαθηνηξφπσλ θπηηάξσλ ηεο πξφζζηαο ππφθπζεο. Δθηφο απφ ηε

ληνπακίλε, ε ελδνζειίλε 1 θαη ε θαιζηηνλίλε είλαη κεξηθνί αθφκα παξάγνληεο νη νπνίνη

αλαζηέιινπλ ηελ έθθξηζε ηεο PRL.

Υπάξρνπλ, φκσο, θαη κφξηα ηα νπνία δηεγείξνπλ ηελ έθθξηζε ηεο PRL. Ο πην ηζρπξφο

δηεγεξηηθφο παξάγνληαο είλαη ε TRH θαη ζε κηθξφηεξν βαζκφ ην VIP θαη δηάθνξνη απμεηηθνί

παξάγνληεο. Παξαγσγή PRL πξνθαινχλ, επίζεο, ε σθπηνθίλε, ηα νηζηξνγφλα, ε GnRH θαη ε

GHRH.

Τα επίπεδα PRL απμάλνληαη θαη ζε θαηαζηάζεηο stress, φπσο ε ππνγιπθαηκία, ε άζθεζε,

ην νμχ ζηεθαληαίν επεηζφδην θ.ά.. Ίδην απνηέιεζκα έρεη θαη ν εξεζηζκφο ηεο ζειήο ζηηο κε

έγθπεο γπλαίθεο, ελψ κέζσ ηνπ ίδηνπ αληαλαθιαζηηθνχ κπνξεί λα πξνθιεζεί αχμεζε ησλ

ζπγθεληξψζεσλ PRL ζε αζζελείο κε βιάβεο ηνπ πξφζζηνπ ζσξαθηθνχ ηνηρψκαηνο, φπσο

ηξαχκα, έγθαπκα, έξπεο δσζηήξαο θ.ά..

Γελ πξέπεη λα παξαιείπεηαη ην γεγνλφο φηη ε έθθξηζε ηεο PRL επεξεάδεηαη ζε πνιχ

κεγάιν βαζκφ απφ πνιινχο θαξκαθεπηηθνχο παξάγνληεο. Οη αγσληζηέο ληνπακίλεο

θαηαζηέιινπλ ηελ παξαγσγή PRL, γηα απηφ θαη ρξεζηκνπνηνχληαη ζηα πξνιαθηηλψκαηα, ελψ

πνιιά ςπρηαηξηθά θάξκαθα ζπζρεηίδνληαη κε αχμεζή ηεο.

Γνλαδνηξνθίλεο (LH θαη FSH) Οη LH θαη FSH είλαη γιπθνπξσηεΐλεο πνπ απνηεινχληαη θαη απηέο απφ δχν ππνκνλάδεο, α

θαη β, θαη εθθξίλνληαη απφ ηα γνλαδνηξφπα θχηηαξα ηεο πξφζζηαο ππφθπζεο. Η α-ππνκνλάδα

ηνπο είλαη ίδηα κε ηελ αληίζηνηρε ηεο TSH θαη ηεο hCG θαη απηή πνπ δηαθέξεη είλαη ε β-

ππνκνλάδα.

Γξάζε

Οη γνλαδνηξνθίλεο ζπλδένληαη κε εηδηθνχο ππνδνρείο ζηηο σνζήθεο θαη ζηνπο φξρεηο θαη

ξπζκίδνπλ ηε γνλαδηθή ιεηηνπξγία, δηεγείξνληαο ηελ έθθξηζε ησλ ζηεξνεηδψλ ηνπ θχινπ θαη

ηε γακεηνγέλεζε.

Σηηο γπλαίθεο, ε LH είλαη ππεχζπλε γηα ηελ έθθξηζε ησλ νηζηξνγφλσλ θαη ηεο

πξνγεζηεξφλεο θαη ε κεζνθχθιηα αηρκή ηεο ππεχζπλε γηα ηελ σνζπιαθηνξεμία. Η FSH, απφ

ηελ άιιε πιεπξά, είλαη θπξίσο ππεχζπλε γηα ηελ σνζπιαθηνγέλεζε θαη ηελ πεξαηηέξσ

αλάπηπμε ηνπ σνζπιαθίνπ. Η έθθξηζε ησλ νηζηξνγφλσλ απφ ην σνζπιάθην ξπζκίδεηαη ηφζν

απφ ηελ FSH φζν θαη απφ ηελ LH, ελψ ε έθθξηζε πξνγεζηεξφλεο απφ ην σρξφ ζσκάηην

ζηεξίδεηαη κφλν ζηε δξάζε ηεο LH.

Σηνπο άλδξεο, ε LH δηεγείξεη ηε παξαγσγή ηεο ηεζηνζηεξφλεο απφ ηα θχηηαξα Leydig,

ελψ ε παξαγσγή θαη ε σξίκαζε ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ απαηηεί ηελ παξνπζία θαη ησλ δχν

γνλαδνηξνθηλψλ. Η FSH είλαη ππεχζπλε γηα ηελ αλάπηπμε ησλ φξρεσλ θαη ηελ έθθξηζε ηεο

δεζκεπηηθήο πξσηεΐλεο ησλ αλδξνγφλσλ απφ ηα θχηηαξα Sertoli, ε νπνία είλαη απαξαίηεηε

γηα ηελ σξίκαζε ησλ ζπεξκαηηθψλ θπηηάξσλ.

10

Έθθξηζε Ο θχξηνο παξάγνληαο πνπ είλαη ππεχζπλνο γηα ηελ έθθξηζε ησλ γνλαδνηξνθηλψλ είλαη ε

GnRH. Δπίζεο, ππάξρνπλ θαη άιινη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ παξαγσγή ησλ

γνλαδνηξνθηλψλ φπσο ε ιεπηίλε, ε νπνία παξάγεηαη απφ ηα ιηπνθχηηαξα, ε αθηηβίλε θαη ε

θνιηζηαηίλε.

Η έθθξηζε ησλ γνλαδνηξνθηλψλ είλαη επεηζνδηαθή θαη αθνινπζεί ην πξφηππν ησλ

εθθξηηηθψλ ψζεσλ ηεο GnRH. Η θαηά ψζεηο παξαγσγή ηεο GnRH είλαη πνιχ ζεκαληηθή γηα

ηελ έθθξηζε ησλ γνλαδνηξνθηλψλ, δηφηη έρεη απνδεηρηεί φηη ε ζπλερήο έγρπζε GnRH νδεγεί

αξρηθά ζε κία αχμεζε ηεο έθθξηζεο ησλ LH θαη FSH αιιά ζηε ζπλέρεηα ζε κία

παξαηεηακέλε θαηαζηνιή ηεο. Η θαηαζηνιή απηή νθείιεηαη ζηε κεησκέλε ελεξγνπνίεζε ησλ

ππνδνρέσλ ηεο GnRH ζηα γνλαδνηξφπα θχηηαξα ηεο αδελνυπφθπζεο.

Τα ζηεξνεηδή ηνπ θχινπ επεξεάδνπλ ηελ έθθξηζε ησλ γνλαδνηξνθηλψλ κέζσ ελφο

ζπζηήκαηνο ζεηηθήο αιιά θαη αξλεηηθήο παιίλδξνκεο ξχζκηζεο. Όπσο έρεη ήδε αλαθεξζεί,

ζηηο γπλαίθεο ε αχμεζε ησλ νηζηξνγφλσλ θαηά ηελ σνζπιαθηθή θάζε ηεο εκκήλνπ ξχζεσο

απνηειεί ην θχξην δηεγεξηηθφ εξέζηζκα γηα ηε κεζνθχθιηα εθθξηηηθή αηρκή ηεο FSH θαη ηεο

LH. Αληίζεηα, ηα νηζηξνγφλα θαη ε πξνγεζηεξφλε αζθνχλ θαη αξλεηηθή παιίλδξνκε ξχζκηζε

ζηελ ππφθπζε, αθνχ ηα ρακειά επίπεδά ηνπο, φπσο παξαηεξνχληαη ζηελ εκκελφπαπζε ή

ζηελ πξφσξε σνζεθηθή αλεπάξθεηα, ζπλνδεχνληαη απφ αχμεζε ησλ επηπέδσλ ησλ

γνλαδνηξνθηλψλ (Γηάγξακκα 2.5).

Σηνπο άλδξεο, ε ηεζηνζηεξφλε αζθεί αξλεηηθή παιίλδξνκε ξχζκηζε ζηελ έθθξηζε ηεο LH,

ελψ ε παξαγσγή ηεο FSH εμαξηάηαη απφ ηελ ηλρηκπίλε, έλα πνιππεπηίδην πνπ εθθξίλεηαη απφ

ηα θχηηαξα Sertoli (Γηάγξακκα 2.5).

Γηάγξακκα 2.5 Μεραληζκνί ξύζκηζεο ηεο έθθξηζεο γνλαδνηξνθηλώλ ζηα δύν θύια.

Μέηξεζε Τα επίπεδα ησλ γνλαδνηξνθηλψλ πνηθίιινπλ αλάινγα κε ην θχιν θαη ηελ ειηθία ηνπ

αζζελνχο. Ιδηαίηεξα ζηηο γπλαίθεο, νη ζπγθεληξψζεηο ηεο LH θαηά ηελ σνζπιαθηθή θάζε

ζηαδηαθά απμάλνληαη κέρξη ηελ εκθάληζε ηεο κεζνθχθιηαο αηρκήο ηεο. Αληίζεηα, ε FSH

απμάλεηαη αξρηθά, έπεηηα αξρίδεη λα κεηψλεηαη ζηα ηειεπηαία ζηάδηα ηεο ζπιαθηθήο θάζεο

ηεο εκκήλνπ ξχζεσο θαη ζηε ζπλέρεηα αθνινπζεί ε κεζνθχθιηα αηρκή ηεο. Καηά ηελ

σρξηληθή θάζε, ηα επίπεδα θαη ησλ δχν γνλαδνηξνθηλψλ ζηαδηαθά κεηψλνληαη.

11

ΟΡΜΟΝΔ ΟΠΗΘΗΑ ΤΠΟΦΤΖ

Η βαδνπξεζίλε θαη ε σθπηνθίλε είλαη πεπηίδηα ηα νπνία ζπληίζεληαη ζε μερσξηζηνχο

λεπξψλεο ηνπ ππνζαιάκνπ, εληφο ησλ παξαθνηιηαθψλ θαη ππεξνπηηθψλ ππξήλσλ.

Απνζεθεχνληαη ζε λεπξνεθθξηηηθά θνθθία, ηα νπνία θαηέξρνληαη κέζσ ηνπ κίζρνπ ηεο

ππφθπζεο θαη απνζεθεχνληαη ζηνλ νπίζζην ινβφ ηεο. Μέζσ απηνχ δηνρεηεχνληαη ζηε

ζπζηεκαηηθή θπθινθνξία ηνπ αίκαηνο.

Αληηδηνπξεηηθή Οξκόλε (Βαδνπξεζίλε) Η βαδνπξεζίλε (αληηδηνπξεηηθή νξκφλε-ADH) είλαη κία νξκφλε πνπ κε ηε δξάζε ηεο

εμππεξεηεί ηε δηαηήξεζε ηεο σζκσηηθφηεηαο ηνπ πιάζκαηνο, ηνπ φγθνπ αίκαηνο θαη ηεο

αξηεξηαθήο πίεζεο. Η δξάζε απηή αζθείηαη κέζσ ζχλδεζεο ηεο βαδνπξεζίλεο κε ηξεηο

δηαθνξεηηθνχο ππνδνρείο:

1. V1 ππνδνρείο, νη νπνίνη βξίζθνληαη ζηα αηκνθφξα αγγεία θαη ζπκβάιινπλ ζηε

ζχζπαζε ησλ ιείσλ κπτθψλ ηλψλ ηνπο, νδεγψληαο έηζη ζηελ αχμεζε ηεο αξηεξηαθήο

πίεζεο

2. V2 ππνδνρείο, νη νπνίνη είλαη ππεχζπλνη γηα ηε λεθξηθή δξάζε ηεο βαδνπξεζίλεο θαη

ζπγθεθξηκέλα ηελ επαλαξξφθεζε ηνπ χδαηνο

3. V3 ππνδνρείο, νη νπνίνη βξίζθνληαη ζηα θνξηηθνηξφπα θχηηαξα ηεο πξφζζηαο

ππφθπζεο θαη θαζηζηνχλ ηε βαδνπξεζίλε έλαλ θχξην δηεγέξηε ηεο έθθξηζεο ACTH.

Η δηαηήξεζε ησλ θπζηνινγηθψλ επηπέδσλ ηεο σζκσηηθφηεηαο πιάζκαηνο ζηεξίδεηαη ζηε

δξάζε ηεο βαδνπξεζίλεο ζε ζπλδπαζκφ κε ην αίζζεκα ηεο δίςαο. Αληίζεηα, γηα ηε δηαηήξεζε

ηνπ φγθνπ αίκαηνο θαη ηεο αξηεξηαθήο πίεζεο θχξην ξπζκηζηή απνηεινχλ ηα επίπεδα λαηξίνπ,

φπσο απηά ξπζκίδνληαη απφ ην ζχζηεκα ξελίλεο-αγγεηνηελζίλεο-αιδνζηεξφλεο, θαη ζε

κηθξφηεξν βαζκφ απφ ηε δξάζε ηεο βαδνπξεζίλεο.

Η ηειεπηαία ζηεξίδεηαη ζε 2 βαζηθά ξπζκηζηηθά ζπζηήκαηα. Απφ ηε κία κεξηά ππάξρνπλ

σζκνυπνδνρείο πνπ θαζνξίδνπλ ηελ έθθξηζε ηεο βαδνπξεζίλεο θαη ην αίζζεκα ηεο δίςαο, θαη

νη νπνίνη εληνπίδνληαη ζηνλ ππνζάιακν, κπξνζηά απφ ηελ ηξίηε θνηιία. Αχμεζε ηεο

σζκσηηθφηεηαο ηνπ πιάζκαηνο δηεγείξεη ηνπο σζκνυπνδνρείο, κε απνηέιεζκα ηελ έθθξηζε

βαδνπξεζίλεο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, γηα ηε ξχζκηζε ηνπ φγθνπ αίκαηνο θαη ηεο πίεζεο

ππάξρνπλ ηαζενυπνδνρείο πςειήο πίεζεο, νη νπνίνη βξίζθνληαη ζηνλ θαξσηηδηθφ θφιπν θαη

ζην ανξηηθφ ηφμν, θαη ρακειήο πίεζεο πνπ βξίζθνληαη ζηα πλεπκνληθά αγγεία θαη ζηνπο

θαξδηαθνχο θφιπνπο. Μία κείσζε ζηελ αξηεξηαθή πίεζε ή ζηνλ φγθν αίκαηνο νδεγεί ζε

δηέγεξζε απηψλ ησλ ππνδνρέσλ θαη ηειηθά ζε έθθξηζε βαδνπξεζίλεο.

Σηνπο λεθξνχο, ε δηαηήξεζε ηνπ φγθνπ αίκαηνο ζηεξίδεηαη ζηελ επαλαξξφθεζε λαηξίνπ

ζηα ηειηθά θαη ζηα εγγχο ζσιελάξηα θαζψο θαη ζηελ επαλαξξφθεζε χδαηνο απφ ην

αζξνηζηηθφ ζσιελάξην. Η βαδνπξεζίλε ζπλδεφκελε κε ηνπο V2 ππνδνρείο δηεγείξεη ηελ

παξαγσγή εηδηθψλ κνξίσλ (aquaporin-2) ηα νπνία δξνπλ σο δίαπινη χδαηνο πξνθεηκέλνπ ην

λεξφ λα επαλαξξνθεζεί απφ ην αζξνηζηηθφ ζσιελάξην. Η δξάζε απηψλ ησλ κνξίσλ πξνθαιεί

ηαρχηαηεο αιιαγέο ζηελ επαλαξξφθεζε χδαηνο θαη ζηε ζπγθέληξσζε ησλ νχξσλ.

Σε θαηαζηάζεηο αθπδάησζεο πξνθαιείηαη κείσζε ηνπ φγθνπ ησλ νχξσλ, κέζσ ηεο δξάζεο

ηεο βαδνπξεζίλεο, ε νπνία φκσο κεξηθέο θνξέο δελ επαξθεί γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηεο

σζκσηηθφηεηαο ηνπ πιάζκαηνο. Σε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο, δηεγείξεηαη ην αίζζεκα ηεο δίςαο

θαη απμάλεηαη ε θαηαλάισζε χδαηνο. Όπσο θαη κε ηε βαδνπξεζίλε, ην αίζζεκα ηεο δίςαο

δηεγείξεηαη φηαλ απμάλεηαη ε σζκσηηθφηεηα ηνπ πιάζκαηνο θαη κεηψλεηαη ν φγθνο αίκαηνο.

Ωθπηνθίλε Οη θιαζηθέο δξάζεηο ηεο σθπηνθίλεο πεξηιακβάλνπλ ηε δηέγεξζε ησλ ιείσλ κπτθψλ ηλψλ

ηεο κήηξαο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ηνθεηνχ θαη ησλ πφξσλ ηνπ καζηνχ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ

ζειαζκνχ.

12

Σνθεηόο Τα θχηηαξα ηνπ κπνκεηξίνπ έρνπλ ηδηαίηεξε ηθαλφηεηα ζχζπαζεο θαη αληαπνθξίλνληαη

ζηε δξάζε ηεο σθπηνθίλεο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο θχεζεο εθθξίλεηαη σθπηνθίλε, αιιά ηα

επίπεδά ηεο ζην πιάζκα είλαη κεησκέλα ιφγσ ηεο χπαξμεο ηεο πιαθνπληηαθήο σθπηνθηλάζεο.

Ταπηφρξνλα, ε πξνγεζηεξφλε θαη ε ξειαμίλε κεηψλνπλ ηελ ηθαλφηεηα ζχζπαζεο ηνπ

κπνκεηξίνπ. Καζψο πιεζηάδεη ν ηνθεηφο παξαηεξείηαη κία πάξα πνιχ κεγάιε αχμεζε ηεο

αληαπφθξηζεο ηνπ κπνκεηξίνπ ζηελ σθπηνθίλε, κε απνηέιεζκα ηε ζχζπαζή ηνπ θαη ζε

ζπλεξγαζία κε δηάθνξνπο άιινπο παξάγνληεο, φπσο π.ρ. νη πξνζηαγιαλδίλεο, ηελ έλαξμε ηνπ

ηνθεηνχ.

Θειαζκόο Η παξαγσγή γάιαθηνο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ινρείαο ζηεξίδεηαη ζηελ PRL. Η κεηαθνξά,

φκσο, ηνπ γάιαθηνο ζηε ζειή ηνπ καζηνχ ζηεξίδεηαη ζηε δξάζε ηεο σθπηνθίλεο.

Σπγθεθξηκέλα, ε σθπηνθίλε επάγεη ηε ζχζπαζε ησλ κπνεπηζειηαθψλ θπηηάξσλ ησλ

γαιαθηνθφξσλ πφξσλ ηνπ καζηνχ θαη κε ηνλ ηξφπν απηφ ππνβνεζείηαη ε εθξνή ηνπ

γάιαθηνο πξνο ηε ζειή ηνπ καζηνχ.

πκπεξηθνξά Τα ηειεπηαία ρξφληα ππάξρνπλ αξθεηέο αλαθνξέο ζηε βηβιηνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δξάζε

ηεο σθπηνθίλεο σο λεπξνδηαβηβαζηή, ν νπνίνο επεξεάδεη ηελ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά θαη

ηδηαίηεξα ηε κεηξηθή. Δπίζεο, ππάξρνπλ κειέηεο πνπ ππνζηεξίδνπλ φηη ε σθπηνθίλε εληζρχεη

ηελ θνηλσληθφηεηα θαζψο θαη ην αίζζεκα ηνπ θνξεζκνχ.

ΤΠΟΦΤΗΑΚΖ ΑΝΔΠΑΡΚΔΗΑ

Η ππνθπζηαθή αλεπάξθεηα ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ αδπλακία παξαγσγήο κίαο ή

πεξηζζφηεξσλ ππνθπζηαθψλ νξκνλψλ. Η εγθαηάζηαζή ηεο ζπλήζσο είλαη αξγή θαη εμαξηάηαη

απφ ην είδνο θαη ην κέγεζνο ηεο ππνζαιακηθήο ή ηεο ππνθπζηαθήο βιάβεο πνπ ηελ

πξνθάιεζε.

Αηηηνινγία Τα αίηηα πνπ νδεγνχλ ζηελ εκθάληζε ππνθπζηαθήο αλεπάξθεηαο είλαη πνιιαπιά, αιιά

κπνξνχλ λα δηαρσξηζηνχλ ζε 2 βαζηθέο θαηεγνξίεο:

Σε αίηηα πνπ νδεγνχλ ζε βιάβε ηεο ππφθπζεο

Σε αίηηα πνπ νδεγνχλ ζε κεησκέλε έθθξηζε ησλ νξκνλψλ ηνπ ππνζαιάκνπ.

Δπεθηαηηθά – Καηαζηξνθηθά Αίηηα Οη ρσξνθαηαθηεηηθέο εμεξγαζίεο πνπ παξαηεξνχληαη ζηελ πεξηνρή ηνπ ππνζαιάκνπ θαη

ηεο ππφθπζεο κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε ππνθπζηαθή αλεπάξθεηα είηε ιφγσ θαηαζηξνθήο

ηεο ππφθπζεο ή ησλ ππξήλσλ ηνπ ππνζαιάκνπ, είηε ιφγσ πξνζβνιήο ηνπ κίζρνπ ηεο

ππφθπζεο. Τα αίηηα απηά ζα αλαιπζνχλ ζε επφκελα ηκήκαηα απηνχ ηνπ θεθαιαίνπ.

Αηκνξξαγηθά – Ηζραηκηθά Αίηηα Η ηζραηκία ή ε αηκνξξαγία ηεο ππφθπζεο πξνθαιείηαη χζηεξα απφ ηζραηκηθέο βιάβεο ηνπ

ππνθπζηαθνχ ππιαίνπ ζπζηήκαηνο θαη κπνξεί λα είλαη θαηαζηξνθηθή. Τα θχηηαξα ηεο

ππφθπζεο είλαη ζρεηηθά αλζεθηηθά ζηηο αγγεηαθέο βιάβεο θαη ηνπιάρηζηνλ ην 75% ηνπ αδέλα

πξέπεη λα έρεη θαηαζηξαθεί πξνθεηκέλνπ λα εθδεισζεί ππνθπζηαθή αλεπάξθεηα. Δπίζεο,

ιφγσ ηνπ γεγνλφηνο φηη ε ηζραηκηθή βιάβε πξνθαιείηαη ζην ππιαίν ζχζηεκα, ιεηηνπξγηθή

αλεπάξθεηα παξαηεξείηαη κφλν ζηνλ πξφζζην ινβφ ηεο ππφθπζεο ελψ ε ιεηηνπξγία ηεο

λεπξνυπφθπζεο παξακέλεη αθέξαηα.

13

Μία πεξίπησζε ππνθπζηαθήο ηζραηκίαο απνηειεί ην ζχλδξνκν Sheehan, ην νπνίν

ραξαθηεξίδεηαη απφ λέθξσζε ηεο ππφθπζεο ιφγσ αηκνξξαγίαο κεηά απφ ηνθεηφ. Τα

ηειεπηαία ρξφληα ε ζπρλφηεηα ηνπ ζπλδξφκνπ απηνχ έρεη αξρίζεη λα κεηψλεηαη ιφγσ ηεο

θαιχηεξεο καηεπηηθήο θξνληίδαο θαη παξαθνινχζεζεο ησλ ιερψλσλ. Η θιηληθή εηθφλα ηνπ

ζπλδξφκνπ πνηθίιιεη απφ ηελ χπαξμε ακελφξξνηαο θαη αδπλακίαο ζειαζκνχ κέρξη ηελ

εκθάληζε ππννγθαηκηθνχ shock.

Οη κεραληζκνί πνπ νδεγνχλ ζηελ εκθάληζε απηνχ ηνπ ζπλδξφκνπ δελ είλαη πιήξσο

γλσζηνί. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο εγθπκνζχλεο ην κέγεζνο ηεο ππφθπζεο απμάλεηαη, θπξίσο

ιφγσ πνιιαπιαζηαζκνχ ησλ ιαθηνηξφπσλ θπηηάξσλ απφ ηα πςειά επίπεδα ησλ

νηζηξνγφλσλ. Παξάιιεια, ιφγσ ηεο απμεκέλεο αγγείσζήο ηεο, ε ππφθπζε είλαη επαίζζεηε

ζηηο αιιαγέο ηεο αξηεξηαθήο πίεζεο θαη ζηελ ππνμία. Οπφηε, ζε θαηαζηάζεηο ππννγθαηκίαο

κεηά ηνλ ηνθεηφ κπνξεί λα παξαηεξεζεί αγγεηφζπαζκνο ησλ ππνθπζηαθψλ αξηεξηψλ θαη

ηειηθά λέθξσζε ηεο ππφθπζεο. Πνιινί εξεπλεηέο, επίζεο, πηζηεχνπλ φηη ζηελ εκθάληζε ηνπ

ζπλδξφκνπ ζπκβάιιεη θαη ε χπαξμε αληηζσκάησλ έλαληη ηεο ππφθπζεο.

Άιιν αηκνξξαγηθφ αίηην ππνθπζηαθήο αλεπάξθεηαο απνηειεί ε ππνθπζηαθή απνπιεμία

(Δηθφλα 2.2), ε νπνία νθείιεηαηζε απηφκαηε αηκνξξαγία ελφο καθξναδελψκαηνο ππφθπζεο

θαη πεξηγξάθεηαη αλαιπηηθά ζην θεθάιαην 8.

Δηθόλα 2.2 MRI ππόθπζεο πνπ αλαδεηθλύεη

παξνπζία καθξναδελώκαηνο κε παξνπζία

αηκνξξαγηθώλ ζηνηρείσλ (βέινο).

Δηθόλα 2.3 Πάρπλζε ηνπ κίζρνπ ηεο

ππόθπζεο θαη πξνζβνιή ηνπ ππνζαιάκνπ

(βέινο) ζε αζζελή κε ζαξθνείδσζε.

Γηεζεηηθά Αίηηα Η ππνθπζηαθή αλεπάξθεηα κπνξεί λα απνηειέζεη ηελ πξψηε θιηληθή εθδήισζε δηάθνξσλ

δηεζεηηθψλ ζπζηεκαηηθψλ λνζεκάησλ φπσο:

Σαξθνείδσζε: Ο ππνζάιακνο θαη ε ππφθπζε απνηεινχλ ηηο πην ζπρλέο ζέζεηο

πξνζβνιήο ηνπ ΚΝΣ απφ ηε ζαξθνείδσζε. Οη αζζελείο πνπ πάζρνπλ απφ απηή ηε λφζν

κπνξνχλ λα εκθαληζηνχλ κε ππνθπζηαθή αλεπάξθεηα δηάθνξνπ βαζκνχ (πιήξεο ή

κεξηθή) θαζψο θαη κε παξνπζία ή φρη άπνηνπ δηαβήηε. Η εγθαηάζηαζε ηεο λφζνπ είλαη

ζηαδηαθή, ελψ ζε πεξίπησζε εκθάληζεο άπνηνπ δηαβήηε ρσξίο ηελ παξνπζία

αλεπάξθεηαο ηεο πξφζζηαο ππφθπζεο πξέπεη πάληα λα δηεξεπλάηαη ε πεξίπησζε

ζαξθνείδσζεο, ηδίσο επί χπαξμεο πάρπλζεο ηνπ κίζρνπ ηεο ππφθπζεο ζηελ MRI

(Δηθφλα 2.3).

Αηκνρξσκάησζε: Η λφζνο απηή ραξαθηεξίδεηαη απφ ππνθπζηαθή αλεπάξθεηα, θαη

εηδηθφηεξα ππνγνλαδνηξνθηθφ ππνγνλαδηζκφ, ιφγσ ηεο ελαπφζεζεο ζηδήξνπ ζηελ

ππφθπζε. Αλ ε δηάγλσζε ηνπ ππνγνλαδηζκνχ είλαη πξψηκε, κπνξεί λα αλαζηξαθεί κε

ηε ζεξαπεία απνζηδήξσζεο. Αλεπάξθεηα ησλ ππφινηπσλ νξκνλψλ ηεο αδελνυπφθπζεο

κπνξεί λα παξαηεξεζεί ζηα κεηέπεηηα ζηάδηα ηεο λφζνπ θαη εμαξηάηαη απφ ηε

ζνβαξφηεηά ηεο.

Ιζηηνθπηηάξσζε Φ: Σηελ πεξίπησζε ηεο λφζνπ απηήο παξαηεξείηαη αλεπάξθεηα ηνπ

πξφζζηνπ ινβνχ ηεο ππφθπζεο θαζψο θαη άπνηνο δηαβήηεο, ιφγσ δηήζεζεο ηνπ

ππνζαιάκνπ απφ θαιά δηαθνξνπνηεκέλα ηζηηνθχηηαξα.

14

Σξαπκαηηθά Αίηηα Η ππνθπζηαθή αλεπάξθεηα κπνξεί λα είλαη ην απνηέιεζκα ζνβαξήο θξαληνεγθεθαιηθήο

θάθσζεο ή ππαξαρλνεηδνχο αηκνξξαγίαο. Οθείιεηαη ζε ηξαπκαηηθή βιάβε ηεο ππφθπζεο, ηνπ

ππνζαιάκνπ ή ηνπ κίζρνπ ηεο ππφθπζεο.

Τπνθπζίηηδα Υπνθπζηαθέο βιάβεο πνπ νθείινληαη ζε δηήζεζε απφ θιεγκνλψδε θχηηαξα κπνξνχλ λα

εκθαληζηνχλ σο πξσηνπαζείο δηαηαξαρέο ηεο πξφζζηαο θαη ηεο νπίζζηαο ππφθπζεο. Μέρξη

ζηηγκήο 3 είδε ηέηνηαο βιάβεο έρνπλ πεξηγξαθεί.

Λεμθοκσηηαρική Υποθσζίηιδα

Η ιεκθνθπηηαξηθή ππνθπζίηηδα είλαη κία απηνάλνζε θιεγκνλψδεο δηαηαξαρή, πνπ

ζπλήζσο εκθαλίδεηαη θαηά ηε δηάξθεηα ή κεηά ηνλ ηνθεηφ, αλ θαη έρεη αλαθεξζεί θαη κεηά ηελ

εκκελφπαπζε θαζψο θαη ζηνπο άληξεο. Σηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο ησλ αζζελψλ πνπ ε

ππνθπζίηηδα ζρεηίδεηαη κε ηελ θχεζε, ζπλήζσο εκθαλίδεηαη θαηά ηνλ ηειεπηαίν κήλα ηεο

εγθπκνζχλεο ή ηνπο πξψηνπο δχν κήλεο κεηά ηνλ ηνθεηφ. Η λφζνο ραξαθηεξίδεηαη απφ

ιεκθνθπηηαξηθή θαη πιαζκαηνθπηηαξηθή δηήζεζε ηεο ππφθπζεο, θαη κπνξεί λα είλαη

κεκνλσκέλε ή λα ζρεηίδεηαη κε άιιεο ελδνθξηλνπάζεηεο.

Πνζνζηφ >50% ησλ αζζελψλ κε ιεκθνθπηηαξηθή ππνθπζίηηδα παξνπζηάδεη θεθαιαιγίεο,

δηαηαξαρέο νπηηθψλ πεδίσλ θαη ππεξπξνιαθηηλαηκία. Δπίζεο, ε πιεηνςεθία ησλ αζζελψλ

εκθαλίδεη αλεπάξθεηα ACTH, ελψ αθνινπζνχλ ζε ζπρλφηεηα ε αλεπάξθεηα ηεο TSH, ησλ

γνλαδνηξνθηλψλ θαη ηεο GH. Άπνηνο δηαβήηεο ζπλαληάηαη ζε πνζνζηφ έσο θαη 20% ησλ

αζζελψλ θαη κπνξεί λα απνδνζεί ζε δηήζεζε είηε ηνπ νπίζζηνπ ινβνχ ηεο ππφθπζεο είηε ηνπ

κίζρνπ ηεο.

