Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

196

description

Δημήτρης Λιβιεράτος

Transcript of Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Page 1: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)
Page 2: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)
Page 3: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)
Page 4: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)
Page 5: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Η ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ ΣΤΗΝ ίΑΑΑΔΑ(1890 ■ 1999)

Page 6: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Σειρά: Πολιτική και Ιστορία

Ιστορικός Σύμβουλος: Π. Πετρίδης (Καθηγητής Πανεπιστημίου)

Τίτλος: Εργατική Πρωτομαγιά Στην Ελλάδα (1890 -1998)

Συγγραφέας: Δημήτρης Λιβιεράτος

© 1999 για την ελληνική έκδοση: ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ - ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ Αμυχλών 19 - 152 31 Χαλάνδρι Τηλ.: 67.26.600. 67.55.890 Fax: 67.11.004

Υπεύθυνος εκδόσεων: Αγγελος Σιδεράτος

ISBN 960 - 7057 - 38 - 4

Εξώφυλλο: Πόνος Λεσγίδης

Διορθώσεις Κειμένων: Βίλλυ Σιδεράτου

Ηλεκτρονική Σελιδοποίηση: ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ -

Σταυρούλα Γιαννακοποόλου

Το οπτικό υλικό και τα ντοκουμέντα είναι από το αρχείο του συγγραφέα.

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, αναπαραγωγή ολική ή μερική, με οποιονδήποτε τρόπο, χωρίς τη γραπτή άδεια του εκδότη (Ν. 2121/1993).

4

Page 7: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ

a

3 7 w m M m do m e ° am od

Επιμέλεια Εκδοσης:

ΑΓΓ6Λ0Σ ΣΙΔΕΡΑΤΟΣ

ηροοκηνιο

Page 8: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

6

Page 9: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Αυτή τη χρονιά 1998, που συμπλήρωνα την παρούσα μζλίτη,

πίϋαναν συντρόφισσζς και σύντροφοι μ € τους οποίους

ζήσαμ* μαζί πολλά από αυτά τα γεγονότα.

Γεωργία Δεληγιάννη - Αναστασιάδη, 4 Ιανουαρίου 1998

Κώστας Αναστασιάδης, 21 Ιουνίου 1998

Ουρανία Φίλη - Κωνσταντακοπούλου. 30 Ιουνίου 1998

Γεώργιος Μητσάκης, 8 Ιουλίου 1998

Θεόδωρος Αραβαντινός, 3 Οκτωβρίου 1998

Δούλξφαν πολύ για την τάξη τους, την εργατική τάξη αυτής της χώρας.Έφυγαν ήρεμα χωρίς ακόμα να δικαιωϋούν

όπως και πολλοί άλλοι αγωνιστές.

Στη μνήμη τους αφιερώνω αυτό το βιβλίο

σαν ελάχιστο επιτάφιο λόγο.

7

Page 10: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)
Page 11: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Π Ρ Ο Λ Ο ΓΟ Σ

Η Π ΡΩ ΤΟΜ Α ΓΙΑ ΕΙΝ Α Ι ΗΜΕΡΑ ΤΗ Σ Ε Ρ ΓΑ Τ ΙΚ Η Σ ΤΑ Ξ Η Σ . Κάθε χρόνο ΟΙ εργαζόμενοι απεργούν και προβάλλουν πάλι τα αιτήματά τους.

Διαδηλώνουν και διαμαρτύρονται ενάντια στο καπιταλιστικό καθεστώς. Αυτό που εμποδίζει τους εργαζόμενους, αλλά και όλη την κοινωνία, να ζήσουν μια καλύτερη ζωή.

Μέρα τα ξικής πάλης από το 1886 . Η μοναδική επέτειος αποδεκτή από τους εργαζόμενους όλων των χωρών, χρωμάτων, φυλών. Στο διάστημα των 108 χρόνων σε μερ ικές χώρες και περιόδους, προσπάθησαν να την παραχαράξουν. Να την μετατρέφουν σε μέρα λουλουδιών, όπως έθιμο είχαν κάποιοι παλαιοί λαοί. Αλλού με στρατιωτικές παρελάσεις.

Όμως η Πρωτομαγιά δεν έχασε το νόημά της. Εξακολουθεί να είναι μέρα αγώνων και διεκδικήσεων. Σε πολλές χώρες οι συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις γίνονται χωρίς φανερά τουλάχιστον εμπόδια. Σ ε άλλες η Πρωτομαγιά θεω ρείτα ι παράνομη, επαναστατική. Οι εργάτες α ντιμ ε­τωπίζονται βία ια , άγρια, καταπιεστικά. Σε πολλές ακόμα δολοφονούνται.

Στη χώρα μας παλαιότερα ήταν ημέρα συγκρούσεων.Ο καταπιεστικός μηχανισμός του καπιταλιστικού κράτους κατεδίωκε κάθε εκδήλωση των εργατών.

Τα τελευταία χρόνια το καθεστώς απεδέχθη το γεγονός. Η Πρωτομαγιά μετετρά π η σε αργία, συγκέντρωση, ομ ιλ ίες, πορεία . Τυποποιημένη εκδήλωση. Αλλά δεν έχασε τη σημασία της. Κ αι το μ έγεθος της συγκέντρωσης εξακολουθεί πάντα να απασχολεί όσους μ ε δέος και φόβο αντικρύζουν την εργατική τάξη. Όταν το μ έγεθ ο ς της συγκέντρωσης κα ι η μ α χ η τ ικ ό τ η τ ά της α ν ε β α ίν ε ι τ ό τ ε δ η μ ιο υ ρ γ ε ί α μέσω ς ανατριχ ίλες ανησυχίας και φόβου γ ια τα μέλλοντα να συμβούν.

9

Page 12: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)
Page 13: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Π Ρ Ο Δ Ο Τ ΙΚ Ο ΣΗ Μ Ε ΙΩ Μ Α

Γ Έ μελέτη αυτή αποτελεί μια προσπάθεια καταγραφής των αγώνων J. JI της εργατικής τάξης, όπως αυτοί εκφράστηκαν την επέτε ιο της

Πρωτομαγιάς. Σ ε καμιά περίπτωση δεν στοιχειοθετεί πλήρη κάλυψη του θέματος. Λείπουν πολλά.

Προπαντός από τους εορτασμούς στις επαρχιακές πόλεις. Ας θεωρηθεί λοιπόν σαν απαρχή σειράς μελετών που θα συνεχίσουν νεότεροι μελετητές. Το εργατικό κίνημα της χώρας μας έχει ανάγκη λεπτομερέστερης μελέτης της ιστορίας του. Ε π ειδή η ιστορία είνα ι πάντα στοιχείο του παρόντος που μας δ είχνει τον δρόμο του μέλλοντος. Και μέλλον αυτής της χώρας δεν υπάρχει χωρίς την επιβλητική παρουσία της εργατικής τάξης. Όλων των κλάδων και ειδικοτήτων.

Ας θεωρηθεί επίσης αυτή η μ ελέτη εκδήλωση τ ιμής και σεβασμού στα θύμα τα της Π ρω τομ α γ ιά ς. Αλλά κα ι όλων των αγώνων των ερ γα ζ ο μ ένω ν Σ ε α υ το ύς που θυσ ιά σ τη κ α ν φ υ λ α κ ίσ τη κ α ν , βασανίστηκαν, υπέφεραν γ ια να έχουμε εμ ε ίς μ ια ν ανθρώπινη ζωή.

Και προπαντός να μην ξεχνάμε ότι χωρίς συνέχεια των αγώνων, όλα μπορούν να καταρρεύσουν κάθε στιγμή από την αρπακτικότητα του καπι­ταλιστικού καθεστώτος και των εκπροσώπων του.

11

Page 14: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)
Page 15: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)
Page 16: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε ΛΛΑΔ Α

Τραγουδή&ηκί στην (πανάσταση του 1905. Το τραγουδούσαν για τα ϋύματα του αγώνα και στην (πανάσταση του 1917.Το τραγουδούσαν σ( o'A(? τι? (κδηλώσΐΐς του Μίσοπολίμου και μίτά για τους νίκρούς.

ΤΟ ΠΕΝΘΙΜΟ ΕΜΒΑΤΗΡΙΟ

Επέσαχε θύματα, αδέλφια εσείς, σ’ άνιση μάχη κι αγώνα.Ζωή, λευτεριά και τιμή του λαού γυρεύοντας βρήκατε μνήμα.Συχνά σε υγρές σκοτεινές φυλακέςπικρές επεράσατε μέρεςκαι μ’ ένα του δήμιου λόγο ευθύςσας φέραν μπροστά στη κρεμάλα.Γλεντούν οι τυράννοικαι μέσ’ στο πιοτότή λήθη ζητάν για να βρούνε.Μα οι μέρες τους όμως μετρήθηκαν πια και τέλος φριχτό τους προσμένει Θεριεύει ο γίγαντας τώρα λαός και σπάζει δεσμά κι αλυσίδες.Αιώνια η μνήμη σε σας αδελφοί στο τίμιο που πέσατε αγώνα.

(Αγνώστου)

14

Page 17: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Αρχή της Πρωτομαγιάς

Τα γεγονότα του Σικάγου

Τ ο 1865 το ΑΙΤΗΜΑ ΤΟΓ 8ωροτγ τ ε θ η κ ε από τα σωματεία των ΗΠΑ αμέσως μετά το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου .

Το 1874 η Βιομηχανική Αδελφότητα των συνδικάτων ζη­τούσε να πετύχει το 8ωρο με λευκή απεργία.

Το 1881 ιδρύθηκε η Ομοσπονδία των Εργατικών Ενώσεων (FEDERATION OF TRADE AND LABOR UNIONS) η οποία το 1885 μετονομάστηκε σε Αμερικανική Ομοσπονδία Εργα­σίας (AMERICAN FEDERATION OF LABOR), η οποία απετέλεσε και την κυριότερη οργάνωση Εργαζομένων από τότε στις ΗΠΑ.Στο συνέδριο της, του 1885, αποφάσισε να υποστηρίξει το αίτημα της 8ωρης εργασίας. Εάν οι εργοδό­τες δεν το δεχτούν να κηρύξει πανεργατική απεργία για την 1 Μαΐου 1886.

Στο Σικάγο υπήρχε η ισχυρότερη αριστερή επιρροή και από κει άρχισε ο αγώνας. Απήργησαν 350.000 εργά­τες σε όλη την περιοχή. Οι 185.000 το πέτυχαν και κυρίως οι οικοδόμοι. Στις 3 Μαΐου έξι εργάτες σκοτώθηκαν και 30 τραυματίστηκαν όταν η αστυνομία πυροβόλησε μια' μεγάλη συγκέντρωση έξω από το εργοστάσιο Μακ Κόρμικ, στο Χάρ- βεστερ. Τα συνδικάτα κάλεσαν συγκέντρωση διαμαρτυρίας για την επομένη 4 Μαΐου στην πλατεία Χαϋμάρκετ του Σ ι­κάγου. 130 αστυνομικοί με επικεφαλής ένα γνωστό αξιωμα­τικό διώκτη των εργατών επετέθησαν κατά της συγκέντρω­σης. Κάποιος, που έμεινε άγνωστος, πέταξε μια βόμβα. Σκο­τώθηκαν 7 αστυνομικοί, 4 εργάτες και πολλοί άλλοι εργάτες τραυματίστηκαν. Η αστυνομία συνέλαβε πολλά εργατικά στελέχη. Πολλά απ’ αυτά ήταν αναρχικοί και αναρχο - συνδι­καλιστές. Οκτώ παραπέμφθηκαν σε δίκη. Ο Λούϊς Αίνγκ βρέ­θηκε κρεμασμένος στο κελί του. Οι Αύγουστος Σπίς, Άντολφ Φίσερ, Τζώρτζ Ένγκελ, Άλμπερτ Πάρσον καταδικάστηκαν σε απαγχονισμό και τους κρέμασαν στις 11 Νοεμβρίου 1887. Οι Μίκαελ Σβαμπ, Όσκαρ Νιμπ και Σάμουελ Φίλντεν καταδικά­στηκαν σε πολυετή φυλάκιση*.

Την απολογία του Αυγούστου Σπις δίνουμε παρακά­τω. Μένει πάντα μια σπουδαία και ηρωική σελίδα της

*-N E W YORK T IM E S 4 .5 .1986 άρϋρο για την ίπ έτ ίΐο των (κατό χρόνων, ΚΟΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΥ - ΗΠΑ. ΕΛΕΤΘΕΡΑΣΥΝΔΙΚΑΤΑ 1 .5.1960).

15

Page 18: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε ΛΛΑΔ Α

ιστορίας του παγκόσμιου Εργατικού κινήματος.

Η απολογία του Αυγούστου Σπις

0 Αύγουστος Σπις ένας από τους κατη­γορούμενους εργάτες, για τα γεγονότα του Σικάγου το 1886, στην απολογία του μεταξύ των άλλων είπε:

Κύριοι Διχαστές,Αν σας περνάει η ιδέα στα σοβαρά, πως με τις κρεμάλες

σας μπορείτε να σταματήσετε το κίνημα που εξωθεί εκατομ­μύρια γονατισμένων από την καταπίεση εργατών στην εξέ­γερση, είστε, μα την αλήθεια "πτωχοί τω π ν εύ μ α τ ιΣ ε παρό­μοια περίπτωση μας κρεμάτε με το δίκιο σας. Έπειτα αυτό ε ί­ναι το καλύτερο που έχετε να κάνετε. Κρεμάστε μας! Μα πε­ριμένετε, εγώ σας το αγγέλω. Τεντώνετε ένα σχοινί. Γύρω σας, κάτω σας, δίπλα σας, πάνω σας, απ’ όλες τις μεριές σας, θεριεύει κάτω από τα πόδια σας. Βαδίζετε κυριολεκτικά πά­νω σε μια υπόγεια φωτιά. Μπορείτε να το αγνοείτε. Δεν θα την αποφύγετε. Θέλετε να απαλλαχτήτε μια για πάντα, απ’ όλους τους "συνωμότες". Απαλλαγήτε πρώτ απ’ αυτά τα αφε­ντικά της βιομηχανίας που δημιούργησαν την ανήθικη περιου­σία τους με το κλεμμένο αντίτιμο της εργασίας, που δεν πλη­ρώθηκε. Μέσα στο σύστημά σας οι μηχανές σας φέρνουν την υπερπαραγιογή, που οδηγεί τον πραγματικό παραγούγό στην αθλιότητα και το θάνατο!

Είναι αυτό που σεις αποκαλείτε "αύξηση του εθνικού πλού­του". "Εθνικού"; Ποια ειρωνεία! Τη χαρά μερικών προνομιού­χων του έθνους να λέτε. Κάμετε κάτι καλύτερο. Καταργήστε τα τρένα, τον τηλέγραφο, τα τηλέφωνα, τα βαπόρια. Πριν απ’ όλα καταργήστε τον εαυτό σας. Θάναι το συντομότερο απ’ όλα. Καταργήστε πρώτ απ’ όλα εσάς τους ίδιους. Γιατί; Για­τ ί εσείς είστε με τη συμπεριφορά σας οι πρώτοι πράκτορες

16

Page 19: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Αρχή της Πρωτομαγιάς

της επανάστασης. Καταργήστε την αρπαγή και το πλιάτσικο κύριοί μου. Μα αυτό είναι η δουλειά σας. Είναι η ανήθικη αποστολή μιας εκατοντάδας ανθρώπων, που προτιμάνε να απολαμβάνουν το παν, δίχως να κάνουν απολύτως τίποτε. Απ' αυτήν ακριβώς την τάξη, πάμε να απαλλαγούμε. Κοιτά- χτε το πεδίο της μάχης. Οι εργάτες έχουν πετσοκοφτεί κι' εσείς ω χριστιανοί μα και καλοί μου ευγενικοί μπουρζουάδες, εσείς είστε οι κοινωνικοί γύπες που τρώτε τη σάρκα των πτω­μάτων. Θα θέλατε να κάνουμε μαζί μια βόλτα στα στενοσόκα­κα τούτης της πολιτείας, όπου ξεμετράνε τις μέρες τους, οι αληθινοί δημιουργοί του πλούτου; Θα θέλατε να κατεβούμε μαζί στις μίνες του Χάνινκ - Βάλεϋ. Δεν θα βρούμε ανθρώ­πους, θα βρούμε πτώματα που άρχισαν να αποσυντίθενται. Η γενική κρατικοποίηση των μέσων παραγωγής γίνεται αναπό­φευκτη αναγκαιότητα. Αρχίζει η εποχή του σοσιαλισμού και της παγκόσμιας συνεργασίας. Οι τάξεις που κατέχουν θα απαλλοτριωθούν. Εκείνοι που λένε "τούτο είναι δικό μου", θα τα δουν όλα κοινά.

Αυτό δεν θα γίνει για σκοπούς κερδοσκοπικούς. Θα γίνει για το καλό όλων. Τούτο δω δεν είνίχι όραμα αιθέριο καθώς νομίζετε. Είναι αναγκαιότητα. Είδαμε στην ιστορία που ότι ήταν να γίνει, έγινε. Αυτό είναι η λογική της ζωής.............

Όποιος λέει ιδιωτική βιομηχανία, λέει αναρχούμενη βιομη­χανία. Μετρημένα άτομα χρησιμοποιούν προς όφελός τους, τις εφευρέσεις και τα επινοήματα του νου. Ο κόσμος είναι για τους λίγους. Δεξιά και αριστερά πέφτουν οι όμοιοι τους, θύ­ματα του πλούτου των και της καλοπέρασής τους. Λίγο τους ενδιαφέρει. Με τις μηχανές τους μετατρέπουν το ανθρώπινο αίμα σε βώλους χρυσαφιού. Την ίδια την υγεία των ανηλίκων. Με την πολλή δουλειά δολοφονούν τα γυναικόπαιδα. Με την ανεργία σκοτώνουν. Κ ι’ αυτοί οι άνθρωποι να που λέγονται Χριστιανοί. Πραγματικά, πούροι Χριστιανοί. Παραβήκαμε το νόμο για να δείξουμε στο Λαό, κατά ποιο τρόπο οι θεσμοί αυ­τοί τα τελευταία 20 χρόνια αποβλέπουν συστηματικά σ’ ένα

17

Page 20: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε ΛΛΑΔ Α

σκοπό: να εγκαθιδρύσουν στη χώρα μια ολιγαρχία παρόμοια της οποίος δεν στάθηκε καμιά πιο κτηνώδης, πιο δυνατή, που­θενά ποτέ στη Γη.

Και τώρα οι ιδέες που εδώ υπερασπίζω μάθετε είναι δικές

Ε ίνα ι ένα κομμάτι από τον εαυτό μου, μου είναι αδύνατο να τις εγκαταλείφω. Δεν είναι ρούχα να τα βγάλεις και να τα παρατήσεις. Μα αν μπορούσα πάλι δεν θα τις άφηνα. Σας περιφρονάμε μπροστά στο θάνατο! Η αλήθεια που κρεμάστηκε στο πρόσωπο του Σωκράτη, του Χριστού, του Τζιορ- ντάνο Μπρούνο. του Χιούς, του Γαλιλαίου, ζει ακόμη, δεν πέθανε. Πολλοί άλλοι μαζί τους, που ο αριθμός τους ε ί­ναι ατέρμονη λεγεώνα, μάς πρόλαβαν σε τούτη την οδό. Ιδέτε μας! Ε ί­μαστε έτοιμοι καθ’ όλα να τους ακολουθήσουμε στη μεγάλη πορεία!

“ Ελίϋϋίρα Συνδικάτα”, η «ρημίρίδα τον Κ .Ε.Σ. Κίνημα Ελ(ϋΰ(ρον Συνδικαλισμού της 1ης Μαΐου 1952. Εποχή άγρια για το (ργατικό κί­νημα κατά την μίτψφυλιακή πίρίοδο. Δκυϋυντής Δημ. Στρατής.

kV «ΠΗΙΣβΗΤΕ ΓΙ1ΤΒΙΙ HUnUJ,!Λ κ β Σ ΑΠΟΛΟΓΗΘΗΚΕ ΕΝΑΣ ΕΡΓΑΤΗΣ Π| ΜΤΒΙΡΠΜΙΓ'y k ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΤΗΚΕ ΣΕ ΘΑΝΑΤΟ w i im b iih il

' i j^ T A ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ ΣΙΚΑΓΟΥ

s s

18

Page 21: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Αρχή της Πρωτομαγιάς

ΤΟ Τ Ρ Λ Γ Ο ΙΔ Ι T H E ΙΙΡΟ Τ Ο Μ Λ ΙΊΛ Σ

Εργάτη ξύπνα! Δεν καλεί στον όρθρο σε η καμπάνα της εκκλησίας, σημαίνοντας κάποια τρανή γιορτή.Κι’ ούτε πολέμου σάλπισμα βροντοφωνεί η διάνα Άγριας σφαγής, ορίζοντας την ώρα την φριχτή.

Μια άλλη φωνή σε προσκαλεί στο μέγα πανηγύρι,Που στήνουν πλούσιο σήμερις η Φύση και η Ζωή.

Εργάτη ξύπνα. . ! Της χαράς εμπρός σου το ποτήρι. Πάρε και πιέτο, δύναμι ν’ αντλήσης κι’ άγια ορμή.

Τόσον καιρό σε τυραννεί η φτώχεια, το μαράζι,Η Αδικία κι’ η Πρόληψη, οχιές φαρμακερές.

Το Δίκηο, σ’ άγριου δράκοντα τα νύχια, έρμο σπαράζει. Τους κόπους σου, άλλοι χαίρονται. Σε, δέρνουν συμφορές

Εργάτη ξύπνα! Φτάνει πια η ντροπή κι’ η δυστυχία.Της φύσης σήμερα η γιορτή για σένα ξημερώνει.

Με το βαρύ σου πάτημα σύντριψε την οχιά που το αίμα σου τόσον καιρό ρουφάει και ναρκώνει.

ΤΑΚΗΣ ΣΑΡΑΚΗΝΟΣ

Νίτσα Κολιού Οι ρ ίζΐς του ίργατι- κού κινήματος και ο " Εργάτης του Β ό ­λου" ((κδ. "Οδυοσί- ας" Αθήνα 1988).Το ποίημα (ίνα ι του Οικονομάκη μ ί ψευ­δώνυμο Σαρακηνός και δημοσαύτηκι την Πρωτομαγιά 1910.

19

Page 22: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε ΛΛΑΔ Α

Η Δΐίϋνής

Η πρωτομαγιά Παγκόσμια ημέρα των εργαζομένων

Το 1889 ιδ ρ γ θ η κ ε η Β' Σ ο σ ια λ ισ τ ικ ή Δ ι ε θ ν ή ς .

Με την ευκαιρία της Διεθνούς έκθεσης συγκεντρώνονται στο Παρίσι σοσιαλιστές και συνδικαλιστές από διάφορες χώ­ρες. Αποφασίζουν ύστερα από αρκετές συζητήσεις την συγ­κρότηση της Β’ Διεθνούς.

Μια από τις πρώτες αποφάσεις ήταν η υιοθέτηση της Πρωτομαγιάς σαν ημέρας εργατικών διεκδικήσεων σε όλες τις χώρες, αρχίζοντας από την 1 Μαΐου 1890.

Η απόφαση αναφέρει:"Θα οργανωθεί μια μεγάλη διεθνής εκδήλωση σε συγκεκρι­

μένη ημερομηνία, με τρόπο, ώστε, συγχρόνως σε όλες τις χώ­ρες και όλες τις πόλεις, οι εργάτες θέτουν την ίδια μέρα στις δημόσιες αρχές τη νομοθετική μείωση της εργασίας σε 8 ώρες καθώς και την εφαρμογή των άλλων επίσης αποφάσεων του Διεθνούς Συνεδρίου του Παρισιού." (13 - 100). Σ’ αυτήν την πρόταση που είχε κάνει ο γάλλος Ραϋμόν Λενίνγκ, οι Μπέ- μπελ και Λίμπκνεχτ πρόσθεσαν την παράγραφο: "Οι εργα­ζόμενοι όλων των εθνών θα πραγματοποιούν αυτήν την εκδή­λωση στις συνθήκες που τους επιβάλλονται από την ειδική κα­τάσταση της χώρας τους". Ημερομηνία αρχής η 1 Μαΐου 1890.

Ήδη η Αμερικανική ALF είχε πάρει απόφαση στο συνέδριό της το Δεκέμβριο 1888.

20

Page 23: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Αρχή της Πρωτομαγιάς

E T O N ΚΙ Μ 'Λ Τ Π !

Δούλευε δύστυχο σαρκί! Ως πότε θα δουλεύεις;Ως πότε θα είσαι είλωτας, βοήθεια να γυρεύεις;

Ως πότε το παιδάκι σου ψωμάκι θα λιμάζει Και του σπιτιού σου την τιμή ο πλούτος θ’ ανταριάζει;

Ως πότε θα είσαι σύντριμμα, θα λέγεσαι ρεμάλι,Με καταφρόνια πάντοτε να σε καλούν: χαμάλη;Ως πότε τον ιδρώτα σου θα πίνουν τα γεράκια,Που ταλαράδες λέγονται; ως πότε σαν κοράκια

Το αίμα σου, τις σάρκες σου, ως πότε θα ξεσχίζουν, Ως πότε κάθε όσιο του τόπου θα υβρίζουν; Ακόμα δεν κατάλαβες την τόση δύναμή σου

Που αν ποτέ με θέληση χτυπήσεις την πυγμή σου, αμέσως όλα σύντριψες, όλα θα σταματήσεις

και κοινωνία αληθινή και νέα θα ιδρύσεις! ΞΤΠΝΑ λοιπόν κακόμοιρε αιώνια θα κοιμάσαι;

Πως είσαι πλάσμα του Θεού, αυτό δεν το θυμάσαι; Έχεις και συ αποστολή - Όχι να ζεις τους άλλους. .

Που τους καλείς αφέντες σου και θεωρείς. . .μεγάλους! Έναν Μεγάλο δόξαζε, που έχυσε το αίμα,

Εις το Σταυρό του Γολγοθά και είπε: Τούτο θρέμα Της Πίστεώς Σας να γενή - Σ’ αυτό να βαπτισθήτε

και κάτω απ’ τη Σημαία Του και μόνον να σωθήτε!!

ΔΙΑΒΑΤΗΣ I. Α.

Νίτσα Κολιού.Οι ρίζες τον εργατι­κού κινήματος και ο "Εργάτης του Βό­λου" (κδ. "Οδυσσέ- ας" Αβήνα 1988.Το ποίημα ίίνα ι του Ρήγα Γκόλφη και δημοσίίύτηκΐ στις 25 Μαΐου 1908.

21

Page 24: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε ΛΛΑΔ Α

Πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα

Για να κατανοήσουμε καλύτερα την Πρωτομαγιά κάθε χρόνου, που παρακάτω αναφέρουμε, δίνουμε με λίγα λόγια την πολιτική κατάσταση της εποχής.

Το 1879 άρχισαν οι πρώτες σημαντικές απεργίες ναυπη­γοεργατών και βυρσοδεψεργατών στη Σύρο.

Το 1882 έγινε στην Αθήνα μια απεργία Τυπογράφων.Το 1883, 1887, 1896 οι σημαντικές απεργίες του Λαυρί­

ου.Το 1898 στον Πειραιά απεργία των μηχανεργατών του ερ­

γοστασίου Τζων. Τον ίδιο χρόνο απεργούν οι καρεκλάδες Αθήνας, Βόλου και Πατρών. Σημειώνουμε τις πιο γνωστές.

Εμείς είμαστε οι εργάτες, που με τον ιδρώτα μας ποτίζουμε τη γη για να γεννά καρπούς, λουλούδια, τ' αγαθό του κόσμου ολόγυρά μας φτωχή, αλουλούδιαστη, άκαρπη μοναχά η εργατιά.

Εμείς οι εργάτες είμαστε που με τον ιδρώτα μαςζυμώνουμε του κόσμου το ψωμίπιο δυνατά από τα σπαθιά τα χέρια τα δικά μαςπου μ ' όλο τ ’ αλυσόδεμα σκάφτουνκι η γη πλουτεΐ.

Στου κόσμου τους θησαυριστές το βιός σου, εργάτη, νόμοι στο τρώνε α§ικητές, χωρίς ντροπή Αγκαλιαστήτε αδέλφια, ορθοί με μια -Δικαιοσύνη βρόντηξε και λάμψε προκοπή

Κ. Παλαμάς 1910 Το τραγούδι του Εργάτη

22

Page 25: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Αρχή της Πρωτομαγιάς

Είναι η εποχή που αρχίζει και η πρώτη οργάνωση σωματεί­ων.

Αλλά είναι και η εποχή όπου εμφανίζονται και οι πρώτες σοσιαλιστικές και αναρχικές ομάδες στην Ελλάδα.

Το 1889 ο Πλάτων Δρακούλης αντιπροσωπεύει την Ελλά­δα στο Ιδρυτικό συνέδριο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς που συνήλθε στο Παρίσι.

Εκείνα τα χρόνια στην πολιτική της Ελλάδας αντιπαρα- τάσσονται τα κόμματα του Χαριλάου Τρικούπη, και του Θε­όδωρου Δηλιγιάννη. Ο πρώτος εκσυγχρονιστής του αστικού καθεστώτος και ο δεύτερος αντιπροσωπεύει τα φεουδαρχικά υπολείμματα και το συντηρητικότερο κομμάτι της αστικής τάξης.

Το 1887 κερδίζει ο Τρικούπης τις εκλογές.Το 1890 τις κερδίζει ο Δηλιγιάννης.Το 1892 επανέρχεται ο Τρικούπης για να πέσει πάλι το

1893. Ουσιαστικά γίνεται έμμεση πτώχευση της Ελλάδας, λόγω οικονομικής κρίσης του κράτους. Συνάπτεται μεγάλο δάνειο με καταθλιπτικούς τοκογλυφικούς όρους. Υπάρχει αστάθεια πολιτική και πάλι επανέρχεται ο Τρικούπης τον ίδιο χρόνο.

Το 1895 παραιτείται ο Τρικούπης, γίνονται εκλογές και αναλαμβάνει πάλι ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης.

Το 1897 αρχίζει αναταραχή στην Κρήτη. Στην Ελλάδα το 1894 ιδρύθηκε η "Εθνική Εταιρία" η οποία με εθνικιστική πο­λιτική πιέζει την κυβέρνηση να χτυπήσει τους Τούρκους.

Το 1897, 3.000 ένοπλοι της Ε.Ε. εισβάλουν στη Μακεδο­νία χωρίς να συμβουλευθούν την κυβέρνηση. Ο διάδοχος Κωνσταντίνος σπεύδει και αναλαμβάνει την αρχιστρατηγία στη Θεσσαλία. Οι Τούρκοι επιτίθενται και συντρίβουν τον ελ­ληνικό στρατό ο οποίος και λίγος, αλλά προπαντός απροε­τοίμαστος ήταν. Η περιπέτεια που άρχισε η ανεύθυνη "Εθνι­κή Εταιρία" κατέληξε σε καταστροφή.

Το 1898 επιβάλλεται από τους Ευρωπαίους ο Διεθνής Οι-

23

Page 26: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ ΤΙ Ι Ν Ε ΛΛΑΔ Α

κο νομικός Έλεγχος που σημαίνει ότι ορισμένα, τουλάχιστον, βασικά προϊόντα, όπως πετρέλαιο, αλάτι, οινόπνευμα, σπίρ­τα δεσμεύονται και ελέγχονται από τους δανειστές της Ελ­λάδας, ώστε να εξασφαλίζεται η πληρωμή των δόσεων και τόκων των Δανείων. Έλεγχος που κράτησε και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Συμβολικός πίνακας της Διεδνούς Αλληλεγ­γύης των εργατών. Περίφημο έργο του Άγγλου ζωγράφου Ουώλτερ Κραίην 1845 - 1915.

24

Page 27: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Β'ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑΣ

Page 28: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε ΛΛΑΔ Α

Από το βιβλίο “ Η άγνωστη ιστορία του Ερργατικού Κινήματος των ΗΠΑ” των Ρί- τσαρντ Ο. Μπόγκρ και Χφμπίρτ Μ. Μό- ρί. Εκδ. ΣΤΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ Αθήνα 1993.

«ΘΡΙΑΜΒΕΥΣΤΕ, ΒΗΜΑΤΑ ΜΟΥ!»

«Κάθε επιβουλή απέναντι στον εργάτη είναι προ­δοσία προς την Αμερική. Αυτά τα όνο είναι αξεχώρι­στα. Αν κάποιος σας πει ότι αγαπάει την Αμερική, αλλά μισεί τον εργάτη, είναι ψεύτης. Αν κάποιος άλ­λος σας πει ότι πιστεύει στην Αμερική, αλλά φοβάται τον εργάτη, είναι ανόητος.»

«Με ευχαρίστηση βλέπω ότι επικρατεί ένα σύστη­μα εργασίας, όπου οι εργαζόμενοι μπορούν να απερ- γήσουν όταν το θέλουν... Προτιμώ το σύστημα που δίνει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να αφήσει τη δου­λειά του όταν το θελήσει, και εύχομαι να επικρατήσει παντού.»

«Ο πιο ισχυρός δεσμός ανθρώπινης αλληλεγγύης, έξω από την οικογένεια, θα έπρεπε να είναι αυτός που ενώνει τους εργαζομένους απ’ όλα τα έθνη, τις γλώσσες και τις συγγένειες.»

Από τις ομιλίες του Αβραάμ Αίνκολν

26

Page 29: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Πρωτοπόροι της Πρωτομαγιάς

Οι αρχές εορτασμού της Πρωτομαγιάς

1890Το 1890 ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του Σταύρου Καλλέρ-

γη, ο Κεντρικός Σοσιαλιστικός Όμιλος. Περίπου 10 μέλη στηναρχή·

1891Το 1891 ο Καλλέργης και άλλοι 12 φίλοι του σοσιαλιστές

την ημέρα της Πρωτομαγιάς φωτογραφήθηκαν μαζί "σαν συμβολική συμμετοχή στην παγκόσμιο επέτειο και διαμαρτυ­ρία των εργατών" (6 - 141)*.

1892Την Πρωτομαγιά περίπου 30 σοσιαλιστές με επικεφαλής

τον Σταύρο Καλλέργη "συγκεντρώθηκαν πάλι στο χώρο του Σταδίου και διαμαρτυρήθηκαν κατά του πλουτοκρατικού αθλίου συστήματος" . .(6 - 141).

1893Με πρωτοβουλία του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου

και της εφημερίδος του ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΗΣ τιμήθηκε η Πρωτομα­γιά. (16)

Η Πρωτομαγιά αυτό το χρόνο πέφτει Σάββατο γι’ αυτό η συγκέντρωση πραγματοποιήθηκε 2 Μαΐου ημέρα Κυριακή. (6 -141) (16) Είναι η πρώτη μεγάλη και δημόσια εκδήλωση στην Ελλάδα αφιερωμένη στην Πρωτομαγιά των εργατών και Σο­σιαλιστών. Συναθροίστηκαν περίπου 500 άτομα στις 5 η ώρα στο αρχαίο στάδιο πίσω από το Ζάππειο. Εκεί όπου το 1896 χτίστηκε το Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο. Η προκή­ρυξη, με την οποία ο Κεντρικός Σοσιαλιστικός Σύνδεσμος κα- λούσε τη συγκέντρωση, αναφέρει τα αιτήματα.

Περίπου 500 άτομα, σε ’κείνη τη μικρή Αθήνα. Πολλοί ε ί­χαν καρφώσει κόκκινες κονκάρδες στο αριστερό πέτο του σακακιού (κομβιοδόχη). Έγιναν πολλές συζητήσεις μεταξύ των Σοσιαλιστών του Συλλόγου και των εργατών που είχαν έλθει να παρακολουθήσουν τη συγκέντρωση. Τέλος, μίλησε ο

*Μ(σα στο κύμινο, στις αγκiiA«s, ο πρώτος αριϋμός αναφίρΐται στα β ιβλία τηςβιβλιογραφίας αυτής της μίλέτης.Ο δ(ύτ(ρος αριϋμόςαναφέρίταιστη οίλίδα.

27

Page 30: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε ΛΛΑΔ Α

Σημείωση: Στον Κορ- δάτο γίνεται μια σύγχι- ση για τον πρώτο εορ­τασμό. Αναφέρεται στο 1894 και πρόκειται για το 1893. Βλέπε σχετι­κές λεπτομέρειες στο 7

ΤΑ ΑΙΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑΣ

ΤΟΤ 1893

Ιον. Την Κυριακή να κλείωνται τα κατα­στήματα καϋ’ όλην την ημέραν και οι εργάται ν' αναπαύω - νται.2σν. Οι εργάται να εργάζωνται επ ί 8 ώρας την ημέραν και ν ’ απαγορευ&ή η εργασία eis τους ανηλίκους.3ον. Να απονέμεται σύνταξις εις τους εκ της εργασίας παϋό- ντας και καταστά- ντας ανικάνους προς συντήρησιν εαυτώον και της οικογενείας των.4ον. Να καταργηϋώ- σιν αι ϋανατικαί εκτελέσεις, δον. Να καταργη&ή η διά χρέη προσωπι­κή κράτησις.

Πόσο επίκαιρα άλλωστε την σήμερον που προσπαθούν να περάσουν το “ εκσυγχρονιστικό” 9ωρο ή ΙΟωρο.

Καλλέργης για το Σοσιαλισμό και τα δικαιώματα των εργα­ζομένων. Πρότεινε και υπέγραψαν ψήφισμα για να επιδοθεί στη Βουλή, το οποίο αναφέρει τα αιτήματα:

1. Την Κυριακήν καθ’ όλην την ημέρα να κλείνουν τα κα­ταστήματα.

2. Να περιορισθή η εργασία των εργατών εις οκτώ ώρας από δώδεκα και πλέον που εργάζονται.

3. Οι εν τη εργασία παθόντες εργάται να συντρέχωνται υπό του Κράτους και των συναδέλφων των και,

4. Να εκλέξουν Επιτροπήν εκ των μελών του εν Αθήναις Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου, όπως επιδώσει την ανα­φοράν εις την Βουλήν εν καιρώ". . (6 - 144) (10 - 66)

Το ψήφισμα της συγκέντρωσης επεδόθη στη Βουλή την 1 Δεκεμβρίου 1893. Ο Πρόεδρος αρνήθηκε να το διαβάσει στο σώμα. Τότε ο Σταύρος Καλλέργης άρχισε να το διαβάζει από το θεωρείο του κοινού. (10 - 66). Τον συνέλαβαν, τον κακο­ποίησαν και τον οδήγησαν στο δικαστήριο όπου και καταδι­κάστηκε σε 12 μέρες φυλακή.

1894Η Πρωτομαγιά εορτάστηκε ενιαία από τον Κεντρικό Σο­

σιαλιστικό Σύλλογο και την ομάδα του Πλάτωνος Δρακούλη. Το απόγευμα στις 5 συγκεντρώθηκαν στο Στάδιο οι σοσιαλι­στές Αθήνας - Πειραιά και πολλοί εργάτες με τις οικογένειές τους. Περίπου 1000 άτομα γράφτηκε ότι συμμετείχαν. Ο Δρακούλης αργότερα (το 1912) σε λόγο του ανέφερε 5000 άτομα.

Γύρω - γύρω παρακολουθούσε δύναμη πεζών και εφίππων της Χωροφυλακής (6 - 150). Οι σοσιαλιστές είχαν κόκκινες κονκάρδες.

Πρώτος μίλησε ο Πλάτων Δρακούλης για το ιστορικό της εργατικής Πρωτομαγιάς και τις ευνοϊκές προοπτικές για το σοσιαλιστικό κίνημα και τους εργαζόμενους. Μετά μίλησε ο Καλλέργης πιο επιθετικός, καταγγέλει το κεφαλαιοκρατικό σύστημα. Στη συνέχεια μίλησαν και οι σοσιαλιστές Ευάγγε­

28

Page 31: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Πρωτοπόροι της Πρωτομαγιάς

λος Μαρκαντωνάτος και Δ. Γραμματικός.Κλείνοντας τη συγκέντρωση ενέκριναν ψήφισμα το οποίο

θα επιδώσουν στον πρωθυπουργό.Το ψήφισμα γράφει:

Οι διεθνείς σοσιαλισταί και οι εργάται Αθηνών - Πειραιώς Προς την κυβέρνησιν της Ελλάδος

Συνελθόντες σήμερον την Ιην Μαΐου του 1894 έτους, ημέ­ραν Κυριακήν και ώραν 5μ.μ. πάντες οι διεθνείς Σοσιαλισταί και εν γένει πάντες οι υπό μισθόν ευρισκόμενοι και πάσχοντες εργάται Αθηνών - Πειραιώς, αποφασίζωμεν και ψηφίζωμεν ταεξής:

α) την Κυριακήν να κλείωνται τα καταστήματα καθ’ ύλην την ημέραν και οι εργάται ν’ αναπαύονται.

β ) Οι εργάται να εργάζονται επί 8 ώρας την ημέραν και ν απαγορευθή η εργασία εις τους ανηλίκους.

γ) Να απονέμεται σύνταξις εις τους εκ της εργασίας παθό- ντας και καταστάντας ανίκανους προς συντήρησιν εαυτών και της οικογενείας των.

δ) Να καταργηθώσιν αι θανατικαί εκτελέσεις, ε) Ανατίθεται εις τους διευθυντάς των σοσιαλιστικών εφη­

μερίδων η επίδοσις του παρόντος ψηφίσματος εις την κυβέρ- νησιν, επί τη βάσει του οποίου παρακαλείται αυτή να συντά- ξη νομοσχέδιο και υποβάλη τούτο εις την Βουλήν προς ψήφι- σιν κατά την αμέσως συγκληθησομένην αυτής σύνοδον.

Αθήναι, ίη Μαΐου 1984 (6 - 152).

Η οργανωτική επιτροπή του εορτασμού απετελέσθη από τους σοσιαλιστές Συνοδινό, Αποστολίδη, Ματιάτο, Ζουλά, Μποφινά, Παπαδημητρίου και Μάργαρη (11).

Μετά το 1894 δεν έχουμε συγκεντρώσεις της Πρωτομα­γιάς, όσο γνωρίζουμε. Αυτό αναφέρει και ο Δρακούλης στην εφημερίδα “ ΕΡΕΥΝΑ” το 1912: "Από τότε δεν εωρτάσθη πλέον επαρκώς και επαξίως η ημέρα. . . .” (11).

29

Page 32: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

Τα πρώτα χρόνια του 1900 δεν έχουμε ιδιαίτερα γεγονό­τα. Εναλλαγή των υπαρχόντων κομμάτων στην κυβέρνηση.

Το 1908 από τη Μακεδονία ξεκινάει το Κίνημα των Νεο- τούρκων το οποίο προσπαθεί να εκσυγχρονίσει την Οθωμανι­κή Αυτοκρατορία.

Το 1909 στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλονίκη ιδρύεται η Σοσιαλιστική Οργάνωση της Φεντερασιόν. Ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα στις διάφορες εθνότητες και οργάνωσε ερ­γατικά συνδικάτα και ταμεία εργαζομένων. Συνεδέθη και έγινε τμήμα της Βαλκανικής Σοσιαλιστικής Ομοσπονδίας και της Β’ Διεθνούς.

Τον ίδιο χρόνο ιδρύθηκε στην Αθήνα ο Στρατιωτικός Σύν­δεσμος.

Το 1909 ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος ανέτρεψε την κυβέρ­νηση και ζήτησε αναθεώρηση της πολιτικής. Έρχεται ο Ελευ­θέριος Βενιζέλος από την Κρήτη, γίνονται εκλογές, παίρνει μεγάλη πλειοψηφία και σχηματίζει κυβέρνηση. Προετοιμάζει τη χώρα για τον πόλεμο κατά της Τουρκίας. Θα γίνει το 1912 σε συνεννόηση με τα άλλα Βαλκανικά κράτη.

Το 1913 και αφού κατελήφθη η Μακεδονία, η Θράκη, τα Νησιά, ξέσπασε και ο Ελληνο - Βουλγαρικός πόλεμος, ο οποίος κράτησε μερικούς μήνες. Αυτήν την περίοδο δημι- ουργούνται πολλά σωματεία, Εργατικά Κέντρα και σοσιαλι­στικές οργανώσεις. Όμως η χώρα έχει μπει σε μια περίοδο πολέμων, κινημάτων, πραξικοπημάτων που θα διαρκέσει 10 χρόνια και θα καταλήξει στην καταστροφή της Μικράς Ασίας.

1909“ Η Πρωτομαγιά, η διεθνής αυτή ημέρα των προλεταρίων,

εωρτάσθη το έτος εκείνο (1909) από την εργατικήν λέσχην κατόπιν μεγάλης προπαρασκευής δημοσίως. Δύο - τρεις συ- μπαθούντες Τούρκοι, Βούλγαροι σοσιαλισταί (τυπογράφοι και άλλοι) και πλήθος Ισραηλιτών εργατών εν διαδηλώσει, με ερυθράς σημαίας και μουσικάς, παρήλασαν εις τους δρόμους

30

Page 33: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Πρωτοπόροι της Πρωτομαγιάς

της πόλεως προς μεγάλην κατάπληξιν πάντων.Τούτο απετέλεσε πράγματι ένα εξαιρετικό γεγονός διά

την Θεσσαλονίκην. Γεγονός νέον και πρωτοφανές, το οποίον έκαμε ζωηροτάτην εντύπωσιν εις όλους, ιδίως όμως εις τους εργάτας. Η λέσχη εκέρδιζεν έδαφος, ήρχισεν να ασκή γόη- τρον και οι συμπαθειαί της ολοέν και μεγάλωναν. Τα αλλη- λοβοηθητικά "ταμεία" διά των συμβουλίων των ήρχοντο προς την λέσχην και εζήτουν την συμβουλήν της, την συνδρομήν της.” (2 - 47). Αυτά έγιναν στη Θεσσαλονίκη.

1910“ Η Πρωτομαγιά όμως δεν εωρτάσθη την φορά ταύτην με-

γαλοπρεπώς. Το Βουλγαρικόν σοσιαλιστικό Κέντρον εώρτα- σεν ξεχωριστά εις τα γραφεία του. Αι πιέσεις αφ’ ετέρου πα- ρεκώλυσαν πολλούς αμφιρρόπους.

Το φύλλον της "Πρωτομαγιάς" εκυκλοφόρησεν ευρύτατα με άρθρα εις την Γαλλικήν και την Ισπανό - εβραϊκήν, τυ­πωμένα με ερυθρά μελάνην. Η απεργία όμως δεν ήτο γενική και αισθητή. Εν τω μεταξύ η Φεντερασιόν εξηκολούθει το έργον της σοσιαλιστικής μορφώσεως των εργατών. Εις το έρ- γον της τούτο εβοηθείτο από την αρκετά μεγάλην βιβλιοθή­κη "Φερέρ" ήτις ήρχισε να περιέχη πλείστα γαλλικά σοσιαλι­στικά συγγράματα ως και ισπανο - εβραϊκάς εκδόσεις επί της ιστορίας του εργατικού επαγγελματικού κινήματος του Βελγίου και όλης της Ευρώπης, της πάλης των τάξεων, του σοσιαλισμού κ.λπ!' Σελ. 2 - 57.

(Από την "Ετήσια έκθεση της Σοσιαλιστικής Εργατικής Ομοσπονδίας Θεσσαλονίκης) (Ιούλιος 1909 - Ιούλιος 1910). “ Προσκαλέσαμε τον Δρα CHRISTIAN RAKOVSKI με την ευκαιρία της Πρωτομαγιάς που γιορτάζεται ελεύθερα στη Θεσσαλονίκη. Στην εκδήλωση παρεβρέθηκε επίσης και η Βουλγαρική σοσιαλιστική ομάδα. Εκτός από τους λόγους που εκφωνήθηκαν μ’ αυτή την ευκαιρία από ομιλητές των δύο σο­σιαλιστικών οργανώσεων, ο σύντροφος RAKOVSKI μίλησε για το σοσιαλισμό και το διεθνισμό. Οργανώθηκε δημόσια

31

Page 34: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

διάλεξη στην οποία μίλησε για τη βαλκανική συνεννόηση. Το χειρόγραφο τυπώθηκε και κυκλοφόρησε σε φυλλάδια από την Ομοσπονδία μας" (1 - 91).

1911"Η Πρωτομαγιά του 1911 εωρτάσθη μεγαλοπρεπώς εν

Θεσσαλονίκη. Και εωρτάσθη σχεδόν εις όλας τας πόλεις της Ευρωπαϊκής Τουρκίας. Εις την μεγάλην παρέλασιν της Θεσ­σαλονίκης έλαβον μέρος όχι μόνο Ισραηλίται και Βούλγαροι, αλλά και αρκετοί Έλληνες και Τούρκοι. . .

Μεταξύ των ρητόρων συγκαταλέγοντο: ο Βλαχώφ, ο Πα- παθωμάς, ο Αρδίττι, ο Τούρκος καπνεργάτης Ιχσάν και ο Μπεναρόγιας. Τέσσαρες μουσικαί ετοποθετήθησαν μεταξύ των χιλιάδων διαδηλωτών, κατατεταγμένων κατά επάγγελμα, τα λάβαρα ήσαν όλα ερυθρά, σοσιαλιστικά, η δε Διεθνής, ο σοσιαλιστικός ύμνος, ήρχισε εις διάφορες γλώσσες ταυτοχρό- νως, 12.000 εργάται απήργησαν, 7.000 παρήλασαν. Ήτο κα­θαρά πλέον η υπερίσχυσις των σοσιαλιστών.

Αι αρχαί απεφάσισαν να επέμβουν. Η επίσκεψις του Σουλτάνου εις την Μακεδονίαν και Αλβανίαν, η οποία είχε πολιτικούς σκοπούς εχρησιμοποιήθη από τας αρχάς διά να εκκαθαρίσουν την πόλιν από μερικούς επικινδύνους σοσιαλι- στάς. Τπό την πρόφασιν ότι υπήρχε κίνδυνος διά την ζωήν του Σουλτάνου διετάχθη η σύλληψις των Σαμουήλ Γιονά (Γραμμ. του σωματείου καπνεργατών), Σαμπετά ι Λεβή, Ιχσάν (γραμμ. των Τούρκων καπνεργατών) και του Μπενα- ρόγια. Οι τρεις πρώτοι εκρατήθησαν εις τα μπουδρούμια του Διοικητηρίου, ο δε Μπεναρόγιας εξωρίσθη εις Σερβίαν. Σύσ­σωμος η εργατική τάξις Θεσσαλονίκης αντέδρασε κατά της αυθαιρεσίας των Νεοτούρκων και επέτυχε την απόλυσιν των κρατουμένων μετά την αναχώρησιν του Σουλτάνου, αλλά δεν κατώρθωσε να επιτύχη και την επάνοδον του Μπεναρόγια ει- μή κατόπιν θορύβου και συζητήσεως εις την Βουλήν και με­τά γενικήν διαμαρτυρίαν και κατακραυγήν των εργατών και σοσιαλιστών όχι μόνον της Θεσσαλονίκης και Τουρκίας, αλλά

32

Page 35: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Πρωτοπόροι της Πρωτομαγιάς

και της Ευρώπης" . . (1- 62)Στην Αθήνα δεν έγινε συγκέντρωση. Μόνον πανηγυρική

έκδοση της εφημερίδας "ΕΡΕΥΝΑ" του Πλάτωνος Δρακού- λη .(11)

1912Η Πρωτομαγιά συζητήθηκε στις 28 Απριλίου, ημέρα Σάβ­

βατο, στην αίθουσα της εφημερίδος "ΕΡΕΥΝΑ" του Πλάτω­νος Δρακούλη, Οδός Πειραιώς 40 στην Αθήνα. Ο Πλάτων Δρακούλης, μίλησε σε Γενική Συνέλευση του Συνδέσμου Ερ­γατικών Τάξεων και του Ελληνικού Σοσιαλιστικού Κόμμα­τος. Μετά τον απολογισμό δράσης είπε για την επέτειο: “ Η Πρωτομαγιά είναι η Διεθνής εορτή των εργατικών τάξεων συμβολίζουσα την προσδοχωμένην χοινωνιχήν Μεταμόρφω- σιν" χαι προσεχάλεσε την Συνέλευσιν να συσχεφθή περί του καταλληλότερου εορτασμού αυτής από τούδε, προσθέσας ότι ένεκα ευνοήτων ανωμαλιών οργανώσεως και συνοχής είναι προτιμώτερον να μη εορτασθή εφέτος, θεωρουμένου ότι ικα- νώς η ημέρα εσημειώθη διά της αστυνομικής κατασχέσεως της σημαίας μας, και διά της εκδόσεως του πανηγυρικού φύλλου

Σοσιαλιστική Εφημίρίδα μ ί Δκυϋυντή τον Πλάτωνα Δρακούλη. 6 Μαΐου 1912.

33

Page 36: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ ΓΑ Τ I ΚII Π Ρ Ω Τ Ο ΜΑ Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε ΛΛΑΔ Α

της "ΕΡΕΥΝΑΣ". . . Απεφασίσθη να τεθή εις τον εξώστην του Καταστήματος του Σ .Ε .Τ . το ερυθρόν λάβαρον την 1-14 Μαΐου κυματίζον από της ανατολής μέχρι της δύσεως του ήλι­ου."___ (11 - 6.5.1912).

