Τραγουδώ ελληνικά ενότητα 17 - «ποίηση µελοποιηµένη»

281

ΕΝΟΤΗΤΑ 17 - «ποίηση µελοποιηµένη» Τραγούδι 1

Το δελφινοκόριτσο Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης Μουσική: Λίνος Κόκοτος

Εκεί στης Ύδρας τ' ανοιχτά και των Σπετσών να σου µπροστά µου ένα δελφινοκόριτσο!

Μωρέ του λέω πούν' το µεσοφόρι σου1, έτσι γυµνούλι πας να βρεις τ' αγόρι σου.

Άιντε µωρό µου, ανέβα και κινήσαµε

πέντε φορές τους ουρανούς γυρίσαµε.

Αγόρι εγώ δεν έχω, µου αποκρίνεται, βγήκα µια τσάρκα2 για να δω τι γίνεται.

∆ίνει βουτιά στα κύµατα και χάνεται ξανανεβαίνει κι απ' τη βάρκα πιάνεται.

Άιντε µωρό µου, ανέβα και κινήσαµε πέντε φορές τους ουρανούς γυρίσαµε. Θεέ µου, συγχώρεσέ µε, σκύβω για να δω κι ένα φιλί µου δίνει, το παλιόπαιδο. Σα λεµονιά τα στήθη του µυρίζουνε κι όλα τα µπλε στα µάτια του γυαλίζουνε. Άιντε µωρό µου, ανέβα και κινήσαµε πέντε φορές τους ουρανούς γυρίσαµε.

Η Μάγια

Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Η Πούλια που ‘χει εφτά παιδιά µέσ' απ' τους ουρανούς περνά, κάποτε λίγο σταµατά στο φτωχικό µου και χτυπά.

-Γεια σας τι κάνετε, καλά; -Καλά, πώς είναι τα παιδιά; -Τι να σας πω εκεί ψηλά τα τρώει τ' αγιάζι3 κι η ερηµιά.

-Γι’ αυτό πικραίνεσαι κυρά; ∆ε µου τα στέλνεις εδώ, να. -Ευχαριστώ, µα είναι πολλά, θα σου τη φάνε τη σοδειά. -∆ώσε µου καν την πιο µικρή τη Μάγια την αστραφτερή.

1 γυναικείο ρούχο που φοριέται συνήθως κάτω από το φόρεµα ή την φούστα 2 βόλτα 3 υγρασία που συνοδεύεται από κρύο

Τραγουδώ ελληνικά ενότητα 17 - «ποίηση µελοποιηµένη»

282

-Παρ' τη λοιπόν κι έχε στο νου πως θα 'σαι ο άντρας τ' ουρανού. Είπε και πριν βγάλω µιλιά, µου την καρφώνει στα µαλλιά.

Λάµπουνε γύρω τα βουνά τα χέρια µου βγάζουν φωτιά. Κι η Πούλια που ‘χει εφτά παιδιά φεύγει και µ' αποχαιρετά.

Λεξιλόγιο

Να βρεις: να συναντήσεις κάποιον ή να ανακαλύψεις κάτι χαµένο. Π.χ.: Προσπάθησε να µου βρεις το λεξικό, σε παρακαλώ! Κάπου το έχω βάλει, αλλά δεν θυµάµαι… Ρήµα, έγκλισης υποτακτικής, χρόνου αόριστου, φωνής ενεργητικής, προσώπου β΄, αριθµού ενικού, συζυγίας α΄ (βρίσκω) Αρχικοί χρόνοι: βρίσκω, έβρισκα, θα βρίσκω, θα βρω, βρήκα, έχω βρει, είχα βρει, θα έχω βρει Αποκρίνεται: απαντάει, λέει. Π.χ.: Γιατί δεν µου αποκρίνεται κανείς στο γραφείο; Πού είναι όλος ο κόσµος; Ρήµα, έγκλισης οριστικής, χρόνου ενεστώτα, φωνής παθητικής, προσώπου γ΄, αριθµού ενικού, συζυγίας α΄ (αποκρίνοµαι) Αρχικοί χρόνοι: αποκρίνοµαι, αποκρινόµουν, θα αποκρίνοµαι, θα αποκριθώ, αποκρίθηκα, έχω αποκριθεί, είχα αποκριθεί, θα έχω αποκριθεί Χάνεται: δεν υπάρχει κάτι. Π.χ.: Είναι λυπηρό που χάνονται πολλά παιδιά κάθε χρόνο σε διάφορες χώρες! Ρήµα, έγκλισης οριστικής, χρόνου ενεστώτα, φωνής παθητικής, προσώπου γ΄, αριθµού ενικού, συζυγίας α΄(χάνοµαι) Αρχικοί χρόνοι: χάνοµαι, χανόµουν, θα χάνοµαι, θα χαθώ, χάθηκα, έχω χαθεί, είχα χαθεί, θα έχω χαθεί Πιάνεται: κρατιέται. Π.χ.: Πρέπει να πιάνεστε καλά από τα κάγκελα της σκάλας, για να µην πέσετε. Ρήµα, έγκλισης οριστικής, χρόνου ενεστώτα, φωνής παθητικής, προσώπου γ΄, αριθµού ενικού, συζυγίας α΄(πιάνοµαι) Αρχικοί χρόνοι: πιάνοµαι, πιανόµουν, θα πιάνοµαι, θα πιαστώ, πιάστηκα, έχω πιαστεί, είχα πιαστεί, θα έχω πιαστεί Να δω: να κοιτάξω, να παρατηρήσω, να προσέξω. Π.χ.: ∆εν θέλω να τον δω! Τον µισώ! Ρήµα, έγκλισης υποτακτικής, χρόνου αορίστου, φωνής ενεργητικής, προσώπου α΄, αριθµού ενικού, συζυγίας α΄ (βλέπω) Αρχικοί χρόνοι: βλέπω, έβλεπα, θα βλέπω, θα δω, είδα, έχω δει, είχα δει, θα έχω δει Πικραίνεσαι: νιώθεις κάτι πικρό στην γεύση, λυπάσαι, στενοχωριέσαι.

Τραγουδώ ελληνικά ενότητα 17 - «ποίηση µελοποιηµένη»

283

Π.χ.: Θα πικραθώ πολύ αν φύγεις, χωρίς να µου πεις µια λέξη. Ρήµα, έγκλισης οριστικής, χρόνου ενεστώτα, φωνής παθητικής, προσώπου β΄, αριθµού ενικού, συζυγίας α΄(πικραίνοµαι) Αρχικοί χρόνοι: πικραίνοµαι, πικραινόµουν, θα πικραίνοµαι, θα πικραθώ, πικράθηκα, έχω πικραθεί, είχα πικραθεί, θα έχω πικραθεί Αστραφτερή: που αστράφτει, λαµπερή. Π.χ.: Όλοι την πρόσεξαν εκείνο το βράδυ. Τα λαµπερά της µαλλιά, τα αστραφτερά της µάτια, το γλυκό της χαµόγελο, την έκαναν µαγευτική! Επίθετο, γένους θηλυκού, αριθµού ενικού, πτώσης αιτιατικής (αστραφτερός-ή-ό) Κλίση: αστραφτερός αστραφτερή αστραφτερό αστραφτερού αστραφτερής αστραφτερού αστραφτερό αστραφτερή αστραφτερό αστραφτερέ αστραφτερή αστραφτερό αστραφτεροί αστραφτερές αστραφτερά αστραφτερών αστραφτερών αστραφτερών αστραφτερούς αστραφτερές αστραφτερά αστραφτεροί αστραφτερές αστραφτερά

Βγάλω (µιλιά): µιλάω. Π.χ.: Ούτε την φωνή του δεν ακούσαµε! ∆εν έβγαλε µιλιά όλο το βράδυ!

