Πολιτική Παιδεία Β’ Λυκείου

Κριπαροπούλου Αντιγόνη

Η ΑΠΟΚΛΙΝΟΥΣΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

(ΣΕΛ. 18-26)

Κοινωνική απόκλιση • Με τον όρο κοινωνική απόκλιση εννοούμε τις

διαδικασίες μέσα από τις οποίες κάποιοι άνθρωποι απομακρύνονται από τους

γενικά παραδεκτούς κανόνες, δηλαδή, από τα

πρότυπα σκέψης και δράσης που μια κοινωνία ή

κοινωνική ομάδα έχει αποδεχτεί ως επιθυμητά και που με διάφορους τρόπους

επιβάλλει στα μέλη της. • Η αποκλίνουσα συμπεριφορά

αποτελεί τον όρο-«ομπρέλα» που περιλαμβάνει την

«εγκληματικότητα» και την «παραβατικότητα».

Η κοινωνική απόκλιση μπορεί να πάρει διάφορες μορφές και να έχει διαφορετική διάρκεια για κάθε άνθρωπο που αποκλίνει

• Π.χ. οδηγός που απλά παραβιάζει το όριο ταχύτητας-

πταίσμα ή οδηγός που παραβιάζει το όριο ταχύτητας και τραυματίζει ανθρώπους-

πλημμέλημα.• Σχεδόν όλοι μας

εκδηλώνουμε κάποιες φορές αποκλίνουσα συμπεριφορά.

Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην τηρεί έστω και κάποιους κανόνες (πχ. άτομα που εντάσσονται σε ομάδες εγκληματικής δράσης στα πλαίσια των ομάδων τους

τηρούν κανόνες).

Η αποκλίνουσα συμπεριφορά

καθορίζεται τόσο από κοινωνικούς

παράγοντες (ιδιαίτερες

συνθήκες που επικρατούν σε μια κοινωνία ή ομάδα)

όσο και από ατομικούς

(προσωπικότητα ατόμου). Γι’ αυτό είναι δύσκολο να

ερμηνευτεί η απόκλιση/έγκλημα

με βάση μια θεωρία.

• Άτομα που εκδηλώνουν εγκληματική δράση συνήθως

νιώθουν ότι η κοινωνία τα αδικεί και γι’ αυτό

αντιδρούν. • Η αντίδραση ενός ατόμου

που αδικείται μπορεί να πάρει τις εξής μορφές:Νόμιμη κοινωνική

συμπεριφορά: Η δράση του να είναι μέσα στα όρια που

οι κανόνες ορίζουν (π.χ. Νομοθεσία).

Παράνομη αντικοινωνική συμπεριφορά: Η δράση του

να είναι εκτός νομικών ορίων (π.χ. εγκληματική

δράση).

Λόγοι που οδηγούν σε αντικοινωνική συμπεριφορά:

Ελλιπής κοινωνικοποίηση: Το άτομο για διάφορους λόγους δεν μπόρεσε να εσωτερικεύσει τους

κανόνες και τις αξίες της κοινωνίας. Τρόπος αυτοπραγμάτωσης: Τα άτομα τα οποία παραβιάζουν τα όρια

των κανόνων συνήθως περιθωριοποιούνται και

στιγματίζονται κοινωνικά. Η αποκλίνουσα συμπεριφορά είναι

πολλές φορές ένας τρόπος αυτοβεβαίωσης και αυτοπραγμάτωσης.

Οι καθ’ έξιν ή κατ΄ επάγγελμα εγκληματίες οι οποίοι περνούν μεγάλα διαστήματα εγκλεισμού (ιδρυματοποίηση) προτιμούν τον

εγκλεισμό από την ελευθερία επειδή μέσα στο σωφρονιστικό κατάστημα

νιώθουν αποδεκτοί και δεν έχουν προβλήματα επικοινωνίας, όπως στον

«έξω» κόσμο.

Οι εξαρτήσεις και η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών ως αποκλίνουσες συμπεριφορές.

