[1]

[1]

1ο ΓΕΛ ΠΑΤΡΩΝ

B ΤΑΞΗ 2012-13

PROJECT 3

ΕΙΝΑΙ ΣΚΟΥΠΙΔΙ, ΤΙ ΝΑ ΤΟ ΚΑΝΩ??

Καθηγήτριες: Χαρδάκη Αικατερίνη, Αμπατζή Μαριάνθη

Ομάδα μαθητών που εργάστηκαν για αυτή τη συνθετική εργασία

1. Αναστασοπούλου Ευτυχία 2. Ανδρεοπούλου Μαρία 3. Αρβανίτη Αγγελίνα 4. Βάγιας Δημήτρης 5. Δούβρη Κυριακή 6. Ηρακλέους Κυριακή 7. Καραβιώτη Θεοδώρα 8. Κωνσταντόπουλος Δημήτρης 9. Κώστα Ιωάννα 10. Λιακόπουλος Κωνσταντίνος 11. Λουκάτου Νικολίτσα 12. Μαλάμη Αικατερίνη 13. Μαρία Κόμη 14. Μικρώνη Όλγα 15. Νάτσης Χρήστος 16. Νικολοπούλου Ελευθερία 17. Πανουργιά Μαριάντζελα 18. Τσάτο Σπυρίδων

Με την εργασία μας αυτή προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε το μεγάλο σύγχρονο

πρόβλημα της διαχείρισης των αστικών αποβλήτων μέσα στο χρόνο.

Ασχοληθήκαμε με το θέμα της παραγωγής και επεξεργασίας των σκουπιδιών στις

εκάστοτε κοινωνίες καθώς και την ανακύκλωση έτσι ώστε να περιοριστεί η

μόλυνση του εδάφους αλλά και της ατμόσφαιρας από τη συσσώρευση μεγάλων

ποσοτήτων απορριμμάτων στις σύγχρονες πόλεις.

[2]

[2]

Περιεχόμενα

1. Ιστορία διαχείρισης απορριμμάτων μέσα στο χρόνο

2. Παραγωγή στερεών αποβλήτων –Παράγοντες επιρροής

3. Σύγχρονη διαχείριση απορριμμάτων

4. Ταφή απορριμμάτων

5. Χώροι υγειονομικής ταφής Χ.Υ.Τ.Ι –Χ.Υ.Τ.Α

6. Το πρόβλημα της Πάτρας

7. Ανακύκλωση

8. Απόθεση απορριμμάτων

9. Επαναχρησιμοποίηση

10. Κομποστοποίηση

11. Καύση απορριμμάτων

12. Στραγγίσματα

13. Βιοαέριο

14. Έρευνα των μαθητών με ερωτηματολόγιο

[3]

[3]

Η ιστορία της διαχείρισης

απορριμμάτων

Ιδιαίτερη παράμετρος στην Αγορά της Αθήνας, ήδη από την Πρώιμη εποχή του Σιδήρου

(900 π.Χ.), ήταν η μεγάλη συγκέντρωση εργαστηρίων κεραμικής, χαλκουργών και

μαρμαρογλυπτών. Τα απορρίμματα των εργαστηρίων αυτών έχουν ανασκαφεί, προσφέροντας

πολύτιμες πληροφορίες για τις εγκαταστάσεις τους (κλίβανοι, αποθηκευτικοί χώροι, ενταφιασμός

απορριμμάτων), αλλά και για τη μακροζωία των συγκεκριμένων επιχειρήσεων στο χώρο της

Αγοράς. Πράγματι, έπειτα από κάθε μεγάλη καταστροφή, τα δημόσια κτήρια που έπεφταν σε

αχρηστία καταλαμβάνονταν αμέσως από βιοτεχνικές δραστηριότητες.

Η ιστορία της διαχείρισης των απορριμμάτων

Γνωρίζετε ότι:

Το 3000 π.Χ., στην Κνωσό, δημιουργήθηκαν οι πρώτοι χώροι ταφής απορριμμάτων. Τα απόβλητα τοποθετούνταν σε μεγάλους λάκκους και καλύπτονταν με πολλά επίπεδα χώματος.

Το 2000 π.Χ, στην εποχή του χαλκού λειτουργούσαν συστήματα ανάκτησης του μετάλλου.

Πριν από περίπου 2500, στην Αθήνα λειτουργούσε χώρος ταφής των αστικών αποβλήτων. Σύμφωνα με το νόμο ο χώρος αυτός έπρεπε να βρίσκεται σε απόσταση τουλάχιστον ενός μιλίου από το τείχη της πόλης.

Το 1297 μ.Χ, τα σκουπίδια είχαν αρχίσει να συσσωρεύονται επικίνδυνα στις Βρετανικές πόλεις. Οι πολίτες αγνοούσαν το νόμο σύμφωνα με τον οποίο έπρεπε να διατηρούν το μέρος μπροστά από το σπίτι τους καθαρό από σκουπίδια. Όταν κάποια στιγμή τα μάζευαν τα έκαιγαν στις αυλές τους.

Το 1407 θεσπίστηκε νόμος στη Βρετανία σύμφωνα με τον οποίο οι πολίτες ήταν υποχρεωμένοι να κρατούν τα σκουπίδια μέσα στο σπίτι μέχρι να τα πάρουν οι εργάτες

[4]

[4]

("rakers") οι οποίοι τα πουλούσαν ως κομπόστ ή τα έθαβαν στα έλη του Essex. Αυτή ήταν η πρώτη προσπάθεια στη Βρετανία για τη διαχείριση και τον έλεγχο των αποβλήτων. Δεν ήταν ιδιαίτερα επιτυχής, όμως ήταν μια αρχή.

Επισκοπούνται τα αστικά συστήματα υγρών αποβλήτων και ομβρίων στην αρχαία Ελλάδα, με

βάση τα αποτελέσματα αρχαιολογικών ερευνών του 20ου αιώνα. Δίνεται έμφαση στην

κατασκευή, λειτουργία και διαχείριση των συστημάτων υγρών αποβλήτων και ομβρίων στο

Μινωικό πολιτισμό (2η χιλιετία π.Χ.). Τα επιτεύγματα αυτής της περιόδου αναφορικά με τις

λειτουργικές και υγιεινολογικές απαιτήσεις των ανακτόρων και των πόλεων ήταν τόσο

προχωρημένα, ώστε να μπορούν να συγκριθούν με τα σύγχρονα αστικά υδατικά συστήματα, τα

οποία αναπτύχθηκαν στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα μ.Χ.

Οι προχωρημένες Μινωικές τεχνολογίες διαδόθηκαν σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας σε επόμενα

στάδια του ελληνικού πολιτισμού, στη Μυκηναϊκή, την Αρχαϊκή, την Κλασική και την Ελληνιστική

περίοδο.

Για άλλα δυόμισι με τρία χρόνια θα «παραμείνουν» οι χωματερές, καθώς ολοκληρωμένα

προγράμματα για τη διαχείριση των απορριμμάτων στην Αττική αναμένονται μετά το 2014.

Σημειώνεται ότι η διαδικασία ανάδειξης επενδυτή, ο οποίος θα αναλάβει για τα επόμενα 20

χρόνια την επεξεργασία και διαχείριση 1,35 εκατ. τόνων απορριμμάτων του λεκανοπεδίου, θα

ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2012.

Αυτό προβλέπεται στην προκαταρκτική προκήρυξη του έργου «Μελέτη, Κατασκευή,

Χρηματοδότηση και Λειτουργία Ολοκληρωμένων Εγκαταστάσεων Διαχείρισης Απορριμμάτων

Περιφέρειας Αττικής».

Η Ελλάδα χωρίζεται σε 13 Περιφέρειες, ενώ με τον νέο νόμο ‘Καλλικράτη’ της

τοπικής

αυτοδιοίκησης (1η Ιανουαρίου 2011) θα διαιρείται σε 7 διοικήσεις. Σύμφωνα με την

τελευταία επίσημη απογραφή του 2001, ο πληθυσμός της ανερχόταν σε 10.964.020

κατοίκους, ενώ εκτιμάται ότι ο πληθυσμός της έχει ανεβεί σε 11.295.000 κατοίκους κατά

το 2010.[1] Στην Ελλάδα κατά το 2001, το οποίο αποτελεί έτος αναφοράς,

παρήχθησαν

4.529.585 τόνοι Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ). Προβλέπεται ότι το 2011 θα

παράγονται 5.981.000 τόνοι Α.Σ.Α. και το 2025 περίπου 7.626.000 τόνοι. Αναφορικά με τη

διαχείριση απορριμμάτων στην Ελλάδα υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις σε εγκαταστάσεις και

εξοπλισμό, ενώ υφίστανται μεγάλος αριθμός ενεργών χωματερών (Χ.Α.Δ.Α.). Η

πολιτεία

καλείται να βρει λύση μέχρι τα τέλη του 2010 γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση θα επιβάλλει για

δεύτερη φορά πρόστιμο της τάξης των 34.000 Ευρώ ανά χωματερή, από την ημέρα που θα

[5]

[5]

εκδοθεί η απόφαση έως την πλήρη συμμόρφωση.[2] Συνοπτικά, στην Ελλάδα το 75% των

Α.Σ.Α. καταλήγει σε χωματερές, το 23% ανακυκλώνεται και το 2% λιπασματοποιείται

3.Υφιστάμενη κατάσταση στην Ελλάδα

3.1 Παραγωγή Αστικών Στερεών Αποβλήτων (Α.Σ.Α.)

Στον όρο "αστικά στερεά απόβλητα" (Α.Σ.Α.) περιλαμβάνονται τα οικιακά απόβλητα,

τα

απόβλητα που παράγονται από τον καθαρισμό δρόμων και άλλων κοινόχρηστων χώρων,

και άλλα στερεά απόβλητα παρόμοια με τα ΑΣΑ (εμπορικά, επιχειρήσεων,

ιδρυμάτων

κλπ.)

Η συνολική παραγωγή Α.Σ.Α. της Ελλάδας το έτος 2001 ήταν 4.529.585 τόνοι, σύμφωνα με

τα επίσημα στοιχεία των Περιφερειακών Σχεδιασμών Διαχείρισης Απορριμμάτων

Ίσως κάποτε η δραστηριοποίηση στην ανακύκλωση και τη διαχείριση απορριμμάτων

και βιομηχανικών αποβλήτων να θεωρείτο απλώς ως πολιτική ορθότητα, ως ένδειξη

ευαισθησίας προς το περιβάλλον και τους κοινωνικούς εταίρους.

Ίσως ακόμη κάποιος να σκεφτόταν ότι σήμερα, με τη θύελλα της κρίσης να μαίνεται,

η ενασχόληση με τέτοια θέματα αποτελεί περιττή πολυτέλεια. Και όμως η

πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική.

Διότι, πέρα από τις νομοθετικές προβλέψεις και τις νομικές υποχρεώσεις, ακόμη και

η προφανής μαζική ενασχόληση διαφόρων μειονοτήτων στην ανεπίσημη

ανακύκλωση μετάλλων δείχνει, με τον απλούστερο και τον πιο οφθαλμοφανή τρόπο,

την οικονομική σημασία τέτοιων δράσεων και δραστηριοτήτων.

Παράγοντες επιρροής στην παραγωγή Α.Σ.Α.

Η παραγωγή των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (Α.Σ.Α.) είναι η αφετηρία σε κάθε

σύστημα διαχείρισης αποβλήτων. Η ποσότητα των παραγόμενων στερεών

αποβλήτων ανά κάτοικο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις κοινωνικές και

οικονομικές συνθήκες. Αυτό μπορεί να αποδειχθεί από τις αξιοσημείωτες διαφορές

στους ρυθμούς παραγωγής Α.Σ.Α. στι Ευρωπαικές πόλεις. Για παράδειγμα, μία

σύγκριση των οικονομικών τομέων το έτος 2010 δείχνει ότι οι μεγαλύτερες πόλεις

της Ευρωπαικής Ένωσης χαραρακτηρίζονταν από κατά πολύ υψηλότερους

[6]

[6]

ρυθμούς παραγωγής αστικών στερεών αποβλήτων (510 kg/κάτοικο/έτος) από ότι

οι πόλεις της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης (354 kg/κάτοικο/έτος).Κατ’

επέκταση, για τον ελλαδικό χώρο ισχύει ανάλογη σχέση κοινωνικο‐οικονομικών

συνθηκών με την παράγωγη Α.Σ.Α.

