ΣΑΒΒΑΤΟ 18 ΜΑΪΟΥ 2019 8users.uoa.gr/~mpatin/Prisma/Prisma 64.pdfΑναμφίβολα...

8
ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ www.facebook.com/PRISMASCIENCEMAGAZINE ΣΑΒΒΑΤΟ 18 ΜΑΪΟΥ 2019 ΠΡΙΣΜΑ # 64 Η ανάπτυξη τεχνολογίας μη επανδρωμένων αερομεταφορών ιατρικού υλικού μπορεί να έχει μεγάλο κοινωνικό αντίκτυπο τόσο σε ανεπτυγμένες όσο και σε αναπτυσσόμενες χώρες. Αναμφίβολα το κοινωνικό όφελος είναι μεγάλο, ωστόσο η τάση αυτή έχει και τους επικριτές της. Ο ύπνος είναι ένα σημαντικό μέρος της καθημερινής μας ρουτίνας. Όπως αναδεικνύουν μία σειρά από έρευνες ο ποιοτικός ύπνος - επαρκής και στις κατάλληλες ώρες - είναι εξίσου απαραίτητος για την επιβίωσή μας όσο και η τροφή και το νερό. ,, 7 ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΜΕΤΑΞΥ των πολλών επιτευγμάτων των Α- ράβων, ήταν και η επινόηση της μεθόδου της απόσταξης. Η απόσταξη θα οδηγούσε στη δημιουργία νέων ποτών, τα οποία θα ή- ταν κομβικά τόσο για την ανάπτυξη των επιστη- μών όσο και για οικονομι- κούς και πολι- τισμικούς λό- γους. ,, 8 Επιστημονική δαιμονολογία Κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα, η δαιμονολογία ταυτι- ζόταν με τη μελέτη σημαντικού μέρους της φυσικής τά- ξης, καθώς η δαιμονική δράση ήταν παρούσα στον φυσι- κό κόσμο και ο διάβολος γνώριζε πολύ καλύτερα από κά- θε ερευνητή τους φανερούς και μη αποκεκαλυμμένους ακόμα φυσικούς νόμους. ,, 4-5 ,, 2-3 EKΔΗΛΩΣΕΙΣ «Passion Extreme Light”: Ομιλία του Νομπελίστα Καθηγητή Gerard Mourou στην Αθήνα Οι ισχυρές δέσμες ακτινοβολίας λέιζερ έδωσαν νέα διάσταση στην εμβάθυνση της γνώσης για τον κόσμο και τη διαμόρφωσή του. Το 1985 ο Gérard Mourou και η φοιτήτριά του Donna Strickland κατάφεραν να δημιουργήσουν παλμούς λέιζερ υψηλής έντασης και υπερβραχείας χρονικής διάρκειας, χωρίς να καταστρέψουν το ενεργό υλικό ενίσχυσης. EΡΕΥΝΑ Sleep on it: Ύπνος, ο μικρός θάνατος που σώζει ζωές ,, 6

Transcript of ΣΑΒΒΑΤΟ 18 ΜΑΪΟΥ 2019 8users.uoa.gr/~mpatin/Prisma/Prisma 64.pdfΑναμφίβολα...

Page 1: ΣΑΒΒΑΤΟ 18 ΜΑΪΟΥ 2019 8users.uoa.gr/~mpatin/Prisma/Prisma 64.pdfΑναμφίβολα το κοινωνικό όφελος είναι μεγάλο, ωστόσο η τάση

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

www.facebook.com/PRISMASCIENCEMAGAZINE

ΣΑΒΒΑΤΟ 18 ΜΑΪΟΥ 2019

ΠΡΙΣΜΑ# 64

Η ανάπτυξη τεχνολογίας μη επανδρωμένων αερομεταφορών ιατρικού υλικούμπορεί να έχει μεγάλο κοινωνικό αντίκτυπο τόσο σε ανεπτυγμένες όσο και σεαναπτυσσόμενες χώρες. Αναμφίβολα το κοινωνικό όφελος είναι μεγάλο, ωστόσο η τάση αυτή έχει και τους επικριτές της.

Ο ύπνος είναι ένα σημαντικό μέρος της καθημερινής μαςρουτίνας. Όπως αναδεικνύουν μία σειρά από έρευνες οποιοτικός ύπνος - επαρκής και στις κατάλληλες ώρες - είναιεξίσου απαραίτητος για την επιβίωσή μας όσο και η τροφήκαι το νερό. ,,7

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

ΜΕΤΑΞΥ των πολλών επιτευγμάτων των Α-ράβων, ήταν και η επινόηση της μεθόδου τηςαπόσταξης. Η απόσταξη θα οδηγούσε στη

δημιουργίανέων ποτών,τα οποία θα ή-ταν κομβικάτόσο για τηνα ν ά π τ υ ξ ητων επιστη-μών όσο καιγια οικονομι-κούς και πολι-τισμικούς λό-γους.

,,8

Επιστημονική δαιμονολογίαΚατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα, η δαιμονολογία ταυτι-ζόταν με τη μελέτη σημαντικού μέρους της φυσικής τά-ξης, καθώς η δαιμονική δράση ήταν παρούσα στον φυσι-κό κόσμο και ο διάβολος γνώριζε πολύ καλύτερα από κά-θε ερευνητή τους φανερούς και μη αποκεκαλυμμένουςακόμα φυσικούς νόμους.

,,4-5

,,2-3

EKΔΗΛΩΣΕΙΣ

«Passion Extreme Light”: Ομιλία του Νομπελίστα ΚαθηγητήGerard Mourou στην Αθήνα

Οι ισχυρές δέσμες ακτινοβολίας λέιζερ έδωσαν νέαδιάσταση στην εμβάθυνση της γνώσης για τον κόσμο καιτη διαμόρφωσή του. Το 1985 ο GérardMourou και η φοιτήτριά του DonnaStrickland κατάφεραν να δημιουργήσουνπαλμούς λέιζερ υψηλής έντασης καιυπερβραχείας χρονικής διάρκειας, χωρίςνα καταστρέψουν το ενεργό υλικόενίσχυσης.

EΡΕΥΝΑ

Sleep on it: Ύπνος, ο μικρόςθάνατος που σώζει ζωές

,,6

Page 2: ΣΑΒΒΑΤΟ 18 ΜΑΪΟΥ 2019 8users.uoa.gr/~mpatin/Prisma/Prisma 64.pdfΑναμφίβολα το κοινωνικό όφελος είναι μεγάλο, ωστόσο η τάση

Πριν από μόλις μερικές εβδομάδες,στις 19 Απριλίου, για πρώτη φορά μια α-σθενής με νεφρική ανεπάρκεια δέχτηκετο σωτήριο μόσχευμα νεφρού αφού αυ-τό είχε μεταφερθεί στο νοσοκομείο ό-που έγινε η εγχείρηση με ένα drone. Η εγ-χείρηση έγινε στο Ιατρικό Κέντρο τουΜέριλαντ και η μεταφορά με drone κάλυ-ψε μια απόσταση περίπου 5 χιλιομέτρων.Η διαδικασία αυτή θεωρείται ορόσημοστη μεταφορά ιατρικών προμηθειών. Ή-δη ένα μικρό, αλλά σημαντικό ποσοστόμοσχευμάτων που μεταφέρονται μεσυμβατικούς τρόπους παρουσιάζει α-προσδόκητες καθυστερήσεις της τάξηςτων λίγων ωρών, οι οποίες μπορούν ναθέσουν σε κίνδυνο την επιτυχία της ε-πέμβασης.

Προκειμένου να είναι επιτυχημένη ημεταφορά οργάνων με drones, θα πρέ-πει να αντιμετωπιστούν κάποιες σοβα-ρές προκλήσεις. Τα ανθρώπινα όργαναμπορούν να επιβιώσουν εκτός του σώ-ματος μόλις για μερικές ώρες και μόνο ε-φόσον βρίσκονται σε κατάλληλες συνθή-κες. Επομένως, κατά τη μεταφορά τουςθα πρέπει να είναι εξασφαλισμένη η στα-θερή θερμοκρασία και πίεση μέσα στοδοχείο που τα περιέχει. Αυτό θέτει περιο-ρισμούς ως προς την ευστάθεια που πρέ-

πει να έχει η κίνηση του drone, το ύψοςστο οποίο αυτό μπορεί να φτάσει και τιςδονήσεις και αναταράξεις κατά τη διάρ-κεια της πτήσης. Η ομάδα που υλοποίησετο πρόγραμμα έπρεπε να πειραματιστείαρκετά προηγουμένως με άλλα υλικά, ό-πως δείγματα αίματος, φυσιολογικό ορόκαι άλλα ιατρικά υλικά προτού εξασφαλί-σουν ότι οι συνθήκες μεταφοράς είναικατάλληλες και για μοσχεύματα.

Η ανάπτυξη τεχνολογίας μη επανδρω-μένων αερομεταφορών ιατρικού υλικούμπορεί να έχει μεγάλο κοινωνικό αντίκτυ-πο τόσο σε ανεπτυγμένες όσο και σε α-ναπτυσσόμενες χώρες. Σχετικά με τις τε-λευταίες, ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη προ-γράμματα μεταφοράς ιατρικού εξοπλι-σμού σε δυσπρόσιτες περιοχές με σκοπότην αναβάθμιση του επιπέδου υγείαςτων κατοίκων.