Η ΜRI αλαδεηθλχεη ζπλήζσο ηελ χπαξμε κίαο ππνθπζηαθήο κάδαο, ε νπνία είλαη ζπρλά

δπζδηάθξηηε απφ έλα αδέλσκα. Άιια επξήκαηα απφ ηνλ απεηθνληζηηθφ έιεγρν πνπ βνεζνχλ

ζηε δηάγλσζε ηεο ππνθπζίηηδαο είλαη ε χπαξμε θελνχ ηνπξθηθνχ εθηππίνπ θαη ε ζθηαγξαθηθή

ελίζρπζε ηεο κάδαο κεηά ηε ρνξήγεζε ζθηαγξαθηθνχ. Παξάιιεια, κπνξεί λα παξαηεξεζεί

ελδνεθηππηαθή ή εμσεθηππηαθή αχμεζε ηνπ κεγέζνπο ηεο ππφθπζεο θαζψο θαη πάρπλζε ηνπ

κίζρνπ, εηδηθφηεξα επί παξνπζίαο άπνηνπ δηαβήηε. Η απψιεηα ηνπ θσηεηλνχ ζήκαηνο ηνπ

νπίζζηνπ ινβνχ ζηελ ΜRI είλαη ζεκαληηθή γηα ηελ ηεθκεξίσζε ηεο δηάγλσζεο ηνπ άπνηνπ

δηαβήηε.

Σηνπο αζζελείο κε ιεκθνθπηηαξηθή ππνθπζίηηδα, ε ηαρχηεηα θαζίδεζεο ησλ εξπζξψλ

αηκνζθαηξίσλ είλαη ζπρλά απμεκέλε, φπσο θαη ηα επίπεδα PRL. Η αληαπφθξηζε ηεο GH θαη

ηεο ΑCTH ζηηο δπλακηθέο δνθηκαζίεο δηέγεξζεο ελδερνκέλσο λα είλαη εμαζζελεκέλεο.

Σπαληφηεξα, έρνπλ αλαθεξζεί κεκνλσκέλεο ειιείςεηο ACTH ή ΤSH.

Η νξηζηηθή δηάγλσζε ηεο λφζνπ κεξηθέο θνξέο δελ κπνξεί λα ηεζεί κφλν απφ ηα

θιηληθνεξγαζηεξηαθά επξήκαηα, νπφηε απαηηείηαη ε δηελέξγεηα βηνςίαο ηεο ππνθπζηαθήο

βιάβεο. Η ηζηνινγηθή χπαξμε δηάρπησλ ιεκθνθπηηαξηθψλ δηεζήζεσλ ζηα θχηηαξα ηνπ

πξφζζηνπ ινβνχ ηεο ππφθπζεο είλαη ελδεηθηηθή ιεκθνθπηηαξηθήο ππνθπζίηηδαο.

Δθφζνλ ε δηάγλσζε είλαη πεηζηηθά ηεθκεξησκέλε θαη δελ ππάξρνπλ δηαηαξαρέο ησλ

νπηηθψλ πεδίσλ ιφγσ πίεζεο ηνπ νπηηθνχ ρηάζκαηνο, ηφηε νη αζζελείο ηίζεληαη ζε ζεξαπεία

κε θνξηηθνεηδή θαη αγσγή ππνθαηάζηαζεο γηα ηελ αλεπάξθεηα ησλ ππφινηπσλ ππνθπζηαθψλ

νξκνλψλ. Η ζεξαπεία κε θνξηηθνεηδή ζπρλά νδεγεί ζηελ ππνρψξεζε ηεο κάδαο θαη βειηηψλεη

ηελ ελδνθξηληθή δπζιεηηνπξγία.

Η δηαζθελνεηδηθή ρεηξνπξγηθή επέκβαζε κπνξεί λα απαηηεζεί πξνθεηκέλνπ λα

επηβεβαησζεί ε δηάγλσζε ηζηνινγηθά θαζψο θαη ζε πεξηπηψζεηο δηαηαξαρψλ ησλ νπηηθψλ

πεδίσλ, πξνθεηκέλνπ λα αλαθνπθίζεη απφ ηα πηεζηηθά θαηλφκελα. Ο βαζκφο ηεο ρεηξνπξγηθήο

εθηνκήο πξέπεη λα είλαη πεξηνξηζκέλνο ιφγσ ηεο αλάγθεο δηαηήξεζεο ηεο βησζηκφηεηαο ηνπ

ππνθπζηαθνχ ηζηνχ, εηδηθφηεξα εμαηηίαο ηεο ζπρλήο απηφκαηεο ππνρψξεζεο ηεο κάδαο.

Κοκκιωμαηώδης Υποθσζίηιδα

Η θνθθησκαηψδεο ππνθπζίηηδα ζπλήζσο δε ζπλδέεηαη κε ηελ θχεζε θαη παξνπζηάδεη ίζε

ζπρλφηεηα εκθάληζεο ζε άλδξεο θαη γπλαίθεο αζζελείο. Σπαλίσο, κπνξεί λα ζπλππάξρεη κε

15

ιεκθνθπηηαξηθή ππνθπζίηηδα. Η ηζηνινγηθή εμέηαζε αλαδεηθλχεη πνιππχξελα

γηγαληνθχηηαξα θαζψο θαη θνθθηψκαηα. Οη αζζελείο ζπλήζσο εκθαλίδνπλ θεθαιαιγίεο, ελψ

κπνξεί λα παξαηεξεζεί θαη εηθφλα άζεπηεο κεληγγίηηδαο. Η MRI ζπλήζσο αλαδεηθλχεη

πάρπλζε ηνπ κίζρνπ ηεο ππφθπζεο ή επέθηαζε ηεο αιινίσζεο πξνο ηνλ ππνζάιακν. Η

θνθθησκαηψδεο ππνθπζίηηδα κπνξεί λα αληηθαηνπηξίδεη ηελ χπαξμε κίαο ππνθείκελεο

ζπζηεκαηηθήο δηαηαξαρήο, φπσο ε ζαξθνείδσζε.

Ξανθωμαηώδης Υποθσζίηιδα

Απνηειεί ηελ πην ζπάληα κνξθή θιεγκνλψδνπο ππνθπζίηηδαο θαη εκθαλίδεηαη κε ηελ ίδηα

ζπρλφηεηα θαη ζηα δχν θχια. Η ηζηνινγηθή εμέηαζε αλαδεηθλχεη δηήζεζε απφ καθξνθάγα,

πινχζηα ζε ιηπίδηα. Η ΜRI ζπρλά απνθαιχπηεη κία θπζηηθή βιάβε νδεγψληαο ζηελ

πηζαλφηεηα φηη ε λφζνο νθείιεηαη ζε θιεγκνλψδε απφθξηζε ιφγσ κίαο θαηεζηξακκέλεο ή

δηαξξεγκέλεο ππνθπζηαθήο θχζηεο.

Ηαηξνγελή Αίηηα Οη ρεηξνπξγηθέο επεκβάζεηο ζηελ πεξηνρή ηεο ππφθπζεο θαη ηνπ ππνζαιάκνπ κπνξνχλ λα

νδεγήζνπλ ζηελ εκθάληζε ππνθπζηαθήο αλεπάξθεηαο, ηδίσο φηαλ είλαη εθηεηακέλεο. Σην ίδην

απνηέιεζκα κπνξεί λα νδεγήζεη θαη ε ρξήζε ηεο ζπκβαηηθήο αθηηλνζεξαπείαο, ζε

πεξηπηψζεηο ππνθπζηαθψλ καδψλ. Τέινο, ε αθηηλνβνιία πνπ δέρεηαη έλαο αζζελήο, ζε

πεξίπησζε φγθσλ ηεο θεθαιήο ή ηνπ ηξαρήινπ, θαζψο θαη ε πξνθπιαθηηθή αθηηλνβνιία ηνπ

θξαλίνπ, ζε πεξηπηψζεηο ιεπραηκίαο, κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ ππνθπζηαθή αλεπάξθεηα.

Λνηκώδε Αίηηα Τα παιαηφηεξα ρξφληα ε πξνζβνιή ηεο ππφθπζεο απφ δηάθνξα ινηκψδε αίηηα, φπσο ε

θπκαηίσζε, ε ζχθηιιε θ.ά., ήηαλ ζρεηηθά ζπρλή. Όκσο, ε ρξήζε ηεο λέαο γεληάο

αληηβηνηηθψλ θαξκάθσλ έρεη θαηαζηήζεη ηελ ππνθπζηαθή αλεπάξθεηα ιφγσ ινηκψδνπο

λνζήκαηνο κία πνιχ ζπάληα νληφηεηα.

Μεκνλσκέλεο Αλεπάξθεηεο Η χπαξμε κεκνλσκέλσλ αλεπαξθεηψλ ησλ ππνθπζηαθψλ νξκνλψλ πεξηγξάθεηαη φιν θαη

πην ζπρλά ηα ηειεπηαία ρξφληα. Οη αλεπάξθεηεο απηέο ζπλήζσο νθείινληαη ζε κεηαιιάμεηο

ησλ γνληδίσλ πνπ είλαη ππεχζπλα γηα απηέο ηηο νξκφλεο ή ησλ γνληδίσλ πνπ είλαη αλαγθαία

γηα ηε θπζηνινγηθή αλάπηπμε ηεο ππφθπζεο. Σηε δεχηεξε πεξίπησζε, ζπλήζσο ζπλππάξρνπλ

αλεπάξθεηεο πεξηζζφηεξσλ νξκνλψλ, φπσο παξαηεξείηαη ζε κεηαιιάμεηο ησλ γνληδίσλ PIT-1

θαη ΡROP-1.

Μεκνλσκέλε αλεπάξθεηα ACTH: Πξφθεηηαη γηα κία αξθεηά ζπάληα νληφηεηα θαη

ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ εκθάληζε θινηνεπηλεθξηδηαθήο αλεπάξθεηαο. Μπνξεί λα

νθείιεηαη ζε πξσηνπαζή αδπλακία ησλ θνξηηθνηξφπσλ θπηηάξσλ ηεο πξφζζηαο

ππφθπζεο λα εθθξίλνπλ ACTH ή ζε αδπλακία ηνπ ππνζαιάκνπ λα εθθξίλεη CRH. Τν

πην ζπρλφ επίθηεην αίηην κεκνλσκέλεο αλεπάξθεηαο ACTH είλαη ε ιεκθνθπηηαξηθή

ππνθπζίηηδα.

Μεκνλσκέλε αλεπάξθεηα γνλαδνηξνθηλψλ: Πξφθεηηαη γηα κία ζρεηηθά ζπρλή κνξθή

αλεπάξθεηαο θαη κπνξεί λα νθείιεηαη ζε γελεηηθά ή επίθηεηα αίηηα. Απφ ηα γελεηηθά

αίηηα, πην ζπρλφ απνηειεί ην ζχλδξνκν Kallmann, ην νπνίν ραξαθηεξίδεηαη απφ

ππνγνλαδνηξνθηθφ ππνγνλαδηζκφ, ιφγσ αλεπαξθνχο έθθξηζεο GnRH, θαη αλνζκία.

Απφ ηα επίθηεηα, ν ιεηηνπξγηθφο ππνζαιακηθφο ππνγνλαδηζκφο, πνπ νθείιεηαη ζε

απψιεηα βάξνπο, stress θαη έληνλε άζθεζε, απνηειεί ηε ζπρλφηεξε κνξθή

κεκνλσκέλεο αλεπάξθεηαο γνλαδνηξνθηλψλ.

Μεκνλσκέλε αλεπάξθεηα GH: Σπλήζσο παξαηεξείηαη θαηά ηελ παηδηθή ειηθία θαη

νδεγεί ζηελ εκθάληζε ρακεινχ αλαζηήκαηνο. Η ζπγγελήο αλεπάξθεηα κπνξεί λα

είλαη ζπνξαδηθή ή νηθνγελήο.

Μεκνλσκέλε αλεπάξθεηα TSH: Πξφθεηηαη γηα κία πνιχ ζπάληα θαηάζηαζε πνπ

νθείιεηαη ζε κεησκέλε έθθξηζε TRH.

16

Ηδηνπαζήο Τπνθπζηαθή Αλεπάξθεηα Σηελ θαηεγνξία απηή ππφθεηληαη νη πεξηπηψζεηο απηέο ζηηο νπνίεο δελ κπνξεί λα

αλαγλσξηζηεί ην αίηην πνπ νδήγεζε ζηελ εκθάληζε ηεο ππνθπζηαθήο αλεπάξθεηαο. Σπλήζσο

πξφθεηηαη γηα νηθνγελείο κνξθέο πνπ θιεξνλνκνχληαη θαηά ηνλ απηνζσκηθά ππνιεηπφκελν

ηξφπν ή ηνλ Φ-θπινζχλδεην ππνιεηπφκελν ηξφπν.

Κιηληθή Δηθόλα Η εγθαηάζηαζε ηεο ππνθπζηαθήο αλεπάξθεηαο ζπλήζσο είλαη ρξφληα θαη πξννδεπηηθή.

Σηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, αξρηθά παξαηεξείηαη αλεπάξθεηα ηεο GH θαη ησλ

γνλαδνηξνθηλψλ, ε νπνία αθνινπζείηαη απφ αλεπάξθεηα ηεο TSH, κεηέπεηηα ηεο ACTH θαη

ηειηθά ηεο PRL.

Η θιηληθή εηθφλα ησλ αζζελψλ πνηθίιιεη αλάινγα κε ην είδνο ηεο νξκφλεο πνπ αλεπαξθεί.

Η έιιεηςε GH ζηα παηδηά νδεγεί ζε κεησκέλε αλάπηπμε, ελψ ζηνπο ελήιηθεο κπνξεί λα είλαη

αζπκπησκαηηθή, αλ θαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ζρεηίδεηαη κε κεησκέλε πνηφηεηα δσήο. Ο

ππνγνλαδηζκφο ζηηο γπλαίθεο ραξαθηεξίδεηαη απφ ακελφξξνηα, ελψ ζηνπο άληξεο απφ

ζηπηηθή δπζιεηηνπξγία θαη κεησκέλε libido. Δπί αλεπάξθεηαο TSH εθδειψλνληαη ηα

ζπκπηψκαηα ηνπ ππνζπξενεηδηζκνχ, ρσξίο φκσο ηελ παξνπζία βξνγρνθήιεο, ελψ επί κε

έθθξηζεο ACTH παξαηεξείηαη εηθφλα θινηνεπηλεθξηδηαθήο αλεπάξθεηαο. Η ζπεηξνεηδήο δψλε

θαη ην ζχζηεκα ξελίλεο-αγγεηνηελζίλεο-αιδνζηεξφλεο παξακέλνπλ αλέπαθα, νπφηε ζπάληα

παξαηεξείηαη αθπδάησζε. Αληίζεηα, ππνγιπθαηκία κπνξεί λα παξαηεξεζεί πην ζπρλά ζε

θαηαζηάζεηο λεζηείαο, ηδίσο φηαλ ε αλεπάξθεηα ηεο ACTH ζπλνδεχεηαη θαη απφ ηαπηφρξνλε

αλεπάξθεηα ηεο GH.

Γηάγλσζε Τα επξήκαηα ηεο θιηληθήο εμέηαζεο ησλ αζζελψλ κε ππνθπζηαθή αλεπάξθεηα εμαξηψληαη

θαη απηά απφ ην είδνο ηεο νξκφλεο πνπ δελ εθθξίλεηαη. Τα πην ζπρλά απνηεινχλ ε ξπηίδσζε

ζην πξφζσπν, ε κεησκέλε ηξίρσζε ηνπ εθεβαίνπ θαη φινπ ηνπ ζψκαηνο θαη ε ειάηησζε ηνπ

κεγέζνπο ησλ φξρεσλ ζηνπο άληξεο, εθδειψζεηο πνπ νθείινληαη ζηνλ ππνγνλαδηζκφ. Σε πνιχ

ζνβαξέο θαηαζηάζεηο κπνξεί λα ζπλππάξρνπλ νξζνζηαηηθή ππφηαζε, βξαδπθαξδία θαη

κεησκέλε κπτθή ηζρχο.

Ο βαζηθφο εξγαζηεξηαθφο έιεγρνο αλαδεηθλχεη ηελ χπαξμε αλαηκίαο, ππνλαηξηαηκίαο θαη

ππνγιπθαηκίαο, ελψ ζπρλά παξαηεξείηαη αχμεζε ηεο LDL θαη κεησκέλε νζηηθή ππθλφηεηα,

ηδίσο επί αλεπάξθεηαο ηεο GH.

Σε πεξίπησζε πνπ ηεζεί ε ππνςία ελδνθξηληθήο αλεπάξθεηαο, ν αζζελήο πξέπεη λα

ππνβιεζεί ζε νξκνληθφ έιεγρν πνπ πεξηιακβάλεη ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ επηπέδσλ ηεο

ειεχζεξεο Τ4 (FT4), ηνπ IGF-1 θαη ησλ ζηεξνεηδψλ ηνπ θχινπ (ηεζηνζηεξφλεο ή

νηζηξαδηφιεο αλάινγα κε ην θχιν ηνπ αζζελνχο) (Γηάγξακκα 2.6). Η χπαξμε

θινηνεπηλεθξηδηαθήο αλεπάξθεηαο δελ κπνξεί λα δηαγλσζζεί κφλν κε ηε κέηξεζε ησλ

βαζηθψλ επηπέδσλ θνξηηδφιεο, αιιά απαηηείηαη ε δηελέξγεηα ηεο δπλακηθήο δνθηκαζίαο

δηέγεξζεο κε 250 κg ACTH (Synacthen test). Αδπλακία αχμεζεο ησλ ζπγθεληξψζεσλ

θνξηηδφιεο αίκαηνο ζε επίπεδα >18 κg/dl, 30 ή 60 ιεπηά κεηά ηελ έγρπζε ηνπ θαξκάθνπ,

είλαη ελδεηθηηθή αλεπάξθεηαο θνξηηδφιεο.

Σε πεξίπησζε πνπ ν αξρηθφο έιεγρνο αλαδείμεη ρακειά επίπεδα νξκνλψλ, επφκελν ζηάδην

δηεξεχλεζεο απνηειεί ε αλεχξεζε ηνπ νξγάλνπ πνπ πάζρεη, δειαδή αλ ε αλεπάξθεηα ησλ

νξκνλψλ νθείιεηαη ζε βιάβε ηνπ αδέλα πνπ ηηο εθθξίλεη ή ηεο ππφθπζεο. Απηφ επηηπγράλεηαη

κε ηε κέηξεζε ησλ ππνθπζηαθψλ νξκνλψλ ACTH, LH, FSH, TSH. Αλ ε αλεπάξθεηα

νθείιεηαη ζε βιάβε ηεο ππφθπζεο ή ηνπ ππνζαιάκνπ, ηα επίπεδα ησλ ππνθπζηαθψλ νξκνλψλ

είλαη ρακειά ή θπζηνινγηθά. Σε αληίζεηε πεξίπησζε, ηα επίπεδα ησλ νξκνλψλ απηψλ είλαη

πνιχ απμεκέλα.

Η αλεπάξθεηα ηεο GH δελ κπνξεί λα δηαγλσζηεί κε απιή κέηξεζε ησλ επηπέδσλ ηεο, παξά

ηελ χπαξμε ρακειψλ ζπγθεληξψζεσλ IGF-1, αιιά απαηηείηαη δπλακηθή δνθηκαζία δηέγεξζήο

ηεο. Η δνθηκαζία δηέγεξζεο ηεο έθθξηζεο ηεο GH κε ππνγιπθαηκία απνηειεί ηελ εμέηαζε

εθινγήο. Καηά ηε δνθηκαζία απηή, πξνθαιείηαη ππνγιπθαηκία ζηνλ αζζελή κε ρνξήγεζε

17

ηλζνπιίλεο θαη κεηξψληαη ηα επίπεδα GH επί ππνγιπθαηκίαο θαζψο θαη 30, 60, 90 θαη 120

ιεπηά κεηά ηε ρνξήγεζε ηεο ηλζνπιίλεο. Δπίπεδα GH >3 mg/dl είλαη ελδεηθηηθά επάξθεηαο

ηεο έθθξηζήο ηεο. Η δνθηκαζία δηέγεξζεο κε ππνγιπθαηκία ρξεζηκνπνηείηαη θαη ζε αζζελείο

κε πηζαλή αλεπάξθεηα ACTH πξφζθαηεο έλαξμεο, νη νπνίνη αληαπνθξίλνληαη ζην Synacthen

ιφγσ ηνπ γεγνλφηνο φηη ε πξφζθαηε εκθάληζε ηεο αλεπάξθεηαο ACTH δελ έρεη πξνθαιέζεη

αθφκε αηξνθία ηνπ θινηνχ ησλ επηλεθξηδίσλ.

Γηάγξακκα 2.6 Οξκνλνινγηθόο έιεγρνο επί ππνςίαο ελδνθξηληθήο αλεπάξθεηαο.

Όινη νη αζζελείο κε ππνθπζηαθή αλεπάξθεηα πξέπεη λα ππνβάιινληαη ζε MRI

ππνζαιάκνπ-ππφθπζεο πξνθεηκέλνπ λα αλαγλσξηζηεί ην αίηην πνπ νδήγεζε ζηελ εκθάληζε

ηεο. Σε πεξίπησζε πνπ ν απεηθνληζηηθφο έιεγρνο δελ αλαδείμεη θάπνηα βιάβε θαη αλαδεηείηαη

ην επίπεδν ηεο δηαηαξαρήο, αλ πξφθεηηαη δειαδή γηα ηνλ ππνζάιακν ή γηα ηελ ππφθπζε, νη

αζζελείο πξέπεη λα ππνβάιινληαη ζε θάπνηεο άιιεο δπλακηθέο δνθηκαζίεο δηέγεξζεο. Οη

δνθηκαζίεο απηέο ζηεξίδνληαη ζηε ρνξήγεζε ησλ ππνθπζηνηξφπσλ νξκνλψλ (CRH, GHRH,

GnRH, TRH) θαη ζηε κέηξεζε ησλ επηπέδσλ ησλ αληίζηνηρσλ ππνθπζηαθψλ νξκνλψλ. Οη

δνθηκαζίεο απηέο ρξεζηκνπνηνχληαη ζπάληα ηα ηειεπηαία ρξφληα.

Θεξαπεία Η ζεξαπεία ηεο ππνθπζηαθήο αλεπάξθεηαο ζπλίζηαηαη ζηελ αληηκεηψπηζε ηνπ αηηίνπ πνπ

ηελ πξνθάιεζε θαη ζηελ ππνθαηάζηαζε ησλ νξκνλψλ πνπ αλεπαξθνχλ:

Δπί αλεπάξθεηαο ACTH, απαηηείηαη ε ρνξήγεζε πδξνθνξηηδφλεο ζε δφζε 15-25

mg/εκέξα, δηαηξεκέλε ζε 2 ή 3 δφζεηο, κε ηε κέγηζηε δφζε λα ρνξεγείηαη ην πξσί

θαηά ηελ αθχπληζε θαη ηε κηθξφηεξε ζηηο 5-6 κκ. Απμεκέλεο δφζεηο απαηηνχληαη επί

θαηαζηάζεσλ stress (Κεθάιαην 5). Σε αληίζεζε κε ηελ πξσηνπαζή θινην-

επηλεθξηδηαθή αλεπάξθεηα, νη αζζελείο κε αλεπάξθεηα ACTH δε ρξεηάδνληαη

ππνθαηάζηαζε κε θζνξηνυδξνθνξηηδφλε.

Η αλεπάξθεηα GH πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη κε ρνξήγεζε αλαζπλδπαζκέλεο GH,

ππνδνξίσο, κία θνξά εκεξεζίσο. Η δφζε πξέπεη λα εμαηνκηθεχεηαη θαη ε

αληαπφθξηζε ζηε ζεξαπεία ζηεξίδεηαη ζηα επίπεδα ηνπ IGF-1.

Δπί αλεπάξθεηαο TSH, πξέπεη λα ρνξεγείηαη ιεβνζπξνμίλε θαη ε αληαπφθξηζε ζηε

ζεξαπεία ζηεξίδεηαη ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ επηπέδσλ ηεο FT4, ηα νπνία πξέπεη λα

βξίζθνληαη πάλσ απφ ηε κέζε ηηκή ησλ θπζηνινγηθψλ νξίσλ ηνπο. Σηνπο αζζελείο

πνπ ζπλππάξρεη αλεπάξθεηα ACTH θαη TSH, πξέπεη πξψηα λα γίλεηαη έλαξμε

αγσγήο κε πδξνθνξηηδφλε θαη κεξηθέο κέξεο αξγφηεξα κε ιεβνζπξνμίλε, γηα ηελ

απνθπγή εκθάληζεο νμείαο επηλεθξηδηαθήο αλεπάξθεηαο.

Τέινο, ν ηξφπνο αληηκεηψπηζεο ηεο αλεπάξθεηαο ησλ γνλαδνηξνθηλψλ εμαξηάηαη απφ

ην θχιν ηνπ αζζελνχο. Σηνπο άληξεο είλαη απαξαίηεηε ε ππνθαηάζηαζε ηεο

18

ηεζηνζηεξφλεο είηε κε ηε κνξθή ελδνκπτθήο έλεζεο (αλά κήλα ή αλά 3κελν) είηε κε

ηε κνξθή gel ζε θαζεκεξηλή βάζε. Σηηο γπλαίθεο, ε ππνθαηάζηαζε ησλ νηζηξνγφλσλ

είλαη αλαγθαία θαη κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί κε πνιιέο κνξθέο (per os ή

δηαδεξκηθά). Η ρνξήγεζε νηζηξνγφλσλ πξέπεη λα ζπλδπάδεηαη πάληα κε ηε ρξήζε

ελφο πξνγεζηαγφλνπ, θαηά ηηο ηειεπηαίεο 7-10 εκέξεο ηεο κεληαίαο ζεξαπείαο κε

νηζηξνγφλα, πξνθεηκέλνπ λα εκθαλίδεηαη έκκελνο ξχζε θαη λα απνθεχγεηαη ε

ππεξπιαζία ηνπ ελδνκεηξίνπ. Η ρνξήγεζε κηθξψλ δφζεσλ αλδξνγφλσλ ζηηο γπλαίθεο

κε κεησκέλε libido, παξά ηελ επαξθή ζεξαπεία κε νηζηξνγφλα, πξνηείλεηαη απφ

αξθεηνχο ηαηξνχο ιφγσ ηεο έιιεηςεο ησλ σνζεθηθψλ αιιά θαη ησλ επηλεθξηδηαθψλ

αλδξνγφλσλ.

ΤΝΓΡΟΜΟ ΚΔΝΟΤ ΣΟΤΡΚΗΚΟΤ ΔΦΗΠΠΗΟΤ

Τν ζχλδξνκν απηφ παξαηεξείηαη φηαλ ν ππαξαρλνεηδήο ρψξνο, πνπ είλαη γεκάηνο κε ΔΝΥ,

επεθηείλεηαη εληφο ηνπ ηνπξθηθνχ εθηππίνπ δηεπξχλνληάο ην θαη επηπεδψλνληαο ηελ ππφθπζε.

Σπλήζσο νθείιεηαη ζε ζπγγελή αλσκαιία ηνπ δηαθξάγκαηνο ηνπ εθηππίνπ, ελψ παξαηεξείηαη

θαη ζηνπο αζζελείο πνπ έρνπλ ππνβιεζεί ζε ρεηξνπξγηθή επέκβαζε ή αθηηλνβνιία ηεο

ππφθπζεο. Τν θελφ ηνπξθηθφ εθίππην κπνξεί λα εκθαληζηεί, επίζεο, ζε αζζελείο κε ζχλδξνκν

Sheehan ή κεηά απφ απηφκαηε αηκνξξαγία ππνθπζηαθψλ αδελσκάησλ. Γηα ην ιφγν απηφ, ε

χπαξμε ηνπ θελνχ εθηππίνπ δελ απνθιείεη ηελ χπαξμε θάπνηαο ππνθπζηαθήο κάδαο.

Κιηληθή Δηθόλα Οη πεξηζζφηεξνη αζζελείο παξαπνλνχληαη γηα θεθαιαιγίεο, ελψ κπνξεί λα ζπλππάξρεη

αξηεξηαθή ππέξηαζε ή θαινήζεο ελδνθξάληα ππέξηαζε. Η εθξνή ΔΝΥ απφ ηε κχηε θαζψο

θαη ε δηαηαξαρή ησλ νπηηθψλ πεδίσλ είλαη επξήκαηα πνπ παξαηεξνχληαη πάξα πνιχ ζπάληα.

Γηάγλσζε Η δηάγλσζε ηνπ ζπλδξφκνπ ηνπ θελνχ ηνπξθηθνχ εθηππίνπ ζηεξίδεηαη ζηνλ απεηθνληζηηθφ

έιεγρν κε ηε βνήζεηα ηεο MRI ππφθπζεο (Δηθφλα 2.4). Δπηπιένλ, φινη νη αζζελείο πξέπεη λα

ππνβάιινληαη ζε πιήξε νξκνλνινγηθφ έιεγρν γηα ηελ πηζαλή χπαξμε ππνθπζηαθήο

αλεπάξθεηαο, παξά ηε ζπαληφηεηά ηεο.

Δηθόλα 2.4 Κελό ηνπξθηθό εθίππην

(απεηθνλίδεηαη ην πςειό ζήκα ηεο νπίζζηαο

ππόθπζεο).

Δηθόλα 2.5 Γηήζεζε ζεξαγγσδώλ θόιπσλ,

ηδίσο αξηζηεξά, από καθξναδέλσκα

ππόθπζεο.

19

ΤΠΟΦΤΗΑΚΔ ΜΑΕΔ

Η κεγάιε αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ απεηθνληζηηθψλ ειέγρσλ ζηελ πεξηνρή ηνπ εγθεθάινπ,

πνπ παξαηεξείηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα, έρεη νδεγήζεη ζε απμεκέλε ζπρλφηεηα εκθάληζεο ησλ

ππνθπζηαθψλ καδψλ.

Η παξνπζία κίαο κάδαο ζηελ πεξηνρή ηεο ππφθπζεο πνπ κεγαιψλεη, κπνξεί λα πξνθαιέζεη

αιιαγέο ζην κέγεζνο θαη ζην ζρήκα ηνπ ηνπξθηθνχ εθηππίνπ. Η κάδα κπνξεί λα δηεζήζεη ηα

γεηηνληθά κφξηα, ελψ ηαπηφρξνλα κπνξεί λα παξνπζηαζηεί ππεξεθηππηαθή ή παξαεθηππηαθή

επέθηαζή ηεο, κε ηειηθφ απνηέιεζκα ηελ εκθάληζε δηάθνξσλ θιηληθψλ εθδειψζεσλ.

Η επέθηαζε ηεο ππνθπζηαθήο κάδαο πξνο ηα πιάγηα ηνπ ηνπξθηθνχ εθηππίνπ κπνξεί λα

νδεγήζεη ζε δηήζεζε ησλ ζεξαγγσδψλ θφιπσλ (Δηθφλα 2.5). Δληφο απηψλ δηέξρνληαη ε 3ε, 4

ε

θαη 6ε εγθεθαιηθή ζπδπγία, ε πξνζβνιή ησλ νπνίσλ ζπλήζσο παξαηεξείηαη ζε κάδεο πνπ

έρνπλ αηκνξξαγήζεη ή έρνπλ ππνζηεί ηζραηκία θαη φρη ζε αξγά εμειηζζφκελεο κάδεο. Η

πξνζβνιή απηψλ ησλ λεχξσλ ζπλνδεχεηαη απφ δηπισπία, πηψζε βιεθάξνπ θαη

νθζαικνπιεγία, αλάινγα κε ην είδνο ηεο ζπδπγίαο πνπ έρεη ππνζηεί βιάβε. Δπίζεο, εληφο

ησλ ζεξαγγσδψλ θφιπσλ δηέξρνληαη θαη νη έζσ θαξσηίδεο, αιιά πξνζβάιινληαη απφ ηηο

ππνθπζηαθέο κάδεο ζε ζπάληεο πεξηπηψζεηο.