Ρήµα, έγκλισης υποτακτικής απλής, χρόνου αορίστου, φωνής ενεργητικής, προσώπου α΄, αριθµού ενικού, συζυγίας α΄( βγάζω) Αρχικοί χρόνοι: βγάζω, έβγαζα, θα βγάζω, θα βγάλω, έβγαλα, έχω βγάλει, είχα βγάλει, θα έχω βγάλει

Καρφώνει: βάζει καρφί ή κάποιο µυτερό όργανο σε ένα σώµα, στον τοίχο κ.ά. Π.χ.: Κάρφωσε στον τοίχο δύο µικρά καρφιά, για να κρεµάσει τους πίνακες. Ρήµα, έγκλισης οριστικής, χρόνου ενεστώτα, φωνής ενεργητικής, προσώπου γ΄, αριθµού ενικού, συζυγίας α΄(καρφώνω) Αρχικοί χρόνοι: καρφώνω, κάρφωνα, θα καρφώνω, θα καρφώσω, κάρφωσα, έχω καρφώσει, είχα καρφώσει, θα έχω καρφώσει Αποχαιρετά: χαιρετάει για µεγάλο διάστηµα. Π.χ.: Μας αποχαιρέτησε όλους και ξεκίνησε συγκινηµένος για το µεγάλο του ταξίδι… Ρήµα, έγκλισης οριστικής, χρόνου ενεστώτα, φωνής ενεργητικής, προσώπου γ΄, αριθµού ενικού, συζυγίας β΄ (αποχαιρετώ) Αρχικοί χρόνοι: αποχαιρετώ, αποχαιρετούσα, θα αποχαιρετώ, θα αποχαιρετήσω, αποχαιρέτησα, έχω αποχαιρετήσει, είχα αποχαιρετήσει, θα έχω αποχαιρετήσει

Τραγουδώ ελληνικά ενότητα 17 - «ποίηση µελοποιηµένη»

284

Ασκήσεις Λεξιλογίου

1. Αντιστοιχίστε τις λέξεις αριστερά µε την σηµασία τους δεξιά:

α. αποχαιρετώ λυπάµαι β. πικραίνοµαι δίνω απάντηση γ. αστραφτερή µιλάω δ. βγάζω µιλιά χαιρετώ για πολύ καιρό ε. αποκρίνοµαι λαµπερή

2. Βρείτε λέξεις από το τραγούδι, που σηµαίνουν ό,τι και οι λέξεις της στήλης α΄ ή το αντίθετο των λέξεων της στήλης β΄:

στήλη α΄

στήλη β΄

βόλτα φτωχόσπιτο

………………………… …………………………

καλό παιδί πίσω ντυµένο

………………………… ………………………… …………………………

Γραµµατική α. Θεωρία

Μέλλοντας συνεχής και απλός παθητικής φωνής Μέλλοντας συνεχής Όπως ήδη γνωρίζουµε, είναι ο χρόνος που φανερώνει ότι κάτι θα γίνεται συχνά ή συνέχεια στο µέλλον. Τονίζει την διάρκεια ή την επανάληψη µιας πράξης και σχηµατίζεται από το θα και τον ενεστώτα.

Λέξεις - φράσεις που δηλώνουν διάρκεια ή επανάληψη και θέλουν µέλλοντα συνεχή:

πόσο συχνά; από αύριο - από µεθαύριο - από την άλλη εβδοµάδα - από τον άλλο µήνα, χρόνο - από του χρόνου - όλο το πρωί, το βράδυ… κάθε πότε; κάθε ώρα, µέρα, µήνα κλπ. - από εδώ και εµπρός - πάντα

Στην παθητική φωνή κλίνεται ως εξής:

β΄ συζυγία

α΄ συζυγία

α΄ τάξη β΄ τάξη

θα γράφ - οµαι θα γράφ - εσαι θα γράφ - εται θα γραφ - όµαστε

θα αγαπ - ιέµαι θα αγαπ - ιέσαι θα αγαπ - ιέται θα αγαπ - ιόµαστε

θα οδηγ - ούµαι θα οδηγ - είσαι θα οδηγ - είται θα οδηγ - ούµαστε

Τραγουδώ ελληνικά ενότητα 17 - «ποίηση µελοποιηµένη»

285

θα γραφ - όσαστε (γράφ-εστε) θα γράφ - ονται

θα αγαπ - ιόσαστε (αγαπ-ιέστε) θα αγαπ - ιούνται

θα οδηγ - είστε θα οδηγ - ούνται

Παραδείγµατα: Από εδώ και στο εξής, οι φοιτητές θα γράφονται στις σχολές τους στις αρχές Σεπτεµβρίου. Υπόσχονται ότι θα αγαπιούνται µέχρι το τέλος της ζωής τους. Κάθε φορά που θα κάνεις τα ίδια λάθη, θα οδηγείσαι στο ίδιο άσχηµο αποτέλεσµα. Μέλλοντας απλός Είναι ο χρόνος που, όπως ξέρουµε, παρουσιάζει µια πράξη που θα γίνει στο µέλλον συνοπτικά, µία φορά, χωρίς διάρκεια ή επανάληψη.

Λέξεις - φράσεις που θέλουν µέλλοντα απλό: µετά, αύριο, µεθαύριο, το πρωί, απόψε, τώρα, σε λίγο, έπειτα, αργότερα, συχνά, φέτος, του χρόνου, τον επόµενο - ερχόµενο - άλλο χρόνο, µήνα, σε λίγες - µερικές µέρες, εβδοµάδες κ.ά.

