ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ...

22
ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914-2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ. Ο Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΜΕΣΑ ΑΠΌ ΕΝΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΙ ΕΝΑ ΓΑΛΛΙΚΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: ΣΤΡΑΤΗ ΜΥΡΙΒΗΛΗ, Η ΖΩΗ ΕΝ ΤΑΦΩ - HENRI BARBUSSE, LE FEU ΑΦΟΡΜΗΣΗ Η διδασκαλία των ενοτήτων 31 (Τα αίτια, η έκρηξη και τα μέτωπα του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου) και 32 (Η Ελλάδα στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο – Ο Εθνικός διχασμός) στο πλαίσιο του μαθήματος της Ιστορίας της Γ΄ Γυμνασίου. Η συμπλήρωση των εκατό χρόνων από την κήρυξη του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, επέτειος η οποία αναδείχθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη και στη χώρα μας. Ο ΣΤΟΧΟΣ -Να εμβαθύνουν οι μαθητές στη γνώση του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου μέσα από λογοτεχνικές αφηγήσεις συγγραφέων που συμμετείχαν στον πόλεμο -Να γίνει αντιληπτή μέσα από τα συγκεκριμένα κείμενα η κοινή εμπειρία των Ευρωπαίων και ότι ο πόλεμος αυτός ενέπνευσε μία μακρά σειρά αντιπολεμικών λογοτεχνικών και άλλων καλλιτεχνικών έργων -Να γίνει αντιληπτός ο νατουραλιστικός χαρακτήρας των κειμένων ως μέσου απόδοσης του αντιπολεμικού μηνύματος -Να συναισθανθούν την τραγωδία που σημαίνει ο πόλεμος για τους ανθρώπους και το πλήγμα στον πολιτισμό και τις ανθρωπιστικές αξίες Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ Διδασκαλία των βασικών στοιχείων για τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο και των συνεπειών του στον ευρωπαϊκό πολιτισμό (Ιστορία) Διδασκαλία των ιδιαίτερων συνθηκών της εμπλοκής της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο (Ιστορία) Παρουσίαση στοιχείων της γαλλικής εμπειρίας από τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο (Γαλλική Γλώσσα και Πολιτισμός) Έμφαση στην κατανόηση του γεγονότος ότι η εμπειρία του στάθηκε ικανή να επαναπροσδιορίσει τις αξίες και τις αντιλήψεις των Ευρωπαίων, να δημιουργήσει νέα κινήματα στην τέχνη που ανέτρεπαν τη μέχρι τότε κυριαρχία της λογικής και της αντικειμενικής απόδοσης του κόσμου (Ιστορία –Γαλλική Γλώσσα και Πολιτισμός) Παρουσίαση των συγγραφέων και των έργων τους από τις καθηγήτριες. Πρώτη προσέγγιση των αποσπασμάτων – συζήτηση με επίκεντρο τις εικόνες του πολέμου στα δύο λογοτεχνικά έργα, τις αναφορές στη ζωή των στρατιωτών, το αντιπολεμικό μήνυμα που περιέχουν και τον τρόπο που αυτό εκφράζεται, τη νατουραλιστική απόδοση. Πρώτα συμπεράσματα για τα κοινά σημεία ανάμεσα στους δύο συγγραφείς στον τρόπο απόδοσης της εμπειρίας του πολέμου. (Κοινή διδασκαλία) Εργασίες των μαθητών πάνω στα ανθολογημένα αποσπάσματα με βάση αντίστοιχα φύλλα εργασίας. Κοινή διδασκαλία - Παρουσίαση των εργασιών των μαθητών.

Transcript of ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ...

Page 1: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ

ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914-2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ.

Ο Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΜΕΣΑ ΑΠΌ ΕΝΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΙ ΕΝΑ

ΓΑΛΛΙΚΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ:

ΣΤΡΑΤΗ ΜΥΡΙΒΗΛΗ, Η ΖΩΗ ΕΝ ΤΑΦΩ - HENRI BARBUSSE, LE FEU

ΑΦΟΡΜΗΣΗ

Η διδασκαλία των ενοτήτων 31 (Τα αίτια, η έκρηξη και τα μέτωπα του Α΄

Παγκοσμίου πολέμου) και 32 (Η Ελλάδα στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο – Ο Εθνικός

διχασμός) στο πλαίσιο του μαθήματος της Ιστορίας της Γ΄ Γυμνασίου.

Η συμπλήρωση των εκατό χρόνων από την κήρυξη του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου,

επέτειος η οποία αναδείχθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη και στη χώρα μας.

Ο ΣΤΟΧΟΣ

-Να εμβαθύνουν οι μαθητές στη γνώση του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου μέσα από

λογοτεχνικές αφηγήσεις συγγραφέων που συμμετείχαν στον πόλεμο

-Να γίνει αντιληπτή μέσα από τα συγκεκριμένα κείμενα η κοινή εμπειρία των

Ευρωπαίων και ότι ο πόλεμος αυτός ενέπνευσε μία μακρά σειρά αντιπολεμικών

λογοτεχνικών και άλλων καλλιτεχνικών έργων

-Να γίνει αντιληπτός ο νατουραλιστικός χαρακτήρας των κειμένων ως μέσου

απόδοσης του αντιπολεμικού μηνύματος

-Να συναισθανθούν την τραγωδία που σημαίνει ο πόλεμος για τους ανθρώπους και

το πλήγμα στον πολιτισμό και τις ανθρωπιστικές αξίες

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ

Διδασκαλία των βασικών στοιχείων για τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο και των

συνεπειών του στον ευρωπαϊκό πολιτισμό (Ιστορία)

Διδασκαλία των ιδιαίτερων συνθηκών της εμπλοκής της Ελλάδας στον Α΄

Παγκόσμιο πόλεμο (Ιστορία)

Παρουσίαση στοιχείων της γαλλικής εμπειρίας από τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο

(Γαλλική Γλώσσα και Πολιτισμός)

Έμφαση στην κατανόηση του γεγονότος ότι η εμπειρία του στάθηκε ικανή να

επαναπροσδιορίσει τις αξίες και τις αντιλήψεις των Ευρωπαίων, να δημιουργήσει

νέα κινήματα στην τέχνη που ανέτρεπαν τη μέχρι τότε κυριαρχία της λογικής και της

αντικειμενικής απόδοσης του κόσμου (Ιστορία –Γαλλική Γλώσσα και Πολιτισμός)

Παρουσίαση των συγγραφέων και των έργων τους από τις καθηγήτριες. Πρώτη

προσέγγιση των αποσπασμάτων – συζήτηση με επίκεντρο τις εικόνες του πολέμου

στα δύο λογοτεχνικά έργα, τις αναφορές στη ζωή των στρατιωτών, το αντιπολεμικό

μήνυμα που περιέχουν και τον τρόπο που αυτό εκφράζεται, τη νατουραλιστική

απόδοση. Πρώτα συμπεράσματα για τα κοινά σημεία ανάμεσα στους δύο

συγγραφείς στον τρόπο απόδοσης της εμπειρίας του πολέμου. (Κοινή διδασκαλία)

Εργασίες των μαθητών πάνω στα ανθολογημένα αποσπάσματα με βάση αντίστοιχα

φύλλα εργασίας.

Κοινή διδασκαλία - Παρουσίαση των εργασιών των μαθητών.

Page 2: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ

ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΜΑΘΗΤΕΣ

Καλαμπάκας Δημήτριος, Κασσιός Παναγιώτης, Κατραούρας Γεώργιος,

Κατσικαδάκος Κωνσταντίνος, Κουγιανός Αλέξανδρος, Κουλούρης Ιωάννης,

Κουτζαβεκιάρη Μαρία, Κουτζαβεκιάρης Χρηστος, Κουτσογεωργόπουλος Σταύρος,

Λαθιωτάκης Διονύσιος, Λαθιωτάκης Ευθύμιος, Μακάρογλου Χαρίκλεια Μανέτος

Θεόκριτος, Μάσσια Ιωάννα-Μαρια, Μητσάνη Ιωάννα, Μήτσικα Ιωάννα

Μιχαλοπούλου Αλεξάνδρα, Μπάμπουλη Αννα, Μπεθάνη Πένυ, Παυλίδου

Αναστασία.