Αλ ε κάδα αζθήζεη πίεζε ζην νπηηθφ ρίαζκα, ηφηε κπνξεί λα παξνπζηαζηνχλ δηαηαξαρέο

ησλ νπηηθψλ πεδίσλ, κε θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηελ εκθάληζε ακθηθξνηαθηθήο εκηαλνςίαο

(Δηθφλα 2.6). Η ηειεπηαία μεθηλά απφ ηα αλψηεξα νπηηθά πεδία θαη ζηαδηαθά επεθηείλεηαη

πξνο φιν ην θξνηαθηθφ ηκήκα. Αλ ε ππνθπζηαθή κάδα δελ αληηκεησπηζηεί θαη ην κέγεζφο ηεο

ζπλερίδεη λα απμάλεηαη, ηφηε παξαηεξείηαη ακθηξηληθή εκηαλνςία θαη ηειηθά ηχθισζε.

Τέινο, ε ππνεθηππηαθή επέθηαζε κίαο κάδαο, πξνο ην ζθελνεηδή θφιπν, είλαη έλδεημε φηη

ε κάδα έρεη δηεζήζεη θαη ηελ νζηέηλε βάζε ηνπ ηνπξθηθνχ εθηππίνπ. Απηφ ζπλήζσο

παξαηεξείηαη ζε κάδεο αξθεηά επηζεηηθέο, νη νπνίεο κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ απφθξαμε ηνπ

ξηλνθάξπγγα, κεληγγίηηδα θαη εθξνή ΔΝΥ.

Δηθόλα 2.6 Γηαηαξαρέο νπηηθώλ πεδίσλ ιόγσ πίεζεο ηνπ νπηηθνύ ρηάζκαηνο από ππνθπζηαθή

κάδα. (Αλαδεκνζίεπζε κε άδεηα, απφ Whitehead S and Miell J. 2013. Clinical Endocrinology, Scion

Publishing)

20

Κιηληθή Δηθόλα Οη αζζελείο πνπ πάζρνπλ απφ ππνθπζηαθέο κάδεο εκθαλίδνπλ θεθαιαιγία ελψ κπνξεί λα

παξαηεξεζνχλ ζπκπηψκαηα θαη ζεκεία ππνθπζηαθήο αλεπάξθεηαο. Αλ ε κάδα αζθεί πηεζηηθά

θαηλφκελα ζην νπηηθφ ρίαζκα, παξνπζηάδνληαη θαη δηαηαξαρέο ησλ νπηηθψλ πεδίσλ.

Γηαθνξηθή Γηάγλσζε Πξψην βήκα ζηε δηαθνξηθή δηάγλσζε κίαο ππνθπζηαθήο κάδαο απνηειεί ε δηάθξηζε ηεο

ζε αδέλσκα ή κε (Πίλαθαο 2.2). Η ζεκαζία απηνχ ηνπ δηαρσξηζκνχ έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη

ε αληηκεηψπηζε θαη ε πξφγλσζε ησλ αδελσκάησλ είλαη δηαθνξεηηθή απφ ηελ αληίζηνηρε ησλ

ππφινηπσλ ππνθπζηαθψλ καδψλ.

Πίλαθαο 2.2 Γηαθνξηθή δηάγλσζε ησλ ππνθπζηαθώλ καδώλ.

Υπνθπζηαθά αδελψκαηα

Καινήζεηο φγθνη (θξαληνθαξπγγίσκα, κεληγγίσκα)

Κχζηεηο (Rathke, δεξκνεηδείο, επηδεξκνεηδείο, αξαρλνεηδείο)

Υπεξπιαζία ηεο ππφθπζεο (εγθπκνζχλε, ππεξγνλαδνηξνθηθφο ππνγνλαδηζκφο, πξσηνπαζήο

ππνζπξενεηδηζκφο, ζχλδξνκν έθηνπεο έθθξηζεο ππνθπζηνηξφπσλ νξκνλψλ)

Υπνθπζίηηδα

Κνθθησκαηψδεηο λφζνη (ζαξθνείδσζε, ηζηηνθπηηάξσζε)

Καθνήζεηο φγθνη (ρφξδσκα, γινίσκα)

Λνηκψμεηο (απφζηεκα, θπκαηίσζε)

Μεηαζηάζεηο (θαξθίλνο πλεχκνλα, καζηνχ, κειάλσκα)

Τα αδελψκαηα ηεο ππφθπζεο πξνέξρνληαη απφ δηαθνξνπνηεκέλα θχηηαξα ηα νπνία είηε

εθθξίλνπλ θάπνηα ππνθπζηαθή νξκφλε (ACTH, GH, PRL, TSH, γνλαδνηξνθίλεο) είηε είλαη

κε εθθξηηηθά. Τα πεξηζζφηεξα αδελψκαηα είλαη νξκνλνεθθξηηηθά θαη εμ απηψλ πην ζπρλά

είλαη ηα πξνιαθηηλψκαηα. Τα αδελψκαηα δηαρσξίδνληαη ζε δχν θαηεγνξίεο αλάινγα κε ην

κέγεζφο ηνπο. Σε κηθξναδελψκαηα (δηάκεηξνο <1 cm) θαη καθξναδελψκαηα (δηάκεηξνο >1

cm). Τα πξψηα δε ραξαθηεξίδνληαη απφ δηεχξπλζε ηνπ εθηππίνπ ή εμσεθηππηαθή επέθηαζε,

ελψ δε ζπλνδεχνληαη απφ ππνθπζηαθή αλεπάξθεηα. Τα δεχηεξα, αληίζεηα, ζπλήζσο

πξνθαινχλ δηεχξπλζε ηνπ εθηππίνπ θαη κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζε εκθάληζε ππνθπζηαθήο

αλεπάξθεηαο ή δηαηαξαρψλ ησλ νπηηθψλ πεδίσλ.

Δθηφο απφ ηελ χπαξμε ππνθπζηαθήο κάδαο, αχμεζε ηνπ κεγέζνπο ηεο ππφθπζεο κπνξεί

λα παξαηεξεζεί θαη ζε θπζηνινγηθέο θαηαζηάζεηο φπσο ε ππεξπιαζία ησλ ιαθηνηξφπσλ

θπηηάξσλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εγθπκνζχλεο, ε ππεξπιαζία ησλ ζπξενηξφπσλ θπηηάξσλ επί

πξσηνπαζνχο ππνζπξενεηδηζκνχ καθξάο δηάξθεηαο ή ε αληίζηνηρε ησλ γνλαδνηξφπσλ ζε

πεξηπηψζεηο ππεξγνλαδνηξνθηθνχ ππνγνλαδηζκνχ. Υπεξπιαζία ηεο ππφθπζεο παξαηεξείηαη,

επίζεο, σο απνηέιεζκα έθηνπεο έθθξηζεο CRH ή GHRH απφ θαξθηλνεηδή ή άιινπο φγθνπο.

Πίλαθαο 2.3 Απαξαίηεηνο εξγαζηεξηαθόο έιεγρνο γηα ηνλ απνθιεηζκό νξκνλνεθθξηηηθνύ

αδελώκαηνο ππόθπζεο.

Παζήζεηο Δξγαζηεξηαθόο έιεγρνο

Πξνιαθηίλσκα Πξνζδηνξηζκφο επηπέδσλ PRL

Νφζνο Cushing Πξνζδηνξηζκφο επηπέδσλ ειεχζεξεο θνξηηδφιεο νχξσλ 24ψξνπ

Πξνζδηνξηζκφο επηπέδσλ κεζνλχρηηαο θνξηηδφιεο νξνχ ή ζηέινπ

Γνθηκαζία θαηαζηνιήο κε ρακειή δφζε (1 mg) δεμακεζαδφλεο

Πξνζδηνξηζκφο επηπέδσλ πξσηλήο ACTH

Μεγαιαθξία Πξνζδηνξηζκφο επηπέδσλ IGF-1

Γνθηκαζία θφξηηζεο κε 75 gr γιπθφδεο

ΤSHσκα Πξνζδηνξηζκφο επηπέδσλ TSH, FT4 θαη T3

Δξγαζηεξηαθόο Έιεγρνο Δπεηδή ην 90% ησλ ππνθπζηαθψλ καδψλ αθνξά αδελψκαηα, ν αξρηθφο εξγαζηεξηαθφο

έιεγρνο πξέπεη λα επηβεβαηψλεη αλ πξφθεηηαη γηα εθθξηηηθά ή κε αδελψκαηα. Απηφ

επηηπγράλεηαη κε ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ επηπέδσλ ησλ ππνθπζηαθψλ νξκνλψλ θαζψο θαη ησλ

21

νξκνλψλ πνπ εθθξίλνληαη απφ ηα φξγαλαζηφρνπο ηνπο. Σε πνιιέο πεξηπηψζεηο, φπσο ε

ππεξέθθξηζε GH ή ACTH, απαηηνχληαη δπλακηθέο δνθηκαζίεο θαηαζηνιήο (Πίλαθαο 2.3).

Απεηθνληζηηθόο Έιεγρνο Η ρξήζε ηεο MRI ππνζαιάκνπ-ππφθπζεο έρεη πξνζθέξεη πάξα πνιχ κεγάιε βνήζεηα ζηε

δηαθνξηθή δηάγλσζε ησλ ππνθπζηαθψλ καδψλ θαζψο θαη ζηελ επηβεβαίσζε χπαξμεο ηνπηθψλ

θαηλνκέλσλ επέθηαζεο θαηά ηε ζηηγκή ηεο δηάγλσζεο. Η MRI παξέρεη απεηθφληζε πςειήο

πνηφηεηαο ησλ ππνθπζηαθψλ καδψλ, ησλ γεηηνληθψλ καιαθψλ ηζηψλ, ηνπ νπηηθνχ ρηάζκαηνο

θαη ησλ ζεξαγγσδψλ θφιπσλ. Δίλαη ζεκαληηθφ λα ηνληζηεί φηη ν νπίζζηνο ινβφο ηεο

ππφθπζεο ζηηο T1 αθνινπζίεο ραξαθηεξίδεηαη απφ πςειφ ζήκα, ην νπνίν κεηψλεηαη κε ηελ

ειηθία θαη απνπζηάδεη ζε θαηαζηάζεηο αθπδάησζεο ή άπνηνπ δηαβήηε. Τν ζήκα απηφ

αληηπξνζσπεχεη ηελ απνζεθεπκέλε ADH πνπ βξίζθεηαη ζηελ νπίζζηα ππφθπζε.

Η MRI κπνξεί λα δηαρσξίζεη ηα ππνθπζηαθά αδελψκαηα απφ άιιεο κάδεο φπσο είλαη ην

θξαληνθαξπγγίσκα, ην κεληγγίσκα, ην ρφξδσκα, νη θχζηεηο ή νη κεηαζηάζεηο. Η χπαξμε

θπζηνινγηθήο ππφθπζεο ζε γεηηλίαζε κε κία παξεθηππηαθή κάδα είλαη έλδεημε φηη ε

ηειεπηαία δελ πξνέξρεηαη απφ ηελ ππφθπζε. Άιια απεηθνληζηηθά επξήκαηα, φπσο ε

ππθλφηεηα ηεο κάδαο, ε χπαξμε επαζβεζηψζεσλ ή αηκνξξαγίαο θαζψο θαη ε ππεξεθηππηαθή

επέθηαζε, ζπλήζσο επαξθνχλ γηα ηε δηαθνξηθή δηάγλσζε ησλ καδψλ απηψλ. Σε νξηζκέλεο

πεξηπηψζεηο, φκσο, φηαλ ε δηάγλσζε είλαη αζαθήο, απαηηείηαη ηζηνινγηθή επηβεβαίσζε.

Τέινο, κε ηελ MRI κπνξεί λα εληνπηζηνχλ πεξηπηψζεηο αλεπξχζκαηνο ηεο έζσ θαξσηίδαο,

αλ θαη ζπλήζσο απαηηείηαη καγλεηηθή αγγεηνγξαθία.

Νεπξν-νθζαικηθή Δθηίκεζε Όπσο πξναλαθέξζεθε, ε χπαξμε κίαο ππνθπζηαθήο κάδαο κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ

πάξεζε δηάθνξσλ εγθεθαιηθψλ ζπδπγηψλ θαζψο θαη ζε δηαηαξαρή ησλ νπηηθψλ πεδίσλ ηνπ

αζζελνχο ιφγσ πίεζεο ηνπ νπηηθνχ ρηάζκαηνο. Γηα ην ιφγν απηφ, φινη νη αζζελείο κε

ππνθπζηαθέο κάδεο πξέπεη λα ππνβάιινληαη ζε λεπξνινγηθή θαη νθζαικνινγηθή εθηίκεζε.

Θεξαπεία Οη ζηφρνη ηεο ζεξαπείαο ησλ ππνθπζηαθψλ καδψλ είλαη ε αλαθνχθηζε απφ ηα ηνπηθά

θαηλφκελα επέθηαζεο θαη απφ ηα πηεζηηθά θαηλφκελα επί ηνπ νπηηθνχ ρηάζκαηνο, ε

αληηκεηψπηζε ηεο ππεξέθθξηζεο ησλ ππνθπζηαθψλ νξκνλψλ ή ηεο ππνθπζηαθήο αλεπάξθεηαο

θαη ε ηαπηφρξνλε δηαηήξεζε φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξνπ θπζηνινγηθνχ ππνθπζηαθνχ

ηζηνχ.

Υεηξνπξγηθή Αληηκεηώπηζε Οη ελδείμεηο ηεο ρεηξνπξγηθήο αληηκεηψπηζεο κίαο ππνθπζηαθήο κάδαο πεξηγξάθνληαη

ζηνλ πίλαθα 2.4. Σε πεξίπησζε ρεηξνπξγείνπ πξνηηκάηαη ε δηαζθελνεηδηθή επέκβαζε, δηφηη

ραξαθηεξίδεηαη απφ κεησκέλε λνζεξφηεηα θαη ζλεηφηεηα. Παξάιιεια, ε ηερληθή απηή

επηηξέπεη ζην λεπξνρεηξνπξγφ λα έρεη θαζαξφ ρεηξνπξγηθφ νπηηθφ πεδίν, γεγνλφο πνπ ηνπ

δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα δηαρσξίζεη πιήξσο ηε θπζηνινγηθή ππφθπζε απφ ηνλ παζνινγηθφ

ηζηφ θαη ηελ εθηνκή αθφκα θαη πνιχ κηθξψλ καδψλ.

Η θξαληνηνκή, ε νπνία ρξεζηκνπνηνχηαλ πνιχ ζπρλά ζην παξειζφλ, ηα ηειεπηαία ρξφληα

ρξεζηκνπνηείηαη πην ζπάληα θαη ελδείθλπηαη ζε πεξηπηψζεηο κεγάιεο ππεξεθηππηαθήο

επέθηαζεο ηεο κάδαο ή δηήζεζεο ησλ νπηηθψλ λεχξσλ, ή επί απνηπρίαο ηεο δηαζθελνεηδηθήο

εθηνκήο. Σηηο πνιχ ζπάληεο πεξηπηψζεηο πνπ ε κάδα είλαη ηφζν ζπκπαγήο ψζηε δελ κπνξεί λα

αθαηξεζεί δηαζθελνεηδηθά, ζπλήζσο απαηηείηαη ζπλδπαζκφο δηαζθελνεηδηθήο εθηνκήο θαη

θξαληνηνκήο.

Σηφρνο ηεο ρεηξνπξγηθήο επέκβαζεο κίαο ππνθπζηαθήο κάδαο απνηειεί ε πιήξεο

αθαίξεζή ηεο κε απνζπκθφξεζε ησλ πηεζηηθψλ θαηλνκέλσλ επί ηνπ νπηηθνχ ρηάζκαηνο θαη

ηαπηφρξνλε δηαηήξεζε ηεο θπζηνινγηθήο ππνθπζηαθήο ιεηηνπξγίαο. Απηφ δελ είλαη ζε φιεο

ηηο πεξηπηψζεηο εθηθηφ, εηδηθφηεξα ζηηο κάδεο νη νπνίεο δηεζνχλ ηνπο ζεξαγγψδεηο θφιπνπο ή

εκθαλίδνπλ κεγάιε ππεξεθηππηαθή επέθηαζε. Σε κεξηθέο πεξηπηψζεηο κπνξεί λα απαηηεζεί

22

πιήξεο εθηνκή ηεο ππφθπζεο ή εκηππνθπζεθηνκή. Η επηινγή απηή ζπλήζσο πξνηηκάηαη ζε

πεξηπηψζεηο πνιπεζηηαθψλ φγθσλ ή ζε πεξηπηψζεηο ππεξέθθξηζεο ππνθπζηαθψλ νξκνλψλ

ρσξίο ηελ ηαπηφρξνλε αλάδεημε φγθνπ.

Η επηηπρήο έθβαζε κίαο ρεηξνπξγηθήο επέκβαζεο ζηελ ππφθπζε εμαξηάηαη απφ δηάθνξνπο

παξάγνληεο, πνπ πεξηιακβάλνπλ ηελ ηθαλφηεηα θαη εκπεηξία ηνπ λεπξνρεηξνπξγνχ, ην

κέγεζνο ηεο κάδαο, ηελ επέθηαζή ηεο θαζψο θαη ην ηζηνξηθφ παιαηφηεξεο επέκβαζεο ζηελ

πεξηνρή ηνπ εθηππίνπ.

Οη πην ζπρλέο αλεπηζχκεηεο ελέξγεηεο πεξηιακβάλνπλ ηελ εθξνή ΔΝΥ, ηελ χπαξμε

παξνδηθνχ άπνηνπ δηαβήηε ή ζπλδξφκνπ απξφζθνξεο έθθξηζεο αληηδηνπξεηηθήο νξκφλεο

(SIADH). Σε κηθξφηεξν πνζνζηφ κπνξεί λα παξαηεξεζεί κεληγγίηηδα, αηκνξξαγία ή

επίζηαμε. Τα πνζνζηά ζλεηφηεηαο δελ ππεξβαίλνπλ ην 1% θαη νη ζάλαηνη ζπλήζσο

νθείινληαη ζε ππνζαιακηθέο ή δηάρπηεο εγθεθαιηθέο βιάβεο, ζε κεληγγίηηδα ή ζηελ εκθάληζε

επηπινθψλ απφ ηελ αλαηζζεζία.

Πνιινί αζζελείο κεηά ην ρεηξνπξγείν εκθαλίδνπλ έλαλ άπνην δηαβήηε ηξηψλ θάζεσλ.

Σπλήζσο παξαηεξείηαη αλεπαξθήο έθθξηζε βαδνπξεζίλεο ηελ 1ε-6

ε κεηεγρεηξεηηθή εκέξα,

ιφγσ βιάβεο ησλ λεπξαμφλσλ ηνπ ππνζαιάκνπ, πνπ αθνινπζείηαη απφ κία πεξίνδν 5 εκεξψλ

θαηά ηελ νπνία δελ παξαηεξνχληαη ζπκπηψκαηα πνιπνπξίαο ή πνιπδηςίαο. Αληίζεηα, κπνξεί

λα παξαηεξεζεί εηθφλα SIADH θαη ηειηθά ππνλαηξηαηκία. Η θάζε απηή νθείιεηαη ζηελ

ηαρεία απειεπζέξσζε ηεο βαδνπξεζίλεο, πνπ είλαη απνζεθεπκέλε ζηελ νπίζζηα ππφθπζε.

Μεηά ηελ πάξνδν απηήο ηεο θάζεο επαλεκθαλίδεηαη ν άπνηνο δηαβήηεο, ιφγσ ηεο εμάληιεζεο

ηεο απνζεθεπκέλεο βαδνπξεζίλεο. Σπλήζσο νη αζζελείο αλαθάκπηνπλ, αλ θαη ππάξρνπλ

πεξηπηψζεηο πνπ ν άπνηνο δηαβήηεο θαζίζηαηαη κφληκνο.

Όινη νη αζζελείο πνπ ππνβάιινληαη ζε ρεηξνπξγηθή επέκβαζε ζηελ πεξηνρή ηεο ππφθπζεο

πξέπεη λα επαλεθηηκψληαη βηνρεκηθά 6 εβδνκάδεο κεηά ην ρεηξνπξγείν, πξνθεηκέλνπ λα

δηαπηζησζεί ε νξκνλνινγηθή αληαπφθξηζε ηνπ αζζελνχο, εθφζνλ πξφθεηηαη γηα

νξκνλνεθθξηηηθφ αδέλσκα, θαζψο θαη ε πηζαλφηεηα ππνθπζηαθήο αλεπάξθεηαο.

Απεηθνληζηηθφο έιεγρνο ηεο ππφθπζεο πξέπεη λα πξαγκαηνπνηείηαη 3 κήλεο κεηά ην

ρεηξνπξγείν πξνθεηκέλνπ λα επηβεβαησζεί ε αθαίξεζε φιεο ηεο ππνθπζηαθήο κάδαο ή ε

χπαξμε πηζαλνχ ππνιεηπφκελνπ ηζηνχ.

Πίλαθαο 2.4 Δλδείμεηο δηαζθελνεηδηθήο αληηκεηώπηζεο ππνθπζηαθήο κάδαο.

Μάδεο πνπ αζθνχλ πηεζηηθά θαηλφκελα επί ηνπ νπηηθνχ ρηάζκαηνο

Οξκνλνεθθξηηηθά αδελψκαηα, εθηφο απφ πξνιαθηηλψκαηα

Πξνιαθηηλψκαηα πνπ είλαη αλζεθηηθά ζηε θαξκαθεπηηθή αγσγή

Με εθθξηηηθά καθξναδελψκαηα πνπ πξνθαινχλ ππνθπζηαθή αλεπάξθεηα

Ομεία αηκνξξαγία ή ηζραηκία αδελψκαηνο ππφθπζεο

Γηα δηαγλσζηηθνχο ιφγνπο (ηζηνινγηθή δηάγλσζε)

Αθηηλνβνιία Η ζπκβαηηθή αθηηλνβνιία ηεο ππφθπζεο ρξεζηκνπνηείηαη ιηγφηεξν ηα ηειεπηαία ρξφληα,

ιφγσ ηεο κεγάιεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ ρεηξνπξγηθψλ επεκβάζεσλ θαη ιφγσ ηεο

εμέιημεο ηεο ζηεξενηαθηηθήο αθηηλνβνιίαο. Η αθηηλνβνιία ελδείθλπηαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ ν

αζζελήο δελ κπνξεί λα ππνβιεζεί ζε ρεηξνπξγηθή επέκβαζε ή φηαλ απηή έρεη απνηχρεη. Σε

πνιιά ηαηξηθά θέληξα ρξεζηκνπνηείηαη, επίζεο, ζε πεξηπηψζεηο ππνιεηκκαηηθνχ

κεηεγρεηξεηηθνχ ηζηνχ, εηδηθφηεξα ζε κάδεο πνπ κπνξεί λα ππνηξνπηάζνπλ. Απφ ηελ άιιε

κεξηά, ε ζηεξενηαθηηθή αθηηλνβνιία ελδείθλπηαη ζε πεξηπηψζεηο ελδνεθηππηαθψλ καδψλ ή

καδψλ πνπ δηεζνχλ ηνπο ζεξαγγψδεηο θφιπνπο, αιιά βξίζθνληαη καθξηά απφ ηα νπηηθά

λεχξα.

Η ρνξήγεζε αθηηλνβνιίαο ζπλνδεχεηαη απφ ηελ εκθάληζε αλεπηζχκεησλ ελεξγεηψλ, νη

νπνίεο παξαηεξνχληαη θπξίσο ζε αζζελείο πνπ έρνπλ ιάβεη ζπκβαηηθή αθηηλνβνιία. Οη

αλεπηζχκεηεο απηέο ελέξγεηεο είλαη:

Υπνθπζηαθή αλεπάξθεηα: 80% ησλ αζζελψλ πνπ έρνπλ ππνβιεζεί ζε ζπκβαηηθή

αθηηλνβνιία πηζαλφηαηα ζα εκθαλίζνπλ αλεπάξθεηα κίαο ή πεξηζζφηεξσλ

ππνθπζηαθψλ νξκνλψλ εληφο δέθα εηψλ απφ ηε ιήςε ηεο αθηηλνβνιίαο. Τα πνζνζηά

23

απηά είλαη πνιχ κηθξφηεξα ζηνπο αζζελείο πνπ έρνπλ ιάβεη ζηεξενηαθηηθή

αθηηλνβνιία.

Δκθάληζε λέσλ φγθσλ: Η ζπρλφηεηα εκθάληζεο γινησκάησλ θαη κεληγγησκάησλ

είλαη απμεκέλε ζηνπο αζζελείο κε ηζηνξηθφ ιήςεο ζπκβαηηθήο αθηηλνβνιίαο.

Οπηηθέο δηαηαξαρέο: Σε έλα πνιχ κηθξφ πνζνζηφ κπνξεί λα παξαηεξεζεί δηαηαξαρή

ηεο φξαζεο ιφγσ βιάβεο ησλ νπηηθψλ λεχξσλ απφ ηελ αθηηλνβνιία.

Όινη νη αζζελείο πνπ έρνπλ ππνβιεζεί ζε αθηηλνβνιία ζηελ πεξηνρή ηεο ππφθπζεο πξέπεη

λα παξαθνινπζνχληαη ηαθηηθά, ιφγσ ηνπ γεγνλφηνο φηη ε αληαπφθξηζε ζηε ζεξαπεία είλαη

θαζπζηεξεκέλε, ελψ νη αλεπηζχκεηεο ελέξγεηέο ηεο κπνξεί λα εκθαληζηνχλ κεηά απφ κεγάιν

ρξνληθφ δηάζηεκα.

Φαξκαθεπηηθή Αληηκεηώπηζε Η θαξκαθεπηηθή αγσγή έρεη ζέζε κφλν ζηα εθθξηηηθά αδελψκαηα ηεο ππφθπζεο,

πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηείιεη ηελ ππεξέθθξηζε ησλ νξκνλψλ θαη ηνλ πνιιαπιαζηαζκφ ησλ

θπηηάξσλ ηνπ αδελψκαηνο, θαζψο θαη ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο ηε κείσζε ηνπ κεγέζνπο ηνπ.

ΠΡΟΛΑΚΣΗΝΩΜΑ

Η ππεξπξνιαθηηλαηκία απνηειεί έλα αξθεηά ζπρλφ ελδνθξηλνινγηθφ πξφβιεκα, ην νπνίν

νθείιεηαη ζε πάξα πνιιά αίηηα θαη παξαηεξνχληαη αξθεηέο δπζθνιίεο ζηελ αλεχξεζή ηνπο.

Ψο πξνιαθηηλψκαηα νξίδνληαη ηα ιαθηνηξφπα αδελψκαηα ηεο ππφθπζεο πνπ ππεξεθθξίλνπλ

PRL. Απνηεινχλ ηελ πην ζπρλή κνξθή ησλ εθθξηηηθψλ ππνθπζηαθψλ αδελσκάησλ θαη

παξαηεξνχληαη ζπρλφηεξα ζηηο γπλαίθεο, θαηά ηελ ειηθία 25-35 εηψλ.

Αηηηνινγία Τα αίηηα ηεο ππεξπξνιαθηηλαηκίαο είλαη πνιπάξηζκα θαη αχμεζε ησλ επηπέδσλ PRL

κπνξεί λα παξαηεξεζεί ηφζν ζε θπζηνινγηθέο φζν θαη ζε παζνινγηθέο θαηαζηάζεηο (Πίλαθαο

2.5). Η πην ζπρλή αηηία ππεξπξνιαθηηλαηκίαο, πνπ δελ νθείιεηαη ζε φγθν ηεο ππφθπζεο, είλαη

ε ρνξήγεζε ςπρηαηξηθήο θαξκαθεπηηθήο αγσγήο. Τα λεπξνιεπηηθά θαη ηα αληηςπρσηηθά

απνηεινχλ ραξαθηεξηζηηθέο πεξηπηψζεηο ηέηνησλ θαξκάθσλ.

Δθηφο απφ ηα πξνιαθηηλψκαηα, πνιιέο άιιεο ελδνθξηλνινγηθέο παζήζεηο

ραξαθηεξίδνληαη απφ απμεκέλα επίπεδα PRL. Αζζελείο κε πξσηνπαζή ππνζπξενεηδηζκφ

κπνξεί λα εκθαλίζνπλ ππεξπξνιαθηηλαηκία, ιφγσ δηέγεξζεο ηεο έθθξηζήο ηεο PRLαπφ ηελ

TRH, ελψ ε πξνζβνιή ηνπ κίζρνπ ηεο ππφθπζεο απφ κε εθθξηηηθνχο ππνθπζηαθνχο φγθνπο,

θνθθησκαηψδεηο λφζνπο ή άιια αίηηα κπνξεί λα νδεγήζεη ζε απμεκέλα επίπεδα PRL, ιφγσ

θαηαζηνιήο ηνπ ζπζηήκαηνο ηεο αξλεηηθήο παιίλδξνκεο ξχζκηζεο απφ ηε ληνπακίλε. Ο ίδηνο

κεραληζκφο πξνθαιεί ππεξπξνιαθηηλαηκία θαη ζε πεξηπηψζεηο δηαηνκήο ηνπ κίζρνπ ηεο

ππφθπζεο, ηξαπκαηηθήο αηηηνινγίαο.

Τέινο, εθηφο απφ ηα πξνιαθηηλψκαηα, απμεκέλε έθθξηζε PRL παξαηεξείηαη θαη ζε έλα

πνζνζηφ αζζελψλ κε κεγαιαθξία, ιφγσ ηαπηφρξνλεο έθθξηζεο GH θαη PRL απφ ην

ππνθπζηαθφ αδέλσκα.

Κιηληθή Δηθόλα Η θιηληθή ζπκπησκαηνινγία πνπ νθείιεηαη ζηελ ππεξπξνιαθηηλαηκία πεξηιακβάλεη δχν

βαζηθέο δηαηαξαρέο, ηε γαιαθηφξξνηα θαη ηνλ ππνγνλαδηζκφ, κε ηελ πξψηε λα είλαη πνιχ πην

ζπρλή ζηηο γπλαίθεο απφ φ,ηη ζηνπο άλδξεο.

Σηηο γπλαίθεο, ν ππνγνλαδηζκφο εκθαλίδεηαη κε ηε κνξθή ακελφξξνηαο, αξαηνκελφξξνηαο

θαη ππνγνληκφηεηαο. Οθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ηα απμεκέλα επίπεδα PRL θαηαζηέιινπλ ηελ

έθθξηζε ηεο LH θαη FSH θαζψο θαη ηελ αηρκή ηεο LH, κελ επηηξέπνληαο έηζη ηελ

σνζπιαθηνσνξξεμία. Σηελ εκθάληζε ππνγνλαδηζκνχ κπνξεί λα ζπκβάιιεη θαη ε θαηαζηξνθή

ησλ γνλαδνηξφθσλ θπηηάξσλ ηεο ππφθπζεο, ιφγσ ηεο παξνπζίαο ηνπ πξνιαθηηλψκαηνο. Ο

24

ππνγνλαδηζκφο νδεγεί ζε αλεπάξθεηα νηζηξνγφλσλ, κε απνηέιεζκα ηε κεησκέλε νζηηθή

ππθλφηεηα θαη ηελ μεξφηεηα ηνπ θφιπνπ.

Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ζηνπο άλδξεο ν ππνγνλαδηζκφο εθθξάδεηαη θπξίσο κε ηε κνξθή

ηεο κεησκέλεο libido θαη ησλ δηαηαξαρψλ ζηχζεσο. Τα επίπεδα ηεο ηεζηνζηεξφλεο

βξίζθνληαη ζηα θαηψηεξα θπζηνινγηθά φξηα ή είλαη κεησκέλα.

Τα πξνιαθηηλψκαηα κπνξεί λα ζπλνδεχνληαη απφ ζπκπηψκαηα θαη ζεκεία ιφγσ ηνπ

κεγέζνπο ηνπο. Σπγθεθξηκέλα, ηα καθξνπξνιαθηηλψκαηα κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ

θεθαιαιγία, δηαηαξαρέο ηεο φξαζεο ή εκθάληζε ππνθπζηαθήο αλεπάξθεηαο.

Πίλαθαο 2.5 Αίηηα ππεξπξνιαθηηλαηκίαο.

Φπζηνινγηθέο θαηαζηάζεηο

Άζθεζε

Θειαζκφο

Κχεζε

Stress

Πξνζβνιή ηνπ κίζρνπ ηεο ππόθπζεο

Κνθθησκαηψδεηο λφζνη

Αθηηλνβνιία

Κχζηε Rathke

Γηαηνκή ιφγσ ηξαχκαηνο

Γηήζεζε απφ φγθνπο (θξαληνθαξπγγίσκα, γεξκίλσκα, ππνθπζηαθά αδελψκαηα, κεηαζηάζεηο)

Τπνθπζηαθά αίηηα

Πξνιαθηίλσκα

Μεγαιαθξία

Υπνθπζίηηδα

Μαθξνπξνιαθηηλαηκία

Φεηξνπξγηθή επέκβαζε

Ιδηνπαζήο

πζηεκαηηθά λνζήκαηα

Βιάβεο ζσξαθηθνχ ηνηρψκαηνο (ηξαχκα, έξπεο δσζηήξ, ρεηξνπξγείν)

Φξφληα λεθξηθή αλεπάξθεηα

Κίξξσζε

Δπηιεπηηθέο θξίζεηο

Σχλδξνκν πνιπθπζηηθψλ σνζεθψλ

Φάξκαθα

Νεπξνιεπηηθά/αληηςπρσηηθά

Αλαηζζεηηθά

Αληηθαηαζιηπηηθά

Αληηηζηακηληθά

Αληηππεξηαζηθά

Φνιηλεξγηθνί αγσληζηέο

Αληαγσληζηέο ησλ ππνδνρέσλ ληνπακίλεο

Αλαζηνιείο ηεο ζχλζεζεο ληνπακίλεο

Αληηζπιιεπηηθά

Οπηνεηδή

Γηάγλσζε Η δηάγλσζε ηεο ππεξπξνιαθηηλαηκίαο είλαη πάξα πνιχ εχθνιε, αθνχ ζηεξίδεηαη ζηε

κέηξεζε ησλ επηπέδσλ PRL αίκαηνο. Η αλίρλεπζε ηνπ αηηίνπ, φκσο, πνπ νδήγεζε ζηελ

αχμεζε απηήο είλαη αξθεηά δχζθνιε.

Πξνθεηκέλνπ ε κέηξεζε ησλ επηπέδσλ PRL λα είλαη βνεζεηηθή γηα ηε δηάγλσζε ηνπ

αηηίνπ, ζα πξέπεη λα γίλεηαη αθνχ πξψηα έρεη δηαθνπεί, εθφζνλ είλαη δπλαηφ, ε ρνξήγεζε

θαξκάθσλ πνπ κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε ςεπδψο απμεκέλα απνηειέζκαηα. Δπίζεο, ε PRL

απνηειεί κία νξκφλε πνπ απμάλεηαη ζε θαηαζηάζεηο stress, νπφηε ε αηκνιεςία πξέπεη λα

πξαγκαηνπνηείηαη ππφ ηδαληθέο ζπλζήθεο, πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζεί ε ςεπδψο απμεκέλε

ηηκή ιφγσ ηνπ stress ηεο παξαθέληεζεο.

25

Σε αζζελείο κε ήπηα απμεκέλεο ζπγθεληξψζεηο PRL θαη ρσξίο ζπκπησκαηνινγία, πξέπεη

λα δηεξεπλάηαη ε πεξίπησζε ηεο καθξνπξνιαθηηλαηκίαο. Τν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηεο

θπθινθνξνχζαο PRL είλαη κνλνκεξέο. Υπάξρνπλ, φκσο, θαη κφξηα PRL κεγαιχηεξνπ

κεγέζνπο, ηα νπνία θπθινθνξνχλ ζπλδεδεκέλα κε IgG πξσηεΐλεο. Έλα ηέηνην κφξην

νλνκάδεηαη καθξνπξνιαθηίλε θαη ραξαθηεξίδεηαη απφ κηθξφηεξε δξαζηηθφηεηα απφ ηε

θπζηνινγηθή PRL. Ψο καθξνπξνιαθηηλαηκία νξίδεηαη ε θαηάζηαζε θαηά ηελ νπνία ην

κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηεο θπθινθνξνχζαο PRL ηνπ αίκαηνο είλαη καθξνπξνιαθηίλε. Δθηφο

απφ ηε καθξνπξνιαθηηλαηκία, ήπηα απμεκέλα επίπεδα PRL παξαηεξνχληαη θαη ζε

θαηαζηάζεηο πξνζβνιήο ηνπ κίζρνπ ηεο ππφθπζεο.

Σηελ πεξίπησζε ησλ πξνιαθηηλσκάησλ, ηα επίπεδα PRL αληηθαηνπηξίδνπλ θαη ην κέγεζνο

ηνπ αδελψκαηνο. Σπγθεληξψζεηο PRL >250 κg/l είλαη ελδεηθηηθέο πξνιαθηηλψκαηνο, ελψ

επίπεδα >500 κg/l είλαη δηαγλσζηηθά καθξνπξνιαθηηλψκαηνο. Σε κεξηθέο πεξηπηψζεηο, φκσο,

ην κέγεζνο ηνπ αδελψκαηνο κπνξεί λα κε ζπκβαδίδεη κε ηα επίπεδα PRL. Απηφ παξαηεξείηαη,

ζπλήζσο, ζην θαηλφκελν αγθίζηξνπ (Hook effect). Καηά ην θαηλφκελν απηφ, παξαηεξνχληαη

ςεπδψο ρακειά επίπεδα PRL, ιφγσ θνξεζκνχ ησλ αληηζσκάησλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη κε ηε

κεζνδνινγία κέηξεζεο ηεο PRL (IRMA). Η αξαίσζε ηνπ δείγκαηνο ζε αλαινγία 1/100 είλαη

αξθεηή γηα λα ππεξθεξάζεη ην θαηλφκελν απηφ.

Θεξαπεία Η ζεξαπεία ησλ πξνιαθηηλσκάησλ ζηεξίδεηαη ζηε ρνξήγεζε αγσληζηψλ ληνπακίλεο, νη

νπνίνη κεηψλνπλ ηα επίπεδα PRL, ειαηηψλνπλ ην κέγεζνο ηνπ αδελψκαηνο θαη απνθαζηζηνχλ

ηε γνλαδηθή ιεηηνπξγία ησλ αζζελψλ.

Ο θχξηνο αγσληζηήο ληνπακίλεο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη είλαη ε θακπεξγνιίλε, αθνχ

απνηειεί ηνλ πην ηζρπξφ αγσληζηή θαη εκθαλίδεη ηηο ιηγφηεξεο αλεπηζχκεηεο ελέξγεηεο.

Σπλήζσο, ρνξεγείηαη ζε δφζε 0,25-3 mg/εβδνκάδα. Σε πεξίπησζε κε αληαπφθξηζεο ησλ

αζζελψλ ζηελ θακπεξγνιίλε ή εκθάληζεο αλεπηζχκεησλ ελεξγεηψλ, ζπζηήλεηαη ε ρξήζε

βξσκνθξππηίλεο ζε δφζε 2,5-5 mg/εκέξα.

Η κεγαιχηεξε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο θακπεξγνιίλεο έλαληη ηεο βξσκνθξππηίλεο

νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ε πξψηε έρεη κεγαιχηεξε ζπγγέλεηα κε ηνπο ππνδνρείο ληνπακίλεο.

Δπηπιένλ, επεηδή ρνξεγείηαη 2 θνξέο ηελ εβδνκάδα, νη αζζελείο εκθαλίδνπλ κεγαιχηεξν

πνζνζηφ ζπκκφξθσζεο ζηε ζεξαπεία ηνπο έλαληη ηεο βξσκνθξππηίλεο πνπ πξέπεη λα δίλεηαη

ζε θαζεκεξηλή βάζε 1-2 θνξέο.

Όινη νη αζζελείο πνπ μεθηλνχλ αγσγή κε αγσληζηή ληνπακίλεο ζα πξέπεη λα εθηηκψληαη

έλα κήλα αξγφηεξα κε κέηξεζε ησλ επηπέδσλ PRL θαη θιηληθή εμέηαζε, πξνθεηκέλνπ λα

ηηηινπνηεζεί ε δφζε ηνπ θαξκάθνπ αλαιφγσο ηνπ απνηειέζκαηνο. Ο απεηθνληζηηθφο έιεγρνο

κε MRI ππνζαιάκνπ-ππφθπζεο πξέπεη λα γίλεηαη αλά ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα, ηα νπνία

πνηθίιινπλ απφ 3 κήλεο, ζε πεξηπηψζεηο αζζελψλ κε καθξνπξνιαθηηλψκαηα πνπ δελ

αληαπνθξίλνληαη ζηελ αγσγή ή εκθαλίδνπλ λέα ζπκπηψκαηα, κέρξη έλα ρξφλν γηα ηνπο

αζζελείο πνπ παξνπζηάδνπλ αληαπφθξηζε ζηελ αγσγή. Ο έιεγρνο ησλ νπηηθψλ πεδίσλ έρεη

ζέζε κφλν γηα ηνπο αζζελείο κε καθξνπξνιαθηηλψκαηα πνπ θηλδπλεχνπλ απφ πίεζε ηνπ

νπηηθνχ ρηάζκαηνο.

Σε πεξηπηψζεηο κηθξνπξνιαθηηλσκάησλ, ε ρνξήγεζε ζεξαπείαο θαζνξίδεηαη απφ ηελ

χπαξμε ή κε ζπκπησκάησλ. Αζπκπησκαηηθνί αζζελείο δε ρξεηάδνληαη αγσγή, επεηδή ην

κέγεζνο απηψλ ησλ αδελσκάησλ ζπάληα απμάλεηαη. Αληίζεηα, φζνη εκθαλίδνπλ γαιαθηφξξνηα

ή ππνγνλαδηζκφ πξέπεη λα ιακβάλνπλ αγσγή κε αγσληζηή ληνπακίλεο ή αληηζπιιεπηηθφ γηα

ηηο γπλαίθεο πνπ δελ επηζπκνχλ εγθπκνζχλε.

Η δηαθνπή ηεο ρνξήγεζεο ησλ αγσληζηψλ ληνπακίλεο ζπζηήλεηαη κφλν γηα ηνπο αζζελείο

πνπ έρνπλ ιάβεη ηνπιάρηζηνλ γηα 2 ρξφληα αγσγή, είλαη αζπκπησκαηηθνί, έρνπλ θπζηνινγηθά

επίπεδα PRL θαη ζηνπο νπνίνπο δελ αλαδεηθλχεηαη εηθφλα αδελψκαηνο ζηελMRI ππφθπζεο.

Ο θίλδπλνο επαλεκθάληζεο ηνπ πξνιαθηηλψκαηνο είλαη αξθεηά κεγάινο, κε ηηο ππνηξνπέο

ζπλήζσο λα παξαηεξνχληαη ηνλ πξψην ρξφλν δηαθνπήο ηεο ζεξαπείαο. Γηα ην ιφγν απηφ, νη

αζζελείο πνπ δηαθφπηνπλ ηελ αγσγή κε αγσληζηή ληνπακίλεο πξέπεη λα ηίζεληαη ζε

παξαθνινχζεζε κε κέηξεζε ησλ επηπέδσλ PRL θαη MRI ππνζαιάκνπ-ππφθπζεο επί

αχμεζήο ηνπο.

26

Αλζεθηηθό Πξνιαθηίλσκα Οη αζζελείο πνπ δελ αληαπνθξίλνληαη ζηε ζπλήζε δφζε θακπεξγνιίλεο κε κείσζε ησλ

επηπέδσλ PRL, ειάηησζε ηνπ κεγέζνπο ηνπ πξνιαθηηλψκαηνο ή χθεζε ηεο ζπκπησκα-

ηνινγίαο ηνπο ζεσξείηαη φηη πάζρνπλ απφ αλζεθηηθφ πξνιαθηίλσκα. Ο κεραληζκφο ν νπνίνο

είλαη ππεχζπλνο γηα ηελ εκθάληζε απηνχ ηνπ αλζεθηηθνχ αδελψκαηνο δελ είλαη γλσζηφο.

Δίλαη γλσζηφ, φκσο, φηη παξαηεξείηαη ζπλήζσο ζε άλδξεο θαη ζε καθξνπξνιαθηηλψκαηα.

Σηηο πεξηπηψζεηο απηέο, πξέπεη λα ρνξεγείηαη ε κέγηζηε δφζε θακπεξγνιίλεο (11

mg/εβδνκάδα) θαη νη αζζελείο πξέπεη λα παξαθνινπζνχληαη ηαθηηθά κε ππεξερνγξάθεκα

θαξδηάο, ιφγσ ηνπ απμεκέλνπ θηλδχλνπ βαιβηδνπάζεηαο πνπ ραξαθηεξίδεη ηε ρξφληα θαη ζε

κεγάιεο δφζεηο ιήςε θακπεξγνιίλεο.

Σηελ πεξίπησζε πνπ νη αζζελείο δελ αληαπνθξηζνχλ ζηελ απμεκέλε δφζε ησλ αγσληζηψλ

ληνπακίλεο, ελαιιαθηηθή ιχζε απνηειεί ε δηαζθελνεηδηθή εθηνκή ηνπ αδελψκαηνο θαη επί

απνηπρίαο απηήο ε ρνξήγεζε αθηηλνβνιίαο.

Καθόεζεο Πξνιαθηίλσκα Έλα πξνιαθηίλσκα ραξαθηεξίδεηαη σο θαθφεζεο, φηαλ ζπλνδεχεηαη απφ ηελ χπαξμε

κεηαζηάζεσλ. Πξφθεηηαη γηα κία εμαηξεηηθά ζπάληα θαηάζηαζε, θαζψο ε δηάγλσζή ηεο

ζηεξίδεηαη κφλν ζηελ παξνπζία ησλ κεηαζηάζεσλ θαη δελ κπνξεί λα γίλεη ηζηνινγηθά. Οη

κεηαζηάζεηο κπνξνχλ λα εκθαληζηνχλ αθφκε θαη αξθεηά ρξφληα κεηά ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ

πξνιαθηηλψκαηνο.

Η ζεξαπεία ηνπ θαθνήζνπο πξνιαθηηλψκαηνο ζηεξίδεηαη ζηε δηαζθελνεηδηθή εθηνκή ηνπ

φγθνπ θαη ζηε ρνξήγεζε ηεκνδνινκίδεο, ε νπνία κεηψλεη ηα επίπεδα PRL θαζψο θαη ην

κέγεζνο ηνπ φγθνπ. Γηάθνξα ζρήκαηα ρεκεηνζεξαπείαο έρνπλ δνθηκαζηεί κε θησρά, φκσο,

απνηειέζκαηα κέρξη ζηηγκήο.

Αληηκεηώπηζε Πξνιαθηηλσκάησλ ζηελ Κύεζε Οη γπλαίθεο πνπ ιακβάλνπλ αγσγή κε αγσληζηή ληνπακίλεο θαη κέλνπλ έγθπεο πξέπεη λα

δηαθφπηνπλ άκεζα ηελ αγσγή ηνπο, επεηδή ηα θάξκαθα απηά δηαπεξλνχλ ηνλ πιαθνχληα θαη

ηα έκβξπα εθηίζεληαη ζηε δξάζε ηνπο, εηδηθφηεξα θαηά ην 1ν ηξίκελν ηεο θχεζεο πνπ

παξαηεξείηαη ε νξγαλνγέλεζε. Μέρξη ζηηγκήο, δελ ππάξρεη ζαθήο απφδεημε φηη ε ρνξήγεζε

βξσκνθξππηίλεο θαηά ηελ θχεζε πξνθαιεί απμεκέλε ζπρλφηεηα εκθάληζεο ζπγγελψλ

αλσκαιηψλ ή απνβνιψλ. Τν ίδην θαίλεηαη φηη ηζρχεη θαη γηα ηελ θακπεξγνιίλε, αιιά ηα

δεδνκέλα είλαη ζρεηηθά ιίγα. Σηελ πεξίπησζε, φκσο, έγθπσλ γπλαηθψλ κε καθξν-

πξνιαθηίλσκα ην νπνίν δηεζεί γεηηνληθέο δνκέο ή πηέδεη ην νπηηθφ ρίαζκα, ελδείθλπηαη ε

ζπλέρηζε ηεο ζεξαπείαο κε αγσληζηή ληνπακίλεο θαη ζπγθεθξηκέλα βξσκνθξππηίλεο.

Η παξαθνινχζεζε ηεο πνξείαο ησλ πξνιαθηηλσκάησλ ζηελ θχεζε είλαη ζρεηηθά δχζθνιε,

δηφηη δελ κπνξεί λα ζηεξηρηεί ζηε κέηξεζε ησλ επηπέδσλ PRL. Τα ηειεπηαία απμάλνπλ

θπζηνινγηθά θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εγθπκνζχλεο, γη' απηφ θαη ε κέηξεζή ηνπο δε ζπληζηάηαη,

θαζψο νη πςειέο ζπγθεληξψζεηο PRL δελ αληηθαηνπηξίδνπλ αιιαγέο ζηε ιεηηνπξγηθφηεηα ή

ζην κέγεζνο ηνπ φγθνπ.

Καηά ηε δηάξθεηα ηεο εγθπκνζχλεο ηα κηθξνπξνιαθηηλψκαηα δελ απμάλνπλ ην κέγεζφο

ηνπο. Τν αληίζεην ζπκβαίλεη κε ηα καθξνπξνιαθηηλψκαηα, φπνπ ε πηζαλφηεηα δηφγθσζήο

ηνπο θηάλεη ην 30% θπξίσο ιφγσ ηνπ πνιιαπιαζηαζκνχ ησλ ιαθηνηξφπσλ θπηηάξσλ απφ ηε

δξάζε ησλ νηζηξνγφλσλ. Η ηειεπηαία νδεγεί ζε κία θπζηνινγηθή αχμεζε ηνπ κεγέζνπο ηεο

ππφθπζεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θχεζεο.

Η παξαθνινχζεζε ηνπ κεγέζνπο ηνπ πξνιαθηηλσκάησλ ζηεξίδεηαη θπξίσο ζηελ θιηληθή

εμέηαζε (Πίλαθαο 2.6). Δπί εκθάληζεο θεθαιαιγηψλ ή δηαηαξαρψλ ηεο φξαζεο, νη έγθπεο

πξέπεη λα ππνβάιινληαη ζε έιεγρν νπηηθψλ πεδίσλ θαη MRI ππνζαιάκνπ-ππφθπζεο, ρσξίο

ηε ρξήζε γαδνιηλίνπ.

Σε πεξίπησζε ζπκπησκαηηθήο αχμεζεο ηνπ κεγέζνπο ηνπ αδελψκαηνο, νη γπλαίθεο πξέπεη

λα ιάβνπλ αγσγή κε αγσληζηή ληνπακίλεο θαη επί απνηπρίαο απηνχ, λα ππνβιεζνχλ ζε

ρεηξνπξγηθή αθαίξεζε ηνπ φγθνπ. Σηελ πεξίπησζε πνπ ε θχεζε είλαη ζηα ηειεπηαία ζηάδηά

27

ηεο, είλαη πξνηηκφηεξν λα επηηαρπλζεί ν ηνθεηφο πξνηνχ ε αζζελήο ππνβιεζεί ζε

λεπξνρεηξνπξγηθή επέκβαζε.

Πίλαθαο 2.6 Παξαθνινύζεζε έγθπσλ αζζελώλ κε πξνιαθηίλσκα.

Μηθξνπξνιαθηίλσκα

Γηαθνπή ηνπ αγσληζηή ληνπακίλεο

Πεξηνδηθφο έιεγρνο νπηηθψλ πεδίσλ

Μαθξνπξνιαθηίλσκα

Σπλέρηζε ηνπ αγσληζηή ληνπακίλεο (βξσκνθξππηίλεο), εθφζνλ ην αδέλσκα επεξεάδεη ηελ φξαζε,

αιιηψο δηαθνπή ηνπ

Φνξήγεζε βξσκνθξππηίλεο επί δηαηαξαρψλ φξαζεο

Πεξηνδηθφο έιεγρνο νπηηθψλ πεδίσλ

Γηαζθελνεηδηθή εθηνκή ηνπ αδελψκαηνο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εγθπκνζχλεο, φηαλ απεηιείηαη ε φξαζε

ηεο εγθχνπ ή επί ππνθπζηαθήο απνπιεμίαο

ΜΔΓΑΛΑΚΡΗΑ

Η κεγαιαθξία είλαη κία ρξφληα δηαηαξαρή πνπ νθείιεηαη ζηελ ππεξέθθξηζε GH. Η

ηειεπηαία δηεγείξεη ηελ παξαγσγή ηνπ IGF-1 απφ ην ήπαξ, ν νπνίνο κε ηε ζεηξά ηνπ αζθεί ηηο

πεξηζζφηεξεο δξάζεηο ηεο GH. Η ππεξέθθξηζε ηεο ηειεπηαίαο νδεγεί ζε απμεκέλε παξαγσγή

IGF-1, κε απνηέιεζκα ηελ εκθάληζε ηεο κεγαιαθξίαο.

Αίηηα Σην 90% ησλ αζζελψλ, ην αίηην ηεο κεγαιαθξίαο είλαη έλα ππνθπζηαθφ αδέλσκα πνπ

πξνέξρεηαη απφ ηα ζσκαηνηξφπα θχηηαξα ηεο ππφθπζεο, ην νπνίν ππεξεθθξίλεη GH. Σηελ

πιεηνλφηεηα ησλ πεξηπηψζεσλ πξφθεηηαη γηα καθξναδέλσκα, ελψ ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο

κπνξεί λα εθθξίλεηαη ηαπηφρξνλα θαη PRL.

Σην ππφινηπν 10% ησλ πεξηπηψζεσλ, ε κεγαιαθξία νθείιεηαη ζε ππεξέθθξηζε GHRH

απφ έλαλ φγθν ηνπ ππνζαιάκνπ ή άιιν λεπξνελδνθξηληθφ φγθν (ζπλήζσο πλεχκνλα ή

παγθξέαηνο). Η απμεκέλε παξαγσγή GHRH νδεγεί ζε ππεξπιαζία ησλ ζσκαηνηξφπσλ

θπηηάξσλ ηεο ππφθπζεο θαη ηειηθά ζε κεγαιαθξία. Σε πνιχ ζπάληεο πεξηπηψζεηο, κπνξεί λα

παξαηεξεζεί θαη έθηνπε έθθξηζε GH απφ λενπιαζκαηηθνχο φγθνπο.

Τέινο, ε κεγαιαθξία κπνξεί λα απνηειέζεη εθδήισζε δηάθνξσλ θιεξνλνκηθψλ

ζπλδξφκσλ φπσο ην ζχλδξνκν πνιιαπιήο ελδνθξηληθήο λενπιαζίαο ηχπνπ 1 (MEN 1), ην

ζχκπιεγκα Carney θαη ην ζχλδξνκν McCune-Albright.

Κιηληθή Δηθόλα Τα θιηληθά ζπκπηψκαηα θαη ζεκεία ηεο κεγαιαθξίαο είλαη απνηέιεζκα ηφζν ηεο

ππεξέθθξηζεο ηεο GH φζν θαη ηεο παξνπζίαο ηνπ ππνθπζηαθνχ αδελψκαηνο.

σκαηηθέο Δθδειώζεηο Η πην ζπρλή εθδήισζε ηεο κεγαιαθξίαο είλαη ε ππεξβνιηθή αχμεζε ησλ καιαθψλ

κνξίσλ, ε νπνία είλαη ππεχζπλε γηα ηε ραξαθηεξηζηηθή αιιαγή ζηε ζσκαηηθή δηάπιαζε θαη

ηε κνξθνινγία ηνπ πξνζψπνπ πνπ παξαηεξείηαη ζηνπο κεγαιαθξηθνχο αζζελείο. Οη

ηειεπηαίνη, ζπλήζσο εκθαλίδνπλ δηφγθσζε ηνπ κεγέζνπο ησλ ρεξηψλ θαη ησλ άθξσλ πνδψλ

ηνπο θαζψο θαη πάρπλζε ηνπ δέξκαηφο ηνπο. Δπηπξφζζεηα, πνιχ ζπρλά νη πάζρνληεο απφ

κεγαιαθξία αλαθέξνπλ αιιαγή ηνπ κεγέζνπο ησλ παπνπηζηψλ ηνπο θαη ησλ δαρηπιηδηψλ

ηνπο.

Όζνλ αθνξά ηηο ραξαθηεξηζηηθέο αιινηψζεηο ηεο κεγαιαθξίαο ζην πξφζσπν ησλ

αζζελψλ, απηέο πεξηιακβάλνπλ δηαπιάηπλζε θαη πάρπλζε ηεο ξηλφο, πξνβνιή ησλ

δπγσκαηηθψλ νζηψλ θαη ησλ ππεξφθξησλ ηφμσλ θαζψο θαη αχμεζε ηνπ κεγέζνπο ησλ

28

ρεηιέσλ, ηεο γιψζζαο θαη ηεο θάησ γλάζνπ, πξνθαιψληαο έηζη αξαίσζε ησλ δνληηψλ θαη

πξνγλαζηζκφ.

Οη αζζελείο, ζε πνζνζηφ 60-80%, ππνθέξνπλ απφ απμεκέλε εθίδξσζε θαη

ζκεγκαηφξξνηα ιφγσ ηεο απμεκέλεο δξαζηεξηφηεηαο ησλ ηδξσηνπνηψλ θαη ησλ

ζκεγκαηνγφλσλ αδέλσλ. Η ππεξιεηηνπξγία ησλ ηειεπηαίσλ κπνξεί λα νδεγήζεη θαη ζηελ

εκθάληζε αθκήο.

Η αξζξνπάζεηα απνηειεί άιιε κία ζπρλή εθδήισζε ηεο κεγαιαθξίαο θαη νδεγεί ζε

νζηεναξζξίηηδα ή αθφκε θαη ζε ζπνλδπιηθά θαηάγκαηα. Οη αζζελείο παξαπνληνχληαη πνιχ

ζπρλά γηα έληνλεο αξζξαιγίεο, νη νπνίεο απνηεινχλ έλαλ απφ ηνπο θχξηνπο ιφγνπο πνπ

νδεγνχληαη ζπλήζσο ζην γηαηξφ γηα έιεγρν.

Η ππεξέθθξηζε GH θαη IGF-1 έρεη ζεκαληηθή επίδξαζε ζηε κνξθνινγία θαη ιεηηνπξγία

ηεο θαξδηάο. Η ζπγθεληξηθή ππεξηξνθία απνηειεί έλα ζπρλφ εχξεκα, ελψ ζε κηθξφηεξν

πνζνζηφ κπνξεί λα παξαηεξεζεί βαιβηδηθή λφζνο, θπξίσο ζηελ ανξηηθή θαη ηε κηηξνεηδή

βαιβίδα, θαζψο θαη αξξπζκίεο.

Τν ζχλδξνκν ππληθήο άπλνηαο απνηειεί άιιν έλα ραξαθηεξηζηηθφ εχξεκα ηεο

κεγαιαθξίαο θαη νθείιεηαη θπξίσο ζε απνθξαθηηθά αίηηα. Σπγθεθξηκέλα, ε δηφγθσζε θαη ην

νίδεκα ηεο γιψζζαο θαη ηνπ θάξπγγα νδεγνχλ ζε απφθξαμε ησλ αλψηεξσλ αλαπλεπζηηθψλ

νδψλ. Σε κηθξφηεξν πνζνζηφ, κπνξεί λα ζπλππάξρεη θαη άπλνηα θεληξηθήο αηηηνινγίαο.

Η κεγαιαθξία, επηπιένλ, νδεγεί ζε κνξθνινγηθέο αιιαγέο ζην ζπξενεηδή αδέλα, πνπ

πεξηιακβάλνπλ αχμεζε ηνπ κεγέζνπο ηνπ θαη εκθάληζε φδσλ. Τέινο, ππάξρεη κία

ακθηιεγφκελε ζπζρέηηζε αλάκεζα ζηε κεγαιαθξία θαη ζηελ αχμεζε ηνπ θηλδχλνπ εκθάληζεο

λενπιαζηψλ. Η κεγαιαθξία φλησο απμάλεη ηνλ θίλδπλν εκθάληζεο ηεο πνιππνδίαζεο ηνπ

παρένο εληέξνπ, αιιά δελ έρεη εμαθξηβσζεί αθφκε ε ζπζρέηηζή ηεο κε ηελ εκθάληζε άιισλ

φγθσλ.

Μεηαβνιηθέο Δθδειώζεηο Η ππεξέθθξηζε ηεο GH νδεγεί ζηελ εκθάληζε ππέξηαζεο, δπζιηπηδαηκίαο θαη αληίζηαζεο

ζηελ ηλζνπιίλε. Ο αθξηβήο κεραληζκφο πνπ πξνθαιεί ηελ ππέξηαζε δελ είλαη πιήξσο

εμαθξηβσκέλνο, αλ θαη ε θαηαθξάηεζε χδαηνο θαη λαηξίνπ απνηειεί έλαλ θαζνξηζηηθφ

παξάγνληα. Η ζπρλφηεηα εκθάληζεο ηεο ππέξηαζεο ζηνπο κεγαιαθξηθνχο αζζελείο απμάλεηαη

κε ηελ ειηθία θαη ζπλήζσο παξαηεξείηαη απμεκέλε δηαζηνιηθή πίεζε.

Η αληίζηαζε ζηελ ηλζνπιίλε νδεγεί ζπλήζσο ζε επεξεαζκέλε αλνρή ζηε γιπθφδε αιιά

ζπάληα ζηελ εκθάληζε ζαθραξψδε δηαβήηε. Τέινο, φζνλ αθνξά ηηο δηαηαξαρέο ησλ ιηπηδίσλ,

θχξηα επξήκαηα απνηεινχλ ε αχμεζε ησλ ηξηγιπθεξηδίσλ θαη ηεο α-ιηπνπξσηεΐλεο.

Δθδειώζεηο από ηελ Παξνπζία ηνπ Αδελώκαηνο Κεθαιαιγία παξαηεξείηαη αξθεηά ζπρλά ζηνπο κεγαιαθξηθνχο αζζελείο θαη νθείιεηαη

θπξίσο ζε πίεζε ηεο ζθιεξήο κήληγγαο, ιφγσ ηεο παξνπζίαο ηνπ ππνθπζηαθνχ αδελψκαηνο,

ή ζε εξεζηζκφ ησλ εγθεθαιηθψλ ζπδπγηψλ ιφγσ επέθηαζεο ηνπ αδελψκαηνο ζηνπο

ζεξαγγψδεηο θφιπνπο. Η παξνπζία ηνπ αδελψκαηνο κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ εκθάληζε

ππνθπζηαθήο αλεπάξθεηαο θαη ππνγνλαδηζκνχ, ν νπνίνο κπνξεί λα πξνθιεζεί θαη απφ

ππεξπξνιαθηηλαηκία ιφγσ πίεζεο ηνπ κίζρνπ ηεο ππφθπζεο ή ιφγσ έθθξηζεο PRL απφ ην

ππνθπζηαθφ αδέλσκα.

