1

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Γ΄ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ

ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΑΥΓΕΡΩ ΚΑΤΣΩΡΗ

ΘΕΜΑ: Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ

ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. ΥΠΟΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΕΘΝΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΣΧΙΝΙΑ-

ΜΑΡΑΘΩΝΑ / ΑΣΩΠΟΣ)

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: Δρ. Σέργιος Δρόσος

ΑΘΗΝΑ 2010

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ................................ ................................ ................................ ................................ 5 ABSTRACT ................................ ................................ ................................ ............................... 7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ................................ ................................ ................................ ................................ . 9 Μέρος Α΄ ................................ ................................ ................................ ................................ . 13 1 Το Δίκαιο του Περιβάλλοντος ................................ ................................ .......................... 14

1.1 Ένας αυτόνομος κλάδος δικαίου ................................ ................................ .............. 14 1.2 Ο πρωτεύων ρόλος του δημοσίου δικαίου ................................ ............................... 15 1.3 Διακρίσεις του δικαίου περιβάλλοντος ................................ ................................ .... 16 1.4 Τα χαρακτηριστικά του δικαίου περιβάλλοντος ................................ ...................... 17 1.5 Η συμβολή του δικαίου στην προστασία του περιβάλλοντος ................................ .. 19

2 Η Έννοια του Περιβάλλοντος ................................ ................................ .......................... 20 2.1 Η έννοια του περιβάλλοντος ................................ ................................ .................... 20 2.2 Φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον ................................ ................................ ......... 20 2.3 Περιβάλλον και φύση ................................ ................................ ............................... 20 2.4 Η νομική έννοια του περιβάλλοντος ................................ ................................ ........ 21 2.5 Η νομική έννοια της προστασίας του περιβάλλοντος ................................ .............. 21 2.6 Εννοιολογικοί προσδιορισμοί βασικών εννοιών της περιβαλλοντικής νομοθεσίας 22

3 Πηγές του δικαίου προστασίας του περιβάλλοντος ................................ ......................... 24 3.1 Το Σύνταγμα ................................ ................................ ................................ ............. 24

3.1.1 Το άρθρο 24 παράγραφος 1 του Συντάγματος ................................ ................. 24 3.1.2 Το δικαίωμα στο περιβάλλον ................................ ................................ ........... 24

3.2 Ευρωπαϊκό και Διεθνές δίκαιο του περιβάλλοντος ................................ .................. 24 3.3 Γενικές Αρχές ................................ ................................ ................................ ........... 26

3.3.1 Οι αρχές της πρόληψης και της προφύλαξης ................................ ................... 26 3.3.2 Η αρχή της βιωσιμότητας ή της αειφορίας ................................ ....................... 27 3.3.3 Ο ρυπαίνων πληρώνει................................ ................................ ....................... 27

4 Ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης ................................ ................................ . 29 4.1 Αποστολή ................................ ................................ ................................ ................. 29 4.2 Θεσμικό πλαίσιο ................................ ................................ ................................ ....... 29 4.3 Αρμοδιότητες................................ ................................ ................................ ............ 31 4.4 Οργάνωση και Στελέχωση ................................ ................................ ........................ 32

Μέρος Β΄ ................................ ................................ ................................ ................................ 35 5 Ο ρόλος του ΓΕΔΔ στο ζήτημα της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος ................ 36 6 Υπόθεση Εργασίας: Έλεγχος Αδειών Διάθεσης υγρών αποβλήτων 19 εταιρειών στον Ασωπό ποταμό................................ ................................ ................................ .......................... 41

6.1 Γενικά ................................ ................................ ................................ ....................... 41 6.2 Ενέργειες ................................ ................................ ................................ .................. 41 6.3 Διαπιστώσεις ................................ ................................ ................................ ............ 43

6.3.1 Νομοθεσία σχετική με τη διαχείριση/ διάθεση βιομηχανικών αποβλήτων ..... 43 6.3.2 Απάντηση της Διεύθυνσης Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε στο από 22-1-08 έγγραφο του ΓΕΔΔ ................................ ................................ ............... 48 6.3.3 Απάντηση της Δ/νσης Υγειονομικής Μηχανικής και Υγιεινής Περιβάλλοντος του Υπουργείου Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης στο από 22 -1-08 έγγραφο του ΓΕΔΔ 49 6.3.4 Απάντηση της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας του Υπουργείου Ανάπτυξης στο από 22-1-08 έγγραφο του ΓΕΔΔ ................................ ................................ ............... 49 6.3.5 Απάντηση της Διεύθυνσης Παρακολούθησης της Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. στο από 22-1-08 έγγραφο του ΓΕΔΔ ................................ .. 49

3

6.3.6 Διαπιστώσεις από την διερεύνηση όλων των υπαρχόντων στοιχείων στους φακέλους των 19 υπό εξέταση εταιρειών στο από 22-1-08 έγγραφο του ΓΕΔΔ ............. 50 6.3.7 Διαπιστώσεις για τις εταιρείες που διαχειρίζονται επικίνδυνα απόβλητα ....... 51 6.3.8 Απαντήσεις των Υπηρεσιών της Ν.Α. Βοιωτίας στο από 3-12-07 έγγραφο του ΓΕΔΔ ………………………………………………………………………………...52 6.3.9 Διαπιστώσεις από τις απαντήσεις των Υπηρεσιών της Ν.Α. Βοιωτίας ............ 53

6.4 Συμπεράσματα ................................ ................................ ................................ .......... 54 6.4.1 Προτάσεις από το μικτό κλιμάκιο ................................ ................................ .... 56

6.5 Ανταπόκριση της διοίκησης στις προτάσεις ................................ ............................ 57 7 Υπόθεση Εργασίας: Το καθεστώς των αυθαιρέτων κατασκευών στον αιγιαλό του Εθνικού Πάρκου Σχινιά-Μαραθώνα ................................ ................................ ........................ 59

7.1 Γενικά ................................ ................................ ................................ ....................... 59 7.2 Ενέργειες ................................ ................................ ................................ .................. 59 7.3 Ανέγερση κατασκευών (Κέντρα Εξυπηρέτησης Λουομένων-ΚΕΛ) στον αιγιαλό του Εθνικού Πάρκου Σχινιά – Μαραθώνα ................................ ................................ ................. 60

7.3.1 Νομικό Καθεστώς ................................ ................................ ............................ 60 7.3.2 Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου ................................ ................................ 61 7.3.3 Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών – Ερώτημα προς το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους για το νομικό καθεστώς του αιγιαλού του Εθνικού Πάρκου ... 62 7.3.4 Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Σχινιά – Μαραθώνα (ΦΟΔΕΠΑΣΜ) .. 63 7.3.5 ΥΠΕΧΩΔΕ ................................ ................................ ................................ ....... 64 7.3.6 Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων ................................ ............ 64

7.4 Ύπαρξη αυθαιρέτων κτισμάτων και λειτουργία καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος επί της παραλίας του Εθνικού Πάρκου ................................ ........................ 65 7.5 Αναγκαιότητα Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για τις νέες κατασκευές .. 67 7.6 Τήρηση των υγειονομικών όρων λειτουργίας των αυθαιρέτων καταστημάτων (δομές αποχέτευσης – βόθροι – θαλάσσιο νερό)................................ ................................ .. 69

7.6.1 Σώμα Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας (ΣΕΥΥΠ) ................... 69 7.6.2 Νομαρχία Ανατολικής Αττικής ................................ ................................ ........ 70

7.7 Οικονομικός έλεγχος του ΦΟΔΕΠΑΣΜ ................................ ................................ .. 70 7.8 Σύστημα αντιπυρικής προστασίας του Ε.Π. –Πιστοποιητικά πυροπροστασίας των ΚΥΕ. ……………………………………………………………………………………...72 7.9 Συμπεράσματα-Καταλογισμός Ευθυνών ................................ ................................ . 73

7.9.1 Νομικό καθεστώς αιγιαλού του ΕΠ Σχινιά-Μαραθώνα / Ανέγερση ΚΕΛ ...... 73 7.9.2 Λειτουργία ΚΥΕ σε αυθαίρετα κτίσματα επί του αιγιαλού του ΕΠ Σχινιά -Μαραθώνα ................................ ................................ ................................ ........................ 74 7.9.3 ΜΠΕ για τα ανεγειρόμενα ΚΕΛ ................................ ................................ ...... 75 7.9.4 Τήρηση των Υγειονομικών όρων λειτουργίας των ΚΥΕ ................................ . 75 7.9.5 Οικονομικός έλεγχος του Φορέα Διαχείρισης ................................ .................. 76 7.9.6 Αντιπυρική προστασία του ΕΠ ................................ ................................ ........ 76

8 Συμπεράσματα Τελικής Εργασίας ................................ ................................ .................... 77 ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ ................................ ................................ ................................ ... 80 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ................................ ................................ ................................ ...................... 82 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ................................ ................................ ................................ ......................... 83

4

Θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαιτέρως τον Δρ. Σέργιο Δρόσο, επιβλέποντα της τελικής μο υ

εργασίας και Ειδικό Επιθεωρητή στο Γραφείο του ΓΕΔΔ για τις συμβουλές, τις επισημάνσεις

και τη βοήθειά του στην εκπόνηση της παρούσας εργασίας. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω

τον κ. Θεοφάνη Κρουσταλάκη, Ειδικό Επιθεωρητή στο Γραφείο του ΓΕΔΔ και τον κ.

Παναγιώτη Αλεξόπουλο, προϊστάμενο της Δ/νσης Γραμματείας στο γραφείο του ΓΕΔΔ διότι οι

συζητήσεις μας κατά την περίοδο της πρακτικής μου άσκησης στο Γραφείο του ΓΕΔΔ με

βοήθησαν εμμέσως στην εκπόνηση της εργασίας αυτής.

5

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Το δίκαιο του περιβάλλοντος αποτελεί έναν αυτόνομο κλάδο δικαίου, ο οποίος

ρυθμίζει την σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον. Δημιουργήθηκε εξαιτίας της

ανάγκης για νομική κάλυψη της προστασίας του περιβάλλοντος, η οποία προέκυψε από την

αύξηση των οικολογικών προβλημάτων που επέφερε η ραγδαία οικονομική ανάπτυξη. Πηγές

του δικαίου του περιβάλλοντος είναι το Σύνταγμα, το Ευρωπαϊκό και Διεθνές δίκαιο του

περιβάλλοντος καθώς και οι γενικές αρχές του δικαίου του περιβάλλοντος.

Το περιβάλλον ορίζεται ως το σύνολο των στοιχείων που συγκροτούν με τη διαπλοκή

των σχέσεών τους, το πλαίσιο, τα μέσα και τις συνθήκες ζωής του ανθρώπου και της

κοινωνίας. Υπό τη στενή του έννοια περιβάλλον είναι μόνο το φυσικό περιβάλλον, δηλαδή οι

φυσικοί πόροι του ανθρώπου, ενώ υπό την ευρεία έννοια του είναι το συνολικό περιβάλλον

που περιλαμβάνει τον άνθρωπο και τους κοινωνικούς, πολιτιστικούς και πολιτικούς θεσμούς,

δηλαδή αυτό που έχει διαμορφωθεί από τον ίδιο τον άνθρωπο.

Ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης είναι μια ελεγκτική διοικητική αρχή με

ευρύτατες αρμοδιότητες, πεδίο δράσης του οποίου είναι ο δημόσιος τομέας όπως

προσδιορίζεται από τον ιδρυτικό νόμο του (ν.3074/2002). Αποστολή του είναι η

καταπολέμηση φαινομένων κακοδιοίκησης και διαφθοράς και η διασφάλιση της εύρυθμης

λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης. Πρόκειται για ένα μηχανισμό εσωτερικού ελέγχου της

διοικητικής δράσης, ο οποίος ασκεί τον κλασικό έλεγχο των φορέων της δημόσιας διοίκησης

ενώ παράλληλα παρακολουθεί τη δράση και αξιολογεί το έργο του συνόλου των Ελεγκτικών

Σωμάτων.

Έχει επιλέξει να θέσει σε προτεραιότητα τα θέματα που άπτονται του περιβάλλοντος,

όπως τονίζει και στις ετήσιες εκθέσεις του. Ο ρόλος του στην προσπάθεια για την θωράκιση

του περιβάλλοντος έγκειται στον εντοπισμό εκείνων των περιπτώσεων διαφθοράς και

κακοδιοίκησης τα οποία άπτονται των σχετικών με την προστασία του περιβάλλοντος

αρμοδιοτήτων της δημόσιας διοίκησης και στην συνεισφορά του στην επίλυσή τους μέσω

των προτάσεων του. Πράγματι έχει επιληφθεί πλήθους υποθέσεων σχετικών με τον

περιβάλλον.

Δύο από τις σημαντικότερες υποθέσεις αναλύονται στην παρούσα εργασία. Η πρώτη

αφορά στον έλεγχο των Αδειών Διάθεσης υγρών αποβλήτων 19 εταιρειών, οι οποίες

δραστηριοποιούνται στην περιοχή του Ασωπού ποταμού και προκαλούσαν βλάβη στο

6

περιβάλλον από την απόρριψη υγρών αποβλήτων της παραγωγικής τους διαδικασίας. Η

δεύτερη άπτεται του καθεστώτος των αυθαιρέτων κατασκευών στον αιγιαλό του Εθνικού

Πάρκου Σχινιά-Μαραθώνα.

Από την ανάλυση των δύο υποθέσεων εργασίας διαπιστώθηκε ότι η δράση της

διοίκησης προς την κατεύθυνση της προστασίας του περιβάλλοντος δεν ήταν

αποτελεσματική, καθώς είτε δεν εφήρμοσε ορισμένες από τι κείμενες διατάξεις είτε τις

εφήρμοσε πλημμελώς. Έτσι καταδεικνύονται και επιβεβαιώνονται ορισμένες γνωστές

παθογένειες της δημόσιας διοίκησης στην Ελλάδα, οι οποίες αφορούν στα φαινόμενα

κακοδιοίκησης και μη τήρησης της αρχής της νομιμότητας. Αποδείχθηκε ότι στις

συγκεκριμένες περιπτώσεις που μελετήθηκαν τα εν λόγω φαινόμενα οδήγησαν σε ελλείψεις

όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος ως εννόμου αγαθού και κατ’ επέκταση στην

υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος. Περαιτέρω, συμπεραίνεται ότι ο ΓΕΔΔ πέτυχε με

τις προτάσεις προς τη διοίκηση να την κατευθύνει προς την σωστή διοικητική συμπεριφορά.

7

ABSTRACT

Environmental law is an autonomous branch of law that regu lates the relation of man with

the environment. It was created because of the need for protection of the environment by law

which emerged from the increase of ecological problems that rapid economic growth braught

about. The sources of environmental law are the Constitution, european and international law

as well as the principles of enviromental law.

The Environment is the total of elements that form the frame, the means and the living

conditions of man and society. In its narrow sense it is the natural environment, namely the

natural resources of man while in its broad sense it is the total environment that includes man

and his social, cultural and political institutions, that is what has been formed by man himself.

The General Inspector of Public Administration is an inspection administrative

authority that has very broad competencies, whose field of action is the public sector as it is

defined by the founding law of the General Inspector of Public Administration. His mission is

to fight misadministration and corruption and to esure the harmonious function of public

administratio. It is a mechanism of internal audit of administrative action that practices typical

audits of the public administration organisations while monitoring the action and evaluating

the work of all audit bodies.

He has chosen to prioritise environmental issues, as he stresses in his annual reports.

His role in the efford to shield the environment lies in locating those corruption and

misadministration cases that concern the competencies of public administration that are

related to the protection of the environment as well as in contributing to solving them with his

suggestions. Indeed he has dealt with a multitude of cases related to the environment.

This paper analyses two of the most important of those cases. The first one concerns an

audit of the licences for the disposal of liquid waste of 19 companies that are situated in the

area of Asopos river and they were damaging the environment by disposing the waste of their

production processes. The second concerns the illegal constructions at the shore in Shinias-

Marathonas National Park.

The analysis of the two case lead to the ascertainment that administrative action to

protect the environment was not effective since some regulations were either not applied at all

or they were not applied fully. Thus some known problems of public administration in

8

Greece, such as misadmistration and not folowing the principle of legality, were confirmed. It

was proven that in the particular case that were studied such phenomena lead to deficiencies

in the protection of the environment. Furthermore, it is concluded that the General Inspector

of Puplic Administration has succeeded in leading puplic administration to the proper

administrative behaviour with his proposals.

9

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στην εποχή μας υπάρχει παγκόσμιος προβληματισμός για το μέλλον του πλανήτη. Το

1992 στη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών που έλαβε χώρα στο Ρίο ντε Τζανέιρο

υπογράφηκε διακήρυξη σύμφωνα με την οποία «Το δικαίωμα στην ανάπτυξη πρέπει να

εκπληρώνεται έτσι ώστε να ανταποκρίνεται με δίκαιο τρόπο στις αναπτυξιακές και

περιβαλλοντικές ανάγκες των σημερινών και των μελλοντικών γενεών». Οι ανθρώπινες

δραστηριότητες επεμβαίνουν στο φυσικό περιβάλλον με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται

προβλήματα υποβάθμισης του και να τίθενται προβληματισμοί περί εξάντλησης των φυσικών

πόρων. Η προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί μία σύγχρονη διεπιστημονική πρόκληση.

Το ενδιαφέρον των πολιτών για το ζήτημα του περιβάλλοντος συνεχώς αυξάνεται και

αναπτύσσεται η οικολογική τους συνείδηση, όπως φαίνεται και από τη δραστηριοποίηση

διαφόρων μη κυβερνητικών οργανώσεων στον τομέα αυτό.

Ο ρόλος που καλούνται να διαδραματίσουν τα κράτη και οι διάφοροι φορείς των

δημοσίων διοικήσεων είναι καθοριστικός για την πρόληψη και για την αντιμετώπιση των

περιβαλλοντικών προβλημάτων. Η αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος δεν

αποτελεί εσωτερική υπόθεση κάθε κράτους αλλά είναι διακρατικό ζήτημα αφού το

περιβάλλον και προβλήματα, όπως η ρύπανσή του, δεν «κλείνονται» σε σύνορα. Ωστόσο η

ανάπτυξη και κυρίως η εφαρμογή των αναγκαίων πολιτικών για την θωράκιση του

περιβάλλοντος καθώς και η τήρηση των όποιων δεσμεύσεων έχουν αναληφθεί σε διεθνές

επίπεδο αποτελεί ευθύνη και αρμοδιότητα του κάθε κράτους.

Η Ελλάδα είναι, κατά κοινή ομολογία, μία από τις ομορφότερες χώρες του κόσμου με

πλούσια βιολογική ποικιλότητα. Δυστυχώς όμως, υπάρχουν περιβαλλοντικά προβλήματα των

οποίων το είδος και η σοβαρότητα ποικίλει ανάλογα με την περιοχή. Οι όποιες προσπάθειες

έχουν καταβληθεί για την θωράκιση του περιβάλλοντος υπήρξαν ανεπαρκείς και

αποσπασματικές. Δεν είχαν τα επιθυμητά αποτελέσματα και έτσι παραμένουν τα

προβλήματα, τα οποία θα ήταν ακόμη σοβαρότερα αν οι ρυθμοί της οικονομικής, και

ιδιαίτερα της βιομηχανικής ανάπτυξης, ήταν ταχύτεροι. Η χώρα μας φαίνεται να ακολουθεί

απλώς τις εξελίξεις που συντελούνται όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος,

προσαρμοζόμενη στις νέες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή κυρώνοντας διεθνείς

συμβάσεις. Ωστόσο τα πρακτικά αποτελέσματα είναι πενιχρά διότι η Ελλάδα δεν έχει

αναπτύξει και εφαρμόσει η ίδια μία συνολική στρατηγική για το περιβάλλον, στην οποία,

10

μαζί με τις αναγκαίες προσαρμογές της νομοθεσίας, να εντάσσονται και οι πολιτικές και

δράσεις που απαιτούνται για την αποτελεσματική στήριξη της εφαρμογή της. Το πρόβλημα

επιτείνεται με την εμφάνιση φαινομένων κακοδιοίκησης σε ότι αφορά τις σχετικές με την

προστασία του περιβάλλοντος αρμοδιότητες της δημόσιας διοίκησης, η οποία δεν στέκεται

στο ύψος των περιστάσεων και σε ορισμένες περιπτώσεις αποδεικνύεται ανίκανη, ανίσχυρη ή

και διεφθαρμένη.

Ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης είναι μια ελεγκτική διοικητική αρχή με

ευρύτατες αρμοδιότητες, πεδίο δράσης του οποίου είναι ο δημόσιος τομέας. Αποστολή του

είναι η καταπολέμηση φαινομένων κακοδιοίκησης και διαφθοράς και η διασφάλιση της

εύρυθμης λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης. Μέσα στο ευρύ φάσμα των υποθέσεων των

οποίων επιλαμβάνεται ο ΓΕΔΔ, ο τομέας του περιβάλλοντος έχει αποκτήσει μία ιδιαίτερη

δυναμική. Ο ρόλος του ΓΕΔΔ στην προσπάθεια για την θωράκιση του περιβάλλοντος

έγκειται στον εντοπισμό εκείνων των φαινομένων διαφθοράς και κακοδιοίκησης τα οποία

άπτονται των σχετικών με την προστασία του περιβάλλοντος αρμοδιοτήτων της δημόσιας

διοίκησης και στην συνεισφορά του στην επίλυσή τους μέσω των προτάσεων του προς τα

αρμόδια Υπουργεία αλλά και της ουσιαστικής συμβολής του στην αλλαγή της κρατούσας

ξεπερασμένης διοικητικής κουλτούρας και νοοτροπίας.

Σκοπός και Στόχος

Στόχοι της παρούσας τελικής εργασίας είναι: α) η ανάπτυξη των βασικών εννοιών και

θεωρητικών πτυχών του θέματος β) η αναφορά στο θεσμό του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας

Διοίκησης γ) η μελέτη και ανάλυση των υποθέσεων εργασίας δ) ο σχολιασμός των

προαναφερθέντων και η εξαγωγή συμπερασμάτων που προκύπτουν από το σύνολο των

αναφερομένων στην εργασία.

Τελικό σκοπός της εργασίας είναι η κατανόηση του ρόλου και της συμβολής του ΓΕΔΔ

στην αντιμετώπιση των σοβαρών και χρονιζόντων περιβαλλοντικών προβλημάτων που

υφίστανται στην Ελλάδα.

Μέσα και Μεθοδολογία

Τα κυριότερα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν είναι λογισμικό επεξεργασίας εγγράφων και

πρόγραμμα περιήγησης στο διαδίκτυο.

11

Για τη συγγραφή της παρούσας τελικής εργασίας προηγήθηκε έρευνα των διαφόρων

βιβλιογραφικών πηγών, οι οποίες σχετίζονταν με το θέμα. Επιλέχθηκαν οι πηγές στις οποίες

κρίθηκε σκόπιμο να βασιστεί η εργασία και στη συνέχεια μελετήθηκαν. Πρόκειται κατά

κύριο λόγο για βιβλία που αφορούν στο Δίκαιο του Περιβάλλοντος, άρθρα από επιστημονικά

περιοδικά που πραγματεύονται πτυχές του θέματος της εργασίας, υλικό από αξιόπιστους

διαδικτυακούς τόπους που σχετίζονται με το θέμα, συμπεριλαμβανομένου και του δικτυακού

τόπου του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, σχετική με το ΓΕΔΔ νομοθεσία, η

ετήσια έκθεσή του καθώς και τα πορίσματα του για τις υποθέσεις εργασίας που

περιγράφονται στη συνέχεια.

Διάρθρωση Κεφαλαίων

Στο Μέρος Α΄ αναπτύσσονται οι θεωρητικές πτυχές του θέματος και αναλύεται ο

θεσμός του ΓΕΔΔ. Με το 1ο κεφάλαιο ο αναγνώστης εισάγεται στο Δίκαιο του

Περιβάλλοντος καθώς τους κανόνες του καλείται να εφαρμόσει η δημόσια διοίκηση και για

την δράση της αυτή ελέγχεται από τον ΓΕΔΔ. Δίνονται κάποιες γενικές πληροφορίες για

αυτόν τον αυτόνομο κλάδο του δικαίου μέσα από τις οποίες αρχίζει να γίνεται κατανοητή η

συμβολή του στην προστασία του περιβάλλοντος. Στο 2ο κεφάλαιο γίνονται οι απαραίτητοι

εννοιολογικοί προσδιορισμοί της έννοιας του περιβάλλοντος, άλλων συναφών εννοιών καθώς

και βασικών εννοιών που απαντώνται στην περιβαλλοντική νομοθεσία. Το 3ο κεφάλαιο

καταγράφει τις πηγές του δικαίου προστασίας του περιβάλλοντος, οι οποίες θέτουν το

πλαίσιο εντός του οποίου δρα η διοίκηση για την διαφύλαξη του περιβάλλοντος. Στο 4ο

κεφάλαιο δίνονται πληροφορίες για το θεσμό του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης

και έτσι διασαφηνίζεται και ο τρόπος που μπορεί ο ΓΕΔΔ να δράσει στον τομέα του

περιβάλλοντος.

Στο Β΄ Μέρος περιγράφεται ο τρόπος δράσης του ΓΕΔΔ προς την κατεύθυνση της

προστασίας του περιβάλλοντος μέσω κυρίως των υποθέσεων εργασίας. Ο γενικότερος ρόλος

του ΓΕΔΔ στην προστασία του περιβάλλοντος περιγράφεται στο 5ο κεφάλαιο. Τα επόμενα

δύο κεφάλαιο αφορούν τις υποθέσεις εργασίας. Συγκεκριμένα στο 6ο κεφάλαιο καταγράφεται

ο τρόπος που διερευνήθηκε από τον ΓΕΔΔ η υπόθεση του ελέγχου νομιμότητας και

πληρότητας των δικαιολογητικών των αδειών διάθεσης υγρών αποβλήτων 19 εταιρειών που

δραστηριοποιούνται στην περιοχή του Ασωπού ποταμού στη Βοιωτία και στο 7ο κεφάλαιο

περιγράφεται ο έλεγχος που διεξήγαγε ο ΓΕΔΔ για το καθεστώς των αυθαιρέτων κατασκευών

12

στο Εθνικό Πάρκο Σχινιά-Μαραθώνα. Στο 8ο και τελευταίο κεφάλαιο παρατίθενται τα

συμπεράσματα που προκύπτουν από την εργασία συνολικά.

13

Μέρος Α΄

14

1 Το Δίκαιο του Περιβάλλοντος

1.1 Ένας αυτόνομος κλάδος δικαίου

Η ραγδαία οικονομική ανάπτυξη που σημειώθηκε διεθνώς προκάλεσε τη συσσώρευση

οικολογικών προβλημάτων, η οποία οδήγησε στη συνειδητοποίηση της ανάγκης να

προστατευθεί το περιβάλλον και η ανθρώπινη δραστηριότητα πάνω στη φύση να υπαχθεί στη

σφαίρα του δικαίου. Έτσι την τελευταία τριακονταετία εμφανίζεται το δίκαιο του

περιβάλλοντος ως αυτόνομος κλάδος δικαίου. (Γ. Σιούτη, 2003)

Προϋπόθεση της δημιουργίας ενός σώματος κανόνων δικαίου για την αντιμετώπιση

ενός ειδικού προβλήματος είναι αυτοί να ανταποκρίνονται σε μια ανάγκη του κοινωνικού

συνόλου. Μία ειδική νομική ρύθμιση για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του

περιβάλλοντος δικαιολογήθηκε μόνο από τη στιγμή που α) η αύξηση των περιπτώσεων

οικολογικής βλάβης αποτελούσε εμπόδιο για την περαιτέρω οικονομική ανάπτυξη και β) η

δημόσια υγεία θεωρήθηκε ότι βρίσκεται σε κίνδυνο. (Γ. Σιούτη, 2003)

Η ανάγκη για νομική κάλυψη της προστασίας του περιβάλλοντος οδήγησε στην

δημιουργία του δικαίου του περιβάλλοντος, το οποίο συνοπτικά ορίζεται ως το δίκαιο για την

αντιμετώπιση της οικολογικής βλάβης και για την προστασία του περιβάλλοντος και έχει ως

σκοπό την καθολική νομική αντιμετώπιση του οικολογικού προβλήματος. (Γ. Σιούτη, 2003)

Το δίκαιο του περιβάλλοντος αποτελεί ξεχωριστό κλάδο του δικαίου επειδή ρυθμίζει τη

σχέση του ανθρώπου προς το φυσικό περιβάλλον. Για τη ρύθμιση της σχέσης αυτής

απαιτούνται κανόνες δικαίου οι οποίοι είναι θεσπισμένοι ειδικά για αυτήν, σύμφωνα με την

ιδιομορφία της και αφορούν στην επίλυση των προβλημάτων που αυτή δημιουργεί. Η

αντιμετώπιση περιβαλλοντικών προβλημάτων από γενικούς κανόνες δικαίου έχει

περιορισμένη εμβέλεια και αμφίβολη αποτελεσματικότητα. (Γ. Σιούτη, 2003)

Η αυτονομία του δικαίου του περιβάλλοντος εδράζεται στην ύπαρξη ειδική νομοθεσίας

(π.χ. ο ν. 360/1976 και ο ν. 1650/1986), ειδικών αρχών (π.χ. αρχή της πρόληψης και της

αειφορίας) και ειδικών θεσμών (π.χ. διαδικασία εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων)

(Κουτούπα-Ρεγκάκου, 2005)

Στην Ελλάδα τα πρώτα σύνολα ειδικών κανόνων και όχι πλέον διάσπαρτων και

ευκαιριακών διατάξεων, τα οποία έχουν ως αντικείμενο τις σχέσεις του ανθρώπου με το

φυσικό περιβάλλον εμφανίστηκαν το 1976. Ψηφίστηκε από τη βουλή ο ν. 360/1976 «περί

χωροταξίας και περιβάλλοντος», ενώ ήδη υπήρχε το άρθρο 24 του Συντάγματος για την

προστασία του περιβάλλοντος. (Γ. Σιούτη, 2003)

15

Η περιβαλλοντική νομοθεσία διεισδύει σε πολλούς κλάδους δικαίου, όχι μόνο του

δημοσίου, αλλά και του ιδιωτικού και του ποινικού. Η προστασία του περιβάλλοντος σ το

πεδίο του αστικού δικαίου πραγματοποιείται με την εφαρμογή των διατάξεων για την

προστασία της προσωπικότητας, στην οποία, σύμφωνα με τη νομολογία, περιλαμβάνονται

όλα τα αγαθά που είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα με το πρόσωπο και ανήκουν σε αυτό. Στο

ποινικό δίκαιο, το οποίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την προστασία του περιβάλλοντος

εντάσσονται διατάξεις, οι οποίες καθιστούν ποινικά κολάσιμες πράξεις ή παραλείψεις

επιχειρήσεων ή φυσικών προσώπων που παραβιάζουν το δίκαιο περιβάλλοντος. Στα πλαίσια

δε του δημοσίου δικαίου, το δίκαιο του περιβάλλοντος τέμνει το συνταγματικό και το

δημοσιονομικό δίκαιο του περιβάλλοντος ενώ ως κλάδος του ειδικού διοικητικού δικαίου

τέμνει το δίκαιο της δημόσιας τάξη και το δημόσιο οικονομικό δίκαιο. (Κουτούπα-Ρεγκάκου,

2005)

1.2 Ο πρωτεύων ρόλος του δημοσίου δικαίου

Τόσο το ιδιωτικό όσο και το ποινικό δίκαιο του περιβάλλοντος έχουν μεγάλη σημασία

αλλά μεγαλύτερη έκταση καταλαμβάνει το δημόσιο δίκαιο του περιβάλλοντος, λόγω του

θεμελιώδους ρόλου του κράτους στην προστασία του. Το δημόσιο δίκαιο άλλωστε δέχεται τις

επιδράσεις του ευρωπαϊκού και του διεθνούς δικαίου του περιβάλλοντος, τα οποία αποτελούν

πτυχές του. Σήμερα το δίκαιο περιβάλλοντος θεωρείται αυτόνομος κλάδος του δημοσίου

δικαίου. (Κουτούπα-Ρεγκάκου, 2005)

«Το δημόσιο δίκαιο αφορά τη δομή και οργάνωση του κράτους αλλά και την

προστασία του δημοσίου συμφέροντος, τμήμα της οποίας αποτελεί και η προστασία του

περιβάλλοντος. Επομένως προσφέρει το πλέον πρόσφορο θεσμικό όπλο για την αντιμετώπιση

των προβλημάτων του περιβάλλοντος. Ο ρόλος του δημοσίου δικαίου στην προστασία του

περιβάλλοντος είναι πρωτεύων, τόσο όσον αφορά το αντικείμενο προστασίας όσο και τα

νομικά μέσα στα οποία καταφεύγει ο νομοθέτης και τα οποία βρίσκονται, ως επί το πλείστον,

στη διάθεση της δημόσιας διοίκησης.» (Γ. Σιούτη, 2003, σελ.4-5)

Αντικείμενο της προστασίας είναι ένα κατεξοχήν αντικείμενο του δημοσίου δικαίου: η

ποιότητα ενός φυσικού αγαθού (του ύδατος, της ατμόσφαιρας κ.λ.π.) και στόχος της

νομοθεσίας η εξαφάνιση ή μείωση κάθε δραστηριότητας η οποία μπορεί να βλάψει αυτά τα

φυσικά αγαθά. (Γ. Σιούτη, 2003)

Τα νομικά μέσα βρίσκονται, στην συντριπτική πλειοψηφία τους, στην εξουσία της

δημόσιας διοίκησης, το δε διοικητικό δίκαιο έχει αποβεί ο κατεξοχήν χώρος που εφευρίσκει

16

ειδικές αρχές και διαδικασίες για την προστασία του περιβάλλοντος. Ενδεικτικώς

αναφέρουμε τα εξής:

α) τις παντός είδους απαγορεύσεις, οι οποίες συνοδεύονται από διάφορους τύπους

διοικητικών κυρώσεων, β) την καθιέρωση υποχρεώσεων σχετικών με τη λήψη μέτρων, γ) τις

διαδικαστικές προϋποθέσεις για τη χορήγηση άδειας λειτουργίας βιομηχανιών και λοιπών

εγκαταστάσεων, δ) τα διάφορα μέτρα ελέγχου, ε) τα διάφορα θετικά μέτρα: επιχορηγήσεις,

παροχή κινήτρων και λοιπών οικονομικών μέτρων. (Γ. Σιούτη, 2003)

1.3 Διακρίσεις του δικαίου περιβάλλοντος

Η πιο απλή ταξινόμηση του δικαίου του περιβάλλοντος μπορεί να γίνει με βάση το

προστατευόμενο αντικείμενο, π.χ. δίκαιο προστασίας της φύσης, δίκαιο προστασίας των

υδάτων, της ατμόσφαιρα κλπ. Ένας δεύτερο απλός τρόπος ταξινόμησης είναι αυτός που

πραγματοποιείται με βάση τον κίνδυνο από τον οποίο προστατεύεται το περιβάλλον, π.χ.