Λίγο πριν το τέλος του 2018 πραγματο-ποιήθηκε η πρώτη παράδοση εμβολίωνμε τη χρήση εμπορικων drone σε ένα νε-ογέννητο παιδί στο απομακρυσμένο νησίΕρομάνγκο της νησιωτικής χώρας τουΒανουάτου, που βρίσκεται στον νότιο Ει-ρηνικό Ωκεανό.

Η μεταφορά έγινε μεταξύ της ανατολι-κής και της δυτικής πλευράς του νησιού,τις οποίες χωρίζει ο ορεινός όγκος τουνησιού. Το drone χρειάστηκε να καλύψει

μια απόσταση περίπου 40 χιλιομέτρωνμε ιδιαίτερα πολύπλοκη μορφολογία τουεδάφους. Η εναλλακτική ήταν να μετα-φερθούν τα εμβόλια είτε περπατώνταςείτε πλέοντας γύρω από το νησί με βάρ-κες. Ο καιρός συχνά δεν επιτρέπει τηδεύτερη επιλογή, ενώ η πρώτη απαιτείτη μεταφορά ογκωδών δοχείων πάγου(ώστε τα εμβόλια να παραμείνουν στησωστή θερμοκρασία) διαμέσου δύσβα-των ορεινών μονοπατιών και ποταμών.Με τη βοήθεια των drones, τα εμβόλιαμεταφέρθηκαν σε δοχεία από φελιζόλ,με ειδικούς αισθητήρες θερμοκρασίαςώστε να εξασφαλιστεί ότι μεταφέρονταισε κατάλληλες συνθήκες χωρίς να αλλοι-ώνονται.

Για την προετοιμασία της επιχείρησηςχρειάστηκαν δύο εβδομάδες δοκιμών α-πό τις εταιρείες τις οποίες επέλεξε κατό-πιν διαγωνισμού το υπουργείο Υγείαςτου Βανουάτου. Αξίζει να σημειωθεί ότιαυτή ήταν η πρώτη φορά που χρησιμο-ποιήθηκαν ιδιωτικές εταιρείες drones γιατη μεταφορά εμβολίων, οι οποίες μάλι-στα είχαν δεσμευτεί με ρήτρα επιτυχούςπαράδοσης για την αμοιβή τους. Περι-πτώσεις σαν αυτή αναδεικνύουν τις δυ-νατότητες που παρέχει η τεχνολογία τωνdrones για την αντιμετώπιση των προ-βλημάτων πρόσβασης σε παροχές Υγεί-ας σε δεκάδες χώρες ανά την υφήλιο καιη αξιοποίηση, προς αυτή την κατεύθυν-ση, του ιδιωτικού τομέα.

Άλλο ένα χαρακτηριστικό παράδειγμαδιανομής υγειονομικού υλικού με μη ε-πανδρωμένα αεροσκάφη είναι η Γκάνα.Εκεί χρηματοδοτείται ένα πρόγραμμαεμβολιασμού βασισμένο σε μεταφορέςμέσω drones από την Gavi, την παγκό-σμια συμμαχία για τον εμβολιασμό(www.gavi.org). Προκειμένου να παρά-σχει εμβόλια σε 300 εκατομμύρια παιδιάμέχρι το 2020, η Gavi χρηματοδοτεί στηνΓκάνα ένα πρόγραμμα εμβολιασμού γιακατοίκους απομακρυσμένων περιοχώνσε συνεργασία με εταιρείες κολοσσούς,όπως η UPS, και ιδρύματα, όπως το Bill &Melinda Gates, κ.λπ.

Πολλές απομακρυσμένες κοινότητεςτης χώρας κατοικούνται κυρίως από νο-μαδικούς πληθυσμούς τις οποίες τα πα-ραδοσιακά μέσα μεταφοράς δεν μπο-ρούν να προσεγγίσουν. Η αποθήκευσηεμβολίων εκεί σε μεγάλες ποσότητες α-

ΠΡΙΣΜΑ

Η ΕΝΝΟΙΑ του χώρου αποτελεί ένα από τα ισχυ-ρότερα μεταφυσικά θεμέλια της δυτικής επιστή-μης αλλά και της κοινής αντίληψης για τον κόσμο. Δύο ερωτήματα απασχόλησαν κυρίως τους φιλο-σόφους και τους επιστήμονες σε σχέση με τη φύση του χώρου. Το ένα είναι αν ο χώρος είναι απόλυ-τος ή σχετικός. Το άλλο είναι αν ο χώρος υπάρχει αντικειμενικά ή αν είναι συνυφασμένος με τον τρό-πο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Κανένα από τα δύο δεν έχει απαντηθεί τελεσίδικα. Από μια άλ-λη άποψη, ωστόσο, και τα δύο έχουν απαντηθεί μέσω της καθημερινής πολιτισμικής πρακτικής. Μέσω του τρόπου που τοποθετούμε τα σώματά μας, που κινούμαστε, που χτίζουμε τις πόλεις μας, που σχεδιάζουμε τα διαστημικά ταξίδια: Ο χώρος είναι ένας κενός υποδοχέας, ο οποίος αποτελείται από θέσεις. Δεν έχει ποιότητες και όλα τα σημεία του είναι κατ’ αρχήν αδιαφοροποίητα. Το μόνο που διακρίνει τα διαφορετικά σημεία μεταξύ τους είναι οι συντεταγμένες τους. Μολονότι συχνά μιλάμε για «καρτεσιανές συντεταγμένες», στην πραγματικό-τητα πρόκειται για τον «απόλυτο, αληθή και μαθη-ματικό» χώρο του Νεύτωνα.

Η κίνηση σε αυτόν τον χώρο είναι κατ’ αρχήν αδρανειακή, δηλαδή ευθύγραμμη και ισοταχής. Και άσκοπη. Η σκοπιμότητα εκδηλώνεται με την πα-ρουσία ενός βουλητικού παράγοντα -μιας δύνα-μης-, η οποία αποτυπώνει την απόφαση του κινη-τού να εκτραπεί από την αδρανειακή κίνηση προ-κειμένου να μεταβεί σε μια συγκεκριμένη θέση. Η τροχιά που διαγράφεται αποτυπώνει τον τρόπο με τον οποίο η βούληση αλληλεπιδρά με τη φυσική αναγκαιότητα για την υλοποίηση της συγκεκριμέ-νης απόφασης. Κι αυτό υπήρξε ανέκαθεν ένα από τα κύρια αντικείμενα της Φυσικής.

Όλα αυτά μέχρι να βρεθεί κάποιος στο Παλιό Δελχί. Εκεί, η αίσθηση του χώρου αλλάζει άρδην. Η πυκνότητα των σωμάτων, των αντικειμένων, των ήχων, των οσμών είναι τέτοια που ο χώρος μετατρέπεται σε plenum. Όλα κινούνται σε επαφή το ένα με το άλλο. Και για να κινηθεί ή να αλλάξει κατεύθυνση κάτι, πρέπει να κινηθούν όλα. Ο χώ-ρος δεν προϋπάρχει των σωμάτων, δεν έχει συ-ντεταγμένες στις οποίες αυτά μπορούν να μετα-βούν, πολύ δε περισσότερο να εγκατασταθούν. Η αίσθηση της έκτασης παράγεται από την ίδια την κίνηση, σαν κουκούλι που διαστέλλεται και συ-στέλλεται για να περιβάλει τα σώματα που αλλη-λεπιδρούν. Ο χώρος βιώνεται ως ένα μεταβαλλό-μενο σύνολο νοημάτων που τροφοδοτείται από την αντιληπτικότητα και τον συγκερασμό των προ-θέσεων υποκειμένων που διαπραγματεύονται διαρκώς τις επιλογές τους. Σε αυτό το πλαίσιο, οι τροχιές των σωμάτων δεν αντιπροσωπεύουν την υλοποίηση της απόφασής τους να μεταβούν σε συ-γκεκριμένες θέσεις που έχουν συλλάβει με τη μα-θηματική τους φαντασία. Αντιπροσωπεύουν τον τρόπο με τον οποίο αυτά εντάσσονται στη ροή προκειμένου να βρεθούν προσωρινά σε θέσεις που ταιριάζουν περισσότερο με τις επιλογές τους. Η κίνηση είναι η τέχνη με την οποία τα σώματα συμμετέχουν στον χορό της πραγματικότητας.

Μ.Π.

Λήδα Αρνέλλου, Διδάκτωρ Επικοινωνίας της Επιστήμης

Γιάννης Κοντογιάννης, Διδάκτωρ Αστροφυσικής

Μανώλης Πατηνιώτης, Καθηγητής Ιστορίας των Επιστημών ΕΚΠΑ

Δημήτρης Πετάκος, Διδάκτωρ Ιστορίας των Επιστημών

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Επικοινωνία: [email protected]/PRISMASCIENCEMAGAZINE

ΠΡΙΣΜΑ

Ο Νεύτων στο Δελχί

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Τα drones στην υπηρεσία

Page 3: ΣΑΒΒΑΤΟ 18 ΜΑΪΟΥ 2019 8users.uoa.gr/~mpatin/Prisma/Prisma 64.pdfΑναμφίβολα το κοινωνικό όφελος είναι μεγάλο, ωστόσο η τάση

τητες εμβολίων, οι οποίες στη συνέχειαμπορούν να διοχετευτούν σε απομα-κρυσμένες περιοχές με τα μη επαν-δρωμένα σκάφη.