Στην παθητική φωνή έχει τις ακόλουθες καταλήξεις:

καταλήξεις

στον ενεστώτα

απλός

µέλλοντας ενεργητικής

απλός

µέλλοντας παθητικής

παράδειγµα

-ζω -νω -θω

-σω

-στώ

σκουπίζω - θα σκουπίσω / σκουπίζοµαι - θα σκουπιστώ

κλείνω - θα κλείσω / κλείνοµαι - θα κλειστώ πείθω - θα πείσω / πείθοµαι - θα πειστώ

-ζω

-(σ)κω -γω -γγω -χω -χνω -ττω

-ξω

-χτώ (-χθώ)

κοιτάζω - θα κοιτάξω / κοιτάζοµαι - θα κοιταχτώ διδάσκω - θα διδάξω / διδάσκοµαι - θα διδαχτώ ανοίγω - θα ανοίξω / ανοίγοµαι - θα ανοιχτώ σφίγγω - θα σφίξω / σφίγγοµαι - θα σφιχτώ

ελέγχω - θα ελέγξω / ελέγχοµαι - θα ελεγχθώ φτιάχνω - θα φτιάξω / φτιάχνοµαι - θα φτιαχτώ κηρύττω - θα κηρύξω / κηρύττοµαι - θα κηρυχθώ

-πω -πτω -βω -φω

-ψω

-φτώ (-φθώ)

εγκαταλείπω - θα εγκαταλείψω / εγκαταλείποµαι - θα

εγκαταλειφτώ καλύπτω - θα καλύψω / καλύπτοµαι - θα καλυφτώ

ράβω - θα ράψω / ράβοµαι - θα ραφτώ βάφω - θα βάψω / βάφοµαι - θα βαφτώ

-εύω

-έψω

-ευτώ

παντρεύω - θα παντρέψω / παντρεύοµαι - θα παντρευτώ

Μόνο τα: κλείνω, πιάνω, σβήνω σχηµατίζουν µέλλοντα παθητικής φωνής σε -στώ. Όλα τα υπόλοιπα ρήµατα σχηµατίζουν σε -θώ (πληρώνω - πληρώνοµαι - θα πληρωθώ).

Τραγουδώ ελληνικά ενότητα 17 - «ποίηση µελοποιηµένη»

286

-αύω

-άψω

-αυτώ

αναπαύοµαι - θα αναπαυτώ

Παραδείγµατα: Οι υπάλληλοι της εταιρείας θα πληρωθούν στο τέλος του µήνα. Αυτό τον χρόνο θα διδαχτούµε αρχαία ελληνικά. Τα έξοδα του προγράµµατος θα καλυφθούν από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Κώστας και η Ηρώ θα παντρευτούν τον επόµενο µήνα. Τα ρήµατα της β΄ συζυγίας σχηµατίζουν τον µέλλοντα ως εξής:

µέλλοντας

ενεργητικής φωνής

µέλλοντας

παθητικής φωνής

παράδειγµα

-ησω

-ηθώ

απαντάω - θα απαντήσω - θα απαντηθώ

-ασω -αστώ γελάω - θα γελάσω - θα γελαστώ -εσω -εθώ αφαιρώ - θα αφαιρέσω - θα αφαιρεθώ -αξω -αχτώ πετάω - θα πατάξω - θα πεταχτώ -ηξω -ηχτώ τραβάω - θα τραβήξω - θα τραβηχτώ

Κλίνεται ως εξής:

β΄ συζυγία

α΄ συζυγία

α΄ τάξη β΄ τάξη

θα γραφτ - ώ θα γραφτ - είς θα γραφτ - εί θα γραφτ - ούµε θα γραφτ - είτε θα γραφτ - ούν (ε)

θα αγαπηθ - ώ θα αγαπηθ - είς θα αγαπηθ - εί θα αγαπηθ - ούµε θα αγαπηθ - είτε θα αγαπηθ - ούν (ε)

θα οδηγηθ - ώ θα οδηγηθ - είς θα οδηγηθ - εί θα οδηγηθ - ούµε θα οδηγηθ - είτε θα οδηγηθ - ούν (ε)

Υπάρχουν ρήµατα που δεν ακολουθούν κανόνες στον σχηµατισµό του µέλλοντα:

ρήµα

απλός µέλλοντας

ρήµα

απλός µέλλοντας

ακούω-ακούγοµαι

θα ακουστώ

πλένω-πλένοµαι

θα πλυθώ

βάζω

θα βαλθώ

επιστρέφω-επιστρέφοµαι

θα επιστραφώ

βλέπω-βλέποµαι

θα ιδωθώ

δίνω - δίνοµαι

θα δοθώ

βρέχω-βρέχοµαι

θα βραχώ

ζεσταίνω-ζεσταίνοµαι

θα ζεσταθώ

Τραγουδώ ελληνικά ενότητα 17 - «ποίηση µελοποιηµένη»

287

βρίσκω-βρίσκοµαι

θα βρεθώ καίω-καίγοµαι θα καώ

κόβω-κόβοµαι

θα κοπώ

προσφέρω-προσφέροµαι

θα προσφερθώ

λέω-λέγοµαι

θα ειπωθώ

στέλνω-στέλνοµαι

θα σταλθώ

µαθαίνω-µαθαίνοµαι

θα µαθευτώ

τρώω-τρώγοµαι

θα φαγωθώ

παίρνω-παίρνοµαι

θα παρθώ

β. Ασκήσεις 1. Συµπληρώστε τα κενά µε το ρήµα της παρένθεσης στον σωστό τύπο του συνεχούς µέλλοντα της παθητικής φωνής: α. Όλο το πρωί της ∆ευτέρας ………………………… οι µαθητές στο σχολείο µας. (γράφοµαι) β. Από εδώ και εµπρός ………………………… ακόµη περισσότερο. Είναι πολύ ταιριαστό ζευγάρι! (αγαπιέµαι) γ. Κάθε χρόνο θα ………………………… καινούργια µοντέλα από τους σχεδιαστές µας. Έτσι οι πελάτες µας θα µένουν ευχαριστηµένοι!(σχεδιάζοµαι) δ. Κάθε πόσο ………………………… τους φίλους σας;(επισκέπτοµαι) ε. Κάθε πότε ………………………… το µάθηµα αγγλικών;(διδάσκοµαι) 2. Συµπληρώστε τα κενά µε το ρήµα της παρένθεσης στον σωστό τύπο του απλού µέλλοντα της παθητικής φωνής: α. Για την τελετή αποφοίτησης ………………………… εκατό κοστούµια για τους µαθητές. (ράβοµαι) β. Την άλλη εβδοµάδα ………………………… η κόρη µου.(παντρεύοµαι) γ. Το Σάββατο, πριν την γιορτή ………………………… τα γλυκά και ………………………… το τραπέζι. (φτιάχνοµαι, ετοιµάζοµαι) δ. Μακριά από τον φούρνο, παιδί µου! ………………………… !(καίγοµαι) ε. ∆εν ………………………… άλλες προσκλήσεις από κανένα, γιατί έχουν µαζευτεί ήδη πολλά άτοµα. (στέλνοµαι) Τραγούδι 2

Άρνηση Στίχοι: Γιώργος Σεφέρης

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Στο περιγιάλι το κρυφό κι άσπρο σαν περιστέρι διψάσαµε το µεσηµέρι µα το νερό γλυφό4. Πάνω στην άµµο την ξανθή γράψαµε τ' όνοµά της.

4 περίπου αλµυρό

Τραγουδώ ελληνικά ενότητα 17 - «ποίηση µελοποιηµένη»

288

Ωραία που φύσηξε ο µπάτης5 και σβήστηκε η γραφή. Με τι καρδιά, µε τι πνοή, τι πόθους και τι πάθος, πήραµε τη ζωή µας. Λάθος! Κι αλλάξαµε ζωή.

