ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

43
ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ 11 ΕΞΗ ΑΠΛΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ Η ΠΑΑΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ ΤΑ ΑΕΚΑΕΞΑΣΕΑΙΑΑ ΤΗΣ ΚΟΜΕΠ ΤΟ ΚΕΦΑΑΑΙΟΚΡΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΚΔΟΣΗ ΚΟΜΕΠ — ΓΕΝΑΡΗΣ 1945 » » ΣΕΙΙΤΙ ΜΒΡΙ1Σ 1945

description

Το Κεφαλαιοκρατικό Σύστημα, Η Σημερινή Κοινωνία και η Πάλη για το Σοσιαλισμό

Transcript of ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

Page 1: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

Ν Τ Ο Κ Ο Υ Μ Ε Ν Τ Α ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ

11

ΕΞΗ ΑΠΛΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ Η ΠΑΑΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ

ΤΑ ΑΕΚΑΕΞΑΣΕΑΙΑΑ ΤΗΣ ΚΟΜΕΠ

ΤΟ ΚΕΦΑΑΑΙΟΚΡΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΕΚΔΟΣΗ ΚΟΜΕΠ — ΓΕΝΑΡΗΣ 1945 » » ΣΕΙΙΤΙ ΜΒΡΙ1Σ 1945

Page 2: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

ΕΚΔΟΧΗ «ΚΟΜΕΠ»

Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ & Η ΠΑΛΗ ΠΑ ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ

ΕΞΗ ΑΠΛΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ - ΓΕΝΑΡΗΣ 1945 — ΔΡΑΧΜΕΣ 15

Εκδόσεις Μ Ν Η Μ Η

ΛΘΗΝΑ 1985

Page 3: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

ι , ,ι,ίΙ,ι (ut .((( t»»i| Ik 1 ι » HlX'tH t »«'·· MNMMII Λμ(Λ||||||| i l l ' " Χ " 1 1 » · > • » ) ! =

Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ Η ΠΑΛΗ ΠΑ ΤΟ ΣΟΙΙΑΑΙΣΜ©

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η

Ζούμε σέ μιάν έποχή βαθειάς κι' άγιάτρευτης κρίσης της ση-μερνής κοινωνίας,

"Ολος ό κόσμος καίγεται. "Ολα γύρω μας κλονίζονται και πέ-φτουν. Τίποτα δεν ιμένει ορθό. Παντού βλέπουμε γκρεμίσματα και χαλασμούς. Έκατομιμύρια σ^τώνονται στα πολεμικά μέτωπα. Πό-λεις μ' έκρπ-οντάδες χιλιάδες καϊ μ' έκατομμύρια κατοίκους κατα-στρέφονται και μετατρέπονται σε σωρούς άπό καπνίζοντα ερείπια. Χιλιάθες χωριά καίγονται κι' οι κάτοικοι τους εξοντώνονται μέχρι καϊ τό τελευταίο -γυναικόπαιδα. Έ ρ γ α παραγωγικά, έργα πολιτισμού, έργα τέχνης, .πολύτιμη κληρονομιά παλιών δοξασμένων γενεών στη σημερινή καϊ μελλοντική ανθρωπότητα, έξαφατνίζονται άπό τό πρό-σωπο της γης κάτω άπό .μια χάλαζα άπό βόμβες.

Ή χώρα μας ε!ναι έδώ και τρία χρόνια σκλαβωμένη στον τπό βάρβαρο καταχτητή πού γνώρισε στή μακραίωνη ιστορία της. Ό λαός της ξεκληρίζεται κι' απειλείται μ' ολοκληρωτικό άφανισμό. .Μα-ζικές σφαγές, έμπρησμοί, τοιχρεκισμοί, κρειμάλες, άνείπτωτα όργια τών άφηνιασμένων σκυλιών τού φασισμού, άπό τή μιά. Μάχες στα βουνά, μάχες στους δρόμους τών πόλεων, πρωτοφανείς ηρωισμοί άν-δρών, γυναικών και παιδιών άκόμα, άπό την άλλη. Νά ή εικόνα πού παρουσιάζει ή χώρα μας τϊς κρίσιμες αυτές μέρες πού περνάμε.

'Κανένας, /μά κανένας άπ ' τούς άνθρώπους πού ζοΰν σήμερα και εΤναι οί ίδιοι μάρτυρες τού μεγάλου δράματος της άνθρωπότητας πού παίζεται, δε ,μένει πού νά μην αισθάνεται τις συνέπειες πάνω στην ϊδια του τήν πλάτη. Ό ενας εχασε τό παιδί του στον πόλεμο ·ή κάτω άπό τά δολοφόνα βόλια τού κατοοχτητή και τών γερμανοτσολιάδων, ό άλλος έχασε τό σπίτι του, γιατί τό κάψοτνε oi φασίστες έπιδρομεΐς, όλοι μαζι πάλι πεινούν και δυστυχάνε. Είτε έργάτες εΤναι, είτε άπλοί ώγρότες, έπαγγελματίες, διανοούμενοι, δλοι δακιιμάζονται. "Ολοι άλ-ληλοκοι τάζονται καϊ βάζουν τό μεγάλο ερώτημα : Γιατί δλο αύτό ιό κακό ; Σέ τί φταίξαμε έιμεΐς και τραβάμε όλα αύτά ; Ποιος" φταίει ; Πού τραβάμε και πού θά βγεΐ όλη αύτη ή συμφορά; Νά με-ιμικά /ρωτήματα, πού γενιένται μόνα τους στό στόμα τού βασανισμέ-νου λαού.

Ή -μεγάλη μάζα τού λαού βέβαια, άρχισε, πρώτα ένστιχτώδικα Ικι' έπειτα πιο συνειδητά, νά διαισθάνεται και νά βλέπει ποιοι εΤναι οί ιγΤτιοι όλου αύτοΰ τοΰ κακού, ποιοι είναι οί φταίχτες καϊ τί χρειά-(',< ιοι νά γίνει. "Άριχισε νά καταλαβαίνει πώς ό ίδιος δε φταίει γιά όλα (ΐι'/τά, πώς δέν εφταιξε ποτέ του, πώς πίσω άπ ' δλα αύτά κρ6->6ι tui «ώ]ΐ τό σάπιο πού πρέπει νά ξερριζώθεΐ μέ τη φωτιά κ*ι τ ·

Page 4: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

4

•ίδερο. "Αρχισε νά βλέπει πώς οί καθαυτό φταίχτες είναι αύται πού πάντα τάν τυραννούσαν καϊ τόν καταπίεζαν, αύτοϊ πού ζούσαν άπ ' τον ιδρώτα του μες τόν τηλοϋτο καϊ την πολυτέλεια καϊ πούχοον πάντα την άξίωση νά τόν διαφεντεύουν και νά τόν σέρνουν άπ ' τήν μύτη.

Γι' αύτο άκριδώς ρίχτηκε ό λαός στον άγώνα. Σ' έναν άγώνα άμείλιχτο καϊ φοβερό, άνειρήνευτο καϊ αιματηρό, σ' έναν άγώνα για όλα καϊ ένάντια α ' όλους αυτούς πού τόν τσαλαπατούσαν καϊ τόν βπνιγαν. Μά ό λαός κατάλαβε πιά πώς γιά νά πετύχει στόν άγώνα του αύτό βττρεπε ν' άπαλλορχτεί άπ ' ολους αυτούς πού τόν κηδεμό-νευαν και τόν πρόδιναν κι' άποφάσισε νά πάρει τϊς τύχες του στά δικά του τά χέρια. Γι' αύτό άνάδειξε γιά άρχηγούς του άνθρώπους πού πάλευαν πάντα γιά τά δίκαιά του. 'Ανθρώπους πού στο ένερ-γητικό τους, άντϊ διπλώματα καϊ περγαμηνές, είχαν διώξεις καϊ βα-σανιστήρια, φυλακές καϊ εξορίες, πού βγήκαν μέσα άπό τά δικά του τά σπλάχνα κι' άττοαλώθηκαν στούς καθημερινούς άγώνες γιά τά συμφέροντα τού λαού. Είναι οί άνθρωποι πού όποτελοΰν τό ήρωϊκό κόμμα τοΰ λαού μας, τό Κομμουνιστικό Κόμμα τής "Ελλάδας.

Στο βιβλιαράκι αΰτό θά δώσουμε άπάντηση σ' δλα αύτά τά Ερωτήματα, πού γενιένται μόνα τους στο στόμα τοΰ λαού μας. Θά δείξουμε ποιοι είναι οί πραγματικοί φταίχτες καϊ γιατί ό λαός πα-λεύει μέ τόσο φανατισμό.

Μ Α · ® Η Μ Α 1 . . Η Κ Ο I Ν Ω Ν I Α ~ ~

Μιά μυριόστομη κραυγή άκούγεται άπ ' δ λες τις μεριές : Φταί-χτης γιά δλα αύτά είναι τό σημερινό καθεστώς, ή σημερινή κεφαλαιο-κρατική κοινωνία, πού στηρίζεται στήν άδικία και στην κλεψιά. Αύτη ή άντίλήψη γίνεται, όλοένα καϊ πιότερο, συνείδηση, στϊς πιο πλατιές μάζες τοΰ λαοΰ.

Δεν είμαστε βέβαια έμεΐς εκείνοι, πού θά κρίνουμε αισθηματικά ΐμιά κοινωνία άν ξόφλησε τό ρόλο της ή δχι άπό τοΰ άν άρέσει άτόν ένα ή στον άλλο, Ιλεγε ένας άπό τούς μεγαλύτερους δασκάλους τοΰ κομμουνισμού. Εμε ί ς είμαστε προ πάντων επιστήμονες καϊ θά κρί-νομε άν .μιά κοινωνία έφαγε τό ψωμί της ή δχι, υστέρα, άπό μιά βα-

•'θειά -μελέτη καϊ άνάλυση τών οικονομικών της συνθηκών και τών νό-ιμων της. Μά δταν μιά κοινωνία χρεωκοπήσει στη συνείδηση τών πλατιών λαϊκών μαζών, αύτό θά πεί πώς κάτι συμβαίνει, πώς πραγ-ματικά έφαγε τό ψωμί της, πώς ιστορικά πέρασε ό καιρός της καϊ πώς έφτασε «ή ώρα νά βρεθούν οί άνθρωποι πού θά προ-ετοι-μάοουν και θά οργανώσουν τήν άνατροπή της καϊ την άντικατάστασή της άπό μιάν άλλη κοινωνία πιο προοδευτική, πού ν' ανταποκρίνεται στϊς απαιτήσεις καϊ τούς πόθους τών πλατιών λαϊκών μαζών.

Φταίει λοιπόν ή σημερινή κοινωνική μορφή, ή 'σημερινή κοινω-νία. Τ! είναι δμως ή κοινωνία ; Σ' αύτό τό ερώτημα θ' άπαντήσωμε πρώτα.

Τ Ι Ε Ι Ν Α Ι Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α

"Αμα θά ρίξωμε μιά ματιά γύρω μας, είτε σέ πόλη βρισκόμα-στε είτε σέ χωριό, θά δοΰμε λίγο-.πολύ δλους τούς άνθρώπους νά καταπιάνονται .μέ μιά δουλειά. Ό ένας δουλεύει σ ' ένα εργοστάσιο, c άλλος σκάβει τή γη, ό τρίτος έχει ένα μαγαζάκι, άλλος πάλι κάνει τό γιατρό ή τό δικηγόρο. Κι' όλα αύτά γ ιά νά εξασφαλίσουν τό κομ-μάτι τό ψωμί καϊ δ,τι -άλλο χρειάζονται γιά νά ζήσουν. Γιοετϊ έτσι μιά φορά είναι ό άνθρωπος. Γιά νά ζήσει πρέπει νά φάει, γ ιά νά φάει όμως πρέπει νά δουλέψει καϊ νά φτιάξει δ,τι χρειάζεται γ ιά τη συν-τήρηση του. Τίποτα δέ πέφτει ετοιιμο άπό τόν οΰροτνό. "Ολά πρέπει νά φκιαχτούν. οπτο τά ίδια τά χέρια τοΰ άνθρωπου. Νά' γιατί λέμε πώς στή βάση της ζωής τοΰ άνθρωπου βρίσκεται ή δουλειά, βρίσκε-ται ή προσπάθεια του νά προμηθευτεί δ,τι χρειάζεται γιά νά ζήσει.

Μά οί άνθρωποι δέ δουλεύουν καϊ δέ ζούν άνεξάρτητα ό ένας άπό τον άλλο, άλλα σέ στενής σχέση και έξάρτηση μεταξύ τους. Μέσα /πη·' δουλειά και στή ζωή τους άναπτύσσονται θέλοντας και μή σχέ-σεις άνάμεσά τους. Σχέσεις οικονομικές, πολιτικές, οικογενειακές κλπ. "Ολες αύτές οΐ σχέσεις μαζί παρμένες άποτελοΟν τις κοινωνικές σχέ-σεις τοΰ άνθρωπου, τήν κοινωνία. Ή κοινωνία δηλαδή αποτελείται άπό άνθρώπους πού βρίσκονται μεταξύ τους σέ λογιών λογιών σχέ-σεις, πού είναι κυρίως σχέσεις δουλειάς καϊ ζωής.

ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΟΙ κοινωνικές σχέρτεις τών άνθρώπων Ομως, ή κοινωνία, δεν £-

Page 5: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

6

μενε ττάντα ή ίδια. "Αλλαζε κι' αυτή, σττως άλλάζουν δλα τά πράγ-ματα σ' ^ αύτόν τον κόσμο. "Ετσι ή άυθρωττότητα γνώρισε στη μα-κραίωνη ιστορία της τις παρακάτω κοινωνικές μορφές.

1 ) Τον πρωτόγονο κομμουνισμό. 2) Τη δουλοχτηιτική κοινωνία. 3) Τη φεουδαριχική (τσιφλικάδικη). κοινωνία. 4) Την αστική, κεφαλαισκρατική κοινωνία (καπιταλισμός). 5) Τό Σοσιαλισμό (στο ένα έχτο τού κόσμου, στη Σοβιετική

"Ενωση). -Τώρα Βά δούμε μέ δυο λόγια ποια είναι τά κυριώτερα χαρα-

κτηριστικά των διαδοχικών αύτών κοινωνικών μορ'φών, πού γνώρισε ή ανθρωπότητα.

1) Ό π ρ ω τ ό γ ο ν ε ς κομμουνισμός βρίσκεται στο κατώφλι της Ιστορίας δλων τών λαών, Εΐναι ή πιο' πρωτόγονη κοινωνική μορφή αττ" τήν όποία πέρασαν δλοι οί λαοί της γης στα πρώτα τους βήαα-τα. Σ' αυτή, ή κοινωνική πςχραγωγή είναι πολύ χαμηλή γιατί δεν έ-χουν ακόμα αναπτυχθεί οί μέθοδες της δουλειάς και τά εργαλεία. 'Ανάμεσα στούς ανθρώπους δεν υπάρχουν άκόιμα διαφορές, δλοι είναι ίσοι μεταξύ τους. Δεν είναι επομένως χωρισμένοι σέ τάξεις.

2) Ή δ ο υ λ ο χ τ η τ ι κ η κ ο ι ν ω ν ί α , ή δούλε ίΛ. Στήν άρχαία Ε λ -λάδα και Ρώμη, καθώς και αλλού, τον πρωτόγονο κομμουνισμό τον διαδέχθηκε ή δουλοχτηπική κοινωνία. Σ' αυτήν οί άνθρωποι είναι χω-ρισμένοι πιά σέ τάξεις. Μιά μικρή μερίδα έχει στήν ίδιαχτησία της δλο τον πλούτο της κοινωνίας, γη, κοπάδια, εργαλεία. Αύτή εκμε-ταλλεύεται τή μεγάλη μάζα του λαού, πού άποτελεΤται άπό δούλους. Οί δούλοι δεν έχουν κανένα δικαίωμα. Τούς πουλούν και τούς άγορά-ζουν οϊ αφέντες τους οί δουλσχτήτες, σπως πουλούν κι' άγοράζουν τά ζώα τους. Ό άφέντης εΐχε δικαίωμα ζωής και θανάτου πάνω στούς δούλους του. "Αν ήθελε τούς άφινε και ζούσαν, αν ήθελε πάλι τούς σκότωνε, χωρίς νά εΐναι υποχρεωμένος νά δώσει λόγο σέ κανένα.

3) Ή φεουδαρχ ική ( τ σ ι φ λ ι κ ά δ ι κ η ) κ ο ι ν ω ν ί α . Αύτή διαδέ-χθηκε τή δουλο!χτ·ητική κοινωνία ύστερα ά-πό τήν κατάρρευση τοϋ αρ-χαίου κόσμου. Και στήν κοινωνία αύτή, οί άνθρωποι εΐναι χωρισμένοι σέ τάξεις, σέ άνθρώπους πού δέ δ ο υ λ ε ύ ο υ ν και ζούν άπ ' τον ιδρώτα τών άλλων και σέ άνθρώπους πού δουλεύουν, βαριά και ζούν μιά έρη-μη ζωή. Οί βασικές τάξεις είναι οί φεουδάρχες (Τσιφλικάδες) και οί δουλοπάροικοι άγρότες (κολλίγοι). Ή παραγωγή στήν κοινωνία αύτή στηρίζεται πάνω στή βαρειά εκμετάλλευση της άγροτιάς, πού γίνε-ται μέ δοσίματα, μέ βαρειούς φόΐρους σάν τή δεκάτη, μέ άγγαρεΐες κλπ. "Ολη ή χώρα είναι κομματιασμένη σ' εκατοντάδας και χιλιάδες μικρά και μεγάλα φέουδα (τσιφλίκια), πού ανήκουν στούς αφέντες •ιοιφλί'κόδες. Οί αφέντες αύτοΐ ζούσαν ή στους Πύργους ή στις πόλεις ιμιο ζωή τεμπέλικια, μέσα σέ διαρκείς γιορτές και φαγοπότια, σπα-ι ιιλώντας τόν πλούτο πού βγάζαν άπ ' τήν πλάτη ·τοΰ άγρότη. Στις

.n<*.Λ.ι μ, it)·, ίπαχής έΐκείνης υπήρξαν οί ιμικρο^μαστόροι μέ τούς καλφάδες ι ύι, |ΐιι()η 11 ιχ/μένους, πού ήσαν οργανωμένοι στις συντεχνεΐες.

4) Ή ι'ιατική, κεφαλαιοκρατικη κοινωνία. "Υστερα άτιό τή ιΐιΐιιι>Λιΐ|Ρ)(ΐι·ι'| κοινωνία μέ τήν άνάπτυξη της σύγχρονης βιομηχανίας,

... ιι, 11 ΐ|ΐιι μπήκί οτή σημερινή μορφή της κοινωνίας, τήν κεφα-

Page 6: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

?

λαιοκρατική κοινωνία η τόν καπιταλισμό. Βασικές τάξεις σ' αύτη εΐνε ή μεγάλη αστική τάξη (ή κεφαλαιοκρστία) άπ' τή μιά, και ή εργα-τική τάξη (προλεταριάτο) άπ' τήν άλλη. Ή παραγωγή στηρίζεται ε-δώ στήν έκμετάλλευση της εργατικής τάξης στα εργοστάσια και στήυ ύπαιθρο (εργάτες γης). Ανάμεσα στις δυο αυτές βασικές τάξεις υπάρχουν και μιά σειρά ενδιάμεσα λαϊκά στρώματα, όπως εΤνε οι μι-κροαστοί των πόλεων (μικρέμποροι, χειροτέχνες κλπ.) κα! οι άγρό-τες. "Ολα αύτά τα λαϊκά στρώματα τά εκμεταλλεύεται μέ τόν ει ο ή τόν άλλο τρόπο ή μεγάλη άστική τάξη (ή βιομηχανία, τό μεγάλ: εμπόριο, οι τράπεζες, τό κράτος).

5) Ό οβΰίαλιαμέξ. Τέλος, ύστερα άπ ' τήν άστική κοινωνία, f, ανθρωπότητα περνάει στο σοσιαλισμό, πού πραγματοποιήθηκε κι' δλας στο ένα έχτο του κόσμου, στή' Σοβιετική "Ενωση. Ή κοινωνία αύτη δεν ξαίρει τι θά πει τάξεις, δέν ξαίρει τι θά πει έκμετάλλευση άν-θρώπου άπό άνθρωπο. Στήν κοινωνία αυτή δέν υπάρχουν πλούσιοι κα; φτωχοί. Υπάρχουν μονάχςχ άνθρωποι πού δουλεύουν. Τό βιωτικό επί-πεδο των μαζών ανεβαίνει σ.ζ τεράστιο βαθμό. Μιά γενική ευημερία τοΰ λααϋ και μιά άγνωστη ώς τά τώρα ανάπτυξη τοΰ πολιτισμού, εΐνε τό χαρακτηριστικό τοΰ σοσιαλισμού. Ή σοσιαλιστική κοινωνία στή Σοβ-ίετική "Ενωση έδειξε στά μάτια δλου τοΰ κόσμου δτι ό λαός άμα •πάρει τις τύχες του στά δικά του τά χέρια ξαίρει νά κυβερνηθεί μόνος του. "Οτι ξαίρει νά οργανώνει έτσι τήν οικονομία του, ώστε νά ζουν δλοι πλούσια κι' ευτυχισμένα, χωρίς πείνα, χωρίς φτώχεια, χω-ρίς διχόνοια ανάμεσα στούς λαούς πού ανήκουν σέ διαφορετικά έθνη, μά σ' αδελφική συνεργασία δλων μαζί.

: <

Ή σύντομη αυτή άνασκόπιση πού κάναμε μάς δείχνει πώς ή μιά κοινωνική μορφή διαφέρει άπ ' τήν άλλη άπ' τόν τρόπο πού γίνεται ή κοινωνική παραγωγή. Στον πρωτόγονο κομμουνσμό δούλευαν δλοι οι άνθρωποι μαζί γιά νά παράγουν δτι χρειάζονταν γιά νά ζήσουν. Στή δουλοχτητική κοινωνία μιά μικρή μερίδα τών άνθρώπων δέ δουλεύει καθόλου και ή παραγωγή γίνεται μέ τήν έκμετάλλευση τών δούλων άπό τούς αφέντες τους τούς δουλοχτητες. Στή φεουδαρχική κοινωνία ή παραγωγή γίνεται μέ τήν έκμετάλλευση τών κολλίγων άπα τούς τσι-φλικάδες. 'Ενώ σήμερα στήν κεψαλαιοκρατική κοινωνία ή παραγωγή γίνεται μέ τήν έκμετάλλευση της εργατικής τάξης και δλου τοΰ εργα-ζόμενου λαοΰ (άγρότες κλπ.) άπό τούς καρχαρίες τοΰ κεφαλαίου, τρα-πεζίτες, μεγαλοβιομήχανους κλπ. μ' άλλα λόγια άπ' ' ολάκερη τήν πλουτοκρατία.