Περιπτώσεις σαν αυτές που αναφέρ-θηκαν έχουν αναδείξει όχι μόνο τις δυ-νατότητες που έχουν τα drones στην α-ναβάθμιση του επιπέδου υγείας ανάτην υφήλιο αλλά και τις ευκαιρίες πουπροσφέρονται σε εταιρείες, μεγάλες ήνεοφυείς, για να αυξήσουν τον κύκλοτων εσόδων τους. Πολλές από αυτές έ-χουν αρχίσει τη δραστηριοποίηση σε α-ναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής σεσυνεργασία με κρατικούς και διεθνείςφορείς. Αξίζει να σημειωθεί ότι η τε-χνολογία των drones προωθείται σεχώρες της Αφρικής όχι μόνο για θέμα-

τα υγείας αλλά και για την επισκόπησηκαι προστασία του περιβάλλοντος, τηνκαταπολέμηση του παράνομου κυνηγι-ού κ.λπ. Για αυτούς τους λόγους, μεγά-λα ποσά επενδύονται από χώρες, όπωςπ.χ. η Ρουάντα, σε διαφόρων ειδώνπρογράμματα με επίκεντρο την τεχνο-λογία των drones. Αναμφίβολα το κοι-νωνικό όφελος είναι μεγάλο, ωστόσο ητάση αυτή έχει και τους επικριτές της.

Για πολλούς μέρος των χρημάτωνπου δίδονται στην ανάπτυξη υπηρε-σιών μη επανδρωμένων μεταφορώνθα μπορούσε να αξιοποιηθεί για τη δη-μιουργία επίγειων υποδομών, όπωςδρόμοι και συστήματα μεταφοράς. Η α-νάπτυξη αυτών των υποδομών θα μπο-ρούσε όχι μόνο να λύσει μέρος τουπροβλήματος αλλά και να αντιμετωπί-σει ένα ευρύτερο φάσμα προκλήσεωνπου αντιμετωπίζουν αυτές οι χώρες.

Η καθηγήτρια του Πανεπιστημίουτου Τζόρτζταουν Κάθριν Τσάντλερ με-λετά τη χρήση drones στην Αφρική καιτον τρόπο που οι τεχνολογίες και η κοι-νωνία μεταβάλλουν η μία την άλλη.Πρόσφατα δημοσιεύτηκε μια σχετικήσυνέντευξή της στο περιοδικό «MITTechnology Review». Μέσω της μελέ-της της η Chandler υποστηρίζει ότι πολ-λά από τα πραγματικά προβλήματα εί-ναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν λόγωτων περιορισμών που έχουν μέχρι στιγ-μής τα εμπορικά drones στην απόστα-ση που μπορούν να διανύσουν, τον ό-γκο του φορτίου που μπορούν να δια-νύσουν και την ενεργειακή αυτονομίατους.

Επιπλέον, σημαντικά ερωτήματαπροκύπτουν παρατηρώντας τον τρόποπου μια χώρα, όπως π.χ. η Ρουάντα, α-ναπτύσσεται ως μια χώρα κόμβος γιατην εφαρμογή των τεχνολογιών αυ-τών. Με ποιον τρόπο μπορούν ταdrones να συμβάλουν ουσιαστικά στηβελτίωση των συνθηκών ζωής σε μιακοινωνία που είναι σχεδόν αποκλειστι-κά αγροτική, χωρίς ανεπτυγμένο αστι-κό ιστό και βασικές υποδομές; Μήπωςεντέλει, μεταπηδώντας κατευθείαν α-πό μια τέτοια κοινωνία σε μια στην ο-ποία θα κυριαρχούν οι πιο πρόσφατεςτεχνολογικές εφαρμογές, χωρίς να έ-χουν αναπτυχθεί οι απαραίτητες βασι-κές υποδομές, δημιουργείται μια ανι-σορροπία εις βάρος των πολιτών; Ποι-ες κοινωνικές ομάδες ωφελούνται τε-λικά περισσότερο και κατά πόσο αντι-μετωπίζονται αποτελεσματικά τα ου-σιαστικά προβλήματα; Τα ερωτήματααυτά αναδεικνύουν τη διαχρονική πρό-κληση της διαχείρισης της τεχνολογίαςαιχμής σε κάθε κοινωνικό πλαίσιο.

Γ.Κ.

παιτεί συγκεκριμένες και σταθερέςσυνθήκες θερμοκρασίας, τις οποίες μετη σειρά τους δεν μπορούν να υποστη-ρίξουν οι υπάρχουσες εγκαταστάσεις.Σε αυτή την περίπτωση, τα dronesμπορούν να εξασφαλίσουν την παρά-δοση εμβολίων κατά περίσταση μέσασε μόλις μερικές δεκάδες λεπτά απότον χώρο φύλαξής τους σε κεντρικό-τερα σημεία, χωρίς να χρειάζεται η πα-ραγγελία και αποθήκευση μεγάλωνποσοτήτων, κάτι που θα οδηγούσε σεσπατάλη. Δεδομένου του ανάγλυφουτου εδάφους και της βλάστησης, ταdrones είναι ο πιο αποτελεσματικόςκαι αξιόπιστος τρόπος μεταφοράς. Γιατην εδραίωση της υπηρεσίας αυτήςστην Γκάνα έχουν δημιουργηθεί σεδιάφορες περιοχές της χώρας κόμβοιόπου αποθηκεύονται μεγάλες ποσό-

της Υγείας: Δυνατότητες και κριτική

ΣΑΒΒΑΤΟ 18 MAΪΟΥ 201919/

Μη επανδρωμένα αεροσκάφη Η ΧΡΗΣΗ μη επανδρωμένωναεροσκαφών έχει τις ρίζες τηςστον 19ο αιώνα, στις επιχειρή-σεις βομβαρδισμών με τη χρή-ση αερόστατων, αλλά αναπτύ-χθηκε ραγδαία κατά τη διάρκειατου 20ού αιώνα κυρίως χάρηστις πολεμικές επιχειρήσεις κα-τά το δεύτερο μισό του. Η βασι-κή ιδέα είναι ότι μπορεί κανείςνα χρησιμοποιεί τηλεκατευθυ-νόμενα αεροσκάφη για να εκτε-λεί εργασίες οι οποίες είναι είτεπολύ ριψοκίνδυνες ή πολύ τε-τριμμένες ώστε να απαιτούν τηχρήση πληρώματος. Ο όροςdrone, που χρησιμοποιείται ευ-ρέως σήμερα, φαίνεται να χρη-σιμοποιήθηκε για πρώτη φοράστη δεκαετία του 1920 για ναπεριγράψει τηλεκατευθυνόμε-νους τεχνητούς στόχους για τηνπρακτική άσκηση των πυροβό-λων όπλων του Ναυτικού.

Σήμερα η χρήση των dronesκαλύπτει, εκτός από την άμεσηεμπλοκή σε μάχη με πυρά, το-μείς όπως η παρακολούθησηγια στρατιωτικούς σκοπούς, ηέρευνα και η συγκέντρωση με-τρήσεων και εικόνων για επι-στημονικούς σκοπούς, η δια-στημική έρευνα, η μεταφοράφορτίων κ.ά. Την τελευταία δε-καετία τα drones αποτελούνένα ιδιαίτερα δημοφιλές χόμπι,με εκατομμύρια χρήστες πα-γκοσμίως, εξυπηρετώντας ψυ-χαγωγικούς ή ακόμα και επαγ-γελματικούς σκοπούς (όπως ηφωτογραφία και η βιντεοσκό-πηση). Τα μεγέθη τους ποικίλ-λουν ανάλογα τη χρήση, από πο-λύ μικρά με βάρος της τάξηςτων γραμμαρίων μέχρι πολύ με-γαλύτερα σε όγκο και βάρος με-γαλύτερο από αρκετές δεκάδεςκιλά. Αντιστοίχως ποικίλλει καιτο βεληνεκές τους, από μερικέςεκατοντάδες μέτρα ώς μερικέςεκατοντάδες χιλιόμετρα. Πολ-λές προσωπικότητες έχουν το-ποθετηθεί δημόσια σχετικά μετις προοπτικές της τεχνολογίαςαυτής στην αντιμετώπιση τωνσύγχρονων προκλήσεων τηςανθρωπότητας αλλά και στουςκινδύνους που μπορεί να ελλο-χεύει η γενικευμένη χρήση τους.

Page 4: ΣΑΒΒΑΤΟ 18 ΜΑΪΟΥ 2019 8users.uoa.gr/~mpatin/Prisma/Prisma 64.pdfΑναμφίβολα το κοινωνικό όφελος είναι μεγάλο, ωστόσο η τάση

9“Τα υπερφυσικά πράγματα, που λέ-γεται ότι εκτελούνται από τις μά-γισσες και τα κακά πνεύματα, θαμπορούσαν, όταν είναι αληθινά, ναμας εφοδιάσουν με υποθέσεις καιμέσα που συνθέτουν και αποδει-

κνύουν θεωρίες για τα φαινόμενα ενός μέρουςτης φύσης […]”. Το απόφθεγμα ανήκει στονRobert Boyle και το συναντούμε στο έργο του«Some Considerations about the Reconci -leableness of Reason and Religion» (1675).

Το απόγευμα της 28ης Νοεμβρίου 1660 ιδρύε-ται στο Λονδίνο η περίφημη Βασιλική Εταιρεία(Royal Society) με σκοπό την προώθηση της νέαςΦυσικής Φιλοσοφίας. Μετά τον αιματηρό εμφύ-λιο πόλεμο και στη διάρκεια της αγγλικής παλι-νόρθωσης, μια ομάδα φυσικών φιλοσόφων, με-ταξύ των οποίων ο Robert Boyle, αποφασίζουντις τακτικές εβδομαδιαίες συναντήσεις τους στοGresham College. Εκεί θα διεξάγονται συζητή-σεις σχετικές με τους κατάλληλους τρόπους υ-περάσπισης και εφαρμογής της νέας μεθόδου:της πειραματικής παρατήρησης του FrancisBacon. Οι περισσότεροι από τους ιδρυτές σχετί-ζονται άμεσα με το περιβάλλον του Πανεπιστη-μίου της Οξφόρδης και εμπνέονται από τη βα-κωνική ουτοπία.