Πολλές φορές οι άνθρωποι υποφέρουν από διάφορα είδη εξαρτήσεων

(π.χ. φαγητό, τυχερά παιχνίδια, ναρκωτικά,

αλκοόλ, διαδίκτυο κ.λπ.). Οι εξαρτήσεις αυτές

δημιουργούν προβλήματα τόσο στο άτομο όσο και

στην κοινωνία και γι’ αυτό χαρακτηρίζονται ως

αποκλίνουσες συμπεριφορές.

Συγκεκριμένα, η χρήση ναρκωτικών οδηγεί σε

εθισμό με καταστρεπτικές συνέπειες για το άτομο (π.χ. μολύνσεις από κοινόχρηστες

σύριγγες). Πολύ επικίνδυνα είναι και τα

«ναρκωτικά του δρόμου» τα οποία οι μεγαλέμποροι

νοθεύουν με διάφορα επικίνδυνα υλικά (π.χ.

τριμμένο γυαλί, απορρυπαντικά κ.λπ.) ώστε

να αποκομίζουν οι ίδιοι τεράστια κέρδη.

Σοβαρό πρόβλημα στις σύγχρονες κοινωνίες

αποτελεί και ο αλκοολισμός (κατάχρηση αλκοόλ). Η χρήση του είναι άμεσα

συνδεδεμένη με επιθυμίες, προσδοκίες και εσωτερικές

ανασφάλειες (το άτομο ψευδώς θεωρεί ότι γίνεται

κοινωνικά αρεστό). Στατιστικές έχουν δείξει ότι

η μακροχρόνια και υπερβολική χρήση μπορεί να

οδηγήσει σε θάνατο ή αναπηρία. Επίσης,

κατατάσσεται δεύτερη ως αιτία πρόκλησης

ατυχημάτων.

Το έγκλημα ως κοινωνικό φαινόμενο

Κάθε κοινωνία αξιολογεί κάποια αγαθά ως σημαντικά (π.χ. ζωή,

ιδιοκτησία, σωματική ακεραιότητα κ.λπ.) και

τα προστατεύει με κανόνες (έννομα

αγαθά). Η κάθε κοινωνία

βέβαια, έχει τον δικό της τρόπο αξιολόγησης

ανάλογα με την κουλτούρα της (π.χ. κάποιες κοινωνίες απαγορεύουν το

κάπνισμα άλλες όχι).

Έγκλημα1 είναι κάθε πράξη άδικη και καταλογιστή στο δράστη που τιμωρείται από

τον ποινικό νόμο. Η Εγκληματολογία μελετάει

τα αίτια του εγκληματολογικού φαινομένου και τον εγκληματία άνθρωπο

και προσπαθεί να εξηγήσει την εγκληματικότητα ως

φαινόμενο κοινωνικό και το έγκλημα ως προϊόν της

δραστηριότητας ενός ατόμου (στενή έννοια).

1.Έγκλημα είναι οποιαδήποτε πράξη που σε συγκεκριμένη κοινωνία και σε ορισμένη εποχή, προσβάλλει τα στοιχειώδη ηθικά συναισθήματα της κοινωνίας, που είναι απαραίτητα για τη συμβίωση μέσα στα πλαίσιά της.

Κατηγορίες εγκλημάτων

Τα πραγματικά εγκλήματα:

προσβάλλουν βασικές αξίες της κοινωνίας

(ζωή, ελευθερία, περιουσία)

Τα συμβατικά εγκλήματα:

προσβάλλουν βασικές αξίες της κοινωνίας,

αλλά κυρίως προσβάλλουν τους

δράστες (π.χ. παραβίαση του κώδικα οδικής κυκλοφορίας,

κάπνισμα σε χώρους που απαγορεύεται κ.λπ.).

Με κριτήριο την βαρύτητα της ποινής:

Πταίσματα: Διάφορες παραβάσεις του Κ.Ο.Κ., η διατάραξη της κοινής

ησυχίας, η παράνομη άσκηση επαγγέλματος κ.λπ. Τιμωρούνται με

κράτηση ή πρόστιμο. Πλημμέλημα: Σωματικές βλάβες,

συκοφαντική δυσφήμηση, εξύβριση, κλοπή, απάτη, ανθρωποκτονία από αμέλεια, υποκλοπές τηλεφώνων και

επιστολών κ.λπ. Τιμωρούνται με φυλάκιση ή χρηματική ποινή.