Κουβέντα µε ένα λουλούδι Στίχοι: Γιάννης Ρίτσος

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Κυκλάµινο κυκλάµινο στου βράχου τη σχισµάδα6

πού βρήκες χρώµατα κι ανθείς7 πού µίσχο8 και σαλεύεις9.

Μέσα στο βράχο σύναξα10 το γαίµα11 στάλα στάλα. Μαντήλι ρόδινο έπλεξα

κι ήλιο µαζεύω τώρα.

Λεξιλόγιο

Περιγιάλι: παραλία, ακρογιαλιά, ακροθαλασσιά. Π.χ.: Στις ατέλειωτες βόλτες µας στο περιγιάλι βλέπαµε από µακριά το καραβάκι που έκανε το δροµολόγιο ανάµεσα στα δύο νησιά. Ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, αριθµού ενικού, πτώσης αιτιατικής (το περιγιάλι) Κλίση: το περιγιάλι το περιγιάλι - περιγιάλι Κρυφό: κρυµµένο, µυστικό. Π.χ.: Κρατούσε από όλους κρυφό ότι παντρεύτηκε! Επίθετο, γένους ουδετέρου, αριθµού ενικού, πτώσης αιτιατικής (κρυφός-ή-ό) Κλίση: κρυφός κρυφή κρυφό κρυφού κρυφής κρυφού κρυφό κρυφή κρυφό κρυφέ κρυφή κρυφό κρυφοί κρυφές κρυφά

5 ελαφρός και δροσερός άνεµος που έρχεται από την θάλασσα, θαλασσινή αύρα 6 σχισµή, στενό άνοιγµα 7 ανθίζεις 8 τµήµα του φύλλου ενός φυτού, που ενώνει το κυρίως φύλλο µε τον βλαστό 9 κουνιέσαι ελαφριά 10 συγκέντρωσα, µάζεψα 11 αίµα

Τραγουδώ ελληνικά ενότητα 17 - «ποίηση µελοποιηµένη»

289

κρυφών κρυφών κρυφών κρυφούς κρυφές κρυφά κρυφοί κρυφές κρυφά Φύσηξε: πνέει, δηµιουργεί αέρα. Π.χ.: Φυσάει πολύ δυνατός αέρας και τα καράβια µένουν δεµένα στα λιµάνια. Ρήµα, έγκλισης οριστικής, χρόνου αόριστου, φωνής ενεργητικής, προσώπου γ΄, αριθµού ενικού, συζυγίας β΄(φυσάω) Αρχικοί χρόνοι: φυσάω, φυσούσα, θα φυσάω, θα φυσήξω, φύσηξα, έχω φυσήξει, είχα φυσήξει, θα έχω φυσήξει Σβήστηκε: διαγράφτηκε κάτι γραµµένο. Π.χ.: Κάποιο πρόβληµα παρουσιάστηκε στον υπολογιστή µου και σβήστηκαν όλα τα αρχεία µου! Τι να κάνω τώρα; Ρήµα, έγκλισης οριστικής, χρόνου αορίστου, φωνής παθητικής, προσώπου γ΄, αριθµού ενικού, συζυγίας α΄(σβήνοµαι) Αρχικοί χρόνοι: σβήνοµαι, σβηνόµουν, θα σβήνοµαι, θα σβηστώ, σβήστηκα, έχω σβηστεί, είχα σβηστεί, θα έχω σβηστεί Πνοή: η κίνηση του αέρα, το φύσηµα, η αναπνοή, η ζωή, η δύναµη. Π.χ.:Πρέπει να δίνουµε πνοή σε κάθε µας στιγµή… Τι λες εσύ; Ουσιαστικό, γένους θηλυκού, αριθµού ενικού, πτώσης αιτιατικής (η πνοή, -ής) Κλίση: η πνοή οι πνοές της πνοής των πνοών την πνοή τις πνοές - πνοή - πνοές Πόθους: δυνατή επιθυµία, λαχτάρα. Π.χ.: Ο πόθος για την ελευθερία τους οδήγησε στην Επανάσταση. Ουσιαστικό, γένους αρσενικού, αριθµού πληθυντικού, πτώσης αιτιατικής (ο πόθος, –ου) Κλίση: ο πόθος οι πόθοι του πόθου των πόθων τον πόθο τους πόθους - πόθε - πόθοι Πάθος: συναίσθηµα ή επιθυµία που κυριαρχεί πάνω στην συνείδησή µας µε έναν τρόπο συνεχή και έντονο. Π.χ.: Το πάθος του για τα χρήµατα τον κάνει πολύ σκληρό απέναντι στους ανθρώπους. Ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, αριθµού ενικού, πτώσης αιτιατικής (το πάθος, -ους) Κλίση: το πάθος τα πάθη του πάθους των παθών το πάθος τα πάθη

Τραγουδώ ελληνικά ενότητα 17 - «ποίηση µελοποιηµένη»

290

- πάθος - πάθη Κυκλάµινο: µικρό φυτό µε µοβ ροζ λουλούδια. Π.χ.: Φύτεψα στο µπαλκόνι µου µικρά ροζ κυκλάµινα! Πόσο όµορφα είναι όταν ανθίζουν! Ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, αριθµού ενικού, πτώσης κλητικής (το κυκλάµινο, -ου) Κλίση: το κυκλάµινο τα κυκλάµινα του κυκλάµινου των κυκλάµινων το κυκλάµινο τα κυκλάµινα - κυκλάµινο - κυκλάµινα Βράχου: µεγάλος πέτρινος λόφος. Π.χ.: Η Ακρόπολη είναι ο Ιερός Βράχος της Αθήνας. Ουσιαστικό, γένους αρσενικού, αριθµού ενικού, πτώσης γενικής (ο βράχος, -ου) Κλίση: ο βράχος οι βράχοι του βράχου των βράχων τον βράχο τους βράχους - βράχε - βράχοι Έπλεξα: πέρασα µε κατάλληλο τρόπο ένα νήµα, ένα σκοινί µέσα σε ένα άλλο, έτσι ώστε να κατασκευάσω κάτι. Π.χ.: Την Πρωτοµαγιά τρέχουµε στην εξοχή, µαζεύουµε λουλούδια και πλέκουµε πολύχρωµα στεφάνια! Ρήµα, έγκλισης οριστικής, χρόνου αορίστου, φωνής ενεργητικής, προσώπου α΄, αριθµού ενικού, συζυγίας α΄(πλέκω) Αρχικοί χρόνοι: πλέκω, έπλεκα, θα πλέκω, θα πλέξω, έπλεξα, έχω πλέξει, είχα πλέξει, θα έχω πλέξει

Ασκήσεις Λεξιλογίου

1. Αντιστοιχίστε τις λέξεις αριστερά µε την σηµασία τους δεξιά:

α. κρυφός δυνατή επιθυµία β. βράχος δηµιουργώ αέρα γ. πόθος πέτρινος λόφος δ. φυσάω φύσηµα ε. πνοή κρυµµένος

