ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤΕ ΠΡΟΣΑΕΙ – ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ

1

1. ΟΙ ΕΙΔΙΚΕ ΠΡΟΣΑΕΙ

ΕΞΑΡΣΗΗ ΕΙΑΓΨΓΗ ΕΚΥΟΡΑ ΤΝΣΑΚΣΙΚΗ ΘΕΗ

◉ Από ρηματικούς τύπους : λεκτικούς – γνωστικούς (σκέψης ) –

αισθητικούς – δήλωσης – δείξης (

=απόδειξης) – αγγελίας –

δοξαστικούς (σπάνια )

◉ Παραδείγματα : 1.Οἶδα ὅτι ἕψονται πολλοί 2.Λέγει ὡς ὑβριστής εἰμί

3.Ἡγγέλθη ὅτι Λακεδαιμόνιοι ἡττημένοι

εἶεν 4.Φανερόν ἦν τοῦτο , ὅτι οὐδέν κακόν ἐγεγόνει . 5.Τισσσαφέρνης διαβάλλει τόν Κῦρον πρός τόν ἀδελφόν ὡς ἐπιβουλεύει αὐτῷ .

6. Θανάτου ἐτίμησαν δῆλον ὅτι ὡς πονηροῦ ὄντος .

◉ Με τους ειδικούς συνδέσμους :

- ὅτι : όταν εκφράζεται αντικειμενική άποψη

- ὡς : όταν εκφράζεται υποκειμενική άποψη

- ὡς ἄρα : όταν εκφράζεται πλανημένη άποψη ( μετάφραση : ότι τάχα )

ημείωση : ο ειδικός σύνδεσμος ὡς απαντάται συνήθως μετά από τα ρήματα: διαβάλλω – πείθω – λέγω – αἰτιῶμαι – ἐλπίζω

◉ Με τις εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως :

1. Απλή οριστική , όταν

δηλώνουν το πραγματικό 2. Δυνητική οριστική , όταν

δηλώνουν το αντίθετο του πραγματικού

3. Δυνητική ευκτική , όταν δηλώνου το δυνατό να συμβεί στο παρόν – μέλλον .

4. Ευκτική του πλαγίου λόγου , όταν το ρήμα εξάρτησης είναι ιστορικού χρόνου .

◉ Τποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις με λεκτική , γνωστική , αισθητική , δοξαστική , δήλωσης , αγγελίας σημασία .

◉ Αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα με την παραπάνω σημασία .

◉ Επεξήγηση , όταν στην πρόταση εξάρτησης υπάρχει ουδέτερο δεικτικής αντωνυμίας ( τόδε – τοῦτο – ἐκεῖνο κ.α ) ,

που χρησιμοποιείται ως υποκείμενο ή αντικείμενο .

◉ ημείωση : Οι παρακάτω βεβαιωτικές εκφράσεις προήλθαν από τις ειδικές προτάσεις :

- Οἶδ’ ὅτι + προφανως , βέβαια - εὖ οἶδ’ ὅτι = βεβαιότατα - δῆλον ὅτι = βεβαίως - εὖ ἴστε ὅτι = βέβαια

ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤΕ ΠΡΟΣΑΕΙ – ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ

2

2. ΟΙ ΠΛΑΓΙΕ ΕΡΨΣΗΜΑΣΙΚΕ ΠΡΟΣΑΕΙ ΕΞΑΡΣΗΗ ΕΙΑΓΨΓΗ ΕΚΥΟΡΑ ΤΝΣΑΚΣΙΚΗ ΘΕΗ

◉ Από ρηματικούς τύπους : - Δείξης /δήλωσης - Ερώτησης - Θαυμασμού - Απορίας / απόπειρας - κέψης - Έρευνας - Υροντίδας - Αμέλειας - Γνώσης - Άγνοιας

Ακροστιχίδα : Δ.Ε.Θ.Α..Ε.Υ.Α.Γ.Α

◉ Παραδείγματα : 1.Πρωταγόρας ἐρωτᾷ εἰ οὐκ αἰσχύνομαι 2.Οὐκ οἶδα ὅπως χρή λέγειν

3. Ἄδηλον ἦν οἵτινες εἶεν οἱ πολέμιοι

4.Τοῦτ’ ἀπόκριναι , εἰ τἀληθῆ λέγομεν

5.Πολύν χρόνον ἠπόρουν τί ποτέ λέγει . 6. Κῦρος ἠρώτα τίς ὁ θόρυβος εἴη .

◉ Ερωτήσεις μερικής άγνοιας : εισάγονται με ερωτηματικές και αναφορικές αντωνυμίες , με ερωτηματικά και αναφορικά επιρρήματα .

Παρατήρηση : Οι αναφορικές αντωνυμίες και τα αναφορικά επιρρήματα που εισάγουν πλάγια ερωτηματική πρόταση μεταφράζονται σαν να ήταν ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα . π.χ ὅστις = τίς Ὅπου = ποῦ

◉ Ερωτήσεις ολικής άγνοιας απλές : εισάγονται με τον ερωτηματικό σύνδεσμο εἰ (σπάνια με τα ἐάν , ἄν )

◉ Ερωτήσεις ολικής άγνοιας διμελείς : εισάγονται με τους ερωτηματικούς συνδέσμους :

Εἰ –ἤ / εἴτε – εἴτε / πότερον –ἤ

Εἰ – εἴτε

◉ Με τις εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως :

1. Απλή οριστική , όταν δηλώνουν το πραγματικό 2. Δυνητική οριστική , όταν δηλώνουν το αντίθετο του πραγματικού 3. Δυνητική ευκτική , όταν δηλώνου το δυνατό να συμβεί στο παρόν – μέλλον . 4. Ευκτική του πλαγίου λόγου , όταν το ρήμα εξάρτησης είναι ιστορικού χρόνου .