Για την ίδια χρονιά όμως υπάρχει και μια άλλη σημαντι­κότερη μαρτυρία του Αβραάμ Μπεναρόγια. 0 ηγέτης της Φεντερασιόν Θεσσαλονίκης στις αρχές του χρόνου βρισκόταν εξόριστος από τις τουρκικές αρχές Θεσσαλονίκης στην Κων­σταντινούπολη. Επειδή όμως συνέχιζε κι’ εκεί τη δραστηριό- τητά του, τον επιβίβασαν σ’ ένα ελληνικό πλοίο και τον έστει­

λαν στον Πειραιά. Αμέσως συ- ναντήθηκε με τους σοσιαλιστές της εποχής. Δυο αξιόλογες ομάδες υπήρχαν τότε στην Αθήνα. Ο "Σύνδεσμος των Ερ­γαζομένων Τάξεων" με ηγέτη τον Πλάτωνα Δρακούλη που αναφέραμε και παραπάνω και το "Σοσιαλιστικό Κέντρο" με ηγέτη τον Νικόλαο Γιαννιό. Προσπάθησαν να συνεννοη- θούν για κοινό εορτασμό της Πρωτομαγιάς εκείνο το χρόνο, αλλά δεν κατάφεραν να συμ­φωνήσουν. Τελικά αποφάσισε το "Σοσιαλιστικό Κέντρο" να την εορτάσει μόνο του. Η συ­γκέντρωση έγινε στο εξοχικό καφενείο "Μετς" κοντά στο στάδιο. Πρώτα μίλησε ο Γιαν- νιός, μετά ο ποιητής Πέτρος Πικρός, μεταφραστής και του ύμνου της Διεθνούς που μέχρι

0 ύμνος της ΔκΟνούς για τους (ργάτ(ς όλου του κόσμου. σήμερα τραγουδάμε. Ύστερα

Η ΔΙΕΘΝΗΣ

Εμπρός της γης οι κολασμένοι Της πείνας σκλάβοι, εμπρός - εμπρός Το δίκιο απ' τον κρατήρα βγαίνει Σαν βροντή σαν κεραυνός

Φτάνουν πια της σκλαβιάς τα χρόνια Όλοι εμείς οι ταπεινοί της γης Που ζοΰσαμε στην καταφρόνια Θα γίνουμε το παν εμείς

Στον αγώνα ενωμένοι Κι ας μην λέιψει κανείς Ώ! νάτη μας προσμένει Στον κόσμο η Διεθνής

34

Page 37: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Πρωτοπόροι της Πρωτομαγιάς

μίλησε ο φι­λοξενούμε­νος Θεσσα- λ ο ν ι κ ι ό ς ηγέτης της Φ ε ν τ ε ρ α - σιόν, Μπε­να ρ ό γ ια ς . Τέλος ο φοι­τητής Παπα- δημητρίου. Και τότε έφθασε η αστυνομία, σ υ ν έ λ α β ε όλους, περί­που 25, κα­τέβασε τη σημαία και

τους οδηγούσε στην αστυνομική διεύθυνση. Όμως οι κρατού­μενοι άρχισαν να τραγουδούν, να ζητωκραυγάζουν και να διαμαρτύρονται. Όταν έφθασαν στην αστυνομική διεύθυνση, ανακρίθηκαν για λίγο από το διευθυντή Ζυμβρακάκη, ο οποίος διέταξε να αφεθούν ελεύθεροι. Τότε άρχισαν να δια- δηλώνουν στο δρόμο φωνάζοντας "Ζήτω η Πρωτομαγιά" "Ζη­τώ ο Ζυμβρακάκης" Στο δρόμο προστέθηκαν κι άλλοι ώσπου έφθασαν στο κέντρο τους "πατάρι" της πλατείας Κλαυθμώ- νος. 0 Γιαννιός έκανε τον απολογισμό της ημέρας και έτσι έληξε η εκδήλωση της Πρωτομαγιάς. (2 - 71).

Το 1915 αρχίζει η ανοιχτή σύγκρουση του Βασιλέως Κων­σταντίνου με τον πρωθυπουργό Βενιζέλο. 0 δεύτερος υπο­στηρίζει ότι η Ελλάδα πρέπει να μπει στο μεγάλο πόλεμο που άρχισε στην Ευρώπη το 1914, στο πλευρό των δυνάμεων της Αντάντ, για να προστατεύσει τα συμφέροντα και τις

Μ Κ Λ Π ί ί Λ Ξ ΙΏ Τ Η

ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΕΣ1556-1945

Εξώφυλλο του φυλλάδιου της Μίλπως Αξιώτη 1945.

35

Page 38: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε ΛΛΑΔ Α

διεκδικήσεις της. Ο Βασιλέας Κωνσταντίνος αρνείται αυτή την πολιτική.

Το 1916 η στρατιά του Γάλλου στρατηγού Σαράιγ αποβι­βάζεται στη Θεσσαλονίκη και ανοίγει από κει μέτωπο κατά των Κεντρικών Δυνάμεων Γερμανίας - Αυστρίας. Γίνεται πραξικόπημα στη Θεσσαλονίκη από οπαδούς του Βενιζέλου για την ένταξη της Ελλάδας στο πλευρό των Συμμάχων Αγ- γλογάλλων της Αντάντ. 0 Βενιζέλος έρχεται στη Θεσσαλονί- κη, σχηματίζει Επιτροπή Εθνικής Αμύνης.

Το 1917 παραιτείται ο Κωνσταντίνος κάτω από την πίεση των Συμμάχων. 0 Βενιζέλος έρχεται στην Αθήνα και σχημα­τίζει κυβέρνηση. Κηρύσσει τον πόλεμο κατά των Κεντρικών Δυνάμεων.

Αυτή την εποχή τα σωματεία και οι σοσιαλιστικές οργα­νώσεις συζητούν την ένωσή τους. Πραγματοποιείται τον Οκτώβριο του 1918 η ίδρυση της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδος. Ύστερα από μερικές μέρες συνέρχεται και το συνέδριο των σοσιαλιστών και ιδρύεται το Σοσιαλιστι­κό Εργατικό Κόμμα. Για πρώτη φορά το ελληνικό Εργατικό Κίνημα έχει κεντρική συνδικαλιστική και κεντρική πολιτική οργάνωση.

Όμως βρισκόμαστε σε δύσκολη πολεμική περίοδο. Μετά το τέλος του Παγκοσμίου Πολέμου στις 11 Νοεμβρίου 1918. Στη Ρωσία εντωμεταξύ έχει επικρατήσει η Επανάσταση και συγκροτείται το πρώτο εργατικό κράτος. Όλες οι δυνάμεις είναι εναντίον της Δημοκρατίας των Σοβιέτ. Στέλνουν εκ- στρατευτικά σώματα να πολεμήσουν την εργατική επανά­σταση. Συμμετέχει και η Ελλάδα με εκστρατευτικό σώμα για το οποίο συμφώνησε ο Βενιζέλος. Η εκστρατεία απέτυχε. Οι Σύμμαχοι δίνουν την άδεια να αποβιβαστούν ελληνικά στρα­τεύματα στη Μικρά Ασία. 0 Ελληνικός Στρατός φτάνει στην Σμύρνη στις 2 Μαΐου 1919. Αρχίζει η Μικρασιατική Εκστρα­τεία. Το Εργατικό Κίνημα, πολιτικό και συνδικαλιστικό είναι εναντίον του πολέμου, θα υποστεί πολλές διώξεις μέχρι την

36

Page 39: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Πρωτοπόροι της Πρωτομαγιάς

καταστροφή της Μικράς Ασίας τον Αύγουστο του 1922. Κύ­μα 1.300.000 προσφύγων φτάνει από πολλές πλευρές στην Ελλάδα. Ένα τεράστιο φτωχό προλεταριάτο που ζει σε άθλιες παραγκογειτονιές στις παρυφές πόλεων και χωριών. Θα προμηθεύσει τα φθηνά εργατικά χέρια για τον ανερχό- μενο ελληνικό καπιταλισμό.

37

Page 40: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε ΛΛΑΔ Α

Δημοσίίύτηκι στον " ΕΡΓΑΤΗ"Βόλος 8.3.1908 . Τπάρχίΐ στο βιβλίο της Νίτσας Κολιού.

7AIU ΚΙ Λ Ν Λ Σ ΤΛ ΣΙΙ

Αφιερωμένο στον αγώνα του "Κ Ρ Γ Λ Τ Ι Ι "

Ένας χορός, αδέρφια μου, είναι η ζωή εδώ κάτου. Να τόνε σύρουμε όλοι μας ελάτε αγκαλιασμένοι,

κι’ όποιος λεβέντικα ακλουθά μακρύ το πάτημά του, κι’ όποιος λυγίζεται άγουρα και καταγή απομένει.

Κι’ ας μην τραβάμε αβόλεφτα, τυφλά, κατά το δρόμο που χάραξαν απελπισμού κι υπομονής σκοτάδι,

μα ας δώσουμε τα χέρια μας στης λευτεριάς το νόμο και γύρωθε ας σκορπίσουμε κ’ ενός ρυθμού το χάδι.

Αληθινά τα μάτια μας μέσα στον παιδεμό μας, ας νιώσουνε τον Τύραννο που τάθελε κλειστά,

και πως το χέρι που κρατά σφιγμένο το λαιμό μας μας κάρφωσε της όψις μας σαν έργατα φριχτά.

Στη νέα τη στράτα ανέγγιχτο θ’ αφίνουμε το χώμα, τι θα πατάμε του Άσπλαχνου τις χίλιες τις μορφές, και τα πεδούκλια σπάνοντας θε να τηρούμε ακόμα

οι Πόρτες που διαβαίνουμε να μη σταθούν κρυφές. . .

Και σα χυθή παντού το φως της Νίκης κι η γαλήνη, σαν απλωθή η αγάπη μας κι’ ως των ανθών το χνούδι,

αχ! Τότες άλλο, αδέρφια μου, εδώ δε θ’ απομείνη παρά ο χορός μας να τραβώ μ’ ένα γλυκό τραγούδι. . .

38

Page 41: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)
Page 42: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε ΛΛΑΔ Α

ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ ΝΕΑ ΖΩΗ

Πρωτομαγιά νέα ζωή, όπως η φύση όλη γιορτάζει, έτσι κι η ιδέα η τρανή όλο τον κόσμο αγκαλιάζει.

Πιο υψηλά απ’ τους αστούς πάνω από σύνορα και νόμους, περνώντας τους ωκεανούς, φωτίζει ο ήλιος τους δυο κόσμους.

Όλου του κόσμου οι δουλευτές, με μια ιδέα όλοι δεμένοι, δε θα χωρίσουνε ποτές, θα ζούμε πάντα ενωμένοι.

Μια καρδιά κι ένας πόθος κοινός και μια ελπίδα μέσα κλειέται μέσ’ στη φωνή που ξεπετιέται: Εμπρός! Εμπρός! Εμπρός!Να η Διεθνής γεννιέται!

40

Page 43: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ηρωικές και Πένθιμες Πρωτομαγιές

1919Η Πρωτομαγιά του 1919 γιορτάστηκε σε ολόκληρη τη χώ­

ρα στις μεγάλες πόλεις της, παρ’ όλες τις αντιδράσεις των βε- νιζελικών αρχών που δεν έβλεπαν με καλό μάτι την αύξουσα δύναμη του ΣΕΚ και της ΓΣΕΕ που εξαρτάτο απ’ αυτό. Μέ­χρι τότε ο βενιζελισμός είχε τους εργάτες υποχείριους του κόμματος των Φιλελευθέρων για να εξυπηρετεί την αστική τάξη. Από την στιγμή όμως που δημιουργήθηκαν οι δυο με­γάλες οργανώσεις της εργατικής τάξης, συνδικαλιστική και πολιτική, έκανε το παν για τα τις συντρίψει, εκμαυλίσει, δια­λύσει.

Ενώ λοιπόν σε πολλές επαρχιακές πόλεις έγινε γιορτή και παρέλαση, στην Αθήνα και τον Πειραιά απαγορεύτηκε από την αστυνομία η Πρωτομαγιά και τα γραφεία των εργατικών οργανώσεων ήταν περικυκλωμένα από το στρατό οπλισμένο με πολυβόλα. Επίσης εφρουρούντο τα θέατρα και απαγο­ρεύτηκε κάθε συγκέντρωση και παρέλαση μέσα στην πόλη. Έτσι η Πρωτομαγιά δεν μπόρεσε να εορτασθεί όπως έπρεπε στις δύο μεγάλες πόλεις. Και τα επεισόδια θα ήταν σοβαρά αν τα στελέχη δεν κρατούσαν την ψυχραιμία τους, μπροστά στην προκλητικότητα των μπράβων του βενιζελισμού που πήγαιναν οπωσδήποτε για καυγά και φασαρία.

Με την ευκαιρία της Πρωτομαγιάς το ΣΕΚ εκδίδει μια προκήρυξη προς την εργατική τάξη της Ελλάδος η οποία τε­λειώνει με την παρακάτω παράγραφο.

"Σύντροφοι εργάται και εργάτριες,Α ν όλο το έτος εργαζόμεθα από πρωίας μέχρι νυχτός διά

να θρέψωμεν και να πλουτίσωμεν άλλους, αν επ ί όλας τας ημέρας του έτους είμεθα τα όργανα της σκλαβιάς των πατρώ­νων και των εκμεταλλευτών, χωρίς να έχωμεν ούτε το δικαίω­μα της αναπνοής, χωρίς την άδεια των, μια ημέρα όμως υπάρ­χει και δ ι’ ημάς. Είναι η ημέρα της διεθνούς μας εορτής η οποία είναι κερδισμένη με την θέλησιν και την δύναμιν των ερ­γατών όλου του κόσμου διά να είναι δ ι’ όλους τους καταπιε-

41

Page 44: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε ΛΛΑΔ Α

ζόμενους, δι όλους τους προλεταρίους του κόσμου ημέρα κοι­νής χαράς και κοινών ελπίδων, ημέρα μεγάλη και ιερά, όσον καμιά άλλη ημέρα. Αυτή είναι η πρώτη Μαΐου, αυτή είναι η ημέρα μας.

Όλοι με καρδιά, με μιαν πίστιν, με τον ίδιο ενθουσιασμό, πειθαρχούντες και ηνωμένοι ας δείξωμεν σήμερον ότι την τι- μώμεν συνειδητά και ότι εννοούμεν την σημασίαν της.

Όλοι μας κάτω από την ερυθράν σημαίαν μας την οποία σή­μερον εκατομμύρια συντρόφων μας κρατούν αλλού δοξασμέ- νην και υπερήφανην, ας δώσωμεν τον όρκον της παντοτινής συνεργασίας και αδελφώσεως, αναφωνούντες με ψυχήν:

Ζήτω η Πρωτομαγιά των εργατών.Ζήτω η Ένωσίς μας.

Ζήτω η Διεθνής.Η Κεντρική Επιτροττή του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμ­

ματος Ελλάδος (3-37-38). //Με την Πρωτομαγιά του 1919 συνδέεται και η πρώτη διά­

σπαση της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδος. Από τους 11 της Διοίκησης οι 5 είναι συνδεδεμένοι με το Σοσιαλι­στικό Εργατικό Κόμμα, παρ’ όλο που οι δυο δεν είναι μέλη του. Οι άλλοι έξη της παράταξης Ευάγγελου Μαχαίρα πρό- σκεινται στο κυβερνητικό βενιζελικό κόμμα. Οι 5 είναι υπέρ της οργανικής σύνδεσης της ΓΣΕΕ με το ΣΕΚ. Οι άλλοι 6 υπακούουν στην κυβερνητική πολιτική.

Πλησιάζει η Πρωτομαγιά και οι πέντε κάνουν ιδιαίτερη σύσκεψη για την οργάνωση των εκδηλώσεων. Τα συνθήματα και τα αιτήματα βέβαια θα είναι κατά της κυβέρνησης και της πολιτικής της. Εκδίδουν και σχετική ανακοίνωση την οποία αποστέλουν σε όλες τις εργατικές οργανώσεις.

Η διαφωνία των δύο παρατάξεων μεγάλωσε όταν οι 5 υποστήριξαν και την απεργία των τραπεζικών που εκδηλώ­θηκε αυτές τις ημέρες. Σε συγκέντρωση των απεργών η πλειοψηφία του Μαχαίρα δήλωσε ότι θα υποστηρίξει την απεργία οικονομικά και ηθικά. Ο αντιπρόσωπος όμως της

42

Page 45: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ηρωικές και Πένθιμες Πρωτομαγιές

μειοψηφίας των πέντε δήλωσε ότι θα κινητοποιήσουν και άλ­λους κλάδους για την υποστήριξη. Ύστερα από αυτή την ανοιχτή σύγκρουση η πλειοψηφία του Μαχαίρα διέγραψε τη μειοψηφία των πέντε. Η κυβέρνηση φοβήθηκε επέκταση της απεργίας και διέταξε τη σύλληψη της μειοψηφίας. Βρέθηκαν οι τέσσερις και οδηγήθηκαν αμέσως στην εξορία της νήσου Φολέγανδρος.

Η πλειοψηφία των σωματείων ακολούθησε την ομάδα των πέντε, από τους οποίους σύντομα αποσπάστηκαν και οι δυο της τάσης του Γιαννιού. (3 - 64). Στο 2ο Συνέδριο της ΓΣΕΕ το οποίο συνήλθε τον Σεπτέμβριο 1920 επιβεβαιώθηκε η με­γάλη πλειοψηφία των οπαδών του ΣΕΚ και θεωρήθηκε σαν το πραγματικό συνέδριο. (15 - 23).

1921Στις 18 Απριλίου 1921 (με το παλιό ημερολόγιο) έγιναν οι

εκδηλώσεις της Πρωτομαγιάς στη Θεσσαλονίκη. Οι αρχές ε ί­χαν απαγορεύσει όλες τις συγκεντρώσεις και εκδηλώσεις. Με έκκληση όμως του ΣΕΚΕ(Κ) και των σωματείων, οι εργάτες κατεβαίνουν σε διαδηλώσεις και γίνονται συγκρούσεις με την αστυνομία. Την ίδια μέρα ένα σύνταγμα στρατού που πήγαι­νε για το Μέτωπο της Μικράς Ασίας στασίασε και στρατιώ­τες συναδελφώθηκαν με τους εργάτες προς μεγάλο τρόμο της κυβέρνησης. Οι αρχές κήρυξαν το στρατιωτικό νόμο και κα- τάφεραν να επιβάλουν την "τάξη'.' Συνελήφθησαν πολλοί με­ταξύ των οποίων οι Αριστοφάνης Παπαδόπουλος, γραμματέ­ας της κομματικής οργάνωσης, Χρήστος Τζάλλας γραμματέ­ας των αρτεργατών, Αριστείδης Δημητράτος (ο κατόπιν υπουργός του Μεταξά) γραμματέας της νεολαίας και ο Α. Στίνας. Παρεπέμφθησαν στο στρατοδικείο Αδριανουπόλεως, πλην όμως αυτό έκρινε ότι ήταν αναρμόδιο, λόγω της δημο- σιεύσεως του στρατιωτικού νόμου και τους παρέπεμψε στα πολιτικά δικαστήρια. (3 - 79).

43

Page 46: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε ΛΛΑΔ Α

1922Την Πρωτομαγιά του 1922 το ΣΕΚΕ(Κ) καλεί συγκέντρω­

ση του κόμματος στον Πειραιά. Η κυβέρνηση απαγορεύει τη συγκέντρωση.

Τα εργατικά συνδικάτα είχαν αναγγείλει ότι την Πρωτο­μαγιά (έγινε στις 18 Απριλίου) θα κατέβουν σε απεργίες και θα πραγματοποιηθούν συγκεντρώσεις. Πράγματι με πρωτο­πορία την Ομοσπονδία Ηλεκτροκινήσεως έγιναν αρκετές

Πκραΐής 1η Mat ου._____________________ : 'Α*4 σνΥΐάχηχή Έητφοχή. _

Σ Π Α Ρ Τ Α Κ Ο ΣΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

ΝΕΟΙ ΤΗ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΧΟΜΕΝΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ ΕΤΟΙΜΑΣΤΕΙΤΕ ΝΑ ΤΗ ΓΙΟΡΤΑΣΟΥΜΕ ΛΕΥΤΕΡΟΙ

Πρωτομαγιά 1924 (φημΐρίδα Κομμουνιστικής Νΐολαίας Παραιώς.

44

Page 47: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ηρωικές και Πένθιμες Πρωτομαγιές

απεργίες. Το ρεύμα και η κίνηση σταμάτησαν από την 1 μ.μ. μέχρι τις 6 μ.μ. Οι φορτοεκφορτωτές, οι αρτεργάτες, οι ηλε­κτροτεχνίτες, οι ξυλουργοί σταμάτησαν τη δουλειά τους. Οι απεργοί συγκεντρώθηκαν στον Αγιο Γιάννη τον Ρέντη όπου εκφωνήθηκαν λόγοι για την επέτειο.

Στον Πειραιά η Ναυτεργατική Ομοσπονδία αποφάσισε να γίνει απεργία στα καράβια από τις 5 το πρωί μέχρι τις 5 το απόγευμα και όλα τα πλοία να σημαιοστολιστούν. Τα κα­ράβια που ταξίδευαν στο ανοικτό πέλαγος να κάνουν ΙΟλε- πτη στάση του πλου τους. Η Ομοσπονδία Σιδηροδρομικών έδωσε την εντολή όλες οι αμαξοστοιχίες να σταματήσουν επί 10 λεπτά όπου κι αν βρίσκονταν το μεσημέρι. Η Ομοσπονδία Αρτεργατών πραγματοποίησε 12ωρη απεργία χωρίς όμως να σταματήσει η παραγωγή ψωμιού.

Υπήρξαν όμως και αντιδράσεις άλλων οργανώσεων που βρισκόντουσαν κάτω από τον κυβερνητικό έλεγχο και εκδη­λώθηκαν κατά της Πρωτομαγιάς. Το Εργατικό Κέντρο Αθη­νών αρνήθηκε να συμμετάσχει στην απεργία. Το σωματείο εργατών αεριόφωτος δήλωσε ότι δεν θέλει να γιορτάσει την Πρωτομαγιά με τους μπολσεβίκους' που δίνουν όπλα στον Κεμάλ. (3-94/95).

24 Ιουλίου 1923 υπεγράφη η Συνθήκη της Λωζάνης. Τε­λειώνει και τυπικά ο Ελληνο - τουρκικός πόλεμος. Οριστικο- ποιούνται τα σύνορα. Η κατάσταση των εργαζομένων χειρο­τερεύει με την είσοδο των προσφύγων. Η ΓΣΕΕ αποφασίζει αμυντικό αγώνα για να διασώσει το επίπεδο ζωής (3-147). Τον Αύγουστο 1923 πραγματοποιείται πανεργατική απεργία για τη διατήρηση των κεκτημένων της εργατικής τάξης. Η στρατιωτική κυβέρνηση Πλαστήρα - Γόνατά διατάσσει τη συντριβή της απεργίας. Η αστυνομία επιτίθεται κατά της συ­γκέντρωσης στο Πασαλιμάνι σκοτώνει 11 και τραυματίζει πολλούς εργαζόμενους. Η κυβέρνηση διαλύει τα σωματεία. Το συνδικαλιστικό κίνημα θα κάνει χρόνια για να συνέλθει. Στις 19.12.1923 η Εθνοσυνέλευση διώχνει τον βασιλέα Γεώρ­

45

Page 48: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε ΛΛΑΔ Α

γιο. Στις 13.4.1924 γίνεται το Δημοψήφισμα για το πολιτεια­κό.

Στην Ελλάδα γίνεται Δημοκρατία.

Τον Αύγουστο 1925 το ΚΚΕ παίρνει απόφαση να δια­χωριστεί από την οργανική σύνδεση με τα συνδικάτα που υπήρχαν από το 1918.

Στις 25.6.1925 ο στρατηγός Πάγκαλος παίρνει την κυβέρ­νηση με πραξικόπημα. Διώξεις συνδικαλιστών και οπαδών της αριστεράς. Όμως στις 21.8.1926 ο άλλος στρατηγός Κον- δύλης ανατρέπει τη δικτατορία του Πάγκαλου και στις 7 Νο­εμβρίου 1926 σχηματίζεται Οικουμενική κυβέρνηση όλων των αστικών κομμάτων.

1923Η Πρωτομαγιά γιορτάζεται στον Άγιο Γιάννη τον Ρέντη.

Αντιπροσωπεύθηκαν 40 σωματεία του ΕΚ Πειραιώς και 20 των Αθηνών. Κύρια αιτήματα είναι: η αύξηση με τη μεταλλι­κή δραχμή, η εφαρμογή του δώρου και η δημιουργία Γραφεί­ων Εξευρέσεως Εργασίας. Όπως αναφέρουμε παραπάνω η συγκέντρωση του Αγίου Γιάννη του Ρέντη οργανώθηκε από τα ανεξάρτητα κέντρα Αθηνών - Πειραιώς. Η ΓΣΕΕ όμως που βρίσκεται υπό την επιρροή του ΣΕΚ(Κ) οργάνωσε μια άλλη συγκέντρωση στο Μοσχάτο, με κύρια συμμετοχή των ομοσπονδιών Ηλεκτροκινήσεως, των Ναυτεργατικών σωμα­τείων της Ένωσης Αναπήρων Πολέμου, της Ένωσης των Μη- χανουργών. Επίσης συμμετέχουν αντιπροσωπείες σωματείων της Αθήνας του Κόμματος και των Νεολαιών. Εκτός από τα οικονομικά αιτήματα, η συγκέντρωση τάσσεται εναντίον κά­θε επεμβάσεως στη Σοβιετική Ένωση και την δημιουργία Βαλκανικής Ομοσπονδίας. Η Πρωτομαγιά πέρασε χωρίς να γίνουν επεισόδια.

46

Page 49: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ηρωικές και Πένθιμες Πρωτομαγιές

1924Την Πρωτομαγιά του 1924 εξακολουθεί να ισχύ­

ει ο στρατιωτικός νόμος που είχε επιβληθεί με τα γεγονότα του Πασαλιμανιού του 1923 και την δολο­φονία των εργατών. Τα σωματεία Αθηνών ζήτησαν άδεια να πραγματοποιήσουν τη συγκέντρωσή τους μπροστά στο κτίριο του Δημοτικού θεάτρου Αθη­νών (αργότερα πλατεία Κοτζιά) όπου βρισκόντου­σαν τα γραφεία του Εργατικού Κέντρου Αθηνών, στο μεσαίο πάτωμα. Το Δημοτικό θέατρο βρισκό­ταν στο κέντρο της σημερινής πλατείας και γκρεμί­στηκε μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. 0 στρατιωτι­κός διοικητής αρνήθηκε να τους δώσει την άδεια και τους έστελνε για τον εορτασμό στις στήλες του Ολυμπίου Διός. Αλλά οι εργάτες άρχισαν να συγκε­ντρώνονται από τις 9.30 το πρωί στο Δημοτικό Θέ­ατρο.

Η είσοδος είχε κλειστεί από στρατιωτικό τμήμα για να εμποδιστούν οι εργάτες να πάνε στο Εργα­τικό Κέντρο. Οι εργάτες όμως έσπρωξαν τους στρατιώτες, ανέβηκαν στα γραφεία τους και πήρα­νε τα λάβαρά τους. Αρχίζει η διαδήλωση. Ο επικε­φαλής των στρατιωτικών τμημάτων δίνει εντολή στην πυροσβεστική αντλία να καταβρέξει τους διαδηλωτές. Αυτοί όμως επιμένουν και τότε δίνει εντολή στο ιππικό να επιτεθεί εναντίον τους. Τους διασκορπίζουν και τους κυνηγάνε προς τις οδούς Αιόλου και Αθηνάς. Σκοτώ­νουν έναν εργάτη και τραυματίζουν 12. Στις συγκρούσεις τραυματίζονται και 5 στρατιώτες. Γίνονται πολλές συλλήψεις εκείνη την ώρα. Αργότερα η Χωροφυλακή συλλαμβάνει δε­κάδες εργατικά στελέχη.

Στον Πειραιά γίνηκαν παρόμοια επεισόδια. Είχε ζητηθεί άδεια για συγκέντρωση στο Δημοτικό θέατρο, αλλά δεν δό­θηκε. Παρά την απαγόρευση οι εργάτες άρχισαν να συγκε-

Η_Κ0ΚΚΙΝΗ ΕΗΜΑΧΑ. ΜΑΣ

Ή κόκκινη σημαία μας

χρώμα αγάπης κ α ί ζωής χ ίλ ι ε ς φορές έσκέπασες

τούς μάρτυρες μας καταγής

Ψηλά κρατδτε σ ύντροφ οι, τό λάβαρο τό έρνθρό

κ ι άν πέσω ΘΟμα προδοτών

μ ’ αΌτό σκεπάστε με νεκ ρ ό .

Μβς έ ν θ υ μ ίζ ε ι , σ ύντροφ οι,

αγώνες κα ί κατατρεγμούς,

κα ί κάθε μέρα πού περνδ

ν έες έ λ π ίδ ε ς μβς γεννοΟ ν.

Ψηλά κρατδτε σ ύντροφ οι,

τό λάβαρο τό έρυθρό, κ ι ’ δν πέσω ΘΟμα προδοτών

μ ’ αΰτό σκεπάστε με ν εκρό .

47

Page 50: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

ΚΡ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο ΜΑ Γ Ι Α ΣΤΙ Ι Ν Ε ΛΛΑΔ Α

ντρώνονται και έγιναν πολλά επεισόδια. Οι αντλίες κατάβρε­χαν τον κόσμο. Συνελήφθησαν περίπου 100 εργάτες.

Την ίδια ώρα η συντηρητική διοίκηση του Εργατικού Κέ­ντρου πραγματοποιούσε άλλη συγκέντρωση στον Αγιο Γιάν­νη τον Ρέντη, με άδεια των αρχών. Μίλησαν οι Ν. Κλήμης πρόεδρος του ΕΚΠ Πειραιά, ο Καλομοίρης, ο Καρακατσέλης και τέλος ο Ν. Γιαννιός σαν σοσιαλιστής. Καταφέρθηκαν κα­τά των άλλων σωματείων τα οποία βρισκόντουσαν υπό την κομμουνιστική επιρροή. Ανέπτυξαν επίσης τα αιτήματα του Εργατικού Κέντρου.

Η ΓΣΕΕ κάλεσε σύσκεψη το ίδιο βράδι μαζί με τις Ομο­σπονδίες και ζήτησε την απόλυση των συλληφθέντων. Αλ­λιώς θα κηρύξει γενική απεργία. Την επόμενη μέρα μια επι­τροπή επισκέφθηκε τον υπουργό γι’ αυτό το ζήτημα. Στις 2 Μαΐου πέθανε ο ζαχαροπλάστης εργάτης Παρασκευαΐδης από εσωτερική αιμορραγία. Τον είχαν κτυπήσει στα επεισό­δια της Αθήνας. Η κηδεία του γίνεται με δαπάνη του σωμα­τείου Ζαχαροπλαστών.

Με αυτή τη σοβαρή πίεση απελύθησαν οι περισσότεροι κρατούμενοι. Έμειναν 14 για το στρατοδικείο. Η ΓΣΕΕ όμως επιμένει και στις 4 Μαΐου απελύθησαν όλοι. (4 - 41/42)

48

Page 51: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ηρωικές και Π ένθιμες Π ρω τομαγιές

1925Η Πρωτομαγιά ήρθε και πέρασε αλλά τίποτε δεν ακούμε

για τον γιορτασμό της. (4 - 133).

1926Η Πρωτομαγιά έπεφτε την παραμονή του Πάσχα. Από την

ΓΣΕΕ μετετέθη να εορτασθεί στις 4 Μαΐου ημέρα Τρίτη. Η συγκέντρωση πραγματοποιήθηκε στον Άγιο Γιάννη τον Ρέ- ντη. Από τις 10 το πρωί άρχισαν να έρχονται τα διοικητικά συμβούλια των σωματείων. Οι οργανώσεις των Κομμουνιστι­κών Νεολαιών έφθασαν συντεταγμένες με κόκκινα λάβαρα τραγουδώντας επαναστατικά τραγούδια και μοιράζοντας μι­κρές κόκκινες κονκάρδες. Από κοντά ήρθαν και οι Πόντιοι κομμουνιστές ερ γάτες που έψαλλαν γ ια πρώ τη φορά τον ύμνο της Διεθνούς σε ποντιακή διάλεκτο.

Πριν αρχίσει ακόμα η συγκέντρωση έγιναν μερικά επεισό­δια με την αστυνομία. Τέλος στις 12.45' άρχισε ο εορτασμός. Πρώτος μίλησε ο προεδρεύων Μιχαηλίδης που ζήτησε να αποφύγουν τα επεισόδια οι εργάτες μεταξύ τους. Πρώτος ομιλητής της ημέρας ο Φανουράκης του Εργατικού Κέντρου Αθήνας. Όταν τελείωσε ανέβηκε να μιλήσει ο Γενικός Γραμ­ματέας της ΓΣΕΕ Δημήτρης Στρατής. Αρχίζει την ομιλία του με την προσφώνηση "Συνάδελφοι" αντί "σύντροφοι" που ήταν μέχρι τότε το συνηθισμένο. Αρχίζουν από κάτω οι διαμαρτυ­ρίες. Επεμβαίνει η αστυνομία να συλλάβει αυτούς που κά­νουν φασαρία. Οι εργάτες αντιστέκονται. Γίνεται συμπλοκή και η αστυνομία μπαίνει στη συγκέντρωση να την διαλύσει. Αφού πέρασε κάμποση ώρα και σταμάτησε ο θόρυβος, ο Μ. Σιδέρης εκ μέρους της ΓΣΕΕ διαβάζει το προτεινόμενο ψήφι­σμα της συγκέντρωσης. Καθορίζονται τα αιτήματα που θα υποβληθούν στην κυβέρνηση, εκ μέρους της πανεργατικής συγκέντρωσης της Πρωτομαγιάς. Δίνουμε ολόκληρο τον κα­τάλογο, για να δούμε τι κατάσταση επικρατούσε εκείνο τον καιρό.

49

Page 52: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε ΛΛ Α Δ Α

1. Να καταπολεμηθεί η ανεργία.2. Να εφαρμοστεί το 8ωρο και η εβδομαδιαία ανάπαυση.3. Να δοθούν αυξήσεις σύμφωνα με τον τιμάριθμο.4. Να αναγνωριστεί το δικαίωμα της οργάνωσης στους ερ­

γάτες.5. Να αποδεχτεί η κυβέρνηση τα αιτήματα του Γ Συνεδρί­

ου.6 .Να προστατευθεί ο ελληνικός καπνός.7. Να επαναφερθούν οι απολυθέντες σιδηροδρομικοί της

απεργίας του 1925 και άλλοι εργάτες από την ίδια αιτία.8. Να ανεγερθούν εργατικοί συνοικισμοί από το κράτος

και τους εργοδότες.9. Να απελευθερωθούν οι εξόριστοι και φυλακισμένοι ερ­

γάτες.1 0. Να λυθεί το προσφυγικό πρόβλημα.ί 1. Να παρθούν μέτρα κατά της ακρίβειας.12. Να αποδεχτεί τα αιτήματα των φοιτητών.13. Ελευθερία του τύπου.14 . Επάνοδο της χώρας στον ομαλό πολιτικό βίο.Υπενθυμίζουμε: ότι τότε η χώρα βρισκόταν υπό τη Δικτα­

τορία του στρατηγού Πάγκαλου. Ανετράπη τον Αύγουστο του ίδιου έτους.

Αποφασίστηκε να δοθεί το ψήφισμα από επιτροπή στην κυβέρνηση. Στο τέλος, χωρίς να είναι στο πρόγραμμα του εορτασμού, μίλησε ο Μαργιόλης, σιδηροδρομικός, της παλαι- άς κομμουνιστικής διοίκησης της ΓΣΕΕ και είπε ότι τα επει­σόδια που έγιναν οφείλονται σε έξαψη και δεν πρέπει να διαταράσσεται η ενότητα. Στο τέλος του λόγου του ζητω­κραύγασε υπέρ της ΓΣΕΕ και του Ενιαίου Μετώπου Εργα­τών, Αγροτών και Προσφύγων. Χαιρετίζει την απεργία των Άγγλων ανθρακωρύχων και καταδικάζει την τρομοκρατία στα Βαλκάνια.

Έτσι τελείωσε η συγκέντρωση. (4 - 170/171).

50

Page 53: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ηρωικές και Π ένθιμες Π ρω τομαγιές

1927Η Πρωτομαγιά του 1927 γιορτάστηκε πάλι στον Αγιο

Γιάννη τον Ρέντη. Ημέρα Κυριακή. Όσοι εργαζόντουσαν την Κυριακή έκαναν απεργία. Στο χώρο στης συγκέντρωσης άρ­χισαν να φθάνουν από νωρίς τα σωματεία των σιδηροδρομι­κών, ηλεκτροκίνησης, τύπου, επισιτισμού, υποδηματοποιίας και άλλα, με λάβαρα, σημαίες, συνθήματα, ψάλλοντας τη Διε­θνή.

Κατά το μεσημέρι άρχισαν ομιλίες αντιπροσώπων των Ομοσπονδιών. Στο τέλος μίλησε ο γραμματέας της ΓΣΕΕ Δη- μήτρης Στρατής. Κοντά στα άλλα είπε και για την υποστήρι­ξη της Κινεζικής Επανάστασης. Σε πολλά μέρη του λόγου του αποδοκιμάστηκε από τους κομμουνιστές που του φώνα­ζαν "λες ψέματα" Στο τέλος εκ μέρους των κομμουνιστών μί­λησε ο Σεραφείμ Μάξιμος κατά της Οικουμενικής Κυβέρνη­σης, η οποία είχε σχηματιστεί μετά την ανατροπή του δικτά­τορα Πάγκαλου, κατά της Β’ Διεθνούς και του Στρατή. Εξέ- φρασε επίσης την αλληλεγγύη των ελλήνων εργατών με την Κινεζική επανάσταση που αγωνιζόταν κατά των ιμπεριαλι­στών. Στο τέλος βγήκε ψήφισμα. Τα αιτήματα της ΓΣΕΕ τα οποία περιελάμβανε δίνουμε παρακάτω:

1. Καταπολέμηση της ανεργίας.2. Πλήρης εφαρμογή του δώρου.3. Αυξήσεις σε όλους.4. Να αρχίσουν να κατατίθενται τα εργατικά νομοσχέδια.5. Να αφεθεί ελεύθερη η λειτουργία των εργατικών οργα­

νώσεων.6. Να σταματήσουν οι διώξεις. Να αποφυλακιστούν οι

κρατούμενοι εργάτες. Να δοθεί αμνηστεία στους δικασμένους σιδηροδρομικούς.

7. Να γίνουν αποδεκτά τα αιτήματα της ΓΣΕΕ, των φοιτη­τών. των θυμάτων και αναττήρων πολέμου.

8. Να δημιουργηθούν λαϊκές επαγγελματικές σχολές.9. Να γίνουν λαϊκά σανατόρια για να θεραπεύσουν τους

51

Page 54: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

φτωχούς φυματι- κούς.

10. Να ελαττω­θούν οι στρατιωτι­κοί εξοπλισμοί.

11. Να ελαττω­θεί η έμμεσος φο­ρολογία και να φο­ρολογηθεί άμεσα και προοδευτικά το μ εγάλο κεφά­λαιο.

Το ψήφισμα έκ­λεινε με τα παρα­κάτω λόγια:

"Αποδοκιμάζει κάθε νέον πόλεμον, τον οποίο προετοι­μάζει ο διεθνής ιμπεριαλισμός και φασισμός εις βάρος του εργαζομένου λαού και ιδίως των βαλκανικών χω ρ­ών καθώς και κάθε στρατοκρατικόν κί­νημα στρεφόμενον κατά των συμφερό­ντων της εργατικής τάξεως, κατά της οικονομικής ανορ-

θώσεως της χώρας, εις βάρος των εργατών, κατά των λαϊκών ελευθεριών και των επαγγελματικών οργανώσεων.

i.jo ru fra c love άηό tn I cuuoO at*uniat*** to&vmnc. Λα**- Λ>/οιΐ|ίι,ι ιοί) lat _ "" ~ lA r nth 6p-

oou/tfby, <iri| ni ην'.η ^ ^ _ L( - | 9 2 £ Κψι*Λ> owitim·tou ia/itlov oiTKiicft O

-nr 01 ΕΡΓΑΤΑΙ THS H, TUBS ΓΙΑ THH ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗΝ EAAAAA

ΝΕΛ VOPKII, (Τχ/»ϊρομιχώς). Ί Ι ίνητίον τών «ργατών τή; /ώ ­

ρα; μ ις ΐνασχουμίντ) λίυχτ, τρομ&χρα- τ ίι r . i t i τών αγωνιστών τής ίργατι- τ.ί,ς τίςιως Ην iftw v arjyr.ινήτοος χα; τβΐς *ίραν «> ’Λτλϊντι/.&Ο ώ/.£■*- •νοϋ .ίί-,-άτ^ς. r

ί7.χλήηώς ττ·,ς

3νγχ(ντ:«τ(κν y.sti ea/./.j/.r.Tf.fiuviii μιρτ-.ίϊίΟοΐν v.y-.i τής ί-ιτι^.ιμ4ν7,ς tyJFJiX&’X Tfc;iw;».T:β ; v.»:i τής ϊ?γττ!*τ,ς T ijiu ; r.j: τι·>ν 0f,i«o:c-

Κατόζιν τής ϊχχλήηως {ί&'τ,\ τ ί ί Δ.ΓΊ.Λ. τό Ί :).'.r,vir.iv τμήμι τοΟΚομ μοϋνιιτιχοϋ Κόμμιτο; τής \Λμιρι/.ής ί·.β *ροΓ/.'/.τ,ττ:ος του t/.iXcsiv rp>Yw. Vov ήμιρών rJY'/.ivtpuJVI τών ίργϊ-ϊύν τής Νιας Vof'/.ης, όπως !ιχμ>? τ.ρτ,Ίφργχατά τών τιρομοχρατιζών ί- v Q ιών τής Έλλτ,ν.χής Κυίιρνήτι-

Ki; τήν.υγζίντροΜίΛ )Λ ~ \ί r.i;t s;r,:iv -/Γ/.ιάίις ’ΙΓ/.λτ,νωί *>· \\μ :- pi/.ivwv ΐργατών, συνι/ιντρόΟηττ, ί ίcl; τήν μ,γίλ*, , » » ,« / το; Ms?#-. ο*ιντ Χωλλ. ι ’·/ι£

Τής r/w.w-uvr,; gfcftdrVr Ίίλλτ,νι/.ήΐK^rV.r,^;. „ }/.l(W «v 2·*Ϊ'Λ ΐΛμ^ιτ.ποι* ;γ ιτ ι; Idfek; W , ¥:βσ;ι(ύ (ρ.τΐΦο)’*'· *·*'ΐ τήί K(?a>.U9

κρατικής Κνίιρνήηως, & * )ίιά tp« τρανών τρ«(ΐο*ρατι*ΰν μιΟδΙων iit- '.ίΟιτα* «.ατά τών 'Βλλήνων «ργατών, ?ρι>χα6«ϋ«α νά ατηρίξf | τήν Καηταλι <ηη.*,\ της άνόρβο»̂ i t f w } &V9*i τών «ργαζομίνων μ4ζ&ν. ,

’Enters ci ςΐνοι ό μ ιλ ιρ ^χ α τ ·^? thpxi ivaviisv τής 'Ιΐλληνιχής Κι*- ίιρνήτιως ϊ·.ΐ τήν άκόκι^ράν τΐ}ς δ- ?ως Αιαλνι^Οτνς ·ρ γ ιτ ιχ |ς τ.νϊΐΜ · XnTir-ii όργννώιιις ΛβΙ τον πολιτι­κών t i s όργαν:3μό/ τό ΚιμμβΛΐστιν.4 Χόμμα. !ιά v i ίτ/τ,β cuKoXoitp^va ΐκι6χλλ{( χί χίΕΐταλιιτικό^ άνορβωτι

/ ''.'V l ΕΑΛ.ΙΝΕ1 THI ΑΜΕΡΙΚΗ!

r M cti τούς άμ*ριχ»οΰς r.at λο:χο!ις ξινούς ίργ»τ<; 4 «?οιϊρ»Μ·ιν τής » jt ν.ιντοώι:ως a. H. πιριίγρτ-

ττι <πμιρ^ i^lO Xaiq'.u^lC Κι?»-Xaic-J r-ϊΐ 'Κογβϊία; καί τΐς -?ο ι:ί β:Τ^ς τών μ«γά).ω·/ y.<fζ).χ:οϋχων ς«- νων Χϊί ^ντοιίων όι:ως^χ»τ*5τρίψο·η τ5«·^τ)ς ixarnre).<j τών (ργατών 5it.·/

τό Κομμ'.Λ::

,νχ̂ ς ό?Υ»ν

χαΐ τής τρομοχοβτίας, «ί«ν ο ». Χρ. βίς, (Ιν»)ότ: σή'«Γ> ««uouv «I; τ'ΐς

χιϊ *:ς τβ ζιρονήσια «χατσ/- τ»ί«ς «ργατών. Ka6r,r.Ov λν.τόν ό/.ων μις l(vt να ίιαμαρτνρτ,βώμιν χαί νά

(-ννίχιιχ »τή D" «(λί!χ)

Ριζοσπάστης 2 Απριλίου 1924. Ανταπόκριση για τους (ργάτίς Έλληνις και Αμιρικάνους οι οποίοι υποστηρίζουν

το Εργατικό Κίνημα Ελλάδας.

52

Page 55: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ηρωικές και Π ένθιμες Π ρω τομαγιές

Καλεί τους εργάτας όλης της Ελλάδος να συγκεντρωθούν εις τας οργανώσεις των και να είναι έτοιμοι να αντιτάξουν την οργανωμένην των δύναμιν κατά του πολέμου διά την προ­στασίαν των λαϊκών ελευθεριών και διά την ελευθερίαν των οργανώσεων και εκλέγει δεκαπενταμελή επιτροπήν όπως επιδόση το ψήφισμα εις τον πρόεδρον της κυβερνήσεως και το δημοσιεύση εις τον τύπον".

Η Πρωτομαγιά γιορτάστηκε και στις επαρχίες. Στην Πά­τρα έγινε συγκέντρωση στις 10 το πρωί στην πλατεία του Αγίου Ανδρέα. Τα κομμουνιστικά σωματεία εκφραζόντουσαν κατά της διοίκησης του Εργατικού Κέντρου φωνάζοντας. "Κάτω οι σοσιαλπροδότες" Επενέβη η αστυνομία για να χω­ρίσει τους συγκεντρωμένους. Στο τέλος βγήκε ψήφισμα με τα αιτήματα των εργατών. (5 - 23).

Στις εκλογές του 1928 πλειοψηφεί η φιλελεύθερη παράτα­ξη με επικεφαλής τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Στις 5.5.1930 συ- νάπτεται Ελληνο - Τουρκικό σύμφωνο ειρήνης και φιλίας. Το όνειρο των "χαμένων πατρίδων" χάνεται οριστικά για τους πρόσφυγες.

Κατά τη διάρκεια της τελευταίας περιόδου διακυβέρνησης του Ελευθερίου Βενιζέλου εμφανίζονται τα σημάδια της π α ­γκόσμιας οικονομικής κρίσης μετά το κραχ της Νέας Τόρκης το 1929. Η κατάσταση χειροτερεύει για τους Έλληνες εργα­ζόμενους. Η τρομοκρατία, οι εξορίες και φυλακίσεις συστη­ματοποιούνται. Δεν υπάρχει απεργία, διαδήλωση, διαμαρτυ­ρία που να μην τελειώνει με καταπίεση. Πολλοί νεκροί και τραυματίες στις εκδηλώσεις των εργαζομένων.

Το 1933 την κυβέρνηση Βενιζέλου διαδέχεται η κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος υπό τον Παναγή Τσαλδάρη. Ακόμη χειρότερη η τρομοκρατία και η καταπίεση.

1928Η συγκέντρωση της Πρωτομαγιάς πραγματοποιήθηκε

53

Page 56: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ιη Μάΐου 1930. Τα αωματίία της ΓΣΕΕ και του Εργατικού Κέντρου Πΐΐραιά στον Αγιο Γεώργιο Κΐρατσινίου.

στην Αγία Ελεούσα (περιοχή μεταξύ Καλλιθέας και Τζιτζι- φιών). Έγιναν συγκρούσεις αστυνομίας και συγκεντρωμένων. Χτυπήθηκαν πολλοί εργάτες. (5 - 69).

1929Αυτό το χρόνο η Πρωτομαγιά είναι την Μεγάλη Τετάρτη.

Αναβάλεται για μετά το Πάσχα στις 12 Μαΐου. Η Ενωτική ΓΣΕΕ. καθοδηγούμενη από το ΚΚΕ κεντρική συνδικαλιστι­κή οργάνωση, ζήτησε από τις αρχές να αρχίσουν τη συγκέ­ντρωσή τους από την πλατεία Κάνιγγος και να προχωρήσουν μέχρι τις στήλες του Ολυμπίου Διός. Η κυβέρνηση αρνήθηκε να παραχωρήσει την άδεια και τους έστελνε να γιορτάσουν

54

Page 57: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Η ρωικές και Π ένθιμες Π ρω τομαγιές

την Πρωτομαγιά στην Αγία Παρασκευή. Την 12η Μαΐου κα­νένας δεν πήγε στην Αγία Παρασκευή όπου περίμενε μεγάλη δύναμη Χωροφυλακής. Από το πρωί άρχισαν να κατεβαίνουν ομάδες εργατών από τους συνοικισμούς προς την πλατεία Κάνιγγος. Η αστυνομία που περίμενε εκεί διαλύει τις συγκε­ντρώσεις. Συλλαμβάνει εκατοντάδες και τους στέλνει στις φυλακές Συγγρού που βρισκόντουσαν στο τέρμα των Κάτω Πετραλώνων προς τον Ταύρο (Νέα Σφαγεία τότε), όπου σή­μερα είναι η μεγάλη γέφυρα του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου. Οι φυλακές γκρεμίστηκαν στο Δεκεμβριανό Κίνημα το 1944. Το μεσημέρι οι διαδηλωτές κατάφεραν προς στιγμήν να συ­γκεντρωθούν στην πλατεία Ελευθερίας (Κουμουνδούρου) αλ­λά μόλις είχαν αρχίσει οι ομιλίες επετέθη η αστυνομία και τους διέλυσε.

Πολλοί διαδηλωτές με κύρια ομάδα τους τροχιοδρομικούς, έχοντας μπροστά τις κόκκινες σημαίες του σωματείου τους, προχώρησαν προς τις Στήλες Ολυμπίου Διός. Στην οδό Πει­ραιώς, στην Πανεπιστημίου, συνεχώς χτυπιόντουσαν με την αστυνομία η οποία προσπαθούσε να τους σταματήσει και να τους πάρει τις κόκκινες σημαίες. (Αναμνήσεις Βασίλη Νεφε- λούδη, ΑΤΓΗ 30.4.1977).

Στον Πειραιά οι εργάτες συγκεντρώθηκαν στον Άγιο Γε­ώργιο στο Κερατσίνι. Έγιναν οι ομιλίες και η συγκέντρωση έληξε χωρίς επεισόδια. Το ίδιο στη Θεσσαλονίκη και την Πά­τρα. Στην Καβάλα τους διέλυσε το ιππικό. (5 - 114).

1930Στην Αθήνα παρά την απαγόρευση διάφορες ομάδες αρι­

στερών εργατών μαζευόντουσαν μπροστά στο Δημοτικό θέα­τρο, όπου ήταν τα γραφεία του Εργατικού Κέντρου. Η αστυ­νομία φύλαγε την πλατεία και τους διέλυσε. Στον Πειραιά, τα σωματεία της ΓΣΕΕ συγκεντρώθηκαν στην έδρα του Ερ­γατικού Κέντρου που τότε ήταν στη οδό Ρέπουλη. Με ση­μαίες και λάβαρα προχώρησαν προς τον Άγιο Γεώργιο Κερα-

55

Page 58: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

τσινίου. Περνώντας από την Δραπετσώνα πήραν και άλλους που περίμεναν εκεί. Στην συγκέντρωση που έγινε χωρίς επει­σόδια μίλησε ο πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Μουντζου- ρίδης και μετά ο γραμματέας της ΓΣΕΕ Αριστείδης Δημη- τράτος.

Παρά την απαγόρευση της συγκέντρωσής τους οι κομμου­νιστές εργάτες της Ενωτικής ΓΣΕΕ συγκεντρώθηκαν και άκουσαν ομιλία του X. Μαλτέζου, του κατοπινού γραμματέα της ΟΚΝΕ που πέθανε στις φυλακές της Κέρκυρας κατά τη δικτατορία του Μεταξά, από βασανιστήρια.

Στη Δραπετσώνα μίλησε ο Μανωλέας με την μεγάλη του ρητορεία που άρχισε να γίνεται ευρύτερα γνωστή. Αργότερα έγινε βουλευτής του ΚΚΕ το 1936 και πέρασε στον Μεταξά κατά τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου.

Στον Αγιο Γιάννη τον Ρέντη μαζεύτηκαν οι Αρχείοι με κόκκινες σημαίες. Στο τέλος των ομιλιών μερικοί κομμουνι­στές αποδοκίμασαν τους ομιλητές και άρχισαν οι διαπληκτι- σμοί. Η αστυνομία έφτασε και επενέβη να διαλύσει τη συ­γκέντρωση. Τότε ενώθηκαν όλοι οι εργάτες μαζί κατά της αστυνομίας και η σύγκρουση κράτησε κάμποση ώρα μέχρι να τους διαλύσουν.

Στη Θεσσαλονίκη η συγκέντρωση του επίσημου Εργατικού Κέντρου της ΓΣΕΕ έγινε χωρίς επεισόδια. Στην Πάτρα έγι- ναν μερικές φασαρίες και η αστυνομία συνέλαβε αριστερούς εργάτες. (5 - 154).

1931Οι συγκεντρώσεις της Ενωτικής ΓΣΕΕ για την Πρωτομα­

γιά είχαν απαγορευθεί στην Αθήνα. Έγιναν όμως μερικές σε πλατείες και κήπους της πολιτείας, όπως στην πλατεία Ηρώ­ων (Ψυρρή), Μοναστηράκι, Κλαυθμώνος, Κήπος Μουσείου, Εθνικός Κήπος. Κυνηγήθηκαν από την αστυνομία και έγιναν πολλές συλλήψεις. Κατά το μεσημέρι οι επηρεαζόμενοι από τους Αρχείους συγκεντρώθηκαν στα Χαυτεία έξω από το κα­

56

Page 59: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Η ρωικές και Π ένθιμες Π ρω τομαγιές

φενείο "Παράδεισος" Μια καρέκλα χρησιμοποιήθηκε Κ;| σαν πρόχειρο βήμα. Τρα- ®jr γουδούσαν τον ύμνο της Διε- ['[ θνούς. Κυνηγήθηκαν από ;! την αστυνομία και κατευ- i!j θύνθηκαν προς την Ομόνοια, | όπου ενώθηκαν με άλλους ερ- ji* γάτες που έρχονταν από τον rj Πειραιά ανεμίζοντας ένα πανό J με τα γράμματα Κ.Ο.Μ.Λ.Ε. jp!(Κομμουνιστική Οργάνωση |·Μπολσεβίκων Λενινιστών Ελ- λάδος) όπως ονομαζόντου- jj; σαν τότε. Η αστυνομία τους επετέθη να τους διαλύσει, jlti·Πολλοί τραυματίστηκαν και jjj;166 συνελήφθησαν. Οι εργά- & τες της ΓΣΕΕ συγκεντρώθη- | · καν στην αίθουσα του Εργα- I},, τικού Κέντρου Αθήνας. Στο ίΠ,Πειραιά περίπου 5.000 του Εργατικού Κέντρου συγκε­ντρώθηκαν στον Άγιο Γιάν­νη τον Ρέντη. Οι Κομμουνιστές και Αρχειομαρξιστές στον Άγιο Γεώργιο.