2. Βρείτε λέξεις από το τραγούδι, που σηµαίνουν ό,τι και οι λέξεις της στήλης α΄ ή το αντίθετο των λέξεων της στήλης β΄:

στήλη α΄

στήλη β΄

Τραγουδώ ελληνικά ενότητα 17 - «ποίηση µελοποιηµένη»

291

σταγόνα κόκκινο συγκεντρώνω

………………………… ………………………… …………………………

κατάφαση ανάβω

………………………… …………………………

Γραµµατική α. Θεωρία

Υποτακτική συνεχής και απλή παθητικής φωνής Υποτακτική συνεχής Θυµίζουµε ότι η συνεχής υποτακτική είναι η έγκλιση που φανερώνει το ενδεχόµενο και το επιθυµητό (κάτι που θέλουµε να γίνει), αλλά και προτροπή, παραχώρηση, ευχή, απορία, προσταγή ή απαγόρευση. Θέλουµε δε, αυτό που εκφράζει το ρήµα να γίνεται συνέχεια, µε διάρκεια ή επανάληψη. Σχηµατίζεται από το να και το ρήµα στον ενεστώτα και παίρνει άρνηση µη (ν).

Ρήµατα που παίρνουν συνεχή υποτακτική:

µου αρέσει, µε εκνευρίζει, ευχαριστιέµαι, στενοχωριέµαι, χαίροµαι, κουράζοµαι φαίνοµαι, δείχνω

αρχίζω, ξεκινώ, συνεχίζω, εξακολουθώ, σταµατώ, συνηθίζω µαθαίνω, ξέρω κ.ά.

Στην παθητική φωνή σχηµατίζεται ως εξής:

β΄ συζυγία

α΄ συζυγία

α΄ τάξη β΄ τάξη

να γράφ - οµαι να γράφ - εσαι να γράφ - εται να γραφ - όµαστε να γραφ - όσαστε (γράφ-εστε) να γράφ - ονται

να αγαπ - ιέµαι να αγαπ - ιέσαι να αγαπ - ιέται να αγαπ - ιόµαστε να αγαπ - ιόσαστε (αγαπ-ιέστε) να αγαπ - ιούνται

να οδηγ - ούµαι να οδηγ - είσαι να οδηγ - είται να οδηγ - ούµαστε να οδηγ - είστε να οδηγ - ούνται

Παραδείγµατα: Οι φοιτητές άρχισαν να γράφονται στις σχολές τους από τις αρχές Σεπτεµβρίου. Εξακολουθούν να αγαπιούνται παρά το ότι τσακώνονται τόσο συχνά. Με εκνευρίζει να οδηγούµαι πάντα στα ίδια σφάλµατα. Υποτακτική απλή Η απλή υποτακτική, σε αντίθεση µε την συνεχή, παρουσιάζει, όπως ξέρουµε, κάτι στιγµιαίο, που χρειάζεται να γίνει µία φορά, συνοπτικά και χωρίς διάρκεια. Συνοδεύεται από τους συνδέσµους αν, εάν, σαν, όταν, πριν, πριν να, µόλις, προτού, άµα, για να, µη(ν), µήπως.

Τραγουδώ ελληνικά ενότητα 17 - «ποίηση µελοποιηµένη»

292

Σχηµατίζεται από το να και τον απλό µέλλοντα (χωρίς το -θα-) και παίρνει άρνηση µη(ν).

Ρήµατα που παίρνουν απλή υποτακτική:

πάω, ετοιµάζοµαι, αργώ, βιάζοµαι, ανυποµονώ, κοντεύω, περιµένω, µπορώ, θέλω

µε ενδιαφέρει, µπορεί, φτάνει, µένει, αποκλείεται, πρόκειται, πρέπει χρειάζεται καιρός, είναι ώρα, δεν βλέπω την ώρα, είναι η σειρά µου

ακόµα, λίγο έλειψε, παρά λίγο, παρά τρίχα κ.ά.

Στην παθητική φωνή σχηµατίζεται ως εξής:

β΄ συζυγία

α΄ συζυγία

α΄ τάξη β΄ τάξη

να γραφτ - ώ να γραφτ - είς να γραφτ - εί να γραφτ - ούµε να γραφτ - είτε να γραφτ - ούν (ε)

να αγαπηθ - ώ να αγαπηθ - είς να αγαπηθ - εί να αγαπηθ - ούµε να αγαπηθ - είτε να αγαπηθ - ούν (ε)

να οδηγηθ - ώ να οδηγηθ - είς να οδηγηθ - εί να οδηγηθ - ούµε να οδηγηθ - είτε να οδηγηθ - ούν (ε)

Παραδείγµατα: Ετοιµάζοµαι να γραφτώ στην σχολή µου την επόµενη εβδοµάδα, γιατί τα µαθήµατα ξεκινούν σε λίγο καιρό. Αποκλείεται να αγαπηθούν αυτοί οι δύο. Είναι σαν τον σκύλο µε την γάτα! Παρά λίγο να οδηγηθώ ξανά στο ίδιο λάθος. Ευτυχώς που άκουσα την συµβουλή σου! β. Ασκήσεις 1. Συµπληρώστε τα κενά µε το ρήµα της παρένθεσης στον σωστό τύπο της συνεχούς υποτακτικής της παθητικής φωνής: α. Πρέπει να αρχίσεις ………………………… γιατί η ώρα έχει περάσει! (ετοιµάζοµαι) β. Συνηθίζετε ………………………… µε τον κήπο σας ή έχετε κηπουρό γι’ αυτόν; (ασχολούµαι) γ. ∆εν θέλει ………………………… καλά αυτό το παιδί! Φοράει διαρκώς τα ίδια ρούχα!(ντύνοµαι) δ. Συνήθως τα βράδια προτιµώ ………………………… νωρίς;(κοιµάµαι) ε. Χαίρονται ………………………… κάθε Κυριακή τους φίλους τους.(επισκέπτοµαι) 2. Συµπληρώστε τα κενά µε το κατάλληλο ρήµα στον σωστό τύπο της απλής υποτακτικής της παθητικής φωνής:

ντύνοµαι, διορθώνοµαι, κοιµάµαι, επιστρέφοµαι, καίγοµαι

Τραγουδώ ελληνικά ενότητα 17 - «ποίηση µελοποιηµένη»

293

α. Χρειάζεται καιρός για ………………………… τα διαγωνίσµατα όλων των παιδιών. Εποµένως τα αποτελέσµατα θα καθυστερήσουν. β. Όλοι στενοχωρηθήκαµε, γιατί δεν θέλαµε ………………………… το κοντινό µας δάσος! Τι καταστροφή! γ. ∆εν µπορούν ………………………… τα χρήµατα σε κανέναν πελάτη, όταν ο ίδιος δεν µας φέρει την απόδειξη πληρωµής. δ. Να θυµάσαι ότι πρέπει ………………………… πολύ καλά για το σηµερινό πάρτι της εταιρείας! Όλα συζητιούνται από αυτούς… ε. Ήµουν τόσο κουρασµένη, που παρά τρίχα ………………………… όρθια!