Από τον 16ο αιώνα δημιουργούνται αρκετά δί-κτυα διανοητικών προσπαθειών, ωστόσο με δια-φορετικές μεταξύ τους κατευθύνσεις. Η μελέτητων αναγεννησιακών ανακτήσεων των αρχαίωνφιλοσοφικών και θρησκευτικών κειμένων ποικί-λων προελεύσεων (πλατωνισμός, ερμητισμός,καμπαλισμός, ζωροαστρισμός, θρησκεία της αρ-χαίας Αιγύπτου, αγγελολογίες, δαιμονολογίεςκ.ά.) έχει φτάσει στο αποκορύφωμά της. Παράλ-ληλα, σχηματίζονται και μεταλλάσσονται, διαρ-κώς, αντικρουόμενα ή συμπορευόμενα ρεύματατης Φυσικής Φιλοσοφίας. Στο ίδιο κάδρο βλέ-πουμε τους φυσικούς μάγους και τους αλχημι-στές. Πιο πέρα, χιλιάδες γυναίκες βασανίζονταιστα μπουντρούμια για να οδηγηθούν στο ικρίω-μα και στην πυρά ως ενεργούμενα του διαβό-λου. Συγκοινωνούντα δοχεία, όλα αυτά τα ετε-ρόκλητα -για τη σημερινή ματιά- στοιχεία αποτε-λούν ένα διανοητικό πλέγμα με μεγάλες εντά-σεις στο εσωτερικό του. Σε γενικές γραμμές, α-ναφέρουμε ότι το ερευνητικό ενδιαφέρον τηςΦυσικής Φιλοσοφίας προσηλώνεται στις κατα-στάσεις της ύλης και της κίνησης, καθώς και τηςφύσης του κενού. Βεβαίως, ούτε εδώ συναντού-με ένα ενιαίο πεδίο εισηγήσεων, ενώ ο νομιναλι-σμός εξοστρακίζει τον αριστοτελικό σχολαστικι-σμό. Η Θεολογία στην Αγγλία της Παλινόρθω-σης, μάλιστα, διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλοστις διακυμάνσεις και στον βαθμό υλισμού πουφέρουν οι αναδυόμενες μηχανικές θεωρήσεις.Τα μέλη της Βασιλικής Εταιρείας υπερασπίζονταιτην αδιαμφισβήτητη θέση του Θεού στον κό-σμο, που αναμένει να αποκαλυφθεί μέσω της νέ-ας Φυσικής Φιλοσοφίας και της μεθόδου τουBacon. Οι ίδιοι είναι οι υπερασπιστές του στέμ-ματος, το οποίο προΐσταται της Αγγλικανικής Εκ-κλησίας. Στη διαμάχη με τους υλιστές χρησιμο-ποιείται το ζήτημα της ύπαρξης της δαιμονικήςμαγείας. Στην έντονη συζήτηση εμπλέκονται, με-ταξύ άλλων, οι υλιστικές θεωρήσεις των Thomas

Hobbes και Margaret Lucas Cavendish (Κύκλοςτου Νιούκαστλ), που πρεσβεύουν ότι η φύση καιτα δημιουργήματά της αποτελούνται μόνο απόύλη. Οι δαίμονες και οι μάγισσες δεν έχουν καμίαθέση στη φυσική τάξη. Απέναντί τους, ο πλατω-νιστής (και καμπαλιστής) του Κέιμπριτζ HenryMore, με τη συνδρομή της Ann Conway, και οιβακωνιστές Joseph Glanvill και Robert Boyle. Οιυλιστές τη χαρακτηρίζουν ως δεισιδαιμονία - μετον Hobbes, ωστόσο, να τάσσεται υπέρ τουδιωγμού των μαγισσών ως παμπόνηρων γυναι-κών που παραπλανούν τους ανθρώπους. Οι α-ντίπαλοί τους επιμένουν στην αθανασία της ψυ-χής, την ύπαρξη του άυλου και των δαιμόνωνστη φύση. Ο διάβολος επηρεάζει εμφανώς κυ-ρίως τις γυναίκες, καθώς είναι ατελή και αδύνα-μα όντα. Σε προηγούμενο άρθρο μας είχε ανα-φερθεί ο εναγκαλισμός μεταξύ της πειραματι-κής παρατήρησης και της δαιμονολογίας ως στά-διο της επιστημονικής εξέλιξης, όσο παράδοξοκι αν ακούγεται αυτό σήμερα. Είχε επισημανθείεπίσης ότι η δαιμονολογία ταυτιζόταν με τη με-λέτη σημαντικού μέρους της φυσικής τάξης, κα-θώς -κατά τις πεποιθήσεις εκείνων των καιρών-η δαιμονική δράση ήταν παρούσα στον φυσικόκόσμο και ο διάβολος γνώριζε πολύ καλύτερα α-πό κάθε ερευνητή τους φανερούς και μη αποκε-καλυμμένους ακόμα φυσικούς νόμους.

Δύο μέλη της Βασιλικής Εταιρείας αφιερώ-νουν μέρος των ερευνών τους στην “επιστημονι-κή” απόδειξη για την ύπαρξη της σατανικής μα-γείας. Πρόκειται για τον φυσικό φιλόσοφο, μεγά-λου διαμετρήματος στην επίσημη ιστορία της ε-πιστήμης και της περίφημης Επιστημονικής Επα-νάστασης, και γνωστό για τον έναν από τουςτρεις νόμους των αερίων Robert Boyle. Η πειρα-ματική μέθοδος για τον Boyle αποτελεί τη μόνηαξιόπιστη διαδικασία εξαγωγής ασφαλών συ-μπερασμάτων για τη μελέτη της φυσικής τάξηςκαι τη διερεύνηση των νόμων της θεϊκής δημι-

ουργίας. Ο δεύτερος είναι ο Joseph Glanvill, ε-κλεγμένος ως μέλος της Βασιλικής Εταιρείαςτον Δεκέμβριο του 1664, προσωπικός κληρικόςτου Κάρολου ΙΙ, ο οποίος είναι επικεφαλής τηςΑγγλικανικής Εκκλησίας.

Ο Glanvill το 1661 γράφει ένα περίτεχνο δοκί-μιο με τίτλο «The Vanity of Dogmatizing». Η δεύ-τερη έκδοση του έργου (1664) τιτλοφορείται«Scepsis scientifica: or, the way to scienceConfest ignorance… (&c.)», ενώ έχει ήδη παρου-σιαστεί στη Βασιλική Εταιρεία. Πρόκειται για έ-ναν πρόλογο σχετικά με τη χρήση της λογικήςστη θρησκεία, την επιβεβλημένη αποστροφή α-πέναντι στον θρησκευτικό δογματισμό, την α-διαμφισβήτητη αθανασία της ψυχής, την ελευ-θερία της σκέψης. Η Βασιλική Εταιρεία επιδιώ-κει, όπως επισημαίνει ο Glanvill, την εξακρίβωσητων πληροφοριών (τις οποίες μόνο ένας δογμα-τιστής θα μπορούσε να αμφισβητήσει) σχετικάμε τα φυσικά φαινόμενα, αποφεύγοντας τηνπρόωρη θεωρητικοποίηση. Επιπλέον, η νέα Φυ-σική Φιλοσοφία οφείλει να προφυλαχτεί απότην κατάχρηση της «μηχανικής υπόθεσης», συνε-πώς, από τους ισχυρισμούς του υλιστικού αθεϊ-σμού του Hobbes. Η Εταιρεία σκοπεύει στην α-νακάλυψη των αληθινών νόμων της ύλης και τηςκίνησης διασφαλίζοντας τα θεμέλια της θρη-σκείας. Δεν έχουμε άμεση αντίληψη για τις αι-τιώδεις συνδέσεις. Στην καλύτερη περίπτωσηπαρατηρούμε συνεχείς συνηγορίες, μας λέει μεέναν σκεπτικισμό ο Glanvill, δίνοντας έμφασηστην ενίσχυση της βαθιάς έρευνας που παρέχε-ται από τα σύγχρονα επιτεύγματα στον τομέατων οργάνων, της Χημείας, της Ανατομίας και ι-διαίτερα των Μαθηματικών (στα οποία περιλαμ-βάνει την Αστρονομία και την Οπτική). Η προσο-χή μας στρέφεται στο πείραμα και όχι στη θεω-ρία, σύμφωνα με τις οδηγίες που μας κληροδο-τεί ο “άριστος λόρδος Bacon”. Η νέα μέθοδοςκατευθύνει στην ακλόνητη απόδειξη της ύπαρ-ξης του Θεού.