Γηάγλσζε Οη θιηληθέο εθδειψζεηο ηεο κεγαιαθξίαο εκθαλίδνληαη ζηαδηαθά, κε απνηέιεζκα ε

δηάγλσζε ηεο λφζνπ λα θαζπζηεξεί πεξίπνπ 7-10 ρξφληα απφ ηελ πξψηε εκθάληζε ησλ

ζπκπησκάησλ. Γηα ηελ νξηζηηθή δηάγλσζε απαηηείηαη, εθηφο απφ ην ραξαθηεξηζηηθφ

θαηλφηππν, θαη ε βηνρεκηθή επηβεβαίσζε ηεο λφζνπ.

Η κέηξεζε ησλ επηπέδσλ IGF-1 απνηειεί ην πξψην θαη ζεκαληηθφηεξν βήκα.

Φπζηνινγηθά επίπεδα IGF-1 απνθιείνπλ ηε λφζν. Σην ζεκείν απηφ είλαη ζεκαληηθφ λα

ηνληζηεί φηη ε κέηξεζε ηεο IGF-1 είλαη πνιχ επαίζζεηε θαη επεξεάδεηαη απφ πάξα πνιινχο

29

παξάγνληεο (Πίλαθαο 2.7). Δπίζεο, ηα θπζηνινγηθά επίπεδα IGF-1 εμαξηψληαη απφ ηελ ειηθία

ηνπ αζζελνχο, θαζψο κεηψλνληαη κε ηελ ειηθία κεηά ηελ εθεβεία.

Πίλαθαο 2.7 Παζήζεηο πνπ επεξεάδνπλ ηε κέηξεζε ησλ επηπέδσλ IGF-1.

Ηπαηηθή αλεπάξθεηα

Νεθξηθή αλεπάξθεηα

Υπνζπξενεηδηζκφο

Αξξχζκηζηνο ζαθραξψδεο δηαβήηεο

Υπνζηηηζκφο

Βαξηέο ινηκψμεηο

Η ηπραία κέηξεζε ησλ επηπέδσλ ηεο GH δελ πξνζθέξεη ηδηαίηεξεο πιεξνθνξίεο ζηε

δηάγλσζε ηεο κεγαιαθξίαο, ιφγσ ηεο έθθξηζήο ηεο θαηά ψζεηο. Γηα ην ιφγν απηφ, απαηηείηαη

ε κέηξεζε ησλ επηπέδσλ GH κεηά απφ δνθηκαζία θφξηηζεο κε 75 gr γιπθφδεο per os. Σηα

θπζηνινγηθά άηνκα, ε ρνξήγεζε γιπθφδεο απφ ηνπ ζηφκαηνο νδεγεί ζε κείσζε ησλ επηπέδσλ

ηεο GH. Αδπλακία θαηαζηνιήο ηεο GH, ζε επίπεδα <1 κg/l, ζέηεη κε αζθάιεηα ηε δηάγλσζε

ηεο κεγαιαθξίαο. Η ζπγθεθξηκέλε δνθηκαζία, φκσο, έρεη κεξηθνχο πεξηνξηζκνχο, ηδηαίηεξα

ζηνπο παρχζαξθνπο αζζελείο θαη φζνπο πάζρνπλ απφ ζαθραξψδε δηαβήηε, νπφηε ζε απηνχο

πξέπεη λα αμηνινγείηαη κε πξνζνρή.

Σε κεξηθέο ζπάληεο πεξηπηψζεηο, κπνξεί λα παξαηεξεζνχλ απμεκέλα επίπεδα IGF-1 αιιά

θπζηνινγηθή θαηαζηνιή ηεο GH θαηά ηε δνθηκαζία θφξηηζεο κε 75 gr γιπθφδε. Σε απηή ηελ

πεξίπησζε απαηηείηαη ζεκαληηθή αμηνιφγεζε ηεο θιηληθήο εηθφλαο ηνπ αζζελνχο, θαζψο ηα

ζπγθεθξηκέλα εξγαζηεξηαθά επξήκαηα κπνξεί λα παξαηεξεζνχλ ζε πξψηκεο κνξθέο ηεο

λφζνπ.

Απεηθνληζηηθόο Έιεγρνο Μεηά ηε βηνρεκηθή επηβεβαίσζε ηεο κεγαιαθξίαο απαξαίηεηε είλαη ε αλεχξεζε ηνπ αηηίνπ

πνπ ηελ πξνθαιεί. Η MRI ππνζαιάκνπ-ππφθπζεο απνηειεί ηελ απεηθνληζηηθή εμέηαζε

εθινγήο γηα ηελ αλεχξεζε αδελψκαηνο, ελψ ε CT ππφθπζεο απνηειεί κία ελαιιαθηηθή

επηινγή, ζε πεξηπηψζεηο πνπ ε MRI αληελδείθλπηαη ή δελ είλαη δπλαηή.

Σηελ πνιχ ζπάληα πεξίπησζε πνπ ν απεηθνληζηηθφο έιεγρνο ππφθπζεο είλαη θπζηνινγηθφο,

απαηηείηαη πεξαηηέξσ έιεγρνο γηα ηελ πηζαλή παξνπζία έθηνπεο λφζνπ, ε νπνία

πξαγκαηνπνηείηαη κε CT ζψξαθνο θαη θνηιίαο θαζψο θαη κε νιφζσκν ζπηλζεξνγξάθεκα

ππνδνρέσλ ζσκαηνζηαηίλεο.

Θεξαπεία Η αληηκεηψπηζε ηεο κεγαιαθξίαο πξέπεη λα είλαη εμαηνκηθεπκέλε θαη ζηεξίδεηαη θπξίσο

ζε ηξεηο ηνκείο (Γηάγξακκα 2.7).

Υεηξνπξγηθή Αληηκεηώπηζε Η δηαζθελνεηδηθή εθηνκή ηνπ ππνθπζηαθνχ αδελψκαηνο, πνπ πξνθαιεί ηελ ππεξέθθξηζε

ηεο GH, απνηειεί ηε ζεξαπεία εθινγήο, θαζψο νδεγεί ζε ίαζε ζην 85% ησλ αζζελψλ κε

κηθξναδέλσκα θαη ζην 50% απηψλ κε καθξναδέλσκα. Σηηο πεξηπηψζεηο πνπ ν φγθνο έρεη

επεθηαζεί ζηνπο ζεξαγγψδεηο θφιπνπο θαη νη πηζαλφηεηεο ρεηξνπξγηθήο ίαζεο είλαη αξθεηά

κεησκέλεο, ηφηε ην ρεηξνπξγείν απνηειεί επηθνπξηθή ιχζε ζηε ζπγρνξεγνχκελε

θαξκαθεπηηθή ζεξαπεία.

Η αληαπφθξηζε ηνπ αζζελνχο ζηε ρεηξνπξγηθή ζεξαπεία ειέγρεηαη κε ηε κέηξεζε ησλ

επηπέδσλ IGF-1 θαη GH 12 εβδνκάδεο κεηά ηελ επέκβαζε. Τελ ίδηα ρξνληθή πεξίνδν πξέπεη

λα πξαγκαηνπνηείηαη θαη απεηθνληζηηθφο έιεγρνο ηεο ππφθπζεο, πξνθεηκέλνπ λα εθηηκεζεί ε

πηζαλφηεηα ππνιεηπφκελεο λφζνπ. Φπζηνινγηθά επίπεδα IGF-1 θαη κε αληρλεχζηκε GH

απνηεινχλ ελδείμεηο ρεηξνπξγηθήο ίαζεο. Σε πεξίπησζε πνπ ηα επίπεδα ηεο ηπραίαο κέηξεζεο

ηεο GH είλαη >1 κg/l, θξίλεηαη αλαγθαία ε δνθηκαζία θαηαζηνιήο ηεο GH κεηά απφ

δνθηκαζία θφξηηζεο κε 75 gr γιπθφδεο.

30

Γηάγξακκα 2.7 Αιγόξηζκνο αληηκεηώπηζεο αζζελώλ κε κεγαιαθξία.

Φαξκαθεπηηθή Θεξαπεία Η ρνξήγεζε θαξκαθεπηηθήο αγσγήο ζπζηήλεηαη ζε αζζελείο πνπ έρνπλ ππνιεηπφκελε

λφζν κεηά ην ρεηξνπξγείν ή ζε απηνχο πνπ δελ επηζπκνχλ λα ππνβιεζνχλ ζε ρεηξνπξγηθή

επέκβαζε. Σε αζζελείο κε κέηξηα ή ζνβαξή λφζν ζπζηήλεηαη ε ρνξήγεζε αλαιφγσλ

ζσκαηνζηαηίλεο ή pegvisomant, ελψ ζε ήπηεο πεξηπηψζεηο πξνηηκάηαη ε ρνξήγεζε ελφο

αγσληζηή ληνπακίλεο θαη ζπλεζέζηεξα θακπεξγνιίλεο.

Ανάλογα Σωμαηοζηαηίνης

Τα αλάινγα ζσκαηνζηαηίλεο πξνθαινχλ κείσζε ηνπ κεγέζνπο ηνπ ππνθπζηαθνχ

αδελψκαηνο θαζψο θαη ξχζκηζε ησλ επηπέδσλ ηεο GH θαη ηνπ IGF-1.

Υπάξρνπλ δχν αλάινγα ζσκαηνζηαηίλεο καθξάο δξάζεο ηα νπνία ρνξεγνχληαη ζηνπο

αζζελείο κε κεγαιαθξία, ε νθηξενηίδε θαη ε ιαλξενηίδε. Σπλήζσο, ρνξεγνχληαη αλά

δηαζηήκαηα 4 εβδνκάδσλ. Η ζπλήζεο αξρηθή δφζε νθηξενηίδεο είλαη ηα 20 mg κεληαίσο, ελψ

κέγηζηε δφζε απνηεινχλ ηα 40 mg/κήλα. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε έλαξμε ηεο ιαλξενηίδεο

γίλεηαη κε δφζε 90 mg/κήλα θαη κέγηζηε δφζε ηα 120 mg. Η αληαπφθξηζε ησλ αζζελψλ ζηε

ρνξήγεζε ησλ αλαιφγσλ ηεο ζσκαηνζηαηίλεο πξαγκαηνπνηείηαη κε ηε κέηξεζε ησλ επηπέδσλ

ηεο IGF-1 θαη GH 3 κήλεο κεηά ηελ έλαξμε ηεο ζεξαπείαο.

Τα ζπγθεθξηκέλα θάξκαθα δπζηπρψο εκθαλίδνπλ αξθεηέο αλεπηζχκεηεο ελέξγεηεο, κε πην

ζπρλέο ηηο δηαξξντθέο θελψζεηο, ην κεηεσξηζκφ θαη ην θνηιηαθφ άιγνο. Σπρλή, επίζεο, είλαη ε

εκθάληζε ρνινιίζσλ ή ρνιηθήο ιάζπεο. Τέινο, επεηδή ηα αλάινγα ζσκαηνζηαηίλεο

θαηαζηέιινπλ ηελ έθθξηζε ηλζνπιίλεο θαη γιπθαγφλεο, κπνξεί λα παξαηεξεζνχλ δηαηαξαρέο

ηνπ κεηαβνιηζκνχ ηεο γιπθφδεο.

Τνλ ηειεπηαίν ρξφλν, ε εκθάληζε ελφο λένπ αλαιφγνπ ζσκαηνζηαηίλεο, ηεο παζηξενηίδεο,

έρεη ελζαξξπληηθά απνηειέζκαηα γηα ηηο πεξηπηψζεηο αζζελψλ κε ζνβαξή λφζν πνπ δελ

αληαπνθξίλνληαη ζηε κέγηζηε δφζε ιαλξενηίδεο ή νθηξενηίδεο.

31

Pegvisomant

Πξφθεηηαη γηα έλαλ αληαγσληζηή ησλ ππνδνρέσλ ηεο GH, ν νπνίνο δελ αζθεί θάπνηα

επίδξαζε ζην ππνθπζηαθφ αδέλσκα, αιιά αληαγσλίδεηαη ηε ζχλδεζε ηεο ελδνγελνχο GH

ζηνλ ππνδνρέα ηεο. Έηζη, κεηψλεηαη ε πεξηθεξηθή παξαγσγή IGF-1.

Φνξεγείηαη ππνδνξίσο, θαζεκεξηλά, ζε δφζε 10-20 mg θαη ε αληαπφθξηζε ηνπ αζζελνχο

ζηε ρνξήγεζε ηνπ θαξκάθνπ ζηεξίδεηαη κφλν ζηε κέηξεζε ησλ επηπέδσλ IGF-1. Τα επίπεδα

ηεο GH δελ πξέπεη λα πξνζδηνξίδνληαη ζηνπο αζζελείο πνπ ιακβάλνπλ pegvisomant, αθνχ ε

ππεξέθθξηζε ηεο GH παξακέλεη.

Ο θαξκαθεπηηθφο απηφο παξάγνληαο κπνξεί λα πξνθαιέζεη επαηνηνμηθφηεηα θαη γηα απηφ

ην ιφγν πξέπεη λα παξαθνινπζνχληαη ηαθηηθά ηα επίπεδα ηξαλζακηλαζψλ ησλ αζζελψλ.

Τέινο, επεηδή ην pegvisomant δελ αζθεί θακία δξάζε πάλσ ζην κέγεζνο ηνπ φγθνπ,

απαηηείηαη ε παξαθνινχζεζε ηνπ κεγέζνπο ηνπ κε MRI ππνζαιάκνπ-ππφθπζεο 6 κήλεο κεηά

ηελ έλαξμε ηεο αγσγήο. Σε έλα πνιχ κηθξφ πνζνζηφ, κπνξεί λα παξαηεξεζεί αχμεζε ηνπ

κεγέζνπο ηνπ φγθνπ, αλ θαη ν αθξηβήο ιφγνο δελ είλαη εμαθξηβσκέλνο.

Αγωνιζηές Νηοπαμίνης

Οη αγσληζηέο ληνπακίλεο, θαη εηδηθφηεξα ε θακπεξγνιίλε, ρξεζηκνπνηνχληαη ζε αζζελείο

κε ήπηεο απμήζεηο ησλ επηπέδσλ GH θαη IGF-1, αλεμάξηεηα απφ ηελ χπαξμε ή φρη

ππεξπξνιαθηηλαηκίαο. Γπζηπρψο, έρεη παξαηεξεζεί φηη ε αληαπφθξηζε ηεο λφζνπ ζηε

ζεξαπεία κε θακπεξγνιίλε κεηψλεηαη κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ.

Σσνδσαζμένη θεραπεία

Σηηο πεξηπηψζεηο αζζελψλ πνπ δελ αληαπνθξίλνληαη ζηε ζεξαπεπηηθή αγσγή κε έλαλ κφλν

θαξκαθεπηηθφ παξάγνληα, κπνξεί λα δνθηκαζηεί ε ζπλδπαζκέλε αγσγή κε δχν παξάγνληεο.

Η ηειεπηαία ραξαθηεξίδεηαη απφ ζπλδπαζκέλε απνηειεζκαηηθφηεηα θαζψο θαη κεησκέλε

εκθάληζε παξελεξγεηψλ.

Αθηηλνζεξαπεία Η αθηηλνζεξαπεία απνηειεί ην έζραην κέζν αληηκεηψπηζεο ηεο κεγαιαθξίαο θαη

ρξεζηκνπνηείηαη ζηνπο αζζελείο πνπ έρεη απνηχρεη ε ρεηξνπξγηθή θαη ε θαξκαθεπηηθή

ζεξαπεία. Έλα πιενλέθηεκα απηήο ηεο κεζφδνπ είλαη φηη κπνξεί λα νδεγήζεη ζε κφληκν

βηνρεκηθφ έιεγρν ηεο λφζνπ, νπφηε νη αζζελείο δε ρξεηάδεηαη λα ιακβάλνπλ ζεξαπεία

εθ’φξνπ δσήο. Η δξάζε ηεο, φκσο, απαηηεί κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα πξνθεηκέλνπ λα

εκθαληζηεί, νπφηε απαηηείηαη ε ζπγρνξήγεζε θαξκαθεπηηθήο αγσγήο κέρξη ηα ηειηθά

απνηειέζκαηα λα είλαη νξαηά. Δπίζεο, κεξηθνί αζζελείο εκθαλίδνπλ κεησκέλε αληαπφθξηζε

ζηε ζπγθεθξηκέλε κέζνδν.

Η πην ζπρλή αλεπηζχκεηε ελέξγεηα ηεο αθηηλνζεξαπείαο είλαη ε εκθάληζε ππνθπζηαθήο

αλεπάξθεηαο, ε νπνία παξαηεξείηαη ζην 50% ησλ αζζελψλ. Τα ηειεπηαία ρξφληα, ε

ζηεξενηαθηηθή αθηηλνζεξαπεία έρεη αληηθαηαζηήζεη ηε ζπκβαηηθή κέζνδν, θαζψο

ζπλνδεχεηαη απφ κηθξφηεξν πνζνζηφ αλεπηζχκεησλ ελεξγεηψλ αιιά παξφκνηα

απνηειεζκαηηθφηεηα.

ΝΟΟ CUSHING

H λφζνο Cushing (CD) απνηειεί ηελ πην ζπρλή κνξθή ηνπ ACTH-εμαξηψκελνπ

ζπλδξφκνπ Cushing (CS), ε θιηληθή εηθφλα, ε δηάγλσζε θαη ε αληηκεηψπηζε ηνπ νπνίνπ

πεξηγξάθνληαη αλαιπηηθά ζην θεθάιαην 5.

Σρεδφλ φιεο νη πεξηπηψζεηο ηεο λφζνπ νθείινληαη ζε ππνθπζηαθά αδελψκαηα, αλ θαη πνιχ

ζπάληα κπνξεί λα νθείινληαη ζε δηάρπηε ππεξπιαζία ησλ θνξηηθνηξφπσλ θπηηάξσλ ηεο

ππφθπζεο. Πξφθεηηαη θπξηψο γηα κηθξναδελψκαηα, ελψ ηα καθξναδελψκαηα παξαηεξνχληαη

ζε πνζνζηφ 5-10%. Η CD παξαηεξείηαη ζπλήζσο ζε αζζελείο ειηθίαο 20-40 εηψλ θαη κε

κεγαιχηεξε ζπρλφηεηα ζηηο γπλαίθεο.

32

Τα επίπεδα ηεο ACTH έρνπλ άκεζε ζρέζε κε ην κέγεζνο ηνπ αδελψκαηνο, κε ηα

καθξναδελψκαηα λα ραξαθηεξίδνληαη ζπλεζέζηεξα απφ πςειφηεξεο ηηκέο ACTH ζε ζρέζε

κε ηα κηθξναδελψκαηα. Σηε CD, ην κέγεζνο θαη ε δηάξθεηα ησλ εθθξηηηθψλ ψζεσλ ηεο

ACTH θαη ηεο θνξηηδφιεο απμάλνληαη, ελψ θαηαξγείηαη ν θπζηνινγηθφο θηξθάδηνο ξπζκφο

ηνπο.

Tα αδελψκαηα πνπ πξνθαινχλ CD είλαη ζρεηηθά αλζεθηηθά ζηελ αλαζηαιηηθή επίδξαζε

ησλ γιπθνθνξηηθνεηδψλ, αλ θαη ζην 80% ησλ πεξηπηψζεσλ παξαηεξείηαη αλαζηνιή έθθξηζεο

ηεο ACTH κε πςειέο δφζεηο δεμακεζαδφλεο. Τν ραξαθηεξηζηηθφ απηφ είλαη θιηληθά

ζεκαληηθφ, δηφηη επηηξέπεη ηε ρξήζε ηεο δνθηκαζίαο θαηαζηνιήο κε πςειή δφζε

δεμακεζαδφλεο σο θξηηήξην γηα ην δηαρσξηζκφ ηεο παξαγσγήο ηεο ACTH απφ ηελ ππφθπζε ή

απφ έθηνπν ηζηφ.

Σηε CD κπνξεί λα παξαηεξεζνχλ ππεξπιαζία θαη νδψδεο κνξθνινγία ησλ επηλεθξηδίσλ

νδεγψληαο ζε δηαγλσζηηθφ δίιεκκα, αλ δελ έρεη γίλεη ν θαηάιιεινο βηνρεκηθφο έιεγρνο.

Κιηληθή Δηθόλα Οη αζζελείο κε CD εκθαλίδνπλ ηελ ηππηθή θιηληθή εηθφλα ηνπ CS κε κεξηθέο δηαθνξέο ζε

ζρέζε κε ηνπο πάζρνληεο απφ ACTH-κε εμαξηψκελν CS. Σπγθεθξηκέλα, αληίζεηα κε ηνπο

ηειεπηαίνπο, νη πξψηνη εκθαλίδνπλ κειάγρξσζε δέξκαηνο, φρη φκσο ζηνλ ίδην βαζκφ κε

απηνχο πνπ πάζρνπλ απφ ζχλδξνκν έθηνπεο έθθξηζεο ACTH, θαζψο θαη ζεκεία

ππεξαλδξνγνλαηκίαο, ρσξίο φκσο αξξελνπνίεζε, ε νπνία παξαηεξείηαη ζε αζζελείο κε

θινηνεπηλεθξηδηαθφ θαξθίλσκα. Τέινο, νη αζζελείο κε CD δελ παξνπζηάδνπλ θιηληθέο

εθδειψζεηο απφ ηελ παξνπζία ηνπ ππνθπζηαθνχ αδελψκαηνο, φπσο θεθαιαιγία ή δηαηαξαρέο

ησλ νπηηθψλ πεδίσλ, ιφγσ ηνπ κηθξνχ ηνπ κεγέζνπο.

Απεηθνληζηηθόο Έιεγρνο Η MRI ππνζαιάκνπ-ππφθπζεο

απνηειεί ηελ εμέηαζε εθινγήο επί ππνςίαο

CD, θαζψο είλαη πνιχ πην επαίζζεηε απφ

ηελ αμνληθή ηνκνγξαθία ζηε δηάγλσζε

αδελσκάησλ ππφθπζεο. Παξφια απηά,

αληρλεχεη κφλν ην 50% εμ απηψλ. Τν 90%

ησλ θνξηηθνηξφπσλ ππνθπζηαθψλ

αδελσκάησλ είλαη κηθξναδελψκαηα θαη

εκθαλίδνπλ ππνιεηπφκελν ζήκα κεηά ηελ

έγρπζε ζθηαγξαθηθνχ θαη κπνξνχλ λα

πξνθαινχλ παξεθηφπηζε ηνπ κίζρνπ ηεο

ππφθπζεο (Δηθφλα 2.5).

Δηθόλα 2.7 Μηθξναδέλσκα αζζελνύο (βέινο)

κε λόζν Cushing.

Θεξαπεία Η αληηκεηψπηζε ηεο CD ζηνρεχεη ζηε κείσζε ησλ επηπέδσλ ηεο θνξηηδφιεο, κέζσ

αθαίξεζεο ηνπ ππνθπζηαθνχ αδελψκαηνο, εθφζνλ απηφ έρεη εληνπηζηεί, θαη πξνθαιψληαο ηελ

ειάρηζηε δπλαηή βιάβε ζηνλ ελαπνκείλαληα θπζηνινγηθφ ππνθπζηαθφ ηζηφ. Δπί κε

αληαπφθξηζεο ζηε ρεηξνπξγηθή ζεξαπεία, άιιεο ζεξαπεπηηθέο επηινγέο απνηεινχλ ε ιήςε

αθηηλνβνιίαο, ε ρνξήγεζε θαξκαθεπηηθήο αγσγήο θαη ζε πνιχ ζπάληεο πεξηπηψζεηο ε

ακθνηεξφπιεπξε επηλεθξηδεθηνκή.

Γηαζθελνεηδηθή Δθηνκή Η δηαζθελνεηδηθή εθηνκή ηνπ ππνθπζηαθνχ αδελψκαηνο απνηειεί ηε ζεξαπεία εθινγήο

θαη έρεη απμήζεη ηα πνζνζηά επηηπρνχο ζεξαπείαο ηεο CD. Όηαλ επηηειείηαη απφ έκπεηξν

λεπξνρεηξνπξγφ, πξνζθέξεη ηαρεία θαη καθξάο δηάξθεηαο ζεξαπεία κε πνζνζηά ίαζεο πνπ

θπκαίλνληαη ζην 80% γηα ηα κηθξναδελψκαηα θαη ζην 50% γηα ηα καθξναδελψκαηα.

33

Η πηζαλφηεηα ηεο κεηεγρεηξεηηθήο ππνθπζηαθήο αλεπάξθεηαο θαη ηνπ άπνηνπ δηαβήηε δελ

είλαη εχθνιν λα πξνβιεθζεί. Δμαξηάηαη απφ ην κέγεζνο ηνπ αδελψκαηνο θαη ηελ ηθαλφηεηα

ηνπ λεπξνρεηξνπξγνχ. Δπεηδή ηα αδελψκαηα πνπ πξνθαινχλ CD είλαη κηθξναδελψκαηα,

κπνξνχλ λα αθαηξεζνχλ κε κεξηθή ππνθπζεθηνκή. Όζν πην εθηεηακέλε ε ππνθπζεθηνκή

ηφζν πην κεγάιε ε πηζαλφηεηα γηα ππνθπζηαθή αλεπάξθεηα. Τν ίδην ζπκβαίλεη θαη φηαλ ην

εθθξηηηθφ αδέλσκα δελ κπνξεί λα αλαγλσξηζζεί θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ρεηξνπξγείνπ.

Όινη νη αζζελείο, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ρεηξνπξγείνπ θαη έπεηηα, πξέπεη λα ηεζνχλ ζε

αγσγή κε πδξνθνξηηδφλε, ιφγσ θαηαζηνιήο ηνπ ππνζαιακν-ππνθπζηαθν-επηλεθξηδηαθνχ

άμνλα. Η δφζε ηεο πδξνθνξηηδφλεο κπνξεί λα κεησζεί ζε δφζε ππνθαηάζηαζεο (15-25 mg/

εκέξα) εληφο ηεο 3εο

-7εο

κεηεγρεηξεηηθήο εκέξαο, ελψ κπνξεί λα απαηηεζνχλ 6-18 κήλεο κέρξη

λα αλαιάβεη ηειείσο ν άμνλαο.

Τελ 5ε κεηεγρεηξεηηθή εκέξα γίλεηαη κέηξεζε πξσηλήο (08:00-09:00) βαζηθήο θνξηηδφιεο,

κεηά απφ δηαθνπή ηεο πδξνθνξηηδφλεο γηα 24 ψξεο. Υπφ θπζηνινγηθέο ζπλζήθεο ηα επίπεδα

θνξηηδφιεο πξέπεη λα είλαη κηθξφηεξα ηνπ 1 κg/dL (<30 nmol/L), ιφγσ θαηαζηνιήο ησλ

ελαπνκείλαλησλ θνξηηθνηξφπσλ θπηηάξσλ. Με θαηαζηαικέλε κεηεγρεηξεηηθή βαζηθή ηηκή

θνξηηδφιεο, αθφκε θη αλ απηή βξίζθεηαη ζε θπζηνινγηθά ή ζρεηηθά ρακειά επίπεδα, είλαη

ελδεηθηηθή ππνιεηπφκελεο λφζνπ. Μέρξη ζηηγκήο, φκσο, δελ ππάξρνπλ θαζνξηζκέλα επίπεδα

θνξηηδφιεο ηα νπνία λα απνθιείνπλ ηελ πηζαλφηεηα επαλεκθάληζεο ηεο λφζνπ.

Αθηηλνβνιία Η αθηηλνβνιία δε ζπζηήλεηαη σο πξψηεο γξακκήο αληηκεηψπηζε ηεο CD, παξά κφλν ζε

αζζελείο πνπ δελ αληαπνθξίζεθαλ ζηε δηαζθελνεηδηθή εθηνκή ηνπ αδελψκαηνο, ζε αζζελείο

πνπ αληελδείθλπηαη ε ρεηξνπξγηθή επέκβαζε θαη ζε αζζελείο κε εγθαηεζηεκέλν ζχλδξνκν

Nelson.

Η ζπκβαηηθή αθηηλνβνιία, πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ηα ηειεπηαία 40 ρξφληα, έρεη απνδεηρζεί

αζθαιήο θαη απνηειεζκαηηθή ηφζν ζηνλ έιεγρν ηεο ππεξθνξηηδνιαηκίαο φζν θαη ζηε κείσζε

ηνπ κεγέζνπο ηνπ αδελψκαηνο. Σηνπο αζζελείο πνπ ππνβάιινληαη ζε αθηηλνβνιία, κεηά ηελ

απνηπρία ηεο δηαζθελνεηδηθήο εθηνκήο παξαηεξείηαη νκαινπνίεζε ησλ επηπέδσλ θνξηηδφιεο

ζην 85% ησλ πεξηπηψζεσλ.

Τν κέγηζην φθεινο ηεο αθηηλνβνιίαο επηηπγράλεηαη 6-12 κήλεο κεηά ηε ρνξήγεζή ηεο θαη

κέρξη ηφηε ε ξχζκηζε ηεο ππεξθνξηηδνιαηκίαο πξέπεη λα γίλεηαη κε θαξκαθεπηηθή αγσγή. Η

θχξηα αλεπηζχκεηε ελέξγεηά ηεο είλαη φηη ζην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ αζζελψλ ζπλνδεχεηαη

απφ κφληκε κεξηθή ή νιηθή ππνθπζηαθή αλεπάξθεηα.

Η ζηεξενηαθηηθή αθηηλνβνιία, πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα, παξνπζηάδεη

ελζαξξπληηθά απνηειέζκαηα. Πξφθεηηαη γηα εθαξκνγή πςειήο δφζεο αθηηλνβνιίαο ζε

εληνπηζκέλν ζεκείν, ρσξίο λα επεξεάδνληαη νη γεηηνληθνί ηζηνί. Τα θχξηα πιενλεθηήκαηά ηεο

είλαη ε βειηίσζε ηεο ππεξθνξηηδνιαηκίαο θαη ε δηαηήξεζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ θπζηνινγηθνχ

ππνθπζηαθνχ ηζηνχ. Τα κεηνλεθηήκαηά ηεο είλαη ην ζρεηηθά κεγάιν πνζνζηφ ππνηξνπήο ηεο

λφζνπ (πεξίπνπ ζην 20%), ην γεγνλφο φηη δελ είλαη ηδηαίηεξα επηηπρήο φηαλ εθαξκφδεηαη ζε

καθξναδελψκαηα θαη ε έιιεηςε θιηληθήο θαη ηερληθήο εκπεηξίαο.

Φαξκαθεπηηθή Αγσγή Φαξκαθεπηηθή αγσγή απαηηείηαη φηαλ ε δηαζθελνεηδηθή ππνθπζεθηνκή είλαη αλεπηηπρήο

ή αληελδείθλπηαη, ή θαζπζηεξεί ε εθηέιεζή ηεο. Δπίζεο, απαηηείηαη θαη θαηά ην ρξνληθφ

δηάζηεκα απφ ηε ρνξήγεζε ηεο αθηηλνβνιίαο κέρξη ηε δξάζε ηεο.