Κείµενο

Οδυσσέας Ελύτης (1911 - 1996)

Ο Οδυσσέας Ελύτης (φιλολογικό ψευδώνυµο του Οδυσσέα Aλεπουδέλη) είναι από τους πιο σηµαντικούς ποιητές της νέας ελληνικής ποίησης. Η νησιώτικη καταγωγή του γίνεται το πλαίσιο στα ποιήµατά του: η θάλασσα, ο ουρανός, ο ήλιος, ο έρωτας, τα βουνά, τα λουλούδια και ο άνεµος. Συµµετέχει στον πόλεµο του 1940-41 και µας δίνει το «Άσµα ηρωικό και πένθιµο για τον χαµένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας», που θα είναι πάντα ένας ύµνος στην ελευθερία, όχι µόνο την ελληνική αλλά και την πανανθρώπινη. Εκτός από την ποίηση, ο Ελύτης γράφει κριτικές, άρθρα, δοκίµια, µεταφράσεις ξένων ποιηµάτων και θεατρικών έργων. Πολλά ποιήµατά του είναι µεταφρασµένα σε πολλές ξένες γλώσσες. Το 1960 παίρνει το Πρώτο Κρατικό Βραβείο ποίησης για το «Άξιον Εστί» και το 1979 το βραβείο Νόµπελ Λογοτεχνίας, µια διεθνή αναγνώριση για τον ποιητή. Το 1987 γίνεται επίτιµος διδάκτορας του Πανεπιστηµίου της Ρώµης και του Πανεπιστηµίου Αθηνών, ενώ το 1989 τιµάται µε το γαλλικό παράσηµο του Ανώτατου Ταξιάρχη της Λεγεώνας της Τιµής. Ορισµένα από τα ποιήµατά του είναι: Προσανατολισµοί (1940) Ήλιος ο πρώτος (1943) Άξιον Εστί (1959) Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας (1971) Το Μονόγραµµα (1972) Τα Ρω του Έρωτα (1973) Τα Ετεροθαλή (1974) Μαρία Νεφέλη (1978) Ηµερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου (1984) Ο µικρός ναυτίλος (1988) ∆υτικά της λύπης (1995).

(www.logotexnia.com, µε αλλαγές)

Γιώργος Σεφέρης (1900 - 1971)

Ο Γιώργος Σεφέρης (φιλολογικό όνοµα του Γεωργίου Σεφεριάδη) είναι επίσης µια σπουδαία µορφή της νέας ελληνικής ποίησης. Η καταστροφή της πόλης του, της Σµύρνης, τον βρίσκει στο Παρίσι και τον πληγώνει βαθιά. Το γεγονός αυτό, όπως και το επάγγελµά του (διπλωµάτης, Πρόξενος, Πρέσβης) επηρεάζουν τον τρόπο γραφής του. Αλλάζει διαρκώς τόπο εγκατάστασης και η ποίησή του έχει την λύπη του ανθρώπου που εξοµολογείται και την θλίψη του Έλληνα για τις εθνικές περιπέτειες. Παρόλα αυτά, η διάθεση αυτή δεν οδηγεί στην άρνηση ή την καταστροφή. Από την άλλη πλευρά του σκοταδιού είναι το φως και υπάρχει µια πίστη που προστατεύει.

Τραγουδώ ελληνικά ενότητα 17 - «ποίηση µελοποιηµένη»

294

Το 1963 τιµάται µε το βραβείο Νόµπελ Λογοτεχνίας και παράλληλα γίνεται επίτιµος διδάκτορας Πανεπιστηµίων του εξωτερικού. Το 1969 κυκλοφορεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό η περίφηµη «διακήρυξή» του κατά της δικτατορίας. Ορισµένες από τις ποιητικές του συλλογές είναι: Στροφή (1932) Το µυθιστόρηµα (1935) Τετράδιο Γυµνασµάτων (1940) Ηµερολόγιο καταστρώµατος Α' (1940) Ηµερολόγιο καταστρώµατος Β' (1944) Τρία κρυφά Ποιήµατα (1966). (Μελοποιηµένη ελληνική ποίηση, www.cgi.di.uoa.gr, µε αλλαγές)

Γιάννης Ρίτσος (1909 - 1990)

Ο Γιάννης Ρίτσος είναι µια εξίσου σηµαντική προσωπικότητα στον χώρο της νέας ελληνικής ποίησης. Η ποίησή του είναι αγωνιστική και οι µαρξιστικές του ιδέες του φέρνουν δυσκολίες και αρρώστιες από συνεχείς εξορίες και φυλακίσεις, σε µια περίοδο12 που η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα είναι κρίσιµη. Το 1956 εκδίδει την ποιητική συλλογή «Η Σονάτα του σεληνόφωτος» και τιµάται από την Πολιτεία µε το πρώτο Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Αργότερα, κάτω από τον υπερρεαλισµό και την µοντέρνα ποίηση, συνθέτει ποιήµατα, που επηρεάζονται από τις πικρές αναµνήσεις του ή από την επικαιρότητα. Από το 1950 κι έπειτα εκδίδει µια σειρά από µεγάλα ποιήµατα, που παρουσιάζουν την «ρωµιοσύνη», από τα χρόνια του Τρωικού πολέµου και των µυθικών µορφών των Μυκηναϊκών χρόνων. Παίρνει τον µύθο από την ελληνική αρχαιότητα και τις παραδόσεις του τόπου, και συνδέει το παρελθόν µε το παρόν, τονίζοντας την ενότητα και την συνέχειά του.

Ο Ρίτσος γίνεται διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης το 1975, και του Πανεπιστηµίου Αθηνών το 1987. Τιµάται, επίσης, µε το Μέγα διεθνές βραβείο ποίησης (Βέλγιο, 1972), το ∆ιεθνές βραβείο «Γκεόργκι ∆ηµητρώφ» (Βουλγαρία, 1975), το Μέγα βραβείο ποίησης «Αλφρέ ντε Βινύ» (Γαλλία, 1975), το ∆ιεθνές βραβείο «Αίτνα-Ταορµίνα» (Ιταλία, 1976), το Βραβείο «Λένιν» (ΕΣΣ∆, 1977), το ∆ιεθνές βραβείο «Μποντέλο» (1978). Εκδίδει πολλές ποιητικές συλλογές (Επιτάφιος, Η σονάτα του σεληνόφωτος. Ρωµιοσύνη κ.ά.), γράφει δοκίµια και κάνει πολλές

µεταφράσεις. Όλο του το έργο εκδίδεται το 1975 σε τέσσερις τόµους µε τον τίτλο «Ποιήµατα».