Ο Glanvill συνεχίζει την πολεμική του με το«Philosophical Considerations Touching theBeing of Witches and Witchcraft» (1666), το οποίοαπευθύνεται στον Robert Hunt, o οποίος ασχο-λείται με τις μάγισσες στο Σόμερσετ, ως Μεγά-λος Σερίφης της περιοχής. Το 1668 επανεκδίδε-ται με τίτλο «A Blow at Modern Sadducism». Υπο-δεικνύει τις διαδικασίες του δικαστηρίου τουHunt ως υποδειγματικές για την εκδίκαση φαινο-μένων διαβολικής μαγείας και επιτίθεται στουςReginald Scot και Thomas Hobbes. Ταυτόχρονα,επισημαίνει ότι η εμπειρική παρατήρηση θα απο-καλύψει τον κόσμο του άυλου. Αργότερα, ρίχνειτα ισχυρότερα βέλη του ενάντια στην πρόκλησητου χομπσιανού υλισμού με το διάσημο«Saducismus triumphatus». Η τελική του μορφήεκδίδεται το 1681 με προσθήκες του Henry Moreκαι τον τίτλο «Saducismus triumphatus, or, Fulland plain evidence concerning witches andapparitions in two parts : the first treating of theirpossibility, the second of their real existence». Ηδυσπιστία απέναντι στους δαίμονες και στη δρά-ση τους μέσω των μαγισσών οδηγεί αναπόφευ-κτα στην αδιαφορία για τη θεϊκή και συνεπώςτην αληθινή φυσική τάξη. Η απόδειξη για την -εκ-μεταλλευόμενη τους φυσικούς νόμους- δαιμονι-

κή παρουψει την ενων Σαδδμαγεία απναρχία.

ΑρωγόGlanvill σΒασιλικήςείναι ο Boφώς στηνλιστα, ο ίδπροϋποθτά τη διάτανικής μκών δυν“χαρτογρτύρων, ηρία του φτης παραακεραιότγήσουν στηρώντατην ενδελεπιβεβαίστην οικΤέντγουρφή παρόRelations«Sadduciτυπο τις «θηκαν α(1627). Υπσυλλογής

Ο BoylPhysico-MAir, and Itτάσταση μάτων, κρίπτει τη

ΠΡΙΣΜΑ

«Επιστημονική» δαιμονολοΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ,

ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Page 5: ΣΑΒΒΑΤΟ 18 ΜΑΪΟΥ 2019 8users.uoa.gr/~mpatin/Prisma/Prisma 64.pdfΑναμφίβολα το κοινωνικό όφελος είναι μεγάλο, ωστόσο η τάση

υσία πρέπει να τεκμηριωθεί και να κάμ-επικίνδυνη αμφισβήτηση των σύγχρο-δουκαίων, όπως ο Hobbes. Η σατανικήπειλεί τον χριστιανικό κόσμο και τη μο-

ός στη μεθοδολογική προσπάθεια τουστέκεται η πλειονότητα των μελών τηςς Εταιρείας. Βασικός υποστηρικτής τουoyle. Η βοήθειά του αποτυπώνεται σα-ν αλληλογραφία του με τον Glanvill. Μά-διος ορίζει σε αρκετές περιπτώσεις τις

θέσεις που θα πρέπει να πληρούνται κα-ρκεια της διερεύνησης της άσκησης σα-μαγείας ή κατά τον εντοπισμό δαιμονι-άμεων και φαντασμάτων. Η ακριβής

ράφηση” του ακροατηρίου και των μαρ-η άμεση και καλά επαληθευμένη εμπει-φαινομένου, ο δημόσιος χαρακτήραςατήρησης, τα δικαστικά πρακτικά και ητητα της διαδικασίας μπορούν να οδη-σε αξιόλογα συμπεράσματα. O Glanvill,ας το σχετικό πρωτόκολλο, καταγράφειλεχή αυτοψία που έκανε ο ίδιος για τηνίωση φαινομένων σατανικής μαγείαςία των Mompesson στην περιοχή τουρθ. Επιδίδεται σε μια επίπονη καταγρα-μοιων φαινομένων. Στην «Collection ofs», που περιλαμβάνεται στοismus Triumphatus», ακολουθεί ως πρό-«Histories of nature», όπως χρησιμοποιή-

από τον Bacon στο «Sylva Sylvarum»ποστηρίζεται μάλιστα ότι η σύνταξη τηςς αποτελεί υπόδειξη του Boyle.e, το 1660, γράφει το «New ExperimentsMechanicall, Touching the Spring of thets Effects», ανιχνεύοντας τη φυσική κα-του αέρα με μια σειρά έξυπνων πειρα-

κάνοντας χρήση της αεραντλίας. Απορ-ν αριστοτελική στοιχειακή θεωρία, εν-

διαφέρεται για τις χημικές ενώσεις και συνδια-μορφώνει τις σωματιδιακές θεωρήσεις της πε-ριόδου. Εικάζεται ότι το έργο μετατρέπεται σεεργαλείο από τον Glanvill ώστε να γίνει κατανοη-τή η επίδραση του διαβόλου στο ανθρώπινο σώ-μα με “ατμώδεις ουσίες”.

Αν και για τον Boyle οι δεκαεννέα από τις είκο-σι περιπτώσεις που εξετάζονται ως δαιμονικήμαγεία αποδεικνύονται εσφαλμένες και παρα-πλανητικές, ο ίδιος σε επιστολή του προς τονGlanvill τον συγχαίρει για το θεάρεστο έργο του,διαβεβαιώνοντας την ύπαρξη αόρατων οντοτή-των που χειρίζονται με ευφυΐα τα φυσικά πράγ-ματα. Γνωρίζουμε πολύ λίγα για τη φύση, τις κοι-νότητες, τους νόμους, την πολιτική και τη διακυ-βέρνηση των πνευμάτων, γράφει ο Boyle στιςπροσωπικές σημειώσεις του. Ο ίδιος συμβάλλειστον εμπλουτισμό της συλλογής του Glanvill μευποθέσεις σατανικής μαγείας που μελετά στηνΙρλανδία και τη Σκωτία. Σε μία από αυτές επικα-λείται τον δικαστή της υπόθεσης ως τον βασικόμάρτυρα του γεγονότος. Επίσης, παροτρύνειτον σερ William Strode, ο οποίος μελετούσε τα ο-ρυχεία μετάλλων και τη χημεία, να προωθήσει ε-παληθεύσιμες και αξιόπιστες ιστορίες μαγείας,φαινόμενα τερατογέννεσης κ.ά. στη Βασιλική Ε-ταιρεία. Μοιράζεται με άλλους φυσικούς φιλό-σοφους το ενδιαφέρον για τη δαιμονολογία καιτο όραμα για μια ισχυρή Αγγλικανική Εκκλησία. Οαθεϊσμός και ο σαδδουκισμός πρέπει να δε-χθούν ισχυρό πλήγμα.

Στο «Excellency of Theology» (1674) ξεχωρίζειτρεις ομάδες οντοτήτων: τα σωματικά όντα,τους αγγέλους και τους δαίμονες. O Boyle μέχριτο τέλος της ζωής του συγκεντρώνει αναφορέςγια παράδοξα φαινόμενα. Διανθίζει, έστω και μεαυστηρά κριτήρια, τη δική του συλλογή «StrangeReports» που δημοσιεύεται ως παράρτημα στο«Experimenta et observationes physicae» (1691)ακολουθώντας την οδηγία του Bacon στο«Novum Organum» (1620) περί μελέτης “όλωντων τεράτων και των φαινομένων της φύσηςπου στρέφονται εκτός της συνηθισμένης πορεί-ας της”.

Οι απόψεις των Glanvill και Boyle επηρέασαντην οπτική του γιατρού και πουριτανού πάστοραCotton Mather, ο οποίος ενεπλάκη ενεργά στη δί-κη εναντίον των μαγισσών του Σάλεμ. Ο ίδιοςγράφει το «The Wonders of the Invisible World.Observations as Well Historical as Theological,upon the Nature, the Number, and the Operationsof the Devils» (1693). Στο «MemorableProvidences» (1697) υπερασπίζεται τη θέση ότι οιμάγισσες υπάρχουν επειδή η ψυχή είναι αθάνα-τη.

Αυτό που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας είναιότι μια αξιόπιστη αφήγηση περί μαγικών πρακτι-κών δεν διαφέρει εκείνη την περίοδο από το ε-μπειρικό και αντιληπτικό επίπεδο που συναντάκανείς στα γραπτά των υπόλοιπων μελών τηςΒασιλικής Εταιρείας. Η δαιμονολογία προσαρμό-στηκε άνετα από τους Boyle και Glanvill σταπρωτόκολλα της πειραματικής Φιλοσοφίας. Ταπειράματα με την αεραντλία, η ανάλυση του αί-ματος, η παρατήρηση με το μικροσκόπιο κ.ά. δενκαθιστούν υποδεέστερο τον πειραματισμό γιατο υπερφυσικό (supernatural) ή το παραφυσικό(preternatural). Το σύνολο των φαινομένων, του-λάχιστον για τους επιγόνους του Bacon, βρίσκο-νται υπό συστηματική παρατήρηση και χωρίς α-ποκλεισμούς.

ΕΦΗ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥΙστορικός των Επιστημών

ΣΑΒΒΑΤΟ 18 MAΪΟΥ 201921/

9

https://www.youtube.com/watch?v=cf0DdfLP4CY&t=523s

ογία

Page 6: ΣΑΒΒΑΤΟ 18 ΜΑΪΟΥ 2019 8users.uoa.gr/~mpatin/Prisma/Prisma 64.pdfΑναμφίβολα το κοινωνικό όφελος είναι μεγάλο, ωστόσο η τάση

9Ένα φεστιβάλ που στοχεύει να προ-σφέρει ενδιαφέρουσες ομιλίες σχε-τικά με τις τελευταίες επιστημονικέςέρευνες σε μορφή προσιτή για τοκοινό. Για τον λόγο αυτό έχουν επιλε-γεί ως χώροι για το φεστιβάλ κυρίως

μπαρ και παμπ. Οι διοργανωτές φιλοδοξούν ναπροσφέρουν μια πλατφόρμα που να επιτρέπειστους ανθρώπους να συζητούν για την έρευναμε τους ερευνητές με τρόπο απλό και άμεσο, στοοικείο και φιλικό περιβάλλον ενός μπαρ χωρίς νααπαιτείται προηγούμενη γνώση των σχετικών θε-μάτων. Το φεστιβάλ διοικείται κυρίως από εθε-λοντές και ιδρύθηκε από μια κοινότητα μεταπτυ-χιακών και μεταδιδακτορικών ερευνητών το2012 στο Λονδίνο.