Κακούργημα: Εσχάτη προδοσία και κατάλυση της Δημοκρατίας, η

επιβουλή της ακεραιότητας της χώρας, οικονομικά εγκλήματα κατά του Δημοσίου, ανθρωποκτονία από πρόθεση, εμπορία ναρκωτικών κατ’

επάγγελμα και κατά συνήθεια, βιασμοί, ληστείες, μεγάλες απάτες και

πλαστογραφία, εμπορία ναρκωτικών κ.λπ. Τιμωρούνται με κάθειρξη.

Γιατί υπάρχει εγκληματικότητα; Γιατί

κάποια άτομα οδηγούνται στο έγκλημα ενώ άλλα

όχι;Οι κυριότερες θεωρίες:

Βιολογικό φαινόμενο:Η θεωρία αυτή υποστηρίζει ότι ο εγκληματίας

έχει τα «σπέρματα του εγκλήματος» που του έχουν μεταβιβαστεί κληρονομικά, είναι

δηλαδή εκ γενετής εγκληματίας και με την έννοια αυτή, διαφέρει από τους άλλους

«ομαλούς ανθρώπους». Υποστηρίζει ότι μπορούμε να αναγνωρίσουμε

τον εγκληματία από τα εξωτερικά του χαρακτηριστικά, διότι φέρει συγκεκριμένα

«φυσικά στίγματα»1. Επίσης, οι εγκληματικές τάσεις ορισμένων ατόμων οφείλονται σε συγκεκριμένες βιολογικές ανωμαλίες που

μεταβιβάζονται κληρονομικά2. Οι απόψεις αυτές δεν είναι αποδεκτές σήμερα

γιατί βασίζονται περισσότερο σε ενδείξεις παρά σε αποδείξεις.

1. Μέγεθος κρανίου και, συνεπώς, εγκεφάλου, σχήμα κρανίου, των αυτιών ή του σαγονιού, ασύμμετρα χαρακτηριστικά στο πρόσωπο, κ.λπ. (Lombroso).

2. Π.χ. η ύπαρξη 47 χρωμοσωμάτων σε ορισμένα άτομα, αντί 46 που είναι το φυσιολογικό έχει ως αποτέλεσμα την εκδήλωση επιθετικής, βίαιης ή εγκληματικής συμπεριφοράς (σύνδρομο Klinefelter).

Ατομικό φαινόμενο (Ψυχολογική και Ψυχαναλυτική προσέγγιση):

Τονίζει την σημασία των ψυχολογικών παραγόντων στη γένεση του εγκλήματος και ενδιαφέρεται κυρίως για την ψυχική υγεία του εγκληματία, καθώς και για τις

αντιδράσεις του στις διάφορες προκλήσεις του κοινωνικού

περιβάλλοντος (σύγκρουση μεταξύ ατομικών επιθυμιών και των απαιτήσεων της κοινωνίας που δεν μπορεί το άτομο να ισορροπήσει και έτσι οδηγείται στο

έγκλημα)1.

1. Ορμές, δυσάρεστες αναμνήσεις ή εντυπώσεις από την παιδική ηλικία, ενοχές, αντιλήψεις κ.λπ. προκαλούν σφοδρές εσωτερικές συγκρούσεις σε κάθε άτομο, που είναι πολύ πιθανό να αναζητήσει τη λύτρωση και μέσα από το έγκλημα (Sigmunt Freud). Επίσης ο Alfred Adler, αποδίδει την επιθετικότητα και την ροπή ορισμένων ατόμων προς το έγκλημα στο συναίσθημα μειονεξίας που αισθάνεται κάποιος από την παιδική ηλικία, καθώς και στην αντίληψη ότι η ζωή είναι μια διαρκής πάλη μέσα σε ένα εχθρικό περιβάλλον.

Κοινωνικό φαινόμενο: Το ενδιαφέρον εστιάζεται όχι στον ίδιο

τον εγκληματία αλλά γενικότερα στο φαινόμενο που ονομάζεται έγκλημα και

τονίζει τον σημαντικό ρόλο του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος.