(www.logotexnia.com , µε αλλαγές)

Λεξιλόγιο

Ψευδώνυµο: φανταστικό ονοµατεπώνυµο που χρησιµοποιείται κυρίως από συγγραφείς και καλλιτέχνες. Π.χ.: Πολλοί καλλιτέχνες χρησιµοποιούν ψευδώνυµο, κυρίως όταν αυτό ακούγεται καλύτερα. Πλαίσιο: αυτό που περιβάλλει ένα αντικείµενο, µια ενέργεια, το περίβληµα ενός πίνακα. Π.χ.: Οι Αθηναίοι θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν πολλές συναυλίες και θεατρικές παραστάσεις αυτό το καλοκαίρι, στο πλαίσιο του φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Πανανθρώπινη: παγκόσµια, αυτή που ανήκει ή αναφέρεται σε όλους τους ανθρώπους.

12 Περίοδος στρατιωτικής δικτατορίας (1967-1974)

Τραγουδώ ελληνικά ενότητα 17 - «ποίηση µελοποιηµένη»

295

Π.χ.: Η ελευθερία και η ισότητα αποτελούν, µαζί µε άλλα, πανανθρώπινα αιτήµατα και ιδανικά. Κριτικές: µελέτες, κρίσεις πνευµατικών και καλλιτεχνικών έργων. Π.χ.: Η παράσταση ήταν καταπληκτική και οι ηθοποιοί µε αξιόλογο ταλέντο, κάτι που τονίστηκε και στις κριτικές. ∆οκίµια: φιλολογικά, επιστηµονικά ή κριτικά κείµενα. Π.χ.: Ένα από τα δοκίµια που διάβαζα τις προάλλες µιλούσε για τον ελεύθερο χρόνο και πώς µπορούµε να τον εκµεταλλευτούµε µε τον καλύτερο τρόπο. Αναγνώριση: το να δεχτούµε κάποιον ή κάτι, η επιβεβαίωση. Π.χ.: Η αναγνώριση της προσφοράς του στην τέχνη άργησε να έρθει, και έτσι τα έργα του απέκτησαν αξία µετά τον θάνατό του. Παράσηµο: σύµβολο ή µετάλλιο που απονέµει η πολιτεία σε πολύ σηµαντικά πρόσωπα. Π.χ.: Ο Έλληνας ποιητής έλαβε παράσηµο από τον Γάλλο πρωθυπουργό. Πληγώνει: δηµιουργεί πληγή σε κάποιον, τραυµατίζει. Π.χ.: Τα λόγια σου µε έχουν πληγώσει πολύ! ∆εν µπορώ να σε συγχωρήσω! ∆ιπλωµάτης: επίσηµος αντιπρόσωπος ξένης χώρας σε µια άλλη. Π.χ.: Στην αποψινή δεξίωση του Προέδρου της ∆ηµοκρατίας είναι καλεσµένοι πολιτικοί και διπλωµάτες από πολλές χώρες. Πρόξενος: επίσηµος αντιπρόσωπος ενός κράτους σε ένα άλλο. Π.χ.: Ο Πρόξενος µπορεί να ασχολείται µε τα οικονοµικά, µορφωτικά ή εµπορικά συµφέροντα της χώρας του στην χώρα που βρίσκεται. Πρέσβης: ανώτατος αντιπρόσωπος ενός κράτους σε ένα άλλο. Π.χ.: O Πρέσβης της Ελλάδας στις Ηνωµένες Πολιτείες προσπαθεί να προβάλλει για µια ακόµα φορά το καινούργιο πρόσωπο της Ελλάδας. Εγκατάστασης: τοποθέτησης. Π.χ.: Η εγκατάστασή του στην Αθήνα ήταν ζήτηµα χρόνου. Το είχε από καιρό αποφασίσει και περίµενε την κατάλληλη ευκαιρία. Εξοµολογείται: λέει τις αµαρτίες του σε ιερέα, φανερώνει τις σκέψεις του. Π.χ.: Του εξοµολογήθηκε όλη την αλήθεια για την τραγική µέρα! Τελικά ήταν αυτή που προκάλεσε το ατύχηµα! Επίτιµος: πρόσωπο που έχει έναν τίτλο τιµητικά, χωρίς να έχει απαραίτητα και τα σχετικά δικαιώµατα ή καθήκοντα. Π.χ.: Πολλοί από τους πνευµατικούς ανθρώπους του τόπου µας έχουν γίνει επίτιµοι διδάκτορες των Πανεπιστηµίων της χώρας. ∆ιακήρυξη: γνωστοποίηση που γίνεται γραπτά ή προφορικά µε επίσηµο ή πανηγυρικό τρόπο, κείµενο µε ιδεολογικές, πολιτικές, κοινωνικές ή άλλες αρχές. Π.χ.: Η ∆ιακήρυξη των Ανθρώπινων ∆ικαιωµάτων ψηφίστηκε το 1948 από τον Οργανισµό Ηνωµένων Εθνών. Αγωνιστική: που σχετίζεται µε τον αγώνα, µαχητική. Π.χ.: Η ποίηση και γενικότερα η λογοτεχνία είναι ιδιαίτερα αγωνιστική σε περιόδους πολιτικής κρίσης µιας χώρας.

Τραγουδώ ελληνικά ενότητα 17 - «ποίηση µελοποιηµένη»

296

Φυλακίσεις: κλείσιµο κάποιου στην φυλακή. Π.χ.: Μετά από τρία χρόνια φυλάκιση τον άφησαν ελεύθερο. Εξάλλου και η συµπεριφορά του ήταν καλή. Κρίσιµη: αποφασιστική, επικίνδυνη, σοβαρή. Π.χ.: Ο επόµενος µήνας θα είναι πολύ κρίσιµος για την πορεία της εταιρείας. Στο τέλος του θα καταλάβουµε αν το µέλλον µας εκεί θα είναι καλό! Εκδίδει: φροντίζει, διευθύνει την συγγραφή και την σύνταξη ενός έντυπου υλικού. Π.χ.: Έχουν εκδοθεί οι δύο από τους τρεις τόµους του ποιητικού του έργου. Επικαιρότητα: το σύνολο των γεγονότων του παρόντος, κυρίως των σηµαντικών. Π.χ.: Τα νέα της επικαιρότητας είναι τραγικά! Συνεχώς ακούµε για πολέµους, σεισµούς και καταστροφές!

Άσκηση κατανόησης

Επιλέξτε την σωστή απάντηση: 1. Τα βασικά χαρακτηριστικά της ποίησης του Οδυσσέα Ελύτη είναι: α. ο ήλιος και η θάλασσα β. ο πόλεµος και η πολιτική γ. τα καθηµερινά προβλήµατα 2. Η ποίηση του Γιώργου Σεφέρη είναι: α. λυπητερή αλλά στο τέλος αισιόδοξη β. χαρούµενη γ. αγωνιστική 3. Το 1963 Ο Γιώργος Σεφέρης και το 1979 ο Οδυσσέας Ελύτης παίρνουν: α. το Ευρωπαϊκό βραβείο θεάτρου β. το βραβείο της Ακαδηµίας Αθηνών γ. το βραβείο Νόµπελ Λογοτεχνίας 4. Η ποίηση του Γιάννη Ρίτσου είναι αγωνιστική, γιατί την περίοδο της δικτατορίας: α. πέρασε καλά β. φυλακίστηκε και αντιµετώπισε πολλές δυσκολίες γ. τιµήθηκε µε πολλά βραβεία 5. Ο Γιάννης Ρίτσος εκδίδει από το 1950 µια σειρά από ποιήµατα στα οποία το βασικό θέµα είναι: α. η πολιτική β. τα χρόνια του Τρωικού πολέµου γ. το ελληνικό παρελθόν στην συνέχειά του

Τραγουδώ ελληνικά ενότητα 17 - «ποίηση µελοποιηµένη»

297

Ελάτε να θυµηθούµε λίγα από αυτά που µάθαµε, παίζοντας…

1. Σταυρόλεξο Βρείτε τις λέξεις, που ζητάµε, και λύστε το σταυρόλεξο:

1.