Page 7: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

MA@HMA 2 Ο Τ Α Ξ Ι Κ Ο Ι Χ Ω Ρ Ι Σ Μ Ο Σ Τ Η Σ Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α Σ

ΤΙ Ε ΙΝΑΙ Τ Α Ξ Η Εΐνε φανερό πώς θά σταθούμε ιδιαίτερα στή σημερινή κεφαλαιο-

κρατική^ κοινωνία καϊ μάλιστα δττως διαμορφώνεται στη χώρα μας, γιατί μας ενδιαφέρει άμεσα. Πάντως, μιλώντας για τις διάφορες κοι-νωνικές μορφές πού γνώρισε ή ανθρωπότητα, μιλήσαμε για τάξεις καϊ ταξικό χωρισμό της κοινωνίας. Τί ττάει νά πεΐ αυτό, τϊ κρύβεται πίσω άπό την έννοια τάξη;

"Οταν στην Αθήνα λ.χ. ρίξουμε: μια -ματιά Οτούς δρόμους, στις συνοικίες, στα μαγαζιά, στά σπίτια, θά δούμε πολλά περίεργα πρά-ματα. Θά δούμε παντού δυο λογιών ανθρώπους, δυο λογιών σπίτια, δυο λογιών μαγαζιά. Στο Κολωνάκι, στή λεωφόρο Πανεπιστημίου κλπ. 9ά δούμε σπίτια θεώρατα σωστά παλάτια, μέσα στά όποια ζοΟνε μέ-σα σε μεγάλη πολυτέλεια άνθρωποι πού ξοδεύουν τά λςπτά άλογά-ριαστα. Τους 'ίδιους τους ανθρώπους θά τους δούμε στους δρόμους νά τρέχουν μέ τ' αΰτοκίνητά τους ξένοιαστοι, κοΑοντυμένοι καϊ καλο-θρεμένοι. Θά τούς δούμε νά τρώνε καϊ νά γλεντάνε στά καλύτερα κέν-τρα, νά κάνουν ταξίδια στις λουτροπόλεις καϊ στο εξωτερικό, νάχουν υπηρέτες και υπηρέτριες.

Πλάϊ σ' αυτούς, όμως, στις συνοικίες της 'Αθήνας, θά. δούμε χα-μόσπιτα βρώμικα κι' έλε.εινά, δρόμους χωρίς άσφαλτο, λερούς και σκοτεινούς. Θά δούμε ανθρώπους κακοντυμένους κι' άδυνατισμένου'. άπ' τή βαρειά δουλειά καϊ τον υποσιτισμό, παιδάκια ξυπόλυτα vc παίζουν στούς δρόμους μες στ.ή σκόνη και τή λάσπη. Ή κακομοιριά w' άρρώστειες θερίζουν τις συνοικίες αύτές.

. Κι' άμα θά ρωτήσουμε νά. μάθουμε ποιο! εΤνε oi χορτάτοι κα! ποιοι οΐ πεινασμένοι, θά μας ποΰν πώς οί χορτάτοι εΐνε αύτοϊ πού έχουν τά λεφτά, τις Τράπεζες, τά έργοστάσια, τά μεγάλα εμπορι-κά καταστήματα, τά τσιφλίκια. Ά π ' τήν άλλη θά μάθουμε πώς οΐ φτωχοί κι' όί πεινασμένοι δέν εΐνε άλλοι άπό τούς εργάτες και τούς υπαλλήλους, άπό τούς βιοτέχνες, μικρέμπορους,- επαγγελματίες, μι-κροαστούς γενικά, μέ δυο λόγια όλάκερος ό εργαζόμενος λαός της πόλης, αυτός πού δέν έχει απολύτως τίποτα ή το πολύ—-πολύ μιά έλάχιστη ίδιοχτησία.

Τήν 'ίδια εικόνα θά δούμε καϊ στις επαρχιακές πόλεις, στις κω-μοπόλεις, στά κεφαλοχώρια καϊ στά χωριά. Άττ <ιή μιά οί λίγοι πλούσιοι ποΰχουν τά καλύτερα καϊ περισσότερα χωραφια, τά μεγα-λύτερα κοπάδια, τά καλύτερα σπίτια, τά πιο συγχρονισμένα γεωργικά εργαλεία καϊ μηχανές. Ά π ' τήν άλλη ή μεγάλη μάζα των δουλευτά-6ων της γης, οΐ πλοττειές μάζες της εργαζόμενης άγροτιάς, πού δου-λεύει καϊ δυστυχά, πού μοχθεί άπ' το πρωΐ ώς το βράδυ καϊ δέ μπο-ρεί νά έξασφαλίσει- οϋτε το απαραίτητο ξεροκόματο γιά δλο τό χρόνο.

"Ολη αύτη ή εικόνα μας δείχνει χειροπιαστά ποιές εΐνε οΐ σχέ-σεις πού ύπάρχουν στή σημερινή κοινωνία. Ά π ό τή μιά^ έχουμε μιά

Page 8: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

9

χούφτα ανθρώπους, τους πλουτοκράτες, πού έχουν δλα τά αγαθά, κΓ άπό την άλλη τις πλατειές μάζες τοϋ εργαζόμενου λαού πού δουλεύει και δϊ: χορταίνει ψωμί.

'Από τή μια μεριά υπάρχει μιά κατηγορία άπό άνθρώττους, π?ύ έχουν στην ίδιοχτησία τους τά κυριώτερα μέσα παραγωγής της κοι-νωνίας (εργοστάσια, μηχανές, πρώτες ύλες, μέσα μεταφοράς κλπ.), αύτοί εΐνε οί έργόδέτες, ο·ΐ κεψαλαιθ'κ·ράτ£ς. Κ ι' απτό την άλλη μιά άλλη κατηγορία άπό ανθρώπους, πού δεν έχουν καιμιμιά ίβιοχτησία, αΰτοΐ εΐνε οί εργάτες. Ή κάθε μιά άπ' τις κατηγορίες αύτές τών άνθρώττων έχει επομένως μιάν ιδιαίτερη θέση μέσα στην κοινωνική παραγωγή. Ή μιά εΐνε Ιδιοχτήτρια τών μέσων παραγωγής χωρίς νά δουλεύει ή ίδια, η άλλη δουλεύει χωρίς νά κατέχει τίποτα στήν ίδιοχτησία της. Αύτό τά γεγονός κάνει τούς ανθρώπους που ανήκουν στη μιά άπ' αύτές Τις κατηγορίες νάχουν ,ώς έ'να βαθμό τά ϊδια οικονομικά συμφέροντα, που όταν παρρυσιαστεΐ άνάγκη τά υπερασπίζονται άπό κοινού. Οΐ· πλου-τοκράτες λ. χ', προσπαθούν πάντα νά διοττηρήσουν την προνομιούχα .αυτή θέση τούς στήν κοινωνία, τό νά εΐνε δηλαδή ίδιοχτητες τών κυ-ριωτέρων μέσων παραγωγής τής κοινωνίας, πράμα πού, τούς δίνει τή δυνατότητα νά έκμεταλλεύονται τοϋς εργάτες και νά ζούν μέσα στόν πλούτο και στήν πολυτέλεια. Οί εργάτες- πάλι μέ τη σειρά τους προσπαθούν νά λιγοστέψουν τήν έκμετάλλευση. πού τούς γίνεται μέ άνώνες γιά τιήν. αύξηση τού μεροκάματου και γιά τήν καλυτέρευση τών συνθηκών τής δουλειάς" τους.

Βλέπουμε επομένως τούς ανθρώπους άνάλογα μέ τή Θέση τους μέσα στήν κοινωνική παραγωγή νά χωρίζονται σέ διάφορες ομάδες ή κατηγορίες μέ συγκρουόμενα οικονομικά συμφέροντα. Οί κατηγορίες αυτές εΐνε οί τάξεις.

Τάξη επομένως εινε μιά κατηγορία άπο ανθρώπους, «ου έχουν την ϊδια δέση μέσα στην κοινωνική παραγωγή κι' έχουν λίγο—πολύ τά ίδ ια -συμφέροντα. Τάξεις δεν υπήρχαν πάντα. Εί-δαμε, πώς 'στον. πρωτόγονο κομμουνισμό 'δεν υπήρχαν τάξεις. Οΐ τά-ξεις παρουσιάστηκαν σ' ένα ορισμένο βαθμό άνάπτυξης τής κοινωνί-ας και Θά εξαφανισθούν κάποτε, όπως έγινε στη Σοβιετική "Ενωση, οπού έξαφανίστηκε ή έκμετάλλευση ανθρώπου άπό άνθρίοπο.

Στή σημερινή άστική, κεφαλαιοκρατική κοινωνία οί κεφαλαιο-κ,ράτες και οί εργάτες αποτελούν τις δυό βασικές, τις δυό κύριες τά-ξεις. Μά ανάμεσα στις δυό αυτές βασικές τάξεις υπάρχουν και άλλα ενδιάμεσα στρώματα τοΰ λαού πού αποτελούνται άπτό τους μικροϊδιοχτήτες, τούς άγρότες, τους χβιροτέχνες, τους μικρέμπορους. Αυτούς δλους, δπώς θά δούμε πιο κάτω, τους εκμεταλλεύεται ή πλου-τοκρατία, ή ίδια ιτού εκμεταλλεύεται και τους έργάτες. Γι' αύτό, τά συμφέροντα τους ταύτίζονται μέ τά συμφέροντα τών εργατών

Η ΤΑΞΙΚΗ Π Α Λ Η "Ολη τήν κοινωνική ζωή, ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετηρίδες,

τή βλέπουμε νά ξετυλίγεται μπροστά μας γεμάτη άπό άγώνες τού λοοΰ, γιά τό ψωμί τού, γιά τά δικαιώματα του, γιά τή λευτεριά του. Κανένα στρώμα τοΰ έργαζομένου λαού, έργάτες, υπάλληλοι, άγρότις,

Page 9: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

10

επαγγελματίες, διανοούμενοι, 8έ μένει ττόυ νά μη τταίρνει μέρος στοάς αγώνες αυτούς! Καϊ ή καθημερινή αύτη ττάλη τοΰ λαού παίρνει τις πιο δια-φορετικές μορφές, άπ' την άπλή διαμαρτυρία, την απεργία, τις δια-δηλώσεις, τά συλλαλητήρια καϊ καθόδους πείνας των αγροτών, ώς ιίς ένοπλες συγκρούσεις στούς δρόμους.

Τί κρύβεται πίσω άπό την πάλη αύτη; "Αμα θά σταθούμε λίγο πιο προσεχτικά στο ζήτημα αυτό θ« ξεχωρίσουμε σ' αυτούς τούς α-γώνες δυο μερίδες: άπό τή μιά, ολάκερο τόν εργαζόμενο λαό πού τον εκμεταλλεύονται καϊ τόν καταπιέζουν, κι' άπ^ την άλλη τή χούφτα τούς πλουτοκράτες, πού ζουν άπό τόν ιδρώτα καϊ τό αίμα τοΰ λαού. Μ' άλ-λα λόγια πίσω άπ' τούς αγώνες αυτούς θά δούμε τόν ταξικό χωρι-σμό της κοινωνίας, πού άναφέράμε λίγο πιο πάνω. Πλούσιοι καϊ φτω-χοί, έργο'δέτες καϊ έργάτες, αφεντάδες καϊ δουλευτάδες, χορτάτοι και πεινασμένοι, κυρίαρχοι και καταδυναστευόμιενοι, μιά φούχτα άνθρωποι πού έχουν 6λα τά δικαιώματα κα! ή μεγάλη μάζα τοΰ λαού πού έχει ιμανάχα υποχρεώσεις, οώτούς· θά δούμε ν' άλληλοτρώγονται, νά βρί-σκονται μεταξύ τους σέ μιάν άσταμάτητη κι' άνειρήνευτη πάλη. Κ;' σότό γιατί τά οικονομικά τους συμφέροντα πού προέρχονται άπ' τή θέση τους μέσα οτήν κοινωνική παραγωγή, εΐνε .αντίθετα, έρχονται σε σύγκρουση.

Τήν πάλη αύτη άνάμεσα στίς τάξεις πού τή βλέπουμε νά διεξά-γεται σ' δλους τούς τομείς της κοινωνικής ζωής, σάν πάλη οικονομική, πολιτική, ιδεολογική, τή λέμε τ α ξ ι κ ή π ά λ η .

Ή πάλη αυτή άνάμεσα στις τάξεις, δπως είπαμε, γεμίζει δλη. τή ζωή της σημερινής κοινωνίας. "Ολη ή οικονομική κα! πολιτική ζωή τοΰ τόπου καθορίζονται άπό τήν πορεία της πάλης αυτής. Τά οικο-νομικά και νομοθετικά μέτρα όλων τών μέχρι τώρα κυβερνήσεων άπό-βλεπαν στο μεγάλωμα της εκμετάλλευσης τοΰ εργαζόμενου λαού άπό τούς πλουτοκράτες καϊ στή στερέωση τής κυριαρχίας τους πάνω στο λαό και στο πνίξιμο τών αγώνων του. Τό πια κλασσικό παράδειγμα εΐνε ή μαύρη περίοδος της τεταρτοαυγουστιανής μετάξικής διχτατο-ρ,ας, πού έπεβλήθηκε στο λαό τή στιγμή πού πάλευε μέ άπεργίες, με αγροτικά συλλαλητήρια κλπ. γιά τή λαοκρατική λύση τών ζητη-μάτων του. Μ' άκόμα κι' ό σημερινός παγκόσμιος πόλεμος, πού ξα-πόλυσε ό μοττοβαμένος χιτλερικός φασισμός έχει τις ρίζες του στον ταξικό αυτό χωρισμό τής κοινωνίας. Ξαπολύθηκε γιά τό μεγάλωμα τής εκμετάλλευσης τοΰ γερμανικού καϊ δλων τών εύρωπαϊκών λαών άπ ' τή γερμανική ληστρική Ιμπεριαλιστική κεφαλαιοκρατία, γιά τό ξανα-μοίρασμα τών άποικιών κα! γά τό πνίξιμο τής Σοβιετικής "Ενωσης, τής χώρας τών εργαζομένων κα! της προόδου.

Η ΕΡΓΑΤΙΚΗ Τ Α Ξ Η Π Ρ Ω Τ 0 Π 0 Ρ Ε Ι Α ΤΟΥ ΛΑΟΥ Είδαμε πώς ή σημερινή κοινωνία εΐνε κεφαλαιοκρατική μέ κύρια

ταξική άντίθεση τήν άντίθεση άνάμεσα στην κεφαλαιοκρατία κα! τήν έργατικιή τάξη. Ή εργατική τάξη εΐνε ή τάξη πού δέν έχει τίποτα, κα-μιά Ιδιοχτησία, κα! γι' αύτό εΐνε ή πιο άποφασιστική κα! πιο προοδευ-ιική nV.II "ήμ'Ρ 'Χ. Ή τάξη αύτη δέν εΐνε σκορπισμένη στά χωριά 6iru», ή έργαζομένη άγροτιά, ώλλά εΐνε κυρίως συγκεντρωμένη στις

Page 10: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

1 1

πόλεις, στα μεγαλοβιομηχανικά εργοστάσια και στις μεγάλες επιχει-ρήσεις μεταφοράς (τραίνα, τράμ κλπ.). Στις πόλεις όμως βρίσκεται συγκεντρωμένη και ή πολιτική εξουσία της πλουτοκρατίας, ιδιαίτερα στήν πρωτεύουσα του κράτους, όπου βρίσκεται ή κυβέρνηση, τό κε-φάλι όλου του κρατικού μηχανισμού. '"Ολα αύτά δίνουν τή δυνατότητα στήν εργατική τάξη νά συγκεντρώνει περισσότερη -πολιτική και οργα-νωτική πείρα άπ' όλα τα άλλα στρώματα τοΰ εργαζομένου λαού. Γι' αύτό βρίσκεται έπί κεφαλής της πάλης τοΰ λαού. Τήν ταξική πάλη ενάντια στήν κεφαλαιοκρατία καϊ στο κοινωνικό της καθεστώς τή'· δι-ευθύνει και τή διεξάγει έπομένως ή εργατική τάξη, μα όχι μόνη της·. Τήν ακολουθούν και τήν υποστηρίζουν στον άγώνα της και όλα τά ολλα λαϊκά στρώματα, οϊ αγρότες, οΐ χειροτέχνες κλπ., μια πού ό ά-γώνα ς της εΐνε και αγώνας δικός! τους και γιά τά δικά τους συμφέ-ροντα. Τά στρώματα αύτά άποτελοΰν, μαζϊ μέ τήν εργατική τάξη, τό σύνολο τοΰ εργαζόμενου λαού, κι' αποτελούν τις εφεδρείες της στην πάλη πού διεξάγει.

Page 11: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

ΜΑΘΗΜΑ 3

«DO ΠΟΥ ΒΓΑΙΝΟΥΝ ΙΑ ΠΛΟΥΤΗ ΤΗΣ ΚΕΦΑΑΑΙΟΚΡΑΠΑΣ Η ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ Τ Η Σ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ Τ Α Ξ Η Σ

Το 'Εμπόρευμα Ό άνθρωπος γιά νά καλύψει τις ανάγκες του χρειάζεται μια

σειρά χρήσιμα πράματα : τρόφιμα, ρούχα, σαπούνι, τσιγάρα κ.λ.π. Οσο περνάνε τά χρόνια κι' αναπτύσσεται ή κοινωνία, τόσο τά πρά-

ματα αΰτά γίνονται πιο πολλά, γιατί μεγαλώνουν και' πληθαίνουν οϊ ώνάγκίς τοΰ άνθρώπο,μ.

Ιά χρήσιμα αύτά πράματα, δπως είπαμε, δεν πέφτουν έτοιμα όπύ -ιόν ούρανό. Ι ά ψκιάχνουν οϊ ίδιοι οϊ άνθρωποι μέ τή δουλειά τους εΐντ. δηλαδή προϊόντα της άνθρώπινης δουλειάς.

Ό κάθε άνθρωπος • ξεχωριστά δμως δεν κάθεται νά φκιάξει μόνος του όλα τά είδη πού χρειάζεται. Μα άκόμα κ,αί νά καταπιάνονταν νά τά φκιάξει μόνος του δε θά μπορούσε νά τό κάνει. Ό κάτοικος λ. χ. των βουνών της Ευρυτανίας σέ καμμιά περίπτωση δέ θά" μπορούσε νά Ικανοποιήσει μόνος του τις άνάγκες σέ άλάτι, σέ τσάπες κλπ. Τό άλάτι και τις τσάπες εΤνε υποχρεωμένος νά τις προμηθεύεται άπ' άλ-λοΟ μέ λεφτά. Γενικά στή σημερινή κοινωνία όταν καθένας θελήσει κάτι, παίρνει λεφτά μαζί του, πάει στην άγορά κι' άγοράζει δ,τι χρει-άζεται. Τίποτα δέν υπάρχει πού νά μην αγοράζεται και νά μην που-λιέται. "Ενα πράμα δμως πού αγοράζεται και πουλιέται είνε έμπο· ρεύμα. 'Εμπορεύματα επομένως εΐνϊ σήμερα δλα τά προϊόντα της άνθρώπινης δουλειάς. Και πραγματικά άμα θά ρίξουμε μια μοπτιά γύ-ρω μας, θά δούμε ολάκερο τον πλούτο της σημερινής κοινωνίας νά α-ποτελείται άπό εμπορεύματα. Σπίτια, μαγαζιά, τρόφιμα, ζώα, αυτο-κίνητα, γενικά δλα τά πράματα είνε εμπορεύματα, για·τϊ πουλιούνται κι' αγοράζονται. Γιαϋτό λέμε πώς ή σημερινή αστική ή κεφαλαιοκρα-τική κοινωνία είνε ' κοινωνία έμπορευμοτπκή.

Ή ' Α ξ ί α Είπαμε πώς δλα τά προϊόντα της ,άνθρώπνης δουλειάς στή ση-

μερινή κοινωνία μετατρέπονται σέ εμπορεύματα και πουλιένται. Γιά, νά μπορέσει δμως τό προϊόν της ανθρώπινης δουλειάς νά· πουληθεί, νά παίξει δηλαδή τό' ρόλο τού εμπορεύματος, πρέπει νά είνε κάτι το χρήσιμο.

Άλλοιώς δέ θά τό πάρει κανείς, θά μείνει άπουλητο και θά χα-λάσει. Μόνο άμα είνε κάτι τό χρήσιμο θά μπορέσει νά πουληθεί. Ή πούληση ομως δέν είνε τίποτα άλλο παρά ή άνταλλο:γή ενός είδους μέ λεφτά. Μέ τά λεφτά έπειτα ό πουλητής θ' αγοράσει δ,τι χρειάζε-ται ό ίδιος γιά τον εαυτό του. Κάθε εμπόρευμα δμως πουλιέται γιά ορισμένα λεφτά και δχι δπώς τύχει. Γιά ν' Αγοράσεις μιά όκά ψωμί στήν 'Αθήνα λ. χ. έδινες πριν άπ' τον πόλεμο 1 1 δραχμές. Ούτε πιο λί-γα, ούτε πιο πολλά. Ή άξία τού ψωμιού μ' άλλα λόγια ήταν 11 δρχ. ή όκά.

Βέβαια, δλα τά πράματα δέν είχαν την ίδια άξία τήν ίδι« έπ·-

Page 12: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

13

χή. Τά παπούτσια λ. χ. άξιζαν 350 δρχ. τό ζευγάρι. Τι εΤνε αύΐΑ πού κάνει ώστε τό ένα έμπόρευμα ν' άξίζέι πιό πολύ ή πιο λίγο ά π · τ ' άλλο; Ή διαφορά βρίσκεται στη 'δουλειά πού χρειάζεται γιά vie γίνει. "Οσο πιό πολύ δουλειά χρειάζεται γιά νά γίνει ένα εμπόρευμα, τόσο πιό πολλά λεφτά άξίζει και αντίστροφα δσο πιό λίγη -δουλειά χρειάζεται γιά νά γίνει, τόσο μικρότερη εΤνε ή άξια του. Ή άξία ένός έμπορεύματος μ' άλλα λόγια δεν εΐνε τίποτε, άλλο άπό τό π ο σ · της άνθρώπινης δουλειάς πού κρύβεται μέσα του.

Πώξ γίνεται ή έκμετάλλευση της εργατικής τάξη? Γιά νά παραχθεί επομένως μιά άξία πρέπει νά δουλέψει κανείς.

Χωρίς δουλειά δε γίνεται τίποτα. "Ολα τά αγαθά, δλος 6 πλούτος της κοινωνίας, δλες οϊ άξίες εΐνε προϊόντα της άνθρώπινης δουλειάς, προϊάιπ-α επομένως μονάχα των άθρώπων πού δουλεύουν. Οϊ έργάτες οϊ άγρότες, οϊ χειροτέχνες αύτοϊ εΤνε πού παράγουν με τά Τδια τους τά χέρια δλο τον κοινωνικό πλούτο καϊ δχι τό κηφηναριό ή κεφαλαι-οκρατία, πού ζεΤ άπό τον ίδρωτα καϊ τη δουλειά τοΰ έργαζόμενου λαού. Οί βιομήχανοι, οϊ τραπεζίτες, οϊ μεγαλέμποροι, οϊ τσιφλικάδες δλοι οί σπεκουλάντες γενικά, ζούνε άπό την εκμετάλλευση της δου-λειάς όλάκερου τού έργαζόμενου λαού.