δίκαιο των αποβλήτων, δίκαιο των βιομηχανικών εγκαταστάσεων κλπ. (Κουτούπα-Ρεγκάκου,

2005)

Μία άλλη διάκριση που ακολουθείται είναι σε πρωτογενές ή άμεσο δίκαιο του

περιβάλλοντος, δηλαδή στο σύνολο των διατάξεων που αφορούν στην πρόληψη ή την

καταστολή των βλαβερών επενεργειών στο φυσικό περιβάλλον, σε δευτερογενές ή έμμεσο,

δηλαδή αυτό που επικεντρώνεται στον προγραμματισμό, τη διαχείριση, την χωροταξία κ.λπ.

και σε τριτογενές, αυτό δηλαδή που περιλαμβάνει εκείνα τα στοιχεία του δικαίου τα οποία

δεν αποσκοπούν κατ’ αρχήν στην προστασία του περιβάλλοντος αλλά μπορούν να έχουν

κάποια αντανακλαστική συνέπεια, να χρησιμοποιηθούν δηλαδή κατά περίπτωση για αυτό το

σκοπό (π.χ. αγωγές ατόμων που έχουν έννομο συμφέρον και οι οποίες θεμελιώνονται σε

κανόνες του αστικού δικαίου). Σαφές περιεχόμενο και αποτελεσματικότητα για τον νομοθέτη

και τον δικαστή μπορεί να έχει κυρίως το πρωτογενές δίκαιο του περιβάλλοντος. (Γ. Σιούτη,

2003)

Στο γερμανικό δίκαιο ακολουθείται η εξής διάκριση σε:

- δίκαιο περιβαλλοντικής δημόσιας τάξης ή δίκαιο περιβάλλοντος με κανόνες

περιοριστικής διοίκησης, στο οποίο οι διατάξεις έχουν τη δομή «όταν-τότε» του

κλασσικού δικαίου, δηλαδή επιβάλλουν, απαγορεύουν ή επιτρέπουν και τυχόν

αντίθετη συμπεριφορά χαρακτηρίζεται παράνομη, χωρίς διαβαθμίσεις με τη

νομιμότητα να αποτελεί έννοια κλειδί

17

- δίκαιο περιβαλλοντικού προγραμματισμού ή σχεδιασμού ή δίκαιο περιβάλλοντος με

κανόνες ρυθμιστικής διοίκησης, δηλαδή δίκαιο με ήπιους κανόνες, οι οποίοι θέτουν

στόχους και προγράμματα δράσης, έχουν τη δομή «σκοπός-μέσα», δεν επιβάλλουν την

επιθυμητή συμπεριφορά αλλά την υποδεικνύουν, προβλέποντας κίνητρα ενώ τυχόν

αντίθετη συμπεριφορά, παραμένει νόμιμη και καθώς η νομιμότητα επιδέχεται

διαβαθμίσεις γίνεται συχνά λόγος για παρατυπία παρά για παρανομία (Κουτούπα-

Ρεγκάκου, 2005)

1.4 Τα χαρακτηριστικά του δικαίου περιβάλλοντος

«Το πλέον χαρακτηριστικό γνώρισμα του δικαίου περιβάλλοντος είναι ο διακλαδικός,

διεπιστημονικός, διατομεακός ή και εγκάρσιος χαρακτήρας του». Το δίκαιο αυτό τέμνει

διάφορα επιστημονικά πεδία, εντός και εκτός του δικαίου καθώς αρκετές έννοιές του

προέρχονται από τις θετικές επιστήμες. (Κουτούπα-Ρεγκάκου, 2005)

Το δίκαιο του περιβάλλοντος επηρεάζεται από τις εξελίξεις στην επιστήμη και την

τεχνολογία καθότι δεν ρυθμίζει αμιγώς κοινωνικές σχέσεις αλλά και σχέσεις υλικές, φυσικές,

τεχνικές και επιστημονικές. Έχει στενή σχέση με την τεχνολογία καθώς η τελευταία παίζει

ρόλο αιτιακό και εργαλειακό. Αποτελεί, δηλαδή, και αιτία περιβαλλοντικών προβλημάτων

και κατά συνέπεια λόγο για την δημιουργία του δικαίου περιβάλλοντος, αλλά και εργαλείο

για την προστασία του. Ο νομοθέτης υποχρεώνεται να εισάγει νέες ρυθμίσεις προκειμένου η

νομοθεσία να συμβαδίζει με τις νέες επιστημονικές γνώσεις και τα σύγχρονα τεχνολογικά

επιτεύγματα. Η νομοθεσία, δηλαδή θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από προσαρμοστικότητα

χωρίς όμως να αποτελεί μια απλή κωδικοποίηση των επιστημονικών πορισμάτων.

Αποτέλεσμα αυτής της σχέσης του με την τεχνολογία είναι ότι το δίκαιο του περιβάλλοντος

βρίθει από διατάξεις με «ανοικτό» ή «πορώδες» περιεχόμενο, από αόριστες και τεχνικές

έννοιες (π.χ. «κανόνες της επιστήμης και της τέχνης). (Γ. Σιούτη, 2003, Κουτούπα -Ρεγκάκου,

2005)

Η τεχνολογία συντελεί στην προστασία του περιβάλλοντος σε καθαρά πρακτικό

επίπεδο, π.χ. με την ανάπτυξη μεθόδων μείωσης της ρύπανσης, σε επίπεδο κατάρτισης της

νομοθεσίας, π.χ. με την συμμετοχή ειδικών στον καθορισμό οριακών τιμών ρυπογόνων

εκπομπών, και σε επίπεδο εφαρμογής της νομοθεσίας, με την προσφυγή στην

πραγματογνωμοσύνη εκ μέρους του δικαστή. Ο δικαστής, εξαιτίας του πολλαπλασιασμού

των επιστημονικών και τεχνικών γνώσεων που απαιτούνται για την θεμελίωση των

δικαστικών αποφάσεων, τείνει να στηρίζεται σε μη νομικά, τεχνολογικά κριτήρια, ορισμένα

18

από τα οποία προέρχονται από διοικητικές αναφορές και αναφορές εμπειρογνωμόνων. Έτσι

ενισχύεται η αρμοδιότητα της διοίκησης και καθιερώνεται για παράδειγμα η πρακτική του

διοικητικού καθορισμού επιπέδων ρύπανσης μέσω υπουργικών αποφάσεων ή εγκυκλίων. (Γ.

Σιούτη, 2003, Κουτούπα-Ρεγκάκου, 2005)

Το δίκαιο περιβάλλοντος έχει προγραμματικό και κατευθυντήριο χαρακτήρα. Οι

διατάξεις του δεν έχουν πάντα την δομή του κλασικού κανόνα δικαίου αλλά θέτουν στόχους

και προγράμματα δράσης. Οι γενικές κατευθύνσεις των νόμων εξειδικεύονται από κανόνες

ήσσονος τυπικής ισχύος, όπως οι εγκύκλιοι. Έτσι οι πηγές ήσσονος τυπικής ισχύος

καταλαμβάνουν μεγάλη έκταση στο δίκαιο περιβάλλοντος. (Κουτούπα-Ρεγκάκου, 2005)

Η νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος έχει όλα τα αρνητικά

χαρακτηριστικά του σύγχρονου δικαίου. Το δίκαιο περιβάλλοντος διαμορφώνεται

αποσπασματικά, περιπτωσιολογικά και χαρακτηρίζεται από εμπειρισμό με αποτέλεσμα να

κυριαρχεί η πολυνομία., δηλαδή η πύκνωση των νομοθετικών διατάξεων σε συνδυασμό με

την ποιοτική τους υποβάθμιση. Ο πολλαπλασιασμός των νομοθετικών ρυθμίσεων αποτελεί

έναν από τους βασικούς λόγους της μη αποτελεσματικότητάς του καθώς κάποιες ρυθμίσεις

είναι αντιφατικές ή και αλληλοαναιρούμενες σε βαθμό που γίνεται λόγος για «κανονιστική

ρύπανση» και για «νομοθετική ζούγκλα». Ο νομοθέτης διατυπώνει ευχές και ευγενείς

προθέσεις με τις οποίες δεν πληρούται το υπάρχον νομοθετικό κενό. Το νομοθετικό κείμενο

είναι γενικόλογο και ασαφές με αποτέλεσμα να μην δημιουργεί ουσιαστικές νομικές

δεσμεύσεις για τη διοίκηση. Οι νόμοι αντί να αντιμετωπίζουν ουσιαστικά τα διάφορα

ζητήματα παραπέμπουν στην διοίκηση, η οποία δεν σπεύδει πάντοτε να εκδώσει τις

απαραίτητες «εκτελεστικές» πράξεις. Η ασάφεια των νομοθετικών κειμένων αφήνει

περιθώρια για παρεκκλίσεις από τις γενικές απαγορεύσεις. Ένα ακόμη πρόβλημα της

περιβαλλοντικής νομοθεσίας είναι ότι δημιουργεί πλήθος διοικητικών οργάνων με συνέπεια

την αλληλοεπικάλυψη αρμοδιοτήτων. Για όλους αυτούς τους λόγους απαιτείται να γίνει

κωδικοποίηση της σχετικής με το περιβάλλον νομοθεσίας. (Γ. Σιούτη, 2003, Κουτούπα-

Ρεγκάκου, 2005)

Το δίκαιο του περιβάλλοντος έχει και νομολογιακό χαρακτήρα αφού η νομολογία

συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξή του. Ο ρόλος του δικαστή προσδιορίζεται από α) την

ιδιομορφία των καταστάσεων που απαιτούν ρύθμιση β) τον πολλαπλασιασμό των κειμένων

που προέρχονται από τις διάφορες διοικητικές αρχές γ) την αδυναμία του κλασικού νομικού

συστήματος να προσαρμόζεται στην ταχεία αλλαγή και δημιουργία νέων καταστάσεων. Έτσι

ο δικαστής αποτελεί όχι μόνο εγγυητή του δικαίου περιβάλλοντος αλλά και δημιουργό ή

19

προάγγελό του, μέσα βέβαια στα πλαίσια που του προδιαγράφουν το Σύνταγμα και οι νόμοι.

(Γ. Σιούτη, 2003)

1.5 Η συμβολή του δικαίου στην προστασία του περιβάλλοντος

Το δίκαιο του περιβάλλοντος επιχείρησε να δημιουργήσει ένα πλαίσιο για την

αναστροφή της περιβαλλοντικής κρίσεως σε παγκόσμιο επίπεδο. Λόγω του διασυνοριακού

χαρακτήρα των προβλημάτων του περιβάλλοντος η νομοθετική θωράκιση του έγινε σε

εθνικό, κοινοτικό και διεθνές επίπεδο. Η προστασία του κατοχυρώνεται συνταγματικά στα

κράτη, τα οποία συνέταξαν ή αναθεώρησαν τους συνταγματικούς τους χάρτες τις τελευταίες

δεκαετίες. (Θ. Παναγόπουλου, 2001)

20

2 Η Έννοια του Περιβάλλοντος

2.1 Η έννοια του περιβάλλοντος

Περιβάλλον είναι «το σύνολο των στοιχείων που συγκροτούν με τη διαπλοκή των

σχέσεών τους, το πλαίσιο, τα μέσα και τις συνθήκες ζωής του ανθρώπου και της κοινωνίας».

Υπό τη στενή του έννοια περιβάλλον είναι μόνο το φυσικό περιβάλλον, δηλαδή οι φυσικοί

πόροι του ανθρώπου, ενώ υπό την ευρεία έννοια του είναι το συνολικό περιβάλλον που

περιλαμβάνει τον άνθρωπο και τους κοινωνικούς, πολιτιστικούς και πολιτικούς θεσμούς,

δηλαδή αυτό που έχει διαμορφωθεί από τον ίδιο τον άνθρωπο με την επέμβασή του στη

φυσική πρώτη ύλη. (Κουτούπα-Ρεγκάκου, 2005)

2.2 Φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον

Στο άρθρο 24 παρ. 1 του Συντάγματος γίνεται αναφορά και στο φυσικό περιβάλλον και

στο πολιτιστικό περιβάλλον. Η έννοια του φυσικού περιβάλλοντος παραπέμπει στα φυσικά

στοιχεία: ατμόσφαιρα, ύδατα, έδαφος, χλωρίδα και πανίδα ενώ η έννοια του πολιτιστικού ή

ανθρωπογενούς περιβάλλοντος αφορά στο σύνολο των δημιουργημάτων του ανθρώπου. (Γ.

Σιούτη, 2003)

2.3 Περιβάλλον και φύση

Περιβάλλον και φύση δεν είναι έννοιες συνώνυμες. Η έννοια του περιβάλλοντος

προσθέτει και αναπροσδιορίζει αυτήν της φύσης. Το περιβάλλον προσδιορίζεται σε σχέση με

τον άνθρωπο, ως αυτό το οποίο περιβάλλει τα ανθρώπινα όντα και περιλαμβάνει στοιχεία τα

οποία δεν αφορούν μόνο τη φύση αλά και τον αστικό χώρο. Αντιστρόφως, η φύση

προσδιορίζεται ως το σύνολο εκείνο, το οποίο αποτελείται από όλα όσα βρίσκονται έξω από

την ορθολογική και τεχνική δραστηριότητα του ανθρώπου. Ο συνδετικός κρίκος μεταξύ

περιβάλλοντος και φύσης εστιάζεται στις ανθρωπογενείς δραστηριότητες οι οποίες

επηρρεάζουν τις φυσικές ισορροπίες και οδηγούν επομένως στην ανάγκη ρύθμισης των

συνεπειών τους. (Γ. Σιούτη, 2003)

21

2.4 Η νομική έννοια του περιβάλλοντος

Στο άρθρο 24 παρ. 1 του Συντάγματος δεν περιλαμβάνεται ορισμός της έννοιας του

φυσικού περιβάλλοντος. Έτσι η νομική έννοια του περιβάλλοντος μπορεί να εκληφθεί ως το

σύνολο των οικοσυστημάτων. Μάλιστα, όπως διατυπώνεται στη νομολογία, φυσικό

περιβάλλον που εμπίπτει στην προστασία του άρθρου 24 παρ. 1 του Συντάγματος αποτελούν,

όχι μόνο τα φυσικά οικοσυστήματα (χερσαίο, υδάτινο, εναέριο) αλλά και τα τεχνητά, ιδίως δε

η γεωργική γη (ΣτΕ 3698/2000). (Γ. Σιούτη, 2003)

Στη νομοθεσία, αντιθέτως, η έννοια του περιβάλλοντος προσδιορίζεται με αρκετή

σαφήνεια. Σε διάφορα νομοθετήματα το φυσικό περιβάλλον ορίζεται ως ο χερσαίος,

θαλάσσιος και εναέριος χώρος που περιβάλλει τον άνθρωπο, μαζί με την χλωρίδα, την πανίδα

και τους φυσικούς πόρους του. Στο άρθρο 2 του νόμου 1650/86 (νόμος πλαίσιο για την

προστασία του περιβάλλοντος) ως περιβάλλον ορίζεται το σύνολο των φυσικών και

ανθρωπογενών παραγόντων και στοιχείων που αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν την

οικολογική ισορροπία, την ποιότητα ζωής, την υγεία των κατοίκων, την ιστορική και

πολιτιστική παράδοση και τις αισθητικές αξίες (δεν γίνεται διαχωρισμός μεταξύ της έννοιας

του φυσικού και του πολιτιστικού περιβάλλοντος). (Γ. Σιούτη, 2003)

Το περιβάλλον χαρακτηρίζεται από τη νομολογία ως αυτοτελώς προστατευόμενο

αγαθό, προκειμένου να διασφαλιστεί η οικολογική ισορροπία και η διαφύλαξη των φυσικών

πόρων για τις επόμενες γενιές. (Γ. Σιούτη, 2003)

2.5 Η νομική έννοια της προστασίας του περιβάλλοντος

«Ως νομική προστασία του περιβάλλοντος, νοείται η προστασία την οποία παρέχει η

έννομη τάξη στα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος, για την διατήρηση, βελτίωση και

αποκατάστασή τους, ως χρήζοντα προστασίας καθεαυτά αλλά και σε σύνδεση με την

ανθρώπινη ζωή, υγεία και την ποιότητα του ζωτικού/βιοτικού χώρου των ατόμων.» (Γ.

Σιούτη, 2003, σελ.10)

Υπάρχουν δύο διαστάσεις της προστασίας του περιβάλλοντος, ανάλογα με το ποιος

θεωρείται ότι είναι ο τελικός σκοπός της προστασίας, ο άνθρωπος ή η φύση στο σύνολό της.

Οι δύο διαστάσεις συνδυάζονται στη νομοθεσία. Σύμφωνα με την ανθρωποκεντρική θεώρησή

της, η προστασία του περιβάλλοντος γίνεται προς χάριν του ανθρώπου, ενώ κατά την

οικοκεντρική θεώρηση της αποσκοπεί στην προστασία του περιβάλλοντος αυτού καθεαυτού,

ως αξία που εδράζεται στα δικαιώματα της φύσης. (Γ. Σιούτη, 2003, Κουτούπα-Ρεγκάκου,

2005)

22

Στο νόμο-πλαίσιο για το περιβάλλον (ν.1650/86) αποδίδεται η ευρύτερη δυνατή νομική

έννοια στην προστασία του περιβάλλοντος καθώς αναφέρεται ρητώς σε όλες τις μορφές της:

πρόληψη, διατήρηση, βελτίωση και αποκατάσταση. Ορίζεται ως το σύνολο των ενεργειών,

μέτρων και έργων που έχουν στόχο την πρόληψη της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, την

αποκατάσταση, διατήρηση ή βελτίωσή του. (Γ. Σιούτη, 2003)

2.6 Εννοιολογικοί προσδιορισμοί βασικών εννοιών της περιβαλλοντικής νομοθεσίας

Στο άρθρο 2 του ν.1650/86 δίνονται οι εξής εννοιολογικοί προσδιορισμοί:

Ρύπανση ονομάζεται η παρουσία στο περιβάλλον ρύπων, δηλαδή κάθε είδους ουσιών,

θορύβου , ακτινοβολίας ή άλλων μορφών ενέργειας σε ποσότητα, συγκέντρωση ή διάρκεια

που μπορούν να προκαλέσουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, στους ζωντανούς

οργανισμούς και στα οικοσυστήματα ή υλικές ζημιές και γενικά να καταστήσουν το

περιβάλλον ακατάλληλο για τις επιθυμητές χρήσεις του. (Γ. Σιούτη, 2003)

Μόλυνση είναι η μορφή ρύπανσης που χαρακτηρίζεται από την παρουσία παθογόνων

μικροοργανισμών στο περιβάλλον ή δεικτών που υποδηλώνουν την πιθανότητα παρουσίας

τέτοιων μικροοργανισμών. (Γ. Σιούτη, 2003)

Ως υποβάθμιση χαρακτηρίζεται η πρόκληση από ανθρώπινες δραστηριότητες

ρύπανσης ή οποιασδήποτε άλλης μεταβολής στο περιβάλλον, η οποία είναι πιθανό να έχει

αρνητικές επιπτώσεις στην οικολογική ισορροπία, στην ποιότητα ζωής και στην υγεία των

κατοίκων, στην ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά και τις αισθητικές αξίες. (Γ. Σιούτη,

2003)

Ως οικοσύστημα ορίζεται κάθε σύνολο βιοτικών και μη βιοτικών παραγόντων και

στοιχείων του περιβάλλοντος που δρουν σε ορισμένο χώρο και βρίσκονται σε αλληλεπίδραση

μεταξύ τους. (Γ. Σιούτη, 2003)

Φυσικός αποδέκτης θεωρείται κάθε στοιχείο του περιβάλλοντος που χρησιμοποιείται

για την τελική διάθεση των αποβλήτων. (Γ. Σιούτη, 2003)

Η υγεία προσδιορίζεται ως η κατάσταση πλήρους φυσικής, διανοητικής και

κοινωνικής ευεξίας του ατόμου ή του συνόλου του πληθυσμού. (Γ. Σιούτη, 2003)

Οικολογική ισορροπία ονομάζεται η σχετικά σταθερή σχέση που διαμορφώνεται με την

πάροδο του χρόνου ανάμεσα στους παράγοντες και τα στοιχεία του περιβάλλοντος ενός

οικοσυστήματος. (Γ. Σιούτη, 2003)

23

Φυσικοί πόροι θεωρούνται τα στοιχεία του περιβάλλοντος που χρησιμοποιούνται ή

μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον άνθρωπο για την ικανοποίηση των αναγκών του και

αποτελούν αξία για το κοινωνικό σύνολο. (Γ. Σιούτη, 2003)

Στην οδηγία 96/61/ΕΚ η ρύπανση προσδιορίζεται ως η άμεση ή έμμεση εισαγωγή στην

ατμόσφαιρα, το νερό ή το έδαφος, ως αποτέλεσμα ανθρώπινης δραστηριότητας, ουσιών,

κραδασμών, θερμότητας ή θορύβου που ενδέχεται να θίξουν την ανθρώπινη υγεία ή το

περιβάλλον, να υποβαθμίσουν υλικά αγαθά, να παραβλάψουν ή να εμποδίσουν την

ψυχαγωγική λειτουργία καθώς και τις άλλες νόμιμες χρήσεις του περιβάλλοντος. (Κουτούπα-

Ρεγκάκου, 2005)

24

3 Πηγές του δικαίου προστασίας του περιβάλλοντος

3.1 Το Σύνταγμα

3.1.1 Το άρθρο 24 παράγραφος 1 του Συντάγματος

Στο άρθρο 24 του Συντάγματος του 1975 διατυπώθηκε με σαφήνεια η υποχρέωση του

κράτους να προστατεύει το περιβάλλον. Πρόκειται για μία πρωτοποριακή διάταξη για την

εποχή της τόσο για τα ελληνικά όσο και για τα ευρωπαϊκά δεδομένα. (Γ. Σιούτη, 2003)

Σύμφωνα με το άρθρο 24 παρ. 1 του ισχύοντος Συντάγματος «Η προστασία του

φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του

καθενός. Για τη διαφύλαξη του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή

κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την

προστασία των δασών και των δασικών εκτάσεων. Η σύνταξη δασολογίου συνιστά

υποχρέωση του Κράτους. Απαγορεύεται η μεταβολή του προορισμού των δασών και των

δασικών εκτάσεων, εκτός αν προέχει για την Εθνική Οικονομία η αγροτική εκμετάλλευση ή

άλλη τους χρήση, που την επιβάλλει το δημόσιο συμφέρον».

3.1.2 Το δικαίωμα στο περιβάλλον

Με την αναθεώρηση του 2001 η προστασία του περιβάλλοντος αναγνωρίζεται πλέον

ρητά και ως δικαίωμα του καθενός και καθιερώνεται παράλληλα η αρχή τη αειφορίας ή,

αλλιώς, της βιώσιμης ανάπτυξης. Στη νομολογία του ΣτΕ αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι το

φυσικό περιβάλλον έχει αναχθεί σε αυτοτελώς προστατευόμενο αγαθό. Σήμερα υπάρχει,

διεθνώς, έντονη τάση για την συνταγματική κατοχύρωση των περιβαλλοντικών αγαθών είτε

με την μορφή κρατικών υποχρεώσεων είτε με τη μορφή ρητά αναγνωρισμένων δικαιωμάτων.

(Γ. Σιούτη, 2003)

3.2 Ευρωπαϊκό και Διεθνές δίκαιο του περιβάλλοντος

Μία πηγή δικαίου του περιβάλλοντος, η οποία αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία,

είναι το ευρωπαϊκό δίκαιο. Υπολογίζεται ότι τα εθνικά δίκαια περιβάλλοντος αποτελούνται

κατά 80% από κανόνες κοινοτικής προέλευσης. (Κουτούπα-Ρεγκάκου, 2005)

Το άρθρο 3 ΣυνθΕΚ ορίζει ότι η δράση της Κοινότητας περιλαμβάνει «μια πολιτική

στον τομέα του περιβάλλοντος» ενώ σύμφωνα με το άρθρο 174 παρ. 1 ΣυνθΕΚ η πολιτική

της έχει ως στόχο την διατήρηση, προστασία και βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος,

25

την προστασία της υγείας του ανθρώπου, την συνετή και ορθολογική χρησιμοποίηση των

φυσικών πόρων και την προώθηση, σε διεθνές επίπεδο, μέτρων για την αντιμετώπιση των

περιφερειακών ή παγκόσμιων περιβαλλοντικών προβλημάτων. Τα προγράμματα δράσης, τα

οποία είναι μέτρα που αποσκοπούν στην επίτευξη ορισμένου στόχου σε συγκεκριμένο

χρονικό πλαίσιο, παίζουν σημαντικό ρόλο στην περιβαλλοντική πολιτική της Ευρωπαϊκής

Ένωσης. Οι κοινοτικές δράσεις ξεκίνησαν το 1982. Στα πρώτ α τέσσερα προγράμματα δράσης

η Ευρωπαϊκή Κοινότητα υιοθέτησε μία κάθετη και τομεακή προσέγγιση των

περιβαλλοντικών προβλημάτων και θέσπισε περίπου 200 νομοθετικά κείμενα που αφορούσαν

στον περιορισμό της ρύπανσης των υδάτων και του αέρα και την διαχείριση των αποβλήτων.