Υπάρχει μεγάλη ποικιλία κοινωνιολογικών προσεγγίσεων, αφού κάθε μελετητής

μελετά με διαφορετικό τρόπο την επιρροή του περιβάλλοντος (κοινωνικοοικονομικές

συνθήκες στο καπιταλιστικό σύστημα, συνθήκες που επικρατούν στο περιβάλλον του εγκληματία, έλλειψη διαπαιδαγώγησης

και αδιαφορία για τον συνάνθρωπο στις σύγχρονες κοινωνίες, επιβολή της

κυρίαρχης ιδεολογίας στην εκπαίδευση και την νομοθεσία, σχέση εγκληματικότητας

και πολιτισμικής παράδοσης ή συστήματος, διαδοχή εποχών και κλίματος

κ.λπ.). Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι η

λειτουργία και οι δομές της κοινωνίας στην οποία ζούμε επηρεάζουν την

συμπεριφορά όλων μας και οπωσδήποτε παίζουν σοβαρό ρόλο στην

εγκληματογένεση.

Μια ενδιαφέρουσα θεωρία είναι εκείνη που επικεντρώνει στην έννοια του χαρακτηρισμού ή της ετικέτας.

Σύμφωνα με την προσέγγιση αυτή, δίπλα στην πρωτογενή παρέκκλιση, δηλαδή στην

αρχική πράξη της παράβασης (π.χ. καταστροφή ξένης περιουσίας), υπάρχει και η δευτερογενής παρέκκλιση, η οποία είναι

αποτέλεσμα αφενός του χαρακτηρισμού της αρχικής πράξης από τα όργανα κοινωνικού

ελέγχου (π.χ. την αστυνομία) ως παραβατικής και αφετέρου τα

ης αντίδρασης του δράστη στο χαρακτηρισμό. Οι χαρακτηρισμοί και οι ετικέτες επιβάλλονται συνήθως από τις κυρίαρχες κοινωνικές ομάδες και τους

φορείς κοινωνικού ελέγχου, που τις αντιπροσωπεύουν, σε μέλη ανίσχυρων

κοινωνικών ομάδων (π.χ. φτωχούς, αναλφάβητους, μειονότητες).

Μετά το χαρακτηρισμό δημιουργείται μια κατάσταση πόλωσης μεταξύ αυτών που

χαρακτηρίζουν και των χαρακτηρισμένων, η οποία μπορεί να οδηγήσει τους δεύτερους στην αποδοχή του χαρακτηρισμού και στη

διάπραξη εγκλήματος (δευτερογενής παρέκκλιση). Ωστόσο, η θεωρία της ετικέτας δεν εξηγεί τους λόγους της

πρωτογενούς παρέκκλισης.

Ένας άνθρωπος ωθείται στο έγκλημα, εξαιτίας μιας

ολόκληρης σειράς παραγόντων που επιδρούν επάνω του, τον

επηρεάζουν και, σε μεγάλο βαθμό, τον διαμορφώνουν. Οι

παράγοντες αυτοί είναι μεταξύ τους σε συνεχή αλληλεπίδραση. Οι σημαντικότεροι από αυτούς

είναι οι εξής:

Παράγοντες που οδηγούν στο έγκλημα

Βιολογικοί (κληρονομούμενα γνωρίσματα και στοιχεία,

εγκεφαλικές βλάβες, ενδοκρινολογικές ανωμαλίες

κ.λπ.).Ψυχολογικοί (ψυχικά

τραύματα, νευρώσεις, ψυχώσεις, ψυχασθένειες κ.λπ.).Κοινωνικοί/οικονομικοί

(αρνητικές συνθήκες που επικρατούν στο περιβάλλον,

παρακμή της κοινωνίας, δυσλειτουργία των κοινωνικών

κανόνων, ανεργία, φτώχεια, εξαθλίωση, έλλειψη βασικών

αγαθών κ.λπ.).

Νεανική παραβατικότητα – εγκληματικότητα

Στο πλαίσιο μιας πολιτικής πρόληψης του εγκλήματος, έχει προταθεί η

αντικατάσταση του όρου «εγκληματικότητα» με τον όρο

«παραβατικότητα» κυρίως για τις πράξεις που δεν αξιολογούνται ως

ιδιαίτερα σοβαρές για το σύνολο της κοινωνίας (π.χ. παραβάσεις Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, μικροκλοπές,

γκράφιτι σε δημόσια και ιδιωτικά κτίρια χωρίς άδεια), αλλά και για την

προστασία ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, όπως είναι οι ανήλικοι

παραβάτες (οι οποίοι χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και αντιμετώπισης).