Πώς γίνετοΜ όμως ή έκμετάλλευση αύτη; Αύτό τό ζήτημα θά εξε-τάσουμε τώρα.. Καϊ μιά πού ή σημερινή κοινωνία εΐνε κεφαλαιοκρα-τική καϊ στηρίζεται πρώτα άπ ' όλα στην έκμετάλλευση της έργατι-κής τάξης άπό τήν κεφαλαιοκρατία, γιαυτό θά εξετάσουμε πρώτα πώς γίνεται ή έκμετάλλευση τών έργατών και έπειτα πώς γίνεται ή έκμβ-τάλλευση τών άλλων στρωμάτων τού έργαζόμενου λαού.

Ό έργάτης δεν έχει καμμιά ίδιοχτησία. Δεν έχει οΰτε χρήματα, ούτε εργαλεία δικά του, οΰτε γη, ούτε τίποτα. 'Έτσι δέ μπορεί νβ κάνει δική του παραγωγή, νά παράγει δικά του προϊόντα, νά τά που-λά, κι' άπ ' τήν πούληση τους νά παίρνει δτι χρειάζεται γιά νά ζήσει. Πρέπει δ μ ως παρ' δλα αυτά νά ζήσει σάν άνθρωπος πού εΐνε. Καϊ μιά πού δεν έχει άλλο τίποτα αναγκάζεται και πουλά τήν ,έργατιχή του δύναμη, τήν ίκανότήτά του γιά δουλειά, σ ' όποιον τη χρειάζεται καϊ προσφέρεται νά τήν άγοράσει. Πιάνει μ' άλλα λόγια δουλειά σ' ένοτν όποιοδήποτε εργοδότη. "Ετσι καϊ ή εργατική δύναμη μετατρέπε-ται σέ εμπόρευμα. Σάν άντάλλοτγμα ό έργάτης παίρνει όρισμένα λε-φτά, ένα μεροκάματο δηλαδή, με τό όποϊο άγοράζει δλα έκεΐνα τά εΤδη πού χρειάζεται γιά νά διατηρηθεί στη ζωή, αΰτός καϊ ή σίκο-γένειά του.

Πουλά λοιπόν ό έργάτης την έργατική του δύναμη στον εργοδότη γιά μιά μέρα. Ό εργοδότης τότε τόν βάζει καϊ δουλεύει δλη τη μέρα στό έργοστάσιό του καϊ τόν πληρώνει στό τέλος ένα μεροκάματο, πού προ-πολεμικά ήταν κάπου 80 δρχ. Με τις 80 αύτές δρχ. ό εργάτης ά-γόραζε τά τρόφιμα πού χρειάζονταν, πλήρωνε τό νοΐκι του, κι' άν τά κατάφερνε εξοικονομούσε κάθε τόσο ένα μικρό ποσό κι* άγόραζε κανένα σακάκι, κανένα ζευγάρι παπούτσια κλπ. Πέρναγε έτσι μιά μαύρη ζωή.

Μά γιά νά πάρει ένας έργοδότης, ένας έργοσταχτιάρχης ivmv έργάτη ατή δούλβψή 'του, θά πει πώς έχει κιαύτός κάποιοι

Page 13: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

14

"Αλλβιώς τι άυάγκη είχε νά τον πάρει; Τό δφελος πού έχει εΐνε δτι ό έργάτης τοΰ κάνει τη δουλειά του, κι' άττ' τή δουλειά αύτη ό εργοδό-της βγαίνει πάντα κερδισμένος.

"Ας πάρουμε για παράδειγμα εναν εργοδότη πού έχει έργοστά-σιο παπουτσιών. Ό έργοδότης αυτός διαθέτει 150 δρχ.. (προπολε-μικές) κι' αγοράζει δλα τά υλικά πού χρειάζονται για νά γίνει ίνα ζευγάρι παπούτσια (δέρματα, σπάγγοι κλπ.), άλλες 50 δρχ. εΤνε δ.ς ποΰμε τά έξοδα άπ' τή φθορά που παθαίνουν τά έργαλεΐα του, άπ' τό νοίκι, τό φωτισμό και τους φόρους που πληρώνει γιά ένα ζίυγάρι παπούτσια πού φκιάχνει.' Δίνει άλλες 80 δρχ. εργατικά στον έργάτη πού τά δουλεύει. Τό δλο δηλαδή 280 δρχ. έξοδα. Τά έτοιμα •ποπτούτσια δμως ό έργοδότης θά τά πουλήσει 350 δραχ. Τοΰ μένει t ΐΓομένως ί'να κέρδος άπό 70 δρχ. ΟΙ παραπανίσιες αύτές 70 δραχ-μίς βγήκαν άπ' τή δουλειά τοΰ έργάτη πού δούλεψε τά παπούτσια. Μ' Λλλ>ί λόγια Γι ι'ργάτης πρόσφερε στον έργοδότη δουλειά αξίας 150 δραχ. και πήρε μόνο 80 δρχ. μεροκάματο. Τις άλλες 70 δρχ. τις κρά-τησε γιά τόν έαυτό του ό έργοδότης. Δηλαδή ό έργοδότης εκμεταλλεύ-τηκε τή δουλειά του εργάτη κι' έβγαλε άπ' τή καμπούρα του 70 δρχ. κέρδος. Κι' αυτό έγινε γιατί αυτός διάθεσε τά έργαλεΐα, τά υλικά (δέρματα κλπ.) κι' έπομένως σ' αυτόν έμεινε τό έτοιμο προϊόν. Τό δικαίωμα δηλ. πού έχει σαν ατομικός ίδιρχτήτης τών μέσων παρα-γωγής, τοΰ έδωσε τό δικαίωμα νά σφετεριστεί, νά ίδιοποιηθεϊ, νά κάνει δικό του τό προϊόν της δουλειάς τοΰ έργάτη, καϊ νά τόν εκμε-ταλλευτεί. Αυτό γίνεται μ' όλους τούς εργάτες σ' δλα τά επαγγέλ-ματα. Έ ν α μέρος τής δουλειάς τοΰ έργάτη τό τσεπώνει ό έργοδότης χωρίς νά το πληρώσει.

'Απ' τήν εκμετάλλευση αυτή τών εργατών, άπ' τήν άπλήρωτή τους δουλειά βγαίνουν τά μυθώδικα κέρδη τών κεφαλαιοκρατών.. "Ας πάρουμε ένα παράδειγμα, τόν Λαναρά πού έχει ένα άπό τά μεγα-λύτερα ΰφαντουργεϊα στήν 'Αθήνα. "Αν αυτός άπό κάθε έργάτη κι' εργάτρια πού απασχολεί στο εργοστάσιο του βγάζει 30 δραχ. μόνο τή μέρα, τότε άπό τις 2.000 έργάτριες κι' εργάτες του μαζί βγάζει 6υό χιλιάδες φορές 30 δρχ., δηλαδή 60.000 δρχ. τή μέρα. Μ' άλλα λόγια ό Λαναράς βγάζει σε μιά μέρα τόσα λεφτά όσα παίρνουν 2.000 έργάτες και έργάτριες μαζί. Νά γιατί τά καταφέρνει ό Λαναράς καϊ ζει μέ τά μέγαρά του, τά αύτοκίνητά του, τά ταξίδια του, τά γλέν-τια του.

Ά ν άντι τό Λαναρά μονάχα, πάρουμε δλους τούς κεφαλαιοκρά-τες μαζί, τότε θά δοΰμε άπό πού βγαίνουν τά κέρδη ολάκερης τής κεφαλαιοκρατίας. Βγαίνουν άπ' τόν ιδρώτα δλων τών εργατών τής χώ-ρας μας. Δηλαδή ή πλουτοκρατία, ή μεγάλη αστική τάξη έκμεταλλεύ-εται τό σύνολο τής έργατικής τάξης τής 'Ελλάδας κι' δπως θά δοΰμε καϊ τούς άλλους έργαζομένους, άγρότες, χειροτέχνες κλπ.

Ή πάλη γιά τις ώρες δουλειάς και τ® μεροκάματο Άττ' δσα είπαμε; είναι όλοφάνερο πώς ο! έργσδότες έχουν κάθε

βνμφβραν νά βάζουν τούς έργάτες νά δουλεύουν δσο τό δυνατό πιό-τ·ρες ώρ«ς γιά νά βγάζουν περισσότερη δουλειά. Γιαττι όσο πιότερη §·υλει« . 6γάζ·υν .·ΐ έρ,γάχβς, τ · * · TT£pirr»T»»· κέρδος 9« μένει

Page 14: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

15

σ' αύτούς, τόσο περισσότερο θα μεγαλώνει ή εκμετάλλευση της ερ-γατικής τάξης. 'Arc' την άλλη μεριά δμως οϊ εργάτες έχουν κάθε συμφέρο νά δουλεύουν δσο το δυνατό λιγότερες ώρες τή μέρα γιατί /μ' αύτό τον τρόπο βγάζουν λιγότερη δουλειά και. μένει μικρότερο κέρδος γιά τους έργότες. Μικραίνουν δηλ. έτσι την έκμετάλευση πού τους γίνεται. 'Ακόμα μέ τον τρόπο αύτό καλυτερεύουν τή θέση τους γιατί δεν εξαντλούνται στη δουλειά. Μ' άλλα λόγια υπάρχει έδώ άντίθεση συμφερόντων άνάμεσα στους εργάτες και τούς εργοδό-τες στο ζήτημα τών ώρών δουλειάς. Γιαυτό άκριβώς γύρω στο ζή-τημα πόσες ώρες θά δουλεύουν οί εργάτες τή μέρα διεξάγονταν σκλη-ρή πάλη άνάμεσα στους εργάτες και τους εργοδότες.

Ή εργατική τάξη πάντα πάλευε, γιά τόν περιορισμό τών ώρών δουλειάς. Χρόνια πάλευαν οί εργάτες τής χώρας μας γιά τήν έφαρ-;μογή τοϋ 8ωρου, ώς πού άνάγκασαν κυβέρνηση και εργοδότες νά το εφαρμόσουν στούς κυριώτερσυς κλάδους.

'Επίσης εΤναι φανερό πώς οί εργοδότες έχουν κάθε συμφέρο να πληρώνουν όσο τό δυνατά μικρότερο μεροκάματο στούς έργάτες ρίχνοντας τό βιωτικό τους επίπεδο. Κι' αύτό γιατί θά μένει έτσι στούς εργοδότες μεγαλύτερο μέρος άττό τό- προϊόν τοϋ εργάτη και θά μεγαλώνει τό κέρδος τους με τό μεγάλωμα της εκμετάλλευσης τοΰ εργάτη. "Αν, λ. χ., ό Παπαστράτος στο εργοστάσιο του στόν Πει-ραιά κατέβαζε τά μεροκάματα τών εργατών μόνο . κατά 5 δρχ., τότε θά κέρδιζε άπ' τους 3.000 έργάτες πού απασχολούσε μέ μιάς 15.000 δρχ. τη μέρα παραπάνω.

Ό έργάτης πάλι μέ τη σειρά του έχει κάθε συμφέρο νά ζητά δσο τό δυνατό μεγαλύτερο μεροκάματο γιά νά λιγοστέψει την έκμε-τάλλευση πού τοϋ γίνεται και γιά νά καλυτερέψει τις σι/νθ-ήκες τής ζωής του. Γι' αύτό γύρω στο ζήτημα τοΰ μεροκάματου διεξάγεται μιά διαρκής πάλη άνάιμεσα στούς εργοδότες καϊ τούς έργάτες, άνάμεσα στήν τάξη τών κεφάλαιοκρατών καϊ τό κράτος της άπό τη μιά, και τήν εργατική τάξη άπό τήν άλλη.

Ή ιστορία τοϋ έργατικοΰ κινήματος τής χώρας μας είναι γεμάτη άπό άγώνες τής εργατικής τάξης ενάντια στήν περικοπή τοΰ μεροκά-ματου ή γιά τήν αΰξησή του, ιδιαίτερα· σέ περίοδες πού μεγαλώνει ή άκρί'βια τών ειδών πρώτης άναγκ^ Φ.ε απεργίες και κινητοποιή-σεις (απεργίες τού 1936) ή εργατική τάξη τής ..'Ελλάδας πάλευε γιά τό σκοπό αύτό. Ιδιαίτερα σήμερα μέ τόν εξευτελισμό τής δραχμής οϊ εργάτες καϊ οί ύπάλληλοι τής χώρας μας διεξάγουν έναν έντονο, καθημερινό άγώνα ενάντια στούς ξένους καταχΤητές καϊ τούς ντό-πιους πράχτορές τους, ενάντια στούς εργοδότες καϊ τό κράτος γιά τήν αύξηση τών -μεροκάματων καϊ τών μισθών γιά νά μπορέσουν νά εξασφαλίσουν ένα κομιμάτι ψωμί γιά τόν εαυτό τους καϊ τό σπίτι τους. 'Αλλεπάλληλες απεργίες και στάσεις τών δημοσίων υπαλλή-λων, τών σιδηροδρομικών, τών εργατών στά εργοστάσια, τών τραπε-ζιτικών κλπ·., έπιδίωκαν αύτό τό σκοπό καϊ ανάγκασαν πολλές φο-ρές έ'ργοδότες και καταχτητές νά υποκύψουν σώζοντας έτσι τή ζωή τους καϊ τή ζωή τών παιδιών τους άπ' τό βέβαιο θάνατο. την

Page 15: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

ΜΑΘΗΜΑ 4

Η ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΙΑΣ All* ΤΗΜ ΠΛΟΥΤΟΚΡΑΤΙΑ Τά μ®β«1« στρώματα

*Η σημερινή οστική, κεφαλα ι ©κρατική κοινωνία, σττως εΤ-δαμε, δεν άποτελείται μονάχα άπό κεφαλαιοκράτες και έργάτες. 'Ανάμεσα στις δυο αύτές βασικές τάξεις της κοινωνίας υπάρχουν και άλλες έν~ 6ιάμεσες τάξεις και άλλα λαϊκά στρώματα. Τά στρώματα αΰτά δμως όλοένα διαρρέουν. Τό μεγαλύτερο μέρος διαρρέει άπ ' τή φτώχεια και την έξαβλίωοη προς την έργατική. τάξη, τό προλεταριάτο, και ένα πολύ μικρό μέρος, πού μετριέται στά δάχτυλα, κατορθώνει καϊ έπι-πλέει και διαρρέει προς τή μεγάλη άςτική τάξη, τήν πλουτοκρατία. Πρόκειται για τή μεγάλη μάζα των μικρονοικοκυραίων και jjiKpo-ιδιοχτητών, για τους άγρότες καϊ τά μικροαστικά στρώματα των πό-λεων. Ι έ χώρες σαν ττήν Ελλάδα, μέ καθυστερημένη αστική, καπιτοΛι-στική οικονομία, τά στρώματα αύτά είναι πολυπληθή και δίνουν ένα μικροαστικό χαρακτήρα στη σύνθεση τοΰ πληθυσμού και στήν οικο-νομία της χώρας. Πάνω άπό τά δυο τρίτα τού πληθυσμού της χώ-ρας μας άποετλεϊται άπό μικρονοικοκυραίους : άγρότες, ^ βιοτέχνες, μικρέμπορους» μικροεπαγγελματίες γενικά, πού έχουν δικό τους νοι-κοκυριό, τό χωράφι τους, τά ζώα τους, τό καφενείο τους, τό έργα-στήρι τους (τσαγκαράδικο,, ραφτάδικο, σιδεράδικο κλπ.), τό μαγα-ζάκι τους.

"Ολα αύτά τά λαϊκά στρώματα, πού άποτελούνται άπό έργα-ζόμενους, τά έκμεταλλεύεται μέ τον ένα ή τόν άλλο τρόπο τό μεγάλο κεφάλαιο, ο! Τράπεζες, οΐ βιομήχανοι, οΐ μεγαλέμποροι, τό κράτος και oi έκπρόσωποί τους στά χωριά, οΐ τοκογλύφοι κλπ,, μέ δυο λό-για όλάκερη ή πιλουτοκρατία της χώρας. "Ολοι αύτοϊ πέφτουν σάν ιμαιΰρα κοράκια πάνω στά στρώματα αύτά και ό καθένας μέ τό δικό του τόν τρόπο ρουφούν τό αίμα και τόν Ιδρώτα τους.

Ή εκμετάλλευση τών στρωμάτων αύτών είναι πολλές φορές τόσο 6αρειά, πού ρίχνει τό βιωτικό τους έπίπεδο πιο χαμηλά κι' άπ' αύτό τοΰ έργάτη. "Ενα μέρος τών άγροτών της Ελλάδας καϊ ιδιαί-τερα στϊς όρεινές περιοχές τό χειμώνα, καταντούν νά τρέφονται σάν τά ζώα μέ μιά χούφτα καλαμπόκι.

Ή έκμετάλλευση τών μεσαίων στρωμάτων άπό τήν πλουτοκρα-τία εΤναι σκεπασμένη, ραφιναρισμένη καϊ πολύπλευρη, τέτοια που νά μην τήν αισθάνονται μέ μιας και ξεσηκώνονται. Γιά νά μπούμε ατό νσημά της πρέπει ναχουμε ΰπ1 δψει μας τά παρακάτω.

Ό άγράτης παρουσιάζει τά έξης δυό χαρακτηριστικά : είναι και ίδιοχτήτης, είναι και εργαζόμενος. Αυτά τά δυό εΤναι πού δίνουν στήν πιλουτοκρατία τή δυνατότητα νά τον έκμεταλλεύεται τόσο βα-ρεία. Ό άγρότης. σάν ίδιοχτήτης (έστω και μιάς πιθαμής- γης) έχει μέσα του 6αθεΐα ριζωμένο τό αίσθημα της ίδιοΥτησίας: Αυτό τον κά-νει νά κολλά στήν ϋδιοχτησία του έτσι πού να δέχεται καϊ τή μεγαλύ-τερη εκμετάλλευση, μόνο και μόνο γιά νά τή διατηρήσει. 'Απ' τήν άλλη μεριά δμως1 σάν εργαζόμενος πού εΐνε τόν έκμεταλεύεται τό

17 κεφάλαιο και τού άφαιρεΐ τό μεγαλύτερο μέρος άπό τό προϊόν του. H«g γίνεται ή εκμετάλλευση

_ Ή έκμετόλλευση αύτή γίί^ται μέ χίλιους - δυό τρόπους, θα έ-ςεταισοομε σύντομα πώς γίνεται άπό τούς διαφόρους εκμεταλλευτές

Αρχίζαμε άπό τις Τράπιεζες, πού χρησιμοποιούν όλα τά μέσα για να βίσιχωρήΐσουν στήν άγροτική οικονομία καϊ νά έκμεταλλευτούν την άγροτια. 'Ιδρύουν είβιικά τμήματα πού άσχαλοΰνται μέ τήν αγρο-τική πίστη, άνοίγουν υποκαταστήματα στϊς άγ.ροτικές περιφέρειες στέλνουν πράχτορές τους στά χωριά, άνακατεύονται στό έμπόριο τών αγροτικών προϊόντων, φκιάχνουν Συνεταιρισμούς γιά τήν ασφαλέστε-ρη τοποθέτηση τών κεφαλαίων τους καϊ ιδρύουν ά.<όμα και ειδικές Αγροτικές Τράπεζες. Έτσι περιβάλουν τόν άγρότη άπό ένα όλά-κβρο δίχτυ άπό ιδρύματα καϊ οργανισμούς άπ ' τό οποίο δέ μπορεί

ξεφύγει. r

Ό άγρότης αναγκάζεται κάθε τόσο-νά καταφύγει στήν Τράπε-ζίχ. Γιά νά καλλιεργήσει τό χωράφι του, γιά νά βάλει μπρος τό νοι-κοκυριό του ή καϊ γιά νά ζήοει τούς τελευταίους μήνες πριν άπό τήν καινούργια σοδειά, χρειάζεται λεφτά καϊ τά λεφτά τά βρίσκει μέ δάνεια. Για να βρεί δάνειο είναι ύποχρεωμέ\/Ος νά τρέξει στήν Τράπε-ζ« πού βρίσκει τήν ευκαιρία νά τόν εκμεταλλευτεί καϊ τοΰ ζητά χί-λιες - Ιδυό διατυπώσεις καϊ εγγυήσεις.' Στό τέλος γιά νά τού δανείσει λίγα χρήματα τού παίρνει ένα υπέρογκο τόκο 10 ως Τ5ο)ο καϊ 30 ο)ο, έτσι τόν εκμεταλλεύεται. ' *

Μά χώρια άπ' αύτό οΐ Τράπεζες συνήθως ή βρίσκονται πολύ μακρυά άπό τό χωριό ή δεν δίνουν εύκολα δάνειο γιατί ζητούνε πολ-λές εγγυήσεις ή άκόμα κι' άν δώσουν θά είναι, άνεπαρκές. Έπειτα οί Τράπεζες δίνουν κυρίως βραχυπρόθεσμα καλλιεργητικά δάνεια, ενώ ο άγρότης χρειάζεται συχνά μακροπρόθεσμα δάνεια μέ χαμηλό τόκο, γιά νά καλυτερέψει τήν παραγωγή του μέ μόνιμες εγκαταστάσεις. Μακροπρόθεσμα δάνεια δίνουν μονάχα σέ τσιφλικάδες καϊ πλουσιο-χωρικούς. Έτσι ό άγρότης συχνά είναι υποχρεωμένος ,νά καταφύγει στον τοκογλύφο τού χωριού, πού είναι συνήθως ό μεγαλύτερος μπα-κάλης τοΰ χωρίου ή κανένας άλλος πλουσιοχωρικός, άπ ' ! τόν όποιο 'δανείζεται μέ τόκο 40 καϊ 50 ο)ο. Ό τάκος πολλές φορές ξεπερνά κι' αυτό τό ποσό πού δανείστηκε ό άγρότης. Γιά εγγύηση δίνει τή γελάδα^ του, άν έχει, τή γίδα του ή κι' αύτό τό χωράφι του. Κι' ε-πειδή ό άγρότης συχνά δέν εΐνε σέ θεση νά πληρώσει'τό δάνειο του πίσω, οΐ Τράπεζες καϊ οί τοκογλύφοι βγάζουν τό νοικοκυριό του στό σφυρϊ καϊ τό πληρώνει μέ τή μοναδική του γελάδα ή μέ τό μοναδικό του χωράφι. Έτσι ξεκληρίζεται, γίνεται άχτήμονας και ή μετατρέ-πεται^ σέ έργάτη γης καϊ δουλεύει μέ μεροκάματο στά ξένα. χτήματα, ή φεύγει στις πόλεις δπου γίνεται μεροκαματιάρης εργάτης στά έρ-γοστάσια. "Ετσι διαρρέει ή άγροτιά προς τήν έργατική τάξη.

Πολλές φορές ό άγρότης γά ιά πληρώσει ένα παλιό χρέος πού εληξε ή προθεσμία -του δανείζεται ξανά ή τό άνανεώνει μέ βαρύτε-ρους έρους. Νά γιατί οΐ άγρότες είναι πάντα βουτηγμένοι ώς τά λαι-μό στά χρέη. Τά χρέη τών άγροτών της χώρας μας πριν άπ' τόν πόλεμο φτάναν τά 1 1 δισεκατομμύρια δραχμές. Γι' αύτό άκριβώς τό

Page 16: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

18

λόγο διεξήγαγαν έναν ενΐάνο άγώνώ ενάντια 6τά χ·ρεη, για φτηνά ικαί μακροπρόθεσμα δάνεια, μ' άλλα λόγια για μια, τέτοια αγροτική πίστη πού νά έξυπηρετεί πραγματικά, τις ανάγκες τους.