Όπσο αλαθέξεηαη εθηεηακέλα ζην θεθάιαην 5, νη θχξηεο θαηεγνξίεο θαξκάθσλ είλαη νη

αλαζηνιείο ησλ επηλεθξηδηαθψλ ελδχκσλ, νη αδξελνιπηηθνί παξάγνληεο, νη αληαγσληζηέο ησλ

ππνδνρέσλ ησλ γιπθνθνξηηθνεηδψλ θαη ηα θάξκαθα πνπ δξνπλ ζηα θνξηηθνηξφπα θχηηαξα

ηεο ππφθπζεο, κε θχξηνπο εθθξαζηέο ηελ παζηξενηίδε θαη ηελ θακπεξγνιίλε, ηα νπνία ζα

αλαιπζνχλ ζε απηφ ην θεθάιαην.

Ανάλογα Σωμαηοζηαηίνης

Αλάινγα ζσκαηνζηαηίλεο, φπσο ε νθηξενηίδε θαη ε ιαλξενηίδε, είλαη αλαπνηειεζκαηηθά

ζηε CD. Μφλν ε παζηξενηίδε έρεη δείμεη πνιχ θαιά απνηειέζκαηα. Τν αλάινγν απηφ

34

πξνζδέλεηαη ζηνπο ππνδνρείο ζσκαηνζηαηίλεο ππνηχπνπ 5, κε ηνπο νπνίνπο εκθαλίδεη πςειή

ζπλάθεηα, θαη αλαζηέιιεη ηελ έθθξηζε ηεο ACTH απφ ηα θνξηηθνηξφπα θχηηαξα ηεο

ππφθπζεο.

Η παζηξενηίδε έρεη έλδεημε ζηνπο αζζελείο CD ζηνπο νπνίνπο έρεη απνηχρεη ην

ρεηξνπξγείν ή δελ έρνπλ έλδεημε γηα ρεηξνπξγείν. Γφζε έλαξμεο είλαη ηα 0,6 mg ππνδνξίσο

δχν θνξέο ηελ εκέξα. Ο έιεγρνο ηεο αληαπφθξηζεο ηνπ αζζελνχο ζηελ αγσγή γίλεηαη κε

κέηξεζε ησλ επηπέδσλ θνξηηδφιεο αίκαηνο θαζψο θαη ειεχζεξεο θνξηηδφιεο νχξσλ 24ψξνπ

1-2 κήλεο κεηά ηελ έλαξμε ηεο ζεξαπείαο. Αλ ην απνηέιεζκα δελ είλαη επαξθέο, κπνξεί λα

πξαγκαηνπνηεζεί αχμεζε ηεο δφζεο ζηα 0,9 mg.

Κχξηα αλεπηζχκεηε ελέξγεηα ηνπ θαξκάθνπ είλαη ε εκθάληζε ππεξγιπθαηκίαο. Οθείιεηαη

ζε κείσζε ηεο έθθξηζεο ηλζνπιίλεο, ηνπ πξνζνκνηάδνληνο ηε γιπθαγφλε πεπηηδίνπ 1 θαη ηνπ

γιπθνδνεμαξηψκελνπ ηλζνπιηλνηξνπηθνχ πνιππεπηηδίνπ, ρσξίο φκσο λα παξαηεξνχληαη

δηαηαξαρέο ζηελ επαηηθή θαη πεξηθεξηθή επαηζζεζία ζηελ ηλζνπιίλε.

Καμπεργολίνη

Τα θνξηηθνηξφπα αδελψκαηα ηεο ππφθπζεο εθθξάδνπλ ππνδνρείο ληνπακίλεο ηχπνπ 2,

νπφηε ε ρνξήγεζε θακπεξγνιίλεο ζε δφζε 1-3 mg αλά βδνκάδα κπνξεί λα νδεγήζεη ζε

κείσζε ηεο ππεξθνξηηδνιαηκίαο ζην 40% ησλ πεξηπηψζεσλ. Τα απνηειέζκαηα, φκσο, ησλ

δηάθνξσλ κειεηψλ δελ είλαη ηδηαίηεξα ελζαξξπληηθά.

Σσνδσαζηική θεραπεία

Τα ηειεπηαία ρξφληα πξαγκαηνπνηνχληαη αξθεηέο κειέηεο αζζελψλ κε CD, ζηνπο νπνίνπο

ρνξεγείηαη ζπλδπαζηηθή ζεξαπεία παζηξενηίδεο κε θακπεξγνιίλε θαη, αλ απαηηείηαη,

πξνζζήθε θεηνθνλαδφιεο κε ελζαξξπληηθά απνηειέζκαηα.

Ακθνηεξόπιεπξε Δπηλεθξηδεθηνκή Πξηλ ηελ εκθάληζε ηεο εθιεθηηθήο ρεηξνπξγηθήο αθαίξεζεο ησλ αδελσκάησλ ηεο

ππφθπζεο, είηε δηαζθελνεηδηθά είηε κε θξαληνηνκή, ε ζεξαπεία εθινγήο ηεο CD ήηαλ ε

ακθνηεξφπιεπξε επηλεθξηδεθηνκή. Παξνπζίαδε έλα πνζνζηφ ζλεζηκφηεηαο ηεο ηάμεο ηνπ

4%, αθφκε θαη ζηα πην εμεηδηθεπκέλα θαη έκπεηξα θέληξα, ελψ ε πην ζπρλή επηπινθή ηεο

ήηαλ ε εκθάληζε ζπλδξφκνπ Nelson. Γηα ην ιφγν απηφ, πνιχ ζπρλά ζπλνδεπφηαλ απφ

ζπκβαηηθή αθηηλνβνιία ηεο ππφθπζεο.

Τε ζχγρξνλε επνρή, ε ακθνηεξφπιεπξε επηλεθξηδεθηνκή ζπάληα ελδείθλπηαη σο ηξφπνο

αληηκεηψπηζεο, παξά κφλν φηαλ φιεο νη άιιεο κέζνδνη έρνπλ απνηχρεη. Δίλαη αλαγθαία, κεηά

ηελ επέκβαζε, ε ρνξήγεζε πδξνθνξηηδφλεο θαη θζνξηνυδξνθνξηηδφλεο εθ’ φξνπ δσήο σο

ζεξαπεία ππνθαηάζηαζεο.

ΤΝΓΡΟΜΟ NELSON

Πξφθεηηαη γηα έλα ζχλδξνκν πνπ ήηαλ αξθεηά ζπρλφ πξηλ ηελ εκθάληζε ηεο εθηνκήο ησλ

αδελσκάησλ ηεο ππφθπζεο, φηαλ ε ακθνηεξφπιεπξε επηλεθξηδεθηνκή απνηεινχζε ηνλ θχξην

ηξφπν αληηκεηψπηζεο ηεο CD. Τα ηειεπηαία ρξφληα, φκσο, ε ζπρλφηεηά ηνπ είλαη πάξα πνιχ

κεησκέλε.

Τν ζχλδξνκν Nelson ζηελ πξαγκαηηθφηεηα αληηπξνζσπεχεη ηελ εμέιημε ηνπ

θνξηηθνηξφπνπ αδελψκαηνο πνπ πξνθάιεζε ηε CD ζηνλ αζζελή. Η αθαίξεζε ησλ

επηλεθξηδίσλ νδεγεί ζηελ αληηκεηψπηζε ηεο ππεξθνξηηδνιαηκίαο αιιά φρη ηνπ πξσηνπαζνχο

φγθνπ πνπ ηε δεκηνχξγεζε. Η νκαινπνίεζε ησλ επηπέδσλ ηεο θνξηηδφιεο νδεγεί ζηελ

ππνζηξνθή ηεο θαηαζηαικέλεο έθθξηζεο CRH απφ ηνλ ππνζάιακν θαη ηειηθά ζηελ αχμεζε

ησλ επηπέδσλ ηεο. Η CRH, ιφγσ ηεο ηξνθηθήο δξάζεο πνπ έρεη ζηα θχηηαξα ηνπ αδελψκαηνο,

πξνθαιεί ηελ αχμεζε ηνπ κεγέζνπο ηνπ.

35

Κιηληθή Δηθόλα Οη αζζελείο παξνπζηάδνληαη κε έληνλε κειάγρξσζε θαη θεθαιαιγία, ελψ ζπλήζσο

παξαηεξνχληαη δηαηαξαρέο ησλ νπηηθψλ πεδίσλ θαη πάξεζε εγθεθαιηθψλ ζπδπγηψλ.

Γηάγλσζε Σηνπο αζζελείο κε ζχλδξνκν Nelson ηα επίπεδα ACTH είλαη πάξα πνιχ απμεκέλα, ελψ ε

MRI ππνζαιάκνπ-ππφθπζεο αλαδεηθλχεη ην κέγεζνο θαη ηελ επέθηαζε ηνπ ππνθπζηαθνχ

αδελψκαηνο.

Θεξαπεία Όινη νη αζζελείο πξέπεη λα ππνβάιινληαη ζε ρεηξνπξγηθή αθαίξεζε ηνπ ππνθπζηαθνχ

αδελψκαηνο, ην νπνίν φκσο ζην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ πεξηπηψζεσλ δελ αθαηξείηαη

πιήξσο ιφγσ ηνπ απμεκέλνπ κεγέζνπο ηνπ. Γηα ην ιφγν απηφ, πνιινί αζζελείο ππνβάιινληαη

θαη ζε ζπκπιεξσκαηηθή αθηηλνβνιία ηεο ππφθπζεο.

ΓΟΝΑΓΟΣΡΟΦΗΝΩΜΑ

Παξφιν πνπ έλα κεγάιν πνζνζηφ ησλ ππνθπζηαθψλ αδελσκάησλ ζπλζέηεη γνλαδν-

ηξνθίλεο (θπξίσο FSH) ή ππνκνλάδεο απηψλ, ζε πνιχ ιίγεο πεξηπηψζεηο νη αζζελείο

παξνπζηάδνπλ απμεκέλα επίπεδα FSH ή LH. Σηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο πξφθεηηαη γηα κε

ιεηηνπξγηθά αδελψκαηα, φπνπ ε ζχλζεζε ησλ γνλαδνηξνθηλψλ δηαπηζηψλεηαη θπξίσο

αλνζντζηνρεκηθά.

Κιηληθή Δηθόλα Πξφθεηηαη, ζπλήζσο, γηα καθξναδελψκαηα ππφθπζεο ηα νπνία αλαθαιχπηνληαη ηπραία

ιφγσ δηαηαξαρψλ ησλ νπηηθψλ πεδίσλ είηε ιφγσ θεθαιαιγηψλ. Σηε ζπάληα πεξίπησζε πνπ

είλαη ιεηηνπξγηθά, θαηά ηνλ εξγαζηεξηαθφ έιεγρν δηαπηζηψλνληαη ζπλήζσο απμεκέλα επίπεδα

FSH κε αληίζηνηρα ρακειά επίπεδα LH. Σηνπο άλδξεο δελ εκθαλίδεηαη θιηληθή

ζπκπησκαηνινγία, αληίζεηα κε ηηο γπλαίθεο ζηηο νπνίεο κπνξεί λα παξαηεξεζεί ζχλδξνκν

ππεξδηέγεξζεο ησλ σνζεθψλ. Σηηο εμαηξεηηθά ζπάληεο θαηαζηάζεηο πνπ ην αδέλσκα εθθξίλεη

κφλν LH, κπνξεί λα παξαηεξεζνχλ απμεκέλεο ζπγθεληξψζεηο ηεζηνζηεξφλεο θαη εκθάληζε

αθκήο.

Γηάγλσζε Η δηάγλσζε ησλ γνλαδνηξνθηλσκάησλ ζηεξίδεηαη ζηνλ απεηθνληζηηθφ έιεγρν, ν νπνίνο

πεξηιακβάλεη ηελ MRI ππνζαιάκνπ-ππφθπζεο, πξνθεηκέλνπ λα πεξηγξαθεί ην κέγεζνο ηνπ

αδελψκαηνο, νη ραξαθηήξεο ηνπ θαη ε επέθηαζή ηνπ ζε γεηηνληθέο δνκέο. Απαξαίηεηνο είλαη

θαη ν πιήξεο νξκνλνινγηθφο έιεγρνο ηεο ππφθπζεο γηα λα απνθιεηζηεί ε ππεξέθθξηζε ησλ

γνλαδνηξνθηλψλ θαη λα αληρλεπηεί πηζαλή αλεπάξθεηα ησλ άιισλ ππνθπζηαθψλ νξκνλψλ.

Δπί αλεχξεζεο πςειψλ ζπγθεληξψζεσλ γνλαδνηξνθηλψλ θαη επί ππνςίαο γνλαδνηξν-

θηλψκαηνο, ε δνθηκαζία δηέγεξζεο κε TRH κπνξεί λα βνεζήζεη ζηε δηάγλσζε. Αζζελείο κε

ιεηηνπξγηθά γνλαδνηξνθηλψκαηα παξνπζηάδνπλ απμεκέλε αληαπφθξηζε ηεο LH, ηεο FSH θαη

ηεο α-ππνκνλάδαο ζηε δηέγεξζε κε TRH.

Θεξαπεία Η θαξκαθεπηηθή αγσγή πεξηιακβάλεη αλάινγα ζσκαηνζηαηίλεο, αληαγσληζηέο LHRH θαη

αγσληζηέο ληνπακίλεο. Κακία απφ απηέο ηηο θαηεγνξίεο παξαγφλησλ, φκσο, δελ έρεη

απνδείμεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηεο ζηε κείσζε ηνπ κεγέζνπο ηνπ αδελψκαηνο, γη' απηφ

θαη δε ρξεζηκνπνηνχληαη ζπζηεκαηηθά. Η δηαζθελνεηδηθή εθηνκή απνηειεί ηε ζεξαπεία

36

εθινγήο ζε πεξηπηψζεηο καθξναδελσκάησλ, ππνθπζηαθήο αλεπάξθεηαο ή δηαηαξαρψλ ηεο

φξαζεο.

Τα γνλαδνηξνθηλψκαηα ραξαθηεξίδνληαη απφ έλα ζρεηηθά κεγάιν πνζνζηφ

επαλεκθάληζήο ηνπο, αθφκα θαη αλ έρεη γίλεη πιήξεο εμαίξεζή ηνπο κεηά ην ρεηξνπξγείν. Γηα

ην ιφγν απηφ, πνιινί πξνηείλνπλ ηε ρνξήγεζε αθηηλνζεξαπείαο κεηά ηε δηαζθελνεηδηθή

εθηνκή. Δπεηδή, φκσο, έρεη παξαηεξεζεί φηη αθφκε θαη κεηά ηε ιήςε αθηηλνβνιίαο ν

θίλδπλνο ππνηξνπήο ηνπ αδελψκαηνο παξακέλεη, φινη νη αζζελείο κε ρεηξνπξγεζέλ ή/θαη

αθηηλνβνιεζέλ γνλαδνηξνθίλσκα πξέπεη λα παξαθνινπζνχληαη ηαθηηθά κε θιηληθφ,

εξγαζηεξηαθφ θαη απεηθνληζηηθφ έιεγρν.

Τέινο, ζηελ πεξίπησζε πνπ πξφθεηηαη γηα κηθξναδέλσκα, νη αζζελείο δελ πξέπεη λα

ππνβάιινληαη ζε ρεηξνπξγηθή επέκβαζε. Αληίζεηα, ηίζεληαη ππφ παξαθνινχζεζε

πξνθεηκέλνπ λα αληρλεπηνχλ πξφσξα ζεκεία αχμεζεο ηνπ κεγέζνπο ηνπ αδελψκαηνο ή

ππνθπζηαθήο αλεπάξθεηαο.

TSH-ΔΚΚΡΗΣΗΚΟ ΑΓΔΝΩΜΑ ΤΠΟΦΤΖ (TSHσκα)

Τα αδελψκαηα πνπ εθθξίλνπλ TSH είλαη πνιχ ζπάληα θαη απνηεινχλ ην 0,5-3% ησλ

ππνθπζηαθψλ αδελσκάησλ. Η πξψηε πεξίπησζε πεξηγξάθεθε ην 1960 θαη έθηνηε ε

ζπρλφηεηά ηνπο είλαη απμαλφκελε θπξίσο ιφγσ ησλ ζπρλψλ ειέγρσλ ησλ ζπξενεηδηθψλ

νξκνλψλ. Σπλήζσο παξαηεξνχληαη ζηελ 5ε-6

ε δεθαεηία ηεο δσήο.

Πξφθεηηαη θαηά θχξην ιφγν γηα θαινήζε αδελψκαηα πνπ παξαηεξνχληαη πην ζπρλά ζηνπο

αζζελείο πνπ έρνπλ ιάβεη ζεξαπεία κε ξαδηελεξγφ ηψδην. Σην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπο είλαη

καθξναδελψκαηα, ελψ κεξηθέο θνξέο εθηφο απφ TSH εθθξίλνπλ θαη άιιεο ππνθπζηαθέο

νξκφλεο, θπξίσο PRL θαη GH.

Κιηληθή Δηθόλα Οη αζζελείο ραξαθηεξίδνληαη απφ ζπκπηψκαηα θαη ζεκεία ππεξζπξενεηδηζκνχ, ηα νπνία

φκσο ζπλεζέζηεξα είλαη πην ήπηα απφ ηα αληίζηνηρα πνπ αλακέλνληαη ιφγσ ησλ απμεκέλσλ

επηπέδσλ ησλ ζπξενεηδηθψλ νξκνλψλ. Δπίζεο, ζε αληίζεζε κε φ,ηη ζπκβαίλεη ζηνλ

πξσηνπαζή ππεξζπξενεηδηζκφ, νη αζζελείο πνπ πάζρνπλ απφ TSHσκα, ζηελ πιεηνλφηεηα ησλ

πεξηπηψζεσλ, δελ εκθαλίδνπλ θαξδηαθέο εθδειψζεηο. Η βξνγρνθήιε (δηάρπηε ή

πνιπνδψδεο) απνηειεί ζπρλφ εχξεκα, ελψ δελ παξαηεξείηαη πξνθλεκηαίν κπμνίδεκα ή

νθζαικνπάζεηα.

Δθηφο απφ ηηο εθδειψζεηο ηνπ ππεξζπξενεηδηζκνχ, πνιχ ζπρλά νη αζζελείο κε TSHσκα

εκθαλίδνπλ ζεκεία θαη ζπκπηψκαηα ππνθπζηαθήο αλεπάξθεηαο. Πην ζπρλά, επεξεάδεηαη ν

άμνλαο ησλ γνλαδνηξνθηλψλ πνπ ζπλνδεχεηαη απφ δηαηαξαρέο εκκήλνπ ξχζεσο ζηηο γπλαίθεο

θαη κεησκέλε libido ζηνπο άλδξεο. Τέινο, ιφγσ ηνπ κεγάινπ κεγέζνπο πνπ έρνπλ ηα

αδελψκαηα απηά, ζην κεγαιχηεξν πνζνζηψλ ησλ αζζελψλ, παξαηεξνχληαη θεθαιαιγία θαη

δηαηαξαρέο ησλ νπηηθψλ πεδίσλ.

Γηάγλσζε Η αλεχξεζε απμεκέλσλ επηπέδσλ ησλ ειεχζεξσλ ζπξενεηδηθψλ νξκνλψλ ζε ζπλδπαζκφ

κε κε θαηαζηαικέλα επίπεδα TSH είλαη ελδεηθηηθά παξνπζίαο αδελψκαηνο ππφθπζεο πνπ

εθθξίλεη TSH. Δπεηδή παξφκνηα εξγαζηεξηαθά επξήκαηα παξαηεξνχληαη θαη ζην ζχλδξνκν

αληίζηαζεο ζηηο ζπξενεηδηθέο νξκφλεο, φινη νη αζζελείο κε πηζαλφ TSHσκα πξέπεη λα

ππνβάιινληαη ζε δπλακηθέο δνθηκαζίεο, νη νπνίεο επηβεβαηψλνπλ ή απνθιείνπλ ηε λφζν.

Γνθηκαζία δηέγεξζεο κε TRH: θαηά ηε δνθηκαζία απηή εγρχνληαη 200 κg TRH IV

θαη πξνζδηνξίδνληαη ηα επίπεδα ηεο TSH πξηλ ηελ έγρπζε ηνπ θαξκάθνπ θαζψο θαη

20, 60, 90 θαη 120 ιεπηά κεηά απφ απηή. Οη αζζελείο πνπ πάζρνπλ απφ TSHσκα, ζην

90% ησλ πεξηπηψζεσλ, δελ εκθαλίδνπλ αληαπφθξηζε ζηελ έγρπζε TRH, ζε αληίζεζε

κε απηνχο πνπ πάζρνπλ απφ ζχλδξνκν αληίζηαζεο ζηηο ζπξενεηδηθέο νξκφλεο.

37

Γνθηκαζία θαηαζηνιήο κε T3: ζηε δνθηκαζία απηή ρνξεγνχληαη 75-100 κg/εκέξα T3

peros γηα 10 εκέξεο, δηαηξεκέλα ζε 3 δφζεηο εκεξεζίσο, θαη πξνζδηνξίδνληαη ηα

επίπεδα TSH πξηλ ηε ρνξήγεζε ηνπ θαξκάθνπ, 5 θαη 10 εκέξεο κεηά. Καηαζηνιή

ησλ επηπέδσλ ηεο TSH παξαηεξείηαη ζην ζχλδξνκν αληίζηαζεο ζηηο ζπξενεηδηθέο

νξκφλεο αιιά φρη ζηνπο αζζελείο κε TSHσκα.

Άιια βηνρεκηθά επξήκαηα πνπ βνεζνχλ ζηε δηαθνξνδηάγλσζε ησλ δχν απηψλ παζήζεσλ

απνηεινχλ νη απμεκέλεο ζπγθεληξψζεηο θπινδεζκεπηηθήο ζθαηξίλεο θαη C-ηεινπεπηηδίνπ,

πνπ παξαηεξνχληαη επί παξνπζίαο αδελψκαηνο ην νπνίν εθθξίλεη TSH.

Μεηά ηε βηνρεκηθή επηβεβαίσζε ηεο λφζνπ, απαηηείηαη απεηθνληζηηθφο έιεγρνο γηα ηελ

αλεχξεζε ηνπ αδελψκαηνο κε MRI ππνζαιάκνπ-ππφθπζεο. Σε πνιχ ζπάληεο πεξηπηψζεηο

παξαηεξνχληαη θαη έθηνπνη φγθνη πνπ εθθξίλνπλ TSH.

Θεξαπεία Θεξαπεία εθινγήο απνηειεί ε δηαζθελνεηδηθή εθηνκή ηνπ αδελψκαηνο. Σηνπο αζζελείο κε

κηθξναδελψκαηα ην πνζνζηφ ηεο πιήξνπο ρεηξνπξγηθήο εμαίξεζεο είλαη αξθεηά πςειφ, ζε

αληίζεζε κε απηνχο πνπ έρνπλ καθξναδέλσκα. Πξηλ ηε ρεηξνπξγηθή ζεξαπεία ν αζζελήο

πξέπεη λα έιζεη ζε επζπξενεηδηθή θαηάζηαζε. Γηα ην ιφγν απηφ, ρνξεγνχληαη

αληηζπξενεηδηθά θάξκαθα ή αλάινγα ζσκαηνζηαηίλεο, ζε ζπλδπαζκφ κε πξνπξαλνιφιε.

Σηνπο αζζελείο πνπ δελ κπνξνχλ λα ππνβιεζνχλ ζε ρεηξνπξγηθή επέκβαζε ή πάζρνπλ απφ

ππνιεηπφκελε λφζν, πξέπεη λα ρνξεγείηαη θαξκαθεπηηθή ζεξαπεία κε αλάινγα ζσκαην-

ζηαηίλεο. Απφ in vitro κειέηεο έρεη απνδεηρζεί φηη ηα ζπξενηξφπα αδελψκαηα εθθξάδνπλ

ππνδνρείο ζσκαηνζηαηίλεο. Η ρνξήγεζε αλαιφγσλ ζσκαηνζηαηίλεο (νθηξενηίδε θαη

ιαλξενηίδε) νδεγνχλ ζε κεησκέλε έθθξηζε TSH θαη ζε ειάηησζε ηνπ κεγέζνπο ηνπ

αδελψκαηνο. Δθηφο απφ ηα αλάινγα ζσκαηνζηαηίλεο, σο θαξκαθεπηηθή ζεξαπεία έρνπλ

ρξεζηκνπνηεζεί θαη νη αγσληζηέο ληνπακίλεο, ρσξίο ελζαξξπληηθά φκσο κέρξη ζηηγκήο

απνηειέζκαηα. Δπί απνηπρίαο ηεο ρεηξνπξγηθήο θαη ηεο θαξκαθεπηηθήο ζεξαπείαο, νη

αζζελείο πξέπεη λα ππνβάιινληαη ζε αθηηλνβνιία ηνπ ππνθπζηαθνχ αδελψκαηνο, ζπκβαηηθή

ή ζηεξενηαθηηθή.

Η αληαπφθξηζε ησλ αζζελψλ ζηε ζεξαπεία εθηηκάηαη κε ηελ θιηληθή εηθφλα θαη ηνλ

εξγαζηεξηαθφ έιεγρν. Μεηά ην ρεηξνπξγείν ε απνθαηάζηαζε ησλ θπζηνινγηθψλ επηπέδσλ

ησλ ζπξενεηδηθψλ νξκνλψλ θαη ηεο TSH δελ είλαη ζπλψλπκε κε ηελ πιήξε ίαζε. Με

αληρλεχζηκα επίπεδα TSH, κία εβδνκάδα κεηά ηε ρεηξνπξγηθή επέκβαζε θαη ππφ ηελ

πξνυπφζεζε φηη ε αληηζπξενεηδηθή αγσγή ή ηα αλάινγα ζσκαηνζηαηίλεο έρνπλ δηαθνπεί 10

εκέξεο πξηλ ην ρεηξνπξγείν, είλαη ελδεηθηηθά πιήξνπο αθαίξεζεο ηνπ αδελψκαηνο. Ο

εηδηθφηεξνο ηξφπνο επηβεβαίσζεο ηεο νιηθήο εμαίξεζεο ηνπ αδελψκαηνο είλαη ε δηελέξγεηα

δνθηκαζίαο θαηαζηνιήο κε Τ3.

ΠΑΝΗΔ ΔΦΗΠΠΗΑΚΔ – ΠΑΡΑΔΦΗΠΠΗΑΚΔ ΜΑΕΔ

Δθηφο απφ ηα ππνθπζηαθά αδελψκαηα, πνπ απνηεινχλ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ καδψλ

ζηελ πεξηνρή ηεο ππφθπζεο, ππάξρνπλ θαη άιιεο κάδεο, πην ζπάληεο, νη νπνίεο κπνξεί λα

εκθαληζηνχλ ζηελ πεξηνρή ηνπ ηνπξθηθνχ εθηππίνπ ή παξαεθηππηαθά.

Κύζηε Rathke Οη θχζηεηο Rathke νθείινληαη ζε ππνιείκκαηα ηνπ ζπιάθνπ Rathke, απφ ηνλ νπνίν

πξνέξρεηαη ν πξφζζηνο ινβφο ηεο ππφθπζεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εκβξπνγέλεζεο. Σπλήζσο

εκθαλίδνληαη κεηαμχ ηνπ πξφζζηνπ θαη νπίζζηνπ ινβνχ. Τν κέγεζφο ηνπο πνηθίιιεη θαη ηηο

πεξηζζφηεξεο θνξέο επεθηείλνληαη ζηνλ ππεξεθηππηαθφ ρψξν. Σηελ MRI ππνζαιάκνπ-

ππφθπζεο εκθαλίδνπλ εηεξνγελή ζχζηαζε.

Οη αζζελείο ζπλήζσο δελ εκθαλίδνπλ ηδηαίηεξε ζπκπησκαηνινγία, αλ θαη ζε ζπάληεο

πεξηπηψζεηο κπνξεί λα παξνπζηαζηεί ππνθπζηαθή αλεπάξθεηα κε ηαπηφρξνλε χπαξμε άπνηνπ

38

δηαβήηε. Η χπαξμε δηαηαξαρψλ ησλ νπηηθψλ πεδίσλ εμαξηάηαη απφ ην κέγεζνο θαη ηε ζέζε

ηεο θχζηεο.

Όινη νη αζζελείο πξέπεη λα ειέγρνληαη γηα πηζαλή ππνθπζηαθή αλεπάξθεηα θαη ζηε

ζπλέρεηα λα ππνβάιινληαη ζε ρεηξνπξγηθή αθαίξεζε ή παξνρέηεπζε ηεο θχζηεο. Δπίζεο,

πξέπεη λα ππάξρεη ηαθηηθή κεηεγρεηξεηηθή παξαθνινχζεζε, δηφηη νη θχζηεηο Rathke κπνξεί

λα ππνηξνπηάζνπλ.

Σηνλ ππεξεθηππηαθφ ρψξν κπνξεί λα παξνπζηαζηνχλ θαη άιια είδε θχζηεσλ, εθηφο απφ

θχζηεηο Rathke, φπσο αξαρλνεηδείο, δεξκνεηδείο θαη επηδεξκνεηδείο θχζηεηο. Οη ηειεπηαίεο, ζε

ζπάληεο πεξηπηψζεηο, κπνξεί λα ππνζηνχλ θαη θαθνήζε εμαιιαγή. Τέινο, αζζελείο πνπ έρνπλ

ππνζηεί αηκνξξαγία ηεο ππφθπζεο κπνξεί λα εκθαλίζνπλ δεπηεξνγελψο ππνθπζηαθέο

θχζηεηο.

Κξαληνθαξπγγίσκα Τα θξαληνθαξπγγηψκαηα είλαη παξαεθηππηαθέο κάδεο πνπ παξνπζηάδνληαη κε κεγάιε

ζπρλφηεηα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο παηδηθήο θαη εθεβηθήο ειηθίαο. Όπσο νη θχζηεηο Rathke έηζη

θαη ηα θξαληνθαξπγγηψκαηα πξνέξρνληαη απφ εκβξπτθά ππνιείκκαηα ηνπ ζπιάθνπ Rathke.

Σπλήζσο, πξφθεηηαη γηα κεγάινπ κεγέζνπο κάδεο πνπ κπνξεί λα μεπεξάζνπλ ηα 10 cm θαη

λα δηεζήζνπλ ηελ 3ε θνηιία θαη γεηηνληθέο δνκέο. Σε κεξηθέο πεξηπηψζεηο πεξηέρνπλ θαη

θπζηηθφ ηκήκα (Δηθφλα 2.8), κε πγξφ πινχζην ζε ρνιεζηεξφιε, ην νπνίν αλ εηζέιζεη ζην

ENY, κπνξεί λα πξνθαιέζεη άζεπηε κεληγγίηηδα. Δπίζεο, ηα θξαληνθαξπγγηψκαηα κπνξεί λα

πεξηέρνπλ επαζβεζηψζεηο, ελψ ζπάληα ππφθεηληαη ζε θαθνήζε εμαιιαγή.

Οη αζζελείο πνπ πάζρνπλ απφ θξαλην-

θαξπγγίσκα εκθαλίδνπλ ζπκπηψκαηα

απμεκέλεο ελδνθξάληαο πίεζεο φπσο

θεθαιαιγία, νίδεκα νπηηθψλ ζειψλ,

εκέηνπο θαη δηαηαξαρέο νπηηθψλ πεδίσλ.

Όζνλ αθνξά ηε ιεηηνπξγία ηεο ππφθπζεο,

ε παξνπζία άπνηνπ δηαβήηε αλ θαη ζπάληα

ζηα θξαληνθαξπγγηψκαηα, κπνξεί λα

απνηειέζεη ηελ πην πξψηκε δηαηαξαρή.

Αλάινγα κε ην κέγεζνο θαη ηελ επέθηαζε

ηεο κάδαο κπνξεί λα παξαηεξεζεί κεξηθή ή

πιήξεο ππνθπζηαθή αλεπάξθεηα. Η

ζεξαπεία ησλ θξαληνθαξπγγησκάησλ

ζπλίζηαηαη ζηε ρεηξνπξγηθή αθαίξεζή ηνπο

θαζψο θαη ζηε ρνξήγεζε κεηεγρεηξεηηθήο

αθηηλνβνιίαο. Παξφια απηά, ην πνζνζηφ

ππνηξνπήο είλαη πνιχ κεγάιν, θαζψο

θηάλεη ην 20% ησλ αζζελψλ.