Οι παράγοντες που επηρεάζουν την παραγωγή Αστικών Στερεών Αποβλήτων είναι

οι ακόλουθοι :

• Ακαθάριστο Εγχώριο Προιόν (Α.Ε.Π.)

• Μέγεθος νοικοκυριού

• Κοινωνικό επίπεδο

• Άλλες επιδράσεις ,όπως η απασχόληση ανά τομέα (γεωργία/ βιομηχανία/

υπηρεσίες )

Η περιφέρεια Αττικής παράγει τα περισσότερα απορρίμματα, καθώς διαθέτει τον

μεγαλύτερο πληθυσμό: 3,76 εκατ. κατοίκους έναντι 1,87 εκατ.κατοίκους της δεύτερης

πληθυσμιακής Περιφέρειας της Κεντρικής Μακεδονίας, και 0,75 εκατ. κατοίκων της

τρίτης

πληθυσμιακής Περιφέρειας της Θεσσαλίας. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η

πυκνότητα

πληθυσμού στην Αττική είναι 988 κάτοικοι/τ.χλμ., έναντι 100 της Κεντρικής

Μακεδονίας.

Ο μέσος συντελεστής παραγωγής απορριμμάτων κυμαίνεται από 340 kg/capita (Β.

Αιγαίο

και Ήπειρος) έως 585 kg/capita (Αττική). Ο μέσος συντελεστής παραγωγής Α.Σ.Α. για

την

Ελλάδα ήταν κατά το 2001, 417 kg/capita, ενώ σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της

Eurostat κατά το 2009 ήταν 458 kg/capita.

Αναμένεται ότι η διαχρονική παραγωγή απορριμμάτων στις Περιφέρειες θα αυξηθεί, ,

λόγω της αναμενόμενης αύξησης του πληθυσμού και της οικονομικής ανάπτυξης. Στον

πίνακα 1 παρουσιάζεται η προβλεπόμενη αύξηση στην κατανάλωση ενέργειας από το

2010

εώς το 2030 (25). Οι Bogner και Matthews (24) έχουν αποδείξει ότι η κατανάλωση

[7]

[7]

ενέργειας ανά κάτοικο το έτος σε ένα κράτος έχει σχέση ανάλογη με την παραγωγή

αστικών αποβλήτων. Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, η προλεπόμενη παραγωγή Α.Σ.Α.

στην

Σχήμα 9. Ιεραρχία αειφόρου διαχείρισης απορριμμάτων. [23]

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η χρήση ανακυκλωμένων (δευτερογενών)

υλικών σε

αντικατάσταση πρωτογενών, όπου έχει σαν αποτέλεσμα την εξοικονόμηση πρώτων

υλών

και ενέργειας, αλλά και μείωση της ρύπανσης κατά την παραγωγική διαδικασία των

νέων

προϊόντων. Ο Πίνακας 9 δείχνει τις ωφέλειες που προκύπτουν αν αντικατασταθούν οι

πρώτες ύλες με δευτερογενή υλικά που προέρχονται από ανακύκλωση διαφόρων υλών

[8]

[8]

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1.Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία (Ε.Σ.Υ.Ε., www.esye.gr)

http://www.wtert.gr/en/2010102114/Συνέργεια/Mission‐of‐

SYNERGIA.html

24. Bogner, J., and E. Matthews, Global methane emissions from landfills: New

methodology and annual estimates 1980‐1996, Global Biogeochem. Cycles,

Πίνακας 1. Λοιπά απόβλητα Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης

Η διαχρονική εξέλιξη των Αστικών Στερεών Αποβλήτων της Αττικής

παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα:

[9]

[9]

Χ.Υ.Τ.Α. Πάτρας: Βρίσκεται στη θέση Ξερόλακα, στα Άνω Συχαινά, του Δήμου

Πατραίων.Η έκταση του γηπέδου εγκατάστασης είναι 400 στρέμματα(70

στρέμματα είναι ο χώρος ταφής), προς εξυπηρέτηση 176.716 κατοίκων

(Δήμος Πατρέων και Ρίου), ενώ δέχεται 71.511 τόνους απορριμμάτων

ετησίως. [1,14]Λειτουργεί από το 1994,αλλά υπάρχουν έντονες κοινωνικές

αντιδράσεις για την παράταση λειτουργίας του, καθώς η χωρητικότητα του

Χ.Υ.Τ.Α. Πάτρας έχει τελειώσει από το 2007 ο εν λόγω Χ.Υ.Τ.Α.

[12].Υπεύθυνος φορέας λειτουργίας είναι ο Δήμος Πατραίων

Κ.Δ.Α.Υ. Πατρών: Σύμφωνα με στοιχεία της Ε.Ε.Α.Α. κατά το έτος 2009, ο

εξυπηρετούμενος πληθυσμός ήταν 430.997, ο αριθμός κάδων ήταν 5.834 και

υπήρχαν 20 οχήματα. Κατά το ίδιο έτος ανακτήθηκαν 10.849 τόνοι

αποβλήτων συσκευασίας και χαρτιού.

[10]

[10]

Από την αρχαιότητα ακόμα η διαχείριση των απορριμμάτων έδειχνε την αρνητική

πλευρά των

πόλεων. Ο Επαμεινώνδας αποτέλεσε όχι μόνον έναν σημαντικό στρατηγό και ηγέτη

της αρχαίας

Ελλάδας, αλλά και έναν άνθρωπο που στην πόλη της αρχαίας Θήβας ανέδειξε σε

αξίωμα πρώτης

γραμμής τα πιο ταπεινά καθήκοντα, αυτά της διαχείρισης των απορριμμάτων και της

καθαριότητας,

όταν του ανατέθηκαν για λόγους περιορισμού της ισχύος του και υποβιβασμού της

αίγλης του.

Λέγεται πως ο Επαμεινώνδας ανέδειξε τόσο καλά αυτό το αξίωμα, ώστε τελικά όσοι

έκτοτε ήθελαν

να αναδειχθούν στα δρώμενα του δήμου της ίδιας πόλης επιδίωκαν να περάσουν

από αυτό το

αξίωμα και να διαχειριστούν αυτή την υπηρεσία.

Το περιβάλλον δεν θεωρείται πια για την οικονομία ως άπειρος και ανεξάντλητος

πόρος αλλά ως

διαρκώς ανανεώσιμος συντελεστής παραγωγής. Από τη θυσία του περιβάλλοντος

στο βωμό της

ανάπτυξης, αντίληψη που κυριάρχησε κατά τον προηγούμενο αιώνα, περάσαμε

σταδιακά στο

δίλημμα «Ανάπτυξη ή Περιβάλλον». Το δίλημμα αυτό συνδέεται με μια βασική

προκατάληψη: ότι η

προστασία του περιβάλλοντος, όχι μόνο δεν έχει οικονομικό όφελος, αλλά σημαίνει

απαραίτητα και

λιγότερες επενδύσεις, απώλεια θέσεων εργασίας και περιορισμό της ανάπτυξης.

Σήμερα ωστόσο

[11]

[11]

οι συνθήκες όχι μόνο επιτρέπουν, αλλά και μας επιβάλλουν να αντιμετωπίσουμε τη

σχέση του

περιβάλλοντος με την οικονομική δραστηριότητα κάτω από διαφορετικό πρίσμα. Η

βαθύτατη

οικονομική κρίση την οποία όλοι βιώνουμε, μπορεί να οδηγήσει ορισμένους στη

σκέψη ότι τα

θέματα της Βιώσιμης Ανάπτυξης μπορεί ν' αναβληθούν. Όμως κάτι τέτοιο όχι μόνο

δεν πρέπει να

συμβεί, αλλά, αντίθετα, θα πρέπει να κυριαρχούν στην ατζέντα των κυβερνήσεων,

των

οργανισμών, των επιχειρήσεων και των πολιτών με μεγαλύτερη ακόμη έμφαση. Η

υπόθεση της

προστασίας και της αναβάθμισης του περιβάλλοντος δε σημαίνει πια μόνο κόστος,

αλλά αντίθετα,

μπορεί να φέρνει κέρδη, καθώς και νέες θέσεις απασχόλησης.

Κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή αποβλήτων. Για

αυτό και το

θέμα της ολοκληρωμένης, ορθολογικής και αποτελεσματικής διαχείρισης τους είναι

εξαιρετικά

σημαντικό και διαρκώς παρόν.

Από το υγιές παρελθόν….στο απελπιστικό σήμερα.

Πριν… Μετα…

[12]

[12]

Οι Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) είναι χώροι ειδικά

διαμορφωμένοι στους οποίους γίνεται η ταφή των απορριμμάτων

των πόλεων. Η διαμόρφωση του χώρου των ΧΥΤΑ προβλέπεται να γίνεται με

τέτοιο τρόπο ώστε τοξικά, οργανικά και άλλα απόβλητα από το χώρο

απόθεσης να μη διαφεύγουν στο γύρω περιβάλλον ή στον υδροφόρο

ορίζοντα τυχόν κατοικημένων περιοχών που βρίσκονται σε μικρή απόσταση.

Αυτό επιτυγχάνεται με τη στεγανοποίηση των απορριμμάτων με τσιμέντο,

χώμα, πλαστικές μεμβράνες και άλλα υλικά.

Η απόθεση των απορριμμάτων μπορεί να διαρκέσει το πολύ 30 έτη. Έπειτα

από την παρέλευση αυτού του χρονικού διαστήματος προβλέπεται το κλείσιμο

των χώρων απόθεσης, και στα έτη που ακολουθούν γίνονται τα κατάλληλα

έργα επαναφοράς του περιβάλλοντος στην αρχική του μορφή, με το θάψιμο

των σκουπιδιών και τη στεγανοποίηση του χώρου με γεωμεμβράνες, ώστε να

αποφευχθεί η μόλυνση της περιοχής. Τα έργα αυτά μπορεί να διαρκέσουν

έως και 20 χρόνια.

Νομός Αττικής !

Στην πρωτεύουσα των Αθηνών λειτουργούσε έως το 2007 χωματερή (χώρος

ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων - ΧΑΔΑ) στα Άνω Λιόσια, δήμο της

Δυτικής Αττικής πλησίον της πρωτευούσης. Η χωματερή παρέμεινε ενεργή για

πολύ περισσότερο χρόνο από ότι προβλεπόταν, δημιουργώντας πολλά

προβλήματα μολύνσεων του περιβάλλοντος έπειτα από τον κορεσμό της,

καθώς δεν είχαν προβλεφθεί νέες χωματερές και έργα αποκατάστασης της

περιοχής. Το 2007 έγιναν κινήσεις για να κλείσει ο ΧΑΔΑ των Άνω Λιοσίων

και να ξεκινήσουν τα έργα αποκατάστασης. Παράλληλα, το Συμβούλιο της

Επικρατείας έκρινε συνταγματική την εγκατάσταση τριών νέων ΧΥΤΑ στο

Νομό Αττικής, παρά τις αντιδράσεις των κατοίκων, καθώς βρίσκονται έξω από

τον οικιστικό ιστό. Συγκεκριμένα, ο ένας θα εξυπηρετεί τη Δυτική Αττική και θα

βρίσκεται στο Βουνό της Φυλής, ο δεύτερος στο Μαύρο

Βουνό του Γραμματικού στη Βορειοανατολική Αττική και ο τρίτος στο

όρος Μερέντα στη Νοτιοανατολική Αττική στην Κερατέα. Με αυτόν το τρόπο

δίνεται και το έναυσμα για το κλείσιμο των τοπικών χώρων ταφής

απορριμμάτων των δήμων της Αττικής και τίθενται οι βάσεις για την ανάπτυξή

τους. Παράλληλα, εγκαινιάστηκε και το σύγχρονο εργοστάσιο βιολογικού

καθαρισμού των λυμάτων της Αττικής στη νήσο Ψυττάλεια.