**, Τον άγρότη τον έκμεταλλεύεται και ή μεγάλη βιομηχανία, που-

λώντας σ ' αΟτσν σέ υπέρογκες' μονοπωλιακές τιμές τά βιομηχανικά προϊόντα : έργαλεία, λιπάσματα/ παπτούτσια, ρούχα και δτι άλλο χρειάζεται γιά νά δουλέψει καϊ νά ζήσει. Τή βσμηχανία στην περί-πτωση αύτη τήν'υποστηρίζει καϊ τό κράτος. Εΐνε 'γνωστό πώς μέ την απαγόρευση ή τον περιορισμό μέ μεγάλους δασμούς της ε(σα-γωγής ξένων φτηνών καϊ καλών λιπασμάτων στην 'Ελλάδα, τό κράτος υποχρέωνε και υποχρεώνει τούς άγρότες της χώρας μας νά άγοράζουν σέ εξωφρενικές τιμές τά λιπάσματα τοΰ Κανελλόπουλου ττού εΤνε δλο χώμα. "Ετσι θησαύριζε ό Κανελλόπουλος σέ βάρος των άγροτών μας. Άττ' την άλλη, ή μεγάλη βιομηχανία αγοράζει σέ έξει/τελιστικες τιμές τά αγροτικά προϊόντα πού χρησιμοποιεί γά πρώτες Ολες (μπαμπάκι, μαλλί, καπνός, σταφίδα).

*

Τον αγρότη τον εκμεταλλεύεται τό μεγάλο εμπόριο, πού μέ τους ττράχτορές του στά χωριά άρπάζει τά προϊόντα τής άγρο'ίιάς γιά ένα κΡμμάτι ψωμί. Έκμεταλλεύεται πάντα την άνάγκη τοΰ χωρικού νά πληρώσει τά δάνε>ιά του πού είνε ληξιπρόθεσμα προς τις Τράπεζες και τούς τοκογλύφους στο τέλος της σοδειάς, κι' άγοράζει φτηνά τά προϊόντα του. Σ ' άλλες περιπτώσεις τό μεγάλο εμπόριο δεν. αγορά-ζει επίτηδες τά προϊόντα τοΰ αγρότη γιά νά σπάσει τις Τιμές. Τά προϊόντα μένουν 'άπούλητα κι' ετσι αναγκάζει πάλι τον άγρότη νά τά δώσει γιά ένα κομμάτι, ψωιμί. 'Ακόμα οΐ 'μεγαλέμποροι κάνουν χί-λιους άλλους συνδυασμούς μέ τς Τράπτεζες, τους βιομηχάνους και τό κράτος γιά ν' άγοράσουν φτηνά τά προϊόντα του άγρότη ή γιά νά τοΰ πωλήσουν άκριβά τά εϊδη πού χρειάζεται ό αγρότης καϊ πού δεν τά παράγει ό ίδιος. Τις περισσότερες φορές ό έκττρόσωπος τών μεγα-λεμπόρων στά χωριά εΐνε ό μεγαλαμποακάλης, ό γιατρός, ό δικηγόρος, κ α ν έ ν α γ κομματάρχης τών παλιών κομμάτων καϊ άλλοι.

, , , Τόν άγρότη τον «μεταλλεύεται ακόμα καϊ τό κράτος ιμέ τούς βα-

ρειούς έμμεσους και άμεσους φόρους. Σέ μερικά είδη ή άμεση φορο-λογία τοΰ κράτους έφτανε τά 20% τοΰ προϊόντος τοΰ άγρότη, λ. χ στον κοπτνό. Ό φσροεισττράχτορας είνε, δπως εΐνε γνωστό, ή μάστι-. γα του άγρότη καϊ κάθε μικρονοικοκύρη. Μαζί μέ τό χωροφύλακα λυ-μαίνεται τά χωριά κι' άλλοίμονο σ' εκείνον πού δέ θά πληρώσει. Τό αστικό, αντιλαϊκό κράτος δέ διστάζει νά πουλήσει και τό χωράφι και τήν καλύβα τοΰ άγρότη, κι' αύτά τά τεντζερέδια του γιά νά εισπρά-ξει τούς φόρους. Κι' αύτό, τή στιγμή πού άφίνει άφορολόγητους τους μεγάλους επιχειρηματίες ή άκόμα τούς χαρίζει έκοαομ μύρια μέ τή μορφή επιχορηγήσεων.

Α Στή 'χώρα μας ή εκμετάλλευση τής άγρβτιάς μεγαλώνει. άκάμβ

19

πιο πολύ, γιατί τήν εκμεταλλεύονται και τά υπολείμματα τής παλιάς τσιφλικάδικης (φεουδαρχικής) τάξης, πού ύπάρχουν άκόμα σέ σημαν-τικό βαθμό. Άκόμα τήν έκμεταλλεύεται μέ μισοφεουδαρχικό τρόπο τό τραπεζικό κεφάλαιο καϊ ή βιομηχανία.

Στϊς περιοχές δπου έχει τσιφλίκια καϊ δπου οΐ άγρότες διψάνε γιά γή, ύποχρεώνονται νά ' δουλεύουν στά μεγάλα χτήματα μέ τον παλιό τρόπο τών μίσακάρικων, δίνοντας άπλήρωτο ένα μέρος τοΰ προ-ϊόντος τους στον τσιφλικά. Οΐ Τράπεζες μέ τή σειρά τους μέ διάφο-ρους μονοπωλιακούς όργανισμούς παίρνουν άπλήρωτο ένα μέρος τής παραγωγής' τοΰ άγρότη μέ τή μορφή τόΰ παρακρατήματος, δπως γί-νεται λ. χ. μέ τούς σταφιδοπαραγωγούς (ΑΣΟ). Αύτός ό τρόπος, τοΰν' άφαιροΰν ένα μέρος τοΰ προϊόντος τοΰ άγρότη,χωρίς πληρωμή, εΐνε τρόπος μισοφεουδαρχικής έκμετάλλευσης. Ό άγρότης δεν εΐνε έ-λεύθερος νά διαθέσει δπως θέλει τό προϊόν του. Δεν εΐνε καν έλεύθε-ρος ίδιοχτήτης τοΰ προϊόντος τής δουλειάς του, άψοΰ τοΰ άφαιροΰν ένα μέρος χωρίς πληρωμή. Κάτω άπ' αυτές τις συνθήκες εΐνε φανερό πώς δέ μπορεί νά δει χαρούμενη μέρα ό άγρότης.

Α Βέβαια ή άγροτιά υποφέρει κι' άπό χίλια—δυο άλλα πράματα :

άπ' τήν έλλειψη συγκοινωνιών άπ' τά πανάκριβα κόμιστρα, άπό έλλει-ψη ιατρικής και φαρμακευτικής περίθαλψης, άπό τήν άμορφωσιά κ.ά. Πάντως άπό δσα είπαμε φαίνεται ή πολύμορφη εκμετάλλευση πού ύφίστοτται ή άγροτιά μέσα στή σημερινή κοινωνία.

"Υστερα άπ ' δλα αύτά δεν εΐνε καθόλου παράξενο γιατί δέ μπο-ρεί νά προκόψει ή άγροτιά, γιατϊ δέ μπορεί ν' άναπτύξει τήν παρα-γωγή της. 'Αφού-ούτε τά άπαραίτητα εργαλεία καϊ λιπάσματα έχει, ούτε άρκετό κλήρο, οϋτε τήν άπαραίτητη στοιχειώδικη γεωργική μόρ-φωση διαθέτει. Γιαυτό ζει μές τή φτώχεια καϊ τή μιζέρια, μές τή βρωμιά, τήν άγραμματωσύνη καϊ τις άρρώστειες. "Ενα άλλο άπο-τέλεσμα της κατάστασης αυτής εΐνε, ο! άγρότες νά υποχρεώνονται νά πουλούν τό χωράφι καϊ την καλύβα τους, νά φεύγουν στις πόλεις καϊ νά γίνονται έργάτες. Τά, χτήματά τους αύτά περνάν στά χέρια λίγων πλουσιοχωρικών στο χωριό.

"Ετσι συντελείται ή συγκέντρωση τής παραγωγής στά χέρια λί-γων και στήν άγρο^ική οικονομία—άν καϊ μέ μικρότερους ρυθμούς άπ' δτι στή βιομηχανία. "Ετσι συντελείται ή διαφοροποίηση στο χωριό. Ή μεγάλη μάζα τών άγροτών φτωχαίνει, ξεπουλά δλα καϊ φεύγει σι-γά-σιγά στις- πόλεις. "Ενα άλλο μικρό μέρος κατορθώνει καϊ επιπλέει, μετςχτρέπεται σέ πλούσιους εκμεταλλευτές τών άλλων κατοίκων του χωριοΰ.

Ή εκμετάλλευση τών άλλων μεσαίων στρωμάτων "Οχι. μικρότερη είνε ή εκμετάλλευση τής μάζας τών μεσαίων στρω-

ιμάτων τής πόλης, τών 'μικροεπαγγελματιών. Κι' αυτούς τούς εκμεταλλεύ-ονται οΐ Τράπεζες, στις όποιες καταφεύγουν γιά δάνεια. Κι' αυτούς τους έκ μεταλλεύονται οΐ μεγάλες μονοπωλιακές βιομηχανικές επιχει-ρήσεις και τό μεγάλο εμπόριο, πού μέ τις ψηλές μονοπωλιακές τιμές τους άφίνουν ένα πολύ Ελάχιστο περιθώριο κέρδους στους έπαγγελμα-

ί»ς μικρεμπόρους. Τους χειροτέχνες τούς συναγωνίζονται οΐ μεγάλοι

Page 17: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

20

βιομήχανοι και μόλις τά φέρνουν βόλτα. Τέλος όλους μαζί τοΰς εκ-μεταλλεύεται τό κράτος και οί Δήμοι με τη δαρειά φορολογία καθώς κα! οί μεγαλοϊδιοκτήτες ακινήτων μέ τά ψηλά νοίκια στά μαγαζιά τους. Τό άποτέλεσμα εΐνε κι' αύτοι να προλεταροποιοΰνται, νά κλεί-νουν τά μαγαζιά τους και νά ζητούν νά βρουν δουλειά σαν όπτλοΐ ερ-γάτες στά εργοστάσια.

ΜΑΘΗΜΑ 5 01 ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙϋΚΡΑΓΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Είδαμε άπό που βγαίνουν τά πλούτη τής πλουτοκρατίας. Βγαί-νουν άπ' τον ιδρώτα καϊ' τό αίμα τής εργατικής τάξης, τής άγροτιάς και γενικά ολάκερου τοϋ εργαζόμενου λαού. ΓΥ αυτό άκρί'βώς τό λόγο υπάρχει μιά βαβειά κι' αγεφύρωτη αντίθεση ανάμεσα στο λαό καϊ στους πλουτσκιράτες. Ή αντίθεση αύτη ξεσπάει καθημερινά σε μιά σειρά άγώνες όλων των λαϊκών στρωμάτων γιά τό καθημερινό τους ψωμί καϊ γιά τά δικαιώματα τους.

Μά δεν είναι μονάχα αΰτή ή αντίθεση ττου κατατρώγει τη σημε-ρινή κεφαιλαιοκρατική κοινωνία. Υπάρχουν καϊ ένα σωρό άλλες, θ ά μπορούσαμε νά πούμε πώς ή σημερινή' κοινωνική και οικονομική μορ-φή είναι γεμάτη άπό άντιθέσεις. Οί άντιθέσεις αύτές άπ' τη μιά συν-τελούν στην πρόοδο τής σημερινής κοινωνίας κι' άπό την άλλη προε-τοιμάζουν τό έδαφος γιά τό χαντάκωμά της και γιά την αντικατά-σταση της άπό μιάν άλλη πιο αναπτυγμένη κοινωνική μορφή, τή σο-σιαλιστική!

Ή δασική άντίδεση τοϋ καπιταλισμού "Ας πάρουμε ένα πολύ χτυπητό γεγονός. '"Αν μπούμε σ' ένα

μεγάλο εργοστάσιο που φκιάχνει λ. χ. αυτοκίνητα, θά δούμε ττώς δουλεύουν ταυτόχρονα εκατοντάδες και χιλιάδες έργάτες άττό κοινού γιά νά φκιαχτεΐ ένα αυτοκίνητο. Κανένας άπ ' τούς εργάτες πού δου-λεύουν δεν μπορεί νά πει στο τέλος δτι τό αυτοκίνητο αυτό τό έφκια-ξα εγώ, γιατί όλοι μαζύ οί έργάτες τού εργοστασίου έχουν δουλέψει γιά νά γίνει. Επομένως τό προϊόν τής δουλειάς τους, τό αυτοκίνητο, εΤναι προϊόν κοινωνικής δουλειάς. 'Απ' την άλλη με,ριά όμως μόλις τό αυτοκίνητο βγεΐ άπό τό εργοστάσιο σάν προϊόν τής κοινωνικής δου-λειάς όλων τών εργατών άπό κοινού, έρχεται ό ίδιοχτήτης τού έργο-στασίου και τό παίρνει, τό ιδιοποιείται, ιλέγει πώς τό αυτοκίνητο είναι δικό του, γιατί είναι δικό του τό εργοστάσιο, πού τόφκιαξε. Τό δικαίωμα τής άτομικής ίδιοχτησίας πού έχει πάνω στά μέσα παρα-γωγής τού δίνει τό δικαίωμα νά ιδιοποιείται, νά σφετερίζεται τά προϊόντα τής κοινωνικής δουλειάς εκατοντάδων κα! χιλιάδων έργα-τών. Αύτό βέβαια είναι κάτιι τό άνάπΰδο, άποτελεΤ μιάν άντίθεση πού εΤναι ή βασική άντίθεση στή σημερινή κοινωνία. ΕΤναι ή άντίθεση άνάμεσα στον κοινωνικό χαραχτήρα τής δουλειάς καϊ στόν άτομικό

Page 18: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

21

ι'ρόττο Ιδιοποίησης .τοΰ κοινωνικοί) προϊόντος. Για νά λυθεί η αντίθεση σύτή πρέπει τά μεγάλα εργοστάσια καϊ τά μεγάλα μιέάα μεταφοράς νά γίνουν χτήμα ολάκερης της κοινωνίας. Ή Αναρχία στην παραγωγή

' "Αλλο. Στ ή σημερινή κεφαλαιοκραατκή κοινωνία τό κεφάλαιο είναι τό πάν. "Οποιος έχει κεφάλαιο στα χέρια του έχει οικονομική /κι' έπαμένως και πολιτική δύναμη. "Αμα έχεις κεφάλαιο έχεις δ,τι θέ-λεις. Κι' αύτό γιατί τό κεφάλαιο δεν είναι τίποτα άλλο, παρά μαζε-μένη κοινωνική άξια, ή όποία μπορεί ν' αντιπροσωπεύεται άπό χρή-μα, άπό μέσα παραγωγής, άπό εμπορεύματα, άπό κοινωνι κό πλοΰτο γενικά. Τά κεφάλαια . τάχουν στά χέρια τους οί κε^αλαιοκράτες. Αύτοϊ εΐναι πού κρατοΰν στά χέρια τους τή μεγάλη παραγωγή. Τό γεγονός αύτό έχει μια σειρά συνέπειες.

Ένώ ή κοινωνία πρέπει νά ζήσει καϊ γι ' αύτό άκριβώς τό λόγο γίνεται ή κοινωνική παραγωγή γιά νά καλύψει τις ανάγκες της κοινω-νίας και των ανθρώπων σε απαραίτητα είδη, σήμερα οΐ κεφαλαιοκρά-τες δεν παράγουν έχοντας ύπ' όψει- τις ανάγκες της κοινωνίας. Αύτοϊ παράγουν μόνο και μόνο γιά νά κερδίσουν. Παράγουν στά τυφλά κυ-νηγώντας τό κέρδος. Σ' ενώ πράμα μόνο αποβλέπουν, πώς νά κερδί-σουν περισσότερα καϊ ν' αύξήσουν τά πλούτη τους. Ό κάθε επιχει-ρηματίας επομένως παράγει στά τυφλά καϊ χωρϊς νάχει υπ' δψει του τις ανάγκες της κοινωνίας και εφόσον βγάζει κέρδος. "Αν βρί-σκει ζήτηση στήν άγορά γ ι ά ' τ ά εμπορεύματα πού παράγει, πάει καλά, τότε συνεχίζει τήν παραγωγή του. "Αν όχι, τότε άνάλογα την περιορίζει ή τήν σταματά δλως διόλου καϊ μεταφέρει τά κεφάλαιά του σ' άλλο κλάδο. Τό γεγονός αύτό ότι ή παραγωγή γίνεται στά τυφλά έχει σάν άποτέλεσμα πότε άπό τό ένα είδος νά παράγονται πιό πολλά άπ ' δ,τι χρειάζεται ή κοινωνία, πότε πιο λίγα. Υπάρχει 'δηλαδή μιά αναρχία στήν παραγωγή πού ξεσπά πάντα σέ βάρος του λαοΰ.

Ό αυναγωνισμ©ξ "Ενα άλλο χαρακτηριστικό της σημερινής άστικής οικονομίας

είναι ό συναγωνισμός πού .διεξάγεται άνάιμεσα στούς διάφορους επι-χειρηματίες. Σκοπός τοΰ συναγωνισμού είναι ποιος θά πρωτοπουλή-σει τά' έμπορεύματά του. Γιατί γιά νά μπορέσει μιά βιομηχανική ε-πιχείρηση νά διατηρηθεί στή ζωή πρέπει νά πουλά τά εμπορεύματα πού παράγει. "Αν δέν τά πουλά, τότε γρήγορα θά χρεωκοπήσει καϊ θά^ κλείσει. Γιά νά μπορέσει όμως μιά έπιιχείρηση ν' άνταπεξέλθει •στήν άγορά άπέναντι στις άλλες τοΰ ίδιου κλάδου, κάνει προσπάθειες να παράγει πιό φτηνά. Προσφέροντας φτηνότερα εμπορεύματα στην άγορά, κατορθώνει καϊ έχτοπίζει τά έμπορεύιχατα των άλλων επι-χειρήσεων και πουλά τά δικά της. Γιά νά τό πετύχει αύτό τελειοποιεί τά μέσα παραγωγής τις μηχανές, τά εργαλεία, τις εγκαταστάσεις της γενικά. Έτσ ι ό συναγωνισμός άποτελεΐ στοιχείο προόδου άπό τήν ^ άποψη αύτη, γιατί συντελεί στήν ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων της κοινωνίας.

Page 19: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

22

Ή καταστροφή των μικρών παραγωγών Μά ό συναγωνισμός έχει κι' 'άλλο άποτέλεσμα. Οί οικονομικά

TOO- άδύνατοι έπι-χειρηματίες δεν τά · βγάζουν πέρα ατά συναγωνισμό με τους.'.μεγάλους. Π ρώτα άττ' όλα δεν είναι ,σέ θέση νά' εφαρμόσουν όλες τις τελειοποιήσεις «αϊ έφευρέσεις της τεχνικής. "Εττεπα ©ι με-γάλες έπιχειρήσεις προμηθεύονται πιο φτηνά τις πρώτες ύλες γιατί τις αγοράζουν χοντρικός. Τέλος κάνουν μεγαλύτερη οικονομία σέ φω-τισμό, καύσιιμή Ολη κλητ.·' "Ετσι οι μικροί' έπιχειρηματίες άναγκάζον-ται νά. παράγουν ττιό άκριδά, μέ μεγαλύτερο κόστος παραγωγής. Τά έμττορενματά τους προσφέρονται- ττιό ακριβά στην άγ,ορά, μένουν α-πούλητα κι' έτσι χρεωκοπούν. 01 έπιχειρήσεις τους άπορροφιένται άττό τις μεγάλες επιχειρήσεις. του ίδιου κλάδου. Οί ίδιοι μένουν χω-ρίς επιχειρήσεις, φυτοζωοΰν ένα διάστημα . και στο τέλος προλιεταρα-ποιούνται, πάνε καϊ βρίσκουν δουλειά σάν άπλοϊ εργάτες στά μεγά-λα έργοστάσια, πληθαίνοντας την τάξη των έργατώι».

Με άλλα λόγια στη - σημερινή κεψαλαι©κρατική παραγωγή τό μεγάλο ψάρι τρώγει τό μικρό! Ή παραγωγή συγκεντρώνεται δσο πάει σε λιγότερα χέρια. ΕΤναι φανερό πώς στην περίπτωση <χύτή χτυττιένται καϊ χρεωκοπούν πρώτ' άχτ' όλα οί μικρές επιχειρήσεις τών μικροεπαγγελματιών και χειροτεχνών, πού προλεταροποιούνται κατά. μάζες, ιδιαίτερα σέ περίοδο οικονομικής κρίσης. Ί'ϊ έξαδλίωοιι τ©ΰ λα©ΰ

"Ετσι συγκεντρώνεται δσο πάει και περισσότερος πλούτος στά χέρια λίγων πλουτοκρατών. Τό άντίθετο γίνεται άπό τήν άλλη -μεριά, όττου συσσωρεύεται δσο τβάει καϊ περισσότερη φτώχεια και δυστυ-χία. 'Ολάκερος1 ό λαός άπό χρόνο σέ χρόνο έξαθλιώνεται πιο πολύ. Οί άγροτες φτωιχσί'νΌυν, πεινάνε καϊ στο τέλος χάνουν καϊ τό 'μονα-δικό χωράφι τους. Άπό νοικοκύρηδες πού { ήταν, γίνονται άχτήμονες, άπλοϊ εργάτες. Τό 'ίδιο παθαίνουν καϊ οί άλλοι μικρΟιΤδιοχτητες, τά ιμεσαΤα στρώματα της πόλης. Μά δέν φτωχαίνουν μονάχο· τά μεσαία στρώματτα.

Μέσα στη σημερινή κοινωνία έξαθλιώνονται όλοένα κατ περισ-σότερο και οΐ εργάτες. Τό. βιωτικό τους έπίπείδο καθημερινά πιέφτει. Αύτό γίνεται ττότε μέ τό.κατέβασμα τού μεροκάματ&υ άπό τούς έρ-γοδότες, πότε μέ τήν άκρίβεια τών ειδών πρώτης άνάγκης, πότε με τον έξευτΐλισιμό τού χαρτονομίσματος, όποτε μέ τά ίδια. λεφτά Αγο-ράζει κανείς λιγότερα πράματα άπό πρίν. Ακόμα τό βιωτικό έπίπε-δο τών έργατών πέφτει μέ τήν ανεργία. "Οταν ένας εργάτης, κάνει τό μήνα μονάχα 20 μεροκάματα καϊ μ' οτΰτά εΐναι υποχρεωμένος να ζήσει όλάκερο τό μήνα, τότε πάλι πέφτει τό βιωτικό του έττίττεδο καϊ έξαθλιώνεται. Και ή ανεργία στήν κεψαλαιοκρατική κοινωνία δσο ,ττάε,ιε και μεγαλώνει, έγιν? μάλιστα κι'δλας μόνιμο φαινόμενο γιατί ιμέ Την τελειοποίηση τών μηχανών χρειάζονται όλοένα λιγότερα χέρια οτά έργοστάσια. Στις μεγάλες καπιταλιστικές χώρες, σάν τή Γερ-μ&νία, την Αγγλία, τήν Αμερική, πριν άπό τον πόλεμο ή μόνιμη άνεργία εφταν® τά πολλά έκατσμμύρια. Στήν 'Ελλάδα -ϊχαμε τά τε-· λο/τάΐα πρσιτολβμιικά χρόνια μόνιιμα κάπου 100.000 άνέργους.