Page 3: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ

Α. Στρατής Μυριβήλης, Η ζωή εν τάφω. Το βιβλίο του πολέμου

Ιστορικό πλαίσιο: Ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος ξεκίνησε το 1914, αποτέλεσμα της

κορύφωσης του οικονομικού και αποικιακού ανταγωνισμού των Μεγάλων

Δυνάμεων, με αντιπάλους τις Κεντρικές Δυνάμεις (Γερμανία, Αυστροουγγαρία,

Ιταλία) από τη μία και την Εγκάρδια Συνεννόηση, γνωστή ως Εntente (Αγγλία,

Γαλλία Ρωσία) από την άλλη. Στο πλευρό των βασικών αντιπάλων τέθηκαν σταδιακά

όλες σχεδόν οι ευρωπαϊκές χώρες. Τα βασικά μέτωπα ήταν δύο, το δυτικό στα

γαλλογερμανικά σύνορα και το ανατολικό στα σύνορα ανατολικής Γερμανίας

(Πρωσίας) και Ρωσίας. Το 1915 οι Αγγλογάλλοι μετέφεραν τον πόλεμο στα

Βαλκάνια, επιχειρώντας την κατάληψη της χερσονήσου της Καλλίπολης.

Δημιουργήθηκε ένα ακόμα μέτωπο, το βαλκανικό/μακεδονικό. Η Ελλάδα είχε

μέχρι το 1916 παραμείνει ουδέτερη, αποτέλεσμα της επιμονής του γερμανόφιλου και

γαμπρού του Γερμανού κάιζερ βασιλιά Κωνσταντίνου και παρά την αντίθετη

προσπάθεια του πρωθυπουργού Βενιζέλου, που ήθελε την είσοδο της χώρας στον

πόλεμο, στο πλευρό της Αντάντ, προσδοκώντας οφέλη στην περίπτωση νίκης τους

(πράγμα που πίστευε). Ο Κωνσταντίνος, μην μπορώντας να προτείνει τη συμμαχία

της Ελλάδας με τις Κεντρικές Δυνάμεις (είχαν συμμαχήσει μαζί τους ήδη η

Βουλγαρία και η Οθωμανική αυτοκρατορία), υποστήριζε την αυστηρή ουδετερότητα

της χώρας. Η Ελλάδα διχάστηκε τόσο πολύ που χωρίστηκε σε δύο κράτη: το κράτος

των Αθηνών υπό τον Κωνσταντίνο και το κράτος της Θεσσαλονίκης υπό τον

Βενιζέλο. Ο Βενιζέλος (ως προσωρινή κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης) έβαλε τη χώρα

στον πόλεμο από το 1916, ενώ το 1917, όταν με επέμβαση των Συμμάχων ο

Κωνσταντίνος υποχώρησε και ο Βενιζέλος έμεινε μοναδικός πρωθυπουργός της

χώρας, Έλληνες στρατιώτες πολέμησαν στη Μακεδονία.

Ο συγγραφέας και η συμμετοχή του στον πόλεμο: Ο Στρ. Μυριβήλης είχε βρεθεί

στο μέτωπο της Μακεδονίας από τον Απρίλιο του 1917 μέχρι το χειμώνα του 1919.

Ακολουθώντας το 4ο Σύνταγμα της Μεραρχίας Αρχιπελάγους, θα βρεθεί μαζί με τον

επίσης στρατευμένο αδελφό του στην προκάλυψη του Μοναστηρίου (καλοκαίρι

1917). Εκεί αρχίζει να συνθέτει τη Ζωή εν τάφω. Λοχίας πλέον, θα εκπαιδευτεί ως

υποψήφιος έφεδρος αξιωματικός στη Θεσσαλονίκη και το 1919 θα ονομαστεί

Ανθυπολοχαγός. Η εμπειρία του Α΄ Παγκοσμίου στο μακεδονικό μέτωπο θα

μετατρέψει τον φανατικά υποστηρικτή της Μεγάλης Ιδέας Μυριβήλη, που είχε

συμμετάσχει εθελοντικά στου Βαλκανικούς πολέμους, σε φανατικό αντιμιλιταριστή,

που ενστερνίζεται τα ανθρωπιστικά, αντιπολεμικά ιδεώδη της εποχής του. Το έργο

του διαπερνάται από τον αποτροπιασμό του για την κτηνωδία του πολέμου σε ό,τι κι

αν γράφει. Η Ζωή εν τάφω πρωτοδημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα Καμπάνα

από τον Απρίλιο του 1923 μέχρι τον Ιανουάριο του 1924 και επανεκδόθηκε το 1930.

Το έργο: Ήρωας του Στρ. Μυριβήλη είναι ο λοχίας Αντώνης Κωστούλας, ένας

νεαρός φοιτητής από τη Λέσβο που υπηρετεί μαζί με τον αδελφό του στο 4ο

Σύνταγμα της Νησιώτικης Μεραρχίας. Ο Κωστούλας βρίσκεται στο μακεδονικό

Page 4: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ

μέτωπο και μετά από μακρές πορείες βρίσκεται κάθε τόσο σε φρικτά χαρακώματα.

Στην πορεία του γράφει επιστολές στην αγαπημένη του, περιγράφοντάς της τις

περιπέτειές τους, τα βάσανα, τις λιποταξίες, τις σκέψεις κατά την εξέλιξη των μαχών.

Τα γράμματα αυτά δεν τα στέλνει, δεν θα το επέτρεπε η στρατιωτική λογοκρισία. Θα

τα βρει μετά τον θάνατό του ο συγγραφέας και θα τα δημοσιεύσει ως το βιβλίο Η

Ζωή εν τάφω. Άνθρωπος σκεπτόμενος και ευαίσθητος, υποφέρει όχι μόνο από τις

απίστευτες κακουχίες, αλλά από τον παραλογισμό, τη σκληρότητα και τη ματαιότητα

του πολέμου καθώς και την επίδρασή του στον ψυχισμό του ανθρώπου. Αναπολεί

τον καιρό της ειρήνης στον τόπο του, ασκεί κριτική στην πατριωτική του ιδεολογία

και κάθε ιδεολογία που οδηγεί στον πόλεμο, συμπονά τους ανθρώπους για το κακό

του πολέμου. Δίνει ρεαλιστικότατες περιγραφές του πολέμου, των χαρακωμάτων και

της ζωής σε αυτά, της κτηνωδίας των μαχών, της φρίκης των τραυματισμών και του

θανάτου. Ο ίδιος θα πεθάνει στην «τελευταία εξόρμηση», όταν ο τραυματισμός ενός

Γάλλου στρατιώτη που χειρίζεται τα φλογοβόλα που χρησιμοποιούνται για την

εκκαθάριση των εχθρικών χαρακωμάτων από κρυμμένους αντιπάλους θα στρέψει το

μηχάνημα εναντίον του και θα τον κάψει.

Page 5: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ετοιμάστε ένα ερμηνευτικό κείμενο στηριζόμενοι στις παρακάτω

ερωτήσεις/άξονες:

1.Γιατί ο συγγραφέας διαλέγει αυτόν τον τίτλο για το έργο του;

2.Ο συγγραφέας παρουσιάζει τον ήρωά του να γράφει τις πολεμικές του

εμπειρίες του σε επιστολές προς την αγαπημένη του. Γιατί νομίζετε ότι κάνει

αυτή την επιλογή;

3.Συγκεντρώστε τις αναφορές στα χαρακώματα και τη ζωή των στρατιωτών σε

αυτά. Συγκεντρώστε τις εκφράσεις και τα σχήματα λόγου του συγγραφέα που

αποδίδουν την εμπειρία των χαρακωμάτων.