Η παραβατικότητα των ανηλίκων μάλλον είναι αποτέλεσμα της ανάπτυξής τους

(ανήλικος: προσωπικότητα εν τω γίγνεσθαι) και ειδικότερα της «κρίσης»

κατά την εφηβεία. Ερευνάται παγκοσμίως από πολλούς ειδικούς

επιστήμονες τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο της ποσοτικής (αύξηση

νεανικής παραβατικότητας) και της ποιοτικής διαφοροποίησης της παραβατικότητας (νέες μορφές

παρέκκλισης) αυτής της ηλικιακής ομάδας.

Γιατί κάποιοι νέοι οδηγούνται στην παραβατικότητα και άλλοι όχι;

Η απάντηση δεν είναι απλή διότι συμβάλλουν

πολλοί παράγοντες (βιολογικοί, ατομικοί και

κοινωνικοί). Επίσης, σπουδαίο ρόλο παίζουν οι φορείς κοινωνικοποίησης και κυρίως η οικογένεια

(αυστηρότητα, ασυδοσία, έλλειψη αγάπης,

αποδοχής, αντιφατική συμπεριφορά κ.λπ.).

Σύγχρονες μορφές εγκλημάτων

Ηλεκτρονικό έγκλημα Είναι αξιόποινες

πράξεις που τελούνται με την χρήση Η/Υ και

συστημάτων επεξεργασίας

δεδομένων. Ανάλογα με τον τρόπο τέλεσης

διαχωρίζονται σε:• Εγκλήματα τελούμενα

με την χρήση Η/Υ• Κυβερνοεγκλήματα: εάν

τελούνται μέσω διαδικτύου

Χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ηλεκτρονικού εγκλήματος:

Το έγκλημα στον κυβερνοχώρο είναι γρήγορο και συνήθως δεν είναι εύκολο να το αντιληφθεί

ούτε το θύμα. Είναι εύκολο, χρειάζεται

εξειδικευμένες γνώσεις και τα ίχνη που αφήνει είναι ψηφιακά.

Διαπράττεται χωρίς μετακίνηση του δράστη ο οποίος μπορεί να

δώσει και ψευδή στοιχεία. Είναι έγκλημα διασυνοριακό (μπορεί να τελεστεί ταυτόχρονα

σε πολλούς τόπους). Είναι δύσκολο να

προσδιοριστεί ο τόπος τέλεσης, να διερευνηθεί και να εντοπιστεί ο

δράστης και απαιτείται η συνεργασία κρατών ή υπηρεσιών.

Λόγοι που κινδυνεύουν και τα παιδιά:

Έκθεση σε ακατάλληλο περιεχόμενο

Επαφή με αγνώστους οι οποίοι μπορεί να

προξενήσουν βλάβεςΕπηρεάζονται οι πεποιθήσεις τους κυρίως από τις

έμμεσες διαφημίσειςΕθισμός από το

διαδίκτυο

Τρομοκρατία:Σειρά ενεργειών για την επιβολή του τρόμου,

με την άσκηση σωματικής ή ψυχολογικής βίας1. Ασκείται από οργανωμένες ομάδες

αλλά και από το κράτος εναντίον ατόμων ή ομάδων (μυστικές υπηρεσίες ή παρακρατικούς μηχανισμούς).

Χαρακτηριστικά: Ανωνυμία και μυστικότητα των μελών αφενός και

δημοσιότητα των οργανώσεων αφετέρου.