Ή άνεργία μεγαλώνει Ιδιαίτερα στήν περίοδο οικονομικής κρ(-

23 Είναι γνωστό to δράμα ιών ανέργων στ ή μεγάλη οικονομική

κρίση 1929---1933. Έπειτα ή εξαθλίωση τής «ργατικής τάξης καϊ όλάκερόύ τόΟ έργαζόι'μείου λαού συντελείται καϊ μέ τό γεγονός οτι δλα τα σπασμένα τών πολέμων πού ' κάνέι ή κεφαλαιόικράτίά τά πΛηρώνει ό λαός. Εκατομμύρια σκοτώνονται καϊ έκατομιμύρια μέ-νουν άνάττηρόι, πού. επει-fa ζόύνε άπό λίγα; ψίχουλα πού παίρνουν μέ τή^ μορφή σύνταξης, χωρίς νά υπολογίζονται ο'ι χήρες καϊ τά ορφανά τοΰ πολέμου πού περνούν μιαν άθλια ζωή.

Εξαθλιώνεται λοιπόν διαρκώς ' ,όλάκερος 6 έργάζόιμενος λαός, πέφτει^ τό βιωτικό του έ'τππϊδο, υποσιτίζεται, περιορίζεται γενικά ή κατανάλωση του. Κι' αύτό τή στιγμή πού' άπό την άλλη μεριά ή πλουτοκρατία συγκεντρώνει δσο πάει περισσότερο πλούτο στά χέ-ρια της. Ή εξαθλίωση αύτή άποτελεΐ νόμο τής σηΐμερινής κοινωνίας. Ενάντια σ' αύτή παλεύει διαρκώς ό λαός, , έναν άγώνα σκληρό καϊ καθημερινό. Μά ή εξαθλίωση., αύτή τού λάου έχει κ«ϊ μιά σειρά ι^λ-λες οικονομικές καϊ κοινωνικές συνέπειες. C ί κ ρ ί σ ε ι ς

"Οπως ε'(δο.'με στη σημερίνή κεφαλαιοκρατική κοινωνία, ή ττα-ραγωγή γίνεται άπό τους κεφαλαιοκράτες κυνηγώντας +ό κέρδος. Κυνηγώντας τό κέρδος προσπαθούν ολοένα νά μεγαλώσουν τις έπι-χειρήσεις τους, τά εργοστάσια τους, νά κάνουν καλύτερες τις μηχα-νές τους. νΈτσι αναπτύσσουν διαρκώς την παραγωγή. Έττειοη όμως άπ' τήν άλλη λργφ της φτώχειας καϊ τής δυστυχίας τοΰ λαού. πού όλοέα μεγαλώνει', ή κατανάλωση τοΰ λαοΟ εΐναι περιορισμένη σέ, · ό-ρισμένα δρια-.(ό έργάτής δέν μπορεί ν' άγοράσει περισσότερα πρά-ματα άπ' δ,τι τού έπιτρέπει τό μεροκάματο του)., έρχεται ιμιά στ,ιγ-'μή πού' ή παραγωγή άναπτοσσόμενη ξεπερνά τά ,ΐρια τής κατανά-λωσης. Παρουσιάζεται δηλαδή ,μιά υπερπαραγωγή στήν κοινωνία Τά προ ιόντα μένουν απούλητα, τό εμπόριο σταματά, οι τκμές πέ-φτουν, τά έργοστάσια κλείνουν, χιλιάδες επιχειρήσεις χρεωκοπούν καϊ καταστρέφονται ,καϊ παρουσιάζεται· μιά βαθειά κρίση στήν οικο-νομία τής χώρας. Ή κρίση αύτή εΐναι κρίση υπερπαροτ/ωγής: Βέ-βαια ή jυπερπαραγωγή είναι φαινομενική και σχι πραγματική. Γιατί ενώ οΐ αποθήκες είναι γεμάτες άπ' δλα τά. άγάθά, οί πλατειές μά-ζες τών εργαζομένων μένουν· πεινασμένες καϊ εξαθλιωμένες γιατί δεν εχ-ουν λεφτά νά τά αγοράσουν. "Αν τά στιβοτγμένα στϊς αποθήκες εμπορεύμσιτα δέν ήταν άταμική ίδιοχτησία' λίγων πλουτοκρατών, οί μάζες θ' άπλωναν, πού λέει ό λόγος, τά χέρια, θάπερναν τά έτοιμα προϊόντα καϊ θά τά κατανάλωναν. Μ' αύτό τον τρόπο καϊ or* μάζες θά άνοίκρυφίζονταν και ή δήθεν υπερπαραγωγή αύτόματα θά εξαφα-νιζόταν.

'Ανάμεσα στϊς πει^νΐϊσμένες μάζες και στα στιβαγμένα οτίς ά-ποθήκες εμπορεύματα όρθώνεται σάν άδιαπέραστο τείχος τό δικαίω-μα τής άτομικής ίδιαχτησίας πού έχουν οί λίγοι πλουτοκράτες πάνω στά προ'ίόντα αύτά τής κόινωνικής δουλειάς χιλιάδων καϊ έκατσμμο-ρίων άνθρώπων. 01 ττλουτοκράτες κάνουν κάϊ κάτι άλλο. Πιροτιμοΰν νά σαττίσόυν τά έμττορεύματα στϊς όπτοδήκες τους παρά νά τά δώ-σουν στον πεινασμένο λαό. 'Αλλού τά καταστρέφουν οΐ ίδιοι γιά νά λείψουν'άπό τή μέση καϊ y' άνέβουν οί τιμές. 'Αξέχαστη'μένει ατή

Page 20: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

24

μνήμη αλων των λαών της γης ή μεγάλη, κρίση του 1929—1933, ό-ταν έκατομμύρια τσουυάλια καφέ^ και έκατοιμιμύρια' τόννοκ σιτάρι καίγονταν στον Καναδά και στή Βραζιλία, αντί νά "δοθούν στα εκα-τομμύρια τών άνεργων πόύ ψοφούσαν άπ·' την πείνα. Τό ίδιο φαινό-μενο παρουσιάστηκε και μέ τά άλλα προϊόντα.

. 01 κρίσεις' έχουν κι* άλλες συνέπειες. Κλέβουν τά εργοστάσια και μένουν κατά μάζες ο! εργάτες άνεργοι. Ή ανεργία ρίχνει· άκόμα πίό πολύ την κοπανάλωση τών μαζών. "Ετσι οξύνεται άκόμα πιο πολύ ή κρίση. "Άλλη συνέπεια εΐνε ότι καταστρέφονται κατά μάζες τά μέ οα παραγωγής όλάκερης της κοινωνίας. Τά εργοστάσια μένουν κλει-στά κι' οί μηχανές τους ή ξεπουλιένται γιά παλιοσίδερα ή σκουριά-ζου.1 άπ' την άπραξία.

Τέτοιες κρίσεις οικονομικές παρουσιάζονται κάθε 7—1,0 χρόνια στην κεφαλαιοκρατική οικονομία. Μέ τό σταμάτημα ή τον περιορισμό της παραγωγής σιγά-σιγά τά προϊόντα πού ήταν αποθηκευμένα στις αποθήκες και δεν σάπισαν ξεπουλιένται, ή ζήτηση αρχίζει νά μεγα-λώνει, ή αγορά νά κινείται, τά εργοστάσια ν' άνοίγουν, γενικά ή οι-κονομία νά ξαναζωογονεΐται. 'Ανοίγουν μ' άλλα λόγια οί βουλειές. Ί-Ι αναζωογόνηση συνεχίζεται, περνά στην άνθηση, ή παραγωγή αρ-χίζει πάλι νά ξεπερνά τις ανάγκες τής κατανάλωσης, όιτότε ξαφνι-κά ξεσπά ξανά μιά κρίση κι' επαναλαμβάνονται όλα άπ ' την άρχή. Ή κρίση δηλ. στριμώχνει τήν παραγωγή στά πλαίσια τής κατανά-λωσης γιά νά τήν ξεπεράσει σε λίγο.

Ή κρίση εΐνε τό ξέσπασμα όλων τών αντιθέσεων στήν κεφαλαιο-κρατική οικονομία. Τό ξέσπασιμα τής αντίθεσης ανάμεσα στον κοινω-νικό χαρακτήρα τής δουλειάς και στην άτομική ιδιοποίηση τού κοινω-νικού προϊόντος, πού εΐνε ή· βασική άντίθεση στόν καπιταλισμό. Τό ξέσπασμα τής άντίθεσης άνάμεσα στή διαρκώς αυξανόμενη έξαθλίωση τών μαζών άπό τή μιά καϊ τήν αυξανομένη παραγωγή άπό τήν άλλη,, πού εΐνε ή άντίθεση άνάμεσα στήν παραγωγή και στή κατανάλωση. Τό ξέσπασμα της άντίθεσης άνάμεσα στο λαό πού δουλεύει και πει-νά και στις κυρίαρχες τάξεις πού χωρίς νά δουλεύουν κατέχουν στήν ίδιοχτησία τους ολάκερο τον πλούτο τής κοινωνίας.

Εΐνε φανερό πώς κι' όλα τά άλλα κακά τής σημερινής κοινωνίας, έτσι και ο'ι κρίσεις ξεσπάνε πάντα σέ 6άρος τοΰ εργαζόμενου λαού.

Page 21: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

ΜΑΘΗΜΑ 6 Ο Ι Μ Π Ε Ρ Ι Α Λ Ι Σ Μ Ο Ι ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ

Οταν μια κοινωνία δεν εΤνε σέ θέση νά εξασφαλίσει δουλειά και ψωμι στο. λαό, τότε θά πει πώς δεν είνε άξια νά υπάρχει. Θά πει πώς ξόφλησε πιά τό ρόλο της και πώς εΤνε καιρός νά κάνει τόπο σε μιάν άλλη κοινωνία, πού θά έξασφαλίζει και δουλειά και ψωμί σ' όλους.

Ή σημερινή κεφαλαιοκρατική κοινωνία έφτασε άπό ιπιρό στο οημεϊο αύτό. Εκατομμύρια άνθρωποι 'μένουν μόνιμα δίχως δουλειά κσί πολύτιμη έργατική δύναμη της κοινωνίας, πού άμα απασχολούνταν Βάφκιάχνε του κόσμου τα άγαβά, 'μένει αχρησιμοποίητη, και σβύνει. Δεκάδες κι', έκατοντάδες έκατομμύρια άνθρωποι πάλι, δουλεύουν και δε χορταίνουν ψωμί. Τό Τδιο φαινόμενο βλέπουμε και στη χώρα μας

' "Ακόμα δταν σέ μιά κοινωνία έπαψαν ν' αναπτύσσονται οί πα-ραγωγικές δυνάμεις ,καιΐ ή παραγωγή, κι' όχι μονάχα αύτό, δταν άν-τίς τήν άνάπτυξή τους. βλέπουμε νά καταστρέφονται κατά μάζες οί παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας, τότε θά πει πώς ή κοινωνία αυτή έφαγε πιά τό ψωμί. της. Θά πει πώς έφτασε 6 καιρός νά κάνει τόπο σέ μιάν άλλη κοινωνία πού θά δώσει καινούργια ώθηση στήν α-νάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και της ιΰημερίας του λαοΰ.

Ή σημερινή κεφαλαιοκρατική κοινωνία άιιό καιρό έφτασε και στο σημείο αύτό. 01 μεγάλες βιομηχανικές επιχειρήσεις λ. χ. κρα-τούν μυστικές μιά σειρά τεχνικές εφευρέσεις και τελειοποιήσεις πού δεν τις εφαρμόζουν στήν παραγωγή γιατί δέν τ ιύς συμφέρει οικονο-μικά. "Ενα παράδειγμα. "Ενας χημικός έφεΰρε ένα σπίρτο πού μπο-ρεί νά τό άνάβεις και νά τό σβύνεις εξακόσιες φορές. Τήν εφεύρεση αυτή τήν άγόρασε τό Σουηδικό μονοπώλιο των σπίρτων και τήν έπνι-ξε, γιατί αν τήν έφάρμοζε θά καταστρέφονταν οικονομικά επειδή θά ιτουλούσε 600 φορές λιγότερα σπίρτα. Με τό πνίξιμο των εφευρέσεων έμποδίζουν τήν ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και τη/; παρα-γωγής·'

Μά δέν εΤνε μονάχα αύτό. Στήν περίοδο της οικονομικής κρίσης όταν τά εργοστάσια μένουν κλειστά καταστρέφονται κατά μάζες τά μέσα παραγωγής (μηχανές κλπ.) τής κοινωνίας. Στη μεγάλη κρίση τοΰ 1929—1933 λ.χ. στή Σαξωνία οί μηχανικές εγκαταστάσεις ένός έργοστασίου πού άπασχολοΰσε 20.000 εργάτες πουλήθηκαν για πα-λιοσίδερα σέ δημοπρασία γιοττΐ δέν συνέφερε νά πληρώνουν νοίκι γιά τό οικόπεδο πού βρίσκονταν τό εργοστάσιο.

Καϊ γιά νά μήν πηγαίνουμε μακριά δέν έχομε παοά νά ρίξου-με μιά ματιά στο σημερινό παγκόσμιο πόλεμο πού άναψε ό χιτλερι-κός ίμπεριαλισμςό. Χιλιάδες και χιλιάδες εργοστάσια καταστράφη-καν και καταστρέφονται άπό τούς βομβαρδισμούς, τις μάχες, και τις ανατινάξεις. Πόσα έργα παραγωγικά, πού χρειάστηκαν χρόνια και χρόνια γιά νά γίνουν δέν εξαφανίστηκαν άπό τό πρόσωπο της γης· Σιδηροδρομικές γραμμές, γέφυρες και σταθμοί, φράγματα σέ ποτά-μια και υδροηεχτρικές εγκαταστάσεις, έργα άιτοξηραντικά και άρδευτι-κά, λιμάνια και πόλεις όλάκερες τινάζονται στο/ ά'έρα ('Αμβούργο, Πει-ραιάς κ.λ.π.).

Ή μεγαλύτερη καταστροφή ®μως γίνεται στήν έργατική δύναμη,

Page 22: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

26

•πού εΐνε ή κυριώτερη παραγωγική δύναμη της κοινωνίας. Δεκάδες έ-κατομμύρια σκοτώθηκαν στά μέτωπα η έμειναν ανάπηροι για πάντα.

Τι περισσότερα σημάδι α θάθελε κανένας για νά βγάλει τό συμ-πέρασμα πώς ή σημερινή κοινωνία έπαψε πια νά εξυπηρετεί τήν πρόο-δο, πώς έγινε πιά πισοδρομική, αντιδραστική ;

;Μά ή κεφαλαιοκρατική κοινωνία δεν ήταν πάντα έτσι Παλιά πριν μερικές δεκάδες χρόνια, ήτταν άκόμα προοδευτική, βοηθούσε στην άνάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και τοΰ πολιτισμού. 'Ήταν η βιομηχανική περίοδος τοΰ καπιταλισμού, δταν αναπτύσσονταν ραγ-δαία ή̂ βιομηχανία. Τό κυριώτερο χαρακτηριστικό της εποχής αύτής, πού βάσπαξε ώς τις άρχές τοΰ 20οΰ αιώνα, ήταν ότι στήν οικονομική ζωή

έπικροτΓοΰσε ό Ελεύθερος συναγωνισμός καϊ δτι ό καπιταλισμός έπεχτεί-νονταν ορμητικά σ' δλη τή γήϊνη σφαίρα. Υπήρχαν άκόμα στήν Ασία, τήν 'Αφρική κα! άλλοΰ ελεύθερες έχτάσεις στις όποιες απλώνονταν ό καπιταλι-σμός σκλαβώνοντας τούς ελεύθερους λαούς των Ηπείρων αυτών και μετατρέποντας τις χώρες τους σέ αποικίες. Γενικά τότε ή κεφαλαιο-κρατική κοινωνία αναπτύσσονταν.

Σήμερα ζούμε στή δεύτερη κα! τελευταία φάση της κεφαλαιο-κρατικής κοινωνίας, στον ιμπεριαλισμό.

Στον ιμπεριαλισμό, πού στηρίζεται σέ μιά τεράστια άνάπτυξη τής τεχνικής, ή βασική άντίθεση τοΰ καπιταλισμού αυξάνει σέ. τερά-στιο βαθμό. Αύτό γίνεται γιατί ή κοινωνικοποίηση τής παραγωγής άνατττύσσεται αφάνταστα μέ τή δημιουργία γιγαντιαίων εργοστα-σίων, πού απασχολούν δεκάδες χιλιάδες εργάτες. Τά εργοστάσια αυ-τά έξακολουθοΰν δμως· νά ανήκουν σέ άτομικούς ίδιοχτήτες, πού σφε-τερίζονται και ιδιοποιούνται τό προϊόν δεκάδων κι' εκατοντάδων χιλιά-δων εργατών. Τά μονοπώλια

Ποιο εΐνε τό κυριώτερο χαρακτηριστικό τοΰ ιμπεριαλισμού ; Τό κυριώτερο χαρακτηριστικό του εΐνε τ ό μ ο ν ο π ώ λ ι ο . Παντού βλέ-πουμε μονοπώλια. Στην παραγωγή, στις Τράπεζες, στο έμπόριο. Με-Ρ'κές τεράστιες μονοπωλιακές επιχειρήσεις κρατούν τήν κυριώτερη πα-ραγωγή στά χέρια τους. Ό Λένιν ονόμασε τον ιμπεριαλισμό, μονο-πωλιακά καπιταλισμό.

Πώς δημιουργήθηκαν τά μονοπώλια ; Είδαμε πώς ανάμεσα στις διάφορες έπιχειρήσεις τών κεφαλαιοκρατών διεξάγεται ένας άγριος συ-ναγωνισμός. Ό συναγωνισμός αύτός οδηγεί στή βαθμαία η ραγδαία καταστροφή τών μικρών παραγωγών καΐ στή δημιουργία λίγων τερά-στιων βιομηχανικών επιχειρήσεων. Ο! επιχειρήσεις αυτές δταν ξεπερά-σουν ένα σημείο άνάπτυξης, τότε καταντούν σωστά μονοπώλια που έλέγχουν τήν άγορά και καθορίζουν μόνες τους τις τιμές.

"Ας πάρουμε στήν 'Ελλάδα τον Κανελλόπουλο, πού έχει τό ερ-γοστάσιο λιπασμάτων στον Πειραιά. Τό εργοστάσιο αύτό ελέγχει μο-νοπωλιακά τήν έλληνική άγορά και σέ συνεργασία μέ τό κράτος υπο-χρεώνει τούς αγρότες νά άγοράζουν σέ ψηλές τιμές, τά δικά του λι-πάσματα. ,

Τά μονοπώλια αύτά σιγά-σιγά ξεπερνούν τά δρια μιας χωράς και φτάνουν gTO σημείο νά έλέγχουν τήν παγκόσμια άγορά. Δημιρυρτ

Page 23: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

27

γοΰνται σωστά διεθνή μονοπώλια πού μοιράζονται μεταξύ τους τϊς α-γορές και τίς πηγές- πρώτων ύλών δλου τοΰ κόσμου. 'Αναφέραμε πριν τό Σουηδικό μονοπώλιο τών σπίρτων. Αύτό μέ μια ειδική σύμβαση έχει μονοπωλήσει την ελληνική αγορά και τήν εφοδιάζει μέ σπίρτα. Καμιά άλλη επιχείρηση δέν εχει τό δικαίωμα νά πουλά σπίρτα στην ελληνική αγορά.

"Οταν μιλάμε γιά μονοπώλια δεν θά πεΤ πώς υπάρχει μονάχα μια έττιχείρηση τοΰ είδους αυτοί). Μπορεί νά γίνει κι' αύτό σε ορισμέ-νους κλάδους. Μα συνήθως υπάρχουν μερικές έπιχειρήσεις τεράστιες πού σέ συνεργασία ελέγχουν τήν άγορά. Ή 'Αμερικανική Εταιρία Πετρελαίων, ή Στάνταρ—"Οϊλ, σέ συμφωνία μέ τήν άγγλοολανδική, τή ΣΕΛΑ, μοιράστηκαν τις αγορές τοΰ κόσμου. Σέ μιά περιοχή που-λά ή μιά τά πετρέλαιά της και στήν άλλη ή άλλη. "Η όταν σέ μιά περιοχή πουλούν και οί δυο πετρέλαιο καθορίζουν ίδιες τιμές ώστε να μή συναγωνίζονται ή μιά τήν άλλη. "Η όταν δέν συμφωνούν διεξά-γουν εναν αγριο^ συναγωνισμό μέχρι εξόντωσης, ή μιά ενάντια στήν άλλη. Και επειδή αυτές οί επιχειρήσεις διαθέτουν τεράστια κεφάλαια και οικονομική δύναμη τέτοια πού εξουσιάζουν τό κράτος, δέν αργούν νά χρησιμποιήσουν και τήν πολιτική και τήν πολεμική ακόμα δύναμη τους στό συναγωνισμό άνάμεσά τους.

Ετσι ξεσπάνε οί πόλεμοι ατή σημερινή εποχή τοΰ ιμπεριαλι-σμού, οΐ Ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι, πού εϊ ε πόλεμοι γιά τήν κατάχτη-ση άγορών και πηγών πρώτων ύλών.

"Ο συναγωνισμός έπομένως μέ τή δημιουργία τών μονοπωλίων δεν εξαφανίζεται. 'Από τη μιά περιορίζεται, πράμα πού αποτελεί στοιχείο πού εμποδίζει τήν άνάπτυξη τών παραγωγικών δυνάμεων. 'Από τήν άλλη ό συναγωνισμός οξύνεται γιατί δ,εξάγεται ανάμεσα σέ έπιχειρήσεις-κολοσσούς, πού χρησιμοποιούν και τήν κρατική δύνα-μη άκόμα, κι' όπ ' τήν άποψη αυτή φέρνει τεράστιες καταστροφές.