4.Μέσα από τις επιστολές του λοχία Κωστούλα, ο αναγνώστης παρακολουθεί

την εξέλιξη των γεγονότων, κυρίως όμως την αντίδρασή του ήρωα σε αυτά.

Αναζητήστε τα σημεία που ο Κωστούλας διατυπώνει σκέψεις για τον πόλεμο.

5.Ο λοχίας Κωστούλας αναπολεί τον αγνό πατριωτισμό και την προσήλωσή

του στη Μεγάλη Ιδέα πριν πάει στον πόλεμο. Σε τι μετατρέπεται αυτή η

ιδεολογία ζώντας την εμπειρία του πολέμου; Υπάρχουν σημεία στα

αποσπάσματα που δείχνουν την υποκρισία των ιδεολογιών, την

εκμετάλλευση και τη βία του πολέμου στο όνομα των ιδεολογιών. Μπορείτε

να τα εντοπίσετε;

6.Στα αποσπάσματα γίνεται αναφορά σε λιποταξίες στρατιωτών. Μπορείτε να

τις δικαιολογήσετε; Πώς αντιμετωπίστηκαν;

7.Το κεφάλαιο «Ο λόφος με τις παπαρούνες» αναφέρεται σε μία ειρηνική

ανάπαυλα του πολέμου. Με ποιους τρόπους όμως ο συγγραφέας μέσα από

αυτό κάνει ισχυρότερη τη φρίκη του πολέμου;

8.Το έργο αυτό έχει θεωρηθεί ως το σημαντικότερο ελληνικό αντιπολεμικό

μυθιστόρημα. Μπορείτε να δικαιολογήσετε τον χαρακτηρισμό αυτό;

9.Αφού μελετήσετε και τα αποσπάσματα από το έργο του Barbusse, μπορείτε

να διακρίνετε τα κοινά σημεία, στο περιεχόμενο και το ύφος των δύο

συγγραφέων. Μπορείτε να κατανοήσετε τώρα γιατί ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος

χαρακτηρίστηκε το «μεγάλο σφαγείο» της Ευρώπης, εμπειρία που στάθηκε

ικανή να επαναπροσδιορίσει τις αξίες και τις αντιλήψεις των Ευρωπαίων, να

τροφοδοτήσει μία μακρά σειρά αντιπολεμικών λογοτεχνικών αλλά και άλλων

καλλιτεχνικών έργων;

Page 6: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ

ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ

Ο τίτλος του βιβλίου είναι απολύτως ταιριαστός με το περιεχόμενό του

και την πρόθεση του συγγραφέα. Η ζωή στα χαρακώματα ήταν πράγματι ζωή

«μέσα στον τάφο», όχι μόνο λόγω της φύσης και της κατασκευής των

χαρακωμάτων (μέσα στη γη), αλλά και της κατάστασης των στρατιωτών εκεί,

που ήταν σαν ζωντανοί νεκροί. Ο τίτλος παραπέμπει ακόμα στον Επιτάφιο

Θρήνο της Μεγάλης Παρασκευής για τον θάνατο του Ιησού. Δηλώνει τον

θάνατο και μάλιστα τον θάνατο του αθώου, όπως αθώοι ήταν οι νέοι αυτοί

που οδηγήθηκαν στον θάνατο.

Ο συγγραφέας επέλεξε να δώσει τις πολεμικές εμπειρίες του λοχία

Κωστούλα μέσα από επιστολές προς την αγαπημένη του, γιατί έτσι γίνεται

πιο αισθητή η αντίθεση της ζωής και του θανάτου, της ειρήνης και του

πολέμου. Γράφοντας στην αγαπημένη του ο νεαρός λοχίας, αναφέρεται στη

ζωή, στον έρωτα, στα όνειρα των νέων, σε ό,τι αξίζει στη ζωή. Είναι σαν να

είναι συνεχώς μπροστά μας τι είναι αυτό που άφησε, αυτό που χάνει ο κάθε

άνθρωπος στον πόλεμο. Τίθεται η ζωή πλάι στον θάνατο, το φυσιολογικό

δίπλα στο αφύσικο. Επίσης, σε τέτοιες συνθήκες έχει κανείς την ανάγκη να

«μιλήσει», να πει αυτά που ζει, να τα «βγάλει» από μέσα του. Όπως λέει ο

ίδιος: «Κουρασμένος από μοναξιά, είπα να σου στορίζω κάπου κάπου τις εντύπωσές

μου από τούτη την καινούργια ζωή. Θα γράφω -σα μου μένει καιρός και κουράγιο,- έτσι

για να σου κουβεντιάζω. Είναι παρηγορετικό να ξέρεις πως κάποιος δικός σου είναι

κοντά σου την ώρα που ζεις τις πιο κρίσιμες στιγμές της ζωής. Κάποιος που σε

καταλαβαίνει, που σε μεταλαβαίνει. […] Λογαριάζω πως είσαι κάπου εδώ κοντά μου, -κι

ας μη μιλάς, Κ’ εγώ τότε παραδίνουμαι όλος αγνότητα στη μοναχοκουβέντα μου, που η

απουσία σου τη γιομίζει»» (Στρ. Μυριβήλης, Η ζωή εν τάφω, (21η έκδ.), Αθήνα,

Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1984, σ. 13-14)

Το βιβλίο, στο μεγαλύτερο μέρος του, περιγράφει τη ζωή των

στρατιωτών στα χαρακώματα. Η ατμόσφαιρα των χαρακωμάτων είναι

ζοφερή, αφύσικη: «Η ζωή αργοσέρνεται, η ίδια πάντα. […] Η δουλειά, όλο σκάψιμο,

γίνεται μονάχα τη νύχτα. Όλη τη μέρα πρέπει να είμαστε ξαπλωμένοι μέσα στο

χαράκωμα, κουρνιασμένοι στις γούβες και στις τρύπες του. Καθένας έσκαψε όπως

μπορούσε καλύτερα μέσα στο τοίχωμα ένα γιατάκι, όσο να χωρά και να βολεύεται αυτός

και τα πράμάτά του. […] Φαΐ, μια φορά στις εικοσιτέσσερις ώρες. […]Το νερό είναι

σπάνιο σα ροδόσταμα. […]το νίψιμο και κάθε λογής πάστρα καταργήθηκαν από τη μέρα

που ήρθαμ’ εδώ πάνω. […] Στην αρχή θαρρούσα πως θα συνηθίσω την ακαθαρσία. Μα

όσο περνούν οι μέρες ολοένα και πιότερο με πειράζει. Νιώθω τη σκόνη πάνω στα

ματόκλαδα, την πιάνω με τα νύχια μέσα στα φρύδια και μέσα στα γένια που μεγάλωσαν

και κεντάνε. […] Οι πόροι του κορμιού έχουνε γιομίσει […] Τώρα τελευταία αρχίσαμε

να βρίσκουμε και ψείρες. […] Όλοι μας γενήκαμε νευρικοί και κακοί συναμεταξύ μας.

Page 7: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ

Καλημέρα να πεις του γείτονα βρίσκεις τον μπελά σου. Κειτούμαστε όλη μέρα σαν τα

ψοφίμια κάτω από έναν ήλιο αλύπητα πυρό, που μας σιγοψήνει έτσι απροστάτευτους

και γεννάει σύννεφο τις μύγες.[…] σαν πέσει ανάγκη να μετατοπιστούμε μέσα στο

χαράκωμα, προχωράμε αρκουδώντας με τα τέσσερα σαν τα ζα. […] πασχίζουμε μάταια

να κοιμηθούμε. Τα ιδρωμένα μας κορμιά βγάζουνε μια ανυπόφορη μπόχα.» [Ό.π., σ.

87-89]

Και αλλού, η περιγραφή της αφύσικης ζωής συνεχίζεται και μας

σοκάρει: «Ανήκουμε τώρα πάλι στην απίθανη κοινωνία των καταχθόνιων πλασμάτων.