Δηθόλα 2.8 Κξαληνθαξπγγίσκα (βέινο).

Απόζηεκα Τπόθπζεο Σηελ ππφθπζε ή εληφο ελφο αδελψκαηφο

ηεο κπνξνχλ λα εκθαληζηνχλ απνζηήκαηα

ιφγσ αηκαηνγελνχο ή ηνπηθήο δηαζπνξάο

θάπνηνπ ινηκνγφλνπ παξάγνληα. Σπλήζσο,

παξαηεξνχληαη χζηεξα απφ δηαζθελν-

εηδηθή εθηνκή ελφο αδελψκαηνο ή ζε

αλνθαηαζηαικέλνπο αζζελείο. Η θιηληθή

εηθφλα ησλ αζζελψλ κε απνζηήκαηα

ππφθπζεο δε δηαθέξεη απφ ηελ αληίζηνηρε

ησλ παζρφλησλ κε αδέλσκα, δηφηη νη

πξψηνη ζπλήζσο δελ εκθαλίδνπλ ππξεηφ ή

ζεκεία κεληγγίηηδαο.

Δηθόλα 2.9 Απόζηεκα ππόθπζεο (βέινο).

39

Η MRI ππφθπζεο αλαδεηθλχεη κία ηζφππθλε θεληξηθή θνηιφηεηα κε πεξηθεξηθή πξφζιεςε

ηνπ ζθηαγξαθηθνχ, ελδεηθηηθή απνζηήκαηνο (Δηθφλα 2.9).Οη ινηκνγφλνη παξάγνληεο πνπ

πξνθαινχλ απνζηήκαηα πνηθίιινπλ θαη πεξηιακβάλνπλ Gram (+) θφθθνπο, κχθεηεο θαη ηνχο,

ηδίσο ζε αλνζνθαηαζηαικέλνπο αζζελείο. Πξνζβνιή ηεο ππφθπζεο κπνξεί λα παξαηεξεζεί,

ζε πνιχ κηθξφ πνζνζηφ, θαη ζε αζζελείο κε θπκαηίσζε.

Μεηαζηάζεηο Η πεξηνρή ηεο ππφθπζεο απνηειεί κία ζπάληα ζέζε εληφπηζεο κεηαζηάζεσλ.

Παξαηεξνχληαη θπξίσο ζε ειηθησκέλνπο αζζελείο πνπ πάζρνπλ απφ κεηαζηαηηθφ θαξθίλν

πλεχκνλα, εληέξνπ ή καζηνχ.

Πξφθεηηαη γηα κεηαζηάζεηο αηκαηνγελνχο δηαζπνξάο, πνπ ζπλήζσο εκθαλίδνληαη ζηνλ

νπίζζην ινβφ ηεο ππνθχζεσο ιφγσ ηεο απμεκέλεο αγγείσζήο ηνπ απφ ηηο έζσ θαξσηίδεο. Γηα

ην ιφγν απηφ, ε χπαξμε κεηαζηαηηθψλ εζηηψλ ζηελ ππφθπζε ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ

εκθάληζε άπνηνπ δηαβήηε σο πξψηκν ζχκπησκα, ελψ ζε πνιχ ζπάληεο πεξηπηψζεηο

ζπλνδεχεηαη απφ αλεπάξθεηα ηνπ πξφζζηνπ ινβνχ ηεο ππφθπζεο.

Η δηάγλσζε ησλ κεηαζηάζεσλ είλαη πάξα πνιχ δχζθνιε, αθνχ ε MRI ππφθπζεο δε

δχλαηαη λα δηαθνξνδηαγλψζεη έλα ππνθπζηαθφ αδέλσκα απφ κία κεηάζηαζε. Γηα ην ιφγν

απηφ, απαηηείηαη ε ηζηνινγηθή δηάγλσζε ηεο κεηάζηαζεο.

Υόξδσκα Τα ρνξδψκαηα είλαη θαθνήζεηο κάδεο, βξαδέσο εμειηζζφκελεο, πνπ πξνέξρνληαη απφ

ππνιείκκαηα ηεο λσηηαίαο ρνξδήο. Σηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, δηεζνχλ γεηηνληθέο δνκέο

θαη κεζίζηαληαη. Οη αζζελείο κε ρφξδσκα παξνπζηάδνπλ θεθαιαιγία, κε ζπκκεηξηθέο

δηαηαξαρέο ησλ νπηηθψλ πεδίσλ ηνπο, ππνθπζηαθή αλεπάξθεηα θαη κεξηθέο θνξέο απφθξαμε

ηνπ ξηλνθάξπγγα. Η δηάγλσζε ηίζεηαη κε ηελ MRI, αλ θαη ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο κπνξεί λα

απαηηεζεί θαη βηνςία ηεο κάδαο γηα ηελ ηειηθή δηάγλσζή ηεο.

Μεληγγίσκα Πξφθεηηαη γηα κία άιιε θαηεγνξία καδψλ πνπ κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ ηφζν ζηελ

πεξηνρή ηνπ ηνπξθηθνχ εθηππίνπ φζν θαη ππεξεθηππηαθά. Τα κεληγγηψκαηα, ζπλήζσο, είλαη

θαιά νξηνζεηεκέλα θαη κηθξφηεξα απφ ηα θξαληνθαξπγγηψκαηα. Οη αζζελείο παξνπζηάδνπλ

θεθαιαιγία θαη δηαηαξαρέο ησλ νπηηθψλ πεδίσλ, ελψ ε δηάγλσζή ηνπο ζηεξίδεηαη ζηελ MRI.

Γινίσκα Τα γινηψκαηα θαη ηα ρακεινχ βαζκνχ θαθνήζεηαο αζηξνθπηηψκαηα ζρεκαηίδνληαη

ζπλήζσο ζηελ πεξηνρή ηνπ νπηηθνχ ρηάζκαηνο ή ηεο νπηηθήο νδνχ. Παξαηεξνχληαη θπξίσο ζε

αζζελείο λεαξήο ειηθίαο νη νπνίνη εκθαλίδνπλ θπζηνινγηθή ππνθπζηαθή ιεηηνπξγία θαη

βαξηάο κνξθήο νπηηθέο δηαηαξαρέο.

Λέκθσκα Σε πάξα πνιχ ζπάληεο πεξηπηψζεηο, έρνπλ πεξηγξαθεί πξσηνπαζή ιεκθψκαηα ηεο

ππφθπζεο, ηα νπνία αλήθνπλ ζηα κε Hodgkin ιεκθψκαηα Β-θπηηάξσλ. Η δηάγλσζε ηίζεηαη

ζπλήζσο κε βηνςία θαη ε πξφγλσζε ησλ αζζελψλ είλαη θαθή.

ΑΠΟΗΟ ΓΗΑΒΖΣΖ

Ο άπνηνο δηαβήηεο ραξαθηεξίδεηαη απφ απμεκέλε απνβνιή αξαηψλ νχξσλ θαη

ζπγθεθξηκέλα φηαλ ε πνζφηεηά ηνπο είλαη >40-50 ml/kg/24σξν. Πξφθεηηαη γηα κία πάζεζε ε

νπνία εκθαλίδεηαη κε ηελ ίδηα ζπρλφηεηα ζηα δχν θχια θαη ζε πνζνζηφ 10% κπνξεί λα

νθείιεηαη ζε θιεξνλνκηθά λνζήκαηα.

40

Παζνγελεηηθνί Μεραληζκνί Τξεηο είλαη νη θχξηνη κεραληζκνί πνπ κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζηελ εκθάληζε άπνηνπ

δηαβήηε θαη πεξηιακβάλνπλ ηελ αλεπάξθεηα ηεο ζχλζεζεο ηεο βαδνπξεζίλεο, ηελ θαηαζηνιή

ηεο έθθξηζήο ηεο θαη ηελ αληίζηαζε ζηε δξάζε ηεο. Αλάινγα κε ην κεραληζκφ ν άπνηνο

δηαβήηεο δηαθξίλεηαη ζηηο παξαθάησ κνξθέο:

Κεληξηθφο ή ππνζαιακηθφο, θαηά ηνλ νπνίν παξαηεξείηαη κεησκέλε ζχλζεζε θαη

έθθξηζε ηεο βαδνπξεζίλεο

Νεθξνγελήο, θαηά ηνλ νπνίν παξαηεξείηαη κεησκέλε λεθξηθή αληαπφθξηζε ζηε

δξάζε ηεο βαδνπξεζίλεο.

Η πξσηνπαζήο πνιπδηςία, ε νπνία ραξαθηεξίδεηαη θαη απηή απφ απμεκέλε απνβνιή

νχξσλ, απνηειεί έλα ςπρηαηξηθφ λφζεκα θαηά ην νπνίν ε ππεξβνιηθή εκκέλνπζα πξφζιεςε

πγξψλ νδεγεί ζε θαηαζηνιή ηεο έθθξηζεο ηεο ADH θαη ηειηθά ζε πνιπνπξία.

Αηηηνινγία Ο θεληξηθφο άπνηνο δηαβήηεο νθείιεηαη ζηελ θαηαζηξνθή ησλ λεπξψλσλ ησλ

ππνζαιακηθψλ ππξήλσλ πνπ ζπλζέηνπλ ηελ ADH. Πξνθεηκέλνπ λα εθδεισζεί ε πνιπνπξία

πξέπεη λα έρεη θαηαζηξαθεί πνζνζηφ >80% ησλ λεπξψλσλ απηψλ. Τα αίηηα πνπ πξνθαινχλ

ηελ εκθάληζή ηνπ είλαη πνιιαπιά θαη κπνξεί λα είλαη γελεηηθά ή επίθηεηα (Πίλαθαο 2.8).

Πίλαθαο 2.8 Αίηηα θεληξηθνύ άπνηνπ δηαβήηε.

πγγελή αίηηα

Μεηαιιάμεηο ηνπ γνληδίνπ πνπ θσδηθνπνηεί ηε βαδνπξεζίλε

Σχλδξνκν Wolfram

Δπίθηεηα αίηηα

Τξαπκαηηθή θάθσζε (ρεηξνπξγηθή επέκβαζε, θξαληνεγθεθαιηθέο θαθψζεηο)

Ιζραηκηθά αίηηα (εγθεθαιηθή αηκνξξαγία, ππνθπζηαθή απνπιεμία)

Φσξνθαηαθηεηηθέο κάδεο (θξαληνθαξπγγίσκα, κεληγγίσκα, κεηαζηάζεηο)

Κνθθησκαηψδεηο λφζνη (ζαξθνείδσζε, ηζηηνθπηηάξσζε)

Λεκθνθπηηαξηθή ππνθπζίηηδα

Ιδηνπαζήο

Απφ ηελ άιιε πιεπξά, αξθεηά είλαη θαη ηα αίηηα πνπ πξνθαινχλ λεθξνγελή άπνην δηαβήηε

θαη ηα νπνία ρσξίδνληαη θαη απηά ζε επίθηεηα ή γελεηηθά. (Πίλαθαο 2.9).

Πίλαθαο 2.9 Αίηηα λεθξνγελή άπνηνπ δηαβήηε.

πγγελή αίηηα

Μεηαιιάμεηο ηνπ γνληδίνπ πνπ θσδηθνπνηεί ηνπο ππνδνρείο βαδνπξεζίλεο ηχπνπ 2

Μεηαιιάμεηο ηνπ γνληδίνπ πνπ θσδηθνπνηεί ηελ aquaporin-2

Δπίθηεηα αίηηα

Φάξκαθα (δεκεθινθπθιίλε, ιίζην, ζηζπιαηίλε)

Υπεξαζβεζηηαηκία

Υπνθαιηαηκία

Γηεζεηηθέο λφζνη (ζαξθνείδσζε, πνιιαπιφ κπέισκα, ακπινείδσζε)

Ιζραηκηθά αίηηα (δξεπαλνθπηηαξηθή αλαηκία)

Κιηληθή Δηθόλα Οη θχξηεο θιηληθέο εθδειψζεηο ηνπ άπνηνπ δηαβήηε είλαη ε εκκέλνπζα πνιπνπξία θαη

πνιπδηςία, πνπ ζηα παηδηά κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ εκθάληζε αθπδάησζεο, εκέησλ,

αλεζπρίαο θαη αδπλακίαο αλάπηπμεο. Οη αζζελείο, επίζεο, παξαπνληνχληαη γηα λπρηνπξία θαη

γηα απμεκέλε πξφζιεςε λεξνχ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο λχρηαο. Δπξήκαηα κπνξεί λα ππάξρνπλ

θαη απφ ην αίηην πνπ πξνθαιεί ηελ εκθάληζε ηνπ άπνηνπ δηαβήηε, φπσο θεθαιαιγία,

δηαηαξαρέο φξαζεο ή άιια ζεκεία απμεκέλεο ελδνθξάληαο πίεζεο, ζε πεξίπησζε χπαξμεο

φγθνπ ηνπ ΚΝΣ.

41

Γηάγλσζε Η δηάγλσζε ηνπ άπνηνπ δηαβήηε ζηεξίδεηαη αξρηθά ζηε δηαπίζησζε ηεο πνιπνπξίαο κέζσ

ζπιινγήο νχξσλ 24ψξνπ (Γηάγξακκα 2.8). Δπί επηβεβαίσζήο ηεο, ν αζζελήο πξέπεη λα

ππνβιεζεί ζε εξγαζηεξηαθφ έιεγρν πνπ πεξηιακβάλεη πξνζδηνξηζκφ ηεο σζκσηηθφηεηαο ηνπ

πιάζκαηνο θαη ησλ νχξσλ, ηνπ λαηξίνπ νξνχ θαη ηεο λεθξηθήο ιεηηνπξγίαο. Παξάιιεια, ζα

πξέπεη λα απνθιεηζηνχλ ηα ππφινηπα αίηηα πνπ πξνθαινχλ πνιπνπξία, φπσο ν ζαθραξψδεο

δηαβήηεο, ε πνιπνπξηθή θάζε ηεο ρξφληαο λεθξηθήο αλεπάξθεηαο ή ε ιήςε θαξκάθσλ πνπ

απμάλνπλ ηε δηνχξεζε. Η ζπλχπαξμε αλεπάξθεηαο ησλ γιπθνθνξηηθνεηδψλ κπνξεί λα

θαιχςεη ηελ εηθφλα ηνπ άπνηνπ δηαβήηε θαη ε πνιπνπξία λα εκθαληζηεί κεηά ηε ζεξαπεία

ππνθαηάζηαζεο κε θνξηηθνεηδή.

Αλ ηα επξήκαηα ηνπ εξγαζηεξηαθνχ ειέγρνπ δε ζέζνπλ ηε δηάγλσζε ηνπ άπνηνπ δηαβήηε,

ν αζζελήο πξέπεη λα ππνβιεζεί ζε δνθηκαζία ζηέξεζεο χδαηνο, ε νπνία γίλεηαη εληφο ηνπ

λνζνθνκείνπ θαη ππφ ζηελή παξαθνινχζεζε. Πξαγκαηνπνηείηαη δηαθνπή ηεο πξφζιεςεο

πγξψλ ή ζηεξεψλ απφ ηνλ αζζελή θαη αλά ψξα πξνζδηνξίδνληαη ην ζσκαηηθφ βάξνο, ε

αξηεξηαθή πίεζε, νη ζθχμεηο θαη ε σζκσηηθφηεηα ησλ νχξσλ, ελψ αλά δίσξν γίλεηαη κέηξεζε

ησλ επηπέδσλ ηνπ λαηξίνπ θαη ηεο σζκσηηθφηεηαο ηνπ νξνχ. Η δνθηκαζία δηαθφπηεηαη, φηαλ

παξνπζηαζηεί απψιεηα βάξνπο >3% ηνπ βάξνπο ηνπ αζζελνχο, ππφηαζε ή ηαρπθαξδία.

Γηάγξακκα 2.8 Αιγόξηζκνο δηάγλσζεο άπνηνπ δηαβήηε.

Η ζπκπχθλσζε ησλ νχξσλ ζεσξείηαη θπζηνινγηθή, φηαλ ε σζκσηηθφηεηα νχξσλ ππεξβεί

ηα 800 mOsm/kgr κε ηαπηφρξνλε σζκσηηθφηεηα πιάζκαηνο <300 mOsm/kgr ή φηαλ ππεξβεί

ηα 1.000 mOsm/kgr, αλεμάξηεηα ηεο σζκσηηθφηεηαο πιάζκαηνο. Όηαλ ε σζκσηηθφηεηα ησλ

νχξσλ δχν ζπλερφκελσλ δεηγκάησλ δηαθέξεη ιηγφηεξν απφ 10%, πξνζδηνξίδνληαη ηα επίπεδα

λαηξίνπ θαη σζκσηηθφηεηαο πιάζκαηνο ζηνλ αζζελή θαη ζηε ζπλέρεηα ηνπ ρνξεγνχληαη 2 κg

δεζκνπξεζίλεο ππνδνξίσο. Έπεηηα, πξνζδηνξίδνληαη ηα επίπεδα ηεο σζκσηηθφηεηαο νχξσλ

42

γηα ηηο επφκελεο 2 ψξεο. Αλαιφγσο ησλ απνηειεζκάησλ ηεο δνθηκαζίαο απηήο ηίζεηαη ε

δηάγλσζε ηνπ άπνηνπ δηαβήηε θαζψο θαη ε κνξθή ηεο (Πίλαθαο 2.10).

Πίλαθαο 2.10 Δξκελεία απνηειεζκάησλ ηεο δνθηκαζίαο ζηέξεζεο ύδαηνο.

Ωζκσηηθόηεηα νύξσλ

κεηά ηε ζηέξεζε ύδαηνο

Αύμεζε σζκσηηθόηεηαο

νύξσλ κεηά ηε δεζκνπξεζίλε

Γηάγλσζε

<300 mOsm/Kgr >50% Κεληξηθφο άπνηνο δηαβήηεο

<300 mOsm/Kgr <50% Νεθξνγελήο άπνηνο δηαβήηεο

>800 mOsm/Kgr Πξσηνπαζήο πνιπδηςία

300-800 mOsm/Kgr <50% Αζαθήο δηάγλσζε (Μεξηθφο άπνηνο

δηαβήηεο ή πξσηνπαζήο πνιπδηςία)

Απεηθνληζηηθόο Έιεγρνο Ο απεηθνληζηηθφο έιεγρνο ηνπ αζζελνχο έρεη ζέζε κφλν ζηελ πεξίπησζε ηνπ θεληξηθνχ

άπνηνπ δηαβήηε θαη πεξηιακβάλεη ηελ MRI ππνζαιάκνπ-ππφθπζεο. Η απψιεηα ηνπ πςεινχ

ζήκαηνο ηνπ νπίζζηνπ ινβνχ ηεο ππφθπζεο απνηειεί έλα ζπρλφ εχξεκα ζηνπο αζζελείο πνπ

πάζρνπλ απφ άπνην δηαβήηε, αιιά δελ είλαη παζνγλσκνληθφ δηφηη απαληάηαη, επίζεο, ζε

αζζελείο κεγάιεο ειηθίαο θαη ζε θαηαζηάζεηο αθπδάησζεο. Απφ ηελ άιιε κεξηά, ε παξνπζία

ηνπ δελ εμαζθαιίδεη ηε θπζηνινγηθή ιεηηνπξγία ηνπ νπίζζηνπ ινβνχ, εηδηθφηεξα ζηηο

γελεηηθέο κνξθέο ηνπ θεληξηθνχ άπνηνπ δηαβήηε.

Άιια ζηνηρεία ηα νπνία πξνζδηνξίδνληαη κε ηελ MRI είλαη ε πάρπλζε ηνπ κίζρνπ ηεο

ππφθπζεο, ε χπαξμε ππνθπζηαθψλ αδελσκάησλ ή άιισλ φγθσλ ηνπ ΚΝΣ πνπ πξνζβάιινπλ

ηνλ ππνζάιακν ή ηνλ νπίζζην ινβφ ηεο ππφθπζεο.

Θεξαπεία

Κεληξηθόο Άπνηνο Γηαβήηεο Η ζεξαπεία εθινγήο γηα ηνλ θεληξηθφ άπνην δηαβήηε είλαη ε ρνξήγεζε δεζκνπξεζίλεο,

ελφο ζπλζεηηθνχ αλαιφγνπ ηεο ADH πνπ ρνξεγείηαη είηε per os είηε ππνδνξίσο. Η

δεζκνπξεζίλε κπνξεί λα ρνξεγεζεί θαη ελδνξηληθά ππφ κνξθή sprey, ε νπνία δελ

θπθινθνξεί,φκσο, απηή ηε ζηηγκή ζηε ρψξα καο. Γηα ην ιφγν απηφ, ρξεζηκνπνηείηαη ζπλήζσο

ε per os κνξθή πνπ ρνξεγείηαη 2-3 θνξέο/εκέξα, ιφγσ ηνπ κηθξνχ ρξφλνπ εκίζεηαο δσήο ηεο.

Η δφζε δεζκνπξεζίλεο πνπ απαηηείηαη θπκαίλεηαη απφ 0,1-1,2 mg/εκέξα.

Η έλαξμε ηεο peros δεζκνπξεζίλεο πξέπεη λα πξαγκαηνπνηείηαη κε κηθξέο δφζεηο θαη λα

ηηηινπνηείηαη ζηαδηαθά κέρξη λα ειεγρζεί ε πνιπνπξία, πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζνχλ

επεηζφδηα ππνλαηξηαηκίαο. Άιια θάξκαθα πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηνλ θεληξηθφ

άπνην δηαβήηε είλαη ε ρισξνπξνπακίδε, ε θαξβακαδεπίλε, ε θινθηκπξάηε θαη ε

ηλδνκεζαθίλε, παξάγνληεο νη νπνίνη δηεγείξνπλ ηελ έθθξηζε ηεο ADH ή εληζρχνπλ ηε δξάζε

ηνπο ζηνπο λεθξνχο. Γελ απνηεινχλ θάξκαθα πξψηεο επηινγήο θαη ε ρξήζε ηνπο

πεξηνξίδεηαη ζηηο πεξηπηψζεηο κεξηθνχ θεληξηθνχ άπνηνπ δηαβήηε.

Μεξηθνί αζζελείο κε θεληξηθφ άπνην δηαβήηε ραξαθηεξίδνληαη απφ πεξηνξηζκέλν αίζζεκα

ηεο δίςαο (αδηςηθνί). Σπλήζσο πξφθεηηαη γηα αζζελείο φπνπ ν άπνηνο δηαβήηεο ηνπο είλαη

κεηεγρεηξεηηθφο. Οη αζζελείο απηνί είλαη πνιχ δχζθνιν λα ειεγρζνχλ, νπφηε ζηηο πεξηπηψζεηο

απηέο πξνηηκάηαη ε ρνξήγεζε κίαο ζηαζεξήο δφζεο δεζκνπξεζίλεο θαη έλαο ζπγθεθξηκέλνο

φγθνο πγξψλ πνπ ιακβάλνπλ θαζεκεξηλά. Δπίζεο, απαηηείηαη ηαθηηθή κέηξεζε ηνπ λαηξίνπ

αίκαηνο.

Νεθξνγελήο Άπνηνο Γηαβήηεο Η ζεξαπεία ηεο κνξθήο απηήο είλαη αξθεηά δχζθνιε, εθηφο απφ ηηο πεξηπηψζεηο πνπ

νθείιεηαη ζε θαξκαθεπηηθφ αίηην ή ζε θάπνηα κεηαβνιηθή δηαηαξαρή. Σηηο θαηαζηάζεηο

απηέο, ε δηαθνπή ηνπ ππεχζπλνπ θαξκάθνπ θαη ε αληηκεηψπηζε ηεο δηαηαξαρήο νδεγεί ζε

επαλαθνξά ηεο θπζηνινγηθήο λεθξηθήο ιεηηνπξγίαο.

43

Σηηο ππφινηπεο πεξηπηψζεηο, ρξεζηκνπνηνχληαη ζεηαδηδηθά δηνπξεηηθά κε ηαπηφρξνλε

πεξηνξηζκέλε πξφζιεςε λαηξίνπ. Η αγσγή απηή νδεγεί ζε λαηξηνχξεζε, κείσζε ηνπ

εμσθπηηάξηνπ φγθνπ αίκαηνο, ειαηησκέλν ξπζκφ ζπεηξακαηηθήο δηήζεζεο θαη ηειηθά κείσζε

ηεο πνιπνπξίαο. Η ακηινξίδε απνηειεί ην δηνπξεηηθφ επηινγήο, επεηδή έρεη θαη

θαιηνζπληεξεηηθή δξάζε.

Τέινο, ε ηλδνκεζαθίλε ρξεζηκνπνηείηαη αξθεηά ζπρλά ζηελ αληηκεηψπηζε ηνπ

λεθξνγελνχο άπνηνπ δηαβήηε, θαζψο κεηψλεη ηελ πνιπνπξία θαη εληζρχεη ηε δξάζε ηεο ADH.

ΤΝΓΡΟΜΟ ΑΠΡΟΦΟΡΖ ΔΚΚΡΗΖ ΑΝΣΗΓΗΟΤΡΖΣΗΚΖ

ΟΡΜΟΝΖ (SIADH)

Η ππνλαηξηαηκία απνηειεί ηελ πην ζπρλή δηαηαξαρή ησλ λνζειεπφκελσλ αζζελψλ θαη

ζπλνδεχεηαη κε απμεκέλε ζλεζηκφηεηα. Τα αίηηα ηεο ππνλαηξηαηκίαο είλαη πνιιαπιά θαη

θαζέλα απφ απηά απαηηεί δηαθνξεηηθή αληηκεηψπηζε. Σηελ θαηεγνξία, φκσο, ησλ

λνζειεπνκέλσλ αζζελψλ ην ζπρλφηεξν αίηην απνηειεί ην SIADH.

Αίηηα Τα αίηηα πνπ νδεγνχλ ζηελ εκθάληζε ηνπ SIADH δηαρσξίδνληαη ζε 5 βαζηθέο θαηεγνξίεο

πνπ πεξηιακβάλνπλ λενπιαζίεο, παζήζεηο ηνπ ΚΝΣ, πλεπκνληθέο παζήζεηο, θαξκαθεπηηθνχο

παξάγνληεο θαη δηάθνξα άιια αίηηα. Η ζχλδεζε ηεο εκθάληζεο ηνπ SIADH κε ηηο θαθνήζεηο

λενπιαζίεο είλαη πνιχ ηζρπξή. Γηα ην ιφγν απηφ, νπνηνζδήπνηε αζζελήο κε απηφ ην

ζχλδξνκν θαη άιιε χπνπηε ζπκπησκαηνινγία (π.ρ. απψιεηα βάξνπο) πξέπεη λα δηεξεπλάηαη

γηα ηελ πηζαλή χπαξμε λενπιαζίαο.

Κιηληθή Δηθόλα Τα ζπκπηψκαηα ηεο ππνλαηξηαηκίαο εμαξηψληαη απφ ην κέγεζνο απηήο, ηελ ηαρχηεηα

εκθάληζήο ηεο θαη ηε δηαθνξά σζκσηηθφηεηαο κεηαμχ ηνπ εμσθπηηάξηνπ θαη ηνπ

ελδνθπηηάξηνπ πγξνχ.

Αζζελείο κε ήπηα ππνλαηξηαηκία (επίπεδα λαηξίνπ 130-135 mmol/l) ζπλήζσο είλαη

αζπκπησκαηηθνί. Δπί επηπέδσλ λαηξίνπ 125-130 mmol/l κπνξεί λα παξαηεξεζεί αλνξεμία,

λαπηία, έκεηνη θαη θνηιηαθφ άιγνο. Όηαλ νη ζπγθεληξψζεηο λαηξίνπ κεησζνχλ αθφκα

πεξηζζφηεξν (115-125 mmol/l), αξρίδνπλ λα εκθαλίδνληαη λεπξνινγηθά ζπκπηψκαηα φπσο

αλεζπρία, ζχγρπζε θαη παξαηζζήζεηο. Τα ζπκπηψκαηα απηά επηηείλνληαη, φηαλ ηα επίπεδα

λαηξίνπ είλαη <115 mmol/l, φπνπ παξνπζηάδνληαη ζπαζκνί θαη είλαη πηζαλή ε εκθάληζε

θσκαηψδνπο θαηάζηαζεο.

Η θιηληθή ζπκπησκαηνινγία ηεο ππνλαηξηαηκίαο εμαξηάηαη άκεζα απφ ηελ ηαρχηεηα

εκθάληζήο ηεο. Δπί νμείαο ππνλαηξηαηκίαο (εγθαηάζηαζε εληφο 48 σξψλ) ηα ζπκπηψκαηα πνπ

εκθαλίδνληαη είλαη πην έθδεια αθφκα θαη ζε κηθξή πηψζε ησλ επηπέδσλ λαηξίνπ. Σηελ νμεία

ππνλαηξηαηκία κπνξεί λα παξαηεξεζεί εγθεθαιηθφ νίδεκα, ην νπνίν νδεγεί ζε απμεκέλε

ελδνθξάληα πίεζε θαη ηειηθά ζε εγθνιεαζκφ ηνπ ζηειέρνπο, ππνμία αθφκε θαη ζάλαην.

Αληίζεηα, αζζελείο κε ρξφληα ππνλαηξηαηκία κπνξεί λα είλαη πιήξσο αζπκπησκαηηθνί αθφκα

θαη επί ζνβαξήο βηνρεκηθήο ππνλαηξηαηκίαο.

Γηάγλσζε Τν πξψην βήκα γηα ηε δηάγλσζε ηνπ SIADH είλαη ν απνθιεηζκφο ηεο

ςεπδνυπνλαηξηαηκίαο θαη ζηε ζπλέρεηα ν δηαρσξηζκφο ηνπ ζπλδξφκνπ απφ ηα ππφινηπα αίηηα

ηεο ππνλαηξηακίαο. Χεπδψο ρακειά επίπεδα λαηξίνπ παξαηεξνχληαη ζε αζζελείο κε ζνβαξή

ππεξγιπθαηκία, ζνβαξή ππεξιηπηδαηκία θαη ππεξπξσηεηλαηκία.

Η δηάγλσζε ηνπ ζπλδξφκνπ είλαη αξθεηά δχζθνιε θαη πνιιέο θνξέο ππεξδηαγηγλψζθεηαη,

κε απνηέιεζκα ηελ εκθάληζε δπζθνιηψλ ζηε ζεξαπεπηηθή αληηκεηψπηζε ησλ αζζελψλ. Λφγσ

44

απηνχ ηνπ γεγνλφηνο έρνπλ ζεζπηζηεί εηδηθά θξηηήξηα γηα ηε δηάγλσζε ηνπ SIADH (Πίλαθαο

2.11.).

Πίλαθαο 2.11 Κξηηήξηα δηάγλσζεο ζπλδξόκνπ απξόζθνξεο έθθξηζεο αληηδηνπξεηηθήο νξκόλεο.

Ψζκσηηθφηεηα πιάζκαηνο <275 mOsm/kg

Ψζκσηηθφηεηα νχξσλ >100 mOsm/kg

Φπζηνινγηθφο φγθνο αίκαηνο

Σπγθέληξσζε λαηξίνπ ζε δείγκα νχξσλ >30 mmol/l επί θπζηνινγηθήο πξφζιεςεο λαηξίνπ

Απνπζία επηλεθξηδηαθήο, ππνθπζηαθήο, λεθξηθήο αλεπάξθεηαο θαη ππνζπξενεηδηζκνχ

Όρη πξφζθαηε ρξήζε δηνπξεηηθψλ θαξκάθσλ

Θεξαπεία Η αληηκεηψπηζε ηεο ππφηνλεο ππνλαηξηαηκίαο θαζνξίδεηαη απφ ηξεηο βαζηθνχο

παξάγνληεο: ηε ζνβαξφηεηα ηεο ππνλαηξηαηκίαο, ηε δηάξθεηά ηεο θαη ηε λεπξνινγηθή

ζπκπησκαηνινγία ηνπ αζζελή.