Με το 5ο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον «προς μία αειφόρο ανάπτυξη», για την

περίοδο 1999-2000, η Ένωση άρχισε την οριζόντια δράση της λαμβάνοντας υπόψη όλους

τους παράγοντες ρύπανσης και ενσωματώνοντας την περιβαλλοντική διάσταση στις άλλες

πολιτικές της. (Κουτούπα-Ρεγκάκου, 2005)

Το δίκαιο του περιβάλλοντος έχει μία σημαντική διεθνή διάσταση. Η ίδια η φύση των

περιβαλλοντικών κινδύνων, η αλληλεξάρτηση των οικοσυστημάτων αλλά και οικονομικοί

λόγοι (η μονομερής προσπάθεια ενός κράτους για την προστασία του περιβάλλοντος θα το

έθετα σε μειονεκτική θέση έναντι των υπολοίπων από τη σκοπιά της ανταγωνιστικότητας)

ευνοούν την διεθνή συνεργασία για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων

καθιστώντας αναγκαία την ανάπτυξη του διεθνούς περιβαλλοντικού δικαίου. Μεταξύ των

ειδών κανόνων διεθνούς δικαίου σημαντικό ρόλο όσον αφορά το δίκαιο περιβάλλοντος

παίζουν οι γενικές αρχές και οι διεθνείς συμβάσεις. Άλλωστε κατά το άρθρο 28 παρ.1 του

Συντάγματος «οι γενικά παραδεδεγμένοι κανόνες του διεθνούς δικαίου καθώς και οι διεθνείς

συμβάσεις, από την επικύρωσή τους με νόμο και τη θέση τους σε ισχύ σύμφωνα με τους

όρους καθεμιάς αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και

υπερισχύουν από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου». (Κουτούπα-Ρεγκάκου, 2005)

Είναι εμφανής η ευρωπαϊκή επιρροή στην θεσμικό πλαίσιο προστασίας της φύσης στην

Ελλάδα. Καταλυτική υπήρξε και η συμμετοχή της Ελλάδας σε διεθνείς προσπάθειες θεσμικής

και οργανωτικής προστασίας του περιβάλλοντος, είτε στο πλαίσιο διεθνών οργανισμών είτε

αυτόνομα (συμβάσεις, πρωτόκολλα). Όμως πρέπει να επισημανθούν δύο σοβαρές ελλείψεις

και δυσλειτουργίες. Πρόκειται για την κατά κανόνα παθητική συμμετοχή της Ελλάδας στις

διεθνείς προσπάθειες παραγωγής θεσμών και πολιτικής περιβάλλοντος και για τα σοβαρά

προβλήματα υλοποίησης των διεθνών και κοινοτικών δεσμεύσεων που έχει αναλάβει η χώρα

μας. (Γ.Σαμιώτης, 2009)

26

3.3 Γενικές Αρχές

«Πρόκειται για νομικούς κανόνες που αποτυπώνουν βασικές αξίες μιας πολιτειακής

τάξης και έχουν ένα αρκετά ευρύ και ελαστικό περιεχόμενο ώστε να δίνουν τις

κατευθυντήριες γραμμές, το πλαίσιο της σχετικής δράσης». (Κουτούπα-Ρεγκάκου, 2005,

σελ.45)

Οι αρχές του δικαίου του περιβάλλοντος, ωστόσο, δεν χαρακτηρίζονται όλες από την

ίδια δεσμευτικότητα. Ορισμένες έχουν κατακτήσει μία ιδιαίτερη θέση, τέτοια ώστε να

εξομοιώνονται με τις καθιερωμένες γενικές αρχές του δικαίου, ενώ άλλες δεν έχουν πλήρη

επιτακτική ισχύ παρά μόνο λειτουργούν ως απλές κατευθυντήριες γραμμές. Υπάρχει η

γενικότερη αρχή της προστασίας του περιβάλλοντος, η οποία περιλαμβάνει όλες τις

υπόλοιπες. (Κουτούπα-Ρεγκάκου, 2005)

3.3.1 Οι αρχές της πρόληψης και της προφύλαξης

Η αρχή της πρόληψης είναι η πιο σημαντική αρχή και σημαίνει ότι είναι προτιμότερο

να αποφεύγεται η προσβολή του περιβάλλοντος εκ των προτέρων παρά να αποκαθίσταται η

οποιαδήποτε βλάβη εκ των υστέρων. Η αρχή αυτή δίνει έμφαση στην χρονική στιγμή που θα

αναληφθεί η όποια δράση, δηλαδή στον έγκαιρο χαρακτήρα της. (Κουτούπα-Ρεγκάκου, 2005)

Η αρχή της πρόληψης προβλέπεται ρητώς από το δεύτερο εδάφιο της παρ. 1 του άρθρου 24

του Συντάγματος, η οποία αναφέρει ότι το κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα

προληπτικά και κατασταλτικά μέτρα για την διαφύλαξη του περιβάλλοντος. Παράλληλα η εν

λόγω αρχή αναγνωρίζεται ρητώς από την νομολογία και προβλέπεται και από το άρθρο 174

της Συνθήκης της ΕΚ. Σήμερα θεωρείται γενική αρχή του κοινοτικού δικαίου. Η αρχή της

πρόληψης επιτάσσει την λήψη προληπτικών μέτρων για τη διαφύλαξη των περιβαλλοντικών

αγαθών καθώς οι περιβαλλοντικές βλάβες είναι δυσχερώς επανορθώσιμες ή και

ανεπανόρθωτες. Υποχρεούται, δηλαδή το κράτος να προβαίνει σε θετικές ενέργειες

λαμβάνοντας τα αναγκαία νομοθετικά και διοικητικά μέτρα αλλά και τα μέτρα εκείνα που

επιτυγχάνονται στο πλαίσιο της δικαστικής προστασίας, η οποία πρέπει να αρκείται στην

πιθανολόγηση επέλευσης της βλάβης για την θεμελίωση ενεστώτος έννομου συμφέροντος. Η

αρχή αυτή είναι η βάση των θεσμών της διοικητικής άδειας και της μελέτης περιβαλλοντικών

επιπτώσεων (Γ. Σιούτη, 2003, Κουτούπα-Ρεγκάκου, 2005)

Σύμφωνα με την αρχή της προφύλαξης η πολιτική προστασίας του περιβάλλοντος δεν

πρέπει μόνο να παίρνει αμυντικά μέτρα για την αποτροπή επικείμενων κινδύνων αλλά και

μέσω θετικών μέτρων να προλαμβάνει απώτερους κινδύνους. Τα προστατευτικά μέτρα

27

πρέπει να λαμβάνονται όταν οι επικίνδυνες συνέπειες μιας δραστηριότητας έχουν

προσδιοριστεί μέσω επιστημονικής και αντικειμενικής αξιολόγησης ακόμη και όταν δεν

υπάρχει πλήρης βεβαιότητα και απόδειξη. Αρκεί να υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για

επέλευση περιβαλλοντικής βλάβης. Η αρχή αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς καλύπτει τα

κενά που υπάρχουν στην επιστημονική έρευνα ως προς την αξιολόγηση νέων τεχνολογικών

επιτευγμάτων λόγω της αλματώδους εξέλιξης της τεχνολογίας. «Πρόκειται για τη Γερμανική

θεωρία «όσο-όσο» κατά την οποία όσο μεγαλύτερη η επαπειλούμενη ζημία και η

επιστημονική αβεβαιότητα περί του ενδεχόμενου κινδύνου τόσο χαμηλότερο πρέπει να είναι

το νομικά ανεκτό όριο κινδύνου.» (Κουτούπα-Ρεγκάκου, 2005, σελ.48-49) Η αρχή της

προφύλαξης αναφέρεται, αν και σπανίως, στην νομολογία του ΣτΕ και προστέθηκε στην

ΣυνθΕΚ με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ (άρθρο 174 παρ.2) ενώ την αναγνώρισαν το ΔΕΚ και

το Πρωτοδικείο στη νομολογία τους. (Γ. Σιούτη, 2003, Κουτούπα -Ρεγκάκου, 2005)

3.3.2 Η αρχή της βιωσιμότητας ή της αειφορίας

Η αρχή αυτή επιτάσσει η διαχείριση και εκμετάλλευση των φυσικών πόρων να γίνεται

με τρόπο που να διασφαλίζεται η διατήρησή τους προς χάρη των επόμενων γενεών.

Πρόκειται για μία αρχή, η οποία στοχεύει στην προστασία του περιβάλλοντος αλλά επιπλέον

τονίζει την ανάγκη μακροπρόθεσμης διασφάλισης του. Η αρχή της βιωσιμότητας ή αειφορίας

κατοχυρώνεται από το αναθεωρημένο άρθρο 24 του ελληνικού συντάγματος, το οποίο

αποδίδει την σχετική προϋπάρχουσα νομολογία του ΣτΕ (απόφαση για την υπόθεση εκτροπής

του Αχελώου), καθώς και από το άρθρο 2 της ΣυνθΕΚ. (Κο υτούπα-Ρεγκάκου, 2005)

3.3.3 Ο ρυπαίνων πληρώνει

Σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» πρέπει ο ίδιος ο ρυπαίνων και όχι η

ολότητα να αναλαμβάνει την ευθύνη και το κόστος της αποφυγής ή και εξάλειψης των

περιβαλλοντικών ζημιών. Λειτουργεί ως οικονομικό μέσο προστασίας του περιβάλλοντος,

υποχρεώνοντας τις επιχειρήσεις να ενσωματώνουν το κόστος της ρύπανσης στο συνολικό

κόστος και συνεπώς στην τιμή του προϊόντος τους και οδηγώντας τις έτσι στην επιλογή

μεθόδων παραγωγής φιλικών προς το περιβάλλον. Η εν λόγω αρχή βασίζεται στην

οικονομική επιστήμη και συγκεκριμένα στη θεωρία των εξωτερικών επιβαρύνσεων. Οι

επιχειρήσεις προκαλούν κοινωνικά κόστη με τη δραστηριότητά τους, η οποία έχει βλαπτικές

συνέπειες στο περιβάλλον και στην δημόσια υγεία. Η αρχή τις υποχρεώνει να

εσωτερικεύσουν αυτά τα εξωτερικά κόστη (μέσω της επιβολής οικονομικών κυρώσεων),

ενσωματώνοντας τα στην τιμή έτσι ώστε τελικά, με έμμεσο τρόπο, να αναγκάζονται να

28

υιοθετήσουν καθαρές μεθόδους παραγωγής και αντιρρυπαντικές τεχνολογίες. Με την αρχή

αυτή υπογραμμίζεται η έννοια της ευθύνης που έχει ο ρυπαίνων για την αποκατάσταση του

περιβάλλοντος καθώς και το γεγονός ότι το περιβάλλον και οι φυσικοί πόροι δεν είναι αγαθά

που διατίθενται στον καθένα δωρεάν για να τα χρησιμοποιεί ελεύθερα και να τα σπαταλά

χωρίς συνέπειες. Υπάρχουν ωστόσο δυσκολίες στην εφαρμογή της αρχής στην πράξη. Δεν

είναι πάντα εφικτή η αποτίμηση του κόστους της κάθε βλαπτικής για το περιβάλλον

δραστηριότητας έτσι ώστε οι οικονομικές κυρώσεις που θα επιβληθούν να είναι αρκούντως

αποτρεπτικές ενώ παράλληλα υπάρχει δυσκολία στον εντοπισμό του ρυπαίνοντα σε

περίπτωση σωρευτικής ρύπανσης. Η ουσιαστικότερη όμως δυσχέρεια, δεν είναι τεχνικής

φύσεως και αφορά στο γεγονός ότι η εφαρμογή της αρχής μπορεί να δώσει την εντύπωση ότι

όποιος πληρώνει έχει και το «δικαίωμα» να ρυπαίνει, φόβος που έχει επαληθευτεί με το

εμπόριο δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του Θερμοκηπίου. Έτσι υπάρχει ο κίνδυνος το

περιβάλλον να θεωρηθεί αγοραίο είδος, έννομο αγαθό σχετικής προστασίας. (Κουτούπα-

Ρεγκάκου, 2005)

Η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» προωθείται και με την Κοινοτική Οδηγία 2004/35/ΕΚ

«σχετικά με την περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά στην πρόληψη και την αποκατάσταση

περιβαλλοντικής ζημίας». Η ελληνική Πολιτεία αντιλαμβανόμενη τις αυξημένες υποχρεώσεις

τις απέναντι στο περιβαλλοντικό αγαθό προχώρησε σε πλήρη ενσωμάτωση της εν λόγω

Οδηγίας στο ελληνικό δίκαιο με Προεδρικό Διάταγμα. Έτσι ο λεγόμενος «φορέας

εκμετάλλευσης», δηλαδή το νομικό ή φυσικό πρόσωπο (κυρίως επιχειρήσεις), του οποίου η

δραστηριότητα προκαλεί περιβαλλοντική ζημιά ή άμεσο κίνδυνο τέτοιας ζημιάς είναι

υπεύθυνος για την κάλυψη των δαπανών για την πρόληψη ή αποκατάστασή της. Η δημόσια

αρχή έχει τη δυνατότητα να λάβει προληπτικά μέτρα και να ανακτά τα έξοδα από τους φορείς

εκμετάλλευσης που εμπλέκονται στην υπόθεση ενώ κάθε νομικό ή φυσικό πρόσωπο που

επηρεάζεται δικαιούται να αιτηθεί την ανάληψη δράσης από την αρμόδια αρχή. (Ι.

Καρακώστας, 2008)

29

4 Ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης

4.1 Αποστολή

Ο θεσμός του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης (ΓΕΔΔ) αποτελεί ένα

επιτελικό συντονιστικό όργανο της δράσης των Σωμάτων και των Υπηρεσιών Επιθεώρησης

και Ελέγχου της δημόσιας διοίκησης. Αποστολή του είναι:

α) η διασφάλιση της εύρυθμης και αποτελεσματικής λειτουργίας της διοίκησης,

β) η παρακολούθηση, η αξιολόγηση και ο συντονισμός του έργου των ελεγκτικών

μηχανισμών της δημόσιας διοίκησης

γ) ο εντοπισμός και η καταπολέμηση των φαινομένων της διαφθοράς και της κακοδιοίκησης

(άρθρο 1 ν.3074/2002) που έχει ως συνέπεια την άσκηση πειθαρχικών και ποινικών διώξεων

κατά των υπαλλήλων οι οποίοι υπέπεσαν σε πειθαρχικά και ποινικά αδικήματα.

(www.gedd.gr, τελευταία επίσκεψη 20/5/2010)

Το πεδίο δράσης του περιλαμβάνει τον δημόσιο τομέα όπως προσδιορίζεται από τον

ιδρυτικό νόμο του (ν.3074/2002), δηλαδή τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, τους ΟΤΑ

α’ και β’ βαθμού, τις δημοτικές και τις δημόσιες επιχειρήσεις ή τις επιχειρήσεις τη διοίκηση

των οποίων ορίζει άμεσα ή έμμεσα το Δημόσιο με διοικητική πράξη ή ως μέτοχος και

συνίσταται στον έλεγχο όλων των δραστηριοτήτων αυτών. (www.gedd.gr, τελευταία

επίσκεψη 20/5/2010)

4.2 Θεσμικό πλαίσιο

Ο νόμος 3074/2002 ιδρύει τον ΓΕΔΔ, μια ελεγκτική διοικητική αρχή με ευρύτατες και

σημαντικότατες αρμοδιότητες. Πρόκειται για ένα μηχανισμό εσωτερικού ελέγχου της

διοικητικής δράσης με καινοφανείς αρμοδιότητες τέτοιες ώστε δεν θα ήταν υπερβολή να

συνομολογήσει κανείς την καθιέρωση ουσιαστικά ενός «υπερελεγκτή», ο οποίος ασκεί τον

κλασικό έλεγχο των φορέων της δημόσιας διοίκησης ενώ παράλληλα παρακολουθεί τη δράση

και αξιολογεί το έργο του συνόλου των Ελεγκτικών Σωμάτων (Σώμα Επιθεωρητών –

Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης, ιδιαίτερα Σώματα και Υπηρεσίες Επιθεώρησης και Ελέγχου

των Υπουργείων). (www.gedd.gr, τελευταία επίσκεψη 20/5/2010)

Ο νομοθέτης έκρινε σκόπιμο να ενδυναμώσει την παρουσία του νεοεισαχθέντο ς θεσμού

με ρητές διατάξεις περί των υψηλών προσόντων και κοινής αποδοχής του προσώπου του

Γενικού Επιθεωρητή, της προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας των μελών του

30

(Γενικού Επιθεωρητή και Βοηθών Γενικού Επιθεωρητή), οι οποίες παντελώς απουσιάζουν

από οιοδήποτε άλλο νομοθετικό πλαίσιο που ορίζει τη δράση και τις αρμοδιότητες άλλων

ελεγκτικών σωμάτων. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την καθιέρωση ορισμένης 5ετούς

ανανεώσιμης θητείας και της μη ρητής οργανωτικής του ένταξης σε δημόσια υπηρεσία,

προσιδιάζουν μάλλον στην καθιέρωση μιας οιονεί «ανεξάρτητης» ελεγκτικής αρχής

αυξημένου κύρους και βεληνεκούς με στόχο την οργάνωση του χώρου των ελεγκτικών

μηχανισμών. (www.gedd.gr, τελευταία επίσκεψη 20/5/2010)

Ένα πλέγμα διατάξεων προσδιορίζει τη δράση του ΓΕΔΔ, καθώς ο νομοθέτης σταδιακά

εμπλουτίζει και συμπληρώνει με νέες διατάξεις τις αρμοδιότητές του με σκοπό την ενίσχυση

του θεσμού όσον αφορά την αποτελεσματικότητα της δράσης του. Έτσι, ο τρόπος άσκησής

τους και η λειτουργία του Γραφείου του ΓΕΔΔ ρυθμίζεται από τις διατάξεις του άρθρου 1 του

Ν.3074/2002 όπως αυτές έχουν συμπληρωθεί και τροποποιηθεί με τις διατάξεις των άρθρων:

• 9 του Ν.3094/2003 για την ανανεώσιμη 5ετή θητεία του

• 5 του Ν.3146/2003 και για τη δυνατότητα απόσπασης των Ειδικών Επιθεωρητών

• 26 του Ν.3200/2003 για τη δυνατότητα να διατάσσει ο ίδιος ΕΔΕ και να ασκεί ένσταση

κατά των αποφάσεων των πρωτοβάθμίων πειθαρχικών οργάνων

• 14 του Ν.3345/2005 για την άρση του τραπεζικού, φορολογικού και χρηματιστηριακού

απορρήτου

• 6 του ν. 3491/2006 για την υποβολή δηλώσεων «πόθεν έσχες» των μελών των Σωμάτων

Ελέγχου, υπαλλήλων Δ.Ο.Υ. , Πολεοδομιών κά

• 26 του Ν.3536/2007 για την επέκταση της στελέχωσης της Γραμματείας και της Διεύθυνσης

Επεξεργασίας Δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης

• 3 του Ν.3613/2007 για τη δυνατότητα προσφυγής ενώπιον του Σ.τ.Ε κατά των αποφάσεων

των πειθαρχικών συμβουλίων

• 5 του Ν. 3448/2006 που τον καθιστά αποκλειστικό όργανο κρίσης διοικητικής προσφυγής

(σε δεύτερο βαθμό) από οποιονδήποτε έχει έννομο συμφέρον για απόρριψη αιτήματος

χορήγησης εγγράφων για περαιτέρω χρήση

Τέλος, με τις διατάξεις του Π.Δ.77/05 ορίζονται οι προϋποθέσεις και ο τρόπος διενέργειας

των ελέγχων από το ΓΕΔΔ, καθώς και η οργάνωση και η λειτουργία του γραφείου του.

(www.gedd.gr, τελευταία επίσκεψη 20/5/2010)

31

4.3 Αρμοδιότητες

Οι αρμοδιότητές του ΓΕΔΔ δεν είναι μόνο κατασταλτικές αλλά και προληπτικές με την

έννοια των παρεμβάσεων προς τη Διοίκηση για τη λήψη διορθωτικών διοικητικών μέτρων

και προς την Κυβέρνηση για νομοθετικές ρυθμίσεις με στόχο την καταπολέμηση των

φαινομένων διαφθοράς και κακοδιοίκησης που έχουν διαπιστωθεί. Όταν εντοπίζει φαινόμενα

γραφειοκρατίας διατυπώνει προτάσεις για τη μείωσή τους ή την κατάργησή τους μέσω των

πορισμάτων και της ετήσιας του έκθεσης. (www.gedd.gr, τελευταία επίσκεψη 20/5/2010)

Ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης προεδρεύει του Συντονιστικού Οργάνου

Επιθεώρησης και Ελέγχου (ΣΟΕΕ) στο οποίο μετέχουν οι επικεφαλής όλων των ελεγκτικών

σωμάτων και υπηρεσιών. Παράλληλα συνεργάζεται με τις αρμόδιες υπηρεσίες της

Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Διεθνών Οργανισμών, όπως του ΟΟΣΑ, του Συμβουλίου της

Ευρώπης, των Ηνωμένων Εθνών και άλλων, με σκοπό τη μεταφορά τεχνογνωσίας και τη

συμμετοχή σε δράσεις και προγράμματα ελέγχου της διαφθοράς και κακοδιοίκησης.

(www.gedd.gr, τελευταία επίσκεψη 20/5/2010)

Ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης επιλαμβάνεται των υποθέσεων που

διερευνά είτε αυτεπάγγελτα (π.χ. με αφορμή δημοσιεύματα), είτε μετά από καταγγελίες

φυσικών ή νομικών προσώπων, είτε με αφορμή πόρισμα ή έκθεση επιθεώρησης ελέγχου των

ιδιαίτερων σωμάτων ελέγχου και επιθεώρησης της δημόσιας διοίκησης. Οι μορφές δράσης

του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης δεν περιγράφονται περιοριστικά στο νόμο,

αλλά κατά διακριτική του ευχέρεια, ανάλογα με την περίπτωση, επιλέγει το κατάλληλο μέσο

αποτελεσματικής εκπλήρωσης της αποστολής του. (www.gedd.gr, τελευταία επίσκεψη

20/5/2010)

Ο ρόλος του στην καταπολέμηση της παθογένειας στη Δ.Δ. είναι πολλαπλός και

οριοθετείται από ένα ευρύ φάσμα αρμοδιοτήτων, οι οποίες κατηγοριοποιούνται ως εξής:

Α. Ελεγκτικές:

Διεξαγωγή επιθεωρήσεων, ελέγχων, επανελέγχων και ερευνών στους φορείς που

ανήκουν στο πεδίο δράσης του (αυτεπάγγελτα)

Εξέταση καταγγελιών ή αναφορών που υποβάλλονται στο γραφείο του

Άρση του τραπεζικού, φορολογικού και χρηματιστηριακού απορρήτου των

ελεγχόμενων προσώπων στο πλαίσιο των επιθεωρήσεων ή του ελέγχου των ετήσιων

δηλώσεων οικονομικής κατάστασης

Β. Πειθαρχικές:

32

•Διενεργεί ένορκες διοικητικές εξετάσεις και ασκεί ή διατάσσει την άσκηση πειθαρχικής

δίωξης ή τη λήψη άλλων διοικητικών μέτρων σε βάρος δημοσίων υπαλλήλων και λειτουργών

• Εξετάζει αποφάσεις πειθαρχικών οργάνων των φορέων που ανήκουν στο πεδίο δράσης του,

οι οποίες υποχρεωτικά κοινοποιούνται στο γραφείο του, και τις παραπέμπει στο ανώτερο

κατά περίπτωση πειθαρχικό όργανο.

• Προσφεύγει ενώπιον του ΣτΕ κατά όλων των τελεσίδικων αποφάσεων των πειθαρχικών

συμβουλίων των προαναφερόμενων φορέων για πειθαρχικά αδικήματα που επισύρουν την

ποινή της παύσης ή του υποβιβασμού, καθώς και ενώπιον του Διοικητικού Εφετείου κατά

όλων των άλλων τελεσίδικων αποφάσεων μονομελών ή συλλογικών πειθαρχικών οργάνων.

• Ενημερώνεται για τις ποινικές διώξεις που ασκούνται κατά υπαλλήλων, λειτουργών ή

οργάνων δημόσιων φορέων.

Γ. Συντονιστικές:

Η σύγκληση και η προεδρία του Συντονιστικού Οργάνου Επιθεώρησης και Ελέγχου Η παρακολούθηση και εποπτεία της δράσης και η αξιολόγηση του έργου των

Σωμάτων Επιθεώρησης και Ελέγχου

Δ. Λοιπές:

Ο έλεγχος των ετήσιων δηλώσεων οικονομικής κατάστασης (πόθεν έσχες) των μελών

των Σωμάτων Επιθεώρησης και Ελέγχου, των προϊσταμένων Διευθύνσεων και

Τμημάτων και των υπαλλήλων (ελεγκτών) των ΔΟΥ και των λοιπών ελεγκτικών

υπηρεσιών του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών (ΥΠΕΕ) καθώς και των

προϊσταμένων και των υπαλλήλων των πολεοδομικών γραφείων των οργανισμών

τοπικής αυτοδιοίκησης Η υποβολή νομοθετικών και οργανωτικών προτάσεων για την πρόληψη της

διαφθοράς και της κακοδιοίκησης στην ελληνική δημόσια διοίκηση Η εξέταση προσφυγών κατά αποφάσεων φορέων του δημόσιου τομέα με τις οποίες

απορρίπτονται αιτήσεις χορήγησης δημοσίων εγγράφων για περαιτέρω χρήση

(www.gedd.gr, τελευταία επίσκεψη 20/5/2010)

4.4 Οργάνωση και Στελέχωση

Ο ΓΕΔΔ ασκεί το ελεγκτικό και επιθεωρησιακό έργο του με το προσωπικό του Γραφείου

του αλλά και δια των Σωμάτων και των Υπηρεσιών Επιθεώρησης και Ελέγχου στα οποία

δίνει εντολές για διεξαγωγή ελέγχων ή διερεύνηση υποθέσεων. Για ορισμένες υποθέσεις

ιδιαίτερης βαρύτητας συστήνονται με εντολή του και μικτά κλιμάκια επιθεωρήσεων,

33

αποτελούμενα από ειδικούς επιθεωρητές του ΓΕΔΔ και επιθεωρητές διαφόρων σωμάτων

επιθεώρησης και ελέγχου (ΣΕΕΔΔ, ιδιαίτερα Σώματα και Υπηρεσίες Επιθεώρησης και

Ελέγχου των Υπουργείων). (www.gedd.gr, τελευταία επίσκεψη 20/5/2010)

Από τον Σεπτέμβριο του 2004 Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης είναι ο

αρεοπαγίτης επί τιμή κ. Λέανδρος Ρακιντζής. Ο ΓΕΔΔ συνεπικουρείται στο έργο του από

τέσσερις Βοηθούς Γενικούς Επιθεωρητές, οι οποίοι διορίζονται μετά από πρόταση του

Υπουργού Εσωτερικών. Σήμερα υπηρετούν τρεις Βοηθοί Επιθεωρητές1. (www.gedd.gr,

τελευταία επίσκεψη 20/5/2010)

Το Γραφείο του ΓΕΔΔ στελεχώνεται από οκτώ Ειδικούς Επιθεωρητές, οι οποίοι τον

υποστηρίζουν στο έργο του. Επιλέγονται ύστερα από δημόσια πρόσκληση και είτε

αποσπώνται από άλλες δημόσιες υπηρεσίες είτε προσλαμβάνονται με διετή θητεία2.

(www.gedd.gr, τελευταία επίσκεψη 20/5/2010)

Στο Γραφείο του λειτουργούν η Διεύθυνση Γραμματείας καθώς και η Διεύθυνση

Επεξεργασίας Δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης, που στελεχώνονται κατ’ ανώτατο όριο

από είκοσι (20) αποσπασμένους υπαλλήλους του δημοσίου, των νομικών προσώπων

δημοσίου δικαίου, των ΟΤΑ α΄ και β΄ βαθμού και των κρατικών νομικών προσώπων

ιδιωτικού δικαίου. Προϊστάμενος και των δύο Διευθύνσεων είναι ο Παναγιώτης

Αλεξόπουλος. Η Γραμματεία είναι αρμόδια για τη διοικητική οργάνωση και λειτουργία της

υπηρεσίας, την κατάσταση του προσωπικού της, την οικονομική της διαχείριση, τη

λειτουργία του μηχανογραφικού της συστήματος και κάθε άλλη αρμοδιότητα που της

ανατίθεται από τον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης. Στην παρούσα φάση μέρος του

προσωπικού της Γραμματείας υποστηρίζει τον ΓΕΔΔ στην άσκηση της πειθαρχικής του

αρμοδιότητας. Η Διεύθυνση Επεξεργασίας Δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης έχει ως

αποστολή την υποστήριξη του ΓΕΔΔ στην άσκηση του ετήσιου ελέγχου των δηλώσεων

περιουσιακής κατάστασης. (www.gedd.gr, τελευταία επίσκεψη 20/5/2010)

1 ο Ελευθέριος Αθανασόπουλος, Δρ Ιατρός, ο Παναγιώτης Ζάρρας, Οικονομολόγος και ο Φώτης Χατζημικές, Χωροτάκτης-Πολεοδόμος. 2 Αυτή την στιγμή υπηρετούν οι εξής ειδικοί επιθεωρητές (με απόσπαση): Νικολίτσα Ράπτη, Δρ οικονομολόγος, εφοριακός υπάλληλος, Γεώργιος Κοροβέσης, Δρ πολιτικός μηχανικός, υπάλληλος της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας, Τρύφων Καββαθάς, στατιστικός, υπάλληλος της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, Φωτούλα Ντινάκη, διοικητικός επιστήμονας, απόφοιτη της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, υπάλληλος του Νοσοκομείου Παίδων Αγία Σοφία, Θεοφάνης Κρουσταλάκης, ηλεκτρολόγος μηχανικός, υπάλληλος του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, Νίκος Δουλαδίρης, νομικός, Ειδικός Επιστήμονας στον Συνήγορο του Πολίτη, Σέργιος Δρόσος, Δρ Νομικής Σχολής Αθηνών, Ειδικός Επιστήμονας στον Συνήγορο του Πολίτη και Νικόλαος Μπούρτζινος, χημικός μηχανικός, υπάλληλος του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας.

34

Στο παράρτημα παρατίθεται το Οργανόγραμμα του ΓΕΔΔ, το οποίο αποτυπώνει την

πραγματική δομή της υπηρεσίας παρουσιάζοντας σχηματικά τα προαναφερθέντα στοιχεία για

την οργάνωση και στελέχωση της.

35

Μέρος Β΄

36

5 Ο ρόλος του ΓΕΔΔ στο ζήτημα της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος

Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του για το 2008 «Ο Γενικός Επιθεωρητής

Δημόσιας Διοίκησης έχει θέσει σε απόλυτη προτεραιότητα τα ζητήματα που

αφορούν στην διατήρηση και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.». (www.gedd.gr,

τελευταία επίσκεψη 20/5/2010)

Ο ΓΕΔΔ θεωρεί ότι η κακοδιοίκηση και η μη τήρησης της νομιμότητας και των αρχών

του δικαίου έχει επιπτώσεις στην προστασία του περιβάλλοντος. Διακρίνει ότι ένας από τους

πλέον προβληματικούς τομείς είναι αυτός της αειφορικής διαχείρισης του οικολογικού

αποθέματος της χώρας, καθόσον η συνεχής υποβάθμιση της ποιότητας του περιβάλλοντος, η

οποία οφείλεται κατά κύριο λόγο σε φαινόμενα κακοδιοίκησης και διαφθοράς που αφήνουν

την ιδιωτική πρωτοβουλία ασύδοτη, συνιστά σοβαρή απειλή κατά της αναπτυξιακής

προσπάθειας της χώρας καθώς μειώνει το απόθεμα φυσικών πόρων εις βάρος των

επερχόμενων γενεών. Από τις ποικίλες απειλές κατά του περιβάλλοντος και των

οικοσυστημάτων δίνει έμφαση σε εκείνες που είναι μη αναστρέψιμες, όπως οι χωροταξικές

μεταβολές, η ερημοποίηση, η καταστροφή των δασών και η επέκταση της

αστικοβιομηχανικής και τουριστικής ανάπτυξης εις βάρος της γεωργικής γης. (www.gedd.gr,

τελευταία επίσκεψη 20/5/2010)

Ο ΓΕΔΔ προτείνει μεταξύ άλλων στη Διοίκηση την εφαρμογή κατά προτεραιότητα

πολιτικών και μέτρων πρόληψης, όπως ο υγιής χωροταξικός σχεδιασμός, η αποτελεσματική

εφαρμογή περιφερειακού χωροταξικό σχεδιασμού με άξονες την προστασία των δασών, τη

χωροθέτηση της διάθεσης των στερεών αποβλήτων και την καταπολέμηση της άναρχης

δόμησης του νησιωτικού χώρου ενώ ζητά και την επικύρωση των δασικών χαρτών.