Από τις 20 έως τις 22 Μαΐου 2019 νέοι και κατα-ξιωμένοι ερευνητές από όλα τα επιστημονικά πε-δία θα δώσουν σύντομες ομιλίες σε κεντρικάμπαρ της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης, της Κρήτης,της Σερίφου και του Βόλου ταυτόχρονα με συνα-δέλφους τους ερευνητές σε 25 άλλες χώρες καιπερισσότερες από 400 πόλεις ανά τον κόσμο. Αυ-τή τη χρονιά θα πραγματοποιηθεί ταυτόχρονα στοΗνωμένο Βασίλειο, στην Ιρλανδία, τη Γαλλία, την Ι-ταλία, την Ισπανία, τη Γερμανία, τη Βραζιλία, τηνΑυστραλία, την Ταϊλάνδη, στον Καναδά και σε πολ-λές άλλες χώρες!

Όμορφο μυαλό - Νευροεπιστήμες,Ψυχολογία και ΨυχιατρικήΑπό τα άτομα στους γαλαξίες - Φυσική,Χημεία, Μαθηματικά, ΑστρονομίαΤο σώμα μας - Ιατρική, ΑνθρώπινηΒιολογία, ΥγείαΠλανήτης Γη - Γεωεπιστήμες, Φυτολογία,ΖωολογίαTech Me Out - Βιοτεχνολογία, Ρομποτική,ΥπολογιστέςΚοινωνία - Νομική, Ιστορία, Πολιτική,ΓλώσσεςCreative Reactions - Η τέχνη και ηεπιστήμη συναντιούνταιΕιδικές εκδηλώσεις- Μείξη διαφορετικώνθεμάτων

21.5.2019, 8-11 Μ.Μ., MOMIX BARΜια κανάτα… βλαστοκύτταρακαι… «καλά γεράματα»!Ρεβέκκα Μάτσα, διευθύντρια ερευνών, ΤμήμαΝευρολογίας, Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ

Τα βλαστοκύτταρα, χιλιάδες λιθαράκια μέσαστον εμβρυϊκό σάκο, οικοδομούν με εξαιρετική ορ-γάνωση και ακρίβεια τον οργανισμό μας κι έτσι δη-μιουργούν το πιο πολύπλοκο όργανο της φύσης,τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Η επιστήμη και οι νέεςτεχνολογίες ανοίγουν σήμερα ένα παράθυρο γιανέες σαγηνευτικές ανακαλύψεις. Μας δίνουν τη δυ-νατότητα να διατηρούμε τα βλαστοκύτταρα στοεργαστήριο, σε επωαστήρες περίπου όπως αυτούςπου χρησιμοποιούν οι ζυθοπαραγωγοί για την πα-ραγωγή της μπίρας. Παρακολουθώντας τις ιδιότη-τές τους κάτω από το μικροσκόπιο και με τη βοή-θεια της Μοριακής Βιολογίας και της Βιοτεχνολο-γίας, οι νευροεπιστήμονες κατανοούμε όλο και πε-ρισσότερο πώς οργανώνεται και λειτουργεί ο αν-θρώπινος εγκέφαλος και ελπίζουμε να ανακαλύ-ψουμε τα αίτια και τη θεραπεία για ασθένειές του.

21.5.2019, 8-11 μ.μ., MEERKATCOCKTAIL SAFARIAI: από τα εργαστήρια στα... ποτήρια μαςΓιώργος Γιαννακόπουλος, ερευνητής ΤεχνητήςΝοημοσύνης ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», συνιδρυτήςSciFY, μέλος Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Τεχνη-τής Νοημοσύνης

Τι είναι τελικά αυτή η Τεχνητή Νοημοσύνη; Αυ-τοεξελίσσεται; Μας απειλεί; Ή είμαστε οι ίδιοικρυμμένοι πίσω από κάθε της κίνηση, κάθε σημείοπου εμφανίζεται, κάθε έκφανση και συμπεριφοράτης; Θα προσπαθήσουμε, όσο είμαστε νηφάλιοι,να καταλάβουμε πού τελικά μπαίνει η διαχωριστι-κή η γραμμή μεταξύ της μόδας και της αλήθειαςγια την Τεχνητή Νοημοσύνη. Και ύστερα θα κλη-θούμε να εκπαιδεύσουμε επιτόπου ένα AI… - με ήχωρίς αλκοόλ!

Ομιλία του νομπελίστα καθηγητή Gerard MourouΤρίτη, 21.5.2019, αμφιθέατρο του Μουσείου της Ακρόπολης

Οι ισχυρές δέσμες ακτινοβολίας λέιζερ έδωσαν νέα διάστα-ση στην εμβάθυνση της γνώσης για τον κόσμο και τη δια-μόρφωσή του. Το 1985 ο Gérard Mourou και η φοιτήτριάτου Donna Strickland κατάφεραν να δημιουργήσουν παλ-μούς λέιζερ υψηλής έντασης και υπερβραχείας χρονικήςδιάρκειας χωρίς να καταστρέψουν το ενεργό υλικό ενίσχυ-σης. Αρχικά αύξησαν τη διάρκεια του παλμού έτσι ώστε ναμειωθεί η ισχύς κορυφής και, αφού ενίσχυσαν τον παλμό,τον συμπίεσαν χρονικά. Με αυτόν τον τρόπο η ένταση τουπαλμού αυξάνεται δραματικά. Η Ενίσχυση Χρονικά Διευρυ-μένων Παλμών (Chirped Pulse Amplification - CPA) έχει πολ-λές χρήσεις, συμπεριλαμβανομένης της διαθλαστικής χει-ρουργικής.

Ο Gérard Mourou γεννήθηκε στοΑλμπερτβίλ της Γαλλίας. Σπούδα-σε Φυσική στο Πανεπιστήμιο τηςΓκρενόμπλ και στη συνέχεια στοΠανεπιστήμιο Pierre-et-Marie-Curie στο Παρίσι, όπου απέκτησετο διδακτορικό του το 1973. Αρ-γότερα μετακόμισε στις Ηνωμέ-νες Πολιτείες και έγινε καθηγη-τής στο Πανεπιστήμιο του Ρότσε-στερ. Για την ερευνητική δραστη-ριότητα που ανέπτυξε εκεί σε συ-νεργασία με την Donna Stricklandτου απονεμήθηκε το βραβείοΝόμπελ Φυσικής 2018. Συνέχισετην ερευνητική και εκπαιδευτικήτου δραστηριότητα στο Πανεπι-στήμιο του Μίσιγκαν και στο É-cole Polytechnique στο Παρίσι.

H ομιλία του βραβευμένου με Νόμπελ Φυσικής 2018 καθηγητήGerard Mourou θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη 21 Μαΐου 2019, καιώρα 11.30 π.μ., στο αμφιθέατρο του Μουσείου της Ακρόπολης. Ηεκδήλωση τελεί υπό την αιγίδα του Τομέα Έρευνας και Καινοτο-μίας του ΥΠΠΕΘ και της ΓΓΕΤ με τη χρηματοδότηση της Εθνικής Ε-ρευνητικής Υποδομής HELLAS-CH (ΕΣΠΑ 2014-2020).

- -2020)

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΡΙΣΜΑ

Φεστιβάλ Pint of Science, 20-22 Μαΐου 2019

Page 7: ΣΑΒΒΑΤΟ 18 ΜΑΪΟΥ 2019 8users.uoa.gr/~mpatin/Prisma/Prisma 64.pdfΑναμφίβολα το κοινωνικό όφελος είναι μεγάλο, ωστόσο η τάση

ΣΑΒΒΑΤΟ 18 MAΪΟΥ 201923/

9Ο ύπνος είναι ένα σημαντικό μέροςτης καθημερινής μας ρουτίνας. Παρ’όλο που πρόκειται για μια κατάστασηστην οποία είμαστε ευάλωτοι, αφιε-ρώνουμε περίπου ένα τρίτο του χρό-νου μας σ’ αυτόν. Αυτό συμβαίνει

γιατί ο ποιοτικός ύπνος -επαρκής και στις κατάλ-ληλες ώρες- είναι εξίσου απαραίτητος για τηνεπιβίωσή μας όσο η τροφή και το νερό.

Πρόκειται για μια σύνθετη και δυναμική διαδικα-σία που επηρεάζει τον τρόπο λειτουργίας του σώ-ματός μας με τρόπους που οι επιστήμονες ακόμαμελετούν για να αποσαφηνίσουν. Ενώ έχουμε πι-θανόν την αντίθετη εντύπωση, στην πραγματικό-τητα ο εγκέφαλος και το σώμα μας παραμένουνεξαιρετικά δραστήρια ενώ κοιμόμαστε. Δεδομέ-νων των ηθικών προεκτάσεων και των δεοντολο-γικών ορίων για την έρευνα σε ανθρώπους, οι επι-στήμονες δεν μπορούν εύκολα να διερευνήσουντις συνέπειες της εκτεταμένης αϋπνίας, δηλαδήπέρα από μερικές ημέρες, για τους ανθρώπους.Ωστόσο, ανάλογα πειράματα σε αρουραίους έδει-ξαν ότι μετά από μεγάλες περιόδους αϋπνίας, μίαμε δύο εβδομάδες, επηρεάζεται το ανοσοποιητι-κό σύστημα και προκαλούνται ακόμα και θάνατοιαπό λοιμώξεις.