Οί συμφωνίες ανάμεσα στις μεγάλες έπιχειρήσεις γιά τό μοί-ρασμα τών άγορών καϊ τών πηγών πρώτων ύλών μπορεί νά φτάσουν μέχρι τήν μερική ή ολοκληρωτική τους συγχώνευση, όπότε δημιουρ-γούνται τεράστιες μονοπωλιακές επιχειρήσεις, πού παίρνουν^ τά πιο διαφορετικά όνόματα, άνάλογα μέ τό βαθμό τής συγχώνευσης τους: κάρτελ, συνδικάτα, ρεζι, κοινότητες συμφερόντων, κονσόρτσιουμ, κόν-τσεον, τράστ κλπ. _ ^

Παρόμοια μονοπώλια έχουμε καϊ στις Τράπεζες και στις εμπο-ρικές επιχειρήσεις. T c γρημκτΐ3τικ«£ κεφάλαιο

Μέ τήν άνάπτυξη τών μονοπωλίων παρουσιάζεται στον ΐμπερια-λ,σμό καϊ ενα καινούργιο φαινόμενο, πού δέν υπήρχε ώς τότε. Ένώ παλιά οΐ τραπεζιτικές επιχειρήσεις (τό τραπεζιτικό κεφάλαιο) ήταν τελείως ξεχωρισμένες άπό τις βομηχανικές (άπό τό βιομηχανικό κε-φάλαιο) τώρα άρχισαν νά συγχωνεύονται. "Ετσι βλέπουμε Τράπεζες νά συμμετέχουν σέ βιομηχανικές έπιχειρήσεις καϊ βιομηχάνους νά συμμετέχουν σέ Τράπεζες. Στή χώρα μας ή 'Εθνική Τράπεζα συμμε-τέχει σέ μιά σειρά βιομηχανικές επιχειρήσεις και σέ έπιχειρή-σεις μεταφοράς, αντίστροφα βλέπουμε μεγαλοβιομήχανους (Χατζή-

Page 24: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

28

κυριάκοι, Κανελλόπουλοι κλπ.) νά είναι μέτοχοι στην 'Εθνική και σ' άλλες Τράπεζες.

Ά π ' τή συγχώνευση αύτη τοΰ βιομηχανικού καϊ τροπτεζιτικοΰ κε-φαλαίοι^ γεννιέται ένας καινούργιος τύπος κεφαλαίου, πού δεν είναι οϋτε καθαρά βιομηχανικό, ούτε καθαρά τραπεζιτικό και πού το λέμε χ ρ η μ α τ ι σ τ ι κ ό κ ε φ α λ α ι ο. Τό χρηματιστικό κεφάλαιο εΐνεπού έλέγχει όλη την παραγωγή, τό εμπόριο καϊ τις ^μεταφορές της χώρας και πού εκμεταλλεύεται άλύπήτα τό λαό γιά νά αύξάνει τά πλούτη του. Σέ κάθε χώρα λίγες δεκάδες ή εκατοντάδες οικογένειες κρατούν στά χέρια τους τό χρηματιστικό κεφάλαιο και εκμεταλλεύονται δλο τό λαό. Λύιοί είναι οί καθαυτό πλουτοκράτες. Στή χώρα μας ό μεγα-λύτερος όργανιομός χρηματιστικού κεφαλαίου είναι ή Εθνική Τράπε-ζα και τά παρακλάδια της.

01 κύκλοι αύτοϊ τοΰ χρηματιστικού κεφαλαίου, ή χούφτα αΰτή των πλουτοκρατών, είναι πού κρατούν δλη τήν οϊκονοιμική δύναμη και τήν πολιτική έξουσία της χώρας. Στον τόπο μας αύτοϊ είναι ττού έ-φεραν τήν 4ην Αυγούστου, πού φέρουν δλη τήν ευθύνη γιά τήν εθνική κοτταστροφή, αύτοί είναι πού χτυπούν τό λαϊκό κίνημα πάντα καϊ πού συνεργάζονται σήμερα μέ τον καταχτητή. Αύτοί χρηματοδοτούν τά δολοφονικά Τάγματα 'Ασφαλείας και κάβε άλλη χαφιεδική οργάνωση πού μπήκε στην υπηρεσία τοΰ καταχτητή. Ci ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι

Ενα άλλο χαρακτηριστικό τοΰ Ιμπεριαλισμού εΐνε οί καταχτητι-κοϊ ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι πού τον συνοδεύουν πάντα και πού έχουν σκοπό νά ξαναμοιράσουν τον κόσμο άνάμεσα στις μεγάλες Ιμπεριαλι-στικές δυνάμεις ('Αγγλία, Γερμανία, 'Αμερική κλπ.)

Παλιά, προτού ή κεφαλαιοκρατική κοινωνία μπει στήν Ιμπεριαλι-στική φάση, ύπήρχον στήν 'Ασία., 'Αφρική άκόμα έλεύθερα έάάφη στά οποία έπεχτείνονταν οί αναπτυσσόμενες κεφαλαιοκροπΊκές χώρες, μετατρέποντας τά εδάφη αύτά σέ αποικίες. Στις άρχές δμως τού αιώνα μας δλη ή γή είχε πιά μοιραστεί άνάμεσα στις μεγάλες καπιταλιστικές χώρες. "Ετσι ό κόσμος εΤχε μοιραστεί σέ δυό. 'Από τή μιά 5—6 καπιταλιστικές χώρες κι' άπ ' τήν άλλη ή τεράστια πλειο-ψηφία τών λαών της γης πού κατοικούν στις αποικίες και εξαρτημένες χώρες ('Ινδίες, Κίνα κλπ.). Ή μικρή" μειοψηφία τών μεγάλων κεφα-λαιοκρατικών χωρών εκμεταλλεύεται τή μεγάλη πλειοψηφία τοΰ πλη-θυσμού της γής.

Στο μοίρασμα αυτό τού κόσμου μερικές άπό τις μεγάλες καπι-ταλιστικές χώρες, οπως ή Γερμανία, 'Ιταλία κλπ. μείναν έξω άπό τό χορό ή πήροτν ένα πολύ μικρό κομμάτι δυσανάλογο μέ τις οικονομι-κές τους δυνατότητες. Γι' αυτό δταν δυνάμωσαν οικονομικά θέσαν τό ζήτημα νά ξαναμοιραστεί ό κόσμος, οί άποικίες μ' άλλα λόγια, γιά νά πάρουν κι' αύτοϊ μεριτικό άνάλογο μέ τις δυνάμεις τους. Καϊ έπει- . δή: «μακάριοι οί κρατούντες», δεν χωρούσε καμιά αμφιβολία πώς οϊ χώρες πού κρατούσαν τ'ίς άποικίες δέν θά κάναν τή χάρη στις άλλες νά τις παραχωρήσουνε μέ τό καλό. "Ετσι κι' έγινε. Γι' αυτό ξέσπασε ό πρώτος παγκόσμιος πόλεμος τοΰ 1914—18, πού ήταν πόλεμος κυ-ρίως άνάμεσα στή Γερμανία και 'Αγγλία γιά τό ξαναμίοίρασμα τοΰ κόσμου. Τις- Τδιες αιτίες είχε κι' τωρινός παγκόσμιος πόλεμος.

Είπαμε πώς όρισμένες μεγάλες κεφαλαιοκρατικές χώρες (Γερ-

Page 25: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

29

μανία) άμα δυνάμωσαν οικονομικά καΐ ξεπέρασαν σέ βιομηχανική δύ-ναμη τις άλλες χώρες βάλαν ζήτημα ξαναμοιράσματος τοϋ κόσμου. :

Αϊτό θά ττεΐ, πώς στην οικονομική τους εξέλιξη ενώ βρίσκονταν πίσω σφίχτηκαν κι' έφτασαν, κι' άκόμα ξεπέρασαν τις άλλες οικονομικά πιο προοδευμένες χώρες, λ. χ. τήν 'Αγγλία. 'Ενώ ή 'Αγγλία τον περα-σμένο αιώνα ήταν αναμφισβήτητα ή πιο εξελιγμένη βιομηχανική χώρα στον κόσμο κάί κυριαρχούσε στην παγκόσμια αγορά, σήμερα πέρασε σέ τρίτη μοίρα άνάμςσα στις κεφαλαιοκρατικές χώρες. Αΰτό γίνεται γιατί ή κεφαλαιοκρατική κοινωνία δεν άναπτύσσεται ισόμερα σ' δλες τϊς χώρες. 'Αλλού άναπτύσσεται πιο γρήγορα, άλλοΰ πιο σιγά.

"Ετσι μιά καθυστερημένη χώρα αμα εντείνει τις δυνάμεις της μπορεί νά φτάσει κα! νά ξεπεράσει τις άλλες πιο προοδευμένες χώ-ρες. Ή άνισόμερη αύτη ανάπτυξη άποτελεϊ νόμο τοϋ καπιταλισμού. Ό νόμος αυτός κρύβει μέσα του τό σπέρ>μα τών ιμπεριαλιστικών πο-λέμων γιά τό ξαναμοίρασμα τοϋ κόσμου. Οι καταστρεπτικοί γιά τους λαούς Ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι επομένως αποτελούν άναπόσπαστο χαρακτηριστικό τού καπιταλισμού. Για νά εξαφανιστεί, πρέπει νά εξα-φανιστεί αύτη ή κεφαλαιοκροπική κοινωνία. Ό Αένιν ποίν 30 χοόνια έγραφε : ή θά πάμε μέ τήν επανάσταση στο σοσιαλιστικό ή χάθε 20 μέ 25 χρόνια θάχουμε και έναν καινούργιο ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Ό σημερινός πόλεμος δείχνει πόσο δίκαιο εΐχε ό Αένιν όταν εγραφε tc; λόγια αύτά. "Cguvon της ταξικής πάλης—Ή πάλη γιά τό σοσιαλισμό

"Ενα άλλο χαρακτηριστικό της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας στή σημερινή (ιμπεριαλιστική της φάση είναι και τό γεγονός δτι ή ταξική πάλη παίρνει όξύτοττη .μορφή. Μέ τή δημιουργία τεράστιοι μονοπω-λιακών έπιχειρήσεων μεγαλώνει ή δύναμη τών εργοδοτών και περ-νάνε σ' επίθεση ένάντια στούς εργάτες. Επίσης περνά σ' επίθεση ενάντια σ' δλο τον εργαζόμενο λαό δλη ή πλουτοκρατία της χώρας. 'Ενώ παλιά οί εργάτες αντιμετώπιζαν μεμονομένους εργοδότες στήν καθημερινή τους πάλη, τώρα Αντιμετωπίζουν γιγάντιες ενώσεις ερ-γοδοτών, τράστ κλπ., πού χρησιμοποιούν μέ μεγαλύτερη ευχέρεια τήν κρατική εξουσία στήν πάλη τους κατά τών εργατών, πού ή εκ-μετάλλευση τους όλοένα μεγαλώνει. Μπρος σ' αυτή τήν κατάσταση, στους έργάτες και σ' ολάκερο τό λαό μπαίνει' ώμά ro ζήτημα της ανάπτυξης της πάλης τους ώς τήν άνατροπή της κεφαλαιοκροττικής κοινωνίας. Μπαίνει δηλαδή άπ' τήν ϊδια τή ζωή μπροστά τους ώμά τό ζήτημα της επανάστασης.

Μ' άλλα λόγια στον ιμπεριαλισμό οξύνονται στο έπακρο δλες οί αντιθέσεις τού καπιταλισμού. Ή αντίθεση άνάμεσα στους κεφα-λαιοκράτες και την εργατική τάξη, ή αντίθεση ανάμεσα στις ίμπερια-, λιστικές χώρες και στις άποικάες, ή άντίθεση, ανάμεσα στις ίδιες τις ιμπεριαλιστικές χώρες, πού όδηγεΐ στούς ιμπεριαλιστικούς πολέμους.

"Ολα αύτά άπό τή μιά έξασθενίζουν τον ιμπεριαλισμό και άπό τήν άλλη βάζουν ώμά μπροστά στούς λαούς τό πρόβλημα της επα-νάστασης, της άνατροπής τού καπιταλισμού και της εγκαθίδρυσης της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Νά γιατί λέμε πώς ό ιμπεριαλισμό^ είναι τό τελ€υταΐο στάδιο τού καπιταλισμού.

Page 26: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

30

ΓΕΝΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ 'C σημερινός πόλεμος

Ό πρώτος παγκόσμιος ιμπεριαλιστικός πόλεμος 1914—18 οδήγησε στο ξέσπασμα μιας σειράς έποη/ασταίικών κινημάτων στην Ευρώπη 'και στις αποικίες. Τό αποτέλεσμα ήταν ό κόσμος νά χω-ριστεί σε δυο μέρη μέ τή νίκη τής σοβιετικής έποη/άστασης στην παλιά τσαρική Ρωσσία και τή δημιουργία τής Σοβιετικής "Ενωσης. Στή Σοβιετική "Ενωση ή νικηφόρα έργατική τάξη έβαλε μπρος αμέ-σως την ανοικοδόμηση τής σοσιαλιστικής κοινωνίας, πράμα ποϋ τό πέτυχε ολοκληρωτικά μέσα σέ 20 χρόνια. Μέ τό χωρισμό δμως του κόσμου σ' ένα σοσιαλιστικό και σ' ένα κεφαλσιοκροτπκό τομέα, ό καπιταλισμός μπήκε στήν τελευταία του γενική κρίση, πού είναι κρίση βαθειά καϊ άγιάτρευτη τοΰ καπιταλισμού 'και ποϋ προετοιμά-ζει τό άναπόφευχτο τέλος του. Στήν κρίση αυτή ή βασική αντίθεση γύρω στήν όποία περιστρέφεται δλη ή οικονομική καϊ πολιτική ζωή τοΰ κόσμου, είναι ή άντίθεση άνάμεσα στον καπιταλιστικό καϊ σο-σιαλιστικό τομέα, άνάμεσα δηλαδή στή Σοβιετική "Ενωση καϊ τις κεφαλαισκρατικές χώρες.

01 πλουτοκράτες όλων των χωρών ένα σκοπό έβαζαν μπροστά. Πώς νά πνίξουν μέ έναιν πόλεμο τή Σοβιετική "Ενωση και νά κατα-χτήσουν τά έδάφη της. Γιατί ή Σοβιετική "Ενωση αποτελεί, ζωντανό παράδειγμα γιά τους λαούς της γής δτι μπορούν νά πάρουν τήν ε-ξουσία στά χέρια τους και νά ανοικοδομήσουν τή δικιά τους κοινω-νία χωρίς τάξεις, χωρίς έκιμετάλλευση,; χωρίς πείνα και δυστυχία, μέ μια χαρούμενη καϊ πολιτισμένη ζωή.

Τον πόλεμο αύτό προετοίμαζαν δραστήρια δλες οι κεφαλαιοκρα-τικές χώρες. Μά ή Σοβιετική "Ενωση μέ τή φιλειρηνική της πολιτική και στηριζόμενη στήν υποστήριξη τών λαών δλης τής γής πού θέλαν τήν ειρήνη, ανάγκαζε τούς ιμπεριαλιστές ν' αναβάλουν διαρκώς τον πόλεμο αΰτό.

Τον ιμπεριαλιστικό κόσμο δμως τον έτρωγ&ν κι' οί άλλες αν-τιθέσεις, oi αντιθέσεις λ. χ. άνάμεσα στις διάφορες ιμπεριαλιστικές χώρες γιά τό ξαναμοίραισμα τών αποικιών. 05 αντιθέσεις αυτές, παρά τήν ύπαρξη τής βασικής άντίθεσης άνάμεσα στους δυο κό-σμους, έπικράτησαν γιά μιά στιγμή καϊ οδήγησαν στο ξέσπασμα τοΰ δεύτερου παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού πολέίμου τό 1939. 01 λαοί ξανά σύρθηκαν στά μέτωπα γιά νά χύσουν τό αΐ·μα τους γιά τους μπεζαχτάδες τής πλουτοκρατίας. Κύριοι πρωταγωνιστές στο 'δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ήτςχν ο'ι ίδιοι πού ήτοα/ και στον πρώτο: ή Γερ-μανία καϊ ή Αγγλία. Ή Χιτλερική Γερμανία έθεσε ώμά .τό ζήτημα τού ξανοομοιράσματος τοΰ κόσμου και τής παγκόσμιας κυριαρχίας της με τή θεωρία τοΰ «ζωτικού χώρου», μέ τό σκλάβωμα όΧων τών εύρωπαϊκών λαών κ α/ τό αρπαγμα τών αποικιών. "Ετσι έσυρε τήν άνθρωπότητα α' ένα πρωτόφαντο μακελιό.

Page 27: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

31 -

Ό άντισοδιετικβς πόλεμος , Μά δπως ήταν φανερό, ό πόλεμος άμα άρχιζε σ' ένα σηιμεΐο

τοΰ κόσμου θ' όπτλώνσνταν σ' όλη τη γήινη σφαίρα καΐ θά μετατρέ-πονταν τελικά α' 'έναν πόλεμο άντισαβιετικό. "Ετσι κι' έγινε. Στις 22 τοΟ Ιούνη 1941 ό χιτλερικός φασιστικός ίμπιεριαλισμος επιτέ-θηκε ΰττουλα ενάντια στη Σοβιετική "Ενωση, γιατί καταλάβαινε ττώς δεν θά μπορούσε νά στηρίξει τήν παγικόοίμια κυριαρχία του, έφ' δσον θά υπήρχε' ή μεγάλη χώρα της λευτεριάς. Σκοπός του ήταν νά πνίξει τή Σοβιετική "Ενωση καΰ νό καταχτήσει τά άπέραντά της εδάφη. Βγήκε όμως γελασμένος στό λογαριασμό του. Ό Κόκκινος Στρατός, ό Στρατός των- ελεύθερων λαών της Σοβιετικής "Ενωσης, τσάκισε τά πλευρά τοΰ γερμανικού 'ιμπεριαλισμού. Ό πόλεμος αλλάζει χαρακτήρα

'Από τή στιγμή πού ή Χιτλερική Γερμανία χτύπησε τή Σοβιε-τική "Ενωση, ό πόλεμος άλλαξε πιά χαρακτήρα. 'Απτό πόλεμος ιμπε-ριαλιστικός, πού διεξάγονταν άνάμεσα σέ δυο ιμπεριαλιστικά συγ-κροτήματα, 'μετατράπηκε σέ πόλβμο ιμπεριαλιστικό, άντιβραστικό, πισοδρομικό, φασιστικό γιά τή Γερ<μανία και τους δορυφόρους της, και σέ πόλεμο προοδευτικό, αντιφασιστικό και έθνικοαπΐλευθε,ρωτικό γιά τή Σοβιετική "Ενωση,' τους συιμμάχους της και τους σκλαβωμέ-νους ,λαούς τής Ευρώπης. Δυο μέτωπα, δυο κόσμοι συγκρούονται τώρα. Ό κόσμος της. μαύρης αντίδρασης μέ τή φρχποτική Γερμανία επικεφαλής, και ό κόσμος της προόδου και τοΰ πολιτισμού μέ πρω-ταγωνιστή τή Σοβιετική Ένωση.

Σήμερα ό άντισοβιετικός πόλεμος συνεχίζεται τρία ολάκερα χρόνια, Στά χρόνια αΰτά τρίφτηκε ή δύναμη τοΰ χιτλερικού ίμπερια-λισμοΰ κάτω άπό, τά χτυπήματα τοΰ αθάνατου Κόκκινου Στρατού,, των συμμάχων του και των αγωνιζομένων λαών τής Εύρώπηις. Ό ελ-ληνικός λαός κατέχει1 μιά τιμητική θέση στον αγώνα αυτό. Ή Χιτλε-ρική Γερμανία βρίσκεται σήμερα στά πρόθυρα τής καταστροφής. Βέβαια, σκληρές μάχες άναμένονται ακόμα, μά το τέλος τοΰ άγώνα είναι πιά ολοφάνερο. Ή νίκη θά είναι νίκη της προόδου και τής λευ-τεριάς.

Η ΜΕΡΑ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ ΠΛΗΣΙΑΖΕΙ Στό βιβλιαράκι αύτό κάναμε μιά σύντομη άνασκόπηση και εί-

δαμε ποιά εΐνε ή σημερινή κοινωνία. Κάνοντας δμως τήν άνασκόπιση αυτή δόσαμε άπάντηση στά ερωτήματα πού γεννιένται μονάχα τους στό στόμα τοΰ λαού γιά το ποιος φταίει γιά δλ,α οσα τραβά ή αν-θρωπότητα σήμερα. Είδαμε πώς γιά δλα αΰτά φταίει ή σημερινή κοινωνία και οί τάξεις πού κυριαρχούν σ' αυτή, δηλαδή μιά χούφτα άνθρωποι πού κρατούν δλο τον πλούτο της κοινωνίας στά χέρια τους κι' έκμεταλλεύονται το λαό. Ή πλουτοκρατία κυνηγώντας τό κέρδος δεν διστάζει νά ρίξει τούς λαούς στό ένα μακελιό ύστερα άπ' τ* άλλο.

Εΐδαμε μ' άλλα λόγια πώς ή σημερινή κοινωνία εΐνε μιά κοινωνία πού στηρίζεται στην έκμετάλλευση τοΰ λαοΰ άπό μιά πλουτοκρατική όλιγαρχία, μιά κοινωνία πού δέρνεται άπό κρίσεις και πολέμους πού φέρνουν άνυπολόγιστες καταστροφές στην άνθρωπότήτα. 'Μά είδαμε ταυτόχρονα πώς οϊ λαοί δεν άργοΰν νά ξεσηκωθούν γιά νά βάλουν μιά

Page 28: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

32

για πάντα τέρμα στην εκμετάλλευση και ατούς πολέμους. "Ετσι μέσα άττό τις φλόγες τοΰ πρώτου παγκόσμιρυ ιμπεριαλιστικού πολέμου ξε-πήδησε ή μεγάλη χώρα της λευτεριάς καϊ της δουλειάς, ή Σοβιετική 'Ένωση. Τό ίδιο γίνεται σήμερα. Πόσο δίκιο είχε ό Μαρξ δταν πριν 90 χρόνια έγραφε: ή μπρος μέ την έπάνάσταση στο σοσκχλισμό ή πίσω στη βαρβαρότητα.

Πόσους πόνους και δάκρυα δέ στοίχισαν τά τελευταία αΰτά πέντε χρόνια στην ανθρωπότητα. Πόσες κοτταστροφές δεν έφεραν στα δη-μιουργήματα της ανθρώπινης δουλειάς. Ποτάμια αίμα χύθηκαν και θά χυθούν άκόμα ώς πού νά φτάσουμε στο τέρμα. Μά μέσ' άττό τις φλό-γες κΓ αυτού τοΰ πολέμου ροδίζει ή μέρα της νίκης και της λευτε-ριάς. 01 πόνοι, τά γογγυτά και τά δάκρυα των λαών δεν εΐνε τίποτα σλλο παρά ό επιθανάτιος ρόγχος μιάς κοινοινίας πού πεθαίνει. Μά εΐνε ταυτόχρονα και οΐ πόνοι της γέννας μιάς καινούργιας κοινωνίας που γεννιέται, μιάς κοινωνίας ποοΌνθρώπινης μ' ivocv πανανθρώπινο πολιτισμό.

Γι* αυτό χίλιες φορές δίκιο έχει ή μυριόστομη κραυγή πού άκούε-ται άπ' δλες τις μεριές πώς γιά δλα δσα τραβά ή άνθρωπότητα σή-μερα φταίει ή σημερινή κοινωνία. Αυτή την κοινωνία πρέπει νά σωριά-σουμε και πάνω στά έρείπειά της νά χτίσουμε την καινούργια σο-σιαλιστική, πανανθρώπινη κοινωνία.

* *

Ά π ' δσα μάθαμε στο βιβλιαράκι αΰτό βγαίνει μόνο του, πώς τό δρόμο μάς τον δείχνουν οΐ νόμοι και οί άντιθέσεις της σημερινής κοι-νωνίας.. Στό επόμενο βιβλιαράκι θά μιλήσουμε γιά τις κοινω-νικές δυνάμεις, γιά τις τάξεις και τά κόμματα πού θά φέρουν σέ πέ-ρας τό έργο αϊτό της αντικατάστασης της σημερινής κεφαλαιοκρα-τικής κοινωνίας άπό τή σοσιαλιστική.