Οι τόποι των ΧΥΤΑ – ΧΥΤΥ θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν εγγύτερα στον

τόπο παραγωγής τους, όχι ακριβώς βέβαια μέσα στην πόλη, αλλά και όσο το

δυνατόν αβλαβέστερα για το περιβάλλον, καθώς η άποψη ότι το περιβάλλον

αποτελεί τον σκουπιδοτενεκέ μας έχει θεωρηθεί ως λανθασμένη από κάθε

άποψη. Επίσης, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη κοινωνικά και περιβαλλοντικά

δίκαια κριτήρια όπως αυτά που αφορούν την ελαχιστοποίηση της διαδρομής

των απορριμματοφόρων, την καλύτερη διεκπεραίωση των επιλεκτικών και

ανακυκλωτικών διαδικασιών, την αξιοποίηση του υπολείμματος ή της

απορριμματικής μάζας, την ελαχιστοποίηση της κοινωνικής και

περιβαλλοντικής επιβάρυνσης γενικότερα.Για να το εξειδικεύσουμε αυτό, σε

κάθε περίπτωση θα πρέπει να μιλάμε για μια επιλογή η οποία θα πρέπει να

είναι αντικειμενικά και επιστημονικά προσδιορισμένη. Σε κάθε περίπτωση

[13]

[13]

κράτους δικαίου, που εφαρμόζεται το γράμμα και το πνεύμα του συντάγματός

του, οι όποιες αποφάσεις λαμβάνονται, δεν επηρεάζονται από πολιτικές

σκοπιμότητες, που «υποδεικνύουν» στους αρμόδιους επιστημονικούς

μελετητές τα συμπεράσματα στα οποία οφείλει να κατασταλάξει η μελέτη

τou.Υπάρχουν επίσης μια σειρά περιβαλλοντικών κριτηρίων που αφορούν τον

υδροφόρο ορίζοντα. Ειδικά μάλιστα όταν στην υποψήφια περιοχή

χωροθέτησης υπάρχουν ιαματικές πηγές ή ένας υδροφόρος ορίζοντας που

επηρεάζει πολύ τις καλλιέργειες ή την ποιότητα του πόσιμου νερού, τότε το

κριτήριο αυτό αποκτά πολλαπλάσια βαρύτητα. Σίγουρα θα πρέπει να

στραφούμε και στα κριτήρια που σχετίζονται με την ασφάλεια απέναντι σε

αυτό το είδος της εγκατάστασης και στην ποιότητα κατασκευής της. Πρέπει να

εκτιμήσουμε δεδομένα που συνδέονται με τις περιοχές natura, με την

βιοποικιλότητα κλπ Ταυτόχρονα όμως πρέπει να εκτιμήσουμε ζητήματα

κοινωνικά, να εκτιμήσουμε στρατηγικά τον σχεδιασμό της τοπικής ανάπτυξης

αλλά πάνω από όλα τα κριτήρια μας πρέπει να ‘ναι περιβαλλοντικά δίκαια.

Χ.Υ.Τ.Υ

Ο Χώρος Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (Χ.Υ.Τ.Υ.) δεν είναι μια νέου τύπου

χωματερή όπως λανθασμένα έχουν στο μυαλό τους πολλοί άνθρωποι. Με τον όρο

ΧΥΤΥ εννοούμε μια μέθοδο ελεγχόμενης και οργανωμένης διάθεσης των

απορριμμάτων στο έδαφος, κάτω από συγκεκριμένες προδιαγραφές .

Πιο απλά: Με τη μέθοδο αυτή τα απορρίμματα δεν βρίσκονται ανεξέλεγκτα στο

χώμα αλλά συμπιέζονται και τοποθετούνται σε ειδικούς λάκκους, τα κύτταρα. Όταν

το κύτταρο γεμίσει, πρέπει να καλυφθεί με χώμα για να αποφεύγεται η δημιουργία

δυσάρεστων οσμών και να μην έρχονται σε επαφή με τα σκουπίδια ζώα και πτηνά.Ο

χώρος που δέχεται τα απορρίμματα με αυτόν τον τρόπο είναι επιστρωμένος με

κατάλληλο υλικό που αποτρέπει τη διαρροή του εκκρίματος, δηλαδή των υγρών

που παράγουν τα απόβλητα όταν αποσυντίθενται, στα υπόγεια νερά και το έδαφος.

Το πιο σημαντικό στοιχείο είναι ότι στο ΧΥΤΥ δεν αποθέτουμε όλα τα απορρίμματα.

ΔΙΑΦΟΡΕΣ Χ.Υ.Τ.Α / Χ.Υ.Τ.Υ

Ποια η διαφορά του ΧΥΤΑ από το ΧΥΤΥ; Στην κατασκευή τους καμία. Η διαφορά

έγκειται στο τι πετάμε μέσα σε αυτούς. Ως ΧΥΤΥ είναι η υποδομή που πληρεί τις

προδιαγραφόμενες στη νομοθεσία κατασκευαστικές και λειτουργικές

προϋποθέσεις και στην οποία απορρίπτονται τα υπολείμματα της επεξεργασίας των

απορριμμάτων. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να διευκρινιστεί τι συνιστά επεξεργασία

των απορριμμάτων; Ας κάνουμε την υπόθεση ότι έξω από το σπίτι μας υπάρχει ένας

μόνο κάδος και μέσα σε αυτόν πετάμε ότι είναι άχρηστο για μας. Αυτό είναι το

πρωτογενές υλικό που χαρακτηρίζουμε γενικώς ως σκουπίδια . Αν από αυτό

αφαιρέσουμε χαρτί, γυαλί, πλαστικό, αλουμίνιο τότε μένουν τα υπόλοιπα

σκουπίδια (και ΟΧΙ το υπόλειμμα των σκουπιδιών). Σε αυτά τα σκουπίδια

[14]

[14]

εφαρμόζεται η επεξεργασία, η οποία προσδιορίζεται ως εργασίες διάθεσης και

αξιοποίησης …

ΧΥΤΑ: Πλεονεκτήματα - Μειονεκτήματα

Η ολιγωρία δεκαετιών και η αβελτηρία των τοπικών αρχόντων να διαχειριστούν το μείζον πρόβλημα της χωροθέτησης και κατασκευής

Χώρων Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) έχει δημιουργήσει

αδιέξοδα που δύσκολα μπορούν να συμβάλουν στην αποφυγή των

κοινοτικών ποινών.

Για το λόγο αυτό κατέφυγαν σε λύσεις ανάγκης όπως αυτές των

μπαλοποιητών και των προσωρινών χώρων αποθήκευσης των

απορριμάτων μέχρι να γίνει η κατασκευή ΧΥΤΑ. Με αφορμή το θέμα που προέκυψε με την τοποθέτηση του μπαλοποιητή για τα σκουπίδια

της Τριφυλίας ας δούμε τι είναι ακριβώς είναι ΧΥΤΑ ποιά τα

πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα τους.

Το μεγαλύτερο μέρος των σκουπιδιών καταλήγει, σε πολλές περιοχές

της χώρας μας, σε ........

χωματερές και μάλιστα παράνομες ή σε κορεσμένους ΧΥΤΑ.

Σήμερα πολλοί από αυτούς τους χώρους έχουν γεμίσει και η εύρεση νέων δεν είναι εύκολη, καθώς υπάρχει έντονη αντίδραση από τους

κατοίκους των γειτονικών περιοχών.

Η δυσκολία χωροθέτησης νέων ΧΥΤΑ καθώς και το αυξημένο κόστος

κατασκευής τους, προκειμένου να διασφαλιστεί η προστασία της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος, αυξάνουν δραματικά το

κόστος διαχείρισης των απορριμμάτων και μπορεί να αναγκάσουν

τους Δήμους σε αύξηση των δημοτικών τελών για την κάλυψη αυτού

του κόστους. Υγειονομική Ταφή είναι η μέθοδος της ελεγχόμενης και

οργανωμένης διάθεσης των αποβλήτων στο έδαφος, στους χώρους υγειονομικής ταφής αποβλήτων (ΧΥΤΑ).

Οι ΧΥΤΑ δεν θα πρέπει να συγχέονται με τις υπάρχουσες χωματερές

όπου δεν υπάρχει κατάλληλη υποδομή και η απόρριψη των αποβλήτων είναι συχνά ανεξέλεγκτη. Τα εργοστάσια υγειονομικής

ταφής, κάνουν τέτοια επεξεργασία ώστε τίποτα από τα απορρίμματα

που συγκεντρώνονται εκεί δεν πετάγεται.

Πρώτα απ΄ όλα γίνεται διαλογή και ένα μεγάλο ποσοστό από αυτά όπως γυαλί, χαρτί, μέταλλα, πάνε για ανακύκλωση. Άλλα υλικά

συμπιέζονται και χάνουν το μεγαλύτερο μέρος από τον όγκο τους και

αφού ολοκληρώσουν την επεξεργασία τους γίνονται λιπάσματα.

Το ίδιο γίνεται και με τα υγρά που στραγγίζουν από την συμπίεση

των απορριμμάτων. Τίποτα από τα υγρά απόβλητα δεν πηγαίνει στην

γη, γιατί στους ΧΥΤΑ προβλέπεται ένα απόλυτα στεγανό σύστημα

[15]

[15]

συγκέντρωσης του 100% των υγρών. Παρ΄ όλα αυτά για να

αποκλειστεί η παραμικρή πιθανότητα να καταλήξουν στην θάλασσα

υγρά απόβλητα, από μια πιθανή βλάβη του συστήματος αποστράγγισης, απαγορεύεται να εγκατασταθεί εργοστάσιο

επεξεργασίας απορριμμάτων σε απόσταση μικρότερη των 5

χιλιομέτρων από την θάλασσα.

Ο σχεδιασμός, η τεχνολογία και οι τεχνικές διαχείρισης των ΧΥΤΑ έχουν βελτιωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και η εξέλιξη

συνεχίζεται.

Για την επιλογή του χώρου πρέπει να εξετάζονται τα υδρογεωλογικά

στοιχεία της περιοχής, ώστε να μη δημιουργηθεί κίνδυνος ρύπανσης του υδροφόρου ορίζοντα.

Οι σύγχρονοι ΧΥΤΑ πρέπει να έχουν επικάλυψη στον πυθμένα τους

από φυσικά ή τεχνητά υλικά για στεγανοποίηση, κατάλληλα

συστήματα συλλογής και επεξεργασίας των στραγγισμάτων και σύστημα συλλογής του βιοαερίου. Κατά την υγειονομική ταφή τα

απορρίμματα διαστρώνονται, συμπιέζονται, και στο τέλος της ημέρας

σκεπάζονται με αδρανές υλικό (χώμα, μπάζα, κομπόστ κλπ).

Έτσι μειώνεται στο ελάχιστο ο κίνδυνος από τη διασπορά των απορριμμάτων και οι δυσάρεστες οσμές.

Τα στραγγίσματα είναι υγρά που δημιουργούνται στον ΧΥΤΑ από την

αποσύνθεση του οργανικού μέρους των απορριμμάτων και από τη

διείσδυση στη μάζα τους των νερών της βροχής. Κατά την πορεία των υγρών μέσα από τη μάζα των απορριμμάτων

διαλύονται και παρασύρονται διάφορες ουσίες και έτσι μπορούν να

μολύνουν τα επιφανειακά και υπόγεια νερά. Η διαδικασία αυτή

συνεχίζεται για πολλά χρόνια μετά το κλείσιμο του ΧΥΤΑ. Κατά την κατασκευή ενός νέου ΧΥΤΑ πρέπει να εγκατασταθούν

συστήματα συλλογής και επεξεργασίας των στραγγισμάτων, ώστε να

προστατευτούν τα επιφανειακά και υπόγεια νερά.

Τα οργανικά υλικά που ενταφιάζονται στον ΧΥΤΑ αποσυντίθενται

σταδιακά απουσία οξυγόνου (αναερόβια ζύμωση).