1. Η απειλή χρήσης ή η χρήση βίας μπορεί να απευθύνεται κατά της ζωής των ανθρώπων ή

της περιουσίας τους συμπεριλαμβάνει ενέργειες όπως απαγωγές και καταστάσεις

ομηρίας, βομβιστικές επιθέσεις σε εγκαταστάσεις και μέσα μεταφοράς,

πειρατείες σε μέσα μεταφοράς, δολοφονίες και τραυματισμούς ανθρώπων, καταστροφές ηλεκτρονικών βάσεων δεδομένων, χρήση

συμβατικών όπλων και όπλων μαζικής καταστροφής (πυρηνικών, χημικών ή

βιολογικών), χρήση ανθρώπων ως κομάντος αυτοκτονίας.

Αίτια:

Πολιτικά: «Μέσο πολιτικής σύγκρουσης» για την επίτευξη κάποιων πολιτικών σκοπών π.χ.

ανατροπή καθεστώτος.Οικονομικά: Φτώχεια, ανισότητες

και εκμετάλλευση ανθρώπων και πλουτοπαραγωγικών πηγών που γεννούν το αίσθημα της αδικίας και διαταράσσουν την κοινωνική

συνοχή.Ιδεολογικά: Πρόκειται για ακραίες

ιδεολογίες που χαρακτηρίζονται από ιδεολογική καθαρότητα, φανατισμό και σύγκρουση.

Πολιτισμικά-Θρησκευτικά: Συγκρούσεις θρησκειών

(φονταμενταλισμός), πολιτισμών και τρόπων ζωής.

Επιπτώσεις: Απώλεια ανθρώπινων

ζωών, τραυματικές (σωματικές

και ψυχικές) εμπειρίες των διασωθέντων,

κυριαρχία φόβου και ανασφάλειας,

υλικές καταστροφές, οικονομική ύφεση,

περιστολή δικαιωμάτων από διάφορα κράτη στο

πλαίσιο της αντιμετώπισης της

τρομοκρατίας.

Η αντιμετώπιση της παραβατικότητας και της

εγκληματικότητας

Η αντεγκληματική πολιτική διαγράφεται σε τρία επίπεδα:

Το πρώτο επίπεδο είναι οι δράσεις που αναλαμβάνει η πολιτεία και η κοινωνία πριν από την τέλεση μιας αποκλίνουσας

πράξης (πρόληψη).

Το δεύτερο επίπεδο είναι οι δράσεις του κοινωνικού ελέγχου μετά την τέλεση του εγκλήματος, δηλαδή η επιβολή ποινών στους παραβάτες

(καταστολή).

Το τρίτο επίπεδο είναι οι δράσεις στις οποίες προβαίνει η πολιτεία και η

κοινωνία για άτομα τα οποία έχουν ήδη τιμωρηθεί για μια εγκληματική

συμπεριφορά, με σκοπό να αποτραπεί η τυχόν επανάληψη αυτής της

συμπεριφοράς. Σ' αυτή την περίπτωση μιλάμε για κοινωνική επανένταξη

πρώην φυλακισμένων ατόμων.

Κυρώσεις στην αποκλίνουσα συμπεριφορά

Οι ποινές διακρίνονται:

Κύριες ποινές

Ποινές στερητικές της ελευθερίας: Ισόβια

κάθειρξη, Πρόσκαιρη κάθειρξη (έως 20 έτη), Φυλάκιση (έως 5 έτη), Κράτηση (έως 1 μήνα).Χρηματικές ποινές:

Το ύψος τους είναι ανάλογο με την βαρύτητα του

εγκλήματος και την οικονομική δυνατότητα

του δράστη.

Παρεπόμενες ποινέςΗ καταδίκη σε μια κύρια ποινή, μπορεί να έχει ως συνέπεια την επιβολή και άλλων ποινών, όπως: Αποστέρηση των πολιτικών

δικαιωμάτων Απαγόρευση άσκησης

συγκεκριμένου επαγγέλματος Δήμευση αντικειμένων που

σχετίζονται με το έγκλημα Δημοσίευση της

καταδικαστικής απόφασης Απέλαση αλλοδαπού δράστη

που καταδικάστηκε

ΜΕΤΡΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣΕπιβάλλονται προς προστασία της κοινωνίας από επικίνδυνους δράστες και αποβλέπουν επίσης, στη θεραπεία του δράστη. Η διάρκειά τους είναι αορίστου χρόνου. Τέτοια θεωρούνται:

Η φύλαξη των ακαταλόγιστων εγκληματιών

σε θεραπευτικό ίδρυμα Η εισαγωγή τοξικομανών ή αλκοολικών σε θεραπευτικό

κατάστημα Εισαγωγή ανηλίκων εγκληματιών σε ειδικό

κατάστημα

Σωφρονισμός και κοινωνική επανένταξη

Ο σωφρονισμός του παραβάτη των κοινωνικών κανόνων επιτυγχάνεται

συνήθως μέσα από την έκτιση ποινής, στερητικής της ελευθερίας,

η οποία πραγματοποιείται σε ένα κλειστό ίδρυμα, τη φυλακή.