ΤΕΛΟΣ

Page 29: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

Τ Α Δ Ε Κ Λ Ε Ξ Α Σ Ε Λ ί Δ Α Τ Η Σ « Κ Ο Μ Ε Π »

ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟΚΡΑΤΜΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ)

Μ Α Θ Η Μ Α Π Ρ Ω Τ Ο

Εκδόσεις Μ Ν Η Μ Η

ΑΘΗΝΑ 1985

ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ §ΠΪ©ΕΩΡΗΣΗ»— ΑΡ, 41,-£ΕΠΤΕΜΒΡΗΣ

Page 30: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

Copyright για την ελληνική γλώσσα: Εκδόσεις ΜΝΗΜΗ Ακαδημίας 77 — Τηλ. 3600808 — ΑΘΗΝΑ

Page 31: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟΚΡΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ)

Ε ι β α γ ω γ ή .

Κάθε ζωντανό δν πάνω στη 'γη για νά ζήσει, εΐναι υποχρεωμένο πρ&τ' απ8 ολα νά παίρνει, έτσι είτε ϋλλοιως, d?to to φυσικό ίου περιβάλλον εκείνα πού τοΰ χρειάζονται για τή ζωή του και γιά ν* άναπαραχτεϊ. Έκεΐνο δμως πού ξεχωρίζει τον άνθρωπο απ δλα χ' άλλα τά ζώα, έκεΐνο πούκανε to ζώο - προάνθρωπο νά γίνει άνθρωπος, είναι δχι e s Ινα δρισμένο στάδιο της εξέλιξης του δ κρόγονος αυτός του άνθρώπου, απόχτησε, μέσα στην ϊδια του την έξέλιξη, τήν Ικανότητα νά φτιάξει τό πρώτο Ιργαλεϊο. Ή έμφάνιση του πρώτου εργαλείου επέφερε τούτη τή βασική αλλαγή σχετικά μέ τον τρόπο μέ τον όποιο δλα τά άλλα ζώα ζοΰσαν και ζοϋνε: δηλαδή ενώ τ5 άλλα τά ζώα παίρνουν ετσι είτε άλλοιώς εν&είας, έτοιμα δ,π τό φυσικό τους περιβάλλον εκείνα πού τούς χρειάζουνται γιά νά ζήσουν, κι° Ιφ5 δσο τό φυσικό τους περιβάλλον τούς τά εξασφαλίζει (*) ό προάνθρωπος πού μέ τό πρώτο εργαλείο γίνεται άνθρω-πος, αρχίζει νά παράγεισέ περιορισμένη στήν άρχή κλί-μακα κι3 ΰσΐερα δλο καΐ σέ πλατύτερη •— εκείνα κού τοΰ χρειάζουνται γιά νά ζήσει. "Ετσι δ άνθρωπος αρχινάει δλοένα και πιότερο, νά μην παίρνει απλώς άπ τη φύοη grot μα έκεΐνα πού του χρειάζουνται στη ζωή, μά, μέ τά εργαλεία πού χρησιμοποιεί, και πού μέ τήν πείρα του δλο καΐ πιότερο πολλαπλασιάζει,, τελειοποιεί και είδικευει — άρχινάει νά επιδρά δημιουργικά πάνω στο φυσικό καΐ ζωικό του περιβάλλον, νά τό μεταβάλλει, νά τό προσαρ-μόζει καλύτερα στίς ανάγκες ίου, νά TO υποτάσσει αυ-τές. "Ετσι μέ τη βοήθεια τών εργαλείων πού δλοένα καΐ πολλαπλασιάζει και ειδικεύει, δ άνθρωπος γίνεται μέ τή σειρά κηνυγός, ψαράς, βοσκός, γεωργός, ειδικός τεχνίτης πού κατασκευάζει εργαλεία κλπ.

1 "Ετσι δν τό φυσικό περιβάλλον πάψει γιά Ιναν όποιοβήποτ» λόγο νά διαθέτει έτοιμα έκεΐνα πού χρειάζονται στό δοσμένο ζώο γιά νά ζήσει, τότες τό ζώο αίπό eXvou καταδικασμένο νά πββάνβι.

Page 32: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

Τά εργαλεία δίνοντας ι ώρα «ιόν άνθρωπο ϊή δυναΐό-τητα νά υποτάσσει δλο καί πιότερο to φυσικό του περι-βάλλον στις ανάγκες του, τοΰ επιτρέπουν νά ικανοποιεί όλο και πληρεστερα τις πιο στοιχειώδικες ανάγκες του, ιού έπιτρεπουν ν αυξήσει αριθμητικα τις πρώτες κοινω-νίες του ('), κα'ί τέλος σ ένα ορισμένο στάδιο της ανάπτυ-ξης ιούς, τά εργαλεία, επιτρέπουν α' ένα μέρος άη' τις πρώτες ανθρωπινές κοινωνίες νά δημιουργήσουν τά πρώτα περισσεύματα σέ τρόφιμα και άλλα εϊδη. Ά π ό τή στιγμή αυτί] είναι δυνατός, και πραγματοποιείται ό χωρισμός της ανθρώπινης κοινωνίας οέ τάξεις, σέ ανθρώπους πού δου-λεύουν καί ζοϋν άπό ενα μέρος της παραγωγής τους κα» σέ ανθρώπους πού ζοϋν απ'"' το υπόλοιπο μέρος της παρα-γωγής τών άλλων, και πού τους τό αποσπούν μέ την ανοιχτή ή τή σκεπασμένη βία ('·).

"Απ'" την εποχή αύιή πού ή κοινωνία χωρίζεται σέ τάξεις μέ αντίθετα οικονομικά συμφέροντα, σ° εκμεταλ-λευτές κι" εκμεταλλευόμενους, κι" ώς τά σήμερα, ολόκληρη η ιστορία τής ανθρωπότητας είναι Ιστορία πάλης τάξεων, Ετσι, άπ5 χή μιά, οι κάθε φορά εκμεταλλευτές άγωνί-

ζουνται νά διατηρήσουν καί μεγαλώσουν τήν εκμεταλλευ-τική τους ίΙέση, νά διατηρήσουν και στερεώσουν καί τήν αντίστοιχη εξουσία τους, τό κράτος τους, και ο! κάθε φορά εκμεταλλευόμενοι άγωνίζονται νά καταργήσουν τήν εκμετάλλευση πού γίνεται σέ βάρος τους, ν' ανατρέψουν εήν εξουσία τών εκμεταλλευτών τους, καί νά γίνουν ετσι t-ΐτε άλλοιώς οικονομικά, πολιτικά, κοινωνικά λεύτεροι άπό κάθε εκμετάλλευση ή νά καταχτήσουν μιά πλεονεχτική οικονομικά θέση στήν κοινωνία. Και ή ανθρωπότητα, άπ' τον καιρό πού χωρίστηκε σέ τάξεις πέρασε τρία δια-

1 Ό άνθρωπος άπ* τήν άρχή εμφανίζεται για ορισμένους λό-γους σά ζώο κοινωνικό.

3 Ώ ς τήν εμφάνιση τοΰ πρώτου περισσεύματος και τό χωρι-ομι> χής κοινωνίας σέ τάξεις, οι άνθρωποι ξοϋσαν στις πρωτόγονες κομμουνιστικές κοινότητες, όπως ονομάστηκαν, γιατί σ' αυτές δέν υπήρχε καμμιά εκμετάλλευση ανάμεσα στους ανθρώπους, ϊ τ ί ς χοινοτητες αυτές δλοι οί άνθρωποι (άντρες - γυναίκες), ol ικανοί για δουλειά, δούλευαν καί μοιράζουνταν άνάμ®σά τους δίκαια τά «ροϊόντα της κοινής ΐου§ έργαοία?,

Page 33: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

— 5

φορεηκά ταξικά κοινωνικά συστήματα, πού διακρίνονται &π' τη διαφορετικό κάθε φορά τρόπο εκμετάλλευσης των έκιιεταλλευτών σέ βάοος τών §κμεταλλρυΥμένων. Τά τρία αυτά ταξικά κοινωνικά συστήματα υπήρξαν τό δουλοχιη-τικό, τδ φεουδαρχικό η μεσαιοίνικό και το σύγχρονο. στδ μεγαλύτροο ακόμα μέρος τή<τ γης, το κεφαιλαιοκρατικο (καπιταλισμός),

1. Άπδ ποϋ πρέπει ν" άρχίσουμε τήν μελέτη τοϋ κεφαλαιοκρατικοϋ αυατήματος γιά νά τό γνωρίσουμε« 'Όπως στά προηγούμενα κοινωνικά συστήματα έτσι καΐ στδκεφαλαιοκρατικό. ο! ά'νθρωποι γιά νά ζήσουν, είναι ύπο-χοεωιιένοι, πρώτ9 άπ' ολα, νά φτιάξουν, νά παράγουν μέ τά εργαλεία πού διαθέτουν εκείνα πού τούς εΤναι αναγ-καία γιά xri ζωή τους. Είναι δηλαδή υποχρεωμένοι νά διατηρούν άνάιιε^ά τους δριομένες παραγωγικές σχέσεις. "Ετσι γιά νά γνωρίσουμε το αύγχρονο κεφαλαιοχοατικδ κα-θεστώς, δηλ,, τδ πώς γεννήθηκε, τδ πώς εξελίχτηκε ως τά σήαεοα. και τδ γιά που τραβάει, πρέπει νά δοΰμρ πρώτ5 άπ° δλα TIC παοανωγικές σχέ^ειο πού ?πικοατοΰν άνάιιρσα στους άνθρώτους στο καθεστώς αυτό, τδ πώς γεννήθηκαν, τδ πώς εξελίχτηκαν καΐ τδ πρδς τά που τεί-νουν οΐ σχέσεις αυτές.

* * Α .

Τδ κεφαλ'ηοκρατικδ σαν σύστημα παραγιογής πού στη-ρίζεται στην εκιιετάλλπ'ση και καταπίεση τών πολλών άπδ τούς λίγους. ιιοιάζει σέ πολλά σηιιεΐα μέ τά προηγούιιενα ταξικά συστήματα. Διαφέοει οιιωο σχετικά μέ τδν τρόπο της εκμετάλλευσης τών πολλών άπδ τούς λίγους κατά την παραναιντ) πού τδ κ^νοχιν ξεχωριστό σνστημα, διαφορε-τικό από τά ποώτα. Στδν καπιταλισιιδ άλλοκότικα γίνεται ή παοαγωγή κι'άλλοιώτικα ή εκμετάλλευση άπδ τη φεου-δαρχία π.χ.

Ποια είναι τά γνωρίσματα αυτά;

— Τά μέαα παραγωγής ατά χέρια τών κεφαλαίο κρατών. Τά πιδ σπουδαία μέσα πού χρησιμοποιεί σήμερα ή

Page 34: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

β —

κοινωνία για νά βγάλει αυτά πού χρειάζονται γιά τη συντήρηση της δπως π. χ. είναι οί μεγάίλες μηχανές, τά Ιργοστάσια, συγκοινωνίες στεριάς, θάλασσας καΐ αέρα κ.τ.λ., δέν άνήκουν στην ϊδια την κοινωνία, δηλ. σ* ολους τους ανθρώπους, μα είναι στήν ίδιοχτησία μιας λιγάριθμης με-ρίδας ανθρώπων, των κεφαλαιοκρατών. Αυτοί, η ενας - Ινας χωριστά, η σέ ομάδες είναι ο! αποκλειστικοί ίδιοχτήτες και κΰριοί τους. Ό καθένας μπορεί νάχει τά δικά του συμφέροντα πού νανε πολλές φορές αντίθετα μέ τά συμ-φέροντα των άλλων, μά δλοι μαζί παρμένοι είναι ή τάξη εκείνη πού διευθύνει καΐ εξουσιάζει την παραγωγή. Οί άλλοι άνθρωποι πού είναι ολότελα στερημένοι από κάθε μέσο παραγωγής δπως π.χ. οί προλετάριοι ή έχουν στα χέρια τους τέτοια μά ασήμαντα πού τά δουλεύουν οί ϊδιοι δπως π.χ. μικροαστοί, βιοτέχνες κ.τ.λ., δλοι αυτοί έκμε-ταλλεύονται και καταπιέζονται από τούς καπιταλιστές λιγότερο ή περισσότερο,

— Πώς γίνεται οτόν χαηιταλιομό ή έπμετάΐλευση; Τά μέσα της παραγωγής πού είναι στά χέρια των καπι-

ταλιστών δέν τά δουλεύουν οί ϊδιοι. Αυτοί μονάχα δια-φεντεύουν, ρυθμίζουν και πλουταίνουν. 'Εκείνοι πού δου-λεύουν είναι οί προλετάριοι. Δέν είναι βέβαια σκλάβοι σαν τούς παληούς. 'Απέναντι στο νόμο φαίνεται σάν νά-χουν τά ίδια δικαιώματα μέ τούς καπιταλιστές. Μά στήν ουσία μή έχοντας πώς νά ζήσουν υποδουλώνονται σαύ-τούς πουλώντας την εργατική τους δύναμη. Άλλοιώς, τούς μένει τό νομικό δικαίωμα νά πεθάνουν της πείνας. 'Ο έργάτης κατεβαίνει στήν αγορά και μή έχοντας τί νά πουλήσει γιά νά ζήσει πουλάει τή δύναμη πού έχουν τά χέρια τον νά δουλεύουν, πουλάει αυτό πού λέμε τήν ερ-γατική του δύναμη. Τήν αγοράζει δ καπιταλιστής και τήν πλερώνει, δπως κανονικά πλερώνει ενα εμπόρευμα, μέ τό καθημερινό μεροκάματο. Μά εδώ βρίσκεται τό μυστικό της εκμετάλλευσης κρυμμένο στήν πρώτη ματιά. Ή εργα-τική δύναμη δπως κάθε εμπόρευμα αγοράζεται δσο στοι-χίζει ή παραγωγή της' δηλ. δ εργάτης κανονικά παίρνει δσα χρειάζεται νά τραφεί αυτός κι' ή οικογένεια του, νά ντυθεί,

Page 35: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

ί

να μάθει λίγα γράμματα τά παίδια του κτλ. Μά ή έργα-ηκή δΰναμη εχει τό προσόν νά δίνει στόν καπιταλιστή ηον τή χρησιμοποιεί, πολύ περισσότερα άπο κείνα που τον στοίχισε. Αύτό to περισσότερο, ή υπεραξία δπίος λέγεται, σωριάζεται μέρα - μέ τη μέρα καΐ δημιουργεί τά τεράστια πλούτη των καπιταλιστών Ινώ ή θέση των έργατών δχι μόνο μένει ή ίδια μά δπως θά δοϋμε ολοένα χειροτερεύει.

— Ή παραγωγή δέν γίνεται γιά τήν κοινωνία μά γιά τb κέρδος. Ή παραγωγή δπως γίνεται στον καπιταλισμό δεν εχει

σκοπό νά Ικανοποιήσει τις ανάγκες των άνθρώπων. Δέν ρωτάει τί χρειάζεται και πόσα χρειάζεται ή κοινωνία γιά νά τις τά δώσει. Ή παραγωγή γίνεται γιά νά βγάλει κέρδος δ καπιταλιστής μέ τήν πούληση των εμπορευμάτων πού θά παραγάγει. Εμπόρευμα δέ λέμε τδ προϊόν πού παράγεται δχι γιά νά ξοδευτεί άπ' τον παραγωγό του, μά γιά τήν άγορά. Ό εργοστασιάρχης πού βάζει έργάτες καΐ δουλεΰουν γιά νά βγάλουν π. χ. πιάτα και ποτήρια δέν ξέρει άν αυτά καΐ πόσα απ,* αυτά χρειάζεται ή κοινωνία. Έκεΐνο πού ξέρει είναι πώς πουλιώνται στήν άγορά καΐ δίνουν κέρδος. Αυτό τον κάνει νά πασχίζει μέ κάθε τρόπο νά καλλιτερεΰει τις μηχανές του και νά παράγει δλοένα φτηνότερα καΐ περισσότερα Εμπορεύματα. Μά θά δούμε τί παθαίνει δταν ή κοινωνία μέσο της άγορας πάλι θά του δείξει η δτι δέν μπορούν ο! άνθρωποι κι5 δν θέλουν νά τ5 αγοράσουν ή δτι πέσανε πολλά τέτοια καΐ περισσεύ-ουν, ί] δτι δέν χρειάζεται πια τέτοια εμπορεύματα ή άγορά,

— Στόν καπιταλισμό δέν Βχομε στασιμότητα. "Εχομε έξέλιξη ατού τελικά όδηγεϊ β τήν καταστροφή %ον. Αυτά τά στοιχεία πού δώσαμε σαν τά κυριώτερα γνω

ρίσματα του καπιταλισμού είναι ή βάση και εύκολύνουνε πολύ νά καταλάβουμε τήν έξέλιξη της καπιταλιστικής κοι-νωνίας και πώς γίνεται αύτη. Θά δούμε πιο κάτω πώς δχι τώρα πιά πού δ καπιταλισμός βρίσκεται στο τέλος του χαΐ στεκόμαστε στό κατώφλι ϊής καινούργιας σοσιαλιστικής κοινωνίας, μά πάντα από τά πρώία βήματα τον σέρνει

Page 36: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

8

μαζί του μεγάλες Αντιθέσεις, β α θ ε ι έ ς πληγές πού «σο Ανα-πτύσσεται toco χαΐ τις μεγαλώνει καΐ « ς βαθαινβι δσπου οχ6 τέλος θά τον οδηγήσουν στό θάνατο. — TO χβφαλαιοκραΜχό αύατημα τελειοπο(η** τά

τής Ή Αστείρευτη δίψα γιά κέρδος είδαμε πώς κεντρίζει

τούς καπιταλιστές νά παράγουν. Αύτό δδηγεϊ α Ινα άγριο Αγώνα μεταξύ τους ποιος θά καταχτήσει την αγορά. Οδη-γεί στό συναγωνισμό. Μέσα στην πάλη και τήν προσπά» θεια αΰτδα δ συναγωνισμός καταντά ή τυφλή έκεινη 5υναμη πού κυβερνάει τήν παραγωγή κι ' δχι οϊ Ανάγκες των Ανθρώπων. Πώς γίνεται αυτό ; . «

Γιά να βγαίνει νικητής δ καπιταλιστής στήν nam μέσα στήν άγορά πρέπει νά βρίσκει συνεχώς τρόπους νά του στοιχίζουν λιγότερο τά εΤδη που παραγει για να μπορεί νά πουλάει φτηνότερα. Γιατί « ο ν πόλεμο του συναγωνισμού ή φτηνή τιμή είναι to βαρύ πυροβολικά Λ έξοντώνει τον Αντίπαλο. Γιά νά πετυχει_τούτο πρεπε. δλοένα νά καλλιτερεύει τά μέσα παραγωγής, ^ α είσαγει καινούργια τεχνικά μέσα, μηχανές, τρόπους δουλείας κ.τ.λ. Τότε πετυχαίνει νά ρίχνει τις τ.μές και να καταχταει τους πελάτες. Ό καπιταλιστής εισάγοντας στο Ιργοστασιο του «ιά καινούργια ύφαντουργική μηχανή ^ που σε λιγότερες ώρες θά βγάζει περισσότερο κάμποτο από πρώτα δεν το χάνει γιατί είναι τάχα εύεργέίης και θέλει νά δώσει στους Ανθρώπους νά φορέσουν περισσότερα και φτηνότερα ρούχα μά γιατί hot θά έπιβάλει το δικό του καμποτο στην αγορα καΐ θά κερδίσει περισσότερα. "Ετσι μ έ σ α στο καπιταλι-στικό σύστημα εχομε μιά Ασίγαστη ταση να καλλιτερευουν Απεριόριστα τά μέσα της παραγωγής. Πραγματικό μέχρι τώρα μέσα στήν Ιστορία κανένα άλλο σύστημα δεν τελειο-ποίησε τόσο πολύ τά τεχνικά μέσα ά σ χ ε τ α αν τωρα στα τελευταία του φτάνει νά τά καταστρέφει. Αυτο ηταν το κυοιώτερο έργο του. .

' Μά γιά νά δούμε τί συνέπειες Ιχει για τήν κοινωνία αύτό τό πιό μεγάλο Ιργο πού άθελά τους εκπληρώνουν ot κεφαλαιοχράτες.

— 01 μπάλες έπιχειρήσεις έξοντώνσνν ύς μικρές.

Α «τό συναγωνισμό Ανάμεσα στις έπιχειρήσεις, πού ή νίκη ̂ εξαρτιέται από τό πο.ές θά μπορούν κάθε φορά να διαθέτουν μεγάλα κεφάλαια και νά έκμεταλλεύοντα. καθε νέο τεχνικό μεσο πού ξεφυτρώνει, είναι φυσικό νά ^ μ έ ν ο υ ν νικητές οί μεγάλοι επιχειρηματίες. ΑύτοΙ μπο-ρούν κι Αγοράζουν τις καινούργιες μηχανές δσο Ακριβές κι ας είναι και ριχνονΓας στήν άγορά εμπορεύματα πού κοστίζουν φτηνότερα απ' δ,τι στίς μικρές Ιπιχειρήσεις τϊς τσακίζουν. Γιατί μή μπορώντας νά μπάσουν νέες δον λευουν με τις παληες μηχανές" και Τά προϊόντα τους στοι-χίζουν Ακριβωτερα. Γ ι ' αύτό εκμηδενίζονται, χλείνουν τά μαγαζια τους και γίνονται προλετάριοι ή Εξακολουθούν να ψευτοδουλευουν παίρνοντας τίποτε μικροπαραγγελίες από τα μεγαλα εργοστάσια Ή καταστροφή είναι μο,ραίας γ α τους μιχροεπ,,χειρηματίες. Ό συναγωνισμός σαρώνει αλύπητα χαι τους ρίχνει σε μεγάλους σωρούς μέσα στήν τάξη των προλεταρίων.

- Τό προλεταριάτο ό νεκρο&άπτνς τοΰ κεφαλαίο-πρατικοϋ συστήματος. Τό προλεταριάτο πού κινεί τά μέσα της παραγωγή

ηταν και στην αρχη τοΰ καπιταλισμού μιά Από τις βασι-κές αντιμαχόμενες τάξεις της σημερινής κοινωνίας. Μά οχι η πιο μεγάλη, ή πιό μαζική δπως τώρα. Ό σ ο προ= χωρούσε η ανάπτυξη τού καπιταλισμού τόσο τό προλεια-ριατο^ μεγαλώνει απειλητικά. Κάθε τόσο χα! αεγαλείτεοα κομμάτι α της μεσαίας τάξης μήν αντέχοντας στό συναγω-νισμό με τους μεγαλοπαραγωγούς, κόβονται χαί ξεπέφτουν στις γραμμές του. Το ϊδιο γίνεται χαι μέ τις άλλες ενδιά-μεσες τάξεις, αγρότες, μικρεμπόρους κτλ. 'Από παντού σά ρυακια χύνονται οί ανθρωπομαζες στό μεγάλο ποτάμι τού προλεταριάτου που ολοένα φουσκώνει. Σχηματίζει ενα με-γάλο εφεδρικό στρατό πού πάντα είναι πιό πολύί Απ3 δσο χρειαζεται για τις Ανάγκες της ή βιομηχανία. Τό κακό χε.ροτερευει^ με τήν Ακατάπαυτη εισαγωγή νέων ιιηχανών Ι ιατ ι ή νεα μηχανή άρχεται Vs Αντικαταστήσει' τή δου-

εκατοντάδων καί χιλιάδων εργατών πού έχτοπίζοντα!