(www.gedd.gr, τελευταία επίσκεψη 20/5/2010)

Τονίζει ότι οι βαρύτερες καταδίκες που έχουν επιβληθεί από το ΔΕΚ στη χώρα μας είναι

για παραλείψεις προστασίας του περιβάλλοντος και ιδίως της λειτουργίας μη νομίμ ων ΧΥΤΑ

και θεωρεί ελπιδοφόρο παράδειγμα την προσπάθεια εκ μέρους πολιτών, φορέων και ΜΜΕ

για την προστασία του περιβάλλοντος. (www.gedd.gr, τελευταία επίσκεψη 20/5/2010)

Το 2008 ο ΓΕΔΔ επιλήφθηκε διακοσίων υποθέσεων που εντάσσονταν στην κατηγορία

του περιβάλλοντος, δηλαδή ποσοστό 22,5% του συνόλου των διερευνηθέντων υποθέσεων, εκ

των οποίων οι 147 προήλθαν από επώνυμες αναφορές. Ειδικότερα 70 υποθέσεις αφορούσαν

σημαντικά περιβαλλοντικά ζητήματα (7,9% του συνόλου των υποθέσεων) ενώ οι 130

37

(14,6%) ήταν περιπτώσεις παράβασης της πολεοδομικής νομοθεσίας. Για το έτος 2008,

διαβίβασε 10 αναφορές στην ΕΥΕΠ. (www.gedd.gr, τελευταία επίσκεψη 20/5/2010)

Σε άρθρο του στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού «Νόμος και Φύση» τον

Μάρτιο του 2010 ο ΓΕΔΔ αναφέρει ότι το ελεγκτικό έργο του Κράτους αποτελεί το βασικό

εργαλείο ικανοποίησης της συνταγματικής επιταγής για την προστασία του περιβάλλοντος

από κάθε αλλοίωση ή υποβάθμιση και ότι φορείς υλοποίησής της είναι ο ΓΕΔΔ και η ΕΥΕΠ

και με διαφοροποιημένη ευθύνη το σύνολο της ΔΔ. Τονίζει ότι ο τομέας της πολεοδομίας,

που σχετίζεται με την προστασία του περιβάλλοντος είναι προβληματικός. Για το πρόβλημα

των αυθαίρετων προτείνει να γίνει ορθολογική γεωγραφική κατανομή των πολεοδομικών

γραφείων και να ιδρυθεί κεντρική υπηρεσία κατεδαφίσεων, η οποία θα επεμβαίνει και θα

κατεδαφίζει, αμέσως μετά την τελεσιδικία του σχετικού πρωτοκόλλου, τις κραυγαλέες

τουλάχιστον περιπτώσεις αυθαιρέτων. (Λέανδρος Ρακιντζής, 2010,

www.nomosphysis.org.gr/articles, τελευταία επίσκεψη, 21/5/2010)

Στο ίδιο άρθρο υπογραμμίζει ότι «Το περιβάλλον περιλαμβάνεται στις προτεραιότητες

δράσεων του ΓΕΔΔ, οι οποίες στοχεύουν στην ενίσχυση των ελέγχων προστασίας του, καθώς

και της δημόσιας υγείας, στη βελτίωση της αξιοπιστίας των ελεγκτικών κρατικών υπηρεσιών,

στην εξασφάλιση της αμεροληψίας επιβολής κυρώσεων, στην μείωση του κόστους και στην

αύξηση της παραγωγικότητας του ελεγκτικού έργου και στην υποβολή προτάσεων προς την

Πολιτεία.». (Λέανδρος Ρακιντζής, 2010 www.nomosphysis.org.gr/articles, τελευταία

επίσκεψη, 21/5/2010)

Οι κυριότερες ελεγκτικές δράσεις του ΓΕΔΔ για περιβαλλοντικά θέματα είναι οι εξής:

- Μελέτη τοξικών στερεών αποβλήτων - εισήγηση στην πολιτική ηγεσία

Νοσοκομειακά απόβλητα (συνεργασία ΓΕΔΔ - ΕΥΕΠ - ΣΕΥΥΠ)

- Προστασία Βιοτόπων (Εθνικού Πάρκου Ζακύνθου, Βιότοποι νήσου ΚΩ,

Υγροβιότοποι Μεσολογγίου – Λούρου - Αιτωλικού [με σειρά παρεμβάσεων για την

αυθαίρετη δόμηση])

- Προστασία Λίμνης Κορώνειας (εισήγηση στην πολιτική ηγεσία και παρέμβαση στην

ΕΕ)

- Διοικητικός έλεγχος των αδειών λειτουργίας βιομηχανιών στην περιοχή του Ασωπού,

οι οποίες παράγουν επικίνδυνα απόβλητα, όπως εξασθενές χρώμιο (Διενεργήθηκε

έλεγχος από μικτό κλιμάκιο ΓΕΔΔ - ΕΥΕΠ - ΣΕΥΥΠ.

- Έλεγχος του καθεστώτος των αυθαιρέτων κατασκευών στην παραλία Σχινιά-

Μαραθώνα (διενεργήθηκε έλεγχος από μικτό κλιμάκιο ελέγχου ΓΕΔΔ - ΣΕΕΔΔ -

Οικονομική Επιθεώρηση.

38

- Έλεγχος των Υπηρεσιών που εμπλέκονται στην αδειοδότηση και την εποπτεία

επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στη ζώνη του Κηφισού ποταμού

(διενεργήθηκε έλεγχος από μικτό κλιμάκιο ελέγχου ΓΕΔΔ - ΕΥΕΠ)

- Έλεγχος των αιτιών καταστροφής της ιχθυοπανίδας του Μαλιακού (διενεργείται

έλεγχος από μικτό κλιμάκιο ελέγχου ΓΕΔΔ - ΣΕΕΔΔ – ΣΕΥΥΠ - ΕΥΕΠ)

- Διερεύνηση της ρύπανσης των υπογείων υδάτων και του εδάφους σε περιοχές των

νομών Βοιωτίας, Εύβοιας και Αργολίδας (σε συνεργασία με την ΕΥΕΠ). Ως

επιμέρους δράση, συγκροτήθηκε μικτό κλιμάκιο ελέγχου ΓΕΔΔ - ΕΥΕΠ, για τον

έλεγχο της αδειοδότησης εταιρειών που ασχολούνται με τη διακίνηση και

επεξεργασία αποβλήτων.

- Σύμπραξη για την άσκηση περιβαλλοντικών ελέγχων μετά από καταγγελίες ή εντολή

του ΓΕΔΔ, υποστήριξη του έργου της ΕΥΕΠ (παροχή νομικών υπηρεσιών - επιβολή

είσπραξης προστίμων) και πιλοτική αξιολόγηση της ΕΥΕΠ από τον ΓΕΔΔ σε θέματα

πολιτικής/ στρατηγικής/ προγραμματισμού. (Λέανδρος Ρακιντζής, 2010,

www.nomosphysis.org.gr/articles, τελευταία επίσκεψη, 21/5/2010)

Tέλος ο ΓΕΔΔ αναφέρει χαρακτηριστικά στο προαναφερθέν άρθρο ότι «Οι δράσεις των

ελεγκτικών μηχανισμών σε κεντρικό, περιφερειακό και νομαρχιακό επίπεδο θα πρέπει να

εντατικοποιηθούν όσον αφορά στις διαδικασίες συμμόρφωσης των παραβατών, με μέτρα και

παρεμβάσεις τα οποία προβλέπονται στο άρθρο 30 του ν. 1650/86. Στεκόμαστε πάντοτε

αρωγοί και ενθαρρύνουμε κάθε ελεγκτική δράση για περιβαλλοντικά θέματα, ενώ ζητάμε από

τους ελεγκτικούς μηχανισμούς τη διερεύνηση όλων των καταγγελιών περιβαλλοντικών

υποθέσεων που αναδεικνύουν τα ΜΜΕ και περιέρχονται σε γνώση μας. Εξαντλούμε τα όρια

των πειθαρχικών μας αρμοδιοτήτων στις περιπτώσεις που από την ελεγκτική δράση

αποδεικνύονται ευθύνες υπαλλήλων στην προσβολή και υποβάθμιση του περιβάλλοντος, ενώ

διαβιβάζουμε τις υποθέσεις και στην Δικαιοσύνη για τη διερεύνηση ποινικών ευθυνών .»

(Λέανδρος Ρακιντζής, 2010, www.nomosphysis.org.gr/articles, τελευταία επίσκεψη,

21/5/2010)

Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του ΓΕΔΔ για το περιβάλλον φαίνεται και από το γεγονός ότι

σε συνεντεύξεις του στα ΜΜΕ επανειλημμένως έχει αναφερθεί είτε στην διαφύλαξη του

περιβάλλοντος γενικά είτε σε επιμέρους περιβαλλοντικά θέματα που σχετίζονται με

υποθέσεις που διερευνώνται κατά καιρούς από το γραφείο του. Με αυτόν τον τρόπο επιχειρεί

να κινητοποιήσει την πολιτεία αλλά και να ενημερώσει και ευαισθητοποιήσει τους πολίτες.

39

Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» (21-7-2007) κάνει 12 προτάσεις

για δράση που πρέπει να αναληφθεί προκειμένου να προστατευθεί το περιβάλλον. Αναφέρει

ότι:

«1. Πρέπει να οριοθετηθούν νομοθετικά οι μορφές και τα μέτρα προστασίας του

περιβάλλοντος. Προσοχή: Αυτό να μην αφεθεί σε τοπικά όργανα για τα οποία επιεικώς θα

έλεγα ότι ενεργούν με... άλλα κριτήρια. Στην προστασία των δασών θα συμβάλει κατά πολύ η

χωροθέτησή τους….. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την επικύρωση των δασικών

χαρτών που εκκρεμεί από το 1979…

2. Πρέπει να προστατευθεί ο υδροφόρος ορίζοντας από την υπεράντληση από τις παράνομες

γεωτρήσεις

3. Πρέπει να ελεγχθεί αποτελεσματικά η καταστροφική ιδιωτική πολεοδόμηση και

υπεροικοδόμηση των νησιών του Αιγαίου

4. Πρέπει να δημιουργηθούν βιομηχανικές ζώνες και να μεταφερθούν σε αυτές οι οχλούσες

βιομηχανίες, ώστε να περιοριστεί η ανέλεγκτη μόλυνση της ατμόσφαιρας, των ποταμών

(όπως του Ασωπού) και του υπεδάφους

5. Πρέπει οι παραλίες του Ευβοϊκού και του Σαρωνικού να μείνουν ελεύθερες για το κοινό με

την απομάκρυνση συρματοπλεγμάτων και μανδρών….

6. Πρέπει να σταματήσουν να υπάρχουν κατά μήκος των εθνικών οδών παράνομες

διαφημιστικές πινακίδες, αποτελούν προσβολή στο περιβάλλον.

7. Πρέπει να ενισχυθεί η προστασία των εθνικών δρυμών και πάρκων με το διορισμό ικανών

διοικήσεων και επαρκή χρηματοδότηση....

8. Πρέπει να δημιουργηθεί μια ανεξάρτητη -τύπου ΜΟΜΑ- υπηρεσία κατεδαφίσεων

αυθαίρετων κτισμάτων.

9. Πρέπει να εκσυγχρονισθεί ως προς το ύψος των ποινών και των προστίμων ο ν.1650/1986

και να γίνουν διακριτές οι αρμοδιότητες των οργάνων επιβολής των προστίμων….

10. Πρέπει οι υποθέσεις προσβολής περιβάλλοντος να εκδικάζονται από ειδικευμένα ποινικά

και διοικητικά δικαστήρια.»

Σε συνέντευξή του στην εφημερία «Το Βήμα» (6-9-2009) αναφέρθηκε στο αποτέλεσμα

της έρευνας που διενήργησε το γραφείο του σχετικά με την πυρκαγιά στην Αττική. καθώς και

στις διαχρονικές ευθύνες της πολιτείας ενώ παράλληλα έκανε έκκληση να υπάρξει αυξημένη

επαγρύπνηση καθώς, λόγω της προεκλογικής περιόδου και της χαλάρωσης που παρατηρείται

σε τέτοιες περιόδους στη δημόσια διοίκηση, υπάρχει κίνδυνος κάποιοι να προβούν σε

καταπατήσεις δασικών εκτάσεων. Αναφέρει ότι «Όπου έχει λυθεί το ιδιοκτησιακό καθεστώς

των δασικών εκτάσεων δεν γίνονται εμπρησμοί, αλλά μόνο πυρκαγιές από αμέλεια. Είναι

40

γεγονός ότι δεν έχουμε καταφέρει ακόμη και σήμερα να συντάξουμε και να κυρώσουμε τους

δασικούς χάρτες....Το θέμα εκκρεμεί από το 1979.… για να είναι ακριβείς αυτοί οι χάρτες

πρέπει να χρησιμοποιηθούν μόνο οι αεροφωτογραφίες και να αποκλεισθεί το εμμάρτυρο

μέσο, δεδομένου ότι είναι επισφαλές» και ότι «Από τη μέχρι τούδε εμπειρία μας προκύπτει

ότι όταν καίγεται μια δασική έκταση συνήθως δεν κηρύσσεται αναδασωτέα ολόκληρη.

Κάποια τμήματά της που συνορεύουν με οικισμούς μένουν εκτός των σχετικών

αποφάσεων!». Ακόμη τονίζει ότι «Το επιθυμητό είναι η πρόληψη της πυρκαγιάς και όχι η

κατάσβεσή της. Για την πρόληψη, λοιπόν, θα έπρεπε να λάβουμε επιπλέον μέτρα. Θα έπρεπε

η Δασική Υπηρεσία να γνωρίζει τα δάση, κάτι το οποίο προϋποθέτει επάρκεια προσωπικού

και μέσων. Οι δήμοι και οι κοινότητες που βρίσκονται κοντά σε δάση και δασικές εκτάσεις

πρέπει να εποπτεύουν τον χώρο τους για να αποφεύγονται οι πυρκαγιές. Γι΄ αυτό διατίθενται

από την πολιτεία σχετικά κονδύλια…..» (Κώστας Χατζίδης, 2009)

Τέλος ο ΓΕΔΔ έλαβε μέρος σε Ημερίδα - Ανοιχτό Forum που διοργάνωσε το

Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής με θέμα «Το περιβαλλοντικό

έγκλημα» το υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής στις 4

Δεκεμβρίου 2009.

41

6 Υπόθεση Εργασίας: Έλεγχος Αδειών Διάθεσης υγρών αποβλήτων 19 εταιρειών στον

Ασωπό ποταμό

6.1 Γενικά

Ο ΓΕΔΔ επιλήφθηκε της υπόθεσης μετά την έκδοση Δελτίου Τύπου από το Γραφείο

του Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. την 7-11-07,στο οποίο γινόταν αναφορά στους ελέγχους που

είχαν διενεργηθεί από τους Επιθεωρητές Περιβάλλοντος σε 19 εταιρείες που

δραστηριοποιούνται στην περιοχή του Ασωπού ποταμού, καθώς και στα πρόστιμα που τους

είχαν επιβληθεί, λόγω ρύπανσης που προκαλούσαν στο περιβάλλον από την απόρριψη υγρών

αποβλήτων της παραγωγικής τους διαδικασίας.

Με εντολή του ΓΕΔΔ, ο οποίος ενήργησε αυτεπαγγέλτως στο πλαίσιο των

αρμοδιοτήτων του, συγκροτήθηκε Μικτό Κλιμάκιο Ελέγχου, αποτελούμενο από έναν Ειδικό

Επιθεωρητή του Γραφείου του ΓΕΔΔ ως συντονιστή, έναν Επιθεωρητή της Ειδικής

Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ) και έναν του Σώματος Επιθεωρητών

Υπηρεσιών Υγείας & Πρόνοιας (ΣΕΥΥΠ), με αντικείμενο τον έλεγχο νομιμότητας και

πληρότητας δικαιολογητικών των Αδειών Διάθεσης υγρών αποβλήτων των εν λόγω

εταιρειών.

6.2 Ενέργειες

1. Κατά την επεξεργασία των στοιχείων των ελέγχων που είχε διενεργήσει η ΕΥΕΠ,

προέκυψε η ανάγκη να διευκρινισθούν εγγράφως από τις συναρμόδιες Υπηρεσίες της Ν.Α.

Βοιωτίας ορισμένα ζητήματα. Με έγγραφό του(3-12-07), ο ΓΕΔΔ ζήτησε διευκρινίσεις για τα

εξής:

α. Από την Διεύθυνση ΧΩ.ΟΙ.&ΠΕ. (Τμήμα Πολεοδομίας), αν για τις βιομηχανίες που

διαθέτουν υπεδαφίως τα απόβλητά τους, εκδιδόταν κατά τα παρελθόντα έτη Άδεια Διάθεσης

υπεδαφίως των βιομηχανικών αποβλήτων, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 14 της

Υ.Δ. Ε1β/221/22-1-65.

β. Αν η Διεύθυνση Ανάπτυξης εξέδιδε Άδεια Λειτουργίας για τις ίδιες βιομηχανίες χωρίς να

ζητά ως προαπαιτούμενο δικαιολογητικό την Άδεια Διάθεσης υπεδαφίως, αρκούμενη στην

έγκριση από τη Διεύθυνση Υγείας (πρώην Υγείας-Πρόνοιας & Κοιν. Ασφαλίσεων) της

μελέτης διάθεσης αποβλήτων και σε «βεβαιώσεις καταλληλότητας» από τη Διεύθυνση

Υγείας και το Τμήμα Περιβάλλοντος.

42

γ. Αν το Τμήμα Περιβάλλοντος, για την έγκριση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

(ΜΠΕ) ζητούσε Άδεια Διάθεσης αποβλήτων ή αρκείτο στην έγκριση από τη Διεύθυνση

Υγείας της μελέτης διάθεσης αποβλήτων.

δ. Αν το Τμήμα Περιβάλλοντος, το οποίο φαίνεται να ανέλαβε την έκδοση Αδειών υπεδάφιας

Διάθεσης αποβλήτων, έχει βάση του Κανονισμού της Νομαρχίας τη σχετική αρμοδιότητα,

όπως αυτή προβλέπεται από τις διατάξεις της Υ.Δ. Ε1β/221/22 -1-65.

2. Πραγματοποιήθηκε επίσκεψη του Κλιμακίου Ελέγχου σε Υπηρεσίες του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.

(Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων, Δ/νση Ε.Α.Ρ.Θ.) και συζήτηση με αρμοδίους υπαλλήλους,

προκειμένου να αποσαφηνιστεί η εφαρμογή της σχετικής περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

3. Μετά την επίσκεψη, προέκυψε η ανάγκη να διευκρινισθούν εγγράφως από τις αρμόδιες

Υπηρεσίες των τότε Υπουργείων ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., Υ&Κ.Α. και Ανάπτυξης ορισμένα σημεία

εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας που αφορά στα επικίνδυνα απόβλητα. Με το

από 22-1-08 έγγραφο του ΓΕΔΔ ζητήθηκαν διευκρινίσεις για τα εξής:

α. Αν, για τις βιομηχανίες/ βιοτεχνίες που διαθέτουν υπεδαφίως (έμμεση απόρριψη)

απόβλητα τα οποία περιέχουν επικίνδυνες ουσίες του καταλόγου ΙΙ της Κ.Υ.Α.

26857/553/1988:

1)Λαμβάνεται υπόψη η εν λόγω Κ.Υ.Α., στο σκεπτικό της ΑΕΠΟ

2)Τηρούνται οι όροι και προϋποθέσεις που η ίδια Κ.Υ.Α. θέτει (άρθρα 4 και 5) για τις

απορρίψεις επικινδύνων ουσιών των βιομηχανικών αποβλήτων, όσον αφορά:

• στη διαδικασία έγκρισης της απόρριψης των αποβλήτων, με βάση τα αποτελέσματα της

προκαταρκτικής έρευνας

• στην εξέταση της δυνατότητας εποπτείας της ποιότητας των υπογείων νερών

• στην ενσωμάτωση των όρων του άρθρου 5 παράγρ 2 της ίδιας Κ.Υ.Α., στους

Περιβαλλοντικούς Όρους που προβλέπονται στο άρθρο 4 του Ν.1650/1986, όπως ισχύει

σήμερα

3)Εξακολουθεί να απαιτείται η Άδεια Διάθεσης υγρών βιομηχανικών αποβλήτων του άρθρου

14 της Υ.Δ. Ε1β/221/1965.

β. Αν, για τις βιομηχανίες/ βιοτεχνίες που διαθέτουν υγρά απόβλητα τα οποία περιέχουν

επικίνδυνες ουσίες του καταλόγου του Παραρτήματος Ι της Κ.Υ.Α. 13588/725/2006, η Άδεια

Διαχείρισης επικινδύνων αποβλήτων του άρθρου 7 της ίδιας Κ.Υ.Α., αντικαθιστά την Άδε ια

Διάθεσης υγρών βιομηχανικών αποβλήτων της Υ.Δ. Ε1β/221/1965

43

γ. Αν, για την έκδοση Άδειας Εγκατάστασης και Άδειας Λειτουργίας εφαρμόζονται οι

διατάξεις των Κ.Υ.Α. 26857/553/1988 και 13588/725/2006 και με ποια διαδικασία.

6.3 Διαπιστώσεις

6.3.1 Νομοθεσία σχετική με τη διαχείριση/ διάθεση βιομηχανικών αποβλήτων

Α. Νομοθεσία για την υπεδάφια διάθεση αποβλήτων

1. Η διάθεση των πάσης φύσεως λυμάτων και βιομηχανικών αποβλήτων, είχε ρυθμιστεί με

την Υγειονομική Διάταξη Ε1β/221/65, όπως τροποποιήθηκε διαδοχικά με τις Γ1/1783 1/71

και Γ4/1305/74. Η εν λόγω διάταξη είναι γενική, δηλαδή δεν κάνει ειδική αναφορά σε

επικίνδυνες και τοξικές ουσίες. Επιτρέπει τη διάθεση των επεξεργασμένων βιομηχανικών

αποβλήτων υπεδαφίως κατόπιν Αδείας που εκδίδει η Πολεοδομική Υπηρεσία της Ν.Α..

2. Κατά την Κ.Υ.Α. 72751/3054/85, η άδεια λειτουργίας βιομηχανίας/ βιοτεχνίας εκδίδεται

με εφαρμογή των όρων του Π.Δ. 1180/81 που επιβάλλουν ως προαπαιτούμενη την έκδοση

Άδειας Διάθεσης των υγρών βιομηχανικών αποβλήτων (σύμφωνα με την Υ.Δ.

Ε1β/221/65).

3. Στην Κ.Υ.Α. 26857/553/88 υπάρχει κατάλογος με τις ουσίες «που θα μπορούσαν να έχουν

βλαπτικά αποτελέσματα για τα υπόγεια ύδατα», στον οποίο περιλαμβάνεται το χρώμιο και

οι ενώσεις του. Στο άρθρο 3 της ίδιας Κ.Υ.Α. αναφέρεται ότι αυτή «δεν εφαρμόζεται για

τις απορρίψεις για τις οποίες διαπιστώνεται από την αρμόδια για την έγκριση των

περιβαλλοντικών όρων αρχή, σύμφωνα με το άρθρο 4 του Ν. 1650/86 ότι περιέχουν τις

ουσίες, που αναφέρονται στο παράρτημα του άρθρου 9, σε ποσότητες και συγκεντρώσεις

αρκετά μικρές ώστε να αποκλείεται κάθε παρών ή μελλοντικός κίνδυνος υποβάθμισης της

ποιότητας των υπόγειων νερών». Ωστόσο, δεν θεσμοθετήθηκαν ποτέ όρια επικινδύνων

και τοξικών ουσιών για τις απορρίψεις στο έδαφος, οπότε δεν είναι δυνατός ο

προσδιορισμός μιας ποσότητας/ συγκέντρωσης επικίνδυνης-τοξικής ουσίας ως «αρκετά

μικρής». Οι υπεδάφιες απορρίψεις επιτρέπονται εφόσον προηγουμένως έχει χορηγηθεί

στον ενδιαφερόμενο έγκριση περιβαλλοντικών όρων του έργου ή της δραστηριότητας από

την οποία αυτές προέρχονται. Επιβάλλεται η υποχρέωση υποβολής σε προκαταρκτική

έρευνα που εκτός των άλλων περιλαμβάνει:

• Μελέτη των υδρογεωλογικών συνθηκών της αντίστοιχης ζώνης

• Μελέτη της εκάστοτε διυλιστικής ικανότητας του εδάφους και του υπεδάφους

Με βάση τα αποτελέσματα, η αρμόδια αρχή για την χορήγηση Α.Ε.Π.Ο. είτε επιτρέπει τις

αναφερόμενες στο προηγούμενο εδάφιο απορρίψεις ή, εφόσον διαπιστώνεται ότι ενδέχεται

44

να προκαλέσουν υποβάθμιση των υπογείων νερών, δεν τις επιτρέπει. Επιβάλλεται, επίσης,

σειρά πρόσθετων όρων και διασφαλίσεων που πρέπει να περιλαμβάνονται στους

περιβαλλοντικούς όρους του άρθρου 4 του Ν.1650/86.

Η Κ.Υ.Α. αυτή (με επισπεύδουσα αρχή το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.), ουδέποτε εφαρμόστηκε

από κανένα των εμπλεκομένων.

4. Η Υ.Α. 69269/5387/90 αποτέλεσε την πράξη εφαρμογής του Ν. 1650/86. Αναφέρεται

στην κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες, στο περιεχόμενο των ΜΠΕ,

στον καθορισμό του περιεχομένου των ειδικών περιβαλλοντικών μελετών (ΕΠΜ) κλπ.

5. Από το τότε Υπουργείο Υγείας Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων κυκλοφόρησε η

εγκύκλιος ΥΜ/2985/29-5-1991 «Οδηγίες εφαρμογής της Υγειονομικής Διάταξης

Ε1β/221/65 σε συνδυασμό με την αριθμ. 69269/538/1990 απόφαση». Σύμφωνα με την

εγκύκλιο αυτή: Οι Υγειονομικές Υπηρεσίες εφαρμόζουν την Ε1β/221/65 Υγειονομική

Διάταξη όπως έχει, για τα έργα και δραστηριότητες που προβλέπει, ανεξάρτητα από τυχόν

υποχρεώσεις, αρμοδιότητας του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., που απορρέουν από την Κ.Υ.Α.

69269/538/90. Σύμφωνα με την εγκύκλιο, για την υπεδάφια διάθεση τα στάδια που

ακολουθούνται είναι τα εξής:

α) Προέγκριση χωροθέτησης (εφόσον απαιτείται) από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.

β) Υποβολή μελέτης επεξεργασίας και διάθεσης λυμάτων ή βιομηχανικών αποβλήτων

από τον ενδιαφερόμενο

γ) Έλεγχος και έγκριση της Μελέτης από την Υγειονομική Υπηρεσία

δ) Έγκριση Μελέτης και από την Πολεοδομία

ε) Διαδικασία έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (εφόσον απαιτείται)

στ) Χορήγηση οριστικής άδειας από την Πολεοδομία.

6. Η Κ.Υ.Α. 19396/1546/97 αποσκοπούσε στην εφαρμογή του άρθρου 12 του Ν.1650/86 και

στην εναρμόνιση με τις διατάξεις της οδηγίας 91/689/ΕΟΚ «Για τα επικίνδυνα

απόβλητα». Η εν λόγω Κ.Υ.Α. δεν εφαρμόσθηκε, καθώς δεν υλοποιήθηκαν:

• η εκπόνηση Εθνικού Σχεδιασμού διαχείρισης των Επικινδύνων Αποβλήτων από το

Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. σε συνεργασία με τα συναρμόδια Υπουργεία.

• η κατάρτιση πλαισίου τεχνικών προδιαγραφών.

7. Η Κ.Υ.Α. Η.Π. 13588/725/06 προβλέπει την έκδοση Άδειας Διαχείρισης επικινδύνων

αποβλήτων μετά από περιβαλλοντική αδειοδότηση, με απόφαση του ΓΓΠ σε

εγκαταστάσεις οι οποίες επεξεργάζονται/ αξιοποιούν ή/και διαθέτουν οι ίδιες τα

επικίνδυνα απόβλητά τους.

45

8. Με την Κ.Υ.Α. Η.Π. 24944/1159/2006 εγκρίθηκαν οι γενικές τεχνικές προδιαγραφές για

τη διαχείριση επικινδύνων αποβλήτων.

9. Με την Κ.Υ.Α. 8668/2007 εγκρίθηκε ο Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης των επικινδύνων

αποβλήτων (Ε.Σ.Δ.Ε.Α.).

10. Με το Π.Δ. 51/2007, σε εφαρμογή του Ν. 3199/2003, προβλέπεται η διασφάλιση της

προοδευτικής μείωσης της ρύπανσης των υπογείων υδάτων και η αποτροπή της

περαιτέρω μόλυνσής τους, με τη θεσμοθέτηση Προγράμματος Παρακολούθησης της

κατάστασής τους. Το Πρόγραμμα αυτό αφορά την παρακολούθηση της ποσοτικής και

της χημικής κατάστασης των υπογείων υδάτων, λαμβάνοντας υπόψη τις διατάξεις της

εκάστοτε κείμενης εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας. Προβλέπεται, επίσης, η κατάρτιση

Προγράμματος Βασικών και Συμπληρωματικών Μέτρων, μεταξύ των οποίων είναι

«μέτρα για σημειακές πηγές απορρίψεων, οι οποίες ενδέχεται να προκαλέσουν ρύπανση.

Τα μέτρα αυτά μπορεί να είναι περιβαλλοντικοί όροι, η έγκριση των οποίων γίνεται

σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις της νομοθεσίας, στους οποίους συμπεριλαμβάνεται

μεταξύ άλλων η απαγόρευση διοχέτευσης ρύπων στα ύδατα».

Β. Νομοθεσία για την επιφανειακή διάθεση αποβλήτων

1. Με την Κοινή Νομαρχιακή Απόφαση των Νομαρχών Αν.Αττικής, Βοιωτίας, Ευβοίας

και Φθιώτιδας 19640/79 (ΦΕΚ Β’ 1136) «Περί διαθέσεως υγρών βιομηχανικών

αποβλήτων και λυμάτων στο Βόρειο και Νότιο Ευβοϊκό καθώς και στους αντίστοιχους

κόλπους Μαλιακό και Πεταλίων» προσδιορίστηκαν οι περιοχές των ακτών των

κόλπων Βορείου και Νοτίου Ευβοϊκού όπου ήδη γίνεται και επιτρέπεται η διάθεση

υγρών βιομηχανικών αποβλήτων και λυμάτων κατόπιν πλήρους επεξεργασίας αυτών,

ως ακολούθως: «…στον χείμαρρο Ασωπό Βοιωτίας που εκβάλλει στην ακτή

Χαλκουτσίου της Ανατ. Αττικής για την διάθεση κατόπιν πλήρους επεξεργασίας υγρών

βιομηχανικών αποβλήτων και λυμάτων από βιομηχανικές και λοιπές εγκαταστάσεις

περιοχής Βοιωτίας. Για τη συντήρηση της κοίτης του χειμάρρου Ασωπού αρμόδιος

είναι ο Σύνδεσμος κοινοτήτων Ασωπού…».

2. Με την Υγειονομική Διάταξη Ε1β/221/65 και συγκεκριμένα το άρθρο 13 παρ. 3.,

καθορίζονται τα εξής: «Όποτε τα λύματα ή βιομηχανικά απόβλητα διατίθενται σε

επιφανειακά ύδατα ή σε ξηρά ρεύματα ή τοιαύτα διαλειπούσης ροής ο Δήμος ή η

κοινότητα ή ο αντ’ αυτών Οργανισμός έχει την υποχρέωση της συντήρησης του

αποδέκτη ανεξάρτητα αν αυτά διατίθενται απ ευθείας παρ’ αυτού ή τη αδεία των παρά

ετέρου φυσικού ή νομικού προσώπου. Η ανάληψη της υποχρέωσης αυτής για τη

46

συντήρηση του αποδέκτη αποτελεί προϋπόθεση για την χορήγηση της άδειας που

προβλέπεται από το άρθρο 14 της παρούσης». Στο άρθρο 14 αναφέρεται ότι «Για την

διάθεση σε επιφανειακά ύδατα, η απαιτούμενη (οριστική) άδεια χορηγείται από τον

Νομάρχη, μετά από έλεγχο και γνωμάτευση από τις τοπικές υγειονομικές υπηρεσίες

(από υγειονομικής άποψης) και την ΤΥΔΚ (από τεχνικής άποψης) ότι εξασφαλίσθηκε η

προβλεπόμενη από την σχετική μελέτη απόδοση των κατασκευασθ έντων έργων».

3. Με την Κ.Υ.Α. 46399/1352/86 τέθηκαν σε εναρμόνιση με τις Οδηγίες της Ε.Ε.,

ρυθμίσεις για την ποιότητα, τις μεθόδους μέτρησης, τη συχνότητα δειγματοληψίας

και τις αναλύσεις των υδάτων επιφανείας που προορίζονται για την παραγωγή

πόσιμου ύδατος, κολύμβηση, διαβίωση ψαριών σε γλυκά νερά, καλλιέργεια και

αλιεία οστρακοειδών.

4. Το τότε Υπουργείο Υγείας Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων κυκλοφόρησε την

εγκύκλιο ΥΜ/2985/29-5-1991 «Οδηγίες εφαρμογής της Υγειονομικής Διάταξης

Ε1β/221/65 σε συνδυασμό με την αριθμ. 69269/538/1990 απόφαση». Σύμφωνα με

την εγκύκλιο, για τη διάθεση λυμάτων ή βιομηχανικών αποβλήτων σε επιφανειακούς

υδατικούς αποδέκτες, ακολουθούνται τα εξής βήματα:

• Έκδοση Νομαρχιακής Απόφασης, με την οποία θα καθορίζεται για κάθε αποδέκτη

αν είναι επιτρεπτή η διάθεση λυμάτων ή βιομηχανικών αποβλήτων σε αυτόν.