Η φυλακή αποτελεί μια μικροκοινωνία με μια ιδιότυπη

κοινωνική οργάνωση. Οι κανόνες που ρυθμίζουν αυτή τη μικροκοινωνία είναι είτε τυπικοί είτε άτυποι. Οι

τυπικοί κανόνες αφορούν το επίσημο νομικό καθεστώς που διέπει τη

φυλακή (σωφρονιστικός κώδικας, εσωτερικός κανονισμός

λειτουργίας), ενώ οι άτυποι αφορούν τους κώδικες επικοινωνίας που αναπτύσσονται μεταξύ των δύο

αντιτιθέμενων υποπολιτισμών της φυλακής, δηλαδή μεταξύ των ίδιων των κρατουμένων και μεταξύ των φυλάκων και των κρατουμένων.

Βασικά μέτρα σωφρονισμού:

Εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση

Σωματική άσκηση/άθλησηΨυχαγωγία/ελεύθερος χρόνος

Επικοινωνία με το οικογενειακό περιβάλλονΗμιελεύθερη διαβίωση

Τμηματική έκτιση ποινήςΠαροχή κοινωφελούς

εργασίαςΜέριμνα της πολιτείας πριν

και μετά την απόλυση (μετασωφρονιστικά μέτρα)

Το φαινόμενο της ιδρυματοποίησης:

Ένας πρώην κρατούμενος, από τη στιγμή που θα ανακτήσει την

ελευθερία του, δεν έχει τη δυνατότητα να ενταχθεί πλήρως στο κοινωνικό

σύνολο, αν δε στηριχθεί από κοινωνικές οργανώσεις στη νέα του

ζωή. Συχνά λοιπόν η ανυπαρξία κοινωνικών δικτύων τον οδηγούν στο να αναπολεί τη ζωή του στο κλειστό ίδρυμα, η οποία, αν μη τι άλλο, ήταν

απολύτως προγραμματισμένη, με καθημερινές ασχολίες, φιλικές σχέσεις, συνεργασίες. Έτσι, η

ιδρυματοποίηση αποβαίνει μεγάλο εμπόδιο για την κοινωνική επανένταξη

του παραβάτη.

Για να επακοινωνικοποιηθεί ομαλά ο αποφυλακισμένος, χρειάζεται να

μειωθούν οι συνέπειες του στιγματισμού της φυλακής, τόσο στο επίπεδο των κοινωνικών σχέσεων του

αποφυλακισμένου όσο και στις επίσημες σχέσεις του με το κράτος.

Κάρολος Μαρξ«Ο εγκληματίας δεν παράγει μόνο

εγκλήματα, αλλά και το ποινικό δίκαιο και τον καθηγητή που διδάσκει ποινικό

δίκαιο και το αναπόφευκτο σύγγραμμα…

Πέρα απ’ αυτό παράγει ολόκληρη την αστυνομία και την ποινική δικονομία,

κλητήρες, δικαστές, δημίους, ενόρκους κ.λπ.

Τα βασανιστήρια έγιναν αφορμή για τις ευφυέστερες μηχανικές

εφευρέσεις, ενώ πλήθος τίμιοι χειρώνακτες απασχολούνται στην

παραγωγή των σχετικών εργαλείων…

Οι επενέργειες του εγκλήματος στην εξέλιξη των παραγωγικών δυνάμεων θα μπορούσαν να αποδειχτούν ως την

τελευταία λεπτομέρεια.

Οι κλειδαριές δεν θα είχαν αποχτήσει τη σημερινή τους αρτιότητα, αν δεν

υπήρχαν κλέφτες».