Είμαστε οι πολίτες του χαρακώματος. Αυτό μας δαμάζει μέρα με τη μέρα, μας

αφομοιώνει. Μας χωνεύει, μας λιώνει σιγά-σιγά έτσι σαν ένα μακρύ κι ατέλειωτο

άντερο. Το χώμα απλώνει το χρώμα του στα πρόσωπα, στα χέρια, γεμίζει την όσφρηση,

εξοικειώνεται με την αφή. Κατόπι λίγο-λίγο ποτίζει με τη μουχλιασμένη ανάσα του

την ανθρώπινη ψυχή.» (Ό.π., σ. 298)

Το ίδιο τραγικές είναι και οι περιγραφές που αφορούν την «τελευταία»

επιχείρηση, αυτή στην οποία θα βρει τον θάνατο και ο ίδιος ο ήρωας. Μας

δείχνει για άλλη μία φορά τη σκληρότητα του πολέμου, αλλά και μας

ενημερώνει για την «τεχνολογική εξέλιξη», που πράγματι χρησιμοποιήθηκε

σε αυτόν τον πόλεμο για πρώτη φορά, αλλάζοντας τους μέχρι τότε τρόπους

διεξαγωγής πολέμου: «Είναι δυο βδομάδες τώρα που μας προετοιμάζουν για τη

μεγάλη επιχείρηση. Όλη η μεραρχία μας και δύο ξένα Συντάγματα εφεδρείας, θα

εξορμήσουμε να πάρουμε ένα μεγάλο φρουριακό συγκρότημα του οχτρού. Ώσπου να

δοθεί το σύνθημα της μεγάλης σφαγής, την οργανώνουν μ’ ένα σύστημα τόσο

επιστημονικά φροντισμένο ως τις πιο μικρές του λεπτομέρειες, πούναι να σαστίσει ο

νους σου. Όλες οι κατάχτησες του ανθρώπινου μυαλού στην επιστήμη, στη μηχανική,

στην ψυχολογία, ακόμα και η Τέχνη, γένηκαν όργανα για να βοηθήσουν όσο μπορούνε

στο τελειωτικό ξεκλήρισμα των ανθρώπων που παραμονεύουν κι αυτοί, τυλιγμένοι στη

λάσπη τους, εδώ αντίκρυ μας.

Μηχανές δαιμονικές, ατμοί δολοφονικά κλεισμένοι σε σωλήνες και σε οβίδες.

Φαρμακώνουν τον αγέρα, σβήνουν το φως στα μάτια και σηκώνουν ομπυωμένες

φούσκες πάνω στα πλεμόνια. […] τορπίλες κοντόχοντρες με φοβερές εκρηχτικές

ύλες.[…] Αντλίες πολύπλοκες, που το φορτούμι τους λαντουρά τη φωτιά και το

θάνατο. Μουτσούνες σαν αυτές που φοράν οι σφουγγαράδες.[…] Ρουκέτες εξαίσιες, που

θ’ ανάψουνε σαν πολύχρωμοι αστερισμοί πάνω από χιλιάδες αθώους, όταν αυτοί θα

σπαράζουν χάμου με τα πλευρά τσακισμένα, και τα’ άντερά τους θα σαλεύουν ανάμεσα

στις ματωμένες λάσπες ζωντανά, σαν ξεγδαρμένα φίδια. Μέσα σ’ όλες αυτές τις

αποτρόπαιες εφευρέσεις, κείνο που μου δίνει την πιο άσκημη κρυάδα είναι η «μάχαιρα

χαρακώματος». Είναι το μαχαίρι των «εκκαθαριστών». [..] Αυτό θα πει: να σφάξουνε

ψυχρά και μελετημένα, να σφάξουν με το χέρι τους, από κοντά, σαν αρνιά,, όλους τους

οχτρούς που απόμειναν κρυμμένοι από το φόβο τους ή από πονηριά μέσα στις σκοτεινές

γωνιές και στ’ αφημένα αμπριά. Για να ξεκαθαρίσεις ένα αμπρί ρίχνεις πρώτα μέσα ένα-

δυο χειροβομβίδες, ή το λαντουράς με φλογοβόλο. Αν έχεις μπόμπα με ασφυξιογόνα,

Page 8: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ

ακόμα καλύτερο. Είναι το κάπνισμα της μπουμπουροφωλιάς. Ρίχνεις μέσα μια και όσοι

κρύφτηκαν εκεί ξεπετάγουνται έξω, σκουντουφλώντας από ασφυξία και φλόγωση

ματιών. Οι εκκαθαριστές τους περιμένουν απ’ έξω, τους σφάζουν και προχωρούνε σ’

άλλο αμπρί.»

Στις επιστολές του λοχία Κωστούλα υπάρχουν πολυάριθμα σημεία στα

οποία ο ήρωας εκφράζει τις σκέψεις του σχετικά με τον πόλεμο. Σε κάθε

επιστολή του τονίζει τη φρικαλεότητα του πολέμου και ειδικά της ζωής στα

χαρακώματα. Μέσα από λεπτομερείς περιγραφές-εικόνες πολεμικών σκηνών

αλλά και από παραστατικές παρομοιώσεις, ο Κωστούλας πετυχαίνει να δείξει

στους αναγνώστες τον κυνισμό και γενικότερα το άγριο πρόσωπο του

πολέμου. Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο θετικό για τον πόλεμο, κανένας

ηρωισμός, κανένα επικό στοιχείο. Υπάρχει μόνο η κατάδειξη της βρώμικης

πλευράς του. Ένα παράδειγμα αυτού είναι το γεγονός ότι όταν κάποιοι

στρατιώτες λιποτακτούν, οι συμπατριώτες τους αναγκάζονται να τους

σκοτώσουν, αφού εκτελούν εντολές ανωτέρων. Αυτό το παράδειγμα,

εμφανίζει όχι μόνο την ωμότητα του πολέμου αλλά και τον παραλογισμό του.

Έπειτα, στο κεφάλαιο με τίτλο «Ρόδα του πολέμου» ο λοχίας Κωστούλας

δηλώνει ότι ο πόλεμος αρχικά σε θανατώνει ψυχικά και ύστερα σωματικά.

Συγκεκριμένα, θεωρεί ότι ο πόλεμος τραυματίζει πρώτα την ψυχική

ακεραιότητα ενός ανθρώπου και αργότερα το σώμα του. Αυτό επιβεβαιώνεται

και από τη φράση του Γίγαντα στην επιστολή με θέμα τη σχεδιασμένη

λιποταξία και την εκτέλεσή του αν πιαστεί: «Να πεθάνω μια φορά τελοσπάντων.

Εδώ πεθαίνω χίλιες φορές το μερονύχτι». [Ό.π., σ. 153] Ύστερα, ο Κωστούλας

αναγνωρίζει ότι ο πόλεμος έχει αρνητικό αντίκτυπο στους μαχητές αλλά και

στους αμάχους, στους νικημένους και στους νικητές. Τονίζει δηλαδή πως ο

πόλεμος δεν κάνει διακρίσεις, όλοι ανεξαιρέτως «πληγώνονται» με τον ίδιο

σκληρό και βάναυσο τρόπο. Επίσης, σε διάφορα σημεία των επιστολών του

παραθέτει τον λόγο για τον οποίο θέλησε να ριχτεί στον πόλεμο. Ο λόγος

αυτός ήταν ο πατριωτισμός και η πραγμάτωση της Μεγάλης Ιδέας, στην

οποία ο ήρωας πίστευε. Όμως, στην πραγματικότητα κατάλαβε πως

χρησιμοποιείται και ο ίδιος όπως και οι υπόλοιποι στρατιώτες σαν πιόνια των

ηγετών που προκαλούν τον πόλεμο με απώτερο στόχο την εξυπηρέτηση των

δικών τους συμφερόντων. Εν τέλει, μέσα από τις επιστολές του λοχία

Κωστούλα γίνονται αντιληπτές η φρίκη και η ματαιότητα του πολέμου.