• Προέγκριση χωροθέτησης (από τις Υπηρεσίες του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.) σύμφωνα με την

Υ.Α. 69269/5387/90.

• Υποβολή στην Υγειονομική Υπηρεσία μελέτης επεξεργασίας και διαθέσεως των

λυμάτων ή βιομηχανικών αποβλήτων από τον ενδιαφερόμενο, σύμφωνα με το άρθρο

14 παρ. 2 της Υ.Δ. Ε1β/221/65.

• Έλεγχος και έγκριση της μελέτης από τις αρμόδιες Υπηρεσίες της Νομαρχίας

(Υγειονομική, ΤΥΔΚ κ.λ.π.).

• Διαδικασία και έγκριση περιβαλλοντικών όρων από τις Υπηρεσίες του

Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.

• Χορήγηση προσωρινής άδειας επεξεργασίας και διαθέσεως λυμάτων ή

βιομηχανικών αποβλήτων με απόφαση του Νομάρχη (διαρκείας 6 μηνών), ύστερα

από τη διαπίστωση της ορθής εκτέλεσης των εγκριθέντων έργων.

• Χορήγηση οριστικής άδειας επεξεργασίας και διαθέσεως λυμάτων ή βιομηχανικών

αποβλήτων με απόφαση του Νομάρχη μετά τη λήξη της προσωρινής, κατά τη

διάρκεια της οποίας διενεργήθηκαν έλεγχοι και επιβεβαιώθηκε η προβλεφθείσα

47

απόδοση των έργων, με εργαστηριακές και άλλες μετρήσεις των ποιοτικών και

ποσοτικών παραμέτρων.

5. Με την εφαρμογή της Π.Υ.Σ. 2/2001 καθορίσθηκαν οι ποιοτικοί στόχοι των

παραμέτρων στα επιφανειακά ύδατα της χώρας για τις απορρίψεις των ουσιών που

υπάγονται στον κατάλογο ΙΙ, της οδηγίας 76/464/ΕΟΚ (συμπεριλαμβανομένου και

του χρωμίου που καθορίζεται σε50 μgr/l).

6. Με την Κ.Υ.Α. 4859/726/2001 καθορίσθηκαν οι οριακές τιμές στα υγρά απόβλητα

των επικινδύνων ουσιών του Καταλόγου του Παραρτήματος Ι του άρθρου 6 της

Π.Υ.Σ. 2/1-2-2001 και εφαρμόζονται υποχρεωτικά. Για τα ποτάμια και την ουσία

χρώμιο τίθενται τα όρια 1.0 mg/l τον μήνα και 2,0 mg/l την ημέρα (τύπος μέσης

τιμής) με ισχύ από 1-1-2004. Επειδή η συγκέντρωση των ουσιών αυτών στα υγρά

απόβλητα εξαρτάται από τη συγκεκριμένη ποσότητα νερού που χρησιμοποιείται, η

οποία ποικίλει ανάλογα με τις χρησιμοποιούμενες μεθόδους και τις εκάστοτε

βιομηχανικές εγκαταστάσεις, πρέπει να τηρούνται και οι οριακές τιμές οι

εκφρασμένες σαν βάρος των απορριπτόμενων ουσιών ανά μονάδα του

χαρακτηριστικού μεγέθους της ρυπαντικής δραστηριότητας. Σε περίπτωση μη

τήρησης των ειδικών οριακών τιμών των επικινδύνων ουσιών στα υγρά απόβλητα η

κατά περίπτωση αρμόδια για την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων αρχή

λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα προκειμένου να διασφαλισθεί η τήρηση τους και,

εφόσον κριθεί αναγκαίο, απαγορεύει κάθε απόρριψη στο υδατικό περιβάλλον.

Για τα παραπάνω απαιτείται έγκριση περιβαλλοντικών όρων σύμφωνα με το άρθρο 4

του Ν.1650/86. Σύμφωνα με το άρθρο 7 της Π.Υ.Σ. 2/2001, «κάθε διάταξη που

αντίκειται στις διατάξεις της παρούσας Πράξης ή ανάγεται σε θέματα που ρυθμίζονται

από αυτήν καταργείται». Συνεπώς, μετά την έκδοση της Κ.Υ.Α. 4859/726/9-3-2001,

με την οποία τίθενται σε εφαρμογή οι διατάξεις της Π.Υ.Σ. 2/2001, καταργούνται

όσες διατάξεις της Κοινής Νομαρχιακής Απόφασης των Νομαρχών Αν.Αττικής,

Βοιωτίας, Ευβοίας και Φθιώτιδας 19640/79 «Περί διαθέσεως υγρών βιομηχανικών

αποβλήτων και λυμάτων στο Βόρειο και Νότιο Ευβοϊκό καθώς και στους αντίστοιχους

κόλπους Μαλιακό και Πεταλίων» ρυθμίζουν διαφορετικά τα της απορρίψεως

βιομηχανικών αποβλήτων στον Ασωπό ποταμό.

7. Με την Κ.Υ.Α. 50388/2704/Ε103/2003 καταρτίστηκε το Εθνικό Πρόγραμμα

παρακολούθησης της μείωσης της ρύπανσης των επιφανειακών νερών της χώρας.

Μεταξύ των σημαντικών υδατικών συστημάτων που έχουν ενταχθεί στο Πρόγραμμα

Παρακολούθησης είναι και ο ποταμός Ασωπός, στις δε παρακολουθούμενες

48

επικίνδυνες ουσίες του καταλόγου ΙΙ περιλαμβάνεται και το Χρώμιο με ποιοτικό

στόχο για τα επιφανειακά νερά της χώρας τα 50 μg/l. Για τις απορρίψεις που

πραγματοποιούνται στις εν λόγω υδατικές περιοχές, απαιτείται έγκριση

περιβαλλοντικών όρων σύμφωνα με τον Ν.1650, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο

2 του Ν.3010/2002.

8. Η Κ.Υ.Α. Η.Π. 13588/725/06 προβλέπει την έκδοση άδειας διαχείρισης

επικινδύνων αποβλήτων μετά από περιβαλλοντική αδειοδότηση, με απόφαση του

Γενικού Γραμματέα της οικίας Περιφέρειας σε εγκαταστάσεις οι οποίες

επεξεργάζονται / αξιοποιούν ή/ και διαθέτουν οι ίδιες τα επικίνδυνα απόβλητά τους.

9. Με την Κ.Υ.Α. Η.Π. 24944/1159/2006 εγκρίθηκαν οι γενικές τεχνικές προδιαγραφές

για τη διαχείριση επικινδύνων αποβλήτων.

10. Με την Κ.Υ.Α. 8668/2007 εγκρίθηκε ο Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης των

επικινδύνων αποβλήτων (ΕΣΔΕΑ).

11. Το Πρόγραμμα Παρακολούθησης της κατάστασης των υδάτων που θεσπίστηκε με το

Π.Δ. 51/2007, καλύπτει, μεταξύ άλλων, για τα επιφανειακά ύδατα, την οικολογική

και τη χημική τους κατάσταση και το οικολογικό τους δυναμικό.

6.3.2 Απάντηση της Διεύθυνσης Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε στο

από 22-1-08 έγγραφο του ΓΕΔΔ

Σύμφωνα με το άρθρο 20, παρ. 1.γ. της ΚΥΑ 13588/725/2006, καταργείται κάθε

διάταξη που αντίκειται στις διατάξεις της ή ανάγεται σε θέματα που ρυθμίζονται από αυτήν.

Οι άδειες που προβλέπονται στο άρθρο 7 της εν λόγω ΚΥΑ εκδίδονται για εργασίες

διαχείρισης των επικινδύνων αποβλήτων και όλων των παραγόμενων από τις εργασίες αυτές

αποβλήτων (επικινδύνων και μη), συμπεριλαμβανομένων και των υγρών αποβλήτων, τα

οποία οι εγκαταστάσεις διαθέτουν είτε εντός του γηπέδου τους, επί ή εντός του εδάφους, είτε

σε φυσικό αποδέκτη. Συνεπώς, οι άδειες διαχείρισης επικινδύνων αποβλήτων του άρθρου 7

της ΚΥΑ 13588/725/2006 αντικαθιστούν τις άδειες της Υ.Δ. Ε1β/221/65. Στο απαντητικό

έγγραφο επισυνάπτεται η εγκύκλιος με αρ. οικ. 181098/444/28-1-2008 «Ερμηνεία του

άρθρου 7 της Κ.Υ.Α. 13588/725/2006» της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος του

Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., στην οποία αναφέρονται οι ίδιες θέσεις.

49

6.3.3 Απάντηση της Δ/νσης Υγειονομικής Μηχανικής και Υγιεινής Περιβάλλοντος του

Υπουργείου Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης στο από 22-1-08 έγγραφο του ΓΕΔΔ

Αντίθετα με τη Διεύθυνση του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., θεωρεί ότι η ΥΔ Ε1β/221/65 έχει

εκδοθεί κατ’ εξουσιοδότηση του Α.Ν. 2520/40 και το άρθρο 14 αυτής ισχύει σε όλες τις

περιπτώσεις που υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής της. Η προβλεπόμενη Άδεια Διάθεσης

χορηγείται από τον Νομάρχη ή την αρμόδια Πολεοδομία (για υπεδάφια διάθεση) και

λαμβάνεται από τους υπόχρεους ανεξάρτητα της λήψεως άλλων αδειών.

6.3.4 Απάντηση της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας του Υπουργείου Ανάπτυξης στο

από 22-1-08 έγγραφο του ΓΕΔΔ

Η Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας του Υπουργείου Ανάπτυξης συμφωνεί με τη θέση

του Υπουργείου Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης ότι απαιτούνται και οι δύο

αδειοδοτήσεις παράλληλα. Για την έκδοση άδειας εγκατάστασης μιας βιομηχανίας/

βιοτεχνίας προαπαιτείται η Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ), η οποία θα

πρέπει να ενσωματώνει τους όρους και προϋποθέσεις διάθεσης των επικινδύνων αποβλήτων,

σύμφωνα με την Κ.Υ.Α. 26857/553/1988. Επιπλέον, για την έκδοση άδειας λειτουργίας της

μονάδας, απαιτείται η Άδεια Διάθεσης των υγρών βιομηχανικών αποβλήτων που προβλέπει η

Υ.Δ. Ε1β/221/65. Όσον αφορά στην Άδεια Διαχείρισης επικινδύνων αποβλήτων της Κ.Υ.Α.

Η.Π. 13588/725/06, αυτή θεωρείται παράλληλη διαδικασία, που δεν συναρτάται με τη

χορήγηση άδειας λειτουργίας της μονάδας.

6.3.5 Απάντηση της Διεύθυνσης Παρακολούθησης της Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων

του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. στο από 22-1-08 έγγραφο του ΓΕΔΔ

Ανέφερε ότι στη Βοιωτία έχουν εγκατασταθεί 12 από τα 400 συνολικά σημεία

δειγματοληψίας για την παρακολούθηση των υπογείων υδάτων, όσον αφορά ουσίες

γεωργικής προέλευσης (νιτρορύπανση) και ότι τον Δεκέμβριο του 2006 ψηφίστηκε η

Οδηγία 2006/118/ΕΚ, η οποία εισάγει την παρακολούθηση των υπογείων υδάτων ως προς

ορισμένες επικίνδυνες ουσίες ανθρωπογενούς προέλευσης. Σχετικό με το θέμα αυτό είναι

έγγραφο της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας /Διεύθυνση Σχεδιασμού και Ανάπτυξης/ Τμήμα

Διαχείρισης Υδατικών Πόρων, σε απάντηση εγγράφου του ΣΕΥΥΠ, το οποίο αναφέρει ότι:

α) στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας η Διεύθυνση Υδάτων είναι υπό σύσταση

β) η Υπηρεσία δεν διαθέτει στοιχεία μετρήσεων ολικού και εξασθενούς χρωμίου από

δειγματοληψίες στα διοικητικά τους όρια

50

γ) η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας δεν διαθέτει τον κατάλληλο εξοπλισμό για ελέγχους,

αλλά είναι σε διαρκή ενημέρωση για τις ενέργειες του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.

6.3.6 Διαπιστώσεις από την διερεύνηση όλων των υπαρχόντων στοιχείων στους

φακέλους των 19 υπό εξέταση εταιρειών στο από 22-1-08 έγγραφο του ΓΕΔΔ

Α. Πέντε από τις δεκαεννιά εταιρείες διαθέτουν τα υγρά απόβλητά τους στον Ασωπό

ποταμό, κατόπιν εκδόσεως της προβλεπόμενης από την Υγειονομική Διάταξη Ε1β/221/65,

Άδειας Διάθεσης. Από αυτές, οι δύο διέθεταν κατά την ημερομηνία του ελέγχου από την

ΕΥΕΠ, προσωρινή Άδεια Διάθεσης, εκδοθείσα από τη Ν.Α. Βοιωτίας ενώ οι υπόλοιπες τρεις

οριστική Άδεια Διάθεσης. Για μία εταιρεία, ειδικότερα, η Άδεια Λειτουργίας έχει εκδοθεί ένα

έτος πριν από την έκδοση της προσωρινής Άδειας Διάθεσης των αποβλήτων, δηλαδή

λειτουργούσε επί ένα έτος χωρίς Άδεια Διάθεσης. Μία άλλη εταιρεία λειτουργούσε από

μακρού χωρίς Άδεια Λειτουργίας. Για δύο εταιρείες, το αρμόδιο τότε Τμήμα Υγείας της Ν.Α.

Βοιωτίας δεν τήρησε την απαίτηση της Υ.Δ. Ε1β/221/65 για διενέργεια ελέγχων κατά τη

διάρκεια ισχύος της προσωρινής άδειας διάθεσης στον Ασωπό προκειμένου να επιβεβαιωθεί

η προβλεφθείσα απόδοση των μονάδων επεξεργασίας, με εργαστηριακές και άλλες

μετρήσεις, ώστε σε περίπτωση που δεν είναι ικανοποιητική να μην χορηγηθεί η οριστική

άδεια.

Β. Οκτώ από τις δεκαεννιά εταιρείες διαθέτουν τα υγρά απόβλητά τους υπεδαφίως, χωρίς να

έχουν λάβει την απαιτούμενη από το άρθρο 14 της Υ.Δ. Ε1β/221/65 Άδεια Διάθεσης από την

Δ/νση ΧΩ.ΟΙ.&ΠΕ. της Ν.Α. Βοιωτίας. Οι εν λόγω εταιρείες διαθέτουν μόνο αποφάσεις

έγκρισης μελέτης επεξεργασίας και διάθεσης των υγρών αποβλήτων τους από τη Δ/νση

Υγείας της Ν.Α. Βοιωτίας. Σε αυτές τις αποφάσεις στηρίχτηκε η Δ/νση Ανάπτυξης της Ν.Α.

Βοιωτίας για να εκδώσει τις άδειες λειτουργίας τους παρότι προαπαιτούμενο δικαιολογητικό

για την έκδοσή τους η Άδεια Διάθεσης από την Πολεοδομική Υπηρεσία. Μία από αυτές τις

εταιρείες άλλαξε το 2004 τον τρόπο διάθεσης των (επικινδύνων) αποβλήτων της από

απόρριψη στον Ασωπό σε υπεδάφια αλλά δεν άλλαξε και τους περιβαλλοντικούς της όρους.

Παρά ταύτα, η Ν.Α. Βοιωτίας εξέδωσε στην εταιρεία Άδεια Λειτουργίας ενώ όφειλε να

ζητήσει αναθεώρηση των περιβαλλοντικών όρων και της Α.Ε.Π.Ο., ώστε να περιγράφεται ο

νέος τρόπος διάθεσης των αποβλήτων.

Γ. Μία εταιρεία δεν διαθέτει την απαιτούμενη από τις διατάξεις της Υ.Δ. Ε1β/221/65 Άδεια

Διάθεσης υγρών αποβλήτων, ενώ διαθέτει εγκεκριμένη μελέτη για επεξεργασία και υπεδάφια

διάθεσή τους. Παρά ταύτα διαθέτει Άδεια Λειτουργίας εκδοθείσα από τη Ν.Α. Βοιωτίας.

Επιπλέον, κατά τον έλεγχο της ΕΥΕΠ, διαπιστώθηκε ότι είχε προβεί σε μετατροπές στο

51

σύστημα διαχείρισης και διάθεσης υγρών αποβλήτων, ενώ έκανε χρήση χρωμικών ενώσεων,

τις οποίες απέκρυψε από τις αδειοδοτούσες αρχές κατά το στάδιο της αδειοδότησης κατά

παράβαση του άρθρου 2 του Ν.3010/2002 και της Υ.Δ. Ε1β/221/65.

Δ. Μία εταιρεία διαθέτει μελέτη επεξεργασίας και επαναχρησιμοποίησης των υγρών

αποβλήτων της στην παραγωγική διαδικασία, εγκεκριμένη από τη Δ/νση Υγείας της Ν.Α.

Βοιωτίας, στην οποία δεν γίνεται αναφορά σε ύπαρξη επικίνδυνων και τοξικών ουσιών στα

εν λόγω απόβλητα. Ωστόσο κατά τους ελέγχους της ΕΥΕΠ διαπιστώθηκε, μέσω

δειγματοληψιών στα υγρά απόβλητα, ότι η εταιρεία έκανε χρήση τοξικών/ επικινδύνων

ουσιών (ενώσεων Χρωμίου, Χαλκού και Νικελίου) στην παραγωγική της διαδικασία, χωρίς

να έχει ενημερωθεί σχετικά η αδειοδοτούσα αρχή. Ούτε αυτή διαθέτει Άδεια Διάθεσης υγρών

αποβλήτων, παρότι αυτό έχει τεθεί ως όρος στην Α.Ε.Π.Ο. και παρόλα αυτά έχει λάβει Άδεια

Λειτουργίας.

Ε. Τρεις εταιρείες διέθεταν τα υγρά απόβλητά τους υπεδαφίως, χωρίς να κατέχουν ούτε την

απαιτούμενη Άδεια Διάθεσης υγρών αποβλήτων, αλλά ούτε καν εγκεκριμένη μελέτη

επεξεργασίας και διάθεσης των υγρών αποβλήτων, παρότι στις Α.Ε.Π.Ο. αναφέρεται ότι τα

υγρά απόβλητά τους διατίθενται υπεδαφίως. Παρά ταύτα, έχουν και οι τέσσερις λάβει Άδεια

Λειτουργίας από τη Ν.Α. Βοιωτίας. Μία από τις εν λόγω εταιρείες διέθετε μέρος των

αποβλήτων της επιφανειακά για πότισμα, κατά παράβαση της Α.Ε.Π.Ο. ενώ σε μία άλλη

λειτουργούσε μονάδα γαλβανοποίησης η οποία δεν αναφερόταν στην άδεια λειτουργίας και

στην Α.Ε.Π.Ο. και γινόταν ανεξέλεγκτη απόρριψη αποβλήτων επί του εδάφους στο χώρο του

εργοστασίου κατά παράβαση της κείμενης νομοθεσίας.

ΣΤ. Μία εταιρεία διέθετε βεβαίωση από τη Ν.Α. Νοιωτίας (Τμήμα Υγείας) σύμφωνα με την

οποία δεν παράγει υγρά απόβλητα κατά την υποβληθείσα από την ίδια την εταιρεία μελέτη.

Ωστόσο κατά την επιθεώρηση της ΕΥΕΠ διαπιστώθηκε η ύπαρξη και υγρών βιομηχανικών

αποβλήτων. Η εταιρεία είχε λάβει Άδεια Λειτουργίας, χωρίς να διαθέτει την απαιτούμενη

Άδεια Διάθεσης λυμάτων, αλλά ούτε και εγκεκριμένη μελέτη για την επεξεργασία και

διάθεση των λυμάτων της.

6.3.7 Διαπιστώσεις για τις εταιρείες που διαχειρίζονται επικίνδυνα απόβλητα

Επτά εταιρείες διαχειρίζονται επικίνδυνα απόβλητα τα οποία, κατόπιν κατεργασίας διαθέτουν

υπεδαφίως. Στην περιβαλλοντική αδειοδότησή τους (ΑΕΠΟ) δεν τηρήθηκαν (από τους

εκδώσαντες τις ΑΕΠΟ) τα προβλεπόμενα στην Κ.Υ.Α. 26857/553/88 «για την προστασία

των υπόγειων νερών» κατά το στάδιο επιλογής και αδειοδότησης του τρόπου διάθεσης των

αποβλήτων (δηλαδή η προκαταρκτική έρευνα), ούτε ενσωματώθηκαν στην ΑΕΠΟ οι

52

πρόσθετοι περιβαλλοντικοί όροι που προβλέπονται στην ίδια Κ.Υ.Α.. Καμία από τις

ελεγχθείσες βιομηχανίες που διαχειρίζεται/ διαθέτει επικίνδυνα απόβλητα δεν κατείχε Άδεια

Διαχείρισης επικινδύνων αποβλήτων, κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου 7 της

Κ.Υ.Α. Η.Π.13588/725/06.

6.3.8 Απαντήσεις των Υπηρεσιών της Ν.Α. Βοιωτίας στο από 3-12-07 έγγραφο του ΓΕΔΔ

Α. Η Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας της Ν.Α. Βοιωτίας αναφέρει ότι αρμοδιότητά της είναι ο

έλεγχος και η έγκριση των μελετών διάθεσης υγρών αποβλήτων και ότι όπως προκύπτει από

το αρχείο της οι σχετικές αποφάσεις έγκρισης κοινοποιούνται στις αρμόδιες πολεοδομικές

Υπηρεσίες.

Β. Η Διεύθυνση ΧΩ.ΟΙ.&ΠΕ. αναφέρει ότι «..η Δ/νση ΧΩ.ΟΙ.&ΠΕ. Τμήμα Πολεοδομίας

Λιβαδειάς και αντίστοιχο τμήμα Πολεοδομίας Θήβας δεν εξέδιδε κατά τα παρελθόντα έτη

άδεια διάθεσης υπεδαφίως των βιομηχανικών αποβλήτων διότι ουδέποτε κατετέθη σχετικό

αίτημα από τις ενδιαφερόμενες βιομηχανίες ή Υπηρεσίες». Το Τμήμα Προστασίας

Περιβάλλοντος της ίδιας Διεύθυνση ΧΩ.ΟΙ.&ΠΕ. απέστειλε το έγγραφο στο οποίο αναφέρει

ότι δεν απαιτείται να ζητείται άδεια διάθεσης υγρών αποβλήτων για την έγκριση της μελέτης

περιβαλλοντικών επιπτώσεων γιατί η εν λόγω έγκριση είναι προαπαιτούμενο για την έκδοση

άλλων διοικητικών πράξεων (άδεια εγκατάστασης και οικοδομική άδεια).

Γ. Η Διεύθυνση Ανάπτυξης/ Τμήμα Βιομηχανίας (αρμόδια για την χορήγηση αδειών

εγκατάστασης και αδειών λειτουργίας) ανέφερε ότι:

1) Η υπηρεσία εκδίδει αποφάσεις για την χορήγηση αδειών εγκατάστασης βιομηχανιών και

βιοτεχνικών μονάδων, από την παραγωγική διαδικασία των οποίων προκύπτουν υγρά

απόβλητα, μετά την προσκόμιση εγκεκριμένης μελέτης διαθέσεώς των από την Διεύθυνση

Υγείας και Πρόνοιας.

2)Για την χορήγηση Άδειας λειτουργίας βιομηχανικής ή βιοτεχνικής Μονάδας η υπηρεσία

ζητά, αν μεν προβλέπεται στην εγκεκριμένη μελέτη η κατασκευή βιολογικού καθαρισμού με

διάθεση σε αποδέκτη, απόφαση της Διεύθυνσης Υγείας και Πρόνοιας περί οριστικής

διαθέσεως των υγρών αποβλήτων, στην δε περίπτωση πρόβλεψης κατασκευής βόθρων

βεβαίωση διαθέσεως των υγρών αποβλήτων σύμφωνα με τους όρους που τίθενται στην

εγκεκριμένη μελέτη. Μετά την εκτέλεση των έργων και εγκαταστάσεων η επιχείρηση είναι

υποχρεωμένη να αναφέρει στην υπηρεσία την ορθή εκτέλεση και να ζητήσει σχετική

βεβαίωση.

53

3)Η πάγια πρακτική αυτή ακολουθήθηκε και από τις Υπηρεσίες του Υπουργείου Βιομηχανίας

από το έτος 1965 έως το 1985 που έγινε η αποκέντρωση των σχετικών αρμοδιοτήτων από την

πρώην ΕΒΑΝ στις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις.

4) Επίσης μετά την θεσμοθέτηση με τον Νόμο 1650/1986 (άρθρο 4) της έγκρισης των

περιβαλλοντικών όρων από τις αρμόδιες Υπηρεσίες του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., Κεντρικές ή

Περιφερειακές, προϋπόθεση για την χορήγηση των αδειών εγκατάστασης και λειτουργίας

των βιομηχανικών και βιοτεχνικών επιχειρήσεων είναι η διάθεση των υγρών αποβλήτων η

οποία αποτέλεσε πλέον στοιχείο των εγκεκριμένων περιβαλλοντικών μελετών και όρων.

Κατά την έγκριση των περιβαλλοντικών μελετών επεκτάσεων, ή ανανεώσεων, οι υπηρεσίες

κατά πάγια πρακτική έκαναν δεκτές τις βεβαιώσεις διάθεσης υγρών αποβλήτων τις οποίες

εξέδιδε η Δ/νση Υγείας και Πρόνοιας.

5)Για την χορήγηση άδειας εγκατάστασης προσκομίζεται εγκεκριμένη μελέτη

περιβαλλοντικών όρων και για την χορήγηση άδειας λειτουργίας οι ενδιαφερόμενοι

προσκομίζουν βεβαίωση περί υλοποιήσεως των τεθέντων όρων από το Τμήμα

Περιβάλλοντος, όρος τον οποίο θέτει η Υπηρεσία μας στην άδεια εγκατάστασης, εκ περισσής

πρόνοιας, προκειμένου να προληφθεί οποιαδήποτε ατέλεια, η οποία θα προκαλούσε ρύπανση

του περιβάλλοντος.

6.3.9 Διαπιστώσεις από τις απαντήσεις των Υπηρεσιών της Ν.Α. Βοιωτίας

Επιβεβαιώνεται ότι η Δ/νση Ανάπτυξης χορηγούσε Άδειες Λειτουργίας σε

βιομηχανίες που επρόκειτο να προβαίνουν σε υπεδάφια διάθεση των αποβλήτων τους, χωρίς

να ζητά ως προαπαιτούμενη την έκδοση από τη Διεύθυνση ΧΩ.ΟΙ.ΠΕ. Άδειας Διάθεσης

αποβλήτων. Η επικαλούμενη «πάγια πρακτική» δεν εδράζεται σε καμία διάταξη νόμου.

Αντιθέτως, η Απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης Φ15/οικ. 7815/615/05/05 προβλέπει ως

απαραίτητο δικαιολογητικό για τη χορήγηση Άδειας Λειτουργίας, την έκδοση Άδειας

Διάθεσης των βιομηχανικών αποβλήτων. Ομοίως και η Υ.Δ. Ε1β.221/65 στο άρθρο 14

προβλέπει την έκδοση Άδειας Διάθεσης βιομηχανικών αποβλήτων από την Πολεοδομική

Υπηρεσία. Η βεβαίωση διάθεσης των υγρών αποβλήτων (εκδιδόμενη από τη Δ/νση Υγείας)

στην οποία αρκείτο η Διεύθυνση Ανάπτυξης για τη χορήγηση Άδειας Λειτουργίας, δεν

παρείχε ουσιαστικά εχέγγυα για την καταλληλότητα των τεχνικών έργων υπεδάφιας

διάθεσης, για τους εξής λόγους:

- Η Διεύθυνση Υγείας δεν τεκμαίρεται ότι έκανε αυτοψίες για την έκδοση των Βεβαιώσεων

(δεν υπήρχαν δελτία αυτοψίας) αλλά στηριζόταν σε αναφορά των επιχειρήσεων για την ορθή

εκτέλεση των έργων. Τα ευρήματα των επιθεωρητών της ΕΥΕΠ (υψηλές συγκεντρώσεις

54

επικινδύνων αποβλήτων σε βόθρους ορισμένων εταιρειών) διαψεύδουν την καλή εκτέλεση

και λειτουργία των τεχνικών έργων.

- Η Διεύθυνση Υγείας, ακόμη και αν προέβαινε σε αυτοψία πριν τη χορήγηση της βεβαίωσης,

δεν έχει τις τεχνικές γνώσεις και τη σχετική αρμοδιότητα για να αποφανθεί επί της

καταλληλότητας των τεχνικών έργων (συστημάτων επεξεργασίας των αποβλήτων).

- Η βεβαίωση διάθεσης των υγρών αποβλήτων δεν παρέχει εχέγγυα για την τήρηση των

προβλεπομένων στο άρθρο 2 της Υ.Δ. Ε1β/221/65:

(«Επιτρέπεται η διάθεσις λυμάτων ή βιομηχανικών αποβλήτων εις επιφανειακά ύδατα ή το

έδαφος μόνον κατόπιν αδείας συμφώνως προς το άρθρον 14 της παρούσης και εφ’ όσον

αποφεύγονται:

α) Η δημιουργία κινδύνων δια την Δημόσιαν Υγείαν…..

β) Η αλλοίωσις των φυσικών χημικών ή βιολογικών χαρακτηριστικών των υδάτων εν γένει

εις βαθμόν, ώστε να παραβλάπτεται η εκάστοτε προβλεπομένη χρήσις αυτών.

γ) Η παρακώλυσις του φυσικού αυτοκαθαρισμού των υδάτων και του εδάφους.

δ) Βλάβαι εις έργα και οικονομικαί ζημίαι εν γένει.»

Ότι δεν εξεδίδετο Άδεια υπεδάφιας Διάθεσης των αποβλήτων, επιβεβαιώνεται και από την

απάντηση της Πολεοδομικής Υπηρεσίας.

Οι Υπηρεσίες της Ν.Α. Βοιωτίας που έχουν αρμοδιότητα επί των αναφερθέντων

θεμάτων είναι υποστελεχωμένες σε σημαντικό βαθμό και δεδομένου ότι στο νομό

δραστηριοποιείται μεγάλος αριθμός βιομηχανιών/ βιοτεχνιών, καθίσταται δυσχερής έως και

προβληματική η άσκηση των αρμοδιοτήτων τους.