Στη Θεσσαλονίκη οι συντηρητικοί μαζεύτηκαν στο Εργατι­κό Κέντρο. Οι Κομμουνιστές και Αρχειομαρξιστές σε διάφο­ρα μέρη. Έγιναν διαδηλώσεις και μια μεγάλη στην οδό Αρι- στοτέλους. Το μεσημέρι σχόλαγαν 1.200 εργάτες της Αυ- στροελληνικής εταιρίας καπνού. Βγαίνοντας συγκρούστηκαν με την αστυνομία και πολλοί τραυματίστηκαν. Στις 7.30 το βράδι συνεχίστηκαν οι συγκεντρώσεις στις γειτονιές Βαρδά­ρη και Ρεζί με συγκρούσεις και τραυματισμούς. (5 - 196).

ΕΚΔΟΣΗ' ' ,, *·«ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΟΥ> ΘΕΣ)ΝΙΚΗ$ ν j

Λρ«χ,.. 3. ■■ ·;

\m ,s l i

l i f e

Ιστορικό της Πρωτομαγιάς. Έκδοση Αρχηομαρξιστών, 1932.

57

Page 60: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε ΛΛ Α Δ Α

1932Η Πρωτομαγιά συμπίπτει με την ημέρα του Πάσχα. Έγινε

προσπάθεια συγκέντρωσης στις στήλες του Ολυμπίου Διός. Επενέβη η αστυνομία και τους διέλυσε. Συνελήφθησαν 34. Εγιναν προσπάθειες συγκεντρώσεως σε πολλές συνοικίες.

Το απόγευμα οι σοσιαλιστές συγκεντρώθηκαν στην αίθου­σα Εμποροϋπαλλήλων στην πλατεία Μητροπόλεως να μιλή­σουν για την επέτειο της Πρωτομαγιάς. Ομιλητές οι Γιαννιός και Στρατής. Στην αίθουσα μπήκαν οι Αρχείοι και ζήτησαν το λόγο. Δεν τους επέτρεψαν και επακολούθησαν επεισόδια. Έφτασε η αστυνομία και συνέλαβε 12 Αρχείους.(Αρχειομαρ- ξιστές).

Στην Θεσσαλονίκη πραγματοποιήθηκαν πέντε διαδηλώσεις με περίπου 500 εργάτες. Η αστυνομία επετέθη να τους δια­λύσει. Ένας τραυματίας, 11 συλλήψεις, 51 χρόνια φυλακή ο απολογισμός της τρομοκρατίας. Στην ίδια πόλη οι Αρμένιοι κομμουνιστές έκαναν επεισόδια στην εκκλησία της κοινότη­τάς τους. Συνελήφθησαν 13. Επίσης έγιναν φασαρίες στο λι­μάνι, επειδή πολλοί ήθελαν να επισκεφθούν αρμένιους συ­μπατριώτες τους, που περνούσαν με το σοβιετικό πλοίο "Ιλιτς"

Εκείνο τον καιρό πολλοί Αρμένιοι έφευγαν από την Ελλά­δα κατευθυνόμενοι προς την σοβιετική Αρμενία.

Την ίδια μέρα, Πρωτομαγιά, αναρτήθηκαν σημαίες και συνθήματα σε πολλές επαρχιακές πόλεις, όπως στην Έδεσσα και το Σιδηρόκαστρο. Στην Πάτρα έγινε απόπειρα συγκέ­ντρωσης. Επακολούθησε σύγκρουση. Συνελήφθησαν 15 ερ­γάτες.

1933Οι εργατικές οργανώσεις προετοιμάζονται για την Πρω­

τομαγιά. Η αστυνομία έκανε πολλές προληπτικές συλλήψεις. Η κυβέρνηση για να ματαιώσει την απεργία που έχουν αναγ­γείλει τα συνδικάτα, τρομοκρατεί τους εργαζόμενους στους

58

Page 61: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ηρωικές και Π ένθιμες Π ρω τομαγιές

τόπους δουλειάς και τις γειτονιές. Οι συλλήψεις υπολογίζο­νται σε 300 άτομα. Την παραμονή της Πρωτομαγιάς η αστυ­νομία επετέθη στα γραφεία του "Ριζοσπάστη" και συνέλαβε μερικούς εργάτες και συντάκτες από το προσωπικό. Κρατή- θηκαν μερικές μέρες. Την Πρωτομαγιά όμως κυκλοφόρησε ο "Νέος Ριζοσπάστης"

Η Ενωτική ΓΣΕΕ κυκλοφόρησε μανιφέστο. Μ’ αυτό κα- ταγγέλει τους ηγέτες της ΓΣΕΕ Δημητράτο και Καλομοίρη ότι αντιδρούν στην συγκρότηση του Ενιαίου Μετώπου που είχε προτείνει η Ενωτική. Κατηγορεί επίσης του ηγέτες των Ανεξάρτητων Συνδικάτων (σοσιαλιστών) και των Αρχειο- μαρξιστών ότι συμμάχησαν με τους άλλους της ΓΣΕΕ. Κα- λεί όμως για άλλη μια φορά τη Γενική Συνομοσπονδία και τα Ανεξάρτητα Συνδικάτα στην κοινή οργάνωση της Κόκκινης Πρωτομαγιάς, της 24ωρης απεργίας και των διαδηλώσεων και δυο βασικά αιτήματα. Άμεση εφαρμογή των κοινωνικών ασφαλίσεων και παροχή γενικής αμνηστείας.

Η Γενική Συνομοσπονδία (ρεφορμιστές - συντηρητικοί) κή­ρυξε 24ωρη απεργία. Ακολούθησαν πολλοί κλάδοι, όπως οι Τροχιοδρομικοί και γενικά η Ομοσπονδία Ηλεκτρισμού, οι Φωταεριεργάτες, Σιδηροδρομικοί, Ομοσπονδία Νεωτερισμών (6 ώρες) και πολλά εργοστάσια. Από το πρωί φάλαγγες ερ­γατών με τα λάβαρά τους επικεφαλής προχωρούν από την Αθήνα, τον Πειραιά και τους συνοικισμούς προς τον Άγιο Γιάννη τον Ρέντη. Εκεί όρισε συγκέντρωση η Γενική Συνομο­σπονδία. Πολλές χιλιάδες προχωρούν. Εν τω μεταξύ οι άλλες παρατάξεις, τα Ανεξάρτητα Συνδικάτα, οι Αρχειομαρξιστές, συγκεντρώθηκαν από τις 9.30 στου Ρέντη.

Στις 10 το πρωί τη συγκέντρωση χαιρετίζει ο Πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Πειραιά. Μετά πήρε το λόγο ο γραμ­ματέας της ΓΣΕΕ Αριστείδης Δημητράτος. Μίλησε για την τραγική κατάσταση των εργαζομένων. Έπειτα κατηγόρησε τους κομμουνιστές ότι εμποδίζουν την συγκρότηση του Ενι­αίου Μετώπου. Καλεί όλους να ενωθούν στην ΓΣΕΕ. Στη συ-

59

Page 62: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

νέχεια θέλησε να μιλήσει ένας Αρχειομαρξιστής. Τον εμπόδι­σαν και άρχισε η συμπλοκή. Επενέβη η αστυνομία και συνέ- λαβε 9 Αρχειομαρξιστές. Μετά τις ομιλίες οι συγκεντρωμένοι συνέχισαν με φαγητό μέχρι τις 4.00 που έφτασαν οι άλλοι της Ενωτικής από την Καλλιθέα και την Πειραιώς.

Η συγκέντρωση της Ενωτικής είχε αρχίσει το μεσημέρι στο σταθμό Καλλιθέας. Εκεί μαζεύτηκαν οι Τροχιοδρομικοί οι οποίοι απεργούν 1 - 5 το απόγευμα και πολλοί άλλοι εργά­τες και υπάλληλοι. Προχωρούν προς τον Αγιο Ιωάννη να ενω­θούν με τους υπόλοιπους εργάτες. Άλλη μια διαδήλωση της Ενωτικής κατεβαίνει από την οδό Πειραιώς με Φωταεριερ- γάτες και άλλους κλάδους. Επικεφαλής έχουν την Κόκκινη Σημαία και τραγουδούν τη Διεθνή. Η αστυνομία για να τους εμποδίσει να ενωθούν με τους άλλους εργάτες από την Καλ­λιθέα, στάθηκε στη γέφυρα του Κηφισού. Οι διαδηλωτές ζή­τησαν να περάσουν. Η αστυνομία επετέθη με γκλόμπ και π υ­ροβολισμούς. Τότε οι εργάτες ρίχτηκαν στους αστυνομικούς με ξύλα και πέτρες. Αυτοί κρύφτηκαν στα κοντινά σπίτια, πυροβολώντας συνεχώς. Οι εργάτες επιτίθενται από το πο­τάμι. Η άγρια σύγκρουση κράτησε περίπου μισή ώρα. Πέντε αστυνομικοί τραυματίες από πέτρες και τέσσερις εργάτες από σφαίρες. Συνελήφθησαν πολλοί. Τέλος οι δυο διαδηλώ­σεις κατάφεραν να ενωθούν και προχώρησαν προς τον Ρέντη.

Στην κοινή πλέον συγκέντρωση μίλησαν ο γραμματέας της Ομοσπονδίας Ηλεκτρισμού Γιαννακάκος της Ενωτικής, ο Μαστρογιαννάκος τροχιοδρομικός, και μια Αρχειομαρξί- στρια. Η αστυνομία επετέθη πάλι και χτύπησε τους συγκε­ντρωμένους εργάτες. Συνελήφθησαν 12. Στο γυρισμό χτύπη­σαν πάλι στους εργάτες που, με επικεφαλής το λάβαρο της Ομοσπονδίας Ηλεκτρισμού, προχωρούσαν προς την Καλλι­θέα. Στον Πειραιά απήργησαν οι Σιδηροδρομικοί, το εργο­στάσιο ΣΑΠ, Φορτοεκφορτωτές, πολλά υφαντουργικά εργο­στάσια, καπνομάγαζα, Μηχανουργοί, Τσαγκαράδες κ.ά. Έγι- νε συγκέντρωση περίπου 1000 εργατών στον Άγιο Γιώργη.

60

Page 63: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Η ρωικές και Π ένθιμες Π ρω τομαγιές

Μετά το τέλος ακολούθησε διαδήλωση προς τη Δραπετσώνα, να ενωθούν με τους εκεί συγκεντρωμένους που ήταν άλλοι 500. Η αστυνομία επετέθη αλλά την κυνήγησαν με πέτρες έξω από τη Δραπετσώνα.

Στη Θεσσαλονίκη συνελήφθησαν προληπτικά 100. Μοιρά­στηκαν προκηρύξεις και κρεμάστηκαν συνθήματα. Στη Λάρι­σα πραγματοποιήθηκε συγκέντρωση 800 εργατών. Στο Αγρί­νιο απήργησαν 700. Στο Λαύριο απήργησαν οι εργάτες ναυ­πηγείων. Στο Βόλο συγκεντρώθηκαν 800 στην αίθουσα Τσου- κάτου και μετά έκαναν διαδήλωση στην οδό Δημητριάδος. Πραγματοποιήθηκε χωριστά και μικρότερη συγκέντρωση των Ανεξαρτήτων Συνδικάτων. Στις Σέρρες έγινε συγκέντρωση και διαδήλωση. Η αστυνομία χτύπησε και τραυμάτισε τρεις. Στην Πάτρα με πρωτοβουλία της Επιτροπής Συμβουλίων και Επαναστατικών παρατάξεων έγινε συγκέντρωση 100 εργα­τών. Επέδωσαν ψήφισμα στο Γερμανικό Προξενείο για τις καταδιώξεις εργατών από τους χιτλερικούς. Στην Ξάνθη πολλές μικρές συγκεντρώσεις και στο τέλος μαζεύτηκαν όλοι, περίπου 2.000. Διάφορες εκδηλώσεις έγιναν επίσης στη Δρά­μα, το Αργοστόλι, τη Λαμία, την Αλεξανδρούπολη, το Ηρά­κλειο. (12 - 104/106).

1934Το Εργατικό Κέντρο Αθήνας (Καλύβας) συμφωνεί με τα

συνδικάτα της Ενωτικής ΓΣΕΕ (κομμουνιστική) να γιορτά­σουν μαζί. Η αστυνομία απαγορεύει τη συγκέντρωση τους και κάνει πολλές προληπτικές συλλήψεις. Την ημέρα της Πρωτομαγιάς όλα τα εργοστάσια απεργούν. Τα μαγαζιά το απόγευμα. Η ΓΣΕΕ οργανώνει διαδήλωση από τα γραφεία της μέχρι τον Αγιο Γιάννη τον Ρέντη. Εκεί περιμένουν και άλ­λοι εργάτες. Φτάνουν το μεσημέρι και αρχίζει η συγκέντρω­ση με ομιλητές τους Τσαπή, πρόεδρο του Εργατικού Κέ­ντρου Πειραιά και Αριστείδη Δημητράτο της ΓΣΕΕ. Τα συν- θήματά τους "Ζήτω η εργατιά" και "Κάτω η εκμετάλλευση".

61

Page 64: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

Δεύτερη συγκέντρωση πραγματοποιείται από τα ανεξάρτητα Συνδικάτα στον κινηματογράφο "Καπιτόλ" με ομιλητή τον Δημ. Στρατή. Στον Πειραιά γίνεται και Τρίτη συγκέντρωση των συνδικάτων της Ενωτικής. Στην Αθήνα, όπως αναφέραμε είχε απαγορευτεί η συγκέντρωση του ΕΚΑ και ενωτικών συν­δικάτων στην πλατεία ταχυδρομείου μπροστά στο Εργατικό Κέντρο. Όμως οι εργάτες άρχισαν να μαζεύονται. Έφιπποι και πεζοί αστυνομικοί τους καταδιώκουν. Στρατιωτικές περί­πολοι και πυροσβεστικά οχήματα γυρίζουν σε όλη την πόλη, κάνοντάς την να μοιάζει με στρατοκρατούμενη περιοχή. Παρ’ όλα αυτά γύρω από την Ομόνοια γίνονται πολλές μικρές, γρήγορες συγκεντρώσεις, ομιλίες, που σπεύδουν να διαλυ­θούν μόλις εμφανίζονται οι διώκτες. Γρήγορα συγκεντρώνο­νται σε άλλο σημείο. Σε μια περίπτωση μαζεύτηκαν αρκετοί και συγκρότησαν διαδήλωση στην οδό Βερανζέρου. Η αστυ­νομία επετέθη, έγινε σύγκρουση και συνελήφθησαν αρκετοί εργάτες.

Στην Πάτρα πραγματοποιήθηκε γενική απεργία και δεκα- πεντάλεπτη στάση των σιδηροδρομικών. Οι συγκεντρώσεις των συνδικάτων, όπως και στην Αθήνα - Πειραιά, είναι χωρι­στές των παρατάξεων. Την παραμονή το βράδι η αστυνομία έκανε επιδρομή στα γραφεία του "Ριζοσπάστη" για να εμπο­δίσει την έκδοση που καλούσε τους εργάτες σε απεργία. Συ- νελήφθη ο υπεύθυνος Βρετάκος και στις 25 Ιουνίου δικάστη­κε σε 7 μήνες φυλακή και 4 εξορία. Η εφημερίδα όμως κυ­κλοφόρησε, όπως το είχαν προετοιμάσει, από άλλο τυπογρα­φείο με το όνομα "Νέος Ριζοσπάστης" (5 - 201/202). - (12 - 201)

Την 1 Μαρτίου 1935 γίνεται το κίνημα Βενιζέλου για την ανατροπή κυβέρνησης του Λαϊκού Κόμματος. Καταστέλεται γρήγορα. Επιταχύνεται η εκκαθάριση του κρατικού μηχανι­σμού, αστυνομίας και στρατού από τα δημοκρατικά άτομα. Την 3η Νοεμβρίου διεξάγεται το νόθο Δημοψήφισμα με το οποίο επαναφέρεται η Βασιλεία και ο Γεώργιος επιστρέφει

62

Page 65: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ηρωικές και Π ένθιμες Π ρω τομαγιές

στην Ελλάδα.Τελευταίες εκλογές τον Ιανουάριο 1936. Τα Ανάκτορα και

η κυβέρνηση Μεταξά εντείνουν την καταπίεση των αριστε­ρών οργανώσεων και των συνδικάτων. Προετοιμάζουν την δι­κτατορία της 4ης Αυγούστου 1936. Τελευταία μεγάλη στιγμή του εργατικού κινήματος ο Μάης του 1936 στη Θεσσαλονίκη.

1935Τον Μάρτιο του 1935 είχε γίνει το κίνημα Βενιζέλου για

την ανατροπή της κυβέρνησης. Για την καταστολή του κινή­ματος επεβλήθη ο στρατιωτικός νόμος. Έτσι όταν έρχεται η Πρωτομαγιά ισχύει ακόμα και απαγορεύεται οποιαδήποτε συγκέντρωση σε ανοιχτό χώρο. Μόνο σε κλειστές αίθουσες μπορεί να εορτασθεί. (5 - 227) - (12 - 227).

1936Πλησιάζει η Πρωτομαγιά και αρχίζουν οι προετοιμασίες

των σωματείων για την 24ωρη απεργία. Η Ενωτική ΓΣΕΕ με την Πανελλαδική Συνομοσπονδία Εργασίας συνεννοούνται κατ’ αρχήν να εορτάσουν μαζί. Κατά τη διάρκεια των δια­πραγματεύσεων διεφώνησαν επειδή η Ενωτική επέμενε να μιλήσει στη συγκέντρωση και ο γραμματέας της Κώστας Θέ- ος. ο οποίος είναι συγχρόνως και βουλευτής του Παλλαϊκού Μετώπου. Έτσι η Πρωτομαγιά γιορτάστηκε πάλι χωριστά. Κηρύχθηκε πανεργατική απεργία σε όλη την Ελλάδα. Στην περιοχή της Αθήνας - Πειραιά πραγματοποιήθηκαν τρεις συ­γκεντρώσεις. Και οι τρεις με μαζική προσέλευση. Δεν υπήρ­ξαν επεισόδια. Της ΓΣΕΕ (ρεφορμιστών) συνήλθε στον Άγιο Γιάννη τον Ρέντη με κύριο ομιλητή τον Τσαπή, πρόεδρο του Εργατικού Κέντρου Πειραιά. Της Πανελλαδικής Συνομο­σπονδίας έξω από τα γραφεία του Συνδέσμου Φορτοεκφορ­τωτών, στην οδό Αγίου Διονυσίου στον Πειραιά, με κύριους ομιλητές τους Καλύβα, Φαρδή, Κανακουσάκη. Η Τρίτη και μεγαλύτερη της Ενωτικής ΓΣΕΕ (κομμουνιστών) στην Αγία

63

Page 66: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

64

Page 67: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ηρωικές και Π ένθιμες Π ρω τομαγιές

Ελεούσα της Καλλιθέας. Κύριοι ομιλητές οι Πόγκος, Βαρου- ξής, Θέος, Μολεσάκης, Χατζηαποστόλου. Τα αιτήματα όλων παρόμοια. Συγκεντρώσεις πραγματοποιήθηκαν και οε πολ­λές επαρχιακές πόλεις. (5 - 261).

Εκεί όμως που είχε ιδιαίτερη σημασία ήταν στην Θεσσα­λονίκη, όπου σε συνέχεια της απεργίας που είχε αρχίσει πριν την Πρωτομαγιά και συνεχίστηκε μαζική μετά, έφθασαν στα μεγάλα γεγονότα της Πανεργατικής μαχητικής απεργίας του "Μάη του 1936”, όπως έμειναν στην ιστορία. Με τους πολ­λούς νεκρούς και τραυματίες.

Την 29 Απριλίου άρχισε η απεργία των καπνεργατών, η οποία επεξετάθη σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας όπου υπήρ­χαν καπνικά κέντρα. Την παραμονή της Πρωτομαγιάς στρα­τός και χωροφυλακή τέθηκαν σε επιφυλακή. Περιπολίες π ε­ζών και εφίππων διέσχιζαν τις κυριότερες οδούς της Θεσσα­λονίκης. Σε δύο άκρα της πολιτείας, το άλσος Μπεχτσινάρ (άλσος πριγκίπων στα ελληνικά) και το Σέϊχ - Σου, από νω­ρίς το πρωί της Πρωτομαγιάς έχουν συγκεντρωθεί δυνάμεις στρατού και Χωροφυλακής. 0 αντιεισαγγελέας Βαζούρας που ήταν υπηρεσία εκείνη την ημέρα διηγείται: "Πραγματικά ήμουν ήσυχος. Εφ' όσον από την πλευρά των εργατών και τα δεδομένα έδειχναν ότι δεν υπήρχε καμιά πρόθεση και κανένα άλλο κέρδος για να προκληθούν ανωμαλίες, κι έτσι άλλος φό­βος δεν υπήρχε παρά μόνον από ενδεχόμενη προκλητικότητα ή άστατο χειρισμό από τα όργανα της τάξεως, ήξερα χωρίς πολλές σκέψεις τι είχα να κάνω". . .

0 κόσμος κατά συντροφιές και οικογένειες μαζεύτηκε από νωρίς στο εσωτερικό του Μπεχτσινάρ. Έτρωγαν και έπιναν. Κατά τις 10 άρχισε η συγκέντρωση σε ένα μέρος του κήπου. Μαζεύτηκαν περίπου 2.000, άκουσαν τους λόγους και μετά το μεσημέρι διαλύονταν ήσυχα. Οι απεργίες όμως συνεχίζο­νταν και επεκτείνονταν σε άλλους κλάδους. (5 - 266). (12 - 265)

(Α ναμ νήσ(ΐς Βασίλη Ν ίψ ίλούδη στην AT ΓΗ 30 .4 .78 ).

65

Page 68: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Κ Ρ Γ ΑΤ Ι ΚΙ Ι Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α ΣΤΙ 1Ν Ι ί ΛΛΑΔΑ

*Α ΣΥΝΔΙΚΑΤΑ»

ΣΤΟΥΣ 200 ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ

Το Εργατικό ΕΑΜ ήταν το τμήμα του Κινήματος Αντίστασης στην Εργατική τάξη. Ιδρνδηκί

16. 7. 1941 και προηγή&ηκί του ΕΑΜ (27. 9.1941).

Η πιο ματωμένη Π ρω τομαγιά του Ελληνικού Εργατικού Κινήματος την Κατοχή 1944. Εκτ(λ(- ση 200 αγωνιστών τους οποίους πήραν οι Γίρμα- νοί Ναζιστές από το στρατόπίδο συγκέντρωσης του Χάϊδαρίου.

Ερ γατικό ΕΑ Μ

6 6

Page 69: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Η ρωικές και Π ένθιμες Π ρω τομαγιές

Κατά τη διάρκεια της Δικτατορίας του Μεταξά κρατικό - ποιήθηκαν οι Εργατικές οργανώσεις. Απαγορεύτηκαν οι απεργίες και οποιαδήποτε συγκέντρωση και εκδήλωση. Δε­κάδες χιλιάδες περνάνε από τα κρατητήρια της Ασφάλειας, τις εξορίες και τις φυλακές.

1937Με την τρομοκρατία της Δικτατορίας δεν μπορούσαν να

γίνουν μεγάλες συγκεντρώσεις. Όμως συνέβη κάτι ιδιαίτερο.15 ημέρες πριν από την Πρωτομαγιά επισκέφθηκε την Αθήνα ο Γάλλος υπουργός της Παιδείας Ζαν Ζαί. Στην Γαλλία υπήρ­χε κυβέρνηση Λαϊκού Μετώπου. Μεταξύ 1 5 -2 0 Απριλίου, διάρκεια της παραμονής του στην Αθήνα, έγιναν αρκετές δια­δηλώσεις φοιτητών στην οδό Πανεπιστημίου και έξω από το ξενοδοχείο "Μεγάλη Βρετάνια" όπου έμενε. Επίσης έξω από τον Παρνασσό, την αίθουσα που μίλησε και το Στάδιο κατά τη διάρκεια των φοιτητικών αθλητικών αγώνων. Έγιναν συλ­λήψεις μετρημένες, γιατί η Δικτατορία δεν ήθελε να κάνει κα­κή εντύπωση στον Γάλλο υπουργό.

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας Μεταξά η Πρωτομαγιά έγινε όπως συνηθιζόταν από τα φασιστικά καθεστώτα "Εθνι­κή ημέρα εργασίας" και βέβαια αργίας.

Συγχρόνως τονίζεται και σαν ημέρα λουλουδιών με διάφο­ρες εορταστικές εκδηλώσεις.

Την 1η Μαίου 1937, πρώτη επέτειο της Πρωτομαγιάς με­τά το πραξικόπημα της 4ης Αυγούστου 1936 ο δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς μίλησε προς τους εργατοϋπαλλήλους της Αθήνας αυτοονομαζόμενος, αλλά και αποκαλούμενος από την προπαγάνδα του καθεστώτος "πρώτος εργάτης'.' Εν συ­νεχεία απεκαλείτο πρώτος αγρότης, πρώτος βιοτέχνης κ.λπ. κ.λπ. μέχρι που ένα ανέκδοτο της εποχής μεταδιδόμενο από στόμα σε στόμα τον ανέφερε ως "πρώτο νεκροθάφτη" της χώρας. Έτσι άλλωστε τον αποκαλούσε και η παράνομη αντι­πολίτευση.

67

Page 70: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

28 Οκτωβρίου 1940 αρχίζει ο Ελληνο - ιταλικός πόλεμος στην Αλβανία. Επακολουθεί ο Ελληνο - γερμανικός στις 6 Απριλίου 1941. Καταρρέει το μέτωπο. Βασιλέας και κυβέρ­νηση καταφεύγουν στην Αίγυπτο. Κατά τη διάρκεια της τε­τραετούς κατοχής αναπτύσσεται το γιγαντιαίο Κίνημα Αντί-

Μ ψικοί κρατούμενοι είχαν μαζί τονς μολύβι και κάποιο χαρτί. Κατά την διάρκεια της διαδρομής, έγραφαν σημειώματα και τα

έριχναν στο δρόμο. Δίνουμε δύο τέτοια που βρέθηκαν από πολίτες της Αθήνας.

1 Μάΐου 1944.

στάσης. Οι εργατικές οργανώσεις στην πρώτη γραμμή του αγώνα. Το Κίνημα κυριαρχεί στη χώρα. ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ και ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΕΑΜ. Μεγάλοι εργατικοί αγώνες γ ια την Επιβίωση, ενάντια στην Πολιτική Επιστράτευση, την τρομοκρατία και οποιαδήποτε κατα­πίεση. Το Εργατικό Κίνημα των πόλεων αποτελεί το κυριότερο στήριγμα του Κι­νήματος στα μεγάλα αστικά κέντρα.Αναφέρουμε ότι το ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΕΑΜ ιδρύθηκε πρώτο στις 16 Ιουλίου 1941.

10.3.1944 συγκροτήθηκε η ΠΕΕΑ - Πανελλήνια Επιτροπή Εθνικής Απελευ­θέρωσης στη Βίνιανη περιοχής Καρπενη­σιού. Η ηγεσία του ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΕΑΜ εγκαθίσταται κοντά στην ΠΕΕΑ στα βουνά και μετονομάζεται σε ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΡΓΑΤΩΝ ΕΛ­ΛΑΔΟΣ.

1942Οι αρχές Κατοχής Ιταλικές και Γερ­

μανικές απαγόρευσαν οποιαδήποτε εκ­δήλωση για την Πρωτομαγιά. Όμως 1500 εργάτες τεσσάρων μηχανουργείων του Πειραιά κατέβηκαν σε απεργία. Επίσης οι εργαζόμενοι του εργοστασίου σιγα- ρέττων Παπαστράτου. Στάση εργασίας

68

Page 71: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Η ρωικές και Π ένθιμες

έγινε και στους σιδηροδρόμους.1943Εκδηλώσεις για την Πρωτομαγιά έγιναν σε πολλές συνοι­

κίες της Αθήνας και του Πειραιά. Μερικές "πεταχτές" συγκε­ντρώσεις στα γρήγορα με ένα μικρό λόγο σε αγορά ή άλλο μέρος με κόσμο. Μερικές πιο μαζικές με διαδηλώσεις σε συ­νοικίες και συνοικισμούς όπως Κουκάκι, Πατήσια, Παγκράτι, Καισαριανή, στην Αθήνα και τον Πειραιά.

1944Η τραγικότερη από όλες τις Πρωτομαγιές. Πλησιάζει*το

τέλος της Κατοχής. Φαίνεται καθαρά πια η ήττα του φασι­στικού ναζιστικού άξονα και οι στρατιωτικές αρχές εντείνουν την τρομοκρατία. Την Πρωτομαγιά του 1944 πήραν 200 κρα­τούμενους από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου, μεταξύ των οποί­ων πολλοί παλαιοί κρατούμενοι της Ακροναυπλίας, που τους είχαν παραδώσει οι αρχές του Μεταξικού καθεστώτος. Τους οδήγησαν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Τους πολυβο- λούσαν κατά ομάδες 20 κρατουμένων από τις δέκα το πρωί μέχρι τις δύο. Έπεσαν όλοι ηρωικά τραγουδώντας για την Λευτεριά.

0 συνοικισμός γύρω, αντιλήφθηκε τη σφαγή. Είδαν τα κα­μιόνια με τους νεκρούς να φεύγουν. Έδωσαν το μήνυμα σε όλη την Αθήνα και τον Πειραιά. Πολλοί συνοικισμοί προχώ­ρησαν σε γενική απεργία.

Η Ελλάδα απελευθερώνεται τον Οκτώβριο του 1944, αλλά η κοινωνική απελευθέρωση δεν θα έρθει. Η ηγεσία του ΚΚΕ έχει οδηγήσει το ΕΑΜ στο συμβιβασμό με τα αστικά κόμ­ματα και σχηματίζεται η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητος με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου, η οποία και έρχεται στην Αθήνα λίγες μέρες μετά την Απελευθέρωση.

Όταν οι Γερμανοί αποχώρησαν από την Αθήνα στις 11 Οκτωβρίου 1944 το ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΕΑΜ - ΓΣΕΕ αναλαμβάνει τη διοίκηση των συνδικάτων. Πρώτος σκοπός η διοργάνωση του

Page 72: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

8ου Συνεδρίου το οποίο θα εκλέξει τη νέα διοίκηση. Η πο­ρεία όμως ανακόπτεται από τα Δεκεμβριανά. Η κυβέρνηση Παπανδρέου με την βοήθεια των Άγγλων θα συντρίψει το Ερ­γατικό αλλά και γενικότερα το Λαϊκό Κίνημα. Επικρατεί η καπιταλιστική συμμαχία της δεξιάς.

Η κυβέρνηση δέχεται τις επεμβάσεις της αγγλικής κυβέρ­νησης σε όλους τους τομείς. Για τα συνδικάτα έρχεται η επι­τροπή Σιτρίν, η οποία υποδεικνύει τη σύσταση προσωρινής επιτροπής διοίκησης της ΓΣΕΕ με σκοπό την οργάνωση του 8ου Συνεδρίου. Αποτελείται από όλες τις τάσεις με έντονη την παρουσία των εργατοπατέρων της δεξιάς οι οποίοι ανα­λαμβάνουν και την προεδρία.

Στις 12 Φεβρουάριου 1945 η ήττα οριστικοποιείται με την υπογραφή της συμφωνίας της Βάρκιζας. Παραδίδεται ο οπλι­σμός του ΕΛΑΣ. Αρχίζει η φοβερή περίοδος της τρομοκρα­τίας. Το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο μετατρέπεται σε συνασπισμό κομμάτων. Η συνδικαλιστική παράταξη ΕΡΓΑΣ - Εργατικός Αντιφασιστικός Συνασπισμός συγκεντρώνει τις αριστερές παρατάξεις, κερδίζει τις εκλογές των σωματείων και συγκεντρώνει τη μεγάλη πλειοψηφία των αντιπροσώπων. Στις 25 Αυγούστου παρά τις συλλήψεις και την τρομοκρατία πλειοψηφεί στις εκλογές του Εργατικού Κέντρου Αθήνας.

Page 73: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Δ '

ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΕΣ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΕΣ

( α π ο τ ο 1945 μ έ χ ρ ι το 1974)

Page 74: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

Ο Θόδωρος Σκουρλής (1906 - 1969) μ ι την Δικτατορία του Μίταξά βρέΰηκί στο ίξωτψικό. Μ( τον Στρατή Τσίρκα πήραν μέρος στο 2ο Δκϋνές Συνέδριο Συγγραφέων που (γιν( στην (παναστατημένη Ισπανία, στη Βαλέντσια 4.7.1937.

ΤΟ ΧΕΡΙ

Το χέρι ετούτο που άξια μου χαρίζει μόνο μου βιος και κέρδος το ψωμί,Το χέρι ετούτο, εμπόρεμα που αξίζει κι έχει ξεπέσει τόσο στην τιμή...

Το χέρι ετούτο, χρήσιμο εργαλείο που σπάει κι ιδρώνει πάντα στη δουλειά,Είτε κασμά βαράει στο μεταλλείο είτε σκαλίζει πρόστυχα λιλιά...

Το χέρι ετούτο, που κρατάει δρεπάνι, πένα, τιμόνι, σίδερο, σφυρί,Στο δρόμο, στο εργοστάσιο, στο λιμάνι, που σφίγγει και ματώνει και βαρεί...

Το χέρι ετούτο, που βωμούς υψώνει, μέγαρα, θρόνους, μπάγκες, εκκλησιές,Π ου ανοίγει τον Παράδεισο και στρώνει πούπουλα και μετάξια κι ομορφιές...

Το χέρι ετούτο, που άνεργο όταν μείνει και το ψωμί του απλώνει και ζητά,Βάρβαρος νόμος άδικα το κλείνει κι η φυλακή στ’ αλύσια το κρατά...

Το χέρι ετούτο, αλί, κι όταν ορμήσει κι άγρια υψωθεί με μίσος σε γροθιά,Ξέρει γερά μαχαίρι να κρατήσει ξέρει ν ’ ανάψει ακέρια τη φωτιά...

Ξέρει να ρίξει, ως ήξερε να χτίζει, να πλερωθεί το απλέρωτο ψωμί,Το χέρι ετούτο, εμπόρευμα που αξίζει

κι έχει ξεπέσει τόσο στην τιμή!...

Θ όδωρος Σκουρλής (1923)

72

Page 75: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Α γω νιστικές Π ρω τομαγιές

1945Η συγκέντρωση της Πρωτομαγιάς πραγματοποιήθηκε την

Πέμπτη 10 Μαΐου το πρωί στο Μαρμάρινο Παναθηναϊκό Στά­διο. Ήταν η πρώτη δημόσια συγκέντρωση μετά την βαριά ήτ­τα του Δεκεμβρίου γι’ αυτό απαιτούσε ιδιαίτερη σημασία. Η τρομοκρατία της δεξιάς πίεζε ήδη όλη την Ελλάδα. Τις προη­γούμενες μέρες έγιναν πολλές συλλήψεις στην Καισαριανή, το Πυριτιδοποιείο, το Περιστέρι. Διέδιδαν ότι η Εθνοφυλακή θα χτυπήσει και να μην πάνε οι εργάτες.

Πριν την κεντρική προηγήθηκαν συγκεντρώσεις σε διάφο­ρα μέρη για τα σωματεία, αλλά και κόσμος της αριστεράς και νεολαία που έπαιρναν θάρρος να διαδηλώσουν.

Από τις Στήλες του Ολυμπίου Διός ξεκινάνε οι φάλαγγες του Εργατικού Κέντρου της Αθήνας με χιλιάδες εργάτες. Προχωράνε Αμαλίας και μέσα στο Ζάππειο εισέρχονται στο Στάδιο όπου βρίσκονται κιόλας άλλες πολλές χιλιάδες. Ψάλ­λουν το Τραγούδι της Δουλειάς.

'Όσα βλέπουμε μπροστά μας απ’ τα χρόνια τα παλιά στη δουλειά μας τα χρωστάμε

Ζήτω, Ζήτω η εργατιά"

Μαζεύτηκαν περίπου 40.000. Αριθμός που ξεπέρασε κάθε πρόβλεψη ύστερα από την πρόσφατη ήττα. Η εργατική τάξη έδειχνε ότι ακόμα είχε ισχυρές δυνάμεις. Δεν είχε ηττηθεί οριστικά. Μαζί με τους εργάτες μπήκε στο Στάδιο και μια ομάδα 50 περίπου Σοβιετικών στρατιωτών, χωρίς όπλα βέ­βαια. Είχαν πολεμήσει με το Αντάρτικο, απελευθερωμένοι αιχμάλωτοι των Γερμανών. Ακόμα δεν είχαν επαναπατρι- σθεί. Στη συγκέντρωση μίλησε ο Άγγλος εργατικός αντιπρό­σωπος Φέδερ, ο οποίος βρισκόταν στην Αθήνα για να επι- βλέψει την οργάνωση του εργατικού συνεδρίου. Μίλησαν εκ­πρόσωποι της Προσωρινής Διοίκησης της ΓΣΕΕ. Πρώτος ο Χατζηδημητρίου της δεξιάς. Ο Γιάννης Καλομοίρης ρεφορμι- στής του ΕΡΓΑΣ, ο Δημ. Στρατής σοσιαλιστής του Σοσιαλι-

73

Page 76: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

στικού Κόμματος ΕΛΔ, του ΕΡΓΑΣ και μετά ο Κώστας Θέος κομμουνι­στής του ΕΡΓΑΣ. ΕΡΓΑΣ ήταν ο ΕΡ­ΓΑΤΙΚΟΣ ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΝΑ­ΣΠΙΣΜΟΣ. Συγκέντρωνε τις διάφο­ρες παρατάξεις της αριστεράς και κέρδισαν την μεγάλη πλειοψηφία των σωματείων.

Κύρια συνθήματα της συγκέντρω­σης: Κάτω η Τρομοκρατία, Λ ευτε­ριά στο Λαό, Δημοκρατία, να πά- ψουν οι δ ιώ ξεις , α υξήσεις, δ ο υ ­λειά, Ενότητα της Εργατικής Τ ά ­ξης·

Το θέμα της τρομοκρατίας ήταν το κύριο. Μόλις πριν δυο μέρες στις 8 Μαΐου, κατά την συγκέντρωση για το γιορτασμό της νίκης του πολέμου, η Εθνοφυλακή είχε δολοφονήσει 3 και τραυματίσει πολλούς στη Θεσσαλονί­κη.

Το ψήφισμα της συγκέντρωσης τε­λειώνει με τα λόγια:

"Η εργατική τάξη της Ελλάδας εί­ναι και παραμένει πρωτοπόρα στον αγώνα για μια Ελλάδα ελεύθερη και

πραγματικά ανεξάρτητη από κάθε ξένη επέμβαση με μοναδι­κό κυρίαρχο τον ίδιο το λαό.

Αγωνίζεται για να ανοίξει το δρόμο που φέρνει στην πρόο­δο και τον πολιτισμό, στο δρόμο, που φέρνει στην κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, στο Σοσιαλισμό".

Στα άμεσα αιτήματα περιλαμβάνονται:1) Άμεση προσαρμογή των μισθών ημερομισθίων και συ­

ντάξεων. στην ακρίβεια της ζωής, εξασφαλιζομένης τουλάχι-

ΕΡΓΑΤΙΚΗΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΣΥΝΔ ΙΚΑ ΛΙΣΤ ΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣ

I uimrai .no 1..1 1.1mm. I r.rfp* I IMS: πλκμιιου <a I Ii ■■ - 4 1 iw’ i ■».». » . i____ .1

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

0 ΕΡΓΑΤΙΚΟΣ ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ ήταν η παράταξη της αριστίράς που κέρδισ( το 8ο Συνέδρι

του 1946. Η (φημψίδα ΕΡΓΑΤΙΚΗ ήταν όργανο του ΕΡΓΑΣ.

74

Page 77: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Α γω νιστικές Π ρω τομαγιές

στον της προπολεμικής αγοραστικής τους δύναμης.2) Άμεση παροχή δελτίων απορίας σ όλους τους Ανέργους

για τη δωρεάν προμήθεια των διανεμομένων από το Κράτος ειδών. Ίδρυση και Λειτουργία Ταμείου Ανεργίας.

3 ) Επαναπρόσληφη των απολυθέντων εργατών και υπαλ­λήλων και κατάργηση των σχετικών διατάξεων του Νόμου 118 που παρέχουν ασυδοσία στους εργοδότες και διώχνουν απ' τη δουλειά τους εργαζομένους.

4) Αναδιοργάνωση και εξυγίανση των ασφαλιστικών οργα­νισμών. ώστε να εξυπηρετούν τους ασφαλισμένους.............

Στις 4 - 1 5 Ιανουαρίου 1946 πραγματοποιείται Γενική Πα­νελλαδική Απεργία. Από τις αρχές Φεβρουάριου 1945 μέχρι τον Μάρτιο 1946 που πραγματοποιείται το 8ο Συνέδριο της ΓΣΕΕ έχουν γίνει 1269 δολοφονίες αντιστασιακών, 6.671 τραυματισμοί, 34.931 συλλήψεις, 31.932 βασανισμοί. Τέλος 1- 8 Μαρτίου 1946 συνέρχεται το 8ο Πανεργατικό Συνέδριο. Ο ΕΡΓΑΣ - ΕΡΓΑΤΙΚΟΣ ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ κερδίζει τα εννέα δέκατα των αντιπροσώπων. Η δεξιά του Μακρή το ένα δέκατο.

1946Η συγκέντρωση έγινε την 1 Μαΐου ημέρα

Πέμπτη στον Παναθηναϊκό επί της λεωφό­ρου Αλεξάνδρας.

Η τρομοκρατία έχει επεκταθεί και τα ­λαιπωρεί πόλεις και χωριά όλης της χώρας.Χιλιάδες συλλήψεις από κρατικούς και π α ­ρακρατικούς οι οποίοι οργιάζουν ιδιαίτερα στην ύπαιθρο. Οι φυλακές γεμάτες αγωνι­στές της Εθνικής Αντίστασης. Καθημερινές δολοφονίες, ξυλοδαρμοί και κάθε είδους καταπίεση.

Την ημέρα της Πρωτομαγιάς βρέχει ρα­γδαία. Όμως χιλιάδες εργάτες έχουν συγκε­

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΔΟΥΛΕΙΑΣ

Ολοι το τρα γούδι ας πούμε Το τραγούδι της δουλειάς Ηρθε η ωρα να χαρουμε Ζητω, ζητω η εργατιά

Οσα βλεπουμε μπροστά μας α π 'τα χρονιά τα παλια στη δουλειά μας τα χρωστάμε Ζητω ζητω η εργατια

Σκλάβοι της δουλειάς σηκώστε το κεφάλι σας ψηλα κα ι τη δύναμη σας νιώστεΖητω, ζητω η ε ρ γ α τ ι ϊ '

Ζητω η κόκκινη σημαία που στον άνεμο πετα εφτασε η μεγάλη μερα Ζητω, ζητω η ερ γα τια .

75

Page 78: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

ντρωθεί στην περιοχή Ιπποκράτους, Αλεξάνδρας και τις π α ­ρόδους. Κάτω από στέγαστρα, στα μαγαζιά, τα καφενεία, περιμένουν να κοπάσει η βροχή για να προχωρήσουν στον Παναθηναϊκό. Άλλοι από νωρίς έχουν φτάσει εκεί και περι­μένουν κάτω από το στέγαστρο και τους διαδρόμους.

Η ώρα πέρναγε και η βροχή δεν σταμάταγε. Τότε οι Νέοι Διεθνιστές Τροτσκιστές που είχαν συγκεντρωθεί στην Ιππο- κράτους, με όσους εργάτες είχαν γύρω τους βγαίνουν στην άσφαλτο με τα πανώ και την κόκκινη εφημερίδα τους. Αρχί­ζουν κάτω από τη βροχή να τραγουδάνε "Το Τραγούδι της Δουλειάς". Χιλιάδες ακολουθούν, βαδίζουν και μπαίνουν στο στάδιο από την κεντρική θύρα που άνοιξε γι’ αυτούς. Μέσα σε ατμόσφαιρα ενθουσιασμού αρχίζει η συγκέντρωση. Σε λί­γο σταμάτησε και η βροχή. Κύρια συνθήματα: Κάτω η Τ ρο­μοκρατία, Μ εροκάματο, Αυξήσεις, Ενότητα της ερ γα τ ι­κής τάξης.

Μετά τον πόλεμο μόνο τα χρόνια 1945 και 1946 εορτά­σθηκε ελεύθερα η Πρωτομαγιά με μεγάλες συγκεντρώσεις. Ύστερα άρχισε ο Εμφύλιος πόλεμος και αργότερα μετά το1950 η συνεχής τρομοκρατία ενάντια στο Εργατικό Κίνημα.

Ένα από τα κατασταλτικά μέτρα ήταν η απαγόρευση συγκέ­ντρωσης σε ανοιχτό χώρο. Μερικά χρόνια γινόντουσαν συ­γκεντρώσεις σε κλειστό χώρο. Μέχρι το 1960.

Την 31 Μαρτίου διεξάγονται οι πρώτες μεταπολεμικές εκλογές. Η αριστερά απέχει. Αρχίζουν οι πρώτες εκδηλώσεις ενόπλων καταδιωκομένων οι οποίοι έχουν καταφύγει στα βουνά. Ουσιαστικά η χώρα βρίσκεται σε εμφύλιο πόλεμο. Την 18η Ιουνίου αρχίζει η εφαρμογή του Γ’ Ψηφίσματος "π ε­ρί μέτρων τάξεως". Νομιμοποιούνται η τρομοκρατία, οι κα­ταδιώξεις, αυθαίρετες συλλήψεις. Καταργείται το δικαίωμα της απεργίας και των συγκεντρώσεων. Καταργείται η νόμιμη διοίκηση της ΓΣΕΕ και διορίζεται δεξιά διοίκηση του Φώτη Μακρή.

Την 1 Σεπτεμβρίου γίνεται το νόθο δημοψήφισμα για την

76

Page 79: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Α γω νιστικές Π ρω τομαγιές

επαναφορά της Μοναρχίας. Στην άλλη πλευρά ιδρύεται το Γενικό Αρχηγείο του Δημοκρατικού Στρατού. Ο Εμφύλιος εντείνεται και στις 23 Δεκεμβρίου σχηματίζεται η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση των βουνών. Στις 20 Φ εβρουάρι­ου 1949 δολοφονήθηκε στις φυλακές ο Γραμματέας της νόμιμης Γενικής Συνομοσπονδίας Μ. Παπαρήγας.

Τον Αύγουστο - Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου γίνονται οι τελευταίες μάχες στο Βίτσι - Γράμμο και τελειώνει ο Εμφύ­λιος με πλήρη νίκη της Δεξιάς.

Η δεκαετία 1950 - 1960 θα είναι δύσκολη για το Εργατικό Κίνημα. Η ΓΣΕΕ βρίσκεται στα χέρια των Μακρήδων. Απα­γορεύονται οι ανοιχτές συγκεντρώσεις, το δικαίωμα της απεργίας υπό σκληρούς όρους, τα συνδικάτα παρακολουθού- νται στενά από το συνδικαλιστικό τμήμα της ασφάλειας. Με αργά βήματα αρχίζει η συγκρότηση του εργατικού κινήματος μέσα και έξω από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις. Αυτήν την περίοδο της παρατεταμένης τρομοκρατίας ιδρύθηκε το Κίνη­μα Ελεύθερου Συνδικαλισμού από τους σοσιαλιστές - τρο- τσκιστές και άλλους συνδικαλιστές ανεξάρτητους και εκδίδει την εφημερίδα τα “ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΣΥΝΔΙΚΑΤΑ”. Από την ΕΔΑ και τα στελέχη της ιδρύεται το ΕΣΚΕ - Εργατικό Συνδικαλι­στικό Κίνημα Ελλάδος. Οι δυο παρατάξεις θα ενωθούν το 1955 και με την εφημερίδα τα “ ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΣΥΝΔΙΚΑΤΑ” προσπαθούν να συγκεντρώσουν τις αριστερές παρατάξεις στο ΔΕΣΚΕ - ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΕΛΛΑΔΑΣ.

16 Νοεμβρίου 1952 μετά τις εκλογές σχηματίζει κυβέρ­νηση ο στρατάρχης Παπάγος. Τον επόμενο χρόνο αρχίζουν τα οικονομικά μέτρα Μαρκεζίνη.

Το 1956 μετά το θάνατο του Παπάγου σχηματίζεται η Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση - ΕΡΕ, το νέο κόμμα της δεξιάς με επικεφαλής τον Κων. Καραμανλή. Το 1958 η νόμιμη αρι­στερά ΕΔΑ στις εκλογές της 11 Μαΐου συγκεντρώνει περίπου το 25% των ψήφων και γίνεται αξιωματική αντιπολίτευση.

77

Page 80: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε ΛΛ Α Δ Α

Τα Ελίύθίρα Συνδικάτα ήταν όργανο τον Κινήματος

Ελ(ΰϋ(ρου Συνδικαλισμού (ΚΕΣ). Το 1955 (νώθηκί μ ί

το ΕΣΚΕ και σχημάτισαν μια συνδικαλιστική

παράταξη το Δημοκρατικό Εργατικό Συνδικαλιστικό

Κίνημα Ελλάδος.

Εκείνα τα χρόνια διεξάγεται ο αγώνας της Κύπρου. Στην Ελλάδα πολλές διαδηλώσεις και κοινωνικές συγκρούσεις διε­ξάγονται θέτοντας σαν πρώτο αίτημα την υποστήριξη της Κύπρου.

Το 1959 υπογράφεται η Συμφωνία της Ζυρίχης για την Κύπρο.

Το 1961 νέες εκλογές "βίας και νοθείας" όπως τις χαρα­κτήρισε ο αρχηγός της Ένωσης Κέντρου Γεώργιος Παπανδρέ- ου. Αρχίζει Ανένδοτος Αγώνας για νέες εκλογές.

Αυτά τα χρόνια ζωντανεύει το εργατικό κίνημα. Πολλές απεργίες Οικοδόμων, Εργατών Τύπου, Εκπαιδευτικών, Φοι­τητών και πολλών άλλων κλάδων.

2 ¥ Ν & Η Ι Α Τ ΑIΗ ΜΑΤ ΟI ΕΛΕΥΘΕΡί

ΕΙΡΗΝΗ - ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΠ Ρ Ο Κ Η Ρ Υ Ξ Η

ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ

78

Page 81: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Α γω νιστικές Π ρω τομαγιές

1951Η Γενική Συνομοσπονδία του Μακρή οργάνωσε συγκέ­

ντρωση στον Πειραιά. Χωρίς όμως επιτυχία. Παρ’ όλες τις προσπάθειες δεν συγκεντρώθηκαν περισσότεροι από 1.000.0 Μακρής στο λόγο του ζήτησε από τους εργάτες να δεχτούν τις θυσίες που χρειάζονται για την ανασυγκρότηση μετά τον πόλεμο. Η αποτυχημένη συγκέντρωση έδειχνε την απομόνω­ση της ουσιαστικά, διορισμένης, από την κυβέρνηση ηγεσίας της ΓΣΕΕ.

(Μαχητής, τ. 18, Μάιος 1951).

1952Ύστερα από την αποτυχία της Πρωτομαγιάς του 1951 και

την απομόνωση που είχαν, αποφάσισαν να κάνουν την Πρω­τομαγιά του 1952 "μαχητική" εκδήλωση.

Η διοίκηση της ΓΣΕΕ αποφάσισε 24ωρη απεργία. Έγιναν πολλές προετοιμασίες, συγκεντρώσεις συμβουλίων, αφισο­κολλήσεις. Αλλά τελικά απέτυχε. Δεν έγινε τίποτε, εκτός από μερικές δεκάλεπτες στάσεις σε ορισμένα εργοστάσια. Οι ερ­γαζόμενοι δεν είχαν εμπιστοσύνη στην ηγεσία Μακρή και μά­λιστα σε μιαν εποχή τρομοκρατίας μετά τον εμφύλιο.

Τα Εργατικά Κέντρα Αθήνας και Πειραιά της ΓΣΕΕ ορ­γάνωσαν συγκέντρωση στο θέατρο Κεντρικό, στην πλατεία Κολοκοτρώνη όπου μίλησε ο Φώτης Μακρής, γραμματέας της ΓΣΕΕ. Ως συνήθως έκανε επίθεση στην κυβέρνηση, αλλά και τους κομμουνιστές και τους συνοδοιπόρους τους. Κατάφεραν να συγκεντρώσουν περίπου 3.000 άτομα, κυρίως εργάτριες υφαντουργείων τα οποία δέχτηκαν να μην εργαστούν. Μετέ­φεραν τις εργάτριες με λεωφορεία στο θέατρο. Η ατμόσφαι­ρα ήταν παγωμένη για τον Μακρή και τους δικούς του. Το θέατρο ήταν μικρό και μερικοί από τους συγκεντρωμένους έμειναν στην απέξω πλατεία Κολοκοτρώνη. Σε μια στιγμή φώναζαν "Ζήτω η Δημοκρατία" Ο Μακρής ζήτησε να χτυπη­θούν οι "Κονμιφορμικοί" (Ετσι αποκαλούσε τους αριστερούς

79

Page 82: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

από το όνομα της Κομινφόρμ, που αποτελούσε το διεθνές κέ­ντρο σύνδεσης των Κομμουνιστικών Κομμάτων).

Η αστυνομία επετέθη και χτύπησε τους συγκεντρωμένους. Συνέλαβε 30 εργάτες και εργάτριες. Σημειώνουμε επίσης ότι από τους Μακρικούς απαγορεύτηκε η πώληση της εφημερί­δας "Ελεύθερα Συνδικάτα" του Κινήματος Ελευθέρου Συνδι­καλισμού, της αριστεράς, που είχε επικεφαλής τον σοσιαλι­στή Δημήτρη Στρατή. Τα ίδια περίπου, αλλά με πολύ λιγότε- ρους εργάτες (300) συνέβησαν στην Πάτρα, στην Καλαμάτα (150), στον Βόλο, Θεσσαλονίκη, Καβάλα, Ξάνθη. Στις δύο τε­λευταίες πόλεις απαγόρευσαν στους εκπροσώπους των κα­πνεργατών να μιλήσουν. Ενώ ήταν τα μεγαλύτερα σωματεία της περιοχής.

Σε μερικές μόνον πόλεις έγινε δυνατόν να εκφραστούν οι απόψεις των εργαζομένων. Στην Κομοτινή όπου η Πρωτομα­γιά γιορτάστηκε με την πρωτοβουλία μιας οργανωτικής επι­τροπής. κύριος ομιλητής ήταν ο Κράλης Μουτάφης. Στην προκήρυξη τους γράφουν:

"Η χώρα μας που έχει το περισσότερο χρυσό εν αναλογία προς κάθε άλλη χώρα, είναι στοιβαγμένος στις κάσσες των βιομηχάνων στο εσωτερικό και εξωτερικό. Το σχέδιο Μάρσαλ ρουφήχθηκε α π ’ τους μεγαλοκαρχαρίες, χωρίς ο Ελληνικός λαός να δει καλυτέρευση της θέσεώς του. Τα γεωργικά προϊ­όντα ληστεύονται απ’ τους βιομηχάνους για ένα κομμάτι ψω­μί, ενώ τα βιομηχανικά προϊόντα είναι πανάκριβα. Και τα με­ροκάματα, μεροκάματα πείνας. Ενώ λοιπόν υπάρχει άφθονο χρήμα στο τόπο μας, η ανεργία, η πείνα, η φτώχεια, η εξα­θλίωση βρίσκονται στο κατακόρυφο". . .