Page 37: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

10 — παΐ πετιούνται axh δρόμο άνεργοι, Ή άνεργία είναι κάτι πού δέ μπορεί νά λείψει ποτέ άπό τον καπιταλισμό, "Ετσι φαίνεται καθαρά πώς μαζι μέ τήν άνάπτυξη τον καπιταλισμού μεγαλώνει και δυναμώνει ο άμείλιχτος τα-ξικός του Ιχθρδς, τό προλεταριάτο, Ό προλετάριος, Αχώ-ριστο ταίρι του καπιταλιστή στην αρχή, γίνεται στο τέλος δ νεκροθάφτης τοϋ πρώτου. Τό προλεταριάτο μεγαλώνει και αριθμητικά μέ τήν εξέλιξη, μά κι3 ή αγανάχτηση και τό μίσος για τους σφετεριστές τοϋ μόχτου του ολοένα και θεριεύει. Πέρνει δσο πάει και καθαρώτερη συνείδηση της Ικμετάλλευσης γιατί συνεχώς γίνεται και πιο αβάσταχτη ή εξάρτηση κι" ή καταπίεση του άπδ τό κεφάλαιο. Στα μάτια των εργατών μέρα μέ τη μέρα ζωντανεύει εντονώ-τερα ή εικόνα της μεγάλης αδικίας πού υπάρχει σε τούτη τήν κοινωνία. Στή μια άκρια αύξαίνει ή παραγωγή καϊ ta πλούτη των καπιταλιστών, στην άλλη ή στέρηση και τά βάσανα των εργαζομένων. Στήν τεράστια συσσώρευση των άγαθών, άντιστοιχεΐ ή απέραντη αθλιότητα. Τό χά-σμα τοϋτο πού χωρίζει τον προλετάριο πού μοχτεΐ και τόν καπιταλιστή πού πλουταίνει άπό τον άδικοπληρω-μένο μόχτο, αντις νά κλείνει μέ τήν εξέλιξη, ανοίγει πε-οισσότερο. Οΐ συνθήκες ζωής τοϋ εργάτη — δσο κι3 δν καλλιτέρευαν τά τεχνικά μέσα, δσο κι.' δν δ άνθρωπος αναδείχνεται πώ κι-ρίαρχος πάνα) στή φύση — χειροτε-ρεύουν ακατάπαυτα. Νά γιατί δ καπιταλισμός δεν μπορεί νά αναπτύσσεται δίχως νά δυναμώνει άπό κάθε πλευρά rov κίνδυνο πού τον απειλεί άπό τό προλεταριάτο. Κάθε του βήμα προς τά μπρος εϊναι κι' έ;να βήμα προς τό /μ\ι6 του. Μά δέν είναι μόνο τοϋτο,

-— Ή Αναρχία HI' OL κρίσεις μέαα στήν σταραγωγή μα,β= τ,υροΰν τΛ τέλος πιά τοϋ συστήματος, Γό δτι τό σύστημα τοϋτο δέ στέκεται καλά, to δτι

•ιάληωσε και χρειάζεται αντικατάσταση, φαίνεται άπό τήν αναρχία και τήν ανοργανωσιά πού βασιλεύει σε δαϋτο. Είπαμε κι' δλας πώς ή σημερινή κοινωνία είναι κομμα-τιασμένη σέ ξεχωριστούς καπιταλιστές πού παράγουν έμπο ρεύματα για νά πλουταίνουν. Οι άνάγκες της κοινωνίας

Page 38: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

- i t

δέ λογαριάζονται. Ot άνθρωποι δέν κανονίζουν συντρο-φικά τήν παραγωγή. Οί Καπιταλιστές δέν κάθονται νά Αναμετρήσουν τί χρειάζονται ol άνθρωποι κι* αυτό νά βγάλουν, μα αυτό γίνεται μ3 ενα τρόπο τυφλό καΐ μηχα-νικό. Μέσα στην άγορά μαθαίνουν τί δίνει κέρδος κι' αϊτό παράγουν. Δέν υπάρχει κανένα σχέδιο οργάνωσης. Γ ι ' αυτό ερχεται ξαφνικά μια στιγμή πού ό καπιταλιστής μαθη-μένος νά βγάζει κέρδος στήν άγορά άπό ενα είδος Ιντεί-νει τάς δυνάμεις του και γεμίζει τήν αγορά άπό τό είδος αυτό. Τό ίδιο κάνουν δλοι. Ή άγορά είναι πλημμυρισμένη άπό Ιμπορεύματα, μά οϊ πελάτες τους γυρίζουν τις πλά-τες, γιατί δέν μπορούν νά τ ' άγοράσουν. Οί Ιργάτες πού είναι ο! κύριοι καταναλωτές μπορούν ν' αγοράζουν ϊσαμε κει πού φτάνει τό μεροκάματο. Ή άγοραστική τους Ικα-νότητα είναι περιορισμένη. Έ δ ώ πάνω σκοντάφτει ή μα-νία πού κυνήγα τους μεγαλοεπιχειρηματίες νά βγάζουν πιο πολλά γιατί δσο περισσότερα βγάζουν τόσο πιο πολύ κέρδος έχουν. Μπουχτίζουν οί άποθήκες μέ πράμα, κανέ-νας δέ ζυγώνει νά ψωνίσει. Τά εμπορεύματα άρχίζουν νά μένουν απούλητα. 'Αρχίζει ή κρίση πού κάθε τόσο τραντάζει συθέμελα τον καπιταλισμό. Μιά σειρά επιχειρή-σεις καταστρέφονται, άλλες βάζουν λουκέττο και σταμα-τούν τΙς δουλειές. Καινούργιο κύμα ανεργίας, πείνας και Εξαθλίωσης απλώνεται, καινούριοι χρεωκοπημένοι περνούν στο προλεταριάτο. Ή μεγάλη αύτη δυστυχία απλώνεται γιατί τά εργοστάσια δούλεψαν και σώριασαν πιότερα προϊόντα άπ' αυτά πού μπορούν ot εργάτες καΐ οΐ άλλοι εργαζόμενοι, κάτω άπό τήν καπιταλιστική εκμετάλλευση, Vs άγοράσουν. Αυτή ή Ιξωφρενική κατάσταση δείχνει στούς εργάτες πώς γιά νά γιατρευτεί τό κακό αυτό πρέπει τά Ιργοστάσια κι' οΐ μηχανές, ή παραγωγή ολάκερη νά πάψει ν' άνήκει στήν ιδιοχτησία μιας χούφτας καπιταλιστών πού δέν τούς ενδιαφέρει άλλο εξόν άπό τό κέρδος καΐ πώς τά μέσα παραγωγής πρέπει νά γίνουν χτήμα όλάκαιρης της κοινωνίας, δλων των άνθρώπων, πού θά τά δουλέψουν πάναι σ' ενα σχέδιο και μέ βάση τις ανάγκες της κοινωνίας. "Ετσι ή παραγωγή θά βρει τον προορισμό της. πού είναι νά άνεβάζει ψηλότερα τό βιωτικό Ιπίπεδο δλων καΐ

Page 39: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

18 —

τότε δχι μόνον θά λείψουν ο! κρίοεις κι8 ή Ανεργία μά θά χοειάζονται περισσότερα χέρια, δπως γίνεται σήμερα στη Χώρα του Σοσιαλισμού, στή Σοβιετική "Ενωση.

Οι κρίσεις μέσα στον καπιταλισμό ξεπερνιούνται υστέρα άπό καιρό δταν καταναλα>θούν τά περισσεύματα, για νά ξαναφανοΰν αργότερα πιο συγκλονιστικές. Έκεΐνοι που άντεξαν στην κρίση είναι οι πιο ισχυροί, οΐ αδύνατοι βου-λιάζουν, χάνονται. Ό συναγωνισμός δέν σταματάει. Λιγο-στεύουν οι ανταγωνιζόμενοι μά μεγαλώνουν καΐ δυναμώνουν.

— Μέσα στόν καπιταλισμό έτοίμάξονται τά στοιχεία γιά Sva καινούργιο σύστημα. Δέν είναι μονάχα τα σίγουρα σημάδια, όπως ή ταξική

ίτάλη καΐ ή άναοχία πού μαρτυράνε τό μοιραίο χαμό τον καπιταλισμού. Βλέπομε κι3 δλας μέσα σ' αυτόν νά πρω-ϊομπαίνουν τά σκαριά μιας κοινωνίας νέας πού θα όργα-νώσει άλλοιώς την παραγωγή και θά σβΰσει δλα τά κακά του παλιού συστήματος. Ό καπιταλισμός δέν ετοιμάζει μόνο τόν χαμό τους δπως εΐδαιιε. eO ίδιος είναι ή μήτρα πού μέσα της πρωτοσχηματίζεται καινούργια κοινοινίο πού θά τον αντικαταστήσει, ο σοσιαλισμός.

Πώς γίνεται αυτό ; Φάνηκε κι® δλας πώς ή πάλη γιά πιότερο κέρδος κα!

0 συναγωνισμός πού τήν ακολουθεί δέ σταματάνε δσσ υπάρχει καπιταλισμός. Στο τέλος κάθε φορά κερδίζουν τή νίκη ο?, μεγάλες επιχειρήσεις τό μεγάλο κεφάλαιο, πού με γαλοίνει και χοντραίνει σέ βάρος του μικρού πού εξαφα-νίζεται. "Ετσι αν πρώτα ή παραγωγή σέ μια χώρα άνηκε στά χέρια μερικών εκατοντάδων επιχειρηματιών, μέ τό συναγωνισμό συγκεντρώνεται στά χέρια μερικών δεκάδων μονάχα, κι' οΐ άλλοι χάνονται. Μέσα στον αλύπητο συνα-γωνισμό τά μέσα της παραγωγής που ήταν σκόρπια στά χέρια πολλών μικρών επιχειρηματιών περιμαζεύονται στά χέρια μερικών μονάχα καπιταλιστών. Αυτοί είναι Αληθινά μεγάλα χρυσόψαοα πού μεγάλωσαν τροίγοντας τά μικρά. "Αν πέ μια χώοα ύπάοχουν 20 ?.ογοστάσια πού κατα-σκευάζουν μακαρόνια, μέπα στην πάλη γιά την αγορά θά ?πιζήσοΐ'ν 9 - 3 μονάχα παν παίρνουν τέτοια εχταστι ώστε

Page 40: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

— υ

νά βγάζουν όσα μακαρόνια έβγαζαν και τά είκοσι. Αυτό είναι πού λέμε συγκέντρωση στα χέρια λίγων καπιταλι-στών καί συγκεντροποίηση σέ μερικά μεγάλα εργοστάσια τ,ης παραγωγής. "Από τή μια μεριά μια χούφτα πλουτο-κράτες κρατάνε στά χέρια τους και διευθύνουν την παρα-γωγή, κι' από την άλλη εκατομμύρια εργάτες δουλεύουν συντροφικά σέ κοινούς χώρους μέσα στά τεράστια εργο-στάσια. *Η εικόνα πού παρουσιάζει ή κοινωνία είναι τούτη : Στη δουλειά πού «φτιάχνει δλα τά καλά πού χρειάζεται δ άνθρωπος, παίρνουν μέρος σέ τεράστια πλειοψηφία δλοι οί εργαζόμενοι ετσι πού ή κοινωνία νά μοιάζει μέ μιά απέραντη παραγωγική κυψέλη, μά τά αγαθά πού μέ τό μόχθο τους φτιάξαν ol εργαζόμενοι δεν ανήκουν os αυτούς πού τά παρήγαγαν μά σέ μιά μερίδα μεγαλοκεφαλαιοκράτες πού επειδή κρατάνε στά χέρια τους τά μέσα παραγωγής, κάθουνται σαν παράσιτα, σαν βδέλλες και βυζένουν τον ίδρωτα των εργαζομένων. Άλλοιώτικα ειπωμένο, ή δου-λειά δσο πάει και αποχτάει περισσότερο κοινωνικό χαρα-χτήρα, έτσι πού έρχεται σέ πλέρια αντίθεση μέ τή διατή-ρηση τής ατομικής ίδιοχτησίας τοϋ καπιταλιστή.

Οΐ καπιταλιστές ξεσκεπάζονται σαν παραπανήσιοι μέσα στην παραγωγή, σάν περιττοί κηφήνες, κι' ή κοινωνία ζητά πιά νά τούς πάρει από τά χέρια την ΐδιοχτησία καί διεύθυνση τής παραγωγής και νά την πάρει ή ίδια στά χέρια της. Αυτό γίνεται στο σοσιαλισμό. Ή ατομική Ιδιο-χτησία καταντά πιά ασυμβίβαστη και πρέπει νά γίνΕΐ σοσιαλιστική,

Ό ίμπεριαλιαμός τελευταίο στάδιο mB uanmaA^ βμοϋ. Μονοπώλια, *Όλες αυτές ο! αδυναμίες πού συντροφεύουν τον κα-

πιταλισμό αναπτύσσονται σέ πολύ μεγάλο βαθμό στόν ιμπεριαλισμό, ή τό τελευταίο στάδιο τοΰ καπιταλισμού Τό περί μάζεμα ΐής παραγωγής στά χέρια μιας προνομιού-χας ολιγαρχίας πού προήλθε μέ κίνητρο τό κέρδος καί τό συναγωνισμό πού γεννιέται απ* αυτόν καταλήγει, σέ μιά φαινομενική άρνηση του, στο μονοπώλιο· ΤΙ είναι τοΰΐΘ και πώς γίν£ται

Page 41: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

14 — Οί λίγες έπιχειρήσεις πού άντέξανε στον πολύχρονο

και σκληρό άγώνα έρχονται και στην άνάγκη νά συμφω-νήσουν, νά συνθηκολογήσουν μέ δρους. Για νά σωθούνε από την εξάντληση και την καταστροφή, συνασπίζουνται, ενώνουν τις επιχειρήσεις τους σέ μια η τις βάζουν κάτω από κοινή διεύθυνση, σχηματίζουν κολοσσιαίες ενιαίες οργανώσεις (κάρτελ, τράστ, συνδικάτα κ.τ.λ.) και χωρίς καυγάδες και συναγίονισμούς συμφωνοϋν, ανάλογα μέ τή δύναμη πού είχε ή επιχείρηση πριν μπει στην οργάνωση, τούς δρους σύμφωνα μέ,τούς οποίους θα εκμεταλλεύονται τις άγορές δίχως αντίπαλο. Τα μονοπώλια αυτά περ ι λα-βαίνουν δλάκαιρους τομείς της παραγωγής. Στην περίοδο τοΰ Ιμπεριαλισμού τά μονοπώλια αγκαλιάζουν κυριαρχικά δλη τή παραγωγή. "Υψώνουνται σέ εθνική κλίμακα και γίνονται κυρίαρχα καΐ τοΰ κράτους, και σέ παγκόσμια και γίνονται διεθνή μονοπώλια. "Ο καπιταλισμός γίνεται κρα-τικός καπιταλισμός και παγκόσμια οικονομία. Μέσα στίς φλέβες αυτού τοΰ παγκόσμιου εκμεταλλευτικού μεγαθήριου πού είναι ό καπιταλισμός, απλώνει τά πλοκάμια του το χρηματιστικό κεφάλαιο ποί' δημιουργήθηκε τώρα(') και ρουφάει τό αίμα των εκατομμυρίων εργαζομένων της γης.

Ή γης δλη, στην περίοδο τούτη είναι περασμένη στίς άλυσσίδες της καταπίεσης από μιά μικρή ομάδα ισχυρών κρατών. Καμμιά χώρα πολιτισμένη ή άγρια δεν ξεφεύγει,

Τό διεθνές κεφάλαιο δχυρωμένο πίσω από τά κράτη και τούς στρατούς των μεγάλων ιμπεριαλιστικών χωρών δεν ξεδιψάει ποτέ τή δίψα τού κέρδους, μά αντίθετα μοι-ράζει και ξαναμοιράζει τον κόσμο, ανάλογα μέ τήν κάθε φορά δύναμη πού συγκεντρώνει ατά χέρια του. Παντού στη γης δλοι οΐ άνθρωποι, έγχραιμοι κι1 άσπροι, μέ μύ-ριους τρόπους καταδικάζονται νά προσφέρουν τό φόρο τοΰ αίματος στην εκμετάλλευση, η σαν εργάτες, ή σάν σκλαβωμένοι άποικοι η σάν ?κπολιτιζόμενοι φίλοι μέ πολλά ένδιάμεσα σημεία.

ϊ1) Τό χρηματιστικό κεφάλαιο κίνou ιό tyor.tt^uixo κεφάλαιο χον τοποθετείται ατή βιοιι/ηχανία καΐ Ηυριαοχεϊ πάνω στην τελίυ ταί«

Page 42: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

42

Ο ντυναγωνιαμός κι' ή άναρχία ένζείνονται,

ίΐάει νά πιστέψει κανείς πώς έστω καΐ μέ τή βία 6 Ιμπεριαλισμός σαν νά γλύτωσε από την άναρχία καΐ το συναγωνισμό. Σά νά ξεπέρασε τη δεύτερη αυτή βασική «ου αντίθεση υστέρα απ' την αντίθεση της τάξης τών καπιταλιστών μέ την τάξη των εργατών και τους άλλους εργαζόμενους. Ή οικονομία ίσως θάπρεπε νά υποτεθεί μια και εγινε μονοπωλιακή και παγκόσμια πώς &ά μπορεί νά σταματήσει νά τρώει τις σάρκες της, δπως γινόταν μέ τις κρίσεις και θά γίνει σχεδιασμένη και δι ευθυνόμενη Τό αντίθετο αληθεύει,

Ή άναρχία κι' δ συναγωνισμός ανανεώνονται στον μπεριαλισμό πάνω σέ νέες βάσεις μέ χαραχτήρα πιο

βίαιο και πιο τρομαχτικό, Στον Ιμπεριαλισμό τά μέτωπα πάλης τοΰ συναγωνισμού λιγοστεύουν μια κι' οί μικρές έπιχειρήσεις εξουδετερώνονται στη μεγαλύτερη τους ανα-λογία, μά ή μάχη συνεχίζεται πιά ανάμεσα σέ αντίπαλους μέ κολοσσιαία δύναμη, "Αρχίζοντας από τό συναγωνισμό μέσα στο ίδιο τό μονοπώλιο γιά νά αλλάξουν οί οροί h.-μετάλλευσης που αρχικά συμφίονήθηκαν, πηγαίνοντας στον άγριο ανταγωνισμό των μονοπωλίων άνάμεσό τους, φτά-ναμε στην οξύτερη μορφή πάλης, στις πολεμικές συγκρού-σεις ανάμεσα στά ιμπεριαλιστικά κράτη πού επιδιώκουν στο βίαιη κατάχτηση και άνακατάχτηση των πιο σπου-δαίων κέντριον αγοράς καΐ κατανάλωσης χα! χωρών γιά έπικερδή τοποθέτηση τών χεφαλαίονν,

—- Ό πόλεμος τον 1914 χι' ή Όχτοοββίανή έηανά ατααη.

Τρανό δείγμα πώς ό καπιταλισμός στην περίοδο τοΰ Ιμπεριαλισμού δυναμώνει τις αντιθέσεις του σέ βαθμό απί-στευτο ώστε άπό κει και πέρα νά υπάρχει μόνο μιά άπελ-πισμένη προσπάθεια νά κρατηθεί ελάχιστα στή ζωή, είναι 6 Ιμπεριαλιστικός πόλεμος τοΰ 1914. "Ο πόλεμος αυτός, πού στοίχισε στήν ανθρωπότητα άπειρα θύματα και στον καπιταλισμό τό θανατηφόρο χτύπημα, αίτια ειχε τήν προ= απάθϊΐα τών δυο άντίπαλων r<5it Ιαπεριαλιστικών ουνα·

Page 43: ΚΟΜΕΠ-Μαθήματα 1945

16 —

«πισμών της 'Αννάντ (Γαλλία-Αγγλία- Ρωσία κι3 ύστερα Αμερική-'Ιταλία- Ιαπωνία) και των Κεντρικών Αύτο-

κραιοριών (Γερμανία-Αυστροουγγαρία) νά πετύχουν Ινα καινούργιο μοίρασμα τοΰ κόσμου από τον εναν συνασπισμό αέ βάρος τοΰ άλλου.

Ή πολεμική εκείνη κρίση αδυνάτισε to παγκόσμιο Ιμπεριαλιστικό μ έ τ ο > π ο στο πιο ευπαθές σΐ)μεΐο τ ου , τή Ρωσία, κι' έτσι μπόρεσε τό προλεΐαριάτο μέ την Όχτω βριανή Επανάσταση τοΰ 1917 νά νικήσει και νά βαδίσει »)αρετά στο δρόμο της σοσιαλιστικής ανοικοδόμησης. Μέ τή νίκη και διατήρηση τοϋ πρώτου προλεταριακοί' κρά-τους στον κόσμο, πού στάθηκε ένας ισχυρότατος μοχλός Αφύπνισης τοϋ παγκόσμιου προλεταριάτου, δ Ιμπεριαλι-σμός ραγίστηκε ανεπανόρθωτα.

— Φασισμός — Λαϊκή δημοκρατία. Μά 6 καπιταλισμός δέν εγκαταλείπει, τον αγώνα. Μετά

ίή νίκη της επανάστασης τοϋ 1.917 αρχίζει μια περίοδο λυσσασμένης προσπάθειας νά καταπνίξει μέ τή βία & καπιταλισμός τις αντιθέσεις πού τόν φέρνουν στο θάνατο. Σέ μιά σηρά χώρες της Ευρώπης ή χρηματιστική όλι-γαρχία καταφεύγει στο φασισμό σαν τόν μόνο τρόπο νά δαμάσει μέ τή φωτιά και τό σίδερο τις εχθρικές της δυνά-μεις καΐ νά διαιωνίσει την εκμετάλλευση και καταπίεση. Ή Δημοκρατία, άχρηστο πιά κι' επικίνδυνο δπλο στά χέρια της εκμεταλλευτικής μειοψηφίας, αφήνει τή θέση τη οτήν ανοιχτή τρομοκρατία και περνά, ανανεωμένη μέ και-νούργιο περιεχόμενο, στά χέρια τοΰ προλεταριάτου πού στην πάλη του ενάντια στο φασισμό συγκεντρώνει γύρω του τις πλατύτατες μάζες τοΰ λαοΰ πού τις δυναστεύει ό φασισμός και μαζί μ' αυτές βαδίζει σταθερά γιά τή Λαϊκή Λημοκρατία.

Την οριστική μάχη ενάντια στο φασισμό τή δώσαν ο! λαοί στο σημερινό πόλεμο και νίκησαν.

Στή μάχη αυτή γιά τή συντριβή τοΰ φασισμού, στή μάχη γιά τό ξεκαθάρισμα κάθε υπολείμματος του, στή μάχη γιά τή Λαϊκή Δημοκρατία, δίνεται κι3 ή μάχη για τό ειρη-νικό προοδευτικό πέρασμα στο Σοσιαλισμό.