6.4 Συμπεράσματα

Ο έλεγχος κατέληξε σε μια σειρά συμπερασμάτων. Ειδικότερα διαπιστώθηκε ότι η

σχετική περί την διαχείριση/ διάθεση των τοξικών-επικινδύνων βιομηχανικών αποβλήτων

νομοθεσία δεν εφαρμόζεται από τις αρμόδιες Υπηρεσίες και από τις βιομηχανίες/ βιοτεχνίες

και παραμένει ανενεργή. Συγκεκριμένα στην περίπτωση των εξεταζομένων 19 βιομηχανιών

διαπιστώθηκε ότι

- εννέα εταιρείες έχουν λάβει Άδεια Λειτουργίας χωρίς να έχουν λάβει την απαιτούμενη από

την Υ.Δ. Ε1β/221/65 Άδεια Διάθεσης των λυμάτων-υγρών αποβλήτων τους,

- πέντε έχουν λάβει Άδεια Λειτουργίας από τη ΝΑ Βοιωτίας, χωρίς να κατέχουν την

απαιτούμενη Άδεια Διάθεσης λυμάτων-υγρών αποβλήτων, αλλά ούτε καν εγκεκριμένη

μελέτη επεξεργασίας και διάθεσης των λυμάτων-υγρών αποβλήτων,

55

- μία είχε λάβει Άδεια Λειτουργίας από τη ΝΑ Βοιωτίας ένα έτος πριν από την έκδοση της

προσωρινής Άδειας Διάθεσης των αποβλήτων (Η εν λόγω εταιρεία λειτουργούσε, δηλαδή, επί

ένα έτος, χωρίς την απαιτούμενη, προσωρινή έστω, Άδεια Διάθεσης αποβλήτων),

- στην περίπτωση δύο εταιρειών που έχουν λάβει οριστική Άδεια Διάθεσης των

βιομηχανικών τους αποβλήτων στον Ασωπό ποταμό, δεν διαπιστώθηκε η τήρηση της

απαίτησης για έλεγχο (δειγματοληψίες κ.λ.π.) από το αρμόδιο Τμήμα Υγείας της ΝΑ

Βοιωτίας της σωστής λειτουργίας των τεχνικών έργων (μονάδων επεξεργασίας) στο διάστημα

που μεσολαβεί από την προσωρινή άδεια διάθεσης στον Ασωπό μέχρι τη χορήγηση της

οριστικής άδειας διάθεσης,

- όσον αφορά στις δεκατέσσερις εταιρείες που προβαίνουν σε υπεδάφια διάθεση αποβλήτων,

διαπιστώθηκε ότι οι Άδειες Λειτουργίας τους πάσχουν νομιμότητας, καθόσον ελλείπει

απαιτούμενο δικαιολογητικό (Άδεια Διάθεσης αποβλήτων).

Σε ό,τι αφορά στο πρόβλημα που αναδείχθηκε από τις αυτοψίες των Επιθεωρητών της

ΕΥΕΠ στην περιοχή Ασωπού-Οινοφύτων και αφορούσε στη ρύπανση του υπεδάφους και του

υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα με εξασθενές χρώμιο από την υπεδάφια διάθεση των

αποβλήτων ορισμένων βιομηχανιών, οι οποίες χρησιμοποιούσαν χρώμιο ή ενώσεις χρωμίου

στην παραγωγική τους διαδικασία, διαπιστώθηκε ότι στις μονάδες αυτές είχε επιτραπεί να

λειτουργήσουν, χωρίς την εφαρμογή των διατάξεων της ΚΥΑ 26857/553/88, αλλά και με

ατελή εφαρμογή των διατάξεων της Υ.Δ. Ε1β/221/65.

Το μικτό κλιμάκιο κατέληξε μεταξύ άλλων στο συμπέρασμα ότι η αβελτηρία της

Διοίκησης, καθώς και η έλλειψη άμεσης συνεργασίας μεταξύ συναρμοδίων Υπηρεσιών, σε

συνδυασμό με την ανεξέλεγκτη δραστηριότητα ορισμένων επιχειρηματιών, είχαν ως

αποτέλεσμα την μη εφαρμογή της ισχύουσας περιβαλλοντικής νομοθεσίας και των σχετικών

Κοινοτικών Οδηγιών και, συνεπώς, την εμφάνιση ενός ιδιαίτερα ανησυχητικού προβλήματος

ρύπανσης του περιβάλλοντος και, κατ’ επέκταση, τη δημιουργία κινδύνων στη δημόσια

υγεία. Στο πόρισμα εκφράζονται, επίσης, βάσιμοι φόβοι ότι το πρόβλημα δεν αφορά μόνο τις

εξετασθείσες εταιρείες, αλλά και άλλες από αυτές που δραστηριοποιούνται στην περιοχή

Ασωπού-Οινοφύτων, καθόσον και αυτές έχουν αδειοδοτηθεί από τις ίδιες Αρχές, με την ίδια

λογική, δεδομένης, δε, της ατελούς ή και προβληματικής εφαρμογής της νομοθεσίας για τα

επικίνδυνα απόβλητα, είναι πιθανό να έχουμε οδηγηθεί σε ανάλογες δυσμενείς καταστάσεις

και σε άλλες περιοχές της χώρας, στις οποίες δραστηριοποιούνται βιομηχανίες που παράγουν

επικίνδυνα και τοξικά απόβλητα.

56

6.4.1 Προτάσεις από το μικτό κλιμάκιο

- Να αναληφθεί πρωτοβουλία από τη Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ,

ώστε σε συνεργασία με τις εμπλεκόμενες Υπηρεσίες των συναρμοδίων Υπουργείων

(Υ.Υ.&Κ.Α. και ΥΠΑΝ), να διευκρινισθούν ασάφειες, αμφισβητήσεις ή επικαλύψεις

του νομοθετικού πλαισίου που αφορά στη διάθεση επικινδύνων/ τοξικών βιομηχανικών

αποβλήτων. Στη συνέχεια να γίνουν οι αναγκαίες νομοθετικές παρεμβάσεις και να εκδοθεί

εγκύκλιος προς όλες τις αδειοδοτούσες Αρχές, η οποία θα ρυθμίζει κατά ενιαίο και σαφή

τρόπο τα εν λόγω θέματα.

- Η υπεδάφια διάθεση των επικινδύνων/ τοξικών αποβλήτων να επανεξετασθεί συνολικά,

υπό το φως και των προσφάτων μετρήσεων και ερευνών στην περιοχή του Ασωπού, οι

οποίες την ενοχοποιούν για σημαντική επιβάρυνση του υπεδάφους και του υδροφόρου

ορίζοντα με εξασθενές χρώμιο, λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη ότι σχετική δυνατότητα δίδει

το άρθρο 12 του ΠΔ 51/07, για την κατάρτιση Προγράμματος Μέτρων.

- Η Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων και η Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος του

Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. να εκδώσουν δύο εγκυκλίους προς τις αρμόδιες για τη χορήγηση ΑΕΠΟ

Υπηρεσίες Περιβάλλοντος (Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., Περιφερειών και ΝΑ) για την αυστηρή

εφαρμογή των διατάξεων της ΚΥΑ 26857/553/88 περί προστασίας των υπογείων νερών

από υπεδάφια διάθεση επικινδύνων αποβλήτων καθώς και της Κ.Υ.Α. 4859/726/9-3-2001

περί μέτρων και περιορισμών για την προστασία του υδατικού περιβάλλοντος, κατά την

έκδοση ΑΕΠΟ σε εταιρείες που προβαίνουν σε απορρίψεις επικινδύνων υγρών αποβλήτων

σε επιφανειακούς αποδέκτες Στην ίδια εγκύκλιο να επισημαίνεται ότι όσες εταιρείες

προβαίνουν ήδη σε διάθεση επικινδύνων βιομηχανικών αποβλήτων και έχουν λάβει

ΑΕΠΟ χωρίς να έχουν εφαρμοστεί οι διατάξεις των εν λόγω ΚΥΑ, θα πρέπει να

προχωρήσουν αμέσως σε αναθεώρηση των Περιβαλλοντικών τους Όρων, οι δε Υπηρεσίες

Περιβάλλοντος να προβούν σε αναθεώρηση των εκδοθεισών ΑΕΠΟ.

- Με ευθύνη της Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. και της αντίστοιχης

Υπηρεσίας της Περιφέρειας Κεντρικής Ελλάδας, να εφαρμοσθεί Σχέδιο Διαχείρισης και

Πρόγραμμα Παρακολούθησης της λεκάνης απορροής του ποταμού Ασωπού και να

καθορισθεί η ανώτατη χρήση και η αντίστοιχα απαιτούμενη ποιότητα των νερών του

Ασωπού, σύμφωνα με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ.

- Από τη Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. να εκδοθεί εγκύκλιος προς

τις Υπηρεσίες Περιβάλλοντος των Περιφερειών και προς τα βιομηχανικά/ βιοτεχνικά

Επιμελητήρια της χώρας, με την οποία θα υπενθυμίζεται αυστηρώς η υποχρέωση όλων

57

των βιομηχανιών/ βιοτεχνιών οι οποίες εκτελούν εργασίες διαχείρισης επικινδύνων

αποβλήτων να εφοδιαστούν το συντομότερο με Άδειες Διαχείρισης Επικινδύνων

Αποβλήτων, κατά τις διατάξεις της ΚΥΑ Η.Π. 13588/725/06. Άλλως, να επιβάλλονται οι

κυρώσεις που προβλέπονται στην ίδια ΚΥΑ.

- Από την Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας του τότε ΥΠ.ΑΝ. να εκδοθούν οδηγίες προς την

αδειοδοτούσα Αρχή (Δ/νση Ανάπτυξης) της ΝΑ Βοιωτίας, για την άμεση αντιμετώπιση

του προβλήματος νομιμότητας των Αδειών Λειτουργίας των δεκατεσσάρων εταιρειών,

καθώς και όσων άλλων βρίσκονται στην ίδια κατάσταση με αυτές (ήτοι, δεν διαθέτουν

Άδεια Διάθεσης αποβλήτων). Εάν εκτιμάται ότι σε όμοια κατάσταση βρίσκονται εταιρείες

και άλλων ΝΑ της χώρας, οι οδηγίες αυτές να λάβουν τη μορφή εγκυκλίου προς όλες τις

αδειοδοτούσες Αρχές.

- Όσες από τις ελεγχθείσες εταιρείες έχουν προβεί σε αλλαγή οποιουδήποτε από τα

στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία αδειοδοτήθηκαν (π.χ. ονομασία, παραγωγική διαδικασία,

τρόπο διάθεσης των υγρών αποβλήτων κ.τ.λ.), να προβούν το ταχύτερο δυνατόν, με

ευθύνη της εκάστοτε αδειοδοτούσας Αρχής, σε αναθεώρηση των αντιστοίχων αδειών.

- Να επιταχυνθούν οι διαδικασίες για την οργάνωση και στελέχωση της Κεντρικής

Υπηρεσίας Υδάτων και των Περιφερειακών Δ/νσεων Υδάτων, καθώς και η ενεργοποίηση

των ολοκληρωμένων δράσεων (Πρόγραμμα Παρακολούθησης της κατάστασης των

επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, Πρόγραμμα Βασικών και Συμπληρωματικών

Μέτρων) που προβλέπονται στο Π.Δ. 51/2007.

- Να καταβληθεί προσπάθεια από το Νομάρχη Βοιωτίας για ενίσχυση με το αναγκαίο

επιστημονικό προσωπικό των Υπηρεσιών που είναι αρμόδιες για την αδειοδότηση των

βιομηχανιών/ βιοτεχνιών του νομού του, καθώς και για την εφαρμογή και έλεγχο σε αυτές

της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Τεκμηριωμένες προτάσεις του προς αυτή την

κατεύθυνση, θα πρέπει να τύχουν υποστήριξης από το Υπουργείο Εσωτερικών.

- Ζητείται αρμοδίως η διερεύνηση των πειθαρχικών ευθυνών όλων των εμπλεκομένων στη

διαδικασία έκδοσης των αδειών λειτουργών και υπαλλήλων, ενώ αντίγραφό του απεστάλη

στις αρμόδιες εισαγγελικές αρχές για να εξετασθούν οι ποινικές ευθύνες τόσο των

υπαλλήλων όσο και των εκπροσώπων των εμπλεκομένων στην υπόθεση εταιρειών.

6.5 Ανταπόκριση της διοίκησης στις προτάσεις

- Διαρκούντος του ελέγχου, η Γενική Δ/νση Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ εξέδωσε

εγκύκλιο για την υποχρέωση των εγκαταστάσεων που παράγουν επικίνδυνα απόβλητα να

58

εφοδιαστούν με την Άδεια Διαχείρισης Αποβλήτων που προβλέπεται από τις διατάξεις της

ΚΥΑ Η.Π. 13588/725/06. Σύμφωνα με την εγκύκλιο, οι Άδειες αυτές αντικαθιστούν τις

Άδειες Διάθεσης της Υ.Δ. Ε1β/221/65.

- Η Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας του ΥΠΑΝ ζήτησε από τα συναρμόδια Υπουργεία τον

ορισμό εκπροσώπων για τη συγκρότηση επιτροπής, η οποία θα εξετάσει όλες τις

παραμέτρους και θα προτείνει τη θεσμική ρύθμιση του θέματος. Επίσης, ζήτησε από τη

Δ/νση Ανάπτυξης της ΝΑ Βοιωτίας, α) να απαιτήσει από τις βιομηχανίες της περιοχής της,

από τη λειτουργία των οποίων προκύπτουν επικίνδυνα απόβλητα, να προσκομίσουν άδεια

διάθεσης αποβλήτων, β) να τους γνωστοποιήσει την υποχρέωσή τους να εφοδιαστούν με

Άδεια Διαχείρισης Επικινδύνων Αποβλήτων και γ) να μεριμνήσει, σε συνεργασία με την

αρμόδια για την έγκριση περιβαλλοντικών όρων υπηρεσία, για την προσαρμογή των

περιβαλλοντικών τους όρων.

- Εκδόθηκε εγκύκλιος από το ΥΠΕΧΩΔΕ με σχετικές οδηγίες για την αυστηρή εφαρμογή

των διατάξεων της ΚΥΑ 26857/553/88 περί προστασίας των υπογείων νερών από

υπεδάφια διάθεση επικινδύνων αποβλήτων και από την Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων

συγκροτήθηκε Επιτροπή, η οποία προτείνει την αναθεώρηση των ορίων απόρριψης στον

Ασωπό ποταμό.

- Ο Γ.Γ. της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας προχώρησε σε αναθεώρηση της ΑΕΠΟ

εταιρειών της περιοχής, απαγορεύοντας την υπεδάφια διάθεση επικινδύνων αποβλήτων.

Επίσης, έδωσε εντολή για τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης, προκειμένου να

διαπιστωθεί η ύπαρξη τυχόν πειθαρχικών ευθυνών εμπλεκομένων υπαλλήλων της

Περιφέρειας.

- Η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας ζήτησε από την Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων την ένταξη

μελέτης με τίτλο «Σχέδιο Διαχείρισης λεκάνης απορροής του ποταμού Ασωπού για την

προστασία & βελτίωση των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών των επιφανειακών

& υπογείων υδατικών συστημάτων της λεκάνης απορροής του ποταμού»

- Τέλος ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας του Υ.Υ.&Κ.Α. εξέδωσε εγκύκλιο προς τις

Δ/νσεις Υγείας των ΝΑ, με την οποία τους γνωστοποιεί ότι η Υγειονομική Διάταξη

Ε1β/221/65 δεν έχει εφαρμογή σε περιπτώσεις διάθεσης επικινδύνων αποβλήτων, όπου θα

πρέπει να εφαρμόζεται η ΚΥΑ 13588/725/2006 (Άδεια Διαχείρισης Επικινδύνων

Αποβλήτων).

59

7 Υπόθεση Εργασίας: Το καθεστώς των αυθαιρέτων κατασκευών στον αιγιαλό του

Εθνικού Πάρκου Σχινιά-Μαραθώνα

7.1 Γενικά

Tο Εθνικό Πάρκο Σχινιά – Μαραθώνα αποτελεί οικότοπο του καταλόγου ΦΥΣΗ 2000 με

μεγάλη περιβαλλοντική και οικολογική αξία, τόσο σε εθνικό, όσο και σε διεθνές επίπεδο και

για το λόγο αυτό η προστασία του αποτελεί ζήτημα εξέχουσας σημασίας και ιδιαίτερης

ευαισθησίας ως προς τον εν γένει χειρισμό του. Ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης

δέχθηκε καταγγελία της «Επιτροπής Πολιτών Σχινιά-Μαραθώνα» (7-3-2007) ότι στον

αιγιαλό της περιοχής του Εθνικού Πάρκου Σχινιά - Μαραθώνα εκτελούνται έργα παράνομα

και λειτουργούν καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος (ταβέρνες). Η καταγγελία

αποτέλεσε το έναυσμα για να προχωρήσει στην διενέργεια ελέγχου για το καθεστώς των

αυθαίρετων κατασκευών στον αιγιαλό του Εθνικού Πάρκου Σχινιά - Μαραθώνα με την

συγκρότηση Μικτού Κλιμακίου Ελέγχου στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων του. Στο εξαμελές

κλιμάκιο συμμετείχαν ένας Βοηθός Γενικός Επιθεωρητής Δ.Δ., δύο Ειδικοί Επιθεωρητές του

γραφείου του ΓΕΔΔ, ένας Επιθεωρητής Ελεγκτής του ΣΕΕΔΔ, ένας Επιθεωρητής της ΕΥΕΠ

και μία Επιθεωρήτρια της Οικονομικής Επιθεώρησης. Παράλληλα ο κ. Κωνσταντίνος

Κασσιός, Καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Αρχιτέκτονας Τοπίων και

Δασολόγος ορίστηκε ως εμπειρογνώμονας για την πληρέστερη διερεύνηση του εν λόγω

αντικειμένου.

7.2 Ενέργειες

Κατά τον έλεγχο της ανέγερσης κατασκευών υποδοχής επισκεπτών επί του αιγιαλού του

Εθνικού Πάρκου αναδείχθηκε το νομικό ζήτημα της εύρεσης του εφαρμοστέου κανόνα

δικαίου που διέπει την αιγιαλίτιδα ζώνη της εν λόγω περιοχής, η οποία αποτελεί ταυτόχρονα

προστατευόμενη περιοχή φυσικού κάλλους, εθνικό πάρκο, δασική έκταση και αιγιαλίτιδα

ζώνη συγκεντρώνοντας ταυτόχρονα διαφορετικά χαρακτηριστικά που την υπάγουν σε

περισσότερα νομικά καθεστώτα ρύθμισης και προστασίας. Για τον λόγο αυτό και με γνώμονα

την τέλεση του ελέγχου της νομιμότητας των διοικητικών ενεργειών βάσει ασφαλούς και

αντικειμενικής μεθόδου, ο ΓΕΔΔ ζήτησε την έκδοση σχετικής γνωμοδότησης από το ΝΣΚ

προκειμένου να διευκρινιστεί η νομική «αφετηρία» για την διερεύνηση του ζητήματος, η

οποία τελικά εκδόθηκε με καθυστέρηση.

60

Ο ΓΕΔΔ προχώρησε στην διερεύνηση της υπόθεσης απευθύνοντας έγγραφο προς τον

Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Σχινιά – Μαραθώνα (20-03-07) για να διαπιστώσει

την βασιμότητα της καταγγελίας που δέχθηκε από την Επιτροπή Πολιτών Σχινιά-Μαραθώνα.

Στις 24-04-07 επανήλθε προς τον Φορέα Διαχείρισης του ΕΠ ζητώντας την αποστολή

αναλυτικών στοιχείων για οιασδήποτε φύσης εκτέλεση έργων στην περιοχή ευθύνης του.

Αναλόγου περιεχομένου έγγραφο ο ΓΕΔΔ συνέταξε και απέστειλε προς την αρμόδια

υπηρεσία του ΥΠΕΧΩΔΕ (Διεύθυνση Ειδικών Έργων και Αναβάθμισης Περιβάλλοντος) ενώ

το αρχικό του έγγραφο κοινοποίησε προς όλους τους υπόλοιπους εμπλεκόμενους φορείς

(ΥΕΝ, Κεντρικό Λιμεναρχείο Ραφήνας - ΥΠΕΧΩΔΕ, Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος -

Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, Δ/νση Αισθητικών Δασών, Δρυμών και

Θήρας).

7.3 Ανέγερση κατασκευών (Κέντρα Εξυπηρέτησης Λουομένων-ΚΕΛ) στον αιγιαλό του

Εθνικού Πάρκου Σχινιά – Μαραθώνα

7.3.1 Νομικό Καθεστώς

Με το ΠΔ 395/00 χαρακτηρίστηκε ο Σχινιάς ως Εθνικό Πάρκο, στο άρθρο 2 του

οποίου ορίστηκαν Ζώνες Α1, Α2, Α3, Α4, Β1, Β2, Β3 και Γ και στο άρθρο 3 η εξειδίκευση

της χρήσης των Ζωνών. Η Ζώνη Β2 περιγράφεται ως «περιοχή αναψυχής, αθλητισμού και

κατοικίας» και επιτρέπεται η ανέγερση και λειτουργία αναψυκτηρίων, εστιατορίων,

ταβερνών, υπαίθριων εγκαταστάσεων αθλητισμού και κατοικιών. Σημειώνεται ότι για την

χορήγηση νέας ή ανανέωση ήδη υπάρχουσας άδειας λειτουργίας απαιτείται προηγούμενη

έγκριση περιβαλλοντικών όρων. Η Ζώνη Β3 αποτελεί την περιοχή του όρμου Μαραθώνα

στην οποία επιτρέπονται δραστηριότητες που συμβάλλουν στην ενημέρωση και την

ευαισθητοποίηση των πολιτών για τα περιβαλλοντικά θέματα. Στο ΠΔ προβλέπεται ρητά ότι

«επιτρέπεται η κατασκευή των απαραίτητων εγκαταστάσεων υγιεινής, χώρων εξυπηρέτησης

λουομένων, υπαίθριων καθιστικών, περιπτέρων ενημέρωσης και αναψυκτηρίων στις εξόδους

των διαδρόμων – μονοπατιών …. Ύστερα από ειδική μελέτη». Για όλες τις επιτρεπόμενες

κατασκευές απαιτούνται υλικά προσαρμοσμένα στο περιβάλλον. Το εν λόγω ΠΔ

προσβλήθηκε ενώπιον του Σ.τ.Ε. από τον εξωραϊστικό σύλλογο των πολιτών Σχινιά και

άλλων κατοίκων. Η απόφαση που εκδόθηκε ορίζει ότι «το προσβαλλόμενο ΠΔ πρέπει να

ακυρωθεί κατά τις διατάξεις που προβλέπουν ότι επιτρέπεται εντός της Β2 η ανέγερση

εστιατορίων, ταβερνών και αναψυκτηρίων και Β3 ανέγερση αναψυκτηρίων».

61

Το 2001 εκδόθηκε η Διαχειριστική Μελέτη από τον Οργανισμό Σχεδίου Αθήνας, η

οποία προβλέπει ότι σε επιλεγμένες θέσεις και στα όρια του πευκοδάσους με την παραλιακή

ζώνη προβλέπεται η κατασκευή οργανωμένων χώρων εξυπηρέτησης λουομένων, οι οποίοι

πρόκειται να αντικαταστήσουν τις υφιστάμενες ταβέρνες που λειτουργούν ανεξέλεγκτα και

ορίζονται οι ειδικότερες προδιαγραφές κατασκευής τους.

Ακολούθως εκδόθηκε ο Κανονισμός Διαχείρισης και Λειτουργίας του ΕΠ (ΥΑ

ΠΕΧΩΔΕ - Γεωργίας 32473/7718), ο οποίος προβλέπει ότι για θέματα περιβαλλοντικής

αδειοδότησης, χρήσεων και δόμησης ενημερώνονται οι αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΕΧΩΔΕ

και της Ν.Α. και ότι η οργάνωση της αναψυχής και της οικοτουριστικής δραστηριότητας

γίνεται με μέριμνα του Φορέα Διαχείρισης, του ΥΠΕΧΩΔΕ και του Υπουργείου Γεωργίας. Η

ΥΑ εγκρίνει το Σχέδιο Διαχείρισης του ΕΠ. Για τις νέες κατασκευές θέτει στόχο την

υλοποίηση των απολύτως αναγκαίων έργων και την προώθηση ήπιων και περιβαλλοντικά

φιλικών μορφών αναψυχής.

Τέλος, εκδίδεται το ΠΔ 793/02, το οποίο ιδρύει ΝΠΙΔ, τον Φορέα Διαχείρισης του

Εθνικού Πάρκου Σχινιά – Μαραθώνα, με έδρα τον Δήμο Μαραθώνα και εποπτευόμενο από

τον Υπουργό ΠΕΧΩΔΕ.

7.3.2 Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου

Ο ΓΕΔΔ απευθύνθηκε στην ΚΥΔ, με το από 17-4-2007 έγγραφό του, με θέμα την

χάραξη του ορίου αιγιαλού στην παραθαλάσσια ζώνη του Εθνικού Πάρκου Σχινιά –

Μαραθώνα σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις (Ν.2971/01). Επισημάνθηκε η κρισιμότητα

του ζητήματος για την κρίση περί της νομιμότητας των κατασκευών επί της ζώνης του

αιγιαλού και ζητήθηκε ενημέρωση.

Η υπηρεσία αναφέρει ότι ο καθορισμός των οριογραμμών αιγιαλού και παραλίας έχει

εκδοθεί και επικυρωθεί από το 1965, ο επικείμενος δε χώρος έχει χαρακτηριστεί ως δάσος,

αρμοδιότητας Δασαρχείου Καπανδριτίου, επισυνάπτοντας σχετική γνωμοδότηση του ΝΣΚ

(354/92) η οποία αναφέρει :

« … το ΝΣΚ υπό την παρούσα σύνθεσή του, δέχεται ομοφώνως, ότι φορέας ο οποίος

διαχειρίζεται, επιβλέπει και προστατεύει τις δασικές εκτάσεις που περιλαμβάνονται εντός

αιγιαλού (ή παραλίας) είναι το ΥΠΓΕ, ισχύει όμως παράλληλα (ως ειδική και μη καταργηθείσα

με το Ν.998/79) η διάταξη του άρθρου 24 του Ν. 248/1976, η οποία, όπως προαναφέρθηκε,

ορίζει ότι : Οι λοιπές περί προστασίας των δημοσίων κτημάτων δεν θίγονται εφόσον δι αυτών

προστατεύονται πληρέστερον τα συμφέροντα του Δημοσίου».

62

Σε επόμενο έγγραφό της η ΚΥ Ανατολικής Αττικής αναφέρει ότι το ζήτημα του κατά

πόσον προστατεύονται «πληρέστερον τα συμφέροντα του Δημοσίου» είναι πραγματικό και

εκτιμάται κάθε φορά από την υπηρεσία ανάλογα με τις επικρατούσες συνθήκες. Συνάγει δε,

από το πνεύμα της γνωμοδότησης, ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση του Ε.Π. Σχινιά-

Μαραθώνα δεν πρέπει απαραίτητα να εφαρμόζονται οι διατάξεις περί δημοσίων κτημάτων,

εφόσον έχει επιληφθεί του θέματος η Δασική Υπηρεσία, η οποία και έχει λάβει τα

απαραίτητα ποινικά και διοικητικά μέτρα. Η κεντρική υπηρεσία του ΥΠΟΙΚ, Διεύθυνση

Δημόσιας Περιουσίας, έχει αντίθετη άποψη και αναφέρει ρητά ότι έχει ενημερώσει την

Κτηματική Υπηρεσία Αν. Αττικής ότι σύμφωνα με την παραπάνω γνωμοδότηση του ΝΣΚ τα

μέτρα προστασίας σε χώρο αιγιαλού και παραλίας εντός δασικών περιοχών ασκούνται

παράλληλα από τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες, προκειμένου να επέρχεται πληρέστερη

προστασία των δικαιωμάτων του δημοσίου στους χώρους αυτούς καλώντας την να λάβει

όλα τα απαιτούμενα μέτρα προστασίας.

Σε επόμενο έγγραφό της η ΚΥΔ, Τμήμα Αιγιαλού γνωρίζει στον ΓΕΔΔ τις

κανονιστικές πράξεις με τις οποίες καθορίστηκε η οριογραμμή του αιγιαλού στη

συγκεκριμένη ζώνη.

7.3.3 Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών – Ερώτημα προς το Νομικό Συμβούλιο

του Κράτους για το νομικό καθεστώς του αιγιαλού του Εθνικού Πάρκου

Ο ΓΕΔΔ απευθύνθηκε προς το τότε Υπουργείο Οικονομίας & Οικονομικών, Γ.

Γραμματεία Δημοσιονομικής Πολιτικής, Γενική Διεύθυνση Δημόσιας Περιουσίας & Εθνικών

Κληροδοτημάτων, Διεύθυνση Δημόσιας Περιουσίας με θέμα το νομικό καθεστώς αιγιαλού

του Ε.Π. Σχινιά – Μαραθώνα, θεωρώντας ότι το ζήτημα θα έπρεπε να κριθεί από το ΝΣΚ.

Στο έγγραφο επισημαίνεται ότι το κρίσιμο ζήτημα είναι ποιες διατάξεις από αυτές που

ρυθμίζουν τον συγκεκριμένο χώρο κατισχύουν ως ειδικότερες των άλλων και άρα χρήζουν

εφαρμογής για την εκτέλεση των προβλεπόμενων έργων και εγκαταστάσεων. Εάν, δηλαδή,

υπερισχύουν οι διατάξεις που διέπουν γενικότερα τους φορείς διαχείρισης και τις

αρμοδιότητές τους όσον αφορά τη διαχείριση της ζώνης του αιγιαλού (Ν.1650/86) επειδή

ρυθμίζουν το θέμα αυτό ειδικότερα με την περιβαλλοντική διάσταση ή εάν ,αντίθετα, οι

ρυθμίσεις για την προστασία του αιγιαλού όλης της ελληνικής επικράτειας (διαδικασία που

προβλέπεται στα άρθρα 13 και 14, Ν.2971/01) αποτελούν ειδικότερο δίκαιο με το σκεπτικό

ότι εάν ο νομοθέτης το επιθυμούσε θα έπρεπε ρητά να προβλέψει ότι οι ειδικότερες

περιβαλλοντικές διατάξεις υπερισχύουν.

63

Τα παραπάνω διαβιβάστηκαν με έγγραφο του ΥΠΟΙΚ προς το ΝΣΚ για να

γνωμοδοτήσει. Πρόκειται για μία γνωμοδότηση με εξέχουσα σημασία, αφού με την έκδοση

και την ενδεχόμενη αποδοχή της από τον αρμόδιο υπουργό, θα καθιστούσε ξεκάθαρο το

τοπίο της νομικής προστασίας όλων εκείνων των περιοχών της χώρας, ευαίσθητων παράλιων

οικοσυστημάτων, τα οποία τελούν υπό την προστασία περισσοτέρων διατάξεων με ακριβώς

αντίθετο αποτέλεσμα, δηλαδή την ατελή τους ουσιαστικά προφύλαξη.

Με σημαντικότατη καθυστέρηση πλέον του ενός έτους η παραπάνω γνωμοδότηση

εκδόθηκε και εγκρίθηκε από τον αρμόδιο υφυπουργό Οικονομίας και Οικονομικών. Το ΝΣΚ

καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι διατάξεις για την προστασία του αιγιαλού ισχύουν και

προστατεύουν την ζώνη αυτή ως ιδιαίτερο στοιχείο του συνόλου του Εθνικού Πάρκου,

παράλληλα και συγχρόνως με τις μεταγενέστερες που θεσπίστηκαν για την προστασία

των Εθνικών Πάρκων εν γένει, θέση άλλωστε που αποτελούσε και την αρχική άποψη του

ΓΕΔΔ επί του ζητήματος. Αναφέρεται ειδικότερα ότι επί του διατυπωθέντος ερωτήματος

«εάν οι διατάξεις του άρθρου 14 του Ν. 2971/01 «αιγιαλός και παραλία κλπ» έχουν εφαρμογή

για την εκτέλεση έργων εις Εθνικά Πάρκα του Ν.3044/2002, τα οποία περιέχουν αιγιαλό,

παραλία, συνεχόμενο ή παρακείμενο θαλάσσιο χώρο ή πυθμένα θαλάσσης» είναι

ΚΑΤΑΦΑΤΙΚΗ.

7.3.4 Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Σχινιά – Μαραθώνα (ΦΟΔΕΠΑΣΜ)

Ο ΓΕΔΔ ζήτησε από τον αρμόδιο Φορέα Διαχείρισης με έγγραφό του από 20-03-07

(και με υπόμνηση στις 02-04-09) την παροχή συγκεκριμένων πληροφοριών και στοιχείων

σχετικά με:

(α) Την χρήση των υπό κατασκευή έργων και ποιος φορέας έχει προχωρήσει στην έκδοση

άδειας για την εκτέλεσή τους

(β) Σε ποια Ζώνη του Εθνικού Πάρκου τελούνται τα έργα αυτά και εάν έχουν ληφθεί τα

απαραίτητα μέτρα για την εφαρμογή του ΠΔ 395/2000, έτσι όπως αυτό ισχύει μετά την

μερική ακύρωσή του από το ΣτΕ

(γ) Εάν υπάρχει Μ.Π.Ε. για τις κατασκευές αυτές όπως απαιτείται από το νόμο, καθώς και

οτιδήποτε άλλο στοιχείο κρίνεται σκόπιμο.