(Ελεύθερα Συνδικάτα 15.5.1952)Επίσης στην Κέρκυρα γιορτάστηκε εργατικά από τη Διοί­

κηση του Εργατικού Κέντρου, η οποία ήταν προοδευτική και αντίθετη στους Μακρήδες. Το ψήφισμα της συγκέντρωσης αναφέρει:

"Εν Κερκύρα σήμερον 1η Μαΐου 1952, ημέρα Πέμιττη και

80

Page 83: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Α γω νιστικές Π ρω τομαγιές

ώραν 10 π.μ. συγκεντρωθείσα η εργατοϋπαλληλική τάξις Κέρκυρας στην πλατεία του Εργατικού Κέντρου δια τον εορ­τασμόν της Εργατικής Πρωτομαγιάς και ακούσουν τους ομι- λητάς αναπτύξαντας το ιστορικό της ημέρας και τα τοπικά και γενικά εργατικά ζητήματα:

Ψηφίζει:Απευθύνει θερμό συναδελφικό χαιρετισμό προς τους συνα­

δέλφους της Ελλάδος και την Εργατική Τάξη όλου του Κόσμου ΑΓΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ:

1 .Την άμεση κατάργηση της διατίμησης της εργασίας, ορι- ζομένων κατωτάτων ορίων μισθών και ημερομισθίων με βάση τον τιμάριθμο.

2. Την επαναφορά του Νόμου 424 διά να τεθή έλεγχος στις απολύσεις και φραγμός στην ασυδοσία του εργοδοτικού κε­φαλαίου.

3. Την τροποποίηση του Νόμου προς απεριόριστον επιδό- τησιν των ανέργων μέχρι απορροφήσεως των εις την εργα­σίαν.

4. Την πάταξιν της αισχροκέρδιας, την καταπολέμησιν της ανατιμήσεως των ειδών και της επιβολής της εσχάτης των ποι­νών εις τους καταχραστάς και σφετεριστάς του δημοσίου χρή­ματος και του λαϊκού ιδρώτος.

5. Την εξυγίανσιν των Ασφαλιστικών Οργανισμών, την ελευθέραν εκλογήν των ιατρών παρά των ενδιαφερομένων ασφαλισμένων και την άμεσον εκλογήν αντιπροσώπων παρά των ίδιων των εργατών.

6. Ίδρυσις και λειτουργία της Πολυκλινικής του ΙΚΑ.7. Ίδρυσις επαγγελματικών Σχολών.8. Την κατάργηση τως υποχρεωτικής εισφοράς των εργα­

ζομένων υπέρ των Οργανώσεων σύμφωνα με τας υποδείξεις της Συνδικαλιστικής Διεθνούς και την απόφαση του 10ου Πα­νελλαδικού Συνεδρίου.

9. Την κατοχύρωσιν των συνδικαλιστικών ελευθεριών από κάθε παρέμβαση.

81

Page 84: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

10. Την συμπλήρωσιν, κωδικοποίησιν και εφαρμογήν της εργατικής Νομοθεσίας.

11. Την τακτικήν επιθεώρησιν και ελέγχου των Επιθεωρή­σεων Εργασίας υπό του προϊσταμένου υπουργείου Εργασίας.

12. Την συνεταιριστικήν οργάνωσιν και προστασίαν της λαϊκής στέγης και την παράτασιν του ενοικιοστασίου μέχρι επιλύσεως του στεγαστικού προβλήματος της χώρας.

13. Την απελευθέρωση των φυλακισμένων και εξόριστων διά συνδικαλιστικών δράσιν.

("Ελεύθερα Συνδικάτα" 15.5.1952).Παραθέτουμε όλο τον κατάλογο των αιτημάτων για να κα­

ταλάβουμε καλύτερα τα προβλήματα της εργατικής τάξης εκείνη την περίοδο. Το Εργατικό Κέντρο της Κέρκυρας που βρίσκεται σε προοδευτικά χέρια και δεν επηρεάζεται από τους Μακρήδες έχει κάθε λόγο να δώσει καθαρά αυτά τα ζη­τήματα.

1953Το Εργατικό Κέντρο της Αθήνας καλεί τους εργαζομένους

να συγκεντρωθούν στις 9 για να κατευθυνθούν στο θέατρο ΚΕΝΤΡΙΚΟΝ.

Οι Οικοδόμοι καλούν σε απεργία . Πολλά εργοστάσια απεργήσανε. Οι συγκοινωνίες έκαναν μία ώρα στάση 10 - 11. Οι Δημόσιοι Υπάλληλοι δεν εργάστηκαν.

Στην πορεία προς το θέατρο συνελήφθησαν από την αστυ­νομία εργάτες και εργάτριες που σήκωσαν πλακάτ με συνθή­ματα: "Ειρήνη - Ανοικοδόμησις" "Ειρήνη - δουλειά - επίδομα- συσσίτια στους ανέργους" Όλη η αστυνομία ήταν σε επι­φυλακή. Έξω από το ΚΕΝΤΡΙΚΟΝ η αστυνομία και οι τρα­μπούκοι των Μακρήδων τρομοκρατούσαν και απωθούσαν τους εργαζομένους να μπουν μέσα. Τελικά επέτρεψαν σε με­ρικές εκατοντάδες επιλεγμένους να μπουν μέσα με περίπου 60 λάβαρα σωματείων. Παρ’ όλα αυτά μερικοί έφθασαν μπροστά στο θέατρο και πρόλαβαν πριν συλληφθούν να ανοί-

82

Page 85: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Α γω νιστικές Π ρω τομαγιές

ξουν πανώ που έλεγαν: "Να αφεθούν ελεύθεροι οι εξόρι­στοι και φυλακισμένοι συνδικαλιστές". "Να δ ιπ λα σ ια - σθούν οι μισθοί και τα ημερομίσθια".

Στο δρόμο και έξω από το θέατρο συνελήφθησαν 53 ερ­γάτες από την αστυνομία. Κρατήθηκαν για να δικαστούν. Στις 5 Μαΐου εκπρόσωποι της ΕΔΑ έκαναν διάβημα στον πρωθυπουργό Παπάγο για τις αυθαίρετες συλλήψεις. Αυτός υποσχέθηκε να εξετάσει το ζήτημα. Την επόμενη όμως η αστυνομία τους φόρτωσε στο πλοίο “ Ηλιούπολις” Λαι τους έστειλε εξορία στον Άγιο Ευστράτιο.

Αυτή ήταν η κατάσταση των εργαζομένων που υπέφεραν από τη συνεχή τρομοκρατία του μετεμφυλιακού αστυνομικού κράτους.

1954Ημέρα Σάββατο η Πρωτομαγιά. Η ΓΣΕΕ καλεί σε 4ωρη

στάση εργασίας τους εργαζομένους. Πολλά σωματεία όπως

Πρωτομαγιά 1954 στην Καβάλα.

83

Page 86: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ

k τότ« κάθι χρόνο τ aCrrA ol Ιργάτκ ά4 c BouUitt touc «αΐ κ

καί γιά νίοικ άνώ-

στοίκ dYuvcc γιά τπν Ιλ ρία κοΐ ™ firiuoKMTla. 1

νΑναι ττιά ή ουυδολική t

ut ο

νά χάσει τδν ταΕικΑ |τικ χα­ρακτήρα καί τόι βαβντχοό της CicSvia-rwi πτοιιχΑυίγο καί νά ΐιιοα&ληβιΐ ot ;ΐ».ιά, utpa σω­β ιν ισ τή <κ6ηλμσίω«Ι kai άρ· uovikAc συνωγασίας τών τά-f 'Ouuc καί ηΰρίνοι. Wvoi θά {χθωνηβοΛτ καί |ύΜΙσΙκηα θά dYKp.BcOv «ττά'τΑς «όλιγαοκΙ- ας τού πλούτοι ̂·κάΙ\£τπίο «Τ- οων GiKaiuwdr'̂ τ" '· Ον-

Έχουν γ«ιΙσ«·-άπ6 άγανά- κτηση καί άη6ία«Ι kap6iic ιών έογατών άπά lrao&boid tkiuar τα. ΈΕη τώρά,χρύνια cjwtyi-

u-ι τά&ι cmuAiiijnv kcvoXA ► ■ιτβ 4π’ τό φόβο'.καϊ τΑν ά· ττολΑ. Πεινασιιίν!) 'kai olxora- U'xir Καθλιωυένη..'xuplc ττροσ- τασΐα >al χωρίΓ,Ι.'Βικάιώματα. βλίττιι γύρω ττκί’νά' ipyiiCti A wXoOtoc «al ή χλιδή,

JOuue Λ rTpvroua-χτηφόρας dSpdvtiac 1 καί A «Α uific έλπιδο'φύρας Ούρ­ησης. ItIc : !ovy«vT ρώσος οΰ βά γίνονν,'όφΐΐλουν ίλοι I {pyotcC νά,,ιτάρόυν uipoc >1 Α *ωνΛ touc.H ΦωνΑ 6ια- amuoiac. 6c άκόυσθεϊ θαροα-

άποφασιστικό. Στις )nuaroYicc καΐ/.τίς ΐπτοσχί- hic ττοΟ β’ άκούσόιν. fic άντι- raiow τΑν irperyuotmA θίληση <αΙ άΙΙωση τή« τάΟιε μας:

Γιά ' τΑν Αυοσηι οΙκσνομική

Χία

Άρθρο του Δημ. Στρατή, ηγέτη του Δ.Σ.Κ.. για την Πρωτομαγιά 1954. (Εφημίρ. “ΜΑΧΗ").

οι Τραπεζικοί, η Πάουερ (ηλεκτρισμού), Φωταερίου, Εργατών Τύπου, Ζαχαροπλα­στών, Μηχανουργικής Ενωσης, Οικοδόμων, Νοσοκομειακών κ.ά. καλούν τους εργαζο­μένους να συγκεντρωθούν στις 8.30 το πρωί μπροστά στο Εργατικό Κέντρο Αθή­νας και από κει να κατευθυνθούν στο θέα­τρο ΚΕΝΤΡΙΚΟΝ. Δεν συγκεντρώθηκαν πολλοί. Στις 9 η ώρα αρχίσαν οι ομιλίες. Πρώτα του Φώτη Μακρή Γενικού Γραμμα­τέα της ΓΣΕΕ, στη συνέχεια του Β. Ράπτη αντιπροέδρου του Εργατικού Κέντρου Αθήνας, του Κασιμάτη προέδρου του ΕΚ Πειραιά, του Κοκλαδά των Θερμαστών.

Η συγκέντρωση μικρή και ελεγχόμενη από τους Μακρήδες, της ΓΣΕΕ. Κύρια συνθήματα ήταν: 'Ίση αμοιβή γ ια ίση εργασία", "Ελεύθερες Συλλογικές Σ υμ­

βάσεις", "Δουλειά στους ανέργους", "Κ α τώ τατο όριο ημερομισθίου" κ.λπ.

Στη Θεσσαλονίκη η συγκέντρωση πραγματοποιήθηκε στην πλατεία του Εργατικού Κέντρου. Ομιλητής ο πρόεδρος του Κέντρου Δημ. Θεοδώρου και ο Πατσατζής της ΓΣΕΕ. Σε όλες τις ομιλίες καταφέρθηκαν εναντίον της κυβέρνησης η οποία δεν παίρνει μέτρα για την προστασία της εργατικής τάξης. Δεν παρέλειψαν όμως να καταφερθούν κατά του Κομ­μουνισμού και άλλα συναφή της εποχής.

Είμαστε στα χρόνια μετά τον σκληρό Εμφύλιο Πόλεμο. Η τρομοκρατία εξακολουθεί να υπάρχει. Οι κινήσεις των σωμα­τείων παρακολουθούνται στενά από το συνδικαλιστικό τμήμα της Αστυνομίας και Χωροφυλακής. Αλλά και μέσα από τις εργατικές οργανώσεις. Όπου έχουν διοριστεί ή "εκλεγεί" με νοθείες, αποκλεισμούς, επιβολές, οι ομάδες των Μακρήδων. Αυτή η κατάσταση δεν ευνοεί βέβαια την προώθηση των ερ-

84

Page 87: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Α γω νιστικές Π ρω τομαγιές

γατικών αιτημάτων. Κάθε διεκδίκηση θεωρείται κατ’ αρχήν ύποπτη και απαράδεκτη. ΓΥ αυτό και ότι κερδήθηκε από τους εργαζομένους εκείνη την εποχή είναι αποτέλεσμα μεγά­λου αγώνα και θυσιών. Φυλακές, εξορίες, απολύσεις και αποκλεισμός από τη δουλειά.

Για να καταλάβουμε καλύτερα την κατάσταση δημοσιεύ­ουμε ένα άρθρο για την Πρωτομαγιά του Δημήτρη Στρατή, παλαίμαχου συνδικαλιστή και εκείνη την εποχή ηγέτη του Κι­νήματος Ελευθέρου Συνδικαλισμού και εκδότη της εφημερί­δας του Κινήματος "Ελεύθερα Συνδικάτα" Η αριστερή παρά­ταξη μάχεται με ότι μέσα μπορεί μέσα και έξω από τα σω­ματεία, κατά της Μακρικής επιβολής και ελευθερίας του Συν­δικαλισμού. Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "ΜΑΧΗ"

1955Κυριακή. Η ΓΣΕΕ καλεί σε δεήσεις για το γιορτασμό της

Πρωτομαγιάς. Έκαναν συγκέντρωση στο ΕΚΑ με πολλά λά­βαρα και λίγο κόσμο. Πολλά σωματεία αποφασίζουν 3ωρη στάση. Εννοείται σωματεία των οποίων οι εργαζόμενοι εργά­ζονται τις Κυριακές. Όπως το Προσωπικό Λεωφορείων Αθη­νών - Πειραιώς, το προσωπικό των Ηλεκτρικών σιδηροδρό­μων, των τροχιοδρομικών. Σε συγκέντρωση που είχαν στις 28.4.55 στο θέατρο ΚΕΝΤΡΙΚΟΝ αποφάσισαν να συντονί­σουν τις δραστηριότητές τους. Σαν πρώτη ορίζουν την 3ωρη στάση της Πρωτομαγιάς από τις 5 - 8 το πρωί. Και τα τρία σωματεία καταγγέλουν την αντεργατική στάση της ΓΣΕΕ.

Άλλα σωματεία όπως οι Γκαζιέρηδες αποφάσισαν 4ωρη στάση και οι Μεταλλωρύχοι, Εργάτες Τύπου, 24ωρη. Επίσης την κίνηση υποστηρίζουν πολλά άλλα σωματεία όπως Οικο­δόμων, Μηχανοξυλουργών, Επιχειρήσεων Κοινής Ωφέλειας, Ηλεκτρισμού, Τραπεζικών. Καλούν τους εργαζομένους να πάρουν μέρος στις συγκεντρώσεις. Και βέβαια υποστηρίζουν το Δημοκρατικό Συνδικαλιστικό Κίνημα και το Ενιαίο Συνδι­

85

Page 88: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

καλιστικό Κίνημα Ελλάδος - ΕΣΚΕ.Πολλά από τα σωματεία που υποστήριξαν την απεργία

κάλεσαν σε πανεργατική συγκέντρωση την Κυριακή ώρα 10 στο Κινηματογράφο ΙΝΤΕΑΛ της οδού Πανεπιστημίου, στις 8 του μηνός. Την πρωτοβουλία πήραν τα σωματεία Κοινής Ωφέλειας, Ηλεκτρισμού, Τραπεζών, Τσαγγαράδες, Λιγνιτω­ρύχοι Καλογρέζας, Ξύλου, Μπετατζήδες, Εισπρακτόρων λεω­φορείων, κ.α. Όμως δεν ήταν δυνατόν να γίνει η συγκέντρω­ση στις 8 και την μετέθεσαν για τις 15 Μαΐου στο θέατρο ΑΡ­ΓΥΡΟΠΟ ΥΛΟΥ στην οδό Ιπποκράτους.

Πρώτος ομιλητής ανέβηκε ο Ορέστης Χατζηβασιλείου του Φωταερίου Αθηνών. Ανέφερε στο λόγο του: "Κάτω οι εργα- τοκάπηλοι! Εξυγίανσις του κινήματος". . . "Δεν δ ια φ ω ­νούμε με τους α νώ τερους οργαν ισ μ ούς, αλλά με τα πρόσωπα που τους κατέχουν". . .

Μετά ο Κοκκινάκης της Εμπορικής Τραπέζης, Μίχας του Παντραπεζικού, Γιαχνής των Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων, Τσακίρης της Ιονικής Τραπέζης. Στο τέλος της συγκέντρω­σης κυκλοφόρησε ανακοίνωση που αναφέρει:

"Με ακράτητοι/ ενθουσιασμόν και απόλυτον τάξιν επραγ- ματοποιήθη την παρελθούσαν Κυριακήν 15.5.55 η εργατοϋ- παλληλική συγκέντρωσις των Συνδικάτων Επιχειρήσεων Κοι­νής Ωφελείας, Ηλεκτρισμού, Τραπεζών και των συνεργαζομέ- νων σωματείων εις το θέατρον Αργυροπούλου. Παρά τας απε- γνωσμένας προσπάθειας και τας λυσσαλέας αντιδράσεις, τας οποίος κατέβαλαν μέχρι την τελευταίαν στιγμήν τόσο το ΕΚΑ όσο και το ΕΚΠ, όσον και διάφοροι άλλοι, η επιτυχία της συ­γκεντρώσειως υπήρξε απόλυτος, οι δε εργαζόμενοι προσήλθον με πίστιν και ενθουσιασμόν εις την συγκέντρωσιν διά να πα­ρακολουθήσουν την ανάπτυξιν των διαφόρων εργατικών ζητη­μάτων και διεκδικήσεων και να διαδηλώσουν την πίστιν των εις την εκδηλωθείσαν προσπάθειαν των προειρημένων Συνδι­κάτων.

Μέγιστος αριθμός προσελθόντων εργατοϋπαλλήλων ελλεί-

86

Page 89: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Α γω νιστικές Π ρω τομαγιές

φει χώρου, δεδομένου ότι είχε πληρωθή και ο προ της εισόδου διάδρομος, ηναγκασθη να αναχώρηση".

Σ’ αυτό συνέβαλε βέβαια και η πολυάριθμη αστυνομική δύναμη που βρισκόταν στην οδό Ιπποκράτους. 0 ίδιος ο αστυνομικός διευθυντής Αθηνών και γνω­στός διώκτης του εργατικού κινήματος Ρα- κιντζής μπαινόβγαινε στην αίθουσα του θε­άτρου.

Κύρια συνθήματα! "Ελεύθερες Συλλο­γικές Συμβάσεις", "Αυξήσεις", "Κάτω οι εργατοκάπηλοι" "Ζήτω ο Ενιαίος α γώ ­νας των εργαζομένων".

1956Ημέρα Τρίτη η Πρωτομαγιά. Οι "Συνερ-

γαζόμενες Οργανώσεις Ελλάδος" καλούν σε συγκέντρωση στο θέατρο ΚΕΝΤΡΙΚΟΝ.

Καλούν σε απεργία και συμπαραστέκο­νται με 24ωρη οι μεταλλωρύχοι, μηχανουρ- γοί, τυπογράφοι, λιθογράφοι, λιμενεργά­τες, τσαγγαράδες, εργάτες ξύλου, οικοδό­μοι. Πολλά εργοστάσια όπως η ΙΖΟΛΑ,Αγγελοπούλου, ΒΙΟΣΩΛ, Μαλτσινιώτη,Μαλκότση, Μήλα κ.α. απεργούν επίσης.Πολλές απεργίες έγιναν και στις επαρχίες.

Συνθήματα της συγκέντρωσης ήταν: “ Η Πρωτομαγιά του 1956 σημαίνει Ενότητα της εργατικής τάξεω ς και απομόνωσιν των λεπρών και διασπαστώ ν της Γ ΣΕ Ε” "Ζήτω η εργατική Πρωτομαγιά, διεθνής ημέ­ρα πάλης και ενότητος της εργατικής τάξης"

Πρώτος μίλησε ο Τσακίρης της Ιονικής Τραπέζης. Μετά ο Γ. Αράπης, ο Τσεκουρλούκης της ΗΕΑΠ., ο Γιαχνής των ΕΗΣ. Στη συνέχεια μίλησε ο παλαίμαχος σοσιαλιστής συνδι­καλιστής ηγέτης, Γραμματέας του Δημοκρατικού Συνδικαλι­

ΕΗ ΑΣ ΧΡΟΗΟΣ ΑΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ

«JiSiiv m - * c tT x 1/Ι . ί Γ .** μ

11I”*»'! jfefe” 7pVi/il*, nW

JBSsawaf.ff.'Si'is

Εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΣΥΝΔΙΚΑΤΑ 15. 5. 1956.

87

Page 90: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

στικού Κινήματος και εκείνη την εποχή βουλευτής της ΕΔΑ Δημ. Στρατής. Μίλησαν και πολλοί άλλοι συνδικαλιστές και ο βουλευτής I. Παπαδημητρίου της ΕΔΑ. Τα σωματεία Μπε­τατζήδων, Ξύλου, Λιθογράφων, Τυπογράφων, Βυρσεδεψερ- γατών, Υποκαμίσων, Λεωφορείων κατέθεσαν κοινή δήλωση στη συγκέντρωση με την οποία δηλώνουν: ότι παρά το γεγο­νός ότι ανήκουν στη δύναμη του Εργατικού Κέντρου Αθήνας, καταδικάζουν τις απόπειρες διάσπασης των Μακρήδων σαν κοροϊδία της εργατικής τάξης. Γι’ αυτό συμμετέχουν στη συ­γκέντρωση των Συνεργαζομένων Σωματείων.

Το Δημοκρατικό Συνδικαλιστικό Κίνημα ΔΣΚ, το οποίο ιδρύθηκε στις 13.5.1955 από τη συγχώνευση του Κινήματος Ελευθέρου Συνδικαλισμού και το Ενιαίο Συνδικαλιστικό Κί­νημα Ελλάδος (ΚΕΣ και ΕΣΚΕ) υποστηρίζει την κίνηση των ΣΕΟΕ.

01 Μακρήδες προσπάθησαν να μετατρέψουν την απεργία σε ωριαία στάση, σε πολλά σωματεία. Οργάνωσαν δική τους συγκέντρωση στην οποία μίλησε ο Μακρής.

Η ΓΣΕΕ γιόρτασε με πολλά λάβαρα και λίγο κόσμο στην αίθουσα του Εργατικού Κέντρου. Έκαναν πολλές προσπάθει­ες εκφοβισμού προς τα σωματεία να μη συμμετάσχουν στην συγκέντρωση των Συνεργαζομένων.

Μετά το 1956Μιλώντας για τις Πρωτομαγιές αναφερθήκαμε πολλές φο­

ρές στη διοίκηση της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελ­λάδος - ΓΣΕΕ που όλα αυτά τα χρόνια βρισκόταν στα χέρια της ομάδας του Φώτη Μακρή (περισσότερα γι’ αυτό το θέμα στο βιβλίο 15 της βιβλιογραφίας). Αυτοαπεκαλούντο ρεφορ­μιστική παράταξη. Αυτή η ομάδα ήταν συνδεδεμένη με τη Διεθνή Συνομοσπονδία των Ελευθέρων Εργατικών Συνδικά­των και όλη αυτή η οργάνωση βρισκόταν υπό τον έλεγχο των Αμερικάνων εμφανιζομένων ως συνδικαλιστών.

Οι Αμερικάνοι σύμβουλοι της ΓΣΕΕ εμφανιζόντουσαν ως

88

Page 91: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Α γω νιστικές Π ρω τομαγιές

συνδικαλιστές οι οποίοι ενίσχυαν το συνδικαλιστικό κίνημα της Ευρώπης. Όλα αυτά βέβαια στη λογική του Ψυχρού Πο­λέμου, της σύγκρουσης μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης με τους συμμάχους της και από την άλλη πλευρά των Δυτικών καπι­ταλιστικών χωρών με επικεφαλής τις ΗΠΑ. Το συνδικαλιστι­κό κίνημα ήταν και αυτό διασπασμένο διεθνώς. Η Παγκόσμια Συνδικαλιστική Ομοσπονδία υποστηριζόμενη από το Σοβιετι­κό συγκρότημα και η Διεθνής Συνομοσπονδία των Ελευθέρων Εργατικών Συνδικάτων από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της. Επικεφαλής αυτών των αμερικάνων συνδικαλιστών, οι οποίοι συνεργαζόντουσαν στενά με το Υπουργείο Εξωτερι­κών των ΗΠΑ και τις κατά τόπους πρεσβείες ήταν ο'Ιρβινγκ Μπράουν. Αυτός με τους βοηθούς του φρόντιζε να κρατάει το ελληνικό συνδικαλιστικό κίνημα στην πειθαρχία του αντι- κομμουνισμού των Ελευθέρων Συνδικάτων. Όμως οι Έλληνες συνδικαλιστές, υποταγμένοι στην αμερικάνικη πολιτική, δεν ήταν πάντα σύμφωνοι μεταξύ τους. Διαφωνούσαν ως προς τις θέσεις που κατείχε ο καθένας και άλλα δευτερεύοντα ζη­τήματα. Οι κύριες ομάδες ήταν του Φώτη Μακρή, η οποία κρατούσε τη διοίκηση της ΓΣΕΕ και η'άλλη του Δημητρίου Θεοδώρου, του οποίου η παράταξη κυριαρχούσε στο Εργατι­κό Κέντρο Θεσσαλονίκης.

Μια εποχή μάλιστα, στο 13ο Συνέδριο της ΓΣΕΕ της 15 Οκτωβρίου 1958 η σύγκρουση φάνηκε να είναι τέτοια ώστε ο Μακρής ψηφιζόταν ως υπέρμαχος των ευρωπαϊστών, που αρ- χίζαν εκείνο τον καιρό να εμφανίζονται υπέρ της Ενωμένης Ευρώπης. Ενώ οι Θεοδωρικοί εμφανιζόντουσαν σίγουροι υποστηρικτές των αμερικάνικων θέσεων. (15 - 121).

Η σύγκρουση συνεχίστηκε τα επόμενα χρόνια. Η παράτα­ξη του Θεοδώρου δεν πήρε μέρος στο 14ο Συνέδριο της 16 Οκτωβρίου 1961. Παρά τις προσπάθειες των ξένων συμβού­λων οι οποίοι πίεζαν για ενότητα. Όταν μιλάμε για τις ομά­δες των δεξιών συνδικαλιστών, οι οποίες με τη βοήθεια του συνδικαλιστικού τμήματος Αστυνομίας και Χωροφυλακής,

89

Page 92: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

κρατούσαν τις διοικήσεις και οι οποίοι αυτοονομαζόντουσαν ρεφορμιστές (μεταρρυθμιστές) να μην νομίζουμε ότι ήταν άτομα ή μερικές δεκάδες ατόμων. Ήταν πολύ ευρύτερες ομά­δες στελεχών, εκατοντάδων χαι περισσότερων, υποστηριζό- μενων από κάθε συντηρητικό στοιχείο της εργατικής τάξης. Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι ολόκληρη η εργατική τά ­ξη, εκ των πραγμάτων, ακολουθεί τις αριστερές παρατάξεις που υποστηρίζουν με μεγαλύτερη συνέπεια τα συμφέροντά της. Υπάρχουν διάφορες κοινωνικές και πολιτικές αντιλήψεις και παραλλαγές. Η βάση τους εμφανιζόταν μαζικότερη ενι- σχυομένη φυσικά από το γενικό κλίμα τρομοκρατίας το οποίο δεν επέτρεπε πολύ αριστερωσύνη. Καθένας κινδύ­νευε. Ιδιαίτερα τα συνδικαλιστικά στελέχη. Μπορούσαν αμέ­σως να χάσουν τη δουλειά τους εμφανιζόμενα ως αριστερής προέλευσης. Ανεξάρτητα ποιας τάσης μπορούσε να είναι: Κομμουνιστής, σοσιαλιστής, τροτσκιστής, ακόμα και ριζο­σπαστικός χριστιανός και ακόμα φιλελεύθερος.

Οι ρεφορμιστικές ηγεσίες Μακρήδων - Θεοδωρικών κ.λπ. ήταν υποχρεωμένες να εμφανίζονται και αυτές, πολλές φο­ρές, αντικυβερνητικές. Να απειλούν απεργίες και σε μερικές περιπτώσεις να υποστηρίζουν τις εργατικές κινητοποιήσεις για να μην βρεθούν στο έλεος της κάθε απάνθρωπης κυβέρ­νησης και υπουργού που ήθελε πάντα την εργατική τάξη σε υπόδουλη κατάσταση. Έτσι και μερικές Πρωτομαγιές, ιδιαί­τερα στη Θεσσαλονίκη, πέρνανε πιο μαχητικό χαρακτήρα. Υπήρχαν απεργίες, συγκεντρώσεις και παρελάσεις με εργατι­κά αιτήματα και συνθήματα, τα οποία έδινε το Εργατικό Κέ­ντρο Θεσσαλονίκης. Και βέβαια σε τέτοιες περιπτώσεις επω­φελούντο οι αριστερές παρατάξεις για να δώσουν μαχητικό χαρακτήρα και να ξεσκεπάσουν τον προβοκατορικό ρόλο των ρεφορμιστών στελεχών που εξυπηρετούσαν τον ελληνικό κα­πιταλισμό. Το 1957 όταν είχαν καταργηθεί ορισμένες διατά­ξεις και χειροτέρευε η θέση της εργατικής τάξης το Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης καλεί σε αγωνιστική κινητοποίηση:

90

Page 93: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Α γω νιστικές Π ρω τομαγιές

rrriuM'ZA'/frnr -Ξ ”

ΜΗΝΙΑΙΟ ΟΡΓΑΝΟ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤωΝ ΕΡΓΑΤωΝ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΧΑΡΤΟΥ

Η ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ

§1ι"Γι’ αυτό και σήμερα η Διοίκηση του ΕΚΘ πρωτοπορούσα,

αλλά και αποφασιστικός τοποθετημένη στα πλαίσια του Ελευθέρου και Δημοκρατικού Συνδικαλισμού, έθεσε σαν επι­τακτικό καθήκον την έναρξη αγωνιστικής προσπάθειας για την κατοχύρωση των κεκτημένων και την διεκδίκηση των εκ­κρεμών ζητημάτων των εργαζομένων". . . γράφει η εφημερί­δα "Εργατικός Αγών" την Πρωτομαγιά του 1957. Διευθυντής της εφημερίδας ήταν ο Πρόεδρος του ΕΚΘ και αρχηγέτης των ρεφορμιστών της Βορείου Ελλάδας Δημήτριος Θεοδώρου. Κηρύσσει 24ωρη απεργία για την Πρωτομαγιά και καλεί σε συγκέντρωση.

Πράγματι, χιλιάδες εργαζόμενοι συγκεντρώθηκαν και δια- δήλωσαν την ημέρα της Πρωτομαγιάς, αφού άκουσαν το λό­γο του Θεοδώρου, μαχητικό κατά της Ολιγαρχίας όπως είχαν πάρει απόφαση στις προσυγκεντρώσεις συνδικαλιστικών στε­λεχών τις προηγούμενες ημέρες. Κύρια αιτήματα που ανα­φέρθηκαν ήταν: "αύξηση των ημερομισθίων και μισθών κατά 40%" "Κατάργηση των αντεργατικών και αντεθνι­κών διατάξεω ν του Νόμου 2348 και 2519" και άλλα.

Η 4σέλιδη μηνιαία συνδικαλιστική (φημίρίδα “ Εργάτης Τύπον και Xάρτον”, νπψάσπιζί τα συμφέροντα των σω­μ α τ ίω ν της Ομοσπονδίας που βρί­σκονταν μέσα και έξω από τη Γ.Σ.Ε. Ε. Ήταν αντίϋίτη στην πολιτική της ηγίσίας των Μακρήδων.25 Απριλίου 1957.

91

Page 94: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

1957Η Πρωτομαγιά πέφτει ημέρα Τετάρτη. Η συγκέντρωση

ορίστηκε ώρα 9 στην οδό Αγησιλάου 10 όπου τα γραφεία του Εργατικού Κέντρου της Αθήνας. Οι εργαζόμενοι καλούνται σε 24ωρη απεργία.

Μαζεύτηκαν πολλές χιλιάδες και γέμισαν το δρόμο από Βούλγαρη μέχρι την οδό Κολωνού. Η απεργία είχε πλήρη επιτυχία στους Λιμενεργάτες, Τυπογράφους, Οικοδόμους, Τραπεζικούς, Επιχειρήσεις Κοινής Ωφέλειας, Εργάτες Ξύλου κ.λπ. Οι αστικές συγκοινωνίες σταμάτησαν 2 ώρες 10 - 12. Τα συνθήματα ήταν: "Α υξήσεις αποδοχών", "Ενότητα", "Ελεύθερες Συλλογικές Συμβάσεις" "Ε πανεγγραφή των διαγραμμένων σωματείων", "Ειρήνη" και άλλα πολλά.

Πρώτος μίλησε ο αντιπρόεδρος του ΕΚΑ Δ. Αποστολίδης. Μετά ο Γενικός Γραμματέας της ΓΣΕΕ Φώτης Μακρής ο οποίος όπως συνήθως "χατεφέρθη κατά των υπολειμμάτων της αποικιοκρατίας της Δύσεως και του Σοβιετικού ιμπεριαλι­σμού. Ανεφέρθη στα γεγονότα της Ουγγαρίας του 1956 κ.λπ. Εν συνεχεία κατά της αντεργατικής πολιτικής της κυβέρνησης και κατά της ολιγαρχίας και των οργάνων της". Στο ψήφισμα της συγκέντρωσης ζητάνε: κατάργηση τουΝ. 3239. αυξήσεις αποδοχών, καθολίκευση του 8ωρου, την κατάργηση των αντεργατικών και αντισυνδικαλιστικών νόμων, καταπολέμηση της ανεργίας, γενικό αφοπλισμό, κατοχύρωση της ειρήνης σε όλο τον κόσμο.

1958Η χώρα βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο. Στις 11 Μαΐου

θα γίνουν οι βουλευτικές εκλογές. Η αριστερά θα κερδίσει 78 έδρες και θα γίνει δεύτερο κόμμα και αξιωματική αντιπολί­τευση. Τα Συνεργαζόμενα Σωματεία καλούν σε απεργία την ημέρα της Πρωτομαγιάς. Πολλά σωματεία, με πλήρη επιτυ­χία. Με πρόσκληση των Ομοσπονδιών Ηλεκτρισμού και Επι­χειρήσεων Κοινής Ωφέλειας, Υπαλλήλων Προσωπικού Αυτοκι­

92

Page 95: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Α γω νιστικές Π ρω τομαγιές

νήτων Ελλάδος και Μεταλλευτών πραγματοποιήθηκε συγκέ­ντρωση στο θέατρο ΑΚΡΟΠΟΛ της οδού Ιπποκράτους. Γέμι­σε το θέατρο και περίπου 4.000 εργαζόμενοι άκουγαν συγκε­ντρωμένοι έξω από το θέατρο στην οδό Ιπποκράτους.

Οι συγκοινωνίες πραγματοποίησαν απεργία 2 ωρών στην Αθήνα. Στο ψήφισμα της συγκέντρωσης ζητάνε: "Τροποποίη­ση του νόμου - τροχοπέδη 3239/1955", "Αυξήσεις 30%", "Αναδιοργάνωση των κοινωνικών Ασφαλίσεων”, "Κατάργηση των ανελεύθερων και αντεργατικών νόμων όπως το Γ’ Ψήφι­σμα, Ν.392 , 509. 512, 1024, 1985, 2510, 3072 και επαναφο­ρά του ν. 2112 όπως ήταν παλαιότερα". "Κατάργηση των εκτοπίσεων, απελευθέρωση των κρατουμένων συνδικαλι­στών".

Στη Θεσσαλονίκη είχε επιτυχία η 24ωρη απεργία σε πολ­λούς κλάδους.

1959Η Πρωτομαγιά συμπίπτει με την Μεγάλη Παρασκευή.Όμως τα συνεργαζόμενα Σωματεία, εκτός ΓΣΕΕ και ΕΚΑ,

καλούν σε 24ωρη απεργία και συγκέντρωση στο θέατρο ΔΙΑΝΑ της οδού Ιπποκράτους ώρα 10 το πρωί. Πολλά σω­ματεία ανταποκρίθηκαν και η απεργία είχε πλήρη επιτυχία στους Εργάτες Τύπου, Οικοδόμους και άλλα. Οι συγκοινω­νίες έκαναν μια ώρα στάση.

Τα κυριότερα συνθήματα ήταν: "Ψωμί, Δουλειά, Ελευ­θερίες" "Δουλειά στους ανέργους", "Αυξήσεις των α π ο ­δοχών κατά 30%". "Να αφεθούν ελεύθεροι οι φυλακι­σμένοι και εξόριστοι συνδικαλιστές" "Αυξήσεις συντά­ξεων 50%", "μόνον με την συσπείρωση στα συνδικάτα θα πετύχουμε μια καλύτερη αύριο", "Οι εργάτες όλου του κόσμου είναι αδέλφ ια μας", "Να εφ αρμοστούν οι αποφάσεις του 13ου Πανεργατικού Συνεδρίου", 'Ό χι β ά ­σεις του θανάτου στη χώρα μας".

Μίλησε ο Ορέστης Χατζηβασιλείου των Γκαζιέρηδων της

93

Page 96: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

Αθήνας. Μετά μίλησε ο Π. Παπαγιαννέας των τυπογρά­φων, ο Στ. Μαστρογιαννάκος των συνταξιούχων και άλλοι πολλοί. Τα Συνεργαζόμενα Σωματεία Θεσσαλονίκης έστειλαν συγχαρητήριο τηλε­γράφημα στη συγκέντρωση.

Εκείνο τον καιρό μεγάλη ώθηση στους εργατικούς αγώνες έδωσε η δημιουργία της παράταξης των 115 Σω­ματείων, όπως ονομάστηκε, από τους αρχικούς παράγο­ντες συγκρότησης, (κοίτα 15 - 1 2 2 )

1960Η Π ρωτομαγιά θα μ π ο­

ρούσε να χαρακτηριστεί ενω- τική αυτόν το χρόνο. Η ηγετι­κή ομάδα των Μακρήδων στη ΓΣΕΕ έχει αλλάξει θέσεις από το 13ο Συνέδριο. Κάνει ένα άνοιγμα προς τα αριστε­

ρά για να αντιμετωπίσει την ομάδα Θεοδώρου. Εμφανίζεται σαν ευρωπαϊστής ο Φώτης Μακρής ενώ ο Θεοδώρου εξακο­λουθεί να είναι άνθρωπος της αμερικάνικης πολιτικής. 0 Μα­κρής έχει υποσχεθεί στο 13ο Συνέδριο της 15 Οκτωβρίου 1958, την επανεγραφή των διαγραφέντων σωματείων. (15 - 1 2 1 ).

Το Εργατικό Κέντρο Αθήνας καλεί τους εργαζομένους σε προσυγκέντρωση ώρα 8.30 έξω από τα γραφεία του Αγησι­λάου 10. Από κει θα κατευθυνθούν στην κεντρική συγκέ­

Page 97: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Α γω νιστικές Π ρω τομαγιές

ντρωση που θα γίνει στο θέατρο ΚΕΝΤΡΙΚΟΝ στην πλατεία Κολοκοτρώνη. Η κυβέρνηση εξακολουθεί να αρνείται τον εορτασμό της Πρωτομαγιάς και δεν δίνει οπωσδήποτε άδεια για ανοικτή συγκέντρωση. Το ΕΚΑ κυκλοφόρησε χιλιάδες προκηρύξεις. Το κείμενο αναφέρει: 'Έτσι μας βρίσκει η Πρω­τομαγιά του i960. Έτσι και χειρότερα θα μας βρει η άλλη αν δεν προσέλθουμε αθρόοι στη συγκέντρωση διαμαρτυρίας. Τπερασπισταί του δικαιώματος της ζωής μας, να διαδηλώσου- με τη θέλησή μας και την απόφασή μας να αγωνισθούμε για τη λύση των αιτημάτων μας. Η Πρωτομαγιά του i960 πρέπει να αποτελέσει αφετηρίαν για την αξιοποίηση του μόχθου μας. Αδέλφια εργαζόμενοι της Αθήνας, όλοι στη συγκέντρωση της Πρωτομαγιάς στο θέατρο "Κεντρικόν". Εκκίνηση από το Ερ­γατικό Κέντρο Αθηνών Κυριακή 8.30 το πρωί." Η πορεία θα ακολουθήσει την οδό Αγίου Κωνσταντίνου, Ομόνοια, Πανεπι­στημίου, Σύνταγμα, Σταδίου.

Για πρώτη φορά επιχειρείται μια τέτοια ανοικτή εκδήλω­ση, έστω και υπό την ηγεσία των Μακρήδων, από το 1947. Πολλές χιλιάδες εργαζόμενοι με πολλά πλακάτ ξεκίνησαν. Τα κυριότερα συνθήματα ήταν: "Ειρήνη, Ύφεσις, Γενικός Αφοπλισμός"

"Δημοκρατία, Συνδικαλιστικές ελευθερίες""Δουλειά στους ανέργους, να αυξηθούν οι μισθοί, τα

ημερομίσθια, οι συντάξεις"."Να καταργηθεί ο νόμος τροχοπέδη 3239""Ελεύθερες Συλλογικές Συμβάσεις""Να καταργηθούν οι ανελεύθεροι α ντεργατικοί νό ­

μοι" "Εφαρμογή της εργατικής νομοθεσίας"Επικεφαλής της πορείας προς το θέατρο ήταν η διοίκηση

της ΓΣΕΕ και η διοίκηση του ΕΚΑ.Στο ΚΕΝΤΡΙΚΟ πρώτος μίλησε ο αντιπρόεδρος του Εργα­

τικού Κέντρου Β. Ράπτης, της παράταξης Μακρή. Μετά μί­λησε ο Ορέστης Χατζηβασιλείου των σωματείων της αντιπο­λίτευσης στη διοίκηση της ΓΣΕΕ ο οποίος άρχισε: "Χαιρετί­

95

Page 98: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

ζουμε με το σημερινό αγωνιστικό μας ξεσήκωμα την εργατιά όλου του κόσμου και εκφράζουμε τη διαμαρτυρία μας κατά της πλουτοκρατίας. . . . "

Στη συνέχεια μίλησε ο πρόεδρος του ΕΚΑ και Γενικός Γραμματέας της ΓΣΕΕ Φώτης Μακρής με επίσης μαχητική φρασεολογία. Η συγκέντρωση από κάτω απαντούσε: "Θέ­λουμε ενότητα. Αγώνας. Αγώνας" Μετά τη συγκέντρωση οι εργαζόμενοι με τα πλακάτ και τα πανώ ακολούθησαν την οδό Σταδίου να κατευθυνθούν στο ΕΚΑ και εκεί να διαλυθούν. Στον κινηματογράφο ΕΣΠΕΡΟΣ, όπου το σημερινό ξενοδο­χείο, λίγο πριν την οδό Κοραή, επετέθη άγρια η αστυνομία να σπάσει τη διαδήλωση των χιλιάδων. Πολλοί κατέφυγαν στα γύρω στενά και προς τις πλατείες Αγ. Γεωργίου Καρύτση και Κλαυθμώνος. Η αστυνομία ακολουθεί τους διαδηλωτές και χτυπάει άγρια. Δεκάδες οι τραυματίες. Μεταξύ αυτών ο πα ­λαίμαχος συνδικαλιστής, αγωνιστής Πρόεδρος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών Βασίλης Μεσολογγίτης. Τον άφησαν ξερό στην άσφαλτο, απ’ όπου αργότερα τον μάζεψαν συνάδελφοι και τον πήγαν στο νοσοκομείο.

Στο Εργατικό Κέντρο Πειραιά η διοίκηση Κασιμάτη ήταν αντίθετη με την κοινή Πρωτομαγιά. Έκλεισε τις πόρτες του ΕΚ και ελέγχει ποιοι θα μπουν μέσα. Πολλά σωματεία με εκατοντάδες εργαζομένους έμειναν απ’ έξω φωνάζοντας: "Η Πρωτομαγιά είναι γιορτή των εργατών". "Είσαστε αντ ί­θετοι με την ΓΣΕΕ".

Και στη Θεσσαλονίκη έγιναν παρόμοια στη συγκέντρωση στην πλατεία εμπρός από το Εργατικό Κέντρο. Ο Θεοδώρου, πρόεδρος του Κέντρου ήταν υβριστικός κατά της διοίκησης της ΓΣΕΕ και απεκάλεσε τον Φώτη Μακρή "σαλτιμπάγκο" Τραμπούκοι του Θεοδώρου και της αστυνομίας επετέθησαν στους εργάτες να τους κατεβάσουν τα πλακάτ. Πολλοί χτυ- πήθηκαν και έγιναν συλλήψεις.

Για να καταλάβουμε καλύτερα το κλίμα της εποχής γύρω στο 1960 παραθέτουμε απόσπασμα μιας αστικής εφημερί­

96

Page 99: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Α γω νιστικές Π ρω τομαγιές

δας, από τις θεωρούμενες δημοκρατικές και σοβαρές της εποχής εκείνης. Από τα "ΤΑ ΝΕΑ" της 2 Μαΐου 1960.

"Χθες το πρωί κατά την γενομένην εις το θέατρον "Κεντρι- χόν" Εργατικήν Πρωτομαγιάν προς εορτασμόν της Πρωτομα­γιάς, ομάδες κομμουνιστών - κατά την ανακοίνωσιν της αστυ­νομίας - επεχείρησαν με λάβαρα και πλακάτ να συγκροτήσουν διαδήλωσιν. Οι διαδηλωταί με κραυγάς "Ελευθερία!" "Τφε- σις!", "Δημοκρατία!", "Αμνηστεία!", κ.λπ. κατευθύνθησαν προς το Σύνταγμα. Π αρά την διασταύρωσιν όμως των οδών Αιόλου και Ερμου επενέβησαν ισχυραί δυνάμεις της αστυνο­μίας και το μηχανοκίνητον, με αποτέλεσμα να σημειωθούν μι- κροσυμπλοκαί. Οι αστυνομικοί έκαναν χρήσιν των γκλομπς και ετραυμάτισαν ελαφρώς δυο εκ των διαδηλωτών. Επίσης διενεργήθησαν μερικαί συλλήψεις. Τελικώς τα πλακάτ εις τα οποία ανεγράφοντο διάφ ορα συνθήματα κατεστράφησαν και οι διαδηλωταί διελύθησαν. Οι συλληφθέντες το απ όγευμ α αφέθησαν ελεύθεροι. Η επιφυλακή της αστυνομίας η οποία ε ί­χε αρχίσει από της πρωίας ετερματίσθη αργά την νύκτα!"

Ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα της εποχής και για κάθε εργατική εκδήλωση. Βέβαια και αρκετά ανακριβές αν σημει­ώσετε ότι δεν υπήρχε κατεύθυνση προς το Σύνταγμα, αλλά ακριβώς αντίθετη προς την πόλη. Από το Κεντρικόν προς την Ερμού και Αιόλου είναι αντίθετη με την κατεύθυνση προς το Σύνταγμα. Τέτοιες ανακρίβειες υπήρχαν πολλές την εποχή εκείνη. Ακόμη και για εφημερίδες που εθεωρούντο ή ακόμα προσπαθούσαν να είναι αντικειμενικές στις περιγραφές. Και βέβαια οι χτυπημένοι δεν ήταν 2 ελαφρώς, αλλά πολλοί και σοβαρώς, όπως συνήθως.

Δώσαμε αυτό το απόσπασμα ειδησεογραφίας για να δεί­ξουμε πως αντιμετωπιζόντουσαν όλες οι εργατικές κινητο­ποιήσεις στην δεκαετία 1950 - 1960. Στη μετεμφυλιακή πε­ρίοδο. Αλλά αυτό γινόταν όχι μόνο για τους εργάτες, αλλά και άλλες κοινωνικές ομάδες. Όπως οι Φοιτητές, οι Αγρότες, οι διαδηλώσεις για το Κυπριακό, οποιαδήποτε εκδήλωση των

97

Page 100: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

αντιθέτων στην κυβέρνηση πολιτών. Από κείνη όμως την πε­ρίοδο κάτι αλλάζει.

Συνέβαλε η εκλογική νίκη της ΕΔΑ, του κόμματος της νό­μιμης αριστεράς η οποία στις εκλογές της 11.5.1958 συγκέ­ντρωσε ποσοστό περίπου 25% των ψήφων και γίνεται αξιω­ματική αντιπολίτευση. Κανείς από την αστική παράταξη δεν περίμενε τέτοιο αποτέλεσμα. Η Ένωση Κέντρου ήρθε τρίτη όταν νόμιζε ότι τα είχε κανονίσει με την κυβέρνηση Καρα­μανλή να είναι δεύτερη δύναμη. Και επομένως να παίξει αυ­τή το ρόλο της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Η άνοδος της αριστεράς σε αξιωματική αντιπολίτευση έδωσε θάρρος στον λαό που υφίστατο τη συνεχή αστυνομική και παντός είδους καταπίεση. Όμως η κοινοβουλευτική εκ­προσώπηση δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί και να σταθερο­ποιήσει την κατεύθυνση προς τον εκδημοκρατισμό.

Στις 29 Οκτωβρίου 1961 έγιναν νέες εκλογές. Η Ένωση Κέντρου ήρθε δεύτερη αυτή τη φορά αλλά δεν ήταν ικανο­ποιημένη επειδή ήταν σίγουρη για τη νίκη. Όμως επρόκειτο για εκλογές "βίας και νοθείας" όπως απεδείχθη και κατηγ- γέλθη από όλους τους αντιπολιτευόμενους. Η Ένωση Κέ­ντρου, με επικεφαλής τούς Γεώργιο Παπανδρέου και Σοφο­κλή Βενιζέλο, κατηγόρησε την κυβέρνηση Καραμανλή (με την υπηρεσιακή του στρατηγού Δόβα), για το αποτέλεσμα. Κή­ρυξε τον "ανένδοτο αγώνα" για νέες εκλογές. Μια συγκέ­ντρωση μάλιστα που έκαναν οι Κεντρώοι για να διαμαρτυ- ρηθούν αντιμετωπίστηκε με ξυλοδαρμούς, κυνηγητό και συλ­λήψεις στο κέντρο της Αθήνας, από την αστυνομία της κυ­βέρνησης Καραμανλή.

Εκείνη την εποχή οι κινητοποιήσεις της εργατικής τάξης γίνονται πιο μαχητικές. Κύριος όγκος της πρωτοπορίας οι Οικοδόμοι. Με την έντονη οικοδομική δραστηριότητα ο κλά­δος ξεπέρασε τους 100.000 εργάτες. Μια μεγάλη μερίδα από αυτούς είναι οργανωμένη στα σωματεία τους. Αλλά και η με­γάλη μάζα ακολουθεί. Βέβαια τα σωματεία, και όπου δεν

98

Page 101: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Α γω νιστικές Π ρω τομαγιές

έχουν τα σωματεία, οι παρατάξεις τους είναι αντίθετες με τους Μακρηκούς της ΓΣΕΕ. Οι κινητοποιήσεις γίνονται συ­χνότερες και οι συγκρούσεις πιο ισχυρές. Οι οικοδόμοι δεν οπισθοχωρούν εύκολα. Η συνεχής εναλλασσόμενη εργασία τους κάνει πιο ελεύθερους. Δεν αισθάνονται τη συνεχή πίεση ενός εργοδότη. Χτυπιούνται άγρια ρίχνοντας τούβλα, πέ­τρες, καδρόνια στην αστυνομία. Οπλισμένοι με σανίδια από τις πολλές ξυλωσιές των πολλών οικοδομών της Αθήνας επι­τίθενται στους αστυνομικούς που σπεύδουν να τους χτυπή­σουν και να τους διαλύσουν.

Πολύωρες, αιματηρές, σκληρές αρχίζουν να γίνονται οι συ­γκρούσεις. Στις διαδηλώσεις των οικοδόμων, αλλά και τις συ­γκρούσεις παίρνουν μέρος και άλλοι εργαζόμενοι, φοιτητές και άλλοι που βρίσκουν ευκαιρία να εκδηλώσουν την αντίθε­σή τους στην κυβέρνηση και το καθεστώς. Ακολουθούν και άλλοι κλάδοι μαχητικά. Όπως τα Σωματεία Τύπου, των συ­γκοινωνιών, των επιχειρήσεων Κοινής Ωφελείας. Στις αρχές του 1963 κατεβαίνουν στον αγώνα με μεγάλες μαχητικές, απεργίες καθηγητές και δάσκαλοι. Ακολουθούν οι φοιτητές και συγκρούονται σκληρά με την αστυνομία. Η τεράστια όμως διαδήλωση που έδειξε πλέον το δρόμο ανατροπής της Καραμανλικής περιόδου υπήρξε η διαδήλωση στην κηδεία του Βουλευτή της αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη. Χτυπήθη- κε από παρακρατικούς, συνεργαζόμενους με την αστυνομία, στις 22 Μαΐου 1963, κατά την διάρκεια συγκεντρώσεως του κινήματος Ειρήνης στη Θεσσαλονίκη.

Στη συνέχεια έρχονται οι εκλογές της 3 Νοεμβρίου 1963 και 16 Φεβρουάριου 1964 με τις οποίες επιβεβαιώνεται η νί­κη της Ένωσης Κέντρου και σχηματίστηκε κυβέρνηση Γεωρ­γίου Παπανδρέου. Όμως για την εργατική τάξη δεν έχει τε ­λειώσει ο αγώνας. Στις 6 Απριλίου 1964 η παράταξη των 115 Σωματείων οργανώνει μεγάλη συγκέντρωση και πορεία πλέ­ον των 100.000 εργαζομένων με αίτημα την εκκαθάριση της ΓΣΕΕ και το διώξιμο, επιτέλους, των Μακρήδων από τα σω­ματεία.