◉ Με απορηματική υποτακτική , όταν δηλώνουν απορία περί του πρακτέου

◉ Τποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις με σημασία Δ.Ε.Θ.Α.Σ.Ε.Φ.Α.Γ.Α .

◉ Αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα με την παραπάνω σημασία .

◉ Επεξήγηση , όταν στην πρόταση εξάρτησης υπάρχει ουδέτερο δεικτικής αντωνυμίας ( τόδε – τοῦτο – ἐκεῖνο κ.α ) , που

χρησιμοποιείται ως υποκείμενο ή αντικείμενο .

υνήθη ρήματα / εκφράσεις που συνοδεύονται από πλάγια ερώτηση: ρωτῶ - ἀπορῶ – θαυμάζω – σκοπῶ – αἰσθάνομαι – γιγνώσκω – οἶδα – ἐπιμελοῦμαι – φυλάττομαι – πυνθάνομαι – ἐπίσταμαι – πειρῶμαι – δῆλον ἐστί – φανερόν ἐστί – θαυμαστόν ἐστί

– ἀμήχανον ἐστί – ἐν ἀπορίᾳ εἰμί – ἄδηλον ἐστί – δέδεικται – ἀπόρως ἔχει – ἀπορεῖται

ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤΕ ΠΡΟΣΑΕΙ – ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ

3

ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤΕ ΠΡΟΣΑΕΙ – ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ

4

3. ΟΙ ΕΝΔΟΙΑΣΙΚΕ ΠΡΟΣΑΕΙ

ΕΞΑΡΣΗΗ ΕΙΑΓΨΓΗ ΕΚΥΟΡΑ ΤΝΣΑΚΣΙΚΗ ΘΕΗ

◉ Από ρηματικούς τύπους : - ΥΟΒΟΤ - ΤΠΟΧΙΑ - ΠΡΟΟΦΗ - ΔΙΣΑΓΜΟΤ

◉ Παραδείγματα : 1.Δέδοικα μή τά τοιαῦτα μάτην λέγωμεν

2. Ξενοφῶν ἔδεισε μή κακά γένοιτο τῇ

πόλει . 3. Φοβερόν ἐστί μή στερηθῶσιν τῆς ἀρχῆς .

4.Οὐ δέος ἐστί μή γένηται τοῦτο .

5. Τόδε φοβερόν ἐστί παντί , μή ἡ ψυχή ἀπολλύηται .

6. Δεῖ εὐλαβεῖσθαι ὅπως μή ὀ σοφιστής ἐξαπατήσει ἡμᾶς .

◉ Με το ενδοιαστικό μόριο μή , όταν δηλώνουν φόβο μήπως γίνει κάτι .

◉ Με το ενδοιαστικό μόριο μή οὐ , όταν δηλώνουν φόβο μήπως δεν γίνει κάτι .

◉ Σπάνια : με το ὅπως μή

◉ Με υποτακτική , όταν δηλώνουν φόβο προσδοκώμενο

◉ Με ευκτική του πλαγίου λόγου , όταν το ρήμα εξάρτησης είναι ιστορικού χρόνου .

◉ πάνια : - με οριστική , όταν

δηλώνουν φόβο για κάτι το πραγματικό

- με δυνητική ευκτική , όταν δηλώνουν φόβο ενδεχόμενο υπό προϋπόθεση στο παρόν και το μέλλον .

◉ Τποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις με σημασία φόβου – υποψίας – προσοχής - δισταγμού.

◉ Αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα με την παραπάνω σημασία .

◉ Επεξήγηση , όταν στην πρόταση εξάρτησης υπάρχει ουδέτερο δεικτικής αντωνυμίας ( τόδε – τοῦτο – ἐκεῖνο κ.α ) , που

χρησιμοποιείται ως υποκείμενο ή αντικείμενο .

υνήθη ρήματα / εκφράσεις που συνοδεύονται από ενδοιαστική πρόταση : Υοβοῦμαι – δέδοικα – εὐλαβοῦμαι – ὀκνῶ – ὑποπτεύω – φυλάττομαι - ὁρω ( = προσέχω , κοιτάζω ) – κίνδυνος

ἐστί – φόβος ἐστί – δέος ἐστί – ὑποψία ἐστί – προσδοκία ἐστί – τρόμος ἔχει μέ – τρόμος ἐστί

ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤΕ ΠΡΟΣΑΕΙ – ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ

5

4. ΟΙ ΑΙΣΙΟΛΟΓΙΚΕ ΠΡΟΣΑΕΙ ΕΞΑΡΣΗΗ ΕΙΑΓΨΓΗ ΕΚΥΟΡΑ ΤΝΣΑΚΣΙΚΗ ΘΕΗ

◉ Από οποιονδήποτε ρηματικό τύπο ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας , αφού συνήθως λειτουργούν ως αιτιολόγηση του νοήματος μιας άλλης πρότασης ( τις περισσότερες φορές της κύριας πρότασης )

◉ Τα ρήματα με τα οποία συχνότερα συναντάμε μια αιτιολογική πρόταση είναι τα ρήματα ψυχικού πάθους , όπως επίσης και τα δικανικά ρήματα ( δικανικά ονομάζονται όσα ρήματα χρησιμοποιούνται στα δικαστήρια ως δικανικοί όροι )

◉ Παραδείγματα : - Χαίρω ὅτι εὐδοκιμεῖς

- Φοβερόν ἐστί εἰ τούτους

ἀποκτενεῖτε

- Οὐκ ἄξιον ἐστί διά τοῦτο φοβεῖσθαι τούς πολεμίους , ὅτι πολλοί τυγχάνουσιν ὄντες .