Η διαδικασία αυτή εκλύει διάφορα αέρια που αποκαλούνται

συλλογικά βιοαέριο. Το βιοαέριο αποτελείται κατά κύριο λόγο

(>90%) από περίπου ίσα μέρη μονοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου, ενώ σε μικρές ποσότητες περιλαμβάνει αμμωνία, διοξείδιο

του άνθρακα, υδρογόνο, υδρόθειο, άζωτο και οξυγόνο.

Η ανεξέλεγκτη παραγωγή βιοαερίου μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο

έκρηξης και πυρκαγιάς, ενώ το μεθάνιο συνεισφέρει σημαντικά στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Αντίθετα, αν συγκεντρωθεί με

κατάλληλα συστήματα, το βιοαέριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την

παραγωγή ενέργειας από τα σκουπίδια.

Μια άλλη μέθοδος επεξεργασίας διάθεσης απορριμμάτων είναι η

καύση, σε ειδικές κλειστές εγκαταστάσεις.

[16]

[16]

Στερεά κατάλοιπα της καύσης είναι τέφρα και σκουριά που έχουν

μικρό όγκο σε σχέση με τα αρχικά απορρίμματα και είναι

αποστειρωμένα. Η καύση επιτυγχάνει μείωση του όγκου των απορριμμάτων περίπου κατά 90% και του βάρους τους κατά 70%.

Κατά την καύση παράγεται ενέργεια με τη μορφή θερμότητας η

οποία μπορεί να αξιοποιηθεί.

Η κοινοτική νομοθεσία απαγορεύει πλέον την καύση των απορριμμάτων χωρίς ανάκτηση ενέργειας και έχει εισάγει μια σειρά

αυστηρών περιβαλλοντικών απαιτήσεων για τις εγκαταστάσεις

καύσης. Ως αποτέλεσμα το κόστος κατασκευής και λειτουργίας

αυξήθηκε και τα τελευταία χρόνια έχει εμφανιστεί μια κάμψη στις εγκαταστάσεις καύσης στην Ευρώπη. Οι εγκαταστάσεις καύσης

παρουσιάζουν αρκετά προβλήματα από τις συνεχείς αυξομειώσεις της

ποσότητας και τις αλλαγές της σύνθεσης των απορριμμάτων.

Οι εγκαταστάσεις καύσης μπορούν να επιβαρύνουν το περιβάλλον με εκπομπές αερίων ρύπων και σωματιδίων, με υγρά απόβλητα και με

στερεά υπολείμματα της καύσης.

Πλεονεκτήματα της Υγειονομικής Ταφής:

α) Κατάλληλη για ένα ευρύ φάσμα απορριμμάτων, β) Σχετικά χαμηλό κόστος,

γ) Υπάρχουν κατάλληλοι χώροι σε πολλές περιοχές,

δ) Παραγωγή βιοαερίου, το οποίο είναι ανανεώσιμη πηγή ενέργειας

για θέρμανση και παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, ε) Η ανάπλαση μετά το κλείσιμο του ΧΥΤΑ προσφέρει κατάλληλους

χώρους για πάρκα, αθλητικές εγκαταστάσεις και άλλες χρήσεις,

στ) Ένας καλοσχεδιασμένος ΧΥΤΑ δεν αλλοιώνει την ευρύτερη

περιοχή.

Μειονεκτήματα της Υγειονομικής Ταφής:

α) Μετά το κλείσιμο του ΧΥΤΑ, η γη μπορεί να είναι ακατάλληλη για

κάποιες χρήσεις, λόγω ρύπανσης,

β) Η ευκολία και η ευελιξία της Υγειονομικής Ταφής δεν δίνει κίνητρα στους παραγωγούς απορριμμάτων να εφαρμόσουν

καινοτομικές λύσεις,

γ) Ανεξαρτήτως σχεδιασμού, υπάρχει πάντα ένας μικρός κίνδυνος

ρύπανσης από τη λειτουργία των ΧΥΤΑ, δ) Το βιοαέριο, αν δεν τεθεί υπό έλεγχο, μπορεί να είναι επικίνδυνο

(πυρκαγιά, έκρηξη, συνεισφορά στο φαινόμενο του θερμοκηπίου),

ε) Η ανάκτηση ενέργειας από ΧΥΤΑ δεν είναι ιδιαίτερα αποδοτική,

στ) Μπορεί να υπάρξει όχληση λόγω θορύβου, οσμών, διέλευσης οχημάτων και αισθητικής υποβάθμισης, όπως με όλες τις

εγκαταστάσεις επεξεργασίας απορριμμάτων.

Πλεονεκτήματα Καύσης Απορριμμάτων με Ανάκτηση Ενέργειας: α) Δεν παράγεται μεθάνιο,

β) Είναι μια ανανεώσιμη μορφή ενέργειας,

[17]

[17]

γ) Μπορεί να παράγει 5 φορές περισσότερη ενέργεια ανά τόνο

απορριμμάτων σε σχέση με την εκμετάλλευση βιοαερίου από ΧΥΤΑ,

δ) Ελαττώνεται ο όγκος των απορριμμάτων προς τελική απόθεση έως μέχρι και 90%,

ε) Είναι ο ενδεικνυόμενος τρόπος επεξεργασίας για πολλά τοξικά,

εύφλεκτα, πτητικά και μολυσματικά απόβλητα,

στ) Είναι εφικτή η ανάκτηση κάποιων υλικών (π.χ. μετάλλων) από το στερεό υπόλειμμα της καύσης.

Μειονεκτήματα Καύσης Απορριμμάτων με Ανάκτηση Ενέργειας:

α) Το κόστος είναι πολύ υψηλότερο από την υγειονομική ταφή (3 - 4 φορές υψηλότερο σύμφωνα με στοιχεία του ΕΣΔΚΝΑ),

β) Εκπομπή αέριων ρύπων, κάποιοι από τους οποίους είναι πολύ

τοξικοί (διοξίνες),

γ) Το υψηλό κόστος κατασκευής απαιτεί μακροπρόθεσμα συμβόλαια και έτσι η καύση γίνεται δεσμευτική για τις περιοχές και τους φορείς

που θα την υιοθετήσουν και περιορίζει τις μελλοντικές επιλογές,

δ) Για κάποια υλικά, όπως το χαρτί, η καύση μπορεί να λειτουργήσει

ανταγωνιστικά για την ανακύκλωση,

ε) Μετατρέπει τα οργανικά σε βιολογικά αδρανείς μορφές, στ) Σε κάποιες εγκαταστάσεις καύσης παράγονται υγρά απόβλητα, τα

οποία χρειάζονται επί τόπου επεξεργασία πριν περάσουν στο

σύστημα αποχέτευσης,

ζ) Η καύση, αν και μειώνει σημαντικά τον όγκο των απορριμμάτων δεν τα εξαφανίζει και έτσι χρειάζεται ειδικός χώρος ταφής για τα

στερεά υπολείμματα της καύσης.

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΧΥΤΥ

Τα πλεονεκτήματα του Χ.Υ.Τ.Υ. συνοψίζονται στα ακόλουθα: Μείωση

της παραγωγής απορριμμάτων (π.χ. συσκευασίες) –

Επαναχρησιμοποίηση συσκευασιών – Ανακύκλωση υλικών (χαρτί,

γυαλί, αλουμίνιο, πλαστικό) – Κομποστοποίηση των οργανικών

αποβλήτων (κυρίως φυτικών), που είναι το σημαντικότερο μέρος των

απορριμμάτων. Αντίθετα τα μειονεκτήματα: Σχετικώς υψηλό κόστος

μεταφοράς – Κοινωνική αντίδραση κατά τη χωροθέτηση των κυττάρου

και τη μεταφορά των απορριμμάτων – Υψηλό κόστος λειτουργίας για τη

διαχείριση των απορριμμάτων.

ΧΑΔΑ (Χώροι Ανεξέλεγκτης Διάθεσης

Απορριμμάτων). Ονομάζονται οι χωματερές, που ο καθένας

μπορούσε να πετάξει τα σκουπίδια του χωρίς καμία

[18]

[18]

προηγούμενη μέριμνα ή επεξεργασία με αποτέλεσμα σοβαρές

επιπτώσεις για το περιβάλλον.

Χ.Υ.Τ.Α

Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) είναι χώροι ειδικά διαμορφωμένοι

στους οποίους γίνεται η ταφή των απορριμμάτων των πόλεων. Η διαμόρφωση του

χώρου των ΧΥΤΑ προβλέπεται να γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε τοξικά, οργανικά και

άλλα απόβλητα από το χώρο απόθεσης να μη διαφεύγουν στο γύρω περιβάλλον ή

στον υδροφόρο ορίζοντα τυχόν κατοικημένων περιοχών που βρίσκονται σε μικρή

απόσταση. Αυτό επιτυγχάνεται με τη στεγανοποίηση των απορριμμάτων με τσιμέντο,

χώμα, πλαστικές μεμβράνες και άλλα υλικά.

Η απόθεση των απορριμμάτων μπορεί να διαρκέσει το πολύ 30 έτη. Έπειτα από την

παρέλευση αυτού του χρονικού διαστήματος προβλέπεται το κλείσιμο των χώρων

απόθεσης, και στα έτη που ακολουθούν γίνονται τα κατάλληλα έργα επαναφοράς του

περιβάλλοντος στην αρχική του μορφή, με το θάψιμο των σκουπιδιών και τη

στεγανοποίηση του χώρου με γεωμεμβράνες, ώστε να αποφευχθεί η μόλυνση της

περιοχής. Τα έργα αυτά μπορεί να διαρκέσουν έως και 20 χρόνια

Ιστορία χ.υ.τ.α

1960: Δημιουργείται η χωματερή του Σχιστού, η οποία σταδιακά έφθασε να δέχεται 1.200

τόνους σκουπιδιών. Αν και από το 1985 ήδη έχει φτάσει στα όρια κορεσμού, οι δήμαρχοι

της περιοχής κατάφεραν να κλείσει μόλις το 1990.

1965: Ξεκινάει η λειτουργία της χωματερής Άνω Λιοσίων, στην οποία εναποτίθενται ακόμα

και νοσοκομειακά απόβλητα καθώς και τοξικές ουσίες. Η χωματερή, για ολόκληρες

δεκαετίες λειτουργούσε χωρίς τη στοιχειώδη υποδομή.

1980: Λαμβάνονται κάποια μέτρα για τη βελτίωση των χωματερών που λειτουργούν στην

Aττική.

1989: Για πρώτη φορά αρχίζει η καταγραφή στοιχείων που αφορούν τα σκουπίδια. Σε όλη

τη χώρα καταγράφονται 1.420 εγκεκριμένοι χώροι και 3.430 παράνομοι.

Οι τελευταίοι δέχονται το 35% των συνολικών απορριμμάτων, αλλά δημιουργούν

πολλαπλάσια προβλήματα στον περιβάλλοντα χώρο. Kαταγγέλθηκαν σοβαρές επιπτώσεις

στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα πολλών περιοχών. H συνολική παραγωγή σκουπιδιών

υπολογίζεται ότι φθάνει πλέον τα 3, 5 εκ.

1995: Ο υπουργός ΠEXΩΔE παρουσιάζει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα για τη διαχείριση

των απορριμάτων, που περιλαμβάνει σταθμούς μεταφόρτωσης, χώρους υγειονομικής

ταφής και εργοστάσια ανακύκλωσης. Eιδικά για την Aττική προβλέπονται έξι σταθμοί

μεταφόρτωσης, από τους οποίους έχουν ήδη οριστεί οι τρεις (Eλαιώνας, Σχιστό και

Yμηττός), δύο XYTA, από τους οποίους έχουν οριστεί μόνο τα Άνω Λιόσια, καθώς και τη

[19]

[19]

δημιουργία εργοστασίων ανακύκλωσης. Ο δήμος Άνω Λιοσίων θέτει όρο να οριστούν οι

δύο θέσεις XYTA μέχρι το τέλος του χρόνου, ο οποίος ακόμη δεν έχει υλοποιηθεΙ

1996: Aνατίθεται στο Πολυτεχνείο η βαθμονόμηση 3 θέσεων στη βόρεια (Bαρνάβα,

Γραμματικό και Aυλώνα) και 4 στη νότια Aττική (δύο στο Kορωπί, Kερατέα και

Mαρκόπουλο).