99

Page 102: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

Το Δημοκρατικό Συνδικαλιστικό Κίνημα εκπροσωπεί την αριστερή παράταξη που βρίσκεται αναγκαστικά έξω από τα σωματεία, στα οποία κυριαρχεί η παράταξη των Μακρή - Θεοδώρου η οποία συνεργάζεται με τις κυβερνητικές υπηρε­σίες και την αστυνομία. Τα "Ελεύθερα Συνδικάτα" εφημερί­δα του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος έφθασε να κυκλοφορεί σε 15.000 φύλλα. Ηγετική ομάδα του Δημοκρα­τικού Συνδικαλιστικού Κινήματος ήταν:

ο Δημήτρης Στρατής σιδηροδρομικός παλαιόςεργατικός γερουσιαστήςΓιάννης Παπαδημητρίου των ΕΗΣΚώστας Ηλίας των ΗΕΑΠΓιάννης Αμπατζόγλου κλωστοϋφαντουργόςΓιώργος Αράπης τροχιοδρομικόςΒασίλης Παπασταφίδας εισπρακτόρων λεωφορείωνΗλίας Ηλίας ΛιθογράφωνΝα σημειώσουμε όμως ότι το ΔΣΚ ακόμα και κάτω από

τις πιο δύσκολες καταστάσεις δεν ήταν υπέρ της δημιουργίας μιας άλλης Συνομοσπονδίας. Προσπαθούσε με όλες του τις δυνάμεις να δραστηριοποιείται στα υπάρχοντα σωματεία. Μάλιστα σε αρκετά είχε καταλάβει τις διοικήσεις σε πρωτο­βάθμιες οργανώσεις. Επίσης διέθετε πολλούς συμβούλους σε δευτεροβάθμιες οργανώσεις. Κύρια επιδίωξη παρέμενε η ενότητα των εργαζομένων ενάντια στα αντεργατικά κυβερνη­τικά μέτρα, την τρομοκρατία και τη συνεχιζόμενη επιβολή του μετ’ εμφυλιακού καθεστώτος στα συνδικάτα.

1961Η διοίκηση της ΓΣ ΕΕ αναγγέλει ότι θα γιορτάσει την

Πρωτομαγιά με συγκέντρωση στο θέατρο ΣΑΜΑΡΤΖΗ. Η κυβέρνηση έχει απαγορεύσει την απεργία και τις ανοιχτές συγκεντρώσεις. Η Πρωτομαγιά έπεφτε Δευτέρα. Το Δημο­κρατικό Συνδικαλιστικό Κίνημα και οι Ομοσπονδίες Οικοδό­μων, Ηλεκτρισμού, Τραπεζικών καλούν του εργαζόμενους σε

100

Page 103: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Α γω νιστικές Π ρω τομαγιές

απεργία και να συμμετάσχουν στη συγκέντρωση που καλεί το Εργατικό Κέντρο της Αθήνας, που στην πλειοψηφία του ανήκει στους Μακρήδες, στο θέατρο ΣΑΜΑΡΤΖΗ.Κοντά στην πλατεία Καράίσκάκη- Μεταξουργείου.

Η αστυνομία έπιασε τους δρόμους και εμπόδιζε την προ­σέλευση στη συγκέντρωση. Η διοίκηση του Εργατικού Κέ­ντρου προσπάθησε να ελέγξει την είσοδο του θεάτρου, απο­κλείοντας όσους ανήκαν σε διαγραμμένα ή αντιπολιτευόμενα σωματεία. Όμως παρά τους ελέγχους που είχαν κάνει, πολ­λοί εργαζόμενοι αντίθετοι στους Μακρήδες μπόρεσαν να μπουν στο θέατρο. Στην αρχή μίλησε ο πρόεδρος του Κέ­ντρου Β.Ράπτης και μετά ο αντιπρόσωπος της ΓΣΕΕ Γ. Λά- σκαρης. Πολλές φορές τους διέκοψαν με τα συνθήματα "Ενότητα" και "Αγώνας". Όσοι βρισκόντουσαν απ’ έξω προσπάθησαν να πλησιάσουν το θέατρο. Η αστυνομία τους επετέθη άγρια. Και τότε άρχισαν συγκρούσεις που κράτησαν πολλές ώρες στους δρόμους της Αθήνας. Οι εργαζόμενοι συ­γκροτούσαν διαδηλώσεις και φώναζαν τα συνθήματά τους. Η αστυνομία τους διέλυε και αυτοί μπορούσαν γρήγορα να ξα- νασυγκροτήσουν τη διαδήλωση τους σε άλλο δρόμο. Γύρω από την Ομόνοια, στην πλατεία Λαυρίου, την οδό Σωκρά- τους, Πειραιώς και αλλού. Πολλοί εργάτες τραυματίστηκαν και συνελήφθησαν 40.

Εκτός όμως από αυτή τη συγκέντρωση έγιναν και άλλες δύο. 15 επιτροπές νέων από διάφορα σωματεία κάλεσαν συ­γκέντρωση στο θέατρο ΑΚΡΟΠΟΛ στην αρχή της οδού Ιππο- κράτους. Το θέατρο γέμισε από νωρίς και η συγκέντρωση εί­χε ενθουσιασμό και παλμό. Άλλη μια συγκέντρωση κάλεσαν οι εργαζόμενοι φοιτητές και μαθητές στο ΝΕΟ ΘΕΑΤΡΟ. Τα συνθήματα που είχαν κρεμάσει στους τοίχους έλεγαν: "Δου­λειά για όλους", "Μόρφωση για όλους" 'Όχι σκλαβοπά­ζαρα" "Δημοκρατία. Ελευθερία, Ειρήνη". Στη συγκέντρω­ση επετέθησαν φασιστικές ομάδες της οργάνωσης των δεξιών Φοιτητών ΕΚΟΦ και προσπάθησαν να την διαλύσουν. Έγιναν

101

Page 104: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

συγκρούσεις και τραυματίστηκαν πολλοί νέοι.Εκτός των άλλων συνθημάτων εκδηλώνεται και η γενική

διαμαρτυρία για τη μετανάστευση στην Γερμανία και τις άλ­λες χώρες της Ευρώπης. Ήδη έχουν αναχωρήσει 200.000 πε­ρίπου εργαζόμενοι για την ξενιτειά. Οι συγκεντρωμένοι δια­μαρτύρονται έντονα για την αναγκαστική μετανάστευση που είναι μια αιμορραγία της χώρας και δεν αποτελεί λύση στο πρόβλημα της ανεργίας.

Τα κυριότερα συνθήματα που ακούστηκαν στους δρόμους ήταν: "Ζήτω η Πρωτομαγιά" "Ειρήνη", "Συνδικαλιστικές ελευθερίες", "Δημοκρατία", "Δεν θα περάσει ο φασισμός".

Στον Πειραιά οι Μακρήδες συγκέντρωσαν τους ελεγχόμε­νους δικούς τους στην αίθουσα του Εργατικού Κέντρου. Δεν επέτρεπαν την είσοδο σε κανέναν άλλον. Η αστυνομία εμπό­διζε την πρόσβαση σε κείνους που μαζεύτηκαν γύρω από το Εργατικό Κέντρο και φώναζαν συνθήματα. Αργότερα τους επετέθη με αγριότητα και τραυμάτισε πολλούς.

Παρόμοια έγιναν στη Θεσσαλονίκη. Η αστυνομία επετέθη στους συγκεντρωμένους εργάτες, χτύπησε πολλούς και συνέ- λαβε επίσης αρκετούς εργαζόμενους. Στο Βόλο πραγματο- ποιήθηκε μεγάλη αγωνιστική συγκέντρωση. Στην απεργία προσεχώρησαν και οι επαγγελματίες της πόλης'. Σε ένδειξη αλληλεγγύης με τους εργαζόμενους έκλεισαν τα καταστήμα- τά τους. Στην Πάτρα, τη Λάρισα, το Αγρίνιο και άλλες πόλεις της επαρχίας έγιναν μεγάλες αγωνιστικές συγκεντρώσεις.

1962Μερικές μέρες πριν την Πρωτομαγιά, οι Ομοσπονδίες Ηλε­

κτρισμού, Λογιστών και Εργατών Τύπου, οι οποίες βρίσκο­νται στα χέρια των αντιπολιτευομένων τη διοίκηση της ΓΣΕΕ του Φώτη Μακρή, καλούν τους εργαζόμενους να απεργήσουν και να συμμετάσχουν σε συγκέντρωση στο θέατρο ΑΚΡΟΠΟΛ, στην αρχή της οδού Ιπποκράτους. Την κίνηση των3 Ομοσπονδιών υποστηρίζουν και πολλά πρωτοβάθμια σωματεία.

102

Page 105: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Α γω νιστικές Π ρω τομαγιές

Όμως ύστερα από πιέσεις της Αστυνομίας και των Μα- κρήδων η διεύθυνση του ΑΚΡΟΠΟΛ αρνείται να δώσει το θέ­ατρο για τη συγκέντρωση. Οι 3 Ομοσπονδίες ζήτησαν άδεια από την αστυνομία για ανοιχτή συγκέντρωση. Αυτήν την εποχή ισχύει ακόμα η απαγόρευση για τις συγκεντρώσεις σε ανοιχτό χώρο. Αλλά και η Πρωτομαγιά δεν είναι αργία, αλλά απεργία. Η αστυνομία δεν απαντά καθόλου. Τελικά οι 3 Ομοσπονδίες αναγγέλουν στις 29 Απριλίου ότι εξασφάλισαν το θέατρο ΣΑΜΑΡΤΖΗ, κοντά στην πλατεία Καρα'ισκάκη, προς το σταθμό Λαρίσης. Τη συγκέντρωση υποστηρίζουν δε­κάδες σωματεία που είναι διαγραμμένα, αλλά και μερικά που έχουν αλλάξει διοικήσεις και βρίσκονται μέσα στην ΓΣΕΕ. Το Δημοκρατικό Συνδικαλιστικό Κίνημα υποστηρίζει την κάθε κίνηση των εργατικών σωματείων και φυσικά πρω­τοστατεί στην οργάνωση της Πρωτομαγιάς.

Την Πρωτομαγιά ενισχύουν και τα σωματεία που από τον Φεβρουάριο του 1962 βρέθηκαν μαζί για να αντιμετωπίσουν το νομοσχέδιο του Υπουργείου Εργασίας με το οποίο εθίγο- ντο συνδικαλιστικά δικαιώματα και ασφαλιστικά δικαιώμα­τα (15 - 122). Οι τρεις Ομοσπονδίες πρωτοστατούν σ’ αυτήν την κίνηση που αργότερα ονομάστηκε των 115 σωματείων.

Την ημέρα της Πρωτομαγιάς πολλοί κλάδοι κατέβηκαν σε απεργία. Από νωρίς το πρωί άρχισαν να συγκεντρώνονται οι εργαζόμενοι στο θέατρο Σαμαρτζή. Παρά την παρακώλυση από την αστυνομία που έχει πιάσει τους γύρω δρόμους και προσπαθεί να εμποδίσει την προσέλευση. Όταν γέμισε το θέ­ατρο ΣΑΜΑΡΤΖΗ πολλοί έμειναν έξω να παρακολουθήσουν. Η αστυνομία με πλήρη κινητοποίηση, έχει περικυκλώσει τους δρόμους γύρω από το χώρο της συγκέντρωσης. Έχει κινητο­ποιήσει και όλα τα μηχανοκίνητα μέσα για να κλείσει τους δρόμους.

Η συγκέντρωση με ενθουσιασμό ακούει τους ομιλητές. Εί­ναι η πρώτη φορά ύστερα από χρόνια που μπορούν να εκ­φραστούν πιο ανοιχτά. Τα συνθήματα που είναι κρεμασμέ­

103

Page 106: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

να στους τοίχους, αλλά και ακούγονται είναι: "Ψωμί, Δου­λειά, Ελευθερία", "Ειρήνη" "Ανεξαρτησία", "Ενότητα των εργατών στη δράση", "Αύξησις μισθών ημερομισθίων και συντάξεων", "Να καταργηθούν οι βάσεις" "Ζήτω η π α ­γκόσμια εργατική αλληλεγγύη", "Δωρεάν μόρφωση, εξ ά ­ωρη δουλειά στους νέους", 'Έ ξω από την Κοινή Αγορά της Ευρώπης", 'Όχι στον φασισμό", 'Όχι στον πόλεμο".

Με το τέλος της συγκέντρωσης οι εργαζόμενοι σχημάτισαν διαδήλωση προς την Ομόνοια. Όμως η αστυνομία έχει πιάσει τους δρόμους. Στη συμβολή Αγίου Κωνσταντίνου και Νικη­φόρου επιτίθενται με αγριότητα κατά των διαδηλωτών. Προ­σπαθούν να τους διαλύσουν. Αυτοί σκορπίζονται και πάλι μαζεύονται. Με επικεφαλής τους μαχητικούς οικοδόμους οι εργαζόμενοι δεν οπισθοχωρούν εύκολα. Παρά τους τραυμα­τισμούς και τις συλλήψεις ανασυγκροτούνται σε διάφορα μέ­ρη. Οι συγκρούσεις κρατούν για πολλή ώρα μέχρι να διαλυ­θούν τελικά οι εργαζόμενοι.

Όμως είναι ήδη ένα μεγάλο βήμα. Ύστερα από τρομοκρα­τία τόσων χρόνων διαδηλώνουν τη θέληση τους να αγωνι­στούν μαχητικά, στους δρόμους.

Η ΓΣΕΕ του Μακρή όρισε συγκέντρωση στον Πειραιά στο Εργατικό Κέντρο. 0 Φώτης Μακρής μίλησε ενώπιον ενός ελεγχόμενου ακροατηρίου. Δεν επετρέπετο η είσοδος σε όσους δεν ήταν της εμπιστοσύνης του Κέντρου των Μακρή- δων. Τα διαγραμμένα σωματεία και όσα άλλα μπορούσαν συγκεντρώθηκαν στον κινηματογράφο ΟΑΣΙΣ.

Στη Θεσσαλονίκη οι εγκάθετοι του Δημ. Θεοδώρου, έκα­ναν συγκέντρωση στο Εργατικό Κέντρο όπου και μίλησε ο Θεοδώρου. Ελέγχανε απολύτως την είσοδο και δεν επιτρέ­πανε την είσοδο σε κανέναν που δεν ήταν από τους δικούς τους. 0 κύριος όγκος των εργαζομένων έμεινε έξω από το Εργατικό Κέντρο και φώναζε συνθήματα. Η αστυνομία επε­τέθη με αγριότητα να τους διαλύσει. Από τις συγκρούσεις τραυματίστηκαν δεκάδες εργάτες. Με συνθήματα παρόμοια

104

Page 107: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Α γω νιστικές Π ρω τομαγιές

της Αθήνας έγιναν συγκεντρώσεις της Πρωτομαγιάς σε πολ­λές επαρχιακές πόλεις.

22 Μαΐου 1963 δολοφονήθηκε στη Θεσσαλονίκη ο ανεξάρ­τητος βουλευτής της αριστεράς Γρηγόρης Ααμπράκης. Απο­καλύπτεται η συνομωσία παρακρατικών οργανώσεων, χωρο­φυλακής μέχρι των Ανακτόρων. Στις εκλογές της 3ης Νοεμ­βρίου η Ένωση Κέντρου κερδίζει σχετική πλειοψηφία. Οι εκλογές επαναλαμβάνονται στις 16 Φεβρουάριου 1964 και το Κέντρο συγκεντρώνει απόλυτη πλειοψηφία. Από τον Μάιο 1964 οργανώνονται τα 115 σωματεία σε ιδιαίτερη παράταξη εκτός ΓΣΕΕ αλλά και ανεξάρτητα από τις άλλες παρατάξεις (14 - 47). Στις 6 Απριλίου 1964 τα 115 σωματεία συνεργαζο­μένων εργατικών οργανώσεων οργανώνουν συγκέντρωση και πορεία 100.000 εργαζομένων από το Πεδίο του Άρεως μέχρι τη Βουλή. Η Ένωση Κέντρου διορίζει προσωρινή διοίκηση στη ΓΣΕΕ με επικεφαλής τον Νίκο Παπαγεωργίου κεντρώο συνδικαλιστή.

Τον Ιούλιο 1965 εκδηλώνεται το Ανακτορικό Πραξικόπημα νομιμοποίησης της ανατροπής της Ένωσης Κέντρου από την κυβέρνηση. 70 μέρες διαδηλώσεις αντίστασης στο πραξικό­πημα σε όλη την Ελλάδα, με αποκορύφωση την πανεργατική απεργία και διαδήλωση της 27ης Ιουλίου.

Με την κυβέρνηση των αποστατών και των συνταγματαρ­χών για επτά σχεδόν χρόνια, το εργατικό κίνημα τίθεται στην παρανομία. Απαγορεύονται απεργίες, διαδηλώσεις, εκδηλώ­σεις κάθε είδους.

1963Για πρώτη φορά ύστερα από 16 χρόνια, από το 1946 στον

ίδιο χώρο, δόθηκε άδεια συγκέντρωσης στο γήπεδο του Πα­ναθηναϊκού στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας για τη συγκέντρωση της Πρωτομαγιάς. Ημέρα Πέμπτη. Τη συγκέντρωση οργάνω­σαν 82 σωματεία τα οποία και υπέβαλαν την αίτηση ως Συ-

105

Page 108: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

νεργαζόμενες Εργατοϋπαλληλικές Οργανώσεις Αθήνας - Πει­ραιά.

Η ΓΣΕΕ και το ΕΚΑ των Μακρήδων έκαναν ότι μπορού­σαν για να εμποδίσουν τη συγκέντρωση. Η Πρωτομαγιά ήταν ημέρα εργάσιμη για την κυβέρνηση. Έτσι πραγματοποιήθηκε σε πολλούς κλάδους η απεργία που κήρυξαν τα σωματεία. Οι Τράπεζες και οι Επιχειρήσεις Κοινής Ωφέλειας ακολούθησαν και απήργησαν. Ήταν πραγματική απεργία.

Η αστυνομία ήταν σε πλήρη επιστράτευση στους δρόμους προς το γήπεδο με όλα τα θωρακισμένα της για να επηρεά­σουν την προσέλευση φοβίζοντας τους εργαζόμενους. Στο “ ΒΗΜΑ” της εποχής δημοσιεύθηκε η πληροφορία ότι θα κι- νηματογραφούσαν όλους τους δρόμους προς τον Παναθηναϊ­κό.

Όμως δεν μπόρεσαν να κάνουν τίποτε. Με πρωτοπόρους τους Οικοδόμους, όπως σε όλες τις εκδηλώσεις της εποχής εκείνης, μεγάλες φάλαγγες από τις προσυγκεντρώσεις βαδί­ζουν προς την Λεωφόρο. Στις 10.30' έχουν φτάσει περίπου 20.000 εργαζόμενοι. Τότε το Προεδρείο ανοίγει τη συγκέ­ντρωση που πάλλέται από ενθουσιασμό με ομιλία του Καρα- μπλιά. Ακολουθεί ο Πρόεδρος των ηθοποιών Βασίλης Μεσο- λογγίτης, ο παλαιός και γνωστός αγωνιστής της αριστεράς. Μετά ο Π. Ψαρόγιαννης των Ελληνικών Ηλεκτρικών Σιδηρο­δρόμων. Μετά ανέβηκε στο βήμα ο κύριος ομιλητής της ημέ­ρας Ορέστης Χατζηβασιλείου των Γκαζιέρηδων της Αθήνας. Αναφέρεται στους αγώνες των εργαζομένων τα τελευταία σκληρά χρόνια και την προσπάθεια της κυβέρνησης Καρα­μανλή να περάσει το αντεργατικό νομοσχέδιο. Καταφέρθηκε εναντίον των Μακρήδων που προσπαθούν να κρατήσουν δε­μένο το εργατικό κίνημα. Όμως οι εργαζόμενοι με επικεφα­λής τα 82 σωματεία θα αντισταθούν ενεργητικά για να εμπο­δίσουν οποιαδήποτε επιβουλή της κυβέρνησης και των αντι­δραστικών δυνάμεων.

Στο ψήφισμα που βγήκε από τη συγκέντρωση μεταξύ άλ­

106

Page 109: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Α γω νιστικές Π ρω τομαγιές

λων, διαμαρτύρονται για την ανεργία και τον ομαδικό εκπα­τρισμό για εργασία, ζητούν συνδικαλιστικές ελευθερίες, Ειρή­νη, Δημοκρατία. Ζητάνε ακόμα αυξήσεις μισθών και ημερο­μισθίων 15 - 30%, να αποσυρθεί το αντεργατικό νομοσχέδιο, να ενισχυθεί η κοινωνική ασφάλιση να εφαρμοστεί η εργατι­κή νομοθεσία και να δοθεί επιδότηση στους ανέργους.

Στη Θεσσαλονίκη η συγκέντρωση πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία των διαγραμμένων σωματείων στο Καραβάν Σεράϊ. Η συμμετοχή ήταν μεγάλη και χιλιάδες εργαζόμενοι έφτασαν στη συγκέντρωση με ενθουσιασμό και παλμό αγώ­να. Ακούστηκαν και φάνηκαν παρόμοια συνθήματα με αυτή της Αθήνας. Με κύριο αίτημα αύξηση 15 - 30% μισθών και ημερομισθίων και 30% των συντάξεων. Διατήρηση του Νόμου 2112 για τις αποζημιώσεις σε περίπτωση απολύσεων, που θέ­λει να καταργήσει η κυβέρνηση Καραμανλή. Η απεργία που είχαν κηρύξει τα σωματεία είχε μεγάλη επιτυχία.

Στην Πάτρα συγκεντρώθηκαν πάνω από 6.000 εργαζόμε­νοι με μαχητικότητα και ενθουσιασμό.

Στο Βόλο επικεφαλής της συγκέντρωσης το Εργατικό Κέ­ντρο. Ενθουσιασμός και μαχητικότητα όπως και στις άλλες πόλεις. Τα καταστήματα έμειναν κλειστά σε ένδειξη αλληλ- λεγγύης με τους εργαζόμενους. Παρόμοιες συγκεντρώσεις έγιναν σε όλες τις πολιτείες της χώρας.

1964Ήδη έχουν προηγηθεί εκλογές και τις κέρδισε η'Ενωση Κέ­

ντρου με επικεφαλής τον Γεώργιο Παπανδρέου. Όμως καμιά αλλαγή ακόμη στα συνδικάτα παρά τις προεκλογικές υπο­σχέσεις. Στις 6 Απριλίου, μερικές μέρες πριν την Πρωτομα­γιά πραγματοποιήθηκε η μεγάλη πορεία των 115 σωματείων με περισσότερους από εκατό χιλιάδες εργαζόμενους με μο­ναδικό αίτημα την απομάκρυνση των Μακρήδων και Θεοδω- ρικών από τα συνδικάτα.

Ημέρα Παρασκευή και η Πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση

107

Page 110: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

θα πραγματοποιηθεί στην Πλατεία Δημαρχίας της Αθήνας. Οργανωτής τα 115 σωματεία τα οποία κάλεσαν τους εργαζό­μενους σε απεργία. Πολλοί κλάδοι ανταποκρίθηκαν. Στους Οικοδόμους, Τυπογράφους, Επιχειρήσεις Κοινής Ωφέλειας η επιτυχία καθολική. Σε άλλους κλάδους όπως οι συγκοινωνίες απεργούν για μια - δυο ώρες.

Δεκάδες χιλιάδες συγκεντρώθηκαν στην πλατεία του Δη­μαρχείου. Οι φάλαγγες των προσυγκεντρώσεων φθάνουν από Αθήνα και Πειραιά και πιάνουν θέσεις από νωρίς. Κύρια συν­θήματα: "Να κηρυχθούν έκπτωτοι οι Μακρήδες" "Γενική αύξηση 20 - 30% των αποδοχών και συντάξεων", "Δημο­κρατία στα συνδικάτα χωρίς συνδικαλιστικά τμήματα" (πρόκειται για τα τμήματα της αστυνομίας που παρακολου­θούν τα σωματεία). "Σ υ μ π α ρά στα σ η στην Κ ύπρο, να σταματήσουν οι επεμβάσεις του ΝΑΤΟ" και άλλα.

Πρώτος ομιλητής ο Χρ. Τσεσμελής των Οικοδόμων. Στη συνέχεια ο κεντρικός ομιλητής Ορέστης Χατζηβασιλείου. Εκ­δηλώνει τη διαμαρτυρία των εργαζομένων για την διατήρηση των Μακρήδων από μια κυβέρνηση που λέει ότι είναι δημο­κρατική. Συγκεκριμένα: "Η Δημοκρατία για να ζήσει πρέπει να στηριχθεί στα βάθρα της συνδικαλιστικής και κοινωνικής δημοκρατίας. Συνεπώς με Μακρή - Πατσατζή - Κασιμάτη - Θεοδώρου η δημοκρατία μοιάζει πολύ με την ΕΡΕτική δημο­κρατία. (Πρόκειται για την ΕΡΕ το κόμμα που με ηγέτη τον Κώστα Καραμανλή κράτησε την κυβέρνηση από το 1956). Στην συνέχεια μίλησε ο Βασίλης Μεσολογγίτης των ηθοποιών.

Στην Θεσσαλονίκη η συγκέντρωση έγινε ώρα 7 το απόγευ­μα στην Πλατεία του Λευκού Πύργου. Δεκάδες χιλιάδες οι εργαζόμενοι ερχόντουσαν από τις προσυγκεντρώσεις. Συνθή­ματα: "Να φύγουν οι εγκ ά θετοι θεοδ ω ρ ο - Π ασάλο- γλου", "Να λειτουργήσει η ΥΦΑΝΕΤ" (πρόκειται για ένα μεγάλο εργοστάσιο Υφαντουργίας που είχε κλείσει), "Οι ερ ­γάτες είναι ενωμένοι για την δημοκρατία στα συνδικά­τα" "Επανεγκατάσταση στο Εργατικό Κέντρο Θεσσαλο­

108

Page 111: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Α γω νιστικές Π ρω τομαγιές

νίκης", "Ενότητα - Δράση" και άλλα για την Κύπρο, κατά του ΝΑΤΟ και των Βάσεων.

Στην Πάτρα μεγάλη συγκέντρωση έγινε στην πλατεία Γε­ωργίου Α’ με παρόμοια συνθήματα. Στο Βόλο έγινε στην πα­ραλία με χιλιάδες εργαζόμενους. Παρόμοιες σε όλες τις επαρχιακές πόλεις.

Οι συγκεντρώσεις της Πρωτομαγιάς με τον ενθουσιασμό και τη μαζικότητα που τις χαρακτηρίζει δείχνουν ότι κάτι έχει αλλάξει. Σπάει η τρομοκρατία και η απαγόρευση τόσων χρό­νων και απαιτούν Δημοκρατία και ελεύθερα συνδικάτα.

1965Επιτέλους η Διοίκηση των Μακρήδων έχει απομακρυνθεί

από τη Διοίκηση της ΓΣΕΕ. Αλλά ο υπουργός της Εργασίας Γ. Μπακατσέλος προσπαθεί να κρατήσει ότι μπορεί από τον παλιό αντιδραστικό μηχανισμό. Η κυβέρνηση αρνήθηκε να δώσει άδεια για συγκέντρωση της Πρωτομαγιάς στην Πλα­τεία Δημαρχείου στην Αθήνα. Τότε η "Ευρεία Δημοκρατική Συνδικαλιστική Συνεργασία" υποστηριζόμενη από τα 115 Σωματεία και το ΔΣΚ καλεί συγκέντρωση για το Σάββατο της 1 Μαίου στο θέατρο ΑΚΡΟΠΟΛ στην αρχή της οδού Ιπποκράτους. Οι ομιλητές βρίσκονται μέσα στο θέατρο αλλά οι δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενοι γέμισαν του δρόμους μέχρι την οδό Κοραή στην Πανεπιστημίου, την οδό Ακαδημίας και την Ιπποκράτους. Η απεργία που είχαν κηρύξει τα σωματεία είχε μεγάλη επιτυχία. Κύρια συνθήματα: "Δημοκρατία στα συνδικάτα", "Κάτω ο Μ πακατσέλος" "Ειρήνη" "Εκδημο­κρατισμός", "Ενότητα" "Κατάργηση του 509" (του κατα­πιεστικού νόμου που είχε ψηφιστεί τον καιρό του Εμφυλίου Πολέμου).

Την συγκέντρωση άνοιξε ο Μαυροκέφαλος. Ακολούθησε ο Δημ. Γκούτας των Υπαλλήλων της Εμπορικής. Μετά μίλησε ο Ορέστης Χατζηβασιλείου των Γκαζιέρηδων Αθήνας. 'Υστερα ο Γ. Μαραγκουδάκης των Λογιστών. Κύρια αιτήματα: 20 -

109

Page 112: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

30% αύξηση μισθών και ημερομισθίων, 7ωρη εργασία, ελεύθερες συλλογικές συμβάσεις, ελεύθερο δημοκρατι­κό συνέδριο της ΓΣ Ε Ε και άλλα πολλά.

Με το τέλος της συγκέντρωσης το προεδρείο συνέστησε στους συγκεντρωμένους να διαλυθούν ειρηνικά. Μια μεγάλη

φάλαγγα κατεβαίνει προς την Ομό­νοια, από την οδό Πανεπιστημίου. Χωρίς λόγο η αστυνομία επιτίθεται άγρια. Στις συμπλοκές που επακο­λουθούν 16 τραυματίζονται και 17 συλλαμβάνονται από την αστυνομία.

Στον Πειραιά η συγκέντρωση γίνε­ται στην Πλατεία Αλεξάνδρας και κύ­ριος ομιλητής ο Τσεκουρλούκης, των σιδηροδρομικών ΕΗΣ.

Στη Θεσσαλονίκη με 10 πορείες οι εργαζόμενοι από τις προσυγκεντρώ- σεις συγκλίνουν προς την πλατεία του Λευκού Πύργου όπου πραγματοποιή­θηκε η συγκέντρωση. Κύριος ομιλητής ο Α. Κοντονάσιος των 115 Σωματεί­ων.

Στην Πάτρα η συγκέντρωση έγινε στην Πλατεία Όλγας. Στον Βόλο στον κινηματογράφο ΡΕΞ και βέβαια στους

γύρω δρόμους. Σε όλες τις πόλεις τα Εργατικά Κέντρα και πρωτοβουλίες σωματείων έκαναν μαζικές συγκεντρώσεις.

1966Εχουν προηγηθεί τα Ιουλιανά γεγονότα, η ανατροπή της

κυβέρνησης και στην κυβέρνηση οι αποστάτες του Κέντρου με την υποστήριξη του κόμματος ΕΡΕ της δεξιάς.

Ημέρα Κυριακή και η συγκέντρωση πραγματοποιείται στην Πλατεία του Δημαρχείου της Αθήνας στην οδό Αθηνάς.

110

Page 113: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Α γω νιστικές Π ρω τομαγιές

Μεγάλες φάλαγγες εργαζομένων από Αθήνα και Πειραιά, αφού είναι κοινή η συγκέντρωση συγκλίνουν προς τον τόπο της συγκέντρωσης. Για πρώτη φορά συμμετέχουν και πολλοί Δήμαρχοι και Κοινοτάρχες με τα συμβούλια των Δήμων και Κοινοτήτων γύρω από την πόλη της Αθήνας.

Τη συγκέντρωση άνοιξε ο Βασίλης Μεσολογγίτης με το ιστορικό και την αγωνιστική παράδοση της Πρωτομαγιάς. Σε όλο τον κόσμο και την Ελλάδα. Κύριος ομιλητής ο Ορέστης Χατζηβασιλείου εκ μέρους των συνεργαζομένων Ομοσπον­διών που έχουν αναλάβει την οργάνωση της συγκέντρωσης. Μίλησε κατά της ολιγαρχίας που θέλει να συντρίψει τα συν­δικάτα. Στη συνέχεια μίλησαν ο Χρ. Τσεσμελής των Οικοδό­μων, Ν. Αποστολίδης των Εμποροϋπαλλήλων Πειραιά και η Φ. Μπουρμπούλη λογίστρια και εκ μέρους της Συντονιστικής Επιτροπής Γυναικών. Όλοι οι ομιλητές και η ομιλήτρια κατα- φέρονται κατά της κυβέρνησης Στ. Στεφάνόπουλου, η οποία εκδηλώνει την αντεργατική της διάθεση.

Στη Θεσσαλονίκη η συγκέντρωση έγινε πάλι στον Λευκό Πύργο. Ομιλητής ο Κοντονάσιος εκπρόσωπος των 115 συνδι­καλιστικών οργανώσεων. Κύριο σύνθημα στη Θεσσαλονίκη αυτή τη χρονιά είναι 'Έ ξω ο 6ος Στόλος". Πρόκειται για τις ναυτικές ομάδες των ΗΠΑ που γυρίζουν στη Μεσόγειο και κείνες τις μέρες βρίσκονται στη Θεσσαλονίκη, σαν επίδειξη δυνάμεως. Αλλα συνθήματα: "Ε ρ γ α τιά φ ρουρός του Έθνους", "Ζήτω η εργατική Πρωτομαγιά", "Δημοκρατία - Κύπρος".

Στην Πάτρα η συγκέντρωση στην πλατεία Όλγας με κύριο ομιλητή τον Πρόεδρο του ΕΚ, Μπαντούνο.

1967Όταν έρχεται Πρωτομαγιά έχει ήδη επιβληθεί η Δικτατορία

της στρατιωτικής Χούντας με επικεφαλής τον συνταγματάρ­χη Παπαδόπουλο. Στις 21 Απριλίου το στρατιωτικό καθε­

111

Page 114: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

στώς επέβαλε τον στρατιωτικό νόμο και απαγόρευσε κάθε συγκέντρωση. Με τον Αναγκαστικό Νόμο 380/68 τον επόμε­νο χρόνο η Χούντα καθιέρωσε την 1η Μαΐου ημέρα υποχρεω­τικής αργίας. Όπως είχε κάνει και η 4η Αυγούστου. Ήθελε οπωσδήποτε να αποφύγει οποιαδήποτε εκδήλωση.

1968Το βράδι της Πρωτομαγιάς ρίχνονται προκηρύξεις κατά

της στρατιωτικής δικτατορίας, σε πολλές γειτονιές της Αθή­νας.

1969Την Πρωτομαγιά ρίχνονται πολλές προκηρύξεις. Στη Θεσ­

σαλονίκη η διορισμένη Διοίκηση προσπάθησε να οργανώσει συγκέντρωση, χωρίς επιτυχία.

1970 και 1972 μοιράζονται πολλές προκηρύξεις στην Ελ­λάδα. Οι εκδηλώσεις όμως είναι περιορισμένες λόγω της τρο­μοκρατίας.

Αν όμως στην Ελλάδα όπου κυριαρχεί η Χούντα είναι αδύνατες οι συγκεντρώσεις, οι Έλληνες εργάτες του εξωτερι­κού μπορούν και διαδηλώνουν μαζί με τους εργάτες των χω­ρών που τους φιλοξενούν. Βέβαια τα κύρια συνθήματα είναι κατά της Χούντας, υπέρ της Δημοκρατίας και ζητούν συμπα­ράσταση στον αγώνα τους. Στις διαδηλώσεις έχουν τα δικά τους πλακάτ και συνθήματα. Σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Γερμανίας όπου βρίσκονται εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες εργάτες, διαδηλώνουν με τους Γερμανούς και τους άλλους ξένους συναδέλφους. Οι ομιλητές αναφέρονται πάντα στην Ελλάδα και καταδικάζουν το καθεστώς της Δικτατορίας. Ανάλογες συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις γίνονται στο Βέλ­γιο, τη Σουηδία και όπου αλλού βρίσκονται Έλληνες μετανά­στες, εργάτες, φοιτητές, πολιτικοί εξόριστοι.

112

Page 115: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)
Page 116: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ A Τ I K H Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

ΣΚΛΑΒΟΙ ΤΗ Σ ΔΟΥΛΕΙΑΣ ΣΗ Κ ΩΣΤΕ

Σκλάβοι της δουλειάς σηκώστε το κεφάλι σας ψηλά και τη δύναμή σας νιώστε. Ζήτω! Ζήτω η εργατιά.

Ό σα γύρω μας κοιτάμε απ' τα χρόνια τα παλιά στη δουλειά μας τα χρωστάμε. Ζήτω! Ζήτω η εργατιά.

114

Page 117: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Η Π ρω τομαγιά στη Ν ομιμότητα

1975Είναι ο πρώτος εορτασμός ύστερα από τη Μεταπολίτευ­

ση, της 24 Ιουλίου 1974. Βέβαια ισχύει η αργία. Αλλά συμπί­πτει με τη Μεγάλη Πέμπτη και αποφασίζουν να κάνουν συμ­βολικά αυτήν την ημέρα 15 λεπτά στάση εργασίας παντού.

Όμως η κατάσταση στο συνδικαλιστικό τομέα δεν έχει ακόμα διευκρινιστεί. Η κυβέρνηση Καραμανλή έχει διορίσει Προσωρινή Διοίκηση με πλειοψηφία συνδικαλιστών προσκεί­μενων στο κόμμα της Νέας Δημοκρατίας.

Η διοίκηση της ΓΣΕΕ των Παπαγεωργίου - Καρακίτσου όρισε τον εορτασμό της Πρωτομαγιάς για τις 9 Μαΐου ημέρα Παρασκευή. Θα οργανωθεί από το Εργατικό Κέντρο Αθήνας.

Τις ημέρες εκείνες συνέβησαν δύο γεγονότα που σημείω­σαν την Πρωτομαγιά. Το πρώτο ήταν τραγικό. Στο εργοστά­σιο εκρηκτικών της ΠΥΡΚΑΛ του συγκροτήματος Μποδοσά- κη στο Λαύριο έγινε μεγάλη έκρηξη με 3 νεκρούς και 54 τραυματίες εργαζόμενους εκείνη την ώρα. Το δεύτερο γεγο­νός ήταν η νίκη του Βιετνάμ. Ακριβώς την 1η Μαΐου ο απε­λευθερωτικός στρατός κατέλαβε την πρωτεύουσα Σαϊγκόν και ουσιαστικά τελείωσε ο πολύχρονος, αγώνας. Ο πολύχρο­νος απελευθερωτικός αγώνας των Βιετναμέζων κατά των αμερικάνων είχε την συμπάθεια των περισσότερων λαών του κόσμου. Ο νικηφόρος αγώνας του Βιετναμέζικου λαού κατά του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού ενθουσίασε και τον ελληνι­κό λαό, ο οποίος στην πλειοψηφία του θεωρούσε υπευθύνους τους αμερικάνους ηγέτες για την επτάχρονη δικτατορία στην Ελλάδα.

Ο εορτασμός έγινε στις 9.30 το πρωί στην πλατεία του Δη­μαρχείου στην οδό Αθηνάς. Οργανώθηκε από τα Εργατικά Κέντρα Αθήνας και Πειραιά και τις αριστερές παρατάξεις. Πολλές χιλιάδες συγκεντρώθηκαν και με μεγάλο ενθουσια­σμό. Η πλατεία και οι γύρω δρόμοι γέμισαν από κόσμο. Οι παρατάξεις εμφανίστηκαν με δικά τους πανώ η κάθε μία, συνθήματα και σημαίες. ΕΣΑΚ (ΚΚΕ), ΑΕΜ (ΚΚ Εσωτ.)

115

Page 118: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

ΠΑΣΚΕ (ΠΑΣΟΚ). Οι ομιλίες έγι- ναν από το μπαλκόνι του δημαρχεί­ου. Μετά τη συγκέντρωση άρχισε διαδήλωση. Από την οδό Αιόλου προχώρησε μέχρι το Πολυτεχνείο όπου και διαλύθηκε. Επρόκειτο για συμβολική κίνηση τιμής του Πολυ­τεχνείου από όπου ξεκίνησε ο μα­χητικός αγώνας για την πτώση της Χούντας.

Συνθήματα 1975:Για ενωτικό δημοκρατικό συ­

νέδριο της Γ Σ Ε Ε , αντιδικτατορι- κή εν ό τη τα , τιμ α ριθμ ικ ή π ρ ο ­σαρμογή μισθώ ν και η μ ερ ο μ ι­σθίων, 7ωρο, πέντε μέρες εργα­σίας, Έ ξω η Χούντα από τα συν­δικάτα, Έ ξω οι βάσεις του θανά­

του , Έ ξω από το ΝΑΤΟ. Ανθρώπινοι όροι δουλειάς, αποχουντοποίηση στα συνδικάτα, Ποτέ πια Φασισμός, Ζήτω η εργατική Πρωτομαγιά, Δεν ξεχνούμε, Έ ξω για πάντα ο Φασισμός, Έ ξω για πάντα από το ΝΑΤΟ.

Η συγκέντρωση ήταν πολύ μεγάλη. Πραγματική λαοθά­λασσα. Πρώτος ομιλητής άρχισε ο Ν. Γαρυφαλλάκης, πρόε­δρος του Εργατικού Κέντρου Πειραιά. Ακολουθεί ο Χρ. Κα- ρακίτσος, πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Αθήνας, ο Ορέ- στης Χατζηβασιλείου, Γ. Μπέτσος Ε.Κ. Πειραιά.

Ανάλογες συγκεντρώσεις έγιναν σε όλες τις επαρχιακές πόλεις και με παρόμοια συνθήματα. Στη Θεσσαλονίκη έγινε στις 10 η ώρα έξω από το Εργατικό Κέντρο.

1976Η ηγεσία της ΓΣΕΕ και η κυβέρνηση ορίζουν τόπο συγκέ­

ντρωσης το Πεδίο του Αρεως και όχι την πλατεία Δημαρχεί­

116

Page 119: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Η Π ρω τομαγιά στη Ν ομιμότητα

ου, όπως ήταν τον προηγούμενο χρόνο. Παρά τις αντιρρήσεις των άλλων τάσεων. Οι παρατάξεις ΠΑΣΚΕ (ΠΑΣΟΚ), ΕΣΑΚ (ΚΚΕ), ΑΕΜ (ΚΚΕσ.) και τα διαγραμμένα σωματεία του Ερ­γατικού Κέντρου Αθήνας, κάλεσαν τους εργαζόμενους να πά­ρουν μέρος στη συγκέντρωση με τα συνθήματα: "Λευτεριά - Ψωμί - Δουλειά" και ‘Όχι κρατικό συνδικαλισμό". Η συ­γκέντρωση πραγματοποιήθηκε μπροστά στο κτίριο της ΓΣΕΕ στην οδό Πατησίων με μεγάλη επιτυχία ώρα 10. Πολλές χι­λιάδες εργαζομένων γέμισαν την Πατησίων από τον ΟΤΕ μέ­χρι το Μουσείο, την αρχή της Λεωφόρου Αλεξάνδρας και τους γύρω δρόμους.

Συγκεντρώσεις έγιναν και σε όλες τις μεγάλες πόλεις της χώρας. (ΕΞΟΡΜΗΣΗ 7.5.76)

Η διοίκηση του Εργατικού Κέντρου Αθήνας κάλεσε ιδιαί­τερη συγκέντρωση στο γήπεδο ΣΠΟΡΤΙΓΚ, αλλά δεν είχε επιτυχία.

Συνθήματα των συγκεντρώσεων ήταν: Έ ξω η Χ ούντα από τα συνδικάτα, όχι στον κρατικό συνδικαλισμό, Ε ρ ­γάτες ενωμένοι - ποτέ νικημένοι, Ζήτω η αλληλεγγύη της Παγκόσμιας εργατιάς, Λευτεριά - Ψωμί - Δουλειά. Ο λαός δεν ξεχνά οργανώνεται νικά. Μίλησαν οι εκπρό­σωποι των παρατάξεων. Ο Γ. Ραφτόπουλος της ΠΑΣΚΕ, ο Μαραγκουδάκης της ΕΣΑΚ και Β. Παπαγιαννόπουλος του ΑΕΜ.

Στον Πειραιά πραγματοποιήθηκε στην περιοχή του Εργα­τικού Κέντρου μέσα και έξω από αυτό. Κύριος ομιλητής ο Ν. Γαρουφαλάκης πρόεδρος του Ε.Κ.

Στη Θεσσαλονίκη συγκεντρώθηκαν πολλές χιλιάδες μπρο­στά στο παλιό Εργατικό Κέντρο. Οι ομιλητές εκφώνησαν τους λόγους τους από τον εξώστη του ξενοδοχείου ΟΡΕ- ΣΤΙΑΣ - ΚΑΣΤΟΡΙΑ. Πρώτος ο Σεραφίδης πρόεδρος του Ε.Κ. Θεσσαλονίκης. Στη συνέχεια εκπρόσωποι των παρατά­ξεων Βαρδόπουλος της ΕΣΑΚ, Αυγουστίδης της ΠΑΣΚΕ, Ρί- ζος του ΑΕΜ, Μαρμαρόπουλος της ΑΔΕΚ και ως εκπρόσω­

117

Page 120: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

πος των γυναικών η Θεοδωρίδου.Εμφανίστηκε εκτός των άλλων και το σύνθημα "Να απο-

συρθεί το αντεργατικό νομοσχέδιο Λάσκαρη". 0 Λάσκα- ρης ήταν υπουργός Εργασίας της κυβέρνησης Καραμανλή τό­τε. Συγκεντρώσεις παρόμοιες έγιναν και σε όλες τις επαρ­χιακές πόλεις. Να σημειώσουμε ότι εκείνη την εποχή και με­τά από πολλές απεργίες που έγιναν, ακούγεται όλο και πιο έντονα το καινούργιο σύνθημα: "Νόμος είναι το δίκιο του εργάτη".

1977Η συγκέντρωση ορίστηκε κοινή και πραγματοποιήθηκε

στην πλατεία εμπρός στη ΓΣΕΕ στη συμβολή Αλεξάνδρας και Πατησίων. Ένα από τα κυριότερα συνθήματα ήταν η πά­λη κατά του Νόμου 330 της κυβέρνησης Καραμανλή, με τον οποίο περιορίζοντο οι ελευθερίες συνδικαλιστικής δράσης. Πολλοί απεργοί, κατηγορούμενοι ότι καταστρατηγούν τον Νόμο 330 οδηγούντο στα δικαστήρια. Η συγκέντρωση ήταν μεγάλη και με ενθουσιασμό.

Είχαν προηγηθεί μεγάλες και σκληρές απεργίες όπως στο ΜΑΔΕΜ ΛΑΚΟ Χαλκιδικής των ορυχείων Μποδοσάκη, στο Νέο Κόκκινο Βοιωτίας. Λιμενεργάτες, Προσωπικό Λεωφορεί­ων, ΒΙΟΤΣΑΛ, AEG, ΔΕΗ και άλλων κλάδων.

Πρώτος μίλησε ο πρόεδρος της ΓΣΕΕ Νίκος Παπαγεωργί- ου. Στη συνέχεια και κύριος ομιλητής, ο Γραμματέας της ΓΣΕΕ Χρίστος Καρακίτσος. Εκ μέρους της Αντιπολίτευσης των Παρατάξεων ΕΣΑΚ, ΑΕΜ, ΠΑΣΚΕ μίλησε ο εκπρόσω­πος του Εργατικού Κέντρου Αθήνας I. Αντωνίου. Μίλησαν επίσης εκπρόσωποι Κυπρίων φοιτητών, άλλοι φοιτητές και αντιπρόσωποι οργανώσεων. (Εξόρμηση 6.5.77).

Η Πρωτομαγιά γιορτάστηκε και στις επαρχίες με μεγάλες συγκεντρώσεις στις πόλεις. Αλλά και στο εξωτερικό, ιδιαίτε­ρα στη Γερμανία, όπου βρισκόντουσαν πολλοί Ελληνες εργά­τες παρελάσανε στις καθιερωμένες συγκεντρώσεις των γερ­

118

Page 121: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Η Π ρω τομαγιά στη Ν ομιμότητα

μανικών συνδικάτων.Τα συνθήματα της συγκέντρωσης ήταν:Όχι τα βάρη της κρίσης στην πλάτη των εργαζομένων Φρένο στα υπερκέρδη των μονοπωλίων Ελεύθερος συνδικαλισμός Συνδικάτα ελεύθερα - δημοκρατικά Τιμαριθμικό, δθήμερο, συγκράτηση τιμών Όχι στον κρατικό συνδικαλισμόΚάτω ο αντεργατικός νόμος 330 (που ρυθμίζει τις εκλο­

γές στα σωματεία).

1978Με απόφαση των αριστερών παρατάξεων ΕΣΑΚ - Σ, ΑΕΜ

και ΠΑΣΚΕ η Πρωτομαγιά γιορτάστηκε με απεργίες και στάσεις εργασίας στις 4 Μαΐου ημέρα Πέμπτη. Η ηγεσία της ΓΣΕΕ των Νίκου Παπαγεωργίου και Χρίστου Καρακίτσου, και τα Εργατικά Κέντρα Αθήνας και Πειραιά κάλεσαν συ­γκέντρωση για τη Δευτέρα 1 Μαΐου σε θέατρο.

Η σύγκρουση της κυβερνητικής ομάδας συνδικαλιστών την οποία εξέφραζε η ηγετική ομάδα της ΓΣΕΕ με τις άλλες πα­ρατάξεις της Αντιπολίτευσης έχει βαθύτερα αίτια. Αφορά τον εκδημοκρατισμό των συνδικάτων, με την εφαρμογή του Ανα­λογικού συστήματος εκλογής. Η διοίκηση της ΓΣΕΕ δεν προ­ωθεί, ούτε και θέλει την εφαρμογή του Αναλογικού συστήμα­τος (ΑΤΓΗ 30.4.78).

Τα κυριότερα συνθήματα της συγκέντρωσης ήταν:Όχι στις απολύσεις Όχι στα μονοπώλια Έ ξω από το ΝΑΤΟ Εργάτες ενωμένοι - ποτέ νικημένοι Και βέβαια όλα τα άλλα που επαναλαμβάνονται κάθε

χρόνο. Αυτά τα χρόνια κάθε Πρωτομαγιά τα συνθήματα αναφέρονται σε αυξήσεις μισθών και ημερομισθίων, αντιμε­τώπιση της ακρίβειας, διαφύλαξη του βιοτικού επιπέδου. Για

119

Page 122: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

καλύτερη κατανόηση της περιόδου δίνουμε τον τιμάριθμο αυ­τών των χρόνων*. Όπως καταλαβαίνει ο καθένας, ο πληθωρι­σμός εξανεμίζει τα εισοδήματα και οι κυβερνήσεις αυτής της περιόδου φαίνονται ανίκανες να τον σταματήσουν.

1979Αυτόν τον χρόνο υπάρχει απαγόρευση συγκέντρωσης σε

ανοικτό χώρο. Την κοινοποίησε η αστυνομία, αλλά φαίνεται ότι έγινε ύστερα από προτροπές του υπουργού Εργασίας Κώστα Λάσκαρη. Βρίσκεται σε συνεργασία με τη Διοίκηση της ΓΣΕΕ η οποία πρόσκειται στο κόμμα της Νέας Δημο­κρατίας. Οι διαμαρτυρίες των άλλων συνδικαλιστικών παρα­τάξεων όμως ήταν τόσο έντονες ώστε έφτασαν και μέχρι το εξωτερικό, στις συνδικαλιστικές οργανώσεις. Τελικά η αστυ­νομία απέσυρε την απαγόρευση και μια Επιτροπή 9 σωμα-

Δείχτης τιμών καταναλωτή των ετων 1974-1990Ετος Ετήσια αυζηαη197^ 26,91975 13,41976 13.31977 12,21978 12,51979 191980 24,θ1981 24,51982 20,91983 20,21984 10,41985 19,31986 231987 16,41988 13,51989 13,71990 22,8

ΕϋΟΊΊίΤΑ 93 Τραπεζα της ϋλλαδοςΙ·«ι>ιροχρονιες Ετο.τιστι;ΐΓς σειρες της :ίλληνυ;ηςΟικονομίας ινχι εχΟε^Γίο του Λιοιχητη

120

Page 123: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Η Π ρω τομαγιά στη Ν ομιμότητα

τείων της Αθήνας αναλαμβάνει την οργάνωση της συγκέ­ντρωσης. Πραγματοποιήθηκε στο Πεδίον του Άρεως ώρα 9 το πρωί, ημέρα Τρίτη.

Η συγκέντρωση είναι πολύ μεγάλη. Δεκάδες χιλιάδες ερ­γαζομένων γέμισαν το χώρο της Πατησίων από το μουσείο μέχρι τον ΟΤΕ και την αρχή της Αλεξάνδρας. Εκ μέρους της Επιτροπής των σωματείων πρώτος ομιλητής ο Γιάννης Επι­τρόπου, των υπαλλήλων συμβολαιογραφείων ο οποίος άρχι­σε: "Εμείς οι εργαζόμενοι είμαστε ο στόχος της κυβέρνησης και των μονοπωλιών". . . "Σε μας όλα τα βάρη από την κρίση του καπιταλιστικού συστήματος". . . Μετά μίλησε ο Θ. Πα- γκρατιώτης του εργοστασίου Μάγκιρους Μπεντζ και στη συ­νέχεια ο Δ. Πιπεριάς της ΕΤΕ/ΔΕΗ. Εκ μέρους της οργάνω­σης των Φοιτητών ΕΦΕΕ χαιρέτησε ο Χρίστος Παπουτσής. Τη συγκέντρωση παρακολούθησαν πολλοί Δήμαρχοι. Το ψή­φισμα της συγκέντρωσης κατέληγε: "Οι εργαζόμενοι με ενω­μένες τις δυνάμεις τους μπορούν να αποκρούσουν την οργα­νωμένη επίθεση μεγαλοεργοδοσίας και κυβέρνησης, να προω­θήσουν τα αιτήματά τους, να απομονώσουν τους κυβερνητι­κούς και χουντικούς δ ιασπαστές του συνδικαλιστικού κινήμα­τος, για ένα ενωμένο, αυτόνομο, δημοκρατικό, ταξικό, συνδι­καλιστικό κίνημα". Τα αιτήματα είναι κατά της λιτότητος, που εφαρμόζει η κυβέρνηση. Ζητάνε Αυτόματη Τιμαριθμική Προσαρμογή μισθών και ημερομισθίων, εκδημοκρατισμό της εργατικής νομοθεσίας.

Τα κυριώτερα συνθήματα: "Συνδικάτα λεύτερα - δημο­κρατικά" "Τιμαριθμική αναπροσαρμογή", "πραγματικές αυξήσεις στα μεροκάματα", "Α ντρες - Γυναίκες ίδια αμοιβή", "δθήμερη εργασία, 40 ώρες τη βδομάδα" 'Όχι στη διάσπαση του συνδικαλιστικού κινήματος", "Όχι στην ΕΟΚ των μονοπωλίων", 'Έ ξω οι Βάσεις - Ειρήνη" "Κάτω τα χέρια από την Κύπρο", 'Έ ξω από το ΝΑΤΟ", "Ναι στην Ευρώπη των εργαζομένων" "Εργάτες της Ε υ ­ρώπης όλοι ενωμένοι για Δημοκρατία και Σοσιαλισμό"

121

Page 124: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

Το Εργατικό Κέντρο της Αθήνας, που πρόσκειται στην Δι­οίκηση της ΓΣΕΕ πραγματοποίησε συγκέντρωση σε κλειστή αίθουσα.