Ο Φορέας Διαχείρισης του Ε.Π. Σχινιά – Μαραθώνα, παρότι ζητήθηκαν

συγκεκριμένα και αναλυτικά στοιχεία για την εξέταση της υπόθεσης, έδωσε στον ΓΕΔΔ μία

συντομότατη απάντηση αναφέροντας ότι το έργο της ανέγερσης κατασκευών (αργότερα

Κέντρων Εξυπηρέτησης Λουομένων) επί του αιγιαλού της περιοχής τελεί υπό την αιγίδα και

την επίβλεψη του ΥΠΕΧΩΔΕ και είναι απολύτως νόμιμο, χωρίς η αναφορά αυτή να

64

αιτιολογείται και να συνοδεύεται από τα ανάλογα στοιχεία για την τεκμηρίωση της

νομιμότητας. Έτσι ο ΓΕΔΔ επανήλθε στο ζήτημα ζητώντας την αποστολή αναλυτικών

στοιχείων, επισημαίνοντας την αοριστία της προηγούμενης απάντησης.

Ο Φορέας ανέφερε ότι οι οργανωτικές και λειτουργικές του αδυναμίες δεν του

επιτρέπουν την αποστολή αναλυτικών στοιχείων, ενώ αργότερα εξέθεσε την κατάσταση

υποβάθμισης του περιβάλλοντος στον ευρύτερο χώρο ζητώντας την παρέμβαση του ΓΕΔΔ.

Το αρχικό έγγραφο του ΓΕΔΔ προς τον ΦΟΔΕΠΑΣΜ είχε κοινοποιηθεί και στο Κεντρικό

Λιμεναρχείο Ραφήνας, το οποίο ανέφερε ότι προκειμένου να επιτρέψει την οιαδήποτε

δραστηριότητα είχε ζητήσει από τον Φορέα να προσκομίσει τις απαραίτητες εγκρίσεις

παράτασης της άδειας εργασιών στον αιγιαλό σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο Ν.2971/01

ενώ αργότερα γνώρισε στο ΓΕΔΔ ότι διέκοψε τα έργα μέχρι προσκομίσεως των

προβλεπομένων εγκρίσεων από όλες τις συναρμόδιες υπηρεσίες.

7.3.5 ΥΠΕΧΩΔΕ

Ο ΓΕΔΔ πραγματοποίησε συνάντηση και απευθύνθηκε προς την αρμόδια για την

εκτέλεση έργων στην περιοχή του Εθνικού Πάρκου υπηρεσία, την Διεύθυνση Ειδικών Έργων

και Αναβάθμισης Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ, και ζήτησε πλήρη ενημέρωση για την

τήρηση ειδικών προστατευτικών διατάξεων του οικοτόπου που ανήκει στο δίκτυο ΦΥΣΗ,

καθώς και την χορήγηση των μελετών για τα εκτελεσθέντα έργα – κατασκευές.

Η υπηρεσία γνώρισε στον ΓΕΔΔ ότι είναι Διευθύνουσα στο έργο «Διαχείριση &

Λειτουργία Περιοχής Πάρκου Σχινιά - Μαραθώνα» ενώ προϊσταμένη αρχή αποτελεί ο

ΦΟΔΕΠΑΣΜ και απέστειλε την Τεχνική Περιγραφή του έργου και αντίγραφα των σχεδίων

των κτισμάτων που ανεγείρονταν.

7.3.6 Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων

Ο ΓΕΔΔ ζήτησε την άποψή της Διεύθυνσης Αισθητικών Δασών του Υπουργείου

Αγροτικής Ανάπτυξης για το θέμα της χορήγησης έγκρισης επέμβασης σε δασικά

προστατευόμενη περιοχή εντός της οποίας βρίσκεται το πευκοδάσος του Σχοινιά, η παραλία

και ο αιγιαλός. Από το οικείο Π.Δ. 395/00 και τις εγκεκριμένες μελέτες που συντάχθηκαν

κατ’ εξουσιοδότηση των διατάξεών του, προβλέπονται συγκεκριμένες διαμορφώσεις και

εγκαταστάσεις για τις οποίες το Δασαρχείο Καπανδριτίου διατύπωσε την άποψη, στην οποία

προσχώρησε και η Διεύθυνση Δασών Ανατολικής Αττικής, ότι δεν απαιτείται η έκδοση

απόφασης έγκρισης επέμβασης, αφού πρόκειται για προβλεπόμενες, κατά τα ανωτέρω,

δραστηριότητες.

65

7.4 Ύπαρξη αυθαιρέτων κτισμάτων και λειτουργία καταστημάτων υγειονομικού

ενδιαφέροντος επί της παραλίας του Εθνικού Πάρκου

Το κλιμάκιο διαπίστωσε την παράνομη ύπαρξη και λειτουργία ΚΥΕ (ταβερνών) στην

περιοχή του αιγιαλού του ΕΠ. Για τον λόγο αυτό, και αφού περιήλθε σε γνώση του το

γεγονός ότι για τις παραπάνω αυθαίρετες κατασκευές έχουν εκδοθεί «πρωτόκολλα

κατεδάφισης» απευθύνθηκε προς τις αρμόδιες και συναρμόδιες υπηρεσίες για την μη

εφαρμογή των πρωτοκόλλων αυτών. Συγκεκριμένα, ζήτησε :

(α) να του κοινοποιηθούν από το Γραφείο του ΓΓΠΑ οι αποφάσεις κατεδάφισης αυθαίρετων

κτισμάτων (8 ταβερνών) και σε περίπτωση μη εκτέλεσης τους να ενημερωθεί για τους λόγους

για τους οποίους δεν εκτελέστηκαν και ποιες θα είναι οι περαιτέρω ενέργειες για την

αποκατάσταση της νομιμότητας.

(β) ο Δήμος Μαραθώνα ή το Αστυνομικό Τμήμα Μαραθώνα (στην περίπτωση που έχουν

εκδοθεί από αυτό) να του αποστείλουν το σύνολο των αδειών λειτουργίας των ΚΥΕ που

λειτουργούν στις αυθαίρετες κατασκευές, εφόσον υπάρχουν και ειδικότερα από τον Δήμο

Μαραθώνα στοιχεία για την αδειοδότηση και εκμετάλλευση των κινητών καντινών που

δραστηριοποιούνται στην περιοχή του Εθνικού Πάρκου.

(γ) το Δασαρχείο Καπανδριτίου και η ΚΥ Ανατολικής Αττικής, να τον ενημερώσουν για

τυχόν αυτοψίες που έχουν πραγματοποιήσει στα έργα για την εξυπηρέτηση των λουομένων

που κατασκευάζονται επί του αιγιαλού στη Β3 Ζώνη του ΕΠ.

Το Δασαρχείο Καπανδριτίου ανέφερε ότι για όλα τα κτίσματα που λειτουργούν ως

ΚΥΕ έχουν εκδοθεί αποφάσεις κατεδάφισης του ΓΓΠΑ με ημερομηνία έκδοσης από το έτος

1999 και εντεύθεν, οι οποίες δεν είχαν εκτελεστεί από την αρμόδια υπηρεσία της Περιφέρειας

Αττικής. Επιπλέον, οι αποφάσεις αυτές είτε δεν έχουν προσβληθεί με ένδικα μέσα είτε

προσβλήθηκαν και έχουν τελεσιδικήσει ώστε να μην υπόκεινται πλέον σε καμία άλλη

αναβολή.

Το ΑΤ Μαραθώνα ανέφερε ότι είναι υπεύθυνο για την έκδοση δύο εκ των οκτώ

αδειών λειτουργίας, τις οποίες και διαβίβασε στον ΓΕΔΔ.

Καθώς από τις υπόλοιπες υπηρεσίες δεν ελήφθη καμία απάντηση, το κλιμάκιο επανήλθε προς

την Περιφέρεια Αττικής και τον Δήμο Μαραθώνα. Σε απάντηση ο δήμος απέστειλε τις άδειες

λειτουργίας επτά ΚΥΕ της περιοχής και τρεις για την άσκηση υπαίθριου στάσιμου ή

πλανόδιου εμπορίου για την λειτουργία κινητών καντινών.

Ο ΓΕΔΔ ζήτησε από τον Δήμο Μαραθώνα την ανάκληση των αδειών λειτουργίας των

εν λόγω καταστημάτων λόγω του ότι γι’ αυτά έχουν εκδοθεί τελεσίδικες αποφάσεις

66

κατεδάφισης. Η άδεια ίδρυσης και λειτουργίας ΚΥΕ χορηγείται για συγκεκριμένο χώρο

κατόπιν ελέγχου μεταξύ άλλων και της νομιμότητας του κτιρίου. Η ανάκληση άδειας ίδρυσης

και λειτουργίας ΚΥΕ αποτελεί πράξη δέσμιας αρμοδιότητας για το διοικητικό όργανο,

εφόσον διαπιστώσει ότι συντρέχουν οι προβλεπόμενες από τις σχετικές διατάξεις

πραγματικές ή νομικές προϋποθέσεις ενώ η παράλειψή του να προβεί στο κλείσιμο των

καταστημάτων αποτελεί παράλειψη οφειλόμενης νομίμου ενέργειας.

Σημειωτέον, ότι το Δασαρχείο Καπανδριτίου είχε γνωστοποιήσει στον Δήμο

Μαραθώνα ήδη από τον Μάιο του 2007 τις τελεσίδικες αποφάσεις κατεδάφισης. Ωστόσο ο

Δήμος δεν έχει προβεί στις οφειλόμενες νόμιμες ενέργειες. Ο ΓΕΔΔ, προέτρεψε τον Δήμο να

προχωρήσει στις ενέργειες που ο νόμος επιβάλλει, υπογραμμίζοντας ότι πλήττεται το κύρος

της Διοίκησης. Ο Δήμος Μαραθώνα απαντώντας αναφέρει ότι το θέμα τέθηκε ενώπιον του

Δ.Σ., το οποίο αποφάσισε, λαμβάνοντας υπόψη και τις θέσεις των ενδιαφερομένων

επιχειρηματιών, να δοθεί παράταση 20 ημερών, ώστε οι τελευταίοι να υποβάλλουν υπόμνημα

με τις θέσεις τους. Ο ΓΕΔΔ αντέτεινε ότι σε καμία περίπτωση δεν προκύπτει δυνατότητα

νόμιμης αναστολής των διοικητικών ενεργειών του δήμου, ο οποίος οφείλει να προχωρήσει

στην ανάκληση των αδειών λειτουργίας των εν λόγω καταστημάτων αφού οι υποθέσεις των

κατεδαφίσεων έχουν κριθεί αυτοτελώς, τελεσίδικα και αμετάκλητα από τα αρμόδια ελληνικά

δικαστήρια. Κάθε είδους ισχυρισμοί των απλών μισθωτών των αυθαιρέτων ακινήτων, εφόσον

δεν προβλήθηκαν στα πλαίσια της δικαστικής διαδικασίας, δεν μπορεί να έχουν καμία

έννομη επίδραση στην ισχύ της τελεσιδικίας των πρωτοκόλλων κατεδάφισης σε βάρος των

ιδιοκτητών προς τους οποίους εκτελούνται τα πρωτόκολλα αυτά.

Ο ΓΕΔΔ υπενθύμισε ότι σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, θα ήταν υποχρεωμένος να

εκκινήσει την πειθαρχική διαδικασία εναντίον του Δημάρχου Μαραθώνα. Λόγω του ότι δεν

άλλαξε η στάση του εν λόγω Δήμου, ο ΓΕΔΔ ζήτησε την κίνηση της πειθαρχικής διαδικασίας

στα πλαίσια του εποπτικού ρόλου του ΓΓΠΑ. Παράλληλα απευθύνθηκε προς τον αρμόδιο

εισαγγελέα για την αναζήτηση των ποινικών ευθυνών. Ειδικότερα ο ΓΕΔΔ επισήμανε ότι το

ζήτημα της παράνομης λειτουργίας των ταβερνών εντός του ΕΠ Σχινιά-Μαραθώνα αποτελεί

σημαντικό ζήτημα για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και επομένως με βάση την

αρχή της χρηστής διοίκησης έπρεπε ως τέτοιο να κριθεί και όχι ως ζήτημα διατήρησης της

λειτουργίας κάποιων ΚΥΕ. Επιπροσθέτως, απουσιάζει από όλα τα ΚΥΕ το πιστοποιητικό

πυροπροστασίας, το οποίο αποτελεί απαραίτητο δικαιολογητικό για την χορήγηση άδειας

λειτουργίας από τον οικείο δήμο.

Ο ΓΓΠΑ σε απάντηση του ανέφερε ότι δεν έχει προχωρήσει στις κατεδαφίσεις λόγω

διαρκών αναβολών που οφείλονταν σε δικαστικές εκκρεμότητες και έλλειψη οικονομικών

67

πόρων. Στη συνέχεια εκκινεί την πειθαρχική διαδικασία καλώντας σε απολογία τον Δήμαρχο

Μαραθώνα και κατόπιν τον παραπέμπει στο Πειθαρχικό Συμβούλιο του άρθρου 143, ΚΔΚ

Ν.3463/06.

7.5 Αναγκαιότητα Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για τις νέες κατασκευές

Το μικτό κλιμάκιο απευθύνθηκε με έγγραφό του στο ΥΠΕΧΩΔΕ, Ειδική Υπηρεσία

Περιβάλλοντος και έθεσε το ζήτημα της έκδοσης Ειδικής Μ.Π.Ε. για τα έργα επί του Ε.Π.

Σχινιά – Μαραθώνα. Συγκεκριμένα, επισημάνθηκε ότι για την ευρύτερη περιοχή συντάχθηκε

«Προμελέτη και Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Κέντρου Κωπηλασίας και Κανό στο

Σχοινιά Μαραθώνα» (Ιούνιος 1999) και εγκρίθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι για το έργο

«Ολυμπιακό Κέντρο Κωπηλασίας», σύμφωνα με την υπ΄ αριθμ. 110107/21-9-00 Κ.Υ.Α.. Από

το Π.Δ. 395/00 και τις εγκεκριμένες μελέτες ανάπλασης και διαχείρισης της περιοχής που

συντάχτηκαν κατ’ εξουσιοδότηση των διατάξεών του, μετά την ανωτέρω Μ.Π.Ε.,

προβλέπονται συγκεκριμένες διαμορφώσεις και εγκαταστάσεις όπως διάδρομοι ποδηλάτου

και περιπάτου, παρατηρητήρια φυσικού τοπίου, περίπτερα ενημερώσεως, σήμανση του

χώρου, καθώς και εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης λουομένων στην παραλιακή ζώνη.

Δεδομένου ότι η ΜΠΕ της ευρύτερης περιοχής συντάχθηκε σε προηγούμενο χρόνο της

έκδοσης του ΠΔ για την ίδρυση του Ε.Π., τέθηκε το ερώτημα εάν για την εκτέλεση των

προαναφερόμενων έργων απαιτείται η υποβολή Ειδικής Μ.Π.Ε. και η έγκριση

περιβαλλοντικών όρων, λαμβάνοντας υπόψη ότι ο χώρος παρέμβασης αποτελεί

προστατευόμενη περιοχή.

Μέλος του μικτού κλιμακίου επιθεώρησης, Επιθεωρητής της Ειδικής Υπηρεσίας

Επιθεωρητών Περιβάλλοντος διενήργησε μελέτη των στοιχείων και του οικείου νομοθετικού

πλαισίου από την οποία προέκυψαν τα ακόλουθα συμπεράσματα. Είναι αναγκαίο να

διερευνηθεί η περίπτωση νέας εξέτασης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Αφού κατατεθεί

σχετική μελέτη στην αρμόδια υπηρεσία, αυτή θα κρίνει εάν θα καταστεί απαραίτητη η

σύνταξη νέας μελέτης ή θα υπάρξει απαλλαγή από περιβαλλοντική αδειοδότηση των

κατασκευών αυτών. Συνεπώς θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο τροποποίησης της ΑΕΠΟ

με κατάθεση φακέλου σύμφωνα με την ΚΥΑ 11014 και την εγκύκλιο οικ. 122859/02-02-

2004 εφαρμογή του άρθρου 13 της 11014 του ΥΠΕΧΩΔΕ σχετικά με την περιβαλλοντική

αδειοδότηση των υφιστάμενων έργων, στο πλαίσιο επικαιροποίησης της Μ.Π.Ε. και της

Α.Ε.Π.Ο. που τη συνοδεύει, αλλά και ελέγχου της αποτελεσματικότητας και του βαθμού

υλοποίησης των όρων που είχαν τεθεί προηγουμένως. Η ολοκληρωμένη προσέγγιση των

68

περιβαλλοντικών προβλημάτων και η εξεύρεση ρεαλιστικών λύσεων για την επίλυσης τους

αποτελεί μονόδρομο για την προστασία και τη διαφύλαξη της οικολογική ισορροπίας και

ιδιαιτερότητας του Ε.Π. Σχινιά - Μαραθώνα.

Την άποψη της σύνταξης νέας ΜΠΕ ή τουλάχιστον επικαιροποίησης της υπάρχουσας

φαίνεται να υποστηρίζει και ο Εμπειρογνώμονας του μικτού κλιμακίου επιθεώρησης, ο Δρ

Κώστας Κασσιός, τ.Καθηγητής ΕΜΠ, Δασολόγος – Αρχιτέκτονας Τοπίου. Σε υπόμνημά του

υποστηρίζει συνοπτικά τα παρακάτω.

Η περιοχή του Σχινιά –Μαραθώνα συνιστά μοναδικό υγρότοπο που ακουμπάει τη

θάλασσα μέσα από μια ευαίσθητη στενή χερσαία ζώνη που φιλοξενεί το παράλιο πευκοδάσος

και παρουσιάζει μια οικολογική σπανιότητα η οποία αναγνωρίστηκε με την υπαγωγή του στις

Ευρωπαϊκές οικολογικές περιοχές του δικτύου ΦΥΣΗ 2000.

Οι ανάγκες των Ολυμπιακών αγώνων της Αθήνας το 2004 και παρόλες τις

διαμαρτυρίες των ειδικών, οδήγησαν την κατασκευή του Κωπηλατοδρομίου στις παρυφές

του υγροτόπου. Η επέμβαση συνεχίζεται με την εγκατάσταση μόνιμων κατασκευών ευκολίας

λουομένων στην ευαίσθητη παραλιακή ζώνη. Κατά την άποψή του είναι άμεση η ανάγκη

σύνταξης ή έστω επικαιροποίησης όποιας εγκεκριμένης, υπό συνθήκες χρονικών τουλάχιστον

πιέσεων λόγω Ολυμπιακών αγώνων, Μ.Π.Ε..

Θα πρέπει άμεσα να διερευνηθεί η αντοχή του παράλιου χώρου εκεί όπου εκτείνεται το

πευκοδάσος του Σχινιά σε ανθρωπογενείς χρήσεις. Ο Φορέας Διαχείρισης επιβάλλεται άμεσα

να περιορίσει τη χρήση στις θέσεις όπου έγιναν οι κατασκευές στην παραλιακή ζώνη και

μέσα από σύστημα παρακολούθησης της ποιότητας των αμμοθινών να επιτρέπει ή να

απαγορεύει τη χρήση μέχρι να ολοκληρωθεί η επικαιροποίηση των Μ.Π.Ε.. Κάθε δε

προγραμματισμένο κατασκευαστικό έργο εκτός αυτών της πυροπροστασίας και της

οικολογικής ανόρθωσης και βελτίωσης του περιβάλλοντος του υγροτόπου θα πρέπει άμεσα

να ανασταλεί μέχρι την ολοκλήρωση των διερευνητικών και ειδικών περιβαλλοντικών

Μελετών. Στο μέλλον δε, προτείνεται να επιλέγονται, όπου ο χώρος το αντέχει, τέτοιες

ευκολίες που θα στοχεύουν στην περιβαλλοντική εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση του

κοινού, να κατασκευάζονται με συμβατά για το περιβάλλον του Σχινιά υλικά και οι

κατασκευές να είναι ευέλικτες ώστε η απομάκρυνσή τους να μην επιφέρει μόνιμη αλλοίωση

στο περιβάλλον.

69

7.6 Τήρηση των υγειονομικών όρων λειτουργίας των αυθαιρέτων καταστημάτων (δομές

αποχέτευσης – βόθροι – θαλάσσιο νερό)

7.6.1 Σώμα Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας (ΣΕΥΥΠ)

Ο ΓΕΔΔ ανέθεσε στο ΣΕΥΥΠ (22-10-07) την άμεση διεξαγωγή ελέγχου για την

τήρηση των υγειονομικών όρων λειτουργίας στα επτά καταστήματα υγειονομικού

ενδιαφέροντος, τα οποία δραστηριοποιούνται στην περιοχή και διαθέτουν τα λύματά τους σε

βόθρους, με αφορμή έγγραφο της Ν.Α. Αν. Αττικής, Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας.

Ειδικότερα ζητήθηκε η διενέργεια εξονυχιστικού και σε βάθος ελέγχου των παραπάνω

εγκαταστάσεων, συγκεκριμένα της στεγανότητας των παραπάνω υποδομών και της εν γένει

και σύμφωνα με τους κανονισμούς υγείας ασφαλούς λειτουργίας τους για το θαλάσσιο

περιβάλλον και το γειτονικό οικοσύστημα του πευκοδάσους εντός προθεσμίας δέκα (10)

ημερών.

Ο ΓΕΔΔ επανήλθε ένα μήνα αργότερα με νεότερο έγγραφό του (22-11-07) ζητώντας

την άμεση διεκπεραίωση του ελέγχου. Τελικά συντάχθηκε και παραδόθηκε στον ΓΕΔΔ

Έκθεση Ελέγχου του ΣΕΥΥΠ (24-01-08), επί της οποίας ζητήθηκε επανέλεγχος και

επανάληψη της διαδικασίας καθότι ο ΓΕΔΔ παρατήρησε ότι ο έλεγχος διενεργήθηκε σε

χρονική στιγμή κατά την οποία τα καταστήματα ήταν κλειστά και το ελεγκτικό αντικείμενο

δεν καλύφθηκε αφού τα αποτελέσματα του ελέγχου δεν προήλθαν από αυτοψία των

εγκαταστάσεων υγιεινής και αποχέτευσης αλλά βασίστηκαν σε διαπιστώσεις εγγράφων

άλλων υπηρεσιών (ΝΑ Α.Αττικής) τα οποία ήδη βρίσκονταν σε γνώση του ΓΕΔΔ.

Τελικά, συντάχθηκε νέα Έκθεση Ελέγχου (13-03-08) η οποία κατέληξε στα

συμπεράσματα ότι τα εν λόγω κτίσματα δεν έχουν νόμιμη άδεια οικοδομής και διαθέτουν τα

απόβλητά τους σε βόθρους ένας εκ των οποίων είναι απορροφητικός και δεν είχε αδειάσει

ποτέ μέχρι την ημέρα του ελέγχου, ενώ σε άλλο ΚΥΕ δεν επεδείχθησαν αποδείξεις –

τιμολόγια εκκενώσεων του βόθρου. Οι εν λόγω βόθροι βρίσκονται σε απόσταση μεγαλύτερη

των 30 μέτρων από την παραλία, σύμφωνα με σχετική Υγειονομική Διάταξη (Ε1Β/221/65)

και τα αποτελέσματα των μικροβιολογικών αναλύσεων του θαλάσσιου ύδατος της περιοχής

από το ΚΕΔΥ δεν αποκαλύπτουν πρόβλημα ρύπανσης.

Σε επόμενο έγγραφό του ο ΓΕΔΔ διατύπωσε ορισμένες καίριες παρατηρήσεις σχετικά

με τον τρόπο διεξαγωγής του ελέγχου και την μεθοδολογία που ακολουθήθηκε τονίζοντας

ότι οι υφιστάμενες δομές δεν είναι νόμιμες σύμφωνα με την οικεία υγειονομική διάταξη

Ε1Β.221/65 καθώς και ότι ο έλεγχος στην θαλάσσια περιοχή πρέπει να επαναληφθεί τους

θερινούς μήνες.

70

7.6.2 Νομαρχία Ανατολικής Αττικής

Ο ΓΕΔΔ απευθύνθηκε επίσης και προς τη ΝΑ Ανατολικής Αττικής ζητώντας την

σφράγιση των εν λόγω ΚΥΕ λόγω ανεπίτρεπτων χρήσεων. Ζήτησε την παρέμβαση του

Νομάρχη για το ζήτημα της διάθεσης των λυμάτων των επιχειρήσεων που χρησιμοποιούν

βόθρους πλησίον της θάλασσας, για τους οποίους δεν έχουν τηρηθεί οι προϋποθέσεις

αδειοδότησης από την αρμόδια πολεοδομική υπηρεσία του άρθρου 14 παρ. 1.2 της Υγ. Διατ.

Ε1β.221/1965. Ειδικότερα ζήτησε :

1. Από την αρμόδια πολεοδομική υπηρεσία της Νομαρχίας:

α) Να εφαρμοστεί η Κ.Υ.Α. 44242/2361/89 για τη σφράγιση των ακινήτων στα οποία

λειτουργούν τα ΚΥΕ, με την αιτιολογία ότι η χρήση αυτή αντίκειται τις διατάξεις του οικείου

Π.Δ.395/00, με τις οποίες η περιοχή εντάχθηκε σε καθεστώς ειδικής προστασίας (Εθνικό

Πάρκο), ενώ τα σχετικά πρωτόκολλα κατεδάφισης έχουν τελεσιδικήσει.

β) Να επιβληθούν τα προβλεπόμενα τέλη ανέγερσης και διατήρησης των αυθαίρετων

κτισμάτων και κατασκευών.

2. Από τη Δ/νση Δημόσιας Υγείας Να κινηθεί η διαδικασία του άρθρου 11 της

Α1β/8577/1983 (ΦΕΚ-526 Β') Υ.Δ. «Απαγόρευση λειτουργίας και ανάκληση αδειών ιδρύσεως

και λειτουργίας καταστήματος ή εργαστηρίου ή εργοστασίου υγειονομικού ενδιαφέροντος»,

δεδομένου ότι η λειτουργία των καταστημάτων σε εξ ολοκλήρου αυθαίρετες κτιριακές

εγκαταστάσεις, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και βόθροι διάθεσης λυμάτων, θέτει σε

άμεσο κίνδυνο τη δημόσια υγεία και ασφάλεια.

Η ΝΑ Ανατολικής Αττικής απάντησε ότι έχει συντάξει τις εκθέσεις αυτοψίας

αυθαιρέτων κτισμάτων και ότι η αρμοδιότητα για την διαχείριση του χώρου ανήκει στην

Δασική Υπηρεσία και στην Περιφέρεια Αττικής ερμηνεύοντας λανθασμένα προηγούμενη

γνωμοδότηση του ΝΣΚ (354/92). Ως προς το θέμα των υγειονομικών όρων λειτουργίας των

ΚΥΕ αναφέρει ότι δεν τυγχάνει εφαρμογής το άρθρο 11 σχετικής υγειονομικής διάταξης,

διότι δεν προκύπτουν απαράδεκτες υγειονομικές συνθήκες λειτουργίας.

7.7 Οικονομικός έλεγχος του ΦΟΔΕΠΑΣΜ

Το μικτό κλιμάκιο αποφάσισε να αναθέσει στην Οικονομική Επιθεώρηση την

πραγματοποίηση οικονομικού – διαχειριστικού ελέγχου του Φορέα Διαχείρισης. Αφού

πραγματοποιήθηκαν πλείστες επιτόπιες συναντήσεις – έλεγχοι κλιμακίου Επιθεωρητών του

ΓΕΔΔ και της Οικονομικής Επιθεώρησης στα γραφεία του ΦΟΔΕΠΑΣΜ, κατατέθηκε έκθεση

από την αρμόδια Οικονομική Επιθεωρήτρια, μέλος του μικτού κλιμακίου. Στην έκθεση

71

αναφέρεται ότι προκειμένου να ολοκληρωθεί η εικόνα λειτουργίας του Φορέα, διενεργήθηκε

ευρύς δειγματοληπτικός έλεγχος στην οικονομική διαχείρισή του.

Σύμφωνα με την έκθεση της Οικονομικής Επιθεωρήτριας ο ΦΟ.Δ.Ε.ΠΑ.Σ.Μ. είναι

νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Πρόεδρος του

Διοικητικού Συμβουλίου του Φορέα είναι ο Επίκουρος Καθηγητής του Ε.Μ.Π. Κίμωνας

Χατζημπίρος. Η οργανωτική διάρθρωση του Φορέα δεν είχε επιτευχθεί οπότε εφαρμόζονταν

οι διατάξεις του άρθρου 6 του Κανονισμού του με τις οποίες ορίζεται ότι: «Μέχρι τη

διάρθρωση, στελέχωση και ανάπτυξη των υπηρεσιών του Φορέα, είναι δυνατό με απόφαση

του Δ.Σ. ο Φορέας να προβαίνει σε συνεργασία με τρίτους μέσω συμβάσεων έργου για την

εκπλήρωση του σκοπού του».

Με απόφαση του Γενικού Γραμματέα του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. εγκρίθηκε η ένταξη της

πράξης: «Διαχείριση και λειτουργία περιοχής Εθνικού Πάρκου Σχινιά-Μαραθώνα» στο

Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον» του Γ΄ Κ.Π.Σ. 2000-2006. Όλα τα έσοδα του

Φορέα, τα οποία αφορούν σε επιχορηγήσεις από το Ε.Π.ΠΕΡ, κατατίθενται σε τραπεζικό

λογαριασμό ενώ όλα τα λοιπά έσοδα κατατίθενται σε έναν δεύτερο λογαριασμό. Η ανάληψη,

διάθεση και πραγματοποίηση κάθε δαπάνης από τους λογαριασμούς γίνεται αποκλειστικώς

από τον Πρόεδρο του Δ.Σ., σύμφωνα με εγκεκριμένο προϋπολογισμό.

Από τον διενεργηθέντα δειγματοληπτικό έλεγχο στην οικονομική διαχείριση του

ΦΟ.Δ.Ε.ΠΑ.ΣΜ. διαπιστώθηκε ότι η εν γένει οικονομική του διαχείριση δεν φαίνεται να

παρουσιάζει προβλήματα και κινείται γενικά στα πλαίσια της νομιμότητας. Ωστόσο, έγιναν,

μεταξύ άλλων οι εξής διαπιστώσεις:

- Δεν καταρτίσθηκαν απολογισμοί και δεν εφαρμόσθηκε η διαδικασία που προβλέπεται

από τις διατάξεις του άρθρου 14 του Κανονισμού Οικονομικής Διαχείρισης του

Φορέα.

- Ορισμένα παραστατικά δαπανών δεν συνοδεύονται από αποδεικτικά ενημερότητας

των δικαιούχων προς το Δημόσιο και το Ι.Κ.Α., ενώ δεν ανευρέθηκαν παραστατικά

δαπάνης (ένταλμα πληρωμής και αντίγραφο της αντίστοιχης επιταγής) ποσού

37.465,06 €.

- Παραβιάστηκε η ισχύουσα νομοθεσία περί διαφάνειας και εγγύησης του ελεύθερου

ανταγωνισμού κατά τη διαδικασία διενέργειας πρόχειρου διαγωνισμού για την παροχή

νομικής και τεχνικής υποστήριξης στο Φορέα.

- Καταβλήθηκαν χρηματικά ποσά σε μη δικαιούχο ανάδοχο έργου (νομική

υποστήριξη).