- Οἱ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοί εὐθύς

ἐτράποντο πρός πόλεμον , ὡς οὐδέν ὑπήκουον οἱ Μήλιοι .

◉ Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους :

- πεί , ἐπειδή , διότι . - ὅτι : όταν εκφράζεται

αντικειμενική αιτιολογία

- ὡς : όταν εκφράζεται υποκειμενική αιτιολογία

- εἰ : όταν εκφράζει υποκειμενική / αμφίβολη αιτιολογία ( μετά από ρήματα ψυχικού πάθους .

ημείωση : Σπανιότατα έχουμε εισαγωγή αιτιολογικών προτάσεων με τους χρονικούς συνδέσμους ὅτε / ὁπότε .

◉ Με τις εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως :

1.Απλή οριστική , όταν δηλώνουν το πραγματικό 2.Δυνητική οριστική , όταν δηλώνουν το αντίθετο του πραγματικού 3.Δυνητική ευκτική , όταν δηλώνου το δυνατό να συμβεί στο παρόν – μέλλον . 4.Ευκτική του πλαγίου λόγου , όταν το ρήμα εξάρτησης είναι ιστορικού χρόνου .

◉ Επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας

◉ Τποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις ψυχικού πάθους

Π.χ φοβερόν ἐστί – δεινόν ἐστί –ἀγαπητόν ἐστί κ.α

◉ Επεξήγηση , όταν στην πρόταση εξάρτησης υπάρχει προσδιορισμός της αιτίας

( συνήθως εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός ή αιτιολογική μετοχή )

ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤΕ ΠΡΟΣΑΕΙ – ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ

6

5. ΟΙ ΣΕΛΙΚΕ ΠΡΟΣΑΕΙ

ΕΞΑΡΣΗΗ ΕΙΑΓΨΓΗ ΕΚΥΟΡΑ ΤΝΣΑΚΣΙΚΗ ΘΕΗ

◉ Από οποιονδήποτε ρηματικό τύπο ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού , αρκεί ο ρηματικός τύπος

εξάρτησης να δηλώνει σκόπιμη κίνηση ή ενέργεια .

◉ Παραδείγματα :

1. Τιμωρεῖται τόν ἀδικοῦντα , ἵνα μή αὖθις ἀδικήσῃ .

2. ᾮετο δεῖσθαι φίλων , ὡς συνεργούς ἔχοι .

3. κκλησίαν τούτου ἕνεκα ξυνήγαγον , ὅπως ὑπομνήσω

καί μέμψωμαι . 4. ἔδει τά ἐνέχυρα τότε λαβεῖν ,

ὡς μή ἐδύνατο ἐξαπατᾶν . 5. Τάς πρῷρας κατεβύρσωσαν ,

ὅπως ἄν ἀπολισθάνοι ἡ χείρ καί μή ἔχοι ἀντιλαβήν .

◉ Με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα , ὅπως , ὡς , όταν είναι καταφατικές

◉ Με τους τελικούς

συνδέσμους ἵνα μή , ὅπως μή , ὡς μή ή – σπάνια – μόνο με το μή , όταν είναι αρνητικές .

◉ Με υποτακτική , όταν δηλώνουν σκοπό προσδοκώμενο

◉ Με ευκτική του

πλαγίου λόγου , όταν το ρήμα εξάρτησης είναι ιστορικού χρόνου και δηλώνεται υποκειμενική γνώμη.

◉ πάνια : - με οριστική ιστορικού

χρόνου , όταν δηλώνουν σκοπό ανεκπλήρωτο στο παρελθόν .

- με δυνητική ευκτική , όταν δηλώνουν σκοπό ενδεχόμενο υπό προϋπόθεση . Συνήθως προηγείται ιστορικός χρόνος

◉ Επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού σε ρήματα σκόπιμης κίνησης ή ενέργειας .

◉ Επεξήγηση σε προηγούμενο

προσδιορισμό του σκοπού , ο οποίος μπορεί να έχει τη μορφή :

- τελικής μετοχής

- εμπρόθετου προσδιορισμού

του σκοπού .

ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤΕ ΠΡΟΣΑΕΙ – ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ

7

6. ΟΙ ΦΡΟΝΙΚΕ ΠΡΟΣΑΕΙ ΕΞΑΡΣΗΗ ΕΙΑΓΨΓΗ ΕΚΥΟΡΑ ΤΝΣΑΚΣΙΚΗ ΘΕΗ

◉ Από οποιονδήποτε ρηματικό τύπο ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου , αφού συνήθως δηλώνουν το χρόνο της πράξης μιας άλλης πρότασης ( τις περισσότερες φορές της κύριας πρότασης ), θέτουν δηλαδή τα χρονικά όριά της .