Μέσα από τα αποσπάσματα, καταλαβαίνουμε ότι η ιδεολογία του

λοχία Κωστούλα αλλάζει εξ ολοκλήρου, καθώς βλέπουμε ότι, ενώ αρχικά

ήταν πολύ θερμός με την ιδέα να πολεμήσει για την υλοποίηση της ιδεολογίας

του (εμπνέεται από η Μεγάλη Ιδέα), έπειτα φαίνεται να αμφισβητεί απόλυτα

τον πραγματικό σκοπό όχι μόνο του συγκεκριμένου πολέμου αλλά των

πολέμων γενικά. Καταλήγει να αναθεωρεί πλήρως την θεωρία του για την

Page 9: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ

ζωή αλλά και να αμφιβάλλει για οτιδήποτε μπορεί να χαρακτηριστεί πίστη σε

κάτι, όταν αυτό οδηγεί σε καταστάσεις όπως ο πόλεμος. Ο λοχίας Κωστούλας

πλέον καταλαβαίνει την πραγματική αξία της ζωής. Η ζωή στα χαρακώματα

και οι απώλειες τον έκαναν να καταλάβει. Επίσης, μετά από τόση φρίκη που

έχει αντικρίσει, εύχεται να ήταν έστω ένα βοτσαλάκι στην άκρη της θάλασσας

που λιάζεται και παρασέρνεται από τα κύματα. Τέλος, χάνοντας την πίστη

του, αντιλαμβάνεται πόσο δύσκολο είναι να ζεις μες την αμφιβολία. Έτσι λέει

εδώ χαρακτηριστικά: «Θα θελα να μπορούσα να ιδώ τον Κύριο. Να τον ικετέψω να

μου δώσει πίσω την πίστη. Οποιαδήποτε μια πίστη. Προς Εκείνον, προς το Καλό ή

προς το Κακό.» [Ό.π., σ. 173]

Την εκμετάλλευση και τη βία του πολέμου δεν την νομιμοποιεί

καμία ιδεολογία, αυτό μοιάζει να είναι το συμπέρασμα του λοχία

Κωστούλα: «Καλά εμείς οι άνθρωποι. Έχουμε τα συμφέρα μας, τις ιδεολογίες μας, τις

λόξες μας, τις μεγαλομανίες και τους ενθουσιασμούς μας. Απ’ όλα αυτά μαγειρεύεται

περίφημα ο πόλεμος.» Ο ίδιος αναφέρεται στον εαυτό του, τον αρχικό του

ιδεαλισμό, τον ενθουσιασμό του να πολεμήσει για την πατρίδα και για τις

αρχές της δημοκρατίας: «Τώρα πάει πια. Δεν έχω πίστη: Έκαμα μιαν επανάσταση

ενάντια στο Κράτος για να τιμήσω τον ελληνικό λόγο της συμμαχίας με τους Σέρβους.

Τώρα βοηθώ τους Σέρβους να εκσλαβίσουν τους Έλληνες στο Μοναστήρι. Ήρθα να

σκοτωθώ πλάι στους Γάλλους για τα ιδανικά της Δημοκρατίας. Τους βρήκα να δέρνουν

τους μαύρους στρατιώτες τους και τους άκουσα στα χαρακώματα να μας δέχονται με την

κραυγή ‘chiens grecs’.» Και αλλού: «Έτσι τώρα η πίστη μου σαλεύεται. Είναι σαν ένα

κουρέλι δεμένο ψηλά στο τηλεγραφόξυλο. Τη δέρνουν όλοι οι άνεμοι της αμφιβολίας,

τη μπατσίζουν αξιολύπητα. Ποιο είναι το καλό και από πού αρχίζει το κακό;» [Ό.π., σ.

172]

Ο πόλεμος όμως, η από πρώτο χέρι γνώση του τι σημαίνει πόλεμος τον

κάνει να πει: «Πίστευα και γω μια φορά. Ακόμα πίστευα ίσαμε πριν από λίγους

μήνες.» [Ό.π., σ. 171] Ο πόλεμος νιώθει ότι κάνει τον άνθρωπο να χάνει την

ψυχή του, την πίστη του στην ίδια τη ζωή: «Μουλιάζει την ψυχή, τη σκεπάζει μ’

ένα λεπτό στρώμα μούχλα από λυπητερές ιδέες.» Και αλλού: «Μέσα σ’ αυτή την

ακίνητη φρίκη σαλεύει οκνά η ψυχή, σαν τη χελώνα στο βούρκο.» [Ό.π., σ. 298] Η

φυσιολογική αντίδραση σε όλο αυτό είναι η άρνηση του πολέμου: «Απ’ όλες

τις αίστησες, απ’ όλες τις δυνάμεις του μυαλού και των νεύρων βγαίνει μια

απελπισμένη άρνηση.» Προβλέπει μάλιστα ότι κάποτε αυτός ο πόλεμος θα

μείνει συνώνυμο μίας φριχτής κτηνωδίας, που αμαυρώνει τον πολιτισμό,

όπως και έγινε: «Στοχάζουμαι πως κάποτε θα είναι ένα από τα πιο μαύρα σημάδια της

Ιστορίας των Ανθρώπων.»

Από το βιβλίο δεν λείπει και αναφορά στις λιποταξίες, γεγονός που

πράγματι σημειώθηκε σε όλα τα μέτωπα του Α΄ Παγκοσμίου. Ο ήρωας ακούει

τον αδελφό του να του εκμυστηρεύεται πως έχει προετοιμάσει σχέδιο

διαφυγής, μιας και δεν μπορεί να υποστεί άλλο τις φρικτές συνέπειες του

Page 10: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ

πολέμου, πράγμα απόλυτα κατανοητό και δικαιολογημένο. Σε καμία

περίπτωση δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ο πόλεμος κάτι καλό για τους

ανθρώπους. Ας προβάλλουμε τους λόγους που ωθούν ένα στρατιώτη ώστε να

κάνει κάτι τόσο ριψοκίνδυνο. Αναμφίβολα είναι παράτολμο να αψηφήσει

ένας φαντάρος εν καιρώ πολέμου το καθήκον προς την πατρίδα και να

λιποταχτήσει. Εδώ όμως μοιάζει να είναι σημαντικότερο για έναν άνθρωπο

να ζήσει, να απολαύσει τη ζωή και όχι να αγωνίζεται και να πολεμά εξαιτίας

της μωρίας και της αφροσύνης μερικών που χαντακώνουν τις ζωές νέων

ανθρώπων σε κάτι ανούσιο κι ανώφελο. «Έχει επαναστατήσει όλη μου η ψυχή,

όλο μου το μυαλό, όλο μου το κορμί», λέει ο Γιγάντης. [Ό.π., σ. 153] Έτσι η

διεκδίκηση του κύριου δικαιώματος πρώτα απ΄ όλα στη ζωή κάνει έναν

άνθρωπο να ξεπεράσει τα όρια. Το πιστεύει αυτό καθώς λέει πως καθετί γήινο

και όμορφο υπερβαίνεται από τη φρίκη, την αγριότητα, τη βαναυσότητα, τις

φρικαλεότητες. Ο αδελφός του ήρωα δεν θα τολμήσει να λιποτακτήσει τελικά,

όμως οι σύντροφοί του θα το κάνουν με αποτέλεσμα να οδηγηθούν στο

στρατοδικείο, όπου δικάζονται, καταδικάζονται και εκτελούνται.