Στη Θεσσαλονίκη μαζεύτηκαν πολλές χιλιάδες εργαζομέ­νων στην πλατεία του παλαιού Εργατικού Κέντρου. Τη συ­γκέντρωση οργάνωσε επιτροπή τουλάχιστον 50 σωματείων. Μίλησαν ο Ανδρέας Καζατζιάν και ο Γρηγόρης Παπαδάκης. Τα συνθήματα και αιτήματα παρόμοια της συγκέντρωσης της Αθήνας. Μεγάλη συγκέντρωση αστυνομικών δυνάμεων γύρω από τη συγκέντρωση. Στο τέλος έγινε πορεία μέχρι το μνη­μείο των πεσόντων το 1936 εργατών. Η Διοίκηση του Εργα­τικού Κέντρου έκανε εορτασμό σε κλειστή αίθουσα. Μεγάλες συγκεντρώσεις πραγματοποιήθηκαν και σε όλες τις άλλες πό­λεις της χώρας. Την Λάρισα, Πάτρα, Καβάλα, Άργος, Λαύριο. Ελευσίνα, Χαλκίδα, Αγρίνιο κ.λπ.

1980Την Πρωτομαγιά οργάνωσε μια Επιτροπή Πρωτοβουλίας

Σωματείων της Αθήνας, στο Πεδίον του Άρεως ημέρα Πέμπτη ώρα 9.30. Πολλές χιλιάδες εργαζομένων στην συγκέντρωση. Πρώτος ομιλητής ο Ν. Αρώνης του εργοστασίου της Φίλιπς. Άρχισε: "Η Πρωτομαγιά του 1980 βρίσκει τη χώρα μας σε μια φάση οξυτάτων οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων που είναι συνέπεια της παγκόσμιας κρίσης του καπιταλισμού και της αντεργατικής πολιτικής της λιτότητας και του αυταρ- χισμού της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας". . . Στη συνέ­χεια ο Δ. Πιπεριάς της ΕΤΕ/ΔΕΗ και ο πρόεδρος του σωμα­τείου Μπετόν Αρμέ. Τα κυριώτερα αιτήματα αναφέρονται σε πραγματικές αυξήσεις, ουσιαστικά μέτρα κατά του πληθωρι­σμού, βελτίωση της ασφάλισης, εβδομάδα 40 ωρών και 5 ημε­ρών, επανεγγραφή των σωματείων.

Τα συνθήματα των συγκεντρώσεων ήταν:"Προάσπιση του βιοτικού επιπέδου""Αυξήσεις σε μισθούς, μεροκάματα, συντάξεις"

122

Page 125: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Η Π ρω τομαγιά στη Ν ομιμότητα

"Κοινωνική ανάπτυξη""Εκδημοκρατισμός στα συνδικάτα""Τιμαριθμική προσαρμογή για την αντιμετώπιση του

πληθωρισμού" και για πρώτη φορά εμφανίστηκε το σύνθη­μα "Προστασία του περιβάλλοντος, Έ λεγχος στις βιομη­χανίες που μας δηλητηριάζουν" και βέβαια όλα τα άλλα των προηγούμενων συγκεντρώσεων και πολλά των κλαδικών οργανώσεων.

Το Εργατικό Κέντρο Αθήνας συγκέντρωσε τους δικούς του στην αίθουσα του, της οδού Αρμοδίου 14. Στη Θεσσα­λονίκη μαζεύτηκαν από τις 9 το πρωί στην πλατεία του πα­λαιού Εργατικού κέντρου. Μίλησαν οι Μπάκουλης των Εμπο- ροϋπαλλήλων, ο Κοντόπουλος της ΜπάλκανΈξπορτ και Κα- τσαρός των ετοίμων ενδυμάτων. Αιτήματα παρόμοια της Αθήνας. Στο τέλος πορεία προς το μνημείο των δολοφονημέ­νων εργατών στα γεγονότα του 1936. Στον Πειραιά τα σω­ματεία συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Κοραή. Μίλησαν ο Γε- ράκης των Ναυπηγοξυλουργών, ο Σαλβιερόγλου των Ελαιο­χρωματιστών, ο Σταματόπουλος των Μηχανικών Εμπορικού Ναυτικού και ο Δελαγραμμάτικας των ναυτιλιακών υπαλλή­λων.

Καλές συγκεντρώσεις έγιναν και σε όλες τις επαρχιακές πόλεις.

1981Η συγκέντρωση ήταν από τις πολύ μεγάλες με κέντρο το

πεδίον του Άρεως έξω από τα γραφεία της ΓΣΕΕ.Τα συνθήματα που κυριάρχησαν ήταν: εκδημ οκ ρα τι­

σμός, Έ ξω από το ΝΑΤΟ, Κατάργηση των αντεργατικών διατάξεων του Ν. 330, 3239 και 643, Όχι στις α πολύ­σεις.

Συγκεντρώσεις έγιναν και σε όλες τις πόλεις της χώρας με ορ­γανωτή το τοπικό Εργατικό Κέντρο. Και στη Θεσσαλονίκη ήταν πολύ μεγάλη. Από τα κύρια συνθήματα, ήταν το “Όχι στη λιτό­τητα και την ανεργία".

123

Page 126: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

1982Η συγκέντρωση ήταν κοινή, όλων των παρατάξεων. Έγινε

στο πεδίοντου Άρεως. Ομιλητές ο Πρόεδρος της ΓΣΕΕ Ορέ- στης Χατζηβασιλείου και ο Γενικός Γραμματέας Γιώργος Ραυτόπουλος. Οι συγκεντρωμένοι γέμιζαν όλη την οδό Πα­τησίων από τον ΟΤΕ μέχρι το Μουσείο και την Λεωφόρο Αλεξάνδρας μέχρι το ξενοδοχείο Πάρκ.

Τα συνθήματα που κυριάρχησαν ήταν: Ουσιαστική ανα­διανομή του εισοδήματος, Κοινωνικοποίηση της υγείας. Συμμετοχή στις αποφάσεις, και βέβαια όλα τα επαναλαμ­βανόμενα, για αυξήσεις, ώρες εργασίας, κ.λπ. Συγκεντρώσεις με πολλούς εργαζομένους έγιναν και σε όλες τις επαρχιακές πόλεις.

1983Η συγκέντρωση έγινε την Κυριακή 1 Μαΐου στο Πεδίον

του Άρεως. Ομιλητές ο Πρόεδρος της ΓΣΕΕ Ορέστης Χατζη- βασιλείου και ο Γενικός Γραμματέας Γιώργος Ραυτόπουλος. Επίσης ο Γ. Κίτσιος της ΑΔΕΔΤ, οργάνωσης των Δημοσίων Υπαλλήλων και ο Γ. Μαραγκουδάκης της Ομοσπονδίας των Λογιστών. Πολλές χιλιάδες εργαζόμενοι στη συγκέντρωση. Κύρια συνθήματα:

Κατά της ανεργίας Συμμετοχή στις αποφάσεις Υπεράσπιση του βιοτικού επιπέδου Δημοκρατικός συνδικαλισμός Εργάτες - ενωμένοι, ποτέ νικημένοι Όχι στα υπερκέρδη των μονοπωλίων Έ ξω οι βάσεις του θανάτου.Συγκεντρώσεις έγιναν όπως κάθε χρόνο την τελευταία πε­

ρίοδο, σε όλες τις πόλεις της χώρας. Στον Πειραιά σωματεία επηρεαζόμενα από την ΕΣΑΚ - Σ οργάνωσαν χωριστή συ­γκέντρωση.

124

Page 127: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Η Π ρω τομαγιά στη Ν ομιμότητα

1984Η Πρωτομαγιά έπεσε ημέρα Τρίτη. Μια μεγάλη συγκέ­

ντρωση πραγματοποιήθηκε στο Πεδίον του Άρεως. Όμως αρ­χίζουν να φαίνονται μεγάλες διαφορές μεταξύ της ΠΑΣΚΕ παράταξης του κυβερνώντος ΠΑΣΟΚ και των άλλων παρα­τάξεων αλλά και στελεχών της ΠΑΣΚΕ που όλοι αντιτίθενται στην εφαρμογή του άρθρου 4 με το οποίο μπαίνουν περιορι­σμοί στην οργάνωση της απεργίας. (15 - 135). Ομιλητές στη συγκέντρωση ο Πρόεδρος Γιώργος Ραυτόπουλος και ο Γενι­κός Γραμματέας Μήτσος Κωστόπουλος. Η ΑΕΜ παράταξη του ΚΚΕσ. συμμετέχει αλλά διαμαρτύρεται ότι την παραμε­ρίζουν οι δυο μεγάλες παρατάξεις.

Στη Θεσσαλονίκη η συγκέντρωση ήταν ενωτική και πραγ­ματοποιήθηκε στην πλατεία Αριστοτέλους. Ενωτική ήταν και σε όλες τις πόλεις της χώρας.

1985Η Πρωτομαγιά είναι μέρα Τετάρτη και η συγκέντρωση

πραγματοποιείται στο Πεδίον του Αρεως. Τα συνθήματα που φαίνονται στα πανώ και ακούγονται είναι:

Απασχόληση για όλουςΣτήριξη του εργατικού εισοδήματοςΚατάργηση του άρθρου 4 (που εμποδίζει την κήρυξη

απεργίας)Εργατικός έλεγχος - ΕκδημοκρατισμόςΟμιλητές ο Πρόεδρος της ΓΣΕΕ Γιώργος Ραυτόπουλος και

ο Γενικός Γραμματέας Μήτσος Κωστόπουλος.Έχουν προκηρυχθεί βουλευτικές εκλογές και ακούγονται

πολλά εκλογικά συνθήματα.Η παράταξη του ΑΕΜ με ανακοίνωση της διαμαρτύρεται

ότι παραγκωνίζεται και οι συγκεντρώσεις γίνονται παρατα­ξιακές των δυο μεγάλων παρατάξεων ΠΑΣΚΕ και ΕΣΑΚ - Σ. Ομως γενικά παρουσιάζεται και μια κάμψη μια κούραση και μικρότερη συμμετοχή στις συγκεντρώσεις. Δεν είναι πια οι

125

Page 128: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

μεγάλες και ενθουσιώδεις των πρώτων χρόνων μετά τη Με­ταπολίτευση του 1974.

1986Για πρώτη φορά μετά τη Μεταπολίτευση του 1974 και πέ­

ντε χρόνια από την κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ οι συγκεντρώσεις εί­ναι διασπασμένες. Η πλειοψηφία της ΓΣΕΕ η οποία ανήκει στην ΠΑΣΚΕ οργάνωσε συγκέντρωση στο Πεδίον του Άρεως με ομιλητή τον Πρόεδρο Γιώργο Ραυτόπουλο. Στην αρχή της συγκέντρωσης έβρεχε λιγάκι και αυτό δίνει μια δικαιολογία στην μειωμένη συγκέντρωση. Η κατάσταση όμως είναι δύ­σκολη επειδή ο υπουργός της Εθνικής Οικονομίας Κώστας Σημίτης δηλώνει ότι θα τροποποιηθεί η ΑΤΑ - Αυτόματη Τι­μαριθμική Αναπροσαρμογή μισθών και ημερομισθίων που εί­χε καθιερώσει το ΠΑΣΟΚ όταν κέρδισε τις εκλογές του 1981. Το 1986 και 1987 θα είναι μειωμένη πράγμα που σημαίνει ότι αρχίζουν μια πολιτική λιτότητος και περιορισμού των εισοδη­μάτων των εργαζομένων. (15 - 137)

Με πρωτοβουλία του Εργατικού Κέντρου Αθήνας οι άλλες παρατάξεις πραγματοποιούν συγκέντρωση στις Στήλες του Ολυμπίου Διός. Δεκάδες χιλιάδες οι συγκεντρωθέντες εργα­ζόμενοι. Στο τέλος της συγκέντρωσης έγινε πορεία μέχρι την Ομόνοια. Κύριος ομιλητής ο αντιπρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Αθήνας Κ. Γκουτζαμάνης. Σύνθηματα της συγκέ­ντρωσης ήταν και τα:

"Από το Σικάγο στην Καισαριανή”Ζήτω η 1η του Μάη κι η πάλη η ταξική.Με αγώνες καταχτάμε τα δικαιώματά μας ΓΣ Ε Ε εργατών και όχι απεργοσπαστών Δουλειά στην εργατιά - τα χρέη στ’ αφεντικά Το ΕΚ Πειραιά δεν έκανε συγκέντρωση. Πρωτοβάθμια

σωματεία κυρίως της ΕΣΑΚ - Σ οργάνωσαν συγκέντρωση στη πλατεία Κοραή. Και σε πολλές πόλεις έγιναν δυο συγκε­ντρώσεις, όπως Ελευσίνα, Πάτρα, Καβάλα, Βόλος και άλλού.

126

Page 129: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Η Π ρω τομαγιά στη Ν ομιμότητα

Σε πολλές όμως ήταν ενιαίες με ομιλητές όλων των παρατά­ξεων όπως στα Ιωάννινα, Λάρισα, Καστοριά.

Στην πρώτη συγκέντρωση της Αθήνας γίνεται προσπάθεια να συγκαλυφθεί η πολιτική λιτότητας της κυβέρνησης η οποία εφαρμόζεται παρά τις προεκλογικές υποσχέσεις και στρέφεται, κυρίως, κατά των εργαζομένων. Αλλά προσπαθεί να εμποδίσει και το οργανωμένο εργατικό κίνημα προσπα­θώντας να βάλει φραγμό στη δραστηριότητα των συνδικά­των και το δικαίωμα της απεργίας. Η συγκέντρωση στις Στή­λες αμφισβητεί την κυβερνητική πολιτική. Όμως ακόμα μια φορά δεν αμφισβητείται η ενότητα της ΓΣΕΕ. Ούτε η ηγετι­κή ομάδα αποβάλει σωματεία, ούτε η αντιπολίτευση προχω- ράει στην οργάνωση καινούργιας ΓΣΕΕ. Να σημειώσουμε ακόμα ότι και οι δύο συγκεντρώσεις είναι μαζικές. Υπάρχει ακόμα ευρύτερο ενδιαφέρον για τις υποθέσεις της εργατικής τάξης. Πάντως οι ξεχωριστές συγκεντρώσεις δεν σήμαιναν και διάσπαση της κεντρικής συνδικαλιστικής οργάνωσης που έμενε πάντα η ΓΣΕΕ. Πολλές φορές και τα επόμενα χρόνια θα έχουμε χωριστές συγκεντρώσεις σαν δείγματα διαμαρτυ­ρίας και διαφωνίας με την ακολουθούμενη πολιτική της Διοί­κησης. Αλλά διάσπαση δεν θα γίνει. Η πείρα του Μεσοπολέ­μου όπου πέρασε ο φασισμός της Μεταξικής Δικτατορίας επειδή οι εργατικές οργανώσεις ήταν διασπασμένες το 1936. Δεν πρόλαβαν να ενωθούν πριν έρθει το κακό. Παρ’ όλο που είχαν αρχίσει σχετικές διαπραγματεύσεις.

1987Διχασμένη και η Πρωτομαγιά αυτού του χρόνου. Στις

Στήλες του Ολυμπίου Διός πραγματοποιήθηκε η μεγάλη συ­γκέντρωση των συνδικαλιστικών παρατάξεων οι οποίες αντι- τίθενται στην κυβερνητική πολιτική της λιτότητος. Την οργά­νωσαν το Εργατικό Κέντρο Αθήνας και η ΑΔΕΔΥ, οργάνωση των Δημοσίων Υπαλλήλων. Οι ομιλητές ζήτησαν υπογραφή συλλογικής σύμβασης Εργασίας, γνήσια ΑΤΑ (Αυτόματη Τι­

127

Page 130: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

μαριθμική Αναπροσαρμογή), αποκατάσταση της νομιμότητας στη ΓΣΕΕ.

Κύρια συνθήματα: "Από το Σικάγο ολόκληρο αιώνα η εργατιά στο δρόμο, του αγώνα", "Κόκκινη Πρωτομαγιά, ενωμένη εργατιά", "Με αγώνα τιμ ά μ ε τους νεκρούς μας", "Θέλουμε συμβάσεις συλλογικές και όχι αυξήσεις καθημερινές"

Και βέβαια όλα τα άλλα που επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο κατά του ΝΑΤΟ των Ξένων Βάσεων, κάτω τα χέρια από την ΑΤΑ. Μετά το τέλος της συγκέντρωσης ακολούθη­σε πορεία μέχρι την πλατεία Ομονοίας. Κύριοι ομιλητές ήταν από το ΕΚΑ ο Π. Πλούμης και από την ΑΔΕΔΤ ο Δ. Μπαλω­μένος. Στη συνέχεια και πολλοί άλλοι.

Η συγκέντρωση της ΓΣΕΕ έγινε μπροστά στο κτίριο της στο Πεδίον του Άρεως. Ήταν μεγαλύτερη από την περσινή αλλά πολύ μικρότερη από τη συγκέντρωση στις Στήλες. Μπροστά στην ΓΣΕΕ συγκεντρώθηκαν οι δυνάμεις του μέ­ρους της ΠΑΣΚΕ που ακολουθεί την ηγεσία της ΓΣΕΕ. Ομι­λητής ο Πρόεδρος Γιώργος Ραυτόπουλος. Τα κύρια ζητήματα που αναφέρθηκαν ήταν η ανεργία και η καταπολέμηση της, οι απολύσεις και η ενότητα του συνδικαλιστικού κινήματος.

Στη Θεσσαλονίκη και τον Πειραιά οι συγκεντρώσεις κοι­νές. Οι ομιλητές εξέφρασαν ο καθένας τις απόψεις της πα­ράταξης του. Στην Πάτρα έγιναν δυο συγκεντρώσεις. Τελι­κά τον Οκτώβριο 1987 ο υπουργός που προγραμμάτιζε την Λιτότητα κ. Σημίτης αναγκάστηκε να παραιτηθεί.

1988Ημέρα Κυριακή η Πρωτομαγιά. Η συγκέντρωση έγινε στο

Σύνταγμα οργανωμένη από το ΕΚΑ και την ΑΔΕΔΥ. Στο τέ­λος έγινε πορεία μέχρι την Ομόνοια. Κύριος ομιλητής ο Μ. Κωστόπουλος πρόεδρος του ΕΚΑ και μετά ο Β. Τράπαλης αντιπρόεδρος της ΑΔΕΔΥ. Αναφέρονται στις Συλλογικές Συμβάσεις που δεν κυρώνονται, για το δικαίωμα της απερ­

128

Page 131: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Η Π ρω τομαγιά στη Ν ομιμότητα

γίας που απειλείται, επίσης κατά του υψηλού ποσοστού προ­σωπικού ασφαλείας που ορίζεται και εμποδίζει τις απεργίες. Η ΓΣΕΕ με μικρότερη συγκέντρωση και πάλι στο Πεδίον του Αρεως με ομιλητές τον Γιώργο Ραυτόπουλο Πρόεδρο και τον Λάμπρο Κανελλόπουλο. Για την εργατική τάξη παραμένουν τα ίδια προβλήματα όπως και της προηγούμενης χρονιάς, με μεγαλύτερη ένταση. Στη Θεσσαλονίκη έγινε κοινή συγκέ­ντρωση όπως το 1987.

1989Η Πρωτομαγιά συμπίπτει με το Πάσχα. Γι’ αυτό ο εορτα­

σμός γίνεται την Κυριακή 7.5.89. Τον Απρίλιο είχε προηγη- θεί το 25ο Συνέδριο (15 - 141) και η Διοίκηση είναι αντιπρο­σωπευτική. Έχουν εκλεγεί αντιπρόσωποι όλων των παρατά­ξεων 3 της ΠΑΣΚΕ, 2 ΔΑΚΕ, 1 ΕΣΑΚ, 2 ΣΣΕΚ, 1 ΑΕΜ. Κύ­ριο ζήτημα είναι ο αγώνας κατά της πολιτικής της λιτότητος και των παρεμβάσεων της κυβέρνηση στην ΓΣΕΕ. Αυτή τη χρονιά η Πρωτομαγιά είναι ενωτική, από όλες τις παρατάξεις στο Πεδίον του Άρεως. Συνθήματα:

"Κόκκινη Π ρω τομαγιά, π ρω τοπ όρα εργα τιά " 'Ό χι στη νέα λιτότητα" "Αγώνας ενωμένος και αποφασιστι­κός θα είναι η απάντηση από δω και μπρος" και βέβαια όλα τα υπόλοιπα για τις αυξήσεις, τους όρους δουλειάς, τις κυβερνητικές παρεμβάσεις κ.λπ. Μίλησαν:

Ο Πρόεδρος της ΓΣΕΕ Λάμπρος Κανελλόπουλος, ο Πρόε­δρος της ΑΔΕΔΥ Σπ. Γιατράς, ο Γραμματέας της ΓΣΕΕ και πρόεδρος του ΕΚΑ Μ. Κωστόπουλος, ο αντιπρόεδρος της ΓΣΕΕ Γιάννης Παπαμιχαήλ, ο οργανωτικός Δ. Χατζησωκρά- της και ο Ταμίας Γ. Στεφάνου.

Ενωτική και η Πρωτομαγιά στη Θεσσαλονίκη. Δύσκολη όμως λόγω της βροχής η συγκέντρωση.

1990Ημέρα Τρίτη και η ενιαία συγκέντρωση πραγματοποιήθη-

129

Page 132: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε ΛΛ Α Δ Α

κε στο Πεδίον του Άρεως. Μεγάλη συγκέντρωση με οργανω­τές την ΓΣΕΕ, την ΑΔΕΔΥ και το ΕΚΑ. Όλες οι παρατάξεις είναι εκεί εκτός της ΔΑΚΕ, συνδικαλιστικής παράταξης της Νέας Δημοκρατίας, η οποία τώρα βρίσκεται στην κυβέρνηση μετά τις εκλογές της 8.4.1990. Αρχίζει η πολιτική εκβιασμού με τις ιδιωτικοποιήσεις, σταθεροποίηση για δημιουργία "κλί­ματος εμπιστοσύνης" όπως ισχυρίζονται, που σημαίνει χτύ­πημα των εργαζομένων και απολύσεις.

Στο τέλος της συγκέντρωσης έγινε πορεία μέχρι τη Βουλή και παρεδόθη το ψήφισμα της συγκέντρωσης. Κύρια αιτήμα­τα: κ ατά της λιτότητος. προστασία του εισοδήματος των ερ ­γαζομένων, να μην καταργηθεί η ΑΤΑ (Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή) και το ΕΣΥ (Εθνικό Σύστημα Υγείας). Κύ­ρια συνθήματα:

"Ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει δ εξιά " "Α κρίβεια , α νεργία , πληθω ρισμός α υτός είναι ο κ α π ιτα λισμός" "Κάτω τα χέρια από την ΑΤΑ" 'Όχι στην ακρίβεια και την ανεργία, την κρίση να πληρώσει η ολιγαρχία". Συν­θήματα κατά των Ιδιωτικοποιήσεων.

Στη Θεσσαλονίκη και τον Πειραιά επίσης μεγάλες συγκε­ντρώσεις με ανάλογα συνθήματα.

1991Ημέρα Τετάρτη στο Πεδίον του Άρεως η Πρωτομαγιά.

Ενωτική πάλι εκτός της ΔΑΚΕ η οποία πάλι δεν πήρε μέρος. Έχουν προηγηθεί στις 21 Μαρτίου μεγάλες διαδηλώσεις των εργαζομένων στις "Προβληματικές" επιχειρήσεις και της Κοι­νής Ωφέλειας. Τότε αρχίζουν και οι απεργίες του προσωπι­κού ΕΑΣ των Λεωφορείων. Μεγάλη η συγκέντρωση αλλά χω­ρίς πολλές εκδηλώσεις. Στο τέλος ακολούθησε πορεία προς το Σύνταγμα. Κύριος ομιλητής ο Πρόεδρος της ΓΣΕΕ Λά­μπρος Κανελλόπουλος.

Συνθήματα: "Οι εργάτες δεν θα συναινέσουν σ’ αυτήν την πολιτική" "Δεν σ τέκεται οικονομία με Λόττο και

130

Page 133: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Η Π ρω τομαγιά στη Ν ομιμότητα

Λαχεία" "Σ τα θερ ά στο δρόμο της ενότητα ς και του αγώνα" "Επαναφορά της ΑΤΑ".

Τα αιτήματα στρέφονται κατά της κυβέρνησης που θέλει να περιορίσει τα εισοδήματα των εργαζομένων. Ο εκσυγχρο­νισμός που επιζητεί οδηγεί σε αντιδραστική οπισθοχώρηση.

Στη Θεσσαλονίκη κοινή συγκέντρωση στην πλατεία Αρι- στοτέλους.

1992Ημέρα Σάββατο η συγκέντρωση στο Πεδίον του Αρεως.

Κοινή και πάλι η Πρωτομαγιά, αλλά με λιγότερη συμμετοχή εργαζομένων και συνταξιούχων. Επακολουθεί πορεία προς το Σύνταγμα. Τα συνθήματα:

"Θέλουμε συμβάσεις συλλογικές και όχι ανατιμήσεις καθημερινές" "Για την εργατιά ακρίβεια και ανεργία μέρες οι καλύτερες για την ολιγαρχία" "Δώστε λύση με επενδύσεις, όχι στο ξεπούλημα και στις απολύσεις" "Το πρόβλημα υπάρχει σ’ αυτούς που κυβερνούν όχι στις ΔΕΚΟ που συκοφαντούν" "Πήρατε την ψήφο για να κυ­βερνάτε και όχι την Ελλάδα να την ξεπουλάτε".

Κύριος ομιλητής στη συγκέντρωση ο Λάμπρος Κανελλό- πουλος Πρόεδρος της ΓΣΕΕ και ο Γενικός Γραμματέας Γιάν­νης Θεώνας. Ακολούθησαν ο Σπ. Γιατράς πρόεδρος της ΑΔΕ­ΔΥ και ο Παναγιώτης Πλούμης πρόεδρος του ΕΚΑ.

Όμως για πρώτη φορά έχουμε και ένα άσχημο επεισόδιο. Νεοναζιστές της "Χρυσής Αυγής" επετέθησαν και χτύπησαν στην Ομόνοια μέλη της Οργάνωσης Σοσιαλιστική Επανάστα­ση που μοίραζαν προκηρύξεις για την Πρωτομαγιά (ΑΥΓΗ 2.5.92)

1993Η Πρωτομαγιά γιορτάζεται στο Πεδίον του Άρεως. Εκείνη

την περίοδο το εργατικό κίνημα δίνει τη μάχη του κατά των Ιδιωτικοποιήσεων. 0 υπουργός Εθνικής Οικονομίας κ. Μάνος

131

Page 134: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

ισχυρίζεται ότι όχι μόνο ο ΟΤΕ αλλά κι η ΔΕΗ θα ιδιωτικο- ποιηθεί γρήγορα. Προσφέρονται σε νεφελώδεις "στρατηγι­κούς επενδυτές" Κύριο σύνθημα της συγκέντρωσης ήταν του ΟΤΕ: "Εμείς δεν πουλάμε" "Κοινωνικός χαρακτήρας του ΟΤΕ".

Υπάρχουν και πανώ κατά της επέμβασης στη Γιουγκοσλα­βία.

Στις 13 Μαΐου η ΓΣΕΕ προγραμματίζει γενική απεργία. Πραγματοποιήθηκε και έγινε συγκέντρωση στην πλατεία Κά- νιγγος και μετά διαδήλωση με κύρια συνθήματα κατά των Ιδιωτικοποιήσεων. Τελικά στις 11 Αυγούστου η Βουλή με ελάχιστη πλειοψηφία της Ν. Δημοκρατίας ψήφισε την ιδιωτι­κοποίηση του ΟΤΕ. Νέες συγκεντρώσεις των εργαζομένων του ΟΤΕ. Δηλώνουν ότι δεν πρόκειται να εφαρμόσουν τέτοια απόφαση. Τελικά τον Σεπτέμβριο έπεσε η κυβέρνηση Μη- τσοτάκη.

1994Η Πρωτομαγιά συμπίπτει με το Πάσχα γι’ αυτό ο εορτα­

σμός γίνεται τη Πέμπτη 12 Μαΐου. Στο Πεδίον του Άρεως. Το κύριο πρόβλημα είναι η ανεργία που συνεχώς ανεβαίνει. Το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται πάλι στην κυβέρνηση. Στο συνδικαλιστικό κίνημα φανερή πλέον η απομαζικοποίηση των σωματείων. Τα συνθήματα αναφέρονται στις συνθήκες ζωής, την ανεργία και τις συνθήκες εργασίας, "θέλο υ μ ε αυξήσεις και όχι απολύσεις" Διοργανωτές της συγκέντρωσης παρουσιάζονται η ΓΣΕΕ, η ΑΔΕΔΥ, το ΕΚΑ. Όμως ο εργαζόμενοι όλο και λι- γότεροι και χωρίς ενθουσιασμό.

1995Η Πρωτομαγιά ημέρα Δευτέρα στο Πεδίον του Άρεως.

Διοργανωτές η ΓΣΕΕ, η ΑΔΕΔΥ, και το ΕΚΑ. Έχουν προηγη- θεί οι μεγάλες απεργίες Σκαραμαγκά - Εκπαιδευτικών και άλλων κλάδων. Κύριο σύνθημα για πρώτη φορά '35 ώρες

132

Page 135: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Η Π ρω τομαγιά στη Ν ομιμότητα

δουλειά την βδομάδα με πλήρη απασχόληση και χωρίς μείωση μισθού" Κύριο σύνθημα για πρώτη φορά οι 35 ώρες εργασίας την εβδομάδα. Χωρίς μείωση αποδοχών. Ένα αίτη­μα που αν πραγματοποιηθεί θα μειώσει τη συνεχώς διογκού- μενη ανεργία. Επίσης ακούστηκαν τα συνθήματα κατά της λιτότητας, κατά του ΝΑΤΟ κ.λπ.

Μίλησαν: Χρήστος Πολυζωγόπουλος, Γιάννης Μανώλης, Η. Βρετάκος, Γιώργος Μαυρίκος και εκ μέρους των συνταξιού­χων ο Β. Γεωργάτος.

1996Ημέρα Τετάρτη. Η συγκέντρωση έγινε στο Πεδίον του

Άρεως με οργανωτές την ΓΣΕΕ, την ΑΔΕΔΤ και το ΕΚΑ. Η κατάσταση των εργαζομένων χειροτερεύει. Το ποσοστό ανεργίας έφτασε ήδη το 10, 5%. Ακόμη χειρότερη είναι η διά­λυση των εργασιακών σχέσεων. Ουσιαστικά δεν υπάρχει έλεγχος στις συνθήκες εργασίας. Συγχρόνως παρουσιάζεται το πρόβλημα των παράνομα απασχολούμενων μεταναστών. Αυτοί δεν έχουν καμιά εξασφάλιση. Δουλεύουν με άθλια αμοιβή και χωρίς κοινωνικές ασφαλίσεις. Από τα συνθήματα αναφέρουμε:

Μεταξύ των συνθημάτων για πρώτη φορά και η "Άμεση νομιμοποίηση των μεταναστών". Μαζί διαδηλώνουν και ξέ­νοι μετανάστες, όπως η οργάνωση KASAPI των Φιλιπίνων εργατών. Άλλο σύνθημα λέει: "Ο ΣΕΒ φέρνει την ανεργία κι όχι οι μετανάστες" "1η Μάη μέρα διεθνούς Α λληλεγ­γύης των εργατών όλου του κόσμου"

Στις ομιλίες τους ζητούν να σταματήσει η πολιτική της λι­τότητας και της ανεργίας. Με αυτά τα θέματα απασχολείται η συγκέντρωση αυτή τη χρονιά. Μίλησαν ο Πρόεδρος της ΓΣΕΕ Χρήστος Πρωτόπαπας και ο Πρόεδρος των συνταξιού­χων Π. Μαυροδόγλου. Στη συνέχεια μίλησε ο Γενικός Γραμ­ματέας Γιώργος Μαυρίκος. Αμέσως με την ομιλία ένα μεγά­λο μέρος των συγκεντρωμένων επηρεαζόμενων από την

133

Page 136: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ A Τ I K H Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε ΛΛ Α Δ Α

ΕΣΑΚ - Σ ξεκίνησε πορεία προς τη Βουλή αφήνοντας τους υπόλοιπους ομιλητές με μειωμένο ακροατήριο.

Στη Θεσσαλονίκη με την Πρωτομαγιά συμπίπτει και η επέτειος 60 χρόνων από τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης το 1936. Αυτά που συντάραξαν την Ελλάδα και απετέλεσαν την τελευταία μεγάλη μάχη κατά της ανόδου του φασισμού στην Ελλάδα. Ύστερα από μερικούς μήνες, τότε, πραγματοποιή- θηκε το πραξικόπημα Ανακτόρων - Μεταξά της 4ης Αυγού- στου. Μετά το τέλος της συγκέντρωσης οι συγκεντρωμένοι κατευθύνθηκαν στο μνημείο των Καπνεργατών. Στον Πει­ραιά μετά τις ομιλίες στην Πλατεία Κοραή κατευθύνθηκαν στο Πασαλιμάνι.

1997Η Πρωτομαγιά γιορτάζεται διασπασμένη. Ημέρα Πέμπτη

και με δυνατή βροχή. Η πλειοψηφία της ΓΣΕΕ και η ΑΔΕΔΤ συγκεντρώθηκαν στο Πεδίον του Αρεως με ομιλητές τον Πρό­εδρο της ΓΣΕΕ Χρήστο Πολυζωγόπουλο και τον Πρόεδρο της ΑΔΕΔΤ Γ. Κουτσούκο. Η παράταξη της ΕΣΑΚ - Σ πραγμα­τοποίησε συγκέντρωση στην πλατεία Συντάγματος με ομιλη­τή τον Γιώργο Μαυρίκο, Γενικό Γραμματέα της Γ .Σ .Ε .Ε .

Και οι δυο συγκεντρώσεις υπέφεραν από τη ραγδαία βρο­χή που κράτησε πολλή ώρα. Κύρια συνθήματα της χρονιάς κατά της Ανεργίας, της Λιτότητας, την προστασία της Κοι­νωνικής Ασφάλισης. Την αύξηση των συντάξεων.

Στις άλλες πόλεις της Ελλάδας η Πρωτομαγιά οργανώθη­κε από όλες τις παρατάξεις σε μια συγκέντρωση. Αλλά και για την Αθήνα οι χωριστές συγκεντρώσεις δεν σημαίνουν διά­σπαση της ΓΣΕΕ. Η συγκέντρωση του Συντάγματος εκφρά­ζει εντονότερη διαμαρτυρία και απαιτεί από την υπόλοιπη διοίκηση της ΓΣΕΕ ενεργητικότερη αντίσταση στην κυβερνη­τική πολιτική. Μια μικρότερη συγκέντρωση οργανώθηκε στην Ομόνοια από μια Επιτροπή για την Ανεξάρτητη Ταξική Πρω­τομαγιά. Οι μετανάστες της οργάνωσης Κ AS API γιόρτασαν

134

Page 137: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Η Π ρω τομαγιά στη Ν ομιμότητα

χωριστά σε μιαν αίθουσα. Δεν θέλουν να αποφασίσουν σε ποια από τις δύο συγκεντρώσεις θα πάρουν μέρος.

Με την ευκαιρία της Πρωτομαγιάς οργανώθηκε σε αίθου­σα του κτιρίου της ΓΣΕΕ έκθεση φωτογραφιών του εργατι­κού κινήματος της χώρας μας. Την οργάνωση ανέλαβε το ΑΡ­ΧΕΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΜΟΥ (ΑΡ. ΙΣΤΟ.Σ.). το οποίο συστήθηκε από την ΓΣΕΕ τον Νοέμβριο 1996 για να συγκε­ντρώσει τα αρχεία του Εργατικού κινήματος.

1998Η εργατική Πρωτομαγιά γιορτάστηκε με τρεις συγκεντρώ­

σεις. Η ΓΣΕΕ στην πλατεία εμπρός από τα γραφεία της οδού Πατησίων. Η παράταξη ΕΣΑΚ - Σ στην πλατεία Συντάγμα­τος. Μια Τρίτη μικρότερη συγκέντρωση στην Ομόνοια πραγ­ματοποίησαν εξωσυνδικαλιστικές οργανώσεις.

Όπως και το 1997 οι διαφορετικές συγκεντρώσεις δυνάμε­ων της ΓΣΕΕ στην Πατησίων και το Σύνταγμα δεν σημαί­νουν και διάσπαση της κεντρικής συνδικαλιστικής οργάνω­σης. Πρόκειται για ένδειξη εντονότερης κριτικής και δραστη­ριότητας κατά της κυβερνητικής πολιτικής, η οποία προσπα­θεί με διάφορα επιχειρήματα να αφαιρέσει δικαιώματα της εργατικής τάξης. Να επιβάλει επίσης χειρότερους όρους ερ­γασίας σύμφωνα με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Σημειώνουμε ότι σε όλες τις άλλες πόλεις οι συγκεντρώ­σεις ήταν κοινές.

135

Page 138: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

Γ Ι Α Ν Η Κ. Κ Ο Ρ Δ Α Τ Ο Υ

“ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ

ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝ ΗΜ ΑΤΟΣ,,

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΜΗΜΕΝΗ Ε Π Ι Τ Η Β Α Σ Ε Ι Α Γ Ν Ω Σ Τ Ω Ν Π Η Γ Ω Ν

ΚΑΙ ΑΝΕΚΔΟΤΩΝ ΑΡΧΕΙΩΝ

Τ Ο Μ Ο Σ Α' ( 1870— 1907)

ΤΤΛΝΕΤΤΙΧΤΗΜΙΑΚΟΝ β ιβ λ ιο π ω λ ε ιο ν Α Λ Ε Ξ · Ν. Κ Ο Λ Ο Λ Ο Υ

Α0ΗΝΑΙ—ΠαγικΗΤΓημΙο·υ tip 1 ( 3 1

Πρώτη έκδοση του σπουδαιότίρου βιβλίου για την ιστορία του (ργατικού κινήματος. Συγγραφέας ο κλασικός ιστορικός του κινήματος Γιάννης Κ.Κορδάτος.

Page 139: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)
Page 140: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

Ο ΐ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΑΙ ΚΑΙ ΟΙ ΕΡΓΑΤΑΙΑ θ η ν ώ ν - Π ειραιώς

Π ρος την Κυβέρνησιν της Ελλάδος.

“Συνελθόντες σήμερον την Ιην Μαΐου του 1 8 9 4 έτους, ημέραν Κυριακήν και ώραν 5ην μ.μ. πάντες οι διεθνείς Σοσια-λισταί και εν γένει πάντες οι υπό μισθόν ευρισ­κόμενοι και πάσχοντες εργάται Α θη ν ώ ν -Π ειρ α ιώ ς, αποφασίζομεν και ψηφίζομεν τα εξής: α ') Την Κυριακήν να κλείωνται τα καταστήματα καθ’ όλην την ημέραν και οι εργάται ν’ αναπαύωνται. β ') Οι εργάται να εργάζωνται επί 8 ώρας την ημέραν και ν’ απαγορευθή η εργασία εις τους ανηλίκους, γ ') Ν α απονέμεται σύντα ξις εις το υ ς εκ της εργασίας παθόντας και καταστάντας ανικάνους προς συντήρησιν εαυτών και της οικογενείας των. δ ') Ν α καταργηθώσιν αι θανατικοί εκτελέσεις, δ ') Ν α καταργηθή η διά χρέη προσωπική κράτησις και σ τ') Ανατίθεται εις τους διευθυντάς των σοσιαλιστικών εφημερίδων η επίδοσις του παρόντος ψηφίσματος εις την Κυβέρνησιν, επί τη βάσει του οποίου παρακαλείται αύτη να συντάξη νομοσχέδια και υποβάλη ταύτα εις την Βουλήν προς ψήφισιν κατά την αμέσως συγκληθησομένην αυτής σύνοδον.

Αθήναι, 1η Μαΐου 1894

(Έπονται αι υπογραφαί).

138

Page 141: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Μ ερικές π ρω τομ α γιές σε επ α ρ χίες

Σ τ ι ς ε π ό μ ε ν ε ς ς ε λ ι δ ε ς δ ιν ω μ ε ρ ικ ά α π ο ς π α ς μ λ τ α από αναμνήσεις για την Πρωτομαγιά σε επαρχίες και την Κύπρο. Δυστυχώς ούτε τον καιρό, ούτε και τα μέσα είχα να σημειώ­σω όλα όσα έγιναν. Παραμένει σκοπός για νεότερους μελε­τητές του Ελληνικού Εργατικού Κινήματος ΔΗΜ. ΛΙΒ.

ΒΟΛΟΣΗ Π ρωτομαγιά στα 1911

Οι Πρωτομαγιές έπαιρναν μεγάλη επισημότητα και στολί­ζονταν από μεγάλη λαϊκή συμμετοχή. Οι καπνεργάτες συγκε­ντρώνονταν στο Εργατικό Κέντρο, αλλά και άλλοι συνδικαλι­σμένοι εργάτες. Στην αρχή άκουγαν τους ρήτορες, - εκείνα τα αθάνατα λαϊκά αηδόνια, τα Εργατικά Στελέχια, όπου η γλώσσα τους δεν είχε σταματημό κι όπου ήξεραν την εργατι­κή νομοθεσία απόξω κι ανακατωτά. Τους έβλεπες να βγαί­νουν στο μπαλκόνι του Εργατικού Κέντρου, - όλο τραγιάσκα και γερανιά, φόρμα, συχνά με τριαντάφυλλο στο πέτο, - και να βγάνουν το λόγο τους, οι όσιοι άνθρωποι, με πόνο και πά­θος. Αφού περνάγαν οι Ρήτορες, κι αφού έλεγαν ότι είταν να πουν. - άρχιζε ύστερα η Χορωδία του Εργατικού Κέντρου, για να τραγουδήσει τα εργατικά τα τραγούδια. Τραγούδια για βάσανα, για δυστυχίες, για φυλακές, για εξορίες και τέ­λος για αγώνες, για θυσίες, για ήρωες και μάρτυρες του Ερ­γατικού Κινήματος. Έφτιαχναν ύστερα την πομπή, που θα διέσχιζε την οδό Δημητριάδος, τραγουδώντας εργατικά εμβα­τήρια.

Στην Πρωτομαγιά του 1911, το Εργατικό Κέντρο ήταν πε­ριτριγυρισμένο από έφιππους χωροφύλακες. Δεν έγιναν επει­σόδια. Οι χωροφύλακοι, παιδιά του λαού κι αφτά, άκουγαν τα τραγούδια τα εργατικά και πολλοί δάκρυζαν γιατί τους έβρισκαν στην καρδιά. Όταν ξεκίνησε η πομπή, μπροστά

Μερικές πρωτομαγιές σe επαρχίες.

Ηλία Λαφούση: Ε ργατικές μ έρ ΐς στον παλ ιό Βόλο. Στο π ίρ ιοδ ικό ΚΕΙΜ ΕΝ Α ΤΟΤ ΒΟΛΟΤ τίύχος 10 - 1983 σ(λ. 28.

139

Page 142: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

Γιώργου Π ίγιου: Από την ιστορία του συνδικαλ ιστι­κού κινήματος της Κ αβάλας (1922 - 1953). Έκδοση ΟΑ· ΕΔ. Αϋήνα 1984.

μπήκαν οι έφιπποι χωροφύλακες, κι ακολουθούσαν οι εργά­τες σε τετράδες, τραγουδώντας εμβατήρια. Μερικοί κράτα- γαν πλακάτ, που έγραφαν: "Ο θ εό ς και το δίκαιόν μας", "Δεν ζητούμεν Οίκτον, απαιτούμε δικαιοσύνην", "Εργά - τα ι ενω θείτε", "Ε ρ γ ά τα ι εγγ ρα φ είτε σ τα σω ματεία", "Εργάται διαμαρτυρηθείτε προς την Κυβέρνησιν. . ." Η εργατική πομπή, αφού διέσχισε τους κεντρικούς δρόμους, διαλύθηκεν για να καταλήξουν οι εργάτες έξω απ’ την πόλη για να γιορτάσουν την Πρωτομαγιά των λουλουδιών.

ΚΑΒΑΛΑ 1935

Δείγματα της εποχής, που καλπάζοντας ερχόταν, έδωσαν αμέσως αυτοί που κατέλαβαν την πόλη. Σε δύο μήνες περί­που θα γιορταζόταν η ηρωική εργατική Πρωτομαγιά.

Οι μέρες πέρασαν γρήγορα. Την παραμονή της Πρωτομα­γιάς εκείνης εφαρμόστηκε από την Ασφάλεια Καβάλας μια καινούργια για μας μέθοδος. Άνδρες της Γενικής Ασφάλειας μας μάζεψαν, κάπου 60 στελέχη, όσοι δεν πήγαμε φυλακή ή εξορία, γέροι, άρρωστοι, από τα σπίτια μας ή από τα κα­πνομάγαζα, όσοι δούλευαν, και μας συγκέντρωσαν στη Στρα­τιωτική Λέσχη των αξιωματικών (Μέγαρο Τσονταρίδη) στην οδό Βενιζέλου. Εκεί ο υποδιοικητής της Ασφάλειας Αλεξά- κης, μας ανακοίνωσε πως ήθελε να μας γνωρίσει και να μας μιλήσει ο επιτελάρχης του Σώματος Στρατού. Πράγματι, σε λίγο ήρθε ένας άντρας, ψηλός, περίπου δύο μέτρα, με πολλά παράσημα και γαλόνια, και μας χαιρέτησε ευγενικά. Η ομι­λία του όμως που ακολούθησε, απέδειξε το αντίθετο της πα­ρουσίας του. Άρχισε με ένα χείμαρρο από συκοφαντίες για τους καπνεργάτες και το ΚΚΕ. Έβριζε και αποκαλούσε όλους τους καπνεργάτες κομμουνιστές και τους πρόσφυγες απάτριδες. Μας είπε ακόμη πως την ευθύνη για την κατα­στροφή της Μ. Ασίας τη φέρνουν στο ακέραιο οι πρόσφυγες και οι κομμουνιστές, γιατί δεν πολέμησαν.

140

Page 143: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Μ ερικές π ρω τομ α γιές σε επ α ρ χίες

Αφού είπε και άλλα πολλά ακατανόμαστα, στη συνέχεια μας προειδοποίησε και μας απείλησε πως, αν τελικά τολμού­σαμε να γιορτάσουμε την Πρωτομαγιά, θα βάφονταν τα πε­ζοδρόμια με αίμα.

Φύγαμε με μια έντονη αγανάκτηση ζωγραφισμένη στα πρόσωπά μας,'αλλά και με μια γεύση πίκρας για όλες αυτές τις βρισιές, που ακούστηκαν σε βάρος μας από επίσημο άτο­μο και που σε τελευταία ανάλυση μας υποβάθμιζαν σαν αν­θρώπους, αλλά και σαν πατριώτες.

Τελικά ο χείμαρρος από βρισιές και οι απειλές του. . . ευ­γενικού αυτού επιτελάρχη δε σταμάτησαν, ούτε μείωσαν τον παλμό και την όρεξη για το γιορτασμό της Πρωτομαγιάς. Η Πρωτομαγιά εκείνη γιορτάστηκε στις συνοικίες πανηγυρικά, με συγκεντρώσεις, με αφίσες και με προκηρύξεις.

ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ 1935 Πρωτομαγιάτικες γιορτές

Στο Αργοστόλι ήταν παράδοση από παλιά την Πρωτομα­γιά να βγαίνει ο κόσμος για να τη γιορτάζει έξω στην εξοχή, στη λάση (τοποθεσία), με λουλούδια. Αυτό το πράγμα δεν είχε καμιά σχέση με την Εργατική Πρωτομαγιά.

Από τα παλιά τα χρόνια είχε φτιαχτεί στο Αργοστόλι ένας Σύλλογος που λεγόταν "Κοινωνικός Σύνδεσμος" Αυτός ο Σύνδεσμος ασχολούνταν με τη μουσική και ήτανε επικεφαλής της Σχολής Απόρων Παιδιών. Η Σχολή είχε δίκιά της μουσι­κή. Αυτή την εποχή στο Αργοστόλι ήτανε τρεις μουσικές: μια η Δημοτική μουσική, μια της Λειβαθούς - όπως την είχανε ονομάσει γιατί την είχε βοηθήσει ο Βεργωτής με λεφτά για να αγοράσει τα όργανά της - και η άλλη των απόρων Παιδιών. Εκεί εμείς δεν μπορούσαμε να μπούμε, ούτε να έρθουμε σε καμιά συνεννόηση για να κάνουμε μια πρωτομαγιάτικη εκδή­λωση.

Έτσι κι εμείς, από βραδίς, γεμίσαμε τους δρόμους όπου θα

Γ ιρασ ίμ ου Α ντωνά- του: Γ Αναμνήσίΐς απ ό τους λαϊκούς αγών(ς Κ ίφ αλ ονιάς - Θιακιού. Αϋήναι 1981. Σ ίλ. 37.

141

Page 144: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

Αναμνήσεις Ιωάννη Παπαδημητρίου.

περνούσε ο κόσμος με συνθήματα και πρωτομαγιάτικες προ­κηρύξεις. Με τέτοια συνθήματα: "Ε ργά τες ζητείστε: Να εφαρμοστεί το οχτάωρο, αύξηση μεροκάματου, δουλειά στους άνεργους ή επιδόματα", "Σύνταξη στους γέρους" και άλλα. Τα Σωματεία που είχαμε εμείς στα χέρια μας πολ­λές φορές είχαμε τις διοικήσεις και τις σφραγίδες, ήτανε άμαζα και γι’ αυτό δεν μπορούσαμε να κάνουμε καμιά μαζι­κή εκδήλωση.

Μια Πρωτομαγιά θυμάμαι που οι αρτεργάτες είχανε απεργία, βγήκε μια επιτροπή από τον Στάθη Πολλάτο και τον Κυριάκο Κυριακάτο (αρτεργάτες), τον Γεράσιμο Αντω- νάτο και το Γεράσιμο Κασιμάτη (υποδηματεργάτες) και τον Αλέκο Αλεξανδράτο (ξυλουργό), και ζητήσαμε άδεια να κά­νουμε συγκέντρωση στη σάλα του χοροδιδασκαλίου του Διο- νύση Λαμπήρη, κοντά στο Σωτήρα στην εκκλησιά, ήταν στο Λιθόστρατο. Όμως οι αρχείοι θέλησαν να μιλήσουν, εμείς δεν τους αφήναμε, έτσι πιαστήκαμε και διαλύθηκε η συγκέ­ντρωση. Γι’ αυτή την συγκέντρωση είχε γίνει καλή προετοι­μασία. Συνθήματα στους τοίχους, κόκκινες σημαίες στα σύρ­ματα κρεμασμένες, προκηρύξεις στα μαγαζιά και στα χέρια και γι’ αυτό είχαμε μια κάπως σχετική επιτυχία. Μιλήσαμε ο Αντώνης κι εγώ για το ιστορικό και ο Κυριακάτος για την απεργία.

ΒΟΛΟΣ 1919

Οι Βολιώτες εργάτες τότες, ήτανε ζόρικα άτομα. Τζόρες! Στις απεργίες όταν βρίσκονταν αντιμέτωποι με το στρατό και την αστυνομία βρίζανε τους βαθμοφόρους. "Τις επωμίδες σας γαμώ, τη μάνα σας, τον πατέρα σας! Τσιράκια του Ματσά- γκου!" Μην ανοίγανε στόμα! Γιατί έτσι και τ’ ανοίγανε. . .

Θυμάμαι μια Πρωτομαγιά! Ήταν το 1919. Το Εργατικό Κέντρο είχε γιορτή στο Δημοτικό Θέατρο. Ήταν τίγκα! Εργά­τες, πολιτικοί, όλες οι αρχές.

142

Page 145: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Μ ερικές π ρω τομ α γιές σε επ α ρ χίες

Τότε βγήκε ένας εργάτης, ο Σταυράκης. Εγώ τον ονομά­ζω φακίρη, γιατί είχε δυνατότητες πολλές να συναρπάζει τα πλήθη.

Κι άρχισε ένα ποίημα - για κείνη την ημέρα - που έμεινε αξέχαστο το τι έγινε! Κι όλοι φροντίσαμε μετά να το βρούμε και να το μάθουμε. . . Έλεγε τα εξής:

Παντού δεν είναι πράσινοι όταν σπαρθούν οι κάμποι Και η θάλασσα δεν φαίνεται κι αυτή γαλάζια νάναι;

Παντού ο ίδιος ήλιος δεν είν’ αυτός που λάμπει;Και πάνω σ ’ όλη μας τη γη τ ’ αστέρια δεν φωτάνε;Γιατί λοιπόν, ω άνθρωπε, όπου κι αν ζεις σου λένε Πως πρέπει νάχεις πάντα μια πατρίδα να θυμάσαι

Γι ’ αυτήν πάντα να νοιάζεσαι και να πονείς καημένε, Αφού σε τούτηνε τη γη όπου κι αν ζεις πλανάσαι.

Στο τόπο που γεννήθηκες μπορείς πάντα να ζήσεις Και λεύτερη συνείδηση μεσ' στην καρδιά σου νάχεις;

Παντού Δε σκίζεις πέλαγα να πας να κατακτήσεις Και εις τα π έρατα της γης, παντού - παντού δεν τρέχεις;

Μα όπου και να βρίσκεσαι για το ψωμί δουλεύεις Σαν είλωτας με βάσανα και τη ζωή σου σβύνεις.

Μα ποιοι είν' αυτοί που πάντοτε πατρίδα σου θυμίζουν Με σέβας και υπόληψη μες στην καρδιά σου νάχεις

Με χίλια δυο τεχνάσματα να σε αποκοιμίζουν Να σ ’ έχουν πάντα σκλάβο της εσέ και τα παιδιά σου"

(Στρέφεται προς το θεωρείο που ήταν οι πολιτικοί και τους δείχνει με το χέρι του)

"Αυτοί που για εμπόριο έχουνε την πατρίδα"(Υστερα στρέφεται στο θεωρείο των στρατιωτικών)

"Κι αυτοί που διορίζονται της γης οι βασιλιάδες!Να σ ’ έχουν πάντα σκλάβο τους με ψεύτικη ελπίδα

Και να αλληλοσφάζεσαι σε θέλουν οι φονιάδες! Εμπρός λοιπό! Σα γίγαντας για σφίξε τη γροθιά σου Κι απ' την ορμή σου να σκιστεί του ουρανού ο θόλος!

Από τη μελέτη τον Δημήτρη Σπνρον: Ε ργ ατικό Κ έντρο Βόλου 1908 - 1998 Ενενήντα χρόν ια.

143

Page 146: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

Παναγή X. Κ ουμ ά­ντου: Το (ργ ατικό - συνδικαλιστικό κ ί­νημα της Κ αλ αμ ά ­τας 1900 - 1960 σίλ. 74, 173. Κ α ­λαμάτα 1997.