◉ Με τις χρονικές προτάσεις δεν δηλώνεται τόσο ο απόλυτος χρόνος ( παρελθόν – παρόν – μέλλον ) όσο ο σχετικός χρόνος , δηλαδή ο χρόνος της δευτερεύουσας εν συγκρίσει προς το χρόνο της κύριας πρότασης :

1.Προτερόχρονο : Η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται πρίν από την πράξη της κύριας πρότασης 2.ύγχρονο : Η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται ταυτόχρονα με την πράξη της κύριας πρότασης

3.Τστερόχρονο : Η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται μετά από την πράξη της κύριας πρότασης

◉ Με τους τελικούς καθαρά χρονικούς συνδέσμους : ὡς , Ὅτε , ἐπεί , ἐπειδή ( = όταν – αφού - μόλις ) , ἕως , ἕστε , ἄχρι , μέχρι ( = μέχρις ότου), ὁπότε ( = όσες φορές ), ἡνίκα ( = όταν )

◉ Με τους χρονικουποθετικούς συνδέσμους ( εισάγουν χρονική- υποθετική πρόταση και είναι σύνθετοι με β΄συνθετικό το αοριστολογικό αν): Ὅταν , ἐπάν , ὁπόταν , ἐπειδάν , ἕως ἄν , ἕστ’ ἄν , μέχρι ἄν , πρίν ἄν , ἡνίκα ἄν .

◉ Με τις εμπρόθετες αναφορικές εκφράσεις : ἐξ οὗ – ἐξ ὅτου –ἀφ’ οὗ – ἀφ’ ὅτου – ἐν ᾧ – μέχρι οὗ

- μέχρι ὅτου – ἄχρι οὗ και σπανιότερα με τα : ἕως οὗ – ἐς οὗ – ἐς ὅ – εἰς ὅτε – εἰς ὅσον – καθ’ ὅσον – ἐν ὅσῳ

◉ Με οριστική , όταν δηλώνουν γεγονός πραγματικό .

◉ Με υποτακτική + το αοριστολογικό ἄν , όταν δηλώνουν ή το προσδοκώμενο ή την αόριστη επανάληψη στο παρόν – μέλλον .

◉ Με ευκτική ( άρνηση μή) , όταν δηλώνουν την απλή σκέψη του λέγοντος ή την αόριστη επανάληψη στο παρελθόν( επαναληπτική ευκτική )

◉ Με ευκτική του πλαγίου λόγου , όταν το ρήμα εξάρτησης είναι ιστορικού χρόνου .

◉ Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.

◉ Επεξήγηση σε

προηγούμενο προσδιορισμό του χρόνου , ο οποίος μπορεί να έχει τη μορφή :

- Φρονικής μετοχής

- εμπρόθετου προσδιορισμού

του χρόνου . - επιρρηματικού

προσδιορισμού του χρόνου Ελλειπτικές χρονικές

εκφράσεις : 1. Ἔστιν ὅτε = μερικές

φορές 2. Οὐκ ἔστιν ὅτε = Ουδέποτε 3. Οὐκ ἔστιν ὅτε οὐ =

Πάντοτε

ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤΕ ΠΡΟΣΑΕΙ – ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ

8

Οι χρονικές προτάσεις που εισάγονται με το χρονικό σύνδεσμο πρίν εκφέρονται :

Με οριστική Ιστορικού χρόνου Όταν δηλώνουν γεγονός πραγματικό στο παρελθόν .

Με υποτακτική + το αοριστολογικό ἄν Όταν η πράξη αναφέρεται στο παρόν και στην κύρια

πρόταση έχουμε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο .

Με ευκτική του πλαγίου λόγου Όταν το ρήμα εξάρτησης είναι ιστορικού χρόνου .

Με ευκτική Λόγω έλξης από προηγούμενη ευκτική.

Με απαρέμφατο ( χρονική

απαρεμφατική )

Όταν η κύρια πρόταση είναι καταφατική .

Παραδείγματα / Εφαρμογές 1.Πρίν καταλῦσαι τό στράτευμα πρός ἄριστον , βασιλεύς ἐφάνη .

2.πειδάν ἅπαντ’ ἀκούσητε , κρίνατε .

4. Ὁ ἑκών πεινῶν φάγοι ἄν , ὅποτε βούλοιτο.

5. Μαινόμεθα πάντες , ὁπόταν ὀργιζώμεθα.

6. Ἀπηγόρευε μηδένα βάλλειν , πρίν Κῦρος ἐμπλησθείη θηρῶν

7. Ταύτην τήν εἰρήνην , ἕως ἄν εἰς Ἀθηναίων λείπηται ,οὐδέποτε ἄν συμβουλεύσαιμι

8. Ὅτ’ εὐτυχεῖς μάλιστα , μή φρόνει μέγα .

9. Ἡ ψυχή , ὅταν τούτου ἀπαλλαγῇ , τέθνηκεν .

10. πειδάν τάχιστα ἡ στρατεία λήξῃ , ἀποπέμψει αὐτόν .

11. Οὔτε τότε Κύρῳ ἤθελε ἰέναι , πρίν ἡ γυνή αὐτόν ἔπεισε .

ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤΕ ΠΡΟΣΑΕΙ – ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ

9

7 . Οι υποθετικές προτάσεις / υποθετικοί λόγοι

Είδος Τπόθεση Απόδοση

1ο : Πραγματικό υνήθως :

Εἰ + οριστική κάθε χρόνου Για το παρόν : Εἰ + Οριστική Ενεστώτα

Για το παρελθόν : Εἰ + Οριστική Ιστορικού Χρόνου Για το μέλλον : Εἰ + Οριστική Μέλλοντα

Οποιαδήποτε έγκλιση

Οριστική Ενεστώτα Οριστική Ιστορικού Χρόνου Οριστική Μέλλοντα

2ο : Αντίθετο του πραγματικού

Εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου ( Παρατατικού – Αορίστου –Υπερσυντελίκου )

1.Δυνητική οριστική 2. Απλή οριστική Παρατατικού ή Αορίστου των : α. Απροσώπων ρημάτων ή εκφράσεων β. βούλομαι – ἐθέλω – δύναμαι – κινδυνεύω – ἐλπίζω