3.2.4 Πλεονεκτήματα – Μειονεκτήματα

Τα πλεονεκτήματα της ταφής συνοψίζονται στα ακόλουθα:

Μικρό κόστος κατασκευής

Σχετικώς εύκολη τεχνολογία

Παραγωγή βιο-αερίου

Επαναχρησιμοποίηση χώρου μετά την πλήρωση

Αντίθετα τα μειονεκτήματα:

Παραγωγή μεθανίου (εφόσον δεν καίγεται το βιο-αέριο)

Παραγωγή CO2 (εφόσον καίγεται το βιο-αέριο)

Δυσχερής η εύρεση χώρων για την ταφή των απορριμμάτων

Σχετικώς υψηλό κόστος μεταφοράς

Ανάγκη παρακολούθησης της συμπεριφοράς έναντι διαφυγής ρύπων

Κατάληψη μεγάλης έκτασης

Κοινωνική αντίδραση κατά τη χωροθέτηση των ΧΥΤΑ και τη μεταφορά των

απορριμμάτων

Μεγάλος όγκος των απορριμμάτων

Υψηλό κόστος λειτουργίας των ΧΥΤΑ

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ

[20]

[20]

Ο ΧΥΤΑ του Δήμου Πάτρας βρίσκεται περίπου 10 χιλιόμετρα ανατολικά της

Πάτρας.

Η συνολική έκταση των εγκαταστάσεων είναι 400 στρέμματα, 70

στρέμματα εκ των οποίων έχουν διαμορφωθεί ως χώρος ταφής των

απορριμμάτων

Ο ΧΥΤΑ εξυπηρετεί τις ανάγκες διάθεσης των στερεών αστικών

απορριμμάτων πληθυσμού 150.000 κατοίκων, δέχεται περίπου 70.000

τόνους στερεών απορριμμάτων ετησίως.

Ο ΧΥΤΑ της Ξερόλακκας στην Πάτρα είναι ήδη γεμάτος και νεκρός από το

2007. Το πρόβλημα είναι μεγάλο γιατί τα απορρίμματα της πόλης

εξακολουθούν να αποτίθενται εκεί

Ο αγωγός του ΧΥΤΑ της Ξερόλακκας υπερχειλίζει κάποιες φορές με αποτέλεσμα,

τα λήμματα να τρέχουν στο δρόμο. Γίνονται έτσι εστία μόλυνσης για τους

κατοίκους της πόλης.

Μάλιστα, το σημείο της εκβολής είναι κοντά στην Πλαζ, όπου κάτοικοι της

πόλης κάνουν μπάνιο!

Επίσης, λόγω της μη καύσης του βιοαερίου, (οι συλλεκτήρες της καύσης

του βιοαερίου δεν λειτουργούν) προκαλείται ατμοσφαιρική ρύπανση

Επιπλέον τα στραγγίσματα των σκουπιδιών καταλήγουν στον Πατραϊκό

κόλπο, μέσω των χειμάρρων «Καραββά» και «Μειλίχου».

ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΚΟΥΠΙΔΙΩΝ

Ανακύκλωση

[21]

[21]

Ανακύκλωση απορριμμάτων είναι η διαδικασία με την οποία επαναχρησιμοποιείται εν μέρει ή ολικά οτιδήποτε αποτελεί έμμεσα ή άμεσα αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας και το οποίο στην μορφή που είναι δεν αποτελεί πλέον αγαθό για τον άνθρωπο. Στην διαδικασία αυτή συνήθως τα απορρίμματα μετατρέπονται σε πρώτες ύλες από τις οποίες παράγονται νέα αγαθά.

Μέρος της διαδικασίας της ανακύκλωσης είναι και η μετατροπή βλαβερών για το περιβάλλον υλικών σε λιγότερο ή και καθόλου βλαβερά. Με τον τρόπο αυτό γίνεται ομαλότερα η επανένταξή τους στο φυσικό περιβάλλον το οποίο ουσιαστικά ολοκληρώνει την διαδικασία την ανακύκλωσης με φυσικό τρόπο. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ : Άρχισε την εποχή του Χαλκού. Την

τότε εποχή έλιωναν τα μεταλλικά αντικείμενά τους έτσι ώστε αυτά να

μπορούν να μπορούν να παράγουν νέα προϊόντα. Η κατάσταση άλλαξε

με την αλματώδη πρόοδο της βιομηχανίας που έκανε την ανακύκλωση

πιο δύσκολη. Το 1970 σε συνέδριο για την ανακύκλωση αποφάσισαν με

λογότυπο να σηματοδοτούνται τα ανακυκλώσιμα προϊόντα. Πριν την

ανάπτυξη της ανακύκλωσης στην Ελλάδα, η μόλυνση ελλατωνόταν με

κάποιες άλλες διαδικασίες. Μέχρι το 2000 όπου η ανακύκλωση άρχισε

να υιοθετείται από πολλές πόλεις, ο παλιατζής και η ανταλλαγή υλικών

ήταν οι σπουδαιότερες μέθοδοι διαχείρισης των υλικών.

Ανακυκλώσιμα Προϊόντα

Μεγάλες οικιακές συσκευές (ψυγεία, πλυντήρια κλπ.). Μικροσυσκευές που διευκολύνουν τη ζωή (κλιματιστικά, φωτιστικά

είδη, συσκευές τηλεπικοινωνίας κλπ.) Προϊόντα εικόνας και ήχου Εξοπλισμός πληροφορικής

[22]

[22]

Ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά εργαλεία και παιχνίδια Ιατροτεχνολογικά προϊόντα Όργανα παρακολούθησης και ελέγχου Συσκευές αυτόματης διανομής Ηλεκτρονικοί υπολογιστές Καταλύτες εξάτμισης οχημάτων Φαγητά (λίπασμα) Χαρτί Πλαστικό Αλουμίνιο Γυαλί Ελαστικά Αυτοκινήτων Μπαταρίες

Σημασία της ανακύκλωσης Μειώνονται τα απορρίμματα και τα προβλήματα διαχείρισής τους Εξοικονομούνται ενέργεια και φυσικοί πόροι, που λαμβάνονται

συνεχώς από τη φύση. Μειώνεται η ρύπανση της ατμόσφαιρας, του εδάφους και των

υπόγειων υδάτων (ελαφρύνεται, έτσι, η επιβάρυνση του περιβάλλοντος).

Εξοικονομείται η ενέργεια που απαιτείται για την κατασκευή όλων των προαναφερθέντων αντικειμένων.

Επιτυγχάνεται μακροπρόθεσμη πτώση (ή μη αύξηση) των τιμών των προϊόντων, καθώς δεν απαιτείται εκ νέου παραγωγή πρώτης ύλης.

Σώζεται η υγεία όλων των κατοίκων του πλανήτη και διασφαλίζεται το καλύτερο μέλλον των παιδιών.

Δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας σε τομείς θετικών ενεργειών για την διάσωση του πλανήτη.

Δημιουργείται ευχάριστη αίσθηση και ικανοποίηση για τη συμμετοχή στην βελτίωση του περιβάλλοντος και των συνθηκών ζωής.

[23]

[23]

Τα πλεονεκτήματα της ανακύκλωσης είναι τα εξής: Εξοικονόμηση των φυσικών πόρων. Μείωση της ρύπανσης και των υγειονομικών κινδύνων που

σχετίζονται με την αποτέφρωση και την υγειονομική ταφή. Μείωση της ποσότητας των αποβλήτων και του κόστους

διάθεσης. Κατά την ανακύκλωση προκύπτουν έξι θέσεις εργασίας, ενώ κατά

την διάθεση των αποβλήτων με υγειονομική ταφή μόνο μία θέση εργασίας.

Τι ανακυκλώνουμε στους μπλε κάδους ανακύκλωσης:

Συσκευασίες από πλαστικό

Συσκευασίες από Αλουμίνιο

Συσκευασίες από Λευκοσίδηρο

Συσκευασίες από Γυαλί

Συσκευασίες από χαρτί

Τι δεν ανακυκλώνουμε στους μπλε κάδους: Οι ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, οι μπαταρίες, οι λαμπτήρες,

τα μελάνια, τα toner, το τηγανέλαιο , όλα ανακυκλώνονται, αλλά όχι

στους μπλε κάδους ανακύκλωσης. Υπάρχουν ειδικοί κάδοι για καθένα

από τα υλικά αυτά.

Επίσης, στους μπλε κάδους δεν ανακυκλώνονται δισκάκια cd/dvd,

βιντεοκασέτες, καλαμάκια, κούκλες, παιχνίδια, μαχαιροπίρουνα (ούτε

πλαστικά, ούτε μεταλλικά), οδοντόβουρτσες, ξύλινα αντικείμενα,

ρούχα, παπούτσια, πλαστικές καρέκλες και τραπέζια, πλαστικές

γλάστρες, στυλό, φελιζόλ, φωτογραφίε, φυτά.

[24]

[24]

Δεν ρίχνουμε συσκευασίες τοξικών υγρών ή άλλων υλικών στους μπλε

κάδους, καθώς τα κατάλοιπα τους δύσκολα απομακρύνονται.

Και φυσικά δεν πετάμε οποιαδήποτε άλλα σκουπίδια (οργανικά ή μη)

μέσα στους μπλε κάδους.

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΧΑΡΤΙΟΥ ΣΤΑΔΙΑ:

Το πιο δύσκολο στάδιο της ανακύκλωσης του χαρτιού είναι το στάδιο της συγκέντρωσής του.

1. Στο χώρο συγκέντρωσης συγκεντρώνονται όλα τα χαρτιά από διάφορα μέρη και γίνεται η διαλογή τους.

2. Αφού γίνει η διαλογή περνάνε στην πρέσα όπου συμπιέζονται και γίνονται "μπάλες" για μεγαλύτερη οικονομία χώρου και χρημάτων και ευκολότερη μεταφορά.

3. Από εκεί φορτώνουν τις "μπάλες" σε φορτηγά που τις μεταφέρουν στο εργοστάσιο επεξεργασίας. Οι "χαρτομπάλες" οδηγούνται στον αναλυτή όπου γίνονται πολτός με τη χρήση τεράστιων ποσοτήτων νερού (Για 1 κιλό χαρτί χρησιμοποιούνται 100 κιλά νερό). Κάθε φορά που τελειώνει η διαδικασία πολτοποίησης, το 80% του νερού ξαναχρησιμοποιείται για την επόμενη ανακύκλωση. Όταν ανακυκλώνουμε το χαρτί εξοικονομούμε επίσης και ενέργεια. Στον αναλυτή υπάρχει ένα μηχάνημα που λέγεται "κλέφτης". Αυτό αφαιρεί τα σύρματα και τα κομμάτια πλαστικού που ίσως υπάρχουν μέσα στις "χαρτομπάλες".

4. Από τον αναλυτή ο χαρτοπολτός πηγαίνει σε μεγάλα κόσκινα όπου καθαρίζεται από λαστιχάκια, συνδετήρες κ.ά.

5. Το επόμενο στάδιο είναι της απομελάνωσης όπου εκεί αφαιρείται η μελάνη που υπάρχει στο χαρτοπολτό.

6. Μετά ο χαρτοπολτός στραγγίζεται και το χαρτί πηγαίνει σε πρέσες όπου συμπιέζετε για να πάρουμε την ποιότητα που θέλουμε.

[25]

[25]

Τελικά σ' ένα τύμπανο το χαρτί παίρνει την τελική του μορφή. Όλα αυτά ελέγχονται από υπολογιστές. Από όλη τη διαδικασία της ανακύκλωσης δημιουργούνται υλικά επικίνδυνα για το περιβάλλον. Αυτά τα υλικά τα θάβουν σε χωματερή. Από το ανακυκλωμένο χαρτί μπορεί να φτιαχτεί χαρτί υγείας, χαρτοπετσέτες, χαρτί κουζίνας. Κατάλληλοι για την ανακύκλωση χαρτιού (βιβλία, έντυπα, εφημερίδες,

περιοδικά) είναι οι κίτρινοι κάδοι που ίσως υπάρχουν στον Δήμο σας.