1.

2.

2.

3.

Οριζόντια

1. Χαιρετάω για µεγάλο διάστηµα. 2. Κείµενο µε ιδεολογικές, πολιτικές, κοινωνικές αρχές. 3. Βάζω καρφί.

Κάθετα 1. Τα σηµαντικά γεγονότα του παρόντος. 2. Ακατοίκητος τόπος.

2. Κρεµάλα

Βρείτε την λέξη που κρύβεται:

1. Λαµπερή. 2. Τοποθέτηση. 3. Μοβ ροζ λουλούδι.

Α _ _ _ _ _ _ _ _ _ Ε _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Κ _ _ _ _ _ _ _ _

Παιχνιδόλεξα

Τραγουδώ ελληνικά ενότητα 17 - «ποίηση µελοποιηµένη»

298

3. Ακροστιχίδα Βρείτε τις λέξεις και ανακαλύψτε ποια κρύβεται (… αλλιώς η παραλία …):

1. Συναίσθηµα έντονο και συνεχές. 2. Περνάω νήµα µέσα σε άλλο για να κατασκευάσω κάτι. 3. Αποφασιστικός, επικίνδυνος, σοβαρός. 4. Αυτό που περιβάλλει ένα αντικείµενο. 5. Τραυµατίζω κάποιον. 6. Απαντάω. 7. Κλείσιµο στην φυλακή. 8. Επίσηµος αντιπρόσωπος ξένης χώρας σε µια άλλη. 9. Τιµητικός τίτλος χωρίς απαραίτητα µε τα ανάλογα καθήκοντα.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

4. Τραγούδια

Ακούστε τα τραγούδια και συµπληρώστε τις λέξεις που λείπουν:

Το δελφινοκόριτσο

Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης Μουσική: Λίνος Κόκοτος

Εκεί στης Ύδρας τ' ανοιχτά και των Σπετσών να σου µπροστά µου ένα δελφινοκόριτσο! Μωρέ του λέω πούν' το µεσοφόρι σου, έτσι γυµνούλι πας ………………… τ' αγόρι σου. Άιντε µωρό µου, ανέβα και κινήσαµε πέντε φορές τους ουρανούς γυρίσαµε. Αγόρι εγώ δεν έχω, µου ………………… , βγήκα µια τσάρκα για να δω τι γίνεται. ∆ίνει βουτιά στα κύµατα και ………………… ξανανεβαίνει κι απ' τη βάρκα ………………… . Άιντε µωρό µου, ανέβα και κινήσαµε πέντε φορές τους ουρανούς γυρίσαµε.

Τραγουδώ ελληνικά ενότητα 17 - «ποίηση µελοποιηµένη»

299

Θεέ µου, συγχώρεσέ µε, σκύβω για ………………… κι ένα φιλί µου δίνει, το παλιόπαιδο. Σα λεµονιά τα στήθη του µυρίζουνε κι όλα τα µπλε στα µάτια του γυαλίζουνε.

Άιντε µωρό µου, ανέβα και κινήσαµε πέντε φορές τους ουρανούς γυρίσαµε.

Η Μάγια

Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Η Πούλια που ‘χει εφτά παιδιά µέσ' απ' τους ουρανούς περνά, κάποτε λίγο σταµατά στο φτωχικό µου και χτυπά. -Γεια σας τι κάνετε, καλά; -Καλά, πώς είναι τα παιδιά; -Τι να σας πω εκεί ψηλά τα τρώει τ' αγιάζι κι η ερηµιά. -Γι’ αυτό ………………… κυρά; ∆ε µου τα στέλνεις εδώ, να. -Ευχαριστώ, µα είναι πολλά, θα σου τη φάνε τη σοδειά. -∆ώσε µου καν την πιο µικρή τη Μάγια την ………………… . -Παρ' τη λοιπόν κι έχε στο νου πως θα 'σαι ο άντρας τ' ουρανού. Είπε και πριν ………………… µιλιά, µου την ………………… στα µαλλιά. Λάµπουνε γύρω τα βουνά τα χέρια µου βγάζουν φωτιά. Κι η Πούλια που ‘χει εφτά παιδιά φεύγει και µ' ………………… .

Τραγουδώ ελληνικά ενότητα 17 - «ποίηση µελοποιηµένη»

300

Άρνηση Στίχοι: Γιώργος Σεφέρης

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Στο ………………… το ………………… κι άσπρο σαν περιστέρι διψάσαµε το µεσηµέρι µα το νερό γλυφό. Πάνω στην άµµο την ξανθή γράψαµε τ' όνοµά της. Ωραία που ………………… ο µπάτης και ………………… η γραφή. Με τι καρδιά, µε τι ………………… , τι ………………… και τι ………………… , πήραµε τη ζωή µας. Λάθος! Κι αλλάξαµε ζωή.

Κουβέντα µε ένα λουλούδι

Στίχοι: Γιάννης Ρίτσος Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

………………… …………………

στου ………………… τη σχισµάδα πού βρήκες χρώµατα κι ανθείς

πού µίσχο και σαλεύεις.

Μέσα στο βράχο σύναξα το γαίµα στάλα στάλα.

Μαντήλι ρόδινο ………………… κι ήλιο µαζεύω τώρα.

Τραγουδώ ελληνικά ενότητα 17 - «ποίηση µελοποιηµένη»

301

Λεξιλόγιο ενότητας

Αγωνιστικός-ή-ό Αναγνώριση, η Αποκρίνοµαι Αποχαιρετώ Αστραφτερός-ή-ό Βγάζω µιλιά Βλέπω Βράχος, ο Βρίσκω ∆ιακήρυξη, η ∆ιπλωµάτης, ο ∆οκίµιο, το Εγκατάσταση, η Εκδίδω Εξοµολογούµαι Επικαιρότητα, η Επίτιµος-η-ο Καρφώνω Κρίσιµος-η-ο Κριτικός-ή-ό

Κρυφός-ή-ό Κυκλάµινο, το Πάθος, το Πανανθρώπινος-η-ο Παράσηµο, το Περιγιάλι, το Πιάνοµαι Πικραίνοµαι Πλαίσιο, το Πλέκω Πληγώνω Πνοή, η Πόθος, ο Πρέσβης, ο Πρόξενος, ο Σβήνοµαι Φυλάκιση, η Φυσάω Χάνοµαι Ψευδώνυµο, το