Σε μια έρευνα ορόσημο που αφορούσε τη μελέ-τη της έλλειψης ύπνου σε ανθρώπους, ερευνητέςτου Πανεπιστημίου του Σικάγο παρακολούθησανμια ομάδα εθελοντών φοιτητών που κοιμόντου-σαν μόνο τέσσερις ώρες το βράδυ για έξι συνεχό-μενες ημέρες. Αυτό που παρατήρησαν ήταν ότι οισυμμετέχοντες ανέπτυξαν υψηλότερη αρτηριακήπίεση και εμφάνισαν υψηλότερα επίπεδα της κορ-τιζόλης, της ορμόνης του στρες. Παράλληλα, πα-ρήγαγαν μόνο τον μισό από τον συνηθισμένο αριθ-μό αντισωμάτων σε εμβόλιο γρίπης. Οι εθελοντέςφοιτητές μετά τη στέρηση ύπνου εμφάνισαν επί-σης σημεία ανθεκτικότητας στην ινσουλίνη - μιακατάσταση πρόδρομο του διαβήτη τύπου 2 και τηςεπιβράδυνσης του μεταβολισμού. Όταν οι φοιτη-τές αναπλήρωσαν τις χαμένες ώρες ύπνου, τα α-νησυχητικά αποτελέσματα φάνηκαν να αντιστρέ-

φονται. Η συγκεκριμένη έρευνα βοηθά να κατα-νοήσουμε γιατί η χρόνια έλλειψη ύπνου αυξάνειτον κίνδυνο καρδιακών νόσων, εγκεφαλικών επει-σοδίων, διαβήτη αλλά και της παχυσαρκίας.

Μελέτη που έγινε από το Πανεπιστήμιο τηςΠενσυλβάνια και την Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντέδειξε ότι η έλλειψη ύπνου επηρεάζει και γνωστι-κές λειτουργίες. Οι ερευνητές μελέτησαν 48 υγι-είς άνδρες και γυναίκες, ηλικίας από 21 έως 38 ε-τών, που κοιμόντουσαν κατά μέσο όρο επτά έωςοκτώ ώρες κάθε βράδυ. Το δείγμα των εθελο-ντών χωρίστηκε με τυχαίο τρόπο σε τέσσερις ο-μάδες. Η πρώτη ομάδα κοιμόταν οκτώ ώρες κάθεβράδυ, η δεύτερη έξι, η τρίτη τέσσερις και μία -γενναία- ομάδα συμφώνησε να μείνει χωρίς ύπνογια τρεις ημέρες. Για τις ώρες που ήταν ξύπνιοι οισυμμετέχοντες συμπλήρωναν, κάθε δύο ώρες, ε-ρωτηματολόγια αξιολόγησης της υπνηλίας που έ-νιωθαν και έκαναν τεστ που αφορούσαν τον χρό-νο αντίδρασης (αντανακλαστικά), τη μνήμη και τηγνωστική ικανότητα.

Μέσα στη διάρκεια δύο εβδομάδων οι χρόνοι α-ντίδρασης στην ομάδα που κοιμόταν οκτώ ώρεςτη νύχτα παρέμειναν περίπου ίδιοι, ενώ η επίδοσητων ανθρώπων αυτών στη μνήμη και στα γνωστι-κά τεστ αυξανόνταν σταθερά. Αντίθετα, τα απο-τελέσματα για τους εθελοντές που εξασφάλισανμόνο τέσσερις και έξι ώρες ύπνου ήταν πιο κοντάσε αυτά του τέταρτου -άυπνου- γκρουπ, του οποί-ου οι επιδόσεις καταποντίστηκαν κατά τη διάρ-κεια των τριών άυπνων ημερών. Μετά από δύο ε-βδομάδες, οι εθελοντές με τέσσερις ώρες ύπνουκάθε βράδυ ήταν γνωστικά στην ίδια κατάστασημε τους εθελοντές της “άυπνης” ομάδας. Οι βαθ-μολογίες στις προκλήσεις μνήμης και στους χρό-νους αντίδρασης ήταν περίπου ίδιες με εκείνεςτων άυπνων μετά τη δεύτερη συνεχόμενη άυπνηνύχτα τους.

Ο ύπνος επηρεάζει σχεδόν κάθε τύπο ιστού καισυστήματος στο σώμα: από τον εγκέφαλο, τηνκαρδιά και τους πνεύμονες μέχρι τον μεταβολι-σμό, το ανοσοποιητικό σύστημα, τη διάθεση καιτην αντίσταση στις ασθένειες. Ο καλός ύπνος εν-δεχομένως μπορεί να συμβάλει ως προληπτικόμέτρο σε παθολογικές καταστάσεις. Έρευνα τουΠανεπιστημίου του Σίδνεϊ διερευνά τον ρόλο πουπαίζει η ποιότητα ύπνου στη γνωστική εξασθένη-ση και την εμφάνιση της άνοιας. Η κλινική νευρο-ψυχολόγος, καθηγήτρια Σάρον Νάισμιθ και η ομά-δα της θα διευρευνήσουν κατά πόσο προβλήματαστον ύπνο αποτελούν παράγοντα για την εμφάνι-ση άνοιας και κατά πόσο καλύτερη ποιότητα ύ-πνου μπορεί να επιβραδύνει ή ακόμα και να προ-λάβει την εμφάνισή της. Πρόσφατα ευρήματα υ-ποδεικνύουν ότι ο ύπνος παίζει σημαντικό ρόλοστις εργασίες “συντήρησης” που λαμβάνουν χώ-ρα στο σώμα μας και έχουν, μεταξύ άλλων, στόχονα αποβάλλουν από τον εγκέφαλό μας τις τοξίνεςπου δημιουργούνται όσο είμαστε ξύπνιοι και συν-δέονται με αρκετά είδη άνοιας. Παράλληλα, χωρίςτον ύπνο δεν μπορούμε να διαμορφώσουμε ή ναδιατηρήσουμε τα μονοπάτια του εγκεφάλου μαςπου σχετίζονται με τη μάθηση και τη μνήμη, τη συ-γκέντρωση και τη γρήγορη απόκριση σε ερεθί-σματα. Οι μηχανισμοί αυτοί πιθανότατα μπορούννα ρίξουν φως στη σχέση του ύπνου με την άνοια.

Μια ιρλανδική παροιμία λέει ότι “Το γέλιο και ούπνος είναι τα καλύτερα φάρμακα του κόσμου”.Παρ’ όλο που υπάρχουν ακόμα αρκετά μυστήριαγύρω από τη λειτουργία του ύπνου, τα ευρήματαφαίνεται να συναινούν με την παροιμία… Σε μιακοινωνία που ο χρόνος που εργαζόμαστε συνε-χώς επεκτείνεται εις βάρος του προσωπικού χρό-νου και συχνά του ύπνου, καλό είναι να θυμόμα-στε ότι ο ύπνος δεν θα έπρεπε να θεωρείται πολυ-τέλεια, αλλά ανάγκη.

Λ.Α.

EΡΕΥΝA

Sleep on it: Ύπνοςο μικρός θάνατος που σώζει ζωές

Για περισσότερες πληροφορίες:Harvard Health Publishing www.health.harvard.edu/

University of Chicago www.uchicago.edu/features/20120806_sleep/

The Dana Foundation http://www.dana.org/News/The_Sleep-Deprived_Brain/

National Sleep Foundation www.sleepfoundation.org

Οι αρχές της έρευναςγια τον ύπνο

Στο Πανεπιστήμιοτου Σικάγο υπάρχειμακρά ιστορία στηνέρευνα για τον ύπνο.Το 1925, ο φυσιολό-γος του Πανεπιστημί-ου Nathaniel Kleitmanίδρυσε το πρώτο ερ-γαστήριο ύπνου πα-γκοσμίως. Οι ερευνη-τές του πανεπιστημί-ου έγιναν κορυφαίοιστη μελέτη του ύπνου,τεκμηριώνοντας επι-τεύγματα όπως η ανα-κάλυψη του σταδίουREM, οι ρίζες της ναρ-κοληψίας και παρήγα-γαν μερικές από τιςπρώτες έρευνες γιατην αϋπνία και τηνυπνική άπνοια. Σχεδόνέναν αιώνα αργότερα,τα μυστήρια τουύπνου παραμένουνμεγάλα, με τους ερευ-νητές του ύπνου ναπροέρχονται από διά-φορους κλάδους: Ια-τρική, Νευροεπιστή-μες, Ψυχολογία καιΦυσιολογία.