Επειδή όμως είναι πολύ σύνηθες να μην υπάρχουν κίτρινοι κάδοι σε

όλους τους Δήμους, ή τουλάχιστον δεν υπάρχουν σε κάθε γειτονιά,

μπορούμε σε τέτοια περίπτωση να ρίχνουμε και χαρτιά στους μπλε

κάδους ανακύκλωσης, αρκεί όμως να μην είναι μικρότερα από το

μέγεθος Α4, γιατί τότε η διαλογή τους είναι αδύνατη από την εταιρία

ανακύκλωσης, δηλαδή πάνε χαμένα. Τα μικρότερα χαρτιά είναι καλό να

μαζεύονται σε έναν μεγάλο φάκελο, και όταν αυτός γεμίσει, τον ρίχνετε

μέσα στον μπλε κάδο της ανακύκλωσης.

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΓΥΑΛΙΟΥ

Πως φτιάχνεται το γυαλί;

Η κατασκευή του γυαλιού βασίζεται σε μια απλή διαδικασία κατά την οποία αναμιγνύονται τρεις ανόργανες ουσίες που στη συνέχεια θερμαίνονται μέχρι να συγχωνευτούν. Οι ουσίες αυτές είναι η άμμος που μας δίνει το πυρίτιο, το ανθρακικό νάτριο (η σόδα) που χαμηλώνει το σημείο τήξης της άμμου, και το ανθρακικό ασβέστιο (ο ασβεστόλιθος) που σταθεροποιεί το γυαλί για να μην διαλυθεί στο νερό.

[26]

[26]

Το γυαλί το χρησιμοποιούμε συχνά στη ζωή μας σε διάφορες μορφές. Όταν βρεθεί όμως στη φύση δεν αποσυντίθεται γι' αυτό πρέπει να το ανακυκλώνουμε.

Η ανακύκλωση του γυαλιού

Επειδή το γυαλί δεν αποσυντίθεται στη φύση πρέπει να το ανακυκλώνουμε. Οι τρόποι ανακύκλωσης είναι δύο:

Ο πρώτος είναι η επαναχρησιμοποίηση των μπουκαλιών.

Ο δεύτερος τρόπος αφορά τα μπουκάλια που δεν μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν και τα διάφορα άλλα γυάλινα αντικείμενα. Αυτά συγκεντρώνονται σε ειδικούς κάδους και σε επόμενη φάση μεταφέρονται σε κέντρα συγκέντρωσης όπου γίνεται ο διαχωρισμός του γυαλιού ανάλογα με το χρώμα του (άσπρο, πράσινο, μπλε, καφέ). Μετά το γυαλί θραύεται σε μικρά κομματάκια (το υαλόθραυσμα) και καθαρίζεται από ξένες ουσίες (καπάκια, χαρτιά, πλαστικά κλπ). Τα υλικά που μπορούν να μαγνητιστούν (όπως για παράδειγμα τα καπάκια) απομακρύνονται με ισχυρούς μαγνήτες. Τα ελαφριά αντικείμενα (χαρτιά, ελαστικά προϊόντα, κλπ) απομακρύνονται με αέρα που φυσάει στην επιφάνεια της μεταφορικής ταινίας που μεταφέρει το υαλόθραυσμα. Η απομάκρυνση άλλων υλικών γίνεται με το χέρι. Στη συνέχεια το γυαλί πλένεται με νερό για να απομακρυνθούν οι οργανικές ενώσεις, κυρίως σάκχαρα. Τέλος το υαλόθραυσμα οδηγείται στον κλίβανο τήξης για να κατασκευαστεί και πάλι γυαλί.

[27]

[27]

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΜΑΣ ΖΩΗ

Δεν πετάμε διάφορα γυάλινα σκεύη ή διακοσμητικά, που δεν χρειαζόμαστε, αλλά να τα διαθέτομε για φιλανθρωπικούς σκοπούς ή να τα πουλάμε σε μαγαζιά που τα ανακυκλώνουν.

Να χρησιμοποιούμε γυάλινα δοχεία για αναψυκτικά, μπύρες κλπ, για να μπορούμε να τα επιστρέφομε.

Να επιστρέφομε τα γυάλινα δοχεία που χρησιμοποιούμε για φάρμακα, όταν αδειάσουν.

Να μην αγοράζομε προϊόντα μιας χρήσης.

Να μην πετάμε ποτέ γυάλινα δοχεία στο δρόμο ή στην ύπαιθρο. Είναι πολύ επικίνδυνα για τους ανθρώπους αλλά και για τα ζώα.

Να προσπαθούμε να μαζεύομε τα γυάλινα δοχεία και να τα βάζομε σε ειδικούς κάδους.

Μπορούμε πολλά γυάλινα δοχεία να τα ξαναχρησιμοποιήσομε καθημερινά στη κουζίνα μας όπως για μαρμελάδες, γλυκά, τρόφιμα, κομπόστες κλπ.

Να ζητήσομε από τον Δήμο μαζί με τους φίλους μας ή το σχολείο μας να τοποθετήσει κάδους για ανακύκλωση.

[28]

[28]

ΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΓΥΑΛΙΟΥ

Αφαιρούμε όλα τα μεταλλικά ή πλαστικά πώματα από τις φιάλες.

Ξεπλένουμε τις γυάλινες συσκευασίες.

Ξεχωρίζουμε τις φιάλες ή τα δοχεία ανάλογα με το χρώμα τους και τα τοποθετούμε στους κάδους ανακύκλωσης που προορίζονται για το κάθε χρώμα.

Δεν τοποθετούμε άλλα απορρίμματα μέσα στους κάδους ή γύρω από αυτούς.

ΟΦΕΛΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΓΥΑΛΙΟΥ

Ανακυκλώνοντας μία γυάλινη συσκευασία την εβδομάδα εξοικονομείτε ενέργεια ίση με:

το άναμμα μιας λάμπας φθορισμού για 7 ώρες και 8 λεπτά, το άναμμα μιας συμβατικής λάμπας των 60 βατ για 1 ώρα και 40

λεπτά, τη λειτουργία κομπιούτερ για 25 λεπτά, τη λειτουργία τηλεόρασης για 13 λεπτά, τη λειτουργία πλυντηρίου για 10 λεπτά.

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ

Η ανακύκλωση αλουμινίου συμβάλλει στην εξοικονόμηση ενέργειας

Περίπου 1 δισ. αλουμινένια κουτάκια για αναψυκτικά και ποτά

χρησιμοποιούνται κάθε χρόνο στην Ελλάδα και για την παραγωγή τους

χρειάζονται 17.142 τόνοι αλουμίνιο ή 68.600 τόνοι βωξίτη και

257.142.000 κιλοβατώρες ενέργειας.

[29]

[29]

Για την κατασκευή ενός αλουμινένιου κουτιού καταναλώνεται τόση

ηλεκτρική ενέργεια όση για να:

- ακούσουμε ραδιόφωνο για 4 ώρες.

- δούμε τηλεόραση για 3 ώρες.

- ανάψουμε μία λάμπα 60W για 5 ώρες.

- λειτουργήσει ένα ψυγείο για 3 ώρες.

Αν τα κουτάκια καταλήξουν στα σκουπίδια αυξάνουμε τον όγκο

σκουπιδιών, σπαταλάμε φυσικούς πόρους και ενέργεια και συμβάλλουμε

στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Τα χρησιμοποιημένα αλουμινένια

κουτιά από αναψυκτικά, μπύρες κ.α. δεν είναι άχρηστα, και μάλιστα

προσφέρουν και χρήματα σε όσους τα ανακυκλώνουν.

Παράλληλα, με την ανακύκλωση του αλουμινίου, προστατεύουμε το

περιβάλλον, εξοικονομούμε ενέργεια και περιορίζουμε τη σπατάλη

πρώτων υλών. Η ανακύκλωση αλουμινίου σε σχέση με την παραγωγή

του από την αρχή σημαίνει 95% λιγότερη κατανάλωση ενέργειας, 95%

λιγότερη ατμοσφαιρική ρύπανση και 97% λιγότερη μόλυνση του νερού.

Ταυτόχρονα, η ανακύκλωση ενός τόνου αλουμινίου οδηγεί στην

εξοικονόμηση : 4 τόνων βωξίτη, 500 κιλών σόδας, 100 κιλών

ασβεστόλιθου, 700 κιλών πετρελαίου,

25 κιλών κρυολίτη και 35 κιλών φθοριούχου αλουμινίου.

Το αλουμίνιο δικαίως χαρακτηρίζεται ως το "πράσινο" μέταλλο,

ικανοποιώντας ταυτόχρονα τις τεχνολογικές αλλά και οικολογικές

απαιτήσεις.

Η διεθνής παραγωγή αλουμινίου είναι από τους βασικούς πρωταγωνιστές

στην προσπάθεια για μείωση ενέργειας για παραγωγική διεργασία,

περιορισμό και έλεγχο εκπομπών ρύπων και διατήρηση τουλάχιστον της

ποιότητας του περιβάλλοντος. Η ανακύκλωση του αλουμινίου είναι το

σημαντικότερο μέσο για την οικονομία ενέργειας και τη μείωση

εκπομπών ρύπων.

Ανακύκλωση Λευκοσιδήρου

Πολλές συσκευασίες φαγητών και ποτών, αλλά και συσκευασίες για

σπρέι κατασκευάζονται από λευκοσίδηρο και συνεπώς μεγάλες είναι οι

[30]

[30]

ποσότητες που απορρίπτονται. Ο λευκοσίδηρος είναι

επικασσιτερωμένος χάλυβας γι’ αυτό η ανακύκλωση των κουτιών από

λευκοσίδηρο είναι δυσκολότερη. Η ανακύκλωση των κουτιών από

λευκοσίδηρο στην Ελλάδα γίνεται σε ποσοστό 17%.

Ανακύκλωση Πλαστικού

Η ανακύκλωση πλαστικού στο εργοστάσιο αποτελείται από τρία στάδια:

Α) Στο πρώτο στάδιο το πλαστικό υλικό μεταφέρεται μαζικά από το

χώρο περισυλλογής και μέσω ειδικής ταινίας οδηγείται στον συμπιεστή.

Β) Στο δεύτερο στάδιο το πλαστικό υλικό συμπιέζεται με τη χρήση

εμβόλων και καταλήγει σε μπάλες πλαστικού.

Γ) Στο τρίτο στάδιο οι μπάλες πλαστικού που εξέρχονται από τον

συμπιεστή μεταφέρονται σε ειδικούς χώρους αποθήκευσης.

ΑΠΟΘΕΣΗ

Η απόθεση είναι μια διαδικασία ταφής απορριμμάτων που πραγματοποιείται στα ΧΥΤΑ των πόλεων. Γίνεται σε κατάλληλους χώρους όπου έχει προηγηθεί μόνωση του υπεδάφους διότι τα τοξικά,

[31]

[31]

οργανικά και άλλα απόβλητα δεν πρέπει να διαφεύγουν στο υδροφόρο ορίζοντα των κοντινών κατοικημένων περιοχών.

Η απόθεση των απορριμμάτων μπορεί να διαρκέσει το πολύ 30 έτη. Με το πέρας του χρόνου προβλέπεται το κλείσιμο των χώρων απόθεσης, και στα έτη που ακολουθούν γίνονται τα κατάλληλα έργα επαναφοράς του περιβάλλοντος στην αρχική του μορφή, με το θάψιμο των σκουπιδιών και τη στεγανοποίηση του χώρου με γεωμεμβράνες, ώστε να αποφευχθεί η μόλυνση της περιοχής. Τα έργα αυτά μπορεί να διαρκέσουν έως και 20 χρόνια.

Πλεονεκτήματα απόθεσης

Απαιτείται μικρό κεφάλαιο επένδυσης και λειτουργίας Μέθοδος που δεν αφήνει υπολείμματα

Ευέλικτη σε απότομη αύξηση του όγκου των απορριμμάτων, Το παραγόμενο μεθάνιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο.