72

7.8 Σύστημα αντιπυρικής προστασίας του Ε.Π. –Πιστοποιητικά πυροπροστασίας των ΚΥΕ.

Κατά την διενέργεια του ελέγχου ήδη από τους θερινούς μήνες του έτους 2007

προέκυψε το μείζον ζήτημα προστασίας του Εθνικού Πάρκου από φυσικά φαινόμενα και

ειδικότερα από αυτό της πυρκαγιάς. Ο ΓΕΔΔ ζήτησε να πληροφορηθεί για τα μέτρα τα οποία

έχουν ληφθεί από την πλευρά του Φορέα Διαχείρισης του Ε.Π., την επάρκεια και την

λειτουργικότητα των εγκαταστάσεων, καθώς και για οτιδήποτε άλλο κρίνεται σκόπιμο στην

κατεύθυνση αυτή.

Σε απάντηση του παραπάνω εγγράφου, το οποίο κοινοποιήθηκε και προς Γενικό

Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας, ο Φορέας αναφέρει ότι το σύστημα αντιπυρικής

προστασίας, το οποίο είναι από τα πλέον σύγχρονα, λόγω οικονομικών και λειτουργικών

αδυναμιών δεν είναι σε θέση να λειτουργήσει, επισημαίνοντας ταυτόχρονα την ύπαρξη

«επικινδύνων καταστάσεων» στο δάσος Σχινιά-Μαραθώνα. Η ΓΓΠΠ από την άλλη πλευρά

ζητά από τον ίδιο τον Φορέα και την Πυροσβεστική την λήψη των αναγκαίων μέτρων

πρόληψης και ετοιμότητας για την αντιμετώπιση κινδύνου πυρκαγιάς.

Ο ΓΕΔΔ επανήλθε αναφέροντας ότι από τα στοιχεία που προέκυψαν διαπιστώθηκε ότι

τα μέτρα πυρόσβεσης ήταν ελλιπή και ζητήθηκε από όλους τους αρμόδιους και συναρμόδιους

φορείς, (ΥΠΕΣ, ΥΠΕΧΩΔΕ, Υπουργείο Δημόσιας Τάξης, ΓΓΠΠ, Πυροσβεστική και τον

Φορέα Διαχείρισης) να ληφθούν όλα τα αναγκαία μέτρα.

Η Πυροσβεστική Υπηρεσία ανταποκρινόμενη ανέφερε ότι ο κίνδυνος πυρκαγιάς είναι

υπαρκτός και ότι η υπηρεσία έχει σχεδιάσει περιπολίες πυροσβεστικών οχημάτων, έχει

προβεί στην ενημέρωση των εμπλεκομένων φορέων, προτείνοντας ο Φορέας να περισυλλέξει

την εύφλεκτη βιομάζα και απορρίμματα μεριμνώντας για την λειτουργία του συστήματος

πυρόσβεσης.

Στο θέμα παρενέβη και η ΓΓΠΠ, η οποία σε έγγραφά της ζητά από τον ΦΟΔΕΠΑΣΜ

να προβεί στην λήψη όλων εκείνων των αναγκαίων μέτρων πρόληψης και ετοιμότητας

εκδήλωσης πυρκαγιάς, με αφορμή την παρέμβαση του ΓΕΔΔ.

Ο ΓΕΔΔ συνέχισε να παρακολουθεί το ζήτημα γνωστοποιώντας προς το Αρχηγείο του

Πυροσβεστικού Σώματος ότι κανένα από τα ΚΥΕ που λειτουργούν στον αιγιαλό του ΕΠ δεν

πληροί τους όρους της κείμενης νομοθεσίας για τήρηση μέτρων πυροπροστασίας.

Η Πυροσβεστική Υπηρεσία γνωρίζει στον ΓΕΔΔ ότι έχει ήδη διενεργήσει έλεγχο από το έτος

2007 και ενημέρωσε αναλυτικά όλους τους συναρμόδιους φορείς για την έλλειψη

αποτελεσματικών μέτρων πυροπροστασίας στοΕ.Π., ειδικότερα δε, για την παντελή απουσία

73

πιστοποιητικών πυροπροστασίας των εν λόγω ΚΥΕ ενώ διαβεβαίωσε τον ΓΕΔΔ ότι πριν την

έναρξη της νέας αντιπυρικής περιόδου θα πραγματοποιήσει νέα αυτοψία.

Ακολούθως κοινοποιήθηκε στον ΓΕΔΔ έγγραφο του ΦΟΔΕΠΑΣΜ προς τις

συναρμόδιες υπηρεσίες, με το οποίο επισημάνθηκε ότι το πρόβλημα επιτείνεται από την

αδράνεια και την μη λειτουργία στην οποία έχει υπεισέλθει το ήδη εγκατεστημένο σύστημα

πυρόσβεσης, την συσσώρευση ξερών κλαδιών, βιομάζας και απορριμμάτων, ανεξέλεγκτων

επισκεπτών και κατασκηνωτών, όπως και από τις βενζινογεννήτριες που χρησιμοποιούν οι

ταβέρνες.

Ο Δήμος Μαραθώνα με έγγραφό του προς τον ΓΕΔΔ αναφέρει ότι τα επτά ΚΥΕ τα

οποία βρίσκονται και λειτουργούν επί του αιγιαλού του ΕΠ Σχινιά – Μαραθώνα στερούνται

πλέον της άδειας λειτουργίας τους. Την απόφαση ανάκλησης των αδειών λειτουργίας των εν

λόγω ταβερνών έλαβε το αρμόδιο όργανο, η Δημαρχιακή Επιτροπή του Δήμου Μαραθώνα,

λόγω έλλειψης πιστοποιητικών πυροπροστασίας.

Ωστόσο ήταν γνωστό στο ΓΕΔΔ ότι καθόλη την διάρκεια των θερινών μηνών τα

παραπάνω καταστήματα δεν ανέβαλλαν ουδόλως την λειτουργία τους, οπότε ο ΓΕΔΔ ζήτησε

από το ΑΤ Μαραθώνα να διενεργήσει έλεγχο για να λάβει την ενημέρωση ότι πράγματι δεν

διέκοψαν ποτέ την λειτουργία τους διότι δεν τους επιδόθηκε από τα αρμόδια όργανα του

δήμου η σχετική απόφαση στέρησης των αδειών λειτουργίας τους. Ακολούθως ο ΓΕΔΔ

απέστειλε ξανά έγγραφο προς την Περιφέρεια Αττικής για τον πειθαρχικό έλεγχο της

Δημοτικής Αρχής Μαραθώνα.

7.9 Συμπεράσματα-Καταλογισμός Ευθυνών

7.9.1 Νομικό καθεστώς αιγιαλού του ΕΠ Σχινιά-Μαραθώνα / Ανέγερση ΚΕΛ

Το ζήτημα της νομιμότητας ανέγερσης τεσσάρων ΚΕΛ στον αιγιαλό του Εθνικού

Πάρκου αποδείχθηκε πολύπλοκο, καθώς ένα πλέγμα διατάξεων και μια δικαστική απόφαση

του Σ.τ.Ε ρύθμιζαν το καθεστώς αυτού του τμήματος του αιγιαλού το οποίο αποτελούσε

ταυτόχρονα Εθνικό Πάρκο, αιγιαλίτιδα ζώνη και δασική περιοχή. Αυτό είχε ως

αποτέλεσμα την «συναρμοδιότητα και συνυπευθυνότητα» περισσοτέρων δημοσίων

υπηρεσιών, μία σύγχυση και εν τέλει τη μη αποτελεσματική προστασία του αντικειμένου

(Ε.Π.). Το ΝΣΚ σε παλαιότερη γνωμοδότησή του (354/92) δέχθηκε ότι ο αρμόδιος φορέας

για την επίβλεψη και τον έλεγχο δασικών εκτάσεων επί του αιγιαλού είναι το Υπουργείο

Γεωργίας προσθέτοντας ότι οι διατάξεις περί δημοσίων κτημάτων δεν θίγονται «εφόσον δι

αυτών προστατεύονται πληρέστερον τα συμφέροντα του Δημοσίου», αφήνοντας μεγάλο

74

περιθώριο σχηματισμού διοικητικής κρίσης περί της πληρότητας της προστασίας του

αντικειμένου, καθώς και συνακόλουθης διακριτικής ευχέρειας στην άσκηση διοικητικής

δράσης.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η ΚΥΔ Ανατολικής Αττικής, θεώρησε ότι εφόσον του

θέματος έχει επιληφθεί η Δασική Υπηρεσία, δεν έχει καμία αρμοδιότητα επέμβασης επί των

κατασκευών που ανεγείρονται στον αιγιαλό του Εθνικού Πάρκου (ΚΕΛ). Η στάση αυτή

εγείρει πρώτα απ’ όλα βάσιμες αμφισβητήσεις για την ορθότητα της διοικητικής κρίσης, η

οποία σαφέστατα υποβιβάζει το αγαθό της προστασίας ενός ευαίσθητου οικοσυσυστήματος

καταλόγου ΦΥΣΗ 2000 και εκφράζεται με περισσή βεβαιότητα και εμμονή ακόμη και

απέναντι στην κεντρική υπηρεσία του ΥΠΟΙΚ, η οποία εγγράφως την καλεί να λάβει τα

απαιτούμενα μέτρα προστασίας. Ζήτημα τίθεται για το γεγονός ότι στα πλαίσια της

ιεραρχικής σχέσης που διέπει τα δημόσια όργανα δεν ακολουθήθηκε, όπως θα έπρεπε η

υπόδειξη – οδηγία της Δ/νσης Δημ. Περιουσίας του ΥΠΟΙΚ. Είναι σαφές ότι πρέπει να

αναζητηθούν ευθύνες πειθαρχικές και ποινικές για παράβαση καθήκοντος κατά του

προϊσταμένου της ΚΥΔ Ανατολικής Αττικής.

Με νέα γνωμοδότηση, η οποία εκδόθηκε και έγινε αποδεκτή με σημαντική χρονική

καθυστέρηση πλέον του ενός έτους, μετά από ενέργειες του ΓΕΔΔ, το ΝΣΚ αποφαίνεται ότι

οι διατάξεις για την προστασία του αιγιαλού εξακολουθούν να ισχύουν και να

προστατεύουν την ζώνη αυτή ως ιδιαίτερο στοιχείο του συνόλου του Εθνικού Πάρκο,

παράλληλα και συγχρόνως με τις μεταγενέστερες που θεσπίστηκαν για την προστασία

των Εθνικών Πάρκων εν γένει. Η γνωμοδότηση αυτή αφορά φυσικά σε όλα τα Εθνικά

Πάρκα της Ελλάδας τα οποία περιλαμβάνουν στην ζώνη προστασίας τους παραθαλάσσιες

περιοχές και αιγιαλίτιδες ζώνες και ως εκ τούτου αποτελεί εξαιρετικής σπουδαιότητας και

σημασίας νομικό κείμενο.

7.9.2 Λειτουργία ΚΥΕ σε αυθαίρετα κτίσματα επί του αιγιαλού του ΕΠ Σχινιά-Μαραθώνα

Το νομικό πλαίσιο επέβαλλε αφενός την κατεδάφιση των κτισμάτων από την

Περιφέρεια Αττικής, αφετέρου την αφαίρεση των αδειών λειτουργίας τους από το Δήμο

Μαραθώνα. Για τα συγκεκριμένα οκτώ (8) τον αριθμό κτίσματα έχουν εκδοθεί αποφάσεις

κατεδάφισης του ΓΓΠΑ ήδη από το έτος 1999 (!), οι οποίες κατέστησαν πλέον τελεσίδικες

και δεν έχουν εκτελεστεί. Ο δε Δήμος Μαραθώνα, παρά το ότι γνώριζε τις αποφάσεις αυτές,

δεν προχωρούσε στην ανάκληση των αδειών λειτουργίας όπως θα όφειλε.

75

Ο ΓΕΔΔ απευθύνθηκε προς το δήμο καλώντας τον να προβεί στην άμεση ανάκληση

των υφισταμένων αδειών και την σφράγιση των καταστημάτων ως πράξη δέσμιας

αρμοδιότητας, η οποία, εάν δεν συντελεστεί συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης

ενέργειας. Ο δήμος προβάλλοντας προσχηματικές δικαιολογίες δεν προχώρησε στην

υλοποίηση των παραπάνω ενεργειών και για το λόγο αυτό ο ΓΕΔΔ κάλεσε την Περιφέρεια

Αττικής να εκκινήσει την προβλεπόμενη πειθαρχική διαδικασία κατά του Δημάρχου

Μαραθώνος, η οποία και βρίσκεται σε εξέλιξη.

Εντύπωση βέβαια προκαλεί η επικράτηση μιας ιδιότυπης έννοιας του τοπικού –

οικονομικού συμφέροντος έναντι ενός ανυπολόγιστης περιβαλλοντικής αξίας οικοτόπου, που

θα έπρεπε στην λογική της χρηστής διαχείρισης των τοπικών υποθέσεων, να αποτελεί την

άμεση προτεραιότητα του οικείου δήμου, χωρίς βέβαια να παραλειφθεί η στάση της

Περιφέρειας, η οποία χωρίς βάσιμο λόγο δεν έχει προχωρήσει στην κατεδάφιση των εν λόγω

κτισμάτων,.

7.9.3 ΜΠΕ για τα ανεγειρόμενα ΚΕΛ

Το θέμα της ΜΠΕ για την πραγματοποίηση των έργων ανέγερσης ΚΕΛ απασχόλησε

στην πτυχή της εφαρμογής της ειδικότερης περιβαλλοντικής προστασίας του οικοτόπου τον

ΓΕΔΔ. Η έρευνα κατέδειξε με δύο συγκλίνουσες απόψεις (έκθεση του μέλους του μικτού

κλιμακίου, Επιθεωρητή της ΕΥΕΠ, συνοπτικό υπόμνημα εμπειρογνώμονα του κλιμακίου) ότι

είναι επιβεβλημένη και αναγκαία από την εξέχουσα περιβαλλοντική και όχι μόνο, σημασία

του οικοτόπου, η σύνταξη νέας ΜΠΕ η τουλάχιστον η επικαιροποίηση της ήδη υπάρχουσας

η οποία συντάχθηκε προ μιας δεκαετίας.

7.9.4 Τήρηση των Υγειονομικών όρων λειτουργίας των ΚΥΕ

Ο ΓΕΔΔ ζήτησε από το ΣΕΥΥΠ την διενέργεια ελέγχου τήρησης των όρων

υγειονομικού ενδιαφέροντος, ειδικότερα για το θέμα της μόλυνσης της θάλασσας και της

διατήρησης δομών αποχέτευσης (βόθρων).

Μετά από καθυστερήσεις και την εντολή του ΓΕΔΔ για επανέλεγχο, η συνταχθείσα

Έκθεση του ΣΕΥΥΠ εντοπίζει ότι, εκτός των άλλων, τα συγκεκριμένα κτίσματα δεν

διαθέτουν νόμιμη άδεια οικοδομής και έτσι δεν είναι δυνατός ο έλεγχος των βόθρων,

τουλάχιστον βάσει σχεδίου. Διατηρείται η απόσταση των τριάντα (30) μέτρων από τη

θάλασσα, όπως ορίζει η σχετική υγειονομική διάταξη, ενώ οι περισσότερες επιχειρήσεις

επέδειξαν τιμολόγια εκκενώσεων των λυμάτων. Από τα αποτελέσματα του ΚΕΔΥ δεν

προέκυψε θέμα μόλυνσης του θαλασσίου ύδατος.

76

Ο ΓΕΔΔ υπογράμμισε ότι η τήρησή του όριο της παραπάνω υγειονομικής διάταξης

αρμόζει μόνο σε νόμιμες κατασκευές και όχι σε αυθαίρετες ενώ δεν τηρούνται όσα

προβλέπει η νομοθεσία για την αδειοδότηση των υπεδάφιων στεγανών δεξαμενών λυμάτων,

τη στεγανότητα των δεξαμενών αυτών και την επεξεργασία των λυμάτων. Επίσης, ζήτησε την

διεξαγωγή τακτικών ελέγχων στην ποιότητα του θαλασσίου ύδατος, ειδικά κατά τους

θερινούς μήνες, όπου και η επισκεψιμότητα της περιοχής και των καταστημάτων είναι

μεγαλύτερη.

7.9.5 Οικονομικός έλεγχος του Φορέα Διαχείρισης

Από τη διενέργεια δειγματοληπτικού οικονομικού ελέγχου στο Φορέα διαπιστώθηκαν

κάποιες παρατυπίες και παραβιάσεις της φορολογικής νομοθεσίας ενώ η εν γένει οικονομική

του διαχείριση δεν φαίνεται να παρουσιάζει προβλήματα και κινείται γενικά στα πλαίσια της

νομιμότητας.

Διαπιστώθηκε παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας περί διαφάνειας και εγγύησης

του ελεύθερου ανταγωνισμού κατά τη διαδικασία διενέργειας πρόχειρου διαγωνισμού για την

παροχή νομικής και τεχνικής υποστήριξης στο Φορέα.

7.9.6 Αντιπυρική προστασία του ΕΠ

Από την διερεύνηση προέκυψε μείζον ζήτημα για την αποτελεσματική προστασία της

περιοχής, ιδίως κατά τους θερινούς μήνες. Δυστυχώς διαπιστώνεται άμεσος και υπαρκτός

κίνδυνος εκδήλωσης πυρκαγιάς. Ο ΦΟ.Δ.Ε.ΠΑ.Σ.Μ. αποδίδει στις οικονομικές και

λειτουργικές αδυναμίες του το γεγονός ότι το υπάρχον σύγχρονο σύστημα αντιπυρικής

προστασίας έχει περιπέσει σε αχρησία και μη λειτουργία. Η Περιφέρεια Αττικής εκκίνησε

την πειθαρχική διαδικασία κατά του Δημάρχου Μαραθώνα, λόγω του ότι δεν έχει

προχωρήσει και εκ του λόγου ότι δεν διέθεταν πιστοποιητικό πυρασφάλειας στην άμεση

ανάκληση των αδειών λειτουργίας των ταβερνών. Η πειθαρχική διαδικασία βρίσκεται σε

εξέλιξη.

77

8 Συμπεράσματα Τελικής Εργασίας

Ο ρόλος του ΓΕΔΔ στην υλοποίηση της συνταγματικής επιταγή για προστασία του

περιβάλλοντος φαίνεται ότι είναι ουσιαστικότατος καθώς ο ΓΕΔΔ έχει επιλέξει να θέσει σε

προτεραιότητα τα θέματα που άπτονται του περιβάλλοντος, όπως τονίζει και στις ετήσιες

εκθέσεις του. Πράγματι έχει επιληφθεί πλήθους υποθέσεων και από την ανάλυση των δύο

υποθέσεων εργασίας συμπεραίνουμε ότι πέτυχε με τις προτάσεις προς τη διοίκηση να την

κατευθύνει προς την σωστή διοικητική συμπεριφορά, αυτήν της διόρθωσης των αδυναμιών

της και της αντιμετώπισης φαινομένων κακοδιοίκησης.

Από την μελέτη των δύο υποθέσεων εργασίας των οποίων επιλήφθηκε ο ΓΕΔΔ

καταδεικνύονται και επιβεβαιώνονται ορισμένες γνωστές παθογένειες της δημόσιας

διοίκησης στην Ελλάδα, οι οποίες αφορούν στα φαινόμενα κακοδιοίκησης και μη τήρησης

της αρχής της νομιμότητας. Στις συγκεκριμένες περιπτώσεις που μελετήθηκαν αποδεικνύεται

ότι τα εν λόγω φαινόμενα οδήγησαν σε ελλείψεις όσον αφορά την προστασία του

περιβάλλοντος ως εννόμου αγαθού και κατ’ επέκταση στην υποβάθμιση του φυσικού

περιβάλλοντος. Διαπιστώνεται ότι η δράση της διοίκησης προς την κατεύθυνση της

προστασίας του περιβάλλοντος δεν ήταν αποτελεσματική, καθώς είτε δεν εφήρμοσε

ορισμένες από τι κείμενες διατάξεις είτε τις εφήρμοσε πλημμελώς. Διάφοροι παράγοντες

φαίνεται να οδήγησαν στο προαναφερθέν αποτέλεσμα. Συγκεκριμένα:

Ένα μέρος της ευθύνης ανήκει στα αρμόδια όργανα, τα οποία κατά την εκτέλεση των

καθηκόντων τους έδειξαν αδικαιολόγητη αβελτηρία ή αδυναμία, απροθυμία, και

έλλειψη πρωτοβουλίας στην αντιμετώπιση σοβαρών ζητημάτων. Ειδικότερα στην

υπόθεση εργασίας του Ασωπού ποταμού διαπιστώθηκε ότι η σχετική περί την

διαχείριση/ διάθεση των τοξικών-επικινδύνων βιομηχανικών αποβλήτων νομοθεσία

δεν εφαρμόζεται από τις αρμόδιες Υπηρεσίες και από τις βιομηχανίες/ βιοτεχνίες και

παραμένει ανενεργή.

Σε ορισμένες περιπτώσεις η ανεπάρκεια του νομοθέτη έπαιξε σημαντικό ρόλο. Η

προστασία του περιβάλλοντος με τη νομική της έννοια είναι ένα πολυδιάστατο,

διεπιστημονικής φύσης ζήτημα. Τα «κενά» στο νόμο, οι ασάφειες, οι

αλληλοεπικαλύψεις των διατάξεων, η πολυνομία, η ύπαρξη διάσπαρτων διατάξεων

για τη ρύθμιση ορισμένων πτυχών του καθώς και οι ερμηνευτικές δυσκολίες

συνετέλεσαν και αυτά στην κακή εφαρμογή των διατάξεων. Χαρακτηριστικό

78

παράδειγμα πολλών και διάσπαρτων διατάξεων αποτελεί η περιβαλλοντική νομοθεσία

σχετικά με τη διαχείριση/ διάθεση των επικινδύνων βιομηχανικών αποβλήτων που

διαπιστώσαμε ότι υπάρχει αναλύοντας την πρώτη υπόθεση εργασίας (υπόθεση

Ασωπού). Όπως διαπιστώθηκε η νομοθεσία παρέμενε ανενεργή καθώς επικρατούσε

σύγχυση στις αρμόδιες υπηρεσίας οι οποίες εξακολουθούσαν να ρυθμίζουν τα θέματα

αυτά βάση μιας γενικής Υγειονομικής Διάταξης του 1965 (Ε1β/221/65) η οποία, όσον

αφορά στην διάθεση επεξεργασμένων βιομηχανικών αποβλήτων υπεδαφίως, δεν κάνει

ειδική αναφορά σε επικίνδυνες και τοξικές ουσίες και δεν θέτει όρια απόρριψης

επικινδύνων ουσιών. Στην υπόθεση εργασίας του Σχινιά παρατηρήθηκε το πρόβλημα

της ασάφειας στο νομικό πλαίσιο και συγκεκριμένα της δυσκολίας στην ερμηνεία του

καθώς αιγιαλίτιδα ζώνη στο Εθνικό Πάρκο του Σχινιά αποτελεί ταυτόχρονα

προστατευόμενη περιοχή φυσικού κάλλους, εθνικό πάρκο, δασική έκταση και

αιγιαλίτιδα ζώνη.

Ένας ακόμη παράγοντας είναι η έλλειψη συνοχής στη διοικητική δράση όσον αφορά

την διαφύλαξη του περιβάλλοντος εξαιτίας των συναρμοδιοτήτων των υπηρεσιών, οι

οποίες δρουν παράλληλα χωρίς να υπάρχει μία ενιαία, κεντρική εποπτεία με

αποτέλεσμα οι παρεμβάσεις τους να είναι αποσπασματικές με πενιχρά αποτελέσματα.

Αυτό διαπιστώθηκε και στην περίπτωση του Εθνικού Πάρκου του Σχινιά όπου οι

συναρμοδιότητα του Φορέα Διαχείρισης του Πάρκου, της ΚΥΔ Ανατολικής Αττικής,

της Δασική Υπηρεσία και του ΥΠΕΧΩΔΕ είχε προκαλέσει σύγχυση και διαφωνίες

μεταξύ των υπηρεσιών.

Τα οργανωτικά και λειτουργικά προβλήματα που παρατηρήθηκαν σε κάποιους φορείς

σε συνδυασμό με τις μεγάλες χρονικές καθυστερήσεις και τις γραφειοκρατικές

διαδικασίες είχαν ως αποτέλεσμα την αδράνεια των υπηρεσιών ή την αποσπασματική

αντιμετώπιση περιβαλλοντικών προβλημάτων εκ μέρους τους. Ο Φορέας Διαχείρισης

του Ε.Π. Σχινιά-Μαραθώνα παραδέχεται τι οργανωτικές και λειτουργικές του

αδυναμίες. Το δε ΝΣΚ καθυστέρησε υπερβολικά στην έκδοση της σχετικής με το

θέμα γνωμοδότησης που του ζητήθηκε. Παράλληλα παρατηρήθηκε ότι οι διαφωνίες

σχετικά με την ερμηνεία του νομικού πλαισίου μεταξύ της ΚΥΔ Ανατολικής Αττικής

και της Διεύθυνσης Δημόσιας Περιουσίας του Υπουργείου Οικονομικών συνετέλεσε

στην αδράνεια της πρώτης. Καθυστέρηση παρατηρήθηκε και από μέρους του ΣΕΥΥΠ

79

όταν του ανατέθηκε έλεγχος από τον ΓΕΔΔ που αφορούσε σκέλος της υπόθεσης του

Ε.Π. Σχινιά –Μαραθώνα.

Το γεγονός ότι, όπως διαπιστώνεται, ιδίως στους ΟΤΑ Α΄ βαθμού επικρατεί η

εσφαλμένη νοοτροπία ότι το αιρετό του αξιώματος του Δημάρχου «νομιμοποιεί» την

όποια έκνομη ενέργειά ή παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας εκ μέρους του

έχει επιπτώσεις όσον αφορά την προστασία ενός συλλογικού αγαθού, όπως είναι το

περιβάλλον. Συγκεκριμένα οι Δήμαρχοι παραβιάζουν την αρχή της νομιμότητας

ξεχνώντας ότι η δράση τους πρέπει να διέπεται από το Σύνταγμα και τους νόμους και

προβάλλοντας ως δικαιολογία την εξυπηρέτηση του τοπικού συμφέροντος και την

οικονομική ανάπτυξη - μία ανάπτυξη η οποία δεν μπορεί να είναι βιώσιμη αν

συντελείται εις βάρος του περιβάλλοντος - ενώ πολλές φορές πίσω από τις ενέργειές

τους υποκρύπτονται πελατειακές εξυπηρετήσεις. Το πρόβλημα επιτείνεται από την

έλλειψη ουσιαστικού ελέγχου της δράσης τους από την Περιφέρεια. Χαρακτηριστικό

παράδειγμα είναι η αναβλητικότητα που έδειξε ο Δήμος Μαραθώνα όσον αφορά την

ανάκληση των αδειών λειτουργίας των καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος

που λειτουργούσαν στο Ε.Π. Σχινιά-Μαραθώνα, η οποία και αποτελούσε παράλειψη

οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας εκ μέρους της διοίκησης και οδήγησε στην πειθαρχική

δίωξη του Δημάρχου μετά από παρέμβαση του ΓΕΔΔ.

80

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ

Α.Ε.Π.Ο.

Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων

ΑΤ

Αστυνομικό Τμήμα

ΓΓΠ Γενικός Γραμματέας Περιφέρειας ΓΓΠΑ

Γενικός Γραμματέας Περιφέρειας Αττικής

ΓΓΠΠ

Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας

ΓΕΔΔ

Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης

Δ.Δ.

Δημόσια Διοίκηση

ΔΕΚ Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Δ.Ο.Υ.

Δημόσια Οικονομική Υπηρεσία

Δ.Σ.

Δημοτικό Συμβούλιο

ΕΔΕ Ένορκη Διοικητική Εξέταση ΕΚ

Ευρωπαϊκή Κοινότητα

Ε.Μ.Π.

Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο

Ε.Π.

Εθνικό Πάρκο

ΕΟΚ

Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα

ΕΥΕΠ

Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος

ΚΕΛ

Κέντρο Εξυπηρέτησης Λουομένων

(Κ.Π.Σ.)

Κοινοτικού Προγράμματος Στήριξης

ΚΥ

Κτηματική Υπηρεσία

Κ.Υ.Α

Κοινή Υπουργική Απόφαση

ΚΥΔ

Κτηματική Υπηρεσία Δημοσίου

ΚΥΕ

Κατάστημα Υγειονομικού Ενδιαφέροντος

ΜΜΕ Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης Μ.Π.Ε.

Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Ν.Α.

Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση

ΝΣΚ Νομικό Συμβούλιο του Κράτους

81

ΟΟΣΑ Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης ΟΤΑ

Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης

ΠΔ Προεδρικό Διάταγμα Π.Υ.Σ.

Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου

ΣΕΕΔΔ

Σώμα Ελεγκτών Επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης

ΣτΕ

Συμβούλιο της Επικρατείας

ΣΟΕΕ

Συντονιστικό Όργανο Επιθεώρησης και Ελέγχου

ΣυνθΕΚ

Συνθήκη Ευρωπαϊκής Κοινότητας

Υ.Δ. Υγειονομική Διάταξη ΥΠ.ΑΝ.

Υπουργείο Ανάπτυξης

ΥΠΕΕ

Υπηρεσία Ειδικών Ελέγχων

ΥΠΕΣ

Υπουργείο Εσωτερικών

Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.

Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και δημοσίων Έργων

ΥΠΟΙΚ

Υπουργείο Οικομομικών

82

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1) ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ

1. ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 2001

2. Έκθεση Ελέγχου για το καθεστώς αυθαιρέτων κατασκευών στον αιγιαλό του Εθνικού

Πάρκου Σχινιά-Μαραθώνα, Αθήνα, Ιούλιος 2009

3. Έκθεση Ελέγχου νομιμότητας και πληρότητας δικαιολογητικών των αδειών διάθεσης υγρών αποβλήτων 19 εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην περιοχή του Ασωπού ποταμού, Αθήνα, Μάρτιος 2008

4. Ελευθεροτυπία, 21-7-2007

2) ΒΙΒΛΙΑ

1. 1.Γλυκερία Π. Σιούτη (2003), Εγχειρίδιο Δικαίου του περιβάλλοντος, Αθήνα, Εκδόσεις

Σάκκουλα

2. Κουτούπα-Ρεγκάκου (2005), Δίκαιο του Περιβάλλοντος, Αθήνα-Θεσσαλονίκη,

Εκδόσεις Σάκκουλα

3. Θεοδώρου Παναγόπουλου (2001), Δίκαιο περιβάλλοντος, Αθήνα, Σταμούλης

3)ΑΡΘΡΑ

1. Λέανδρος Ρακιντζής, (Μάρτιος 2010), Ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης

και η προστασία του περιβάλλοντος, Νόμος και Φύση

2. Ιωάννης Καρακώστας (2008), ««Ο ρυπαίνων πληρώνει»: μία σημαντική προσπάθεια

ενίσχυσης της νομικής προστασίας του περιβάλλοντος», Περιβάλλον και Δίκαιο,

τεύχος 3, σελ.370-372

3. Κώστας Χατζίδης (6-9-2009), Πώς «περπατούν» τα οικόπεδα, Το Βήμα

4. Γεώργιος Σαμιώτης (2009), «Η ένταξη και εφαρμογή του διεθνούς και κοινοτικού

δικαίου προστασίας περιβάλλοντος στην Ελλάδα», Περιβάλλον και Δίκαιο, τεύχος 1,

σελ.27-33

4)ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ

1. www.gedd.gr

«Ιστοσελίδα του ΓΕΔΔ» (τελευταία επίσκεψη 20/5/2010)

2. www.nomosphysis.org.gr/articles

«Ιστοσελίδα αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας Νόμος & Φύση»

83

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