Και χτύπα τους ελεύθερη να ζήσει η γενιά σου Και πες τους πως πατρίδα σου είναι ο κόσμος όλος!"

ΚΑΛΑΜΑΤΑ 1924

Παραμονές Πρωτομαγιάς επισημοποιήθηκε η διάσπαση του Σ.Κ. Καλαμάτας. Την Κυριακή 20 Απριλίου συγκεντρώ­θηκαν τα σωματεία Ηλεκτροτεχνιτών, Κτιστών, Τυπογράφων, Ξυλουργών, Υπαλλήλων Δημοσίων Κέντρων, Εργατών θαλάσ­σης, Μηχανοτεχνιτών, Οινοπνευματεργατών και Υποδημα- τεργατών και αντάλλαξαν απόψεις πάνω στην πορεία του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος και το γιορτασμό της Πρωτομαγιάς.

Στις 30 Απριλίου έδωσαν στη δημοσιότητα ένα εμπνευ­σμένο ανακοινωθέν που το είχε υπογράψει ο γεν. Γραμματέ­ας του ΕΚΚ Χαρ. Κρέπαπας.

ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ ΕΡΓΑΤΙΚΟ Γ ΚΕΝΤΡΟ Γ

ΚΑΛΑΜΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΙΟΡΤΑΣΜΟ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑΣ 1924

Σύντροφοι,Σύμφωνα με την προκήρυξη της ΓΣΕΕ για τον γιορτασμό

της Πρωτομαγιάς η προχθεσινή συνεδρίασις της Διοικητικής Επιτροπής του ΕΚΚ απεφάσισε δ ιά 24ώρου αργίας όπως οι εργάτες των Καλαμών συγκεντρωθούν στην πλατεία Τζανή (κάτω του ξενοδοχείου Ακταίου) για να ενώσουν την φωνήν των προλεταρίων όλης της Ελλάδος και όλων των χωρών της γης και να διαδηλώσουν την ακλόνητο ν πίστη τους προς τον ιε­ρό ν αγώνα των εργατών όλου του κόσμου που αποβλέπει στην απελευθέρωση της εργατικής τάξης απ ό τα νύχια του καπιτα­λιστικού ζυγού.

Ακολουθώντας την απόφαση αυτή του Εργατικού Κέντρου κάθε σωματείο που ανήκει στη δύναμή του, και τα μη ανήκο-

144

Page 147: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Μερικές πρωτομαγιές σε επαρχίες

ντα πρέπει να καλέσουν με ιδιαίτερο ανακοινωθέν τα μέλη των, στη συγκέντρωση της εργατικής Πρωτομαγιάς. Σύντρο­φοι, η Πρωτομαγιά δεν είναι για μας ημέρα γιορτής και δια- σκεδάσεως, ημέρα αργίας και αναπαύσεα>ς, δεν αφήνουμε τις δουλειές μας για να γλεντήσουμε σε διάφορα κέντρα ούτε να χαιρετήσουμε τη μυροβόλο άνοιξη όπως το κάνουν οι εκμε­ταλλευτές μας.' Η ημέρα αυτή είναι για μας ημέρα διαμαρτυ­ρίας και σαν τέτοια γιορτάζεται από όλους του εργάτες σ’ όλο τον κόσμο. Την ημέρα αυτή φανερώνεται η δύναμη της εργα­τικής τάξεως. Όλα σταματούν. Παντού επικρατεί τρομακτική σιωττή. Και εκείνο που μόνο ακούγεται μέσα στη γενική νέκρα είναι η βροντερότερη φωνή που βγαίνει από τα πονεμένα σπλάχνα των εκατομμυρίων σκλάβων της δουλειάς, η φωνή που συνταράσσει τα θεμέλια της σημερινής σάπιας και άνομης κοινωνίας. Κάτω ο Καπιταλισμός - Κάτω η Κοινωνία των εκ­μεταλλευτών. Εργάτες, εργάτριες και υπάλληλοι Καλαμών. Έτσι έπρεπε να γιορτάσουμε και εμείς την φετινή εργατική Πρωτομαγιά μας. Κ ι ’ εδώ κάθε τι πρέπει να σταματήσει. Κά ­θε κίνηση πρέπει να παύσει. Ούτε τραίνο, ούτε βαπόρι, ούτε φωτισμός, ούτε ψωμί, ούτε τραμ, ούτε κάρο, ούτε αμάξι, ούτε τίποτε στους εκμεταλλευτές μας. Κ ι ’ εδώ συγκεντρωμένοι όλοι εις την πλατεία Τζανή, ώρα 4.00 μ.μ. σήμερον θα διαδη- λώσουμε την πίστη μας στον απελευθερωτικό αγώνα του προ­λεταριάτου και από το στόμα μας θα βγει μυριόστομα η φω­νή. Κάτω ο καπιταλισμός. Κάτω οι δολοφόνοι του εργαζόμε­νου λαού.

0 Γ ε ν . Γ ρ α μ μ α τ ε τ ς X . Κ ρ ε π α π α ς .

Παραλλαγμένος ελάχιστα, ο βασικός κορμός, αυτού του κειμένου χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα στις εκδηλώσεις τη Πρωτομαγιάς. Ανήμερα την Πρωτομαγιά τα πιο πάνω σωμα­τεία και παρά την απαγόρευση της κυβέρνησης Παπανα­στασίου να γιορταστεί η Πρωτομαγιά, συγκεντρώθηκαν στις4 το απόγευμα στην πλατεία Τζανή - που είχε μετονομαστεί

145

Page 148: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α ΣΤΗ Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

σε Βενιζέλου - άκουσαν τους ομιλητές και ενέκριναν το ψή­φισμα που κατέβασε η οργανωτική επιτροπή. Πρόκειται για το πρώτο ολοκληρωμένο ψήφισμα εργατικής τάξης με συ­γκεκριμένα αιτήματα και σαφή αντιπολεμικό χαρακτήρα. Μεταξύ των άλλων ζητούσε να καταργηθεί η στρατιωτική θη­τεία και να καθιερωθεί η πολιτοφυλακή, να χορηγηθεί γενική αμνηστεία και παύσει η δίωξη εναντίον των λιποτακτών και ανυποτάκτων, απαιτούσε να παραπεμφθούν οι ένοχοι σε λαϊ­κά δικαστήρια και να επαναληφθούν οι σχέσεις με την Σο ­βιετική Ένωση. Επιτροπή διαδηλωτών επέδωσε το ψήφισμα στο Νομάρχη και στη συνέχεια κατευθύνθηκε στα γραφεία του Σοσιαλιστικού Ομίλου όπου ο Φ. Καπετανάκης τους συ­νέστησε να διαλυθούν ήσυχα.

ΨΗΦΙΣΜΑ 1 Μαΐου 1924

Προς τον Πρόεδρο του Υπουργικού Συμβουλίου

Κύριε Πρόεδρε, Κύριοι Υπουργοί.

Συνελθούσα σήμερον 1η Μαΐου και ώραν 16ην εν τη πλα­τεία Βενιζέλου η εργατική τάξις Καλαμών τη προσκλήσει της Εργατικής Επιτροττής του Εργατικού Κέντρου Καλαμών και του Κομμουνιστικού Ομίλου Καλαμών ψηφίζει τας κάτωθι απαιτήσεις αίτινες απαιτεί να εξετασθούν και να γίνουν δε- κταί διότι είναι απαιτήσεις ολοκλήρου της εργατικής τάξεως της Ελλάδος.

1. Πλήρης ελευθερία οργανώσεως εις τους εργάτας, χωρι­κούς, εφέδρους και δημοσίους υπαλλήλους.

2. Να γίνουν δεκταί όλαι αι απαιτήσεις της εργατικής τά­ξεως διά τας οποίας αγωνίζεται η Γ Σ Ε Ε . Εξάωρος εργασία κατά 24ωρον ανώτατον όριον. Ορισμός κατωτάτου ημερομι­σθίου και μισθών και αυξήσεις τούτων σύμφωνα με τον τιμά­ριθμον της ζωής. Τοποθέτησις των ανέργων εις κρατικάς ερ­γασίας και αποζημίωσις εφ όσον δεν εργάζονται. Επιβολή ερ-

146

Page 149: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Μερικές πρωτομαγιές σε επαρχίες

γατιχού ελέγχου εις τα εργοστάσια και τας επιχειρήσεις, διο­ρισμοί εποπτών εργασίας υπό της Γενικής Συνομοσπονδίας.

3. Να καταργηθούν αμέσως οι έμμεσοι φόροι από τα είδη της πρώτης ανάγκης και να επιβληθεί βαριά φορολογία επί των ειδών της πολυτελείας, επί των μεγάλων περιουσιών οι οποίαι εσχηματίσθησαν εκ του αίματος και του ιδρώτος του πτωχού εργαζόμενου λαού. Συγχρόνως να κατασχεθούν οι περιουσίαι των ενόχων διά τας καταστροφάς που υπέστη και υφίσταται ο εργαζόμενος λαός, των καταχραστών και αισχρο­κερδών.

4. Να παραχωρηθεί παρά του Δήμου Καλαμών οίΧημα δι’ εγκατάστασιν Ε Κ Κ ως και διά την Ένωσιν Παλαιών Πολεμι­στών και Θυμάτων Στρατού εις κεντρικόν μέρος ως παρεχώ- ρησαν εις άλλας πόλεις της Ελλάδος.

5. Να μετέχουν εις την επιτροπήν διατιμήσεως όλων των ειδών και δυο αντιπρόσωποι του Ε Κ Κ .

6. Κατάπαυσις των εξοπλισμών και πάσης πολεμικής δα­πάνης που απορροφούν όλην την οικονομικήν ζωήν της χώρας.

7. Κατάργηση στρατιωτικής θητείας και καθιέρωσις της πολιτοφυλακής.

8. Άμεσος κατασκευή υδραυλικών έργων Θεσσαλίας, Μα­κεδονίας, Μεσσηνίας κ.λπ. δι ’ ων και η παραγωγή θα αυξηθεί καταπληκτικώς και η εξυγίανσις θα επέλθει από την ελονο­σίαν ήτις μαστίζει τον ελληνικόν λαόν.

9. Να απογορευθεί διά νόμου η κυβεία του συναλλάγμα­τος.

ίΟ. Να καταδιωχθεί ποινικώς η αισχροκέρδεια και να προ- βλέπεται διά τους αισχροκερδείς βαρυτάτη ποινή του θανά­του.

1 i . Να επαναληφθούν αμέσως αι σχέσεις με την Ένωση Σοβιετικών Δημοκρατιών διά να φτηνίνει το ψωμί και να εξα­χθούν τα ελληνικά προϊόντα με καλάς τιμάς.

12. Να δοθεί γενική αμνηστεία εις όλους τους καταδικα- σθέντας και καταδιωκωμένους δια στρατιωτικά και πολιτικά

147

Page 150: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΑ ΣΤΗΝ Ε Λ Λ Α Δ Α

αδικήματα και να παυσει κάθε δίωξις εναντίον των λιποτα­κτών και ανυποτάκτων.

13. Να διαλυθεί η Εθνοσυνέλευσις και να προκηρυχθούν νέαι εκλσγαί με αναλογική αντιπροσωπεία.

ί 4. Να μη εισαχθεί κανείς νέος θεσμός, περιοριστικός των ελευθεριών του λαού (π.χ. Γερουσία) ή νόμος με πρόφασιν κατοχυρώσεως της δημοκρατίας.

15. Να παραπεμφθούν εις δίκην ενώπιον λαϊκών δικαστη­ρίων όλοι οι ένοχοι των πολέμων και του τελευταίου στασια­στικού κινήματος.

16. Να καταργηθεί ο θεσμός του στρατιωτικού νόμου και της λογοκρισίας καθώς και ο νόμος περί επιστρατεύσεως των εργατών.

17. Να αποζημιωθούν επαρκώς όλοι οι αποστρατευθέντες έφεδροι που κατεστράφησαν με την πολυετή υπηρεσία και να απονεμηθεί επαρκής ισόβια σύνταξις εις τα θύματα και τους αναιτήρους ίση προς τα ανώτερα εργατικά ημερομίσθια.

18. Διανομή τσιφλικιών, μοναστηριακών και βασιλικών κτημάτων άνευ ουδεμίας αποζημιώσεως εις τους πτωχούς χω­ρικούς και πτωχούς πρόσφυγας και δωρεάν παροχή υπό του κράτους εργαλείων, χρημάτων και ότι άλλο χρειάζονται διά την άμεσον και πραγματικήν αποκατάστασίν των.

19. Να αποκατασταθούν αμέσως άνευ αναβολής οι αδελ­φοί πρόσφυγες.

Εν Καλάμαις τη 1η Μαΐου 1924 Η Οργανωτική Επιτροπή

X . Κρέπαπας, Φ. Καπετανάκης, Ευστ. Ιωαννίδης,Ηλ. Κελλαράκος, Ευστ. Μπαρδουνιώτης,

Βασ. Λαγανάκος, Π. Τζώλης.

Την ίδια ημέρα, συγκεντρώθηκαν στις 4.30' στο προαύλιο που σχηματιζόταν μεταξύ εργοστασίου Ηλεκτρικής Εταιρεί­ας και μηχανοστασίου σιδηροδρόμων (σημερινή θέση μεταξύ Δ Η Π ΕΘ ΕΚ και Δικαστικού Μεγάρου) για να γιορτάσουν την

148

Page 151: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Μερικές πρωτομαγιές σε επαρχίες

Πρωτομαγιά και τα σωματεία Καραγωγαίων, Αμαξηλατών, Τμήμα Σιδηροδρομικών, Τμήμα Ηλεκτροτεχνιτών, Βαρελο­ποιών, Σύνδεσμος Τροχιοδρομικών και Σύνδεσμος Εργατών Θαλάσσης. Ομιλητής ήταν ο προϊστάμενος του Τμήματος Σ ι­δηροδρομικών I. Τουμπόπουλος. Ανέπτυξε το ιστορικό της Πρωτομαγιάς, επετέθη κατά του Κομμουνιστικού Κόμματος και το κατηγόρησε ότι εκμεταλλεύεται τον εργάτη. Μετά εκδόθηκε το παρακάτω ψήφισμα το οποίο παρέδωσε η οργα­νωτική επιτροπή στο Νομάρχη.

Η απλή ανάγνωση των δυο ψηφισμάτων δίνει πλήρη εικό­να της διάστασης των απόψεων των δυο συνδικαλιστικών παρατάξεων.

"Τα συγχεντρωθέντα προαναφερόμενα σωματεία ζητούν:ί . Πάταξις της αισχροκέρδιας.2. Προσλήψεις ανέργων εργατών εις τας διαφόρους επι­

χειρήσεις οίτινες έπεσαν θύματα του Κομμουνισμού κατά την τελευταία πανεργατική απεργία.

3. Βελτίωσιν των όρων ζωής δι’ αυξήσεως των ημερομι­σθίων.

4. Ελάττωσις της τιμής του άρτου. '5. Αποδοκιμάζουν το Κομμουνιστικό Κόμμα και αιτείται η

διάλυσίς του ως εκμεταλλευομένου την εργατικήν τάξιν.6. Το παρόν ψήφισμα παρακαλείται η οργανωτική επιτρο-

πή να διαβιβάσει στον Εξοχώτατον Πρόεδρον της Κυβερνήσε- ως διά του Νομάρχου"

Κ Α Λ Α Μ Α Τ Α 1942

Την Πρωτομαγιά του 1942 έγινε στην Καλαμάτα απόπει­ρα απεργιακής κινητοποίησης, για να μη γίνει το αεροδρόμιο και τα οχυρωματικά έργα των Ιταλών στην περιοχή της Κ α ­λαμάτας. Ανήσυχος μπροστά στο ενδεχόμενο της απεργίας ο Ανώτατος Διοικητής των Ενόπλων Δυνάμεων στην Ελλάδα στρατηγός Κάρολος Τζελόζο εξέδωσε την προκήρυξη No. 13

149

Page 152: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α ΣΤΗ Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

ΚΎΠΡΟΣ 1925 Η ΠΡΩΤΗ ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ ΣΤΗΝ ΚΎΠΡΟ της Δήμητρας Χ ριστο­δούλου. Δημοσκύ- ϋηχ( στην εφημερί­δα της Κύπρου ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ τ. 19 σελ. 7 1993.

που καθόριζε τις διατάξεις διώξεως του αδικήματος της απεργίας (214).

Ο νέος Νομάρχης Γ. Στάλιος που διαδέχθηκε τον Μ. Τσά­κωνα φρόντισε να δοθεί μεγάλη δημοσιότητα της προκήρυξης στον τύπο της Καλαμάτας, ενώ ο νέος Δήμαρχος Π. Στασινό- πουλος σαν δικηγόρος επεσήμανε τις συνέπειες για τους πα­ραβάτες.

Ωστόσο ο λαός δεν έσκυπτε εύκολα τον αυχένα. Στις 30.1.1943, ύστερα από εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, ανεκλήθη το διάταγμα επιστρατεύσεως των ενηλίκων Ελλήνων. Ή ταν η πρώτη λαϊκή νίκη ενάντια στον κατακτητή. Μέσα στο Μάρ­τιο κηρύχθηκε στην Καλαμάτα πανεργατική απεργία. Χιλιά­δες εργάτες συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Βασιλέως Γεωρ­γίου και βροντοφώναξαν "Πεινάμε" Ιταλοί στρατιώτες διέλυ­σαν τη διαδήλωση πυροβολώντας στο ψαχνό.

Σκοτώθηκαν επί τόπου 4 εργάτες και τραυματίστηκαν αρ­κετοί.

1925:Η Π ΡΩ ΤΗ Ε Ρ Γ Α Τ ΙΚ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΑ ΣΤ Η Ν ΚΥ Π ΡΟ

Η Σοσιαλιστική Διεθνής του Παρισιού καθιέρωσε από το1889 την 1η του Μ άη σαν διεθνή μέρα ταξικής πάλης, ενότητας και αλληλεγγύης των εργατών. Ήταν ένας φόρος τιμής στους ηρωικούς νεκρούς εργάτες του Σικάγου που το 1886 κέρδισαν με το αίμα τους το 8ωρο. Από τότε η κόκκινη σημαία, κόκκινη σαν τα αιματοβαμμένα πουκάμισα των εργατών του Σικάγου, έγινε το λάβαρο της εργατικής τάξης.

Από τότε η μέρα της πρωτομαγιάς έγινε πολλές φορές η αφορμή για δυναμικούς αγώνες της εργατικής τάξης σε ολόκληρη την Ευρώ7τη. Στην Κύπρο η Εργατική Πρωτομαγιά γιορτάστηκε για πρώτη φορά το 1925. Σχετικά καθυσ­τερημένα, αν σκεφτεί κανείς ότι στην Ελλάδα γιορτάζονταν ήδη από το 1893. Κ ι όμως η πρώτη ίσως αναφορά του αστικού

150

Page 153: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Μερικές πρωτομαγιές σε επαρχίες

τύπου για την Πρωτομαγιά ήταν μόλις τον προηγούμενο χρόνο το 1924 με αφορμή τις συγκρούσεις Ελλήνων εργατών διαδηλωτών και του στρατού.

Η αργοπορεία για τον εορτασμό της Εργα τικής Πρωτομαγιάς ήταν ίσως φυσιολογική αφού οι πρώτοι κομμουνιστές άρχισαν την δραστηριότητα τους, μέσα από την Λαϊκή Συνεργατική Ένωση στην Λεμεσό, από το 1919, ενώ παράλληλα η εργατική τάξη άρχιζε να αναπτύσσεται αριθμητικά από τις αρχές κιόλας της δεκαετίας του ’20 κάτω από εξαιρετικά άθλιες συνθήκες και όρους εργασίας.

Οι πρώτοι κομμουνιστέςΜ ετά τον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο η κατάσταση στην

Κύπρο ήταν δύσκολη για την εργατική τάξη και τους φτωχούς αγρότες. Τα χωράφια των χωρικών ξεπουλιούνταν σε εξευτελιστικές τιμές από τους τοκογλύφους, οι τιμές των γεωργικών προϊόντων ανέβαιναν συνεχώς στα δε μεταλεία η ζωή των μεταλεργατών ήταν αφόρητη.

Στην πολιτική σκηνή δεν υπήρχε άλλη άποψη, εκτός από αυτή της ελληνοκυπριακής αστικής τάξης και εκκλησίας, που δεν ήταν άλλη από την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Οι πρώτοι κομμουνιστές τάχτηκαν ενάντια στην Ένωση και κατηγορούσαν τους υποστηρικτές της ότι διχάζουν το λαό σε Τούρκους και Έλληνες. Υποστήριζαν μάλιστα την πάλη για μια “ Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Κ ύ π ρ ο υ " στα πλαίσια μιας “ Σοβιετικής Ομοσπονδίας των εργατοαγροτικών δημοκρατιών της Βαλκανικής και της Τουρκίας” . Έτσι η εμφάνιση των πρώτων κομμουνιστών στο πολιτικό προσκήνιο προκάλεσε την έντονη αντίδραση της αστικής τάξης και εκκλησίας.

Το 1924 μπορεί να θεωρηθεί σαν η χρονιά που το εργατικό κίνημα άρχισε να δραστηριοποιείται πιο οργανωμένα. Από την πρώτη του χρόνου εκδίδεται η εφημερίδα “ Νέος Άνθρωπος", δεκαπενθήμερο όργανο του Κομμουνιστικού

151

Page 154: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α ΣΤ ΗΝ ΕΛ Λ Α Δ Α

Κόμματος Κύπρου, ενώ στην Λεμεσό οργανώνεται το Εργα τικό Κέντρο Λεμεσού, που στεγάζει τα διάφορα συνδικάτα που άρχισαν να οργανώνονται. Το Εργα τικό Κέντρο και ο “ Νέος Άνθρωπος” γίνονται πόλοι συσπείρωσης των εργατών και τεχνιτών.

Από το πρώτο εξάμηνο του ‘ 24 οι κομμουνιστές προκαλούν την προσοχή αλλά και την αντίδραση. Κατά την εφημερίδα “ Ελευθερία" (7.3.1925): "η αστυνομία προέβει εις σύλληψιν μερικών “ κομμουνιστών" οι οποίοι κατά την Κυριακήν και Δευτέραν περιήρχοντο τους δρόμους φωνάζοντες και υβρίζοντες και εν γένει με κάθε τρόπον ανησυχούντες..." Μ ε αυτό τον τρόπο αναφερόταν στην απεργία των ραπτεργατών στην Λεμεσό που την χαρακτήριζε "ένα ατυχές κίνημα". Κι όμως πρόκειται ίσως για την πρώτη οργανωμένη απεργία. Αφορμή ήταν η απόλυση ενός εργάτη για συνδικαλιστική δράση και μείωση των ημερομισθίων των υπολοίπων από τον εμπορροράφτη Ευελθόντα Ελευθεριάδη. Μ ετά από Γενική Συνέλευση οι ραπτεργάτες έδωσαν εν λευκώ εξουσιοδότηση στην εκτελεστική επιτροπή να χειριστεί το θέμα ενώ ταυτόχρονα ειδο'ποιήθηκαν τα σωματεία των άλλων πόλεων για υποστήριξη.

Μ έσα σε αυτές τις συνθήκες και την εμφάνιση του Κομμουνιστικού Κόμματος πιο έντονη στην πολιτική σκηνή, αποφασίστηκε ο εορτασμός της πρωτομαγιάς για πρώτη φορά στην Κύπρο. Την 1η του Μάη, ο "Νέος Άνθρωπος" κυκλο­φόρησε ειδική πρωτομαγιάτικη έκδοση με πρωτοσέλιδο την προκήρυξη “ Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος προς τους κύπριους εργατοαγρότες και φτωχούς βιοπαλαιστές", όπου τους καλεί να αφίσουν τις δουλιές τους και να τιμήσουν τους νεκρούς εργάτες του Σικάγου ενώ ταυτόχρονα γίνεται κάλεσμα για ενότητα με τους προλετάριους όλου του κόσμου και συσπείρωσή τους ενάντια στην “ αστική αντίδραση" και στους “ κηφήνες εκμεταλλευτές".

Ο γιορτασμός θα γινόταν στη Λεμεσό στο οίκημα του

152

Page 155: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Μερικές πρωτομαγιές σε επαρχίες

Εργατικού Κέντρου. Την προηγουμένη της Πρωτομαγιάς, η επιτροττή του Εργατικού Κέντρου επισκέφτηκε τον Διοικητή Λεμεσού για να ζητήσει άδεια διοργάνωσης πορείας από το Εργα τικό Κέντρο στο Διοικητήριο όπου θα παράδιδαν ψήφισμα με αιτήματα των εργατών. Ο Διοικητής τους είπε φυσικά ότι δεν είναι ανάγκη και ότι καλύτερα να έρθει ο ίδιος στη γιορτή για να παραλάβει το ψήφισμα! Η επιτροπή αναγκάστηκε να δεχτεί αυτή την πρόταση με την οποία ο Άγγλος διοικητής προσπαθούσε να μετατρέψει την τον ταξικό χαρακτήρα της μέρας, από μέρα απεργίας και κινητοποίησης, σε μέρα απλής γιορτής.

Στο Εργατικό Κέντρο μαζεύτηκαν περίπου 500 άτομα που μέχρι το βράδυ έφτασαν τους 700. Αφού διαβάστηκε από τον ραπτεργάτη Χ ρ . Σαββίδη το ψήφισμα παραδώθηκε στον Διοικητή. 0 Διοικητής φυσικά δεν έχασε την ευκαιρία για να βγάλει ένα αντιδραστικό λογίδριο και να κατηγορήσει τους κομμουνιστές προσπαθώντας να τους απομονώσει από τους εργάτες λέγοντας: "εδώ παρατηρείται ότι υπάρχουν δυο κόμματα, εργατικό και κομμουνιστικό. Διά το πρώτο χαίρομαι και δηλώ ότι τόσον η Κυβέρνησις μου όσον και εγώ το περιβάλλομεν μετά συμπαθείας, και απόδειξις τα τελευταίως ληφθέντα νομοθετικά μέτρα περί χαλκορυχείων. Διά το άλλο το κομμουνιστικό οι πάντες το βλέπουσι μετά δυσφορίας, διότι ο κομμουνισμός ουδέν άλλο αποσκοπεί πέρα από την ανατροπή του καθεστώτος. Και δ ι’ αυτόν τον λόγον όχι μόνο δεν τυγχάνει συμπαθειών, αλλά καταδιώκεται υφ’ όλων των κυβερνήσεων του κόσ μου". (“ Ελευθ ερ ία " 6.5 .1924 ) Δεν φαίνεται να έπεισε και πολύ τους εργάτες γιατί όταν έφευγε αυτοί ξέσπασαν σε μια διεθνιστική έξαρση με συνθήματα όπως: “ Ζήτω οι εργάτες της Αγγλίας", “ Ζήτω οι εργάτες όλου του κόσμου".

Μπορεί να μην είχε μεγάλη λαμπρότητα αυτός ο πρώτος γιορτασμός της εργατικής Πρωτομαγιάς στην Κύπρο, αλλά αν σκεφτεί κανείς τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έγινε και την

153

Page 156: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΑ ΣΤ ΗΝ Ε Λ Λ Α Δ Α

τρομοκρατική παρουσία του Άγγλου διοικητή σε αυτή, τότε οι 700 εργάτες που ττήραν μέρος ήταν ένας μεγάλος αριθμός. Ήταν μια σημαντική πρωτοβουλία από το νεαρό τότε Κομμουνιστικό Κόμμα (που επίσημα ιδρύθηκε το 1926). Στα χρόνια που ακολούθησαν θα έπαιζε καθοριστικό ρόλο στην οργάνωση της Κυπριακής εργατικής τάξης, ελλήνων και τούρκων και θα καθοδηγούσε μερικούς από τους σημαντικότερους αγώνες τους.

Δήμητρα Χριστοδούλου

154

Page 157: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Π Ι Λ Ο Γ Ο Σ

φησα για το τέλος την αξιολόγηση των περιόδων της/ ί Πρωτομαγιάς. Όταν διαβάζετε αυτές τις γραμμές,

ίσως θα έχετε διαπιστώσει αυτά που γράφω παρακάτω.Όμως χρήσιμο είναι να τα διατυπώσω ακόμα μια φορά,

έστω και αν φαίνεται καθαρά στη διήγηση. Από την ανάγνωση του κειμένου καταλαβαίνει κανείς τις διαφορετικές περιόδους που πέρασε η εκδήλωση της Πρωτομαγιάς.

Η ΠΡΩΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ περιλαμβάνει τις αρχές από το 1893 μέ­χρι το 1918, όταν άρχισε η οργανωμένη Πρωτομαγιά, σε με­γάλη κλίμακα.

Αυτά τα πρώτα χρόνια, μερικές δεκάδες, μερικές εκατο­ντάδες ιδεολόγοι, γνώστες, κατά κάποιο τρόπο του Σοσιαλι­σμού και των εργατικών διεκδικήσεων, συγκεντρώνονται σε ανοιχτό ή κλειστό χώρο, για να εκδηλώσουν την ύπαρξη και στην Ελλάδα ενός νέου κινήματος. Η ιδεολογική, η ρωμαντική εποχή των πρωτοπόρων των ιδεών. Ανοίγουν το δρόμο. Α ι­σθάνονται, έστω και ιδεολογικά, φαντασιακά, την καινούργια εποχή που έρχεται με το συνειδητό προλεταριάτο.

Οι αρχές, η Αστυνομία, η Διοίκηση δεν δίνουν και μεγάλη σημασία όσο είναι μικρές αυτές οι εκδηλώσεις. Χαρακτηρίζο­νται κάπως νεανικές ενέργειες. Οι πρωτοπόροι, όσο δεν γίνο­νται πολλοί, αντιμετωπίζονται με συγκατάβαση, με κάποια συμπάθεια.

Υπάρχουν όμως και οι φανατικοί συντηρητικοί, οι οποίοι δεν ανέχονται τίποτε νέο. Κρούουν πάντα τον κώδωνα του κινδύνου για τα ρεύματα που φτάνουν στην Ελλάδα. Από μιας αρχής ζητάνε απαγορεύσεις και διώξεις.

Στη Θεσσαλονίκη η Πρωτομαγιά παίρνει μαζικό χαρακτή­

155

Page 158: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΑ ΣΤΗ Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

ρα με τις εκδηλώσεις των χιλιάδων της Φεντερασιόν. Πολυε­θνική και Διεθνιστική η οργάνωση. Όμως η Θεσσαλονίκη δεν έχει ακόμα απελευθερωθεί. Ακόμα βρίσκεται, μέχρι το 1912 στην επικράτεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η δεύτερη περίοδος εκδηλώσεων της Πρωτομαγιάς στην χώ­ρα μας αρχίζει το 1918. 21 -28 Οκτωβρίου1918 συνέρχεται το Α ' Ιδρυτικό Συνέδριο της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργα ­τών Ελλάδος. Σε λίγες μέρες 4 - 10 Νοεμβρίου 1918 συνέρχε­ται και το Ιδρυτικό Συνέδριο του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος.

Η ελληνική εργατική τάξη αποκτά σχεδόν συγχρόνως τη συνδικαλιστική και πολιτική της οργάνωση και έκφραση. Μέ­χρι το 1925 βαδίζουν μαζί. Στις 22 Αυγούστου 1925 το Κ Κ Ε (έτσι έχει ονομαστεί από το Νοέμβριο του 1924 το Σοσιαλι­στικό Εργατικό Κόμμα), ανοη/γέλει την διακοπή των οργανι­κών σχέσεων του με την Γ Σ Ε Ε για να διευκολύνει το εργατι­κό κίνημα. Η περίοδος αυτή κρατάει μέχρι την 4 Αυγούστου 1936. Τότε έγινε το φασιστοειδές πραξικόπημα Ανακτόρων - Μεταξά.

Αυτήν την περίοδο του Μεσοπολέμου στις πρωτομαγιάτι­κες εκδηλώσεις συγκεντρώνονται χιλιάδες εργάτες και υπάλ­ληλοι.

Η περίοδος του Μεσοπολέμου δύσκολη. Φτώχεια, ανεργία, προσφυγιά και μεγάλη εκμετάλλευση από τον ανερχόμενο αδυσώπητο ελληνικό καπιταλισμό. Αστυνομία, Χωροφυλακή, Στρατός, όλος ο κρατικός μηχανισμός κινητοποιούνται κατά των εργατών. Δεν υπάρχει καμιά, σχεδόν, Πρωτομαγιά χωρίς συγκρούσεις, τραυματισμούς, σκοτωμούς, ξυλοδαρμούς, συλ­λήψεις με εξορίες και φυλακές.

Αυτήν την περίοδο των μαχητικών διεκδικήσεων σφυρηλα- τείται μια καινούργια εργατική τάξη. Αλλά και μια ισχυρή δύ­ναμη χιλιάδων αγωνιστών του συνδικαλισμού και γενικά του εργατικού κινήματος. Ηρωική και πένθιμη περίοδος με κορυ­

156

Page 159: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Επίλογος

φαία στιγμή τον Μάη 1936 στη Θεσσαλονίκη.Οι αγωνιστές αυτής της περιόδου θα στελεχώσουν το μεγά­

λο Κίνημα Αντίστασης την περίοδο του πολέμου. Πρώτη η ερ­γατική τάξη, με το Εργατικό Ε Α Μ στις 16 Ιουλίου 1941 μπαί­νει στον αγώνα. Μεγάλη και τραγική στιγμή η εκτέλεση των 200 φυλακισμένων στον τόπο του Σκοπευτηρίου της Καισα- ριανής την Πρωτομαγιά 1944.

Η Τργγη περιοδος διαρκεί, από το 1945 μέχρι την 21 Απρι­λίου 1967, οπότε κηρύχθηκε η δικτατορία των συνταγματαρ­χών.

Η Αντίσταση ηττήθηκε και το μεταπολεμικό καπιταλιστικό κράτος στα χέρια μιας αδυσώπητης δεξιάς και ενός ακραίου καπιταλισμού κυνηγάει τις εργατικές εκδηλώσεις. Δυο μεγά­λες μαζικές Πρωτομαγιές. το 1945 και 1946 πρόλαβε ναδια- δηλώσει το εργατικό κίνημα.

Τα πέτρινα χρόνια του Κράτους μετά τον Εμφύλιο αρχί­ζουν από το 1949. Παρακολουθείται συνέχεια το πάλι πρωτο­πόρο ξεκίνημα της εργατικής τάξης μετά το 1951. Δύσκολοι και χαμηλοί καιροί. Ο αγώνας σκληρός αλλά διευρυνόμενος. Αγωνιστική περίοδος που προετοιμάζει την ανατροττή του με- τεμφυλιακού καθεστώτος. Οι Πρωτομαγιές γίνονται ευκαι­ρίες για γενικότερες πολιτικές εκδηλώσεις.

Απο το 1974 ΜΕ ΤΗΝ Μ ε τ α π ο λ γ γ ε υ ς η αρχίζει μια περίοδος που διαρκεί μέχρι σήμερα. Δυσκολίες βέβαια υπάρχουν πά­ντα. Τις βλέπουμε στο ιστορικό των εκδηλώσεων της Πρωτο­μαγιάς. Γενικά όμως είναι μια νόμιμη περίοδος.

Οι εκδηλώσεις, διαδηλώσεις της εργατικής τάξης, έχουν νο­μιμοποιηθεί. Η αστυνομία στέκεται μακριά από τις συγκε­ντρώσεις. Ο στρατός δεν χρησιμοποιείται πλέον. Σε καμιά πε­ρίπτωση δεν μπορούν να εφαρμόσουν τις μεθόδους του Μεσο­πολέμου.

Πλακάτ, πανώ, συνθήματα, τηλεβόες και κόκκινες σημαίες

157

Page 160: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΑ ΣΤΗΝ Ε Λ Λ Α Δ Α

σηκώνονται χωρίς φόβο και συνέπειες πάνω από τις διαδηλώ­σεις της Πρωτομαγιάς.

Όμως στο τέλος της περιόδου παρουσιάζεται ένας νέος κίν­δυνος. Ρουτίνας και εκφυλισμού. Από διαδηλώσεις, πολλές φορές, μεταβάλλονται σε πορείες - λιτανείες. Δεν υπάρχουν συγκρούσεις. Ο κρατικός μηχανισμός σπανίως επιτίθεται ανοιχτά, όπως τα παλαιότερα χρόνια. Γενικά εφαρμόζεται μια πολιτική επιφύλαξης για συγκρούσεις με την εργατική τά­ξη. Επειδή μπορούν να εξελιχθούν σε πολύ σοβαρότερες και μαζικότερες καταστάσεις.

Τα τελευταία χρόνια μικρότερες ομάδες εργαζομένων συμμετέχουν. Οι συγκεντρώσεις παίρνουν τυπολατρικό χαρα­κτήρα. Ορισμένο μέρος, προαναγγελία, βήμα με στερεοφωνι­κά, πολλά χαρτιά, εκκωφαντική μουσική με ορισμένα τραγού­δια. Τόσο δυνατή ώστε σχεδόν αποκλείει τη συζήτηση μεταξύ των συναδέλφων. Σημασία παίρνει η Πρωτομαγιά, όταν συ­μπίπτει με σοβαρές διεκδικήσεις.

Όμως αυτή η εξέλιξη δεν σημαίνει ότι η Πρωτομαγιά έχασε την σπουδαιότητά της. Ό ταν οι κοινωνικές σ υ ­γκρούσεις πολλαπλασιάζοντας όταν τα αιτήματα γίνο­νται πιο καθαρά, τότε θυμούνται τη μαχητική Πρω το­μαγιά, ημέρα των εργαζομένων. Σε καμιά περίπτωση δεν σβήνει. Όταν οι κοινωνικοί αγώνες εντείνονται, ανα­πόφευκτα και οι Πρωτομαγιές γίνονται μεγάλες εκδη ­λώσεις. Πάνε μαζί. Γ ι’ αυτό και η επέτειος είναι πάντα ζωντανή και δείγμα, κάθε φορά, των καιρών που επι­κρατούν στο εργατικό κίνημα.

158

Page 161: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ NEQN

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΝΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΟΡΩΝ

Α Θ Η Ν Α Ένα από τα βοηθητικά φυλλάδια συνδικαλι-

1 9 5 6 στικών μαθημάτων.Γινόντονσαν από τις παρατάξεις έξω από τη ΓΣΕΕ για να προετοι­μάσουν νε'ους συνδι­καλιστές στη δράση τους τη δεκαετία 1950 - I960.

159

Page 162: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Ι Ι Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΑ Σ Ί Ί ΙΝ Ε Λ Λ Α Δ Α

Γιά νά σπάσουν τά δεσμά μας

γιά νά λείψει πιά ή σκλαβιά

νά δούνε πρέπει τή γροθιά μας

καί της 'ψυχής μας τή φωτιά !

160

Page 163: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

A

Αβάντ-Γχάρντ. - Εμπροσθοφυλακή,πρωτοπορεία. Αβαντγχουαρντισμός . - Εξ τρ ε μ ισ μ ό ς με τάσιν υπεροχής των νέων από τα κόμματα.Ανιμισμός. - Θεωρία που σημαίνει ότι μία ψυχή είναι σύγρονα αρχή της σκέψης και της οργανικής ζωής. Απαράτ. - Μηχανισμός.Άρτελ. - Μορφή συνεταιρισμού στην προεπ]κή Ρωσσία. Αταβισμός. - Σημαίνει την εμφάνισιν γνωρισμάτων που δεν υπήρχαν στην τελευταία γενιά .Αξία. - Το ποσόν της αναγκαίας κοινωνικής εργασίας που εμπεριέχεται σε ωρισμένο εμπόρευμα.A priori. - Ε κ των προτέρων.Αυτοεννομία. - (Τα φυσικά και κοινωνικά φαινόμενα εμπεριέχουν νόμους δικούς τους ανεξάρτητους από μας κα ι την θέλησίν μας απ' την σ κέψ ιν μας όπ ου καθρεφτίζονται).Αρριβισμός. - Τυχοδιωκτισμός.Αξία χρήσης. - Η χρησιμότητα ενός πράγματος.Αξία ανταλλακτική. - Είνα ι η σχέση αναλογίας στην ανταλλαγή ορισμένου αριθμού αξιών χρήσης ενός είδους με ωρισμένο αριθμό αξιών χρήσης άλλου είδους.

Β

Βερμπαλισμός. - Άσκοπη φλυαρία.Βέτο. - Αρνησικυρία.Βολουνταρισμός . - Βου λη σ ια ρ χ ία . Θεω ρία που υποστηρίζει ότι όλα τα ρυθμίζει η βούληση.

161

Page 164: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α ΣΤΗΝ Ε Λ Λ Α Δ Α

Γ

Γλώσσα. - Η -γλώσσα είναι ένα είδος εργαλείου που χρησιμεύει για την κοινωνική συνεννόηση.

Δ

Δικτατορία. - Ε ίνα ι η εξουσία που στηρίζεται άμεσα στην βία και δεν υποτάζεται σε κανένα νόμο.Δούλος. - 0 πουλημένος για πάντα.Δουλοπάροικος. - Εκείνος που κατέχει ή χρησιμοποιεί ένα παραγωγικό μέσον, ένα κομμά τι της δίνοντας ένα μέρος από τα προϊόντα του ή δουλεύοντας ωρισμένες ώρες και για τον αφέντη και είναι δεμένος με τη γ η . Διαλεχτιχή . - Ε ίνα ι η επ ιστήμη γ ια τους γεν ικο ύ ς νόμους της κίνησης τόσο του εξωτερικού κόσμου (φύσης, κοινωνίας) όσο και της ανθρώπινης σκέψης.Δυϊσμός. - (ντουαλισμός) Σα ν αρχήν της αντικειμενικής π ρα γμα τικότητα ς θεω ρεί 2 δ ια φ ορ ετικές ουσ ίες , σωματική και πνευματική.Διχτατορια του Προλεταριάτου. - Τ ο μετά την ανατροπή της αστικής τάξης στάδιο της κοινωνίας όπου το π ρολετα ριά το κα τα λα μβ ά νει την εξουσία σαν η ηγέτιδα τάξη της κοινωνίας.

£Εργατισμός. - Πολιτική τάση που θέλει να αποκλείση τα διανοούμενα στελέχη απ’ το Κόμμα .Επανάσταση. - Η επανάσταση είναι μία πράξη όπου ένα μέρος του πληθυσμού επιβάλλει τη θέλησή του με ντουφ εκιές με ξιφ ολόγχες με κα νονιές δηλ . με ά κρα εξουσιαστικά μέσα. Η μερίδα που νίκησε βρίσκεται στην

162

Page 165: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Λεξιλόγιο

ανάγκη να διατηρήση την κυριαρχία της με τον τρόμο που εμπνέουν τα όπλα της στους αντιδραστικούς. Έξοδα παραγωγής εργασίας. - Είναι όλα τα μέσα που χρειάζονται για τη συντήρηση των εργατών που τους επ ιτρέπουν να δια τηρήσ ουν την δύνα μή τους κα ι να σ υντηρήσουν μια ο ικο γένε ια για την δια ιώ νηση του είδους.Ελεύθερος συναγωνισμός. - Ε ίνα ι το κο ινω νικό σ ύσ τημα στο οπ οίο ο κα θένας έχει το δ ικα ίω μα να εξάσκηση οπ οιοδήπ οτε κλάδο της βιομηχανίας, χωρίς κα νένα π ερ ιορ ισ μό φτάνει να έχη το α π α ιτούμενο κεφάλαιο.Ελευθερία. - Η εγνωσμένη αναγκαιότητα. Εξτρεμισμός. - Αριστερισμός.Εμπορευματιχή παραγωγή. - Είνα ι η παραγωγή των προϊόντων που προορίζονται όχι γ ια ά μεση α τομική κατανάλωση, αλλά για ανταλλαγή στην αγορά. Εμπόρευμα. - Είνα ι ένα πράγμα που 1) ικανοποιεί μια οποιαδήποτε ανάγκη του ανθρώπου και 2) ένα πράγμα που μπορούμε να το ανταλλάξουμε με άλλο. Εποικοδόμημα . - Ε ίνα ι το σύνολο των κοινω νικώ ν φ α ινομένω ν τα οποία υψ ώ νονται πάνω από την οικονομική βάση μιας δεδομένης κοινωνίας. Εβουλουσιονισμός. - Χυδαίος εξελιχτισμός.Επιστήμη . - Ε ίν α ι η σ υσ τημα τική κα τα νόησ η των φαινομένω ν μιας ωρισμένης σφαίρας της ανθρώπινης πείρας.Έθνος. - Είνα ι το σύνολο ανθρώπων που σχηματίζεται σαν α π οτέλεσ μα της γένεσης κα ι ανάπ τυξης της κεφαλαιοκρατίας με χαρακτηριστικό του γνώρισμα την ύπαρξη ω ρισμένω ν ο ικο νομ ικώ ν δεσμώ ν κο ινού εδάφους, γλώσσας και πολιτισμού.

163

Page 166: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΑ ΣΤ ΗΝ ΕΛ Λ Α Δ Α

Η

Ηθική. - Είναι το σύνολον των κανόνων της ατομικής και κοινω νικής συμπεριφοράς που α ντα π οκρίνετα ι στην ωρισμένη αντίληψη που έχει γ ια το καλό και το κα κό ένας ωρισμένος λαός σε μια ωρισμένη επ οχή.

θ

Θρησκεία. - Το κα τα σ κεύα σ μα που ικα νοπ οιεί την ανάγκη του ανθρώπου να δημ ιουργήσ η κα θορισμένη σύνδεση με τον κόσμο, με το σύμπαν, με το περιβάλλον μέσα εις το οποίον ζει.

I

Ιμμοραλισμός. - Ανηθικισμός.Ιμπεριαλισμός. - Το ανώτερο και τελευταίο στάδιο του Κα π ιτα λισ μού .(τάση προς κα τά χτησ η κα ι επ έχταση διεθνώ ν α γορώ ν). Η επ εχτα τική π ολιτική του χρηματιστικού Κεφαλαίου.Ιντελιγχέντσια. - Οι διανοούμενοι.Ιντετερμινισμός. - Η ανθρώ πινη βούληση είναι ελεύθερη και μπορεί ν' αποφασίση διαφορετικά στους ίδιους όρους.Ιντερνασιοναλισμός. - Διεθνισμός.Ιρρεδενπσμός. - Αλυτρωτισμός.

Κ

Καρτέλ. - Συνεννόηση επιχειρήσεων οι οποίες έχουν την διοικητική τους ανεξαρτησία, έχουν όμως περιορισμούς σ την ελευθερία της εμπ ορ ικής σ υνα λλα γής για την

164

Page 167: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Λεξιλόγιο

αντιμετώπιση του συναγωνισμού.Κεφάλαιο. - Η αξία που παράγει υπεραξία. Κληρικαλισμός. - Η ενεργή ανάμιξη του κλήρου στην πολιτική ζωή.Κολεχτιβισμός. - Κοινωνικό - οικονομικό σύστημα του οποίου χαρακτηριστικό είναι η κοινωνική ιδιοχτησία των μέσων παραγωγής, η κυκλοφορία και η ανταλλαγή των ο ικο νο μ ικώ ν αγαθώ ν κα ι επ ομένω ς κα τά ργησ η της ατομικής ιδιοχτησίας.Κ ο νγ ιο υ χτ ο ύ ρ α . - Συγκυρία .Κονσόρτιουμ. - Συμβούλιο - ένωση. Κομφουζιονισμός. - Το σκόρπισμα της σύγχισης. Κολμπερτισμός. - Η προστασία της εθνικής βιομηχανίας εις βά ρος των ξένων εισαγω γώ ν για να διατηρούν ενιαίες ψηλές τιμές.Κολχόζ. - Ένω ση για την κοινή καλλιέργεια της γης. Κομιντέρν. - Κομμουνιστική διεθνής.Κράτος. - Μ ία μηχανή στα χέρια μιας τάξης για να χτυπάει μ ιαν άλλη τάξη κα ι αυτό όχι λιγώ τερο στην αστική δημοκρατία όσο και στη μοναρχία. Κομμουνισμός. - Είνα ι η επιστήμη των όρων για την απελευθέρωση του προλεταριάτου. - Το ανώτερο στάδιο του σοσιαλισμού όπ ου υπάρχει αφθονία αγαθών και όπου ο καθένας αμοίβεται ανάλογα με τις ανάγκες του. Κάστα. - Περιορισμένη φατρία.Κοπερατίβα. - Συνεργατική. Συνεταιρισμός. Κουλτούρα. - Ε ίνα ι η κα λλ ιέργεια στο π νευμα τικό επ οικοδόμημα στη γλώσσα, στα ήθη και έθιμα τέχνη, θρησκεία, επιστήμη κλπ.Contradictio in adjecto. - Αντίφ α σ η στους όρους , παράλογος ορισμός για ένα πράγα γιατί περιλαμβάνει στοιχεία που το ένα είναι άρνηση του άλλου.Κρατικός Καπιταλισμός. - Είνα ι αντικατάσταση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας από την κρατική ιδιοκτησία και γι'

165

Page 168: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΑ ΣΤΗΝ Ε Λ Λ Α Δ Α

αυτό κρατά πάντα ένα χαρακτήρα μερ ικό .Κρατισμός. (E ta t ism e ) - Επέμβαση του Κράτους στις βάσεις της ιδιωτικής ιδιοχτησίας για να σώση αυτή την ιδιοχτησία.Κοινωνία. - Η ανθρώπινη κοινωνία είναι ένα σύνολο ανθρώπων, πραγμάτων (του παραγωγικού μηχανισμού) και ιδεών.

Λ

Λεγχαλισμός. - 0 περιορισμός ενός κόμμα τος στην νό μ ιμη δράση για κα ιρό π α ρανομίας σε βά ρος των επαναστ. αρχών.Λίγχα. - Ένω ση - σύνδεσμος.Λιχβινταρισμός. - Διαλυτισμός.Λιμπεραρισμός. - Φιλελευθερισμός.Λόχ - άουτ. - Αντιαπεργία των εργοδοτών.Λούμπεν - Προλεταριάτο. - Κουρελοπρολεταριάτο, τα αλήτικα στρώματα της κοινωνίας. (Lum p en pro letariat).

Μ

Μαξιμαλισμός. - Επαναστατική τάση του αριστερού κινήματος στην Ιταλία.Μάξιμουμ. - Το ανώτατο όριο.Μαρινισμός. - Ναυτοκρατία.Μασινισμός. - Η μηχα νοπ οίηση των ενεργειώ ν της κοινωνίας (Μ ηχανοκρατία).Ματεριαλισμός. - Υλισμός.Μερκαντιλισμός. - Εμ π ο ρ ο κ ρ α τ ία . Ο ικο ν ο μ ικό σύστημα του 18ου αιώνα που βάζει περιορισμούς στην οικον. κίνηση.Μηδενισμός. - 1) Η άρνηση κάθε κοινωνικής αξίας

166

Page 169: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Λεξιλόγιο

2) αντιτσαρικό τρομοκρατικό κίνημα στη Ρωσσία. Μιλιταρισμός. - Στρατοκρατία.Μίνιμουμ. - Κατώτατο όριο.Μινιστεριαλισμός. - Η συμμετοχή των Κομμουνιστώ ν και σοσιαλιστών στις αστικές κυβερνήσεις.Μ ιρ . - Θ εσ μός α γροτικής κο ινοχτημ οσ ύνης στη μεσαιωνική Ρωσσία.Μπουρζουαζία. - Αστική τάξη.Μεροχάμματο. - Το ελάχιστο ποσόν που χρειάζεται για τη συντήρησ η του ερ γ ά τη . Η τιμή της εργα τικής δύναμης.Μισθός. - Το χρ η μ α τ ικό ποσόν που πληρώ νει ο κεφαλαιούχος για ωρισμένο χρόνο εργασίας ή για την εκτέλεση ωρισμένης εργασίας.Μ εταφυσική . - Η θεωρία που α σχολείτα ι με το τι γίνεται έξω από τα όρια του αισθητού μας Κ ό σ μ ο υ . Μενσεβίκοι. - Η μειοψηφία του συνεδρίου του 1903 του Ρωσσικού Σοσια λδημοκρατικού Εργα τικού Κόμματος. Το 1917 δ ια σ π ά σ τηκε σε πολλές ο μά δες . Το 1918 α π οκα τέστησε την ενότητά του κα ι δ έχτη κ ε την Ο κτω βριανή επ ανάσταση σαν α ναγκαίο γεγο νός . Το1921 διαλύθηκε σαν Κ όμμα με απόφαση της Σοβιετικής Κυβέρνησης.Μπολσεβίκοι. - Η πλειοψηφία του συνεδρίου του 1903 του Ρω σ ικο ύ Σ ο σ ια λ δ η μ ο κρ α τ ικο ύ Ε ρ γ α τ ικ ο ύ Κόμματος. Στα 1912 αποτέλεσε ξεχωριστό Κ όμμα . Τον Ο κτώ βριο του 1917 οργάνω σε κα ι δ ιηύ θυνε την επανάσταση.Μονισμός. - Δέχεται σαν βάση μια μόνο αρχή. Υπάρχει υλιστικός και ιδεαλιστικός.

Ν

Νασιοναλισμός. - Εθνικισμός.

167

Page 170: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΑ ΣΤΗΝ Ε Λ Λ Α Δ Α

Νατιβισμός. - Εμφυτοκρατία.Νατουραλισμός. - Σ η μ α ίνε ι ότι τίπ οτε ά λλο δεν υπάρχει έξω από τη φ ύση.Νεπ. - Νέα οικονομική πολιτική που εφαρμόσθηκε στην Ε Σ Σ Δ . (1921).Νομιναλισμός. - Οι γενικές ιδέες και έννοιες δεν έχουν κα μ μ ιά ύπαρξη παρά είναι απλά ονόμα τα (ο νομα - τοκρα τία ).Ντεταιρμινισμός. - Αιτιοκρατία . Θεωρία που δέχεται πως κάθε πράγμα έχει αιτία.Ντεφαιτισμός. - Ηττοπάθεια.Ντιρεχτίβα. - Καθοδήγηση.De facto. - Γεγονός.De jure. - Δικαιωματικά.Νομοτέλεια. - Ιδιότης των φαινομένων να διέπωνται από ωρισμένους νόμους.

Ο

Ουμανισμός. - Ανθρωπισμός.Ομπσχουραντισμός. - Σκοτα δισ μός. Αντίδραση στη μόρφωση του λα ού.Ομπστρουξιονισμός. - Κωλυσιεργεία. Οππορτουνισμός. - Καιροσκοπισμός.Οπτιμισμός. - Αισιοδοξία.Οτζοβισμός. - Τάση στο Ρωσσικό Σο σ )κό κόμμα για την ανάκληση των αντιπροσώπων της Γ '. Δούμας. Ουλτιματισμός. - Τά σ η σαν τον οτζοβ ισ μό , με την διαφορά ότι ζητούσε πρώτα ν' απαιτήσουν από τους αντιπροσώπους τελεσιγραφικά ν' αλλάξουν ταχτική . Ουρμπανισμός. - Αστυφιλία. Τάση του πληθυσμού να συγκεντρώνεται στις πόλεις.Ουνιονισμός. Ενωτισμός.