Στο κεφάλαιο «Ο λόφος με τις παπαρούνες», ο Στρ. Μυριβήλης

αναφέρεται σε μια ειρηνική ανάπαυλα. Ρώσοι και Έλληνες στρατιώτες

συναντιούνται, μιλάνε για τους δικούς τους, μοιράζονται τις λιγοστές τους

προμήθειες, τραγουδάνε. Κι όμως η σκηνή τονίζει με τον δικό της τρόπο τη

φρικαλεότητα του πολέμου. Είναι σαν αυτή η σκηνή, αυτό που θα έπρεπε να

είναι το φυσιολογικό, με το να είναι μόνο ένα σύντομο διάλειμμα, μας δείχνει

τι είναι αυτό που οι στρατιώτες χάνουν, κοινά για όλους τους ανθρώπους:

οικογένεια, φίλους, ό,τι και όποιους αγαπούν. Οι άνθρωποι, όπου και όπως κι

αν ζουν, όποια γλώσσα κι αν μιλάνε, είναι παντού ίδιοι, με τα ίδια όνειρα, τα

ίδια αισθήματα, τις ίδιες ανάγκες. Εκτός από αυτό, ο συγγραφέας δίνει την

κρυμμένη πίσω από την ειρηνική ανάπαυλα φρίκη του πολέμου με έντονα

σχήματα λόγου, κυρίως αντιθέσεις και εικόνες. Έτσι, διαβάζουμε: «μέρα

χαρούμενη στις άσκημες μέρες τις πορείας» (αντίθεση που δείχνει το διάλειμμα

από τις μέρες του πολέμου)▪ «μαβιά μάτια» (εικόνα που κάνει ζωντανή την

κούραση και τη θλίψη των στρατιωτών)▪ «αργά μελαγχολικά τραγούδια»▪ «τα

σλάβικα μάτια βούρκωναν» (τα βουρκωμένα μάτια στην ανάμνηση της

προηγούμενης ζωής)▪ «Στήσαμε πυραμίδες τα όπλα» (πυραμίδα της ειρήνης, θα

λέγαμε)▪ τις «σοβαρές μορφές των τραγουδιστάδων» (καθώς η σκέψη του πολέμου

ήταν πάντα εκεί), το « μονοπάτι που πήρε τα παλικάρια του χωριού πέρα από τη

ζωή» (αναφορά στον θάνατο)▪ τέλος τη συμβολική κίνηση να βάλουν

«παπαρούνες μέσα στις μπούκες των τουφεκιών».

Ολόκληρο το βιβλίο του Μυριβήλη είναι μία διαμαρτυρία για τον

πόλεμο. Η παρουσίαση του πολέμου στην πιο ωμή και κτηνώδη διάστασή

του, οι σκέψεις του ήρωα, που καταγγέλλει τον πόλεμο, η απογύμνωση του

Page 11: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ

πολέμου από κάθε ιδεολογικό, πατριωτικό χαρακτήρα, η προβολή των

απάνθρωπων συνθηκών στα χαρακώματα, η σκληρότητα και η αποκτήνωση

των ανθρώπων, ο πανταχού παρών θάνατος, όλα μας δείχνουν ότι ο πόλεμος

αυτός, αλλά και κάθε πόλεμος, αποτελεί μία παράλογη κατάσταση, που δεν

την νομιμοποιεί καμία ιδεολογία, κανένας σκοπός.

Διαβάζοντας τα αποσπάσματα από τα δύο έργα, παρατηρούμε ότι οι

δύο συγγραφείς, αν και διαφορετικής εθνικότητας, έχουν πολλά κοινά

στοιχεία. Το πρώτο κοινό τους στοιχείο είναι ότι και οι δύο πολέμησαν σε

αυτόν τον πόλεμο και οι αφηγήσεις τους έχουν την ποιότητα και τη

δραστικότητα της προσωπικής μαρτυρίας. Τα έργα τους μοιάζουν ως προς το

περιεχόμενο (ζωή στα χαρακώματα, σκηνές πολέμου, επιδράσεις του πολέμου

στην ψυχική διάθεση, την ηθική, την πνευματική υπόσταση των στρατιωτών)

και ως προς το ύφος. Πιο συγκεκριμένα, το ύφος και των δύο είναι λιτό,

άμεσο, ζωντανό, παραστατικό, δραματικό και γοργό. Και οι δύο συγγραφείς

χρησιμοποιούν απλή γλώσσα και ταυτόχρονα παρουσιάζουν τα γεγονότα

πολύ ζωντανά, καθώς χρησιμοποιούν εικόνες. Ταυτόχρονα παρουσιάζουν τη

φρίκη του πολέμου και τη ζωή στα χαρακώματα, την οποία παρομοιάζουν με

κόλαση. Δεν είναι τυχαίο ότι και οι λέξεις επανέρχονται κοινές. Μιλούν για

κόλαση, για τάφο, για ζωντανούς νεκρούς. Επίσης και οι δύο συγγραφείς είναι

νατουραλιστές, διότι προβάλλουν μέσα από τα έργα τους τη φρίκη του

πολέμου με πολλές ανατριχιαστικές λεπτομέρειες. Τέλος, σε κάποια σημεία

των βιβλίων ο αφηγητής, λόγω της ψυχικής πίεσης που δέχεται από τις

συνθήκες που επικρατούν αρχίζει να σκέφτεται και να προβληματίζεται για

το γεγονός για το οποίο γίνεται ο πόλεμος. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι

συγγραφείς προσπαθούν να τονίσουν το αντιπολεμικό αίσθημα των

αναγνωστών των βιβλίων, παρουσιάζοντας αντιπολεμικά επιχειρήματα.

Πράγματι αντιλαμβανόμαστε μέσα από αυτή τη συγγένεια των δύο

έργων (υπήρξαν πολλά ακόμα και από τις δύο πλευρές, γαλλικά, αγγλικά,

γερμανικά), πόσο συγκλονίστηκαν οι Ευρωπαίοι από αυτόν τον πόλεμο, πόσο

τραυματικός υπήρξε όχι μόνο για όσους τον έζησαν ως στρατιώτες, αλλά και

για όλη την ευρωπαϊκή σκέψη και εμπειρία.

Θα μπορούσε να ισχύει και για τους δυο αυτό που γράφει ο

Μυριβήλης στον πρόλογο του βιβλίου: «Ας μου συγχωρεθεί τούτο το βιβλίο, γιατί

μου είναι μια προσωπική απολύτρωση…»

Για το παραπάνω κείμενο εργάστηκαν οι μαθητές: Κατραούρας Γιώργος

Κουτζαβεκιάρη Μαρία, Κουτσογεωργόπουλος Σταύρος, Μακάρογλου Χαρά Μανέτος

Θεόκριτος, Μητσάνη Ιωάννα, Μήτσικα Ιωάννα, Μπάμπουλη Αννα, Μπεθάνη Πένυ.

Page 12: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ

B) HENRI BARBUSSE, Le Feu

Ο συγγραφέας: Ο Henri Barbusse (1873-1935) γεννήθηκε στην Asnieres, σε

προτεσταντική οικογένεια. Πολύ νέος αναγνωρίστηκε στους λογοτεχνικούς

κύκλους, ως ένας από τους «δικούς» τους, όταν συμμετείχε στο διαγωνισμό

ποίησης τoυ «L’ Echo de Paris”.Η πρώτη ποιητική του συλλογή δημοσιεύεται

το 1895.Δημοσιογραφεί συστηματικά στον καθημερινό τύπο και ταυτόχρονα

γράφει ποίηση και πρόζα. Δημοσιεύει το πρώτο του μυθιστόρημα “L’ Enfer”

(Η Κόλαση) τo 1908 οπου καταγράφει με τρόπο νατουραλιστικό την

παρακμή.

Παρά τη θέση που είχε πάρει υπέρ της ειρήνης πριν από τον πόλεμο,σε ηλικία

41 ετών κατατάσσεται, εθελοντικά, στο στρατό το Δεκέμβριο του 1914 και

πολεμά στην πρώτη γραμμή μέχρι το 1916.

Το 1917 γίνεται συνιδρυτής και πρώτος πρόεδρος της Δημοκρατικής Ενωσης

Παλαιών Πολεμιστών.Εγραψε τη βιογραφία του Στάλιν.Σε ένα από τα πολλά

του ταξίδια στη Ρωσία πέθανε το 1935.Την ημέρα της κηδείας του, το Παρίσι

του επεφύλαξε εξαιρετικές τιμές.Ειναι ενταφιασμένος στο κοιμητήριο Pere-

Lachaise.