3ο : Προσδοκώμενο άν / ἄν / ἤν + υποτακτική Μελλοντική Έκφραση : 1.Οριστική Μέλλοντα ή Συντελεσμένου

Μέλλοντα

2. Προστακτική 3.Δυνητική Ευκτική

ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤΕ ΠΡΟΣΑΕΙ – ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ

10

4.Υποτακτική 5.Ευχετική Ευκτική

4ο : Αόριστη επανάληψη στο παρόν – μέλλον

άν / ἄν / ἤν + υποτακτική 1.Οριστική Ενεστώτα 2. Οριστική Γνωμικού Αορίστου

5ο : Απλή σκέψη

του λέγοντος

Εἰ + ευκτική 1.Δυνητική Ευκτική

2. Οριστική αρκτικού χρόνου , κυρίως

Μέλλοντα

6ο : Αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Εἰ + ευκτική

1. Οριστική Παρατατικού 2. Δυνητική οριστική Αορίστου

ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤΕ ΠΡΟΣΑΕΙ – ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ

11

8 . Οι Δευτερεύουσες εναντιωματικές ή Παραχωρητικές προτάσεις

Εναντιωματικές η Παραχωρητικές ονομάζονται οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που εκφράζουν μερική ή ολική εναντίωση προς το νόημα της προσδιοριζόμενης πρότασης . Στην ουσία οι προτάσεις αυτές είναι υποθετικές με νόημα αντίθετο προς το νόημα της κύριας

πρότασης .

Εξαρτώνται από κάθε ρήμα και χρησιμοποιούνται ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της εναντίωσης ή της παραχώρησης . Στην κύρια πρόταση

υπάρχουν πολλές φορές οι αντιθετικοί σύνδεσμοι όμως , αλλά , αλλ’ ουν , με τους οποίους γίνεται σαφέστερη η αντιθετική σχέση .

Εισάγονται :

Όταν η εναντίωση γίνεται προς κάτι το

πραγματικό :

Όταν η παραχώρηση γίνεται προς κάτι το υποθετικό , το αδύνατο ή το απίθανο :

Με τους εναντιωματικούς συνδέσμους : Εἰ καί / ἄν καί / ἤν καί / ἐάν καί

Μετάφραση : αν και / παρότι / μολονότι /

Με τους παραχωρητικούς συνδέσμους : Καί εἰ / καί ἄν / κεἰ / κἄν / καί ἐάν Οὐδ’ εἰ / οὐδ’ ἄν / μηδ’ εἰ / μηδ’ ἄν / οὐδ’ ἐάν / οὐδ’ ἤν / μηδ’ ἐάν

Μετάφραση : ακόμη κι αν , έστω κι αν , κι αν υποθέσουμε πως , ακόμη κι αν δεχτούμε πως …

Εκφέρονται : Α. Όηαν ειζάγονηαι με ζσνδέζμοσς ποσ περιέτοσν ηο εἰ :

i. Με οριστική , οπότε δηλώνουν εναντίωση προς κάτι το πραγματικό ή προς κάτι που είναι αντίθετο του πραγματικού ( όταν η κύρια

εκφέρεται με δυνητική οριστική )

ii. Με ευκτική , οπότε δηλώνουν εναντίωση παριστανόμενη ως απλή σκέψη ( στην κύρια βρίσκουμε δυνητική ευκτική ) ή ως αόριστη

επανάληψη στο παρελθόν ( στην κύρια βρίσκουμε οριστική Παρατατικού ή Δυνητική οριστική Αορίστου )

Β. Όταν εισάγονται με συνδέσμους που περιέχουν τα ἐάν , ἄν , ἤν , τότε εκφέρονται με υποτακτική , οπότε δηλώνουν παραχώρηση προς

κάτι το προσδοκώμενο ( στην κύρια βρίσκουμε μελλοντική έκφραση ) ή παραχώρηση επαναλαμβανόμενη στο παρόν – μέλλον ( στην κύρια

βρίσκουμε οριστική Ενεστώτα )

Παραδείγματα / Εφαρμογέσ

Φήσουσιν γάρ μέ σοφόν εἶναι , εἰ καί μή εἰμί

Καί εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν , ὅμως αὐτῷ καί νῦν ῥηθῆναι προσήκει .

Οὐδ’ εἰ προθυμοίμεθα , ἐπίστευσαν ἄν ἡμῖν

ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤΕ ΠΡΟΣΑΕΙ – ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ

12

Κἄν πάνυ καλός ᾖ , οὐδέν τί μᾶλλον ἀποδέχονται

Εἰ καί μή βλέπεις , φρονεῖς ὅμως .

Γελᾷ ὁ μωρός , κἄν τί μή γελοῖον ᾖ .

Μή θορυβήσητε , μηδ’ ἐάν δόξω τί ὑμῖν μέγα λέγειν

Ἅπας ὁ τῶν ἀνθρώπων βίος κἄν μεγάλην πόλιν οἰκῶσιν κἄν μικράν , νόμοις

διοικεῖται .

9. Οι δευτερεύουςεσ υμπεραςματικέσ προτάςεισ

Συμπερασματικές ή αποτελεσματικές λέγονται οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που εκφράζουν το συμπέρασμα ( ή το αποτέλεσμα ή

το επακόλουθο ) του νοήματος της προσδιοριζόμενης πρότασης ( συνήθως της κύριας ).