Μειονεκτήματα απόθεσης

Δυσκολία στην εξεύρεση των κατάλληλων χώρων

Πολυδάπανη μεταφορά των απορριμμάτων καθότι οι χώροι πολλές φορές βρίσκονται μακριά από το πολεοδομικό συγκρότημα

Δυσκολίες κοινωνικής αποδοχής

Ύπαρξη καθιζήσεων σε περίπτωση που τα απορρίμματα κατά την υγειονομική ταφή δεν έχουν υποστεί καθίζηση

Κίνδυνος διαφυγής των στραγγισμάτων στον υπόγειο υδροφορέα

[32]

[32]

Παραγωγή μεθανίου που αν δεν προβλεφθεί η απομάκρυνσή του υπάρχει κίνδυνος, εκρήξεων, φωτιάς και ανεπιθύμητων οσμών.

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ

Πολλά από τα υλικά που περιέχονται στα απορρίμματα είναι δυνατόν να επαναχρησιμοποιηθούν ή να ανακυκλωθούν.

Με τον όρο επαναχρησιμοποίηση των απορριμμάτων εννοούμε τη

δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε ξανά αντικείμενα που μοιάζουν άχρηστα.

Με τον όρο ανακύκλωση των απορριμμάτων εννοούμε την επαναχρησιμοποίηση τους, αλλά έπειτα από κατάλληλη επεξεργασία.

[33]

[33]

Δεύτερη θέση στην ιεραρχία της ορθολογικής διαχείρισης των

απορριμμάτων αποτελεί η επαναχρησιμοποίηση υλικών, που αφορά

κάθε διεργασία, μέσω της οποίας οι συσκευασίες που έχουν μελετηθεί

και σχεδιαστεί, προκειμένου να εκπληρώσουν κατά την διάρκεια του

κύκλου ζωής τους ένα ελάχιστο αριθμό διαδρομών ή επιστροφών,

αναπληρώνονται ή χρησιμοποιούνται για τον ίδιο σκοπό. Η άμεση

επαναχρησιμοποίηση, κάποτε αρκετά διαδεδομένη υπό ορισμένες

μορφές σε τοπικές αγορές, είναι μάλλον περιορισμένη σήμερα διεθνώς,

παρά τις προσπάθειες για ευρύτερη εφαρμογή της (π.χ.

επαναχρησιμοποίηση των γυάλινων μπουκαλιών είτε μέσω της

επιστροφής τους στις εταιρείες ζυθοποιίας, είτε μέσω της

επαναχρησιμοποίηση τους για κάλυψη οικιακών αναγκών).

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ;

Η επαναχρησιμοποίηση ουσιαστικά είναι η χρήση πολλές φορές των

ίδιων των αντικειμένων-υλικών (κυρίως από την πρωτογενή τους

μορφή). Η επαναχρησιμοποίηση ως πρακτική μπορεί να περιλαμβάνει

την επισκευή, την πλήρωση, την επαναφόρτιση και γενικά την αποφυγή

υλικών μίας χρήσης.

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ

Με την επαναχρησιμοποίηση των αντικειμένων και των υλικών

προκύπτουν τρία σημαντικά πλεονεκτήματα:

1. Εξοικονόμηση χρημάτων κατά την αγορά υλικών από την επιχείρηση.

2. Ελαχιστοποίηση των αποβλήτων, και επομένως μείωση του

κόστους και των περιβαλλοντικών δαπανών που αφορούν την διάθεση

αποβλήτων

3. Μείωση των περιβαλλοντικών επιδράσεων που συνδέονται με τις

διαδικασίες μεταποίησης και ανεφοδιασμού.

ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ

[34]

[34]

Η κομποστοποίηση είναι μια φυσική διαδικασία η οποία μετατρέπει τα οργανικά υλικά σε μια πλούσια σκούρα ουσία. Αυτή η ουσία λέγεται κομπόστ ή χούμους ή εδαφοβελτιωτικό.

Η κομποστοποίηση είναι ένας πολύ άμεσος και σημαντικός τρόπος ανακύκλωσης. Έχει υπολογιστεί ότι το 35% των οικιακών απορριμμάτων μπορούν να κομποστοποιηθούν.

Η λέξη κομπόστ προέρχεται από την αγγλική λέξη compost. Στα τέλη του 14ου αι. στη γαλλική γλώσσα εμφανίζεται η λέξη composte με την έννοια του μίγματος των φύλλων, της κοπριάς και άλλων υλικών για τη λίπανση της γης. Η λέξη compost με τη σημερινή της έννοια εμφανίζεται το 1580 στην Αγγλία.

ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ?

Τα βακτήρια, οι μύκητες και άλλα μικρόβια είναι οι 'εργάτες' της κομποστοποίησης. Αυτοί, υποβοηθούνται κι από πολλούς άλλους μεγαλύτερους οργανισμούς. Κατά τη διάρκεια της κομποστοποίησης, αυτά τα μικρόβια παράγουν διοξείδιο του άνθρακα (CO2), θερμότητα και νερό καθώς αποικοδομούν τα οργανικά υλικά του σωρού. Το τελικό αποτέλεσμα είναι το ΚΟΜΠΟΣΤ (πλούσιο, σκούρο, θριφτό και άοσμο).

Πόσος χρόνος χρειάζεται?

Αρχικά πρέπει να αναφέρουμε ότι για την ολοκλήρωση της διαδικασίας

της κομποστοποίησης δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα

μέσα στο οποίο ολοκληρώνεται. Οι διάρκειες που αναφέρονται είναι

κατά προσέγγιση και εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες. Συνήθως,

μια παρτίδα υλικών που θα οδηγηθεί σε έναν κάδο κομποστοποίησης

και στη συνέχεια δε θα προστεθούν άλλα υλικά, ωριμάζει μέσα σε 3-4

μήνες.

[35]

[35]

Τι μπορούμε να κομποστοποιήσουμε?

Κομποστοποιούνται:

Όλα τα λαχανικά και οι σαλάτες αφού έχουν αποστραγγιχτεί τα λάδια, φυτικά υπολείμματα όπως φλούδες από κρεμμύδια, λουλούδια από το βάζο που μας έχουν μαραθεί, φλούδες και κοτσάνια φρούτων και λαχανικών, χόρτα και φρούτα, ωμά ή βρασμένα και τσόφλια αυγών.

Ότι μένει από τα αφεψήματα, τα κατακάθια του ελληνικού καφέ ή ο γαλλικός (μαζί με το φίλτρο), χαρτοπετσέτες χαρτιά κουζίνας και γενικότερα μαλακά χαρτιά όπως π.χ. οι χαρτοσακούλες των τροφίμων και των λαχανικών ή χάρτινα περιτυλίγματα.

Στάχτη τζακιού. Οτιδήποτε παράγει ο κήπος μας και σήμερα πάει στα σκουπίδια,

δηλαδή, λεπτά κλαδιά και φύλλα από το κλάδεμα, φρούτα ή καρποί που ωριμάζουν και πέφτουν, κομμένο γκαζόν, το πλήρες περιεχόμενο μιας γλάστρας που ξεράθηξε κλπ.

Πριονίδι αλλά και χώμα όπως φυλλοχώματα που ελαφραίνοντας το μείγμα, επιτρέπει στο οξυγόνο να εισέλθει και να βοηθήσει τη διαδικασία .

ΚΑΥΣΗ ΑΠΟΡΡΙMΜΑΤΩΝ

Η καύση ως μέθοδος διαχείρισης των απορριμμάτων είναι τόσο παλιά όσο και οι χωματερές. Διαφέρει όμως από τη σύγχρονη αποτέφρωση, που εφαρμόζεται την τρέχουσα περίοδο στην Ευρώπη, όσο διαφέρουν οι χωματερές από τους χώρους υγειονομικής ταφής υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ), που ακόμη δυστυχώς δεν διαθέτουμε στη χώρα μας.

[36]

[36]

Η βιομηχανία στερεών αποβλήτων στην Ευρώπη παρακολουθεί την εξέλιξη του θεσμικού πλαισίου, που προάγει την ανακύκλωση και την ανάπτυξη βιώσιμων τεχνολογιών επεξεργασίας, ενώ συνεχώς απομακρύνεται από τη μέθοδο της υγειονομικής ταφής χωρίς επεξεργασία. Στο πλαίσιο αυτό αναπτύσσονται οι μέθοδοι θερμικής επεξεργασίας και ενεργειακής ανάκτησης στερεών αποβλήτων, σε συνδυασμό με την προώθηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την πολιτική εξοικονόμησης ενέργειας και ορυκτών καυσίμων και μείωσης των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου.

Ισχυρές αντιρρήσεις και προβληματισμοί υπάρχουν για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της αποτέφρωσης, τους κινδύνους για την υγεία, την πολυπλοκότητα της τεχνολογίας και κυρίως για το υψηλό κόστος που συνεπάγεται. Κρίσιμο θέμα είναι η εξέλιξη των θερμικών τεχνολογιών τους και η μετάβαση σε τεχνικές με έμφαση στη δημιουργία λιγότερων υπολειμμάτων (αιωρούμενη τέφρα, εκπομπές αερίων κτλ.)

Τρεις είναι οι βασικές θερμικές τεχνολογίες: η αποτέφρωση

(incineration), η αεριοποίηση (gasification) και η πυρόλυση

(pyrolysis). Και οι τρεις αυτές μέθοδοι, κατά περίπτωση

εφαρμογής, έχουν συνδυαστεί με την ανακύκλωση με διαλογή

στην πηγή, όπως και με συστήματα μηχανικής διαλογής. Η

δυνατότητα αυτή έχει γίνει πια αναγκαιότητα με τα νέα δεδομένα

του ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου, εφόσον απαιτείται πλέον

συγκεκριμένη ανάκτηση υλικών, αλλά και εκτροπή

βιοπαοικοδομήσιμων αποβλήτων πριν από την ταφή.

Πέρα από τις ανωτέρω, διεθνώς έχουν εφαρμοστεί περιορισμένα

και άλλες πιλοτικές μέθοδοι, οι οποίες λειτουργούν σε υψηλή

θερμοκρασία και παράγουν καύσιμα προϊόντα (τεχνολογία

πλάσματος )

Με την αποτέφρωση επιτυγχάνεται η ελάττωση του όγκου των

απορριμμάτων και η εκμετάλλευση της ενέργειας των

απορριμμάτων για διάφορους σκοπούς, π.χ. θέρμανση,

παραγωγή ατμού, παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Κρίσιμοι

[37]

[37]

παράμετροι για την ασφαλή λειτουργία στους σύγχρονους

αποτεφρωτήρες είναι η ομοιογένεια των εισερχομένων υλών, η

εξασφάλιση ροής περίσσειας αέρα, η απαγωγή των απαερίων

διατηρώντας συνθήκες πλήρους ανάμιξης και η απομάκρυνση της

τέφρας ου πυθμένα χωρίς διακοπή της διεργασίας και μηχανικα

προβληματα

Η ένταση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τις μονάδες αυτές εξαρτάται από το τεχνολογικό επίπεδο κάθε εγκατάστασης. Κατά τη λειτουργία της αποτέφρωσης δημιουργούνται εκπομπές στο περιβάλλον τόσο αέριων όσο και υγρών και στερεών ρύπων. Στους αέριους ρύπους που παράγονται περιλαμβάνεται ευρύ φάσμα τοξικών ουσιών (π.χ. διοξίνες). Σημαντικές επιπτώσεις παρατηρούνται και από τις εκπομπές άλλων αέριων εκπομπων (υδραγυρος μολυβδος )

Τα πλεονεκτήματα της καύσης των Α.Σ.Α είναι:

• Ταχεία μέθοδος • Σημαντική μείωση του όγκου των απορριμμάτων • Παραγωγή ενέργειας από την καύση • Χαμηλό κόστος λειτουργίας • Κάλυψη μικρής έκτασης • Δεν υπάρχει ανάγκη μακροχρόνιας παρακολούθησης της συμπεριφοράς

Αντίθετα, τα μειονεκτήματα είναι:

• Υψηλό κόστος κατασκευής • Μονάδες υψηλής τεχνολογίας • Κίνδυνος διαφυγής τοξικών αερίων (διοξίνες) • Παραγωγή CO2 (φαινόμενο θερμοκηπίου)

dspace.lib.ntua.gr/bitstream/.../1/grammatikogiannise_landfill.pdf

http://www.ecorec.gr/econew/index.php?option=com_content&view=section&id=12&Itemi

d=92&lang=el

http://www.foodbites.eu/j15/index.php?option=com_content&view=article&id=794%3A20

12-03-25-19-26-46&catid=104%3Aeco&Itemid=124&lang=el

[38]

[38]

http://www.kee.gr/perivallodiki/diaxeirisi.pdf

http://www.anakyklosi.com.gr/site.php?&file=pages.xml&catid=64

Στραγγίσματα

Τα στραγγίσματα είναι υγρά που δημιουργούνται στον ΧΥΤΑ από την αποσύνθεση

του οργανικού μέρους των απορριμμάτων και από τη διείσδυση στη μάζα τους των

νερών της βροχής. Κατά την πορεία των υγρών μέσα από τη μάζα των

απορριμμάτων διαλύονται και παρασύρονται διάφορες ουσίες και έτσι μπορούν να

μολύνουν τα επιφανειακά και υπόγεια νερά. Η διαδικασία αυτή συνεχίζεται για

πολλά χρόνια μετά το κλείσιμο του ΧΥΤΑ.