Το έργο: LE FEU (Η Φωτιά) Πρόκειται για ένα πολεμικό μυθιστόρημα,

αυτοβιογραφικό του Henri Barbusse,που πρωτοδημοσιεύθηκε σε συνέχειες

στο καθημερινό φύλλο “ L’ OEUVRE” το 1916.Την ίδια χρονιά εκδόθηκε ως

βιβλίο και τιμήθηκε με το βραβείο Γκονκούρ από την Γαλλική Ακαδημία. Ο

ίδιος ο Barbusse είναι ο αφηγητής και το κύριο πρόσωπο της αφήγησης. Ο

αφηγητής εστιάζει τις περισσότερες φορές στον ίδιο του τον εαυτό. Στον

πόλεμο έχει πολλούς συντρόφους συμπολεμιστές, αναφέρονται ονομαστικά:

Volpatte, Fouillade, Barque, Paradis και άλλοι. Περνάει 22 μήνες στην πρώτη

γραμμή και καταγράφει τις εκφράσεις τους, τους φόβους τους, συμμετέχει

μέσα από την αφήγησή του στο φόβο και στον τρόμο του πολέμου. Ο

ρεαλισμός της αφήγησης προκάλεσε την αντίδραση του κοινού, εν γένει, αλλά

ταυτόχρονα τον ενθουσιασμό των συμπολεμιστών του στη μάχη.

Άλλα έργα του σχετικά με τον πόλεμο είναι: Pleureuses (1895), Carnets de guerre

(1916), L’ Ullusion (1919), Jesus (1927), Staline. Un monde nouveau vu a travers un

homme (1935).

Page 13: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ

Στους μαθητές δόθηκαν και διαβάστηκαν στην τάξη στα γαλλικά,

αποσπάσματα από το έργο του H. Barbusse, Le Feu. Την ευθύνη για την

απόδοση στα ελληνικά έχει η καθηγήτρια Κ. Ρωμαίου.

HENRI BARBUSSE, LE FEU (Πρώτο απόσπασμα) « Je vois des ombres émerger de ces puits latéraux, et se mouvoir, masses énormes et difformes: des espèces d'ours qui pataugent et grognent. C'est nous. Nous sommes emmitouflés à la manière des populations arctiques. Lainages, couvertures, toiles à sac, nous empaquettent, nous surmontent, nous arrondissent étrangement. Quelques-uns s'étirent, vomissent des bâillements. On perçoit des figures, rougeoyantes ou livides, avec des salissures qui les balafrent, trouées par les veilleuses d'yeux brouillés et collés au bord, embroussaillées de barbes non taillées ou encrassées de poils non rasés. Tac ! Tac ! Pan ! Les coups de fusil, la canonnade. Au-dessus de nous, partout, ça crépite ou ça roule, par longues rafales ou par coups séparés. Le sombre et flamboyant orage ne cesse jamais, jamais. Depuis plus de quinze mois, depuis cinq cents jours, en ce lieu du monde où nous sommes, la fusillade et le bombardement ne se sont pas arrêtés du matin au soir et du soir au matin. On est enterré au fond d'un éternel champ de bataille ; mais comme le tic-tac des horloges de nos maisons, aux temps d'autrefois, dans le passé quasi légendaire, on n'entend cela que lorsqu’'on écoute.» Βλέπω σκιές να αναδύονται εκεί στο πλάι, από τα πηγάδια και να κινούνται, μάζες τεράστιες που έχουν αλλάξει σχήμα: ένα είδος αρκούδας που πατάει στη λάσπη και μουγκρίζει. Είμαστε εμείς. Είμαστε κουκουλωμένοι όπως αυτοί που μένουν στο Βόρειο πόλο Μάλλινα, κουβέρτες, σακιά, το ένα πάνω στο άλλο μας κάνουν να μοιάζουμε με πακέτα, μας στρογγυλεύουν παράξενα. Μερικοί αποτραβιούνται ξερνώντας χασμουρητά. Βλέπει κανείς φιγούρες κατακόκκινες ή χλωμές, με χαρακιές, τρύπιες σχεδόν από την αγρύπνια, με το βλέμμα κολλημένο στη σκοπιά, με γέννια, γεμάτες τρίχες αξύριστες από καιρό. Τακ! Τακ! Παν! Ο ήχος του όπλου, το κανόνι. Από πάνω μας, παντού, ακούγεται ανατριχιαστικά, μερικές φορές πιο ήσυχα, συνεχόμενα ή με μικρά κενά. Ένας καταιγισμός σκοταδιού και φωτός που δε σταματάει ποτέ, ποτέ. Εδώ και δεκαπέντε μήνες, εδώ και πεντακόσιες μέρες, σ΄αυτό το μέρος του κόσμου που βρισκόμαστε, οι σφαίρες και οι βομβαρδισμοί δε σταματούν πρωί-βράδυ, βράδυ – πρωί. Είμαστε θαμμένοι στο βάθος ενός αιώνιου πεδίου μάχης και δεν ακούμε παρά αυτόν τον ήχο, όπως το τικ- τακ των ρολογιών του σπιτιού μας, άλλοτε, στο μακρινό παρελθόν HENRI BARBUSSE, LE FEU (δεύτερο απόσπασμα) «Si ces hommes sont heureux, malgré tout, au sortir de l'enfer, c'est que, justement, ils en sortent. Ils reviennent, ils sont sauvés. Une fois de plus, la mort, qui était là, les a épargnés. Le tour de service fait que chaque compagnie est en avant toutes les six semaines ! Six semaines ! Les soldats de la guerre ont, pour les grandes et les petites choses, une philosophie d'enfant : ils ne regardent jamais loin ni autour d'eux, ni devant eux. Ils pensent à peu près au jour le jour. Aujourd'hui, chacun de ceux-là est sûr de vivre encore un bout de temps. C'est pourquoi, malgré la fatigue qui les

Page 14: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ

écrase, et la boucherie toute fraîche dont ils sont éclaboussés encore, et leurs frères arrachés tout autour de chacun d'eux, malgré tout, malgré eux, ils sont dans la fête de survivre, ils jouissent de la gloire infinie d'être debout.» Αν αυτοί οι άνθρωποι είναι ευτυχισμένοι, παρ΄όλα αυτά, καθώς βγαίνουν απο την κόλαση, είναι ακριβώς γιατί βγαίνουν απο κεί.Επιστρέφουν, σώθηκαν.Για μια ακόμη φορά, ο θάνατος που ήταν εκεί, τους λυπήθηκε.Η ρουτίνα της υπηρεσίας είναι κάθε ομάδα να βγαίνει μπροστά ανά έξι βδομάδες! Εξι βδομάδες!Οι στρατιώτες πολέμου έχουν, για τα μεγάλα και τα μικρά πράγματα, μια φιλοσοφία παιδιού:δεν βλέπουν ποτέ μακριά, ούτε γύρω τους, ούτε μπροστά τους.Σκέφτονται μέρα με τη μέρα.Σήμερα,καθένας από αυτούς είναι βέβαιος οτι θα ζήσει λίγο ακόμη. Γι΄αυτό,παρά την κούραση που τους διαλύει, και το φρέσκο χασάπικο που τους περιβάλλει ακόμη, και τα αδέλφια τους αραδιασμένα γύρω τους, παρ΄όλα αυτά, παρ΄όλους αυτούς, είναι μέσα στη γιορτή της επιβίωσης, απολαμβάνουν την ατελείωτη δόξα του να στέκονται στα πόδια τους. HENRI BARBUSSE, LE FEU (Τρίτο απόσπασμα) « – Ils te diront, grogna un homme à genoux, penché, les deux mains dans la terre, en

secouant les épaules comme un dogue : « Mon ami, t'as été un héros admirable ! »