Εξαρτώνται από κάθε ρήμα . Στην προσδιοριζόμενη πρόταση υπάρχουν συνήθως επίθετα , δεικτικές αντωνυμίες ή δεικτικά επιρρήματα που

δηλώνουν : ποσότητα , ποιότητα , μέγεθος , τρόπο . Χρησιμοποιούνται ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί : α ) του αποτελέσματος β) του όρου ή της συμφωνίας

Σπανιότερα χρησιμοποιούνται ως επεξηγήσεις σε προηγούμενο προσδιορισμό του όρου ή της συμφωνίας .

Εισάγονται :

1. Με τους συμπερασματικούς συνδέσμους ὥστε / ὡς

2. Με τα ἐφ’ ᾧ , ἐφ’ ᾧτε , όταν δηλώνουν όρο , προϋπόθεση ή συμφωνία

Εκφέρονται :

Όταν δηλώνουν αντικειμενικό συμπέρασμα : Όταν δηλώνουν υποκειμενικό συμπέρασμα :

Με απλή οριστική , όταν δηλώνουν

αποτέλεσμα πραγματικό .

Με ὥστε , ὡς + απαρέμφατο ,όταν δηλώνουν λογικό ή ενδεχόμενο

επακόλουθο των προηγούμενων

( Μεταφράζουμε τα ώστε , ως = ώστε να είναι δυνατόν να , ώστε να …)

Μερικές φορές το απαρέμφατο συνοδεύεται από το δυνητικό ἄν .

ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤΕ ΠΡΟΣΑΕΙ – ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ

13

Με δυνητική οριστική , όταν

δηλώνουν αποτέλεσμα που ήταν

δυνατό στο παρελθόν.

Με το ὥστε + απαρέμφατο , όταν δηλώνουν επιδιωκόμενο σκοπό ή

αποτέλεσμα

Μεταφράζουμε = για να …)

Με δυνητική ευκτική , όταν

δηλώνουν αποτέλεσμα δυνατό στο παρόν – μέλλον .

Με τα ἐφ, ᾧ , ἐφ’ ᾧτε + απαρέμφατο ή σπάνια με οριστική μέλλοντα , όταν δηλώνουν όρο , προϋπόθεση ή συμφωνία ( Μεταφράζουμε = με τον όρο να ,

με τη συμφωνία να , με την προϋπόθεση να …)

Με ευκτική του πλαγίου λόγου , όταν

το ρήμα εξάρτησης είναι ιστορικού

χρόνου .

Παρατηρήσεις Αρκετές φορές οι δευτερεύουσες συμπερασματικές προτάσεις τίθενται , μετά από συγκριτικές λέξεις , ως β΄ όρος σύγκρισης με τα : ἤ ὥστε / ἤ

ὡς , σπάνια με το ἤ + απαρέμφατο , όταν η σύγκριση είναι ασύμμετρη και το αποτέλεσμα αδύνατο να πραγματοποιηθεί . Η μετάφραση σε

αυτές τις περιπτώσεις είναι : ο α΄ όρος = τόσο + θετικός βαθμός κι ο β΄ όρος = ώστε να μην …

Η συμπερασματική πρόταση ( Ὥστε + απαρέμφατο ) μπορεί σπανιότερα να χρησιμοποιηθεί : α) ως αντικείμενο σε ρήματα που δηλώνουν

βούληση , απόφαση , επιτυχία , κώλυμα β) ως υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα ή απρόσωπες εκφράσεις . Στις παραπάνω περιπτώσεις η

συμπερασματική πρόταση αντικαθιστά το τελικό απαρέμφατο . Ο συμπερασματικός σύνδεσμος Ὥστε , όταν βρίσκεται στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου εισάγει κύρια πρόταση ( Πιο συγκεκριμένα : Εισάγει

συμπέρασμα που προκύπτει από την προηγούμενη περίοδο ή ημιπερίοδο )

Παραδείγματα / εφαρμογέσ

Εἰς τοῦτ’ ἀναιδείας ἦλθε , ὥστε ἁπάντων μέ ᾖτιᾶτο

Εὐθύς ἡ Ἁριάδνη τοιοῦτον τί ἐποίησεν , ὡς πᾶς ἄν ἔγνω ὅτι ἄσμενη ἤκουσε

Πλοῖα ἡμῖν πάρεστιν , ὥστε , ὅποι ἄν βούλησθε , ἐξαίφνης ἄν ἐπιπέσοιτε .

Οὕτω σκαιός εἶ , ὥστε οὐ δύνασαι λογίζεσθαι

ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤΕ ΠΡΟΣΑΕΙ – ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ

14

Ἔχω τριήρεις , ὥστε ἑλεῖν τό ἐκείνων πλοῖον .

Οἱ θεοί οὕτως ἐσήμηναν , ὥστε καί ἰδιώτην ἄν γνῶναι .

Πᾶν ποιοῦσιν , ὥστε δίκην μή διδόναι .

Οἱ Τριάκοντα ᾑρέθησαν , ἐφ’ ᾧ συγγράψαι νόμους .

Πάντα κίνδυνον ὑποδύονται , ἐφ’ ᾧ πλείονα κτήσονται .

ᾜσθοντο αὐτόν ἐλάττω ἔχοντα δύναμιν ἤ ὥστε τούς φίλους ὠφελεῖν .

Οἱ νεκροί ὑπό τῷ τείχει ἔκειντο , ὥστε οὐ ῥάδιον εἴη ἀνελέσθαι .

Ἀφίεμεν σε , ὦ Σώκρατες , ἐπί τούτῳ μέντοι , ἐφ’ ᾧ μηκέτι φιλοσοφεῖν .

ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤΕ ΠΡΟΣΑΕΙ – ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ

15

Τποθετικοί Λόγοι Να αναγνωριστούν οι παρακάτω υποθετικοί λόγοι :

Τποθετικός Λόγος Είδος

1.άν μέν κολάζητε τούς ἀδικοῦντας , εἶεν ἄν οἱ νόμοι καλοί καί κύριοι .

2. Εἰ τινά λάβοιεν τῶν ἐχθρῶν , ἀπέκτεινον .

3. Οὐκ ἄν ἐποίησεν ταῦτα Ἀλκιβιάδης , εἰ μή ἐκινδύνευσεν .

4.Ἤν ἐγγύς ἔλθῃ θάνατος, οὐδείς βούλεται ἀποθνῄσκειν .

5. Εἰ ταῦτα λέγων διαφθείρω τούς νέους , ταῦτα ἄν εἴη βλαβερά .

6. Εἰ μη ἥρεσκον σοί οἱ νόμοι , ἐξῆν σοί ἀπιέναι ἐκ τῆς πόλεως .

7. Εἰ τινά ὁρῴη οἰκονόμον , οὐδένα ἄν πώποτε ἀφείλετο .

8. Εἰ τίς κλέπτοι , ἐκολάζετο .

9. Εἰ δημεύσαιτε τά χρήματα , καλῶς ἄν ἔχοι .

10. άν τίς τούτου πίῃ , ἀποθνῄσκει .

11. Εἰ τίς ἀδικεῖ ἑκών , ὀργή κατά τούτου καί τιμωρία ἔστω .

12. Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τούς νέους γυμναζομένους , ἐπῄνεσεν ἄν .

ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤΕ ΠΡΟΣΑΕΙ – ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ

16

ΕΠΑΝΑΛΗΠΣΙΚΕ ΑΚΗΕΙ ΣΙ ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤΕ ΠΡΟΣΑΕΙ :

Να βρεθεί το είδος των δευτερευουσών προτάσεων και να αναγνωριστούν αναλυτικά 1. Οἶδα ( = γνωρίζω ) μέν ὅτι πάντες εἰώθασιν πλείω χάριν ἔχειν τοῖς ἐπαινοῦσι ἤ τοῖς συμβουλεύουσιν .

2. Εἰσιόντας δ’ αὐτούς ὄχλος πολύς περιεχεῖτο , φοβούμενοι μή ἄπρακτοι ἥκοιεν .

3. ν δέ τῷ χρόνῳ τούτῳ ἠγγέλθη τοῖς τῶν Συρακοσίων στρατηγοῖς οἴκοθεν ὅτι φεύγοιεν ὑπό τοῦ δήμου .

4. Εἰ γάρ ἐπί Κόρινθον ἐκέλευον σφίσιν οἱ Κερκυραῖοι ξυμπλεῖν , ἐλύοντο ἄν αὐτοῖς αἱ σπονδαί πρός Πελοποννησίους .

5. Ἀκούω δ’ ἐγώ πολλάκις ὡς συνεβουλήθησάν τινες αὐτόν σωθῆναι , ὅτε ἠτύχησεν ὁ δῆμος ἡμῶν .

6. Δεῖ τοίνυν ὑμᾶς κἀκεῖνο σκοπεῖν , ὅτι πολλοί τῶν λλήνων πολλάκις ἐψηφισμένοι εἰσίν τοῖς νόμοις τοῖς ὑμετέροις χρῆσθαι .

7. Τά δέοντα ποιήσετε και τά κράτιστα ψηφιεῖσθε, ἐάν ταῦτα πράξητε .

8. Οὐκ ἀγνοῶ , ἄνδρες Ἀθηναῖοι ,ὅτι φανεῖσθε καί ἑτέρων πρότερον ἀκηκοότες .

9. Σκέψασθε γάρ , ὦ Ἀθηναῖοι , ὅσην πρόνοιαν περί σωφροσύνης ἐποιήσατο ὁ Σόλων.

10. Ὦ παῖδες , ὅτι μέν ἐστέ πατέρων ἀγαθῶν , αὐτό μηνύει τό νῦν παρόν.

11. Ἔλεγον ὅτι Ἀριαῖος πεφευγώς εἴη ἐν τῷ σταθμῷ .

12. Ὑμεῖς δέ , ἄνδρες δικασταί , ἐνθυμεῖσθε ὅτι ὁ νομοθέτης οὐδεμίαν ὀργῇ συγγνώμην δίδωσιν , ἀλλά ζημιοῖ τόν λέγοντα , ἐάν μή

ἀποφαίνῃ ὡς ἔστιν ἀληθῆ τά εἰρημένα .

13. Δέδοικα μή τά αἴσχιστα πάθῃ .

14. Νῦν δέ φοβοῦμαι μή τινές ἐπιτιμήσωσιν ἡμῖν .

15. Ξενοφων ἔδεισε μή κακά γένοιτο τῇ πόλει .

16. Εἰ ἐκεκτήμην οὐσίαν , ἐπ’ ἀστράβης ἄν ᾠχούμην.

17. Εἰ καί μή βλέπεις , φρονεῖς δ’ ὅμως .

18. Οὗτος ἔστιν ὅς ἀπέκτεινε τούς στρατηγούς .

19. Κῦρος ἤρετο τίς ὁ θόρυβος εἴη.

20. Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εὐδαίμων ἄν γίγνοιτο ἡ πόλις .

ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤΕ ΠΡΟΣΑΕΙ – ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ

17

Πλάγιοι υποθετικοί λόγοι ( Πίνακας ) ΕΙΔΟ ΤΠΟΘΕΗ ΑΠΟΔΟΗ

1. Σο παραγματικό Εἰ + οριστική κάθε χρόνου

Ή

Εἰ + ευκτική του πλαγίου λόγου

Α. Ειδική πρόηαζη με απλή οριζηική ή ευκηική ηου πλαγίου λόγου .