Όταν ένα ζώο κοιμάται, είναιανυπεράσπιστο. Τι κάνει τον ύπνοτόσο σημαντικό που αξίζει ναρισκάρουμε κάθε βράδυ;

Page 8: ΣΑΒΒΑΤΟ 18 ΜΑΪΟΥ 2019 8users.uoa.gr/~mpatin/Prisma/Prisma 64.pdfΑναμφίβολα το κοινωνικό όφελος είναι μεγάλο, ωστόσο η τάση

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΡΙΣΜΑΣΑΒΒΑΤΟ

4 ΜΑΪΟΥ 2019

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

9Η Κόρδοβα, πρωτεύουσα της αρα-βικής Ανδαλουσίας (νότια Ισπανία),ήταν το «στολίδι του κόσμου»,όπως την είχε αποκαλέσει ο Γερμα-νός χρονικογράφος του 10ου αιώναΧροσβίθα. Η Κόρδοβα, πέρα από

την ασύλληπτη ομορφιά της, είχε τη μεγαλύτε-ρη δημόσια βιβλιοθήκη, η οποία συγκέντρωνεπερισσότερα από 500.000 βιβλία, όσα δεν εί-χαν όλες οι βιβλιοθήκες της Ευρώπης μαζί. ΟιΆραβες μελετητές διέσωσαν τεράστιο όγκοτης αρχαίας ελληνικής και λατινικής γραμματεί-ας, πολύτιμα κείμενα που οδήγησαν σε μια τρο-μακτική παραγωγή γνώσης όταν έπεσαν σταχέρια των Δυτικών Ευρωπαίων. Οι λαμπρότε-ροι Άραβες διανοητές ζούσαν στη Δαμασκό, τηΒαγδάτη και την Κόρδοβα και ο μουσουλμανι-κός κόσμος εκείνη την περίοδο ήταν αξεπέρα-στος στους τομείς της Αστρονομίας, της Ιατρι-κής, των Μαθηματικών και της Φιλοσοφίας.

Μεταξύ των πολλών επιτευγμάτων των Αρά-βων ήταν και η επινόηση της μεθόδου της από-σταξης. Η απόσταξη θα οδηγούσε στη δημιουρ-γία νέων ποτών, τα οποία θα ήταν κομβικά τόσογια την ανάπτυξη των επιστημών όσο και για οι-κονομικούς και πολιτισμικούς λόγους. Τι ήταν ηαπόσταξη; Ήταν μια μέθοδος κατά την οποία ε-ξατμίζεται και, εν συνεχεία, συμπυκνώνεται έναυγρό ώστε να επιτευχθεί και η διύλιση των υλι-κών που το αποτελούν. Απλοί αποστακτήρες υ-πήρχαν ήδη από την τέταρτη χιλιετία π.Χ. στη βό-ρεια Μεσοποταμία με σκοπό την παρασκευή α-ρωμάτων. Είναι γνωστό, επίσης, ότι και οι αρχαίοιΈλληνες και Ρωμαίοι γνώριζαν τη διαδικασία.Παρ’ όλα αυτά, η απόσταξη κρασιού άρχισε να ε-φαρμόζεται συστηματικά στον αραβικό κόσμοκυρίως από τον αλχημιστή Τζαμπίρ Ιμπν Χαγιάν,ο οποίος θεωρείται ένας από τους πατέρες τηςΧημείας. Οι Άραβες αλχημιστές διύλιζαν κρασίαλλά και άλλα υγρά στους αποστακτήρες τους.Πρακτικά, θέρμαιναν το κρασί, ο ατμός απελευ-θερωνόταν πριν το κρασί αρχίσει να βράζει και οατμός περιείχε αναλογικά με το υγρό περισσότε-ρο αλκοόλ και λιγότερο νερό από το αρχικό υ-γρό. Στη συνέχεια, απομόνωναν τον ατμό, τον έ-ψυχαν και είχαν ένα υγρό υψηλότερης περιεκτι-

κότητας σε αλκοόλ σε σχέση με το κρασί. Αν ή-θελαν να αυξήσουν την περιεκτικότητα σε αλκο-όλ, δεν είχαν παρά να βράσουν εκ νέου το προϊ-όν της απόσταξης. Το ενδιαφέρον είναι ότι οι Ά-ραβες αξιοποίησαν τα αποτελέσματα των πει-ραματικών τους πρακτικών κυρίως στην Ιατρικήή την ευρύτερη προσπάθειά τους να κατανοή-σουν τη φύση. Όταν η απόσταξη θα μεταδιδό-ταν στον χριστιανικό δυτικό κόσμο, τα οινοπνευ-ματώδη ποτά θα γίνονταν και προϊόν κατανάλω-σης και απόλαυσης.

Έως τον 13ο αιώνα, όλα τα πανεπιστήμια τηςΕυρώπης είχαν ιατρικές σχολές και τα περισσό-τερα συγγράμματα σημείωναν την αξία του διυ-λισμένου οίνου σε διάφορες θαυματουργές θε-ραπείες. Αυτός είναι και ο λόγος που πήρε το ό-νομα «aqua vitae», δηλαδή «νερό της ζωής». Θε-ωρούσαν ότι ήταν ένα φάρμακο που μπορούσεκανείς είτε να το πιει είτε να κάνει εντριβές μεαυτό σε σημεία του σώματος που ήταν ασθενι-κά. Οι οπαδοί του «νερού της ζωής» πίστευαν ότι

διατηρούσε τη νεότητα, αναζωογονούσε τον α-σθενή, δυνάμωνε την καρδιά του, γιάτρευε τηντύφλωση, θεράπευε ψυχικές νόσους και, σε α-ντίθεση με ό,τι πιστεύουμε σήμερα, που πίνουμεγια να ξεχάσουμε, ήταν ευεργετικό στη μνήμη.

Κατά τη διάρκεια του 15ου αιώνα, το «νερό τηςζωής» άρχισε να καταναλώνεται συστηματικάως ψυχαγωγικό ποτό. Με την επινόηση της τυ-πογραφίας στη Δύση τον ίδιο αιώνα, το 1478 γρά-φτηκε και το πρώτο βιβλίο για την απόσταξη.Συγγραφέας του ήταν ο Αυστριακός γιατρόςΠουφ Φον Σρικ. Έως το 1500 είχε κάνει ήδη δε-κατέσσερις εκδόσεις, γεγονός που δείχνει πόσοδημοφιλές είχε γίνει το νέο ποτό. Ο Σρικ υποστή-ριζε ότι ένα κουταλάκι από αυτό το ποτό αποτε-λούσε άμυνα για κάθε ασθένεια. Φυσικά, ο κό-σμος άρχισε να καταναλώνει «νερό της ζωής»καθαρά για λόγους ευχαρίστησης, καθώς η μέθηπου προκαλούσε ήταν ιδιαίτερα ευχάριστη. Ηκατανάλωσή του ήταν σαφώς μεγαλύτερη σεχώρες της Βόρειας Ευρώπης, όπου το κλίμα ή-ταν πιο ψυχρό και το κρασί ήταν αρκετά ακριβό.Οι κάτοικοι σε αυτές τις χώρες παρήγαγαν «νερότης ζωής» μέσω απόσταξης σε μπίρα.

Τα οινοπνευματώδη ποτά αποτέλεσαν αγαθάτεράστιας οικονομικής σημασίας και εμπορικήςεκμετάλλευσης. Η φορολόγηση και οι ελεγκτικοίμηχανισμοί που συγκροτήθηκαν γύρω από αυτάαποτέλεσαν ζητήματα ύψιστης πολιτικής και κοι-νωνικής σημασίας και, έως έναν μεγάλο βαθμό,καθόρισαν την ιστορία του σύγχρονου πολιτι-σμού.

Δ.Π.

* Για τη συγγραφή του άρθρου χρησιμοποιήθηκεως πηγή το εξαιρετικό βιβλίο «Η ιστορία του κό-σμου σε 6 ποτήρια» του Tom Standage (Κέδρος,2006)

Το νερό της ζωής*

Το 1386 ηγεμόνας ενός μικρού βασιλείου στη βόρεια Ισπανίαήταν ο Κάρολος Β’ της Ναβάρας. Ο Κάρολος ήταν γνωστός για τησκληρότητα και αγριότητά του απέναντι στους υπηκόους του, ειδικάόταν οι τελευταίοι είχαν εξεγερθεί εναντίον του. Επίσης, ήταν ένας άρ-χοντας που έθετε δυσβάσταχτους φόρους. Μια νύχτα, μετά από μιαμέρα ακολασίας, ο Κάρολος ανέβασε υψηλό πυρετό και είχε παραλύ-σει. Οι γιατροί του αποφάσισαν να ακολουθήσουν μια νέα θεραπείαπου βασιζόταν σε ένα προϊόν που παραγόταν από απόσταξη κρασιού.Τύλιξαν τον ηγεμόνα τους με σεντόνια που ήταν εμποτισμένα σε «νε-ρό της ζωής». Η κατάσταση του ασθενούς, ωστόσο, δεν κύλησε όπωςθα επιθυμούσαν, καθώς δούλευαν υπό το φως των κεριών. Ένα κερίέπεσε πάνω στα σεντόνια και, καθώς ήταν εύφλεκτο, ο ηγεμόνας βρή-κε τραγικό θάνατο. Η ονομασία «νερό της ζωής» αποκτά μια εξαιρετι-κή ειρωνική διάσταση στην προκειμένη περίπτωση…

Στην κέλτικη γλώσσα το «νερό της ζωής» ονομαζόταν «uisgebeatha». Η σημερινή λέξη «ουίσκι» έχει τις ρίζες της σ’ αυτή την έν-νοια. Το συγκεκριμένο ποτό έγινε μέρος της καθημερινότητας των Ιρ-λανδών και, έως σήμερα, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της κουλτού-ρας τους. Σε άλλες περιοχές της Ευρώπης, το «νερό της ζωής» έγινεγνωστό ως «καμένο κρασί», «branntwein» στα γερμανικά και«brandywine» ή «brandy» στα αγγλικά.

Η απόσταξησυνέβαλε,

πέρα από την

παραγωγήγνώσης, και στην

παραγωγήαπόλαυσης