J'veux pas qu'on m'dise ça ! » Des héros, des espèces de gens extraordinaires, des

idoles ? Allons donc ! On a été des bourreaux. On a fait honnêtement le métier de

bourreaux. On le r'fera encore, à tour de bras, parce qu'il est grand et important de

faire ce métier-là pour punir la guerre et l'étouffer. Le geste de tuerie est toujours

ignoble – quelquefois nécessaire, mais toujours ignoble. Oui, de durs et infatigables

bourreaux, voilà ce qu'on a été. Mais qu'on ne me parle pas de la vertu militaire

parce que j'ai tué des Allemands. »

-Θα σου πούν, ουρλιάζει ένας άντρας γονατιστός, γερμένος με τα δυο χέρια κατά

γης, κουνώντας τους ώμους: «Φίλε μου, εσύ ήσουν ένας αξιοθαύμαστος ήρωας!» δε

θέλω να μου το πουν αυτό. « Ήρωες, ένα είδος καταπληκτικών ανθρώπων, είδωλα;

Ορίστε λοιπόν! Είμαστε δήμιοι. Κάναμε τίμια το επάγγελμα του δήμιου. Και θα το

ξανακάναμε με όλη μας τη δύναμη, γιατί είναι σπουδαίο να κάνεις αυτό το

επάγγελμα για να τιμωρήσεις και να πνίξεις τον πόλεμο.Το να σκοτώνεις είναι

πάντοτε ανέντιμο- μερικές φορές αναγκαίο, αλλά πάντοτε ανέντιμο.Ναι, σκληροί

και ακούραστοι δήμιοι, αυτό ήμασταν. Μη μου ξαναπείτε για στρατιωτική αρετή,

επειδή σκότωσα Γερμανούς.

Page 15: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ

FICHE DE TRAVAIL – ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

«Αγαπητέ Ζοζέφ,

...ο “poilu” είναι κάποιος που ο κόσμος τον θαυμάζει, αλλά όταν τον βλέπει

να ανεβαίνει στο τρένο, να μπαίνει στο καφενείο,στο εστιατόριο, σ΄ένα

μαγαζί, απομακρύνεται από φόβο μήπως και τα άρβυλα καταστρέψουν τα

μποτίνια, μήπως οι τρόποι του καταστρέψουν τα κοστούμια, που είναι στη

τελευταία λέξη της μόδας,μήπως οι χειρονομίες του κουρελιάσουν τα ωραία

φορέματα, μήπως οι λέξεις τουείναι υπερβολικά ωμές...Είναι αυτός που οι

ανώτεροι αξιωματικοί θα τον χαιρετήσουν, αλλά από τους μετόπισθεν

κανένας δεν γνωρίζει την πραγματική τους ζωή.Ούτε οι δημοσιογράφοι που

την εξάρουν, ούτε οι υποψήφιοι πολιτικοί που επισκέπτονται την εκλογική

τους περιφέρεια “poilu” είναι εκείνος που παίρνει άδεια και δε μιλάει για

οκτώ μέρες στην οικογένειά του, γιατί είναι αφοσιωμένος στο να τους ξαναδεί

και να τους αγαπήσει.Είναι εκείνος που δεν επωφελείται από τον πόλεμο,

είναι εκείνος που ακούει τα πάντα, που κρίνει, που έχει να πει πολλά μετά τον

πόλεμο...».

Αφού διαβάσετε το απόσπασμα από το γράμμα του Edmond Villet (1916),

Γάλλου “poilu”, του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, απαντήστε στα εξής:

1. Τι σημαίνει ο γαλλικός όρος “poilu” και σε ποιούς αποδίδεται;

2. Ποια συναισθήματα εκφράζει ο συντάκτης του γράμματος;

3. Να βρείτε ποιοι διάσημοι (συγγραφείς, καλλιτέχνες )υπήρξαν “poilu”.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ

1. “ Poilu”: Τυπικό προσωνύμιο που δόθηκε στους Γάλλους στρατιώτες

του Παγκοσμίου Πολέμου λέξη σήμαινε αρχικά τον θαρραλέο, τον

ανδροπρεπή, στην καθημερινή γλώσσα. Απαντάται ακόμα και σε

κείμενα του Μολιέρου.

Στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου σημαίνει τον «soldat

combatant”,τον στρατιώτη δηλ. που συμμετέχει στη μάχη.

Ο τελευταίος “ poilu” ήταν ο Lazare Ponticelli.Πέθανε στις 12 Μαρτίου

του 2008 σε ηλικία 110 ετών.Η κηδεία του έγινε δημοσία δαπάνη και

σ΄αυτήν παρευρέθη και Nicolas Sarkozy.

Page 16: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ

2. O Edmond Villet εκφράζει συναισθήματα πικρίας και απογοήτευσης.

Συμμετείχε και ο ίδιος στον Πόλεμο και ξέρει καλά τί σημαίνει να

παίζεις καθημερινά τη ζωή σου κορώνα – γράμματα, για να

ικανοποιήσεις τελικά την ματαιοδοξία κάποιων ηγετών που

επικαλούνται τα ιδανικά της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας για να

κάνουν πόλεμο. Μετά την μάχη και τις λεκτικές εξάρσεις από

δημοσιογράφους και πολιτικούς, ο στρατιώτης που ήταν ο

πραγματικός πρωταγωνιστής μένει μόνος και ξεχασμένος ( αν

επιζήσει) και αυτό δεν έχει να κάνει ούτε με εθνικότητα, ούτε με

κοινωνική τάξη. Ο Πόλεμος είναι και η φρίκη του έχει παγκοσμιότητα.

3. Εντυπωσιακά μεγάλος ο αριθμός των διάσημων “poilu”.Έχει εκδοθεί

μάλιστα και Ανθολογία (“ Anthologie des ecrivains morts a la

Premiere Guerre Mondiale” ).

Eνδεικτικά αναφέρουμε τους Guillaume Apollinaire (poète et écrivain),

Georges Braque (écrivain), Blaise Cendrars (écrivain), Maurice

Chevalier (chanteur et artiste), Georges Duhamel (écrivain), Henry de

Montherlant (écrivain), Jacques Duclos (écrivain).

Page 17: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ

Henri Barbusse(1873-1935)

HENRI BARBUSSE (1873-1935)

Ο Henri Barbusse γεννήθηκε σε προτεσταντική οικογένεια. Πολύ νέος αναγνωρίστηκε στους λογοτεχνικούς κύκλους ως ένας από τους «δικούς» τους όταν συμμετείχε στο διαγωνισμό ποίησης τoυ «L’ Echo de Paris”.Στην ηλικία των 41 ετών κατατάσσεται στο στρατό ,τον Δεκέμβριο του 1914.Πάνω σ΄αυτή του την εμπειρία γράφει το «Le feu” (Η φωτιά) για το οποίο παίρνει το βραβείο Γκονκούρ το 1916.Πρόκειται για μια αφήγηση πάνω στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο ,της οποίας ο ρεαλισμός προκάλεσε την αντίδραση του κοινού, εν γένει, αλλά ταυτόχρονα τον ενθουσιασμό των συμπολεμιστών του στη μάχη.

Η φρίκη του πολέμου απεικονίζεται με

φωτογραφικό υλικό από τα χαρακώματα.

Page 18: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ
Page 19: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ
Page 20: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ

La parade des forces grecquessous l’ Arc de Triomphe a’ Paris.

Page 21: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ

Η φρίκη του Πολέμου δεν έχει εθνικότητα και

αυτό εκφράζεται και μέσα από την Τέχνη.

Artillerie (1911)Roger de La Fresnaye (1885-1925)

Page 22: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ (1914 2014) ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ …gym-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/action/draseis13-14/drasi-istoria-galikiglossa.pdf · ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ

Το φωτογραφικό υλικό προέρχεται από το περιοδικό:

GEOHISTOIRE Fevrier – Mars 2014

“ La Premiere Guerre Mondiale”

2eme partie 1914 - 1918