168

Page 171: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ορθολογισμός. - Τα πάντα διέπονται από τη λογική.

Π

Πασιφισμός. - Ειρηνοφιλία.Παουπερισμός. - Αθλιότητα. Εξαθλίωση. Πεσσιμισμός. - Απαισιοδοξία.Π ροτεξιονισμός . - Π ροσ τα τευ τισ μός . Σ ύ σ τη μ α δασμών.Προτσές. - Εξελιχτική πορεία.Πουτς - π ο υτσ ισ μός . - Π ρα ξικόπ ημ α . Π ρα ξικοπ η- ματισμός.Παραγωγικές σχέσεις. - Σχέσεις ιδιοχτησίας. Παραγωγικές δυνάμεις. - Εργα τική δύναμη, τεχνικά μέσα κλπ.Προλεταριάτο . - Η τάξη της κοινω νία ς που ζει αποκλειστικά απ’ την πώληση της δουλειάς της (εργατ. δύναμης) χωρίς να έχη κανένα κεφάλαιο.Πόλεμος. - Η συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα. Πολιτισμός. - 1) Το στάδιον της κοινω νικής εξέλιξης που δ ια δέχετα ι τη βα ρβα ρότητα . Αρχίζει με την εμφάνιση της ταξικής κοινωνίας και του Κράτους.2) Ε ίνα ι έννο ια π λατύτερη από την κου λ τού ρα κα ι περιλαμβάνει όχι μόνο το επ οικοδόμημα, αλλά και την υλική ν βάση της κοινωνίας.Πολιτική οικονομία . - ή Ο ικο ν ο μ ική Ε π ισ τή μ η , εξετάζει τις κα τά την κο ινω νική εργασία δημ ιουρ- γούμενες σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων.Παραγωγή. - Είναι η ενεργητική δράση του ανθρώπου πάνω στη φύση.

Ρ

Ρεαλισμός. - Πραγματοκρατία .

Page 172: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΑ ΣΤΗΝ Ε Λ Λ Α Δ Α

Ρεβιζιονισμός. - Αναθεωρητικισμός. Τάση αναθεώρησις της Μαρξιστικής θεωρίας.Ρετζιοναλισμός. - Τοπικισμός.Ρετσέτα. - Συνταγή.Ρεφορμισμός. - Μ ετα ρ υ θ μ ισ μ ό ς . Δεξιά τάση στη ΣοσΗ ία .Ρασιοναλισμός. - Ορθολογισμός. Τα πάντα διέπονται απ’ την Λογική .Ράτσα. - Το άθροισμα από χαρακτηριστικά γνωρίσματα μέσα στην ανθρώπινη κοινωνία που δημιουργήθηκαν εξ αιτίας των φυσικών συνθηκών κάτω από τις οποίες ζούσε ο π ρω τόγονος άνθρωπος (π . χ . κ λ ίμ α , υγρα σ ία , γεω λογικός σχηματισμός της περιφερείας στην οποίαν κα το ικ ο ύ σ ε , χλω ρίδα κλ π .) . Ά ρα η ράτσα πρέπει να εξετάζεται από την άποψη της επ ίδρασης της φύσης επάνω στον άνθρωπο.

Σ

Σοβιέτ. - Συμβούλιο.Σολινταρισμός. - Αλληλεγγύη.Σοσιαλισμός. - Το μετά τη Δ ιχτατορία του π ρολ ε­ταριάτου στά διο της κοινω νίας κα τά το οπ οίο 1) Οι τάξεις έχουν αρχίσει και διαλύονται 2) Το κράτος έχει αρχίσει να σβύνει και 3) 0 κάθε εργαζόμενος προσφέρει ανάλογα με τις ικανότητές του και αμοίβεται ανάλογα με την εργασία το υ .Στρουχτούρα. - Τεχνική. Οργανωτική συγκρότηση. Σωβινισμός. - Υπερεθνικισμός.Στάτους - Κ β ο . - Καθεστώς που υπάρχει.Σοβμπουρ. - Σοβιετικός μπουρζουάς.Συσσώρευση . - ή σ υγκέντρω σ η του Κ εφ α λ α ίο υ . Η ανάπ τυξη του Κ εφ α λ α ίου στα ίδια χέρ ια (α π ό την

170

Page 173: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Λεξιλόγιο

υπεραξία).Συγχεντρωποίηση. - Η συγκέντρωση (από διάφορους δρ όμους ) του ά λλοτε δ ια σ κο ρπ ισ μένου σε πολλούς μεσαίους και μικρούς κεφαλαιούχους κεφαλαίου σε λίγα μόνον χέρια.Σεχταρισμός. - Η εξήγησ η νέων κα τα στάσ εω ν με παληά δόγματα.Στρατηγιχή. - Θα πη ένα σύστημα από συνδυασμένες πράξεις που με το γεν ικό τους προσανατολισμό , την σύνδεσή τους κα ι την α λληλοδια δοχή του ς , θα ο δ η ­γήσουν το προλεταριάτο στην εξουσία.

Τ

Τερμινολογία. - Ορολογία.Τερρορισμός. - Τρομοκρατία.Τιμαριωτισμός. - Φεουδαρχία.Τραστ. - Ένω ση πολλών επιχειρήσεων.Τιμή εργασίας. - Μ εροκάματο (εργατικής δύναμης). Τιμή. - 1) Ενός εμπορεύματος λέγεται η ανταλλαχτική αξία όταν παριστάνεται σε χρήμα.2) Η χρηματική μορφή της αξίας.Ταχτιχή. - Σύνολο από μέτρα για να αντιμετωπίσουμε μέσα στα πλαίσια του γενικού σ τρατηγικού σ κοπ ού , ω ρισμένα μ ερ ικό τερα π ροβλήματα που φ έρνει η καθημερινή πάλη στις διάφορες σφαίρες της, ανάλογα με τις μεταβαλλόμενες συνθήκες.Τιμή. - Ε ρ γα τική ς δύνα μης. Μ ερ οκά μ α το ή πληρώ - νόμενο τμήμα της εργασίας.

Υ

Υπεραξία. - Η παραγομένη από τον εργάτη επί πλέον

171

Page 174: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΑ ΣΤΗΝ Ε Λ Λ Α Δ Α

αξία από εκείνη που πληρώνεται.Τπερεργασία. - Το μη πληρωμένο τμήμα της εργασίας (υπεραξία ).

Φ

Φαταλισμός. - Μοιρολατρεία.Φεουδαρχισμός. - ή Φεουδα λισμός. Το οικονομικό - κοινωνικό σύστημα του μεσαίωνα που στηρίζεται πάνω στην μεγάλη ιδιοχτησία της γης.Φεμινισμός. - Τάση προς χειραφέτηση της γυναίκας στην αστική κοινωνία.Φινάντσα. - Τραπεζιτικό κεφάλαιο.Φεντεραλισμός. - Ομοσπονδιασμός.Φόρμουλα. - Μορφή. Καλούπι.Φραξιόν. - Όρος διεθνής. Ενδοκομμα τικές μερίδες με δ ια φ ορετικές η κά θε μια γνώ μες για τον π ροσ α ­νατολισμό της Κομματικής πολιτικής.

X

Χαρτισμός. - Το αγγλικό εργατικό κίνημα στην αρχή του.Χβοτσισμός. - Χβοτσ . Ουρά.

172

Page 175: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Ε Σ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

1891 Πρώτη συμβολική εκδήλωση της Πρωτομαγιάς.1892 30 σοσιαλιστές στο Στάδιο, όπου σήμερα το Καλιμάρμαρο.1893 Πρώτη Πρωτομαγιά στο στάδιο με 500 περίπου άτομα.1894 Συγκέντρωση περίπου 1000 ατόμων στο Στάδιο.1909 Εορτασμός στη Θεσσαλονίκη από την Φεντερασιόν με μεγάλη συμμετοχή.1910 Στη Θεσσαλονίκη εορτασμός με απεργίες Ομιλητής ο Ρακόφσκι.1911 Μεγάλος εορτασμός στη Θεσσαλονίκη.1912 Στα γραφεία της εφημερίδος ΕΡΕΥ Ν Α στην Αθήνα η συγκέντρωση για την

Πρωτομαγιά.1919 Εκδηλώσεις σε όλη τη χώρα οργανωμένες από την Γ Σ Ε Ε και το Σ Ε Κ . Στην

Αθήνα και τον Πειραιά απαγορεύτηκαν.1921 Εορτασμός στη Θεσσαλονίκη με διαδηλώσεις και συγκρούσεις.1922 Απαγορεύτηκε ο εορτασμός στον Πειραιά. Πολλές απεργίες.1923 Στον Άγιο Γιάννη τον Ρέντη οργανωμένη από τα Ε Κ Αθηνών-Πειραιώς.1924 Απαγόρευση της Πρωτομαγιάς. Συγκεντρώσεις. Ο στρατός χτύπησε τους

εργάτες. 1 νεκρός και 12 τραυματίες.1926 Στον Αγιο Γιάννη τον Ρέντη ο εορτασμός. Επεισόδια με την αστυνομία.1927 Πάλι στον Άγιο Γιάννη τον Ρέντη.1928 Στην Αγία Ελεούσα στην Καλλιθέα. Συγκρούσεις και τραυματισμοί.1929 Πολλές διαδηλώσεις παράνομες. Συγκρούσεις με την αστυνομία.1930 Πολλές μικρές συγκεντρώσεις παρά την απαγόρευση.1931 Απαγόρευση του εορτασμού. Πολλές μικρές συγκεντρώσεις. Συλλήψεις και

τραυματισμοί.1932 Συγκεντρώσεις με συγκρούσεις και τραυματισμούς.1933 Προληπτικές συλλήψεις. Απεργίες. Συγκρούσεις στον Άγιο Γιάννη τον Ρέ ­

ντη. Η αστυνομία χτύπησε συνέχεια τους εργαζόμενους.1934 Πολλές συγκεντρώσεις από τις παρατάξεις.1936 Πανεργατική απεργία. Έχουν αρχίσει τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης.1942 και 1943 Κατοχή. Πολλές μικρές περιφερειακές συγκεντρώσεις.1944 200 αγωνιστές νεκροί. Εκτελέστηκαν από τις δυνάμεις Κατοχής.1945 Η πρώτη μετά την ήττα του Δεκέμβρη. 40.000 εργαζόμενοι στο Καλιμάρ­

μαρο Στάδιο της Αθήνας.

173

Page 176: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΑ ΣΤ ΗΝ Ε Λ Λ Α Δ Α

1946 Μεγάλη συγκέντρωση δεκάδων χιλιάδων στον Παναθηναϊκό-Αλεξάνδρας.1951 Μικρή συγκέντρωση της Γ Σ Ε Ε των Μακρήδων.1952 Η αστυνομία χτύπησε. 30 συλλήψεις.1953 Οι συγκεντρώσεις μόνο σε κλειστό χώρο. Συγκρούσεις και συλλήψεις.1954 Οι ηγεσίες Μακρή-Θεοδώρου της Γ Σ Ε Ε δεν αφήνουν τις εκδηλώσεις.1955 Τα αριστερά σωματεία οργάνωσαν χωριστή συγκέντρωση.1956 Οι Συνεργαζόμενες Οργανώσεις Ελλάδος των σωματείων κάνουν χωριστή

συγκέντρωση.1957 Απεργία και συγκέντρωση μπροστά στο Εργατικό Κέντρο Αθήνας.1958 Τα συνεργαζόμενα Σωματεία της Αριστεράς πραγματοποιούν συγκέντρω­

ση στο Θέατρο ΑΚΡΟΠΟΛ.1959 Τα εκτός Γ Σ Ε Ε σωματεία κάνουν συγκέντρωση στο Θέατρο Δ ΙΑΝΑ.1960 Ενωτική Πρωτομαγιά. Πρώτη ανοιχτή εκδήλωση μετά το 1947. Επιθέσεις

της αστυνομίας.1961 Συγκέντρωση στο Θέατρο ΣΑ Μ Α ΡΤΖΗ . Επιθέσεις της αστυνομίας και συγ­

κρούσεις.1962 Τα αντιπολιτευόμενα την Διοίκηση της Γ Σ Ε Ε σωματεία συγκεντρώνονται

στο Θέατρο ΣΑ Μ Α ΡΤΖΗ . Επεισόδια με την αστυνομία.1963 Για πρώτη φορά σε ανοιχτό χώρο στον Παναθηναϊκό, από το 1947. Περί

που 20.000 εργαζόμενοι.1964 Στην Πλατεία του Δημαρχείου Αθηνών με χιλιάδες εργαζόμενους.1965 Τα αριστερά σωματεία σε μεγάλη συγκέντρωση στο Θέατρο ΑΚΡΟ ΠΟ Λ.1966 Μεγάλη συγκέντρωση στην πλατεία μπροστά στο Δημαρχείο Αθηνών.1975 Η πρώτη μεγάλη μετά τη Χούντα ενωτική Πρωτομαγιά, με δεκάδες χιλιά­

δες εργάτες και υπαλλήλους.1976 Στο Πεδίο του Άρεως οι αριστερές παρατάξεις.1977 Πάλι στο Πεδίο του Άρεως από την Γ Σ Ε Ε και όλες τις παρατάξεις.1978 Χωριστή συγκέντρωση αριστερών παρατάξεων και άλλη η Γ Σ Ε Ε .1979 Συγκέντρωση στο Πεδίο του Άρεως μπροστά στη Γ Σ Ε Ε .1980 Οι αριστερές παρατάξεις στο Πεδίο του Άρεως.1981 Μεγάλη συγκέντρωση στο Πεδίο του Άρεως.1982 Πάλι στο Πεδίο του Άρεως με πολλές χιλιάδες.1983 Συγκέντρωση μπροστά στη Γ Σ Ε Ε στο Πεδίο του Άρεως.1984 Επίσης στο ίδιο μέρος, μπροστά στη Γ Σ Ε Ε .

174

Page 177: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Πρωτομαγιές στην Ελλάδα

1985 Στο Πεδίο του Αρεως.1986 Χωριστή Πρωτομαγιά. Η πλειοψηφία της Διοίκησης της Γ Σ Ε Ε στο Πεδίο

του Άρεως. Οι άλλες παρατάξεις στις Στήλες Ολυμπίου Διός.1987 Διχασμένη και πάλι η Πρωτομαγιά όπως το 1986.1988 Πάλι δυο συγκεντρώσεις την Πρωτομαγιά. Στο Σύνταγμα και στο Πεδίο

του Άρεως.1989 Ενωτική Πρωτομαγιά στο Πεδίο του Άρεως.1990 Όλες οι παρατάξεις στο Πεδίο του Άρεως για την Πρωτομαγιά εκτός της

Δ ΑΚΕ.1991 Όπως και το 1990 όλες οι παρατάξεις στο Πεδίο του Άρεως εκτός της

ΔΑΚΕ.1992 Στο Πεδίο του Άρεως αλλά μικρότερη η συγκέντρωση.1993 Στο Πεδίο του Άρεως μπροστά στο κτίριο της Γ Σ Ε Ε .1994 Στο Πεδίο του Άρεως.1994 Με όλες τις παρατάξεις στο Πεδίο του Άρεως.1996 Στο Πεδίο του Άρεως με οργανωτές Γ Σ Ε Ε , ΑΔΕΔΥ, Ε Κ Α .1997 Δυο συγκεντρώσεις την Πρωτομαγιά. Η πλειοψηφία της Διοίκησης της

Γ Σ Ε Ε και η ΑΔΕΔΥ στο Πεδίο του Άρεως. Η ΕΣΑ Κ -Σ στο Σύνταγμα.1998 Η Πρωτομαγιά εορτάστηκε χωριστά όπως και το 1997 στο Πεδίο του Άρε­

ως και το Σύνταγμα.

175

Page 178: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

ΚΙ’ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α ΣΤΗ Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

Page 179: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Χ Ρ Ο Ν Ο Λ Ο Γ Ι Ο Ν Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Ω Ν Γ Ε Γ Ο Ν Ο Τ Ω Ν (1890 - 1 9 9 8 )

1890 Οικονομική κρίση. Σταφιδικό ζήτημα. Αρχίζει η μεγάλη μαζική μετανά­στευση προς τις ΗΠΑ.

18 Φεβρουάριου 1892 Ανατρέπεται η κυβέρνηση Δηλιγιάννη. Τις εκλογές κερδί­ζει ο Χαρίλαος Τρικούπης. Πολιτική λιτότητας.

1 Μαΐου 1893 Απομάκρυνση του Τρικούπη. Νέο πιο βαρύ τοκογλυφικό δάνειο. Ουσιαστική πτώχευση της χώρας.

30 Οκτωβρίου 1893. Νέα κυβέρνηση Τρικούπη. Λέει στην Βουλή για το ελληνι­κό κράτος “ Δυστυχώς επτωχεύσαμεν” .

...... 1894 Ίδρυση της εθνικιστικής “ Εθνικής Εταιρίας” .16 Απριλίου 1895 Συντριβή της παράταξης Τρικούπη στις εκλογές.Απρίλιος 1896 Πρώτοι Ολυμπιακοί αγώνες.8-21 Απριλίου 1896 Μεγάλη απεργία στο Λαύριο.27 Μαρτίου 1897 Αυτονομία Κρήτης.5 Απριλίου 1897. Η επίθεση ενόπλων της “ Εθνικής Εταιρίας” προκαλεί πόλεμο

με την Τουρκία.7 Μαΐου 1897 Ήττα της Ελλάδος.28 Απριλίου 1897 Αρχίζει η λειτουργία του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου στην

χρεωκοπημένη Ελλάδα.- Οκτώβριος 1902. Αρχή του Μακεδονικού αγώνα.31 Μαΐου 1905 Δολοφονία του πρωθυπουργού Θεόδ. Δηλιγάννη.Άνοιξη 1906 Οι ενδιάμεσοι Ολυμπιακοί αγώνες.14 Αυγούστου 1909 Επανάσταση του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Ο Βενιζέλος έρ­

χεται στην Ελλάδα.8 Αυγούστου 1910 Εκλογές. Νίκη της παράταξης του Ελευθερίου Βενιζέλου.

Σχηματίζει κυβέρνηση.4 Οκτωβρίου 1912 Πόλεμος κατά της Τουρκίας σε συνεργασία με τα άλλα Βαλ­

κανικά κράτη. Απελευθέρωση Μακεδονίας, Θράκης, Ηπείρου, Νήσων.17 Ιουνίου 1913 Ελληνο-Βουλγαρικός πόλεμος.1 Αυγούστου 1914 Αρχίζει ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος.5 Οκτωβρίου 1915 Ρήξη Βενιζέλου με το Βασιλέα Κωνσταντίνο.

177

Page 180: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΑ ΣΤΗ Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

5 Μαρτίου 1916 Οι Γάλλοι ανοίγουν Μέτωπο στη Μακεδονία κατά των Κεντρι­κών Δυνάμεων.

17 Αυγούστου 1916 Στρατιωτικό κίνημα Εθνικής Αμύνης.26 Σεπτεμβρίου 1916 Ο Βενιζέλος σχηματίζει κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη. Κ η ­

ρύσσει τον πόλεμο στο πλευρό των Αγγλο-Γάλλων συμμάχων.19 Μαΐου 1917 Παραιτείται ο βασιλέας Κωνσταντίνος. Κυβέρνηση Βενιζέλου

στην Αθήνα.11 Νοεμβρίου 1918 Τέλος του Α ’ Παγκοσμίου Πολέμου.21-28 Οκτωβρίου 1918 Α Ιδρυτικό Συνέδριο της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργα­

τών Ελλάδος.4-10 Νοεμβρίου 1918Ίδρυση του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος.2 Μαΐου 1919 Απόβαση του Ελληνικού στρατού στη Σμύρνη. Αρχή της Μικρα­

σιατικής εκστρατείας.1 Νοεμβρίου 1920 Η παράταξη των Φιλελευθέρων του Ελευθερίου Βενιζέλου χά­

νει τις εκλογές.18 Αυγούστου 1922 Εκδηλώνεται η μεγάλη τουρκική επίθεση. Αρχίζει η Μικρα­

σιατική καταστροφή. Περίπου ενάμισυ εκατομμύριο πρόσφυγες έρχονται στην Ελλάδα.

13 Σεπτεμβρίου 1922 Εκδηλώνεται το στρατιωτικό κίνημα της Χίου. Επικράτη­ση του κινήματος. Κυβέρνηση Πλαστήρα-Γονατά. Ο βασιλέας Κωνσταντί­νος φεύγει απο την Ελλάδα.

24 Ιουλίου 1923 Υπεγράφη η συνθήκη της Λωζάνης. Τελειώνει και τυπικά οΕλληνο-Τουρκικός πόλεμος.

23 Αυγούστου 1923 Πανεργατική συγκέντρωση στο Πασαλιμάνι. Η κυβέρνηση διατάζει βίαιη καταστολή. 11 νεκροί και πολλοί τραυματίες. Απαγόρευση λειτουργίας των συνδικαλιστικών οργανώσεων.

19 Δεκεμβρίου 1923 Η Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων διώχνει τον βασιλέα Γεώρ­γιο Β ’.

13 Απριλίου 1924 Δημοψήφισμα για το Πολιτειακό. Η Ελλάδα γίνεται Δημοκρα­τία.

25 Ιουνίου 1925 Πραξικόπημα του στρατηγού Θεόδωρου Πάγκαλου.21 Αυγούστου 1926 Ο στρατηγός Κονδύλης ανατρέπει τη δικτατορία Παγκάλου. 7 Νοεμβρίου 1926 Οικουμενική κυβέρνηση.19 Αυγούστου 1928 Εκλογές και νίκη των Φιλελευθέρων. Ο Βενιζέλος θα σχη-

178

Page 181: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Χρονολόγιο Ιστορικών Γεγονότων

ματίσει κυβέρνηση.25 Ιουλίου 1929 Ψηφίστηκε από την Βουλή ύστερα από πρόταση του Βενιζέλου

ο Νόμος 4229 “ περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προ­στασίας των ελευθεριών των πολιτών” που έγινε γνωστός ως Ιδιώνυμο. Ένα από τα χειρότερα και πιο αντιδημοκρατικά στην ελληνική ιστορία νομοθε- τήματα. Θεωρεί αδίκημα ακόμα και την έκφραση ιδεών για την ανατροπή του κρατούντος κοινωνικού συστήματος.

5 Μαΐου 1930 Συνάπτεται Ελληνο-Τουρκικό Σύμφωνο Ειρήνης και Φιλίας. Τοόνειρο των “ Χαμένων Πατρίδων” σβήνει οριστικά για τους πρόσφυγες.

1 Μαρτίου 1935 Αποτυχημένο κίνημα Βενιζέλου για την ανατροπή της κυβέρνη­σης του Λαϊκού Κόμματος.

10 Οκτωβρίου 1935. Δικτατορία στρατηγού Κονδύλη.3 Νοεμβρίου 1935 Νόθο Δημοψήφισμα για την επαναφορά της Βασιλείας.26 Νοεμβρίου 1935*0 Γεώργιος Β ’ επιστρέφει στην Ελλάδα.29 Απριλίου μέχρι 12 Μαΐου 1936. Τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης. Πανεργα­

τική απεργία. Η Κεντρική Πανεργατική Επιτροπή επί τρεις μέρες πραγμα­τική εξουσία στη Θεσσαλονίκη. Οι αστυνομικές δυνάμεις επιτίθενται στη διαδήλωση των εργαζομένων στις 9 Μαΐου. 12 νεκροί και εκατοντάδες τραυ­ματίες. Καταστολή των απεργιών.

13 Μαΐου 1936 Πανελλαδική απεργία διαμαρτυρίας για τα γεγονότα της Θεσ­σαλονίκης από όλες τις συνδικαλιστικές οργανώσεις.

4 Αυγούστου 1936 Εκδηλώνεται η Δικτατορία των Ανακτόρων και του πρωθυ­πουργού Μεταξά. Κατά την δικτατορία απαγορεύεται η λειτουργία πολιτι­κών και συνδικαλιστικών οργανώσεων. Φυλακές και εξορίες.

28 Οκτωβρίου 1940 Αρχίζει ο Ελληνο-Ιταλικός πόλεμος. Ύστερα από την απώ­θηση της επίθεσης στην Ήπειρο ο Ελληνικός στρατός εισέρχεται στην Αλβα­νία.

6 Απριλίου 1941 Η ναζιστική Γερμανία κηρύσσει τον πόλεμο στην Ελλάδα.27 Απριλίου 1941 Τα γερμανικά στρατεύματα καταλαμβάνουν την Αθήνα.16 Ιουλίου 1941 Ιδρύεται το Εργατικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο.25 Ιουλίου 1941 Ανασυγκροτήθηκε η “ Πανελλήνια Επιτροπή Δημοσίων Υπαλλή­

λων” .27 Σεπτεμβρίου 1941 Ιδρύεται το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο.17 Νοεμβρίου 1941 Γίνεται παμφοιτητική απεργία και είναι η πρώτη στην κα­

ί 79

Page 182: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΑ ΣΤΗ Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

τεχόμενη Ευρώπη.5 Φεβρουάριου 1942 Ιδρύεται το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο Νέων.16 ΦεβρουαρΙου 1942 Ιδρύεται ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός

(Ε Λ Α Σ ).12-21 Απριλίου 1942 Πανυπαλληλική Απεργία των Δημοσίων Υπαλλήλων. Η

πρώτη εργατική απεργία στην σκλαβωμένη Ευρώπη και έληξε με επιτυχία.19 και 20 Ιουλίου 1942 Κινητοποιήσεις για την επιβίωση στην Αθήνα με αίτημα

τα συσσίτια.7 Σεπτεμβρίου 1942 Απεργία Εργατών και Υπαλλήλων Αθήνας-Πειραιά.21 Σεπτεμβρίου 1942 Ανατίναξη της φασιστικής οργάνωσης ΕΣΠ Ο από την ορ­

γάνωση ΠΕΑΝ .25-26 Νοεμβρίου 1942 Ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου από τις κο-

νές δυνάμεις ανταρτών Ε Λ Α Σ και ΕΔ ΕΣ .23 Φεβρουάριου 1943 Ίδρυση της Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νέων.5 Μαρτίου 1943 Γενική απεργία και διαδήλωση εκατοντάδων χιλιάδων στην

Αθήνα για την ακύρωση της Πολιτικής Επιστράτευσης. Πολλοί νεκροί και τραυματίες. Η Επιστράτευση ακυρώνεται από τις αρχές Κατοχής.

22 Ιουλίου 1943 Διαδήλωση εκατοντάδων χιλιάδων στην Αθήνα ενάντια στηνΒουλγαρική κατοχή. Πολλοί νεκροί και τραυματίες.

26 Ιανουαρίου 1944 Μεγάλη απεργία Δημοσίων Υπαλλήλων και τραπεζικών υπαλλήλων.

10 Μαρτίου 1944 Συγκρότηση της Π Α Ν ΕΛ Λ Η Ν ΙΑ Σ ΕΠ ΙΤΡΟ Π Η Σ Ε Θ Ν ΙΚ Η Σ Α Π ΕΛ ΕΥ Θ ΕΡΩ ΣΗ Σ , κυβέρνησης των Βουνών.

Απρίλιος 1944 Η Κεντρική Επιτροπή του Εργατικού ΕΑ Μ ανεβαίνει στα Βουνά.Αργότερα παίρνει το όνομα της Γ Σ Ε Ε .

1 Σεπτεμβρίου 1944 Αντιπρόσωποι της Π ΕΕΑ , ΕΑ Μ , Κ Κ Ε μπαίνουν στην κυ­βέρνηση Παπανδρέου του εξωτερικού.

12 Οκτωβρίου 1944 Απελευθέρωση της Αθήνας.3 Δεκεμβρίου 1944 Παραίτηση των υπουργών της αριστεράς. Επίθεση με πολ­

λούς νεκρούς και τραυματίες στο Σύνταγμα. Αρχίζουν οι συγκρούσεις. Ο άγγλικός στρατός επεμβαίνει.

4 Ιανουαρίου 1945 Ήττα του Κινήματος. Κυβέρνηση Πλαστήρα.4-5 Ιανουαρίου 1945 Εκκένωση της Αθήνας από τον Ε Λ Α Σ . Ήττα του Δεκέμ

βρη.

180

Page 183: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Χρονολόγιο Ιστορικών Γεγονότων

11-12 Φεβρουάριου 1945 Υπογράφεται η Συμφωνία της Βάρκιζας. Αφοπλισμός του ΕΛ Α Σ .

24.4.1945 Το Ε Α Μ μετασχηματίζεται σε πολιτικό συνασπισμό των κομμάτων της αριστεράς.

4-15 Ιανουαρίου 1946 Γενική Πανελλαδική απεργία για οικονομικά αιτήματα και κατά της τρομοκρατίας.

1-8 Μαρτίου 1946 Το 8ο Συνέδριο της Γ Σ Ε Ε . Η παράταξη της αριστεράς Ε Ρ ΓΑ Σ έχει κατακτήσει την απόλυτη πλειοψηφία.

31.3.1946 Πρώτες μεταπολεμικές εκλογές. Αποχή της αριστεράς. Κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος της δεξιάς.

7 Ιουνίου 1946 Το Γ ’ Ψήφισμα “ περί μέτρων τάξεως” . Καταργούνται πολλά πο­λιτικά δικαιώματα. Απαγορεύονται οι συγκεντρώσεις και απεργίες.

1 Σεπτεμβρίου 1946 Δημοψήφισμα με τρομοκρατία. Επαναφορά του Βασιλέα Γεωργίου Β ’.

28 Οκτωβρίου 1946 Ιδρύεται Αρχηγείο του Δημοκρατικού Στρατού στα Βουνά. Εμφύλιος Πόλεμος.

7 Σεπτεμβρίου 1947 Κυβέρνηση Σοφούλη συνεργασίας Φιλελευθέρων-Λαϊκών.28 Δεκεμβρίου 1947 Σχηματίζεται Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση στα

Βουνά.20 Φεβρουαρίου 1949 Δολοφονία του Μήτσου Παπαρήγα Γενικού Γραμματέα

της Γ Σ Ε Ε εκλεγμένου στο 8ο Συνέδριο.29.8.1949 Τέλος του Εμφυλίου με ήττα της Δημοκρατικής Κυβέρνησης των

Βουνών.6 Αυγούστου 1951 Ίδρυση του “ Ελληνικού Συναγερμού” υπό τον Στρατάρχην

Παπάγον.16 Νοεμβρίου 1952 Μετά τις εκλογές κυβέρνηση Παπάγου.12 Οκτωβρίου 1953 Ελληνο-αμερικανική συμφωνία για την εγκατάσταση

βάσεων.I Απριλίου 1955 Έναρξη ενόπλου αγώνα στην Κύπρο.5 Οκτωβρίου 1955 Μετά τον θάνατο του Παπάγου την επόμενη μέρα

κυβέρνηση Καραμανλή.I I Μαΐου 1958 Στις εκλογές η ΕΔΑ, το κόμμα της αριστεράς, κερδίζει την δεύ­

τερη θέση και γίνεται αξιωματική αντιπολίτευση.11 Φεβρουαρίου 1959 Η Κύπρος ανεξάρτητο κράτος.

181

Page 184: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ Ι Α ΣΤ ΗΝ Ε Λ Λ Α Δ Α

29 Οκτωβρίου 1961 Εκλογές “ βίας και νοθείας” όπως ονομάστηκαν. Κυβέρνη­ση Καραμανλή. Αρχή Ανενδότου Αγώνα από το κόμμα της Ένωσης Κ έ ­ντρου.

22 Μαΐου 1963 Δολοφονία του βουλευτή της αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη.1 Ιουνίου 1963 Παραίτηση Καραμανλή.3 Νοεμβρίου 1963 Τις εκλογές κερδίζει το Κέντρο με 42%.16 Φεβρουαρίου 1964 Τις εκλογές κερδίζει το Κέντρο με 53%. Κυβέρνηση Γε ­

ωργίου Παπανδρέου.6 Απριλίου 1964 Η συνδικαλιστική παράταξη των “ 115 Σωματείων” πραγματο­

ποιεί συγκέντρωση 100.000 εργαζομένων στο Πεδίο του Αρεως και εν συ­νεχεία πορεία προς το Σύνταγμα. Μοναδικό αίτημα η απομάκρυνση των Μακρήδων και Θεοδωρικών από τα συνδικάτα.

15 Ιουλίου 1965 Παραίτηση Παπανδρέου. Αρχίζουν τα Ιουλιανά με διαδηλώσειςκαι απεργίες μέχρι 25.9.1965 οπότε σχηματίστηκε κυβέρνηση Στέφανου Στεφανόπουλου.

17 Ιουλίου 1965 Μεγάλη συγκέντρωση της Γ Σ Ε Ε στον Παναθηναϊκό. Αρχίζει οαγώνας για να εμποδιστούν τα πραξικοπηματικά σχέδια των Ανακτόρων.

27 Ιουλίου 1965 Η Γ Σ Ε Ε κηρύσσει Γενική Πολιτική Απεργία με απόλυτη επιτυ­χία. Η μεγαλύτερη εκδήλωση των Ιουλιανών για την ανατροπή της πολιτι­κής των Ανακτόρων.

21 Απριλίου 1967 Πραξικόπημα αξιωματικών. Κυβέρνηση Χούντας.24 Ιουλίου 1974 Πέφτει η Χούντα. Κυβέρνηση Καραμανλή.17 Νοεμβρίου 1974 Πρώτες εκλογές μετά την Δικτατορία. Κυβέρνηση Καρα­

μανλή της Νέας Δημοκρατίας.8 Δεκεμβρίου 1974 Με Δημοψήφισμα καταργείται η Βασιλεία.29 Νοεμβρίου 1977 Εκλογές. Κυβέρνηση Καραμανλή.16 Μαΐου 1980 Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής Πρόεδρος της Δημοκρατίας.18 Οκτωβρίου 1981 Εκλογές. Κερδίζει το ΠΑΣΟΚ. Κυβέρνηση Ανδρέα Παπαν­

δρέου.2 Ιουνίου 1985 Εκλογές. Κυβέρνηση Ανδ. Παπανδρέου.18 Ιουνίου 1989 Εκλογές. Κυβέρνηση Τζανετάκη.5 Νοεμβρίου 1989 Εκλογές. Κυβέρνηση Ξεν. Ζολώτα από Νέα Δημοκρατία,

ΠΑΣΟΚ, Συνασπισμό.8 Απριλίου 1990. Εκλογές. Κερδίζει η Νέα Δημοκρατία. Κυβέρνηση Μητσοτάκη.

182

Page 185: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Χρονολόγιο Ιστορικών Γεγονότων

10 Οκτωβρίου 1993 Εκλογές. Κερδίζει το ΠΑΣΟΚ.Νοέμβριος 1995 Ασθένεια Ανδρέα Παπανδρέου.15 Ιανουαρίου 1996 Παραίτηση Ανδρέα Παπανδρέου. Την επομένη 16 Ιανουα-

ρίου κυβέρνηση Σημίτη.23 Ιουνίου 1996 Θάνατος Ανδρέα Παπανδρέου.22 Σεπτεμβρίου 1996 Εκλογές. Κερδίζει το ΠΑΣΟΚ. Κυβέρνηση Σημίτη.

Page 186: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

ΚΙ’ Γ Α Τ ΙΚ Ι Ι Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΑ Σ Ί Ί ΙΝ ΚΛΑ Α ΔΑ

184

Page 187: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Σ Υ Ν Τ Ο Μ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Ε Σ

Ε Ρ Γ Α Σ Εργατικός Αντιφασιστικός Συνασπισμός 1945.

Ε Σ Α Κ - Σ Ενιαίο Συνδικαλιστικό Αντιδικτατορικό Κίνημα-Συνεργαζόμενοι Η Παράταξη που υποστηρίζει το Κ Κ Ε .

Α Ε Μ Αντιδικτατορικό Εργατικό Μέτωπο 1968. Παράταξη υποστηριζόμενη από το Κ Κ Ε Εσωτερικού και στην συνέχεια από τον Συνασπισμό.

Δ Α Κ Ε Δημοκρατική Ανεξάρτητη Κίνηση Εργαζομένων. Συνδικαλιστική παράτα­ξη Νέας Δημοκρατίας.

Δ ΣΚ Δημοκρατικό Συνδικαλιστικό Κίνημα 1955 Απετελέσθη από το Κ Ε Σ και Ε Σ Κ Ε .

Π Α Σ Κ Ε Πανελλήνια Συνδικαλιστική Κίνηση Εργαζομένων. Συνδικαλιστική παρά­ταξη του ΠΑΣΟΚ.

Ε Κ Εργατικό Κέντρο.

Ε Κ Α Εργατικό Κέντρο Αθήνας.

Ε Ε Α Μ Ε Ρ Γ Α Τ ΙΚ Ο Ε Θ Ν ΙΚ Ο Α Π Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ Ω Τ ΙΚ Ο Μ ΕΤ Ω Π Ο . Η συνδικαλι­στική Αντιστασιακή οργάνωση του ΕΑ Μ στην Κατοχή.

Ε Σ Κ Ε Εργατικό Συνδικαλιστικό Κίνημα Ελλάδος. 1951. Συνδικαλιστική παράτα­ξη της ΕΔΑ.

Κ Ε Σ Κίνημα Ελευθέρου Συνδικαλισμού 1951, Στρατης.

Σ Κ Συνδικαλιστικό ΚίνημοΓ.

Δ Σ Ε Ε Σ Διεθνής Συνομοσπονδία Ελευθέρων Εργατικών Συνδικάτων. Ιδρύθηκε το 1949 υπό την επιρροήν των Αμερικανικών Συνδικάτων.

Σ Σ Ε Κ Σοσιαλιστική Συνδικαλιστική Εργατοϋπαλληλική Κίνηση. Διασπασθέντες από την Π Α Σ Κ Ε το 1985.

Γ Σ Ε Ε Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος. 1918.

Σ Υ Ν Ε Ρ Γ Α Ζ Ο Μ Ε Ν Ε Σ Ο Ρ Γ Α Ν Ω Σ Ε ΙΣ Ε Λ Λ Α Δ Ο Σ . Περιστασιακό σχήμα συνερ-

185

Page 188: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΑ ΣΤΗ Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

γασίας σωματείων.

ΑΔ ΕΔ Υ Ανωτάτη Διοικητική Επιτροπή Δημοσίων Υπαλλήλων.

Ε Φ Ε Ε Εθνική Φοιτητική Ένωση Ελλάδος.

115 Σ Ω Μ Α Τ Ε ΙΑ 1962. Συνεργαζόμενα σωματεία για την ανατροπή της Διοίκη­σης Μακρή στη Γ Σ Ε Ε .

Φ Ε Ν Τ Ε Ρ Α Σ ΙΟ Ν Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν ΙΚ Η Σ . Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία. Ιδρύ­θηκε το 1909, στην Θεσσαλονίκη, όταν ακόμα ήταν υπό την Οθωμανική Α υ ­τοκρατορία. Προσεχώρησε στο ιδρυθέν το 1918 Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος. Απετελείτο από εργατικά τμήματα εθνοτήτων, όπως εβραϊκό, Ελληνικό, Βουλγαρικό, τουρκικό.

Κ Ε Ν Τ Ρ ΙΚ Ο Σ Σ Ο Σ ΙΑ Λ ΙΣ Τ ΙΚ Ο Σ Σ Υ Ν Δ Ε Σ Μ Ο Σ . Η ομάδα της οποίας ηγείτο ο Σταύρος Καλλέργης. Ιδρύθηκε στην Αθήνα το 1890.

Σ Τ ΕΤ - Σ Υ Ν Δ ΕΣ Μ Ο Σ ΤΩ Ν Ε Ρ Γ Α Τ ΙΚ Ω Ν Τ Α Ξ Ε Ω Ν Τ Η Σ Ε Λ Λ Α Δ Ο Σ . Η οργά­νωση που ίδρυσε ο Πλάτων Δρακούλης το 1908 στην Αθήνα. Το 1909 πήρε το όνομα ΕΛ Λ Η Ν ΙΚ Ο ΣΟ Σ ΙΑ Λ ΙΣ Τ ΙΚ Ο ΚΟΜ Μ Α.

F E D E R A T IO N O F T R A D E AN D L A B O R U N IO N S. Ομοσπονδία εργατικών ορ­γανώσεων. Αμερικανική εργατική ένωση. Ιδρύθηκε το 1881.

A M E R IC A N F E D E R A T IO N O F L A B O R (A F L ) . Αμερικανική ΟμοσπονδίαΕργασίας είναι το όνομα που πήρε η παραπάνω αναφερόμενη εργατική ορ­γάνωση από το 1885.(Κοινωνιολογικό Λεξικό Ανεξαρτήτου σελ. 1348 ΗΝΩΜ. Π Ο Λ ΙΤ Ε ΙΑ Ι) .

Β ’ Δ ΙΕΘ Ν Η Σ . Η Διεθνής οργάνωση των Σοσιαλιστικών Εργατικών Κομμάτων η οποία ιδρύθηκε στο Παρίσι το 1889. Σε αυτό το πρώτο συνέδριο αποφασίστη- κε να καθιερωθεί η Πρωτομαγιά, σε ανάμνηση της σφαγής του Σικάγου, σαν ημέρα αγώνα των εργατών όλου του κόσμου.

186

Page 189: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

1. ΑΝΤΩΝΗ Λ ΙΑ ΚΟ Υ . Η σοσιαλιστική εργατική ομοσπονδία Θεσσαλονίκης (ΦΕ- ΝΤΕΡΑΣΙΟ Ν ) και η σοσιαλιστική νεολαία. (Παρατηρητής Θεσσαλονίκη, 1985.)

2. ΑΒΡΑΑΜ Μ Π ΕΝΑΡΟ ΓΙΑ . Η πρώτη σταδιοδρομία του ελληνικού προλεταριάτου. (Εκδ. ΟΛΚΟΣ 1975 Αθήνα και ΚΟΜΜΟΥΝΑ 1986 Αθήνα.)

3. ΔΗΜΗΤΡΗ Λ ΙΒ ΙΕΡΑΤΟ Υ. Το Ελληνικό εργατικό κίνημα 1918 - 1923. (Εκδ. Κα- ρανάση Αθήνα 1976.)

4. ΔΗΜΗΤΡΗ Λ ΙΒ ΙΕΡΑΤΟ Υ. Κοινωνικοί αγώνες στην Ελλάδα (1923 - 1927). (Κομ ­μούνα. Αθήνα 1985.)

5. ΔΗ Μ ίπ ΡΗ Λ ΙΒ ΙΕΡΑΤΟ Υ. Κοινωνικοί αγώνες στην Ελλάδα (1927 - 1931).(Κομ ­μούνα 1987. Αθήνα.)

6. Μ ΙΧΑΛΗ ΔΗΜ ΗΓΡΙΟ Υ. Το ελληνικό σοσιαλιστικό κίνημα. (Εκδ. ΠΛΕΘΡΟΝ. Αθή­να 1985.)

7. ΓΡ Η ΓΟ Ρ Η ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ . 1893. Η πρώτη ιστορική Πρωτομαγιά στην Ελλάδα. (Εφημερίδα “ Α Υ ΓΗ " 30.4.1988J

8. Ν. Γ -3 .0 πρώτος γιορτασμός στην Αθήνα της Εργατικής Πρωτομαγιάς. (Εφημε­ρίδα "Ηφωνή της Γ Σ Ε Ε '. 30.4.1980.)

9. Α Λ ΕΞ . ΒΕΛ ΙΟ Σ . Το 1893 αρχίζει ο εορτασμός της εργατικής Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα. (Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ 29.4.1979.)

10. Γ ΙΑ Ν Ν Η ΚΟΡΔΑΤΟΥ. Ιστορία του Ελληνικού Εργατικού Κινήματος (εκδ. Αλεξ. Κολολού Αθήνα 1931.)

11. ΕΡΕΥΝ Α . 6.5.1912. (Εφημερίδα του Πλάτωνα Δρακούλη "Εβδομαδιαία Εφημε- ρίς Σοσιαλιστική - Όργανον της εργατικής ιδέα<? ) Σ.Ε.Τ. σημαίνει σύνδεσμος Εργατι­κών Τάξεων.

12. ΔΗΜ ΗΤΡΗ Λ ΙΒ ΙΕΡΑΤΟ Υ. Κοινωνικοί αγώνες στην Ελλάδα (1932 - 1936). (Αθή­να Εναλλακτικές εκδόσεις 1994.)

13. EDOUARD DOLLEANS. H IS TO IR E DU M O U VEM EN T O U VR IER . V I I . 1871- 1920. (ARM AN COLIN PA R IS 1953.)

14. Ο ΡΕΣ Τ Η Χ Α Τ Ζ Η ΒΑ Σ ΙΛ Ε ΙΟ Y. Συνδικαλισμός και κοινωνική αντίδραση.(1947 - 1987). (Εκδ. Οδυσσέας Αθήνα 1988.)

15. ΔΗ Μ Η ΤΡΗ Λ ΙΒ ΙΕ Ρ Α Τ Ο Υ . Τα συνέδρια της Γ Σ Ε Ε (Έκδ. Προσκήνιο Αθήνα 1998.)

187

Page 190: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΑ ΣΤΗ Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

16. ΣΤΑΘΗΣ Ιω. ΔΡΟΜΑΖΟΣ. Δυο επέτειες. I. Τα εβδομήντα χρόνια της πρώτης ελ- ληνιχής πρωτομαγιάς.

17. Εξήντα χρόνια αγώνων και θυσιών. Χρονικό του Κ Κ Ε . Τόμοι 2 (έχδ. της Κ Ε του Κ Κ Ε Αθήνα 1979)

Εκτός των αναφερομένων στο κείμενο, εφημερίδων και περιοδικών για όλη την πε­ρίοδο χρησιμοποιήθηκαν οι εφημερίδες: Ριζοσπάστης, Αυγή, Εργατική Αλληλεγγύη, Ελεύθερα Συνδικάτα, Εργατικός Αγών, Φωνή της Γ Σ Ε Ε , Αγώνας των Εργατοϋπαλλή­λων (Π Α ΣΚ Ε), Εργατική Ενότητα (ΑΕΜ ), Εργατουυπαλληλικός Αγώνας (ΕΚ Α ), Εργα ­τουπαλληλική (Εργατών και υπαλλήλων της Αθήνας), Εργατική Σημαία (Νέα Γ Σ Ε Ε ) , Εργατικό Βήμα (Γ Σ Ε Ε ) , Η Φωνή των Εργαζομένων (όργανο των ελληνικών συνδικά­των).

Απ' ότι γνωρίζω για την Πρωτομαγιά έχουν γραφτεί πολλά άρθρα για μια επέτειο ή γενικά. Φυλλάδια για το θέμα έχουν κυκλοφορήσει δυο. Αυτά των οποίων φωτοτυπίες έχω σε προηγούμενες σελίδες. Το ένα είναι των Αρχειομαρξιστών Θεσσαλονίκης το1932 και το άλλο της Μέλπως Αξιάτη η οποία ήταν οπαδός του Κ Κ Ε. 1945.

188

Page 191: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

Πρόλογος.............................................................................................................. σελ. 9Π ρολογικό Σημείωμα....................................................................................................11

Α' Α Ρ Χ Η Τ Η Σ Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΑ Σ .........................................................................13Τα γεγονότα του Σικάγου............................................................................................ 15Η Διεθνής........................................................................................................................ 20Πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα..............................................................................22

Β ' Π ΡΩ ΤΟ Π Ο ΡΟ Ι Τ Η Σ Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΑ Σ ......................................................... 25Οι αρχές εορτασμού της Πρωτομαγιάς........................................................................27

Γ ' Η Ρ Ω ΪΚ Ε Σ Κ Α Ι Π Ε Ν Θ ΙΜ Ε Σ Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΕ Σ ........................................... 39Στην Ελλάδα γίνεται Δημοκρατία............................................................................... 46

Δ' Α Γ Ω Ν ΙΣ Τ ΙΚ Ε Σ Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΕ Σ .................................................................. 71

Ε ' Η Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΑ ΣΤ Η Ν Ο Μ ΙΜ Ο Τ Η Τ Α .................................................... 115

Σ Τ ' Μ Ε Ρ ΙΚ Ε Σ Π Ρ Ω Τ Ο Μ Α Γ ΙΕ Σ Σ Ε Ε Π Α Ρ Χ ΙΕ Σ ........................................ 137

Επίλογος.......................................................................................................................155Λεξιλόγιον Πολιτικών'Ορων....................................................................................... 159Πρωτομαγιές στην Ελλάδα ........................................................................................ 173Χρονολόγιον Ιστορικών Γεγονότων.......................................................................... 177Συντομογραφίες.......................................................................................................... 185Βιβλιογραφία...............................................................................................................187

189

Page 192: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

προσκήνιοEXAOJBZ: AfTVAOX IMCMTOZ

Από τις Εκδόσεις ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ έχουν κυκλοφορήσει οι παρακάτω τίτλοι:

1.Γεωργίου Ράλλη:2.PaulHidiroglou:

Ζ.ΧρήστουΤυροβούζη:4. Παύλου Πετρίδη:

δ.ΓρηγόρηΦαράκου:β.ΣπύρουΛιναρδάτου:7. Σταύρου Αβδούλου:Β. Παύλου Πετρίδη:9. ΣπύρουΛιναρδάτου:

10. Λεωνίδα Κύρκου:11. Παύλου Πετρίδη:12. Κώστα Καραούλη:13. Μιχάλη Παπακωνσταντίνου: Η.ΣτούρεΛιννέρ:15. Γιάννη Στεφανίδη:16. Ελένη Τσολακίδου:17. ΔημήτρηΛιβιεράτου:18. Παύλου Πετρίδη:19. Χάρη Σωτηρέλη:20. Μιχάλη Παπακωνσταντίνου: 2.} .ΓιάνναςΚική:22. Παναγιώτη Κρητικού:23. Παύλου Πετρίδη:24. ΝτίνουΔημόπουλου:25. Μιχάλη Χατζάκη:26.Δημητρίου Νάτσιου:27. Παναγιώτη Κρητικού:28. ΤόργκνιΛίντγκρεν:

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΚΜΥΣΤΗΡΕΥΣΕΙΣTHE GREEK POMAKS AND THEIR RELATIONWITH TURKEYΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ "ΛΑΪΚΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ" (1942-45) ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ Ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΕΤΑΞΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΓΙΑΤΙ ΧΑΘΗΚΕ Η ΝΙΚΗ (1941-45)ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΛΑΜΠΡΑΚΗΟ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ 1940-41 ΚΑΙ Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΑΝΑΤΡΕΠΤΙΚΑ Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ ΣΑΡΑΝΤΑΠΗΧΟΙΗ ΤΑΡΑΓΜΕΝΗ ΕΞΑΕΤΙΑ (1961 -67)ΜΙΑ ΣΟΥΗΔΕΖΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΑΙΩΝΑΣ ΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΤΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΤΗΣ Γ.Σ.Ε.Ε.ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (1944-47) ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΑΠΑΝΤΑΗ ΤΑΡΑΓΜΕΝΗ ΕΞΑΕΤΙΑ (1961-1967) Β ΤΟΜΟΣ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ Η ΡΗΞΗΟΙ ΔΙΚΕΣ ΤΟΥ ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΥ ΕΝΑΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ ΘΥΜΑΤΑΙ ΤΟ ΕΝΤΕΧΝΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ΛΑΜΙΑΣ Η ΩΡΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ ΤΟ ΜΕΛΙ ΤΗΣ ΑΓΡΙΟΜΕΛΙΣΣΑΣ

Page 193: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)

ηροοκηνοΕΚΔΟΙΕΟ: «τηοχ ΙΙΜΜΤΟΙ

29. Κυριάκου Κεντρωτή:30. Παύλου Πετρίδη:

3'\. Παύλου Πετρίδη:32. Γιώργου Σωτηρέλη:33. Θανάση Διαμαντόπουλου:34. Τέτας Φυσσούν:35. Μήτσου Κωστόπουλου:36. ΔημήτρηΛιβιεράτου:

ΑΕΡΟΝΑΥΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΟΡΗΓΑΣΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗΣΚΑΙΗ ΔΙΑΒΑΛΚΑΝΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΣΗΜΕΡΑ Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΠΡΟΔΟΣΙΑ (1915-17)ΑΣ (ΞΑΝΑ)ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΓΙΑ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ... Η “ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΑΞΗ"ΠΑΝΤΑ ΕΡΧΕΤΑΙ Η ΩΡΑ ΜΠΟΡΟΥΜΕ...Η ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Σύντομα πρόκειται να κυκλοφορήσουν:

37. Νίκου Δαβανέλλου:38. Αριστόβουλου I. Μάνεση:39. Φρανσουά Μιπερρά ν:40. Φρανσουά Μιπερράν: ΑΙ.ΖανΠωλΚάουφμαν: Α2.Άντονυ Ρηντ - Νταίιβιντ Φίσερ:

43. ΣπύρουΛιναρδάτου:44. Ξένης Μπαλωτή:45. ΖόργκενΓουάιμπουλ:46.ΑντρέαΛεηάκη:47. Ευάγγελου Μαχαίρα:AS. Παύλου Πετρίδη:49. Παύλου Πετρίδη:50.ΣτούρεΛιννέρ:51. ΓιώργουΛεοηαρίτη:52. Γιάννη Μάζη:

53. Βασιλείου Γεωργιάδη:54 .ΣπύρουΧρ. Σελιανίτη:

ΛΑΜΙΑ: Η ΡΕΚΛΑΜΑΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΤΗ ΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗΠΕΡΙ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ, ΠΕΡΙ ΓΑΛΛΙΑΣΑΤΕΛΕΙΩΤΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣΤΟ ΣΚΟΤΕΙΝΟ ΔΩΜΑΤΙΟ"ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΛΟΥΣΥ" (Μυστικά Κατασκοπείας του2°"Παγκ.Πολέμου)ΠΟΛΙΤΙΚΗ και ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΟΥΗΔΙΑΣΠΑΡΑΚΡΑΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ 21 η ΑΠΡΙΛΙΟΥΜΑΚΡΟΝΗΣΟΣΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ'60ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ"Η ΓΕΝΝΗΣΗΤΗΣΕΥΡΩΠΗΣ”"ΟΔΟΣ ΠΑΥΛΩΦ 22”ΠΟΛΙΤΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙΣΛΑΜ ΚΑΙ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΑΓΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΟΥΡΚΙΑ “ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Π. ΚΑΒΑΦΗΣ- ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟ ΠΑΘΟΣ" Η ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΤΡΟΜΕΡΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ

Page 194: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)
Page 195: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)
Page 196: Η εργατική πρωτομαγιά στην Ελλάδα (1890-1999)