Ομεία Τπνλαηξηαηκία Οη αζζελείο κε νμεία ππνλαηξηαηκία είλαη ζπλήζσο ζπκπησκαηηθνί θαη εκθαλίδνπλ ην

κεγαιχηεξν θίλδπλν λεπξνινγηθψλ επηπινθψλ. Γηα ην ιφγν απηφ, πξέπεη λα αληηκεησπίδνληαη

άκεζα θαη λα ηίζεληαη ππφ ζηελή παξαθνινχζεζε. Οη αζζελείο κε SIADH ζπλήζσο δελ

αληαπνθξίλνληαη ζηελ έγρπζε ηζφηνλνπ θπζηνινγηθνχ νξνχ, γη' απηφ θαη πξνηηκάηαη ε

ρνξήγεζε ππέξηνλνπ νξνχ NaCl (3%) ζε ζπλερή ελδνθιέβηα έγρπζε. Γηα ηνπο αζζελείο κε

γλσζηή θαξδηαθή λφζν ελδείθλπηαη ε ηαπηφρξνλε ρνξήγεζε θνπξνζεκίδεο, πξνθεηκέλνπ λα

απνθεπρζεί ε πεξαηηέξσ αχμεζε ηνπ φγθνπ αίκαηνο.

Υξόληα πκπησκαηηθή Τπνλαηξηαηκία Σηελ πεξίπησζε ησλ αζζελψλ απηψλ, πξέπεη λα πξαγκαηνπνηείηαη κία ζηαδηαθή αχμεζε

ησλ επηπέδσλ λαηξίνπ κε ξπζκφ 0,5-1 mEq/L/ψξα θαη ζπλνιηθά 12 mEq/L ηηο πξψηεο 24

ψξεο θαη 18 mEq/L ηηο πξψηεο 48 ψξεο. Η νμεία αληηκεηψπηζε ηεο ππνλαηξηαηκίαο πξέπεη λα

δηαθφπηεηαη, φηαλ ηνπιάρηζηνλ 1 απφ ηα 3 θάησζη θξηηήξηα παξνπζηαζηεί:

Απνπζία ζπκπησκαηνινγίαο

Δπίπεδα λαηξίνπ >125 mEq/L

Σπλνιηθή αχμεζε επηπέδσλ λαηξίνπ 18 mEq/L

Σηε ζπλέρεηα, νη αζζελείο απηνί ζα πξέπεη λα αληηκεησπίδνληαη ζαλ ρξφληνη αζπκπησκαηηθνί

αζζελείο.

Η ηαρχηεηα απνθαηάζηαζεο ησλ επηπέδσλ λαηξίνπ είλαη πάξα πνιχ ζεκαληηθή, δηφηη ε

απφηνκε αχμεζή ηνπο, εηδηθά ζε αζζελείο κε ρακειή σζκσηηθφηεηα πιάζκαηνο, κπνξεί λα

νδεγήζεη ζηελ εκθάληζε θεληξηθήο γεθπξηθήο κπειηλφιπζεο. Πξφθεηηαη γηα κία βαξηά

λεπξνινγηθή θαηάζηαζε ε νπνία ραξαθηεξίδεηαη απφ δπζαξζξία, πάξεζε εγθεθαιηθψλ

ζπδπγηψλ θαη ςεπδνπξνκεθηθηθή ζπλδξνκή.

Υξόληα Αζπκπησκαηηθή Τπνλαηξηαηκία Γηα ηνπο αζζελείο κε ρξφληα αζπκπησκαηηθή ππνλαηξηαηκία δελ ππάξρεη θαλέλαο ιφγνο

άκεζεο δηφξζσζεο ησλ επηπέδσλ λαηξίνπ ηνπο. Έηζη, ρξεζηκνπνηνχληαη ζεξαπεπηηθέο

κέζνδνη καθξάο δηάξθεηαο, νη νπνίεο νδεγνχλ ζε κία αξγή αιιά ζηαδηαθή αχμεζε ησλ

ζπγθεληξψζεσλ λαηξίνπ. Πξψην βήκα απνηειεί ε δηαθνπή φισλ ησλ θαξκάθσλ πνπ πηζαλψο

επζχλνληαη γηα ηελ εκθάληζε ηνπ SIADH. Σηε ζπλέρεηα, ν αζζελήο ηίζεηαη ζε ζηέξεζε

πγξψλ.

Η ζηέξεζε πγξψλ πεξηιακβάλεη φια ηα πγξά, φρη κφλν ην λεξφ, θαη ν βαζκφο ηεο

εμαξηάηαη απφ ηελ πνζφηεηα νχξσλ ηνπ αζζελνχο. Η πνζφηεηα ησλ πξνζιακβαλφκελσλ

πγξψλ πξέπεη λα είλαη 500-1.000 ml/εκέξα ή ηνπιάρηζηνλ 500 ml κηθξφηεξε απφ ηελ

πνζφηεηα νχξσλ ηνπ αζζελνχο. Η ζηέξεζε ησλ πγξψλ δελ πεξηιακβάλεη θαη ζηέξεζε ιήςεο

λαηξίνπ, θαζψο ην SIADH ζπλνδεχεηαη απφ λαηξηνχξεζε.

45

Η κέζνδνο ηεο ζηέξεζεο ιήςεο πγξψλ απαηηεί κεξηθέο εκέξεο πξνθεηκέλνπ λα

παξαηεξεζεί αχμεζε ηεο σζκσηηθφηεηαο ηνπ πιάζκαηνο θαη ηειηθά ησλ επηπέδσλ λαηξίνπ.

Σε πεξίπησζε κε αληαπφθξηζεο ζηε ζπγθεθξηκέλε κέζνδν, ηφηε πξέπεη λα αλαζεσξεζεί ε

πηζαλή δηάγλσζε ηνπ ζπλδξφκνπ θαη επί επηβεβαίσζήο ηνπ ν αζζελήο λα ιάβεη θαξκαθεπηηθή

αγσγή.

Η θαξκαθεπηηθή αγσγή ρνξεγείηαη ζε αζζελείο πνπ δελ αληαπνθξίλνληαη ζηε ζηέξεζε

ιήςεο πγξψλ, ζε απηνχο πνπ δε ζπκκνξθψλνληαη ζε απηή θαζψο θαη ζε απηνχο πνπ δελ ηελ

επηζπκνχλ. Οη θχξηνη θαξκαθεπηηθνί παξάγνληεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηηο πεξηπηψζεηο

απηέο ρσξίδνληαη ζε 2 θαηεγνξίεο:

Φάξκαθα πνπ παξεκβαίλνπλ ζηε δξάζε ηεο ADH: Η δεκεθινθπθιίλε είλαη έλα

παξάγσγν ηεηξαθπθιίλεο πνπ πξνθαιεί λεθξνγελή άπνην δηαβήηε θαη ην νπνίν έρεη

ρξεζηκνπνηεζεί ζηε ζεξαπεία ηνπ SIADH. Σπλήζσο ρνξεγείηαη ζε δφζεηο 600-1.200

mg/εκέξα, ελψ απαηηνχληαη ηνπιάρηζηνλ 3-4 εκέξεο πξνθεηκέλνπ λα εκθαληζηνχλ

απνηειέζκαηα. Γπζηπρψο, ε δεκεθινθπθιίλε έρεη αξθεηέο αλεπηζχκεηεο ελέξγεηεο κε

πην ραξαθηεξηζηηθέο ηε λεθξνηνμηθφηεηα θαη ηελ αδσνζπεξκία. Με ηνλ ίδην

κεραληζκφ δξα ζηνπο λεθξνχο θαη ην ιίζην, αιιά ε ρξήζε ηνπ είλαη πεξηνξηζκέλε

ιφγσ ηεο ρακειήο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη ησλ αλεπηζχκεησλ ελεξγεηψλ ηνπ.

Αληαγσληζηέο ησλ ππνδνρέσλ ηεο ADH: Τα ηειεπηαία ρξφληα έρνπλ αλαθαιπθζεί

εηδηθνί θαξκαθεπηηθνί παξάγνληεο νη νπνίνη αληαγσλίδνληαη ηε ζχλδεζε ηεο ADH κε

ηνπο ππνδνρείο ηεο ζηνπο λεθξνχο, πξνθαιψληαο έηζη λεθξηθή απέθθξηζε χδαηνο. Τα

θάξκαθα απηά, πνπ νλνκάδνληαη βαπηάλεο, έρνπλ αξρίζεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη φρη

κφλν ζην SIADH αιιά θαη ζε άιιεο θαηεγνξίεο παζήζεσλ πνπ πξνθαινχλ ππφηνλε

ππνλαηξηαηκία, φπσο ε θίξξσζε ηνπ ήπαηνο θαη ε ζπκθνξεηηθή θαξδηαθή

αλεπάξθεηα.

46

ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ

Αλαηοκία – Εκβρσοιογία – Αγγείωζε

Whitehead S and Miell J. 2013. The pituitary gland. In: Clinical Endocrinology.

Scion Publishing, pp 49-107.

Veldhuis JD. Changes in pituitary function with ageing and implications for patient

care. Nat Rev Endocrinol. 2013;9:205-15.

Perez-Castro C, Renner U, Haedo MR, Stalla GK, Arzt E. Cellular and molecular

specificity of pituitary gland physiology. Physiol Rev. 2012;92:1-38.

Amar AP, Weiss MH. Pituitary anatomy and physiology. Neurosurg Clin N Am.

2003;14:11-23.

Kelberman D, Dattani MT. Hypothalamic and pituitary development: novel insights

into the aetiology. Eur J Endocrinol. 2007;157:S3-14.

Scully KM, Rosenfeld MG. Pituitary development: regulatory codes in mammalian

organogenesis. Science. 2002;295:2231-5.

Υποζαιακηθές Ορκόλες

Beaulieu JM, Espinoza S, Gainetdinov RR. Dopamine receptors-IUPHAR Review 13.

Br J Pharmacol. 2015;172:1-23.

Reubi JC, Schonbrunn A. Illuminating somatostatin analog action at neuroendocrine

tumor receptors. Trends Pharmacol Sci. 2013;34:676-88.

Grammatopoulos DK. Insights into mechanisms of corticotropin-releasing hormone

receptor signal transduction. Br J Pharmacol. 2012;166:85-97.

Beaulieu JM, Gainetdinov RR. The physiology, signaling, and pharmacology of

dopamine receptors. Pharmacol Rev. 2011;63:182-217.

Osterstock G, Escobar P, Mitutsova V, Gouty-Colomer LA, Fontanaud P, Molino F,

Fehrentz JA, Carmignac D, Martinez J, Guerineau NC, Robinson IC, Mollard P,

Mery PF. Ghrelin stimulation of growth hormone-releasing hormone neurons is direct

in the arcuate nucleus. PLoS One. 2010;5:e9159.

Monga V, Meena CL, Kaur N, Jain R. Chemistry and biology of thyrotropin-releasing

hormone (TRH) and its analogs. Curr Med Chem. 2008;15:2718-33.

Schonbrunn A. Selective agonism in somatostatin receptor signaling and regulation.

Mol Cell Endocrinol. 2008;286:35-9.

Broglio F, Papotti M, Muccioli G, Ghigo E. Brain-gut communication: cortistatin,

somatostatin and ghrelin. Trends Endocrinol Metab. 2007;18:246-51.

Majzoub JA. Corticotropin-releasing hormone physiology. Eur J Endocrinol.

2006;155:s71-6.

Dungan HM, Clifton DK, Steiner RA. Mini review: kisspeptin neurons as central

processors in the regulation of gonadotropin-releasing hormone secretion.

Endocrinology. 2006;147:1154-8.

Lin-Su K, Wajnrajch MP. Growth hormone releasing hormone (GHRH) and the

GHRH receptor. Rev Endocr Metab Disord. 2002;3:313-23.

Ben-Jonathan N, Hnasko R. Dopamine as a prolactin (PRL) inhibitor. Endocr Rev.

2001;22:724-63.

Gershengorn MC, Osman R. Molecular and cellular biology of thyrotropin-releasing

hormone receptors. Physiol Rev. 1996;76:175-91.

Ορκόλες Πρόζζηας Υπόθσζες Bernard V, Young J, Chanson P, Binart N. New insights in prolactin: pathological

implications. Nat Rev Endocrinol. 2015;11:265-75.

Ramaswamy S, Weinbauer GF. Endocrine control of spermatogenesis: Role of FSH

and LH/testosterone. Spermatogenesis. 2015;4e996025.

47

Hull KL, Harvey S. Growth hormone and reproduction: a review of endocrine and

autocrine/paracrine interactions. Int J Endocrinol. 2014;2014:234014.

Brent GA. Mechanisms of thyroid hormone action. J Clin Invest. 2012;122:3035-43.

Meduri G, Bachelot A, Cocca MP, Vasseur C, Rodien P, Kuttenn F, Touraine P,

Misrahi M. Molecular pathology of the FSH receptor: new insights into FSH

physiology. Mol Cell Endocrinol. 2008;282:30-42.

Giustina A, Mazziotti G, CanalisE. Growth hormone, insulin-like growth factors, and

the skeleton. Endocr Rev. 2008;29:535-59.

Bachelot A, Binart N. Reproductive role of prolactin. Reproduction. 2007;133:361-9.

Hollenberg AN. 2005. Regulation of thyrotropin secretion. In: The thyroid:

Fundamental and Clinical Text (9th ed). Lippincott Williams and Wilkins, pp.197.

Szkudlinski MW, Fremont V, Ronin C, Weintraub BD. Thyroid-stimulating hormone

and thyroid-stimulating hormone receptor structure-function relationships. Physiol

Rev. 2002;82:473-502.

Lim CT, Grossman A, Khoo B. Normal Physiology of ACTH and GH Release in the

Hypothalamus and Anterior Pituitary in Man. In: De Groot LJ, Beck-Peccoz P,

Chrousos G, Dugan K, Grossman A, Hershman JM, Koch C, McLachlan R, New M,

Rebar R, Singer F, Vinik A, Weickert MO, editors. Endotext [Internet]. South

Dartmouth (MA): MDText.com, Inc.2000-2014.

Tsigos C, Crosby SR, Gibson S, Young RJ, White A. Proopiomelanocortin is the

predominant adrenocorticotropin-related peptide in human cerebrospinal fluid. J Clin

Endocrinol Metab. 1993;76:620-4.

Ορκόλες Οπίζζηας Υπόθσζες

Knepper MA, Kwon TH, Nielsen S. Molecular physiology of water balance. N Engl J

Med. 2015;372:1349-58.

Wang P, Yang HP, Tian S, Wang L, Wang SC, Zhang F, Wang YF. Oxytocin-

secreting system: A major part of the neuroendocrine center regulating immunologic

activity. J Neuroimmunol. 2015;289:152-61.

Guastella AJ, MacLeod C. A critical review of the influence of oxytocin nasal spray

on social cognition in humans: evidence and future directions. Horm Behav.

2012;61:410-8.

Feldman R. Oxytocin and social affiliation in humans. Horm Behav. 2012;61:380-91.

Ball SG. Vasopressin and disorders of water balance: the physiology and

pathophysiology of vasopressin. Ann Clin Biochem 2007;44:417-31.

Holmes CL, Landry DW, Granton JT. Science review: Vasopressin and the

cardiovascular system part 2-clinical physiology. Crit Care. 2004;8:15-23.

Holmes CL, Landry DW, Granton JT. Science review: Vasopressin and the

cardiovascular system part 1-receptor physiology. Crit Care. 2003;7:427-34.

Υποθσζηαθή Αλεπάρθεηα

Diri H, Karaca Z, Tanriverdi F, Unluhizarci K, Kelestimur F. Sheehan’s syndrome:

new insights into an old disease. Endocrine. 2016;51:22-31.

Hanna B, Li YM, Beutler T, Goyal P, Hall WA. Xanthomatous hypophysitis. J Clin

Neurosci. 2015;22:1091-7.

Fukuoka H. Hypophysitis. Endocrinol Metab Clin North Am. 2015;44:143-9.

Imber BS, Lee HS, Kunwar S, Blevins LS, Aghi MK. Hypophysitis: a single-center

case series. Pituitary. 2015;18:630-41.

Alatzoglou KS, Kular D, Dattani MT. Autosomal dominant growth hormone

deficiency (type II). Pediatr Endocrinol Rev. 2015;12:347-55.

Tanriverdi F, Schneider HJ, Aimaretti G, Masel BE, Casanueva FF, Kelestimur F.

Pituitary dysfunction after traumatic brain injury: a clinical and pathophysiological

approach. Endocr Rev. 2015;36:305-42.

48

Fernandez-Rodriguez E, Bernabeu I, Castro Al, Casanueva FF. Hypopituitarism after

traumatic brain injury. Endocrinol Metab Clin North Am. 2015;44:151-9.

Klose M, Feldt-Rasmussen U. Hypopituitarism in traumatic brain injury-A critical

note. J Clin Med. 2015;4:1480-97.

Tritos NA, Yuen KC, Kelly DF; AACE Neuroendocrine and Pituitary Scientific

Committee. American association of clinical endocrinologists and American college

of endocrinology disease state clinical review: A neuroendocrine approach to patients

with traumatic brain injury. Endocr Pract. 2015;21:823-31.

Makras P, Kaltsas G. Langerhans cell histiocytosis and pituitary function. Endocrine.

2015;48:728-9.

Falorni A, Minarelli V, Bartoloni E, Alunno A, Gerli R. Diagnosis and classification

of autoimmune hypophysitis. Autoimmun Rev. 2014;13:412-6.

Diri H, Tanriverdi F, Karaca Z, Senol S, Unluhizarci K, Durak AC, Atmaca H,

Kelestimur F. Extensive investigation of 114 patients with Sheehan’s syndrome: a

continuing disorder. Eur J Endocrinol. 2014;171:311-8.

Alatzoglou KS, Webb EA, Le Tissier P, Dattani MT. Isolated growth hormone

deficiency (GHD) in childhood and adolescence: recent advances. Endocr Rev.

2014;35:376-432.

Langrand C, Bihan H, Raverot G, Varron L, Androdias G, Borson-Chazot F, Brue T,

Cathebras P, Pinede L, Muller G, Broussolle C, Cotton F, Valeyre D, Seve P.

Hypothalamo-pituitary sarcoidosis: a multicenter study of 24 patients. QJM.

2012;105:981-95.

Hannon MJ, O’Halloran DJ. Isolated acquired ACTH deficiency and primary

hypothyroidism: a short series and review. Pituitary. 2011;14:358-61.

Lewis AS, Courtney CH, Atkinson AB. All patients with ‘idiopathic’ hypopituitarism

should be screened for hemochromatosis. Pituitary. 2009;12:273-5.

Felner El, Dickson BA, White PC. Hypothyroidism in siblings due to a homozygous

mutation of the TSH-beta subunit gene. J Pediatr Endocrinol Metab. 2004q17Q669-

72.

Σύλδροκο Κελού Τοσρθηθού Εθηππίοσ

Guitelman M, Garcia Basavilbaso N, Vitale M, Chervin A, Katz D, Miragaya K,

Herrera J, Cornalo D, Servidio M, Boero L, Manavela M, Danilowicz K, Alfieri A,

Stalldecker G, Glerean M, Fainstein Day P, Ballarino C, Mallea Gil MS, Rogozinski

A. Primary empty sella (PES): a review of 175 cases. Pituitary. 2013;16:270-4.

Lenz AM, Root AW. Empty sella syndrome. Pediatr Endocrinol Rev. 2012;9:710-5.

Υποθσζηαθές Μάδες

Chanson P, Raverot G, Castinetti F, Cortet-Rudelli C, Galland F, Salenave S; French

Endocrinology Society non-functioning pituitary adenoma work-group. Management

of clinically non-functioning pituitary adenoma. Ann Endocrinol (Paris).

2015;76:239-47.

Greenman Y, Stern N. Optimal management of non-functioning pituitary adenomas.

Endocrine. 2015;50:51-5.

Woodmanse WW, Carmichael J, Kelly D, Katznelson L; AACE Neuroendocrine and

Pituitary Scientific Committee. American association of clinical endocrinologists and

American college of endocrinology disease state clinical review: Postoperative

management following pituitary surgery. Endocr Pract. 2015;21:832-8.

Ntali G, Karavitaki N. Efficacy and complications of pituitary irradiation. Endocrinol

Metab Clin North Am. 2015;44:177-26.

Di leva A, Rotondo F, Syro LV, Cusimano MD, Kovacs K. Aggressive pituitary

adenomas-diagnosis and emerging treatments. Nat Rev Endocrinol. 2014;10:423-35.

49

Sathyapalan T, Dixit S. Radiotherapy-induced hypopituitarism: a review. Expert Rev

Anticancer Ther. 2012;12:669-83.

Freda PU, Beckers AM, Katznelson L, Molitch ME, Montori VM, Post KD, Vance

ML; Endocrine Society. Pituitary incidentaloma: an endocrine society clinical

practice guideline. J Clin Endocrinol Metab. 2011;96:894-904.

Προιαθηίλωκα

Molitch ME. Endocrinology in pregnancy: management of the pregnant patient with a

prolactinoma. Eur J Endocrinol. 2015;172:R205-13.

Glezer A, Bronstein MD. Prolactinomas. Endocrinol Metab Clin North Am.

2015;44:71-8.

Hu J, Zheng X, Zhang W, Yang H. Current drug withdrawal strategy in prolactinoma

patients treated with cabergoline: a systematic review and meta-analysis. Pituitary.

2015;18:745-51.

Rogers A, Karavitaki N, Wass JA. Diagnosis and management of prolactinomas and

non-functioning pituitary adenomas. BMJ. 2014;349:g5390.

Maiter D, Delgrange E. Therapy of endocrine disease: the challenges in managing

giant prolactinomas. Eur J Endocrinol. 2014;170:R213-27.

Halperin Rabinovich I, Camara Gomez R, Garcia Mouriz M, Ollero Garcia-Agulo D;

Grupo de Trabajo de Neuroendocrinologia de la SEEN. Clinical guidelines for

diagnosis and treatment of prolactinoma and hyperprolactinemia. Endocrinol Nutr.

2013;60:308-88.

Melmed S, Casanueva FF, Hoffman AR, Kleinberg DL, Montori VM, Schlechte JA,

Wass JA; Endocrine Society. Diagnosis and treatment of hyperpolactinemia: an

Endocrine Society clinical practice guideline. J Clin Endocrinol Metab. 2011;96:273-

88.

Klibanski A. Clinical practice. Prolactinomas. N Engl J Med. 2010;362:1219-26.

Μεγαιαθρία

Melmed S. New therapeutic agents for acromegaly. Nat Rev Endocrinol. 2016;12:90-

8.

Fleseriu M, Hoffman AR, Katznelson L; AACE Neurondocrine and Pituitary

Scientific Committee. American association of clinical endocrinologists and

American college of endocrinology disease state clinical review: Management of

acromegaly patients: What isthe role of pre-operative medical therapy? Endocr Pract.

2015;21:688-73.

McKeage K. Pasireotide in acromegaly: A Review. Drugs. 2015;75:1039-48.

Abu Dabrh AM, Mohammed K, Asi N, Farah WH, Wang Z, Farah MH, Prokop LJ,

Katznelson L, Murad MH. Surgical interventions and medical treatments in

treatment-naïve patients with acromegaly: systematic review and meta-analysis. J

Clin Endocrinol Metab. 2014;99:4003-14.

Katznelson L, Laws ER Jr, Melmed S, Molitch ME, Murad MH, Utz A, Wass JA;

Endocrine Society. Acromegaly: an endocrine society clinical practice guideline. J

Clin Endocrinol Metab. 2014;99:3933-51.

Giustina A, Chanson P, Kleinberg D, Brostein MD, Clemmons DR, Klibanski A, van

der Lely AJ, Strasburger CJ, Lamberts SW, Ho KK, Casanueva FF, Melmed S;

Acromegaly Consensus Group. Expert consensus document: A consensus on the

medical treatment of acromegaly. Nat Rev Endocrinol. 2014;10:243-8.

Katznelson L, Atkinson JL, Cook DM, Ezzat SZ, Hamrahian AH, Miller KK; AACE

Acromegaly Task Force. Medical guidelines for clinical practice for the diagnosis and

treatment of Acromegaly-2011 update: executive summary. Endocr Pract.

2011;17:636-46.

50

Melmed S. Acromegaly pathogenesis and treatment. J Clin Invest. 2009;119:3189-

202.

Νόζος Cushing

Fleseriu M. Medical treatment of Cushing disease: new targets, new hope. Endocrinol

Metab Clin North Am. 2015;44:51-70.

Van Haalen FM, Broersen LH, Jorgensen JQ, Pereira AM, Dekkers OM.

Management of endocrine disease: Mortalily remains increased in Cushing’s disease

despite biochemical remission: a systematic review and meta-analysis. Eur J

Endocrinol. 2015;172:R143-9.

Nierman L, Biller BM, Findling JW, Murad MH, Newel-Price J, Savage MO, Tabarin

A; Endocrine Society. Treatment of Cushing’s syndrome: An Endocrine Society

clinical practice guideline. J Clin Endocrinol Metab. 2015;100:2807-31.

Nieman LK. Cushing’s syndrome: update on signs, symptoms and biochemical

screening. Eur J Endocrinol. 2015;173:M33-8.

Storr HL, Savage MO. Management of endocrine disease: Paediatric Cushing’s

disease. Eur J Endocrinol. 2015;173:R35-45.

McKeage K. Pasireotide: a review of its use in Cushing’s disease. Drugs.

2013;73:563-74.

Σύλδροκο Nelson

Patel J, Eloy JA, Liu JK. Nelson’s syndrome: a review of the clinical manifestations,

pathophysiology, and treatment strategies. Neurosurg Focus. 2015;38:Δ14.

Barber TM, Adams E, Ansorge O, Byrne JV, Karavitaki N, Wass JA. Nelson’s

syndrome. Eur J Endocrinol. 2010;163:495-507. Banasiak MJ, Malek AR. Nelson

syndrome: comprehensive review of pathophysiology, diagnosis, and management.

Neurosurg Focus. 2007;23:E13.

Γολαδοηροθίλωκα

Lee M, Lupp A, Mendoza N, Martin N, Beschorner R, Honegger J, Schiegel J,

Shively T, Pulz E, Schulz S, Roncaroli F, Pellegata NS. SSTR3 is a putative target for

the medical treatment of gonadotroph adenomas of the pituitary. Endocr Relat

Cancer. 2015;22:111-9.

Ceccato F, Occhi G, Regazzo D, Randi ML, Cecchi D, Gardiman MP, Manara R,

Lombardi G, Denaro L, Mantero F, Scaroni C. Gonadotropin secreting pituitary

adenoma associated with erythrocytosis: case report and literature review. Hormones

(Athens). 2014;13:131-9.

Ntali G, Capatina C, Grossman A, Karavitaki N. Clinical review: Functioning

gonadotroph adenomas. J Clin Endocrinol Metab. 2014;99:4423-33.

Tatsuoka H, Inano S, Hamamoto Y, Takahashi Y, Takahashi J, Yamada S, Sano T,

Koshiyama H. Male gonadotroph adenoma: report of three cases and a review of the

literature. Intern Med. 2013;52:1199-202.

TSHωκα

Perticone F, Pigliaru F, Mariotti S, Deiana L, Fulani L, MortiniP, Losa M. Is the

incidence of differentiated thyroid cancer increased in patients with thyrotropin-

secreting adenomas? Report of three cases from a large consecutive series. Thyroid.

2015;25:417-24.

Malchiodi E, Profka E, Ferrante E, Sala E, Verrua E, Campi I, Lania AG, Arosio M,

Locatelli M, Mortini P, Losa M, Motti E, Beck-Peccoz P, Spada A, Mantovani G.

Thyrotropin-secreting pituitary adenomas: outcome of pituitary surgery and

irradiation. J Clin Endocrinol Metab. 2014;99:2069-76.

51

Beck-Peccoz P, Lania A, Beckers A, Chatterjee K, Wemeau JL. 2013 European

thyroid association guidelines for the diagnosis and treatment of thyrotropin-secreting

pituitary tumors. Eur Thyroid J. 2013;2:76-82.

Σπάληες Εθηππηαθές – Παραεθηππηαθές Μάδες Siqueira PF, Mathez AL, Pedretti DB, Aducham J. Pituitary metastasis of lung

neuroendocrine carcinoma: case report and literature review. Arch Endocrinol Metab.

2015;59:548-53.

Jin WS, Xu WG, Yin ZN, Li HM, Li J, Zhang XP, Wang GL. Endocrine dysfunction

and follow-up outcomes in patients with pituitary abscess. Endocr Pract.

2015;21:339-47.

Larkin S, Karavitaki N, Ansorge O. Rathke’s cleft cyst. Handb Clin Neurol.

2014;124:255-69.

Karavitaki N. Management of craniopharyngiomas. J Endocrinol Invest.

2014;37:219-28.

Άποηος Δηαβήηες

Eisenberg Y, Frohman LA. Adipsic diabetes insipidus: a review. Endocr Pract.

2016;22:76-83.

Capatina C, Paluzzi A, Mitchel R, Karavitaki N. Diabetes Insipidus after Traumatic

Brain Injury. J Clin Med. 2015;4:1448-62.

Bockenhauer D, Bichet DG. Pathophysiology, diagnosis and management of

nephrogenic diabetes insipidus. Nat Rev Nephrol. 2015;11:576-88.

Lamas C, del Pozo C, Villabona C; Neuroendocrinology Group of the SEEN. Clinical

guidelines for management of diabetes insipidus and syndrome of inappropriate

antidiuretic hormone secretion after pituitary surgery. Endocrinol Nutr. 2014;61:e15-

24.

Fenske W, Allolio B. Clinical review: Current state and future perspectives in the

diagnosis of diabetes insipidus: a clinical review. J Clin Endocrinol Metab.

2012;97:3426-37.

Di lorgi N, Napoli F, Allegri AE, Olinieri I, Bertelli E, Gallizia A, Rossi A, Maghnie

M. Diabetes insipidus-diagnosis and management. Horm Res Paediatr. 2012;77:69-

84.

Σύλδροκο Απρόζθορες Έθθρηζες Αληηδηοσρεηηθής Ορκόλες

Grant P, Ayuk J, Bouloux PM, Cohen M, Cranston I, Murray RD, Rees A, Thatcher

N, Grossman A. The diagnosis and management of impatient hyponatraemia and

SIADH. Eur J Clin Invest. 2015;45:888-94.

Spasovski G, Vanholder R, Allolio B, Annane D, Ball S, Bichet D, Decaux G, Fenske

W, Hoorn EJ, Ichai C, Joannidis M, Soupart A, Zietse R, Haller M, van der Veer S,

Van Biesen W, Nagler E; Hyponatraemia Guideline Development Group. Clinical

practice guideline on diagnosis and treatment of hyponatraemia. Eur J Clin

Endocrinol. 2014;170:G1-47.

Verbalis JG, Goldsmith SR, Greenberg A, Korzelius C, Schrier RW, Sterms RH,

Thompson CJ. Diagnosis, evaluation, and treatment of hyponatraemia: expert panel

recommendations. Am J Med. 2013;126:S1-42.

Gross P. Clinical management of SIADH. Ther Adv Endocrinol Metab. 2012;3:61-

73.

Verbalis JG, Adler S, Schrier RW, Berl T, Zhao Q, Czerwiec FS; SALT Investigators.

Efficacy and safety of oral tolvaptan therapy in patients with the syndrome of

inappropriate antidiuretic hormone secretion. Eur J Endocrinol. 2011;164:725-32.