Κατά την κατασκευή ενός νέου ΧΥΤΑ πρέπει να εγκατασταθούν συστήματα

συλλογής και επεξεργασίας των στραγγισμάτων, ώστε να προστατευτούν τα

επιφανειακά και υπόγεια νερά.

Βιοαέριο Τα οργανικά υλικά που ενταφιάζονται στον ΧΥΤΑ αποσυντίθενται σταδιακά

απουσία οξυγόνου (αναερόβια ζύμωση). Η διαδικασία αυτή εκλύει διάφορα

αέρια που αποκαλούνται συλλογικά βιοαέριο. Το βιοαέριο αποτελείται κατά

κύριο λόγο (>90%) από περίπου ίσα μέρη μονοξειδίου του άνθρακα και

μεθανίου, ενώ σε μικρές ποσότητες περιλαμβάνει αμμωνία, διοξείδιο του

άνθρακα, υδρογόνο, υδρόθειο, άζωτο

Πλεονεκτήματα μεθανίου

Πολλά από τα σκουπίδια µας όταν σαπίζουν, παράγουν µεταξύ

των άλλων μεθάνιο. Αν το µεθάνιο αυτό συγκεντρωθεί µπορεί

να χρησιμοποιηθεί ως καύσιµο που θα δώσει κίνηση π.χ. σε

κάποια ηλεκτρογεννήτρια.

ΤΑΦΗ ΑΠΟΡΡΙΜΑΤΩΝ

Κατά την υγειονομική ταφή των απορριμμάτων τα

απορρίμματα διαστρώνονται ,συμπιέζονται και στο τελος της

ημέρας σκεπάζονται με αδρανές υλικό (χωμα,μπαζα). Ετσι

μειώνεται ο κίνδυνος από την διασπορά απορριμμάτων και οι

δυσάρεστες οσμές.

[39]

[39]

Αγγλία

Ο Δήμαρχος του Λονδίνου Boris Johnson ανακοίνωσε στις 18 Νοεμβρίου την

στρατηγική του Δήμου για τα απόβλητα για την περίοδο 2012-2031. Η

στρατηγική αυτή (“London's Wasted Resources” καλύπτει ένα σύνολο

θεμάτων και πρωτοβουλιών με στόχο την μείωση των εκπομπών αερίων του

θερμοκηπίου που προέρχονται από τα απόβλητα του Λονδίνου καθώς και την

απόκτηση νέων υποδομών διαχείρισης των αποβλήτων του Δήμου.

Η στρατηγική του Λονδίνου, όπως παρουσιάστηκε από τον Δήμαρχο, στοχεύει

στην αύξηση της ανακύκλωσης στο ύψος του 60% των απορριμμάτων μέχρι το

2031.

Οι βασικοί στόχοι της στρατηγικής όπως ανακοινώθηκε είναι:

Μηδενική ταφή αποβλήτων σε χώρους υγειονομικής ταφής μέχρι το 2025

Μείωση της παραγωγής απορριμμάτων από τα νοικοκυριά από 970 κιλά ανά

νοικοκυριό σήμερα, σε 790 κιλά ανά νοικοκυριό μέχρι το 2031

Αύξηση της δυνατότητας του Λονδίνου για επαναχρησιμοποίηση από 6000

τόνους το χρόνο σήμερα σε 30.000 τόνους το χρόνο μέχρι το 2031

Ανακύκλωση και κομποστοποίηση των οικιακών απορριμμάτων από το 25%

σήμερα, σε τουλάχιστον 45% μέχρι το 2015 και κατ' ελάχιστον 60% μέχρι το

2031

Επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση και κομποστοποίηση των εμπορικών και

βιομηχανικών αποβλήτων τουλάχιστον στο 70% των παραγόμενων

ποσοτήτων καθώς και των αποβλήτων από κατεδαφίσεις, οικοδομές και

εκσκαφές σε ποσοστό 95% κατ' ελάχιστον μέχρι το 2020, κυρίως μέσω

βελτίωσης της αποτελεσματικής χρήσης των πρώτων υλών

Μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 1.000.000 τόνους το

[40]

[40]

χρόνο μέχρι το2031

Παραγωγή όσο το δυνατόν περισσότερες ενέργειας από τα οργανικά και τα μη

ανακυκλώσιμα απόβλητα.

Ένα πρώτο σχέδιο είχε παρουσιαστεί τον Ιανουάριο του 2010, αλλά στο νέο

σχέδιο υπάρχουν μερικές αλλαγές όχι ως προς τους στόχους αλλά ως προς

τις μεθόδους που θα προωθηθούν. Για παράδειγμα σήμερα περίπου 6000

προϊόντων επιδιορθώνονται και επαναχρησιμοποιούνται έναντι του στόχου

για επαναχρησιμοποίηση 120.000 τόνων ετησίως μέχρι το 2031 όπως

προέβλεπε το αρχικό σχέδιο). Το νέο σχέδιο, όμως, στοχεύει σε

επαναχρησιμοποίηση 30.000 τόνων απορριμμάτων μέχρι το 2031.

Ο Δήμαρχος επιδιώκει να αναδειχθεί το Λονδίνο σε “παγκόσμιας τάξης

μάνατζερ στη διαχείριση των αποβλήτων του” κάτι που θα επιτρέψει στους

κατοίκους να πετύχουν μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων τόσο

τοπικά όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Επισήμανε επίσης ότι η βελτίωση της

διαχείρισης των αποβλήτων του Λονδίνου θα οδηγήσει σε εξοικονόμηση

77.000.000 στερλινών το χρόνο. Μια προσέγγιση “Business as usual” δεν

είναι αποδεκτή πλέον, σύμφωνα με τον Δήμαρχο τόσο από περιβαλλοντική

όσο και από οικονομική άποψη. Το κόστος της τελικής διάθεσης των

αποβλήτων του Λονδίνου ανέρχεται σε περίπου 580.000.000 στερλίνες το

χρόνο, εκ των οποίων περίπου 265.000.000 στερλίνες κάθε χρόνο

αντιστοιχούν στον φόρο “ταφής αποβλήτων” που υποχρεώνεται να πληρώνει

ο δήμος για την ταφή των αποβλήτων του. Ο φόρος αυτός αναμένεται από 56

στερλίνες τον τόνο σήμερα να ανέβει σε 80 στερλίνες τον τόνο το 2014.

Μεταξύ άλλων, η στρατηγική προβλέπει να δοθεί έμφαση στην αύξηση των

ποσοστών ανακύκλωσης στις περιοχές με υψηλά κτίρια και πολυκατοικίες με

πολλά διαμερίσματα, όπου εντοπίζονται συνήθως χαμηλότερα ποσοστά σε

σχέση με τον μέσο όρο.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

Κώστα Ιωάννα, Μικρώνη Όλγα, Μαλάμη Κατερίνα, Λουκάτου Νικολίτσα, Νάτσης

Χρήστος.

Ασχοληθήκαμε με το ερωτηματολόγιο σχετικά με τα σκουπίδια το οποίο μοιράσαμε

σε μερικά τμήματα του σχολείου μας. Κάναμε 17 ερωτήσεις από τις οποίες

διαλέξαμε αυτές που κατά την κρίση μας ήταν οι πιο σημαντικές.

Παρακάτω σας παρουσιάζουμε τα αποτελέσματα της έρευνάς μας ανάμεσα σε 72

κορίτσια και 51 αγόρια.

Μεγάλο ποσοστό[ 74%] μαθητών γνωρίζει τι γίνονται τα σκουπίδια όταν τα

πετάμε και προσπαθεί να μειώσει τον όγκο των σκουπιδιών και αποβλήτων

[41]

[41]

που δημιουργεί. Ωστόσο, υπάρχει ένα 40% όπου δεν

προ

Αρκετά ικανοποιητικό είναι το ποσοστό των μαθητών που ανακυκλώνουν

[80%], έχοντας ιδιαίτερη προτίμηση στο χαρτί, στο πλαστικό, το γυαλί και τις

μπαταρίες, ενώ όσοι δεν ανακυκλώνουν είτε πίστευαν ότι είναι δύσκολο να

το υλοποιήσουν είτε είχαν δικούς τους προσωπικούς λόγους.

[42]

[42]

[43]

[43]

Το 91% των μαθητών χρησιμοποιεί πλαστικές σακούλες. Φυσικά η χρήση

των πλαστικών σακουλών θα πρέπει να μειωθεί καθώς η χρήση χάρτινων

σακουλών είναι πιο φιλική προς το περιβάλλον.

Από τους 123 μαθητές που ερωτήθηκαν οι 92 είτε κρατάνε τα παλιά τους

τετράδια είτε τα ανακυκλώνουν.

Αισιόδοξο είναι ότι σχεδόν όλοι οι μαθητές πιστεύουν ότι

ενδιαφέρονται για τα προβλήματα του περιβάλλοντος. Αυτό

προοικονομεί μια καλύτερη μελλοντική συνεργασία των ανθρώπων με το

περιβάλλον.

Το 85% των μαθητών διατίθεται να κάνει αλλαγές στην καθημερινή ζωή του

για την προστασία του περιβάλλοντος. Άμα κάτι τέτοιο ισχύει , καλό για εσάς

και το περιβάλλον.

Το 50% των μαθητών γνωρίζουν τη διαδικασία της ανακύκλωσης στα

εργοστάσια ενώ οι υπόλοιποι είτε δεν γνωρίζουν τίποτα για το θέμα ή δεν

έχουν επαρκή γνώση γι’ αυτό.

[44]

[44]

Το 67% πηγαίνει για ψώνια μία φορά την εβδομάδα.

Η πλειοψηφία των μαθητών αγοράζει καινούρια μολύβια και στυλό αφού τα

τελειώσει. Έτσι γίνεται οικονομία στις συσκευασίες που απαιτούνται για τα

σχολικά είδη.

Τα σκουπίδια στο σχολείο σχεδόν όλοι τα πετάνε στον κάδο. Κανονικά θα

έπρεπε να υπάρχουν κάδοι ανακύκλωσης στο σχολείο μας ώστε να

συμβάλλει και το σχολείο στο θέμα των σκουπιδιών.

Παραπάνω από τους μισούς μαθητές όταν βλέπουν κάποιο συμμαθητή τους

να πετάει κάτω σκουπίδια του λένε να τα πετάξει στον κάδο. Ενώ το 35%

αδιαφορεί.

Τέλος, σχεδόν όλοι έχουν καταλάβει ότι η ποιότητα τους περιβάλλοντος το

μόνο που δεν κάνει είναι να βελτιώνεται.

Ευχαριστούμε πολύ για την προσοχή σας. Ελπίζουμε να αποτελέσαμε ένα ευχάριστο

κίνητρο για την ευαισθητοποίηση σας για το περιβάλλον. ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΜΑΣ ΑΝΗΚΕΙ

ΑΔΕΡΦΙΑ! :’)

[45]

[45]