Β. ειδικό απαρέμφατο κάθε χρόνου

Γ. Κατηγορηματική μετοχή κάθε χρόνου Δ.( σπάνια ) Πλάγια ερώτηση / άλλη δευτερεύουσα .

2. Σο μη πραγματικό

Εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου

Α. Ειδική πρόηαζη με δσνηηική οριζηική

Β. Πλάγια ερώτηση με δυνητική οριστική

Γ. Ειδικό δυνητικό απαρέμφατο

Δ. Δυνητική κατηγορηματική μετοχή

3. Σο προσδοκώμενο άν , ἄν , ἤν + υποτακτική

προσδοκωμένου

Ή

Εἰ + ευκτική του πλαγίου λόγου

Α. Ειδική πρόηαζη με απλή οριζηική μέλλονηα , εσκηική πλαγίοσ λόγοσ

ή

( ζπάνια ) δσνηηική εσκηική

Β. Πλάγια ερώτηση ή άλλη δευτερεύουσα με μελλοντική

σημασία και αντίστοιχες εγκλίσεις

Γ. Ειδικό απαρέμφατο μέλλοντα

Δ. Κατηγορηματική σε χρόνο μέλλοντα

Ε. Σελικό απαρέμφατο κάθε χρόνου

4. η αόριστη επανάληψη στο παρόν

/ μέλλον

άν , ἄν , ἤν + υποτακτική

Ή

Εἰ + ευκτική του πλαγίου λόγου

Α. Ειδική πρόηαζη με οριζηική Ενεζηώηα ή εσκηική πλαγίοσ λόγοσ

Β. Σπάνια πλάγια ερώηηζη ή άλλη δεσηερεύοσζα πρόηαζη με

επαναληπηική ζημαζία κι ανάλογη έγκλιζη

Γ. Ειδικό απαρέμφατο Ενεστώτα Δ. Κατηγορηματική μετοχή Ενεστώτα

( Ε. Τελικό απαρέμφατο κάθε χρόνου )

ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤΕ ΠΡΟΣΑΕΙ – ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ

18

5. η απλή σκέψη

Εἰ + ευκτική της απλής σκέψης

Α. Ειδική πρόηαζη με δσνηηική εσκηική

Β. Πλάγια ερώτηση με δυνητική ευκτική

Γ. ειδικό δυνητικό απαρέμφατο Δ. Δυνητική κατηγορηματική μετοχή

6. Η αόριστη επανάληψη στο

παρελθόν

Εἰ + ευκτική επαναληπτική

Α. Ειδική πρόηαζη με οριζηική Παραηαηικού ή εσκηική πλαγίοσ λόγοσ

ζε τρόνο Ενεζηώηα ( ζπάνια οριζηική αορίζηοσ + δσνηηικό ἄν )

Β. Πλάγια ερώτηση με τις παραπάνω εγκλίσεις

Γ. ειδικό απαρέμφατο Ενεστώτα Δ. Κατηγορηματική μετοχή Ενεστώτα

( Ε. Τελικό απαρέμφατο Ενεστώτα )

ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤΕ ΠΡΟΣΑΕΙ – ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ

19

Από τον ευθύ λόγο στον πλάγιο : Θεωρία και ασκήσεις

Ευθύς λόγος Ρήμα εξάρτησης Πλάγιος λόγος

Α) Ευθύς λόγος κρίσεως : όταν η κύρια πρόταση είναι κρίσεως , δηλαδή εκφέρεται με : Οριστική Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική

1) Λεκτικό , γνωστικό , δήλωσης , δείξης , αγγελίας , αίσθησης

2) Λεκτικό , δοξαστικό . Σπάνια από γνωστικό ή αισθητικό .

3) Γνωστικό , αισθητικό , αγγελίας , δήλωσης , δείξης , αίσθησης

1) Ειδική πρόταση 2) Ειδικό απαρέμφατο 3) Κατηγορηματική μετοχή

Β) Ευθύς λόγος επιθυμίας : όταν η κύρια πρόταση είναι επιθυμίας , δηλαδή εκφέρεται με : Προστακτική Υποτακτική Ευχετική ευκτική Ευχετική οριστική

Βουλητικό , κελευστικό , απόφασης Σελικό απαρέμφατο

Γ) Ευθύς ερωτηματικός λόγος , κρίσεως ή επιθυμίας , όταν η κύρια πρόταση είναι ευθεία ερωτηματική

Ερώτησης Θαυμασμού Απορίας –απόπειρας Σκέψης Έρευνας

Πλάγια ερωτηματική πρόταση

Παρατηρήσεις Η κλητική προσφώνηση , όταν υπάρχει στον ευθύ λόγο , γίνεται έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα εξάρτησης του πλαγίου λόγου

Η δευτερεύουσα ειδική και η δευτερεύουσα πλάγια ερώτηση του πλαγίου λόγου , όταν το ρήμα εξάρτησης είναι ιστορικού χρόνου , μπορεί να εκφέρονται ή με ευκτική του πλαγίου λόγου ή με οριστική ιστορικού χρόνου.

Οι δυνητικές εγκλίσεις του ευθύ λόγου δεν μεταβάλλονται στον πλάγιο λόγο.

Το α΄ και το β΄ πρόσωπο ρημάτων ή αντωνυμιών μετατρέπεται σε γ΄ πρόσωπο ( ρημάτων και αντωνυμιών ) στον πλάγιο λόγο .